-I

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur139mign
 PATllOLOGIif:
CURSUS COiMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, IMFORMIS, GOMMODA, OECONOMICA,

OMVII « SS. PArRlll, DOCTOHIM SCUIFTOIUHQUE ECCLESIASTICORIIM,

SIVE LATINOISUM, SIVK GRiECORI M,

QLl Ali .WOSTOUCO AD ^TATEM /MOCfi.Vr// /// [ANISO lilG) PfiO LATliyiS
rEVO
EI AD COSCIUl FLOI{E.\TIM TEMPOHA {ANN. 1439) PIW GH^CIS FLOIWEIiUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNir.M OU.K KXSTITERE MONUJMENTOUUM CATHOLIC E TRADITIONIS 1>ER QUINDECIM PRIORA
ECCLESI.E S.ECULA,
JUXTA EDITIO.NES ACCl RATISSIMAS, IXTKUSi: GLMQLE NONNULLIS CODIGIBLS MANUSORIPTIS COLLATAS, PEHQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATa; DISSERTATIONIBUS, GOMMENTARIIS, VAKIISQUE LEGTIONIBLS CONTINENTER ILLUSTRATa; OMNIRUS
OPKRIBLS POST AMPLISSIMAS EUITIONES QU.t TRIBUS NOVISSIMIS S^CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUGTA;
f INDIGIBIS PARTICULARIBUS ANALVTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUOTORES ALICUJUS MOMENTl
SUBPEQUENTIBUS. DONATA CAPITULIS INTKA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SJNGU-
;

LARIM PAGINARUM MARGI.NEM SUPKRIORKM DISTINGI ENTIBUS SUBJKCTAMQUE MATERIAM SIGNIFIGAN-

TiBUS, adornata; operirus cum dukiis, tum apocryphis, aliqua vero auctoritate in ohdine
AD traditionem ec.clesiasticam pollentibus, amplificata;
DUCENTIS i:v AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SIGUT ET OPERUM, ALPHABKTICIS, CIIRONOLOGICIS, STATISTIGIS,
SVNTHETICIS, ANALVTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOG.MATIGUM, MOHALE, LITUIiOICUM,
CANONIGU.M, DISCIPLINARE, HISTORICU.M, ET CUNCTA ALIA SINK ULLA EXCEPTIONE SED PR^SERTIM DUORUS
;

INDICIBUS IM.MENSIS ET GKNERALIBrS, ALTERO SGILICET RERUM, QUO GONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS
I TALISVE PATEB, VERU.M ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO
INTUITU co.nspiciatur; altero 8CRlf'TUR.42 SACR^, ex quo lectori comperire sit obvium quinam
PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORU.M LOGIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUH^ VERSUS, A
DUOBUS INDICIBUS GENERALJBUS ALTERO SCiLICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
:

TEXTUS GOMMENTATI SINT.

EDITIO ACCURATISSIMA, GyETERISQUE OM.MBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEHPENDANTUR CHARAGTERUM NITIDITAS,
CHAHT.« QUALITAS, INTKGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS OPERUM HECUSOr«JM TUM VARIETAS
,

TU.M NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM GO.MMODA SlBIyUE IN TOTO PATROLOGI^E DEGURSU GONSTANTER
SIMILIS, PHETII EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLEGTIO UNA, METHODIGA ET GHRONOLOGICA,
SEXCENTORU.M FRAGMENTORU.M OPUSGULORUMQUE HAGTENUS HIG ILLIO SPARSORUM, VEL ETIAM
INEUITORU.M, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIEGA, KX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES
^TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, GOADUNATOHUM,

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODKUNT PATRIiS, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINJE
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM IIL

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

Kibliotheese eleri iiniversae,
SIVE ClJKSLUM COMPLETUKU.M I.N SINGULOS SCIENTl.E ECCLESlASTIC.ii: KAiMOS EDJTOKE.

PATROLOGl^ TOiMUS CXXXIX.

S1LVE.MEK II, JOANNE.S .WIII, .SEUGIL.S IV, BENEDICTLS VIII, .SS. PP. ; ARNULFIS REM., .'ELFRICUS CANTLAR.,
ARCHIEPP. THIET.MARUS MERSEBURG., NOTGERUS LEOD., HENRICUS PARM., BRUNO LINGON., ARNOLDUS HAL-
;

BEB.sT.. EPISCOPI, .S^ ABIJO F1..0ili.AC., ALBERTl S MICIAC, HERIGERUS LOB., CONSTA.NTINUS S. SYMPHOR.,
GOSPKUTIS TEGERV, ABBATES AIMOLNUS FLORIAC, TIETPALDUS TEGERN., BENEDICTUS S.« ANDR., PUR-
;

CHARDUs ak;. div., rorico moi.ss1a<:., joannes diac venet., rridfertus rames., monachi.
TOMrS UMCl S-

PAIIISIIS
AFll) (iAHNIEH FHATliKS, KIJITOHKS KT J.-P. .\IIGNK SUGCESSORKS,
IN VIA DICT.V : AVEME DU MAINE, 189, OLIM CIIAUSSEE Di MAIISE, 121.

J8S0
Clichy — Kx typis V\\]L DUPONT, 12, via dicta l$ac-a'Asnieres. 81.12.13.

THE INSTITUTE CF MEDIAEVAL STUOIES

10 ELMSLEY FLACE
TORONTO 5, CANADA.

DEC ^5 1S31
 ,

S.tCULUM XT.

SILVESTRI II
POMIIir.IS HOMAM,
AIMOINI FLORIACENSIS MONACHI,
SANCTI ABHONIS
AISRATIS M.imiACK.NSIS,

THIKTVIARI MEI\SERUK(;E!V1SIS EPISCOPI,

OPERA OMNIA
ACCKDUNT

JOAMIS XVIII, SERGII IV, BEl\EI)ICTI VIII,

SUMMOH L'M PONTIFICUM

EPISTOL.E KT DIPLOMATA
lnteriiiiM<*('ntiir

ARXULFI HEMENSIS, .ELFRICI CAXTUARIENSIS, ARCHIEPISCOPORUM NOTGERI ;

LEODIENSIS, HEXRICI PARMEXSIS, BERNONIS LINGONENSIS, ARNOLDI HALBERS-

TATENSIS EPISCOPORUM; GOSPERTI ABBATIS TEGERNSEENSIS, ALBERTI ABBATIS
MICIACENSIS, HERIGERI ABBATIS LOBIENSIS, CONSTANTINI S. SYMPHORIANI
ABBATIS; TIETPALDI TEGERNSEENS.S MONACHI, BENEDICTI MONACHI S. AN-
DRE^, PURCHARDI MONACHI XmiJE DIVITIS, RORICONIS MONACHI MOISSIA-
CENSIS, JOANNIS DI VCONI VENETI, BRH^FERTI RAMESIENSIS MONACHI;

SCRIPTA ^UM EXSTAWT

ACCUIIANTE J.-P. MIGNE,
»IKI.IOTIIi:4 K 4 I.EKI llllEltKi:,
.SIVK

CCRSliUM COMPI.KTOIIUM IN .SI.MiUI.O.S SCIENTI.K KCCI.KSI.\8TIC.K RAMOS KDITOKE

TOMl S UNICUS.

I'AR1S1IS
Ai^UD GARNIEH FRATKLIS, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSURllS,
L\ VI A DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 121
:

1880
 . —

ELENCIIUS
AUCTORUM ET OPERUM QU^ IN HOC TOMO CXXXIX CONTINENTUR.
BKNEDICTUS S. ANDRK^. MO.XACHUS.
Cliroiiicoii, (vl. 9.
SrLVESTKH PA1'A II (GKr.BKRTUS).
OPKItrM PAIt.S l'1'.I.MA. — DISCiPMMS
|)i; MATIIKMATICIS.
Uibcllus (lc iiiimcmriiiii (iivisioiic, col. Ho. — Dc jicoiiiclria, col. 91. — Epistola ad AfJclbodum,
col. l!29. — Dc spbsera; coiisli-iiclioiic, col. —
1.>). dc Uibclliis ralionali cl ratione uli, cul. lo7.
01'i;itl M l'AltS SKClTiDA. — DH ItEltlS ECCI.KSIA.STICIS

Scrmo (lc iiiloniialioiic cpiscoporuiii, col. 169. — Dc corporc

ot sanguine Domini, col. 177. —
Seb^cta c concil. Basol., Rcmciis., Masoin., etc. 189. coi.
OPKItUM PAItS lll. KPLSTOCE KT DIPI.OMATA. —
Scctio I. —
Kpistohc ante siinimimi poiilificatum scriptic, col. ^Ol. Sectio II. Ejiistolae et de- — —
creta jxintilicia, col. ^(59. spcniA aut akiena.
Acta coiicilii Kcmcnsis ad. S. Basolum, col. !287. —
Lcoiiis lei^ati epislola ad Hiiironem et Robertmn
rci,^es, col. >\>\1 PURCHARDUS MONAGHUS AUGI/E DIVITIS.
Cjaniicn dc iivsrrs Wilii;()\voiiis abbatis, col. ^iSl.
GOSI'ERTUS ABBAS TEGERNSEENSIS.
Epislola;, col. ^Mm.
THIpyiPALDUS TEGERNSEENSIS MONACHUS.
Epistola ad S. Adelbertiim Prussicnsis Kcclcsia^ cpiscopum, col. 37-1
S. ARBO ABBAS FLORIACENSIS.
417.— Apolo£,Tticus, col. i61.— Collectio canonum, col. 478.— Vita S. Eadmundi,
E|)istolge, col.
col. 507. — Canneii accrosticlium ad Ottoncm imp. col. ol9. Qua^stiones i?rammaticales, co/.. 5:21. —
— De gestis Romanorum pontiticum, col. 535.- Pryelatio comment. in Cyclum Victorii, col. .569.
In circiilos R. Cyrilli et Dionysii Romani ac Beda;, C"!. 573 Frai^nnentum de S. Martiali, co/. 579. —
APPE^DIX..
Catalopis abbatiim Floriaccnsiiim, col .579. — Annalcs Eloriacenses, col. .581.
ALBERTUS ARBAS MICIACENSIS.
Epistola ad .loaiinem iiapam, col. .585.
RORICO MOISSIASCKNSIS APUD CADURCOS MONACHUS.
Gesta Franconim, col. .589.
AIMOINUS MONACHUS FLORIACENSIS.
Hisloria Franconim, col. 619.— Translatio S. Renedicti, col. 797.— De miraculis S. Benedicti,
col. 801. —
Scrmo (]c S. Rcnedicto, col. 851.
JOANNES DIACONUS VENETUS.
Cbronicon Venctum, col. 875. — Cbronicon Gradensc, col. 939.
HERIGERUS ARRAS LORIENSIS.
Herigeri et Anselmi Gesta episcoporum Timg-rciisimii, Trajectensium et Leodiensium, col. 957.
Vita sancta' Rerlindis, col. 1103.— Vita S. Laiidoaldi, col. 1109. Vita S. Ursmari, col. 1125.- —
Epistola ad Hui2;oncm monacbum, col. 11^9.
NOTGERUS LEODIENSIS EPISCOPUS.
Vita saiicti Hadalini, col. 1 141.— Pra^latioad vitamS. Landoaldi.ro/. 1147.— VilaS.Remacli, ibid
THIETMARUS MERSEBURGENGIS EPISCOPUS.
Cbronicon, col. 1183.
BRITFERTUS RAMESIENSIS MONACHUS.
Vita S. Dunstani, col. 14^3. —
Commentarium in libnim Bcda} de rerum natura, col. 1455. —
Commenlarium in lulinmi de bxiuela per aestum, ibid.
SANCTUS ELFRKAIS CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS.
Canones, col. 1471.
.TOANNES XVHI PAPA.
KpisloNc el diplomala, coL 1477.
ARNOLDUS HALBERSTATENSIS EPISCOPUS.
Kpislola ad Hcnricum Hcrbipolciiscm cpiscopum, col. 1493.
SKBGIUS IV PAPA.
Kpislohe el diplomala, col. 1499.
IIKNBICUS PARMENSIS EPISCOPUS. •

Sermo dc Pascliate Domiiii, col. irj^^^.

BRUNO LINGONENSlS KPISCOPl S.

EpistoKr, col. 1.533. — Cliarla, col. 1539.
ARNULFUS BKMKNSIS AliCHlKPISCOPl S.
Acta electionis Arnulplii, col. 1.543. — .liiranieiitum Anuilti, ibid. — Commonilorium conlra pra''

dones, col. L545.— Libcllus abdicationis, ibid..— Epistohe, col 15i7. — Privib^gia, ibid.
CONSTANTINUS S. SY3IPH0RIANI METENSIS ABBAS.
Vila Adalberonis Melcnsis cpiscopi, col. 1.551.
BKNKDICTIS Vlll PAPA.
Kpislohc ct dccrcla, col 1571I.
 ANNO DOMINI MI.

BENEDiCTCS S. ANDREiE MONACHUS.

DE BENEDIGTO ET EJUS CHRONIGO NOTITIA

(ApudD. Pcrtz, Mottum.Germ, Eist. SS. tom. III.)

Dcbclur id Chronicon, huc usque inedituni, Be- A lomodo aptum, et eam operis partcm, cujus fontes

nedicto,monacho sancti Andrefcin monteSoracte, ignoramus,nonsine magnadiffidentia adhibendam

viro ncscio majoris an stoliditatis an incuria?, qui esse, per se patet. Ac sic quoque aliqua fide digna

Joannis XII tempora vidit, et vergente sa^culo de- et qua^ novam historia; lucem affundant reperiri, in

cimo Joannis XVI el Crescenlii jugum subiit, atquc historia Ratchisi et Tassise, Alberici principis et

monasterii sui amore vanitateque ductus ad bisto- rerum Romanarum sa^.culi decimi, ingenue fateor,
riam scribendam accessit. Nec libris plane caruit, atque primum fabulae de Caroli Magni itinere in

quibus adjulus chronicon ederet, quippe qui Vitis terram sanctam vestigium hichaberi,in Annalibus
S. Pigmenii, S. Martini ct sancti Barbati, Transla- nostris (2) indicavi. Opifs, initio mancum, fine ca-
tioneS. Bartbolomceiab insula Lipari Beneventum, ret, cum membranain codice (3) superesset; quem
Bcda:;Chronico, Annalibus Laurisscnsibusintegris, autograpbum esse scriptura circa annum millesi-

Eginhardi Vita Caroli Magni, Gestis pontificum Ro- mum exarata docet.In edendo libro capitum divisio-
manorum ^I\edictisregum Langobardorum.chartis nem instilui,nonnulla ad verbum exBeda etAnna-
archivi sancti Andrea^,et nolitiis ad bistoriam cum libus Laurissensibus transcripta iterum cxcudenda
monasleriorum in monle Soracte sitorum tum Lan- vetavi, reliquaad lilteram expressi.
gobardorum et Romanorum facientibus, opus ag- B Chronico subjungereplacetlibellum deimperato-
gressus est. Sed optimis fontibus pessime usum, li- ria potestate in Urbe, a Flacio ex codice antiquo ubi
ber ipse arguit. Nam et sententiis plurimis, imo post Eutropium sive Historiam misccllamhabebatur
paginis inlegris annalium omissis, nil ha^sitans editum (4), auctorem Benedictum nostrum
cujus
suprema anterioribus ac si eadem essent adjungit, esse suspicor. Suadent id tempus locusque, cum
et virosper sieculorum terrarumve immensa spatia auctor circa annum millesimum Romae aut in vici-
ab invicem discrelos, Narseli Rotharium, Romualdo nia scripserit (5) mentio injecta de monasterio
;

Sicardum et Sykinolfum, Carolo Magno Aaronem sancti Andrea?, sententia; integra; ex chronico re-
Niciforum ol Michaclem congregat, et fabulas pluri- de Zachariee papa» profectione in
petitaj (6), fabula
mas Quarum nulla fere tam ridiculam se
tradit. Franciam,et inculta scribendi ratio, quam tamen a
praibet, quam quod imperatores et reges privilc- Flacio valde politam et emendatam esse credam.
giorum monasterio sancti Andreae concedendorum Quai si itasunt, fides libello eadem quae Chronico
et edictis Langobardicis inserendorum causa Italiam habenda erit,ita ut nulli sententiae, nisi re bene per-
ssepe adire facit. Accedit quod,scrmonis Latini usu pensaetprimariisfontibusin rem vocatis, innitaris.
destitutus, nec lecta intelligere nec intellecta scri- Scripsit auctorpro parte et in usum imperatoris, ut
bere callebat, eo certe stylo usus, quem summae C credcre fas est, Ottonis III, ideoque intra annos 998
Romanorum ejus aevi barbariei signum stupeas et et lOOI.
horrescas. Ejusmodi virum historiae scribendae nul-

GHRONIGON BENEDIGTI MONAGHI

I. Pimenius (7) presbitervoce claradixit: « Deus set, etverba maxime in Deum que tu abnegasti, Ju-
omnipolens quomodo te non video, nec sic te audis-
,
liane sacrilegeetimpiissime. » Etjussitpraecipitari

NOT^.
(!) Libelium episcopalem vocatc. 39. 900 scripsisse rati, Eutropium Langobardum voca-
(2)Tom. V, p. 148, 149. vcrunt, quod libellus post Eutropii opus legeretur.
(3) In bibl. Chisiana signato F. IV. 75. Muratorms in Annalibus ad an. 9Gi- auctoris aeta-
(4) In Calalogo testium verilatis, p. 158 et a Gol- tcm divinavit, diplomatis tamen OLtonianis ration c
dasto in monarchia Imperii tom. I rcpetitum. non habita.
(4) ExOltonis III diplomatc Monum. Lcgum tom. (6) Vide infra col. o2.
n, i()2 [PalroL CXXWlll, cujus scnlontiain infra (7) Haic ex actis sancti excerpta sunt. CI. Acta
adnolatam prai oculishabuit.Quodnon animadver- SS. Mai HI, p. 482.
tentes editores anteriores, auctorcm circa aaaum
Patbol. CXXXIX.
 n BENEDICTI S. ANDRE^ MONACHI 12
per medium pontis lapideum in fluvium cum uno A catecumba, ubi jacuerunl corporr sanctorum apo-
puerulo, qui manibus suis Iraeljat. ELnon postmul- slolorum PetrietPauli; inquo loco platomam 2 ipsa,
toslioelom[)oreinterea(8)irrucnUl>usinlraGaleas(9) ubi jacucrunl corpora sancta, versibus adbornavit.
barbaris, Julianus cetum (10)
impiissimus ccsar Eodem vero anno postAxente morteMediolani Am-
in unum excrcitum apud Vangionumcivitalem, do- brosio episcopo constituto, omnis a fidem rectam
nativum coepit erogare militibus. Ut cst consuetu- Italiaconvertitur. Illarius (18) episcopus Pictavis
dinis, singulis recitabantur, donec a Martinus in- morilur; Martinusepiscopus successit. De quo apo-
ventus (11) est; quem presentari sibi jussit. Quem stolus dicens : « Deus erat in Cbristo mundum re-
aloquitur dicens ;« Numquid el patcr tuus et vos concilianssibi(/iCor. V, 19); » de quo voce domi-
inscriptionem interscolaresaulas sub rege Constan- nicaloquitur : « Ego siexaltatusfuero, omnia traam
tio militasti? » Cui vir Domini Martinus respondit a me ipsum {Joan. xii, 32). » Damasus papa con-
dicens « Cbristi enim sum miles
: mibi pugnarc ; struxit oBCclesia sancti Silvestri in monte Serapti
non licet. » Ab bac vocem tirannus infremuit dicens: cum omnistudiOjCt quidquid rebus acjacentia ejus
« Non religionisgratiadetractare militia! » Retrudi abstracta fucrat, per perceptione constituit. Hanc
ergo eum in custodia jubetur. Tunc consignans sc orante inbasilica consecrationis bcatissimiSilveslri
Martinus etin nomine Domini Jesusigno crucis, non B episcopi, et gratias agebat Domino, dicens
clippeo protcctus a (12) galea, ostium cuneo pene-
Grales tibi refi"ero spes viLa bonorum,
trabo (13) securus. Postera autem dies bostes lega-
Qui mibi ritem donasti noscere sancta
tosdepacem miseruntsua omnia (14). Quo vir Do-
Quem impius apostatam Julianus destruxit
mini de persecutione tiranni liberavit. Quo Romse
Ac superare malos regni cajlestis amore.
reversus est augustus. Tanta 1 denique nequitia^
Fac rogo queso, Deus, sine me complere beata,
temporibus suis extitit, quantum narrare non pos-
Et tua que cupio fac gaudia cernere sancta,
sum. Coepit cecclesiai sanctorum claudere, et templa
Omnipoiens Dominus, quiconstat macbina mundi,
idolorum patefacere, et rebus a?cclesiarum in fisco
Qui cailum terramque regis, fulmina mittis,
daretur. De quarcconsilio facto cum apparitoribus
Qui sine nulla vigent cailum terram creata,
suis, de aecclesia sancti Silvestri in monteSirapti et
Te cajlum Lellus, laudcL te potens in evo;
de appendiciis suis, quod extruxit a fundamentis
Omnis te bcnedicaL bomo,laudet, versetur bonore.
eecclesiai hujus, et res ipsius fficclesiaj in flsco dare-
Namque tuis pedibus lapis est lacus ille probatus,
tur, et quasi per bodium Constantini principi pa-
Atque Petrustuadexteralevans statuitsuper undas.
trata dextruere tur. Eodein vero tempore nutum Dei
Etlsrahelite quondam, te duces, superno
omnipotenti surrexitbellum Persarumadversusim-
Vestigio sicco paragerunt marmora (19) Rubra.
piissimusimperatorJulianus; ambulavitin Persida.
Sit tibi cum Patrem simul et cum Flamine sancto
Qui cum ambulasset, quanta malitia insercuit (15)
Gloria, magestas, virtus persecla conpar.
inbeatoBasibsarcbiepiscopus,modo taceamus. Qui
cum ambulasset usque ibidcm pervenisset, pugnam Quo versos composuit in lapide a corpore sancto.
conllicta Romani cum Persida, victus teneturJulia- Cuiperuntmulli nobiles Romanimundusrelinquore
nus impiissimusimperator, et nimis aflictus aPer- ad eundcm prefata »cclesia quasi cebiuni (20) san-
sis quibus ipse Julianus decoratus est ab extremo ctae conversationis vitam ducere.Interea neque boc
;

vertice usque ad ungulas pedum. Et corium ejus sileam de bujus apostolica gloria pretermittenda.
dictuscoccinum ibidem omni tempore regis Persa- Quoniam quidem quanquam omnes apostoli ante
rum dum paccm baberet super corium Juliani seden- Domino esse credanLur, docente Apo-
secla elccLi a
« Qui elegit nos anLe mundi constitutione,ut
tem etcongratulabantur. RegnavitauLem Julianus stolo :

anni 2 et mense 8. essemus sanctiet immaculali in conspectu ej us{Ephcs

2. Jobianus facto cbristianissimo impcrator, 1, 4);» redemptor et salvator noster dominus Jesus

aperte sunt a?cclesia3, et coepit religio cbrisLiana Christus antequamdeinLeriLus Satane triumphans,

gaudere. Regnavit ipse Jobianus mcnses 8. Da- D victorexultans,penctraretrcgnapolorum,sancLahu-

maxus (16) Rome episcopus fecit basylicam jux jusaicclesia.quampretiososuosanguincshacquisivit
theutrum (17) sancto Laurentio, et aliabasilica in per beatos apostolos, et apostolicos viros Silvester

VARL^LECTIONES.
1 augustus tanta c. 2 platoniam Gesta pont. Rom.

mTJE.
IS) Intcrea... sua omnia cx Sulpicii Vita S. Mar- (14) Scilicet seseque dedentes.
tini, c. 3. \\'S) Id csL, cxcrcuit.

(10) Ex Bedo, qui partem sumpsit ex Gestis

(9) Id est Gallias.
(10) Coaclo Sulp.
pont. Rom.
(11) Id est u(l Martinum venium. (17) Id dii, juxta theatrum.
(12) Id est aat. (18) llilaricus.
(13) ita pro pcnctrabat. Apud Sulpiciuni hai c ipsc (19) Jd ost maria.
MarLiuus dicit. (20) Id est studio.
 ;

43 CHROiNICOiN 14

immobilitermuniensfundavit,mirabiliterConstan- A naoniumliao ni;irilissais,oaactaqiiesacrarum8eccle-

i:»..-. n..y^...|...-. .-..x»»m».-iK *-»»»-» nc^ v>r\IIi4--»flf il-i.^t-.r.l- »..1» .«
tinus augustus corroborans solidavil, scilicct ut ipsa
^/*i]Ir»/\f lll- 1Y-V^'-» siarum,
Cl'll>ltl>l 'ItillfliX-l l»/^ Y-»»»/^i-»i-M\il
iediQcare precepil. Abebat ...
autem agrum
inviolata semper et gloriosa nianoret, et illorum cum montem,qui vocitatur Campana,territorio Coli-
ha^dificatione nova et projenie (21) plurimos filios nense est posita nam uno latere fines Cusiano, da-
;

aggrcijaret. secundolatere ribos cum aqua qui dicitur Cava,qui

3. Que post haec acta sunt, Valens(22) cum Gra- incolelocis vocilantur Carba. .Nam de lerlio latere
tiano, Valentiniani fratri sui filius,anai 4 . Valens rivos Grifianello vocatur. De quarto vero fluviura
lalem legem datam, utmonachi'militare nolentes, magnum, de qua afundamcnto juxta aqua parictinis
Gens Hunorum et Guanda-
fustibusjussit interfici. edificare jussit.Super cunc macerie murorum con-
lorum s clusc montibus repen-
(23) divina accessisse struxit recclcsiam in onore sancli Andrec apostoli

tiua rabie percita exarsit in Gothos eosque sparsi ;

juxla ipso fiumen.Et juxta ipsa ecclesia,portus qui
sunt *, conturbatiab antiquissedibus expulsi. Gothi vocaturBonus. Namin agroPontianello coustruxit
Danubium fugientes. A Valens augustos sine
transit aecclesia in onore sancti Laurentii martyris et lcvite.
armorum depositione suscepti, mox per Avarorum Qui dum agrum cum monte de Campana,cum ejus
gem maxima » ducis fame ad rebellandum coacti- monastcrium sanctiSilvestri,qui dicitur
affinibusin
sunl. Victoque Valenlis augusto, exercitumper tra-B montem Serapti, per instrumentumcartarum con
/>i ?i ea^n »»-* if4r»T^frt.> s e*\ •« « /i nt\ myo CriTlllr T7rilfmD^rif on f /%•-*-» r\^n} ^nl ^ ^^
cia sese mittentes R simul omnia
I j-»rt.^il-v»^r« i>-k/ii-»it/^iif^
cedibus incendiis stituit. Ediflcavit autera ecclesia sancti J.^ T
Johannis
_ 1 _ •

rapinisque fuderunt. Baptistejuxta qui diciturTarega,territorio Nepcsino

4. Gratianos cum frater Valeuliniano anni 6. cum omnia sua rebus proprietatis inecclesiis sancto
Theodosius augustus a Gratiano illa Sciticas gentes, Dei genitricis semperquc virginis Marie, domine
hoc estAlanos, Unos, et Gothos, magnis multisque nostrc, episcopatum iNepesine civitatis. Construxit
preliis vincit etc. autem excellentissima Galla patricia ecclesie duabus
a. Arcadius augustus,fratresTheodosii, cum fra- territorio Colinense, inonoreprincipisapostolorum
tresHonorio,anni l3.Gothi in Italia ingressi sunt Petri.basilica qui dicitur mater ecclesia,et alia qui
qui prius Vaudali atque Ilani, postmodum Go- dicitur Ascuto ",cum rebus omnium suarum perti-
Ihi etc. nenteSjinintegruminepiscopatumNepesinoconsti-
6. Honorius cum Theodosio minore fratri sui fllio tuitjltem territorio Savinense,infra massa qui dici-
anni Ib. Alaricus rex Gothorum Roniam invasit, tur Cornicle,que vulgo diciturSeptimiliana,basilica
partemqueejus cremavit incendio,9. Kalend. Seb- in onore sancti Valentini aepiscopi cum omnia j acen-
lembrio,anno conditionis 1164,
•.viiiui iu,a.iiwu i^unun.iiJiiio hac oc.vnj
iiu-r,Lia»./ sexto uic quara
die tjuaiii "u. ipsius
tia ecclesie
ij^oiuo cui^n^oic constituit
<.^uii3i,il.uil, in
JH episcopatum Savi-
cpiSCOpaiUm OaVl-
ingrc3susfueratdepredataurbera,ceperuntinregno '-' nense «, qui edificatura est in civitate que dicitur
Ttnlirt irvnif? TrtT^T»/-» At\\rr\^i '^-rtr» TTi^ir»!! TVl ri fwmm .-.« i*
Itahe ignis ferro devaslare. Forura Ir»
novura. In «?»-» »-v /-»-»i.-./^»->i
superscripto c^ .-i
territorio Sabinensis
( '.
l 1 ^

Paginn 3' nsque 6' scribitur Anastasius sub Non- aicclesias sancti Petri in Tarano cura sua
omnia
noso praeposito monasterii sancti Silvestri monaclnis. jacentia,in prephatum episcopatura.Post expletura
Miracula inmonasterio sancti Silcestri.Lampas fracta, opus Dei aecclesiarura constructio, et traditiones
orationibus K sanarepperitur. Quo crevitfamara per venerabiliumlocorura,abjectosucularishabitum,ad
universo Italico regno, etiara Gothi quam audaces omnipotentisDeiserviliumsese aputbeatiPetriapo-
sunt,ejusecclesia! nulloraodo valebantadtingere. » stoli secclesia in monasterio se tradidit.Ibique raultis
Alia miracula. « Sjmmachus papaaudiens desancto annis siraplicitatis cordis, atque orationibus dedita,
viri, totum agrura Transpaitano cura colonisetoo- larga indigentibus elemosinarum opera impendit.
lone hibidera abitantibus et residentibus per Cumque omnipotensDeuspene jam raercede reddere
preceptionera hibidem constituere in superscripta laboribus ejus decrevisset, cancri ulcera in mamilla
ecclesia. » Perrjitauctor: percussa est. Que dura nocte quadara hec eadem
Tempore illo de quo diximus, Theodoricus.rex- jacerct infirraitatem fatigata,vidit
7.
beatura Petrum
Gothorum,Symachumconsulis ac patriciis Ravenna apostolum ante se. Eiquc dixit «Quid est domine :
j)
trucidavit.Abebat autem Symachus filia una tan-
raeus Dimissa sunt raihi peccata raea ? » Cui ille
?
tumraodo,noraine Galla,inlra adulescentie temporc
princeps apostolorumbenigne adest vultus,incIinato
marito tradita;
in unius anni spatio ejus est mortc
capite annuit dicens « Dimissa sunt
viduata.Qui dum fervente mundi copia ad iteran-
:
; veni ! » As
dum thalamura, et opes et aetas vocaret, eligit igitur expletis, visio apostoli assistentis, et collo-
raagisspirilalibus nuptiis copulari'Deo; inquibusa quentis, ablatura esl. Tertio autera die cura ea que
luctus incipitur,sed ad gaudia eterna pervenitur.Hic superiusdiclum
Quod factura est, est, defunctaest.
itaqueoranes res suas quas patriraonium et raatri- nunc usque ineodemraonasterio manet memoriam
VARL^ LECTIONES
* diu inaccessis reclusa Beda. * sparsim Beda. » per avaritiam Maximi Beda. « miscentes Beda.
' ascuto cum cod. » S. q. e. c. i. c. q. d. F. n. alia manu aut utio temoore scriptum, sed ejusdem osvi.

(21) Progenie. omnia ex Beda

(22) Quse sequuntur usquec. 6, depredala urbem, (23) El G. desunt apud Bedam.
IS BENEDICTI S. ANDRE/E MONACHI Ifi

ejus. Qui Gothorum lompore Alarico rex liec acta A cuuc1.t; nRcclesie infra Romanam hurbem donaria
sunt. nuilla constituitjCl convenluni iactum cum Rotha-
8. Quo mortuo regnumToli-
Alarico, succcssit in rio rege, <ie PentapoUra, et de Tuscie fmibus, quo
lamimpiissimusrex Golhoruni.In temporibusnam- modo Constanlinus sancte Romane ecclesieconsti-
queejusmulta ncquitie in regnoltalicetin Romanc tuit, sic eam immobilem permanere.Etacceptotire-
fmibussubjugantumest.Quoin sanctoDeiconfesso- viario a Rothario regem in ecclesia beati Pelri apo-
resextorti.et verberati, et afhicti,pro Christo tru- sloU,aTicinecivilatisLangobardiperrexerunt;faclum
cidati ,atf[ue plures ecclesie inltaUco regno destructe, est regnumltahe habitatioLangobardorum.Unde ac-
atquecivitatibus a ferro,igne exuste sunt.Nam pon- cepit casNarsum monaslerium Seraptis montis, et

tes flubii Tybcrinis vic Salarie, qui prius Albula donaria simul et rebus eique conslituit, et factus
dicebatur, qui Tyl)crinus rex, flUus Capis regis, a cst pax inter Langobardos et Romanos,verumpta-
quo flubium appellatus cst Tyberis, et pontcs con- men non multum tempus. PosteaRoma per patri-
structusafundamenlisruerefecit.JustinianusJustini cius principabantur. Tiberius (29) Constantinus

uxore ncpos Narsus, Rome palricius avocatus est, principem. Gregorius, apochrisarium sancte Ro-
et ab omni populo Romano helectus forme erat ;
mane aicclesie in Constantinopohm missus, post
mentem. Vox ejusB Romanus Ubros expositione in Job condidit Euti-
dissimilis, peritissimus erat in ;

meUiflua, rectoque ad investigandum Romanum cium ejusdem hurbis episcopus errasset, Tyberio
imperium.Tunc surrexeruntviri scelerati de Roma- presentem correxit etc. ex Beda.
nis finibus, cum Gothi laborantes et negotio trac- 10. Mox efferam Langobardorum gens, de va-

tantes de Interitus Narsi patricii, qualiter expulsus gina sue habitationis educta, in nostra cervice

ct ejectus a Romano imperium. crassata est. Alque umanum genus quod in hac
9 Mortuo hidem Justiniano, successii in regno terra pre mullitudine nimia quasi spisse segetis
Justinus minor. Narsus patricium Totilum, Gotho- more surrexeerat succisus aruit. Nam depopulate
rum regem , Italia superaverat et occidit. Postmo- hurbes, eversa castra, concremate aecclesie. De-
dum Gothi rcgem non habucrunt in Italia. structe suntmonasteria virorum atque feminarum,

Sequitur narratio de Narsidis rixa cum Rornanis, desolataab omnibuspredia,atque ab omni cultore
de « Sufficia » Augusta.ioaimes (24) episcopus Ro- destituta in solitudine vacat terra. NuUus in hac

mane aecclesie pontifex, ecclesia apostolorum Phi- possessor inabitat, medactum lo est monasterium
lyppi et Jacobi, quam prodecessor ejus Pelagius montes Seraptis in solitudine, et cunctaejus predia
ceperat fecit et dedicavit, que a fldeUbus popuU destructa. Occupaverunt bestie loca,que prius mul-
« Sancti ApostoU » vocitant. De Albuino Narside G titudo hominum tenebat, et quod in aliis mundi
in Italiam accito ex Bedse Chronico ;
pergitque : partibus agaturignoro.Rolhariusrex Langobardo-
Narsus veropatriciusfecitamica causa cum Lango- rum, lubricum suis corporis, et multum vinolen-
bardos, etceperunt inter se pactum et convenien- tum, fecit synodum cum i' episcopi, et dictis (30)
tia de regno Italico.Mortuo idemAlbuin rexLango- legibus Langobardorumcomposuit, quomodoLan-
bardorum, successit Rotharius (2b) rex, qui facti gobardorum in Italia cum lege viveret, Sed eorum
sunt Narsus et Rotharius quasi germanis in regno, prisco tempore gcntilitatis non deserunt,quo Lan-

et emerunt (26) consUio, quomodo regno ItaUco a gobardi more suo immolabant caput capi'e diabolo in
Justini 9 principe et ejus successoribus eripere pos- pugnantes hoc ei currentes per circuitum, ct car-
set.Quem (27) Rolharius rex, vir exceUentissimus, mine nefandos decantaret.Et quihoc non hacquie-
belligcrrimus, factus estrobustus, nuUus ei similis scerct, sine dubio interrogationis, capite puniren-
suis temporibus. Narsus dedit ci consiUo de por- tur. Rotharius i'exLangobardorum obiit-,et apposi-
tora que suntin regno ItaUe, ut omneseas deslrue- tusestaLangobardis gentis suc Ravenne civitalis.
ret et quo eam (28) ita factum est, et absolulum
;
Sergius (31) papa in sacrario beati Petri apostoli
estregno Italico ajugo ConstanUnopoUtane,ab illo capsa argentea que in angulo obscurissime diutis-
die deinceps ampUus Romani dationes Grecorum D sime jacucrat, et in ea cruccm diversis lapidibus
principem non solverentur. Narsus vero patricius adornata, Dominorevelantem,ropperil.I)e quatra-
fecitaecclesia cummonasteriumbcatiPauliapostoU, clisquatuor petallis, quibus genime incluse crant
qui dicitur adAquasSalvias,reliquio3beatiAnastasii mire magnitudinis, portione ligni saluliferidomi-
martyris adductiii veueranlur. Construxit pontem nice crucis interius reposita iospexit. Quc cx tem-
flubiiTyberinusmeliusquereformavit ab yma. Nam pore illo annis oninibus in basilica Salvatoris que

VARI^ LECTIONES.
justinian corr. justini. »« i. c. redactum. " syuodum. Gum cod.

NOTiE.

f24) Johannes.,. dedicaoit cx Beda. (28) Id Gst quoniam.

(2o| Minime. (29) Quai sequuntur, ex Beda.
(20) Id est inierunt. (30) Id est cdictis.
(27) Id cst Qui. (31) Sergias.,. redire fecit Ci Beda.
 CHRONICO-N. i»

appellatur Constantiniana, die exaltationis ejusabA sacra colcbant arborem, in qua suspendentcs co-
oni (32) oscularcturatque adorarcnt popuio.Gysul-
rium e(c. usque custodiunt, id in Vita sancti Bar-
fus rex Langobardorum, in primo rogni sui i8
i^ buti.

Benevento Campanie igne gladio captivitalevasta- J3. Omnibus vero Langobardis in regno Italie,
vit. Cumque non esset qui ejus
impetumresisteret relicto errore a Christi moderamine conversisjfide
apostolicuspapa Johannes, qui Sergius successerat sancto Trinitatis tenentes. Interea Gysa soror Ro-

missis ad eum sacerdotibus ac donariis plurimis muald, inCiiristiamore accensa,nullo modoavirile

huniversos redimeretcaptibos,atque hostes donuim amplexus satagebat. Eratquo venustas, cleganli
redire fecit. Qui mira Deo favente tyrannus Gysul- forma, qui cxiit famapulchritudinis pcr huniversus
fus, rex Langobardorum, a suis intcrfectus est. horbem. Devulgatum est enim Florcnti,rex Paler-
11. Ereberectus (33) rcx Langol)ardorum robo-
mitano (37), pulchritudine ejus puelle;congregati-
ratus est in regno, coepit curiose querere patrimo- que barbarorumgens,Africe,Palarmo,ctBabylonie,
nia AJpiumColiarum,multa nimis considerantesin classes navc impctum (38), navigioque certanti-
amorePetri principis apostolorum,quomodo ablata bus, ad Amalvis pervenerunt ;
quo terra coperue-
esset a suis antecessoribus et quomodo pertinebat runt sicut locuste. Concite irritantes (39) superBe-
apostolice sedes, sed a Langobardis multo tempore B nevcntos urbem, et vidit Romuald exercitus bar-
fuerat ablala. Restituit juris ejusdem sedis, et hac barorum, quia multi erant, ct timuerunt nimis.
donationis aureis scriptam litteris Roma direxit. Et dixit Romuald ad Langobardos « Exurgamus :

Johannes preerat papa, qui inter multa operum in- ct ascendamus contra inimicos nostros. » Et dixe-

lustrium feciloratorium sancleDeigenitricis,opere runt Langobardi « Xon possumus asccndere ad-

:

pulcerrimo, inlra ecclesia beati Petri apostoli, ubi versus tantumexcrcitus meliusest nobisrefugium;

dicituraVeronice.EreberectusrexLangobardorum, nostre civitatis, et libcremur animas nostras, et

audita eversionis monasterii sanctiSilvestriinmon- nuntios nostros dirigamus a Grimuald rex noster
te Syrapti, repetitio facta a Johanneshujus aposto- patri liio, ct pugnemus adversus eos nos enim ;

lice sediSjUt in suis regie potcstatisdelinere mani- pauci sumus, » Et dixit Romuald «Absit a nobis. :

bus, ut quod ha^c ita actum est, restitutum est mo- A dicbus ex quo Alboin rex, noster antecessor,
nasterium cum omnibus suis rebus, et regimen Langobardos eduxit de Pannonia,talisscemodi non
sanctaj conversationis quiebit in pace, monasterium est inveuta inter Langobardos Et si venit flnis !

cum Tuscie finibus. moriamur cum robore pro patrienostre; et

nostrc,
12. Mortuo itaque Erebcrectus rex Langobardo- victorie patribus nostris non relimjuamus! » Et

rum, successit Liubrandus (34)rex Langobardorum G factus est luctus magnus in populus Langobardo-
donatione patrimonii ulpium(35)Cottiarum,quem i* rum,quiapaucis erant maximc habitatores anti- ;

Ercberectus rex fecerat,illc repcterat,ammonitione que Benevcntani. Radelgisi, cognatos Romuald

venerabilis papef;rcgorio,qui Johannes successerat, principcs,ncgotiopcrtractabantclani cumbarbaro-
confirmavit. Liubrandus rcx decessit imperio suo. rum gens. Et ingemuerunt principes, omnes prin-
12*. Grimualdus rex successit in regno, Lango- cipatus eorum, et qui fortior essevidebantur.Tunc
bardorum regni moderabat abenas. Ejusque lilius Romualdus gloriosus princeps, exivit foras urbem
Romuald Samnitibus in)pcrabat. Insignissacerdos Bencventi ,'subito irruitsuper barbarorum gens, et
Barbatus, noininc,ut prephatns sum, Redemptoris proximavitexercilusLangobardi,etsteterunt contra
nutum claruit.Beneventi actionescelebs(36) mira- exercitum bar!; irorum.Ettubiscecinerunt quierant
culisque coruscas. quoque diebus quamvissacris
Is cum Romuald. Et commotaest terra a voce utriu-
babtismatisundaLangobardi abluerelui,tainen pri- squc cxcrcitus,etfuitpugnacommissaamaneusque
sco gentilitatis rituiii tencns,sicut bcsliali mentcm ad vespcre. Etceciderunt debarbarorum gens in il-
degebant.Bestic simulacroquc vulgo viperanomi- la diequadraginlamiliavirorum.Florenti rcx barba-
nator, Grimualdus rex, pater Romuald, sinodum rorumfuga capiens,amaritimaperveniens,ia nave
facto cum episcopi et judicibusLangobardis in civi- -D ascendit. Romuald vero princepsfactusest fortisut
talem Mediolano, aiite corpus beati Ambrosii, ad- leo in o[>eribus suis, et erat sicut catulusleonisfre-
jun<:xit lege in cdictis quc dudum Rotharius rex mens apiigna. Etpersecutusestiniquospersequens
constituit. Romuald rex Uectebat colla,que dcbite eos,el tradita est salus in manus e)us,etrevertit in
suo debebant Uectere Creatori. Verum etiam non urbem Benevcnti ; et nominatus est a plures gentes.
longe a Bencvcnti mojnibus quasi solempne die Fecitautcriihisdcm princeps Romuald ecclesiaglo-

VARLE LECTIONES.
•2 dux Beda.. i3 in p. r. s. non cxtant apud Bcdam. i' quereberectus c.

NOT.E.
(32) Id cst omni. (37) Romualdum a Gra^cis, minlme vero a Sar-
(33) [)c sc<{ucntibus usque Pctri apoiloli cf. Be- racenis, obscssum csse, cx Pauli Hist. Langob. v
dam,<|ucin nostcr interpolavit. 7,constat.
(31) L>.al/randas...con/inHai:it cx Bcda. (38) Id cst implctum.
(3b) Id est Atpium. (39j Id est irruentes.
(36) Id est celcher.
19 BENEDICTI S. ANDRE^ MONACHI 20

riosa hubi priusLangohardi ad arhores adorabant, A migravil. Rcgnaverunt filii ejus pro eo, Arud et
in onore sancli Felicis ; ct hibidem coi'pus heati Maroaldo fralrihus (41), prudentis principis; sepa-
Felicis deposuit, et alii sancti plures, et depincxit, rati a fratris sui, in civitates Novecertus (i2) habi-
et deauravit, cujus memoria usque odie est. Genuit hitare coeperunt, Sycardus et Sykinolfus puer in
autem isdem Ronuiald filios de Theuderada tres, hurbem Beneventi rehquerunt (43), et factus est
quarum pi-innus vocilaLur Aroaldo, sccundo Ma- robor eorum in tola Apuhe finihus. Radelgisi,pa-
roaldo, terlius Sycardus ;
adultimusSikinolfus.Res trueles eorum, consiliumperpelravit cumhahitato-
gesta que narro, temporihus Romuald, quo trans- ribus civitate Novecertus, clam operahantur. Ve-
portato corpus apostolisanctiBartholomei delndia nientediepascalisepyphaniorum,nocluina5Cclesi8e
superiore a Limparis (40) insula pervenit. Ihique hujus civitatis trucidaverunt principis summi. Sy-

aliquanlos annos permansit. Qui nutu Dci veniens cardus princeps, audila morle fratri sui,recordatus
Agai'enoruniiKgens,tota insulaignegladioque con- virtule patrum suorum, etLangobardorum gentis
sumpta a fundamentis murorum ejus diruta,sicque sue, osliliter congregatus. a Novecertus civitate
pervenit ad lucellos i« hubi heatissimus apostolus pervenit. Civitas Novecertus magna et fortitudine
inerat, Quo confractus lucellos, ossaejusdemapo- nimis;cceperuntLangobardi obsidere civitates,igne
stoli, ut Dominus custodit omniaB
scriptum esL : « gladio devastantesoppidaeorum,etcastredestructe
ossa eorum ;non contereLur {Psal.
unus ex cis sunt. Munierunt civitates gyro per circuitu, ita ut
xxxm, 21). » Dominus autem niipsanocte apparuit non possithabitator civitatesNovecertis pre impetum
custodes ej usdem apostoli,dicens: «Vade,collige ossa hellatores manus erigere. Et pugnaverunt Lango-
aposloli. » Qui duriose turbulenler dixit « Eume! bardi adversus eos multis diebus. Et fecerunt ma-
:

quantos annos in servitio ejus perduravit,quanta chinas et misit Sycardus prmceps legatos ad hur- ;

accidentiamihi eveniL.Modo diruta suntomnia ossa hem Beneventi ad Sykinolfuspuer,germanosuo,ut

ejus, cum aliis ossibus miscuis quomodo possum
: veniret ad se. Et exivit Sykinolfus princeps cum
meis ossibus agnoscere? » Que dixiteis: « Vide multitudine, et percussit civitates Novecertus; et
ossibus flammeo radiantes inter aliis ; ipse coUige trucidavit multos.Et comprehenderunt civitates.et
diligenter. » Et quo itafactum esL; coUecta estre- conbuserunt eas igne cum populos etmulieres et ;

sindonemuuda. Agareniest con-

liquie aposLoli in non remanserunt ex eas usque unus. Et suhvertit
suetudo Apulie depopulare que fama exiit, Ro- ;
muros, et mcenise civitatis dissipavit a solo funda-
muald exercitus direxit, ut custodiret portora et mentis. Sycardus reversus est in civitates Lavellus.
maris limiLis. Sicque pervenerunt Langobardi a Sycinolfus ingressus est in hurhem Beneventi, et
Lympares insula dosolatam, et viderunt hominem G coeperunt judicare populo ; et trucidaret impios.

Dei, et dixerunt « Cujus merita hic vencratis? »

: Erat enim consilium Radelgysi vanum etpessimum,
Et dixit eis « Corpus beatissimi apostoli Barlho-
: et misit legatosad hurbem Salernam ad Leo epi-
lomei ab Agarenis disfractus; modo Deo mirecol- scopus, ut intimaret a Sycardo principe, ut Syld-
lectus ab eo. Iterum veniunt Aggareni ;nescio quid nolfus puer transmittere a Salerna civitas, ut artis
faciam ! » Ut audierunt, lelantes iiimia appreen- litterarum instrucrcLur. Ex quo iLa peractum est,
derunt i'? Largobardi hominem cum venerabilem sicque petitio eorum adimpletuni esL. Regnavit(44)
corpus apostoli innave suscepta, navigio ceperunt. idem Sikinolfus inhurhem Salernem. Beneventani
Et ecce classes navigium niniium Agarenorum ap- unianimes tractans de interitu Sycardi principi,
proximavit. Vidcntes Langol^ardis spes eorum esset niiserunt nuntius ad Leo episcopus Salernitanos,ut
ablata, proni devota ante corpusapostoli projece- Sycinolfus oculos ejus erucre ; ut principalusBene-
runt se cuni lacryniis, et dixerunt: «SancLe BarLlio- venti, in se ipsis exibere virLutem, Salernam hur-
lomee apostole, si de pcriculis istis liberati fueri- hem in sua potestatis percipere.Quo Leoepiscopus
mus et in pace revcrsi, in tuo nomine altare au- non hacquievit consilio eorum. Tunc unianimes
reum et argenteum, infra a^cclesia sancte Dei ge- Beneventani perrexerunt a Lahellus civitas paoi- ;

nitricis Maric patremus. » Ex quo dicto in oralione

D fice verha Sycardi principi narrare coeperunL. Quo

levantes, tanlos error tenebruca ineest, ut iiemo princeps henigne suscepit eoruni verba, honorifice
inter LangobardosctAgarenos cernerenon poterat. composuit. Tunc unus ex ipsis gladium arripuil,

Sicque gaudentes in Bencvcnli hurhem ingressi percussoque principe, totuin corpus ejus ferro
sunt; de Lhesauro quecoeperunLRomuald principis vastarc coeperunL. Comhusla hurhem Lahellus, a
deferunt. Cujus mcriLa ipsius aposloli corporc et Beneventana hurhem regressi sunt. EL juraverunt
signis usquc in finem sccuti hibidem permanct. inter se, ut ultra non acquiescerent principisSyki-
14. Transacto namque tempore,gIorioso princeps nolfus. Et surrexis Sykiuolfus princeps, et huni-

VARI^i: LECTIONES.
18 agarorum c. i" i. c. locellos. " uimiappreenderunt.
NOTA\
(40) Id est ad Liparm. (43) FahuhT. Cf. Erohemperluni.
(41) Crimoaldus filius Romoaldo suoressit (44) Id est DuDi re^jnavit.
(42) Nocera?
 CHRONICON. 22
21

versis qiii se conjuncxerat fratrihus sui?, et prelia-A ribus ejus orta est, quanta nunquam antea aut
banlur prelia magna, et dilatavit virtutem populo postea naribus ejus adhibita non fuit ; nontanlum
suo Langobardo, et induitse loricam velut gigans, regibus et regina, sed etiam a cunctis Langobardis
et precincxit se arraa bellica, et pra^paravit se ad sequentibusse. Intranles in a^cclcsia juxta corpus
bellum. El veniensa Benevcnti burbem lunc infe- ; sanctissimi Nonnosi.cujussuperiusmemoriam fecit,
licesBeneventani misorunt nuntius a Sycinolfus di- non longe a corpus beati Siivestri, erat unus ex pa-
centes « Hii qui sunt bomicides, manibus tuis da-
: rasitibus suis Langobardis, de gcnealogia Lango-
mus; terram enim potestati tue es! » Sykiuolfus, bardo de Beneventi burbem, qui per hereditaria a
princeps Salernilano, fecit vindicta de fratre suo ; demonio sunt vexati, propter malcdictionem que
trucidati et suspensi dc Beueventani numero qua- heatissimus Barhatus cpiscopus imposuit, propter
draginta sex. Victores a Salernam hurbem per- Theodora uxoris Romuald principi, cujus superius
rcxit. Etfactum eslirritum magnuminter Beneven- memoriamfecimus. Quo demon per hosipsiusLan-
tosetejussuccedentia, et Salernu et ejus succedcn- gobardo clamare cepit «0 Nonnosc, quid rae per-
:

lia, et divisio usque in presenlem diem un. 712). turbas?modo non exeo hinc,quia pcr hereditaria
Liuprandus,rex Langobardorum, fecitpugna
lo. gentis islesuccedcmus. Silvesler episcope, virtus

cum Avarorum gens in Aquilegie partibus, et con-B tua me incendent et si dehinc me cjicis, a Bene- ;

culcavil Aquilegia, et Benetia, necnon Sardinia in- venti hurbem rcgrediar a consanguinium istms. »
sula, et Corsica, et ampliavit regnum Langobardo- Quo dicto demon discerpens, exiens ab eo propter ;

rum. Quorex factus vir cliristianissimus atquo ca- hocvocatisunt ipsiusgenealogie Langobardi Bene-
tholicus,synodus factuscanonicorunijcum episcopis venti « tempta-demonium » usque in presentem
et clericis fidem sancte Trinitatis. Et rex Lango- diem. Qui tanta gaudia in Rachisi rex et ejus con-
bardorum que antea disposita non sunt, mirifice jux, et cunctos sequacibus suis Langobardisinerat,
composuit. Regnavil hisdem rcx honorifice annos ut ferocitatem qui dudum abuerat, in umilitalem
plures, et quietum est regnum Langobardorum et gratie sunt convcrsi. Quaulaslacrimas et orationes
Romanorum. Langobardi exorli sunt,et muncra ibidem optule-
16. [An. 743.) Genuit autem isdem rex fihos runt, narrarelongumesl. Rachisi rexet Tassia re-
duos (45) ;
primus Racbisi, secundus Astulphus vo- gina, uxor ejus, per preceptum donationis in vene-
citalur. Constituto Rachi-i a patre suo regno, et rabiiis monasterium sancti Silvestri et beatissimi
factus est rex Italico vivenlem patri cjus. Ohiitque Nonnosi curte unam, nuncupantem Ustriciano in
Liuprandus rex [an. 744, Sept.), accepit Rachisi territorio Spolitino, in pago cujus vocabulum cst
uxorem de hurbem Roma, nomineTassia,et disru- G Pinnis, cum ecclesia in onore sancti Silvestri infra
pit lex paterna Langobardorum morgyncaph, et ipsa curte constructa est, etomnibus adjacentiis,vel
mithio,que in suis legibus affixum est, non adim- appendiciishibidempertincntibuSjVelaspicientibus,
plevit. Fecit autem donationes cartule Romane, sicutiLuponiducis manibussuis detenuit.Mansit in
sicutipsi Romanipetierunt.Propter hocLangobardi eo montcs rex dies tres gratias agensDeo; a Spoli-
irritati adversus Rachisi rex, et tractantes cum tana urbcm regressus est. Langohardi furore ac-
Astulphus de regno ejus. Perrexit Rachisi rex a consuctudo gentis eorum, fronite uno-
censi,sicuti
Pinnensis urbe vetustatem consumpta, eratque hibi que animoAstulphopetierunt, utfrangerent dona-
abitatores Langobardo nomine Lupo, quc sine he- tionescarlule que Rachisi rex fecerat (46) uti Lan-
redibus mortuus fucrat. Est autem constitutus in gobardorum dcinceps non esset. Et petierunt Lan-
legibus Langobardorum, ut Langobardus qui sine gobardi Astiili>ho, ut conveniente cum episcopis,
ha?redes mortuus fuerit, curlis regia succedat. Suc- ahbatibus prcpositis synodochiorum,et cumcusto-
cessit Rachisi rex omnes facultates Luponi in sue dibus ccclesiarum, in edictis legibus aftligercntur.
regie polestatis. Precata est Tassia regina a Rachisi Que jurejurans spopondit Astulphus, esset factu-
rex, viro suo, ut a montes Syraptis a monasterium rum, si Langobardi regnum eis concedere.

beati Sylvestri ab orationespergere cum ipso; quiaD l7.Coronatusest hisdcm Astulphus in Mediolana
consuetudo Komanorum est,sepius venire.Acquicvit hurbem [an. lid.,Jim.), infra ecclesia sancti Am-
rex petitio uxori sue, veniens cum comitatu suo a l)rosiiepiscopi,ctelectusestrexinmenseJunius(47),
Seraptenas montes. Cumque properaret ad locum indictione 10 1». Tanta denique nequitia exarsit
hubi diciturAdarcum, tantadenique flagrantiana- suis temporibus, quanta nuuquam suis anteces-

VARLE LECTIONES.
18 X codex : legendura II.

NOT^.
(45) Minime; cf. Pauli Hist. Lang, vi. 56. quam a Rachis Aistolf factus est rex,starc nuUate-
(46) Narrationi Bcncdicti suilVafi-atur lex Aislulfi, nus (loi.cant, nisi ab [c.od. nam si] Ahistolfas regem
hucusquo i^Miota, quam ex codice odiclorum Lango- ei dinuo [cod. divinoj cui dalum est fuerit conccs-
bardorum Paii^ioiisi n. 4613 liir: iJi-opoiioro juvat: suni. »
«F'riino omniiiinstatufMHinl do donationos iliasquai (47) Ita cpocham Aistulfi determinalam habc-
factc sunta lUuhisregc ct Tassia conjuge ipsius, ut mus; cf. Bruiictti Cod. dipl. Tosc. i, 387.
omnes illas proceptas quas posteu facle suut post-
 ! ;

23 BENEDICTI S. ANDRE^ MONACHI 24

soribus repcrtum non est. Fecil synodum cum Va- A concessit, et omnia adjacentia illius sicuti a priori
lerius archicpiscopus Ravennaj civilalis et cum Go- temporeconslitutumest, jureaffixumestconstiluit.
naldus archiepiscopus Mediolane civitalis, et cum Datos legatos Pipinus et Garlomagno a Zacharia
jacenliisi» episcopis, abbalibus, judicibus, fidelibus papa, Astulfu regis, in Ticine civitatis repertas, om-
LangobardisinregnoItaliepermanentibuSjfecitquc niaque et qualiter peracta sunt innotescunt, Astul-
capitula sicuti Langobardi precati sunt et in edi- ; phus rex Langobardorum nequissimus,nefanduset
ctis affigi precepit. Tunc surrexerunt viri Romani callidusverba honorifice composuit, etomnia Pen-
scelerali, et intimaverunt Astulfu regi, ut veuirent tapolimetTuscie finibus etquicquid asancte Roma-
et possiderunt Tuscie finibus ct Romanum impe- ne ecclesie videtur illi restituit. Sed tamen a con-
rium usurparent. Exaltatum est cor cjus non in suetudo eorum mafigna nou declinaverunt, Inito
Deo, nec in onore ecclcsiarum, sedin bella, in ra- cumepiscopisetDeum timentesquodagere
consilio

pina, et igne, et gladio. Vcnienlcs in Spolitinam debeant dc persecutiones Langobardorum, si ad

urbem, misit Robertus comes palatii a Savinensis, Grecorum generc regnum Italicum et Romanum
ut via et portua custodiret, nec Romanis iter car- imperium devoIberet,et si a Francis in Italia ingre-
peret. Misit Grimualdu a Centucellensis, ut custo- di deberet. Sed melius est a nobis a Francis que
diret vie finibus Romani et porlua maris. Nuntius B a Grecis dominio illorum subjaceret. »
misit a Tcrracina urbem, ut custodiret via maris et 18. Robertus comespalatii Langobardo Savinensi

terris, ut nec venundaret alicui liomanis,nuIlarem exiens, ei^go pugnantis contra Romanos. Sicque
campo Tibur-
perciperet.Et ascendit Astulfus rex in venit a Lubria civitates, que pugna confiicta cum
tino cum Langobardorum, et factus est
sex milia Romanos ceciderunt de Romanos vulgos et nobiles
pavor magnus in Romanis. Fecerunt pactuatione plures. Robertus Langobardo constitutus erat in
cum Tiburtina urbeni, et cum Pristincm hurbem, campo, et abebat roborem. Quo presul in ecclesia
nec Romani nec colloquium nec amicilias cum eo beati Petri apostoli, locutus estpopulo dicens:« De
habentur. IncenderuntLangobardieccIesise sancta- celo autem adjutorium sit vobiscum; ehgite vos ad
rum,hubi corpora eorum quiescebant. Ignegladio- pugna cum Langobardis nolite metuere! » Et ha-
;

que vaslantes tota Tuscia, civitas Nepesina in suo bierunt Romani contra Robertus Langobardo. Et
dominio perdurantes quantasnunc exarsit contra
;
ecce exercitus Langobardorum transiebat fiubium
Romanos, per singulos non possumus cnai^rare. Ca- Lubrie. Romani persequentes contra ipsos, truci-
stra Romanorum destructe sunt, monasleria et op- dati et gladio interfecti de Langobardifere ducentos,
pida vastantes, nuUa spem recuperande invenire etRobertuscomespalatiitrucidatusest; et Romanis
potuerunt. Erat pontifex in urbem RomanaStepha- ( reversi sunt victores. Post hec sanctissimus papa
nus nomine (4-8) ,vidit se in tanta desolatione positus, Stephanus via direclum pro pbpulo Romano et san-
dixit : « Eum me, quid faciam? Regnoltalico amul- cle ejusdem ecclesie defensione, sicque in Francia

tis gentibus depressus ;

prius a Medis, et Lanis, pervenit,in Aquisgranis palatio, ad adjutorium et
postmodum a Gallis, tertius aGothi,quartus a Lan- solacium querendo pro justitiis sancti Petri. Qui
gobardis. Qui in Italia possessio facta est, denique Pipinus rexhonorifice suscepitapostolicus; ad san-
aZachariasmagnus presul antccessoris meis, cujus ctum Dionisium ibidempcrrexerunt.Dixitque Pipi-

Deoauctore deservio; qui multis calamitatibus de- nus ad apostolicus ; « Zacharias antecessori tuo inti-
pressus, a nefandis Langobardis vaslata urbem, mavit (49) mihi per missos meos, Burgardus episco-
destructa Tuscie finibus monasteria virorum hac pus, et Folradus cappellanus, de regibus in Francia
puellarum, basilicaj sanctorum concreniate sunt qui in illis tempori])US non habentesregaJem potes-
qui in exilio deputavit se ipsum propter opus eccle- tatem,si bene fuisset aut non?Zachariaspapaman-
siarum Dei. A Pipinus quedam Francorum hi qui davit me Pipiiio, niclius mihi esset regem vocari,
Francia pervenit. Gaudcbundus rex Pipinus et ho- qui poleslatem aberet, quem illum qui sine regali
Lango-
norifice suscipit, invitatis inltalia, utgcntispotestate manebat, ut non conturbarelur ordo,per
bardorumsubsuodominiocoustitueret.QuiPipinusD auctoritatcm apostolicam. Inie ^" Pipinus (50) se-
cum Carlomagno rcgebat Francoruiu gens quo or- cundum morc Francorum eieclus sum a regem et
;

dineetorigine sublus hujus serie dicamus. Orla cst unctus pcr manus sancte memoric Bonifatii archi-
intentiointer Pipinus el Cai'Iomagno de regno episcopi,eteIevatussumaFrancisinregno Suesionis
Francorum; quiZachariaspapa aCarlomagnoroga- civitatem. Ildencus vero Saxone, qui false rex voca-
tusest, ut dc monastcrio sancti Silvcstri in jvionto batur, lonsoralus estct in nionastcrio missus. Car-
Syrapti per pcrceptum poncilicalis jurc perpetuo lomagnusgcrmano meo post mortomCaroli genilori
concederetur. Quo pontifex summus libenti animo nostri divisimusregnum Francorum inler nos in lo-

VARI^ LECTIONES.
19 i. e. circumjacentibus. 20 j. c. indc.

NOT^.
(48) Quro sequuutur cL cum Gcslis pontificum (49) Ex Annalibus Laurissensibus an. Ti-.

Romanorum Zacluui;e et Stephani (iJO) Cr. Ann. Lauriss. an. 750.

23 CHRONICON. 26

cum qui dicitur PictaNns (ol).Eodem quoque anno A uncie; fundum Foliani. et fundum Bassanu cum
Carlomapno germano meo Alanianniam vastavit ccclesia sancli Valentini, cum famulis ct famule ;

Tuuc i;i-2) Carlomagno confessus est mihi Pipino fundum Aureliani; et sex uncicfundumCeledrani;
gerniano <uo, quod voluis-sel seculumrelinquere, et funduin Ccrilianum, cumcoloniset colone,fundum
in eodem anno nuUum facerel pugna ; sed honori- Lauriani, fundum Grazzano, fundum Mariano cum
lice direxiteum cum muueribus. » Cumque auditis famuhs famuie; fundum Foriano et quattuor
et ;

hcc apostolicus supradictus confirmavit Pipinus uncie, fundum Tcrrenliancllo, fundum Marcclliano;
uuclione sancla in regem, et cum eo uncxit duos ct fundumPuibinc, fundum Bersianu, ct fundum

fiUos ejus donmus Carolum cl Carlomagnum in regi- CrifianOjfundum Belgarolum; et scx uncie,fundum
Lus i» (53). Tunc (bi) Carlomagno Romam perrexit Oiiani et fundumMaturis, fundum Patinara, fun-
;

ad Hmina apostolorum; post hec ad montem Syra- dumMontone cum famulis et famulabus suis; fun-
pti monasterium ingressus, ibique sc totondit et dum Salviani, fundum Ccrbinarola, fundum Pattia-
monachus eifectus est. lis, tres uncie Casaventoli, octo uncie, fundum
18 '. Que et quanta gloria hibidem constituit, Antiqui, fundnm Prisciani, fundum Quarazzanum,
modo audiamus. Videns quia iaboriosus es et montes fundum Pontinianu, fundumCatonianum,fundum
fratribus insudanter, edificavit ad radicem montis B Ciminianu,fundum Matitianum,octounciefundum
in loco hubi dicilur a Mariano onore sancti
(bo), in Paonis, fundum Terlala,fundum Barbarica,fundum
Stephani martyris, et cunctis fratribus adhesit ex- Casa Crisciani, fundum Vallescura, fundum Rupi-
cepto abbas, et aliquantisfralribusin usus monaste- liano, fundum Damiano, fundum Asterii, fundum
riiprioris reliquid. Fuit moratus in monasteriosan- Martuniani,fundum Seriano cum aquimolis duoset
cti Stephani aliquanlos tempus, nec ferebant animo cella sancti Silvestri, fundumsancti Prosperii cum
ejus in loco ejusdem. Quadam die iter peragens, vocabulo Cacabelli, fundum Munitioni,fundum Jo-
per agros ejusdem monasterii ad ecclesiam sancti nianijfundum Proniani, fundum Mitiliani, fundum
Andrcfe aposloli, juxta fiumen ad investigandam Rusciani,fundum Plaga montes,fundum PoUiano,
peragens subtus montes Grifia-
res a^cclesiarum iter cum jecclesia sanctaj Marie cum famuliset famule,
castrumantiquum Aquarium,qui ad
uello, et invenit fundum Scatianum, fundum Cariano,fundum Ma-
radicesmontisGrifianello emanataquas. Quidiutius niano, fundumOccisi; et sex uncie fundum Ruti-
diligentissimeprospexit,atquecunctaedilicalia,que liani.

ad opus monasterio conspexit, iterum ad monaste- 19. Denuo reclamatione a Pipino rege et filiis suis
rium est reversus. Reperto itaque consilio a fratri- CarolusetCarlomagnodeAstulfusrexLangobardo-
jus de Babiano castro,quomodo aut qualiter hedifi- G rum,quantaque percussio exercet insancta Romane
oandum domum juxtacastrum monaslerium domni fficclesie ct inpopulo Romano. Pipinus rex audita

principi apostolorum Petri, et sancti Benedicti, et hec verba apostolicis,contristatus estnimispropter

commemoratione sancti Andreae apostoli,usque in iter apostolicis, juratus dicebat : «Egopermemet
presentcm diem.Emit autem agrum superscriplum ipsum vcnio. »Bandusmissus ex oreregis, in Fran-
virDomini Karlomagno, curtem unam nunccupan- corum gens, et in Saxonia, in Aquitaniis partibus
tem sanctiViti,cum gualdo (56) qui dicitur Corgilu. etin Bajuvaria, et Squasconia (57), etAlamannia,
Itemcurtemsancti Grcgorii, cumcoloniset colones; et incuncteregnora ejus,utomneshostiliter Kalen-
item curtem Petroniani, et Asiniani. Item curtem dasMaias, in Langobardorum gens super Astulfus
sancli Ileristi, et cjus adjacentia. Item fundum Fa- rex. Carolomagno monacho,germanoPipiniregis,
nianu unciesex; curtes Priscani, in quo est eeccle- cxplelo monastenosanctiAndrese apostoli etomnia
sia sancti Victoris, cum colonis et colone ; cum que ad husus monasterii continet,videns suis mori-
funduin Flabianello, Robelli, et fundum Corbiani; bus cum gentis hac fratribus suis monasteriis non
fimdum .Magere cum appendieiissuis ; fundum(]ot- essent conjunctum 22, recessit (58) inde in Samnii
toaniim, in quo cst ecclesia sancti Bencdicti sive provincia, in Cassino montcs, inmonasteriosancti
quibus aliis vocabulis nunccupatur, ciun famulis etD Benedicti,hibique permansit. Audiens hocAstulfus
famuleibidemresidentibusjcasinis, casale;fundum rex Langobardo, que Pipinus rex Francorum con
Clarano, rasalcde CeroIe,casaIedc Rufiano grasso, Trasalpine gentis super Que festinus
se veniret.
cum rolonis et colone; fundum Carj)iniano,fundiiin A.sluIfusrexamonasteriumsanctiBenedicti in mon-
Cossanuiii,fundumTorritula, fundumSenliani,tres tem Cassini pcrvcnit,postuIans et deprecansadab-

VARI/E LECTIONES.
2' regem torr. regibus. 22 conjunctus corr. conjunclum.

NOT^.
(51) Ann. Lauriss. an. 142. (56) Id est silva, wald.
(52) Ibid., an.74D. (57) Id est Wasconia.
(53) Ibid., an. 754. (58) Cf. Ann. Lauriss. an. 746, et Eginhardi
(Dil Ibid., an. 7i6. tain Caroli, cap. 2.
(55) Id est A'.l, Marianum.
 ;

27 BENEDICTI S. ANDRE^ MONACHI 28

bashujusmonasterii, et dona mullapromittons, ut A ofgiiiiurn, qui in Francia usque pervenit. Et rex

Carlomagno monaclio a Pipino rcgc gcrmano suo Pipinus tenuit placilum suum in Compendio cum
properaret, ad dissipanda consilia Stcphani pape, Francis, ibique Tassilo venit dux Bajuariorum in
ut Francis in Italia ingredi non deberet. Accepta basatico se commendans per manus, sacramenta
benedictione abbatisui hac f'ratribus,Iibenti animo juravit multa etinnumerabilia, reliquias sanctorum
perrexit, sicqueinFranciam venit(o9). Omniaqua- manusimponens,ctfideIitalempromisitregiPipino,
liter per ordinem a Pipino intimavit Carlomagno etfilio ejus Carulo etCarlomagno, sicul bassus recta

monacho, Pipino rex noluit hacquiescere consilii menle et firma devotione per justilia, sicut bassus
ejus. Pipinus (60) rex apostolicas invitalione inlta- doraino suo esset debcret. Sic confirmavit supra-
peragens, justitia beati Petri apostoli que-
lia iter dictusTassilo, supra corpus sancti Dionisii, Rustici,
rendo. Astulfus rex Langobardorum supradicLa ju- et EIeutherii,necnon et sanctiGermani, atquesancti
stitia vetando, clusas Langobardorum petiit, obbia Marlini, ut omnibus dicbus vite ejus sic conservaret.
Pipini regis et Francis venit; et inieruntbcllum Pipinus (07) rex in Saxu:.!a ibal, et lirmalas Saxo-
Francis cum Langobardi. Et retro Langobardi nia ibat, etfirmitasSaxonumpervirtulemintroivit,
fuga capta, auxiliante Domino beatoquePetro apo- in locum qui dicitur Simnia; et multa strages facte
stolo interccdente, Pipinus rexcum Francisvictor B sunt in popuIaSaxonum. Et tunc polliciti sunt con-
extitit.Eodemqueanno Stephanuspapa reductusest tra Pipinum omnes voluntales ejus faciendum, et
a sancta sede,per missos domni regis Pipini, Fol- honores in placito suo pra?senLandum, usque in
dradus episcopus et reliquis qui cum eo erat. In- equos tricentos per singulos annos. Natus (68) est
cluso vero Astulfo rege in Papia civitate, justitia Pipino regifilius, cui supradictus rex nomen suum
sancti Petri pollicitus est faciendi. Underex Pipinus imposuit, ut Pipinus vocaretur sicut pater ejus. Qui
obsidesquadraginta receptos cum sacramenta, annos duo, et in tertio defunctus est. Eo-
re- vixit

versusestin Francia. Carlomagno autem monachus dem(69) anno Pipinus rex Roma perrexit. Stepha-
Bienna civitatem remansit, una cum Bertadomna nuspapaetejus clero cunctisque a sacris ordinibus
regine (61); infirmuslanguebat dies muItos,et hob- est concessus,et populo Romanoin occursum regis,
iit in pace. Dum (62) prospexisset Pipinus rex, ab cum ymnis et laudibus ad ecclesiam sancti Peregrini
Astulfus Langobardorum rege, ea non esset vera, advenerunt. Conteniplatus est rex Pipino populo
queanteapromiserat dejustitiissancli PeLri,iterum Romano, et ejus acLa, gaudebundus pervenitin ec-
cum missus apostolicis Stephani iter pergens in Ila- clesia aposLoIorum principi. Celebrataque ejus sol-
lia, Papia obsedit, Astulfus rege Langobardorum lempnitatem myssarum,quantaque largitus estele-
inclusit, magis magisque de justiis sancti Petri C niosinarumpauperuni,et dona ecclesiarum,longum
confirmavit, ut stabiIespermaneret,quos antea pro- est enarrare. Permansit rex Pipinum mense unura
miserat, et insuper Ravenna cum PenLapoIim, et in urbem Romam; egroLareque cepiL domnusSte-
omnem exarcatum conquisivit, et precepto san-' phauus papa, dolore cordis mcLusque Pipinus rex
cto Petro tradidit. Ut permissos aposLoIicis,mona- dc nece apostolicis, die constitutique obiit. Conven-
sterium sancti Andree apostoli nullus auderet ali- LoquefacLo popuIiRomani,cumPipino rexde Paulo,
quis damnietatisadtingere aut violare. Et (63) dum germani Stephani papc,utcalhedre apostolice pra^-
reversusestPipinus rex, cupiebatsupradicLus Astul- esset.EIecLus est a populo Romano clero, et Pipino
fus,nefandusrex,mcntiri queante pollicitusfuerat, rex, et populo Francorum, elecLus esl in sacratis-
obsides dulgere, sacramentarumpere; quadam die sima sedem beali Petri apostoli. Cunclaquc ejus ci-
venatione fecit, percussusDei judicio vitam finivit. ves Romana et Tuscic finibus, et cuucta Pentapo-
20. Inito consilio Langobardi, quomodo Francis lim, et Gottiarum montes in ecclesia beati Petri
super se erueret,et levaverunt Dcsiderium in regem aposLoIi consLiLuiL. Gralias agentes Deo et aposLoIo-

quomodo etqualiter posLea dicamus. Videns SLc- ruin principi, reverbus est in Francia.

phanuspapa ex omni parte victor esset, et gloria 21. Tunc Pipinus rex cernens Guaifarium ducem
D Aquitaniorum, etc. Sequimtur Annales Laurissenscs
dignitatis presule hacgentis Romane triumphans,
ann. 760, 761, 762, 763, usque : Pipinus per
cepit hedificare domum ecclesiam, in onore sancti
Legemodicas in Francia reversus est. Et facta est
Dionisii, Rustici et Heleutherii, iii hurbc Roma,
gens valida. Iter (70) perrexit Ilalia ad oonferondi
juxtavia Flamminea, ct ereio (64), non longe ab ILalico regno; tota hiemps in monasterio sancti
Agusto (65), juxLa formas species decorata, sicut Andree apostoli, et sancti Silvestri confe;>soris
in Francia viderat. Misit(66)ConstaiiLinus impera- Christi, et sancli Stephani martyris hiemavil,
tor deConstantinopoIim regiPipinocum aliisdonis necnon ct Tusciic finibus omnia res monasterii,
NOT^
(59) Cf. VitamStephanipapai, c. 30, etAnn.Lau- (65;) Id est mausolcum Augusti.
riss an. 753. (60) Misit... conscrvaref e\ Ann. Lauriss. an. 757.
(60) Cf. Ann. Lauriss. an. 755. (67) Pipinus.., a)nios, ib., an. 75S.
(61 Bertradane regina.
1 (68) Natus... (frfiinrtus, ib., an. 759.
(62) Dum... iradidit, An. Lauriss. an. 7;)6. (69') Pippinuiii Uoiiiam iiiiiiquam adiissooo;istal.
{(i'i]Et... finivit, ib., an 756. (70), QiKo sequuuLur a noslro invcnta csso, nou
(64) Eregione Campi Martii? sl quod diibites.
20 CHRONICON. 30

que a Carlomagnogcrmanosuohemptafueraj, per A rum, patrocinium secumliberis suis, patrocinium

preceplura sui nominis conslituit. Et crux Domini contuHt.Karolusautemrexperconsensumomnium
que in suis cervicibus appendebat, in venerabilis Francorum rcx conslituitur. Domnusitaque Adria-
cenobio concessit, seu Boneventiprincipatus, et Sa- nus papapersecutione Langobardorumnon ferens,
lerni, Capuaque, et tota -\eapolim finibus, et quic- missos dirigit cumbenedictione apostolica. Petrus
quid Carapanie destitutum est, in suo sacramenlo mare usque Masilia,inde terrenumusque addom-
constituit. Et cuncta Pentapolim et omnia Tuscie num Karolum pervenit. Invitando scilicet ut Ann.
finibus apostolicis Pauli et suo jure concessit. Gra- Lnurias. a. 773, usque pascha similiter in Roma.
tulanler et gaudebundus in Franciam venit. Tunc Susceptum est itaque domnus Carolus rexhonori-
(71) rex Pipinusabuit placitum suum inWarmacia, ficeab Adriano papa, eta cuncto Romano populo,
et nullum iter aliud fecit, nisi in Francia resedit etin ecclesia beati Petri apostoli a scolis laudibus
causa pertractabat mitissimus rex interAVafarium, est honoratus. Quanteque pestilentie, etlamenta-
et Tasilonem quiaTasilo consanguineus ejuserat.
;
tionibusetvastationibnsLangobardispopuloRoma-
Tunc Pipinus rex missos suos dirigit ad Bajuariaa no proclamatum est, quis potuit enarrare. Accepta
Tasilo, et hffic verba loquens eis : « Pipinus rex itaque benedictione rex et absolutione beati Petri
Francorum misitnosad te,ut innotescamusbenefi-g apostoli domno Carolo, iterum a Papia venientem
cium et bonorem, qualiter Pipinus rex constituit ipsam civitatem cepit ctc. ut Ann. Lauriss. a. lli,
tibi. Eo quodesset meus consanguincustotaBajua- 773, 776, 780, 781, multis tamen omissis, usque
ria dedit tibi, et jurejurando fidem tuampollioitus Aquitania. Etinderevertendo domnoKaroloregera
es observandi. » Modo commotus facie rcgis videre in monasterio sancti Andree apostoli cum uxoresua
noluit. Tunc, etc, ut in Ann. Laurissensibus an. Ildegardaregine,etcum omni comitatusuo, omnia
766, 767, 768, usque ad obiium Pippini. Hibique rebus ecclesiarum manasterii^s^que aKarolusma-
diem hobiit, finivit octaba Kal. Octuber. gno patruelis ejus in prefatum mouasterium con-
22. Domnus (72) itaque Adrianus natione Roma- cessit,etmonasterium sancti Silvestri, cum monte
nus deregionesVialata, ordoscrinii sancteRomane Syrapti,etmonasteriumsanctiStephaniinMariano,
aecclesie, electusestpontifex, acuncto Romanopo- omniorum prredia, per preceptum regalis sue regie
pulo, in sede hac beatissimi apostolorum principis. potestatis concessit, et dona amplissima hibidem
Oportetlioriginem Francorumrexpergenoalogiam constituit. Accepta benedictione a venerabilis loco,
nunccupare qualiter ad apicem regni pervenerit
;
Mediolanis civitatem pervenit ctc.ut Ann. Lauriss.
Karolus mflissiraus rex, modo dicamus. Gens (73) a. 781, 783, 786, 787, 788, 794, plurimis tamen
Meroingorum, de qua Franci reges sibi creare soliti q omissis : anno 786 rationibi(,s, quarc Karohs iter Ita-

erant. Fuit primus Pipinus, qui genuit filium ex licum aggressus placitum habentis de
sit, addit :

concubina nomine Carolus hicprimus Karolus est

; convenentiis eorum legibus Italie, que antecessor
advocatus. Qui Karolusgenuitfilios duos, Pipinum eorum regibus duium antea indictis eorum scripta
et Karolomagno, qui tota Francia dominatum sibi non Gsset quod ita factum est. Anno 796 pergit
;
:

vindicantesoppressit. Mortuo itaqucKarolusprimus Nuntiatum (74) etiam sibi Adriani pontiflcis Ro-
qui officio tantum cum Ildricus Saxone deponeba- mani hobitum,quein amicitiis precipuus habebat,
tur, Pipinus et Carolomagnogermanis ^», veluthe- sicflevit hacsi fratrem, aut karissimumfiliumam-
Hunc PipinusetKar-
redilaria Francia fungebatur. misisset.Erat enimin araicitiis optirae temperatus,
lomagnosummacumeoconcordia,divisum regnum ut eas facilesammitteret, et constantissime retine-
Francorum interse, Carolomagno sancteconversa- ret. Leomox in loco ejus successit misit ; legatos
tionishabitum inbutus, Pipinus per auctoritatem cum muneribus ad regem, et claves etiam confes-
apostolico susceptum Stephani pape rex efficitur. sionis sancti Petri, et vexillura Romane hurbis
Qui Pipinus genuit filios duos,Caroluset Carloma- eidem direxit. Thesaurum (75) priscorum raulta
gno, qui uncti sunt in regibus cuni Pipino pater seculorum prolixitatem collectum, domno regi
eorum a Stephano papa mortuo idem Pipiuo,
; et jy Karolo ad Aquis palatium misit; quoaccepta, per-
successit Karolus, gloiiosus mitissimus atquc ama- acta Dco largitori omnium bonorum gratiarum
bilis rex, atque Karlomagno. Non post multum actione.Idem virprudentissimus atque largissimus
lempus defuncto Carlomagno rex, uxor ejusetfilii et Dei dispensator magna inde partera Romara ad
cum quibusdam qui cx omatibus 24 consentaneisin limiria apostolor um, misit per Agilbertura dilectum
Itaha fugapetiit; sub Desiderio reges Langobardo- abbatem suum,misit. Porro reflquam partem opti-

VARI^ LECTIONES.
-» aut. germanusc. ^i i. e. optimatibus. 2^ monasteria corr. monasterii codex.

mjjE.
(71 Tunr... Tasiloncm, ex Ann. Lauriss. an. 764. (74) Ex Eginhardi Vita Caroli,cap. 19.
(72) Cf. Vitam Adriani, capp. 1, 3. (7o) Ann. Lauriss. an.
(73) Ex Eginhardi Vita CaroH, cap. \.
31 BENEDfCTI S. ANDRE.1^ MONACHI 32

matibus clericis sive laicis, ceterisquefidelibussuis A •£-a?«rmmses«n. 804, donalurn magni muneribus ;

largituscst munera. Rex colleclis, etc, exccrpta et narravit domnus Leopapa,quanta seditio civilis
AnnaliumLaurissensiwnannorum 790 ct lQ9,usque: Romane contra eum ejecerunt, et quomodo abla-
Norlaude Saxonis in Bardeiigawi. . . . ibique red- lum cst res «cclesiarum ; audita et ^" verba mitis-
ditus Karli filii sui, Leonem pontificem,
expectans simus imperator conferens in corde suo.Tuncira-
simili quodsusceptum cum honore dimisit.Qui
est, perator per Bawaria ire volentem e/c. utAnn. Lau-
statim prolectus est Romam, et rex Aquisgrani Mansitque apud eum diesO et sicut
rissenses usqiie ;

palatio suo reversus, cum honore summo Karolus dictum et constitutum est, inter ipsis Roma repe-
supradicto Leo sanctus papa in sede sanctissima diavit. Ordinata omni et composita, que opus et
susceptum est. I<'ccitque (76) rex Ivarohmi, lilium necesse eral, sancta; Romane «cclesie, et omni
Karoli, vindictamdcRomani, ct omniaTusscie fini- Tuscie flnibusseu PentapolimRavenne in apostoli-
busetRavenne,Pentapohm,asummoponliflcacon- cis Leonem constituii .Nam monasterium sancti Au-
stituit. Monasterium saucti Silvestri in montem dree apostoli munitalem coucessit, et in edictis Lan-
Syrapti, et ecclesia sancti Stephani in Mariano per gobardorum affigi precepit;et exinde reversus est
preceptum prephatum monasterium sancti An-
in in Krancia. Scquuntur excerpta Annalium Lauris-
dree constituit, et dona ampharia fecit. Post hec sensium annorum 8O0, 808, 810, 814, et Eginhardi
domnus Karolus ad Aquisgranis reversus est; me- VitaeCaroli, capp. 15, 16, iis^MC pronuntiarent.
dio Nobembrio alJatum est ei, etc, ut Annaks 23. Precepit * rex fortissimus, ut classes navi-

[*Cumhoc lccoinitia fabulx cle Caroli expeditione in ad casum; sicut prodidit ipsa nuntia sinceri or-
tcrram sanctam lcffantur, operse prelium videtur ei tum. Liquetinnotuisse accedcress prelatse pubis;
initia fabulosse narrationis de expeditione ejus procul prffiveniente auraplebeifaminis. Necmo-
Hispanica adjumjere, fragmentum scilicet sw.culo ra,*tanquam certabat cupidus hiatus animi, ad-
decimo exaratum quod in bibliotheca reyia Hagae sunt exhauslo coriiipede et clavique oxcercita ^»
comitum ad finem codicis n. 921, Gesta regum triumphato orbe in multispartibus. Ihcet perto-
Francorum exhibentis tribus foliis inscriptum nat ardens miles Ernoldi ad muros, et ipse te-
inveni :
nens pilum scienter anhclat ante suos, perfun-
(foL i) et effectu, velutispondctsibi versuta arri- ditque sudor ubiqueproruptus ducem, lucentque
siosuperbajfortuncc hoc]prope tota. Sibilatimber oculi et concrescunt spumai per ora, pulsantque
telorum, suspensus in aere; et instat quantum ma- truces venai in pcclore nunc poplex titubabat,
;

gisevaletinpulsus manu.Rotatur subhmiorordo nunc adstat firmior quercu. § Pleno ructificat

infossa suis vulneribus,et datgraves lapsusposte- juventus Bernardi experta in adversis rebus et
riori;intimatqueipseruens aucmentapericulo ad- qualiscumque resislat favet fortunasuum velle,
;

jutasuisponderibus.Necadhucsensituterqueino- G certatque valere. Sed tamen per cunta, neque

pina, gesta malorum,a]ta sensibus catenatis for- degencraturab ulloobice, quisquis niinus gravior
midine et pari torpore dum recreartt spiritus
; omnibus ohstat. § It gravis fremilus Bertrandi,
jam suffitiens sibi lassos artus, a longe inpingit qua eminet fortior pars urbis fossa et muro, pro-
alternus furor et urguet ca?.sarias alies, quibus mittente suamentcquajqueobnoxia, trucidalque
erat negatus omnis aditus in arte ct armis, licet pugiles, quo sonilu cadit intolerabilis ictus de
usus ubique essct virtute, et licet patrassel im- cielo Nihil expulcrunt arma minitantia mortem
patiens virtutum mira bellorum, et slrepit libe- pra^cipitem graduin vcl retro vel immo parum;
rior sibi per propugnacula et per murales late- nec^o teterrimusimbersagiltarum.Et magisingc-
bras. Resultatque aligerum semen super tegnii- r't gradum, ccrnens horrere sua fata. Et sunt
na clipeorum, ut sit grando at deservit ferra ; gaudia probare graviuspericulum.Etconputatse
comes et revocatavis suorum modo nescia sicci csse aliquid in hoc. Jam amovet vivida manus
ventris atrocisque gula; quam male sustinuit, nec juvcnis muros, ct jam ruinpuiitur ferrea
(fol. 2)
umquam plus satiaveratsuas mentes ca^de; sicut llagella porlarum cum toto poslc. Preslatur iter,
merenturpiavola. Propefacit nmcroomnos dex- meliusqueundiqucprodiinlurruina.Committitur
tras intentas sibi, rcpelitque cesarius miles pro- ferrum hosti.Movcntur virluLesprose, ct quicque
piora menia, fossajquc redundanv? cupit in subli- dextcra. Habetur pigra* agilis, perterrila acris.
me. De sursum dis-tillat aculus palus plagasque Hic carct hasta loco, sed solus dimicat cnsis.
serit, degeritque pregnansmolaris corpora sube- -r) Nainque vacat omnis plaga, nisi furlim dedita
untia confusis armis, modo truditur dux a cas- utcro, scu pectoribus; qiiia lalis erat pressio, ut
tellovietamittitforas inter vaslacede. Perdilque non potuit ulla maiius siispendiai iclu. ^- Inccr-
necalque utpote prestant millemanussufiVagia
,•
tuin est, uhi plenius edil Mars viros pallcntes
homiiii. Uescribitur ante fores electa majorque !iu)rtc,pra^clariusqueferiat aurasgemilu.Perain-
corona virorum servare 2« aditus rallantes, ut hiilalcnimintroituni urbis, el medium,(enetquo
luta sint terga habeantque fideiii. lllic ridel (ira- oxtrcmiim. Nec altcr conspii'itur inler tantaspa-
divus nolaus sanguinolenta brachia. Et alternat tia,nec habet colorem majori fato Natant atria,
aiquum commissus tolis virihus muILifidis iniris- rura, domiis, labuhTqiie, liinina, poslos; in alta
quemodis intus forisque, (fol. i) ([uacumquepo- tabe,madcscuntsublimia saxa.Undiqucslatfusus
testpompare se minaci cornu. Inler hecvitai la- cruor.Undiqueriihcsciintstagna.Tumoscuntaera
bantis gravitate rerum, tribuil quarta dies suum Incubat atra nox per urboin.Moxcucurrit uterque
mane, fugieiite astro laceristenchris. Eteirccerat satclles ad cornipedos, sorpente tVeto concrcti
solaris orbita preclarumorbem qiiippe rube.scens sanguinisusque genua,tcnonlequc mersa vestigia
VARI/E LECTIONES.
26 ita legendum ; in codicc seruire le.gi oidetur. ^"
oc, hcc, lisec. ^» scilicel nomon, qua: vox supro accedorc
ibetur in c. m c in marginc abscisum. 3» supcr inscriptum. »1 sujicndi c. s^ incipit manus secunda.

C70)Nug8B.
3;^ CHRONICON. 34
gium Normanicum hodifioantcs, ct navibus juxluA elioavit, in nionte Gargano porvenit ; multa dona
Uuvium quedelialliaet doCIermaniascptemlriona- hibi optulit.Quiper Neapoliclinibuspergcus, Kala-

lem (77), utperomnes portuset fluminajUbieumque bria feriorc(83) usqucadTraversuspervenit :decies

naves slationibustali munitioprecepit. Utpermarc centum ct eo amplius passuum milibus longitudine
Adrialieainprovineia Benclie congregare precepit. porrigitur. Jussit (ieri pontes supermaros multitu-
Deinde tota Ilalie tam Benetie ijuemque Quilegie (78) dincm,omnes Francorum, Saxonicum,et Bajua-
et
fmibus, seu Ravenne, Arminium, quanKjuam et riuin,Aquitaniorum,Quassconicum, Panuoniorum,
Aucone civitatibus, etcunctalitoris maris Adriatice, Avarorum,Alamannium, Langobardorum, quorum
usque ad Traversus congregare jussit. Et cuncla gentis multitudo nullus potest capcrc,antc seexire
maris Terrine (79), Eugenia(80 Corsica, Sardinia, , preeepit molieruntque cuncte nationesterre Gre-
;

Pisani,Oenlui:ellensis,Romc,elqui(quid .Nupuiie^SI) corum, robor eorum pro nichilo computatus.

ut
finibusomnium navigarum mulliludo eolleetum est Collaudantes et benedicentes Deum, qui via recto
adTraversus,quantumdeinceps utque in presentem dirigit Karulo, servus Petri principis apostolorum.
diem invenirepotuit. Mitissimus vero rex, acccpta Cum audissent " Aaron reges Persarum, qui (84)
benedictione aposlolicis Leoni, in sancto arclian- exscepta India totum penetrabat (80) Orientem,
gelo(8-2) ascendit, adorans et deprecans Deuni,utB talem fecit amicitiam et concordiam, ut eis gratia
itersuum iu pace dirigcret. Que profectus iter in- ejusomniumquiintotoorbeterrarumerant,regnum
instaotumsibi. Pariterque concurrunt reges, la- tcm inter mile patiente dextra. Rumpit iter telis
cessuntque Martem emissis viribus; quoniam bene inlentus illi cohortansque cquum.talomonitore,
crediturillispossc unum diem largiri Lolum or- et statim devenit aute eum collocatque ensem
bem.Helitunusquisqueacriorlaborisui propositi. ardentcm inter mediuni timporis. Et exfibulatc
Et traduntpluressua vuInerafaLis.O paetum telo- suo usu cervicem,cui magis adhoerebat totamque
rumnecjamsaturabile LabataltereaLioMartis ad
I medullaL utrimque; occubuitlinguaprojecla plus
campos sLrigilis.Namque nihil amplius potesl vigens uno pede. § Propalat sitibunda cupido laudis Er-
stare urbi superante modo neque vult, ul libere
; naldum quanti pretii sit, quantoque actu reful-
laxet cuncLa colla ferro, receplet que apertos geat. Quicquid enim parat Bellona, lacerat.tra-
motus, congaudeatque auxiliaLrix hasLa, vibran- hitque uL leoquod reperit; dum pridemsapuere
do. Stupet terra campique laLentes sub cetu, potu- sautia commertia dira? faucis nihil praedarum.
issc urbem tenere lanLos viros atque exLra fud- Potis cst eognocere alium fraternjfi slirpis ante
isse. Hie est ratio, ad quas manus poLuit triumphus suosobtutus, acclinatquehabilem atiem hastaiin
veuisse, si supersttet felix va?na. vector cselo- ictum. Declarat ^' (fol. 3) insatiabilis cupido hu-
rum et orbis,quemcommovi prcee,permiLLemihi mane Iaudis,quantipretii sit quantoque refulgeat
roganli veniam,dicendi vel aliquid,adestoque san- actu a,nimosiLas Ernaldi. Quicquid enim bellicae
clissime pnesul meoauxilio. Ecce inestuat indo- virluLis offiLio natur opus, id ab eo haudsegniter
mitequetumet baccania33regum per immensos comiiletur.HaudsecusfamelicasrabiesIeonisgras-
orbes.Mavurlis, et angit fortunam, (fol. 2; perse satur occurrente sibi pr«da, quam virtus Ernaldi
neque rclabi quo velit ipsa. At econLra magis per prailia. Post multa vero feliciter acta aspicit
rontinet se Carolus impcrator, ut fortis, fixus quendam fraternai cedis reum. Quinil moratus,
pietale Tonantis,quem semper sciebatprai^senLem validam in hu nccontorserat hastam, cui volanti 52
largumque3'instigatque ardentes manus amori torax lit pervius hostis. Quo ictu inpellitur corpus
bellorum; nec cogiL formido sequi tam validum militis, longius decem ^3 cubitis. Sicque excussus
regem sed eogit mens pra?ccdere. Se proque tollit equo vilam demiserat orco. Praeterea succedit
luminaadsidera, solulass niananti rore lacrima- bello Bcrtrandi horrenda manus quffi validam ;

rum,humectalquegenas :ne tripudietgens oifen- formidinem incusserat hostibus,arniisqueferati-

sasupernorogi palma, rceeptetquesuperba spolia bus dura dat gata multis mortalibus. Dextera
§ Optinet dux sublimis equo quemredemilmuUa nempe palaLini, nulli hostium parcere suevit,ve-
ca>de,medias phalangesmucronedocili poMiarum niamqwn orantem mox ensis reliquit exanimem.
el huc illueque seminat mortes. Ergo reiLiunt Forte dantur obvia trina juvenum corpora,
sibi
elumbes dexlrfo arma, quibusscnegatur ut stont; quorumpriorpaululum ^''resistensduramibidem
laborat belliger eventusemulusque ordo fatorum inuerat mortem. Namque terribile fulgur gladii
conferre aere senium Borel paLris, homini vafro pcrmcdium capiLis guLuris antrumque pectoins
ger incendiapugn;e.Necmora,hauriLursubsisLcns •rv umbilicique recepit.Egcslaqueviscera, in gremio
ospes eorporis i" per munimina clipei ot per delabuntur tepentia.Negat quippe trilex lunica,
Irilieem Limicam''», summittitque oaput, sedver- nticireponere obslacula. Nec sufficit vero huma-
lunLurerura inalLum, eadendo ; modo dehiscunt num mteremisse cor[)us ;verumetiamequus vita
colla eonfracla solo. Hespirat Wibelinus^oagilis invenitur privaLus. Superfuit enim ensi, spinas
et audax,puerpar parenti suovirtute, sed sup[)ar parlire caballi ;taudemque elapsus terrae medio
mole, eonponsandus in omnia ferro judice. Cir- tenus reperitur incussus quem Bcrtrandus retra-
;

cumdcditunum e uatisBorel visu, proculfremcn- hens,residuos versabatinhostes. iNecmora, patet

VARLt: LECTIONES.
*' i. e. furor. largamque c. 3S scilicct lumma c. »0 i. e. dextris codex. 3' i. e. anima codex.
»8 tonicam corr. tunicam c 39 ita codex. ^" audissent corr. audisset c. <i incipit manus tertia.
4» ualaati c. *« X. c, " paiulum

NQTJE.
) Eginhardi Vita, cap. 17. f82) Michaele in'monte Gargano,
8) Id est Aquilciie.
\^l fS3) Id est infenore.
9) Id est Mediterranei. [84) ExEginhardi Vilu Garoli, c. 16.
(80) Liguria ? 80} Peae tenchat.
181) InApuIise f.
 35 BENEDICTI S. ANDRE^E MONACHI 36

adprincipum araicitia preponerct, solumqueillum A bcnedictione apostolica accepta,etacunctopopulo

honorehac munificentiamsibi colendumjudicaret. Romano augusto est appellatus, simul cum ipso
Ac deinde ad sacratissimum domini hac salva- pontifice usquead montesSyrapti, admonasterium
toris nostri .lesu Chrisli sepulchrum locumque sancti Silvestri devenit. Deinde ad monasterium
resurrectionis advenisset,ornatoque sacrum locum sancti Andreajcumpontiflce, summoadest; qui ro-
auro gemmisque, etiam vexillum aui'eum mire gatus imperatorad pontifice, utaliquantulum reli-
magnitudinis imposuit; non solum cuncta loca quiarum de corporesancti Andrea^ apostoliinhunc
sancta decoravit, sed etiam presepe Domini et monasleriumconsecrationisconstitueret; cujusloco
scpulchrum que petierant Aaron rex, potesta- ''»
positusest in hunc monasteriumvenerabile eccle-
tis ejus ascrihere concessit (86). Quanta vestes, sise, aput nos incognitum est. Victor et coronator
et aromata, et ceteras horientalium terrarum triumphator rex in Francia est reversus. Qui (88)
opes ingentia, et dona Karulo conccssit Vertcnte ! cum tantus in ampliando regno et subjiciens esteris
igitur, prudentissimus rexcum Aaron rec usquein nationibus sisteret, et in ejusmodi occupationibus
Alexandria pervenit. Sicque letiflcantes Francis et assidueversaretur.Qui longumperordinemmultum
Aggarenis, quasi consanguineis esset. Dimissoque est enarrare, nunc breviando adtingamus. Deinde
est Aaron rex a Karulo Magno in pace ; in propria g cum matris ortatusflliam Desiderii, etc, excerpta
sua est reversus. Rex piissimus atque fortis, ad Vitse Caroli, capp. 18, 19, 20, 22, 30, 31 et 32
Constantinopolitano hurbem, Naciforus (87), Mi- usque anno, indictione sexta, quinta kal. Februarias
chahel, it Leo,formidantes quasi imperium ei eri- («n. 814).
pere vellet, valde sub sceptu quo cognito rex
ad laudem, maxime princeps,
;
Hos (89),tibi versiculos
formidineeorum,pactum et fedus flrmissimumpo-
Edidit eternammemoriamque tuam
suitinter se, ut nulla inter partes cuilibet scandali
Benedictussupplexfamulus monaque (90),quimen-
remaneret occasio. Erat enim semper Romanis et
[tem benigna
Grecis Francorum suspectapotentia.Unde et illum
Egregium extulit nomen ad astra tuum.
Grecum est ad proverbium; TON OPAKON a>lAON
Hanc prudens gestam noris tu scribere lector.
EXIC, ITONA OrK EXIC. QuodLatini dicunt Francos :

abeto amicos.Qui mox imperator cum quanta Inhoc vero tempore missusdomnusLoduicus
do- 24.

nis " et munera, et aliquantulum de corpore san- renovandum Norbertum a?piscopus a legatos suos
cti Andreaeapostoh, adimperatoribusConstantino- Leonem imperatorem Constantinopolim, amicilias
poltmaccepto, in Italia est reversus. Roma veniens, secum etpredictumpactum confirmandum direxit.
et dona amplissima beato Petroconstituit, ordina- p Abitoque Aquisgranis, etc, excerpta Annaliurn Lau-
taqueUrbe *'', etomnia Pentapoli, et Ravenne fini- rissensium annorum 814-824, 826, 827, 829; his
busseuTuscie,omnia in apostolici potestatibecon- additis :

cessit.Gratias agens Deo et apostolorum principi,et Anno 81o (91) Inter hajc quosdam primoribus ;

internus humor et additur (fol, 3) aurro. Quin cap. 26 e< 11 habere licet ; nisi Wilhelmus Tolosa-
etiam rumpun tur fortia phalerarum vincula et cin- nusdux,inlelligendus sit. Cseterum integros versus
gulabratteolis crepitantia. Grassatur quoque per textui immisceri, lectores facile culvertent.
camporum spatia Bernardi terribihs audatia, is In eadem memhrana hos versiculos legimus :

nempe acriter inserviensMartimultorum morta-

lium corpora luce privavit. Gaudet enim felicis Jamque aves in qua silva
honore palmai, quem sic sublimat casus for- Gaudenter voces concrepant
tunffi ''8.] Laudent deum humiliter
Referani alta graviter
Fragmentum hoc ad narrationem de obsidione Tu christe raiserere.
Pampilona an. 778 insiituse pertinere videtar, de Primum diem dominicum
qua et Turpinum agere constat. Agit enim de hcllo Turtur gemit in haera
adversus paganos, orbis terrarum cum Francis Colomba christe guture
dominos, id est Sarracenos. Ernoldus sive Ernal- Vocant deum in pectore
dus videlur esse Arnoldus, quemunno 781 Aquita- Tu christe.
nise regni bajulum a Carolo institutum Vitcc Ludo-
Luuus dies cum dicitur
Milvus, qui deun» colli
vici auctor iradit ; idem apud Turpinum capp. H,
Passer paulatim coucutit
14, 30, Arnoldus de Bellanda vocalus, teste Tur- Ex corde deum dihgit.
pino, cap, i i,pr3ecipuas in expugnatione Pampilonse Tu Martis dies tertius
partes egit. Borel sive Burellus comes anno 798 Cantant aves concorJiter
Ausonse prsefectus, anno 809 expeditioni Hispania Irunda volet fortiter
interfuit, Wibelinumfortassepro Turpini Willerino Non cessant deum.

VARLE LECTIONES.
*& petierat eorr. petierant. ^^ donas corr. donis c. ^^?
hurbe corr. urbe c. *8 spatiuni reliquum
vacat.
NOT^.
Cf. Eginhardun . c. (Prt<ro%.tom. XGVI, prsef. adVitamCaroliMagni),
Cf. Eginhardum 1. c. sed mutato uomine scriptoris.
(88) Eginhardi Vita, c 17. (90) Id est monachtisque.
(89) Ex Gerwardi versibus in Mon. SS. II, 438 (91) Au. 814 triccutos solidos auri loco septem
 37 CHRONICON 38

Konianorum Irucidalos.Eranlcnimnumeriun A montcs Letiniano seu Rogiano, monastcriumsancti

Romanorum tricentosquiinlerfecti sunl in campo- Silvcstri in monte Syrapti cum monasterium san-

Latcranensis. De majoribus erat enim papa Leo cti Andreai apostoli, ad defensionis suispalalii im-

quarlus oiniiia Pentapolim alque Tusscie finibus in perator kamcre sue concessit. Et nionitatc legibus
pontilicis constituit. insupor descriptis -o monasteiiis in cdictis legibus
Anno 819 itdfiubet : In quo multa de statusecclc- Langobardorum affigi praicepit. Preordinata cun-
siarum et monasteriorum tractata atque ordinata cto regno Italia a Lothario filio suo, qui consortes
sunl. Legibus etiam capitula que dudum in edictis suis regni erat, constituit; benedictionc accepta in

scripta sunt afniri precepit.Quo perhacto Ubelbi — ecclesia apostolorum principis absolulionis apos-
comitis Judil duxit uxore. tolico, in Francia est reversus. Et non post multos
Anno 824 In cujus [iiapee) locum duobus per
:
hos dies hobiit {an. 840).
contentionespopulifuisscnt helecti, Eugenius ar- 25. Unde rumor inter filiis regis, Lotha-
crevit
chipresbiter tiluli sancte Savine ; ahus tamen quo rius, Pipinus,Loduicus. Carolus, et Carlomagno de
nomen superest facta est seditio Romane civilis consortes rcgnora, et sortierunt regnum inter se:
inter se, vincente parte nobilium parte subrogatus inciperunt dividcre da civitas Faucis (97) quod est
atque ordinatus est. B vilicos (98) inter mare Adriatica, et maro Terrina,
Annos^Tl e/ 829 itajungit : Legatus imperatoris et usque in Aquitania ; et divisus est
populumlta-
Roraam venit, et hclectiones populi qualis esset lico vcl Romano a Francorum imperium.Coeperunt

examinavit. Ubi et missa sancti Martini, et fcstivi- pugnarc intcr se reges Francorum unde exiit fa- ;

tatem beati Andrete apostoli, necnon et ipsum sa- ma in Cordua, et in Africc tota Cartagine, cepe-
crum sanctum dominica; nativitatis diem cum ma- runt reagcrc Sarracenis consilium maligno, ut re-
gna letitia et exsultatione celebravit. gnum usurparet, et ecclcsia sancti Petri expoliare.
Mense Februario conventus hibidem factus, in Karolus (99) rex, filius Loduici Pii bone memorie,
Italia profoctus est (92). Romaque ingressus, inec- propter quodam quod nunc si super
suis facinoris,
clesia apostolorum principis missarum solcmpnitate est,renuntiato regno fratribus suis, in monasterio
celebrata, Apulia? finibus adgressus est incivitatem sancti Benedicti in monte Cassino sancte conver-
Bari ;
quattuor turres aidificari jussit. Quanta
Tanta humilitas in eo con-
et sationis abitus accepit.
qualia naves maris Adriatice portantes ea quae nc- cessitDominus,
omnibus fratribus pedibuslava- ut
cessariasunt. Francorum scarain Bari civitas custo- ret 32, ut inler oranesminorse putabat S3. Saxonis
dientes Scalaoria ('.J3) inferioris et superioris, et inchoantes preter discordiam, que erat inter Pi-
quicquid civitatis maritime posite sunt,ut Agare-Q pinus ct Carlomagno et Loduicum regibus; Lo-
nicos non vastarentur.Romani etenim iniposucrunt tharius vero, qui agustus est appellatus, regno
ad impcratore Loduicus Pius, unde memoria ojus Italie regebat. Saxonis cotidie preliantes, cepit ex-
pormanet usquein etcrnuni. Impcrator Loduicusin minuare regnum Francorum. Mortuoidem Karlo-
tanta virtus in Italia cstitit, ut sanguinium(94) pon- magno (100), Saxonia in Francia ingressi, ferro
tificis Romani a legibus non potuisset crucret (95). ignequc vastantes, fecit Pipinus (101) rex amica
Abebatautcminpalatio Lateranensis judices preoi'- causa cum S2 Saxones.Loduicus rex Aquitanie(102)
dinati, per singulosdies, a locus ubi dicitm" a
Lupa, cum Saxonis pugnabat.Aquitanii inter se conven-
quod mater Romanorum, ut populum Romani
cst licula facta. Unde ablatum est regnum Aquitanie
per districtum placitum a dux Spolitinus, Acipran- a Francis, usque in praescntem diem,
dum nomine, discutiendum. Pontifex Gregorius 26. Mortuo idem Lotharius [an. 855), successitin
sanctesedis aposloIice,quicquid aConstantinus im- regno Karolus (103), filius ejus, pro eo nonmultum
perator concessa fuerat «cclesiastice ^», Lodoicus tempus [an. 840). Orta est pcrsecutio Romaniinter
imperator concessit. Monasterium sancti Renedicti sc; cxieruntviri scclerati, et legatosmiserunt arex
in monte Cassini inprovinciaSamnii,monasterium Babylonie, ut venirent etpossidcre regnum Italie.
sancte Dei genilricissempcrque virginis Marie (96) j) Tanta denique Aggareni in Italia ingrcssi a Centu-
in monto Acutiano territorioSabincnsis, ot monas- cellcnsis portus, sic impleverunt faciem terre, sicut
tcrium doraini salvatoris tcrritorio Reatino, juxta locuste velutsegetem incampo. Tantos timor inva-
VARIyE LECTIOiNES.
*» i. e. ecclesiae i. e. superscriptis. -i i, c. non. «^ primo lavaretur et pulabant ecriptum erat.
»» vox bis scripta.

iNOT;E.
milliura scribit, (96) Farfa.
(02)LudovicuraminiraeinItaliamprofectumesse (97) Fussen ?
constat ad Ludovicum II imperatorem, Lotharii
; (98) Umbilicus ?
filium, h-Tc pertinere videntur. (99) Nuga;.
(93) Id est Calabrce, littera s vocis custodientes (100) Ludovico Pio.
repetita (calaoria). (101) Lotharius.
(94) Id est coasanQuineurn. (102) Germania;.
(95) Cf. iSsm. Lauriss. au. 823. • (103) Ludovicus II.
39 BENRDICTI S. ANDRE/I-: MONACHI 40

sit Romanos, ut nullos extra portas egredi obse- A ; fossatagine non longe ab arco, levavit manus suas
dita est Roma, et civitas Leoniana apprcensa, et contra Francis, ul Francis vidcntes, retro pedes
ecclesia sancti Pelri capta et cxpoliata, et per mo- post se s«. Aggarenisinter se iri'itantes, exieruntde
nastcria ipsius ajcclesie aequos corum stare precepit. civitas Leoniana, et de ecclesia principis apostolo-
Versa est mater omnium ccclesiarum in oppro- rum, irruerunt super Francos quantis interfecti ;

brium, et omnis decore suo abstraclum. Venientc sunt, nuUus potuit numerari(I07). Quido marchio-
juxta altarc barbari giro bal lantcs manibus.Arrepto nes et Romanum popuhim posteos inlerficiendum
unus ex illi lanciola, in pectorc vultum Domini in etAggareni antecedentes etfugientes, sicque vene-
absida depictum museo'5'<,nonlantum museo dirru- runt a Cenlucellensisportus verumtamen decima
;

pit,verum etiam materie confectionis transfudit. partes ex eis nonremansit. In nave ascensis Agga-
Cepit emanere sanguis, sicut homo vivusfuissct in renis, cum omnis decore aicclesie sancte in mari-
corpore ; unde inetcrnumpermanet. Aparatio cjus, ingrcssi sunt. Quido marchiones cum suocomitatu
ut superius diximus, destructe cuncte monasteriui Loduicus rex cum quantos Francis evaserat, in

ejus, et ecclesiarum omnibus, civilas Leoniana ;

Roma sunt reversi. Propterhoc popuU Romanl in
facta est Tuscie provincia desolata, et civitates in derisione abueruntFranci,usque in odiernum diem.
opprobrium, Romani afflicti merore apostolicus. B Quido marchione accepta dona ampliissima etgra-
Gregorius (104) hujus'apostolicis sedis successeral tias Romanum populum, in propria est reversus.

(an.847)inspiratus tlaminesanctOjColidieconfortan- Loduicus rex in Papia civitas ingressus, regnum

tes populo Romano in virtute Spiritu sancti,et consi- fraudalum a Karulo neptus ejus («n. 875).
lio inierunt,quomodo Deus omnipotensaufen-et fe- 27. Romani plusmagisfraudulenter contraFran-
ras nationes bai'barorum, et ecclesia sancti Petri eos miserunt legationes a Palarmo, et Africe, ut
apostoli, quiestcaputomniumecclesiarum,a pesti- venirent etpossiderent Italicorcgno.Tuncexierunt
feras gentes erueret. Nuntius missus a Loduicus Aggarenis gens quasi situle, el properantes vene-
rex(an. 816], filius Loduici (lOo) pie memorie, ut runt ad Amalvis, etrepleverunt Calabriasuperiores,
veniret et defenderet ecclesia sancti Petri, et Ro- veniente ad fluvium qui dicitur Garinganu (108),
manum regnum. Ut sicuti a Pipino, etaKarulo,et apprehenderuntturres, etfactaesteorumhabitatio,
Loduicus pater ejus triumphum victoriai regnum CeperunttotaCampania ferro, igncvastare ;
terri-
Italie erexerat, ita etipse regnumRomanum insuis torio Ciculano,et Savincnsis, et civitas Narnienses,
pollicitationibus optineret. Non diutius moratus et civitas Orlana, et civitasNepisinia, in suis domi-
Loduicus rex, cum Francis a Roma perrexit. Gre- niis redacle sunt. Propter hoc amplius rex Franco-
gorius papa legatos misit a Quido marchione, ut ruminltalianon regnavit usque apresentem diem.
veniret et succurreret civitatis Romane
Regnaverunt Aggarenis in Romano regno anni tri-
ecclesie
sancte, pro cujus amoreDominussanguinem suum G ginta; redactaest terrain solitudine, etmonasleria
fudit et dona amplissima reciperet.Perrexit igitur
: sancte sinc laudes. Verumtamen propler peccala
marchio Quido cum omniexarcalu gentissue Lan- populi. Sicut scriptumest « De celo prospexil Do- :

gobardorum in urbem Romam ingressi, ceperunt minus super filios hominum omnes qui habilant
pugna inciperet a pontes sancti Petri, et a portas horbem, De preparatio habitaculo suo (Pml. xxxii,
Sassie civitas Leoniana mullis barbarorum gentis 13). » Qui superius dixemus, per curricula triginta

interfectisunt,per virlute sancti Petri ; et pcstifera annorum usurpanteni Agareni Romanumregnuni

gentis inter se dicentes : « Quia vidimus sanguis [an, 904-911. Et in summa sedis ^t sanctc aposto-
deus christianorum » Facta est dispersio Agareni
! lice preeratSergius papa tertius. Cujustcmporibus
et dux eorum, etmoUieruntinseipsis ss. Loduicus ruina magna concuti in ecclesiapalriarchioLatera-
rex venit ostiliter usque ad montes Malum (100), nensis sancti Johannis, qui appeliatur Constanti-
hubi esfecclesia sancti Clementis, conspexit multi- niana,afundamentis estrupta qui moxapostolicus ;

tudo eorum, foi^midare cepit cor ejus, quia non D Sergius meliesquerenovavitafundamentis ; quanla
erat cor ejus sicut pater ejus. Impetu fecerunt donaria in oc patriarchio optulit in ipsius basilice,
Franci et concinnerunt tuba, ct facta est voces a duobus lateribus ante altare , inpiclure renova-
eorum et tube sicut tonitruum, maxime rumorcs tionis scriptum est.
civitas Homane, ot voces ecclesiarum. Venerunt 28. In Langobardoruni gens civitalis Ticine pre-
Francis ad arcus qui dicitur MiIitorum;quis potuit erat rex,nomine Quido,cujustemporibusi'edactum
numerariilla tribulatio ? Loduicusrex veniente a est regnum Langobardorum sue polestalive rcgie

VARI^ LECTIONES.
84 musivo. s^ hic distinxi. 86 dislinctio deest in eodice. »"
i. e. sedes corr. sedis c.

NOT^.
104) Leo IV. .(107)Ludovici cladem refert et Prudeutias an.
05^ Lotharii. 846, ct Chron. Casinense.
00) Montc Mario.
100 (108)Gai'ilianus.
 41 CHROMCON. 42

poleslale («/«. 888-894). Fecit idem Quido synodum A odiumexrixa intcr Romanoscl marcliio, ul non in
cum epi^copis, ct abbalibus, et cum fidelibus, Lan- urbem Romam ingredi dc])eret. Ingressus Petrus
gobardis capilulis Icgi5,ct in cdiclis alligi prccepit. marcliio incivitas Orlucnsc, ct in capite hujus civi-
Cujus tcmporibus horta est intcntio inter Lango- tatis edificavil castrum flrmissimus, et plus magis
bardos et Francos de regnoltalie; clauserunt Lango- sevicbant Romani, et amplius Pelrus marchio in
bardiclusas,ct custodieruntvie Galliarum. hurbcm Ronia non est ausus ingrcdi. Statimque
2!). Obiit Scrgius papa nonus Kalendas Maias nuntius traiisinisit a;] Ungarorum gons, ut veniret
(a/j. 913, Oct.; 014, Apr.). Successit in loco ejus et possidcret Italia; quo pcracto oinnia Ungarorum
Lando (109) natione Saviniensis ; sedit in cathedra gensin Itaha ingressi sunt. Simul cum Petrus mar-
sanctc sedis aposlolice mcnscs sex ; obiit. In loco chio in urbcm Romam ingressus est. Ungarorum
ejussuccessit Forniosus (1 10). Renovavit Formosus gensdepra>datatotaTuscia,igne,g]adio60consumpts
papa apostolorum Pctri, picture
cecclcsia principis multospopulo sirnu] cum femiiic,ct quicquid ma-
tota quanta ct tjualia inlentio intcr Romanos cl
;
num capere poterat asporlaverunt. Cumquc nuilus
Formosus papa, raodo taceamus. Obiit bisdem For- fuisset qui il]orum impetum resistere potuisset, a

mosus;in loco ejus successit Johannes decimus propria sunt reversi. Romani in ira commoti, unia-
papa (fl/j. 914 Aj»-.). Consilio inito cum AibericusB nimiteradpa]aliumLatcranensisproperantes,inter-
marchioncs de Sarracenis. Iii ipso tcmpore exivit fcclo Pctrusmarchio,ad apostoiicosnullusadtingit.

AhyprandusReatino,et alii plures Langobardis, et Unde consuetudo per singulos «' Ungari Romanis
Savincnsi^etpreparaverunt seapugnacum Sarra- finibus deprcedantur deinceps.

ccnis, a moenie civitatis vetustate consumpta, no- 30. Obiit Johannes decimus papa {an. d2S.Mai.)
mine Tribulana (111). Et conflicta piigna, interce- (113).Domiiascnatrix unde superius diximus, ordi-
dente beato Petro apostolo, Sarracenis interfecti navit Joiiannes consanguiaeum ejus in sedem san-
sunt. Alia pugna est facta inter Nepisinos et Sutri- ctissimus,pr() quo undecimus est appellatus (an. 93 1
nos cum Sarracenis in campo de Baccani (1 12), Marl. Subjugatus est Romam potestative in
20).

mullosque Sarracenos trucidati sunt et vuinerati. manu femine, sicut in propheta legimus ; Femi- <(

AudienlesSarracenisqui eratin.Narnienses ^scomi- nini domina])unt Hierusa]em(/A'«. iii, 4). » Iterum

tato,Ortuense, etqui erant in Ciculi,preparaverunt autem venientes Ungari juxta Romara aporta san-
se omnes in cti Joannis, exierunt Romani et pugnaverunt cum
unuin ad dux eorum qui erata tluvium
Gai"ilianu, iter bastantes, maxime cognoscentes, in Ungarorem gens; et cecidcrunt de nobilcsRomani,
se ipsis interitus evcnirct. Ancxiebat cor Joannis sicuti a portas ipr-ius ecclesie iuumata rccjuiescunt

deciinipapecum AlbericusglorioHis marcliioi'es,et G {an. 91)7 ?j. Tunc Ungarorum gens venientesacivi-
collectanmltitudoostilitervenerunta s» fluviumGa- tas Reatina, exivit foras Joseph Langobardo pru-
rilianum. Factus est Albericus marcliio ut leo for- denSjCum ingentisexercitus Langobardorum par- ;

tissimus inter Sarraceuos (/^/n. 9l6j. Audierunt Be- tesintereraitgladio, et partes vivosappreendit. Un-
nevenlani pre]ium,exierunt Beneventuin.et vene- garorum gens videns ee ex omni partes impetum
runt ad turrem,et preliavorunt prehum magnum; gentis dimicaret, iter in propria sunt reversi, et
et conlriti sunt Sarracenis a facie Romanorum ; ct amplius in Italiapro depra^datione non sunt ingressi.
victores Johannes decimus papa, et Albcricus mar- Veaj populum Italico! quantaaccidentiaea^quanta-
chiones, honorifice susceptum Albericus marciiio a que clade alicnigene gentis in vos exercuit Civitas !

Romano populo. Erat hisdem Aibericus marchio Leoniana cs, quem Centum Civilis construxit,capta
elangiforme.Accepit una de nobilibus Romani,cujus fuistis a Sarracenis et alienigene gentis; verum
nomine superest,Theophilacti filia, non quasi uxor etiam a Bajuariorum gens Galliarum, et a rege cui
sediii consuetudinem malignam.Genuit cx eafilium, nomen erat Arnulfus; ferunt namque quod a sellis
abamorepatris AJbericusnomenimposuit; qualiter caballorumfuisset appreensa. In temporibus Johan-
huc Albericus pervenerit, postea dicamus. Renova- nis decimi pape, cujus superius memoriam fecit,
vit igitur Johannes decimus papa in LateranensisD visa sunt signa, qualiter in hunc libellum seriem
palatium Iria mirifice composuit,picta decorate, et vocitatur. A diebus namquc ejusdemonstratum est,
versisexutraquo partesoxarare studere jussit. Orta que postfuturis suis tcmporis adeptuin est.
est ioteiitio inler niatrcm AII)erici etpapa, et sepa- 3 1 Anno ab incarnatione doniini nostri JesuChri-
.

ratumestpopulumRoraanuminterse.Eratdenique sli nungentesimo vicesiraoprimojndictioneprima,

Petrusmarchioncsgermanussuprascriptipape; talis indictio nona, temporibus doniui Johaunis decimi
VARI.E LECT10:\ES.
inarnienses c.
'•'^
so ha corr. a c. 00 hic ua deleUun (vastala), 61 scil, annos. «^ accidentea cor.
accidentia c. es lconianiana
c.

NOT^
(10!))Anastasiiis HI inde ab Aug. mense an. 911. Trovi?
(111)
usqueadOcl. <)i;{; tuin Lando Baccano.
(1 I2j
010, Formosus an. >i\) Sopt. "usque ad anuum 89G
1 (H3; (iucm Leo VI, Stephauus VII, tum vero
mense Apr. sedit; Landoni Joannes X successit.
Joannes XI secuti sunt.
Pairol, GXXXIX.
 ;

43 BENEDICTI S . ANDRE^ MONACHI. 44

pape, in anno pontificatus illius septem, vise sunt A velutjaceas permansit, et iterumerectaest ut prius
signa. Nam juxta hurbe Homa lapidcs plurimi de fucrat. In ajcclesia vero sancti Ang-eli, juxta flumen
ceiocadere visi suut. Incivitateque vo('atur Narnia, Tyberis, iii qua sita est ;jecclesia sancti Abbaciri et
tamdiriactetri,ut nicliilaliudcredatur, quamdein- Jobannis,ctsancte Barbare, forcs ejusdem aicciesie
fernalibus locis deductiessent. Nam ita ex iilis lapi- per totum ferme diem clausae fuerunt ita nec vio- ;

dibus unus omnium maximus est, ut decidens in lenter, nec letaniisqui visusaliquis illo die reserare

flumen Narnus, ad mensura unius cubitis super potuisset. Alia autem die facta lctania ac data ora-
aquaslluminis usquehodie videretur. Namet ignite lione paluerunt se ut primitus solite erant. Inse-

facule e celo plurime omnibus inhanc civitate Ro- quenti igitur tempore visum est in forme beslie in
mani populi vise sunt,ita ut pene terra contingerent. sublimi juxta aerem, quasi draco immanissimus; cui
Alie cadentes juxta domum Theopbilacli. Alie juxta longitudocernebatur ab aecclesiasanctiEusebiijuxta
ecclesiasanctorum apostolorum Jacobi et Philippi, macellum parvum pene ad portas .Salaria, multi
que nos vocitamus sancti apostuli. Alie hucillucque cernenlibusper maximahora;deinde obductanube,
discurrentes.Similitereodemtemporeccluinardcre nusquam comparuit. Cepit Romainse ipsa meror
visumest,juxtaPortum hujus hurbis, miliario «4 ab aftlicta populi vexare.
urbe Roma decem et oclo. In qua videlicet llamma B 32. Mater Albericus principis Romani, legatos
tres simul columne visesunt,in modumcolumpna- miltens a Ticine civitatis ad Ilugo quedam rex
rum que nuncin edificiis locantur. In quibus tribus Langobardo, ut sibi matrimonio copularet. Sic
columpnis tres columpne «^ apparuerunt sedere, adimpletum est (a«.9.32;;nam post nuptias celebra-

unaquaque super columpna; e quibus una ex illis tas incastro sancti Angeli rex cumregina ascendit.
elevatisalisextinguerecupiebattIamme,necpoterat. cogitavil rex pessima, ut oculos Albericis prcTigni

Deinde secunda, et tertias, et necquicquam valuit; sui erueret, et Romanum regnum in sua redigeret

nec multo post supervcnientes una ex aliis partibus potestatis. Cognila Albericis calliditatem regis^fides
expansis alis,et tam diu contra tlamma alas exagi- spopoudit cum Romanis ; ceperunt tuba canere
tant,quousque totam iliallamma extincxit. Atvero maxime vocesecclesiarum,unianimiterloricis indu-
post hsec juxta porta hujus civitatis que appellatur lis, resonabant terra voces eorum. Formidare cepit
Salaria, ante ecclesia scilicet sancte Susanne una cum regina; in Langobardia est
et cor regis
Cyriacis martyris, mulier quedam die dominico reversus. Albericus princeps omniuni Romanorum
mensis Martiis revertente ab ecclesia beati Petri vultum nilentein sicut pater ejus, grandevus virtus
principis apostolorum de stationediei hujus mensis G ejus. Eratenim terribilis nimis, et aggrabatum est
decem et septem,in passione Domini coquens pul- jugumsuper Romanos, et in sancte sedis apostolice
mentum. Cumque primum accepisset pulmentum (an. 9i2-946j. Electus Marinus papa non audebat

oleris commedit; deinde cupiens ollam tollere

de adtingere aliquis extro jussio Alberici principi.
loco in quo posuerat, que conti-
minime valuit. In 33. Recordatus est gloriosus princeps Albericus
nebatur pulmentum, ex milio factum. CuuKjue hoc — credo in virtute Spiritus sancti esset hac datum,

egrediens domum,lugere cepit vicinis et proximis —

ethecdefmitum cepitessetcultor monasteriorum.
cognitum faceret omnes currentes, nullus ex illis
; ^dificavit monasterium se sancti Laurentii in agro

qui venerunt eruere de marmore in quo sedcbat. Verano,etmonasteriuni sanctiPauli apostoli; rebus
Iterum atque iterum caterve populihujus civitatis, vero monasteriorum, que ablata erant dudum a

tam clerici,quam omniscetus Romanorum utrius- pravi- hominibus restiluit. Audivit desoiationis ex

que sexus, advenissent; nequaquam aliquis valuit monasteriosanctiAndreeapostoli,etsancti Silvesti'i

eruerel.Sed ita adherebat vas illum marmori, hacsi in monte Syrapti, que ab Agarenis captum fuerat,
exipsomarmoresculptumfuisset.Hocautemfactum maximeservitoreshujusmonasteriicarnalitervivant
peneperquattuorhorarumspatia,habhoravideIicet et rebus ecclesiarum in bassallatico a fidelibus

nona usque ad nocte.Superque vas stantes, signum

^ principis fuerat concessa. Astititqui diceret : « Eum
crucis facientes, letanias per plurimas deprecantes me! quanta mala accideutia in monasterio sancti

Deum uteruereturillum vasdeloco inquo sedebat Andreos adtingit, qui tam magnus dudum estitil,a
sed nec sic profuit. Novissimc venientibus aliis cle- Karolo Magno hcdificatum et mire compositum ;

ricisfacientibus similitcr letanias,tunc unus cx illis totissuisrcbusetcolonisaduichilum redactuses! I »

extensa manu facto signo Christi, dans oratioucs, Hoc audiens Albericus gloriosus princeps, amplius
mox sublevatum vas illud inlesum. Simili modo in cogitare cepit. Erat denique Leonem vcnerabilem
ecclesiasancteAgathequenuiicupanturdiaconia,in presl)yterumetmedicus,sanctitatemirecompositus
vigiliasipsiusniartyraimagineligneainquadepicta cujusnolitia princeps non estincognitus. slatimque

erat vultum ipsius martyra veneranda, exiliens de ad se venire fecit ab itcclcsia sanclorum Philippi et
proprio loco in quo stabat, nexafunibus pena ora Jacobi,ct fecit eum ileri pater monaslerii. Et misit

una stctit, pendens rursum reversaest in proprium legalos suosnomine Leonc, dicebatur a Roma is ca-
locum. Deinde inclinata, non per modicam hora morlingo, ut omnes res mouasterii cum colouls et

\AR\JE LECTIONES.

«* miliariario c. «* i. e, columbaj. «« nionastorio cor. mouasteriuni.

 CHROMCON. 46

colone hibidem habilantibus el residenlibus, cum A 3i. Ad Albericumprincipem vertamur articulum

prephalum niunaslerlum sancli Silveslri iii monle et qualiter arcgibus terre Langobardorum seuTra-
Svrapli.et monasterium sanrli Stephaiii in Mariani) salpine nullus robore suis lomporibiis in Romanc
et cum omnia illorumaojaoenlia in supcrdescripto finibusnon sunt ingressi. Genuit autemex his prin-
mona-^terio sancti Andrea? apostoU, et a Leonem cipem ex concubinam filium, imposuit eis nomeu
venerabilem abbatem investivit elrestituit,sicuti a Octabianus. ConsiHo emit s» Albericus principes,ut
prisco lempore fuerat concessus. Tanta gralia ei de sanguine Grecorum imperalorum sibi uxorcso-
conlulitUeus Leone venerabilis abbati, modo dioa- ciandam. Transmissus Henedictus Campaniam a
mus.Edificavit castrum ex utraquepartes monasle- Constantinopolim, ut perficeret omnia qualilersibi
rii, et construxit tres turres ab introitus hujus mo- sooiandos esset.Romani secundum consuetudinem
naslerii, firmus et stabilem perfecit. Cernens hoc malignamconsiliaverunt,ut principem occiderent;
Albericus prinoeps. que Hbenti animo munera eis que consilia eorum Alberious innotescit. Alariiius
oomniendans,
optulit,et in suis saoris orationibus se episcopus,et Renedictus opiscopus cum alii ceteris
Addanseis monasterium qui dicitur Acutianum,qui perpetrantes clamidees, ut pi-incipes Albericus in-
est in onore sancte Dei genitricis semperque virginis terfioerent; pessima conjurationes interse fecerunt
Marie, territorio Savinense. Erat enim quedam B erat enim consilia eorumvanum. Abebatgloriosus
Campoabba^ i 1 14) in hunc monaslerio,oum fratri- prinoeps sororihus senatrices, clamide ^sinter se de
bus suis, lubricosus sins corporibus. Ita Leonem in morte fratri sui traclantes.Tunounam ex illisdere-
suis regimen erexit duobus annis. Emit enim iste licto consilio, quasi dolens ardore cordis sui, inti-
Leonemvenerabilisabbas casalibus duabus territo- mavit principi germano suo,queet qualiterturbidi-
rio Savinense fundumSimilganum,hubi estecolesia nem acciderentineum.Qui mox princeps Albericus
fundum Tczzani,ubi est
sancti Clementi, unoie sex, apprcensis super et scriptis episcopis, et alii ceteris
ecclesia sancte Marie fundum Villa lena,
integro, gladiatorcs, alii berberati, aliis gladiati, aliiiu car-
fundum Peculiari integro, fundum Terrie integro, cerem retrusi. Liberatusque est princepsad seditio
fundum Carpiniani integro, fundum Graniani,hubi Romani. Que po: thapc cogitavit, ut de nobiles Ro-
esl a?cclesiasancti Andreeapostoli,fnndum Porcani manc piilcherrirae femine in ancillis potestatem
integro, fundum Agelli,uncie tres,fundumCalbiani domui sue preesset, ut conjugesue Grecorumgene-
inlegro, fundum Antiscanii vinealis pelie sex,totiin re inaspectibusGrecorum in nuptialis diebus dona-
massa de tocie petie de terra hubi dicitura Saline, riaconcedere;et sicadimpletum est.Xon tantumde
tres petie de terra a fundum Antiscano a monumen- p hurbisRomce, sed etiam de Savinensis.Sic adimple-
to usque ad ripam, Summa villa, fundum An
castri tum est verumtamen ad thalamum nuptiis non;

ti(juumcumaliis nominibus integro,fundum Casale pervenit Erat denique in sanctis sedis apostolice
hubi est aecclesia sancti Valentini, cum iundum Agapitus nomine. Post haec non multum tempus
Carpiniano, fundum Musiniano cum omniasuaad- gloriosus princeps languescere coepit. Qui festinus
jacentia, fundum Cazze integro, fundumCesarnoni adecclesiam principisapostolorumdevenit, nuntius
inlegro,fundum Castellione, hubiest ecclesiasanoti transmissos per cunctos Romanos nobiles ad se
Laurentii. Infra civitate Nepisina cella sancti Gra- venire fecit ; et omnes promiserunt fide per sacra-
tiliani cum suaperlenientia, fundumUrbanella in- mentum, ut Octabianus filium suum post mortem
tegro,fundum Rotilgani, in territorio Xepisino valle Agapitipape Octabianus papa eligerent. Ordinate
quedicitur Cupa, territorio Campaniano infra ci- : germanesue oausa,et Octabiani filii sui, infracon-
ves87 Roma non longeab «cclesiasancti Apolenaris fessione beati Petri apostoli, vita finivit {an.. 946
a templum.\lexandrini,cellam unam utilem,Aquin- 955).
tum pratum ui:um optimum, a prata sancli Petri 35 Inter hfec non multum tempusAgapituspapa
hubi dicitur arous Mililorum pratum unum, in sa decessit (rt«. 956, /a«.). Octabianusin sede sanctis-
line in Arlhenla filaduabus. In massa de Septcmi- -^ sima susceptus est, et vocatus est Johannes duode-
liana territorio Savinense,da via
domnicausque ad cimi pape. Faclus est tam lubricus sui corporis, et
flubium fundumBrutrucumterra et vine«,fundum tam audaces, quantum nunc "o in gentilis populo
Ascletum omnia et in omnibus.In monasterio sancti solebatfieri.Habebat consuetudincmsepiusvenandi
Andrea^ isdem monasterio ecclesia sancte
fecit in non quasi apostolious, sed quasi homoferus. Erat
Marie, et conjunrxit cum cenobio. Renovavit a fun- enim cogitio ejusvanum; diligebat collectio femi-
damentis «cclesia sancti Andreai apostoli juxta narum,odibiles aecclesiarum, amabilisjuvenisfero-
flumen.Renovavitfficclesia sanctiAngeli in montes citantes.Tanta denique libidine suicorporisexarsit,
Grifianello; cstimoquod memoriaillius in elernum quanta nunc '» possumus enarrare. Erat enim in
permanet. urbe RomasancteRomane aecclesie Johaunes dia-

VARI.-L LECTIONES.
•" civilatem.
t. e. «« t. e. iniit «9 i. e. clam inde. 'o i. e. non.

NOT^.
(114) Cf. Ghronicon Farfense p. 457, 458 (Murat. II, B).
 ;

47 BENEDICTI S. ANDRE^ MONACHI. 48

conusnomine, et Azzo protoscrinium,hodibileserat A Ceperunt Romani mollescere apostolicis,etfactum

cum pontifices; propter crebro suis(Hii) nequitiis est ritum "» magnum,discordia inter apostolicuset

qualiter rcg-esSaxonesinllaiia Homano regno.modo imperator qualiter hortasit intentio,adbreviando

;

vocitemus (116). Johaiines diaconus et Azzo proto- adtiiigamus.Apostolicus Johannesin Campaniepar-

seriniihelectisunt rubusti eratcor unum etanima
; tibussecessit,reliclasedis apostolicepropter metum
unainterse, utmagisadmorte subtraere pontifices imperatoris.Homani magis sevientes inter se,petie-
quam ad vitam, utRomanum imperium inSaxoni- runt ad imperatorem, ut Leonem protoscrinium
cum regem concedere, ut aecclosiesancte in presuiis papam eligerent. Placuit imperatori : helectusest et
henigni preesset. Miserunt legatos ad Otto primus in sede sanctissima est posilus [Dec. 6). Ordinata
Saxones regem, ut veniret et possidei'ct Italia, et cuncla Tuscia, et Pentapolim finibus in «cclesia
Romanumimperium. Quo cognita calliditate,pon- apostolorum principis, et Leoni papa concessit, in
tifexappreensus Johannesdiaconus,et Azzo proto- Galliaest reversus.
scrinium, manum abscidi precepit,cum quo brebe 37. (An. 964.) Romani vero secundum consuetudi-
scribebat, et Johannes diaconus nasumejusabscidi nem prisca, divisum est populum inter se, et advo-
fecit. Qui per curricula temporum rotelando et ''i
catus est Johannes papa de Campania? finibus: cum
sepius iterando in Gallias et in Saxonicumregnum
Otto rex Saxone et Liutulfo lllium ejus primus, in
Italia ingressi; etqualiter in accidentia Langobar-
-B ingenti robore in
sis
Roma
missus de imperatores et ahquantos
qui erant consentanei qui erant
ingrcssusest; que appreen-
Romanos
cum Leone papa.
I
dorum vel Liutulfo, modonon dicamus,etsic adbre- Lcone papafuga capientes, inlonginquisrcgionibus
biando regnum ad apiccm modo adtingamus. secessit. Agunt namque, quodusquead Trasalpine

36. Otto rex veniente Italico regno, tanta bene montis ita properantes. Non postmultos tempusim-
multitudo gentis in Italia,que sic impleverunt faciem perator cum ingenti exercitusimul cum apostolico
terre, sicut situle.Habebat autem secum gentes in Italia estreversus. Johannes papa audientes im-
nationes, quorum lingue non agnoscebant gentis. petum et furoremregis, relictaRoma iterum Cam-
hibuper ha;c habebat gens qucGuiiiula vocabantur pania est ingressus. Romani inter se sevientes,vo-
sarcinas^a, et carros, et machina portantes, Erat lentes nolentesque cruore inBenedictus subdiaconus
enim aspectus eorum orribilis, et curbis "3 prope- sancte Romane fecclesie helectus est, et ab scolis

rantes, carpentes iter, et ad prehum ut ferro stan- est advocatus, et in sancte sedis apostolice preesse

tes.Omnibus vertentem igiturrexet pergentesper fecerunl. Erat enim vir prudentissimus gramatice
regnum Italicum, ex ulraqne partes venientem in q artis inbutus,undead Romanum populo Benedictus
urbe Roma.Adlatum est ei populus Romanussimul Gramaticus est appellatus. Audita imperator haec
cum pontifice, ethonorifice susceptu3,etin eecclesia scisma, iratus valde, et juravit per virlutemregni
aposlolorum principis missascelebrata, etlaudibus sui,utRomam civitaspossideref^ex utraque partes.
abstolis^'' honoriflce laudatus,et Augustus cst appel- nisi Benedictus papa in sua redigeret potestati-

latus (117), factus estergo Italico regno vel Roina- Tanta dcniquc gcntis Langobardoruni, et Saxone,
num impcriumaSaxonicum regem subjugatum^«?i. et Gallearum gentes Romacircumdata est per gyro

902, Fehr. 2). De regibus Langobardis, et de Hu- curricula utrasque partes, ut nullus extra muros
bertus marchiones, qualiterfuga capti a regno Ita- egredi auderet. Facta ingens famis in Romauos
lico expulsijinudo sileamus. Otto rex robustus factus ignem etgladium, sicut scriptum est : « Sola vexa-

est in regno,in Galliaestreversus. Iteruni ad Hoina tiodaretintellecluinctiainet auditu(/e6\xxviii,19).»

prope antes rexcum regina,Adelade nomine,coro- Cceperunt mollescere inter se, ut virtutes que prius
nati astiterunt in «cclesia apostolorum principi habueruut, ad nichilum redacti sunt. Unoquecon-
multa dona transmiserunt percunctesancte aeccle- silio a minore usque ad maximum. Et necessitate
sie Romanc. Cwpit deuique crescere multe inopie compulsi, compreeiiderunt Benedictus papa, et in
Italico regno, pcstileiitie famis igne gladioquc va-
D manus imperatoris illum dcderunt ; et dicebat ac

staute Italia; hoves, vaccas in terra corruerent; alterutrum : « Melius est,ut iste solus moriaturpro
redactacstterrainsolitudine^magismagisquefamis omnibus, ut libercniur animc iiostrc a crnciatus

valida pullularent («n. 963).Unde crevit Htes magna fainis.»Imperatorvero iu exilio transmissus pontifex
inter apostolicus et imperator,modo non dicamus. in Saxoiiie partibus. Reversus estLeo papa in sede

VARI.E LECTIONES.
''^
pi'otelando. 72 sarracinas corr. sariacins
71 i. e. c. '» /. c. curris. ^i i, c. apostoiicis. i. e. irritimi,
irrilatio, ^e i. e. obsiderct.

NOT/E.

(M;)) Id est poiitificis. paler Albcricus princepsHomanoruin;sedit annos 8,

(t 161 Ottonis historuun val.le lurbatam csse faci- lucnscs i-.Hujus tcinporc.scilicet anno incarnatio-
le intclligitur. nis Doiniuica' 962, priinuin venit Homa Ottoimpe-
(1 17) Dc Otionis adventu ha-ccx catalogo ponlifi- ralor cuin Aciciaidc incusc Januario die 31, fcria 6
cuin Hoinaiioruin iu codicc Vaticano 1341) aiiert ot stetit ilii dicbus lo, et exiit inde luense Febr,
(icorgius ia adnotatt. ad Haronii Annalesed.Mansi: die 1 i, iu fcsto Saucti Valeutini, »
« Johanues de regioue Via leta Ikge lata], cujus
49 DE IMPERATORIA POTESTATE IM URBE. 50

sanclissima, et cuncto popuIoRomano laudibus est A iohannes papa fugalus dc custodia in Marsorumre-
honorafus. Eralenim gaudium magnuminler Saxo- gione, et sic propcrantcs ostililerin Sabinensis est

nicum rcfrem et punlifices de Johannes duodecimi ingressus. cum Tuscie finibus ad Roma est rever-
pape " de accideutia illius et morte in libelUim
: sus : ctpopulo Romano cum ymnisct lau-
et clero
episcopalem repperilur. dibus obviam ei precesserunt (an. 966). Et missa

3S. Genuit autem isdemimperator Otto Saxone, celebrata inecclesia sancti Petri,inpalatioLatera-
ab amorc sui nominis Otto vocalur nomine.Coro- ncnsis ingrcssus. Scpius cnim pontifex salutabat
natum estautem hisdem Otto secundoasummo pon- popuIum;gaudehat cumRomanos,ctepulabalur co-
lifice, et sociatum est regnum patris sui [an. 9G7, tidie.Puto quod dolose animo cjus injuriam sibj
Bec. 25).Fecerunt autem hisdem imperatoris legem, vindicandam, lurpitcr vindicarct. Legatos missus
et conclusit in legibus Romanam legem et Lango- pontifex ab imperatoribus clamidc in Saxonia, ut
bardiam, edictisLangobardorum affigi prece-
et in vcniret et defcndcrct sancte Romane a?cclesic.TanLa
pit (fl/i. Statimque nuntius transmisil
9t5S, Orl. -291. deniquc gcntisGalliarum Italia suntingressi,quanta
in Conslantinopolim, ut de sanguine regale suos nunc antea et postca non sunt inventi. Vc Roma !

nalos jungere. Erat autem hisdem imperatoribus quia tantis gentis oppressa et conculcala [an. 967,
polestas firmissimas,el robor eorum in regno itali-B Jan). qui etiam a Saxone regc apprcensa fuistis,
;

co.Placuitverba imperatorGrecorum;gaudebundus et gladiati populitui, et robor tua ad nichilum re-

elfectus, auruni et argentum infinitum cum puella dactaest! Aurum etargcntum tuuminillorum mar-
transmiserunt in terra Romania, in ecclesia aposto- suppiis deportant. Matcr fuistis, nunc factacst fiha;

lorum principi coronacapitis impositis,et nuptias quod habuistiperdidisti, expoliata es a virtute tua
imperatrixRomana
celebrate,et laudibusdecorata, prima, suh tcmpore Leoni papa", est conculcata a
secundumGrecoruni lingua Pyphanu
efifecta est, et tuarum triumphasti gcntibus,
Julius primus. Celsa
vocitabatur. In saxoniaque pergunt per magna mudumcalcasti, jugulastiregibus terre ; sceptrum
letitia {an 972). tenebal ct polcstas maxima a Saxone regeexpo-
;

39. Obiit hisdem Leo papa {an. 965). Johannes liata et menstruata fortiter. Sicut per quidam sa-
episcopus Narniensis civitaselcctusin scde sanctis- pientes dicitur, et in sforiis fuorum scriptumreppe-
sima propler hocadvocalum est Johannes tertio ritur.Dudumpugnasti cxferorum genfibus,ex omni
decimi pape.Romani verosecundum consuctudinem parle superasli seculum a septemtrione usque ad.
illorum malignam.cjcctus papade Latcranensispa- meridiem a Galearum gentes usurpata, nimium
;

latio. alii perculicbant caput ejus, alii alapas in speciosa fuistis. Omnes tua moenia cum turris et
facies ejus percutiebat, alii nautes nutis '» crucia- G pugnaculi sicuti modo rcpperitur Turrcs tuarum :

bantur. Sic cedentcs et affiigentes in Campanicfi- triccnti octoginla una habuistis, turrcs castellis
nibus inclusus, et dicebant Romanis inter se Ut : quadraginta scx ,pugnaculi tui sex miliaocto centics,
non veniant reges Saxones et destruat regnum no- portes tue quindccim. Vecivitas Leoniana Idudum
stnnn, et liberes nostre in captivitatem., interccdcnte capta fuistis, modo vero a Saxonicum rege reli-

Petro apostolo ! Cujus sedis exviduata remanserat. cta '9

VARI^ LECTIONES.
'"> 'o
scil. obitu. '« nates nodis ? Hicaucior scribendo finem dedit.

DE 1MPERAT0R14 POTESTATE IN IRBE ROMA LIBELLUS.

Prisci^temporibusimperialcdecuscftloruitRomae, D sictamen utantiqua Romagloriosa pricponcretur

sub cujusdominationcdivcrsa consistebant rcgna, Euntihus autem apostolis velsuccessoribus
CiTtcris.
propiia suhmiffpbanl rolla.
et cui <uiu-i;c gciilcs eorum pr;edicarc ovaiigoliuni socundiim divinum
crgo consnles, qui cotidiano usu regni
Constitiiil pi\Tcepfum iii mundumunivorsum,Romam ca'saics
subcrnarula consilio disponebant. Erant namqiie revertebantur, diversatormentasanclisinfercntes,
prr scnatorcs ctmagistratus.prout
distribul.". offici.n ut diis suis placcrcnt.Undeaccidit,ut beatusPetrus,
unicuiqucministerium operecompclehat.Impcrialc ({ui pr.Tlafiis fiicrat CTtcris a JosuChrisfo domino
vero decuslaudibus honorihusquft ab omnibustan- nostro, Romani pra!dicationis causa vcnirci, quo»
tummodocxfolIebatiir.Postadventum unigenili filii omniuin gcntium clamabaturdomina; qua^catcnus
Dei ct postascensionis ejus gloriam,Romanum im- sicut multis idolorum simulachris erat seducta,ita
pcriiim nv-zanliiim «<• ronliilil qii.-p, a Conslantino phiriiiiis [iniMlicjitionibus apostolorum aliorumque
niagiioc;i'-;arcCoiistaniino[).ilisvocataest.Qii,'iM[uia m;irfyiiiiii oxhorfiitionihiis cum coeteris convcrsa.
Romanos-loriahalur imperio, dictaestNova Roma, IJbi otiam hoatus Pofruset Paulus, doctor gcnlium
Si BENEDICTl S. ANDRE^ MONACHI. K2

martyrio coronatisunt iit sicut Roma per antiqua A pontificis,accipiensplurimadonainpartemregiam,

moenia caput erat mullarum genlium in divisione si autem litcs inter Romanos surgebant, ex prima-
simulachrorum, ilacaput cl domina vocarelurom- tibus regis adveniebal inissus cum eodem duoe ad
niuni chrisLianorum in uniLale verajfideiet incon- deliberandaascausasetlegaliorumjudicia.EL qui in
fusa) Deitatis, habens principatum totius christia- culpamcriminisincurrebant,regalipuniebanLurpo-
niratis in accepto privilegio Jesu, ubiait : Tu voca- testate,autin exilium mittebantur,eLiaminconsulto
heris Cephas{Joan. i, 24) ; et alibi : Ego rogabo pro apostolico, usque adZachariam pra^sulem, qui sub-
te, ?ie deficial fides tua {Luc. xxu, 32). dole quasi pro familiaritale quadam profectus est
DivisoautemRomanoimpcrio,eo quodimperiaUs (i l>:i)adCaroIum regeni Francorum, eo quod idem
sedes, quaiantiquaiRomai soiita erat,Constantino- Carolus habebatfiliam Desiderii regis ILalici uxo-
polim cssetdeducta,multarum gentium populi con- rem; invitavitque eundem Carolum in Italiam, se-
tra urbem fuerant rebelles.Unde magna et non pau- minans inLer regesdiscordias, laudanseLproferens
cacontraeam surrexerunL bella testc Orosio. Tunc illi imperialia jsccplra ; accepiLque ab eo securiLa-
enim Romaperpalricios principabatur.EraLlamen tem, quotempore ingredi deberetILaliam;jurantes-
tantumsubjectasuo imperatori ita, utsi aliquando que mutuo, rcversus esL. TranseunLe aulem eo per
'mperator paganorumritu invenireturcrudelis,per
5U0S legatos, sanctissimos Romcepi^a^suJesaliosque
B
suis,
quosdam de
fines regni Desiderii, separavit ab eo
dans quibusdam plurima dona, quibusdam
auLem Carolohoc rc-
jurat dari similia. Accipiente
I
histianos, per diversa supplicia martyrio corona-
et.CrescenteauLem chrisLianareligione, Lalisa^stus gnum,profectus est Romam, dedilque ibi donaria
fidei a patriciis exarsit, usque dum Langobardi 8o multa,quBe usquehodie Romanumtenetdominium,
sunt Italiam ingressi. Cumque adpropinquarent deregnihujusconfinibus; fecitquepactum cumRo-
Pado,nuncialuni Romae
esl —
pra^sidebaLveroSyl- maniseorumqueponlifice,etdeordinatione ponLifi-
verius papa lunc Romanfe ecclesiai Narso patri- — cis, uL inLeresset quis legatus, et ut contenLiosas li-

cio, cujusuxor vocabatur Polyxiana.Nuncialumest autem annualia

Les ipse deliberaret.ConsLiLuebant

autem illis,quod prajfalus pontifex misisseLad Lan- dona in Papiaj pulatium perducenda, aura libras
gobardos inviLans eos Romam, quatenus potestas decem, argenti centum,pallia optima decem,exce-
Greecorumaboleretur, et ecclesiaj jura elevaretsub pLis privatisdonis.Etquandoimperator adveniebat
potestate pontificis, cui tanla inerat necessitas, ut Roinam vel suus legatus,mitLebanlur judices a pa-

nihil aliud prfoler ecclesiarumcL clericorumhabe- laLio singulis annis^ qui per cuncLa Romanorum
et curam. Quotidianus ergo virtus dabatur de pa- n confinia legalia vendicabant placiLa, compellenLes
latio consueLus, etannualia donaprorestauratione habitatores locorumillorum venire ad placitum,ju-
ecclesiarum,et csesaris eleemosyna honoriscausa;et dicantibus eorum judicibus rectam legem in prse-
solummodo erat ob reverenLiam aposlolorum PeLri sentia imperialiuin judicum ; eL si «i alLeriusgentis

et Pauli. Si quandoimperialis legatus miLLeretura invenirenturha]}iLaLores,regali judiciqjudicabanlur

principe, uLRomanus ponlifex proficiscereLurCon- EranLdenique monasLeria in Sabinisdomini Salva-
stanLinopolimadimperatorem,omnineglectaocca- toris et sanctae Dei genitricis Maria;, necnonetmo-
sione ibat, etam si pro cerLo sciret, ut in exilium nasterium beali Andrcffiapostoli juxta montemSo-
iniLLcr6tur. MiLLebaturaliquandoquidam nuncius a ractis, scu celera fiscalia palrimonia intra Romanos

Narsopatricio ad Silvcriumpapam cuinque proli- ; fines ad usuin imperialem.Nonsolum auLem inlta-

cisceretur ad domum illius, ubi jacebaL «grotus, licoregnOj vcrum cliain in FranciaprofioiscebanLur
dixit illi uxor sua : Domine papa, quid tibi peccavi- monachi, ferenLes vectigalia, vina, et aliadonaria

mus. quia voluisti inducere Langohardos super nos ? juxta virium posse.Igitur Romanis insua securitate

Illis dictisfecit eum comprehendi ct tousorari, ve- glorianlibus, levatum cst cor illorum juxta illorum
sLemque monachi;am
uv.....v^ iiiduerc,
„, nccnon sedcnlem
..^ .^.-^ consuctudinem,
-,- - volucrunl(|ue
- , i
impcrialcm polesLa-
asinoadmonasLcriumsancL;iiSaba? pcrduccre.Cum tem vcndit-are sibi. ResisLenle auLein Leone papa.
que egressus esscL,l"oras sedcnssupcr asinum,dixit comprehenderunt eum, volueruntque ejus eruere

quidam dc astantibus : Ileu dominus papu mortuus oculos.EruerunL auteni unumel alterum nonpotue-
cst. Projtcrea iiivadcnlibus Langobardis ltaliam,et ruiit,quia lilicravit cuin divinamisoraLio,el cjectus

conversis ad Cliristi fidein, fugati sunt Gricci, cL esLabillisexLra urbciii.quasi pcrditisambolus luini-
cessaviLiniperiumab urbc Roma usqucad Francos. nibus.Qui fugiciis iii Franciani,pcrveniL ad ("aro-
Per i-egesenim principabanLur Langobardi. Divisis ium.Unde accidit,eundem Caroluin vcnirepro vin-
qui|)pc ILalia^nnibus,SpoleLanoruni dux Ronuccon- dicla aposlolioi, comprchcndonsque Romanos, de
sLiLuLus esL viceregis, Laii paiio ul (iuaiido aposLoli- inajoribus ooruni unodioin oainpoLatorauensi fecit
cus obireL, interesset dux pncfatus elecLioni fuLuri trecentos dccollari (llt>).

VARLE LECTIONES
80 Longobardi cd. si etsi ed.

NOT.-E
(Ii8) DcflctaZacchariae profectione ad Pippinum (119) Cf. Vilam Lconis lU, oap. 21. 20 : Annalcs
v. supra Chronioi num. 17) Laurissenses an 800.
 o3 DE IMPERATORIA POTESTATE IN URRE. 54

Proptpreainventumest,utomnesma)oresRom8e \ esset Ilalifr.volens totius regnifinessuae vendicare

cssent iriipeiialeshomines^tamepisropi qiiam laici, dilioni ; quod immanissima gens Aggare-

allero.eo

et omne vulgus pariter cum his faceret fidelitalem noruiii tangehat confinia, capientes quan-
illa jaiii

imperatori, et ut suus missus omni tempore mora- dam iirhem qua^ vocatur Rari, quam munientes,et
returRomff ad dehherandaslitigiosascontenliones. multis victualibus implentes, pro rcfugio habcbant.
Morabatur quippe in palatio sancti Petri et erat ;
Et ideo a comprovincialibus terra^ illius benigne
constitutum,quan(a'el qualia stipendia de palalio'ei susceptus est.

darentur cotidie.Quod autem reliquom erat de su- Pra^atus ilaque coesar cum miiltitudinc populi
pradictis monasteriisvel patrimoniis, deterebantur proficiscebatur ad accipicndas easdem gentes. Et
affluenter.Tantanempeimperiahsvirtusibivigebat, ne gravaret eos qui depra^dati ab Aggarenis erant,
ut si in legali judirio minoris vel inscii causa post- quoesivit solatium Ravcnnae sed qua^sivit etiam so- ;

ponerelur.et ille alioujus consilio pedes teneret le- latium ;

qiu-m vicina erat, VenctiiC, quatenus navali
gati imperatorisjpelens ab eo justam lcgem.etmis- adjutorio fiiltus posset ahundanter ferre Apuliam.
sus adjuraret principes Romanorum dicens Per ; Pra?sidebat (123) namque tunc Ravennati ecclesiaj
eam /idem. quam domino imperatori^ debeds, facite .lohanncs archiepiscopus, qui serviens imperatori
htic^homiin ju<tam legem,nemo erat ausus declinare B familiarior erat.Unde invidia ductus Romanus pon-
neque ad dexlcram ncque ad sinistram,etiam si a tifex nomine NicoIaus,exarsit in iram contra ilkim,
propinquis (120)pontificisilla(a csset injuria. Mul- vocans eum subdole Romam,ut quasi ecclesiastico
fotiensvero non ante apostoIicum,sed in judiciali- judicio posset hunc condemnare,
et alterum suh-
loco ad Latcranis »-, ubi quidam locus dicitur Ad rogare. quippe auditis,archiepiscopus confugit
Ilis

Lupam, qua* mater vocahatur Romanorum (121 \ ad reginam Engclhergam, qua; suos legatosdirexit
ibijudieiariam legem finiehant.Compositiones quo- apostolico, rogansutredderetgratiam archiepisco-
que qufc soIebant(122) a malefactoribus, .cqualiter po.Quod'cumimpetrare]nequiret,suodominohumi-
dividebantur misso imperatoris et apostoIici.Siau- liler intimavitjUt gratiam interferret su^tuitionis

tem talis culpa erat, ut res scelerata fisco puhhco archiepiscopo, vetansapostolicum ei nullaminquie-
subderetur, non ad ecclesiasticam transibat suhje- tudincmlacere.Etquiainauditoprincipeapostolicus
ctionem, ni^iperdonativum imperiale praeceptum. excommunicationes in eum protulit, gravis inimi-
Si enim aliquis iram incurrebat imperatoris episco- citia intcr eos facla
Erectus estdenique regius
est.

pus aut judex Romanus, et licitum esset ca^sari ve- honor contra apostolicam dignitatem, objiciens ei
nire Romam, veniebat;sin autem, inittebalur dux anticjua patrum statuta : nonlicere prselato excom
Spoletinus.comprehendebatur olfensor,et duccba munioareepiscopum,inconsultosynodaliconcilio,ct
lur inexilium. Domusvero illiussignabatur annulo quia synodus nona papa,sed ah Imperatore vocari
regis usque ad ejus consuItum,ut si quando rever- deberet.PIurimac denique irrogationes pro tali oo-
teretur ad gratiam, haheret propriasalva ;sinalias, casione illatjp suntRomanopontifici.NamPcntapoli
fier imperialia precepta distrihuchatur militihiis. bcnelloiales ordinessuisdistrihuit, praecipiens nul-
Quod si ad judicispotestatemrejiciehatur quisquam, lani administrationem impendere Romae, exceptis
et caesaris adhaereret clementiae,mittebatur pro tali suffragiis navali deporlatione.Multa enim juvamina
negocio legatus ab imperatore, qui diligenler exa- impcriales hahuerunt fideles.Fecit etiam occupare
minaret rei veritatem ; et si ejectus propriam ha- nonnulla patrimonia in Campaniae partibus regio
heret culpam,sustineretinjuriam. usiii suorunffiie fidelium. De prapdiclis quoquemo-
Hac consueludine usi sunt Ramoni usque ad Lu- nasteriiscotidiaiiaexigebanturservitiaindisco(124)
dowicum magnums^ imperatorem, Lolharii filium regisperdiversos apparatus.Constituitdeniquecon-
Hic quia magis Italiam habitare elegit, vicinior sullu Ilomanorum prinoipum in urhc Roma Ar-
faotus est Romff"; ubi et ampliori quadam ususest seniuin (juondam episcopum, sanotilate et soientia
|)otestate, habens strenuos viros ejus urbis,scientes ^ adornatum ct aposcrisarium sedis Romana;, dedit-
antiquam imperatorum consuetudinem, etintiman- qiic adjutorcmJohanncmdiaconumetarchican-
iili

tescpsari. Quisiiygerchantilli, ropetere antiquam ceUarium suumqucseoretarium,quipostcaRcatinus

imperatoriim dominationcm;ctiiisi reverentiam ol) episoopiis elfeolus est, undc jam elcctus erat.
bealoriim apostolorumdimitterct^procertofaceret. Tempoi'c(t2;)) igiturcongruo imperatorvenichat
Mic etiam princeps Beneventi fines ingressus est et Romam (an. 864), et suscipiebalur abomnibus tam
totiusCalahria} duohus modi^, iino, quod provincia majoribusqiiamminorihushonorifice; venicbatque

VARI/E LECTIONES.
8* itn coriesei: lateratus ad. 83 qui alias II vocatur « Flacio udditum esse videtur,.

ri20) Vide supra Chronici num. 24. cmari pendet.

(121; Vide supra Chronioi num. 24. (124) Id cstmensa
(12o) Dcscquentihuscf.Hinecmari
^''''''^''"^rK
(11?! u^ j>ti4uuiii.iiiu.>
P r . V . • Annalesan.
.L
sqq.
\".»i
;
L
sed, f-^^"^"^'^."/.'^*^,-
».1. iitjMti
^'^'^^^ .>iroiaii,
noster nec inde nec ex Annalibus Hin-
-^";^'*' !?.C"PP.:2i
capp.JJi 864, et Erohempcrti. cap. 37.
B5 BENEDICTI S. ANDR. MON. DE IMPER. POTEST. IN URBE
cumeo jam dictusarchiepiscopusRavenn8e,nilme-A. suam ecelesiam, ul quasi per vim ab aliquo esset
luens minas ponlificis.Unde cvenil major discordia oppressa.
interpapanielimperatorem.Eralquippeimperator Talibus evolutis machinationibus, moritur Ludo-
inpalatio sancti Petri apostoli,ct papa ad sanctos wicus («n. 87o). Mittitur statim citalus a Johanne,
A{)ostolos; cumque omncs illius insiditc contrare- qui lunc pra'.erat, a papa legatusadeundem Ca-
»3

giam dignitatcm pro nihilo duccrentur, constituit rolum,qui nullas veniendo faciens moras,ingressus
monachos seu Christo dicatas virgines ex monaste- Italiam petiit Romam {an 876) Mittitur denique
riisRoma^, ut quasi sub obtentu rfiligionis cotidia- alius missus ab uxoreimperatorisEngelberga, vela

nas celebrarent laitanias pcr circuituni murorum, suis primatibus ad Carolummagnurn ostendens ei

ct missas canerent contra principcs male agentes. vota defuncti.Etqui longius erat, noluit 8o tam cito

His auditis, primarii regis humiliter accedentes ad venire, ut impedire posset iter Caroli Calvi. Qui
papam,rogaverunt eum familiariter, uttalia prohi- veniens Romam, renovavit pactum cum Romanis,
beret; et cum nihil ab eo impetrare possent, re- perdonans illis jura regni et consuetudines illius,

versi sunt mccrenles.Quadam verodiecum quidam Iribuens illis sumptus de tribus supradictis mo-
milites prajfati principis irentad s;uictum Pauluni, nasteriis,id est domini Salvatoris, et beata; Mariae

et reverterenlur,accidit eosoccurrere talibus la^ta- B semper virginis in Sabinis, atque sancti Andrese
niis. Qui instinctu antiquiliostis iniram vcrsisunt, juxta montemSoractis,etdecseteris quam plurimis
et pro fidelitate sui senioris vindictamexercuerunt monasteriisfiscalia patrimonia. Patrias autemSam
contra illos, pcrcuticntes etcajdentesgraviter cum nia; et Calabria; simul cumomnibus civitatibusBe-
fustibus, quas manibus deferebant. Qui fugientes neventi eis contulit,insuper ad dccorem regni totum

projecerunt cruces et iconas, quas portabant, sicut ducatum Spoletinum cum duabus civitatibus Thus-
mos est Grajcorum,e quibusnonnulla; conculcatae, ciae, quod solitus erat habere ipse dux, id est Ari-

nonnullai dirupta; sunt. Undc etimperator graviter cium et Clusium, quatenus ut is,qui preeerat regia
est permotus in iram, etpro qua causa apostohcus vice ante, Romanis videi'etur post esse subjectus.
mitior eifcclus est.Profeclus est denique idem pon- Removit etiam ab eis regiaslegationes,assiduitatem
lifexadsanclum Petrum, rogans imperatorem pro vel pra^sentiam aposlolicte eleclionis. Quid plura ?

suis talia patrantibus ; et vix obtinere valuit. Jam Cunctailiiscontulit qua». voluerunt,quemadmodum
itaque inter se familiares effecti sunt.Tamen regia dantur illa, quae nec recte adquiruntur nec posses-
dignitassemper fuit Roma^suisque confiniis,usque sm^a sperantur (126).
ad finem dierum impcratoris,sicut supra pra-hba- Fugato itaque isto Carolo pree mclu alterius Ca-
tum cst. Eo vero infirmantc et ad extremum pro- G roli (127), qui veniebat, infirmatur, anlequam de
pinquante,quia non habebat filium,voluit sibi suc- regno egrederetur Italico. Egressus namque vix,
cedereCarolummagnum adsuscipienda imperialia defunctus est {an. 877j. Ad illo autem die honori-
sceptra.Cuni ha^c ita gerunlur, Romani pontifices ficas consuetudines regiae dignitatis nemo impera-
semper pcr oratores litteras s- mittcbant invitato- torum, nemo regum acquisivit quia aut virtus
;

rias ad Carolum Calvum regem Francorum, invi- defuit, autscientia pro multisregni contenlionibus
tantes eumclam. Et quia erat in litteris quasi phi- et assiduis divisionibus, unde multa praelia, dela-

losophus,rogabanl •iilum supervenire beato Pctro tiones, et rapinae fuerunt in regno.

etdesorvitutisjugoad propriamlibcrtalcnircducere

VARLE LECTIONES.
84 literas edd. s'» aelcndnm esse videtur. «s fortasse non valuit.

NOTiE.

(126) Ex Ottonis III diplomalc. Vide Mon Germ., (1271 Scilicet Crassi.
Legum t. II, R, l()2.lin.26 [Patrolng., t. C.XX.WIII).

Mewiaocoit. '
 ANNO DOMINl MUI

SILVESTER PAPA II

(GERBERTUS.)

NOTITIA IIISTORICa IN SILVESTRUM PAPAM II.

(Natal.Alex., Sxculum x, pag. 36.)

Gregorio V successit Gerbertus natione Gallus,A quadam stella nautarum duce. Posthsec autem prae-
patria Aquitanus, humili genere natus, Auriliacen- dicto papa defuncto, is gratia imperatoris eidem
sis monachus, deinde Bobiensisabbas, OttonislII et successit, et usque adtempusHenrici regissedebat,
Roberliregis Francorum prwceptor, archiepiscopus Silvester vocatus. » De eo Helgaldus Floriacensis
Reraensis, deinde Ravennatensis, Ottonisiniperato- monachus in Vita Roberti regis Chri.stianissimi, de
ris discipuli sui sedem aposlolicam eve-
favore in quo ita scribit:« Fuit idem rex sapientissimus
ctus, mulato nomine,Silvester II appellatus. Ipsum litterarum, cujus sapientissimo cordi insita erant a
Hispali artes magicas et necromantiam didicisse, Deo data perfectae scientiae dona. Nam a piissima
dffimouem familiarem liabuisse, eliam ex quo fuit matre scholfe Remensi traditus, domno Gerberto
pontifex ipsum consuluisse de duratione vilae sua% ad erudiendum est datus, qui eum sufficienter libe-
ab eoque responsum tulisse quod ante moriturus non ralibus instrueret disciplinis, ut in omnibus Deo
essetquam missam celebrasset in Jerusalem, et alia omnipotenti complaceret virtulibus almis. Factum-
absurda et inepta, Benno pseudocardinalis et schi- que est is quippe Gerbertus pro maximo suae sa-
:

smaticus auctor commenlus est et scriptis manda- pientife merito, quatoto radiabat in mundo,dona-
vit.QuamfabulaminConmientariossuosretulereSi- tivo regis Hugonis munere, pontificium adeptus
gebertus ad annum 998,quamvis de ea dubitanter Jo- B Remense, non multisannisilludadornavitsplendide
quatur;MartinusPolonus,S. Antoninustom. IlChro- Eo
in his quee forent necessaria sancta? Ecclesise.
nic.til. 16, §18; Vincentius Bellovacensis lib.xxiv, namque derelicto,Ravennaliumfactus estrector ab
cap. 88, Wernerus Rolewink, iu Fasciculo tempo- Ottone De quo ad apostolatum Petri apostoli
III.

rum; ^Villelmus Malmesburiensis lib. ii de Gestis sanctissimi festinus conscendens, multa in eo vir-
regum Anglor. cap, 10; Centuriatoi'es Magdebur-
, tutum operatus est insignia, et pra>cipue in elee-
genses, ot Platina, lib. de Vitis ponlificnm, in Sil- niosyna sancta quam fortiter tenuit, dum fideliter
vESTRo II. Vcrum istud schismalici auctoris com- vixit. Inter caitera de se laetus et hilaris ita in Rlit-
menlum, quod hislorici nimis creduli et minus tera lusit:
accurati excepere, coaevi scriptores destruunt, cum
Scandit ab R. Gerbertus in R., post papa vigens R.
laudibus exornant Gerberlum seu Silvestrum II,

et pjiis eximia pra;dicarit merita. De eo Ditmarus Hoc aperte demonstrans quod hi tres episcopa^us
Merseburgensis episcopus lib. vi : « Superius, in- honores, quos professione regularis vita^Patris Be-
quit, de universali papa Brunone disputans, cum nedicti monachus factus su.scepit, rexit et tenuit,
succes.sorem ejus Gerbertum tantiim nominarem, hujus Rlitlera; signo in capitesuntdeclarati; » sci-
ut de eo latius aliquid scribam, non incongruum G licet Reynensis, Ravcnnas et Romanus.
esl. Erat is natus de occiduis regionibus, a puero De eodem pontifice GlaberRoduIfuslib. Histor. i

liberali arlc nutritus, et ad ultimum, Remensem ita scribit: « Accersens imperator Gerbertum Ra-
urhcmadregendumjuslcpromotus.Oplimecallebat vennaj archiepiscopum,constituit illum principalem
astrorum cursus discernere, et contemporalessuos Romanoruni pontificem.IsqucGerbertus oriunduse
varitf! artis notitia superare. Hic tandern a finibus Galliis pxslitit, minoruin eliam gerens prosa,)iam,
Ollonem {)etiit imperatorem, etcum
suispxpiilsiis, scd tameningcnioacerriiniis,artiumqueliheralium
eo diu conversatus, inMagdeburghorologium fecit, studiis plenissime instructiLS. Proindc Remorum
Mlud recte con»tituens, considerata pcr fistulam cliam a regcFrancorum Hugone fuerat constitutus
 5§ SILVESTER PAPA II. 60
pontifex. Sed quoniam valde erat acer acprovidus, A Post annum Romam mutato nomine sumpsit
intelligensArniilfum Ut toto pastor fipret orbe novus.
ejiisfloni urbisarcl)ief)iscopum
Cui tiiniinni plp.cuit sociali mente fidelis,
quo vivenle ordinalus fiiei'at ex consonsu ejusdem Obtulit hoc Cfesar terlius Ctto sihi
regis, nili in pristinam reformari scdoni,caule iter Tempus uterque comil clura virtute sophiae ;

Gaudet et omne seclum. frangitur omne reuno.

arripiens, ad praedictumdevenitOttonem. Quisatis
Clavigeri instar erat cr/^iorum, se le potitus,
honorifice ab eodem susceptus quem etiam sta- : Terna suflectus cui vice pastor erat.
Iste vlceni Petri postquani suscepit, abegit
tim Ravenna;, indevero Romanffi urbis sublimavit
Lustrali spaiio sascula morte sui.
pontificem. » Obriguit munrlus di^^cussa pace triumphus,
Dc ipso episcopi provincia^Rcmensis, in decreto EcclesJEe nutans dedidicit requiem.
Sergius hunc loculum miti pietate sacerdos,
electionis illius ad eumdem arcliiepiscopatum, ita Successorque suu.scompsit amore sui.
scripsere : « Nos episcopi Remorum diceceseos, se- Quisquis ad hunc tumulum devexa lumina vertijj,
Oranipott-ns Domine dic miserere sui.
cundum constituliones Patrum, favoreet conniven-
tia utriusque principis nostri, domni Hugonis Au- Occasionem dedit fingendi ipsum magicis arti-
gusti, et excellentissimiregis Roberli, assensuquo- bus dedilum fuisse, summa ejus in mathematicis
que eorum quiDeisuntin cleroet popu]o,eligimus peritia, in novis horologiis aliisque machinis exco-
nobis archiepiscopum abbatem Gerbertum, a;tate B gitandisacerrimum ingenium, in perficiendis indu-
maturum, natura prudentem,docibilem,afrabilem stria, quse rudi sa^culo, ineruditisliominibus,absque
misericordcm. Hujus vitam ac mores a puero
.
familiari gonio et da^monis ope fieri non posse vi-
novimus, studium in divinis ac humanis rebus ex- debantur. Rumorem ineptum auxit summa ejus
pertisumus; hujusconsiliisacmagisterio informari quod nempe vir ignobilis, ex claustro ad
felicitas,
quaerimus, ejus electionem subscribendo confirma- aulam penetrasset, quod facile se insinuasset in
mus. » Ipsum Gregorius V pontifex optimus et ec- amicitiam principum, quod archiepiscopalus duos
clesiasticaestudiosissimuspisciplinBe.adiHavennatem Galliae et Italia? primarios obtinuisset, ac demum
archiepiscopatum evexit, multisque ornavit privi- ad sedem pontificiam esset provectus. « Haec vul-
legiis ob eximia ejusmerita. Willelmi Malmesburiensis verbis
gariter ficta (ut
Stephanum Ungarorum regem sanctissimum,qui utamur),eo quodsoleatpopuluslitteratorumfamam
Pannoniam ad Christi fidem perduxerat, regis no- hnedore, dicens illum loqui cum dcemone, quera
mine regioque diademate Silvesterll cohone-stavit, in aliquo viderit excellentom opero. Unde Roetius
crucem ante ipsum, ceu apostolatusinsignegestari in libro de Consolatione philosophisequeritur pro-
jussit, ecclesias in ejus ditionibus constitutas ipsi pter studiumsapientisesedetalibusnotatum, quasi
^
ordinandas reliquit, Strigoniensem Ecclesiam, eo conscientiamsuam sacrilegiopolluisset obambitura
rogante metropolim constituit, caeteros episcopos, dignitatis. Non conveniebat, inquit, vilissimorum me
gentemquetotamapostolicabenedictioneconfirma- spirituwn prsesidia captare, quem tu in hanc ex-
vit,ut testatur Cartuitius episcopusin VitaS.Ste- cellcntiam componebas, 2it consimilem Deo faceres,
phani regis Ungarorum, apud Surium, ad diem 20 Atqui hoc ipso videmur affines maleficio, quod tuis
Augusti. Arnulfi Remensis archiepiscopi re.stitutio- imbvti disciplinis, tuis instituti inoribus sumus. »
nem confirmavit Silvester II, ea arte acprudentia,ut Ingcnii ot eruditionis suae nonnulla reliquit monu-
iis quae in ipsum scripserat aemulationis etconten- menta Silvester II, librum scilicct de Geometria,
tionis ingenio, et actis synodi Remensis in qua de. quem in bibliotheca Farnesiana se legisse testatur
positus fuerat, non derogaret, et sedis apostolicai Onuphrius Panvinus inAdnotationibus ad Platinam;
auctoritati consuleret. Unde et reatus conscientise librum de Numeris ad Constantinum monachum FIo
meminit, et quibusdam e.rcessibus pontificali honore riacensom, et plerasque epistolas breves, quae ex-
;jrzOT<M??i asscrit in epistola ad ipsum data;etei stant partim in Ribliolh. PP., editae ex cod. Pa-
subvenirese dicit, ul (^^art ejus abdicatio Romano pyrii Massoni, partim tom. II Historiae Francorum
assenm caruit, Romanse munere reparetur. DAndrea^ Duchesnii. Scriptre sunt ante illius ponti-
pictatis
Obiit SilvesterIH2 Maii anno Christi 1003, cum ficalum, et nonnullae sunl in Joannem XV ponti-
annos quatuor et menses tres vel quatuorsedisset. ficem maximuin duriores. Gerberti epistolam ad
Ipsi hoc e|)itaphinm posuit Sorgius IV pontifox Constantinum monachum FIoriacensemDespliera;
Maximus, (jiiod nonnonis calumniam,ab aliis sim- construclione, et sermonem cgregiumDeinforma-
plicioribus ot nimis credulis scriploribuscxceptam, tione episcoporum, edidit P. Mabillonius tomo II
funditus siibvertit : Veterum Analectorum. Eidem ascribendura censet
Libollumin quomdam Porphyrii locum, cujus I.i-
Iste locus mundi Silvestri membi'a sepulli
bolli pra'fatio ad Ottonom 111 iinporatorem cdita
Veoturo Domino conferet ad sonitum
Uuem dederat muuJo celobrem doctissima virgo esl tomo 1 Analeclorum. Ejusdom Geometriam, et
Atque caput mundi culraina l{onuileii. Rhythmoraachiam in bibliolheCceThuanea^ ras. co-
Primum Gerbertus meruit Francigena sede
Remensis populi metrojjolim patria). dice exstare niox laudatusMabillonius teslalurtomo
Inde Havenuatis meru.t conscendere summum II .Vnaloclorum. pag. 2io.
Kcclesi;o regimen nobile, sicque potens
61
NOTITIA LITTERARIA. 62

NOTITIA LITTERARIA.
I Apud Fabricium, Bibliotheca medtsp 'et infimee Lalinialis^ tom. III, pag. 44,)

Gerbertcs, Aurelianensis scholaslicus ord. Be- A Epistola ad Adelboldum de causa diversitatis

ned. in rcenobio Floriacensi, prfficeptor Otlonis III arearum in trigono a^quilatero, geomelrice arith-
Rotberli regis Francorum atque ex abbate meticeque expenso. In laudati Pezii anecdot.
imp. et

Bobiensiet S. Colunibani Remensiset hinc Raven- tom. III, parle ii, p. 82-84.
Geometria divisa capitibus 94, id., p. 7-82.
natensis archiepiscopus, ac denique papa Sylvester
II ab anno 990, April. 2, ad annum l003,12Maii. Libellus De sanguine et corporc Domini,\d., tom.

In Conciliorum tomis exstant ejus Epistolx \° ad : I, parle ii, pag. 133-148. Incip. : Sicut ante nos

Asceiinum (Azolinum) seu Adalbcronem, Laudu- dixit quidam sapiens. Ediderat sed sine nomine
ueusem episcopum, ut accusatus ad Romanam sy- auctoris Lud. Cellolius appendice ad Hist. Gotes-
nodum veniat ad Arnulfum quem Remensi
;
2° chalci, Paris. 1655 fol., et sub Herigeri abbalis
restituit archiepiscopatui, et 3" ad Robertuni Vice- Laubiensis nomine Mabillonius prolegom. ad
liacensem abbatem, cujus privilegia confirmat. part. II Seec iv Benedictin. Sed ex fide Gottwicen-
Alia; Epistolce CLXI, quas Gerberti adhuc utens sis codicis Gerberto eum Pezius restituit.
noraine, archiepiscopus Remensis scripsit, et qui- Acta synodi Remensis an. 992, apud Centuriato-
busex -NicoL Fabri codice usus Baronius est, editai res Magdeb, centuria X, cap. 9, pag. 246, oppu-
primum a Joan. Baptisla Massono, Papyrii fratre, B gnata a Baronio ad illum annum, num. 9 seq.
Paris. 1611 ;
4", atque inde in Andrese du Chesne Sermo apologeticus in concilio Mosomensi an. 995
Scriptoribus Francicis tom. II, pag. 789-827, et in editus in Actis illius concilii et in Centuriis Magde-
BibHothecis Patrum Paris. 1644-1654, tomo III ; burg., tom. III, p. 279. Apud Baron. ad annum 995,
Colon. 1618, tomo X, et Lugd. 1677, tom. XVII, atque ineditis perperam a preehtantissimo Caveo
pag. 669. Ultima ex illis 161 epistolis est data ad accensitus.
Constantinum, quam proefationis loco Gerbertus Rhythmomachia edita Lipsiee 1616 fol.,[cumglo-
praemisit libro suo adhuc inedito De numerorum riosissimi principis Augusti, Luneburgensium du-
divisione. Sed Duchesnius pra?terea ex codice Sir- cis libris iv, De ludo schacchorum.
mondiano, tom.Il Scriptor. Francor., Paris. 1636, Vita et passio S. Adalberti Ursini, comitis Rosem-
pag. 828-843, vulgavit alias Gerberti Epistolas LV, bcrgi, Pragensis episcopi, Gnesensis archiepiscopi
quas in Bibliothecis Patrum repetilas non invenio. et an. 967 martyris, Boemorum, Hungarorum, Po-
Epistola ad Comtuntinum eumdem, monachum lonorum, Prussorum apostoH, edita ab Abrahamo
Floriacensem, et postea abbatem S. Maximini :i)e Bzcvio excodice Casinensi Rom. 1629 fol., unacum
spherx constructione, in Joannis Mabillonii tom. II /-, Sylvestro Aquitano a magia et aliiscalum-
II Csesio
Analectorum, pag. 212 (edit. novae pag. 102). niis vindicato (1) et in appendice ad tomum XX
:

Senno de informatione episcoporum, id., pag. 103. Annalium, Rom. 1641 fol. Georgius vero Hensche-
Prcpfatio ad Ottonem III imp. in locum Porphyrii nius,qui eamdem Vitam ediditex codicePragensiin
a se illustratam, id. tom. I, p. 110 (edit. novae pag. Aclis Sanctor., tom. III, April. 23, pag.l78,Gerberti
106). Librum ipsum Gerberti De rationali et ratione eam esse negat, quanquam monilu ejusdem scrip-
uti, prfemissa eadem cum praifatione edidit Ber- tam eique dicatam non diffitetur a monachoquo-
nardus Pez tom. I Anecdotor., parte n, pag. 149. dam SS. Bonifacii et Alexii.EademBohuslai Balbi-
Hoc scriplum respicil Fr. Bcnzonius, cum ait ni csl sententia, qui hancVitamin Bohcmiasancla
Logica cum volvis, quid tu, Gerberte, resolvis ? legendam offert decad. i Miscell. Histor. regni Bo-
Hinc orbi toto te praefert tertius Otto. heraia;, libro quarto, Praga? 1682 fol.Sinenomine
Accepta solutione de ratione uti et rationali, Ger- auctoris vulgavit etiam Canisius tom. V, parte il

berlo resolutori post Ravennam placuit Romam dare, Antiq. Lect., pag. 332 (edit. novae tom. in,p. 45).
donum videlicet imperiale. Hkc Benzonius lib. i Hi- Dodccastichon in laudem Severini Boetii, apud
VS, in Joan. Petri Ludevig ReHquii.s
storiae, cap. Baronium, ad annum 526, n. 18.
veterum monumentorum tom. IX, p. 249, et in ^ Sed quam idem memorat Baronius ad an. 992, n.

Menckonii tom. I Scriptor. Gcrm. p. 980. ,

9, Altercationem cum Leone nuntio papas Joannis XV,
Epiitola ad Sallam, episcopum Urgcllensem au. nondum edita esl quodsciam; uti nec liber De Rke-
1001, ct ad Odonem episcopum Gerundensem an. torica, au» quem De compositione astrotabii compo-
1002 scripta, in Baluzii appcndicc ad Marcam His- suit, tcsteLudovico Jacobo,p. 214 Bibl. pontificise.

panicam, p. 9iJ7 scq. Dc studio scicntiarum mathematicarum quo Ger-

(1) H;pc apologia pro Sylvestrs II recusa Rom. 16' 78 lol. Vide E[)liemcrida3 eruditorum Parisienses
illius anni pag. 331.
63 SILVESTER PAPA !I- 64

bertus pro illa setate ad miraculum cffloruil, Joan. A curiositas humana deprehendit. Nam de licitis ar-

Wallisius cap. 4 Algebr.-K susp, tom II Opp., paf,'. 16 tibus, arithrnetica, musica, geometria nihil attinet
seq., ubi eliam de illius Abnco alque AUjoritkmo, dicerc, quas ila ebibit, ut inferiores ingenio suo

sive libro De numerorum divisione

magistro in Hispania usus Josepho sapiente, qui et

ipse libcllum demulliplicalione etdivisione
quem scripsit

compo-
ostenderet, et
liam,
magna industria revocarel in Gal-
omnino ibi jam pridem obsoletas. Abacum
certe primus a Saracenis rapiens, regulas dedit,
*
sucrat. De eodem Gerberlo^piura Guilelmus Malmes- quee a sudantibus abacistis vix inteliiguntur. »

hurg. lib. u Hist. Anglor., pag. 64-05, ul)i inter alia : Praiter epistolasomneshic indicatasaliamvulga-
« Vicit scientia PtoIem«um in Astrolabio, Alkin- De correclione Gratiani. Data
vitBaluzius in libcllo
dum (2) astrorum interstilio,Ju]iumFirmicumin
in vero est illa ad abbatem quemdam, excusatquese
fato. Ibi (in Hispania)quid cantus et volatus avium a crimine simoniae de quo accusabatur cum Roma-
portendit,didicit. Ibi excire tenuesex intcrno figu- num pontificatumasscriilusest. VideBaluziumibid.
ras : ibi postremo quidquid vel noxium vel salubre

(2) Ita lege cum Wallisio pro Aleandrasum. B

DISQUISITIO DE SCRIPTIS GERBERTI

POSTMODUM SYLVESTRI II.

(Histoire de la Francepar des religieux benedictiens de Saint-Maur, tom. VI,

pag. 577.)

Quoiqu'ilsoitvenu jusqu'i nousun grandnombre cissement dans les lettres de notre philosophe. S'il

d'6crits de la faQon de Gerbert, nous ne sommes est permisdedonner quelque chosccilaconjecture,

point assures d'avoir toutes les productions de sa ily a bcaucoup d'apparence qu"il s'agit ici d'un des

plume. Nous ne pouvonspas non plus nous flatter maitres que (icrbcrl cut en Espagnc. Ce fut lci en
qu'on nous ait conserv6 la connaissance de toutes effet qu"il apprit particuli6rcment rarithm6tique.
celles qui sont perdues, tant il a ecrit pendant le G Quel qu'il ait et6, Gerbert d6s Tinscription de soa
cours d'unelongue vie. Entrons endiscussion.Pour epitre lui marque beaucoupd'estime et derespect:

le faire avec quelquc ordre, nous commencerons Doctori et Patri, ce sont ses expressions, Theosopho

parses ouvrages sur les arts liberaux, comme les J. G. /ilius, licet minus idoneus, quidquid salutis in

premiers qu'il a ecrits. Ensuite nous viendrons k Christo patri fihus. L'6pitre commence pjir ces

ceux qui traitent de mati^res eccI6siastiques. mots : Cum omnis hodieque liberalium artium ; et le

{" Personne n'ignore que le savoir dominanl de corps de Touvrage par ces autres : Groece arithmc-

Gerbert 6tait lascience desmathematiques;comme tica, Latine dicitur numerorum acientia.

rarithm^tique et la g6ometrie sont les deux ailes Dans le manuscrit cote 3413, in-^", de la biblio-
du math6maticien, selon Platon, Gerbert y donna th6que de Jean Selden {Cat. mss. Angl. t. I, par i,
une application paiiiculifere, quoique, p'eIoignant p. 124, \), se trouvait autrefois, avec rAritbmcli-

de ropinion de cet ancienphilosophe, il comple la que et la Musique dc Boece, et autres 6crits, un

musique au secondrangapr^srarilhnielique [Prsef. traite dc Gcrbcrt avec sa preface sous ce titre :

in geom.). II a beaucoup 6crit sur cette prcmi^re Gerbcrti Theorica cum prologo in eamdcm. Oudin Ta
partie des math6matiques mais on n'a presque ; entendu d'un trait6 de th6orie d'arithm6tique

rien imprim6 de ses productions sur ce sujet, etD (OuD. Scrip. t. II, p. 512). Si cela est, ce pourrait

peut etre avec raison. DoniBernardPez en visitant fort bien 6tre le m6me
que celui dont on 6crit

les biblioth^qucs de Bavi^re, trouva dans celle de vient de rendre coinpte, quoiqu"il ne soit pas rc-
Tabbaye de Saint-Emmeran,j"l Ratisbonne, un trait6 vctu de lous lcs mcmcs carart6rcs qu'il portc lians
d'arithm6tique qu'ilcroyait sans difficult^ de la fa^on Ic manuscrit de Saint-Emineran.

de Gerbcrt (Pkz, Anec. 1. 1, diss. p. 38, n. 63). Ce qui 2" Un autre ouvrage do Gcrbcrt sur rurithmcti-

le lui persuadait est qu'il suit son Abaciis dans un liquc est son fameux Ahacus (Pez, ib.). II se trouvc
manuscrit in-4", ancicn dc six ccnts ans, ct que le dans lc mcme manuscrit dc Ratisbonne; mais le
nom de Tautcur cst d6sign6 par un G majuscule, commencement y manquc. Dansrinscription il est

k la I6te du titre tel que levoici G. Liber siibtilis- : adress6 A Otton IIL ct porlc aussi le litre d'Algo-
simus de arithmetica. L'ouvrage cst d6di6, par une rismus. La Icltre dc cc princc ii Gcrhert(GERB. £/).
priMaceou cpitrc d6dicatoire, A un des inailrcs de par. I. cp. 153) pour \(\ pricr dc lui apprendre lous

G(M-bcrt,dont lc noin nVsl noii plusd-mgnc que par lcsralTincmcnls dc rarillimcliquc faitjugcr qucce
une S majusculc. H' scrail diHicilc dc dcvincr qui fut ccllcoccasion ([uclitMhcrl lcconiposa.Onncdoit
;")

6tait ce M6c6ne. On nc trouvc sur cela aucuneclair- (lonr pas lc conlondrc, conmic quelques ccrivain?
65 .NOTITIA I.ITTER ARIA ALTERA. 66

semblent l'avoir fail (OcD.16.), avec dautres ecrils^ aussi le trait6 des multiplications; Libellus multipli-
sur le mt^mcsiijet, adresses AConstaiitin dc Fleuri. cationum. Cest apparemment le meme 6crit que

Ce qui v a donne occasion, c'est que ce trait6 se M. rabbe le Bcuf lemoigne avoir vu k la biblio-
trouvant avcc celui dcs mulliplications et une letlre th(:>quc du Roi dans lc manuscril 5436 3. Ce traite

i Constantin dans un des manuscrils que Joseph est adrossc a Conslantin de Flcuri, que Tauteur

Scali"-er legua i la bibliotb^que de Tuniversit^ de qualifie son Th6ophile, et prescrit les r6gles des
Levde, on n*aura fait des dcux qu'un scul ct meme multiplicationspar les doigts. Mani6rc de compler
6crit. On a encore un autre excmplaire de cet A fort cn usage chez les anciens, et que Gerbert fit
baciis

dausun manuscrildu xiesitVlo qui se conserve ^ la revivre en son si6cle.

bibliolh^que du Roi, sous le nombre b366. 5 (Le 4" Ce trait6 de multiplicalions est sans doutedif-
Beuf, t. II, p. 8i,Nous avons dit ailleurs
not.). f6rent (Gerb.Ep. Pr., p. 2) de celui de la division
que cet ^crit n'est autre chose que des tables d'a- ou fraction des nombrcs, De numcrorum divisione,
rithmetiquc,ou Gerbert a traceles dilfcrcnles com- que le premier 6diteur des letlres de Gerbertcon-
binaisons dcs chilTres arabcs. Vignier fait mention servait inaiiuscrit daiis son cabinet {Cat. mss. Angt.

d'un autre ouvragc dansle memegout.surle meine t. II, p. 69. 2), ct qui dans un manuscrit d'Isaac
sujet etsousle m(?me titre, compos6 parunnomm^ g Vossius porte pour titre : Regulse de divisionibus.
Berneun (3), que Ton ne connait point d'ailleurs, Suivanl rexcmplaire de ie Masson, on voit kla. tele

quoiqu'on suppose disciple de ricrbert.

le la lettrcdc Gerbert aConstantin de Fleuri, laquelle
(luillaume de Malmesburi et ceux qui rontcopie fait la 160edurecueildanslapremi6re 6dition,etIa
{.Malm. Dc Reg. Amjl. I. 11, c. 10,p. 60 Alber. Chr. ;
161'' dans Tedition de du Chesne.A la fin de cette
par. II, p. 30': disent clairement que Gerbert enleva leltre le Masson a publi6 les premiers mots du

aux Sarrasins d'Espagne YAhacm dont on vient traite, qui commence ainsi : De simplici. Simulti-
de donner une idce; mais ils convienaent quc les plicaveris singularem numcruM,
Ce qui ne se etc.

r^gles qu'il y prescril sont ininlelligibles, i ceux lit point dans second editeur.Gerbertdanscette
le

meme qui font plus d'effort pour les comprendre. lettre annonQant i son ami fouvrage qu'il lui en-
Rieu au reste n'est plus plaisant que Tidde qu'ils voie, le repr6sente comme un ecrit de g6ometrie
selaient form^e de celivre. Onvoitbien qu'ils ne le plutc^jt que d'arithmetique. De sorle qu'on peut
connaissaient pas, puisqu'ils nous le represenlent douter si cette lellre regarde le trait6 de la divi-
comme grimoire de Gerbcrt. La maniere dont
le sion des nombres, et par cons6quenl si la place
ils racontent serieusement que Gerbert le d6roba qu'elle occupe i la tfite de ce trait6 n'est pas plu-
^
i son mailre est encore pius ridicule. tot arbitraire que nalurelle.L'ecril dont elleparle,
Outie lesexemplaires deja marques dc
trois qu'elle qu'il i'ut, etait court, si fon a cgard aux
VAbacus de Gerbert, il v en a encore deux aulrcs paroles, mais prolixe par rapport aux sentences :

dans deux manuscrits de labibIioth6que du Roi,le Brevem quidem verbis, sed prolixam sententiis.
2231 et le 4312 (Montf. Bib. bib. p. 9oo 2, 987 1) 0° A tous ces 6crits sur rarithmetique Gerbert

(4). II se trouve aussi avec ce titre Gerberli scho- en ajouta encore un autre, auquel il a donn6 pour
lasticiAbacus cornpositus dans cellc du Vatican t\lre, R/i)/thmomachia, c'est-^-dire, suivant la force
(app. 88, 1), parmi les manuscrils de Christine, du terme grcc, le combat des nombresoudcschif-
Reine de Su^de sur la philosophie. On nc saurait fres. Ce traite se Irouve dans un manuscrit appar-
dire pr^cisement siles deux ouvragcs dumcmeau- tenant autrefoi.s k la bibIioth6que de M. de Thou
lcurqui se voienl parmi les memes manuscrits, Tun et qui est aujourd'liui dan.s celle du roi, le 4001
sous lc tilre : Regulse Ahaci, lautrc intitule : Demi- entre les manuscrits de M. Colbert (Mab. Ann.
meris, sonl la meme chose que VAbacus. Peut-clre t. 11 p. 2I0, 216). M. 1'abbe le Beuf, qui l'a exa-
quc Touvrage qu'H6riger abbe de Laubes
n'esl-ce li mino, que ce petit ecrit n'y occupc que quatre
dit
coniposa sur ce fameux traite et qu'il intitula : r\ pages, et que le jeu de chifTres, dont il donne les
Rerjulee nurnerorum super Abacum Gerherli (Alber. regles, a beaucoup de ressemblanceavec lejeu des
Cb'-. par 11, p. 32). 6chec3. Ily esteffectivemenl question depyramides
O" Gcrberl fil encore divers autrcs traitcs sur et d'autres pi6ces de diff6rentes couleurs, noires,
le mfirae sujct, que la plupart des 6crivains blanchcs, rouges; etil y estfait mcntion de prises.
ont confondus, mais qu'il iinporle de distinguer Jean dc Salish6ri, cveque de Chartrcs, avait con-
les uns des autres. On vient de voir que le ma- naissance de cc jcu de chiffres, quoique le litre
nuscritde Scaliger oti se trouve VAbacus conticnt soit un peu d6figur6 dans la lettre ofi il en parle

(3) Puisque ce Rcrnelin passe pour disciple de Christinc Reinc de Su6de, qui font partic de la
Gerhert, el(iu'il pcut (•Ire Frangais, on nc sera pas mcine hibIioth6quc,contieutencore icmemeecrit,
filcli6quenousajoutionsici,queson traitf'; DeAhaco, avec dc la Musiquc, de rArithmeliquc
les Iraitcs
qui etait en (pialre livres dans la bibliuth6que de et d(! la G6om6tric par le m(jine autcur.
Pierre Pithuu ^Mu.ntf. Bih. oiO. p. 116, 2), se Irouvo (4j Oii voil, par la, que ce trait6 dc la division
aussi avec plusieurs autres ecrits ([uon ne specific des iiomhresn'est
!s •lUUlIUl
>«>.-..> Wv> tl pasperdii,commeun
yit,.! ^V^l UII, V.U1IEI1X>./ UU i^U
V^C'!/ savantmo-
V ^11 1 1 (J- I. 1

pas dans lc manuscrit V.')'.y.) de la bibHolli6que du ^'p.n nlnini. M^ni;.i.

'.>»#> s'enplaint
delTae (Gouj. Elat f<7/at. dpx i/^in-nr/ie
des sciences, n 54),
KL\
p.
Vatican. (ap. 24, 2) Le manuscrit 480euti-e ceux de
67 SILVESTER PAPA If. 68

(«/?. 235). Le peu qu'il en dit au reste confirmeA de la Quantit6 de Tame. Pour mettre son 6crit ila
rid6c quc nous en venons de donner. Gcrbert n"y porL6c de tout le monde, et le rcndrc surtoututile
cite que Boece ; mais on ne doule point qu'il n'en ci ccux qui ne font que commencer, qu'il a parti-
eM puis6 quelque cliose dans Pytliagore, comme culi6rcment en vue, apr6s avoir fait des excuses
avait fait Wibolde 6v6que d'Arras et de Cambrai aux savants, il s'applique 4 donner des notions
pour son jeu des vertus, dont nous avons rendu claires des termes, des figurcs, en un mot de tout
compte. ce qui concerne la g6om6lrie. II porte son atten-
Casimir Oudin (Script. supp. p. 313) assure quc le tion jusqu'ci faire connaitre les mesures des an-
Rhythmomachia de Gerbert a 6t6 imprim6 avec les ciens, qu'il poss6dait i fond.
quatre livres en allemand sur le jeu des dcbecs, II va encore plus loin. Afin de rendre les choses
que le duc de Brunswick et de Luncbourg publia, sensibles, et les faire, pour ainsi dire, toucher au
sous le nom emprunt(3 dc Gustavus S616nus, iLcip- doigt, il donne des exemples de chaque d6couverte
sik, Fan 1616, cn un volume in-fol, qui est devenu qu'on se propose, et enseigne comment il fauts'y
tr6s-rare. Un savant moderne (Le Beuf, ib. p. 8o, prendre pour y reussir. A cet effet, il met sous les
86 not.), qui rapporte ce fait d'apr6s Oudin, lui a yeux de ses lecleurs toutes les sortes de figures en
prete un sens 6trangcr. 11 ne dit point en effet, B usage dans rexercice de cette science. II leur ap-
comme Tavance cc savant, que ce prince n'a fait prend les difl'6rentes op6rations pour r6ussir 4
quc publier en allcmand Tecrit de Gerbert, mais mesurer un champ oblong, carr6^ triangulaire k ;

seulement que cet ecrit a 6te imprim^ avec Tou- prendre la hauteur dun arbre, d'une tour, d'une
vrage en allemand du s6renissime prince. pyramide; ci connaitre la quantit6 d'eau qui est
On ne sauraitdire prdcis6ment si tous ces 6crits dans un puits; ci faire de justes compartiments ;

de Gerbert sur Taritbm^tique, qui n'ont pas et6 ci trouver le meridien pour la construction des ca-

inconnus deTritb6me(C/iron.i7z>s«w^.t. I, p. 142), drans.

se trouvent ensemble r6unis dans deux differents Boece, qui etait rauteur favori de Gerbert, fut,
manuscrits de la bibliotb^que du Vatican, entre comme il parait, un des guides qu'il suivit dans le

ceux qui ont appartenu k la reine Cbristine, sous trait6 en question. Mais il n'y a pas lieu de douter
le simple titre de Arithmetica Gerberti scolastici
: qu'il ne tirat aussi de grandes lumi6res de ces
(MoNTF. ib. p. 24 2, 58 1); ou si ce n'est seulement belles figures de geom6trie, dontilfit racquisition

que quelqu'un des trait^s de notre pbilosopbe sur dans un de ses voyages d'Italie {Ep. par. i,ep. 8).
ce sujet. Comme cependant un de ces manuscrits G IIdonnait tant d'6tendue ci cette science, qu'il sou-
annonce les ouvrages de Bernelin, disciple de Ger- mettait k son empire les nombres memes dont on
bei't, sur la meme mati^re, conjointemcnt avec se sert pour compter {ep. 134).

TAritbm^tique de son maitre, on pourraiL rentcn- Ce trait6 de Gerbert, qui se trouvait autrefois
dre de toul ce que Gerbert en aecrit, donton aura dans la biblioLh6que Farn6se sous le titre dc Liber
fait un recueil, en y joignant les productions de geometrias artis (Bzov. Vit. Scil. <:. 7, p. 23), et

Bernelin. qu'on voit aussi manuscrit k celle du roi, a 6t6

6° Si Gerbert n'a pas autant public d'6crits sur imprim6 par les soins de dom Bernai'd Pez {Atiec.
la geomelrie que sur raritbmetique, un seultrait6 t. III, par. n, p. 1-82; diss. p. 7, 8). Le manuscrit
qui nous reste de lui sur cette premi^rc facult6, est d'ou il l'a tir6 est ancien de six cents ans ou envi-
au-dessus de tout ce qu'il nous a laisse sur Tautre. ron, et se trouve k rabbaye de Saint-Pierre de
Ce trait6 de g6om6trie est effectivement aussi Saltzbourg. U ne repr6sente point avec exactitude
estimable pour sa bri6vet6 et sa clart6 que pour le Lexte original, non plus que les figures g6om6-
les choses qu'il contient, la m6tbodc et la maniere triques dont il est rempli, et quc rediteur a eu
dont elles y sont trait6es. On peut douter avec rai- -p. soin dc faire graver en bois le mieux qu'il lui a

son si depuis la premiere d6cadcnce des lettres 6te possible.

jusqu'<'i leur dernicr r6tablissemcnt, quelqu'un a 7° Trith6me nous apprend que Gerbert avaitfait

mieux r6ussi k traiter ce sujet. deux auLres trail6s, fun sur la composition de Tas-
Gcrbert commence son 6critpar dccouvrirrori- trolabe, rautre dc la mani6re de conslruire le ca-
ginc dc la g6om6Lrie, et les deux principaux usages dran, ou quart de cercle,autre insLrumenl de ma-
auxquels on Fa omploy6e. 11 en donne ensuite la th6matique. Ce double trait6 se trouve dans les
definition, eten montre rutilit6:en quoi i! n'oublic manuscrits 1246 et 1269 de la biblioth6que de
pas d'avertir qu'elle serL parLiculi6rcment k faire Sorbonue; et M. fabb^ le Bcuf en rapporte le

connaitre et admircr la piiissancc inetfable ct la commenccmenl. Gcrbert y traite aussi des ca-

souveraine sagesse de Dieu, qui a lout fait avec drans solaires.

nombre, poids et mesure. Passant de \k k etablir 8° On a imprini6 celui qu'il a compos6 sur la

les principcs,et prescrire les r6gles de cettescience, sph6re, que le meme

Trith6me qualifie un 6crit
11touchc d'abord quelque chose de son excellence, aussi beau que n6cessaire, pulchrum ei necessarium
en rappclantlcs 61oges qu'cn fait S. Augustin dans opus. Ce n'estcependant qu'une lettre iConslantin

aes divers ouvrages, nomm6ment dans son trait6 de Fleuri, ami de Gerberl. Encore u'esl-elle pas de
69 NOTITIA LITTERARIA ALTERA. 70
lon^ue haleine. Dora Mabillon (<7>., p. 212-2li))A aux grands. Cest aussi runique partie de Touvrage ,

i'ayant dolerree dans un manuscril de rahbaye de quedom Mabillon(/i p. J2I-123) avaitjugee digne ,

S. (lerniain des Pres, la donnee au public dans de rallenlion du jmblic, s'elant born6 ila faire im-
le II' volume de ses Analecles. Lauleur y decril primer seule, quoiqu'ii eilt i'ecrit en entier. Mais
assezen d^tail, quoiqu'en peu de raots, la raani^re comrae son exemplaire n'exprimait le nom de I'au-
de construire les sph^res, detail, au reste, qui fait teuretcolui du Mec6nc que par les lettres initiales,
voir que Tusage n'en etait pas fort commun en il crut que l'ocrit pouvait appartenir k Gcbehard,
France. Pour avoir lout ce que Gerbert a ecrit sur 6vequed'Augsbourg,qui6taitaussidu voyaged'Italie
ce sujet et qui est venu jusqu'ci nous, il faut join- dont on a parle. Ayant acquis toutefois, dans la
dre ija leltre precedente cello qu'il adresse i Remi suite, plus de Iumi6res sur ce point, ii reconnut
moine de Trtjves, et dans laqHelle il parle aussi de que un ouvrage de Gerl)ert [Tbid., in fin. t. II,
c'6lait

la slructure de lasph^re quil represenle comme un p. 213). Cest ce qui a 6te verifi6 depuis par redition
travail pcnible. On voit par cette leltre qu'on em- que dom Bernard Pez a donii6e de r6crit en entier
ployait le tour pour fagonner la sph6re et le cuir sur un mauuscrit de rabbaye de T6g6rens6e en Ba-
de cheval pour la couvrir. Notre philosophe y vi6re,ancien de sixcentsans, dans iequel ies noms
travaillait lui-merae, quelqu"occup6 quil filt d'ail-
B de Gerbertet del'empereur Otton sont 6crits tout
leurs. au long (Pez, ib. diss., p. 69, n. 3). lis sont expri-
90 Gerbert a aussi 6crit sur quelque partie de la mes de ia mome mani6re dans un autre manuscrit
dialectique. Mais il ne Ta fait que par ocoasion, de meme age, apparteuant ^Tabbaye de saint Em-
comme on va le voir, et non oi titre de professeur meran, qui contient le meme trait6.
qui donnerait .des legons de cette sciencc. On a de 1° A iade rouvrage, dans ce dernier ma-
fin

lui un petit traite quil a compose surune difficulte nuscrit, se lisent douze vers 616giaques, que r6di-
tiree de Porphyre, et qui regarde les pr6dicaments teur a fait imprimer k la tete {Ibid.,t. I, par n, p.

(Pez. lii. t.II,par. 11, p. lol). II s'y agit proprement 149, 150;. Cest uue prosopop6e, oh le po6te fait
desavoir siraisonnable et raisonnant ontla meme faire ci la philosophie un grand eloge de r6crit,
6lendue,ou, pour parler en dialecticien, la meme comme propre i s'avancer promptement dans les
puissance (p. 1 i9-lo0\ Cest ce qui a fait intituler voies de ia sagesse. Dom Pez ne doute point que ces
cet 6critDe rationali et ratione uti. II est d6di6 k
: vers, qui sonttol6rables et meilieurs qu'une infinit6
Tempereur Otton III, par une epilre qui nous ap- d'autre3 de ce temps-lA, ne soient de la fagon de
prend en quel temps et A quelle occasion il fut G Gerbert. jNous en prendrons occasion deparler des
corapose. autres poesies de notre philosophe, suivant la con-
Pendant rete de 997, ce prince se Irouvant en naissance que nous pouvons en avoir.
Italie, ofi il se preparait k la guerre contre les Win- 11 y a de lui une autre 6pigramme en douze vers

desqueGerbert nomme Sarmates,il avait isa suite heroiques surle portrait duceI6breBoece,qued'lia-
plusieurs savanls,du nombre desquels elait Gerbcrt, bilesconnaisseurs regardent comme une piece tr6s-
etse plaisait ii leur proposer des questions subliles 616gante:C\VE,p. 512; Olear., bib., par. 11, p. 181).
et epineuscs de philosophie (Mab. ib. t. I, in fln.). Ce n"est passans raison; etTon peutajouter qu'on
Personne n'y ayant repondu d'une mani^re satis- ne feraitpasd6shonneur auxpoetesdes bonssi6cles
faisante, il enjoignit a Gerberl de r6soudre celle delacompteraunombredeleursproductions.Cette
qui regardait le raisonnable et le raisonnant. Ce- 6pigramme boule vaut mieux, pour le bon gout,
lui-ci neput Te.xecuter sitot pourcausede maladie. r6nergie,la noblesse des termes et les autres beaut6s
Mais, apr^s avoir recouvre la sant6, il le fit par le de la po6sie, que toutes les autres pi6ces de vers
petitouvrage dont il s'agit ici II y entre dans une qu'ont enfant6es le si6cle dc Gerbert et les deux
longueet serieuse discussion, qu'il appuie tant de suivants. Aussi ne Ta-t-on pas jug6e indigne d'oc-
-p.

Tautorite des anciens phiiosophes quc de ses propres cuper une place dans ie Recueii despetitespoesies
raisonnements, et d^une figure pourrendre lachose des anciens ofi elle est imprimee {ep. etpoes.vet., l.ii,
plus .^ensible. Mais il faut avouer que la difficulte p.Co;. Dela on Ta fait passerdans lesderni6res 6di-
n'en vaiait pas la peine. Aussi Gerbert s'est-il cru tionsdesAnnaIesdeBaronius,pourcompl6terreloge
oblige de s'excuser, a la fin de son 6crit, d'avoir de Boece. Elle se trouve nommenient dans r6dition
entrepris de traiter un sujet peu convenable k ia de 1658, i rannee 526, page 1 17. Le portrait de ce
gravit6 6piscopale, dont ii etait revetu. S'il le fit, philosophe, qui donna occasion a cette 6pigramme,
ce ne fut que par le desir de plaire i rempereur, 6lait celui qu'Otton III avait dans son cabinet. On
qui s'occupail alors d'un gcnre d'etude auquei la voit par-Iil que Tauteur la composa lorsqu'il sc fut
question discutee netait pas 6trang6re. i'etir6 pr6s de cet empereur.
Le meilieur raorceau de tout VdcTii est r^pltre Elle a 616 sans doute inconnue k un savant de
d6dicatoire Outre les traits historiques que nous nos jours, qui ne parle dc la versificalion de Gerbert
en venons de rapj.orter, et dont queiques-uns .sont qu'avec un souverain m6pris((iui;j. Etatdes sciences,
fort glorieux a la raemoire d'Otton III, elle sert p.72).Il n'estpas plus heurcux,lorsqu'il fait parle r
^
fairecoanaitre rhabiiet6 deTauteuri faire sa cour notre philosophe en ces lermes ; Jc n'ai jamais cora-
71 SILVESTER PAPA II. 72

pos6 dc vers, 1«! fait-il dire, maintenant j'y prends Al'intelli;^ence et saisir ce qu'il y a de plus subtil
et tant qu'il me dure*ra, je vous enverrai au- et de plus obscur dans Tart el les 6crits des rhe-
eofit
tant de vers qu'il y a d'hommes distingu6s en teurs.

France. Ce n'est point Gerbert qui s'cxprime ainsi, 13" Jusqu'ici Ton avait regarde Tecrit anonyme
mais Otton III, son disciple, alors roi dc Germanie sur rEucharistie, publie par le P. Cellot, comme
et dcpuis cmpereur. La lettre cilec, qui est la oent un ouvrage dHeriger, abbe de Laubes, vers la fin
cinquante-troisi^me entre celles de Gerbert, en fait du x° si6cle et les premi6res annees du suivant.
Japreuvecomplfele.Otton y prie ce clier maitre,alors Dom Mabillon, autcur dc ce sentiment, semblait
archevcque de Reims, de lui apprcndre k fond Ta- ravoir etabli d'unc manifere aussi solide que mo-
rithm6lique et le grec, dans Tardeur
et s'engage, deste(Ac/, ben., VIpr.,n.47,48 ;An.,l.hu,a. 99).
t.

qu'il se sentait pour la vcrsification, k lui envoyer Mais les plus savants hommes ne sont jamais in-
autant de vcrs qu'il y avait alors d'hommes en faillibles danslcur critique. II peuiaisementechap-

France. Exprcssion hyperbolique, i la verile, mais pcr k lcur sagacite des decouvertes dans les-
i laquelleil faut laisser toulc son ctcndue, sans la quelles d'autres seront plus heureux. Cest ce qui
restrcindre par le termc d'hoinmcs distingu6s qui est arrive au sujet du v6ritable auteur de r^crit en

lui prescrit dcs limites extromement etroites et B question.

qui ne sc lit point dans le texte origiual. Dom Bernard Pez, Tayant rccouvr6 sous le nom
Quant aux autres pi^ccs dc vers de la fa?on de de Gerbert, qui fut depuis papc, dans un manus-
Gerbcrt,nous n'en connaissons que quatre,quisont crit de Tabbaye de Gotveich cn Autriche, du meme
autantd'6pitdphes,chacune de quatrc grands vers. teraps quecclui quirattribueiHoriger, a entrepris
Elles ont 6t6 failes pour orner les tombeaux dc de le restitucr au premier de ces deux ecrivains
Tempcrcur Otlon II, de Lothaire, roi de France ;
{Anec. diss. p. 69, n. 2; t. I, par. ii, p. 132). Et il

d'un duc, nomm6 du scolastique

Fred6ric, el faut avoucr que Ic titrc, ecrit en minium de la
Adalbert. EUes sont imprim6es parmi lcs lcttres de meme main que le corpsde Touvrage, est deji une
i'auteur, et y tiennent la place de la soixante- forte preuve cn faveur de Gerbert. Preuve qui,
seixi6mc et dcs trois suivantes. Ces 6pitaphcs, au jointe h ridentit6 de style entre cet ecrit et les au-

restc, n'ont rien au-dessus des autres poesies du tres du m6mc auleur,est au-dessus de tous lesrai-

temps que le laconisme ordinaire aux autrcs 6crils sonnements de dom Mabillon. En Tabandonnant
de Gerbcrt. toutefois sur ce point, on ne lui contestc pas

H" Dc ses po6sies il faut passer k scs proses, ou ^ quHeriger n'ait aussi 6crit sur rEucharistie
s6qucnccs, qui ont bcaucoup d^affinite ensemble Louvrage dont il s'agitici cst intituI6 Trait^ du :

Un auteur de rilisloirc des papes, qui ecrivait sur du sanj da Seigneur. Gerbert parait avoir
corps et

la findu xii" si6cle, dont le manuscrit, qui se trouve et6d6term»n6arentreprendrepardeux motifsprin-

k rabbaye de Zwetlen, assure que la prose ad cele- cipaux : Tun, de montrer que ceux qui, comme
brcs, Rex cceli, etc, en l'honneur des anges, est Pascase Radberl, soutenaient que le corpsde Jesus-

dcIafaQondc Gerbert(PEz, z"6., t. I,par. ii, p. 380, Christ dans lEucharistie cst le meme que celui qui,
381). Alb6ric de Trois-Fontaines, qui avait peut- 6laiil mort et ressuscit6, ct que les
ne de la Vicrgc, csl

6trc puis6 ce fait dans Tauteur prec6dent, atteste aulres qui,commc Habau dc Mayence ctRalramne
la memcchosc (Alb. chr., par, ii, p. 36). Nous de Corbie, pretendaient le conlrairc, n'ont point eu
ignorons, apr6s tout, si cette prose existe encore de difr6rents sentiments sur le fonds du myst6re.
quelquc part. Elle ne se trouve point dans la col- L'autre motif,qui filprendre la plume i notre ecri-
lcction dc Josse Clichtoije qui en a recueilli tant vain,ful de faire voir rabsurdite de rerrcur imagi-
d'autres. nairc des Stercoranisles. On voit par la qu'encore
12° On n'a pas plus de certitudc sur rcxislence sur la fin du x° si6cle on agitait ces queslions sur

du Trait6 de rh6torique, que Gerbert composa, D rEucharistie. Sur ce plan, Gerbert a divis6 son
comme il nousTapprend lui-mome dans unede ses 6crit en deux parties. La prcmi6re, qui est la plus
lcttres a Bernard,moine d'Aurilhic [Gerh., ep. 92). prolixc,iI remploie a prouver le preinier point de

II parail, par cc qu'il cn dit, que cc fut lc premier, son dessein, par un grand nombre de passages tires
ou au moinsundcspremiers etritsqu'ilpubliaapr6s des P6rcs grecs et latins,presquc tous fort bien
son rctour d'Italie en France, et aussitOt qu'il se vit choisis. II fortifie ces preuves par divers raisoune-
charg6 dc la dircclion dcs 6colcs de Reims. Cetait menls de la dialectique, de
pris dc rarithnictique,

un Yolumc d'unc justcgro.sscur,puisqu'il contcnait la geom6trio,appuyos dc figures, donl on a omis

cl
vingt-sixfcuiIlcs,oumembranes, comme on parlait la premi6re dans la derni6re odition de Touvrage.

alors; et l'id6e que Tauteur nous donne de son m6- Mani6re de raisonner qui d6couvre Gerbert ci ne le
rite doitnous en faire regretter la perte. Gerbert pas m6connaitre. Dans tout ce qu'il dit de Pascase,
apporlatant dc soin ^ la composition de cet ou- il ne parle de lui ct de son ouvragc qu'avec de grands
vragc, qu'il se fiatlait que lcs plus habiles lui fe- eloges. De meme,
loule cetle premi6rc partie cst
raicut un accueil admirablc, et quil serait d'unc remplic de prcuves iuvincibles de Iapr6sencer6elle
raude utilite aux 6tudiants, pour cntrer dans de Jesus-Ghrist dans rEuchaiustie.
73 NOTITIA LITTERARIA. *74

Gerbertest fort succinct dans la seconde partie. A tessc et lacharlte. Lacritique aussi aigrc que vive
II s'y arreteparticuli^rementi faire sentirlesinep- qu'il a faite de ses actesest sans doutc cc qui a d6-
ties, comme il les qiialific lui-niC-me, de ceux qui, tourn6 les collecteurs des concilcs dc leur donner
pour appuverTopinion duStercoranisme.abusaient On Ics trouvc ccpendant
place dans leurs rccucils.
de cos paroles de rEvangile, au vcrset 17 du clia- imprimes non seulement dansles Cenluriatcurs de
pitre XV de S. .Matthieu Tout ce qni entre dans la
: Magdebourg, mais encores6par6ment en 1 volume
bouc/ie,descen(l, c[c.l\ enprend occasion derappelcr in-12, qui parul k Francfort cn 1600 chez les h6ri-

le blasph^nie de quelques hcretiques qui prcten- tiersd'Andre Wcchcl avcc cc tilrc: Si/nodus Eccle-
daient, a ce sujet, que Jesus Christ avail ignore la sioe Gnllicanx /labita Durocorti Remorum sub Hugone
phvsique. Gerbert y fait aussi lui-meme un peu lc A. et Robcrto Francorum rcge. L'on y a ajout6 une
physicien, en expliquant la digeslion. 11 conclut en. apologie de ce mcme concile, qui ne consiste qu'en
fin qu'il est absurde qu'un alimcnt spiritucl, tel quelques letlres curicuses dc Gerbert. Les du
qu'est le corps de Jesus-Christ dans rEucharislie, Chesne ont aussi ins6r6 la plus grande partie de
soit sujet k la digestion et a ses suites. Cest, par ces actes parmi lcurs Historicns de France {du
consequent, une nourriture pour rhomme
dit-il, C/iesn. i.lY, p. iOl-114).

interieur. Que infiuedansrhonime ext6rieur,

si elle B 16" y a de Gerbert {Conc. t. IX, p. 747-749)
II

il est de la piete de croire que c'est pour etre le un discours qu'il pronon^a au concile de Mouson

germe de sa resurrection au dernicr jour. L"auteur en 995, et donl il laissa copie i Tabb^ L6on, 16gat
fait paraitre dans ce petit traito bcaucoup de jus- du pape. On a dit qu'il s'agissait dans cette assem-
tesse et de solidite d'esprit. On n'y decouvrc rien, blee de la d6position de Gerbert, qui occupait alors
au reste, qui puisse faire juger si ce fut avant ou le si6ge de Reims, et dur6tablissement d'Arnoul.

apr^s son 6piscopat qu'il y mit la main. Le discours est une apologie 61oquente et bien
Nous en avons deux editions. La premi^re estduc 6crite, dans laquelle Gerbert expose de quelle ma-
aux soins du P. Cellot, qui a publi6 Tecrit sans nom ni6re et par quels motifs il avait accept6 le gou-
d'auteur, dans TAppendice i son histoire de Go- vernement de cette Eglise, auquel il avait, dit-il,
thescalc, avec un tr6s-ample commentaire de sa 6t6 destin6 oi la mort de rarcheveque Adalberon,
faQon. Au bout de pr6s dc quatre-vingls ans, dom et dont Arnoul Tavait d6s lors exclu, en se servant
Bernard Pez {ilid., p. 131-146) la fail reimprimer de la voie de simonie.
sur le manuscrit dont on a parl6, qui le donne k est tout k fait surprenant que M. Cave (p.512)
II

Gerbert eomme ci son v6rilablc auteur. aitdout6 que cet 6crit existe quelque part. Nous
H" On ne sait point non plus en quel temps no- en avcns au moins quatre 6ditions dans autant de
tre ecrivain composa un canlique sur le Saint-Es- recucils. Baronius lui a donne place dans ses
prit,quiavec son commcntaire faisait autrefois par- Annales {ad. an. 99S, p. 893-895). Abraham Bzo-
tie des manuscrits de Thomas Bodlei, sous lenom- vius (Bzov. Vif. Silv.,c. 21. p. 76-78) l'a fait entrer
bre do lk06-iO{Cat.ms. An(/.,i.l, part. i, p. 124,1). dans la Vie de notre pape, dom Marlot dans son
L'inscription, i la v6rit6, lui donnc le tilre de pa- Histoire de rEglise de Reims (t.II, I. i, c. 16), et
pe; mais cette circonstance est 6quivoque, et ne le P. Labbe dans la CoUection g6nerale des con-
suffit pas pour fixer le temps de Tecrit. 11 n'y a, au ciles {Conc. ib).
resle, que ceux qui Tont entre les mains qui puis- 17° Au discours pr6c6dent on jointun dialogue
sent nous en donner une plus ample nons
notice, el ou conference de Gerbert avec le legat L6on au
dire si ce cantique roulc sur la processionduSaint- meme concilc. On en parle (Caye, ib.; Rom. pont.
Esprit, sa divinite, ou ses operations divines. Vit. 1. 1, p. 757.; du Pin, x" si6cle, p. 148), peut-
15" On compte au nombre des ecrits de Gerbert etre sans Tavoir vu, comme d'un fort bel 6crif,
les actesdu faraeux concile tenu k Saint-Basle en different du discours qui en forme de
n'est point
991, pour la deposition d'Arnoult, arclicveque dc ^ dialogue. II y aurait eu par consequent de la part
Reims. Ce fut elToctivement Gerbert qui Ics redigea dc Gerbert deux 6crits divers au sujet du concile
par 6crit en qualite de secretaire de rassembl6e. de Mouson et il parait par les caract6res qu'on
;

II ne parait point d'ailleurs qu'il y ait cu d'autre attache k celui dontil s^agit ici, qu'on ne peut rai-
part que d'y avoir donn6 le style, qui est beau- sonnablcmcnt cn doutcr. Hugucs de Fleuri,6crivain
coup au-dessus de celui de quantit6 d'autres ecrits du xi« si6cle (du Ches.^'. t. IV, p. 143), a eu connais-
du meme temps. On n'a pas cepcndant laisso de sance de ce dialogue de Gerbert, qu'il qualifie
Taccuser d'y avoir ins6r6 plusicurs choses de son disputc, ct ditqu'ilse trouvait en entier parmi les
chef.Maisc'est ce qu'il serait tr6s-difficile dc prouver, gcstcs des archeveques de Reims. Trois autres au-
Turattentionqu'on apportait dans cetlesorte d'as- teurs (iD.t.lII, p. 353; Co?JC. ib.,p. IbO; Spic.t. II,
sembleesi en faire recueillir lesactes dansleurint6- p. 735), qui ont suivi de pr6s Hugues de Fleuri, et
grit6.Baroniusan6anmoinssuppos6(A«.t,X,p.869, Tont pcut-elre copi6 un chroniqueur du mOme
:

874,881) queGerbert s'6taitdonn6 beaucoup de li- si6cle, le continualeur d'Aimoin, ct Clarius, moine
cence dans ceux dont il est question. Cest ce qui Ta de Saint-Pierre le Vif k Sens, attestent la m6me
misensimauvaise IiuraeurcontreluiJusqu'dlemai- chose et ajoutent que cellc dispule pouvait 6tre
Iraitcrdune mani6requi blesse egalement la poli- d'une grande utilite, valdQ uiilem. Mais il y a touto
PATaoL. cxmx.
 .

75 SILVESTER PAPA II 76

apparence qu'elle est perdue, aussi bien que cetle A touch6s pour le temps. Gerbert y a fait entrcr une
partie de rhistoire des archeveques dc Reims, courte mais belle exposilion des caract6res que
dans laquelle elle se trouvait ins6ree, ce qui est saint Paul dans sa premi6re Epitre i Timoth6e
une double perte. attache a ]'6piscopat. Apr6s quoi il fait une vive

Avant de terminer cet article, le lecteur ne sera sorlie sur la simonie, qui 6tait alors si commune,

pas f4ch6 d'y voir un exemple de ces fautes frap- et qu'il compare k la I6pre de Gi6zi. La mani6re
pantes dans lesquelles sont capables de tomber les dont il la combatestd'autant plus capable de faire
plus savants hommes,lorsqu'ils n6gligent de faire impression qu'elle est plus naive et mieux circon-
usage de toute leur altention, L'on sait de quoi il stanciee. En rehaussant la dignit6 6piscopale, il

6tait question au concile de Mouson entre Gerbert dit que tous les 6v6ques ont rcQu avecsaint Pierre
et lel6gat du saint-siege. NeanmoinsM. du Pin n'a lacharge de pailreles brebis dont parle Jesus-Christ
pas laiss6d'avancer, quele sujet deleur conf6rence au dernier chapitre de TEvangile de saint Jean.
6taitla composition de Tastrolabe. Assur6ment ils L'endroit est remarquable, silauteur 6tait d6s lors
avaientdes affaires tout aulrement int6ressantesi pape.Il finit ce beau discours par une courte pri6re
d6meler.L'erreur dece savant bibliograpbeest vrai- oii il conjure le Saint-Espritde venir au secours de

semblablement venue de ce qu'il n'avait lu sur ces B tous les 6veques, afin qu'ils tnettent en pratique ce

deux diff^rents 6crits de Gerbert que ce qu'en dit qu'il lui a inspir6 de leur dire.

M.Cave. Celui-ci en les anaongant ensemble,con- Ce qui contribue oi donner encore une id6e avan-
jointemenl avec deux autres, sousle meme article, tageuse de cet 6crit et de son auteur, c'est de voir
aura donn6 lieu li la confusion. Voici la mani6re qu'on y a d6couvert tant de beaut6s, qu'on en a
doiit 11 en parle et qui juslifiera notre conjecture voulu faire honncur i saint Ambroise, le plus poli
:

Dialogus pulcherrimus inter ipsum et Leonem nuncium et le plus eloquent des P6res latins. D6s le si6cle

apostolicum ; De compositione aslrolabii liber De meme oh mourut Gerbert, le cardinal Humbert,

-,

rhetoricalib. i; Oratioin synodo Mosomensi, etc. ignorant le veritable auteur de cel opuscule,en copia
18» On attribue k Gerbert {Bib. Bodl. part. ii, SGus le nom de ce P6re un fort long fragment, qui
p. 163 2; OuD. Script. supp. p. 313) une autre dis- forme le seizi6me chapitre de son premier livre
pute qui se passa k Rome, et qui a 6t6 imprim6 e contre les simoniaques (Humb. in Si^n. 1. i, c. 16).

dans la meme ville Tan 1544 en un volume in-4. De raeme,GiIes Charlier, dans sa r6plique k Nico-

Cet ouvrage qui portepour titre Dispute des chr6- las Thaborite au concile de Bale, cite encore cet
tiens &idiQsi\i\h,Disputatio Christianorum etjudseo- _ 6crit sous le nora de saint Ambroise (Mart. am.
Tum Romse habita, parait tr6s-rare, et il ne nous Coll. t. VIII, p. 460^.

a pas 6t6 possible de le voir par nous-memes. Nous Cest sur rautorite de ces ecrivaius, et des autres
sommes donc hors d'etat d'en donner une notice qui les ont suivis en ce point, que ropuscule se
plus 6tendue, et de dire memesi Tauteur 6tait de- trouve porter le norade ce saint docleur dans plu-
ja papelorsqu'ilftt cetecrit, ou s'il lecomposa dans sieurs raanuscrits, et qu'en cons6quence il a 6t6

quelqu'ua de sesvoyages de Rome avant son pon- imprim6 parrai ses oeuvres, oii il porte divers titres
tificat. (Amb. t.II,app.p. 357-364). Dora Mart6ne {Anec. t.

19" y a presque lememe doute parrapportau

II V, pr. p.2) dit Ty avoir cherche inutileraent ; mais
leraps queGerbertcomposa le trait6 ou discours de c'est qu'il ne Fy cherchait que sous le titre De vila

rid6e ou Portrait des 6veques,i?e informalione epi- ct ordinatione episcoporum, le raenie sous lequel
scoporum. II est clair par toute la suile de F^crit, Hurabert en rapporte le raorceaudont ona parl6.
que Tauteur 6tait alors revfitu de r6piscopat. Mais II Fy aurait trouv6 sous le titre De dignitate sacer-

on n'y d6couvre rien qui montre qu'il fut d6ji sur dotali, corame il est inscrit dans le IV" tome de Te-

le saint-si6ge. Ce qiril y dit convient 6galement k dition de Paris 1642, ou De infortnalione episcopo-
un simple archeveque corarae k un pape. Gerbert D rum, coranie il est inlilule dans lappendice de la
le prononga d'abord de vive voix dans unc assembl6e derni6re edition. On Fa aiusi rang6 parmi les ou-
d'evcques,soitenconcileouautreraent (Mab. An?ia/. vrages supposes i saint Arabroise, depuis que dom
t. II, p. 210) Jn gremio sacerdotum positus, dil-il,
: Mabillon la rendu k Gcrbert son veritable auteur,
ipsos alloquarsacerdotes. Apr^s loul, enquelquequa- sur la foi d'un ancien nianuscrit de Saint-Martial
Iit6 qu'il ait fait cet ecrit, soit comme archeveque dc de Limoges (Mab. ib., p. 215). Cest sur ce m6me
Reiras ou de Ravennc, soit coramc pape, on ne le manuscrit qu'il Ta fait r6irapriraer au second vo-
peut regarder que comme un monuraent respecta- lurae de ses Analectes. II y a cependant plusieurs
ble de son z6le pour voir Tordre episcopal tout variantes enlre Ic lexte de cetle edition el celui du
brillant dcs vertus convcnablcs ^ son caract6re. raSrae 6crit tel qu'il se lit parrai les oeuvres de
L'auteur s'y proposc deux objcts. II y raontre saint Ambroise. Outrc les inscriptions que nousen
d'abordroxcellenceder6piscopatetyetablitensuite avons d6jci marqu6es, il porte encore dans divers
robligation qu'ont ceux qui en sont revetus de manuscrits celle de Pastoral et c'est de la sorle ;

mener une vie qui r6ponde k ccltc haute dignite qu'Alger ct Giles Charlier le citent.
Toul roule sur ccs deux points, qui sont assez bien
77 NOTmA LITTERARIA ALTERA 78

20° Lc plus inleressant des ouvrages de Gerbert A clarer avec quel csprit il s'etait port6 ;\ faire celte

eslsans difficulte le recueil de ses letlres. Jean le reponse.

Masson, arcliidiacre de Caen dans lEglise de Bayeux, Ccs deux lellres pleinesdc vivacit6,rapproch6es
en publia centsoixante,aveccelles de Jean de Salis- d'une autre (e/>.7o)qui ne respire que latcndresse,
beri et d"Elienne de Tournai, le tout en un volumc raontrent que Gerbertsavait acconimoder sonstyle
in-4°, qui paruti Paris chezMace Ruelte lan 1011. aux ditiorents sujelsqu'il enlreprenait de toucher.
Cel editeur los donna sur le nianuscrit de Papire le CcUe-ci cstau nom d'Emnia,reine dc France,surla
Massou, avocat au parlemenl de Paris, son k-^re, mort du roi Lolhaire, son niari, ti rimptratrice
qui avait dirige cette 6dilion,et qui est auteur de Adelaide. Une desplus interessantes comme des plus
la Vie de Gerbert qui se trouve k la suite de ses longucs (b) de la premiCjre partie du recueil [ep.

leltres. On les fit passer bientOt apr^s dans les 159), est celle quc Gcrbcrt adresse k une autre
dilierentes coUeclions des Peres. Adclaide, rcinc de France, lemme de Hugues Ca-
En 1636, Andri! du Cbesne en imprima un rc- pet, et i lous les suffragants de rEglisc de Reims.

cueil beaucoup plus ample, i\ la fin du second vo- L'auteur y defend son ordination en qualite d'ar-
lume de ses HisloricnsdeFrance (t. \l, p. 789-844). chcveque dc cette metropole, d'oi\ Ton pensait
H y est diviso en deux parties. La premiere, qui ne B alor.s k rexpulser pour y relablir Arnoul. H y dis-

contient qu'une lettre de plus que le recueil de le cute les molifs qu'on croyait cn avoir, suivant cc
Masson, a ^le revue sur un manuscrit, a la faveur qu'il en avait appris du bruit public.
duquel le nouvel editeur a corrige plusieurs fautes Les lettres de la seconde partic nous instruisent
qui dans la premiiTC edition,
s'etaient glissees parliculiSrement de cc qui se passa en consequence
nommement dans la lettre i3i. La seconde partie de relection dArnouI el dc celle dc Gerbcrt en sa
a ele tir6e d'un manuscrit du P. Sirmond, etcom- place. On y voit les actes de cette double election
prcnd cinquante-cinq lettres, qui n'avaient jamais avec la profession de foi de Gerbert.H y enaquel-
vu le jour. Cest cetle edilion de du Chesne qu'on ques-unesecritcsaunom d'Arnoul; mais la plupart
aurait dil prendre pour mod^le lorsqu'on a entre- sont au nom de Gerbert, conimc archeveque de
pris les Ictlrcs de Gerbert dans les
d'incorporer Rcims, quoiqu'iI n'en prenne pas la qualitc, et ra-
biblioth^ques des P^res, qui ont paru dcpuis 1636. rementcelle d'evequeen general. Lesdcux derniS-
Mais c'estce qu'on a niemc n6glig6 de faire a T^gard res {ep. 54, 55), qu'«:,n ains6reesdans la CoUection
de celle de Lyon, qu'on a voulu cependant rendre des conciles (t. L\, p. 777-779), ne furent 6crites
plus parfaitecommeplusamplequelesprecedentcs. que Iorsqu'il etait pape. Nous avons dej^donneune
On n'y aimprime de ces lettres quece qu'en avait idee de laderui^re, par laquelle Silvestreconfu^me
publi6 le Masson {Bib. PP. t. XVH, p. 669-691.) le retablissement dArnouI, en quoi elle est remar-
Dans Tune et Tautre partie de cc recueil de Ict- quablc. La penulli6me, que Masson avait d6ji
le

tres on n'a garde aucun ordrc chronologique entre publiee a la tete de son recueil, maisbors du corps
clles. Pour Tordrc des malii^rcs, il n'6tait paspossible de 1'ouvrage, est ecritc k Azelin ou Ascelin, le mC-
d'y en etablir aucun, tant les sujcts sont varies et me qu'Adalberon, eveque de Laon. Elle est fort
quelquefois niulliplies dans les memes lettres. La vivc et chargec dc grand nombre de reproches.
plupart sontfort courtesetrarementinteressantes, Apriis quoi Silvcsti'e cite ce prelat i Rome, pour
quoiqu'on ne laisse pas d'y trouver destraitshisto- y etre jugc dans un grand concile qui s'y devait
riqueset litteraires qui servent a 6claircir ce qui sc tenir dans la semalne de Paques,
passait alors dans rEtatctquelqucfoisdans lEglise, En generalGcrbertprendrarcment quelquequa-
et la culture des lettres. H y en a d'autres qui con- lile ila tete de ses lettres Celles qu'on y lit quel-

tienuent d'excellents avis et de sagcs conseils; quefois, sont les tilres de Scolastique ct d'abbe
mais le caract^rc dominant du plusgrandnombre ccolatre, Scholaris abbas [cp. 7, 12, 142, 148, 161).
esl un genie dc politique et d'intrigues. Aussi plu-
D H ne s'y qualifie qu'une seule fois abb6 de Bobio
sieurssont-ellesadresseesauxpapes,auxcmpereurs, [ep. 14); quoiqu'iI ait rctenu cette abbayc jusqu'i
aux rois, aux iraperatrices et aulres princesses, k son pontilicat.
des archeveques qui avaient beaucoup dc part aux Deuxchosesconcourcnlparticuli6remcnti\rendrc
alTaires publiques; ou «icritesau nom de cesmemes scs Icttres obscures, ct empechcnt qu'on cn tirc tout
puissances, qui employaient souvent la plume de Icsecoursqu'onpourraitentirer: le laconisme avec
Gerbert. 11 y en a unc un peu vivc au nom de Thierri, lcqucl elles sont 6critcs, ct le d6faut d'inscription b.

6veque de .Metz, au prince Charles, frtrc du roi lateLed'ungrandnombre.D'autrcsfoisIes nomsdes

Lothairc(c;). 31), et unc autrc (cyy. 32) cncorc plus personnesa qui cllcs sont adress6cs ou dont elles
vive, au nom de Charlcs, en reponse au prelat. Elles parlentn'y sont d6sign6s quepar les initiales. Tout
firent apparemment du bruit, puisque Gerbert se celamontre le besoin qu'on aurait debonnesnotes
crut oblige d'ecrire i Thierri (e/;. 33) pour lui de- pourIes6claircir. Les remarqucsqu'afaitcsdomMa-

Cette letlrc est aussi imprim6e dans la Col-

(:>) estadrcss6e i rimp6ratriceAdclaide,aulieuqu'ello
lection g6neralcs des Conciles (p. 7io-747), mais est 6crite ci la reine de France de m6me nom.
avec une fausse inscription, suivant laqueile ello
 SILVESTER PAPA II. 80

billonsur plusieurs de ces lettres y r6pandent une A pi'6c6dente, est celle qu'il ecrivit i Vildebolde, 6v^-

grandc lumifere (An. 1. xlix, n. 63), que de Strasbourg (i?e//i. Con., p. 113-148). Ce
On n'a pas fait entrer dans le recueil, dont nous prelat, qui etait ami de Gerbert, Tavait pri6 de lins-

venons de rendre comple, loutes celles qui appar- truire de sa grande alfaire Gerbert le fit par cette

liennent fi Gerbert. II y on agrandnombre dautres lettre, qui est fort prolixe, etpeut-etre laplus int6-
qui se trouvent dispers6es dans divers recueils et ressante de toutcs )es sieunes. y discute deux II

dont il importe de donner une noticc. points, fun historique ou de fait, 1'autre dogmati-

La premi^re de cette classe qui se pr6sente est que ou dc droit. Apr6s avoir fait fhistoire d'Arnou],
celle que Gerbert 6crivit h S6guin, arcbeveque de son concurrenl, et rapport6 ce qui pr6c6da et sui-
Sens, qui avait assist6 au concile de Saint-Basle, oii vit soij ordination, il entreprend de r6pondre a ce

fut arrat6ela dcposition d'Arnoul [Conc, ib.p. 744^ que quelques-uns disaient qu'on avait fait injure
745), Elle parait ecrile aussilot apres qu'on eut ap- au pape en dcpusant ce pr61at sans fautorite du
pris en France ce que le Pape Jean XV avait fait en saint-si6ge. Gerbert parle ici en canoniste, et

faveur de ce pr6lat dcpos6, et contre relection de traite la mati6re qui concerne la diff6rcnce des

Gerbert. Ainsi ellc peut elre de rannce 993, Comme crimcs et 1'ordre judiciaire.
ce pontife interdit tous les 6veques quiavaient eu B
Gerbert,enflnissantsalettre(MART. am. Coll. 1. 1,
part k cette grande affaire, S6guin craignit d'etre
p. 352), tache depersuader qu'il n'6tait pas possible
envelopp6 dans cette censure, quoiqu'il eut refus6
d6position d'Ar-
qu'un homme sans naissance, sansbiens, 6tranger
constamment de consentir k la
dans le pays, tel qu'il 6tait, eiit 6t6 pr6f6r6 k taut
noul, Gerbert dans salettreentreprend deluimon-
d'autres qui 6taient puissants dans le moude et
trer par plusieurs raisonsquesa crainte 6tait vaine
dislingucs par leurs grandes alliances, pour rem-
et mal fond6e, Supposant, cequ'il auraitpeut-etre
plir le si6ge deReims; qu'il fallait donc que cefut
fallu prouver, que le jugement rendukSaint-Basle
par une disposition particuli6re de celui qui 616ve
par les eveques 6lait canonique, et par conf6quent
de la poussi6re le pauvre, pour le faire asseoir entre
lejugement de Dieu meme, il soutient que celui
lesprincesde son peuple. II prie ensuile Vildebolde
du pape ne peut etre plus grand, 11 cite h ce sujet
d'elrerinterpr6te deson innocence et de le justifier
rendroit des Actes des apdtres oh il est dit qu'ii
aupr6s du roi et des prelats de sa connaissance des
faut plutOt obeir k Dieu qu'aux hommes, et le
calomnies dont ou le chargeait comme ayanl usurp6
huiti6me verset du premier chapilre de TEpitre
le siege de Reims, et prendre Arnoul. Enfm il
fait
aux Galates. llyjointquelquesmaximes de S. Leon G termine cette longuelettre par se plaindre du triste
et de S, Gr6goire le Grand; et apr6s avoir pose
6lat dans lequel le proc6d6 de Rome avaitjet6 TE-
pour autres principes de son syst6me, que la loi
glise Gallicane. « Rome, dil-il, a ete regard6ejus-
comniune de rEglise est TEvangile, les 6crits des
qu'ici comme la m6re de toutes les Eglises.Mainte-
apotres et des proph6tes, les canons dict6s par le
nant elle passe pour donner des mal6dictions aux
Saint-Esprit, et consacr6s par le respect de tout
gens de bien, et desb6n6dictions aux m6chants. »
Tunivers, et enfm les decrets du saint-si6ge qui y
sont conformes, il conclut que quiconque se sera Cette lettre, etant fort peu connue, demandait

6cart6 de ces lois par m6pris, doit elre jug6 sui- qu'on en donnit une notice suffisante.Du Chesne
vant ces lois. Mais que pour ceux qui les observent, en avait publi6 le commencement (i. IV., p. 114),
ils doivent etre toujours en paix, Que S6guin doit que dom Marlot a fait depuis reimprimer d'apr6s
donc se garder de s'abstenir des saints myst6res, lui {Hist. Rem. t. II, I. i, c. 16, p. 51, 32). Dans la

autrement ce serait se rendre coupable. suite dom Mart6ne (6), 1'ayant trouv6e plus ample

Gerbert ne s'attendait pas k etre pape lorsqu'il parmi les papiers de dom Mabillon, la ins6r6e

6crivit cette lettre, quicombatdc front les prelen- dans sa grande Collection (t. I, p. 351, 352) d'an-
tions modernes de la cour de Rome, qui avaient D ciens monuments, croyant la donner enti6rc. Mais

d6s lors jet6 de profondcs racines. Cest pourquoi il s'en faut dc plus des trois quarts. Ce qu'il en a

Baronius s'est mis beaucoup en frais pour la r6fu- publi6 de plus que les deux aulres ne contient presque
ter, ct ne la rapporte dans ses Annales qu'i!i ce des- quelafindelaleltre.Encorey manque-t-il les deux
sein (Bau. An. 992, p 882-884). Elle avait 616 dejk ou trois derni6res lignes. De sorte qu'on n'a celle rare
imprim6e k la du concile tenu ^
suite des actes pi6ce en entier qu'i la suite des actes du concile
Saint-Basle, dans r6dition de Francfort dont on a deSaint-Basleaveclaleltrei\S6guin(^i?e»j.Co«c. /6.).

parle {Rem. Con,.,]). lia-146). DepuislesPP. Labbe On a une aulre nouvellement

lettre de Gerbert,

et Cossart lui ont donn6 placc dans leur colleclion d6couverle parlessoins dedom Bernard Pcz[Anec.
g6n6rale dcs Conciles(Conc., ib., p. 744, 746.) t. III, part. II. p. 81-8i), qiii la trouv6e i la suite

Une autre leltre de Gerbcrt, qui nc se Irouve point dutrait6deg6om6tric dunicme autour, danslc ma-
dans le recueil de du Chesne, et qui suit de pr6s la uuscrit dc Salzbourg donton aparle. Cest une r6-

(6) Cet 6diteur reavoie jusqu'en 995 la date de la lellre de Gerbert ^

Vildebolde ;
maisil est hors de
contestation, qu'elle fut6critc d63 993 au plu s tard.
 8i NOTITIA LITTERARIA ALTERA 82

ponse i ladifficullequAdalboldeleScolaslique(7) A ses predecesseursavaienlaccoutum6de sevolr.afin

" ""
avaitproposeei Gerbert, touchant une operalion qu'il put se meltre plus ais6ment au fait du dift'6-
g^onietrique dont parie Maorobe sur le Songe de rcnd cntre Aruoul et Gerbcrl. Gerbert 6lait alors
Scipion. La lettre esl intilul^e: Z>emH^fl(/«i;m-j7«;w en possession du siege de Reims, et par conse-
arearum in Irigotw sequilatero, geometrice arithmeti- quentgrand chancelierde Hugues: ce qui confirme
ceve expemo. Gerbert elait dejii pape lorsqu'il fit le senliment que ces deux letlressont desafaQon.

cette reponse, comme il parait par la letlrc d'A- II est hors de doute que Gerbert, soit en quali-

dalbolde, qui lui donne tout ensenible les litres te d'arcbcvi-que de Reims ou de Ravenne, ou en

de souverain ponlife et de philosopbe. On ne sau- celle de souverain pontife, ou meme -k titre de sa-

rait diro (Momf. Bib. bib.^. 24-2 88-1) si ce qu'an- vant, avant que d'f'lre 61eve ;\ toules ces dignit6s,
noucent deux manuscrils du Vatican eulre ceux ecrivitplusieurs autres lettres qui sont encore ou
de Cbristine, reinc de Su^de, sous ce tilre vague : ensevelies dans robscurit6 ou entierement per-
Gerbcrti ad Adalboldum nonnulla, contient autre dues. On n'a point publie nommement celle qu'il

c hose quereponsedont il s'agitici. Adalbold^,

ia adresse k Constantin de Fleuri, et dans laquelle il

qui passe pour le m^me que l^veque d'Utrecbt de le qualifie son Theojihile, comme il a 6tc dit plus
mfime nom, n'etait point encore elev6 k Tepisco- ^ haut. On ne voitpoint non plus paraitre celle qu'il
pat puisque Silvestre ne le qualifie point cveque et ecrivit aux suffragants de Sens en faveur de L6o-
Iui-m6me ne prend que le titre de Scholastique. teric, leur m6lropolitain, en la place de qui le
y a encore d'autres lettres de Gerbert qui ne
II comte Fromond voulait faire ordonner Brunon son
sont pas entrees dans les recueils qu'on en a pu- propre fils {Spic. i. II, p. 737-738).
blies. Mais comme elles ne sont pas de meme prix 21* Quantaux bullesdenotre pape,ellesrentrent
que les precedentes, nous ne ferons que les indi- dans la classe de seslettres ; et nous n'en connais-
quer simplement. Telle est celle k Theotard, eve- sons point d'autresque cellesdont on vient de faire
que du Puy eu Velai {Gall. Chr. 7iov. t. II, app. p. mention dans Tarticle prec6dent. Seulementnous
2i6), par laquelle Silvestre coufirme son election ajouteronsiciqu'01doini {Rom.pont. Vit.i. I,p.7fi7)
et son ordinalion. Telles sont aussi celles qu'il lui en attribue une qu'il dit etre admirable, pour
eveque dUrgel, et k Odon, 6v6-
ecrivit k Salla, r^tablissement de Iacommemorationdesfid6lesd6-
que de Girone, Tune en date de Tan 1001 et Tau- funts au lendemain de la fete de tous les Saints.On
trede Tannee suivanle (Marcahisp. app. p, 957-959). sait que cette pieuse c6remoniefixee ci ce jour,doit
Les PP. Labbe et Cossart en ont publi6 une autre G son origine^saintOdilon,abbe de Cluni, quiFinsti
k Robert, abbe de V6zelai, en faveur des priviI6- tua, comme Ton croit,en Fann^e 998 (Mab. An. 1.

gos de son monastere {Conc. t. IX, p. 779-770). Dom Li, n. 85). Le pape Silvestre pourrait fort bieii
ilarl^ne {Ampl. Collect. t. II, p. 54) de sou c6t6 avoir donne une bulle, pour la confirmation de ce
en a donne une autre sous le titre de bulle, adres- saint etablissement. Mais on ne la voit pai^aitrc
s6e k Ravanger, abbe de Stavelo et de Malmedi, nullepart; et si elle existait encore manuscrite k
pour d6clarer ces deux abbayes sous la protection Rome dutempsd'01doini,commentra-t-onoubli6e
du saint-siege. Silvestre k la tete de celle-ci prend dans le nouvel et tr6s-ample recueil des bulles des
la qualite dc pape universel et de vicaire de saint papes qui a paru en 1692? On le commence en
Pierre. II ecrivit aussi k saiut Odilon,abb6 de Cluni, ellet par celles de Leon IX; et il n'y en a aucune
et k toute sa congr6gation pour lever le doute de Silvestre II ni des pontifes pr6c6dent?.
qu'on avait au sujet de quelquesordinations faites 22® On doit naturellement compter entre les
par un ev6que auparavant moine de Cluni. Cette 6crits de Gerbert ce qui nous reste des actes des
lettre fait partiedu Bullaire du m6mc ordre. conciles qu'il a assembles et auxquels il a pr6sid6
Nous croyons saos difficuJl6 que les deux lettres j) soit comme m6tropolitain ou comme pape. Mais
aupapeJeanXV,sousIenom deHuguesCapet.roi de ce qui en est venu jusqu'i nous se r6duit a peu
France, ont 6t6 ecrites par Gerbcrt. Ce qui nous le de chose. De tous ceux qu'il tint pendant qu'il
persuade,c'eslqu'il est rauteurd'uneautre leltre du gouverna rEglise do Reims, on ne nous a rien
memeprince aux cmpereurs Basile el Constantin, conserv6 de cc qui s'y fit que ce qu'on en trouve
laquelle est la cent onzi6me enlre celles de la pre- dans le recueil de ses lettres. La quaranti6me de
mi6re classe. D'ailIeurson yreconnait assez le style la seconde par exemple, contient une mo-
classe,
de Gerbert. L'une el Tautre se trouvent danslere- nilion faite en concile conlre ceux qui envahis-
cueil desHistoriens dcduCliesne, dans lesAnnales saient les biens des eglises; etc'est en cons6quen-
de Baronius, el la collcction g6n6rale des Conciles ce qu'on Ta fait entrer dans la Collection g6n6-
La premi6re pourdemander justice au souverain
est rale des conciles [Conc. t. IX, p. 740). On la croit
pontife contre Arnoul archeveque de Rcims. Par de rann6e 993. Ce qu'on a du concile deMouson,
la secondc le roi rinvile k venir en Francc, ct lui qui sc tint en 995 par ordrc de Tabbe Leon. 16-
indique la ville de Grenoble, ou les papes et les rois gat du pape, consistc parti(uli6rcmentdans le dis-

(7)iNous ignorons sur quel fondement un savant stique le nom d'EthelbaId et la qualil6 d'eveque
de nos jours (le Becf, ih., p. 86) donne k ce scola- de wittemberg.
$3 SILVESTER PAPA 11. — NOTITIA LITTERARIA ALTERA. 84

cours qu'y prononQa Gerbert, ct donl nous avons A Cepcndatit de trts-habiles critiqiies (Boll. 23

rendu compte ailleurs. apr. p. 170, n. 9; Mab. ib., t. VII, p. 847, n. 3)

11 e nconvoqua lui- meme un autrc ont montr6 que une erreur insoulenable.
d6s qu'il fut sur c'cst

le siege de Ravenne [Conc. ibid. p. 766). On assi- L'ouvrage apparlient a un moiiic anonymc du
gne pour dale ce concile rannce 997 mais il
<'i ; monastere dc Saint-Boniface el Saint-Alexis de
est hors de contestation qu'il appartient a Tannde Rome, et notre pape n'ya d'aulre part que d'avoir
suivante, comme nous Tavons d6j^ montro, en peut-olre engage l'auteur k rcnlreprendre. Assu-
fixant le temps auquel Gerbert monta sur le sicge rement, M. Basnage n'est pas fonde h faire une
de cette ogiise. A ce concile se trouv^rcnt presque cspece de proc6s litt6raire ti ces critiques, sur ce

lous les sulfragants, avec les protres ct los diacres qu'ils oiitavance que Bzovius avait publie la Vie
de Ravennc. On nous a conserve les r^glemenls dont il cst question comme un ecrit de Silvestre
qui y furcnt fails, divis6s en troisarlicles,auxquels (Canis, B. t. III, p. 44, n. 2). II prctend au con-

divers bibliograplies {Ucjh. t. II, p. 381, 3.52) dans traire que cet dditeur dit seulement qu'elle a ete
e catalogue des 6crits de Gerbert donnent le titre exactement dcrite par un des amis de saint Adal-
De celebratione concilii, commc s'il s'agissait d'nn bert. Que nos lecteurs en soient eux-memes les

trait6 sur la mani6re d'assembler ct ile teair un B juges. Voici un des titres que Bzovius a mis a la
concile. tote de Touvrage Passio S. Adalberti, episcopi et
:

a des preuves que Gerbert en assembla plu-

On martyris, edita a domino Silvestro papa urbis Romse.
sieui's pendant lcs quatre ans etquelques semaines Peut-on attribuer plus discrtr.ment quelquc ou-
qu'il remplit le si6ge (Conc. ib., p. 124; Gerb. ep. vrage u un auteur? Lc premier titre au frontispi-
part. 11, ep. 54). Mais on n'a point ote soigneux de ce du volume, qui a peut-etre donne occasion ci

nous en conserver les actes. II y en avait cepen- Terreur ou est tomb6 M. Basnage, pour ne ravoir
dant autrefois de fort d6taill6s des conciles tenus pas lu en enlier, n'est toutefois ni moins clair, ni
au sujet du differend entre Villigise, archeveque moins expressif. Nous en copions cc qui fait i no-
de Mayence, et S.Bernouard,evoque d'Hildesheim, tre desscn. S. Adalberti.... Vita et passio, ab ejus

k Toccasion de rabbaye de Gandersheim. Nous en synchronoet familiari Silvestro II P. M. edita.

jugeons ainsi sur ce que le protre Tangmar en a Quand on entreprend de censurer Topinion d'un
inser6 dans la Vie de S. Bernouard son 6voque. A autre, il faudrait olre plus assur6 de ce qu'on al-
cela pres, il ne nous reste dc lous les autres conci- i^gue pour la combattre.
lesque racLe en faveur de rimmunitede Tabbaye 24° Oldoini [Rom. pont. ih., p. 757) a aussi taehe

de Saint-Pierre ^ P6rouse, qui est de Tan 1002) G de transporterinotre pape rhonneur d'avoircom-
Conc. ih., p. 1246-1248). pos61aVie de rimp6ratricesainte Ad61aide,comme
23® Abraham Bzovius, qui a fait une histoire as- 6tant parfaitement au fait de son histoire. Nous
sez singuli6re de Gerbert a aussi publie sous son avons diverses 6ditions de cet ouvrage, k la fin
nom, comme un ouvrage inconlestablement de duquel se lisent une hymnc, une collecte avec
lui, la vie de S. Adalbert, evoque de Prague et d'autres oraisons pour la messe et loffice de cetle
martyr. EUe a 6t6 imprimee k Rome avec les ca- sainte, tel que nous le repr6sente ici ce supplem.
ract6res de la chambre aposloli|ue, Tan 1629, en de Ciaconius. Mais bien loin qu'aucune de ces edi-
un volume in-4*, et dcpuis, la plupart des biblio- tions porle le nom de Gerbert ou de Silvestre, r6-

graphes n'ont pas fait dilliculto dc la compter au pitre dodicatoire qui cst A la tolo d'une de cesedi-

nombre dcs 6crits de Gerbert. II n'est pas jusqu'i tions {Clun. bib. p. 353)montre visiblcment que
M. Cave qui n'ait suivi cette opinion, et M. Olea- cette Vie estune des productions de la plume de
rius d'apr6s lui. [Rom. pont. ib.; Jacob. Bib. ponf,., saint Odillon, abb6 de Cluni, k qui tous les sa-

p. 214 ; Olear. Bib., part. ii, p. 181; Cave. p. vants dc nos jours conviennent qu'elle appar-
Bi2). tient.

> n I I <ai0 8 >iii<ae I

 GERBSRTI
POSTMODUM

SILVESTRI PAPiEII
OPERUM PARS PRIMA.
DE DISCIPLINIS MATHEMATICIS.
LIBELLUS
DE NUMERORUM DIVISIONE
Hucxisque inter opuscula spuria VeneraMlisBedce {Opp.tom.I, col. 681)relegatus, nunc
primum suo auctori restiluius et 7-ecensiius ad fidem codicis Scaligerani XXVIIL in
hibliotheca Lugd. Batav. asservati.

(E. Schedis D. Pitra.)

PRiEFATIO,

Constantino suo Gerbertus scolasticus S. i

Q Cap. I. De singulari numero 2.

Vis amicitia? pene inipossibilia redigilad possibi-

lia. Nam quomodo rationes numerorura abaci ex- Si multlplicaveris singularem, [dabis unicui-

plicare contenderemus, nisi te adhortante, o

que 3] usque ad ternos, vel articulo
digito duntaxat
mi
dulce solamen laborum,Constantine? Itaque cum quinquiesbinos.Deincepspones digitosin singula-
ribus et articulos in decenis, directe scilicet et
aliquot lustrajam transierint, ex quo nec librum,
nec exercitium harum rerum habuerimus, quse- conversim singularera per decenum, dabisunicui-
dam, repetita memoria, eisdem verbis proferimus, que digito decera, et omni articulo centum.
Si singularem pcr centenum, dabis unicuique
quaedara eisdem sententiis. Nec putetphilosophus
digito centum, et articulo raille.
sine litteris hffic alicui arti vel sibi esse contraria.
Quid enim dicet esse digitos, articulos, rainuta, Si singularera per raillenura, dabis digito mille,
qui auditor majorura fore dedignatur. Vulttaraen et articulo decem millia.

videri solus scire, quod mecum ignorat, ut ait Sisingulareraperdecenuraraillenum, dabisdigi-

to decem miliia, et articulo centura raillia.
Flaccus. Quid cum idem numerus modo simplex, D
Si singularem per centenum millenura, dabis
modo compositus nunc digitus, nunc constitua-
:

lur ut articulus? Habes ergo, taUura diligeus in- digito centum millia, et articulo mille millia.

vestigator, viam rationis, brevem quidera ver-

[Gap. II. De Deceno^].
bis,sed prolixara sententiis, et ad collectionem
intervallorum et distributionem in actualibus geo- Si decenura per decenum, dabis digito centum,
nietrici radii secundum inclinationem et erectio- et articulo mille.
nem, et in speculalionibus ct actualibus simul di- Si decenum per centenura, dabis digito mille,
raensionis coeli et terrae plena fide comparatara. etarticulo decem raillia.
« Edit., Ad Conslantinum swtm. Captera desunt. ctconversim. Si sintjularem per decemon, dabis uni-
3 Edit., de simplici. — Si multiplicavcris singula- cnique digito decem, ctc.
rem numerum per sinf)Hkirem,dahis unicuique di(/iln 3 Addimus ex cditis.

singutarcm, et omni articulo dcccm, directe scilicel iHujuscecapitiselscquentistituIusdeeslincodice.

87 SYLVESTRI II PAP^ OPP. PARS I. — DE DISCIPL. MATHEM. 88

Si dabis digito decem

decenum per millenum, A habentdeceni"adcentenosetmiIlenos,etcenteniad
centum millia.
millia, et articulo millenos, et milleni ad ullra se compositos decenos
Si decenum perdecenum millcnum,dabisdigilo millenos, et centenos millenos, hoc modo : Si vo-

centum millia, et articulo mille millia. luerispcr singularcm numerum dividere decenum
Si decenum per ccntenum millenum, dabis di- aut centenum, aut millenum, vel simul vel inter-
gito mille millia, et eliam unicuique articulo de- misse, dividere difTerentiam a singulari i^ addece-
cies mille millia. num.per integram denominationem dividendi mul-
tiplicabis, et articulos quidem propria denomina-
[Cap. III. De Ccntmo '•*].
lione et posita diirerentia diminues, digitos vero
Si centenum per centenum, dal)is digilo decem
digitis aggregabis : et si articuli provenient ut su-
millia, et articulo centies mille millia ^\
pra, diminues usque ad solos digitos, et millenusi»
Si centenum permillenum, dabis digito centum
centena millia.
quidcm habebit articulos in millenis, digitos i* in
millia, et articulo decies
centenis, digitos in decenis; decenus articulos in
Si centenum per decenum millenum, dabis di-
B decenis, digitos in singularibus.
gito mille millia, et articulo decies mille millia.
Cap. VIII.
Si centenum per centenum millenum, dabis di-
Quornodo metiatur deccnus cenienum aut millenum,
gito dccies mille millia, et articulo centies mille vel centenum millenum, vel millenum et ulte-
millia. riores.

De 31illeno6.
Si voluerisper decenum numerum dividere cen-
Cap. lY.
tenum millenum, aut per centenum millenum
vel
Si millenum per millenum, dabis digito decies
vel ulteriores, aut per millenum sequenles^difTeren-
centena millia, et articulo decies mille millia.
tiam divisoris quasi .singularisad decenum, per in-
Si millenum perdecenum millenum, dabisdigilo
tegram denominationem dividendi multiplicabis,id
decies mille millia,et articulo centiesmille millia.
est per vocabula singularis, ac decem articulos ac
Si millenum per centenum millenum, dabis di-
digitos diminues usque ad extremum divisorem,
gito centies mille millia, et articulo centies millies
sicut fiebatin singularibus quemlibetnumerumdivi-
mille millia.
dentibus.
Cap. V. De Deceno milleno "^.
Cap. IX.
Si decenum millenum per decenum millenum, Quomodo singalares cuncti deeenis metiantur decenos
dabis digito mille millia, et articulo centics mille G centenos, millenos, vel simul dividendos i», vel in-
termissc.
millia s.
compositum decenum cum singu-
Si volueris per
Si decenum millenum per centenum millenum,
simplicem decenumvel cum sin-
lari dividere,vel
dabis digito millies mille millia, et arliculo decies
gulari compositum, considera quotam partem di-
millies mille millia.
visoris teneat singularis;nam secundus singularis
Cap. VI. Centeno millcno ». habet rationem ad secundas dividendi, tertius ad
Si centenum millenumpercentenum millenum, tertias, quartus ad quartas^ quintus ad quintas, et
dabis digito decies millies millemillia, ct articulo deinceps, id est difFerentia a singulari divisoris ad
centies millies mille millia. decenum multiplicabitnr per denominationem

Quomodo dividatur singularisper singularem, vel cen-

secundarum, terliarum, quartarum quod vero ;

ienus per centenum, velmillenus per millemim. exsuperat secundas, tcrtias, quarlas, quintas ag-

In partitione numerorum abaci i**, sicutsebabent gregabis ; et si multipliciores sunt divisore,eadem

singulares ad singulares, sic quodammodo habent regula diminuentur : similiter vero et siugulares

decem ad decenos, centeni ad ccnlenos, milleni compositi ad dividendum aggregabunlur. Et in

sc
ad millenos, hoc modo :
-^ centenis ct millenis idem facies, nisi quod unum
Si voluerisdivideresingularesper singulares, vcl
centenum vel millonuniin c«teros dissipabis,quod
in uno non cvenit deceno, ct articuli quidem ab
decenumper decenum,velcentenumpcr cenlenum,
velmillenum pcr millenum, secundum denomina- uno centeno vel milleno secundabuntur, a pluri-
lioncm eorum singularibus subtrahcs. bus dividendorum obtinebunt sedes.
Cap. X.
Cap. VII. Itevi alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per
Quomodo singulares sua quantitate metiantur decenos, eosdem dicisorcs.
cenienos, millenos. Si volueris dividere centcnum vel millenum, et
In partitione numerorum a sic sc habent sin- deinceps,pcr dccenum cum singularicompositum,
gulares ad decenos et centcnos et millenos, sic se primum centenum veluti supra divides,sumptadif-

Edit., de centeno.
'* 1» Edit., addunt Abaci ct legunt dicat pro sic.
Edit., et articulo centum millia.
*** 1' Edif., sic habtnt se decem ad centenos.
8 Edit., de milleno.
»2 Edit., intemiisse, differentiam diviiionis a sin-
7 Edit., de deceno milleno. gulari.
13 Cod. Scal., et millenos quidem.
8 Edil., digito centies mille niiUiaet articulomillies
J-i Cod. Scal., digili.
mille millia.
15 Edili om.
» Edit., de centeno milleno.
 89 LIB. DE NUMERORUM DIVISIONE. 90
ferentia divisoris a singulari ad decenum : etA Cap. XIV.
quod superaverit, per denominalionem propositi Quomodo centenns cum
singulari metiatur milUnum
tenteni muUiplicabis : et si singularis centeno '6 et uUeriorcs, vel millenus cum decenis decenos mil-
lenos et ulteriores.
ad compositioncm additur aut derenus cum sin- :

gulari, diminues vel aggregabis ^qucmadmodum Si volueris dividere millenum vel ulteriores per
superius dictum est) in decenis et singularibus : ct ccntenum cum singulari compositum, unum mille-
primi quidem articuli sunt in summa dividendis num in centenos dissipabis. Et rursus unum cen-
prosima ac minore augmentati vero in articulos tenum ad minuta componenda secludes, ct maxi-
alios,dividendorum obtiuent sedes. mum divisorem reliquaj parti comparabis. Et si
quid secludetur, relinquendis repones. Minutum
Gap. XI.
autem, ut in superiori capitulo multiplicabis, reli-
Quomodo deceni i^
juncti centenis, velcenteni ^nillenis
metiantur centenos aut millenos aut ulteriures. quaque omniavel qua? sccluduntur, vel quse pro
diflerentiis adhibentur, ordinabis. Rursusque eas-
Si volueris per compositum centenum cum de-
ceno,veI compositum millcnum cum centeno di- ^ 'J^'"
differentias, ac qui forte seclusi sunt, per
si

videre, aut centcnum, aut millenum considera :

denominationem propositi dividendi multiplicabis.

quotam partem divisoris teneat decenus, vel cen- Ac iterum eadem regula deduces usque ad extre-
tenus «8^ vel millenus, et per denominationemea- mas differentias, et in millenis divisoribus cura
decenis, ad decenos millenos et ulteriores, quasi
rura partium multiplica differentiam divisoris, si-
cut faciebas rn singularibus junctis cum decenis.
eamdem ipsam rationem servabis.

Cap. XII. Cap. XV.

Item alia divisio cenleni vel milleni, et deinccps per Quot divisores sint in qiiolibet dividcndo.

eosdem compositos divisores vel simplices i». Si voluerisnosse quot divisores sint in quolibet
Si volueris dividere centenum vel millenum per dividendo, articulosa quibus denominationesfiunt
decenum, aut millenumper ceutenum, sumes dif- multiplicationis secundabis ad digitos, el si aug-
ferenliam divisoris, secundum rationem singula- mento eorum articuli provenient, reflectes ad ar-
rium ad decenum, et multiplicabis. Aut per totam ticulos et si in singularibus pares divisoribus pro-
;

denominationem dividendi, si simplex decenus. venerint, totidem unitates collectionibus aggrega-

vel centenus divisor per secundas, vel per
est, vel ^ ^'S- Igitur et in denominationibus a toto etapar
tertias, vel per quartas, vel per quintas, si com- tibus quee sunt a secundis et tertiis et quartis, et
positus est; habila videlicet ratione, quampartem deinccpssecundum eamdem rationempro extremo
compositi divisoris teueat decenus vel centcnus. divisore unitatem constitues. Et sicut in centenis
et millenis, quod ab uno exsuperat, per denomi-
Cvp. XIII.
nationem totius summse muUiplicatur, sic : 22 di-
Quomodo, uno medio numerorum intermisso, juncti
visores, per denominationemlotiusdividendimul-
duo extremi cseteros mctiantur.
tiplicabunlur. Sed non ipsis tantummodocentenis
cenlenum vel millenum per
Si volueris dividere
et millenis, simplex decenus 23 divisor centeni vel
ronipositura centenum vel millenuni, uno iiiter-
milleni, et ullra compositorum denominationes
misso, unumdivideudorum sumesad minulacom-
mittit ad tertias, id est 2» ad tertium locum ab eo
ponenda, et maximum divisorem reliquse parti
quem dividit, scilicet in colligendis divisoribus.
comparabis. Et ?i quid abundaverit, relinqucndis
Cenlenus 2- rnilleni divisor ad quartas, millenus
repones. .Minulum autem per denominationem
ad quintas, cenlenus vel millenus divisores sui, et
ejus per quem divisor cofrquatur, dividendo mul-
compositi, uno relicto, denominaliones suas mit-
liplicabis. Et in digitis quidem perfecta ponetur , l . . ,. •
jip ,j! T\ lii"l 'id extremos digjtos
,• A , !• 1
Ante articulos vero, altera differentja,
diiferentia.
1.
^
uno minus, quasi rationem habens ad juxta positos, Cap. XVI.
cum sunt digili et arliculi. Nam solus articulus [id Dc protensione quarumdammensurarurn terree.
est sine digitis^o] integram proponil sibi difteren- Digitus est minimaparsagrestiummeni5urarum.
tiam digiti sive solus sil integram supponit 21 et ; Uncia habet digitos tres.
tum cum solus est digitus, velcum articulo semper Palmus quatuor protenditur digitos.
in
ei qui ad minuta componenda .«eclusus est, diffe- Pedem sedecim metiuntur digiti.
rentia integra secuudabitur, El ha: quidera diffe-
Passus quinque pedum mensuram sorlitur.
rentise, et si quis furle a maximo divisore seclu- Pertica duos passus, videlicet decem pedes ex-
suse3l,siguincabuntquodrelinquiturexdividcndis. plicat 26.

•« Edit., singukiriter cenfeno. 2* Edit., mulliplicalur : sic.

>" Edit., decern. 2» Edit. Sed non ipsis tantummodo centenis etmil-
'« Edit., quiiifjenus vel centenus.
lenis simplex decenus.
»9 Edit., diciiorcs et simplices. 2* Edit., tdem.
=0 Deest in cod. 25 Edit., divisoribus centenus vel millenus, divisores
Edit., differentiam. Solut digitus inteqramsup-
2»
* '^ stii.
ponii. »• Mit.f gxplieit.
91 SILVESTRI II PAP/E OPP. PARS I. — DE DISCIPL, x^L^.THEM. 92

Passus centum et viginti quinque stadium ab- A siseisdem stadiis; milliaria trigintaunum etquin
solvunt. genla per quinquaginta in divisis eisdeni stadiis.
:

Sladia oclo milliarium prjEstant. Passus tricies et semel, mille millia etquingentos
Mille passus, id est milliarium ct dimidium,leu- pedes (centies vicies et quinquies, multiplicatis eis-
cam faciunt, habentem passus mille et quingentos. dem stadiis); centies quinquagies et septies mille
DuajleugsesVjSivemilliariatria, restam efficiunt. (passibus) millia et quingentas uncias (quinquies
Quidam leucam, pro leuva legunt. multiplicatis) millies octingenties (pedibus, nona-
Ambilus totius terrai ducentorum quinquaginta gies mille millia (duodecies mulliplicatis) mille
duorum milliumstadiorum absolvitur, quajfaciunt millia. Digilos quinque millia, sex centies septua-
leuvasGallorum vigintiet unam,per duodecimdivi- gesies et unummille; unciaiper tresmultiplicatae.

27 Edit., leuvse. Reliqua desunt in ms.

R. P. BERNARDI PEZII
IN OPUSCULUM SUBSEQUENS ADMONITIO
{Thesaurus Anecdotorum novissimus, Praefat. ad tom III.)

Gerbertura, postea Sylvestrum eo nomine secundum, non solum Iheologicis et philosophicis, sed
etiam mathematicis disciplinis excultissimum fuisse, tunt veteres tum recentiores scriptores tradunt :

estque constans apud viros eruditos sententia, ideo unice apu^i quosdam Gerberlum in magiai suspicio-
nem venisse, quod mathematicas disciplinas cum liberalibus artibus ita calluerit, ut eas pene mortuas
in Gallia ressuscilarit. Sed ridiculam eam esse fabulam demonstrat vel solum ejus epitaphium a Sergio
IV, successore Sylvestri, conditum, et ab Anonymo Zwetlensi, tom. I, p. iii, in Historia Romanorum
pontificum mullo emendatius relatum quam apudBaronium et Papebrochium exstel. Porroquam certa
hactenus Gerberti laus in mathematicis fuit, tam pauca ejus rei specimina in lucem prolata sunt. Solus
Mabillonius tom. II Analectorum, pag. 212, Gcrberti scholastici epistolam ad Constantinum monachum de
Sphaeree constrv.ctione publicavit, quam cur. Guil. Cave ac eum secutus G. Olearius tom. II Bibliothecae
Script. eccles., pag. 181, cum brevissima sit, librum de Sphara vocent, nulla ratio est. Mabillonius in
adnotatione ad laudatam Gerberti epislolam monet ejusdem Geometriam et Rhythmomachiam in biblio-
thecae Thuanese ms. codice, signato num. 283, exstare, unde codex in bibliothecam Colbertinam com-
migravit, ut nos docet Casimirus Oudinus in Supplem. Bellarm., pag. 313, qui etiam advertit, Rhyth-
momachise vetustim librum editum cvm quatuor libris, idiomate Siio Germanico de Lusu Schaccorurn, Lipsise
anno IGK? in-fol. a serenissimo duce Bruswicensi et Luneburgensi, subnomine Gustavi Seleni,guse editio rara
hodie habeatur. Caveus Hist. Lilt. pag. St2, edit. Genev., Gerberli de Geometria librum ms. olim in
bibliolheca quoque Farnesiana exstitisse commemorat. Alium ros eumque sexcentorum circiter anno-
rum manu exaratum codicem. Gerberti Geometriam complexum in bibliotheca Petrensi Salisburgi re-
perimus, unde domum reversis reverendissinms et perilluslris dominus celeberriini Petrensis monas-
terii abbas, Placidus, eumdem benignissime communicavit. In eo codice textum Gerberti, nullacapitum
divisione insignem, passim anonymi notulae in margine comitabantur, ex (luibus eas duntaxat ad edi-
tionem nostram adhibuimus quae vetuslis geometricarum mensurarum notis, nostrae fetatis penitus
ignotis et singulari cura, ut in codice descriptae erant, hic in ligno incisis, aliquam lucem conciliarent.
Ca:;terum textus non uno loco corruptus est, nec schemala geometrica ubique salis exacta. Verum a
codicis nostri fide recedere nefas nobis esse duximus. Restiluant male affccta loca, quibus Colbertinum
aliosque manuscriptos codices fortuna obtulerit. Interim vel ex hoc Gerberti libro de Geometria satis
intelligi potest disciplinas mathematicas aliasque egregias artes saeculo x nequaquam adeo jacuisse, ut
quidam recentiores scriptores finxerunt Forte non adeo multi vel nostro politissimo saeculo de Geome-
Iria Gerberto elegantius, brevius et apertius commentati sunt Sed nobis comparationes temporum et
hominum hic instituei'e propositum non est.

INCIPIT PROLOGUS IN GEOMETRIAM GERBERTI.

(Apud R. P. Bernardum Pczium, Thes. Anecd, noviss., tom. III, part. n, pag. ti.)

In quatuor matheseos ordine disciplinarum ter- B tur. Haec vero disciplina, ut simplicibus loquar, a
tiumpostarithmeticaemusicaequelractatumgeome- terrae mensura Graicum nomen accipit : yf) enim,
trica speculalio naturaliter obtinet locum. Cujus Graeca lingua, terra, [Adxpov mcnsura dicitur.
videIicetordinisratio,quiainipsisarithmeticaiinsti- Hujus mventores primi Iradunlur .Egyptii, qui
tutionis principiis a doctissimo,et disertissimo libe- propter Nili lluminis eluvionem, agrorum limites

ralium artium traclalorc Boetio satis luculcnla da- inundalionc suistvpiusconfundentis,taIis solertiam
tur, a uostris melius fatuitate, utpote nota, reticc- arlis excogitavere, cujus exercitalione sui quisque
03 DE GEOMETRIA. 94

quanlitatemagelli faciliusacontinenti possetsecer- A amatorihus quam maxima est. Nam et ad animi

nere.Sed quamvis ad dimensionis terne ulilitatem ingeniiqueviresexercitandas intuitumqueexacuen-
[uimitus inventa vocabulumque inde sortita sit,a dum subtilissima, et ad plurima certa veraque ra-
posterioribus tanuMi.rationem ejus diligentius in- tione vestiganda, qua; multis miranda et inopina-
vestigantihus, ad aliaquoque nonnulla^quai ve! co- hilia videntur, jocundissima, atquead miramnalu-
gnitu jocunda videbanlur, spe-
utilia, vel excrcitio TSR vim, Creatoris omnia in numero etmensuraet
culatio cjus Cui eliam talem qui-
accomodata est. pondcre disponentis (^S'<7^). xi,21)potentiam et inef-
dani diffinitionis terminum aptavere Geometria : fabilem sapientiamcontemplandam, admirandam,
est disciplina iiagniludinis ot formarum,qu;T' se- et laudandam,suhtilium spcculalionum pienissima

cundum magnitudinem contemphintur.Potest quo- est. De cujus ratione et regulisaliquapro ingcnioli

quc et ita, ni fallor,aliquo modo diffmiri :Geomc- nostri facultatulaundecunquecollecturi,ut ordina-
Iria estmagnitudinumrationabilium propositarum tius ingredientis animum adsuhtiliora deducamus
rationc vestigata probabilis dimensionis scientia. ah ipsius artis elementis, quem terminum dicunt,
Utilitas vero disciplinai hujusomnibus sapienliee exordium sumamus.

Explicit Prologus

INGIPIT

GEOMETRIA GERBERTI.
CAPUT PRIMUM. B seu Graece grummu est.Quam ita mente percipias
Quid sit corpiis solidum ? Qitid linea, punctum, su- oportet, ut latitudinis expers solius longitudinis se
perficies? Quid pes solidus, conslralus, etc? rigoreproducat,ne latitudine additajamnon linea,
Artis hujus initia et quasi elementa videntur sed superficies sit.Lme^autem principiumetextre"
punctum, linea, superficies. atque soliditas. De miiaiiem punctum determinat,quod itase intelligi-
quibus cum sa'pe Boelius aliique tam ssecularis bili ratione coarctat, ut/me«tantummodo finisexi-
quam divince tractatores lilteratur?e in plurimis stens nullamineo partisautalicujus omninomagni
scriptorum suorum locis satis superque dispulent, tudinis quantitatem ohtineat.ltaque ut singula juxta
tum beatus elcloquHntissimus Ecclesia» doctor,Au- praedictam rationem diffiniam Punctnm estparvis-
:

gustinus, in nonnullis librissuis, etpra?cipue in eo simum et indivisibilc signum.Quod Grajce simion

qui De quantitate animaeinscribilur,copiose disse- dicitur. Hoc vice unitatis, quse est numerorum
rit Ubi etiam tanlis oculum corporearum rerum
:
omnium principium, nec tamen ipsa numerus,
imaginationibus ohtusum pcr talium artium excrci- omnium origo est mensurarum ipsum tamen
;

tiaadspiritaliaveraqucutcunquecontempjandanon nullius mensurce aut magnitudinis capax. Linea

modicum purgari elexacui ostenditSed prudcnti- est longitudo sine latiludinCjhjecque solum in lon-
bus, si quihoc forte vel aspicere dignati fuerint, ^ giludinesui sectionem admittit. Superficies est la-
laidiosum non sit, si a solido corpore, quod com- titudo sine altitudine. Ha;c et superficies in rerum
muni hominum sensui nolius est, pra^postero inci- natura suhsistere nequeunt praiter corpora,mente
piens ordine simplicioribus, quid haec singula sint tamen intelligunlur incorporalia, et quasi prseter
paucis tentabo raonstrare. corpora esse suum hahentia. Soliditas vero supra
Solidum corpus est quidquid tribus intervallis seu diffinitainsolidismanenscorporibus,sensibusetiam
dimensionibus porrigitur, id est, quidquid longitu- comprehendi valet,eaque omnifariis etin longitu-
dine, lalitudine aJtitudineque distenditur,sicuti est dineaclalitudinc,nec non etiam etaltitudine sectio-
quidquid visu tactuvc comprehendi potest, ut haic nibus subjacet. Atque hsec interim simpliciorihus
prsesens, in qua scriho, tabella. Hoc autem Gra?ce de prajfatis rebusratiuncuIadatasufficiet.Doctiores
stereon dicitur. Hujus autem termini seu super siquidem de lalibus sufficienlius alias instruclos
obducta planities superficiei apud nos nomen accepit non oportet.
diutius in his dcftineri
Groeceautemcpiphaniai.Quaiita intellectu capienda llaquc per praidictas tres solidi corporis dimen-
est, ul nihil sihi altitudinis, id est, crassitudinis. siones queecunque rationahililer metiendapropo-
usurpet, sed tantum longitudine latitudineque con-
nunlur, geometricali theoremate ducalus rationis
lenta se dilatat .Nam si his altiludinemadjicis,jam ^ mensurantur. Autenim /on^«7i<c/a,aut lalitudo, aut
non superficies, sed corporis pars,atquc idco soli- certe crassitudo, qua? consuclo nomine altitudo a
dum corpus eril.
geometricis vocatur,meticndo 'mAixgaixxv .Lomjitudo
Superficici vcro cxtremilas sive terminus linea}
ut in lineis aliquam figurse agrivearcam inchiden-
91 SILVESTRI II PAP^OPP. PARS I. — DE DISCIPL. MATHEM.

tibus, utin ilinerum spaliis, ut in arborum aedifi-

ciorumque sublimitatibus, ut in iluminum.curlium — r~~

aliarumvererum lineari ia directum proposita us-

queadcertum terminummensuratione, qusevideli-
cet linearii raensura vocAiur. Latitudo vero,ut in areai
ipsius vel pianitiei,quBR Jinearum certis includitur
terminis, quantitate con5/ra^a vel/)/anadiciturmen-
sura, et GrJBce epipeda dicitur. Allitudo autem ut
crassitudinevelspissitudinequarumdamcertajmen- Quod si item eumdem pedem solidum efficiens pa-
surai slructurarum ; seu capacitate diffinitaequanti- rem longitudinilatitudinique ei altitudinem super-
tatisvasorum quae mensura solida vocatur. Atque
:
imponis,hicque pes quatuorlineares super adjectae
altitudinis palmossedecimplanitiei constratosnml-
hiuQ est, quod mensuras quasdam utpote pedes
uunc lineares, nunc constratos, nunc vero solidos tiplices, in solidonimiruni pede, sexagintaquatuor
vocitare solemus. solidos palmos reperies,quod a quolibet poleritfa-
cilius intelligi quam in palmo describi, Sic itaque
Linearis joes, per quem lineas vel longitudinem
aliquam metimurnihil interimde altiludineetlati- g linearis perlineares paImosquatuor,conslratus se-

tudine curantes^ et est talis. — Constralus pes sive decim constratos, solitus sexaginta quatuor solidos
planus, per quemsuperficiessive planities,seuarea palmos recipit, eademque in cfeteris mensuris ratio
lineis circumseptamensurata, etest in longitudine multiplicationisjuxta cujusque quantitatem obser-

etlatitudine anqualis etquadratus, sedaltitudine ca- vetur.

CAPUT II.
rensita[^.So/i<iwsautemesllongitudine,latitudine
De vocahulis et quanlitate mensurarum ab antiquis
altitudinesequaliler distans etquadratus, per quem inventarwn
solida metiunturcorpora formam videlicet cubi seu Mensurarum autem vocabula ab antiquis inventa,
tesserae retinens, quiin planitiei quidem a?qualilate et in usu posterorum hactenus reservatajermehaec
non potest aperte figurari,scd vel mente intelligi, sunt : digitus,uncia,palm<is, sextaque ;
quae et do-
ve! cera vel ligno, aliavo ejusmodi materia facile drans,pes, laterculus,cubitus, gradus, passus, per-
valetformari, quamvis Calcidius Timeum Platonis tica; quae et decempeda, actus mininimus, clima,
exponens soliduminplano corpusfiguratumutrum- porca,actus quadratus ;
qui et agripennus,seu ari-
que descripserit. pennus, jugerum, seu juger, vel jugns, centuria,
Alia; etiam, de quibus paulo post dicemus, men- p stadium,miIIiarium,leuca.Quorum quantitassingu-
surse trifaria,ut de pedejamdictumest,dislinguen- lorumprimum juxtalineares mensuras videaturut
tur ratione. Aut enim etipsee lineares,aut constra- postmodum ad constratas solidasque commodius
tae,aut solidse intelliguntur. Sciendum autem ma- traducatur.
gnopere est quod per lineares mensuras conslratsc Digitus estminima qua in agris metiendis anti-

investigandff! sunt. Si enim lineares in se vel inter qui utebantur mensura, continens hordei quatuor
se multiplicentur, constratae nascentur. Et si con- grana,inJongitudinem scihcetcontinuatim disposit
stratas itidem per linearesmultiplices, solidas inve Non autem quorumcunque hominura digitOS, qui

nies, utique multura dispares sunt.passim accipias Opor-

Quod ut facileclarescat,exempli causa lineavice tet, sed spalium quod latitudo digiti alicujus md-
pedis linearis in longumducatur, caquein quatuor diocris illius temporis horainum transversim occu-
lineares palmoshoc modo secetur T. TTT *] Hic pabat, pro longitudine certa geometricalis digiti
ergo linearis pes si latitudine ejusdemquantitatis uniformiter teneas.Idemque de palmo,pede,cubito
dddita in quadrum aequaliter describatur, constra- et caeteris ejusmodi faciendum est.

tus hujusmodi informatur : t7?icia, juxta antiquiores.tres digitosrecipit. Sed

*^ quia cujuslibet rei duodecinia pars uncia dicitur,
posterioresunum tantumdigitum ettertiam digiti

U i L partemunciae deputavere,ut pedis,qui sedecim di-

gitis constat, pars duodecima possit existere. i\am

as ettriens 16 sunt,
Palmus autem,quarla pars pedis, quatuor digitos
recipit, uncias autem tres. Dictus aulem palmusa
tuL pahna, id cst, a manu extcnsa, quae quatuor digitis
constat,
Siergo quatuor lineares palmos longitudinis per Sexta, qaiB al dodrans, h&hei digilos duodecim,
totidem,qui in latiludine notantur,hocest,quatuor uncias novem, palmos Ires. Dictus a.ulem dodrans,
per quaternosmultiplices,in constrati nimirum pc- quod ab integro pede demplo quadrantc conslet.
dis plauitie, sedccim palmos constralos hoc modo Pes continet digitos scdecim, uncias duodecim,
inveniea : palmos quatuor,sexlam unam, terliamejus; cujus
rtiensura iti quibuslibet meliefldis Usitatior est.
'7 DE GENMETRIA. 98

Latercxdui non insola longiludine,ut superiores, A coinputabatur.H.^e tamen, quae agrorum quanlila-

accipi polest, sed ei laliludo etiani est, ut constra- tem designant,n)cnsura', magis in quantitate areae
lus fiat, habetque in lalitudine pedem unum, in planitieque lineis circumscripta, quam ipsarum,
longitudinc quoque pedem unum et dcuncem ejus, quibus circumscribiiur, linearum longiludino, con-
in lato uncias duodecim, in lonpo vifrinti tres; hic- siderandip sunt. Cujus cnim longitudinis lineai
qup in tota area sua habct uncias constratas 276. arcam includant, nihil interest, »i tamen ipsa pro-
Uictus autem iaterculus diminutire a lafere, id est priam quanlitatem area non amittat,ut injugero.
tegula, quia hujus mensuree ad tegenda seu con- Utrum enim in longo 24 perlicas, in latovero 12,
sternenda a?dificia fieri solebat. ut supra dictum est, habeat, an in longo 18,in la-
Cubitus recipit pedem unum et semissem, se.xtas to 16; an in longo 32, in lalovero9;an alio atque
duas, palmos sex, uncias 18, diiritos 24. Hic <Uiam alio modo longiludo latiludoquc pcrmutentur, si

in quibusdam locis pro statura liominum recipi- tamen mutua multiplicatione 288 constratas perti-
tur. cas efflcere possunt, jugerum nihilominus imple-
Grathis recipit cubitos 2, pedes 3, sextas 4, pal- bunt. Idemque in agripenno et ceeteris agrorum
mos 12, uncias 36, digitos 48. Dictus, quod gra- mensuris sentiendum est.

dientes homines ssepius tantum spatii alternatim B Stadium autem, quod magis in itinerumdimen-
metiantur. sionibus usuale est, continetpassus i25,gradus208
Passus continet gradum unum et ^^ [Vetus
et trientem cubitos 416 et C^, pedes 62S, sextas
Gloisa in cod. erponit bissem ; alias CC est dodrans) 933 et trientem, palmos 2500, uncias 7500, digitos
cubitos 3 et ci {Eadem. Glossa, Irientem) pedes 1000. Diclum autem stadium dicitur a stando, seu
quinque, sextasB et ci^, palmos20, uncias 60, digi- quod juvenes currentes emenso hoc spalio ad me-
tos 80. Hujus in itinerura spatiis maximus usus est
tam starent; seu quod Hercules primus hoc spa-
tium uno anhelitu transcursum stando signaverat.
metiendis. Dictus passus a palendo videtur, pro eo
quod palentibus intercapedine quiuque pedum cru- Milliarium babet stadia 8, passus millc (unde et
ribus figuratur: unde el passi tr/^e^ dicunlur, nomen accepit), gradus 1600, 61 Q^ , cubitos
Perlica, quoa et rfece^M/jerfrt, continelpassus 2,gra- 3300, 33 pedes 5000, sextas 6000, 66
^jj; ,
JJ*
dus 3 et trienlera, cubitos 6 et bissem, pedes 10, palmos 20000, uncias 60000, digitos 80000. Hoc
sextas 13 et ?C, palmos40, uncias !20, digitos 160. permissu priscjE legis iter Sabbati fuit.
Dicta pcrlica (luasiporticn a portando scilicet. Manu Leucu recipit miUiariumunumet dimidium, sta-
namque mensoris ad agros dimetiendos virga*
dia 12, passus millequingentos,gradus 2500, cubi-
mensuralis portatur.
tos.50eo pedes 7500, sextas 10000, palmos 30,000,
Aetus yninimus in quantitate tantum superficiei uncias 90000, digitos 120000. Dicta leuca Alevando,
agrorum consideratur, habetque in lato pedes 4, relevando postlanlum iter corpore, Undeet
id est,
in longo i40. Qui invicem ductl, id est, quater
apud Teutonicos Rasta a requiesccndo appellatur.
140, in tota agri superficie constratos pedes56(i os-
tendunt.Ductusautemabflf^em/rjrurali operevidetur CAPUT HI.
Clima, eodem modoagri quantitatem designans, De descriptione quantitatis earumdem mensurarum
hubet ct in longo et in lalo pedes 60. Qui invicem trifaria.
ducti IGOO pcdes constratos complent,
Sed quia hac de linearibus, id est solam longi-
Porta, nihilhominus agri mensuram indicans,
tudinem designantibus mensuris utcumque dicta
in longitudine 80, in latitudine 30 pedes habet.
sunt, nunc quoque carumdem quantitalem, si
Qui invicem ducli 2400 indicant constratos.
constratoe aut solidaj fiant, per passus, pedes et
Actus cjuadratm, qui et agripennus seu aripennus
digitos in subjecta, si placet, paginula quam bre-
dicitur, quod agri modum discriminamus, per sin- D ^.^^.^^ subnotemus, eas videlicet intermittentes
gula quatuor latera perticas 12, id est, pedes 120
quas, quantitates lantum superficiei agrorum,
recipit.Qui in se ducti 144 perticas constratas,
demonstrare proediximus.
pedesque ejusmodi constratos 14400 in agripenno
demonstrant.
Z,e»ca habet lineares passus 1500, conslratos bis
Jurjerum scu juger, seu jugus, quod junctis duo- .M.l.CC.L, solidos ter MMM, ei ter CMM, et LX.\, es
bu3 aripennis confit, indequo ah jungendo nomen MM, et Ves H.
accipit, quanlitatem itidem agri... niens, habet in Milliarium habetlinearespassus mille,constrato3
longiludine perticas 24, id cst pedes 240; in latitu-
dine perticas 12, id est 120 pedes. Qua latitudinc Ml, solides MM, millia MM millia.

per longitudinem ductain superficiejugeri perlicas Pertica habet linearcs passus duos, constratos
constratas 288, pedes vero 28800 invenies. Hujus quatuor, solidos octo.
quartam partem tabulam appellant, continentem P«5s«.shabet lineares pedes quinque, constratos
perticas constratas 72. 23, solidos 125.
Cenluria esl ager 200 continens jugera, dicta, Gradus habet linoares pedos 3, constralos 9, so-
quod apud antiquiores centeais tantum jugeribua lidos 27.
99 SILXESTRI II PAP.E OPP. PARS 1. — DE DISCIPL. MATHEM. iOO
CMietohabetlinearem pedem 1, unum S. (8-10), A lem planus ayigulas daarum linearum in planitie e
(jonstratos duos, unum trientem, solidos tres, divcrso dictarum ad unum punctum coadunatio.
Sive aliter: Angulusest spalium quod sub duabus
L Pw habet lineares digitos 16, constratos 256, lineis continetur seinvicem tangentibus.Qui nimi-
solidos4096. rum, trimodis speciebus discrelus, aut rectus est,
Sexta habet lineares digitos 12, constratos 144, aut hebes, aut acutus.
solidos 1728. licctus, qui et norraalis dicitur, hoc modo fit, si
Palmiis habet lineares digitos 4, constratos 16, rectam lineam jacentem altera stans recta contin-
solidos 64. gat, et cx utraque sui parte a-quos angulos ila

f/njmhabetiinearem digitum unum,^ constra- facit:

tosunumC^ et solidos duos, Vc g ^\ ^(12),

Digitus habet linearia hordei grana 4, constrata
16, solida 64.
Ethactenus de mensuris, quae a prioribus nobis
non superflue, ut reor, dictum
relicta sunt, satis et
g
est. Quod si prioribus in mensurando parlibus
indiget, diligens quisque unamquamque mensura-
rumpra?dictarum,ut necesse fuerit, seu per minu- Hic autem, quasi viae virlutis medium teneus, si-
tias usitatas sive per intellectuales multimodis bique ipsi semper et uniformiter aequalis, nec se
habere poterit. plus aequo dilalat, nec minus juslo coarclat.
CAPUT IV. Hebes autem, qui et plus normali vel obtusus
De. planis figuris. dicitur angulus, qui, quasi pleonasise more, semel
Nunc vero de figuris, quai prsefatis linearibus rectum excedens,incerlaindefinitaque quantitate,
includuntur mensuris, speculandum est. Figura, donec in lineam deficiat, dilatari et expandi po-
quae Grajce schema vocatur, est spatium certis ter- lest Fit autem si jacenti lineai altera ab ea incli-
minisinclusum. Hujus species dua? sunt. Aut enim nata jungalur ila:
planx aut solidx sunt. Sed de solidis in posteriori-
^3»
bus; nunc de planis videamus.
Planee dicuntur figurae, quse profunditate, id est,
altitudine carentes, in longitudine tantum latitu-
dine que considerantur. Ha3 vero si rationabiliter
Acutus est, qui, neomesiam imitans, etinfrare-

proponuntur, aut curvis seu, quae Graece euthyse,

ctum subsisLens, idenLidem quantitalc indefinita
usque in lineam directam coarctari valet. Fit vero
determinantur, et angulatae sunt, appellanturque
si jacentem lineam rectam altera ad eam inclinis
euthyqrammse ; aut rectis lineis, circumferenLibus
tangat, ita:
lineis, quas Graeci cyclicas sive cycloides {Cod., li-
coides) sive capellas vocant, includuntur, et rotun-
dai sive oblongae sunt, et campylogrammx nomi-
nantur: vel certe utrisque, idcst rectis et curvatis,
componuntur, et partim angulata?, parlim lunatai
seu rotundae sunt, quod genus micton a Graecis di-
citur. Qnae singulae, proutcommodumelutile vide- Et hi quidem anguli, ex rcclis scilicet facli, eulhy-
bitur, in consequentibus aperlius describentur. grammi GriEce, rectilinei possunt Laline appellari.

Spatium autem sive planities planarum figurarum Possunt tamen caidem trcs angulorum species ali-
lineis circumscripta,*em6a(^wm'aGr«cis appellatur, j)
quomodo ex rectis etcircumferenlib^us lineis, item
quod a nostris inlerpretaLum area
nuncupaLur, ad ex circumferentibus solis figurari. Ex rectis nam-
cujus videlicetet arcao quantitatem investigandam quc et circumferenlibus lineis recti anguli figuran-
varia;,pro diversilate figurarum et theorematum, tur, si circulus a^qualitcr a punclo circumductusre-

regulae passim dispersae feruntur, ex quibus ali- ctam lineam per ipsum puuclum in duo «qua se-

quas, quas nostri attingcre potuit diligenlia, quai cat ita:

utiliores videbantur,aliquanlis per ordinatius diges-
tas aggredi tentabimus, si prius pauca de angulo-
rum speciebus, ct alia qusedam ingrcdientibus
necessaria probaverimus.
Itaque planae figurae quas rectis lincis determi-
nari angulatasque esse diximus, Irinis necessario
planorum angulorum formantur speciebus. Estau-
(8-iO) Glossa vetus, semissem. (12) Eadem Glossa exponit has notashoc modo :

(11) Eadem semunciam seu semiunciam. g duella : (? semiunlia : / oholus : c^siliqua.

 102
DE GEOMETRIA.
101

Hehetes aulera, qui et

obtusi anguli, si major A
dimidio circuli pai-s hoc modo formetur

minor medietale circuli pars

Aculi vero nunt, si

scribitur :

quod acuti anguli interio-

Sciendum quoque est

bebetes vero exteriores ad comparationem

sci-
B re$,
autem circumferentibus lineis, si eas, id anguli solent appellari. Rectus quippe
Ex solis licet recti
angulorum species, velis figurare, duos latioreque in-
est, Ires angulus ab hebete, utpote exteriore,
invicem innexos circum- aculum, ul videlicet am-
tpquales circulos ita sibi cludilur; sed ipse rursus
ducito, ut uterque circumductione sua secet altc- interiorem includit quod in subjecta for-
plior, ;

punclum; sioque et in jnedia, ni fallor, area, rectilinea, ubi omnes angulorum species ad
rius mula
positis rcctos descnbitur hoc
et in singulis parlibus allrinsecus unum eo adunatee sunt punclum,
omaes ad sui modum angulos pernotabis ita :

modo.

REG

HEBES
/
VACUTaS

luluendum etiam est quod rectse lineae jacenti

^ si quee perpendicularis dicitur, erecta
recta una,
Quod si duos alios connexueris, ita ut ulerque guperstet, ubi jacentem tangit, ex utraque sui
suo ambitu punctum includat in media embado parterectum angulum efficiet hoc modo :

duos hebetes, in quatuor altrinsecus vero positis

acutos nihilominus angulos formabis ita :

ad alterutram partem linea superstans

Si vcro
inclinetur, inilia, ad quam inclinetur, parte inte-

riorem, id est, acutum angulum cfficit, in altera

vero cxteriorem, id est hebetem, ita tamen ut hi
duo anguli, interior scilicet et exterior duobus
Sin aulem ila bini sibi ncclantur, ut punclum -q
rectis sint ajquales, hoc modo :

alterutrius aballero imniune omnino relinquatur,

media nimirum areola acuti iu extremis ulrin-
in
que hebetis anguli species figurantur, ut cernis.

Quantum enim inlerior a recto minushabet,

tantum exterior rectum supervadit. Quod
si rectse

adversis parlibus inclinatai ita

jacenti lineai duae
ad unum
superstent, ut ct illam et se invicem
punctum tangant, tres nimirum interiores angu-
los formant, ita tamcn, ut hi tres anguli duobus
Ut aulem omnes angulorum species una pa-
in
i

rcctis tfiquales sint. iNam

tantumdcm spatii quan-
ritcr inspiciantur, talis circulorum componitur
lum duo recti occupant, hoc modo :

counexio :
 :

m S1LVE5TRI II PAPiE OPP. PARS 1. — DE DISCIPL. M\THEM. 104

que ille ideo, quia tribus lineis distensus figuras

^^^ angulatas planasquc primus

figuris principatus
efficit,

lociim oljlinebit.
principium et quasi elementum cxstat in angulatis
jure in eisdem
Qui et ideo

Si duae rectae sese invicem allera per alleram

duclffi secent, autquatuor rectos efficiunt angulos,
figuris, quod unaquaique earum ex eo compona-
aut duos exteriores, totidemque interiores ex ad-
tur, et in eumdem resolvatur. Si enim ipsius tri-
tamen qua- anguli sive tetragoni vcl peutagoni, hexagonive
verso sibi invicem sequos reddunt, qui
modo ceu caiterorum sequentium multiangulorum su-
tuor rectis angulis sunt sequales, hoc :

perficiem, id est aream mcdiam punclo designa-

veris, et ab eodem puncto ad angulosrectashneas
deduxeris, unumquemquc eorum ex tot composi-
lum et in tot triangulos divisum pernotabis, quot
ipse constat ex anguhs. Nam eodem modo ipse
triangulus in tres alios triangulos ; telragonus in
4; pentagonus ia 5; ahique sequentes juxta nu-
B merum angulorum suorum in triangulos dividun-

Du!K rectoe linese a^quali a se invicem spatio in- tur.Ubi subtihler id etiam evenitut, quia in trian-
ductione sua distantes et ininflnitum ducta^, nun- gulos cujusque eorum divisio fit, per triatigulorum
quam invicem concurrentes paralellx, id est «que quoque regulas uniuscujusque eorum a diligenli-
distantes dicuntur, ita : bus embadum inveniri possit. Quare satis cuipiam
potest declarari omnium planarum figurarum
triangulum pi-incipium esse.

si recta linea ab una ad aliam ducta

fue-
Quod
rit, aut rectos angulos quatuor, ubi tangit eas, ef-
ficiet, aut totidem rectis aequos, binos
scilicet in-

teriores, binosque exteriores sibi ex opposito in-

CAPUT VII.

vicem aequales taliter De speciebus trianguli.

r^
Possent quidem et aha nonnuha de hneis et an-
Est autem triangulus, qui ct Irigonus sive tripleu-

rus dicitur, plane figura tribus rectis hneis sive la-

teribus et totidem angulis tcrminata. Hujusspecies
tres sunt, orthogonius scilicet, et ampligonius, at-
gulis inveniri et dici. Sed haic ingredientibus suf- que oxygonius.
ficere putavi. Orthygonius est triangulus unum rectum angu-
lum habens ct duos acutos, taliter
CAPUT V. :

His tribxis anguli speciebus omnis coagulata consistit

ftgura.

In omnibus ergo, ut dictum est, planis flguris,

quffi quidem angulata? sunt, unam vel duas, vel A recto aulem angulo, quem habet, nomen pos-
sidet, Orthon quippe Grajce i-ectum : «^one angulum
certe omnes has angulorum species necessario in-
venis unam, ut omnes angulos rectoshabeant aut sonat, Inde Orlhogonius quasi rectiangulus dicitur,
;

hebetes omnes, vel omnes acutos; duas, ut ahos Ampligonias est triangulus unum hebetem et
angulos rectos habeant, ahos aculos, aut alios hc- duos aculos habens angulos, ita ;

D
betes, alios acutos, aut ahos rectos, alios hebetes ;

omncs, ut et rectus, et hebes et acutus, quod ta-

men rarius evenit, ut in una aliqua inveniatur fi- Qui et ipse ab hebete angulo suo identidem ac-
gura. Quod totum posterius in earum satis forma- cepit vocabulum,
lionibus clarebit, Nunc jam de tnangulo, qui in Oxygonius aulem est triangulus omnibus acutis

planis figuris naturaliter primus occurril, sequens angulis determinatus, ita :

ratio quae videbuntur aggredi tentabit.

CAPUT VI.
De principalitate trianguli.

Triangulus, ut in arithmeticis satis a Boetio de-

claratum est, ideo planarum prineipium cxistit fi-
gurarum,quia tria primumrectM iineie supcrficiem Unde ab aculo, quiaoxj/fl sonat, appellalus cst*

seu latitudinem aliquam possunt includere, DuitJ Hic vero et unius speoiei angulos et asqua latera

quippe rectoe nihii possunt spatii circumdare, at- potest haberc : quod iu prioribus omuiQO est im-
 106 DE GEOMETRIA. t06

possibile, ul el quivis facile inleliigerc,el in figuris A aculi supcrantur a reclo.El in orlhogonio unus re-
eorum ocuiis valet approbare. cliis esl, in inleriores, id cst aculi,qui ilem,ut di-

Habent etiam iidem trigoniqusedani aliaquoque ctum est, unum rectum angulum complenl.

Iria ad discrelionem sui vocabula. Alius enim eo- In oxygonio quoque duo acuti unum recliim su-
riiin i^^opleunti, alius isoceles, alius scdlenos dicitur. peranl.sed duobus lanluni ininorc^ Piinl,quanlum
Isopleurus esl qui omnibus a^qualilnis continetur lertius supplerc poLerit aiigulus.Et juxla hanc ra-
lateribus. hos quippe eefjiutlv;; pleurot hilKs di- tionem,ni fallor.erit intelligcndum quod iu cate-
citur. goriarum AristotehsCommeutariis aBoetio dictum
est : Multi svpe movere soliti sunt scrupuhim : sci~
mus tnanguhtm tres interiores angulos duobus rectis
Isople- angulis haberc eequos.
vrui.
His interim de natura triangulorum expeditis,
qualiter quisque angulus, utrum rectus an hebes
lsoceles,qa\ duo habet latera a?qua]ia, qui etiam
aut acutus sit, discerni queat brevitcr dicamus, ut
quasi cruribus insistit ; tertium insequale, unde ct
cerlius requirenti ulrum triangulusquisque ortho-
isoceles, quasi aequicrurius dicitur. B goniuA', an ampligonius sive oxygonius sit,probare
Scalenos,qm omnia latera injcqualia invicem co valeamus.
tinel ; diclusque scalenos quasi gradatus, eo
quod
velut gradibus, de uno in ahud transfertur lalus. CAPUT IX.

Sed isoplecrus, id est aequilaterus solus dictus potest

Quomodo tres angulorum species discerni valeant ?
esse trigonus oxygonius; isoceles vero atque sca-
leni et orthogonii el ampligonii, ipsique item axygo Si de aliquo angulo, utrum rectus an hebesacu-
HH poterunt fieri Singuli quippc eorum et duobus ^yg^g gjj^ dubilaveris, hujusmodi experimento uli
lateribus tpqualibus,tertioina?quali,etomnibusinse poleris. Ab angulo, de quo dubitas, in utraque ii-
qualibus soient formari. nea, quai in eo conveniunt, aequalem mensuraincu-
CAPUT VIII. jusvis longitudinis sumptam punctis utrinque nota-
De natura triangulorum. to, etab uno ad aliud punctum rectam lineamdu-
lilud quoque in his triangulis speculare, quod cens, eamque in duo aiqua dividens, medietatem
juxla supradirtam superiusangulorum quanlitatem cjus punclo signabis.Aquo videlicet punctosiipsa
i n omni trigono ampligonio exterior, id est hebes eademque mensura,qua medietatera linea; essein
ingulus major
an esl utrisqueintenoribus, id esl acu- ^ venisti, angulus ille, de quo queesieras, distabit,
lis in ipso scilicet ampligonio trigono ex adverso rectiis eril.Si longius distans ab ea mensuraatlin-
conslitulis, ipsique duo non solum exteriore sed gi nequiverit,acutus si aulem propior a prsefata
;

etiam recto angulo minores probantur, ut in hoc: transgreditur mensura, obtusus, id est hebes esse
dignoscitur.Verbi gralia, sit anguJus, de qaio dubi-
tas, a :

In omniquoquetrianguloduo anguli quoquomo-

do sumpti duobus rectis angulis minores sunt.
In omni etiam Iriangulo minus latus majorem
angulum, majusvero minorem efficit.
Si in quolibet trianguli latere a finibus lateris dua^
iutrorsum inclinata; angulum faciant,
rectae lineai
a quo in utraquelineaaequali meii.sura distel6 etc.
ipsaiquidcm cajleris trianguli lateribus minorcs
j^Medietaslineffi a 6 ad cductajfit d. Si crgoa dpun-
sunt angulum vero majorem efficiunt ila
; :

cto hei ccla ajquali mensura distent,rectusangulus

« erit.Si minor ad a fuerit, quam ad bcl c,hebes.
Siautcm major, acutus angulus « csse non dubi-
tatur.
Yel aIiter,.juxtaPylhagorai inventum.Ab angulo,
de quo dubitas, in unaejus lineatrcsaequaleslongi-
In omniorlhogonio lriangulo,soIus rectus angulus tudinis mensuras,utpote pedes,in ailera ejuslongi-
duobus rcliquis interioribus, id est aculis, probatur tudinis qualuor diinctiens,ubi utriuque fucrinttcr-
«•qualis. In oxvfjonio autem Ircs interiorcs, id esl ininalai, punclis signato, ct ab uno horum puticlo
acuti singuli duobus rcclis angulis a-qui .sunt, ot ad allcrum lineam rec^lam dcducito Et si ha*clinea
omnino in omnibus Iriangulisidem cvcnit, uttrcs quinque a-qualitcrpedcs liabuerit, angulus ille, de
corum anguii duobus rectis angulis a^qui sint..Nam qiio dubitas, roctus crit ; si pliis qiiani quinque,
in ampligonio quanlum cxterior, id cst liebes an- hebes; si aulcm minus, aculus apparebit. Kxempli
gulusrectum superat,tantum duo interiores, idcst causa, sit ipsc angulus e.

Patbol. CXXXIX.
ft)7 SILVESTRI II PAPiEOPP. PARS I. -DE DISCIPL. MATHEM. 108

£ Asoierliam decelignorare), horum eliam re erit

excmpla snbiiolare :

in una linea Ires mensuras quasi pedes

ab hofi
ab eodem in altera hnea usque
usquead^ metior,
inter / et ,9,quinque
ad /"duo.Si ergo in hac Hnea
invenio,a angulum
ejusdem longitudinis mensuras
minime dubito; si au-
reclissimum natura cogenle
quinque,hebetem si mmus, mter
tem plus quam ;

acutos eumdem putari debcre certissimum teneo,ut

vero recta;,quibus
insubjecta formula patet.Linea;
plana^Jigurse
irigoniseu telragoni,etahaiquEedam
his ferme vocabuUs designantur.
determinantur,
CAPUT X. B
De appellationihus linearum in fyuris.
Linea qua? in una parte figuraj directe et
non obU- 1SO
quodsuper ipsam
que iacet,tos nomen accepit,eo
figurafundatasit.Quse veroinsummoquasi in cul-
mine figurBe simiUter directim ducitur,comM5;u.s ap-
pellatur,atquejusum[deorsum] a summo directim
more perpendiculi pendens,ubi basi coraustove con-
jungitur,rectumangulumefficit,fa//te//sive/>erpem/i
vocabulum suscipit.Ula autem quse,oblique
cularis
vel acuti anguli
jusum sivesusum deducla,hebetis
id est obliqua sive
effectrix videtur, hypolenusa,
podismus nominatur.
Ex harumautem linearummensura,maximeque
catheU et basisseu corausU, qua^ scilicet longitudi- q
nem laUtudinemque figura; determinant, conslra-
tamembadimensuram, ut superiuscommemoravi-
mus, vesUgare debemus. Sedquamvis ampligonius
propter angulum majorem a quibusdam praipo-
natur, oxygonius vero propter isopleuron, qui et
angulorum ct hiterumsequalitategaudet, priucipa-

lior pulatur.Nostamen orthogonium cum reHquis

suistumpropterrecU anguli principatum,tumquod
raUo ejus aperUor cerliorque sit^et ab eo ampligo- 10
nius oxygoniusque regulas acciperc videantur, me- S5
rito his anteponendum sesUmamus.
CAPUTXI.
JDe Pythagoricis orthogoniis.
Interomnesdiversorumlatorum triangulosortho- ^
gonius illequodammodo speciale privilegium et me-
ritum haberc videtur,qui ab inventore Pythagora
Pythagoricus appellatur ; quod quare vidcatur, in
consequentibus manifestatur.IIic autem talibus la-
terum proportionibus continelur, ut basis ad ca-
thctum scsquitertia, hypotenusa ad basim scsqui-
quarla,itemqucad cathetumsuperbiparticns tcrtias
sit. Habet quippc calhctus pedcs, aliasve
minores
vel majores mcnsuras in eisdcm proporlionibus,ut
subscripti,

CAPUT XII.

Quomodo minutise addantur ftguris.

Quod aulem inlerdum qua^dam vel omnialalcra 25^

hujusmodi orthogoniorumminutiis admisUs solent Inhis itaque aliisqueorthogoniis in eisdem late-
proponi(nequeenimsagacemgcometrcnminuliandi rum pro portionibusconstitutiSjVideliceletPithago-
109 DE GEOMETRIA. no
ricis, hoc modo invenire per cathetum alia latcra A Tetragonus aulom, ut ex arithmelicis nolissi-

poteris. mum est, dicilur numerusex alio in se ducto pro-

Cathelus ter ducatur nona pars inde auferatur;
; croatus, ul i, qui cx binario ; ut 9, qui ex terna-
residui dimidium pro hasi habeatur. Si eamdem, rio ; ut 16, qui ex 4 in se ducto procreatur. Duo
quani abslulisli, nonam inventfe l)asi adjungis,hy- enim bis qualuor, novem, et quater
et tres ter

potonusam habcbis, ul ineo, quem prinuiinposui, quatuor 16 creant. Mumerus autem qui ita tetra-
cathetus, utpote 3 ter ductus efficit novem ; ablata gonum in sc ductus efficit, ejusdem elfecti a se
nona, id est unitale reliquum ejus rei, id est dimi- tetragoni latits tetragonalc vocatur.

dia basim, quoe quatcrnario tituiatur, efficit. Cui Ut autem basisquantitaspernoscalur, exnumero
basisinona superius deinpta.id est unitasreddatur, hypotenusai ductoinse, cathelinumerus itcm in se
hypotenusao unitalibus insoripta completur. Ideni- ductus auferalur, et residui numeri latus tetrago-
que in caiteris sequentibus sivede integris seu mi- nale basi, ut naturaliter insita quanlitastribuatur.
nutialis numeris rompaclis invenitur, ut in his 4, Ad catheti veromensuramvestigandam exhypo-
quae in catheto sunt, quatuorper 3ducti I2faciunt. tenusse numero item in se ducto, numerum basis
Horum nona parte, id est unitate ablala et triente in se ductum adime,et latusreHqui tetragonale pro
residui, id est 10, et bisse medietas basim in 5 et B catheto tenc. Qua; singula ulclarescantexemplis ex
triente demonstrant. Quse ilidem nona ad basim superioribus orthogoniisminimum sumo, et per
juncta podi?mum in 6 et bisseconslare manifeslat. calhetum ejus ac basim hoc modo hypotenusam
Vel alitor idem invenias. Catheti dimidio tripli- invenio. Cathetus, id est 3, in se ductus 9, tetra-
cato.nonaque parte inde ablata, basim Iiabeto. gonum facit. Item ducta
basis, id est 4, in se in 16,
Eidem trij>licalioni nona sua addatur, et hypote- tetragonum surgit. Qui duo tetragonii 9, et 16
nusa creatur, ut in eo, qui habeat senarium inca- conjuncti 23, rursus tetragonum compaginabunt.
theto, dimidia ejus, id est 3 in se ter ducta 9 creat. Cujus latus tetragonalcquodestS (quinquiesenim
Unde ablata nona 8 erit basis. Nona vero ad ipsos quinque 2.i numerum complet), hypotenusffi.
novem addita fiet 10 hypotenusa. Per cathetum autem et hypotenusam hoc modo
Similiter in oo cui *« et quadrantem in catheto basim invenies. Ex numero hypotenusa^, id est 25,
posui, dimidia hujus, id est 2. et S. ot £ ter ducti cathetum in se ductum 9 aufero, et reliqui, id est
7, et S. et \^ot £ numerum faciunt Hujus nona 16, latus tetragonale, quod est 4, basi ascribo. Ad
cathetum vero reperiendum ex eodem 2b,hypote-
id est ^^ et dompla 7 basim reliiiquit. AddilaQ
nusse numero in se ducto basim in se ductam, id
autem iS ot \X hypotenusae tribuit. est 16 detraho, et reliqui novenarii latus, id est 3,
Vel aliter. Catheti dimidiumsexiesducatur, nona dabo catheto.
indepars auferatur.reliquumdimidium pro basiha- Item, ut et in majoriexempIumdem,sumo eum
beatur. Basi inventa^ eadein nona addalurjOt hypo-
qui catheto 12, et in basi 16 lenet, numerosque
iii
tenusa creatur, ut in eo qui 9 in catheto habeat. ex utrisque in se ductis confectos, scilicet 144 et
Medielas ejus, scilicet 4 et semis, sexies ducla 27
2b6, conjungo, et ex utrisque confecli 400 numeri
efficit Hinc nona parteidest3 ablata roliqui 24,sci- latus tetragonale, id do hypolenusfe. Ex
est 20,
licet dimidia, id est 12, basis erit. Cui 3 id est quibus iterum 400, si cathetum in se ductum, id
nonasuperiore, junctis in iS.podismum consliluit. est 144, abstraho, rehqui 2b6 numeri UiUis, id est
Nihilominus in eo, cuisex etxlponiturincathe- 16, basi tribuo. Quod si eisdem 400, basis in se

lo, dimidia, qu» esl 3 \ (quadrans) ducta, id est2b6, adiinatur, 12 qui residui, id est
sexies multi.
plicata, 19 facit. Inde nonaparte, quaeest 2(G/oi- 144, illius numeri latus est, perpendiculari, id est
catheto donatur.
iii vetus z. siliquam interprolatur) z. S et'^S. ab-
:
^ Et nc in minutialis quoquc orthogoniis
Jdata remanont 16 et^.^quinque. Quorum dimi- exemplum
darc subtcrfugiam,eum accipio, cui superiusOetVc
diiim, id cst 8, ct^^sextulaqiic basim compIcl.Cui
in cathelo po.sueram, ipsumquc calhetum regulari-
nona pra^fala superaddita podismum, id est 10, ct
tor, quod abacislfc facillimum ost, in se duco, et 40
S. quinque o facit cum summa dubietale seposita.
^•(5^(5^c^''^8"0'i"m invenio. llem basi, qufc est 64
Est etiam alia regula miilto diligcntiori specula-
lione dignissima, qufc in his Pylhagoricisorthogo- ' ^S ^ f •^•^S.^gy.v.H. M.S5^
niis prorsus verissima, omnibusorthogo
et in aliis
yf .M V^cttertia.8 .in se ductaflt telragonu37i.
niis vel omnino vera vel veritali proxima est.
/^^ ^^^^SS^^ terlia unius. Hi duo letra-
Hac quippe in omni ferme orthogonio trigono 3 th
per duo quaivis latera tcrtii poleritindagari qu;in- goni simul jiincti laciunt telragonum 101 Ys^ ,'
/^

titas naturfo constitutione cerlissima hoc modo ct duas siiiqiias ot tcrliam unius siiiqufe continen-
:

Ut ergo hypotenusa inveniatur, catheli numc- tcm. Ciijus lalus tctragonale invcntuni, quodest 10
rus in se, ut telragonus fiat, ducatur, eique basis S. K ct C. (iiam boc in sc miiltiplicatiim cumdem
numerus in se simililer ductus conjungatur. Hujiis reslituit liypoleiiusfc ostendit quartilatcm. Ex eo-
simul suminfc cx diiobiis scilicct tetragonis con- dem autem hypotenusfe numero in seducto,idest
fectae latus tetragonalc qu.esitum et invenlum hv-
TIF ^ duabus siliquis et tertia parte siliquac, s^

polenusae numerus esse scialur. calhetura in se,idest 40,S,(^j^dempseri3, rellquii

1)1 SYLVESTRI II PAPiE OPP. PARS I. — DE DISCIPL. MATHEM. U2
deslll S.bi./ duarum siliquarum et Iricnlis A pgj. ^G ^C 9
'^2, et medielas siliquse, tolii
siliquae iatus erit basis. id est 8 ^(C{' Ex eodem quaiititalem indicat areoe. Eodemque modo in
hypotenussR numero basis in se ducta dempta si caiteri:^.

fuerit, remanenlis, id est408, et : ,-< latus tetrafi-o- Qiiod si minores quoque pede mensuras utpole
nale, quod cathetum restiluit. Atque lia^c
est C, paimos, uncias, digitos in praidictis embadis, quot
regula in cajleris quoque orlhogoniis probare vo- quantas
sint, velis scire, respicito in superioribus,

lentem nunquam falht, si lineares laterum men- ex his singulis pedis constrati capiat mensuras.
suras invenire libuerit. Rccipit quippe pes constratus, ut dictum est, pal-

Ad constralam vero embadi, id est areai quan- mos quater qualernos, id est 16, unciasvero duo-
titalem in his Pylliagoricis orlhogoniis invenien- decies duodenas, id est 144, digitos decies sexies
dam hujusmodi haberegulam; triumlalerumquan- sedenos, id est 256. Per hossingulosnumerosprio-
titalcs, videlicet catheti, basis et hypotenusai in rum aream orthogoniorum multiplicato, et in
unum medielas hinc sumalur, et ab
colligantur ; priori quidem area, quae 130 pedes constratos ha-
hac basis auferatur qui remanet, per cathetum
;
bet, invenies palmos conslratos 2400, uncias21600,
multiplicetur, et summa inde nata duplicetur; du- digitos autem constratos 38400.
plicata per quarlam sui parlem multiplicetur, na- In sequentibus vero, cujus area consti^atospedes
tseque inde summoe latus telragonale pro embado 26^' 5.^0 .x^.i^ ^^ medium ejus continet,
habeatur. Verbi gratia minimi in superioribus
: reperies palmos 427.-j^j. >j^.^ et duas siliquas;
orthogoniis trium laterum numeros, id est 3,4,5
uncias vcro 3850 quinque , digitos 6862,
conjungo, fient mihi 12; horum medielas 6 erit.
Inde sublata 4, basi, 2 residui percalhetum, idest 5f-^ quinque ^, et duas siliquas contineri. Et
3, ducti 6 fariunt qui multiplicati 12 redduntur.
;
eodem in caBleris modo.
Hi per quartam sui partem, id est per 3 ducli, 36 Quod si etiam ager hujusmodi orlhogonii sche-
efficiunt. Horum si latus telragonale, quod est 6, ma tenens proponilur, utpote cujus cathetus 60,
accipio, areae orthogoniique hancsummam habeo. basis 80, hypotenusalOO perticismetiatur, et, quot

In prim» quoque, quem cum minuliis posui, eo- jugcra vel quot agripennos contineat, inquiratur;

dem modo, lalerum sumas, id est 4,

primo, per catlielum, id est 60, basim, quae est 80,
si 5,^^ j^ multiplico fient 4800. Horum medietatera, id est
copulo, 16 conficio. Media, id est 8, inde sumpta
:

2400 pro constratis totiusagri perlicis habeo.Post

basique, id est 5 ^i inde ablata, residuis, idest 2
Q autem, quoties in hoc numero constratae perticaj
CCper cathetum, id est 4, ductis, 10 CC habeto
unius jugeri 288, vel agrippenni unius, idestl44
His duplicalis, 20 i. "^ facio, quibus per 4 sui, id cohibeantur, inquiro. Sunt vero in 2400 octies 288,

est 5 '^ ductis fient 113, Hujus tetrago- et insuper tertia eorum pars : 144 vero in eodem
Jj/Vf
if\CC numero sedecies habentur et bisse eorum igitur
„„i^i,.*..^
nale .,..r.A ^ot
latus, quod est 10 CC „:
si
^.
sumpsero, .u^j:
embadir.
;

inproposito agro orthogonio triangulo8jugera, et

totius planitiom impleo, eL ita in ca?teris.
tertiampartem jugeri,agrippennosauteml6,etduas
Multum vero simplicior faciliorque et expeditior
tertias agrippenni unius continerinondubium est.
erit i-egula embadi inveniendi in omnibus orlho-
Sed quoniam de invenienda in his orthogoniis
goniis una in omnibus prorsus triangulis univcr-
embadi quantitate satis dictum est,aliam regulam
sahbus, ut scilicet per dimidium basis callietus
adhuc, qua per hypotenusa; et cmbadi numeros
mulliplicetur, et quod inde creverit, pro embado
cathelum et basim reperiunt, subjici putamus, quoe
habeatur. Quod idem erit, si conversim per dimi-
esl hujusmodi :

dium catheli multiplicetur basis integra, et inde Numero hypotenusa? in se duclo quatuor emba-
natum embadum dicatur vel si lotabasis per to-;
dorum numerositas adjiciatur,et hujussiraul sum-
tam perpendicularem ducatur, et natiinde nume-D
^^ j^^t^g tetragonale sumatur, idque basis et ca-
ri medietas areaj tribuatur. Cum enim per calhe
theti numerum simul complecti non dubitetur. Ut
tum per longitudinem latitudo ducitur,
basis, vel
vcro uLriquc corum, basi scihcct et catheto, suus
quadratiareffiquantitasinvenitur.Quem cumtrans-
distinctcnumerus rcddalur, cx numero hypotenu-
versim ab angulo ad angulum medium divido,duos
sa^inseduclo4embada subtraho, et residui adhuc
nimirum Iriangulos sibi invicem a^quos efficio,
numeri latus tetragonale sumo idque superius ;

quia in utroque eorum medietatem areai tetragoni

invcnto numero, qui basim et cafhclum confuse
invenio.
Sed huic ut excmpla quoquc rcgukc subjiciam, oontinebat, adjuugo, ct horum simul medietatem
niajori cx his, utpolc basi, propriani tribuo. Ip-
cx superioribus orlhogoniis ille mihi proponalur,
cujus cathctus 15, basis 20 pcdibus annotatur. suni vcro latus telragonalc si ab eodem numoro,
Miilliplico itaquc per calhetum basim hoc modo :
qui basim simul et calhetum continet, aufero, et
15, 20, fient 300. Ilorumdimidia, id est 150, toLius residui dimidium sumpsero, minus ex his latus,
arese pedum constratorum indicat numcrum. ulpole caLhclum ropcrio. Vel aliler : ex nunioro,
Eodeni modo in illo cum minuli;s mislo, cujus qui basini oalheLumijue paritorconLinot, inventam
cathetus pcdes 6 ^-^, basis8Vi(5~o possidct,basis basim aufero, et rcmanet calheLus vel cathetum
percathetumregularem ductaclficit conslratos pc- repertum adimo, cl reliqua erit basis.
des 53 A \
y siiiquam. Horum mediclas, qua? e.^t Qua> omnia ut aperlis certificentui' exeraplls, iu
lU DE GEOMETRIA. 114

quibuslibet superioruniprobentur orlhogonii?. Su- A oblulit speculaiiduni. Queniounque superiorumor-

nio itaque euni, cujus hypotenusa 10, emtiadum 2i thogoniorum ad alium comparare volueris juxta
pedes possidel. Ducta in se hypotenusa sic progre- quud Plato in C.osmop«ia TimaM de planis figuris
ditur. Huic quatuor enibada juncla 190 consur- proponit, Boetiusque jn arithmeticis de lclragonis
gunt Cujus numeri lalus, (juod esl i, basis simul 1 tanlum per cxemplum ostendit,unam inlcreosgeo-
et calheli numrrum concludit. Qua; ut cernere va- metricam mcdietatcm, quto utrunuiuc una propor-
leam ex numero hypolhenusa:' in se ductre, id est tionc conjungat, te invenire miraberis.
100, embada quatuor, id est 96, aufero, et rema- Primam quippe ex pra-scriplis Orthogoniis aream
nentis quaternarii latus tetragonale communi 6 implet; quem si ad secundujn, qui 24 conlinet,
utrorumque numero, id est 14, adjungens, 16 ha- comparavcris, unum solum intcr cos numeruni,id
beo. Cujus medielatem, qutP est 8, l)asi assigno. cst 12, qui utrosque una, id cst dupla proporlione
Si vero ex communi utrorumque numero, id esl conlinet, reperire poteris.
14, ipsum iatus, qui binarius, adimo, reraanent
Item inter secundumet terlium, id est, 24 et j4,
duodecim. Cujus dimidium, id est 6 repra^senlant
medius numerus 36 invenitur; qui ad ulrumque
cathetum. Quod idem erit, si inventam basim, id
sesquialtcra habitudine comparatur. Inter tertium
est 8, a communi utrorumque nuniero, quiest 14,
g etquartum, id est '.ii ct 96, mcdium VJ numerum
aufero, vel si inventum cathetum, id est 6, ab eo-
sesquilertia ulrosque proportione continuantem
dem communi numero, qui est 14, aufero. adinvenis et quoscunque quibuslibel inlermissis
;

Iteniillumassumo, cujus podismus6. j5 emba- invicem conferes, idem sine errore pernosces.
sibi

dum 10, ^ continet. Podismus, idest 6 ^A in se Nam si item primum ad quintum, id est 6 ad 150
conferas, in medio nihilominus 30, qui quincupla
duclus 44. "V555* ^'''^^''- ^^^ embada 4, id est 42
utrosque collatione continuet, investiges. Item si
Cujus latustctra-
55 adjungo 87. S. ^S '-'«"fi^iO'
secundum et sextum, id est 24 et 216 compares,
gonale, quod est 9 V^ catheli simul et basis
quan- 72 medium tripla utrosque proportionecoadunan-
tilatis comprehendit, Qui ul segregentur ex nu- tem recognosces.
mero podismi 44,^(C(^ embada 4, id
in se,id cst
Xec si integros ad minutiatos,et minutiatositem
est 42 CC subduco, et remanent 8, 55o(^- ^^' ad minutialos ad se inviceni orthogonios conferre
jus latus tetragonale quod est "^ si a communi
1
cupias,aliquem te scrupuluiii offendere metuas.Nam
utrorumque numero, qui est 6\i, adimatur resi- si item primum,id est 6 ad eum qui 10 Qv embado
dui, id csl 8, dimidium, scilicet qualernarius, ca- coulinet conferas, in medio qui sesquitertia ad
8,
thelum determifiat. Idem vero latus, quodest l^^ q utrosquehabitudinese copulet, mox aspicias. Item
ad eumdem communem numerum, qui est 9^^ si eumdem, qui lojj ad sequentem, qui 18*^ ^z
adjunctum, 10 5Sconficit.Cuiusmedietas,aua'
.Cuji o et
concludit,veliscomparare,mediusl4 numerusgeo-
metricce medietalis proprietates intereos probatur
vt est, basim haud dubie reddit. Et hse quidem
interim sufficiant regulae, quas de Pythagoricis ad obtincre ; 14 namque numerus 10 ^^in se continet

prccsens potuinius invenire. el ejus quinque sexlas decimas, ct itcm 18s^ J^

Formanturvero et alii ex ipsis Pythagoricis quos codem modo 14 in se continet et ejus ."i sextas de-

supra diximus, tripleuri, si eam quantitatem,quam cimas qua; proportio super quinque partionssex-
;

supra basis habuerat, cathetus accipiat, et, quam tasdecimas appellatur. Itaque ne diutiusimmorer,
cathetus possederat, basis alternatim quantitalcm qucccunque talium orthogoniorum alii conferas,
sibi assumat,ut in subscriptis.Sed in eorum reuuiis uiiuin inler eos, ut diclum est,numerum, qui om-
orthogoniorum diuliusnon arbitror immorandum. nes geometricff> niedielatis proprietales custodiat,
.Nam univcrsaj regulaj qua? in superioribus Pylha- inlitubanter invenire poleris. Sed hic numerus,
ad laterum quantitalem alternatim dig-
goricis sive geometricam scilicet proportionalitatem efficiens.
nosceudam, sive ad mensuram area^ invenicndam D ^o'^ niodo crit inveniendus
tradila^ sunl, el exemplis dilucidata; sunt, in his ni- Cathetuspriorisorthogonii perbasim multiplice-
hilomiuus eamdcmconsequenliam probanlur reti- tur sequentis, sive, quod idem erit, basis prioris
nerc tantum (Notat hic sequentia vetus glossator : [)crcathetum ducatur sequenlis, et nati inde nu-
Liltera falsa esl. Sed is est sensus: in hoc dilferunt nicrimedietassumalur,etpromedielalegeometrica
a Pythagoricis, quod basisPylhagoricorum erit ca- iiileripsos orlliogonios habcatur, ut intor 6 et 24.
Ihetus islorumctc converso),quantum siinquibus- (iallictus prioris,qui cst3, per basim sequentis,(juae
dani illarum ad cathclum specialiter videtur perti- 8 habet, ducatur, et 2i- creantur. Cujus jnedielas,
ncre; hic basi, ct quod ibi basi, Iiic catheto quis qiiic cst 12, loco geometricai medietatis inter 6 et
meminitattribuere. Quod ob cavendam prolixita- 2i- staluatur. Vel alitcr
Irm ne.jam vidcar rpplicare, diligenti?e et proba-
Ipsa Orlhogonioruni embada interscmultiplicen-
tioni lectoris malui rclinquere.
tur, natique inde nuineri latustelragonalc progeo-
CAPUT XIII. metrica inter eos collocetur jnedictatc, ut in supra
Dc Geometrio triyomorum prcediclorum.
dictis,qui28 "^et.j^ /^ in cmbadis suis conlinent,
Sed nequaquam silentio putotranseundumquod
interim, dum haec scriptitarem, ipsa mihi natura embadainterse ductain 1606 j^fSurgimt.Horum
 :

IIS SILVESTRI II PAPiE OPP. PARS 1. — DE DISCIPL. MATHEM. H6

latus tetragonale 4 et S. invenitur, gcomelricacque A lenus. Nunc de reliquis orthogoniis vjdeamus.
et
medietatis proprietates inter ipsos orthogonios Sunt item alii orthogonii non iisdem laterum pro-
conservare dignoscitur. portionibus^ quibus superiores, conjugati, sed ad
Ulud quoque in his volo consideres quod ipsa ea- ipsorum tamen similitudinem tali in lateribus nu-
demque proportione pergeometricam mcdielalem, mero insignili, ut calhetus itemque basis in se sin-
de qua dixi, orthogonii ipsi continuanlur, qua vi- gilatim ducti tales duos letragonos efficiant, qui
delicet latera coruni uaivoca, id est cathetus ca- item conjunctione sui tertium tetragonum compo-
podismus podismo sibi invicem
theto, basis basi, nant. Cujus videlicet tetragonale latus, juxta regu-
conferuntur.Nam si lateraadse invicemdupla sunt, lam superius proiatam, podismi quantitatem fa-
dupla nihilominus orthogoniiipsi collatione pcr in- ciaiit, ut subjecti sunl, una sibi invicem laterum
lervcnientem copulantur medietatam;si sesqualtera proportione germani.
sesqualtera, ct in coeteris simihter. Sed de his hac-

13S.
Hi sunt omnes tahproportione laterum connexi, sequentes, quisque ab alio diversa lalerum propor.
ut cathetus etbasis in se ducti duos tetragonos fa- tione connexus item ut prtedicticathetusinse, basis
ciant, qui duo conjuncli lerlium efficiant,cujus la- in se, et lii duo telragoni conjuncti, talem terlium
tus tetragonale constituat hypotenusam. Porro isti faciunt, cujus latus est hypotenusa.

34

CAPUT XIV. B esl, a studiosis consequamur, cuique theoremati

Qiuii utilitalfs ars (/eometricc spondeat ? sua figura subjungatur.
Geometricalestractantidiversitatesprremonslran- CAPUT XV.
dum ostquas ipsius artis tractatus spcmdeat ulilita- Nomtna mcnsurarum quibus geometra; uluntm .

tes, quatenus lectoris ingenium, insinuationis Iri- Mensuram appeUationeSj quibus utimur,sunt ha»
fida; ratione incitatum,promiUiusadlegendum,stu- digitus, uncia, palmus, sexta, qute et dodrans ap-
diosius scquentisoperis perscrutclur traclatum. Est pellatur, pes, lalerculus, oubilus, gradus, passus,
enim hujus disciplina^ scrupulosa dcscriplio, sed deocmpeda, qu.T et pcrlica appellatur quasi portica
totius dimensionis indagatione indagationumque a portando, clima, actus, qui cl aripcnnus dicitur,
commoditatecopiosadescriptio.Quain tamenquam- jugerum, centuria, sladium, milliarium.
vis arduum sit consequi, potis erit qui in ca infali- Digitus est minima j)ars agrcstium mensurarum-
gabili sudaverit studio. Qua? ut facilius, ul dicluni Unciii, sccunduni iiuosdani, digitos habol Ire-; '

* Ifi quinqne Pythagorici $ed inversi.

 DE GEOMETRIA. Ii8
Ml
secundum quosdHin, quod verius est, digituni A didale quudrali incdicliuium steteril, scd in
unum et tertiam digili. primo, aut in secundo, autin tertio, aut in aliquo
Pahnus habct digito? quatuor, uncias tres. quadrati gradu, 12 gradibus collalis, qualis fucrit
collatio inter illos aliquos quadrati gradus et 12,
Seita digitos duodecim, uncias novem, palmos
talis erit inlcr planiliem et altitudinem meusuran-
tres.
sextam dam, stalura mcnsoris adjuncta.
Pes digitos 16, uncias 1-2, palmos 4,
CAPUT XVII.
unam et tertiam ejus.
Ad ultitudinem inacccssibilem cum /loroscopo me-
Lnnercxilus pedom unum in lalitudine, utcias 23
tiendum.
in longitudine, altiludinem inaccessibilem ob
Ad lluvii vel vallis
Cubitus sesquipedem, sextas 2, palmos 6, un-
impedilioncm sit altitudo qutelibct, ut est a b, sit-
cias 18, digitos 24. que fluviivel vallis impeditio, ut est b c. Sumeho-
Gradus habet pedes 2 ;
passus 5 ;
pertica 9 ; roscopum stans in ripac,et per ulrumqueforamen
clima 60. mediclinii summitatcm « diligenter inspice. Consi-

Actus in latiludine 110, in longiludinc 120. dera numerum graduum

in mcnsura quadrali, qui

Jugerum, quod fitjunctis duobus actibus, in lon- ^verbi causa notatur quaternario numero, per quem
iludine 240, in latitudine 220.
gilud piimma totius quadrati scilicet 144 dividatur, et
Centuria 200. quarta pars reperla,vidclicet 36 conscribatur. Post
Stadium pedes 625, passus 125. ha^c de c ad rf certaspatii quantitas metiatur, quaj

Milliarium passus 1000, stadia 8. exempli 40 pcdum pra?ponatur. Itcrumsume horo-

scopum stans in fine d, et per utrumque foramen,
CAPUT XVI.
summitatcm a inspice. Perpende iterum
ut prius
Ad altitudiyiem curn astrolabio metiendum. numerum graduum in quadrato, qui signatur in
Si fucrit alliludo in fequalilate, tali poterit men- tcrnario numero, pcr qucm denuo summa totius
«urari inspectione. Sumatur ab altimetra astroia- quadrati dividatur, etpars terlia, qua? est 48, juxta
bium, el in mcdietatequadrali in postica cjusplani- quartam, qua3 est 36, conscribatur, etminor nume-
tie exarati conslituaturmedicIinium,ulhac scilicet rus de majore, id est 36 de 48 tollalur, et quodre-
posilione stetmediclinium alterius partis astrolabii manet, idest 12, cum latere quadrati, quod est
in numero graduum dierum 45, et tandiu ab eo ante 12, comparetur, et numerus i-enianens et latus
et retro cestimando pergalur, donec per utrumque q quadrali aequalis pronuntietur, et sicut ultimum
ipsius mediclinii foramen altitudinis suramitas inspi- remanens 12, quadrati latcri 12 eequale habetur,
ciatur. Qua inspecta, loco in quo stetit mensor nota sicspatium d c spatio a b sequalc affirmetur, et
imprimatur, et huic impressioni statura mensoris quola pars ternarius, qui est ultimus numerus
adjungatur. Posl ha!C locus ipse diligentcr notctur, graduum in 12, judicatur, cadem pars a Jspatium
et ab eo usque ad radiccm altitudinis lota planitics in d b spatium in d b spatio sinc dubio dicatur.
caute mensuretur etquot pedumipsaplanitiesfue-
;
Est igitur 40 a b, sicut est 40 c d, et est 160 totum
rit, tot sine dubio altitudo erit. Si vero non in me- 6 d, et est 120 b c.

B vallis vcl flumcn iO pedum

D drati latere sexies contineri nun iluhitantur, et in-

CAPUT XVIII.
lcrvallum slationum mcnsoris 12 pedum nolabiles
Item de eodem
habealur. Ilis peractis minuscontinens ternarii, id
Si quideminens inaccessibile fueritajstimandum cst quaternarius de majori continenti, id est se-
cumhoroscopo, stet altimensorin metiendiemincii- nario semel tollatur, et binariiis, qui ronianet, in
lis arlifinio, suspicialque per utrunique mediclinii menle habcal.ur, et ipsum inlervalluiii slationum
foramen,quosqueinluealnr altiludiiiismensurandffi mcnsoris duplum injtccessibilis aUi dicatur. Et ut,
cacumen. Quo inspeclo, gradus quadrali numeren- quod dicimus, in omnibus nolum habcatur, uni-
tur,qui exempli manircslalione 3computentur, qui vcrsalis regula in nullo vacillans ponatur. Subtra-
in 12quadratilaterequater continetur. Hoc peraclo clionc conliiicntiuni nuiiicroruin facla, si unus
landiu anle ct retro pergatur, doncc jam visum ca- rcinanscrit, iniorvalliim slalio num mcnsoris allo
cumen altitudinis mcliond.e ilerum videatur. Quo oiqualc erit ; si (liu), dupliiiii; s iria, Iriplum, cl
viso numcrus graduumquadrati dcnuo inspiciatur, sic in scqucnlibus :

ct verbi gratia2 habeantur, qui in 12, id est qua- Tali pictura fit declaratio pura.
119 SILVESTRI II PAPyE OPP. PARS I. — DE DISCIPL. MATHEM. 120

A ri, dirige inluitum per utrumque foramen medi-

clinii, donec terminetur intuitus in metiendae
quanlilatislimite. Posthsecin quoto gradu quadrati
mediclinium stet, inspiciatur, et ipse numerus gra-
duumsuperior cum 12conferalur, qualiscompu-
et

tatio fuerit graduum ad 1 2, talis comparatio staturae

metientis ad totam planitiem. Verbi gratia : sit

stalura mensoris a b, planities b c, numerus gra-

duum 3, qui ad i2 comparatus quarta pars ejus
dubielate sublala invenilur. Igitur a b, quae est sta-
CAPUT XiX.
Ad altiludinem cum horoscopo meticndam. tura metientis,sici c,idest planitiei quarta pars in-

Si vio cum horoscopo quarnlibelplaniliem meti venitur,sicutternarius inl2pars quarta comptatur.

CAPUT XX.

Ad metiendum cu7n /loioscopoputeum.

Primo perpendatur diligenter a geometra qua-

lenuscirculatio putei perpendiculo perpensa sequa-
lis habeatur. Deinde cujus quantiludinis sit ejus
CAPUT XXI.
diamelrum inquiralur. Invento diametro, stans Ad altitudinem arboris, columnse, vel turris per um-
mensor super putei labrum despiciat per medicli- bram cum astrolabio inveniendam.
nium astrolabii lateris oppositi terminum. Quo Si vis alicujus arborisaut columnaevel turris, vel
viso, numerus graduum, in quo mediclinium cujusquam talium in plano duntaxat loco stantis
stelerit in quadrato, cum 12 comparetur. Et quo G
altitudinem per umbram ipsius invenire, suspenso
modo sehabuerit numerus graduum in quadrato aslrolabio, solisque radioper utraqueforamina ha-
ad 12, sic se habebit diametrum ad profundi- IhidadfE directim immisso, vide iu qua parte laleris
tatem putei et ad staturam mensoris. quadrati, quod in 12 divisum est, directa ipsius

halliidadK stetlinea, etquamcumque proportionem

Sint autem gradus, exempii causa, 4 et diame- numerus partiumsupraalbidadaapparentiumad 12
trum 4 pedum. Sicut ergo 4 est ter in 12; sic dia-
; ad totum latus quadrati habuerit, eamdem
id est
metrum est in profunditate putei et statura men- procul dubio proportionemaltitudo.quamiuvenire
soris. Qua slatura ablata, quod remansei'it, habe voluisti, ad unibram in planilic a se factam babe-
profundilatem putei. Subjiciamus ergo figuram pu- bit. V. g., si duaj partes siipra apparcnt, adquasl2
lei certislilteris insignitam. Sit ergo 4 pedum ac, sescuplam habeat proporlionem, sescupla quoque
hoc diametrum
est ; sit putei altitudo a b, sit ejus ad altitudinem umbra si tres appareant, quadru- ;

diamelrum ac sit ; statura geometrae c di pedum. pla ; si 4, tripla ; si .•>, duplex superbipartiens
Eia constituamus 4 pedum« diametrum, et j)
c, id est quintas;si6, dupla ; si 7, super quinque parliens
dirigamus intuitum per mediclinium de a (/ ad b. scptimas ; si 8, sesquiallera : si 9, sesquilertia : si

Post ba?c gradus, qui, exempli causa, sunt 4 cum 10, sesquiquinta; si omnes,
1 1, sos([iiiundeoima; si

12, Iripla proportione conferamus, ct o c, qui et aequaeritaltitudocluinbra El omninocujusciinque

ipsi 4 sunt ad d e, in eadem comparatione pona- proportionis Iriauguluin alliidada in quadrato ipso
mus. Est igitur 4 pedum a c, 12 pedum d e, 4 pe- efVecerit, ejusdem proportionis triangulum umbra
dum a c, quse est statura metientis. Quibus 4 su- cujusiibet erocti corporis in planilie stantis for-

blalis, id est d c de d e, remanent c e oclo podum, mabit. In ipio videlioet triangulo ipsa iiuimbrala
quod cst altiludo piitci. planilios basis ost, orocta altitudo cathetus, radius
 121 DE GEOMETRIA. ias.

solis umbram transversim liniilaushypolenusae vi- A parlibus adjicias. Quidquid aulem in umbra vel
cem dignoscitur liabere. augmentalione creverit, vel subtractione remanse-
rit, pro mensura illius rei habeto.
CAPUT XXII.
Item de eadem re.

Si vis inveaire qualiscomparatio sil alicujus um-

brae cum aliquo corpore in quacunque diei bora,

sumalur aslrolapsus, et, radio solis per mediclinii

foramina exeunle, aspicialur in quadralo in quo
gradu mediclinium stet; el, qualis collalio illius
gradus cum 1'2, talis umbrie cum corpore hoc ;

tantum proviso quod, quando mediclinium stet in

dextro latere climatis, major est unibra quam cor-
pus; quando vero in sinistro, majus cst corpus
quam urabra. B
CAPUT XXIII.
Ad altitudinem cmn speculo vel pelvi metiendam.
Posilo in speculo centro, vel in media scutella
plena aqua, constituatur in plano arvo, et tandiu a
geometra huc illucque trahatur, donec per medium
ccnlrum unius supra dictorum cacumen rei me-
tiendte aspiciatur. Cacumine invenlo, spatium,quod
Coraponituretiam aliud instrumentumad altitu-
continetur inter pedes mensurantis et centrum
dinemsine difficultate inveniendam, quod hac de
causa a sapiente [Glossula Pythagora) invenlum
speculi, vel mcdium vasis limphai pleui, diligenter :

putatur, quiavisum humiadjungere difficilemenso-

mensuretur, et post haec non minus caute staturae
ri, inconveniens speclatori putabatur, sumitque
metientis comparetur ; et, ut fuerit illud spatium
metientis staturae, linea a medio centro quantitatem suce magnitudinis a raagnitudine sta-
sic erit spe-
turae raetientis.
culi usque ad allitudinis radicem rei metiendse.
Exempli causa, addatur plana figura:
Constiluamusarundinemtalimagnitudine, utdu-
G plari proportione proportionetur mensorislongitu-
dini; cujusmedio alteraarundoorthogonalitercon-
jungatur, quae,staturae mensoris longitudini aequa-
lis, eicuiconjungitur, subduplahabeatur.Hoc ergo

instrumentum sic compositum tandiu ducatur a

mensoreperplanum,donec per summitates istarum
virgarum reimetiendaeconspiciatursumraura. Quo
inspecto tanta altitudo dicatur, quantura spatiura a
loco in quo raensor stat ad radicera altitudinis,ad-
juncta statura, mensuratur. V. g. sit statura men-
soris «, b, arundo sibi dupla c, d altera arundo istius
medioorthogonaliterjunctaa, e, altitudo metienda
f, (j, spatiura a raensore ad radicera altitudinis h^g.
Hoc tamen nullo modo raensor obliviscalur, quin
jv huic dimensioni omnique perpendiculo aequipen-
dium appendatur, quod geometricaliter institutum
ad mensuram paratur. Exempli causa, subdatur
plana figura.
CAPUT XXIV.
F
Ad aestimandani aijusrjKc rei nUiladinem sole lu- -^
cente. c ^^
Oufficunque res posita fuerit sub divo, umbram
emittit, sed non sibi semper jequalem.
Quapropter
umbrffi ipsius quotam partein volueris, eligas.
, ^^^^ t.
De-
indevirgulam coa^qualem hiiic parti in terra sta-
<
luas, et umbram
exinde cadenlera seu por pedes
e o
seu per palmos, seu per uncias dividas.
Si major
< M
inventafueril umbrn quam virgula, quanlum umbra
virgulam superat, tanlum a singulis, STATJNA AD B D
quarummen- <>

suram virgula habet,sublralias. Si autem minor .ir.NcrA j

osl j

umbra, quanlum virga superal, lantum

pra^dictis planities
 .

m SILVESTRI II PAPiE OPP. PARS I. DE DISCIPL. MATHEM. 124

CAPUT XXV. A tienda, et similiter superiori alia componenda erit

Ad planUiem virga vel arundine quserendam. fiffura.

Stabiliatur arundo visui fmquiparata metienlis in

lermino epiphaniae, cui jungatur altera cujuslibet

quantitatis orthogonali ratione, qucje scilicet sursum
jusumque tandiu a planimetra ducatur, donec per
utriusque arundinis summitates oppositus limes
planitiei cernatur. Quo inspecto, ipsa conjunctio
arundinum diligenter notetur, etsuperior parsfixae
arundinisa conjunctione alteriuscum tota suiquan-
titate comparetur, et eadem comparatio pendentis CAPUT XXVII.
virgae planiqne incunctanter dicatur, qua? superioris
Fi(jura ad mctiendam planitiem
partis a conjunctione cum tola quantilate fixa? arun-
Metiatur planities b i, sitque statura metientis :

dinis superius dicebatur. El ut clarius reddatur

k sit arundo «qualis superiori/m; sitlinea ortho-
quod litteraii computamus, picluram
inflexione
;

&""^1'^^'' d"*^^^ "^^^'^"^'^ ^^"^*^"^ ^^^ ^'^"'"

apertius obscura monstrantcm visui legenlium B '^' ''•'^"

per arundineni k n. Post hcec k n, n l in quadru-

supponamus.
pla proportione conferatur^ et simiHter totum kh,
Sit arundo stans visui metienlis ai^quiparataa c ;

h a, quadruplum indubitanter dicatur. Etquiajam

sit planilies melienda c d virga orthogonaliter
;

pendens 6 g sit igitur a b, medium a c et erit

superius d h, h a, duplum discebatur, modo au-
; ;

medium c d.
lem k h, h a, quadruplum pronuntiatur, sub-
b e,
lato d h, de toto k h, remanet k d, qucd est men-
surabile duplum ad h a Quod si a d, h a, k i,
statura metientis, qua; est aequalis m n, et d c, et

g etA b, mensurabiHter apponatur lotum h a,

e,

quod est altiludo mensuralum nullo modo dubi-

etur.

CAPUT XXVI. M
Figura ad altitudincm mensurandam.

Siquissuperiorisfiguraeretroposit8evim,quapla- CAPUT XXVIII.

nitiem mensuravimus, subtiHter inspexerit, istius

Ad mciiendam planitiem per arundinem.
quoque qua altitudines metimur, eum
figurai vis,
prorsus latere nonpoterit.Parumenimhaic distata Stans mensor in metiendee planitiei extremitate
superiori figura, excepto quod superior in planitie, componatsibiarundinemminoremsuaelongitudinis
haic operaturinaltitudine mensuranda.Sitaltitudo J> prolixitate; quae scilicel tandiu diversis locis plani-
mensuranda rt b statura meliontis c r/; arundo,
; tiei directa ngalm", donoc por summitatem ipsius

cum qua altitudo metiatur, statura longior^ e f; arundinisalteraextromitasplauitioi ox opposilocer-

lineaorthogonaliterductaavisumetientis perarun- natur.Quofacto,asummitale arundinisorlhogona-
dinem usque ad altitudinem ^ i. His peraclis(/</ lislinea usque ad mensoris slaturani dirigatur, et
ad ^ /"compafantur, et eadem comparatio d b && locus ipsius stalura?, in quo linea terminabitur, di-
b a pronunticlur, qua;
(/ g ad y f pronuntiaba- ligenter signctur, ot ipsa pars slalune ab ipsa nota
tur, V. d y ad ^ /" dupla ponatur, et non mi-
g. usque ad visuni cum linca orthogonaliler ducla
nus; d h aA h a dupla indul)itanter dicalur. Quod conferatur.Etqualiscomparalioipsiusparlisstatura'
si h h, h a mensurabilitcr comparatur, qv.ai d c cumlota linea orthogonalilcr ducta habebitur, ea-
staturae meticntisfftqualishabctur, totaaltiludo a h, dem comparatio loliusslatura.^ adplanitiem totam
mensurata non dubitalur. Sed (juia potest cvenire pronuntiabitur. V. g., sit stalura metienli>(7 b, pla-

quod c h sit interdum non meabile, h u non es nities nietionila b c, canna, cuin qiia mensurabitur,
omnino nobis notum, quamvis sit proportionale, d, e, linea orlhogonaliter ducla d f. Quota pars
qua dc rausa planities b c retro eril me- fuerit a f in f d, tota pars erit a b in b c. Sit
 DE GEOMETRIA. 126
125

a /quarta pars in f d, el eodem raodo a b quai-ta A ratur, et per quam putei profunditas investigalur,
allera pars putei c d a /, quadruplum ad
pars mb e.
'^ <". \ fit

\ ^ e a\ igitur b /"quadrupluai est ad a c.

Sumas mensuram pulei, si vis auferre staturam.
F

B *-

CAPUT XXIX.
Ad ))temarandum jmteKrn.
L't in superiori figura putei dictuni est, primo a

geometra diligenter perpendatur quatenus circum-

ductio puteicircularis iiabeatur deinde cujusquan-
litatis sit diametruni iiiquiratur. Quo invento, stans
CAPUT XXX.
B Ad altitudi)ie))i ynetioidani cmi orthogonio.
menso super suminitatem putei supponat pedibus
suis cujuslibet longitudiuis scorpionem {Glossa tet. Compoualur a geomelra ortliogonium basi ca-
quaelibet virga), et taudiu ante et retro pedetentim Ihetoque ejusdem numeri compositum, hypote-
ducat, donecper summitatem ipsius scorpionis al- nusse vero proportio prselermittatur, qu® ad altum
terius putei profunditatem cernat. Quo facto pars vestigandum hoc orthogonio prorsus inutilisju-
in

ipsa scorpionis, quae puteo superjacet, a pedibus dicatur. Compositum autem tandiu per
planum a
raensoris impressa nota caute notetur, quse sta- mensore trahatur, donec oculo humi apposito per
turaenon minus diligenter comparetur et quota ; cathetisummitatem summitas altitudinis investi-
comparatio ipsius partis fuerit ad metientis statu- gandae cernatur. Qua visa, a loco cui visus inhee-
ram,eadem comparatio erit diamelri cum statura serat, planities ad radicem usque metiatur ;
et

mensoris ad totamsummamputei. V. g. sit profun- quantafuerit,tanlaaltitudo dicatur. Quod ut aper-

inlelligalur, orthogonium cum
aititudine
ditas putei a b, diametrum ejusdem putei a c, sta- lius
p
tura raensoris o f, arundo, qua? staturae compa- metienda figuraliter visui supponatur.

Planities

CAPUT X.XXI. D pto quodhac demcnsa quanlilale planitie

in
Orlhogoniu)n Pytkagoricwn ad metienda)n alliludinem quarta pars cst auferenda, hac videlicet vatione
Est eliam ahud ieslimaiid.'p, altitudinis orthogo- quod basisjaccns cathetum erectum superal cum
nium, quod ah inventore denominative nuncupatur suaquarta parte. Quod ut melius aniinadvertatur,
Pythagoricum, naturalihus catheti, hasis, hypote- et aliud orthogonium subterius depingatur :

nus<Ecompaginatun»,calhetoternarioinsignito,basi
insignita quaternario, hypotcnusa praenotataquina-
rio.Quod si voiueris cathetuin quatcrnario insignire,
clbasim tcrnario.idcm tihicveniet per conlrariuin,
scilicct utbasisfJitlietosexquitertiopropurlionetur,
hypotenusa basi scsquiquartocomparetur. De quo
cuncta liuiit qunecunque dicta sunt in pra;cedenti
figura, scili^^et tandiii trahatiir donec per catheti
summitatemsummilasreicernatur, hoc solo exce- quarta aufcratur.
 .

427 SILVESTRI 11 PAPiE OPP. PARS l. DE DISCIPL. MA.THEM. 128

CAPUT XXXII. A sunimitalibus perforala per utrumque foramen

Ad rem inacesnb^lem nobis altioribus metiendum. visum melientis admillere videantur. Posl haec ex-
Ad rcm inacessibilem uobis altioril)us ut, mctia- tremitati oppositi lateris mediclinium horo.scopo sic

lur,quamvis laboriose,hocmodo faciamusfiguram. fopuletur, ut dum per opposilum sibi latus certis

Sit rei metienda? quantitas « b, et quot cubitorum, dimcnsionibus distinctum trahitur, formam ortho-
vel ulnarum, vel pedum, vel digitorum, vel ctiam gonii Pythagorici imitetur, vel imitari videatur.

unciarum, vel cujuslibet alterius mensura; sit nobis V. g.,sit quadrati figuratfi c d; duo semipedalia
propositum scire. Re orthogonaliter constiluta, sit ligna in summitatibus unis lateris positae f; me-
spatium immeabile inter nos et rem, ut est g h. diclinium in alterius oppositi summitatc locatum
Erigalur nubis orlhogonium d g, ct sit linea sur- per oppositum sibi larus discurreus dg in hunc
sum ducla de g ad d, sicut primo diclum est de a modum :

b, ducatur plane linea de d a.d z, sicut plana jacet

linea de g ad d, etsit notum quanta sit linea g d,

et linea Nos enim eas facimus. Erigamus or-

d z.

Ihogonaliter lineam de z sursum ad u, et ponamus

oculum in linea : i' orthogaliter erecta, ut exeat "
visus noster per d ad b ; et locus lineae istius ubi

stetit oculus, notetur puncto ipso u, et metiamur s

et u quanta sit. Et post hoc ponamus iterum ocuhim

in linea - u, ita ut valeanus videre per d a; et lo-
cus in quo visus steterit, notetur puncto b et vi- -,

deamus ubi hsec hneatangens terram conjungitur

linae g b, et sit punctum e, ita ut linea g e sit re-

cta. Et postha^c notemusquantum sitinter s et h ;

Superficies
et quota pars est z h adi z det z d,a.dd g, tanta est ista.
rf ^ ad ^ e, et notaj sunt lineai h zei z d, quia nos
Composita quadrati figura hac ratione ponatur
eas fecimus. Et igitur notum est quanta est linea
jacens in metiendae planitiei extremitate, et
^ e ; et quanta est linea u z -dd z d, tanta est linea
tandiu a metiente ex altera parte erigatur, donec
d g a.d lineam g b, et linese u z eiz d ei d g nobis
per feramina e f opposita extremitas plani cer-
sunt notse; notum eritigitur linea quarta g b. Et Q nalur, et in hoc loco, qiio visus steterit, nota v*o-
quia dudum sapuinius lineam j' e, ei sapimus inde
natur. Post liaec per mediclinium ex adverso con-
lineam g b, possumus sapere quanta est linea b e ;
stilutum visus meusoris dirigatur, donec jam no-
et quanta est linea d g adlineam*/ e, tanla est li-
tala extremitas videatur. Quo facto locus. qno g
nea n b a.d lineam b e, et lineai d g ei g h ei b e
steterit, ei c g ad g b
notetur, comparetur ;
notae sunt. Igitur a b linea nota est, et haec est
et comparatio c g ad g b fuerit, eadem
qualis
quam quaerebamus. Et ut brevius, quod superii.s
comparatio a b ad totam plauitiem erit. V. g.,
diffusedictum est, comprehendatur,conipendium,
tota planities a h dicatur, et c <; (id est a summi-
quo philosophia gaudet, pouatur. Qualis corapa-
tatc superioris quudruti usque ad inferioreni par-
ratio fuerit z u ad /t u, talis erit g d ad b a, et sit
teni mediclinii) (7 /j, (hoc est a mediclinio ad in-
z u duplum ad h u, erit g d duplum ad b u.
feriorem angulum ejusdem lateris) aequalis consti-
U tuatur, Igitur o b, id est latitudo, b g^, id est a
quadrato usque ad hmitem planitiei aequalis esse
non dubilelur. Sic et in caeteris proportionibus
\)C g adg b consideretur.

CAPUT X.\X1V.

Ad pntci vel fussx altitudinem metiendam

Puteiautcujuslibetfossa? altitudinemsicprobabis.
CAPUT XXXIII. Accipe lignumdirectumetponesuperbuccamputei,
et cujus umbram videbis inc/", id est profunditatc
Ad metiendurn planum quolibet modo propositwn.
piilei, et lignum quatuor cubilos... plus habeat, el
Si fueritnol)ispropositum quolibot modo metii-i exeat sublus pedes cjus alia hasta directa similis
planum, sumamus unius cubiti in longiludine li- sibi, et esl profunditas putei a e, ct hasta directa a
gnum, cui alia tria in dimensionc ipqualia tali con- d, ei alia hasta a c b jaccns super buccam putei
junctione innectanlur,ut conjuncta quadr.itidiffini- truncat (/ e super aiigulos directos, ct intuere in
lionem suscipcre videantur, quod quatuor angulis uqiia putfi umbram '/ c de d usquo ad/^et inveuiens
est orthogonule ; cujus unitus lateris summilalibus a c totios ost a c b vcl <'
f \i\ a e d, ut pula si a c ha-
duo semipedalia ligna erecta inligantur, qucTP in beal palmuni, ci d a tres, tribus vicibiis est a c in
 DE GEOMETRIA. 130
,2,

d n, sicut esi ac b tribus vicibus in da c. Abslrahe A quousque videas de h per c usque ad a, ubi est
a d, remanet a e. summilas moatis, et vide quanlum sit A e ad e c,
j. tantum est h g ad g a. Invenisti forsitamantea/"^,
quadruplum fl,et ,9
decuplumad^ a.Winnefg
/i (/

<j, id esl 4 do 10, remanent 6.

de /(
Sic est h /"ses-

euplum ad g « vel g a sescuplum ad f h.

CAPUT XXXV.
Ad altitudmem montis inveniendam.
Cum quieris altitudinem alicujus montis, pone
hastam ante te in plano pro monte longiorem g
Postea con- B H
quam tu : et est hasta a b, et tu c d.
lemplare hac illac te movens recto oculorum visu CAPUT XXXVII.
per usque videas f. Tunc considera quanta sit
ti Ad inveniendam per specidum altitudinem tur-
,9 c ad ^ a, tanta est c
b ad b f ut pula. Si g c, du- rium, etc.

pla est ad g a, diipla est c k ad h f; et quantali- Si per speculum aut per concham plenam aquae
bet ^ f ad ^ «, tanta est procul dubio c h ad k f ; quaeris scire aititudinem turrium vel montium,,ac-
et quanta ad ^^ c, tanta est f h ad h c; ei
est a ^ cipe speculum, et pone prope montem in plano,
h f est mons, et quanta est d b ad h g tanta est d i et tu lantum te ipsum et speculum positum in ter-
ad f i. Quod si fluvius habealur vel aliud obstacu- ra moveas huc et ijluc, quousque videas a in b, id
lum inter c /«, et non possis pertingere ad montis est summitatem montis in medio speculo, et vide
radicem, ut prsediclaminvenias mensuram, accipe quomodo sint, et quanta inter se invicem d c, et
a g b, id est hastam, et ambula retro 30 cubitos
sunt invicem b e, et e a. Et si sit obstacu- c b, sic

aut quantumlibet el iterum contemplarc recto vi- lum, quod non possis probare, hic ambula retro
su de m per n usque ad d f, quod est summilas cum ipso speculo, et pone in terra, et videasmo-
montis, et postea vide, quanta sit m c ad c n tanta vendo te a in z, et quantam proportionem habent
est m h ad h f. Abstrahe de m h c h, et vide quod _ invicem;? r, et r z eamdem habent, z e, ei e a in-
remanet, tanta est altitudo montis; ut puta, si in- vicem. Minuc inde b e, remanent /* z.
venisti ch duplum ad /i
f, et post m h quadruplum /A
ad h f; tolle c /< de m h, id est duo de quatuor, re-
manent duo, quod est m c, dices : quia m c du-
plum est h /, dona 30, vel 20 cubitos, adm c et 15,

vei 10ad h f, ei sic c h triplum est ad h f et m h,

septuplum ad h f. Abstrahe c h de m h, id est 3,
de 7 remanent 4, quadruplum est m c ad h /", sic
in aliis.
F

CAPUT XXXVIII.
D Ad invenicndamlalitndincm fliivii velcanipi, ctc.

Si qufcris scire iatitudinem fluvii vel alicu.jus

I E campi velcurtis aut cujuslibet rei, accipe lignum,
CAPUT xxxvr. quod pertingat usquc ad oculos tuos, sccundum
De eodem. alios minus uno cubito, et ponc in ripalfluvii, et
Si quffiris sinc mulaliono haslfr;, sic facies. Est sla prope eum, et est lignum, ut subtus vides,
mons '( /;; accipo hastam duorum cubitorum lon- quasi a b, et ponc aliud lignum superipsum prius
giorem te, ct pone antc te in plano. Posteaconsi- erectum, sicutest c d. Postca ccntemplatio recto
dera ipsam hastam, quai est c d e, et mille visum oculorum visu pe- « (/ u?que vidcas e, id est ripam
tuum rectc de f per d usque o, dividens ipsam ha- ex allera parlo ; iiam b e est fluvius, el a edirectus
.stam super unum cibilum et vidc ({uanlum sit visus. Postca considera quantum sit a c ad c </,

f r Ad e d, tantum cst f g ad g n. Ambula retro. vel econtra quantuni cst d c ad a c, tantiim est
 SILVESTRI II PAP^ OPP. PARS I. - DE DISCIPL. MATHEM. i32
,^,
esl «c duplum A tetragoni illius latus unum habet. Et ut, qu« dixi-
« c 6 adul puta, si d c duplum
6 « et fila cum
triplura, elc. mus, apertius cognoscaiitur, altitudo
est beaAdca. si triplum, notisfiguralitcr subjiciantur. Sit altitudo, quae in-
A prioris fili, quod altiludinis
vestigatur, a b \ s\t

summitalem tetigit, quanlitas quinario numero

terminata, a c; sit alterius fili, quod altitudinis

radicem percussit, longitudo quaternario numero

diffinita r h. Post haic vero prioris fili numerusin
se multipUcalus in 2o concrescat qualuor vero ;

posterioris numerus in se duclus in \Q consur-

fili
CAPUT XXXIX.
gat. Deinde minor numero de 2.t subiato, erit re-
Ad idem aliusmodus.
manens 9, cujus tetragonale latus 3 invenitur,
Si quoeris aliter scire, pone haslam minorem te
ductus in 9 cumulatur ; trium igitur
quia 3 in se
quasi ad pectus, ct pone in ripa fluvii, et accipe
pedum erit altitudo a b. Sed quia potest accidere,
aliudlignum perlingens usque ad oculos,sicut est quod remanentis tetragonale lalus interdum in
c d, etambula retro quantum placet, et pone ip- g ntegris numerus nequit inveniri, subtiHtas minu-
sum fustem, et tu tantum te hac et illac move, tiarum debct necessario adliiberi, de quibus quia
quousque de c per «, usque e videas, id est ad al- prsetermittatur, et figura
longum est disserere,
teram ripam fluminis. De hinc minue a b de c d, cum numeris ct notis supponatur.
remanet f c. Vide, quomodo sinl a f 3.6. f e, sic A
sunt 6 e ad b a, s\ triplum est a f ad fc, triplum
est b e ad. b a.
c
1
X^
^\ A
F ^v

D »
\ CAPUT XLI.
1J
Ad inveniendamin ampligonio ejecturam, quanta
sit, etc.
CAPUT XL.
AmpUgonio majore sciUcet
tribus lineis datis,
Ad nltum cum sagittis et filo mensurandum. G hypotenusa 18 pediim, basi 8, hypotenusavero mi-
Cum geometricis figuris intenti philosophorum nore 10, ejecturam, super qua perpendicularisca-
jam fatigabundi inventionibus inha?remus, ne om- dit, sic quaeras. Ex summa majoris bypotenusae
nino fatigati deficiamus militaribus exercitiis ani- multiplicatione aggregata duarum minorum line-
mum relevemus. Sicut enim corpus quotidianis arum, basis scilicet minorisque hypotenusse, in se
sumptibus fastidiens inusitato recreatur cibo, sic
multiplicatiouem(Corf.,multiplicatione)sublrahas.
mens philosophicis onerata austeritalibus conjec- Exinde summaj, qua; superabundaverit, adjecto
turah poetarum relevalur figmento. Quapropter uno medietatem sumas, in qua quoties fuerit nu-
ut animum nostrum reficiamus, militareinventum merus basis, tot unitates ejecturae distribuas. Ca-
post multa supponanus. thetum vero sic invesliges. Ex multiplicatione mi-
Si cujuslibet rei altitudineminvestigarevohieris, noris hypotenusai ejecturam in se multiplicatam
hoc modo jaculari ingenio investigare poteris.Su- distrahens, reliqui, qui superfuerit, latus sumas ;

me arcum cum sagitta et filo, et una fili summi- qui numerus erit perpendicularis. Hujus autem
tate sagitta3 postremitati inhaerente, altera in ma-
si vis embadum, duc per ca-
ampligonii invenire
nu remanente. Sagitta arcu emissa altitudinis j^ thetum, id perpendicularem basim horum.
est
mensurandse cacumen percutiat. Post haec alte- Deinde qui ex hac multiplicatione excreverinl,
rius fili summitas eodem modo sagiltai vel ahqui sumc mediam, qua^ absquo dubio ampligonii fiet
jaculo illigetur, et liorum utrum vis projeclum al- cmbadum.
litudinis radicem, ut prius cacumcn fcriat. Quo
facto ulrumque filum retrahas, et quot pedum
vel cubitorumsit, utrumque diligenter mensura-

tuminspicias. Deinde cujusque liU quisque nume-

rus in se ductus multiplicetur, elquanla utriusque
multipUcationis summa fuerit perpendatur, ac
minor summa de majori sublrahalur, et tunc ejus

numeri, qui de majori summa remanserit, tetra-

gonale latus diligcnter inquiratur. Hoc vero diU-
genterinquisitoet sapienter invento, totpedum vcl
cubitorum ambiguitate scmota altiludo, de qua in-
quod pedum vel cubitorum ejoctura 8 ped.
quiritur, pronuntielur
 133 DE r.EOMETRIA. 134
CAPUT XLIT. A id est 14,utriusquemultip]icalionissummamaggre-
Quomodo in trigono orthogonio cathelus ct hasis ^fi^, qu;c fiunt39o. Ex hac vero majorishypotenusK
quxranlur. numcrum in se ductum diducas, id est 223, reliqui
In Irigono orthogonio, ciijiis podismuspedum est vero, qui superfuerint, id est 140, sumpta dimidia
23,embadumlo0, cathelus et basis sic quoeranlur. parte,idest 70, et hac ad basim, id est 14 partita,
HypotenusiC numerusin se nuiltiplicetur. .\d hanc, quinquiesl4, in eisdemTO reperies; quoe denomina-
quap hinc e.xcreverit, summani, 4 einbada, qua^ fa- tio numerus fiet pra?scissuraj minoris.
ciunt600 adjicianlur : qua^ conjunctio l'J"2o repr«- de multiplicatione minoris hypotenusae in se
Itein
senfat. Hiijussumma? eril latus 35. Deinde ut inter- adinvenienduniperpendicularemminorempriEscis-
stitiumduarum rectaruni inveniatur,cathetiscilicet surani duclam in se subtrahas. Quff! delracta latus
et basis, ducto hypolenusre nurnero in se fient 623. suj^erahundantis numerus erit perpendicularis.
Hincembadis i sublatis, -25 remanent. Hujus latus
erit 5. Quo ad iatus superioris luimori nimirum22o

juncto, fient 40. Hujus pars media basim trigoni

constituel. Ex hac vero sublato numero quinario
videlicet, qui superiori, id est 33, ad basim consti-
luendam fueral aggregatus, aderit cathetus. 3 14

CAPUT XLV.
Per datum quemlibet trigoni orthogonii cathetum ba-
sim invenire.

Perdatumquemlibcttrigoniorthogoniicathetum
sic invcnies basim. Cathetus ter ducatur, nona pars
auferatur, reliqui dimidium sumatur, et erit basis.
CAPUT XLIII. Basi ablatum restituatur, erit hypotenusa. Vel ita :

Ad inceniendam basis et catheti disjunctioncm in dimidium sumatur, quod ler ducatur, de easumma
trigono. lollatur nona, remanet basis.Vel dimidiumcatheti

Sidatum fuerlt trigonum, cujus cathetus et basis sexies ducatur, nona toUalur, reliqui dimidium erit
simul juncti sintpedum 23, embadum 60, hypote- basis basi reddita nona erithypotenusa.
,•

nusa 17, basis el calheti sic quoeratur disjunclio.G CAPUT XLVI.

Hypotenusai numerus in se ducatur, qui consurget Trigoni orthogonii embadum invenire.
in 289. Hinc subi;itis 4 embadis, id est 2i0 et reli- Si quaeratur trigoni orthogonii embadum,trium
qui, qui superabundaverit,id est49, latere sumpto, liuearum, id est catheti, et basis atque hypotenusae
atquebasiset catheti summ£e, 23juncto fient pedes numcri in unum redigantur, ut puta 6, 8, 10. i\am
30. Hujus sumpta medietas eril hasis ejusdem tri- hijuncti 24 reddunt. Medietas hinc sumatur. Ex his
goni. Hac vero de 23, id est basis simul et calhcti basis seducatur, id est 8 ;
quod remanet, scilicet

de numero sublata relinquitur oclonarius, quo con- qualuorper calhetum, id est 6 multiplicelur ; illud

stituitur cathetus. In hac vero figura calheti inventi quoque duplicetur, et fient 48. Quibus per quartam
dimidia multipiicata, et ex ea summa uno dempto sui multiplicatis, illius summae latus habeatur pro
inveniturbasis, quu! duobussumptisfit hypotenusa cmbado.

In ampligoniis aulem vel oxygoniis jam dicla re-

CAPUT XLIV.
gula habetconsequenliam, nec etiaoi in orthogo-
/n trigono oxggoriio, cujns in lateribvs numeri qunn- niis,nisi in illis, quos sesquiterlia, vel sesquiquarta
titftte 'tiisimiles sint, invcnire perpendirularc)n,<iU: rcgit proportio. In aliis autem vel orlhogoniissuf-
Dato trigonio oxygonio, cujus lateribus numeri ficiat regula universalis, per cathctum ba-
scilicet
quantilatc dissimiles sint dislribuli, minori scilicet sim ducere, ejus medium pro embado tenere.iNam
hypolenus8el3,basi 14, majori verohypolenusai 13, per cathetum basim ducere nihil aliud est, nisi
ejusdcm oxygonii si perpendicuiarem invenire desi- aream quadrati vel anlelongioris {Glossa vet., id
deras, et prsescissurasdignoscere singulas, numero est, altera parte longioris) implere,quam, dum ab
minoris hypotenusoe in se ducta;, id est 13, et basis, angulo in angulum dividis, Irigonum reddis.
 .

m SILVESTRI n PAP^ OPP. PARS 1. — DE DISCIPL. MATHEM. m

CAPUT XLVII. A exhaclatus sumptum erit bypolenusa. Ex hypote-
nusa autem in se mullipiicata, id csl 13, qui fiunt
Per cathetum basim invcnire.
169, si deduxeris cathelum in se, id est 23 reliqui,
Per cathelum basim invenire si vis, catbelum id est 144, sumas Hypo-
latus, id cst 12, erit basis.
ipsum ducas in se, id est J>, qui flunt 25. Ex his uno lenusam vero si multiplicaveris in se, ei exinde
dempto reliqui 24 dimidium sumas,idest 12, quod summulac accretae basim inde subduxeris, idest 144
erit basis. Huicvero adjicias unum superius dem- reliqui, id est 23, Jatus catheli fiet numerus. Ca-
ptura, et invenies hypotenusam. thetum et basim in eisdem orthogoniis contingit
Embadi autem pedesinvenirecupiens,basira per efficere embadum taliter. Calhelo, id est 3, per ba-
cathetum, id est 12 per 5 ducas, flent 60. Hujus sim, id est 12 multiplicato, fient 60; hujus vero
sumpta dimidia id est 30, erit embadum. dimidium,id est 30, erit embadum. Quod idem
fieret, si per catheli dimidiam basis, vel per basis
dimidium cathetus multiplicaretur.

CAPUT XLVIIl.

Trapizetici embadim invenire.

Trapizeticus est basis pedum 40, cathelus 30,

GAPUT L.

coraustus 23. Embadum dignoscere Trigoni isoscelis cathetion invenire vel embadum.
si vis, per ca-
thetum multiplica coraustum, id est
Trigoni isocelis {Cod., isoscelis), cujus singula
trigesies 23
fiunt 750. Tunc, quod reliquum est basis,
ducas per
latera suiit pedum 23, basis vero 14, si cathetus

cathetum, id est trigesies 13 sunt 430 medium 223 quffiratur, vel embadum. Uno latere in se ducto,id

junge superioribus, sunt 975. Ecce invenilur em- est 23, fient625. His si subduxeris dimidium basis

badum. in se49, reliqui, id 576 sumas latus, id est 24,

est
et tot pedumerit calhetus. Quo per basis dimidium
«s multiplicato, invenies embadi numerum 169.

S7S

CAPUT XLIX.
Trogoniisoplevri, cujussunt singula latera 30, embadi
14
pedes comprcliendcre

Trigoni isoplevri, cujus sunt singula latera 30, CAPUT LI.

embadi pedescomprehendere si vis, prius cathetum

Trigoni scaleni cathetum invenire.
sic invenias. Latus unum in se duc, fient 900 ; item Trigoni scaleni, cujus minus latus sit pedum 15,
alterius lateris mediam in se, fient 223. Hos de- basis 25, majus latus 20, cathetum inveniendi haec
Irahas de 900, remanebunt 675 Quibussi addideris erit regula : minoi'e latere in se muItiplicato,idest,
unum, fient 676. Hujus latus est 26. Ecce cathe- 15 fient225, basi vero, id est 23, erunt 625. His
tum quo per basis dimidiam multiplicato, id est 15 utrimquesummulis in unum junctis fient850. Qui-
per 26, pedes invenies embadi 390. bus si subduxeris majus latus in se, id est 400 ex ;

I) reliquo, qui superfuerit, id est 430, sume dirai-

diura,idest225,eodem nuraero denominatam ac-
cipiaspartem, quo superscribitur basis, id est 25,
nonam vero 25 dicti numeri invenies, et tot pe-
dum erit minor praicisura, qua in se multiplicala
fient 81. Quos si subduxeris de minoris lateris in
se multiplicatione, id est de 225, reliqui, qui su-
perfuerit, id est 144, latus fiet callieli numerus.

In omni igitur orlhogonio cathetum etbasim ef-

ficerehynotenusam contingit; hypolcnusamvero et
cathclum liasim hypotcnusam ilerum el basim ca-
;

thetum.Catheto namque in se multiplicaloid est 5,

qui fient 25, et basi, id est 12, qui 144 accumu-
iant, et ulrisque simul in unum junctis liunt 169, el
VM DEJGEOMKTRIA. 138

CAPrTI>lL A muUipfical, ipsum lalus ad eam multiplicationead-

dit, lioriun diaiidiam sumit, et sic aream suam
In quadntto doijonuin invfnirc,
implot.
In quadralo diiigonuni iiiveaire si vis, ul iii or-
Omais autem tcragonus aiqua latera hahens
lho"-oiiiis jaiu di.xienus, latus uuuin, cui superesl 4,
ununi latus in sc muUiplicat, ea scmel muUiplica-
in se duoas, el lioat 10. Allero vero in se ducto, id
lione aream suara implet.
est 3 0. Quibus iii uuum juactis iient Cujus
2.").

Pealagonus, qui ipquis conlinetur laleribus, ter

ven» si suinpseris lalu.-, eirooisli diai^oauin, Per
duc mulliplioalionem unius lateris ia se expostulat, et
qui)d embaduni iaveaire si vis, ia se lient 2.).

medietas embadum. Sed quod cx illius suaima auiltiplicationis semel aream di-
Hujus sumpla fit

omai conliagil quadrato, duccrc et reliqui medietatem sumere.

propiusest verilali, et in
Hexagonusquater lateris multiplicationem in se
per lalitudiiiem loagiludo cst mulliplicaadii, et

qui iade excieverit fiuut pedes area?,

exsposlulat, etex summamuUiplicationisbis aream
4 diducerc et reliqui sumere medietatem.
Heutagonus quinquies, aream ter.
Octogonus septies, aream quater.
B Ennagonus septies, aream quinquies. Et eseleri
ad hanc consequentiam.

CAPUT LVI.
Ctijuscunque rotundi vel circuli diametrum invenire
ct embadum.
CAPUT LHI. Cujuscunque rotundivel circuli sivis diametrum
Numerum arhorum in ai]ro invcnire invenire et embadum, sic quseras : cx ipso ambitu
Ager, cujuslonsritiido cst pedum 129,latitudo 70, 22 unitate sublala, reliqui, qui superfuerit, sumas
inquo qua-
arbores disposila^ sunt inter pedes ii
; tertiam ;
quse fiet diametrum.
rum numerus, si qureratur, ulriusque partis,quanta Emliadum si vis invenire, vel tota circuitio per
cst, sumcnda est, longitudinis scilicet24, latitudi- inlegrum diametrum ducenda est, et tunc qu=irta
nis 14. Quibus inviccm multiplicatis, fient 336. sumeada: vel dimidium circuitus per diametrum
Ecce numorus arborum. inlegnmi, et tunc medietas, vel quarta pars cir-
Esl et alia invenicndi, regula, ut per longitudi- cuitus per diametrum, et tunc totum. Quod idem
nem latitudo multiplicetur, et fient 8i90, quibus (', esset, si perdimidiumcircuitus diametin duceretur
per quinquies quinque, id est 2o, partitis fient 336, dimidium.
ot tof eruntarbores. Sub scientia vero longitudine
cum numero arhorum romprehensa latitudo sic =- "^-
qu.-oratur, 120 qui numorus est longitudiais, par-
tiatur per .), et erunt 24, quos numerus arborum
336 continet decies qiiator ;
qui 14, et ipsi quin-
quies ducti effioiunl TD; (fure cst latitudo agri.
120

Z2€ l70

120
D CAPUT LVII.

CAPUT LIV. . n hemicyclo arcam invenire.

la hemicyclo, cujus basis sit pedum 28, diame-
Rhomhi cnthetum qusercre,
trum 18, arcam sic quairas : per diametrum ducas
Hhombi (6V/. cuinbi) vero, cujus fient singuia
latera pcdum 10, et diagonum 12, cathetum sic basim fieat pcdcs 392. His Undecies ductis fiunt
;

quioras. Diagonum dimidium, id est, 6. in se mul-

pedcs 312. Ilujussumpta decima quarta parte flet
dc multiplicalione 398; ct totpcdum e.st hujus hemicycli area.
liplica, fiunt 36. llis siibdactis
uaius latcris in se, id est de 109, reliqui, id est 64,

siimas latus, id cst 8, et tot pedum rhombl cathe-

Quo perdiagonum, id cst
tus. 12, multiplicatofient
Oo ct lot pedum crit area.
;

CAPUT LV. 28

Quomodo trigonvs, tetragronia, hexngonm, etc, xqui- CAPUT LVin.

laterifuas aren<> impleant. Sphxrse aream colllgere.

Omais trigonus foqiiilaterus uiuim lalus in sc Spli.-crrje, cujusestpedum longiluio4, lalitulo 3,

Patrol. GXXXL\.
139 SILVESTRI IIPAPyE OPP. PARS I. - DE DISCIPL. MATHEM. 140
sic colligatur arca : long-iludine cLlaLiLudine siinul A nium, oxygonium, eL aequilaLerum
sub oculis po-
junctis fient 7, dimidium horum 3, ':>. His in se 12 namus latera singula habentern denario numero
6'
^ Hi undecies fient 43i. SS, Ilorum sunipta designata, cujns eniljadum sit ali quod bis duca- ;

parte decima quarla ficntpedes '.), uncia; 7 etsenriis lur, et fient, quibus uno Jatere juncto, id esl
110,
uncia, id est scpLunx, et semuncia, Spha^rae igilur 101 fienl 120. Hi, per numerum unitate latus unum
heec erit area. Regula autemliaic vcra esL in omni prfccedentem, id est undecies ducti, flent 1320.
spha?ra sive roLunda, sive oblonga. Hujus sextasumpta, id ex 220 jam dicti oxygonii
3 liet pyrarais.

B
CAPUT LIX. CAPLIT LXl.
In trigoni orthogonio circuli inscriptiel singula latcro Invenire pyramidem in tetragono. cujns sint singula
tangentis diarncfrum invenire. latcrapedes 10 et embadum \00.
In trogonioorlhogonio circuli inscripLieLsingula Tetragonum vero, cujus sinLsingulalaLera pedes
latera tangentis, ex numeris caLheti eL basis simul 10, eL embadum 100, pyramis sic quaeraLur, uL in
junclis hypoLenusa} numerum si subduxeris, invc- Lrigonio superius descriplo, videlicel ut embadum
nies diameLrum. Sedsi vis dignoscere quantum em- ejus, quod est 100 bis ducatur : flunt 200 eique
badi parLibus ipsius Irigoni circulum exlraceden- summae laLus unum jungaLur, flenL 210. Hi unde-
libus relinquiLur, embado LoLius trigoni prins per ciespropter supradiclam causam ducli fienL 2310.
supradicLas regulas invenLovigesimamprimamsub- Hujus sexLa, id esL38o, fiel pyramis descripli te-
Irahas ipsamque undecies muILiplicaLam circuli
; tragoni.
areaj tribuas. Quod vero relinquum fueriL, id esL 10

140, pro embado dicLarum parlim,scilicel exLrace

denLium, Leneas, uL subjecla descripLio doceL vi- :

delicel tolle vicesimam primam, et mulLipIicataun-

decies, fit area circuli. Multiplicata decies, flunL
excessiones Lrigoni.

10
CAPUTLXH.
In pentagono cequilatero denarii numeri pyramidem
indagare.
In pentagono quoque, qui aequalibus continetur
numero supernoLaLiseamdem
laLeribus, eLdenario
regulam ad pyramidem consLiLuendam indiscre-
panLer invenies. Hujus namque penLagonii area,
T) id esl : 1 43, bis in se ducta flenL 290, aL unius la-
Leris numero augmentato reprsesentaL 300, et Iiis

undeciesducLis flunL33. PosL cujus scxLam, id est:

5.")0 area jam
dicLa sua; accumulaLur pyramidi.

CAPUT LX. Hanc regulam nemo in coeLeris, id esL he-

igiLur :

Jicgula ad constiluendaspyramidesin omnibus figuris xagonis, vel hepLagonis, vel octogonis. vel enna-
et sequi lateris. gonis, vel decagonis, vel in omnibus a mulliangulo
U multis angulis proccdcntibus
omnibus figuris a miiltis angulis procedenLi-
In proccdcntibus, cL «qua laLera habenLibus dubilet

bus, et ajqua laLera habenLilius ad pyradcs

consLi- habere consequcntiam, non tantum denaiuo
et in-

tuendashsec sufficiaL regula dicLarum cujuscunque

: nolatis, sed quolibcl numero.
figurarum area invenLabisducaLur, eique summa;
laLeris unius numerus jungaLur, et hsec permisLio
per uniLaLc Lantummodo latus unum
numorum
proecedentem multiplicetur, et cjus summ;i' scxta 10
pars sumaLur, quai lieL pyramis superfieioi ante
duplicata?,,

Sed ut exemplumde singulisdemus, prlus Irigo-

 i;i 1)E GEOMETHl.V m
CAPUT LXIll. A CAPUT LXV.
In omni circnlo, tluobm ciirumscripto tctragonis, Quomodo quadrata, et latera trigoni, tclragoni, pen-
srire, quantum ab exlracedcnte vincutur, ctc. tugoni, etc, nascantur.
In oniiiiiMivuIo.quiduobuscirciimscribiturtetra- Omnis Irigonus, qui ducitur oclies, accepto uno
eroiiis. uiio iiitiTius, aUero oxlerius, si vis compre- laoil quadratum, cujus quadrati latus derapto uno
hiMidere.iiuautuiu ab exlracedente viticatur, ct et dicta parte secunda faciltrigoni latus.
subscriptuin vincal, diamelrumejusduc in se. Quod Omnis tetragonus ductus decies sexies facit qua-
cum facis, cathelum suprascripti letragonii pt;r dratum, cujusquadrati latus diclaparte quarta facit
basim multiplicatum roddis, et ea multiplicatione letragoni latus.
aream ejus implos. Kx illius vero summ;e integrilate Omnis pcntagonus ductus vigesies quater et ac-
ad circuli aream inveniendam tres 14 subducas. cepto uno facit quadratum, cujus quadrati latus
Quibussubductis. quod reliquum fuerit, si per supe- accepto uno et dicla parte scxta facit pentagoni la-
rius dictam regulam, et dimidio circuitus multipli- tus.

cante dimidium diametri, esse circuli iuvenies Omnis hexagonus ductus trigesies bis acceptis
aream, ab extraocdento tetragono ipsum scias cir- quatuor quadratum, cujus quadrati latus ac-
facit

culum tribus 14 ojusdem superari. Ab eodem vero B ceptis duobus et dicta parte octava facit hexagoni
embado suprascripti letragoni si sumpseris medie- latus.
tatem, et quatuor decimas quartas ejusdem quanli- Omnis heptagonus quaJragies ductus acceptis 9
tatis, ciijus fuerint superioresabintegritatesumpta^. faoitquadratum, cujus quadrati latus acceptistribus
addideris, jam dicti circuli aream implebis. Quod et dicta parle decimafacitheptagoni latus.
cum facis, ipsam medietatem sumptam ab integro Omnis octogonus quadragies octies ductusacce-
embado majoris tetragonii aream scias fuisse mi_ ptis 16 facit quadratum, cujus quadrati latus acce-
uoris,eam quatuor decimis quartis acirculo superari, ptis 4 et dicta parte duodeciraa facit octogoni ia-
dum eadem area cisdem qualuordecimisad emba- tus.

dumsupplenduin augmonlatur. Quodutmanifeslius Omnis ennagonus ductus quinquagies sexies ac-

appareal in descriptione, circulus cum tetragonis ceptis 2o facit quadratum, cujus quadrati latus ac-
ponatur. Quid parlibus majoris tetragoni circulum ceplis 5 dicla parte decimaquarta facit ennagoni
extracedentibus relinquitur? 42. Quid parlibus cir- latus.
culi exlraoedentibus minorem tetragonum relin- Omnis decagonus ductus sexagies quater acce-
quitur? j6. ptis 36 et dicta parledecima sexta facit decagoni
^
I t latus.

ns /^ J4.
~"^\ ro?
Omnis undecagonus ductus septuagies
quadratum, cujus latus acceptis 7 et
ptis 49 facit
bis acce-

TJABK.
Z",V3A0 dicta parte decima nona facit undecagonilatus.

14 (
jrXTER ISC
£Ma.CIRES7. \ 14
Omnisduodecagonus ductusoctuagies acceptis64
facit quadratum, cujus latus acceptis 8 dicta parte

EMB.W TWADR vigesima facit duodecagoni lalus.

Vide consequentiam, ut horuni ductio octenario
\ ) semper numeroaccrcscat, augmentationes a penta-
gono numero impari naturaliter. Trigonus namque
loT — J.35 octies, tetragonusdecies sexies, pentagonusvigesies
14 quater, hexagonus trigesies bis ducitur, ut est ab
octo octies, a sedecim sedecies, et sic subsequenter.
CAPLT LXIV.
Montis jugera invenire. Interquas denominationesoctosemperinessenemo
Monlis si qua^rantur jugcra, qui in verticis cir-_ j)
dubilet dillcrentiam.et sic in caiteris, Apentagono
cuilu habcat pedes .300, asconsu 800, in uno per autem incipienlcs augmentaliones omnium multi-
circiiitum 1000, jungantur duai circuitiones, id plicalionum impari naturaliter numero discrepare
esl: l.JOO. Ex his media sumatur, id est 650. nianilestum est. Penlagoni enim multiplicatiouno
lantummodo, hexag0ni4heptagoni9augmentatur,
Hi per ascensum 800 ducantur, ficnt DXX tot oclogoui 10. Inter primos namque, id est: 5 et 4
erunt pedes lotius, id est: XX VIII, DCCX supra" primusimparnumerusdiirercntiailocumobtinet, id
dictus numorus dividalur. Quo facto in monto ju-
gera invenicnlur 18 remanentibus pedibus
est: tres inter quatuor, et novem secundus,
: id est:
1600. quinarius inter novem, etsedecim: tertius, id est:
300
septimus.
\ CAPUT LXVI.
In oxygonio catkctum ct cmbadum invenire.
In oxygonio, cujus sit latus minus ped. 13, ma-
JU3 i'6. basis vero t4 cathetum et embadum sic
llllMI
quajras. Latus minus in sc ductum sit 109, ct basia
 ; ,

m SILVESTRI II PAP^ OPP PARS . I. - DE DISCFPL. MATHEM, iU

in sefiunH!)6,ulrumqueinunum fiunl 3Go. Deinde A Sifuerit autemdivisioper 72(dicuntenim quidam
hypotenusa in se fient 225. His deductis de 365 fit agripcnnum in longo habere 12, in lato vero 6,
reliquum d40.Hujuspars dimidiaerit 70. Cujus de- sexiesautem 12 sunt 72), erunt 72 agripenni, re-
cima quarta idest: 5 erit prsecisura minor, in qua manentibus similiter supradictis perticis. Hanc au-
cadet cathetus. Hi in se fient 25 His ductis de 169 tem si probare vis regulam, taliter proba. Semo-
fit reliquum 164. Hujus latus, id est: 12 erit calhe- tum ducas loiigilaterum, et dicas: quinquagies 100
tus. Quo per basis dimidium multiplicato invenitur eruntoOOO, Deinde curvaturarum embada perpen-
embadum. dere si vis, per cathetum utriusque curvalurse, id
In omni quadrato eequilatero scito diagonum est, 5 et 5, si diclse reguJa" in ortbogoniis non im.
ipsum habere in sui longitudine latus unum et C^ memor fueris, embadum invenies unius curvatu
lateris quadrati aream duplicare si vis, diagonum rse 250, alterius vero a?quahter qui simul sunt 500.
quadrati minoris spacio latus majoris. Ecce numerus perticarum fastigiosi campi 5500.

CAPUT LIX.

B ]n campo quadrangulo agripennos cognoscere.

In campo quadrangulo, qui habet m uno latere

perticas 30, in altero 32, in froute una 32, iu altera
34, sic cognoscas quot agripenni claudi debeant.
14
Duae hujus campi longitudines faciunt 62. Duc me-
CAPUT LXVII.
diam de 62, fiunt 31. Duae quoque latitudines ejus-
Oves in campo sic collocare, ut qusetis certum spa-
tium occupet.
dem campi junctai, faciunt 66. Duc etiam mediam
de 66, fiunt 33.Hasduasmedietatesinvicemcoufer,
In campo, qui habet in longitudine pedes 200 in
flent 1023 Ecce numerus perticarum totius campi.
latitudine 100 si sic oves niillere ^velis) utunaquse.
que habeat in longo pedes 5, in lato 4, sic facito. Huuc divides per numerum unius agripenni, id est
per 1 44, et invenies 7 esse agripennos in illo campo
duc 5, vicenos, vel quintam partem de 1 00, fient 40
remanentibus perticis 15.
ac deinde 100 divide per 4 quarta pars centenarii25
sunt. Sive ergo 40 vigesies quinquies, sive 25 qua- 30
dragies duxeris, implebis 1000, qui est numerus
collocatarum ovium. 32 !D23 34
200

32
II
CAPUT LXX.
In campo triangulo agripennos invenire.
200
CAPUT LXVIII. In campo triangulo, qui habet in uno latere per-

Scire, quot agripennos claudat campus fastigiosus. ticas 30, in alio totidem, in fronte vero 18, quot

Campus fastigiosus, qui habet in unoquoque la- agripenni concludi debeant, sic accipito. Junge si-
tere perticas 100, in unaquaque fronle 50, in me- mul duas longitudines, fient 60. Et duc mediam
dio 60, quot agripennos claudat, facito
si vis scire de 60, fient 30. Et quia in fronte 18 babet perticas,
ita: Junge frontem 50 et medium 60, fient 110. duc mediamde 18, flent 9. Ducnovies30,fient270.
In hoc igitur nuraero agripennus unus est et re-
Tunc medietatem, id est 55 per longitudinem, id
est lOOmultiplica: fient5500. Haisuntperticse totius TN manentibus 54 perliois. Scias aulem nos ubique
campi. Ut autera agripennos invenias, divide 530o intendere, agripennum esse circumquaque 12per-
per perticasunius agripenni, idestperl44, secun- ticis.

dura quosdam.quidicuntagripennuminunoquoque
latere 12 perticas habere, et invenies trigesies oc.
ties 144 in 5500, remanentibus perticis 28 sic scias

esse agripennorum 38 numerum.

CAPUT LX.\I.

In campo rotundo numerum agripennorum nosse.

h\ campo rotundo, qui habeat in gyro perticas 41 8,

sic numerum agripcnnorumcomprehendere potes.

De 418, vigesima secunda parte sublata, id est 19,

reliquorum diametrum, id c.^^t tertiam sumas, id
est 133. Deinde hujus tertiai dimidiam, id cst 00 S
143 DE GEOMETRIA. 14«

per ruedielalein lolius circuitus, id est 209 ducas, A CAPUT LXXIV.

et totam indubitanler implebis aream H898 et S. In cintate rotundu do mos certae longitudinis

perlicis. Quibus per 144 parlilis. erunt agripenni ct latitudinis locare.

96 S remauentibus perticis duabus etdimidia, sive In civilale rotunda, cujus ambitus est 8008 pe-
agripenni 96 S 100, et nihil remanet. dum, donios iocare si vis, quarum longitudo 30 sit
pedum, latitudo vero 20, sic facias vigesimam se-:

cundam partem, id est 364 auferas, reliquorum

vero 76*4 tertiam sumas, id est 2o48 ; hos pro dia-
metro habeto. Hujus igitur diametri medietas, id
est 1274, si per medietatem ambitus, id est 4000
et 4 ducatur, impletur area totapedibusquinquies
millies ICMXCVI qui per 600, id est per vigesies 30
divisi faciunt doraos 8501, remauenlibus 496 pe-
dibus.

CAPUT LXXII, B
In civitaie quadrangula ponere domes certm longitu-
nis et latitudinis.

\n civitate quadrangula.qutehabet inuno latere

pcdes 1100, in aitero iOOO, etin fronte una pedes
600, in altera totidem, si vis ponere domos ita ut
cujusque longitudo sil pedum 40, latitudo vero 30,
sic facito. Junge duas hujus civitatis longiludines:
junctsp fient 2100. Similitersi fueriiit dua? latitudi- CAPUT LXXV.
nes junctae, fient 1200. Ergo duc mediam de 1200, Basilicae pavimentum quot laterculi debeant

fiunt 600. Rur^us ducmediam de 2100,fiunt lOoO. supplere.

Et quia unaquteque domus habct in longo pedes 40, Basilica^jCujus longiludo pedum sit240, latitudo
etin lato pedes 30, duc quadragesimam partemde 120, pavimentum quot lalerculi supplere debeant,
1050, fiunl 26, remanenlibus 10 ; atqueitcrum as- - sic accipe (laterculus autem in longitudine 23 ha-
sume tiigesimam de 600, fiunt 20. Viuginti ergo beat uncias, in latitudine12). Longitudo per lati-

vigesies sexies ducti fiant ^tO. Tot domus capiendae tudinem multiplicetur, id est 120 per 240, fiunt
sunt 28800. Hos per duodecies duodecim, idest per 164
1000 (tot enim uncias habet pes unus multiplicans) in-
venies uncias quater MMCXLVII CC. Quas si divi-
600; 6" 2 seris per duodecies 23, id est per uncias unius la-
terculi, qua? sunt 276, fient 15026, rcmanentibus
1100 24 unciis. Tot igitur lalerculi, dictaj basilicai pavi-
mcntum contegere possunt.
CAPUT LXXIII.
CAPUT LXXVI.
In civitate triangula de eadem re.
In lacunauna, canna, etc, viam certa latitudine
In civilate triangula, quae habet in unolalere pe-
dueere.
des 100, in altero 100, in fronte vero 90, si vis
In lacuna una, vel canna, vel cayana [Glossavet.
scire quot domus capiat, itaut qua?que domusha-
cavana, idestcellarium],quai in longitudine pedes
beat in longitudinc pede. 20, in latitudinc 10, ita D j^^,^^^ ,qq^ -^^ jatitudino 64, cuppas longas pedibus
facito. Duc mediam dc latcribus junclis, id est de sic locare velis, ut pervium pedibus
7, latas. 4, si
200, Hunt 100. De fronle similiter, idcstde90, 45,
4 latus in longum ducatur, sic facito. Vide quolies
finnt. Etquialongitudo uniuscujusquedomus habet
7 in 100, ct 4 in 64habcanlur : invenics quaterdc-
pedes 20, ct latitudo 10, duc vigesimam de 10,
cies 7 in 100, reniaiicntibus duobus, et decies se-
liunt 0. et decimam dc 40, fierit 4. Duc igilur
xies 4 iu 64. Scd ex ad pervium deputanlur.
his 4
quinquies qualuor, fienl 20 tot domus capiet hu-
;
Quia ergo in 60 quindccics 4 sunt, et in 100 qua-
jusmodi civilas.
terdecies7, fiunt 210. Totcuppas igitur in cavana
dicta locarc poteris.

CAPUT LXXVII.
embadum invenire.
1« circulo

In circulo, cujus diametrum sit pedum I4,emba-

dum sicquo;ras. Duc diamctrum in se, fiunt 196.
Ducundccics, fiunt 2156, sumc partcm decimam
quartam.fiunt l.ii; ct tot pcdum crit embadum.
147 SILVESTRI II PAP^E OPP. PARS I DE DISCIPL. MATIIEM. 148

CAPUT LXXVIII. A CAPUT LXXXII.

Columnam faccre, circulum incrassare,
Ex diametro circuium indagare.
uHitudinera rerum invenire.
Ex diainelro circulum sic quaeras : diamelrum, Ad columnam faciendam iongitudinis.seplimara
exempligralia, li vigesies bis, lienl 308, sumas in inferiori circuitu des, octavam superiori.
partem septimam, fit 44; quod est circuius. Circulum incrassare si vis, diametrum ejus cubi-

ces,ipsam cubicationem ejus undecies ducas,etex

CAPUT LXXIX.
ea summa vigesimam primam accipias, ethaicerit
In hemicyclo embadum invenire. spha^rfe crassitudo.

In hemicyclo, cujus sit basis pedum 10, linea in Est etiam ratio alia altitudinem videndi, quae

centrum 5, embadum sic quaeras : duc in se dia- esthujusmodi. Orthogonium, cujus cathetus 6 vel
metrum, lit Hoc undecies multiplica, fit HOO.
100. Irium pedum sit, basis 8 vcl 4, hypotenusa 10 vel
Hujus vigesimam octavam sume, erit in pedibus 3, crigas ita ut terrce basis adjaceat : catlietus ad-

39, duabus septimis remanentibus, id est 8 et ;

versus illam rem, cujus altitudo perpendi debet,
hsec est area. Idem esset, si basim per lineam quae erectus habeatur hypotenusa vero a summo ca-
;

ducitur in centrum multiplicatam undecies duce- B theti ad terram, in summum basis deducatur. Sic

res, ac exinde decimara quartam accipercs. Quod directo illuc, ubi basis et liypotenusa junguntur,

verum estin omniintegre dimidiata sphaera. oculum apponasad terram prostratus. Deindehuc
illucque tandiu detrahas, oculo tamen semper ap-
posito, donec tibi summum catheli illius rei, cujus
altitudinem queeris, summitati adatquari videatur.
Quo facto ponas signum, ubi oculum tenebat, et
ex eo signo metire spatium usque ad pedem rei
illius. Huic spatio per 4 partito quartam unam de-

trahas; ctcteras 3 pro allitudine illius rei, de qua

quajrebas, habeto. Haec altitudinem videndi certis-
sima ratio est, si tamen area, per quam cathetus
In circulo, cujus sitareapedum 616, diametrum erectus detrahitur non montuosa, non vallosa, sed
sic quseras. Quater decies ducatur, fient area 8624. plana fuerit.
Hinc pars undecima fit784. Hujns numeri lalus fit CAPUT Lxxxni.
28 ; et hoc erit diametrum. '
'

Putei amphoras nosse.

Puteus, cujus diamelrum 7, altitudo 40 pe-

sit
CAPUT LXXX.
dum, tot amphoras capiet quot processerint pedes
In orthogonio, cujus cathetus sit pari numero notatus ex hujusmodi diametri area, allitudineque in invi-
basirri et hypotenusam invenire.
ceni multiplicata, si pede uno longa et alta fuerit
In orthogonio, cujus cathetus sit pari numero
amphora.
adnotatus, velut 8, sic basim et hypotenusam qua2- CAPl T LXXXIV.
ras. Gatheti sumpta pars dimidia, id est 4, in se Cuppa quod ^icdum solidorum sit, quotque aiuphoro.s
multiplicentur, fient 16, et in his uno dempto re- capiat, invenire.
nianet basis, cui duobus redditis fit hypotenusa. Cuppa, cujus latitudo ima pedum sit 3, summa
2, media 5, altitudo vero 12, quot pedum "^sit soli-
CAPUT LXXXI.
dorum, ac per hoc quot amphoras capiat, sic qua?-
In monte strabo jugera invenire ras laiiludine media in sc ducta, acsummadein-
:

In monte strabo [Glossa vet., qui in altero latere de excreta triplicala, diametrisque summo el imo
pra^ceps in altero extentam declivitalem habet] ^ in se singulalim duclis, omne in unum tit 88. His

qui habet ad pedem in circuitu pedes 1400, in acu- undecies ductis ac summa; exinde notce quarta de-
mine 200, in altiludine dexlera^ parlisHfiO, in hrva> cima sumpta fiunt 69 et dua^ quarta^ dccima\ id
vero 750, quaras jugera. Supcrioris circuitionis
sic estuna scptima. llis pcr terliam altitudinis, id est
cum infcriore juncta? sume dimidiam, qua; fit in por qualernarium nniUiplicatis venit numeru^am-
800 pedibus. Has medietates invicem multiplica, cl phorarum 276 el 8 quartai decima>, id est 4 septi-
fiunt 640. In his vigesies bis reperics unius jugcri lUiV.

pedes 28800, remanentibus 6400. Si fncrit cuppa, cnjus ima latitudo sit pedum '»,

summa 3, altiudo 9, quot ainphoras capiat sicqua^-

ras : imain se fit 2."), suinma quoque in se lit 9,
MONSTi^ABus
ulriusque in invicem fiunt 15. His trihus suinmis
sinuil junctisfiunt 49. His undecies duclis fiunt .539.
Horum pars docima quarta fit 38 S. ILpc per allilu-
2S800
dii.is lcrtiam ducta fiunt 1 15 S. Tnt crunt ainpho-
Too"^
TPC vel pedc^ solidi.
149 DE GEOMETRIA. loO

His triljus rcgulis, de puleo scilicel el de duabus

A CAPUT LXXXIX.
ruppis diligeuler inspeclis, pene nuUus eritputcus, Intra quudratum sequilaterum octogonum designare.

vel cupfia, vel lonna aliqua, quin ejus possit inda- Si volueris intra quadratum a;quilalerum oclo-
gari profunditas, nisi niira in eis fuerit diversitas. gonum designare, diagonum medium sumas. Hic
circinum spaliatum [Glossa vet., extentum] in an-
CAPLT LXXXV.
gulo quadrati infigas, et in utroque latere pun-
Ex udunatione omniiim numerontm, secundum or- ctum, quousque circulus pervenerit, facias, ac
dinem naturakm prolatorum, scire quanta profun- sicper singulos angulos perque latera percurras.
ditas, crescat, etc.
Deindeapuncto inpunctum angulis quadrati extra-
Ex adunatione oninium nunicrorum secundum clausisscmpcr lincam ducas, et octogoaum habebis.
ordinem naluralem prolalorum si vis scire quanta
profundilas crescat, luec tilii regula sufficiat, si CAPUT XC.
lantum coadunatio ah unitatc incipiat, et sic
illa Structuras circa putcum positse pedes invenire.
per regulas et per ordinem continuatim procedat.
Si datis fuerit puteus, diametrum sit pe-
cujus
Si par numerus coacervabitur, per medium ultimi , .. • •. n ^^
*
,.,•,•, , -> .1 , " -R
/. , dum o, et
,
r
circaeum fucritslruclura j
altapedum.

20,
,

^
sequens multiplicabitur,
^ v. D
g., 1 '
'
"2 3 4 o 6, vei -d
|.^^^ pedum i
2,
.
.
ejus structurse pedes sic quseras
j •

scire quot sint, per senarii medietatem subsequens,

structura^ lalitudinem ducas in se, fiunt 4. His
Hent 21; quam
id est septenarius multiplicetur, et
adjicias puleidiamelruin, erunt9. Hiinsefient 81.
sjimmam similiter reddetsupradictacoadunatio. Si
Ab his diamelro putei ducto in se dempto rema-
autem inipar numerus numerorum aggregabitur,
nent 36. His undecies ductis, et a summa, quae
pcr raajorem sui parlem ultimus aggregatusmulli-
inde excreverit, quartadecima sumpta eruntpedes
plicabitur, ut cst 12 3 4 5 6 7.',MuUiplica septena-
areae 44. Hi per allitudinem, id est vigesies ducti
rium per maximam sui per 4. Qua-
partem, id est
fiunt 880, Tot erunt pedcs areai 44. Hi per altitu-
ter 7 fiunt 2S, qui omnes supra scriptos terminos
dinem, id est vigesies ducti fiunt 880. Tot erunt
claudunt. Si solummodo par, nt est 2 4 6 8, duca.
pedes structurac.
lur medietas ultimi aggregati pcr illum, qni sequi-
^ur ipsam, et si impar, ut 1 3 o 7 'J, major pars CAPUT .XCI.
ultimi in se ducatur. Prismatis pcdcs invenire in ortliorjonio.

Si data prisma fuerit orthogonii, cujus sit ca-

CAPUT LXXXVI.
Q thetus d9, basis 12, altitudo 20, ejus pedes sic
Circu/i innurdturam invenire. quaeras : per cathetum etbasim aream prius ortho-
Circuli inauraluram tic (}ua'ras : dianietiiim cir- gonii repcrias, qua* erit ."J^. Ilanc per altitudinem,
culi in seduclum vigesies bis multiplica. Ellectse id est 20ducas,fient 1080; tol eruntpedesprismae.
sumnice septimam accipias, et haec circuli erit Quam inaurare si vis, circuitum ipsius ortho-
inauralura; qiiod idem isset, si per diametrum gonii, id est 36 pcr altitudinem, id cst 20 ducas et
rirruluni mulliplicares. fient720; qui erunt pcdes inauraturac.

CAPUT LXXXVII. CAPUT XCII.

Columnx inaequalvi pedcs invenire. In omni tetragono diagonium invenire, ctc.

Si fuerit coliimna ina^qualis. cujus ima latitudo In omni lctragono sivc iTquilatero, sive longila-

pedum .sit 13, summa b, altiludo 30, ejus pedes terodiagonium sic invenies: latitudinem et longi-
sic quacras. Ima lalitudine iu se multiplicata, ac ludinem sigillatim in se multiplices, summarum
summa in so, ac utraque invicem, hisquo tribiis crcscentium in unum latus quacras. IIoc pro dia-
summis simul compositis liunt pedes 2o'J. His un- gono habeto.
dccics diictis, ac e.xinde eflecta.' summaj quarta- j, Trigoni orthogonii pcr cathetum sic invcnis ba-
decima detracta venient 203 S., scilicet pedcs sim : cathctus tor ducatur, nona pars auferatur,
arearum summa; et mcdia; ac infima. His deinde rcliqui dimidium sumatur, eril basis Basi ablatum
per tertiam altitudinis iiiulti[)licatis erunt solid resUluatur, erit hypotenusa. yel ita:calhcti dimi-
pcncs 203."). dium sumatur, quod ter diicatur, remanct basis.
Vcl dimidium calheti sexiesducalur, nonatollatur,
CAPUT LXX.XVIII. leliqui dimidium erit basis. Basi rcddita nona crit
Hexagonum facerc. hypotenusa.
voluerishe.xagonum facere, niius latus habeal
Si
pcdes 10, facies 10 pedum, lincani ct in extremi- CAPUT XCIII.

tatc ejiis circiniim ligas, et circuliim f;icias; eS Qnod stadia in terris rcsjiondeant Zodiaci
qualis est linea a medio cenlro partibus, ctc.
circuli u.sque ad
exfremilalem ejusdem, similes sex per exlremitates Erat Osthenes philnsophu^, idnmqiic geometra
rirrnli ducas, et hcxagonum habebis. subtilissinius, magnitudinem terrcni, orbis noscere
m SILVESTRI II PAP/E OPP. PARS I. - DE DISCIPL. MATHEM. 152
volens, hujus artis dicitur usus arguineiiLo, ^. circuniferenliai locum. Siniililer exeunlem uolabi-
lali

Nam a mensoribus regis PtoiomaM, qui totam mus. Notatis ergo duabus circuli partibus intrantis
^gyptum tenebat, adjutus a Siene usque ad Me- umbrffi et exeuntis loco rectam lineam a signo ad
roen stadioruni numerum invcnit. Dispositis nam- signum circumferenti<je ducemus,et rnedium nota-
quepcr intervallalocorum aseptentrionemeridiem bimus, per quem locum recta linea exirc debet a
versus horoscopicis vasis simili dimensionc et gno- puncto circuli per quam lineam cardincm dirige-
;

monum fequa longitudine formatis totidem doctos mus, et ab ea normaliter in reclum decumanos
gnomonicse supputationis homines, quot vasa fue- emittemus, et ex quacuiique ejus lineeeparte nor-
rant, singulis quibusque in locis irnposuit, atque maliter invenerimus, decumanum recle consti-
una die omnes umbram meridiani lemporisobser- tuanius.
vare fecit, nolare etiam unumqucmque
gno- sui
minis umbram, quantaj fuissetlongiludinis. Atque CAPUT XCIV.
itacomperit, quod ultra 700 stadia ad uniuslongi-
Alia ratio meridianum describendi.
tudinis gnomonem umbranon respondit, atque hac
.3)Est et alia ratio,qua tribus umbriscomprehen-
( t
tali probatione conclusit quod partes 360, quibus
„ . j- • •
I-, j, , j-
omniszodiacicirculitractusdividitur,adterrasusgue
•j-, p
t)
sis meridianum describemus.Inloco plano
.
^
gnomo-
^,.
nemconslituemus ao, elumbrasejustresenotabimus
proveniant, et pars, quce incompcrla et inoBsti-
ibi
c b e. Hasumbrasnornialiler comprehendemus,qua
mabilis mensura? est, in lerris non amplius quam
latitudiuc aitera ab alLera distent. Si aulein meri-
scptingentorum, autpaulo minus, stadiorum men.
diem constituamus, prima umbra erit longissima.
suram obtineat. Compertaque in terris uniusparlis,
Si postmeridiem, novissima. Has deinde umbras
quoe ad zodiacum pertinet, ct magnitudinem hanc
proporlione admultiplicationem in tabuladescribe-
ler centis sexagies complicando, circulum mensu-
mus, et sic in terram servabimus. Statigitur gno-
ramque terrae incunctanter quod millibusstadiorum
mon a b planitie Tollamus niaximam uinbram in
b.
ambiretur absolvit. Nam 25000stadiorum circuitum
planitie, notemus signo d. Sic et terram signoe, ut
universi terreni orbis esse pronunliavit. Qua?sum-
sint iii vasi proportione longitudinissine b c d c e,
ma, si in 360 partes a^qualiter dividatur, liquebit,
numeramus hypotenusas ex c, in o, et ex d in a,-
quod stadiorum unaquaeque porlio in terris esse
nunc puncto « et intervallo e circulum scribimus.
debeat, quse in ccelesti circulo ab ullo nullam hu-
manae conjecturae dimensionem admittit.
Optiinum est ergo umbramhora;sextaedepreheii- G
dere, et ab ea limitem inchoare, ut sint semper
meridiano tempore ordinati, sequitur, ut orientis
occidentisque lineahuicnormaliter conveniat. Scri-
bamus primuni circulum in terra loco plano,et in
puncto ejus sciotherum ponemus, cujus umbra et
intra circulumaliquando exeat,et aliquandointret.
Certum estenim tam orientisquam occidentis um-
brasdeprehendere. Attendemusigitur, quemadmo-
dies.
duni a primo solis ortu umbra cohibeatur. Deinde
cum ad circuli lineam pervenerit, notabimus eum
(1 3)Textus huj us capitis perturbatus et obscurus est

GERBERTI
EPISTOLA AD ADELBOLDUxM
De causa diversitatis arearum in trigono cequilatero, geometrice arithmeticeve expenso.

(Apud Pez, ubi supra.)

ADELBOLDonuncusque dilecto scmpcrque diligcn- D In his gcomelricis liguris, quas a nobis sumpse-
dofidci integritatem, iutegritalisque constantiam. ras, erat trigonus quidam a?quilaterus, cujus erat
io3 DE CAUSA DIVERSIT. AREAR. IN TRIGONO ^EQUILAT. 154

latus 30peduni,calhetus26, sccundum coUalionem A mus.Eoiumquantamcunque partemtrigonus atlin-

lateris et catlieli area 390. Hunc eumdem trigonum gat, arithmeticalis regula cos pro integris compu-
si absque ralione calheti secundum antlimclioam tat.DepingereIihet,utmanifcstiussit, quod dicikur.
regulam meliaris, sic ut latus unum in se mulliplice-
lur eitiuemulliplicalioni laleris unius numerus ad-
jiciatur, et ex hac suinma medietas sumatur, erit

area 462. Videsne qualiter hx duaj reguht» dissen-

tiant? Sedet illa gconielricalis, quJE per ralionem
catheli ai'eamin 390 pedesmetiebatur.subtiliusest
a me discussa. el cathelo suo noii nisi 2'j septimas
uniusconcedo, ct area? 380 et quinquescptimas. Et
sit tibi regula universalis in omni trigono a?quila-
tero calhetum inveuiendi; per lalus semper sepli-
mam deme, et sexreliquas partes catheto concede.
Etutquod dicitur. melius intelligas, in minori-
bus nuraeris libel exemplificare. Do tibi trigonumB
in latere 7pedum, longitudinem pedalem haben-
teni. Hunc per geometricalem regulam sic metior. Eccc in hac discriptiuncula 28 pedes, quamvis
TollS septimam laleri et senarium, qui reliquus non integri habentur. Unde arithmeticalis regula
est, do perpcndioulo. Per hoc latus duco, et dico: pro toto parlcm accipiens cum integris dimidia-
sexies seplem. qui reddunl4'2. Ex his medietas2l tos recipit. Solertia autem geometricae disciplina'.

area est dicti Irigoni. particulas, latera excedentes abjiciens, recisuras-

Hunc emndem trigonum si per arithmeticamre- que dimidiatas intra latera remanentes compo-
gulam meliaris, et dicas septies septem, ut fiant
: nens, quod lineis cIauditur,hoc tantum computat.
49, latusque adjicias ul sint .)(}, dividasque, ut ad Nam in hac descriptiuncula, quaseptenarius perla-
aream pervenias, -28 invcnics. Eccc sic in trigono lera melilur, si perpendiculum quseras, senarius
unius magnitudinis divers» sunt arca?, quod fieri est. Huncper? ducens quasi quadratum imples,cu-

nequit. jussit frons 6 pedum, latus 7 pedum, et aream

Sednediutius moreris, causam diversitalis apc- ejus sicin 42 constituis. Hoc si dimidiaveris trigo-
riam. .Notum tibi esse credo qui pedes lougi, qui n num, in 21 pede relinquis.
quadrati, quicrassi dicantur, quodqueadareas me- Ut lucidius intelligas, oculos appone, et mei
tieudasnonnisi constratosquadratosreciperesole- scmper memento.
155 SlLVESTRl II PAPyEOPP. PARS I.— DE DISCIPLIN. MATHEM. m

GERBERTI
POSTMODUM

SILVESTRI II PAPiE
EPISTOLA AD CONSTANTINUM MONACHUM FLORIACENSEM
De Sphcerce conslructione.

(Apud Mabill., Analect., nov. edit., pag. 102 seqy )

ADMONITIO MABILLOMI.
Hsec Gerberti epistola, qua^. deest in editis libris, eruitiir ex ms. codice bibliotheca? nostrse S.Germani
a Pratis. Inscripla Constantino, monacho sciiicet ac scholastico Floriacensi, ciii Gerbertus alias direxit
epistolas, nimiriim 87, 142 et 101. Ejusdem eliam menlioncm facit in epislola 92. Gerbcrto tribuendum
existimo libellum in quenidam Porphyrii locum, cujus libelli prtefatio ad Ottonem III imperatoreni edita
est in tomo I Analectorum. Opusculum istud esse Gebehardi Augustensis episcopi conjectabar in notis ad
eam pra?fationem at rc maturius expensa, id Gerberto adjudicare visum est in addendis ad lumum I
:

Analectorum. Ejusdem auctoris est sermo De ordinatione opiscoponm, quem ex ms. codice bibhothecae
S, Martialis apud Lemovicas rogatu meo descripsit nostcr l^etrus Trelius, a me jam laudatus. Exstat
ipsiusmet Gerberti Geomelria et Rhythmomachia in bibliotheca? Thuanetc ms. codice, signato u" 283.

Gerbertus Constantino. A tuis: eruntque dufs extremae contra se positae, ut

per utrasque, tanquam per uuam videas. Ne vero
Sphsera, mi fratcr, de quo quteris ad ccelestes fistula; hac illac titubent, ferreo semicirculo, ad

circulos vel signa ostendenda,componitur ex omni modum pra?fati hemisphaerii secundum suara
parte rotunda quamdividitcircumductalinea me-
: quantitatem mensurato et perforato, utere, quo
diam aequaliter in lx partibus divisa. Ubi itaque superiores extremitatesfistularum coerce quae hoc :

coQstituis caputlineae, unum circinipedemfige, et differunt a fistulis organicis, quod per omnia
alterum pedem eregione ibi constitue,ubivipartes eequalissunt grossiludinis, ne quid oftendat aciem
finiunturde lx partibus prcedicttc liijea^; et dum per eas coelestes circulos contemplantis. Semicir-
cii"cinumcircumduxeris, xn partes includis. iNam culus vero duurum digitorum ferme latiludinis, ut
mutato primo pede, secundus pes extenditurusque omne hemisphaerium xxx partes habet longitudi-
adlocum,quo de prajdictalinea undecimapars fmi- iiis, servans aequalem rationem divisionis, qua per-
tur; et ita circumducitur, ut xii partes circumple- foratus fistulas recipit. Notato itaque nostro boreo
ctalur. Eodemque modo adhuc pes usqueadfmcm polo, dcscriplum hemisphjTprium taliter pone sub
quinteedecima; partis pra3dicta2 liuea; protendilur et divo, ut pcr ulrasque fistulas, quas disimus cxlre-
circumductione xxx partes habens media spluera B mas, ipsum boreum polum libero intuitu cernas.
secatur.Tunc mutato circino in altera parte sphajra?, Si autem de polo dubitas, unam fistulam tali loco
ubi primum pedemfixeras,attcndens,ut contrasta- constitue, ut non movealur totanoctc; et per cani
tuas,pra;dictam rationeinmensura> circumductionis stellam suspice, quam credis esse polum et si po- :

et partium complexionisol)scrvabis. Nam vsolum- lus cst, eara tota noclc poteris suspicere; sin alia,
modoeruntcircuinductiones,quarummediaa!quali mulando loca non occurrit visui paulo post pcr
lx partibus divisa^. Altero igitur isto-
estlineai in fistulam. Igitur praedicto raodo locato hcmisph»-
rumhemisphairiorumsumpto interiuscavato.et ubi rio, ut non movcatur ullo modo, prius per inferio-
circini allerum pcdem in proedictalineaadcircum- rem et superiorcm primara fislulara boreum po-
ducendum fixeras perfora, utcircumductiomedium lum, per secundara aroticuni circuluin.pcr tcrtiam
foraminis teneat. In capitibus quoquc sphan';e,ubi oestivum, per (juartam aequinoctialera, per quin-
primum pedcmcirciniposuisti,singulaforaminafa- tam hiemalem, per sextam antarcticulos circulos
ciSjUtmedictasforaminum illorum terminetpra?di- mctiri poteris. Pro polo vero antarctico, quia sub
Glumhemisph«rium.N<im ita viieruntforamina,in tcrra cst nihil co-li, sed terra tanlum per ulrasque
quibus singuiis singulas semipedalesfistulas consti- fistula-^ iulucnti occurrit.
157 DE RATIO.Wl.l ET RATIONE IITI. 158

LEGTORI
Inter opera Gerbfrti recensetur « R/njlfinwmachia, edita Lipsix 1616 fol. cum gloriosissimi principis Aitgiisli
Lunebiirgensiuvi {suli pseudoni/mo Gustavii Seleni) libris quntuor dr ludo Scacchorum. » Hsec Benedictini auc-
tores Gallise litterariae, hxc Fubricius, heec omnes qui duobus abhinc seeculis de scriploribus ecclesiasticis com-
mentati sunt. Quibus an merito fides hucusque adhibita cx libro ipso quem post Fabri Stapulensis, Buxcriiet
Barrozzi lucubrattones, Seknus cdidit, inquiretulum nobis ernt ; sed nihil lucis attulit totus est enim in ludi
:

Scacchorum variis exercilationibus enacUandis. Pagina quidem 443 legitur titulun « Rhythmomachia, nobilis
et vetuitissimus ludus Pythagoricus, quem Gallico idiomatc a Francisco Barrozzi, nobili Veneto, scriptum,
Germanicum fecit Gustavivs Sclenu^. » Nonne hujus opusculi fo)is Gcrberti Rhytlimomachia? Sed dc Gerberto
nonnisi haec mentio inter alia quse apud Buxerum fol. 42 a ct apud Selenum png. 494 leguntur :
(i Thomas Topcliphus, Angtus, copiam mihi fecit cujusdam libelli qui, ut ille retulit, decerptus est ex quo~
dam veteri litro Chaldaico, ac Anglico sermnnedunato, et qwimdam ludendx Rliythmomacliix rationcm conti-
nel ; quam in hoc meo libello pratermittere nofui ; prxsertim eum in hac sim opinione, hanc progressionis for-
mam (qitx scacchicx rf<pondet) nostri ludi perfectionem esse, quamque vetercs in ludendo secuti sunt ; qua de
re conlecturam capio progressum icacchorum et incessum indidcm suam originem truxisse. Hinc satis integrum
est intueri quam severe et stoice a quibusdam veteribus hic ludus descriptits sit : qui, dum contemplatione ludi
contenti sunt, cnntvtnpserunt id in hujus ludi exercitatione quod )ieque injucimduru ludentibus faisset. Hivero
sunt, GILBERTUS papa, Hen)xa)inus Contractus, Cast)-ensis, Nicolaus Orestinus. Quos kac nostra menioria
sunt imitali Orontiu< Finxus, Delphi)uis, Jacobus Faber Stapulensis ; neque ego hactenus ab eoi-wn vestigiis
discessi. Sed cum videreni hanc contonplatio^ion a reo-eatione sejunctam, interdum esse molestam, valde Isetor
recepisse me id quod jampridem abscisswn erat, et separatuni quod ad hujus exactam expletionem maxime facere
videbatur. »
Liber Jacobi Fabri Stapulensis, de quo supra Buxerus, ?i0)mihil forsa)i lucis afferret, sed hucusque lucuhxi-
tioneni hanc viderc nobis )ion contigit.
Hsec eruditus lector habet quse de GerbertiRJiythnomachia conjicere potuvnus : Uton ipsi dirimendam relvi-
quimus.

GERBERTI
POSTMODLM

SILVESTRI II PAPyE
LIBELLUS
DE RATIOMLI ET RATrONE UTI
Ea: cod. ms. inclyti monasterii Tegernseensis in Bajoria e^nitus ah Adm. R. D. P.Alphonso
Ilueber, eiusdera loci ccenoMta Benedictino
(Apud R. P. Bernardum Pezium Thesaurus Anecdot. )ioviss., lomi I parte ii, col. 147.)

PEZIl MONITUM
(Dissertatio isagogica in tom. 1 Thcscmri Anecd.

De hoc libello, mere dialpotico, jam diximus, eum nunc, et quidem integrum, prodire ex bibliotheca
Tegernseensi, post quem ihidem illico exslabat Scrmo in co)icilio Mosottiensi a (ierberlo habitus, a Gui-
lielmo Caveo in Hisloria htleraria nondum editis accensita, cum tamcn editissimus sit, unusque fere
omnia illius synodi, quam Caveus paulo post recensct, acla conficiat. Porro epislola nuncupatoria Ger-
berli jam in tomo 1 Analeclorum a Mabillonio edila fuerat, qui totum opusculum istud essc Gebehardi
Augustensis cpiscopi in notis ad caui ej)istolam seu Pr(cfationem conjcctabalur. At rc, inquit tomo 11
eorumdem Analectorum, pag. 21.), malurius expctisa, id Gerberto adjudicare visutn est in addendis ad
tomutn l Atiatectontm. Ibidem Mabillonius sub nomine Gerberti edidit sermonem de informatione epis-
coporum, et diversitate tituli deccptus, nt itvmet Itigius inPrsefatiutie ad Tractatutn de Bibliotheci^i et Catenis
Patrum, pag. xcni, nunquam antea editum putavit, cum tattien jatn toties intcr Attibrosii opera editus fuisset.
Sed ad opusculum Gciberti Be rationali et )-atione uti reverlimur, quod non in sola bibliotheca Teger-
usecnsi, sed ctiam in Kmmerdmmcnsi coajva propc manu exaratum vidimus. Idem, ni falliinur, in
bibliotheca (^jpsaica Vindobon. exslat. In Codice Emmerammensi tolum opusculum quidam versus con-
sequebanlur, quos suo nos loco resliluimus.
VKI{SI'S IN I.IIiHlJ.M GERRERTI DE nATIONALI ET RATIONE IJTI.
(14) Quisquis opa<a vclis Sophi.f scandere rcgua, A Suavis amice measproperaslisemper ad aulas :

Istiiis in pralis pocula carpe libri. Jam sine fine simul sceptra regamus ibi,
Potatus cilimum llectes pcr gramina gressum, Imperium «Tequcmus fastu comitantc superbum,
Organa doclorum quo sua castra comunt. Et jugitcr mecum nomcn in astra feras.
Adveniensque Uironum capies cum laude coruscum Arduus ast multi vidcas ut icmigc lingua;
Atque Sophia tibi lalia fala dabit yEquora per nostra lina novella trahunt.
(14) Ili versusdcsunt in cod.Tcgerns. sed in Emmerammensi, ssec. circ. xi exarato, Gerberti Opusculc
dc rat. et rat. uli posl paucula quiedam subjicinntur.
 m SlLVESTRI 11 PAPJE OPP. PARS I. — DE DISGIPLIN. MATHEM. 160

INGIPIT
DE RATIONALI ET RATIONE UTI,
A SAPIENTISSIMO ViRO DOMINO GERBERTO, ET APOSTOLICiE SEDIS SUMMO PO.NTIFICE
EXCUSSUM, EXIGENTE OTTONE AUGUSTO TERTIO.
Domno, et glorioso Ottoni, Caesari semper Au- A jora de minoribus semper prsedicenlur ; minora
gusto Romanorumimperalori, Gerbertus episco- de majoribus nunquam; ut animal, quouiam ma-
pus, debitae servitulis obsequium. jus est equo, et homo est, praedicatur, de quo et
Cum inGermaniaferventioris annitempusdemo- homo quomodo ergo Ratione uli praedicatur
est :

raremnr, imperiahbus astrictiobsequiis, utsomper de Ra cum majus esse videatur Rationak

tionali,
sumus,semperqueerimus,nescio quidarcana divina quam Ratione uli? Omneenim, quodrationeutitur
mensuram secum taciteretractans motus animi in rationale est; sed Rationale, inquiunt, potestatis
verbaresolvit,et quoe ab Aristotelesummisque viris est sine actu : Rationeuti, potestatiscumactu.Plus
erant difficillimis descripta sententiis, in medium vero est potestatis cum actu quam sola potestas.
protulit: ntmirum foretinter bellorumdiscrimina Jure, inquiunt, ergo praedicatur Ratione uti de/i«-
qusi contra Sarmatas parabantur, aliquem morta- tionali, tanquam majus de minori.
lium hos mentis recessushabere potuisse, a quibus II. Ad hoc respondetur : Quomodo quae a gene-
tam subtilia, tam praeclara, velut quidam rivi a ralissimisadspecialissimarecta linea descendunt,
purissimo fonte profluerent. Meministis enim, et vel subalterna genera, vel per differenlias, sive
meminisse possumus, adfuisse tum multos nobiles " sint ea in substantiis, sive in accidentibus colloca-
scholasticos, et eriiditos, inler quos nonnulli ade- ta, talia sunt ; ut inferiora universaliter prolata,
rant episcopi, sapientia praeclari et eloqucntia in- superiorum omnium nomina, diffinitionesque ut
signes. Eorum tamen vidimus neminem, qui ca- sensibile, cum sit differentia posita sub animato
rum qua^stionum ullam digne explicuerit, quod corpore, universaliter prolata, suscipit nomen, et
queedam nimis ab usu remotee, nec dubitationem definitionem superiorum : omne eniin sensibile
ante habuerint, et quaedam sa?pe numero ventila- ct animatura corpus, et substanlia est, et oranis
tai dissolvi non potuerint. Vestra quoque divina virtus, et habitus, ct qualitas.Quodsi eodemraodo
providentia ignorantiam sacro palatio indignam Rationale sub Ratione uli positum sit, quomodo
judicans, ea, quae de Rationali et ratione uli diver- universalitcr prolatum suscipiet noraen sui prsedi-
so modo a diversis objectabantur, me discutere im- cati idem Ratiunale? Non enim omnc quod Ratio-
peravit. Quod quidem tunc et languor corporis et nale est, Ratione uti putatur. Ergo si Rationale tan-
graviora distulerunt negotia: nunc secunda valetu- tum potestatisest, et Ratione uti poteslatisetactus,
dinereddita, inter rei publicee ac privatee curas in praedicabitur Ratione uti de Rationali. Et rursus, si

hoc ipso itinere Italico positus, comesque indivi- G Rationale universaliter prolatura non suscipit no-
duus, quoad vita superfuerit, in omni obsequio fu- mcn supradicti, id est Ratione uti, non praedicabi-
lurus, quai de hac quaeslionc concepi breviter de- tur Ratione uti de Rationali : eruutque duo con-
scribo, ne sacrum palatium torpuisse putet Italia, traria : non praedicari, in eodem sub-
prsedicari et
et ne se solam jactet Groecia in imperiali phUoso- jecto quod fieri non potest.
;

phia, et Romana polentia (15). Nostrum, nostrum III. Constilu amus item, inquiunt,alias differentias

est Romanum imperium. Dant vires ferax frugum secundumaccidens praediceturqueaccidentalis dif-
,

Italia, ct ferax militum Gallia et Germania, nec ferentia velut ad cognatam sibi accidentalem dif-
Scythicae nobis desunt fortissima regna. Noster es ferentiara, utarabularead ambulabile. Hoc autem
Csesar, Romanorum imperator et Auguste, qui secundum fiat accidentis naturam ut quoniam iu ;

summo Graecorum sanguine ortus, Graecos irape- individuis primum accidentia considerantur,postin
rio superas, Romanis haeredilario jure imperas- speciebus et generibus. Dicamus Ciceronem ambu-
utrosque ingenio et eloquio pravcnis. Dicemus lare,quoniam ambulabilis est et rursus,quia Cice- :

ergo in praesentia tanti judicis, primum qua^dam ro homo cst,et ambulat, et ambulabilisest, dicatur
scholaslicorum pra^ludia, vel potius sophistica :
j. et homo ambulare, et ambulabilis. Etitem animal,
tunc philosophorum in his inventa persequemur ;
cum ambulet, ambulabile est. In quibus videndura
deinde finem proposit;e quaestionis multiplex et est,inquiunt, ne forte ratio causa? et effecti vitali-
spinosa complebit dialcctica. bus esse videatur. Ut enira causa effectura prffice-
I. Quoeritur,inquiunt,quidsit,quodaitPorphyrius dere dicitur. ut est quia vidit, amavit sic potes-
: ;

differentiam velut ad cognalam sibi differentiam tas actum omni necessitate prwcedit. Et quia haec
pruidicari, ut Ratione uti ad Rationale ; cum ma- praicedcntia non solum priora.sed etiam interempta

(lo) In margine hanc glossam codex cxhibct ad sciunt Itali quid sapiunt Galli. Itali, denarios accu-
hoec verba Itatia fertilis in fcrendis cst frugibus,
:
inulunt, Galli sapicntiam corradunt. Qua? sine ullius
Gallia et Gcrmania nobilis in nutriendis militibus.Ne- injuria hic notata sint.
I6i DE RATIONALI ET RATIONE UTI. 162

interimunt secum posleriora, necesseest, poteslate A itaque necessariis, in quibus aclus sempitornus est,
ablata, aclum quoque enim Cicero non
auferri. Si ipsas quoque res sempilernas essc necesse est, ut

est ambulabilis, id est. si ambulare non polest, om- jncoilo et sole intelligitur, quie nonsolum sempi-
nino non ambiilat, id est, non actum ambulandi terna, sed divinaet immortaliaphilosophi putave-
exercet, quem sine polestate non cst inlelligere. runt.
Quod si Ratione uti actus cum potestate est, Ratio-
VII. Sunt non necessarii item actusquorum spe-
nale autem sola polestas, sublata sola potestate,
cies est. Alia enim eorum ex potestate ad ac-
duplex
quoe natura prior est, actuscum potestate esse non
tum venerunt; alia substantiam sui cum ipso actu
potcst. Non igitur, quod natura posterius est,de eo
sorlita sunt: sed quteex potestate ad actnm vene-
praedicabitur, quod natura prius est. Est autem
runt, hujusmodisuntjUtquaiido Cicero sedet, anle-
natura prius potestas, posterius actus: non igitur
quamsederet, potuit sedere neque enim scdisset,
secundum potestatem el actum prcedicabitur Ra-
;

si potestatem sedendi ante non habuisset. Sedet ergo

tione uti de Rutionali.
Cicero, id est,sedendi actum exercet; quiaactusex
IV. Sed merito, inquiunt, sua^ dignitatis, seuex-
potestate venit. Alter vero actus, qui a poteslate
cellentia vel potentia numerosius est Ralione uti, ., , . .
, , . .

r» .• ». ; „, c^r.^;^„,y^ „„,
generum,specierum,vei .. T) non cum re subsistente semper subsistit,
venit, sed
.

quam itn^oHfl/*?. Atnatura 1

tJ
^ .
j„,.,,„. „„j ,„,„t •
„• •

hujusmodi est: ulquando igniscalet, antequam ipse

,

dillerentiarum non suscipit homo enim et asinus :

ignis essel, nulla caiendi potestas praecessit; sed

seque sub animali sunt,et Deus atque Iiomo;equa-
Non igitur,in-
quod ejus substantia fuit, caierenon deslitit, idest,
liler participant RationalidilTerentia.
actum calendi non descruit, quod sibicumsiipernis
quiunt, secundum dignitatem, vel potentiam,vel
et coelestibussubstantiis communeesl. Distat vero
excellenliam pra?dicatur Ratione uti de Rationali.
quod illa superna in necessaria specie sunt, eorum-
V. His propositionibus, sive objeclionibus multa
que substantia, cum sit incorruptibilis, non solum ac-
exadverso posseobjici video.QuaproptersophisLica,
tumnunquam deseruerunt,sed etiam ipsanon peri-
id est, cavillatoria colluctatione remota, quaidam
muntur. Ignis vero, cum sit in specie non necessaria,
de natura poteslatis et actus explicanda sunt, et iu
actum quidem, quousque subsisLit, non deserit sed ;
qua eorum specie Raiionale et Ratione uti verscn-
quia in necessaria specie non est, actum simul cum
tur de natura quoque prioris, utrum prKdicationi-
:

substantia perdit. Quae enim necessaria semperex

bus conveniat et nonnulla de praedicationum na-
;

necessitate sunt, nec unquamnon essepossunt. Ig-

tura et ordine, et, quasi quodamfiload id, de quo
nis vero ex necessitate quidem non est, sed actum
quaestio est, id est ad praidicationem, quai est de
p calendi ex necessitate habet, quousque est. Recte
Ratione uti ad Rationale, dispulatio deducatur.
ergo dictum estab Aristotele: Quoniam qitodex ne-
VI. Hoc autem majorum traditione, potissimun-
cessitate est, secundum actum est. Secundum neces-
que Aristotelis fieri judico, quibusdam verbis ac
sitatcm quippe omnia superna, qua? sunt et quoe
sententiis ejus ad hanc rem pertinentibus breviter
Qusedam, inquit, poiestutcs
subsistunt, nunquam interimenda suumque actum
et dilucide interpretatis.
nunquam relictura. Quare, inquit, sipriora sempi-
3equivoc3e sunt .^ene bM: quxdam: quia non omnis
terna, ei quae actu sunt, potestate priora sunt. Exna-
potestas aequivoca est : quse enim ex se species pro-
tura rerum veritatem coiligit propositionum. Quia
fundit [cof/., profunda^, nona^quivoca, sed univoca
enim omne quod estaut simplex, aut compositum,
est. Ea autem potestas est sequivoca, quae praidica-
manifestum est prius esse simplicia quam compo-
lur de actu,ctde ea potestate quoepotestpervenire
sita. In divinis autem etsupernis nihil composilum
adactum. Nullamenim diffinitionem recipiet, quae
estjSedsunt omnia simplicia. Aiioquin omnecom-
ulrique sit communis; sed eam, quae in actuest, et
positum necesse est ut in ea resolvaturunde com-
nomen et diffinitionem suis speciebus donat, de
positum est. Non resolvuntur autem divintc cceles-
qua ista ait Aristoleles: Manifestum est exhis, quae
lesque substantiae, rerumque omnium elementa
dicta sunt, quoniam quod ex necessitate est, secun- t\
siraplicia sunt et incomposita. Quae autem ex
dum actum est. Quare, si priora sempiterna, el qu<B quia
primis conjuncta sunt ciementis, in eadem rursus
artu sunl potcslate priorasunt. Et hscc quidem sine
,
resolvuntur.PriorasunligitursempiLerna, quaeaiio-
polcstate actu sunt, utprima» substantiaj. Alia vcro
ruiii omnium principiuni sunt his quai sempiterna
suntactu cum possibiIitate,quae nalurapriorasunt,
non sunt. Sed quai sempiternasunt, sine actunon
lempore vcro posteriora. Alia vcro nunquam sunt
sunl, nec fuere: prior est igitur actus potestate.
actu, sed potestate sola. Qu3e neccssaria sunt, in-
quit, m actu sutit, eo sciiicet, qucm relinquere ne- VIII. Rursus ArisloLelcs autcm veiut genus con-
queunt, ut ccelum et proprium motum. Item
soi stare voiens exnatura rerum praejacentium, parti-
quae necessaria sunt, sempiternasunt, et quae sem- tione facta, dilFcrentiasacspccies ejus dcterminat.
piterna sunt, priora sunt his potestatibus quac in EtliaiC quidcm sinc potcstate aclu sunl, ut primre
actum nondura vencrunt. Ergo actus, qui semper substantia^. Alia vero sunt actu cum potestate,quaj
est, prior est eo actu qui nondumest. Actus enim, naturapriorasunt, temporeveroposteriora. /Jerum,
qui semperest,ex poteslatenon venit; quiaquando inquit, ulia sunt actu sinc potestatc; alia actu cum
resiilafuit, ab ejus substanlia non defuil. In rebus poteslale, et actu sinc quidem potcslate, ul primai
163 SILVESTRI II VAVM OPP. PARS I. — DE DISCIPLLN. MATHEM. 164

substantifE. Quee ideo prima; dicunlur, quiarerum A prius aequale quam inajquale omnis enim inaiqua-
:

principia sint. Sine potestale autem ea scilicet, iilas ab aiqualilate descendit. Ergo actus, in quo
quod ulrumlibet potest. Coeium enim et sol non potestas consummata et perfecla est, prius est

possunt non moveri, el ignis non oalere, et aqua quam poteslas, qua; ante actum curta et est im-
non humida esse. IJIavero, qua? actu suntcum po- perfccta:qua; quamvistempore pra^cesserit, natura
teslate, ex motu animi descendunt, ut cum sedeo, tamen vclut minus habens a perfeclo defluxit.

motu animi ad hunc actum accessi, quem actum IX. Alia vero, inquit, nunquam sunt actu, sed
potestas sedendi praecessit: non enim sedisscm, potcstate solum.Numerusnamquepotestate infini-

nisiprius mihi sedendi potestas fuissel. Et cum haic tus est; sedcum dixeris quemlibet, actu finitusest.
potestas tempore praecedal actum, actus tamen cum Et de tempore eadem ratio est. Tcmpus enimpote-
potestate ab Aristotelepriusesse dicitur quamsola sLate infinitum est: sed cum dixeris diem, men-
potestas; quss actu, mquil, sunt cumpotestaU, natura sem, annum, vel aliud quodlibet, aclu finitum est.
priora sunt, tempore vcro posteriora Hoc ideo fit: Facienda est igitur horum omniumdescriptio,ut et
quia potestas, cum sit initium actus, imporrectum figura,ocuIissubjecta, melius pra;dicta clarescant.
quoddam est; perfecta autem imperfectis priora In hac prima descriptione nihil aliud quam actus et
sunt, et quaj a generositate suoe natura; praicellunt, B potestatis icquivocatio demonstratur : solo enim no-
etquiautbonitas, utvirtusaequaliasunt. Estautem mine participant

Potestas

poslerior actu I
eequivoca
Actus potestas, quai actu
pj^^^ ^^^^^.^
esse possit.

Res

genus
/ \- nivoca
Actus Potestas
-\ I

Cicero species / species

Ciceronem species M. Potestas, quai
Geuus, ani-
disputare Necessarius actuessepossit. Potestas, quse
mal potestate
actu esse non
possit.
homo est, sed
nunquam actu.
I
species
ignem calere Non necessarius

sedere, stare. a potestate a natura aquam humidam

esse.

X. Et de poteslate quidemmanifestumest, quia G rendum est qua^nam sit poteslas Rationalis difTe-
potestas dicitur: actus vcro ideo potestas nomina- rentia; :utrum ea, quai nunquam in actum venire
tur, quia quod est, essepolest. Altera vero descri- possit, an ea, qua; inactum venire conlingat; quive
ptio divisionem generis continet. Est enim actus actus cuQi poteslate, qui in altera difierentia, quae
genus. Hujus species suntdua?: necessaria, et non est: Ratione uti, proponitur ? Isne quem potestas
necessaria. Et de necessario quidcm dictum est pra?cedat, an is quem potestas comiLetur? Longe
quod in supernis substantiis, semperque in sua in- cnini alia est ratio potesLatis sequentis actum, ol
tegritatemanentibus inveniatur. iNon necessarium alia prajcedentis tantumque h» potestates proprie-
;

vero duas ex se species fundit: allera, quoe a po- tate sua; naturaj disjunclaj sunt, ut ubi fuerit una
testate adactum pervenerit; altera, quae nou apo- non possit esse altera. Ergo est in rebus mutabilibus
teslate, sedasubsisLendi, natura in acLuproruperit. poLesLas, qua* vocaLur uLrumlibet prii?cedei!s et
Si vero eam speciem, quoe nunquam est actu, sed subsequens, uL quando Cicero ambulal, antequam
aola potostaLe, iu supcriori formulaconcludere ve- anihuIareL,pcluiLambularecLnonambuIare:elquia
limus, ut ita partiamur licebit: rerum alia sunt ambulat, consequiLur eum ambuiareposse, sed non
actu;alia potestale, actum significantes eum qui ex necessitate ;
potest cnini ct non ambulare.lnre-
loco generis positus cst. PotesLalcm vero rursum bus vero supcrnis cL simplicibus rerum elcmenlis
dividamus in eam qua; actu essepossit; et in cam nulla polcslas rcperiLurqua? possiL uLrumlibct, ncc
(juai nunquamaclucssc posoil. His ita positis, qua:- ca qua' praiccdil acLum. IncslauLem corum aclui
165 DE RATIONALI ET RATIONE UTI.

polestas iinmobilis et fixa, ac per hoc necessaria, A. niur, a caHeris, qua' uli iion possunt, difrerimus

qua;unum possit et non utrumlibet. Quiaenimsol Item homo semper rationalis est, non autem sem-
movelur, cum moveri possemanirestumest, et non per ulitur rationo. Non cst igitur rationc uti sub-
moveri nunposse necesseest.Elquia diversis rerum slanlialis diHerentia.

generibus, id est nuilabilibus et immutabilibus,di- .Xlll. Sediorlo quiorilur quid sit lioc ipsum : Uti
versas potcslates altribuimus, quaMendum cst ubi rdtioiw, etquiaba}cdiirerentia sit cognala diflereu-
differentiai Ralionalis, et Rationale H<t collocari va- i\x rationali^i Quid est, inquit Boetius, uti ratione,
leant ? nisi iiti judicalione'? Oinne eniin comnume nobis est

Xl.Videoautem Ralionalem diHerentiam in sem- cuin caeteris aniinantibus ; sola ratione disjunginiur.

pileruis ac necessariis esse, et quorum substanlia Quod si soia quoque judicationc inter nos et cse-

nunquam esse desinat. Substantiales quoquedifle- tera animaliaest distantia, cur dubilemus Ratione
etgenerasemper sunt. Alia
rentiai.ilemquespecies, uti hoc esse,quod estuti judicatione ? Quodsiquis
suntquidem rerum forma}, vet, ulita dixerim, for- ex rebus tollat, rationem hominissustulerit: homi-

mtp formarum; alia sunt actus; alia sunt quicdam nis ratione sublata, nec ipsa quoque humanitas
potestatos. Est igitur Rationale, dum est in intelli- permanebit. Si igitur secundum Boetium ratione
gibiiibus.sub necessaria specie aclus, ubinon est ea B uti a ca?teris animalibus ditrerimus, sicut diiferen-
potestasquicpossitutrumlibet, sed ea qua? sit fixa, tia rationaii, justei?a^2one uti a.d. Ralionale velutad
immobilis et necessaria. Sed quia ha^c intelligibi- cognatam sibi diflerentiam praidicatur, et velut
iia, dum se corruptibilibus applicant, tactu corpo- accidens de subjecto, sine quo esse non possit. Si
rum variantur, transeunt ha^comnia rursus ad enim tollas subjectum, id est rationale, nemo erit
eampotestatem quie possit pervenire ad actum : qui jitatur ratione. Quod si accidens tollas, id est
aliter enim Rationale, vel, ut universalius dicanius, Utiratione, non idcirco subjectum, id esiRationa-
aliler genera et species, dilferentia!, propriaetac- le, euim liomo esse qui etiam
suslulisti. Potest
cidentia in intellectibilibus, aliter in naluralibus. dormiens Rationale est, sed non utitur ratione.
quoque rerum formai sunt; in
In inlellectibilibus XIV. Sed qui pra^dicatur, inquiunt, terminus,
quidem passiones; alidsunt
intelligibilibus alia sunt raajor, vel aiquus debet esse subjecto ut vero mi- :

artus. Nam quoniam in animaversantur, dum iulel- norsit,essenonpotest.Videturautemi2a<«one utiim-

liguntur anima? passiones sunt; quia omnis iutelle- nus esse Rationali rationale namquc totam spe- :

ctusanimw est passio. Dum vero accurato perfecto- ciem hominis, vel Dei comprehendit Ratione au- :

que studio ad scientiam veuiunt,actus animse sunt _ tem uti non omnes, sed eos tantum qui rationis
;

„.,- .„• „i:

•

quia omnis scientia i

anima^ actus esi. n ±-
•

Rationale ergo
,Ci i r»1 .„ _ j
actuni exercent. Quoniam ergo minus de majori
.
•
• • •

aliter in sempilerna specie liominis considcratur, pryedicabitur, locus hic admonetutde naturaprae-
siveinintellectibilibus sive iutelligibilibus, aliter in dicationis pauca dicautur. Potest enim videri non
naturalibus. Ibi forma^, vel actus sempiterni sunt; nuUis haic dubietas in aliis praedicationibus,ut cum
hic potestas qua; ad actum pervenire possit, ut, dicimus : hoiiio philosophus est ; homo subjectus
quoniam Cicero homo est, homo vero rationalis terminus est ;
philosophus praedicatus, nec videtur
dicilur, Cieero rationalis, quod ratione uti possit, posse eequari.Praidicatur terminusde subjecto,sed
id est, eum actum exercere, quia venit a potestate multo minor est. Non enimomnes hominesphilo-
quae est ad utrumlibet; potest enim Cicero uti ra- sophi sunt. Sed hoc modo vis prsedicationis non
tione, et potest uon uli. Ergo quia Rationalis dif- recte accipitur; fitenim prsedicatio vel substantiee
ferentia substantialiter inest Ciceroni, vel honiini, de substantia, ul homo animal est aut accidentis
: ;

ratione autem uti accidentaliter, mcrilo Ratione de accidenti, ut dialectica scientia est aut acci-
: ;

uti dicitur pra.'dicari de Rationali, tanquam acci- dentis de substantia, ut homo albus est. Item ac- :

dens de subjccto : quod enim adest, et abest praj- cidenscum sernpersitin subjecto,subjectum autem
ter subjecti corruptionem, accidens est. Ralione semper universale, aut particulare, accidcns
li sii
autem utidh homine^vel Platone, et de Rationali- quoque secundum subjecti naturam autcrituniver-
bus sine subject. corruptione abesse videmus ac- : saIe,autparticuIare,utiC2C'n^m; cum sit univcrsale
cidens igitur est Ratione itti. Amplius ; Ratione uti accidens (de multis enim praidicatur), cum est in
facere est enim ratione utitur, aliquid agit,
;
qui Platone, particularis est et individua, sicut ipse
id est, quemdam actum ratiocinandi exercet. Fa- Plato; cum autem proponitur cssc iuhomine,iu re
cere autem unum ex generalissimis generibus acci- scilicet universali, intelligitur et i])sa universalis,
denlium est igitur Uti ratione accidens est.
:
ut : homosciens est. Et rursus, quoniam accidentia
XII. Sed quod Rationali accidat, ita colligitur
: principahter in individuis considerantur, id est in
quod Rationate est, Ratione ui/potest quod autem primis substantiis idcirco enim ipsa iudividua
; ;

Ratione potest, ratione utitur: ergo Ratione uti

i/<i
primtc subslantia^ dicuntur, sivc quodipsorumac-
Rationali accidii, [mfAicainniuc Rniione uti de Ra-
cidentium susceptivasunt, sivequiaprimaad noti-
tionnli \e\u[ ad cognatam sibidiflcrentiam. Utcnim tiam veniunt.Ergo crit corumintellectus in secun-
rationali dilfercntiaacfcteris animalibus, qucB ratio-
dis substantiis secuudum naturam primarum &ub-
nabilia non sunt, dislamus, ita co quia ralionc uli-
stantiarum, ut : quoniam calvitics in Socrato est,
^g, SILVESTRI II PAP.E OPP . PARS I. - DE DISCIPUN. MATHEM 168

dicelur Socrales calvus ,• et quia Socrates homo A es^.Ergo jKa//o?je w/i, quoniam univcrsaliter praeJi-

animal, el substunlia, dicetur quoque So- caturn de Ratioaali, ulrasque enunliationes, id est
est, et
homo calvus, et animal calvum, el subs- affirmalionem, etnegationem falsasefficit, non sub-
crates et
stanlialiter, sed accidentaliter pruidicabitur de Ra-
lanlia calva,
tiomli. Falsus est enim, qui dicit : otnne quod ra-
XV. Nec putet me aliquis hoc velle significare,
tionale est ralione tUitur cum is qui dormit ralio-
;

ut minorum praedicatio redundet admajora cum ;

nahs sit, et ratiune non utatur. Et rursus, quia
majora semper de minoribuspraidicenlur, minora
nullarn rationalc ratione uiitur, cum multi ratione
dc majoribusnunquam. Aliudest, generahade
spe-
ulantur : ergo Ralione uti praedicabilur de Ratio-
itemquo specialiadeindividuis
cialibus preedicare ;
nali noi\ substantialiler, sed accidentaliler, et tan-
sive in acciden-
sive in praidicamento subslanliai, quam differentia accidenlalis de substantiali diffe-
na-
tium praedicamentis secundum uniuscujusque rentia. Sicut enim rationabihtas a caiteris nos se-
luram longeque aliud, naturam accidentium ad
;
parat animalibus, quai rationabilia non sunt : ita
referre proprielatem. Ibi quoque consi-
substantiae animali-
etiam Ratione uti nos differre facit ab iis
uerauu ebi,
deratio
rlpratio est qua; substantia, de qua
auoe
est, «luic
sunsianua, ei
substantia, et
r» i-. -, . i

quod accmens, ue
niinrl accidens de .iju
^
auo accidenti praidicetur, hoc
y
,

,
a
-d
que
^
bus, qu£E ratione
Ratione
.

uti
uti
.
,
non utuntur. PrcEdicabilur
r. ,• .
quo-
naturamm-
Ralonah secundum naturam
de Rationali in-
, ,
•

quomodo se habeat accidensad subslantiam, et in diffinitarum pra'.dicationum, quse contincnt parti-

calvitie hic
qua primum reperiatur, ut de Socratis cularium non secundum proprietalem determina-
dictum est. Neque enim quia Socrates,
cum sit
tionum, quai subjecti terminis quantilatem de-
caivus, itemque cum sit horao, est Socrates homo
monstrant neque subjeclum rationale universali-
:

calvus.ideo omnis homo calvus est, quod ex

proposi-
ler prolatum suscipiet nomen etdiffinitionemprae-
tionumali£e sunt universales, ut :omnis homo
ani-
homoanimal
dicati, (juod non lit, nisi in substautialibus prajdi-
vialest; aliai parliculares, ut quidam :

cationibus. Substantiales aulem praidicationes vo-

indcfinitai.ut: homo animalest. Si ergo uni-
est; alise usque ad
co, qua3 fiunt a generalissimis generibus
versalitas per se ipsam in
propositionum terminis
specialissimas species, sive individua, sive in sub-
universale determinantes
valeret, determinationes stantiis fiant, sive in accidentibus, ut quando ani-
additse non fuissent. Cum enimuniversale siihomo,
animal
mal rationale mortnle (hominis definitio est :

determinatione apposita exprimitur utrum

univer-
rationale, mortale) dc liomine pra^dicabitur. Omnis
saliter, an particuiariter in

sit.
propositione prolatum
atiiinps autem suni
Determinationes sunt
.,
mUlus ct
omnis, rmuub
omnts,
„ j„i„„
sit/to?/io,nulla deter-
et
, ,
:

G
'^
enim
Et cum
diffinitio
dico :
*,,,..
de ea re pra^dicatur, quam definit.
Dialectica est bene disputnndi sctentia,
quidam. Cum universale
" ' ergo
i,ij,u
/ _ , .
hanc
,•
Hialpftira
r^iffinilinnAm de dialectica
liQnn diffinilionem nra>Hicn.
praedico, j
rlp
j- ,
j-
et
»
P.t est
p.st
I

minatione adhibita, cum de eo dixeris

homo phi- :

utraque prsedicatio substantialis, sicututraque dif-

losophusest, nulla necessitas
cogit inteiligi omnem
finitio omnis enim diffinitio a genere incipiens,
hominem philosophum esse. enim Socrates Cum ;

perque dilferentias usque ad spociem, quaedefinit,

philosophus sit, idemquesithomo,verumerit,cum
perveniens, substantialis est.
dixeris homo pUlosophus esl. Ergo indefinita; pro-
:
demons-
XVII. Et quoniam, ut arbilror, plane
habent, vim
positiones quaj universale subjectum quomodo Ratione uti pra^dicetur de Ra-
tratum est
continent particulariumpropositionum. Cum enim
non necessarium duxi cis respondere, qui
tionali,
dico : homo philosophus est, tale est ac si propo- tam insulsa pradicatione commenti sunt, quaj in
nam quidam homo philosophus est. Et quoniam Ra-
:
natura proedicationum inveniri non possunt. Non
tionalis differentia,cum de ea Ratione uti prffidi-
enim quia aclus, et potestas, et plus sunt, et plus
universale subjecLum sit, erit de ea indefi-
catur, quam sola poleslas, ideo Ratione uti,n\ quoutrum-
continens, ea, quai
nita propositio, vimparticularis que est, prffidicabitur dc Rationali, ut anibulai, in :

quia rationalc esl, ratione utitur quia :

dicuutur :
quo est actus cum potestatc, de ambulabili non di-
,ropositio tahs
propositio dicatur quoaaam
taHs est ac si a.caiui quoddam rationale
« . u . :
.

^^^^^^^ ^^^ econtrario non

rationale^
attoneutUur. Qui ennn d.cit omne quod :
,'rr.y.. Jw.V. praidicetur nnus.auia
nPc unus,
nv.-^H PPtnr ; nec quia •
amhulat, de ambulabili
cst, ratione utitur, rem
universalem universaliter
duos pra?cedit, idc(> de duobus prajdicabilur, nec
ncgatio,
enunliavit, et cst affirmatio falsa, cujus
prima^, subslanlia^ dc secundis sed secunda? de
utitur, similiterfalsa
id csi, nullum rationale ratione
primis prKdicabuntur.
reperitur. saccrdolali
Descripsi Gerbertus etsi a gravitale
XVI. Amplius : in his quai substantialiter pra^di- remota, non lamcn ab imperiali studio aliena,ma-
cantur secundum universalem affirmationem et luique aliis quam vobis non placerc cum
displicero

ncgationcm, altcra eorum semper vcra est, altera in hoc, lum omnibus ncgctiis imperio vcstro
in

ut, si affirmalio vera sil, negatio invcniatur dignis. Legelis ergo hac inter vcstraj maUieseo.''
falsa ;

falsa; et si affirmatiofalsa.negatioinveniaturvera, exercitia. An vero digna sacro palatio contulerim,

ul : omnis homo animal est, nuUus homo animal cst ; nobilium rcspondebunt studia. Consulta non tace-
omnis homo lapis est, nuUiis homo lapis est. Si autem bit logioa, nec jure culpari metuara, si id labora-
pra^.dicatio universalilor fiat, quod sacris auribus potuerit pla-
sccundum accidens verira eirecisse,
ulrasque simul falsas invcniri necosso cst,ul :om- cuisse.

n« homo ^hilosophus cst, nuUus homo

jphilosojthus FlNIS.
itio sii.vRSTui II rAPi: opp. p.vns ii. - i)!: nmjs eccle:^. — de iNTon?J. episc. \:o

GERBEHTI
rOSTMODUM

SILVESTRI II PAPyE
OPERUM PARS SECUNDA. - DE RERUS
:ici

ECCl. 0.

Sermo
DE ICTORAlATIO^fE EPISCOrORUl].
(Aiuitl Mabill. Annkct. nov. cdit., pag. 103).

si qui.s, fralrcs, oraciili rcminiscatur quo frugi A dilum loquar vulgum, quos jugiler moncrc soleo :

farmilum,de reservatasibi pecunia quam pra^rogan- sed ad ipsos jam pi\Tdicatores vulgimea convertam
dam susceperat, increpavit, dicens Ta : dedisscspe- vei'ba, et meis conservis, veluL obediensservus, id

citninm meam, ct ego veniem cum nsurii exigerein est episcopus sacerdoLibus, audaciter pra^dicare sa-

eiim (Lhc. XIX, 33) non jam otiosus auditor coUa-

; lutis munia non a'etarda]jo.Nec pra?rogativam mibi
tamsibi divini muneris gratiam suis tanlumusibus conscicnticR, si baec mcisconsacerdotil)uscliariLaLis
rescrvabit: sed, cunctis eam communicabilem fa- inluiLupra}rogem,vindicavero;auLvitrepcrfecta5mc
ciens, copiosius pra?rogando sccurius pos3idcbit,ut esse fateor, cum de vita perfecta alios moneo: scd
sibi per Iijbc et plurimis"fpdificationis exhibeat fru- potius cum ha!c ad illosloqui audeo,simulcum il-

clum, ot velut docora arbor, pomis referta, non in- lis qucploquor audiam.
fructuo.^aprobalur occuparctcrram,dum vivit,cum Aggrediar jam,divina opesulFulLus, faculLaLcqua
et ipsa suis pomi.= ornalur, etomnes qui exeafru- valeo, et, eorum precibus adjuLus ad quos nosLcr
rtum perc^j)erint,sai'inantur, bcaionos etiam.\po- respicit sermo desideratum iter carpam, cL quasi
slolo ad haec cadem iiivilante : Nolilc qusercre quse ^j tum in gremio sacerdotum positus ipsos alloquar
veilra sunt,xed q:uv olionim [I Cor. x,2t) ;et alibi : sacerdotes. Audile mo, boatissimi patres, et, si di-
Non qmero qiiod mihi ulle, sed quod muUis-,v,t salvi gnum ducitis, sanctissimi fratrcs; audito me,slirps

finnt [Ibid., 3). Idcirco nos quibus verbi Domini Icvitica, germen sacerdotale, propago sanctificata
gregem Cbrisli
credita csl dispcnsatio, et alondum duccs etrectores gregis ChrisLi:audite mcrogantem
iiiilriendumque suscepinms: non sineingcntis pcri- pariter et tiinentem,et-coinmodis communibussol-
culi noxa nos credimus cvasuros, si non modo so- licite consuIcntem,eLhoiioreni c|)iscopaLusdcmon-
cundiim htpc jionjvivamu5,scd etiamsi minimeprtn- sLrare vo!enLeni;uL,cuinIionorisejus prierogaLivam
diccmus.Etlicetadhfficpraidicandanosretardctvita! monstravcro,incrilacLiamcongruarcquiramus.i\ec
imprubilas, invitat lamcn pra^ccpli neccssilas. Et possumusinopcro, qui cognosciinus vorilalem
falli

ut VH! mihi cst, si niiiiimcpraidicavero, ct sisusce- Dignum est ciiim ut dignitassaccrdutalis prius no-
ptum tlic.^^aurum in tcrra defossum in mco cordediu scatur a nobis, et sic dcindc scrvetur a nobis, ut
occultavcro, et luccrnam divini verbi compressam psalmographi sentenlia repcllatur a nobis Ilomn :

sub modio retentavero, et non super candclabrum cum in honore esset, non intellexit ; comparatus est
propositam cunctoriim ociilis manifestavero ; ita, si jumenlis insipientibus, et similis factus esl, illi^ [Psal,
clauslra hiimanrc impcritiic per claves illas regni CXLVUl),
ca-lorum, quas in bcato Pctro apostolo ciincti sus- Honor igitur, fratros, el sui)iiniilas cpiscopalis
ccpimus sacerdotes, miniino rcseravero, utaudircG nullis potcrit com[)aratioiiibus tpciuari. Si rcgiim
perihTc merearprolingua! inGVprrmi^uXo'. Euge,serve comparesinfulaset prinoipum (liadcma!a,loiigoerit
bone el fuli:lis,quia in. pnucis fnistifidelis, super multa inferius, quasi [)lumi)i iiiolailum ad auri fiilgoreni
te constitunm [Mntth. xxv, 21;. Unde veronshisin- coinpares: qui[)[)e ciini viib.Msrcgum coliaotprinci-
crepationibus ot suppliciissub IJei timorcpene pcr- pum genibus submitti sacerdotum, ct exosculatis
culsus, clamorefraterno invitatus,noii jam ad sub- eorum docreti-i, orationibuscorum crodantseconi'
Patrol. C.\X.\L\.
 :

\1\ SILVESTRI II PAP^ OPP. PARS 11. - DEREBUS ECCLES. 172

muniri.Quid jam deplebis multitudine dixcrim,cui j^ Aliud cnim ab episcopo requirit Deus, ct aliud a
non solum prcijferri a Doniino meruit, sed ut (;ani prcsjjytero aiiud adiacono, et aliudaclerico.alque ;

quoque jurclueaturpaterno, prajceptis imperatum aliud a laico: et,licet cunctorum per singularequi-

est evangelicis? Sic certeaDomino ad beatum Pe- rat opu^, plus tamen ab illo exigetur cui major est
trum dictum est : Peire, amas me ? et ille Tu scis, : cura commissa ; ampliorcspoenas luet cui numero-
Domine,quia amo te (Joan. xxi). Et cum boc terlio siorregendorum populorum,si neglecta creditaest
fuisset interrogatus, et trina responsione fuisset dispensalio. Et ut ipsius episcopatusmodumet for-

subsecutus, repelitum est eia Domino tertio,iV/sce muIamnoslrisconsa,cerdotibusdepingamus,aposto-

oves meas. Quas oves, quem gregem non solum tunc lica nobis est peromnia regula revolvenda ;quia de

beatus susccpit apostolus, sed et nobiscum eas acce- cisper singula episcopatuslineamentadistinguit,ne

pit, etcum illo eassuscipimus omnes. Underegenda

aliqui sacerdotum garruli querelenlur commentis se
sacerdotibus contraduntur,et meritorectoribussuis nostris in hoc opere increpatos magis, quam apo-
subdidicunlur.quia,evange]icomandatocoruscanle stolicis sententiis redargutos. Sic enim ad cunctos
videmus nibilominus esse prffifixum; Non est disci- episcopos beatusaitapostolus : Fidelisserrno[I Tim.

pulus super magistrum, 7ieque servus super dominum III, 1), ac si diceret : De quo sum locuturus,veraci-

suum: sed sufficit discipulo ut sit sicut magister ejus, B ter dico, ne quis me existimet fuisse mentitum.Si

et servus sicut dominus ejus {Luc. vi, 40) qui?, episcopatum desiderat, bonum opus desiderat hoc
Hffic vero cuncta, fratres, ideo praimisisse nos est : Episcopus esse cupis "? Magnum est quod am-
debelis cognoscere, ut ostenderemus nibil esse in bis; sed opus bonum simul, si amplecteris. Caete-
hocs8eculoexcellenliussacerdotibus,nihil sublimius rum episcopus esse non poleris, si episcopales actus
episcopis reperiri. Ut, cum dignitatem episcopatus aspernari volueris. Et denuo infert, etait ; Oportet
demonstramus, episcoporum oculiset digni nosca- episcopum irreprchensihilcm esse ; irreprehensibilem
miir quod sumus;etquodsumus professione,actione ait, nempe si reprehenderis, culpae deformitati sub-
potius quam nomine demonstremus: ut nomen con- deris. Et profecto culpa ad reatum lrahit,reatui

gruat actioni, et actio respondeat nomini ne sit : pffina; subditus pcena; servitutiobnoxius erit,servi-
nomen inane,etcrimen immane ne sit honor subli- ;
tuti obnoxius libertatem amittit. Ecce quae evenit
mis, et vita poenalis ne sitdeifica professio,et illi-
: libertas episcopalis, per hos gradus quos diximus
cita actio ; ne sit religiosus amictus, et irreligiosus criminales. Sed ut rcprehendi non po=sis, irrepre-

profectus ;ne sit gradusexcelsus,et deformis exces- hensibiles per omniaactus cuslodi. Post hcEcaddit:

sus: ne babeatur in ecclesiacathedra sublimior, el Unius uxoris virum. Si ad litleram respicias, biga-
conscientiasacerdotisreperiaturmulto humilior; ne '

miam condemnat, nesecundos noveritconcubitus.

locutionemsimulemuscolumbinam,et mentem ha- qui episcopatus gradum consequi desiderat. Si vero

beamus caninam; ne professionem monstremus ovi- alleg(>ricis sentiatur sensibus, inhibetepiscopo duas
iiam,et feritatem habemuslupinam utdignenobis ;
habere uxores, id est, ne post catholicum dogina,
per prophetam respondeatur a Domino [Populus : sensum ha^reticum sumat ; sed Christianee tantum

liic labiisme honorat, cor autem eorum longe est ame sinceritatis sibi associet fidem, ut uniusuxoris tan-

Quia, fratres, ut senatoremchlamys

{Isa. XXIX, 13). tum, id est, Ecclesiffi,vir, episcopus appelletur.Se-

monstrat, agricultura rusticum, barbarum arma, quitur Sobrium. Sobrium. ait, hoc est non vino
:

nautam remigii peritia,et singulos quosque opifices tantum, sed moribus parcum, ut ne vino amplius
opcris sui qualitas ipsos demonslrat auctores ;
sic indulgeat, ot mcntesobrius gaudeat, qui si hoc non

episcopum non nisi episcopalis opera signat,utex facit, episcopus non erit:Et adjungenssequentia ait:

tempore magis quam professione noscatur,meritis prudentemilCor.m, 19) Prudentiam quippe non
episcopusquam nomine vocitetur quia ut niliil esse :
mundialem, de qua dicitur quod stultitia sit apud
dicimus episcopo excellentius, sic nihil cst misera Deum; sed spiritualem,idest,quceet opere circum-

biUus, si de suavitaepiscopuspericIitetur,siscT.cer- D specta sit et verbo perita,ut sit astutus sicut ser-

dos incrimine teneatur,sipontifex vitiorummaculis pens et simplex sicut columba; quisi talis nonest,
poUuiitur. Et ut leviusestde plano corruere,sic qui episcopus non est. Et denuo infert: Ornatum. Siad
ex sublinii cccidcrit, grave incurrit exitium.llonor superficiem tantum littero! attendanius, non aliud

quidem corani hominibus episcopalis magnus; sed sacerdotis, quam amictum (juanTinus clariorera

postlapsum(quod absit !)dolor magnus. In Ecclesia verbi gratia, castorinas (|uaM'emus aul sericas ve-

gradus altus ; sed, siexinde per negligentiam dela- stes : ct ille inter episcopos se credet sanctiorem,
batur, a cunctis miserabiliter denotatur. Magna qui indumenlum (/.,vesteni)habueritclariorem.Sed

subliniilas magnam cautolam dcsidcrat ; honor sanctus Apostolus talitcr se intelligi uon vult, qui
grandior grandiori sollicitudinc indiget. Cui plus non carncepiscopum sed mcnte ornane desiderat,
croditur, plus ab illo cxigitur, et potentes potenler ul ille saccrdos placcat Deo qui aniniam habucrit

tormenta patientur; et scienti legcm, ct non fa- oompositani Deo. Qui vero ha^c non facit, episco-
pcrcatum est illi
cienli, et servus qui novit vo- ;
pus noneril; et injusti infamiam incurrit, qui san-
luntatcm Domini, ctnoafacit digna,plagi3vapula- ctum Apostolum conlcmnit. Et posl ha^c addil
bit nuiUtis. Hospitakm ul humanitatis intuilu hospitio reci-
;
n3 DE INFORMATIONE EPISCOPORUM. I7't

)iat non luibcnlem hospilium, cl cgonum sine tc- A niinimc diiiicit, in jtarvo lemporc servarc niiniino
clo in ilomum inducut suam uec soium consumat ;
potcrit, scd lapsus ct iiisciiis judicium susc.ipicl,

dona Cln-isli, qua; ei largita cst bonitas Christi. quod meruit sus Mpcre superbicns dia])oUis.Et con-
Docibileiii,\d esl si poUeat sapientia, ut non solum cludens regulam et episcopalemformam, ad exlrc-
credilum sibi popuUnn sufricientcr edoccat, sed et mum incidit, diccns : Oportct illtim ct tcstirnnniiDih

cuuctarumqueathaM-esumi-ontradictionesrcpellcrc linbere bonuin ub /lis qui foris sunt ; id cst, baa-cticis

ne sua impcritia imperitos niinime doceat,ct hu- sanctam Ecclesiam con-

el schismaticis, qui cxtra

jusmodi eveniat quod scriptum est; Cxcus cseco si venticulaprolanafaciunl,apudquostamenApostolus

ducatum prxbeut, ambu in foveam cadunt {Malth. xv, testimonium dicit habere bonum de immaculataet
I4).0ui vero talem se, ut diximus, ignorat, saccr- sanctavitacpiscopum,...niide occasionemaccipiant
dotiura minime ajipctat, ne locum alterius adimat, obtrcctandi, et infaniare iiicipianl religiunissanctai

qui fulgore sute sapientiK cunctoscollustrarepotc- catholicum dogma.Qui taUs csse non poterit, cpi-
rat.;,Ilem ait : Non vinolentum, hoc cst non multo scopus quomodo osse poterit?
xino deditum, ut sic polet episcopus ut utrum bi- Ut reor, in hocoperenosagrandifenorepersen-
berit ignorctur. nc post Jargam polationem mnlicbri sinms liberatos, cum nos, non noslra contiva c])isco-
delectetur libidinc, quia pcr vinum,sicut ail Ajto- -q pos, sedApostoU opposuimiis testimonia, ne vclut
stoIuSjOmnis enutritur luxuria. Qui si ha;c non po- nubes,..Cum vero auctoritps nobis persingulasan-
test, episcopus esse non potest,Demum subscquitur cti arriserit Apostoli, apostolorum potius, si ausi
dicens : Non percussurem, sed niodestum, id est ma- sunt,quam nos reprehendere audeaut.
nusimprobasadca-demnonhabeat, ctsuspicionibus Coarclet nos Jicet UbelU prolixitas properare ad
pravis minime pei"cutiat conscientias aliorum, ne finem,sollicitudotamenfratcrniretardatamoris,illo-
dum petulans invenilur, ad caidem athleta magis rumpreecipuesacerdotumqui,mentistemporehebe-
quam episcopus judicetur. Sed e diverso illatas ab taU,diIfamaiitsacerdotalcm bonorem ; et qui novam
aliis patienler ferat injurias,^it menlis modcstiam prodigalitcrregLilanihac torpestalcrcperisscjdoflcn-
Iranquillammonstrctinfirmapaticntia.Iterumdicil: tur etGiezileprosiot Siinonis magi sectantcsexcm-
:

Non iitigiosum, id est linguam ad convicium non plum, gratiam Spiritus sancti cocmerunt prctio, et
relaxet, ut qui Dei laudes personat, etdivina sacri- distraxerunt, nequaquam timentes, cum honorcm
ficia libat, litium venena non proferat ;
quia non coemerint sacerdotii, abeato se Petro apostolo cum
potest exsacerdotis orebenediciDeus,ct homo nia- Siinone fuissc damnatos Pccicnia : tecutn sit i/i jicr-
ledici, imagincm Dei noscilur possidere, nec
qui ditionem, qui donum sancli Sjnritus sperasti te pre-
malasibiet bona ullatenus poterunt convenire.Qui G tio possidere ; et Icpram cum Giezi a sancto se su
si hffc non agit, episcopus non erit. Et subsequitur scepisse Eliseo, cum gradum item sacerdotii pretio
deinceps ; Non cupidum, hoc est,ne lucri cupidine a'stimant distrahendum. Et si, cum validioribiis
in aliquo cpiscopus superelur,ct turpislucri gratia morbis capite vitiato, reliquum necesse est corpus
dclicti factus obnoxius,radicem malorum omnium inundatione superioris morbi lethaliter irrigari ita :

enulriat avaritiam,qui, stipendiistantumcontentus ct isti qui caput videntur esse Ecclesioe, morbo
Ecclesia?, pcnitus non ambiat qua; intelligit esse pestifero fralernumvitiantcorpus,ut nihUex totius
superllua ; sed, ea ipsa polius pauperibus Christi corporis compagcinsauciatum possit evadere qiiod
impertiens, coelorum sibi comparet rcgna. Et con- ncgligentum sacerdotum vitiositatis non inficeret
neclit deinceps conscquentia, et ait : Suie domui virus. Et videas
inEccIesiapassimsacerdotes, quos
bene prceposilum, filios luibentcm subditos cum omni non merita, sed pecuniai provexerunt, nugacem ct
ciistitate. Domui, inquit, sua; bene pr-eesse, scilicet indoctum, sacerdotalem arri[)uisscgradum quos :

ut corporis sui domum imperioso jure contincal ;

si pcrcunctari fideliter vclis quis eos prffifeccrit
nec subdalur ipse a corporc, et in habenusluxuriui sacerdotes, respondent mox el dicunt Ab archi- :

infrenis nequaquam
feratur ct in prfficeps,ut suos j) episcopo sum nuper ordinalus episcopus, centum-
possitfilioscastitatisexempload pudicitiai rcgulam quc solidosdcdit ut episcopalcni gradiimmihi coii-
gubcrnarc. Qui si Ikcc non egerit ,episcopus dici fcrrct ;
quos si miiiiine dedisscm, liodie cpiscojtus
non Deindc dicit Si quis domui suce prxesse
poterit. : non fuisscm.Unde melius est mihi aurum de locello
nescit. quomodo Ecclciiae Dei dilif/entiani habebit ? minuere,quam tantum sacerdotium perderc. Au-
hoc est, nempe quod superius diximus,qui cordis rum dedi, et episcopatum accepi quod tamen, si ;

suidomumcxcolerenonvalct,quomodoplurimorum fcliciler vivo, reccpturumillico noiidinido. Ordino

adhibcbit diligcnliam ? et qui pcccati trabem ex suo pre.sbyterum, el aecipio aurum ; faciu diaconem,et
non potcst eruerc oculo, ex cujus oculo fcstucam accipio argenti multitudinem,et de aliis nihilomi-
submovebit? Qui hoc non agit,cpiscopu3 non erit. nusordinibussingulis.et de abbatibusbenediccndis
Item sequilur, ct ait: Nonneoplujtum, hoc est, qui etecclesiis,pecuni<n qucCstusprolligareconfido.Ecce
nuperad fidcm cx gontilitatc vcnit.aut cx mililia aurum quod dcdi, in mco loccllo illibatum habco.
sa^culi clcricali officio est sociatus, non passim Hcspondeoego Xempe
sa- : lioc cst quodde te doleo,
ccrdotii accipiat gradum, nc elatus insuperbiam el quia archiepiscopus carnaliter te episcopum fccit.
in laqueum incidatdiatjoli ;
quia quod longo tcmporc Pccunia spiritu.ilitcrleprosum ordinavit pecuniuni ;
 n5 SILVKSTRI II PAP/E 01'l'. 1'AliS. II. — DE REBUS ECCLES. 176

(lcdisli, Dci ,2-raliriin compnraro wslimasti, el pcr A online Deiis a tc niiiil cxspeclat, cnr a
te saccrdos
lioc iejirain ipsam siiscepisli. Itcin pecuniain accc- pecuiiiam impuiieiiler cxspectat? Dcus hoinini con-
j)isti,ctDei g-ratiain pretio distralierc noii tiinuisfi; cedere voluit gratis, et episcopus rapax pecuniara
f^imuletiam lepram tradidisti, et commerciuin mi- ab liomine expctit! Gratisei Deus ut benignus do-
.serabileinaniraarumexitioperegisti.Abbatempro- navit, sacerdos ul maliguus eum captivavit! Quod
pterdenariossupermonachosordinasti,et]eprosum eiiiinhabesquod non accepisti? Si autemaccepisli,
Iiomincm iri mortem moiiachoriim exaltasti.Et ne- quid gloriaris, quasi noii accepcris?
scii homines iii ordiiiatioiiibusclamant veslris : Di- Eccc ad qu;e mala devolvitur deificus ordo. Ecce
fimis ctjnstus cst; et conscientia misera clamat In- : ad quoe suiit probraprolapsi, qui audire meruerunt
dignus et injustus est. Pronuntiat talis episcopus : aJudicemundi Vos estis lux mundi (Matth, v. 14).
:

Pax vobiscum, et ipse interius pacem non habct se- Eccequibus subjiciuntur g-cntes, quibus a Domino
cum. Oculis carnalibus videtur episcopus magnus, dictum est Vos cslis sul terrx [Ibid., 13). Si lux
:

maximus. Pcr pe-

et diviiiis obtiitibus leprosuscst es Ecclesiae aDomino constitutus, ut impcritioe te-
cuniam indebituin ordinem acquisivit, et Dcum iu nelirasprccdicationistuaeeloquiorutilanteconscien-
iateriorehominc perdidit. Carodignitatem suscipit. tiarum tcnebras illumines, cur ipse tenebris pal-
et aniina honestaLcin perdit. Caro ancilla facta est B pabibilus teneris obstriclus per supra memoratos
domina, et aiiiina doinina facta et famula; hoec excessus? Et non solum quia ha?c agis, ipse
ininor dominatur populis, ct illa superior servit digne peris, et insuper alios teciim indig-ne per-
denmoniis.Carni sacerdotium comparavit,et animre dis. Salis etiam si meruisti possidere sapnrem, ut
detrimcntum paravit. Et quid prodcrit hujusmodi insipientium queas arva condire, cur infatuatus
lioinini, si totum mundum lucretur et animcc sua», tali dedecore vitiorum immundis te suibus concul-
dctrimentum patiatur? Quod dedisti cum ordina- candumpraibcs, ut nec alios nec te ipsum post hfec
reris, aurum fuit;ctquod perdidisti, anima fuit. condire})ossis? Oculorumetiam in corporeofficium,
Cumordinures alium, quodaccepisti, pccunia fuit; reliquum
id cst in Ecclesia,voluptuarius appetisti,ut
ct quod dcdisti, lepra fuit. Htec sunt mercimonia pertecorpus ducatumlucis haberet et nunc, quia ;

vcstra, qu« egislisin pcrnicic vestra. Jippitudine in caligine vitiorum obtenebratus [es],
Interrogo tamcn paulisper fratremcoepiscopum, nec ipse luccm pr;rbes, ct aliis luccni adimis. De
quia cpiscopus sum, ct cuin cpiscopo loquor. Dic quibus oculis in Evangelio dicitur ; Si ocuhis tuus
inihi, fratcr cpiscopc, cuin dares pecuniam, i}uid simplcx fucrit, totum corpus tuum lucidum crit ; i:\

acccjiisti? — quid?inquit.(;ratiamepiscopalem. — Et ^ est, si episcopus, qui lumen promeruit praeesse in

haecgratiacur tali vocalnilonuncupatur?— (]ur? in- corpore, simplicitatis innocentia decoratur, omnis
quit. Ut reor, ab eo quod gratis datur, ct ideo gra- Ecclesia splendorc radiabitur lucis. Si autem oculos
tiavocilatur. — Et si gratiagraiis datur, ct auro non tuus ncquam cst, totum corpus tuum tenebrosum erit;
icstiinatur, cur atcpccuniacomparalur? — Scdnon id est, si cpiscopus, qiii vidcbatur corpori subdito
mihi,ais, darctur,si iiuinniisnoncmeretur; necepi- lucem pra?bei'e, obnubilctur nequitia? ca?citatc, quid
scopusordinarer, si minime pcciiniam darem. — Ut cceterafacient membra, quibusluxademptaest ocu-
apparct ex rcsponsionibus tuis,gratiani, cuin ordi- loruni? id cst, quid soecula-^is factura cst multitudo,
narcris, non susccpisli, quia graluitu eam iion inc- cum voluplalibus illicitis et actionibus vetitis ad
ruisli; ct si gratiam,fraLer, nonaccepisti, qiiomodo simiiom facinorum voraginein cpiscopus multitudi-
opiscopus eflici |)oluis[i? Si ad discipulos aDomino ncm provocuvcrit, ut nullum jain illicitum vidcalur
dicitur: Crridis accejiislis, ijratis da/c lyu/th. \, 8),cur qiiod ab cpiscopo quasi licitum pcrpetralur? Sed
graluitaiu gratiain a^stimasti tc pretio possidere? ipsuin crcdunt magis cuncti laudabile, quidquid
IJt video, et auruin, cumdares, pcrdidisti, et sanc- quisquam agere
epi.scopus haliucritdeleclabile; nec
tam graliam miniine ucquisisli. quod agcre ponlifcx minimc dubitat.
tiineat,
Adliuc scmel adjiciens, fruLrein pcrijuiro cpisco D Nomen qiio censcris, le ipsum arguit. Episcopus
dc approbuinenlis vcridicis prav
l)uin, iic (piid iios enim a cunrtis indubiluntcr vocaris; et quid aliud
tennisisse vidcamur Quis dul, Iruier episcope,
: cj^iscopus, quum supcrinspcctor exponitur? Cum
gratium episcopalcm? Deus,anIioino?— SiiieiUibio in Ecclcsite solioeditiorecunctosmerito respicis, et
Dcus.sed tamenpcr homincm. Ilomo imponit inu- runctorum in te rcspiciunt oculi, ut dcs illiscscam
nuin. et Deus Iar,-;itiir graliam saccrdos Deo serviL ; in tcmporc opportuno cur vclut tctrum tc spcculum
:

siipplici dcxtru, Deiis bcnedicit putciiti dextera; univcrsorum obtulibus monslras, nc j)ossint obscu-
episcoims iniliat ordinem, ct Dcus Iribuit dignilu- rituLc tua sc exornarc?
tcm. —
Ojustitia! oaMjuitas! si homiiii iiccuniu du- Siifnciuthuc usiiue noslris consacerdotibus pau-
tur, qui niliil in ordine plus opcruliir, nisi soluiu lulum dilatassc sormonem in quo corum cxccllcu-
scrvitium (piod ci (onceditur ; (•iir Deo totum iicja- tiam simulct casum monstruvimus, nc, coniidcntcs
liir,([ui ipsuin ordinein tibi lurgitur? .lusluinne tibi iii suliliniilalc hoiuirum,minimerequirerenlperfe-

vidctui' utservus honorctur, Dcus injuriuin pulia- ctioncm morun:, et non crcderentse i.accrdolcs, si
tur; ct injusle saccrdos accipiat pccuniam, ct Deus nomine lantum et non oi»crc vocarenlur. El, tjuan-
patiuturabliomincii;juriam?Scdquiai)ro cunccsso quamsciuiu in liacdiscreLionoplurimosmihisaccr-
 DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. 17S
177

dotes, qui Iijbc amplecli negligunt, iiiridcliter de- A vinis iuspirationibus adjuvasti, sacerdoles cuncto

tracturos. credo lainen pluriores, qui liaHM.l.iiilun- adjuves, ul laciantquKin hacopusculo ipsc jussisti,

tur asse«iui, liJeliler oraluros.Sed sicul laceratio- uleismerilo Iribuas cu-lorumre-naquicpromisisli,

nibusoblreclaloruni minimopra'gravamur,sicpro- qui cum Palreel Filiouni^'enila in Irinitale ctuni-
batorum virorum orationibus ddjuvainur. Agejani talc vivis ct rcgnas Ucus pcr omnia siccula stecu-
nunc, sanctificus Spirilus, qui nos in hocoperedi- loruni. Amcn.

«EISBFJST!
POSTMODUM

SILVESTRI II PAP/E
LIBELLUS

DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI

Siio auciori primvm resliiutus ej^ cod. celehcrrimi monasterii Gottv:iccnsis in Austria,
ord. S. Dencd. a K. D. P. lUeromjino Pezio, ncncdictino McHicensi.

(Apud R. P. Bcrnardum Pezium, T/icmnnis Ancclnt, noviss., tomi I parle ii,col. 131.)

R. P. PEZII MOiNITUM.
{Di^scriatio isayo<^ica in (om I. T/icsuur, Anccd.

Dudum hoc opusculum tanquam anonvmi cdilum fuit aberudito viroCe]lolio,decuj«sgcnuinoaurtorc

acturus doctissimus Mabillonius in pnclatioiiis Sffculi IV. Rcncd. parte altcra, iJ, ila disserit
J^
« Etsi :

aDonynius iste ingenio plane mediocri et vulgari erudilioiie pra^iitus fucrit, fatendum csl tanien ipsius
testimonium non parum valcre ad illuslraiulas sa^culi noiii ac decimi controversias, maxinie si sicculo
dccimo, ul quibusdam vi-um cst, eum visisseconstet. Auctorcnim istc, qui Anonymus CcUotianus vujgo
ap[>cllalur, jiruptercaquoii abcrudilu Collotiu vulgatus primum cslin Apjtendicc ad Historiam Gutliescalci,
quatuorpotissiinum docel de hiscoiiti'oversiis Primum RabanumMo^unliiiumarchiepiscopum^ctRatram-
:

num scripsisse adversus Paschasii sententiam, asscrcntis, iiiEiuharistiaidem essecoipus quod natum est
deMariaVirgiiie,quod etiam .Anonymus istc iinpu,?nat; scciindum, Stercorarioruin auittures cssc Ilcribal-
dum .Vntissiodoreiiscm cpisconum, qui rom turpitcr propusuit Rabanu, et Rabaiuim ipsuin, qui turpius
assumit et turpissinie conclusit. Quos ctiam auctor refuiare conalur; tcrtium, huc commcntuinrcvixisse
tem[torc ipsiiis .\nonymi; qnartum,vcrc(]hrislicorpus clsanguincmnihilominusinEiicharistiacontincri. v
Subdit .Mabillonius < Ihcr qiianti momcnti sint, ncmo noii vidct ac pruindcaliquud upcric pretiuin furc
: ;

putavi si, aiitcquam agam de Paschasii advcrsariis, hujusAnonymi numcmtctatcmqnc fquod utrumquc
apuilstudiusoscoiitrovcrsumjsigninccm »Ti!m num. j-7et i8, qua coiijccturis, qiia Cnmblacensis codicis,
qui qiiingcnlonmi annorum sit, fidc oslendit, Ilcriircriun abbatcm Laubienscm libri Ccllutiani aiictorcm
esse.Uuadilii^ciilissima pcrquisitione qiianlum sibi Mabilloniiisapud omnes doctos viius applaiisum cunci-
liaverit, vulgu nutissiniuin c-t. Ast nc<iiia({iiam uninis rcs confcctacst. Sive cniin Mabilluiiii cunjecluras
.sive cilatos codiccs respiciamiis, a-que iiobis furtia in conlrarium argumcnta occiirninl.Nam ad illnsquod
atlinct, faleiiMir cx Cliroiiicj Laubiensis cuntiiuialoic, Si,':eberlo Cemblaccnsi, et Corardo SilvicMajoris
abbatc rerliim osse, ab Hcriircro Caiibiensi abbalcnpiis ({iiuddam Dc rorpnre ct sanrjiiinc Dmnini cuinpo-
silum fuisse. Veiuin ciim id (icrardiis abbas/i)y/.s7(>/(///« tjKinni/rnn disscrtc nunciipct, in .Vnonymo antcm
Olloliano niilhim penitiis epislola- vestigium dcprehendaliir, causa nulla cst cur opusculuni Herigero
tribualiir. Porri>codici (icmblacciisi, qui nomen Erigeri oslcntat, oppnnimus cjiisdcm ndatis insigncm
codiccm Cutl'.vicensem, iii quo jira-tcr tibrnm Rdlrmiiiii Dc corj), Dinnini Anunvini libellus siib ^ic//u^/7i
iiumine, ininio distinclis^imc a prima manu [)!cto, comiiarel. Et vcrc iuillidiibit;uiuis (piin viri eniditi in
noslram [luliiis qiiam in .Mabillunii sentciitiam concessuri sint. Qui audaciiliiin slyliim (Jcrlicrti ejus(juc
ingenium dialecticiset mathcmilicis discipliiiis imbutiim norunt, ctiiun si iiiilliis cudcx snllVa^'-arclur, eis
eadein suspii^io vcl ex ijisu o[iii.sciilo posset incidcre. Id riuod ctiam iii causa fuil qtiud Ccrbeili libeI!oZ)e
Cor/>i>rr el sanr/iiini; Domini. mux aliud cjusdcm opiiscuhim '/c A'////(/j?//// ct Hiiliunc n(i cx Tesernsccnsi
sexcentunim annurum cudiccsubjiinxiM-iiiiiis, ([nuil clside sclcvismomcnli vidcatur, adfercndum tamen
dc iirio utriiisqiic o|ui«ruli auclorc judirium per([uam comiiiodiim cst. Idem in utro({ue slylu'?, cadem
brevitas el in dispulando roufideiilia. idem dialcclica schcmala struendi artilicium, elc. Qua; si ciim
Coltwiccnsis coliri, fldc c(iniuii;,'anlur, vix diibiu luciini r<'linqiiiini (piiii gciuiinus Cclluliani u|iiisculi
aucl(M- Cerberiiis, ((iii s.tcuIu dccinio erudiliunis laiide sibi viani ad Ruiiiaiuim [luntificatum stravit,
ne(juaquam vcro llvrigcrus, Laubiensis in neltrio moiiaslcrii abbas sit.
 \ :

!71» SILVESTRI II PAP^ OPP. PARS II. — DE BEHUS ECCLES. m

GEKBEffSTUS
DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI

I. Sicut antcnos dixitqnidatn sap:en.s,ciijusscn- A ejusimmutahililcr dicta;scd etheatorum Auguslini

tentiam prohamusjicetnomcnignorcmus: Inlucn- ct Hieronymi, et cff-teroram, ut sunt inventa: ut,

tes, inquicns, Apostoli sententiam, qua dicilur : his diligenter perspcctis, cui Deus, aut per quem
Quia « animalis liomo non percipit ea, quae sunt dignatus fuerit aperire, pateat et tantos viros non
Spiritus Dei,» hsesitamus vehementer, ne minus disscntire, et in catholica Ecclesia unum et idem
spirilualitcr vivcntcs, cum despiritualihusresponsa dehere omnes sapere, et schisma non esse. Verum
paramus, qualia forte ncc dum percepimus, in la- cum ad eos venerimus qui moderno tempore his
pidcmoffcnsionisetpetram scandali incidamus.Scd contcntionihus non timuerunt inservire, et oh hoc
iterum cum internum aspectum ad eum dirigimus, nihil dignum meruerunt diffinire, nec posteritati

qui dixit « Aperi os tuum,et ego adimplehoillud

: venturffi potuerunt satisfacere, illud beati Hilai'ii
[Pxal. Lxxx, { ), fidci integritate manente, provo- (lih. VIII Dc
non duhitemus inculcare
Trinit.)
camur respondcre, dequo dignum cst non taccre, « Non humano, aut sfcculi sensuin Dei
est, inquit,

dc mystcrio videhcet corporis et sanguinis Domini; rehus loquendum; nequepcr violcntiam autimpru-
diccntihus quihusdam, idem esse quod sumitur de dentcm pra^dicationcm ccelesliumdictorumsanitali
altari, quod et illud quod est ex Virgine natum , p. aliena? atque impiae intelligentia; extorquenda per-
ahis aulem ncgantilius, ct diccntihus aliud csse ;
vcrsitas est. Qu« scripta sunt, legamus et quaele-:

cj[uihusdam cliam diaholica inspirationc ])lasphe- gerimus,inle]Iigamus; tuncperfecta^fideifungemur

mantihus, scccssui ohnoxium fore. Supcr quihus officio. »Ha^c contra cos, quiputant Christum cate-
periculosum csset ahquid respondere, sed magis gorizassc, uhi ait : Omne quod in os, et reliqua.Vel
aures ohturare, nisi periculosius foret, eos talia contra eos, qui dogmatizant, quidquid de corpore
proposuisre ;
quia hoc cst pro laclc ah uherihus Domini dicitur, vel in verilate, vel in figura, ac per

hutyrum aut sanguinem clicere. « Mcl inquit Sa- hoc in unihra dici. Scd dc his posterius. Nunc ut

pientia,invenisti ? Comede,quantumsufficit (Prov. sese hahent sanctorum Patrum dicta immutabiliter

XXV, 16).» Et: « Nimius noli scrutatorcsse majesta- ponamus.
tis.neagloria opprimaris(76/(/.,27).))Et hisquidem, H. Amhrosius, in lib. De sacramenlis : < Ista esca,

qui dixerunt, secessui ohnoxium (quod nunquam inquit, quam accipis : iste panis vivus, qui de ccelo
est auditum) id est, Herihaldo Anlisiodorensi cpi- descendit, vitm a^terna? sulistantiam suhministrat;
scopo, qui lurpiter proposuit, et Rahano Mogon- et qiiicunque manducavcrit hunc,non morietur in
tino, qui turpius assumpsit, turpissime vero con- ffiternum, et corpus Christi est.» Item: « Liquet
clusit, suus ad respondendumlocusservetur. Prop- G igitur quodpra?ter naturaeordinera Virgogeneravit
tcreosautem qui idem quod natum ex Virgine, et hoc,quod conficimus, corpus ex virgine est.Quid
aut aliud dixcrunt cssc, divcrsaj sanctorum Pa- hicqiia-risnatura^ ordincm in Christi corpore,cum
trum ponanlur sentenlia:! : qufe eisquidcm vi- pi\Ttcr naturam sit ipse Dominus Jesus partus ex
dcntur diversa^, sed posscnt sufficerc ad plenum
si virgine ? Vcra utiquc caro Christi qua? crucifixa est,
et discrete essent intellectse. Dico autem Pascha- quEe sepulta est ; vere ergo carnis illius sacramen-
siumRatpertumCorheiensem ahhatem,quirogalus, tum est. » Item : « Sicut verusest Dei Filius Domi-
inccrtum an provocatus, scripsit dc eadcm rc lilicl- nus nostcr Jcsus Chrislus, non quemadmodum ho-
lum ad cenlum fere capitula satis ulilem qucm : nv.ncs per gratiam, sed quasi Filius ex suhstantia
cum rcsperserit multa muUorum auctoritale Pa- Patris ; ila vcra caro,sicut ipsc dixit, quani accipi-
trum, ponit ex nomine S. Amhrosii, « quod non mus, et vcrus est potus.» Lco papa : «Sic sacrae
alia plane sil caro quie sumitur de altari, quam mcnsa^, coinmiiiiicarc dchctis, ut nihil prorsus de
qua; nata cst dc Maria virginc, et passa in cruce, vcritatc corporis Chrisli ct sanguinis amhigalis. »
ct qua^ surrcxit dc scpulcro, quicque pro mundi, Augustiiuis : « Susccpit Christus dc tcrra terram
vila adhuc hodie olfcratur. » Contra quem salis ar- (quiacaro i\c tcrra cst) et dc carnc Marifo carnem
gumentantur Rahanus in epistola ad Egilonem
et suscepit; ct (piia in ipsa carnc anihulavit, ipsam
al)l)atem, et Ralrainnus quidamin lihro composito carncm noliis manducandam ad salulcm dedit. »
ad Carolum rcgcm, diccnles essc aliam vcl tcsti- ; Rasiliiis: «Oiniraculuni I Dciin nos henevolcntia!
monio Ilicronymi, qui dcit, duplicilcr dici cov\\m qiii sursuin scdct ad dcxtcram Patris. sacrilicii ta-

Diiniini ; vcl auctoritalc S. Augiistiiii, (piidicil //7- incn tcinporc hominum manihusconlinclur, tradi-
dlicitcr iliri. tUqnia (ontciuUiiit iii iiliris Ainhrosii tiir(|iic Iaiiili(>rc cupicnlihus cuni, ct cum bcncdi-

iioii ita ad litlcraiii iiivcniri, poiiamus iioii ^oliiiii (tidiic complccti, fil(pic hoc totum suli oculis liu-
m DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. m
manis. » Ilem ipse « Cum, inquit, sacerdos cliam
'.
A « vit sanpuino suo. » In ilHs crgo sacrificiis, quid
sanctumSpiritumadvocaverit, etrevercndam illam nobis esset donandum, figuratc signilicabatur ; in

immolaverit hostiam, communemque Dominum boc autem sacrificio, quid nobis jam donandum
subinde contigerit, » ctreliqua.r.rcgorius « Cbri- : sit, evidenler ostenditur. » Eusebius : « QuiaCbri-
stus resurgcns a mortuis, jam, licet non moritur, stus corpus assumptum ablaturus erat cx oculis
et mors illi ultra non dominabitur, tamen, in nostris, et sidcribus illalurus; necessarium erat ut
scipso immortaliter atque incorruplibilitervivens, nobis in bac die sacramcntum corporis et sangui-
pro nobis iterum in boc mysterio sacra? oblationis nis consecrarct,utcolerclurjugitcr pcr mysterium,
iramolatur. » Ha^c idco bic posita sunt, si forlc quod scmel olfercbatur in prclium ; ut, quia quo-
per ea simplicilas Pascbasii Ratberti possit excusa- tidiana ct indcfcssa currcbat pro bominum salute
ri, unde maxime ab loquentibus [f. obloqucntibus] rcdcmptio, perpetuo
etiam esset redemptionis
Rabano et Ratrammo [Cod., Ratmanno] videtur oblalio, et pcrcnnis illa victima viveret in mcmo-
suggillari, videlicet quia dixerat eamdem esse car- ria, et semper praesens esset in gratia. Vere unica
nem, quae de altari sumitur, et Virgine gcneratur, et perfccta bostia, fide a^stimanda, non specie :

el quia quolidie adbuc pro mundi salute immole- nec extcrioris bominis ccnsenda visu, scd interio-
tur. Quia, licet nobis nibil placcatgratius ct jucun- B ris affcctu. Unde merito coelestis confirmat aucto-

dius quam quod

dc hoc mysterio valet dici subli- ritas quia « caro mea vere est cibus, et sanguis

mius; lamen quod oblocutorcs cjus ccontrario as- mcus vere est potus. » Recedat crgo omne infide-
serant quod non sit eadcm, brevitcr ponamus. litatis ambiguum ; quandoquidem qui auclor est
III. Hieronymus : « Duplicitcr, inquit, sanguis muncris, ipsc ctiam tcstis est veritatis. >

Chrislietcaro intelligitur ; vel spiritalis illa atque IV. Poteramus et aliorum tam antiquorum quam ,

divina, de qua ipse dicit : « Caro mea vere est cibus, et modcrnorum, scd et ipsius Ambrosii dicla bis
« et sanguismcMs verus est potus ; » vel caro quai conscntanca poncre,nisiputarcmus bicc possc suf-
crucifixa est,etsanguisqui militisclfususcstlancca.)) ficcre, videlicct hccc dici figurate, et tamen corpus

Augustinusautcm scribenscorpus Cbristi triplicitcr Christi esse in vcritate. Sed haic non intelligentes
dici, id est necad liquidumdiscernerevalentes, sedpotiusma-
Ecclesiam, qui Cbristi corpus sumus, et
illud mysticum, quod ex substantia panis et vini jorcm minus capacibus errorcm immitlcntes, non
per Spiritum sanctum consecralur, subintulit, di- attendentesquodsupra dixit HiIarius:«Nonhumano
cens ; « Ca:terum illud corpus, quod natum est cx cst autsaiculi sensu inDcii-ebusIoqucndum,» argu-

Maria virgine, in quo illudcorpus transfertur,quod mentanlur aut omnino figuratum,et nihil veritatis :

C:in hoc
pependit in cruce, sepultum est in sepulcro,resur- mysterio constare aut si veritas sit, jam ;

rexit a mortuis, penctravitcflelos,et pontifex factus figuram non esse. Sed Paschasius Radbertus sicut
in aeternum, quotidie interpellat pro nobis. Ad et alia mulla in eodem libro ullra humanam ccsti-
quem,si rectc communicamus, mentem dirigimus; malionem utilitcr tractat ; ita et huic sophismati
carncm ejus,
ut ex ipso, et ab ipso, nos corpus ejus, fortitcr obviat, diccns : « Figuram non semper um-
illomanentc integro, sumamus: qusR nimirumipsa bram esse, etjuresimul hoc mystermm ct figura
caro cst,et fructusipsius carnis, utidemscmperma- ct veritatc dici possc. » Quod si quis plcuiiis volucrit
neat, et univcrsos qui sunt in corpore pascat. » scire, dccjus volumine,pIenafultum auctoritatepo-
Fulgentius : « Firmissimc tene, et nullatenus dubi- terit mutuare. Nos autem non altasapientes, sedhu-
tes,ipsum'unigenitumDeumVerbum carnem factum rnilibus conscntientes [Rom. xii, 16), simpliciter fa-
se pro nobis obtulissc sacrificium et )iostiam Deo teamur quia figura est, dum panis ct vinum extra
in odorcm suavilalis : cui cum Patre et Spirilu vidctur verilas autem, dum corpus ct sanguis
;

sancto a patriarcbis, a propbotis et sacerdotibus Christi in vcritate intcriuscreditur. Etquemadmo-

tcmpore Veteris Testamcnti animalia sacrificaban- du.n quidam sapiensmoderno tempore dixit «Si- :

tur ctcuinunc, id est, tempore Novi Testamenti,

:
j) cut oninia io Christo vcracrcdimus,veram videlicet
cum Patre et Spiritu sancto, cum quibus illi cst una divinitalcm et vcram humanitatcm, vcrum Verbum
divmitas, sacrificium panis ct vini in fide ct chari- etveramcarnem,vcrum Deum ctverum hominem:
tate sancla Ecclesia catholica pcruniversumorbem ila in mysterio corporiset sanguin'sejus, quod vii'-
lcrra; ofTerre non cessat. In illisenim carnalibus tule coelcstis benedictionis et Verbi divini in id
victimis significatio fuit carnis Chrisli, quam pro quod non crat consccratur, nihil falsum, iiihilfri-
peccatis nostris i[tse sinc peccalo fucrat oblaturus, volum, nihil inlidum scntiamus. » Scd quid adno-
et sanguis,quemcratcfrusurus inremissioncm pcc- stram tantililatem de tantorum,quorum prailibata
catorum noslrorum. In isto autem sacrificio gra- sunt dicta, virorum discrcpantia, scd vidcnlihus
tiarumactio atquecommemoratio estcarnisChristi, consentancadijudicare?At forto omnipolcnsDcus,
quam pro nobis obtulit, et sangiiinis qucm [)ro no- ct noslrcC humilitalis conscius, ct magis fidclium
bis idem Deus cirudit. I)e quo bcatus Paiiliis apo- suorum, non impie dubilaiitiiim, saluti et lucsila-
sloliisdicit Actibiisapostolorum « Altcndite vol.is
iii : lioiii sanandai providus, digniiliiliir [tatefa-cro pej'
« ct univcrso gregi, in quo vos Spiritus sanctiis po-
nostrte inqiiisitionis miiniis, iit cl lant;e utilitalis.
« suitepiscoposregercEcclcsiamDei,quamacquisi- quaiin codcni libro est, proplcr unum vcrbum non
 :

m SILVESTRI II PAP.*: OPP. PARS U. — DE REBUS ECCLES. 184

depovoal fruclus : cl heati Ambrosii, cujuspra^ cac-A gerunl unilain, iiilcrrogo,ulrumnc pcrnaluraeve-
teris libri iiidigcnt exposilorc (quia nullus Latinus riLaLcm hodic Ciirislusinnobis sil, an per concor-
ita Grajcos seculus videtur esse) ipsius, inquam, diam volunlatis? Si enim vere Verbum carofictum
auctoritas palmam digna sit obLinere. ost, et Vcrbum carnem facLum cibuDomi-
vcre nos
V. CyrilUis : « Nccessario igiUirct hoc afljicimus, nico sumimus,qiioniodo nonnalurajitci manero in
;iniinntianLos, sccundum carnem niorLom unieeniLi nobis cxisLimandusesl,quicLnaLuramcarnisnoslrse
Filii Dci, idcsL Jesu Christi, cL resurrccLioncm ejus, jam inseparBbilem sibi, homo nalus assumpsit, et
et in coelosascensionem pariter confitenLes, in- naturam carnis sueiead naluram aeternitatis sub sa-
crucntam celebramus inEcclcsiis sacriflcii serviLii- cramenLo nobis communicanda> carnis admiscuit?
tem. Sic cLiam ad niysLicas benedicLioncs accedi- lia cnim in Doo onines sumus quia el in Christo :

nius, oL sanctificamur parLicipos sacri corporis et Pater cst, ct Chrislus in nobis est. Quisquis ergo
sanguinis preliosi ChrisLi, oinnium noslrorum re- naluraiiter Patrem in ClirisLonegabil, neg-etprius,
demptionis edccLi : non communem carnem perci- non naturaUler vel se in Christo,vel sibi Christum
pientcs (quod absiL !) ncc ut viri sanctificatiot Verho non esse quia in Cliristo Pater, et Christus in no-
;

conjuncLi sccundum dignitaLis uniLaLcm, aut sicuL bis,unmTi in liis esse nos faciunt. Si vere ie^iLur car-
divinam possidenLis haliiLaLionein ; sod vorc vivifi- B ncin corporis nosLri Christus assumpsiL, cl vere
caLriccm, et ipsius Verbi propriam faclam. Vita honioille,quiexMaria nalusfuit,ChrislusesL,nosque
enim naLuraliler ut Deus cxistens, quia propriai vere sub inysLorio carnem corporis sui sumimus,
carni adjunctus cst, vivificaLriccm oam esse pro- cL per hoc unum erimus (quia Pater in eo est, et

fessusesL. ELideo, quamvis dicat ad nos : « Amen, ille in nobis), quomodo voluntatis unitas assoritur,
« amen dicovobis, nisi manducavcritis carncmFilii cum iiaLuralis per sacramenlum proprieLas pcrfocLaj
« hominis,eLbiheriLis ejus sanguinom,» nou tamen sacramontuinsit unitatis? Ipseenim ait :« Caromea
eam ut hominis uniusex nobis ajslimare dehemus « vcre est esca, et sanguis mcus vere estpotus.Qui

(quomodo juxLa naLuram suam vivificalrix esse caro « edit carnem meam cL bibit sanguinem meum, in

hominispoLeril?;, sedut vero propriamojusfaclam, « memanctcLego in eo. » Dc voriLaLecarniseLsan-

qui propLcr nos Filius honiinis esL factus, ot voca- guinisnon esLrclicLusambigendilocus. Nuncenim,
Lus. )) Magna aucLoritas tanLiviri, qua cL carnem et profcssione ipsius Domini et fidc noslra, vere
Christivere vivificatricem esse dixit, et ipsius Verbi caro est et vere sanguis est accepta atque
; et haic

propriam factam, et viLam ut Deum naluraliLer hausta id nos in Chrislo, et Christus in

efficiuiiL, uL

oxistenLem. llujus iLaque tanti viri auctorilate sol- p nobis sit. Anne hocveritas non est ?contingat plane
vitiir ambiguum onino quod beatus Ambrosius di- hisvcrum non esse,qui Christum Jesum verum esse
niisit in subaudiUono, imfjirulitcr sciUcet caniem Deum doncgant. EsLergo in nobisipse porcarnem,
(uhrisLi, quae sumiLur deallori, oamdcni foro, qute cL sumus in co, dum secum hoc, quod nos sumus,
nala est de Virginie. Et idcirco, sive secundum in Deo est. » ILem posL pauca ; .< Ha?c ergo vitaj
Ilicronymuin duplicilcr,sivcsecundumAugusLinum quodin nobis carnalihus per car-
nosLroa causa cst,
dicatur c(u'pus Christi iv\\)\\v\[QY,sprci(diicr dcboat ncm Chrislum manentem habemus, victuris nobis
dici, cuin siL H«/w/«///t7Uinim. Undc oL Auguslinus : pcr euni caconditionc quaviviL ille per PaLrem. Si
« ULcxipso, inquit, cL ab ipso iios, corpus ojus, nos ergo naLuraliLcr secundum carncm per eum
carncm ipsius, illo maneiiLo iiiLegro, sumainus. » vivimus, id est, naturam carnis suto sumusadepti,
Quam bene facta disLinclio ! quod ita consLruiLur quomodo non naturaliter sccundum spiritum in se
f/i j?05, inquiL, qui sumus corpus Cliristi, id ost Ec- Patreiu habeat, cuin vivat ipso por Patrem ? »

clesia, ah ijm, qui nalus csL de virgiue Maria ex Vil. Ilic vidcndum quomodo per id etiam quod
ipso ,*idest,cai"nem ejus, qiia',coiiscci'atur in allari, hajreticis eral indubiLaluni, voluerit arguere quod
illo manente intcgro, surnuinus. UtauLom ccrtiusde- erat dubium. Dubilahatur ab eis de unica Palris et
monstraroL idem beatus Cyrillus hanc Lripliccm Filii suhstanlia; quiaquoddiclum cst: « EgoctPa-
sccundum Augustinum discretionein,spocialiLer di- tcr unuin sumus [Juan. x, 30), » moiichautur ad
cLain, naLuralitor osse unain:,« Non,inquiL, uL viri uuaniiniLatis rcfcrrc conseusum, ut unilas solum
sancLificaLi cL Vorbo conjuncU sccundum digniLaLis cs.seL volunlalis, non nalura-; sii-ut « inullitudinis
unitaLcm, auL sicuL divinam possidcnLis hubilaLio- credcnlium orat cor unum
auima uua [.\ct. iv,
et
nem;sed voro vivificaLriccni, cL ipsius Verbi pro- 32).' InduliilaLum vero cratquod vereVcrhum caro
priam facLam. » Ariani cuini, (jui negabant unam facLuin fuoraL. Niliiloniiniis.quia DousnaLm-amcar-
Patris oL Filii sii])sLaiiliam, illud, qiiod ipso Filius nisnoslraMiiso[>arabilcnisibi liumonalusassumpsit,
(liciL : K(]o cl. PuU-r uiiinn suuius [Jiiun. x, IJO), as.^o- oL naLurani carnis&iia"' ad naluram a?tcrnitalissub
riMiaiil, iiilclligciidiiiii c\ (•onconlin voliiiitatis ;
sacrainonLo hoc nobiscoinmunicandiccarnis admi-
(|iu)s mimirc.siiiis coiiUitaL iiiiaiiiis, vcro lu)iuano- scuiL, ac pcr hoc nos in Ciirislo unum corpuseffici-
riiiii LuciU,'r : qiioJ ad iiitclligciidiiin, (piod Cy- iiiiir; el ideo pcr iioc omncs in Dco Palre el Filio
rilliis dixoral, valot niuUi|ilicilcr. uiium sumus; quia Palor in Cliri<!o, et CiirisLusin
\ I. Iiilarius iviii, J)r Trinit.) : y l^^os, » iiK^iiil, noiiis csse proluiliir, vidcamus dislinclioncm.Chri-
" niiiu', (jui iiiicr |'a!i'ciu cL Filiuiii vuUinlatcm in- ,':tiisiiat!iran! iiostraM-arnis assnmpsil. cum de Vir-
m DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. 180

ine natus homo proccssit. Ecce caro deVirgine! . cstunum; quianoaduoautlrla corpora, sedunum.
sub sjicramciilo (omnuinicandoe carnis. Eccequod i. Unuspanis,»ait Aposlolus, « unum corpus multi
sumitur de ultari I Ad iuilurama'tornitatisnos uni- sumus in Cbrislo [1 Cur.\, « Erunt duo
17). » Et :

vit. Ecce cor|tu.-' iiostrum, quod e.st iioolesial Jam in carne una [lCor. Sacramentum hoc, »
vi IG).

credopalere, quod bealus .\jnbro^ius dixeral, tan- ait Apostukis, « magnumest ego autem dico in
;

dem csse, ut subaudiatur na/uro/j/er. Et Augustinus, Christo, ct in Ecclesia (^yj/tes. v, 32), » id est in no-
invmusetFulgentius: aliudesse,utsubaudiatur his, qui sumus corpus Cbristi, quod est Ecclesia, ct

iliter. Et (juia cullus justiliie pielas est, vel sa- in carnc (Mirisli, quic nata est dc Virgine Maria ;

picnlia pielalis est fruotus, aliquando quidam sim- quibus, vel cui intcrvenit media, qua^ utrasque ju-
plicesel idioia', ferventes vero Lonis opcribus et vat, qu» suniiturde altari, digne perccpta.
pietale, mcliuspura proficere fide, quam fucato scr- Vin. Quam IripUcitatem, sed unilam,significavit
mone. Sencs illi in VilaPalrum.alium a?quesenem David Rcgnorum, qui effcrebatur in mani-
in lihris

ac virum sanolum, sod pro boc mysterio dubium, bus Non enim ad lillerani quisquam ferri po-
.siiis.

non dialecticisargumcntationibus, sed verbis siin- test in manibus suis. Sed verus David, idest Chri-
plicibus et oralione compulcruntad credendum,il- stus, efferehalur in manihus suis, quando recum-
lud quod sunjimus de altari,naturaliteresse corpus hens in coena cum integro corpore, quod natum
Domini, oum et in veritate, non figuratum. Ecce -"^
fuerat de Virgine, in morte ponendum, resurreclu-
quantum lidespronoit,ubisermo dclicit Et nos ali- I
rum,ca*Iis tamen glorificatuminferendum, addcx-
quando,anlequamlantorum virorum,Cycilli dico ct teram Palris collocandum, corpus, quod nos nunc
llilarii, auctoritalibus instruercmur, hanc supra sumimus de altarl, manibus suis, id est, vero suo
dictorum sanctorum (quai [cod., quiajposteriorihus corporiconnaturaleetconformatum,discipulissuis,
visa est) discrepauliam [cod., discrepantial alicujus quod sumus nos vel Ecclesia,
id est corpori suo,
dialectici arguinenli sede ahsolvcre meditabaniiir, ohtuIitcommunicandum.«Ncmoquippeascenditin
Non enim ars illa, qutedividit gcacra in species,et coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis,
speciesingeneraresolvit, ab humanis machinatio- qui est in coelo [Joan. iii, 13). » Sed caro ascendit,
nibusest facta; sed in nalurarerum ahAuctoreom- quw non descenderat,jamquippc deilatiunitaerat.
nium arlium, quie vertc artes suut, et asapicntibus Unde et hcata Marianon solum CAm^o<ocoA(XpioTO-
iuventa, et ad ulililalem solerlis rerum indaginis est sed eliam t/icolocos (6;ot6-/-o;) meruit fieri.
-:6xo;),

usitataj sicut Producat terra ani-

scriplum est :« Quapropler sic intelligendum Nemo ascendit in ;

malia in species suas {Genes. i, 24-). » Sed primo cum carnc, nisi qui descendit cum deitate.
coelum
occurrebat,ali(iuammcdieta'emarithmetic£eponere q Adhocenim partiocpsfactusesthumanitatisnostrai
secundum uliquamdejtroporlionalitalihnsnumcro assumendo carnem nostram de Virgine: ut nos, id
rum, quas in proporlionibus,iii(|ue dillercntiis ter- est Ecclcsiam, participes faclos divinitalis sua?,
miuorum rontemplamur. Sed nec et ista humanis uniret corpori suo, surapto de Virgine,eucharistia,
macliinationihus est facla, quiainelTahilisatquc di- quffi sumilur de allari, mcdiante et confirmante.
vinai virlutisiuea esl sapientia?constantia,adquam Ipsenamque reformavitcorpushumilitatissuse.Ergo
dicitur:<' Omnia in meiisuraet pondcrc nunicro el siout Palcr inFilio per deitatem naluraliter, et si-

constituisti » Sap, ii, 21). Constituantur duo ler- cut Filius in nohis secundum assumplionem huma-
mini supremi, et horummedius, a^quis quidem dif- nitatis naturaliter, etsicut nosin eo sumusperuni-
ferentiis, scd proporlionaliter differentes. Ad hanc tioiicm carnis naturaliter, dum secum hoc, quod
similitudineinileruniconstituantur duo tcrmini su- nos sumus, in Deo cst ita naturam carnis sua? ad
:

premi, pra.'dioatus, et subjectus, et hurum medius naturam aHernitatis suhsacramcnto nohiscommu-

subalteruus; ut sicut primus pnedicalur dc medio, nicandaj carnis admiscuit. Sicut ait ipse Chrislus :

ila racdiusde ultimo, ac per hocprimus deultimo. « Ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me,etego
.Neergodubitesultimum inesseprimo,idestprimum in te, ut et ipsi in nohis s\ni (Joan. xvii, 21). » Et
pra-dioari dt^ ultiino :oMin, si ultimus insil niodio, ^ itoruin:« Ut sint unum, sicut ct nos unum sumus.
mcdius voru priiiiu ; oertissinicultiniusinsit primu. et egu in eis, et tu iii mc {Joan. xvii, 22).Ecceevi-
Hacctenim siinilitudinc etcosmop(X'ia, id e.st,inundi dcns manifesta ex ipsius Christi Domini nostri
ct
factura, sulidata est, scilicet qiiod duo cxtrema, id [verhisjpra-fata dislinctio! Et ut perhocevidentius
csl igncm etterram, duo nicdia, id est aer ctaqiia, ckioesoat hujus ctiam sacrifioiidistinclio, ponamus
iadissululiililcrdcvinxerunl. Ellia;quidein siinilitu- fi''-uratiin.
dines sunt, qua; non ex toto, sed ex parte sui,sicu',
KRYCTUC. Eucharistiam Ecclesia.
et alia- mulla,' in divinis Scripturis aptantur tripli-
Siimcndain Suincns,
liiounsiimptibilis
citali, secundum Augiistinum, corporis Doniini. In Invosoihilis, Vcsoeiidam V(!so,ens.
isli.s enim simililudinibusmajor lermiiuiset ininor, Dad ab Dalani Aoci|)it.

ct |)ra'dioaluiii, et subjoolum invciiilur; in sacra- Ipsu Ex ipso Corjuis.

cjiis.
menlu aufcni corporis D imini qiiidluimana ad di-
vina? .Niliil majtis, ;iut minus, nun pra*dicalurn ^t Quod ita ji(;lcst coii.sti ui : <:hri.-ilus, inoonsumpti-
siilijcoluin invt nitur. .\'on csl enim diversilas, uhi hilis,invescihilis, Euoharistiam,sumendam,vesceii-
187 SILVESTRI 11 PAP/E OPP. PARS II. - DE REBUS ECCLES. m
dam, dalamexipso. Ecclesia corpus ejus sumens, A digestioneduxisse [/". su^jp/. vitam] El, licel quod
vescens, accipit ab ipso datam. Quod nisi ita con- sumebant, pernauseamstomachirevomeretur, sub-
struatur, putabit aliquis osse accusativum casum ;
lilior tamcn succus per membra usque ad ungues

nos aulemdicimus nommaVwum Ecclesia, quod est diffundebatur. Ergo dicendum, aut Dominum non
corpus ejus. Accepit itaque Christus carnem no- praedifnniteIocutum,autquamcunqueaporiamcor-
stram, non phantasticam, sed naturalem. Ergo et poris,qua se subtilis cibi vapor diffundit, secessum
caro nostra naturalis, unde sumpta est illa. Sedet dictum ; et hoc, ne ha^reticus garriat.Cseterum quia
illa naturalis, quai uniret utrasque, et faceret con- vere credimus non solum animam sed et carnem
naturales, et ipsa connaturalis.Sed, ut ait quidam nostram hoc mysterio recreari (totum enim homi-
sapiens, non ob hoc plures carnes vel corpora, si- nem assumpsit qui totum hominem inSabbato cu--
cut necmulta sacrificia, sed unum; licet a mullis ravit),carni quidem caro spiritaliter conviscerata
offeratur per loca diver.saet tempora. Quia divinitas transformatur, ut et Christi substantia in nostra
Verbi Dei, quae una est, etomnia replet, et tota carne inveniatur, sicut et ipse nostram in suam con-
ubique est, ipsa facit ut non plura sint sacrificia, stat assumpsisse deitatem :ut qui manducat ejus
sed unum licet a multis offeratur, et sit unum carnem et bibit sanguinem, vivat per animam et
corpus Christi cum illo quod suscepit in utero vir- B nunc et in sRternum, et caro deterracpulvereresu-
ginali. Quam vigilanter, quam aperte, fit, inquit, scitata vivificetur in novissimo die. Quapropter
unum corpus Christi cum illo quod suscepit de cujus potenti virtute panis iste communis quera
utero virginali! Vere enim et incunctanter credcn- quotidie sumimus, cum sit candidus, mutaturintra
dum, in ipsa immolalionis hora ad sacerdotis pre- nos in colorem sanguineum vel alium humorem
cem cselos aperiri, et illud angelico ministerio in fluidum, ipsius potentiacaroet sanguisejus sumpta
sublime deportari altare, quod est ipse Christus, non in noxios et superfluos humores, sed in carne
qui etpontifex et hostia, contactuque illius unum vere resuscitanda debeat reservari conformata.
fieri. « quales, » ut ait S.BasiIius,« oportetsaccr- Et quia totum quoddiximus, non exnostrosumpsi-
dotisesse manus, tantarum rerum ministras, quffi mus, deisto etiamquid quidam sapiens diffinierit,
communem Dominum angelico iterum revectum of- dicamus ((Scimus,inquit,hocsacramentum mysterio
ficiosubindecontigerint[corf.,contigerit] ! «Sedjam
etreverentiaomnimodisacommunibus escis .secer-
Paschasium Radbertum sufficiat excusatum, li- nendum quffinaturali et necessarioususumuntur;
brumque ejusplurimorum utilitati defensum,quiin ita enim omnes exposuerunt quod Aposlolusdixit:
hoc tantum peccavit, quia de scnlentia beati Am- ^ « Non dijudicans » corpus Christi, id est, a caileris
brosii non verbum de verbo, sed sensum de sensu escis non discernens, vel cujus excellenliae sit, in-
expressit. Quodautem iterum objiciunt,eumdixisse considerans, quod unum idemqueest. » Nonenim
« toties Christum pati quoties missas contingat excellentiam ejus reveretur qui secessui dicit ob-
quotidie ubique celebrari, » ego certe in libro noxium, sicut cseteras escas, Sed tamen eodem
ejusnon reperi:cum et Auguslinus et caiteri, illo modo, quantum adcomestionem ethaustum perti-
manente inlegro, dicant. EtS. Andreas « Agnus,in- : net, percipitur [cocL, percipiunturj, videlicet traji-
quit, in suo regno integer perseverat et vivus. » ciendo per os, et in ventrem mittendo.Ubi quid Do-
Et beatus Petrus: « Christus, inquit, semel pro pec- minus de mysterio suo agere voIuerit,suce scimus
catis nostris mortuus est {I Pctr. iii, 18). » Et Pau- tantum cognitum esse voluntati. Scimusenimcon-
lus: « Christus resurgens jamnon moritur (/?o»i. vi, sumi posse spiritali virtute; scimuset i-eservari posse
9) » et pene totus texlus Epistolai ad Hebrajos idem
: inconsumptibili perennitate ;
quia qufficunque ex
sonat. his Christus sacramento perficit.
elegerit, de suo
IX. Sed illorum jam ineptiis re.spondcDdum, qui Absit tamen ut tantum mysterium secessui fiatob-
humano aut sseculi sensu in Dei rebus pulant lo- noxium in quo si forte ordo natura? servatur,my-
!

quefidum. Dominus etenim noster non de spiritali D sterium, quod sola fide conspicitur, humilietur. Si
clbo, sed decarnalilocutus est,cum diceret: «Omne corpus incorpore ordinemservat, nonviolatur my-
quod intrat in os, in ventrem vadit, etin scccssum stcrium quoddivinitatis firmavitsacramentum nec ;

emittitur (Matth.xv, 17). «Nonautem in Scripturis spiritus amitlit quod fide integra in re corporali
omnibussemper pro categorico syllogismopraedif- spiritaliter sumpsit.
finite accipitur : cum, etsi de corde exeunt cogitutio- X. Sedjamforti syllogismo quod praimisimus,
nesmalx {Matth.xv, 19), ut idem Dominus dicit, concIudamus.DixeramusDominum non de spiritali-
non possunt exire eliam bon;e? Calumniati sunt bus escis,sed de carnalibus dixisse Omne quod m- :

haeretici ex hoc sermone, Dominum phj-sicse igna- trat in os, et reliqua. Est homo exterior, qui cor-
rum fui.sse ;
physica enim sic se habct: Ignea vir- rumpitur, osl et itilorior, qui renovatur.Est autem
tus, ciijus sedesin corde est, cibi polusquc subtilem corpus Christi spirilualis alimonia pertincns potius
per occultos poros in diversas corporis partes vapo- adinlcriorcmhominem, de quodigcslio nonpranli-
rem distribuit; fa^.culentum vero in secessum di- catur. Quod si ad eNteriorom perlineat hominem
scernit. Et nos sa?:pe videmus non modo infirinos pium sit o( salutare, dilfundi per mombra credere
sed eliam sanos, quod per osintromittunl. p(M" vo- profulurumrosus(^'itandis in gonerali resurrectione
mitumrcjectare, etaliquospermulla tempora sine Liquot igitur non obno.vium seocssui esse.
m SELECTA E. CONCIL. BASOL. GENUINA. m
SELECTA E CONCILIO BASOLENSI GENUINA.
{Actes de la province ecclesiastique de Reims, tom. I, pag. 635.)

La ville de Laon, dans laquellc Arnoul s'iHait refugie avec Charles de Lorrainc, fut livrce k Hugues
Capct par rev»*que Adalh(!'ron-Asoelia. Charles et Arnoul furcnt envoycs prisonniers k Orl^ans. Le roi
convoqua un concile pour faire jutrcr rarchcvOque. Cetlc asscnihlt^e se tinl, au niois de juin 991, dans
rahbaye de Saint-Ba^le (16\ prt>s dc Rcims (17). II s'y trouva dcux archcve([ucs ^(''guin dc Sens et :

Dacberl de Bourircs, et onze dni^ques dui de Soissons, Adalln-ron de Laon, Hcrvcc de Bcauvais, Go-
:

tesman d'Aniiens, Rathodc de Noyon, Odun de Senlis, Gaulhicr d'Autun, Brunon de Langres, Milon
de MAoon, Arnoul dOrh^ans, Herhcrt d'Auxcrre, ct un graiidnomhre d'ahb6s. Arnoul, tir(i de sa prison,
fut amen(^ pour ('Ire jugc par le concile.
La prt^sidcnoe fut (it-fcr^i-e i rarohevi^-que de Sens, le plus ancien des m6lropoIitains; Arnoul d'Or-
I^ans fut dt>si?n(^ oommc promoteur. Apr^s quclqucs pr(''liminaires,lepromotcur exposa lacause. Le pr6-
sident deolara quc,sclonlcscanons(18),iI ne proc(?dcrait au jugemcntqu^autantqu^on promellrait de faire
grAoe de la vie ii laoous^^, sil (?lait convaincu alorsoommcnga Icproc^s. On produisit contre Arnoulleser-
;

ment de fid(}liltl' quil avait souscrit le t^jmoignage du pr(^'lre Adalger, qui assurait n'avoir ouvcrt les
;

portcs de Reims que par lcs ordrcs de rarchcv('que la scntcnce d'excommunioation qu'il avait portee
;

conlrc les auteurs du pillage, ct qui n'etait plus, d'apr(''s sa conduite, qu'un strafageme pour cacher sa
trahison. Les dt!>fcnscurs Jean, ^oolafre d'Auxerre Rodulphe, ahbti deSenones, et Abbon, abb6deFleury,
: ;

firenl valoiren faveur d'Arnoul 1° ciuil ne pouvait rt^pondre, ni par cons^quent etre jug6avanld'etre
:

r^labli 2° qu'il fallait faire les sommations canoniques; 3° que la cause devait etre notifice au Saint-
;

Siege; 4° que lcs accusateurs et raocust^' devaient paraitrc devant un concile plus nombrcux. A ces
moyens de d^fense on repondit que lcsacousateurs (^'taient dc caractt^re h n'etre pasr6cus6s qu'ArnouI
: :

avait 616 cit6 plusieurs fois, ct quil avait toujours rcfus6 de oomparaitre qu'il pouvait ctrejuge sans :

f>tre retabli,on enavait us6 ainsi fi Tcgard d"Ebbon dcReimset dHildeman de Beauvais qu'enfin le pape :

avait 616 oonsulf6, ct on produisait cornme preuvcs lcs lettres du roi et des eveques. Le promoteur chercha
k 6tahlir la oompctcnoe du cunoile dans une d6clamafion fort peu mesurec contrela courde Rome (19).
Ensuitc Arnoul fuf infroduif, et pril place au rang des 6veques. Le promoteur lui reprocha son infid6-
lite au roi rarohev^Viue essaya dc nier et de taxer d'iniposture les t6moins qui dcposaient contre lui.
;

Sur la proposition de quelques ahhcs, il se retira dans un lieusepar6, pour conf6rer avec quelques pre-
lats qu'il choisil pour conscils c'6faient rarcheveque dc Sens, et les 6veques d'Orleans, de Langres et
:

d'Amiens. Lh, k gcnoux devant eux, il s'avoua coupable aveu qui fut r6itere en pr6sence des 6veques :

et des abb6s. Telle fut la premiere scssion.

Le lendemain on se r6unit de nouveau les esprifs etaient micux dispos6s en faveur d'Arnoul sanais-
; :

sance, sa .jcunesse, int6rcssaicnt lcs uns; les aufres voyaient en sapersonnetoutle corps episcopal com-
promis; lout annongaif une senfcnce favoralilc. Mais lcs dcux rois, Hugues et Robert, se rendirent au
concile, et se firent rendre compfc de ce qui avait 6te fait. Arnoul, quon fit paraitre devant eux, inti-
midc par lcur prcsence, ne r6pondit qu'avec embarras aux quesfions qui lui etaient adress6es, et finit
par confirmer scs aveux de la veillc. « Prosfcrnez-vous donc,lui dit r6vcque d'Orleans, prosternez-vous
devant vos maitres, quc vous avez offenscs. Arnoul se prostcrna lcs sBjq6tendus en croix, et demanda
>>

la vie avec des g^missemcnts qui tirerent des larmes dcs yeux de tous Ics assistants. L'archeveque de
Bourges se jcta aux pieds du roi cf demanda grace. Hugues se laissaflechir, sous la r6serve que Faccus^
resterait sous sagarde. Alors les6veques proced6rent<ila deposition on le depouilla des insignes de sa :

dignile, et on lui fit sousoriie un acfe d'al)dication copi6 sur cclui d'Ehhon (20); et apr6s qu'il l'eut
signe, on lui r6p6fa ce qui avait et6 dit 6galemynt k Ehbon Secundum professiunem tuam et subscrip- :

nem, cessa ab officio (21).

(16) L"abbaye de Saint-Baslc, i Verzy, pr6s de catholique n'a pu prononcer ce qu'on metici dans
Reims. fut detruife apr6s la suppression des ordrcs la bouche d'un 6v("'que et Gcrbert lui-mcme, quel-
;

religieux en France. que int6ress6 qu'il put etrc k exag6rer les torts de
(17) Nous avions eu la pensee de rapporter tex- la oour de Romc, n'a pas pu 6crire les maximes
tuellement les aotes decc concile, redig6s parGer- herefiques dont ce discours cst rempli. Sansdoute
bert. Mais plus on lit ces aotes, plus ils paraissent rKglise entiere agemi sur les scandales donn6spar
suspccls. l)';ibord recrivain est celui qui a pris la ccrtains pontifes, maisil n'est venu dans la pens6e

plaoe du prelat depose, el qui est interesse a pr6- d'auoun oafholique de direqu'un pape vicieux perd
senfer les deoisi()ns du concile sous un jour favo- son autorif6,ctn'apIuslespr6rogatives de S. Pierre.
rable et cct eorivain avouc dans sa pr6faoc qu'il a
: Cctfedoctnne scnt trop hicn Wiclef et ses pareils
fait des addilions, dcs supfircssions dans les acfcs pour nc pas laisscr (levincr la sourcc d'ou elle
originaux ;
qu'il acommcnl6, paraphras6 les dis- 6manc.
cours, etc...; ce qui ne [irevicnt pas en favcur de (20) Nous ne citons pas cctte pi6ce qui est la re-
safidclite. Ensuifelcsscules edifions que nousayons production de ractc de dcniission d'Ebbon.
de ocltc ceuvre dc Gerhcrl onl ete d()nn6es par dcs (21) II cst vrai quArnouI avait man(iu6 ila fid6-
h6reti([ucs lcs continuatcursdc Magdehourg et lcs
: litc qu'il avait promisc k Hugucs Capct, pour cm-
h6riticrsd'.\. Wcchel ct oes edilcurs nc sonf pas i
; bi"asscr lc parfi dc la I6gitiniitc mais une telle
;

Tabri du sou|i(:on d'intcr[tolati<)n. Nous nous con- fautc cfait hicn cxousahle dans un [)r6Iat qui 6tait
tenlons alors dinic simplc an.ilysc. lui-inemc dc la famillc dechuc. On ne peut donc
(I.S) Coneil. (le Tol(''dc, dc I';m 6:53, can. ."^1. affribucr larigucur dc la scnteucc ([u'.'i 1'inlluence
(l!t) {> (lisniurs scid Irahit riiilidelife dc la rc- du roi ct rasscnibl6e dc Saiiif-Baslc doit etrc
;

lation. Oiicl([iics auteurs ont voulii voir dans oclfe regardec comme unc faolion polifiipui [»lut(H que
diafrihe lcs maximes rlc rKA'lise gallioanc ; ccllc-ci comme un vcritahlc concilc.
ropousse avcc forcc unc tclle impulafion : Janiais
m SILVESTRI II PAP^ OPP. PARS. — DE REDUS ECCLES. 102

Adalger voulut implorer la cl6mence royale, et rejeter sur son archevSque la faute dent il avait ete
rinstruincnl et lc moleur lcs ('ivcques lui roy)rochercnt avcc indignalion d'avoir perdu Arnoul par ses
:

conseils. On nc liii lai.ssa que Ic clioix dc la dcposition ou de rcxconiniunicalion perpetuellc. II clioisit la

dcposilion, et il tut rcduit k la conimunion laique. Enlin le concilc prononf;a dc nouveau rexcomniu-
nication contre les auteurs du pillage, qui n'avaient pas encore donne satisiaction (22).
Arnoul d6posc,iI fallait 6Iire un autre archevCque. IIucucs Capet fit tombcr le choix sur Ccrbert. qui
avail ct6 le prcccpteur de sou fiis. U fut dresse actc dc relcclion du uouveau prelat, qui lit aussitfit sa
profession dc foi.

AGTE DE LELEGTION DE QERBERT

Semper quidem, dilectissimi fratres, judicia Dei A Nos igilur cpiscopi Remorum dioicesos, secun*
jusla sunt, sed interdum occulta. Ecce enim post dum has constitutiones Patrum, favore el conniven-
dissolutionem beatai memoriee patris Adalberonis, tia utriusque principis noslri Hugonis augusli, et
quemdam ex semine regio prodeuntem nobis Ec- excellenlissimi regis Roberli, assensu quoque eo-
clesiaique Remensi prcpfecimus, et clamore mulli- rum qui Dei sunt in clero et populo, eligimusnobis
tudinis impulsi, Scrij)lura dicenlc : « Vox populi, arcliicpiscoporum abbalem Cerbertum, a-late ma-
vox Dei, » etsanctorum canonum institulis, dcsi- turum, naturaprudentem, docilem, affabilem, mi-
derium ac vota cleri et populi in electione episcopi sericordcm nec prajferimus illi vagam adolescen-
;

perquirentium, Caligavit acies mentis nostroe, litte- tiam, ambitionem se extoUentem, omnia temere
ram incaulescqucndo,concordem scnlcntiam divi- ministrantcm, imo nec talibus subjngari patienter
narum Scripturarum parum investigando non crat : audilu perferimus, quorum sapienlia et consilio
quippe vox Dci, vox populi clamanlis: « Crucilige, ecclesiastica ac civiliajura administrari non posse
cruciflge. » Ergo non omnis vox pupuli, vox Dci scimus.Cumque in unoquoque episcopo sit hoc
est, nec omnis cleri et populi voca et desidcria in speculandum, maxime tamen in eo, qui ceeteris
electione episcopi perquircnda sunt, sed tantum praicst, metropolitano. Eligimus itaquc hunc Ger-
simplicis ct incorrupti, id cst spe quajstus minimeg l)ertuni qui fuit : hujus vitam acmores a puero
illecti. Sententia^ Patrum exponendai. « Non liceat, novinius, sludium in divinis ac humanis rebus cx-
inquit, turbis electionem facere eorum qui ad sa- perli sumuSjhujus consiliis ac magistcrioinformari
cerdotinm provocantur; sed judicium silcpiscopo- quserimus; ejuselectionem subscribendo confirraa-
rum,ut eum ipsi qui ordinandus est probent, si in mus, slabilimus, corroboranms communi omnium
sermone, et in fide, et in episcopali vita edoctus bonorum consultu.
est. »

PROFESSION DE FOI DE GERBERT (^-^)

Ego Gerberlus gratia Dei pi^a^veniente mox futu- nas unumDeum profiteor Incarnationem divinam
rus archiepiscopus Remorum, ante omnia fidei do- non in Patre, neque in Spiritu sancto, sed in Filio
cumenta verbis simplicibus assero, id est Patrem tantum credo, ut, qui erat in divinitate DeiPatris
et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum esse Filius, ipsc fierct in homine matris filius, Deus ve-
confirmo; totamque in Trinilatc Deitatom cocsscn- rus cx patre, honio verus cx matre ; carncm ex
tialem, et consubstantialem, ct coajlcrnalcm, et matris visceribus habentem,ct animam humanam
omnipotentempra^dico ; siiigulam quamque inTri- rationalem simul in eo ulriusque natnra?; id est
nitate personam verum Deani, et totas tres pcrso- liominem etDeum,unam personam, unumFilium,

(22) Nous croyons devoir ra|)prochcr do la nar- in Aurcliana Venerabilis autem Seguinus
civilale,
ration dc Gerberl, qiie nousavoiisanalyscc, le rccit arcliicpiscopus conscnsitin dcgradationem Ar-
iioii
duconlinuatcin'd'Aini()iii loiichant lcint^-incconciie: niilli, iicqiKMii onlinalioucin Gcrbcrti :jii.ssio autein
« In iliis (licbiis iii licmeiisium civitalc erat aicliic- rcgis iirgclial.,\lii vcro episcopi, licct iiivili, taincn
piscopus, yir bonus ct mudcstus, iralcr (lilius) Lo- j)rop[cr liinoicm rcgis dcgradavcriiiil Arnuliuni, ct
tliarii rcgis ex conciibina, noinine Arnulfus. llugo ordinavcruiil Gcrbcrlum. Scguinus aiilcm, plus li-
autcm rcx invidchat ci, volens exlcrminarc pro^c- iinMisDeuin quam terrcnuin rcgcin.noluit coiisen-
nicm Lotharii regis.Coiigrcgaiisinic in urbc Hcincn- lirc ncijuilia' rcgis scd niagis (juauluin jjotuit re-
:

si synoduni, iii ciiin locuni i(l('iii lliigo rcx invilavit (largiiit ijisum ; regcm
jiroj^lcr (jiiam caiisain ira
arcliicpiscopum Senonic.c iirl)is,noniiiicScguini;m, rcgis contra euin ciferbuit Ciim magno ilaque de-
cuin siilfragancis suis. Iii qno concilio fccit degra- dccore cxpclli jussit Arnulfuin de ccdcsia B. Ma-
daridoniinuin Arnuiruin archicpi.scopuin Hcnujrum ria' virginis licnicnsis, ct sic alligatum rclrudi in
dolo nepotis sui (patrui,, qiicni lcnehat in carccre, carccrctn. »
diccns non dcbcre esse cpi^C)[)uin iiatuin ex con- (ifo) Voycz dc Gerbcrl,lcs ccnluries
[lour Ic textc
cubina.ln loco aiitcm (!Jus consccrarifccitdoininum dc Magdchounr Aniiivcs adniiitist. de 1« rille
ct lcs
(ierbcrtuin monacliiiin philosophiiin qui (ierherlus : (lc Rcii)hs, \Mu- 'M. Viirin, tom. 1, pag 100. Vttyez
magister fiiit Hoi)crli regis, lilii islius iliiij-onis ; et poiir la crilifiuc VHialnirc <hiEgli:ie </(i!lic(ine, par
domiiii l,ciilli(Mi('i arcliicjtiscopi su(;cc.ssoris \ cncra- Longiicval, liv. I!). ct la (^iliijue dc Flmrii^iKivyLin--
bilis Scgiiiiii ; ,\riiiiiriiiii iiiilcm inaiicipaii cii-.|()ili;c • •lii'||i. loni. i, jia,;'. 1 77.
 m EXCERPTA E CONC. MOSOM. 19^

unum Chrisluni.uniim Domiaum^crealuranunom- jY Credo judioium fuluium, nt rccepluros singulos

nium qUiT sunt et auolorem et dominum et recLo- pro liis quaj gesscrunt, vol puiuas, vel praMiiia :

rem cuin Patre ct .Spiritusanctoconfilcor,; passum nuptias non prohibeo, secunda matrimonia non
esse vera carnis passione, morluum vcra corporis damno, cariiium pneccplioncm non culpo; pceni-
sui morte, resurrexisse vera oarnis su;e resurrc- oommunicare debcrc confi-
tentibus reconciliatis

ctione, et vera animie in qua veniet judicare teor. In baptismo omnia peccata, id est tam illud

vivos ctmortuos asscro. Novi ct Veteris Teslamenli originule oonlractum, quam ea quai voluntate ad-
ununi oumdemiiue orodo auctorem, el Dominiini, missa sunl, dimitti credo ; et exlra Ecclesiam oa-
et Deum, Uial)i)ium non por oonditionem. sed per tliolicam niillum salvai"i counicor. Sanctas synodos

arbitrium iaoUim esse malum. Crodo bujus quam quaUior quasuniversalismaLer Ecclcsia confirmat,
gestamus, ct non alterius, oarnis rcsurreclioiicm conlirmo (2f).

SELEGTA E CONCILIO REMENSI,

[Acles de la pro^-ince ecclhiastique di; Reims, tom. I, pag. Cil.)

En093, Cerbcrlrounit lcs evoques de la province on concile, pour condamnor Hcrbert III, comle de
Vermandois, et dautrcs seigncurs qui pillaienL les bicns de rEglise. Lc concile adressa aux coupablcs
la remontrance suivanle :

MONITOIRE.
Gerberlus el omnes episcojd diosceseos Reracnsium pcrvasorihus ejimlem.

Cerl)crlus gratia Doi Remorum episoopus,Cuido B insania vestra sanis inLellecLibus nosLris obsislet ?
Suessionious, Adalboro Laudunensis, RaLbodiis.No- Clades clcro infcrLis, a cleri, monachorum cL pau-
viomensis, Rotardus Camcraoensis, Odo Sylvancc- porum rapinis non
Convenimus ergo eon-
cessaLis.

lensis, Fuloo Ambiancnsis, Framericus Morinensis, scientiam \esLram omnes episcopi Roraorum dioe-
Hcriveus Belvacensis, per gratiam sancti SpiriLus reseos, et ad satisfactionem inviLamus,spatiumquo
cpiscopi. Vol)is, (ierberlo ('^iji, eL bis qiii subscripli pceniLentia! usque in proximis Kalendis aLtribui-
sunl pervasoribus, carnificibus atque Lyrannis, diu mus, lunc vos auL ferLiles Eoolesia? palmilcs reco-
modeslia saoerdoLum furoris vesLrirabiem susLi- gnituri, aut tanquam inuLile lignum ab agro Dei
niiit ; ef adliiio patioiilor exspeotat. Quousque crgo gladio sancli Spiritiis excisuri (26).

EXCERPTA E CONCILO MOSOMENSI.

I/on. abbo, dc Saint-Boniface dc Rome, fut envoy6 en Franoe par Ic pape, en qualiLe de l6gaL, pour
terminer ratVaire d"Arnnul. Un concilc fuL indique aNouzon, pour le mois do juin 993; il ne s'y Lrouva
quo qualre <'-vi'q!ies,cnoore n'oLaieiiL-iis pas do France. C oLaicaL Liudulfe, aroli(;vo(|ue de Triives, Aimon
de Verdun, .Nolgor de Lioge, eL Sigefroi de MunsLer. Ccrberl, ciLo auooncilo,s'assilea face des evijques,
pour rendrc oompLe de son ordiaaLion. L'(!;v("'qii(3 de Verdun exposa les faiLs daas un discours qu'il
pronon(;a en langiie vultraire, p'jur oLrr; compris des lai({iies. EasuiLo il doaaa lecLure d'une leLLre du
papc adress<^e aux m^trijpolitaiasdes fJaules sur oetle atfaire. (jorbi;rL proaoa(}a lui inr-moson apologie,
et la remiL par ecriL au legal. Apros la diMiberaLioa du concile, il fuL or.loaao ;\ (Jorbcrt de s'al)slcnir
dc Uiute foaolion, et dc garder la suspoase jus(|u'au procliaia coacilc, iadiqu-: Rcimspour le mois de i^i

juiilot suivant. Corbcrt vouliiL protostor; mais sur les reproscatations de rarchcvoque de Tr6ves il
consentit i s'abstenir de colebrer la messe.

DISCOURS DE GERBERT.
Scmpor qiiidem, rcvoroadissimi paLros, hunc G ritas, qua mo fore LuLumcxisLimabam. Recordabar
diem speao voLo ad eum inLendi,
pra^ oculis babui, pra'L(!riLorum bencnoioriim, dulois aLque alfabilis
cxqiio.a frdLribasmeisadmonilus, onus hocsacer- bonevoIeiiLiio vosLr;o,qua pr.-osLaaliuai siopcauaioro
dolii noii sinepcriculo capitismei subii. TanLieral oiua laulLa laade usus fueraai ; cum eoce subiLo
apud me percuntis populi salus,tanlive5lra auoto- conLrarius rumor vos olfoasos iasinuat, viLioquo

'2i-)Corborl, opist. 2:» ct 26 /n'?;Labbe, Lom. IX, (>ii) CorborL, epist. 40 his; Labbe, tom. IX, ool.
col. llardouin, tom. VI, part. i, col. 72i-
T.V.)\ 7'tiJ; llardouia, Lom. VI, parL. i, col, 725 ; Marlot,
Marlot, tom I!, |)ag. 49, etc. loin. II, [lag. 4'.), cLc.
(2o) Gerherlo, Ilerbcrt, corate de Verraandois.
m SYLVESTRl II PAP^ OPP. PARS II. — DE REBUS ECCLES. m
dare laboiMl quod mag-na paralum virlulc inler A mf;iiliim iilla dctirioreUir cuslodia. Si cnini aucto-

alios conslabat. Ilorriii, fatcor, ct quos antca for- ritas vcstra pcr mc starct, tantum Arnulfus vile-
midabam gladios, pra? indij^^natione vcstra postlia- sccret, ut mihi ohcssc rninimum \alerel. Quod si
bui. Nunc, quia pi^opitia divinitas coram contulit contraria mihi (quob absit !) sententia vestra de-
quibus salutcm meam semper commisi, pauca su- ccrneret, quid mea interesset utrum Arnulfus an
per innocentiam meam referam, et quonam con- alius Remorum constitueretur episcopus ?

silio urbi Rcmorum pra?latus sim edisseram. Jam de rapta sponsa, sedeque pcrvasa, quod di-
Ego quidem post obitum divi Ottonis Augusti cum citur ridiculosum est. Dico enimprimumnunquam
statuissem non discedere a clientcia patris raei illius fuisse sponsam quam, pro legitima donatione
Adalberonis, ab eodem ignorans ad sacerdotium spiritualis dotis, collatis ante beneficiis exspoliavit,

praeelectussum,atque,inejusdiscessuadDominum, proscidit, dilaniavit. Necdum sacerdotaliannuloin-

coram illustribus viris futurus pastor ecclesiae de- signituserat,etjamomnia quainotata? sponsaefuisse
signatus. Sedsimoniaca hairesis in petrojsoliditate vidcbantur, satclliles Simonis vastaverant. Dico
me stantem inveniens rcpulit, Arnulfum praitulit. etiam : Siconcedatur quolibet modoillius sponsam
Cui autem plusquam oportuit, fidele obsequium fuisse, utique essedesiit, postquam pollutam etvio-
exhibui doneceum per multoset perme apostatare B ]atam,et(ut itadicamjadulteratam suispraedonibus
palamintelligens,dato rcpudii libello,cum omnibus prostituit. Num igitur eam, aut quam non liabuit,

suis apostaticis dereliqui, non spe, non pactione aut quam suo scclere pcrdidit, iliius sponsam ra-
capescendi ejus honoris, ut mei £emuli dicunt, sed pui ? Scdem autem mtiltitudine populorum refer-
monstruosis operibus diaboli territus in effigie ho- tam advena et peregrinus, nullius fretus opibus,

minis latitantis ; non ideo, inquam,illum dereliqui, pervadere qui potui ? Sed forte apostolica sedes
sed ne illud propheticum incurrerem « Impio : nobis opponitur, tanquam ea inconsulta summum
prsebes auxilium, et his qui oderunt mc amicitia hoc negotium discussum sit, vel ignorantia, vel
jungeris, et idcirco quidem iram Domini mcrebe- contumacia. Ccrtc nihil actum cst vel agcndum
ris {1 Par., xix). » Deinde, sanctionibus ecclesias- fuit, quod apostolicffi sedi rclatum nonfuerit,ejus-

per longa lemporum spatia peractis legeque

ticis dem per decem et octo menses exspectata senten-
peremptoria consummata, cum nihil aliud restaret tia. Sed dum ab hominibus consiliumnoncapitur,
nisi utjudiciaria potestatc principis cocrceretur, ad Filii Dei supereminens eloquium rccurritur :

et tanquam seditiosus et rebellis a principali ca- « Si oculus, inquit, tuus scandalizat te, eruc cuni,
thedra removeretur lege Africani concilii iterum
;
/-, et projice illum abs te. {Matth. v.) » Et fratrem
a fratribus meis et regni primatibus conventus et pcccantem, coram coramque Ecclesia
testibus
commonitus sum, ut, excluso apostata, curam commonitum,el non obtemperantem,decernit ha-
discissi et dilaniati susciperem populi ;
quod qui- bcndum tanquam elhnicum ct publicanum. Con-
dem non salissponte acquievi,
diu distuli, etpostea ventus ergo Arnulfus, commonitus littcris ct lega-
quoniam qua; tormentorum genera me comitaren- tis cpiscoporum Gallife, ut a capto furore desiste-

tur, omnimodis intellexi. Hsec est viarum mearum ret, et, si valeret, quoquomodo se proditionis sce-

simplicitas, hsec innocentiK puritas, et coram Do- lere purgaret dum monita salubria contemnit,
;

mino etvobis sacerdotibus in his omnibus munda habitusesttanquam ethnicus ct publicanus. Xccta-
conscientia. Sed ecce ex adverso occurrit calum- mcn idciixodijudicatur ulethnicus,ob sedisaposto-
niator; vocum novitatibus, ut major fiat invidia, licffi reverenliam, sacriquesacerdotiiprivilegia; sed
obloquitur Dorninum tuum tradidisti, carceri
: aseipsoin seipsum sententia damnationis prolata,
mancipasti, sponsam ejus rapuisti, sedem perva- hoc soluminomni vitasuapra?clare egisse dijudica-
sisti. Itane ego dominum tradidi, cujus nunquam tum est. Quia nimirum si, sc ipso damnantc, epis-
servus fucrim, cui ctiam nullum sacramenti genus copi absolvcrcnt, poenam scelerisejus incurrerent.
nunquam (s/c) ad tcmpus fa-
praistiterim? Sed si illi
^ (( Si, inquit, Magnus Leo papa, omnes sacerdotes
inulatus sum, fccithocimperiumpatrismeiAdalbe- et mundus assentiat (i2c)damnandis,daninatiocon-
ronis,qui me
Remensi ecclesia commorari prse-
in scntientes involvit, non praivaricationemconsensus
cepit, quoadusquc pontificis in ea sacrati mores absolvit. IIoc enim Deus omnium indicavit, qui pcc-
actusque dignoscerem.Quod dum opperior,hostium cantem mundum gcnerali diluvio interemit. » Et
prada faclus sum, et qua; vestra muniiicentia ma- papa (ielasius « Error qui scmel cst cum suo au-
:

gnorumque ducum largitas clara et prajcipua con- ctore damnatus,in participe quolibel pravae commu-
tulerat, violentapra;donum nianus abstulit, meque nionis elTecto cxsecrationem sui gostatct pcenam.»
pene nudum gladiis suis ercptum doluit. Denique Excluso itaque illo ab Rcmensi
mihi ccclesia,

postquam illum apostatam dcreliqui, vias ctilincra rcluctanti, multumquoea adhuc

qua"" jias.-;ussum,ct

illius non observavi, nec quolibctmodo ci commu- patior, formidanti, a fratribus meis Caliiarum cpi-
cavi quornodo ergoeum tradidi,qui ubi tunctem-
;
scopishoc onus sacerdotii sub divini nominisobte-
poris fuit nescivi ? Sed nequc cum carceri manci- stationc impositum est. Quod si forte quidpiam a
pavi, qui nunc nuper sub praisentia lidelium testium sacris lcgibus deviatum esl, non id malitia, sed
senioi'em mcum conveni,ut proptermenccadnio- tcmporis importavit necessitas. Alioqui tomporQ
197 COXCIUUM RAVENNATENSE. m
hoslili omne jus omncque licilum cavere, quid csl A piis. Hincdiraegeslas ; horreael apolliecas armala
aliud quam palriam jicrdere, el neoem inferre? Si- nianus sibi vindicat : illic fortis gladius, intuspavor

leiil oquidoin loges inlor arina, quibus ille Odo fe- dio? ac noolcs reddiderunt insoinnes. Sola vestra
ralis hcslia ita lioc leinpore abusus esl, ut reveroii- auclorilas, ut tantoruin malorum Icvamen fieret,

dissimossacerdotesDeiquasi viliamancipiacaperct, exspcotata est, qua^ tantamvim babere creditur, ut

nec ab ipsis sacrosanotis altaribus temperaret, non solum Remensi. sed etiam omni eccIesia',Gal-
coinnjcatus publicos interoluderet. lorum desolata* et pene ad nibilum rcdacta; subsi-
Redeo ad me, revcrendissimi patres, cui specia- dio esse valcat.Quod divinilate propitia exspectamus
liter ob salulem pereuntis populi, tolius(juc reipu- ct ut fial, omnes in cominunc oramus (27).

blica? ruram. mors furibunda ouni suis inoubuitoo-

CONCILIUM RAVENNATENSE
A. Gerberto archiepiscopo haMtwn anno 997, de multis ad disciplinam eectesiaslicam
siiectantihus (28j.

(Apud. Labb. Cunc. tom. I.\, pag. 709.)

Perpetuo regnante Domino noslro Jesu Cbristo, B recipiat, aut ecclesiam [/". deest dedicet] in alterius

terapore piiCa^saris OltonisIlI,in anno

ii imperit ej us dioeccsi,velperacceptam,sivepromissampecuniam;
indictione xi, sub imagine Salvatoris, infra valvas sednequeillum [/". deest promoveat] quem proba-
majoris ecclesioe Ravennatensis, Gerberlu-,ejusdein bilem ad officium non invcniat, aut immaturasetas
ecclesia» praesul, residenscum pluribus cpiscopis et vel crimen excludit nec illum quein inscitiacoer-
;

presbyleris ecclesiBe memorata:!, astantibus diaconi- ceat, vel leges infamia damnent, aut debilitas vel

bus et cuncto clero, dixil :

imminutiomembrorum cohibeat,seu quemabjecla
I.
officia vel minisleria deformia notant, vel quem
1« In sancta ac Ravennate Ecclesia, cui divina tur|)islucricupiditasabjicit, vel contra leges prohi-

dispensatio praeesse me*voluit, dudum consuetudo bitio;neque ullumeorum, quos neophytosdicunt,

est valdereprebensibilis orta, utsubdiaconuscorpus bigamos, curialcs, vel laicos, vel eorum qui in ca-
Domini, quod formatuni appellant,tempore conse- nonibus etlegibuscohibentur undecompeterenon :

crationis episcoporum, ipsis vendant episcopis, ct ambigimus utpraesenti concilio priscorum Patrum
cbrisma vendant arcbipresbyteris annualiter paro- sanctiones firmantes leneamus, ut nemo nostrum
chiae vestrae. in quibus apparet venditioFitii Dci,et ecclesiamvel aliquando oratorium in alterius dice-
venditio Spiritus sancti.Qua de re pra^senti decreto G cesidedicareattentat sine permissuetconsensuepi-
constituo ut in bac sede et in his omnibus quae ad scopiadquem perlinetipsadioecesis; neque alterius

nos pertinent, ulterius minus fial. » Quod omnes dioecesenses vel parochianos recipere aut promo-
slatuenles laudarunt. Et dixit : « Si quis autem vere seuretinerc prffisumatjsine canonicis epistolis
contra hoc decretum ausus fuerit atlentare, ana- quas Nicaena synodus, apud Rithyniam congregata,
Ihema sis ; »01 responi^erunt omnes : « Amen. » sancivit Latino more recitari formatas; etut nullu-

II. sacris permittat ordinibus, nisi quem actas, vita,

« Statuimus eliam ut annualitor in festo sancti doctrina, mores, auctorilas canonica commendat
Vitalis omnes arcbiprcabyteri ad nos pertinentes, atquc legalis. Ut autem hacc sanctio per omnia fir-

pro respectu sedis, subdiaconis nostris annualem mior teneat,et hocindignisnon concedatur, sub
ut
censum persolvaut solidos duos, el quicunquecon- anathematisobligationenosmetipsosconstringimus
cesserit censualitcr, sentiat ultiononi, arbitrio pri- ctsuccessores nostrosepiscoposqui contrahicc de-
morum bujus Ecclesiac. >> Et ab omnibus est lau- crctapr«sumpserint. Et si quis sacri ordinis dc sc-
datum. pultura mortuorum aliquid acccperit,nisiforte qute
III. sponle ab amicis vel propinquis mortuorum eccle-
« Et quamvis anliquitus sit slalulum nt ncmo epi- J) siaefuerint coIlata,hac maledictione teneantur ob-
scoporumaUcriuscIcricumsineeomandaiile litteris noxii. »

(27) Labbe, lom. I\, col. 7i-7 Ilardouin, tom VI ; quc simoniace ingressum, pccnitentiam cgisso
et
part. 1,col, 733 .Marlot, toin II, pag. \t\.
; ait, ctArnulfo Mcdiolaiiensi pdpata^a aOlatum, nul-
(28) Huic synodoinlerfuisse Ottonem Inip, ait Uu- lum cjus appareLIiocanno vcstigium atncquc tuno ;

beus, Hist. lib. v sed ex liis actis faisi oonvinciliir.

; Arnulfus ullus crat Mcdiolanensis arobicpiscopus,
Qiiam vcro refcrt Rivesius in Historiacoiir;iliorum, cm j/opntas auferretar. .Nain Arnulfus primus obiit
synodum Kavonii.'o liocipsoanuo h;ihitam,(jicrborto anno07.), Arnullusvcro sccuiidus anno tantum 9951
praisidc, in qua llugoucm abbatem [''arfcnjem, ini- archiepiscopaluiu iaiit. Gabriel Cossart,
 ;

199 SYLVESTRI II PAPyE OPP. PARS 11. - DE REBUS ECCLES. - CONC. ROM. 200
Ellaudavcruntomncs parileracclamanlcs placerc A .loannes Bononiensis.
sibi, ac diccuLos cIamavcrunl:Fiat, fiat. llaimlialdus Corneliensis.
Promulgata aano997 incarnationisDo-
suntliaic lliideprandus FavenLinus.
minicffi, die Kalcnd.Maiaruin, indict. ii, subclemcn- Ceorgius Comaclcnsis.
lissimoimpcrio memorati principis Ottonis, siqui- Ccoi-gius Cuiscnas.
dcm tertii; etsubscribentesconrirmaverunt episcopi Leo Ficodcnsis.
qui intererant, et presbyteri cardinales Ecclcsio! Teupertus Pupilicnsis.
Ravenn. Christophorus, ctGuinizo, nuntii sanclaParmen-
G. A. R. sis Ecclcsiff!.

Uberlus Liviensis. Joannes, ct Joannes, et Vannius presbyleri.

Albardus Sarsinas. AnasLasius, cL Deus dedit, Paulus, ct Lco.

CONCILIUM ROMANUM
Anno 1002 celebratum
PRyESiDEATE SYLVESTRO 11. PONTIFICE MAXIMO,

In quo inter ccetera ahbatice Perusincu immuniias asseria

(Apud Labb. Conc. lom. IX, pag. 12iT.)

Qua}cunquelitesjudiciaIicalculodef]niuntur,opli- B rium Ecclesia; tucenequc subtraxi, nequcsubducere

mum cst utscriptoris officio commcndentur,nepro- fcci ; sub jure et dominio Ecclesiai nostrai illud
Iractu temporum oblivioni succumbant, cLrecidivo invcni,et ita possessum usquc nunc tenui. Veniaot
ortu pra:'.LeriLum errorcm incipiant. privilegia nostrorum antccessorum paparum,ethi8
Pra?sidenle ilaque domno SilvcstroII, Romana? pcrlectis censeant fratres coepiscopi qute sit a-qui-

synodo liabiLa in palaLio sacro-

sedis ponLifice, in latis rectitudo. » Prolatis ergo in medium privilc-
sancLoLaLcranensi, anno quarLo ordinaLionis sua?, giis, Joannis scilicct papie atque Gregorii,cjusprae-
mensis Decembrisdietertia, indictioneprima,astitit decessorum, ac coram omni synodo perlectis, ait

PcLrus scriniarius cjusdem sacri palaLii, et coram episcopus : « Privilcgia Xnac non rcprobo, sed siue
univcrsa synodi huno protulit scrmoncm, dicens : consensu antecessoris mei, cujus lcmporibus illud

« Domine papa,hic abbastuus de Perusia queritur prius priviiegium faclum csL, faclum fuissc dico; si

adversusCononcm Pcrusinum cpiscopum, qui ar- solum viderem conscnsum,habercm inde aiternum
mata manusuorum satclliLum desuballaremona- silcntium. » Cui e contra omnisclerus sancloe R(h
*terii Lui,cujusipse regimentcnct,absti'actusfuerit, mana? Ecciesiae ait: « Vidimusomncs epistolam an-
cL exLractus dc ccclcsi»januis,eL fraLrum clausLris, lccessoris tui,in qua et consensus erat, elprccibus-

omnia qua; ibi invenLa sunL ad utilitatcm Iratrum, q ut hoc fieret, episcopus obnixe poslulal; cujusrei
direptioni conccsserint, dc quibus parLem uosciLur tcstes sumus, et secundum canonicam sanctioncra

habereepiscopus quoniameisdem sacrilegiis com-

;
verum fuisse comprobamus. » Oblatis denique
municalepiscopus,ejusdcmquecriminisnequaquam Evangeliis, et clericis jurare paratis, episcopi hanc
credttur alicnus.« Adqucm prajscns respondit epi- dederunt scntentiam ut aut episcopus testimonia
scopus Paratussum me cxpurgare secundum isto-
: » illa reciperet, cL puMiam privilegii persolveret, aut

rura meorumfratrum judicium,quoniani ncque niea im.naslerium illud refularot.Ei»iscopus aulem prse-

pra2ccptione,nequemeavoluntate idfactumfucrit dictus Conon sancttc Pcrusinaj Ecclesice, monasle-

ct si abbasde aliquo mihi proclamarct,aut ad satis- riumillud prainominalum sancli Petri nonlonge a
factioncm illumcogcrcm,aut, si non posscm,meam Perusina civitale constitutum, cum omnibus ad id
gratiam cum omnibencficiosibi dcfendcrem. Scd, monastorium perlinenlibus, ot in prtefalis privile-

omnium j)ontiiicum Paler, miscricordiam tuam et giistitulalis, domino suo Silvestropapa' rofulavil.et

lotius conventus praisentis cxoro, ut nullum mihi I^ru^fato abbati pacis osculum allribuit, atque cuin
liodie pra>jadicium fiat. Tu mihi Ecclcsiam Pcrusi- seadjuturum doinceps promisit. Post ha^c aulem
iiam commisisti,et ut ego ncqucillamimminucrcm idcm rcvcroadissimus papa hoc cum Romanis judi-
neciue imminui conscnlircm, me fecisli jurarc. iMo- D cibus docrovit ut quicunciuo Pcrusiniv Ecclcsia' epi-

nastcrium illud, quod istc abbas tcnct, ad mcum scopus hanc delinilam litom ronovaro contrahunc
episcopatumproprie pertinel,clnullialLcrij.uri suh- ahhatcmvel suossuccessorcslenlaveril,decomIiitras
jaccbit; silcx indc ficrct, vestcr apostolaLusnuilam juu-issimi auri Laleranensi palaliocomponat. Hrec
specialiLalem in co habercl. » dctiniLio in tcternum valitura pcrmaneat.

Cui rovercndus papa subjunxit :« Ega monastc-

201 SILVESTRI 11 PAP.E OPP. PARS III. - EPIST. ET DIPLOM. — SECT. I. 50^

GERBERTI
POSTMODfJI

SILVESTRI II PAP.E
OPERUM PARS III. EPISTOL/E ET DIPLOMATA.

SECTIO I

Epislolw anle siimmiim poniificaiam scriplce.

CURANTE ANDREA DUCHESNIO
[Historise Francorum Scriptores, lom. IT, pag:. 789-814.)

EPIbTOL^ PRIMA. A. non autem legato credenda, sed nec chartis inse-
AD OTHONEM cj:sAREM. rcnda, nisi vestro consultu.

Domino suo Othoni Ca>sari sempcr Augusto, Ger-

BERTUsquondam liber. Dum regnorum publica per- ^° gerebertum episcopum terdonensem.
pendonegolia.serenissimidominimeiaurespropriis ^ "«'^^''' ^P*^^ consihi,pr£esentis mah statum stul-
^""^ ^'^ dissimulare, loqui invidiosum, ne odioper-
occupare expavesco.LoquaturDominus meus servo
sonarum agi videamur. Si hcet abbati quibuscunque
suo propriis episloHs soHlo more, ut ejus servitutis
fialexbibilio, tollatur ambiguilas epistolarum.quK personistradereimmobilia raonastenihbehariono-
Cajsaris noslri gravilalcm Sc-ppc nobis compertam
"^"^e.mobiha obtentu eleemosyna?, nec rehnquorc
agenlibus.rognitam non repra-sentanl.Denique si-
^'^
^"^ forteresidua sunt, eorum hffiredem fierimo-
gnumcrilnot)Uvo5vene,autnolle,sentenliaprolata nachum, specialiter quo spcctat novi abbatis ordi-

beneautnonbene.Quantumeniminnobisest,quod nalio?Petroaldidicunturfuisseomnia,abbatisnulla:
et ita esse constat, quoniam nihil nobis relictum
possibileestesse,consequensestnospcrficere,sives-
trumcognoverimusvelle.O!dicatdominusGereber- estpra^tertectaetcommunemusum simpliciumele-
tus episcopus sentcntiam nostra^ innoccntia; super "''enlorum. Epistola domini meijubet Petroaldum
B
Brovingoetlsimbardo:dicanlLitefredusctGerardus, ^*^"' tenere quod tenuit: duplicatur pondus paren-

cur eorumbeneficium perceperit Rodulfus. Xon di- tibuspositisin eademtrutina. Vires negotii perpen-

catur majestatis reus, cui pro Cffisare stare semper ^'^<^' considerate quid amiserim, quid secutus sim,

fuil gloria, contra CKsarem ignominia. praiter gratiam domiiii mei ;

suscipite onus amici
consilio et auxilio.ct quid sit faciendum rescribite.
EPISTOLA II. EPISTOLA IV.
AD EUMDEM CCSAREM. AD BOSONEM.
c 'v r Gerdertus BosoNi in Christo salulem.
dommi meimallem referre • •
• • 1 • II
Sercnissimis auribus
11
Iffitaquam
„,.
altenuan f
» • 4-

j^i
fame, premi nuditate,
c
tristia.Sed cum videam monachosmeos
1

• 3
tacere quomodo
•
1

. 1
1
,.....'
r. j
Kecedant mulla verba,
et sequamur
^
ctuanumdomini meinecpecunianec
,
•

facla. oau
«ui iaL,ia. San-
amicitia vobis
^^ cii...i,n,.a vudi.i
,

i .

potero?Tolerabile quidem hoc malum,si non eliam "''' '^ ^^^"''' ''^ ^^' ^''^"°' ^«"^^"Hni»-
i'"'"''
simul mehor .spes forel ablata. Nescio quibus codi-
Fenum quod vestntulerunt beato Columbano rcsti-
"'^'' '' "'P'"''' '^.^" ""^^'^ ^^"'^ P"^^'"™"^ ^""^ 8''^-
cibus, quos libellos vocanf , totum sanctuarium Do-
mJni «n.,.,„,ioi...„ r II ^i ^ tia domini nostn Ca-saris, amicorum consilio et
mini venunualum «.» est. Coi ecta pecunia nusnuam
..u^^uai..
•

„ i- i
•
ji- -i i • -. ,.
f^
auxilio ; hisconditionibusleges amicilia; non relu-
repentur, apotheca? el horrea exhausta sunt,.sed in
tanius "

marsupiis nihilest. Quid ergo peccatorhic facio?si '

EPISTOLA V
cum graliadomiiii meifiorit posset,satius cssct me ad petrlm episcopum p.apiknsem.
solum apud Gallos egerc, quam cum tot egentibus QuodabbaliamsanctiColumbanihaberevidemur,
mendicare apud Italos.Rainerius Francigena nobis Italorum nulli gratias agimus.Si ante Dominum no-
inlimus,vestriquehonoriscupidus,destatu imperii strum a vobis laudati sumiis, non indebitas vobis
vestri meoe fidei multa commisit vobis referenda, reddidimus laudes. Mulua exposcitis colloquia.et «^
Patrol. CX.XXI.X. -j
^b3 n SlLVEStRI PAPyK OPP. PART III. EPIST. ET DIPLOM. 20V
rapinis no.strce Ecclesi.T, non cessalis. Nostra velul A EPISTOLA X.
propria inilitibiis dividitis, qui divcrsain intcgrum ad c.ksarem.
revocarc dnbuislis. Rapilc, pra'damini, vires Ilaiiaj Principiani monaslerii duo fratres. velut exsules
contra nosconcutite. Opportunum tcmpus nacties- et peregrini, a nobis recepti sunt, qui desolatio-
tis.Dominus nostcr bellorumcertamineoccupatur, nem sui loci a Laudensi episcooo, neophitoqueab-
nos necmanus paratas eumjuvaredelinebimus,nec bate factam, molestissime ferunt, simulque refe-
quod ojus officii est tenicre usurpabimus. Si pace runt se alicui Ecclosiy niinime subjacere debere.
uli poLcrimus, servilio noslri Ca^saris opcram dal>i- Erit ergo vesLra; prudentia? ac pietalis, ut nec Lau-
inus,cum pra?scnlestum absentes. Sin, ejustantum deiisis Ecclesia debito privetur honore odio pa-
proesenlia noslraju solabitur inopiam,et quoniam(ut storis, ncc monaslerium suhjaceat tyrannidi deva-
ait poeta) nusquam tutafides,et quiaflnguntur nec statoris.
visa,ncc audita,voluntatem nostram vobis non ni.si
EPISTOLA XI.
scriptis aperimus, nec vcstram aliter recipiemus. idem ad eumdem.
EPISTOLA VI. Quid ora caud^eque vulpium hlandiuntur hic do-
AD ADELAIDEM AUGUSTAM. mino meo ? Autexcant de palatio, autsuos reprse-
Domina: sua:; Adelaidi scmper Augustee, Ger- ^ sentent saLellites qui edicta Cajsaris contemnunt,qui
BERTUS. legatos ejus interficere moliuntur, qui ipsum asino
Debenefieiis et libellariis, ex parte, nostrum coa^quant. Taceo de mc, quem novo locutionis ge-
velle ex voto domini nostri Cajsaris executi sumus, nere cquum emissarium sa-:urrant,uxoremetfiIios
Recordelur domina mea quod innucrit servo suo.se habentem.propter partcm famijiffimece de Francia
oraturam pro pluribus, alilcr quam fieri possil. Ex recoUcctam. Victis abcstpudor. tempora o mo- !

quo a vobis discessimus, nec Grifonem, nec ejus res ubinam genliumvivo! Si patriam sequor, san-
!

nuntium vidimus. Terram, quam nostris fidelibus ctissimam fidem relinquo; si non sequor, exsulo.
lieri concessimus, cras quomodo auferemus ? At si Sed polius licet cum fldc in palatio exsulare quam
omnia quai omnes jubcnt fiunt, quid hicfacimus? sine flde in Latio regnare.
et si toLum damus, quid tenebimus? Griplioni ubi
EPISTOLA XII.
po.ssimus beneficium nuUum concedimus.
AD HUGONEM SCHOLASTICUM.
EPISTOLA YII. HuGONisuo Gerbertur quondam scholasticus.
AD AIRAnDUM. Socundum amplitudinem mei animi amplissimis
Gerbektur quondam scholasticus Airardo suo i^oi^oi.ii^iig ditavit me dominus mcus.Namquffi pars
^
salutem Ilaliai possessiones heatis Columbaninon continet?
Petitionibus tuis annuimus, nostra ut exsequaris HocquidemitaexIargitateetbenevolentianostriCae-
ncgotia, velut propria monemus. Plinius emendc- saris, fortuna vero aliter instituit. Secundum am-
tur,Eugraphius rccipiatur qui Orbacis et apud
:
plitudinem qjiippe amici mei amplissimis me one-
sanctum Basolum sunt, prescribantur. Fac quod ravithostibus.Nam quceparsltalise meos non hahet
oramus, ut faciamus quod oras. hosLes ? Vires mea^ impares sunt virihusltaliae. Con-
EPISTOLA VIII. ditio pacis haec est, si spoliatus servio ferire desi-
Al) ADALBERONEM REMORUM ARCIJIEPISCOPUM. nent, veslitum districtis pcrsequentur gladiis ; ubi
Mantna' quid egerim super negoliis vcsLris.pra^- gladio ferirencquibunt,jaculis vcrhorum appetcnt.
sens melius explicaho verbis, quamahsens scriplis. ContemneLur impcrialis majcstas, cum in me, tum
Claves libi'orum quas miLterem ignoravi, propter in seipsa in divisione sanctuarii Domini secundum
communemusumsimilium serarum.llisloridm.lulii lihellarias leges facLa : quia consentire nolo, perfi-
Caisarisa domino Azone ahbate Dervensi adrescri- dus,crudelis,tyrannus cognominor.IpseCaesarom-
hcndum nohis acquirite, ut vos,penes quos nos ha- D nium hominuin excellenLissimus, a furciferis asino
hemus, haheaLis, elquod reperimus speretis, id est coa'quatur. ainicorum fidissime ne dcseras ami- !

octo volumina Boelii de astrologia, prajclarissirna cumconsilio etauxilio.Recordare quodte oraverim

quoque ngurarum geometria}, aliaque non minus me malle essc militera in Ca?.sarianis castris quam
admiranila. Fortunam nostram sola vestra contux'- rcgom in extraneis.
hat ahscnlia noctesque dicsquc. EPISTOLA Xlll
EPISTOLA IX. AD ECDERTUM ARCniEPISCOPUU TREVIRENSEM.
AD GISILUERTUM ARBATEM. Vcstram felicitatem, gloriam existimamus cssc
Si hciio valetis gaudcmus. liuligenLiam voslram nostram.Incommoditatcm siquam sustinotis,simul
puLanuis nostram : quam {);iLiinur,ut roicvclis ro- palinuir. Domini noslri Ca"' saris magnanimitalom,
gamus. Dc morbis ac remcdiis occulorum Dcmo- intonLioncni,appclitumbonorumvirorumsupfcremi-
sthcnes philosoplius librum oilidit, qui insoribilur ncntcm cognovistis. Proindc si deliberatis aa scho-
0;>/i;/(.7/,'/i»'«,s;ojas priiicipium si liabcLis, habcmus, lasLicosinlLaliam ad nosusque dirigalis, consilium
simulquc fiacin Ciccrouis pro rogo Dcjotaro. Va- nostrum in apcrlo osL;quodlaudahitis laudabimus,
Jclc. quod forclis forcmus.
 ^

2hS SFXTIO I. \NTE SUMMU\I PONTIFIC.^TUM. 20r,

EPISTOIA \1V. A EPISTOL.V XVIII.

AU PAI'ASI JOAN.NKil. AI) KRATRKS BOBIENSES.

Boalissin)0 pap:p Joa.nm Gf.rukrtis solo nomiiie Scriptura sanota dioit : Qiii ficte Dominam, qme-
ofricii nobiciisis caMiobii abbas. Oiio mo vcrtam ? nint, minquam inccnirc mercantur. Qui regulam
proh pudor I Sedem aposlolicam si appcIIo,iiTidcor, sancti Benedicli professi cslis, ct paslorcm dcse-
nec ad vos proplor lioslos cst venicndi faciiltas, noc rcndo abjeoislis, colla tyrannis sponlc subdidistis.
de Ilalia egredicndi libcrapolcstas. .Moraridirficiio, -Xon dc omnibusdioo tyrannis vcstris ducibus. .\iitc

quando necin monystcrio ncc c.xlraquidquamnobis tribuiialCliristiquoinudo npi>arcrcvultis? Ilaicqui-

reliclum est, prailer virg-am pastoralein el aposlo- dcin non causa rctincndi lionoris scribo, scd lo-
jicam benedi<,tionem. Dominam Imizam, quia vos quenda loquens, cura pastoralianimam meam cri-
dilig^it, diligimus. Pcr cain nobis et nunliis ct cpi- niine libcro, non audientcs implico. Aposlolicapri-
stolis significabilis quidquid nos faccre volctis : vilegia rcvolvite, analbemata qua) mihi ostenditis

simulque nos pcr eam vobis quidquid de stalu et ad mcmoriam rcducite, insuper intelligite quodsa-
molimineregnorumcognoverimusvestra intcrcssc. cri canones dicunt:^«2 excommunicatis quolibst
Valcte. modo se junxerit, excommunicatus sit. Videte in
B quantopcriculoresvestraisita? sint. Supernusjudex
EPISTOLA XV.
faciat vos suaprajcepta cognoscere, ct ca operc iiu-
AD PETROALDLM MONACnUM.
plere.
Magnamintelligenliam tuam.frater, ne lurbcnt
lluilantia. le quondam florentem Dominum cla-
Qui
EPISTOLA XIX
mabant patrem, nunc conservum liabere dedi-
et
AD HAINACDAM MON.VCIIUM.

gnantur et parem.Sors oninia versat. In dandis et Recte quidem, fraler conquercris super abbatis
accipicndis, ut monachum decet et nosti; nostra tui privalione.Ovcs in convallibus ante ora hipo-
Ne ncgligas quod condiximus,
licentia utere. ut tui ruin absquc pastorc, inonachi inmonaslcrioabsque

memoriam frequenliorem habeamus. abbatc. Secundum scire tuum etpo.sse,bene tc velle

etfacereadhortor,etmoneo.Uniusanni triadivcrsa
EPISTOLA XVI.
imperia super te docent qua^ vides, fallacia et in-
AD GERALDUM ABB.VTEM AL"RILI.\.CENSEM.
Futuram desolalionem,nontanlum pa-
constantia.
Occidit, occidil, mi Paler, statiis Ecclesiarum riclum quanluin animarum ingcmi.scc, et de Do-
Domini. Respub poriit,sancluariumDominiperva- niini iniscricoidia noli dcsperaro.
ditur, pupulus pnoda fit bostium. Consule, Patcr, C
quo me converlam. Milites quidem mci arma su- EPISTOLA XX.
mere, castra munire parati. Scd qua} spcs sinc re- AD ADELAIDEM IMPERATBICEM

ctore patria% cum fidem, mores, animos, quoruin- Multa quidcm peccata meaante Deuni,sedcontra
dam Ilalorum pernoscainus? Cessimus crgo forlunro dominam meam,qui ut a servitio repcllat, fidein
studiaque nostra tempore intermissa,animo rctenta promi.ssamnunquamviolavi,commissanonprodidi,
si placet magistrum quondam
repetimus, quibus pietalem sine avaritia exercere me putavi.Si erravi
nostrum Raimundum interesse cupimus, inle- circa volunlatem vestram quid modicum, fecit lioc

rim dum Kal. Deccmbribus Romam iter inten- improvidentia, non deliberalio :sintque vobissatis
damus. continuata) jam in pajnitentia Quadragcsimai,
quod cerle sic confido esse. Praivaluit ad tempus
EPISTOLA XVII.
AD ELMDKM.
quorumdam iiobilium pauperum ca?ca cupiditas,
nunc prffivaleat vestra,qua^ .scmpcrfuit, circajusti-
Paler mcus Adalbero Remorum arcbiepiscopus
tiain pietas. Favet ad hoc divinitas, regna vobis
vos bcne valere cupit, ct quiavestram pra;sentiam
.-•, u r •, r ^^"'^''''^"'''^''''^oespotentesvestroimperiosubdens.
^^cno.
non adnt, conturbatio regiiorumfecit,specialisque
,

D
.^N
A« .
.
Mca scntentia i
hajccst.
. /^
Quam hdem
,. , ,

„^„, i.'.„i„„:„„, „„ .:„ii„..:i.„„,:t„:A_ filio domina».

contra suam Ecclesiam
,
commotioHeribcrtiTricas
meae A. servavi, eam matri servabo.Si nequeo pra;-
.sini, el Ottonis comitis filii Tedbaldi. Qui status
sens, saltem absens beneloquendo, bene optando,
regnorum penes vos sit scire cupit, et an Hugo,
bene orando.
qucm vestra lingua abbacomitcm dicilis, uxorcm
duxerit. QucC sua sunt noslra putate, ct ne vcslra EPISTOLA XXI.
gratis appetat, quid sui vubis placeat significale. AD ECEMANNCM PALATINUM MONACIIUM.
Hoc signo, sagum lineum operosum vobis mittit, BencvoIentiamluamcircam3sentiens,nii frater,
sicul olim per veslrum Airardum alterum miserat, tanti hominisgratuloramicitiaj. Eum vci'c te con-
sedplanum. De multiplioatione ct divisione numc- stantem in fidc oum in mc liim in his qui sc tibi
roruin libollurn a Josoph Hispano cditurn abbas crcdidorunt, liquido doprolicnsum *. .Noqiic enim
Guarncrius penes vos rcliquil, cxcmplar
cjus in domusadinirabiiisfcmina; aiitcrcharumhaberette

commune rogamus. Si limina bealorum Rcmigii el Susoipics igitur onus amici, bona verba suggcres,
Dionysii daturvobiscopiavidcndi, nuntiopra?misso epistolas measbenignc interprctaberis,mcaucgotici,
vcstris allocjuiis potcrimus condcleclari. lua putabia.
 .

)t6l SiLVESTRI II PAP^E OPP. PARS Ili. — liPIST, ET IKPLOM. 208

EPISTOLA XXII. A EPISTOLA XXVI

AD DOMINAM IMISA.M, AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM EX
PERSONA ADALBERONIS.
Felicem me judico tantcR feinin:r> agnitione et
Vidc Patrologiae tom. C XXX VII in Adalberone
aniicitia,cujusfidemnrmam,constantiamlongEovam
Remi:.nsi, epist. 1
admirari nonsufficiunt Galli mei. Elquamvis vcstra
prudentia non egeat admonitione, tamen quia vos EPISTOLA XXVII.
eollaboranlcs et condolentcs nostro infortuniosen-
AD VILLEGISCM MOGUNTINUM AKCHIEPISCOPUM EX
limus,dominum papamconvenirinuntiisetepistolis PERSONA EJUSDEM.
volumus,ac nostris et si quos et specialiter Vidc ibid., epist. 2.
vestris :

etin communi habemus fautores et adjutores, ut EPISTOLA XXVIII,

qui simul tristamur propitiadivinitate gaudeamus. EX PERSONA HIERUSALEM DEVASTAT^ UNIVERSALI
Dominam meam Theophaniam imperatricem nomi- ECCLESI^.
ne meo convcnite. RegesFrancorumfiliosuofavcre Ea quffi esl Hierosolymis, universali Ecclesiae

dicite, nihilque eos aliud conari, nisi tyrannidem sccptrisregnorum imperaiiti. Cum bene vigeas im-
Henriciregem se facere vulentis siib nomine advo- „ maculata sponsa Domini, cujusmembrum esseme
cationis vcUe destruere. fateor,spesmihi maxima pertecaput attoUendijam
pene attritum.An quidquam diffiderem de te,rerum
EPISTOLA XXIII.
domina,si merecognoscis tuam ? Quisquam netuo-
AD DOMINUM JO\NNEM PAPAM. ruin famosam cladem iliatam mihiputare debebit
Graviter et iniquo animo fero pervadi, diripi ad se minime pertinerCjUtquererum infimaabhor-
sanctuarium Doininicredilum mihi a sancta Ro- rerc? Et quamvis nunc dejecta, tamcn habuit me
mana et apootolica Ecclesia. Porro, quid deinceps orbis terrarum optimam sui partem.Penes mepro-
stabilielur, si idd ssolvitur quodactumestconsensu phetarum oracula, patriarcharum insignia. Hinc
principis,cpiscoporumeIectionc,cleriet populi vo- claralumina mundi apostoli prodierunt, hinc Chinsti
luntatc,poslremo omnium hominum excellenlissimi fidem reperit orbis terrarum,apud me Redemptorem
papseconsecratione? si praecepta violantur, privi- suum invenit.Etcnim quamvis ubique sit divinitate,
legiacontemnuntur,divinae et humanselegessustol tamenhic humanitate natus, passus, sepultus, hinc
luntur? Qua spc vos adeundi periculum faciam, ne ad coilos elatus. Scd cum propheta dixerit Erit :

dedigneminisacrisapicibussignificare. Alioquinne sepulcrum ejus gloriosum, paganis loca sancta sub-

miremini si his castris me applico, ubi maxima C vertentibus, lenlat diabolusreddereinglorium Eui-
portio legishumana?,nulladivinai: humanitasquip- compugna-
tere ergo,miles Christi, esto signifer et
pcprimainactivis,divinitas secundain speculativis. tor, etquod armis nequis, consilii et opum auxilio
Fiet hoc mea pusillanimitate, vestra cessante ma- snbveni. Quid est quod das,aut cui das? nempe ex
gnanimitate. multo modicum, et ei qui omnc quod habet gratis
EPISTOLA XXIV dcdit, nec tam ingratis recepit, ethic eum multi-
plicat, et in futuro remunerat. Per me b€n.edicit
AD LUPITUM BARCHINONENSEM.
tibi, ut largicndo crescat et peccata relaxet, ut se
Licet apud te nulla mca sint merita, nobilitas
cum regnando vivas.
tamen ac affabilHas lua me adducit in te confl-
EPISTOLA XXIX.
dere, de te pra:;sumerc. Itaque librum de astro-
AD WALONEM EJUSQUE PERTINACES EX PERSONA
logia translatum a te, mihi petenti dirige, et si
ADALBEROMS.
quid mci voles in recompensationem indubitate re-
Vide Patrologise tom. CXXXVII in Ad.vlberonk
posce.
Remexsi, epist. 3.
EPISTOLA XXV. D EPISTOLA XXX.
AD BONI FILIAM GERUNDENSEM EPISCOPUM. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM EX PER-
Multa quid(!m auctoritas vestri nominis me SONA EJUSDEM.
movet, cum ad vivcndum et alloqucndum Vide ubi supra, epist. i-.

tuin etiam ad obtcmpcrandum et hoc diu : EPISTOLA XXXI.

negatum distulit negala libertas ea cum dolore CONTROVERSIA DIEDERICI EPISCOPI METENSIS CONTRA
concessa. Domino mco Otlone Caesare jam non CAROLUM.
superstitc, fas et amicis kxjui, ct eoruin imperiis DiEDEnicus,servusscrvorumDomini,imperalorum
obsequi. Si qua nobis signilicarc voletis, ucquc ad amator,prolis(|ue tutissinuis hilor CAROLOsanguine
Kalendas Novembris Remis, viii Kal. Januar. nf^poti, scd fidei impudentissimo violatori.

RomcC erimus, si pace uti poterinius. De multi- Fidcm a neminc unquam bonorum violatam, ul

piicatione ct divisionc numcrorum Joseph sapicns nosli, pra^scnte venerando Notegario cpiscopo, le-

sentcntias quasdam cdidil, eas Pater mcus Adal- que liccl non nobilioribu^, tamen voritate excellen-

bero Remorum archiepiscopus vestro studiohabere tioribus pra^senlibus ; aiite bcati Joannis aram,in
Qupil. sacra vorba datam,levissimctransfuga,necinhanC
 509 SECTIO I. - ANTE ^UMMtM PONtlflCATUM. m
necin illam parlcm flilem haltens, creous to amor A riravitatissi(]uidemmofefiierat,male(}iclaluataci-
regnandi debililatum negligere coopit. Kl quid mi- premoro, neo ponsi iiabore quodpetulan-
tiirnilato

rum si in nepolcm peslem tui sordidissimi cordis mapistyranni.quamjudicium proluiitsacerdotis.

tia

evomis. qui cruenta manu el ad omne scelus sem- Sed ne silcntium luisconjiiratis videatiirfaccrecon-
perpromptissimacum latronump-roireol furiim ma- fossionem, siiinmam tuoriiin soclorum paiicisaltin-
nipuio, dum fratri tiio nottili rraiioorum roiri I.autlu- gam, et do inaximisminima reforain. Consilii quo-
numcivitatemsuam,inquam suam,nunquam uliqtie que moi nonniilla piwtorinittam, ul qui volutinanis
tuam, dolo malo subripei'es, eumque regnofraiida- utor spirilu intumuisti, meouttu desipis incrassati,
res,etimperatoriam sororem, regniquo sui oonsor- impingiiati, dilatati, prossiis pondore dctumescas.
tem infamares, tuisipic mendaoiis comiiKu ularos ? (jir domnani diiooin fioatriooin cuin filio rognique

Nihil unquam pensi liiibuistis, dilatalo, inorassalc, primatibus a noltis pr;i'tondis delusam ? Te miser
impincuate, non soculus patrum tuorum vesti-
qiii noii sontis, ncc quomquam pene foro tua; conjura-

pia, dereliquisliDominum faclorem tuum. Reoor- lionis participem. Non soliis, noc in angulo fidem

dare os tuum impudensquotios di?ito composcuc- ntegerriinain filio noslri Cla-saris astruo, ut tu no-
rim,dum tiirpia in Homonsom arcliiopiscopum,tur- cturno moro cructas. Adsnnl mociim (ialliiT princi-
piora inreginam domontiendo sorpentino siltiloef- -^ pes, reges Francoriim, velis nolis pra-clarissimiLo-
fudisti.Quid in Lauduiicnsem episcopum tcceris ipse tharienses fide devoti. His est curtE filius Caesaris,
nosli melius.brevi tu Lolhariensium legni angulo hi regnum quacrunt eriperc, ut tu nec conre-
noc
lalitans.vanissimociuo supercilio le lolipra^esse jac- gnanlom inslituoro. Tudivinaol liumana confudisti
titans.Quid neptis ulriusque noslrum femina, te te jura,deque lcgibus oscitans ut liinax in suo conclavi
viromelior,cum nobiiis indolis filio : quidapostolo- cornupeta tibi videris. Cur pastorali officio minas
rum vicarii Ecclesiic sanctjp ovilis paslores, quos tu intendis ? Quasi vcro tu pastor, et non lupus rapax,
cauino denle noctuct interdiurodere conaris : quid et potius alter Judas, si Judas apostolus, qui Domi-
alii pra?teroa principes, qui nihil ttio juri debent, num suum triginta prodiditargenteis, et luepisco-
cjusdcm habeant Dominoque auctore possideantre- pusquiDominum tuumregemhtEredemregniregno
miniscere et ita tandem inania e.xcutiens somnia,
: Parvum tibi hoc,
privasti,spefamosissimi qua?stus.
frontemque falsissimo poculo debriatam expurgans, poenas de eo quantum ad te fine carentes velut de
poteris motiri nil esse quod agisad nil divinonutu hoslesumpsisti.SiccineOltonum promeruerunt be-
deveniendum quod moliris. Quorum orgo hatid pro nericia ? Denique nunquam ad eos fidem habuisse,
raerito ascriplusnumero, ligandisolvondiquodona- q nonsoliusfiliicausaconvinceris. An cum Lotharium
tushonore,mihi indigno pastorali virgacommissam regem Francorum, quem gloriosum vocas, cum
defensurus Ecclesiam Ecclesiam dico, non aliam
: maxime oderis, hunc inquam cum regnopeliebas,
quam summi pastoris sanguine redcmptam,quam meque regnare cogebas,fidemneei etmihi promis-
tu, divinum jus contemnens, cuin tuis compiicibus sam servabas ? Mihi promissam dico ante aram,
lacerare atque dilaniare pro posse tuo conlendis : quaminipudentor nominas. Profecto intelligisquid
horribilem spernensillam Dominicam vocem, qua feccris.Contra fratrem meuin ac sororem domini
tonatur : Qui vos taugit, /angil pii/jill/r/n oculi mci, et tui mc arma parare impellebas, ut omne genus

aUam qua eodem modo dicitur Qui vos spernit, : nostrum regium mutuis vulneribusconfoderes, ty-
me xpcrnit. Tua liaclenus vulnera curarc studens, rannosnomine regum substilueres,cumquibuscon-
infudi oleuin et vinum, idem mitia secreto per fa- templo sacerdotio vacuisaulisincubareposses. La:-
miliares noslrosasperispubliccmiscens. Abhinc nisi dere me putas, si eos laesisse dicas, quorum gloria
resipiscasSpiritussancti gIadio,qui mihi commissus glorior, avcrsa opinione affiigor. Verum aliter esl,
esl, cum til)i computribilibus niomliris rescindam, immanitas scelerum luorum occullare te propria
atqueigni tradam inex->tinguibili : utsicut fides tua, non patitur ilagitia. Etquamvispurgationc uli velis.
si non conlemneres, essetcumsupcris, ita contem- ^ peremotioncm in pcrsonam tuam palIorsubinde,ac
nenti sit perpetuo cum infcris. Quando jam con- subinde rubor,silcntiumin loquendosubitum,verba
firmatis veclibus el coelcslis Hieriisalcm clausis subitaprioribus noncoha-rcntia.ctiam non quaeren-
portisa Virginis filio ipsius civilatis sponso dicetur tibus ingens tormentum con.scientiu; produnt.Eru-
reprobis : Disredile u mc,maledicti,in irjnem xternuni, bcsce, misei-j et quod te solum scire putasti, ad om-
quiprirparatus e>t diabolo et anQelis e/"HS,sicut scriptum nium notitiam pervenisse cognosce, Peccatis tuis
est : VcP qui prxdaris ! nonne et ipsc pncdaberis ? innoxios noli commaculare, et vilia tua turpissima
Cave ne in ea praida inveniaris in qua qtii invc- aliorum meliri manibus totics perjiirio pollutis.
niturah Jnlerna lucrcditale extorris redditur. Cossa sacrosancta violare, et qui nohis indicis prior
Infrftuct Domiiius consiliura AchitopheL rcmodium poenitenlia!,qua?.re publicum.Perjurium
EPISTOLA .X.X.XIL perogisti, urboin propriam rapinis exhausisti, de-
GERBERTUS EX PERSONA C.VROLl. populatiisesEcclcsiamlibi(iitais) creditam. Acquie-
C\n()LL-.s sola Dt-i gratia si qiiid est, Diederico sco, rcddo ergo co (luodabiisiises custodia dominaj
hypocrilarum idoa-, iniporatoruni infidissiino,pro- tuio quain iiuniiliasli,oio[)ta libcrtate, inipositaser-
lisque parricidtP ao in commiinc hosli reip. vilute. Et qui pupilla Domini scriberis, pupilli et
^ll n SlLVESTRl PhPM t^VP. MS 111. - EPlST. ET DIPLOM. Sl^

viducc lacrymis incnsam liiam luxu Evangelici di- A oppoilunum nacli erilis, et cum imperalricibus.et

vilis exhuxisli, cjusmodi niisoriis montes aureos ciim his ad quos rcferre putabitis, rne servum fl-

coacervasli, Super his infelix ingemisce privatim delem Ca^saris ab exsilio revocabilis, qui nihil de-

et publice, alioquin audi quid libiintenditur : Quo- liqui, nisi quod Cffisari fidelis exstiti. Vos ergo soli

nimn venient dies in te, et circinnduhunt te, et coon- onus meum fertis, quod nec amicis principibus
tjustabunt te vndiqve, el ad terrum proslernenl tc, eo communicare curavi, donec experirer quid pec
quod non cognovisti tempus visitationis tuw. eum quem polissimum judico fieri posset.

Aiidivimus superbiam Moab, superbus est valdc. EPISTOLA XXXV.

Superbia ejus et arroqantia ojxis plusqnam fortiludo. AD GERAI.DUM ABBATEM AURILIACENSEM.
EPISTOLA XXXin. Quantis occupationibus reipub. detineatur nos-
PUl^GATlO GERBEKTI OB CONTUOVERSIAM A SE ter, ut ita dicamus, fiduciariusPater Adalbero Re-
DESCRIPTAM. morum archicpiscopus, et tardilas hujuslegati iu-
Domino et rcverentissijiio pra^suli Diederico G. ab urbe Remensiabsentia. Causa
dicat, et preesens

fidelis Ciesaris. negotium continens, status regnorum est. Nam

decus Romani imperii tantumne rationis patri dum a Lothariensis regni primatibus obsidesacci-
!

quondamreipub.deperissediccmus,ut populuscumB pit, dum filio impcraloris parere cogit sub regis
pastorc velut ignavum pecus pra^da sit hoslium ? Francorum clicntela, dumque Henricum in Gallia
Generositatem, magnanimitatcm, prudentiam ve- regnare prohibet, veslro nomini convenientia,quae
stram, tanquam tres fortissimas lcgioncspro domo mitteret iioii habuit. At si vobis gratum fore sen-
Isracl opponite, duccm his divinitalcmproeficitcaie serit, vestem auro textam, quam verecunde vete-

(jui fclicitalem veslram, gloriam existiinavimus no- rcm misit, nova immutabit, quod brevitas tein-
strani, si decus imperiiamitlinuis, proindcinglorii poris iion habuit : stola insuper Phrvgii operis ad-

reddamur. Et nos quidcm ha-c dicimus, nonut ad- juncta, cum csetaris ejusdcia generis. Stalum re-

monitioneegeatis, sed ut mcntemnostram pro vo- gni nostri, quidve agat et moliatur ille Hugo Rai-
bissollicitam interprelcmur.Quo genere interpreta- mundi, per vos scire cupit. hi commune hoc senti-
lionis sumus, in controversia acerrimi
nuper usi mus, quod vobis ratum, nobis prseslantissimum.
hostis,vestram majestatem exacerbanlis,ubi culpam EPISTOLA XXXVI.
infidi interpretis subisse veremur, dum motibus AD WIDONEM ABBATEM GANDAVENSEM, EX PERSONA
animorum ejus orationem non a?quavimus. At si ADALBERONIS.
hfficintentioplacet, deinceps elaborabimus, etami- Vide Putrolorjioc tom. CXXXVII in Adaluerone
corum atque inimicorum affectus diligentius ex- Remensi, cpist. 0.
primemus, utquidsequi, quid vitare debeatis, per EPISTOLA XXXVn.
nos plena fide pernoscatis. Qua in re vobis lucem,
AD ROBERTUM PALATINUM.
hosli lencbras otfudisse gaudcmus. Valete. Phiiimum te mei meminisse puto, qucm dies
EPISTOLA XXXIV. noctesque privalis curis interscro. Itaque et domi-
AD WILLIGISUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM.
nam meam Tlieuphanu [Theophaniam] mcirecor-
Multa charlis non credimus,quajlegatis conimit-
dari facies, quam sempcr cupio bene valere, et
linius, uthuicabbatiAirardosibi inlimo Paler meus
cuin filio felicitcr imperare. Cujus memoriam, ut
Adaibero Reniorum archiepisropus, vobis pcr omnia
(cquum habeo, ad cujus auxilium
cst, freqiieiitein
fidus, multa commisit, dc statu et pace regnorum
vobiscum liabenda. Insuper ea qucc per epistolam
me quamiiluiimos dcclainatorcs, ut nosli, exa-
cuisse Gallia testis est. Ergo tui offlcii erit rescire
vobis significavit, sic se liaberc Doiniuum teslem
et rescribere, an in Francia velut miles succenlu-
invocat. Ut sibi siciegato creditc, ctquui vobis pla-
riatus pro castris Ctpsaris remaneam, an paratus
ceant, non estaptuni scriplis, ei vivis rcpendite
, .

verbis. Sed, o
si
c, j -11
mi paler!
•

mcerens simili de causa

•!• j
r\
oniiic ppriciilum subirc vos
.
'

.
adcam, an potius ad
'. .'
-1 ir 1 •
.jn II I- itcrquod tu et domina niea bene novisti, mc pra>
mojrentem quibusaliabor
, 1
verbis .'Cicsare deslituli,
] ' ' '

parom, ut Papia^. in palatio dispositum est simul- :

pra^da hostium sunuis ; Ccesarein in filio superosse
qiic non laccbis, ubi, cl tpiando, et quid lu de
pulavimus. quis prodidit, quis nobis alteram hi-
liac re sentias. Hoc ([iioipn' [c nosse velim. qua^cun-
ct-iii eripuit? axiuiin matri, non lupo committi
«jiic in codcm palatiti tiilis aurilmscominisi do fide,
op.niuit. Me quidem doloris immanitas milii con-
l)ictate, stabililalo illiusfainosi Adalberoni-^archie-
sulere non patitur, nunc fertiir animus piveceps in
piscopi crga hcrilom noslri Ca^saris filium, et II-
hostes Italos, qui inea fundilus diripiunt : niiiic
dontcr, sic sc habcre juxta ejus scirc el posse.
quasi incliora dclibcrans, lcrrarum logiiiquapctit.
Sed duiii redit Otto, dum<|ue lucrcnt iiilixipectorc EPISTOLA XXXVIll.
viilliis, diiin Siicratica' disputatioiics ipsiiisfrequcii- AD ECBECTU.M ARCHIKPISCOPUM TRKVIRENSKM, ex
tt;3 occurrunt, rcfriiigitur iiiipctus, ctpcregrinatit)- PERSONA ADALBERONIS.
nis meaj ta^dium apud Gallos ulcuiu[uc rclcvalur. Vidc uhi suj>ra, cjti^^t. l>.

Consule, J^atcr,ctsi crga majestatcni vcslram luilla EPISTOLA XXXIX.

mea sunt merita, tamcu nec dcfuit, nec dcfcctus AD NOTEGAKIUM EPIiCOPU.M LEODIrNSE^^
abcrit, si fortuna ut qnondam riscrit. Cum tcnipns Vigilia- uc rP. famosissimfe (luondam fidei pro-
 513 SECTIO I. - AiNTE SUMMUM PO.NTIFICATUM. 21i

castris Ceesaris.an ca>ca prcmente forluna cttem-j^^ EPIbTOLA .\LIII.

poris ignorantia.divina et bumana jura pessuindari .VD t:i'MUi:ii Kx i'Enso.N.\ uodkfuidi.

simul non cernis ? Ecce palam dcslituitur, cui ob Secundum promissa Trevcreusis archiopiscopi,
paterna merita ndomdcvovisli.devotamservare de- ordinationem A. nostri iii >'on, Januar. iijspccluri
buisli. GermanumBrisaca Hlienani littoris.Frauco- ubiadhuc dccreverit duccm itincri-: vcstri u Kal.
rum reges clam nuncademit. Henricusreip, bostis pra?mittemus, ot qua; ccrtiora cognoverimus do-
miPater,modis
dictus Kal, Febr. occurrit.Consule, nuntiabimus. Eo fratrem nostrum venlurum du-
omnibusresislendum,ne conveniant adversusDomi- bium habemus.
num et adversus Cbristum tuum. Turba rei,'nans, EPISTOLA XLIV.
regnorum pcrturbatio. Si totam dinicile est cxclu- AD ECRERTCM ADBRAEM TLRONE.NPEM.
dere partem, delige potiorem. Ego quidcm,cui ob Cum inei memoriam frequcntem babeatis,iuter
beneHcia Ottcnis est mulfa fides, circaherilem fi- honesta uti phirimis accepi legatis, magnamquo
lium sic protinus deliboro. Novimus Henrici alla aflinitatis jurc amicitiam clferatis, cxistiniationo
coDsilia, Francorum impetum.Scdfiuom linen» ba- vestra bcalum mc forc puto, si suin is qui judicio
beat non ignoramus. Ne consortem regni facias tanti viri inveniardignus amari. Sed quia non is
quem semcl admissum repellere nequcas. B suni (]ui cuin Panetio interdum ab utiii sejungam

EPISTOLA XL. honestuni, scd potius oum Tullio omiii utili admi-
ADSTEPHANUM RO.MAN.E ECCLKSI.E DIACONUM. sceain : hashoncslissinias atquc sanctissiinas ami-
cilias nulla cx parte suo cuique vacare volo.
Dubia tempora, mi frater,Gallias mc repe-
reip.
utili

tere cogorunt. Tota Italia Roma milii visaest,Ro-

Cumque ratio morumdiccndiqucratioaphilosophia
manorum mores mundus perborrescit.Inquo nunc non scparentur, cum studio bene vivendi scmper
statuRoma est,qui ponlifices ct domini rerum sunt conjunxistudiumbene dicendi,Quamvissolumbene
inquam vivere pra^stantius sit eo quod est dcne dicerc:cu-
quos exitus habuit ille meus, .specialiter,

meus,cui risque regiminis absoluto, alterum satis sit sinc

te commisi. Haec et qua? circa te sint tihi
Iffila obstantibus significare non dnbites.Mibi qiii- allero. Al nobis in repub. occupatis utraque ncces-

dem acnoslro A. arcbiepiscopo SuetoniosTranijuil- .saria.Nam et appositc dicerc ad pcrsuadendum,et

los, Quinlosquc Aurelios: cum caetcris quos nosti. animos furcntium suavi oratione ab impelu reti-
per Guidoncm Sucssonicum comitcm discretc ac ncre, summa utilitas. Cui rci pra^paranda:; biblio-
sine lite, quis cujus sit,rcrr.itte>, et quo' nomini tuo tiiecam assidue comparo, ct sicut Uoma^dudum ac
convenienlia paremus edisccs. Ea quoque qu» de C '" al'is panibus Germania quoquc et Bel
Ila!ia",in

Gra?corum impcrio. Francorum regno, Ilalorum gica scriptores, auctorumque exemplaria multlu-
molimine, cerla cognoveris, nos tibi amicos celare dine nummorum redemi, adjutus benevolentia ac
non debebis.Quod non habet verborumcopia,con- sluiio amicorum comprovincialium.Sic idcntideni
liucut sententiarum pondcra. apud vos per vos ficri sinite uL exorem.Quosscribi
velimus, in fine epistolai dcsignabimus.Scribenii
EPISTOLA XLI.
AD ADALBERONEM
mcmbranam sumptusque nccessaiios ad vestruin
EI'/SCOI'L'M VIRDLNE.NSEM.
imperium dirigemus, vestri insuper bcneficii non
.Numerum linearum epistohe hujus ne spectetis.
immemores, Uenique nc plura loculi lcgibus epi-
In paucis mulla perpendite. Tempora pcriculosa
slola; abutamur,causatanti laboriscontcinplus ina-
liberlatcm tulerunt diccndiqua; velis dilucide.Cum-
Icfida! fortunaj, qucm contcniptum nobis non pa-
que fortuna Franciai proficial actu ct opere, rapta
rit sola nalura ut multis. sed claborata doctrina.
occasione cx temporo ndelissiims convenimus le-
Proinde in olio, in negotio, et docemus quod sci-
galis. Pro j^artc virorum Codcfridi, focdus quod
mus, el addiscimus quod iiesciinus.
quondam iulor se ac inler Ottoncm nostrumCaisa-
^ EPISTOLA XLV.
rcrn convenerat, vos vell(2 inuovare promisimus :

AD RAIMCNDUM MO.N.VCUUM AUPJLIACENSEM.

adjuncto in faiderc quo uiiico gaudel. Hoc
filio,
Quanto amorc vestritencamur, noverunt Latini,
ipsum Ca-.-arem murieulom expetissc poisuasimus
ac barbari, qui suiit parlicipes fructus nostri labo-
per dilecti.ssimum sibi lljium (iodofridi.Ilyc itaque
lis. Eorum voluin vcslram oxpetit pra-senliaiii.
res commune visa e.it .solis nobis et filio
iii Caisa-
Quip[)e cuin in propalulo curarum, plcnos,
sit iios
ris. Quam ccKptam si provehere vullis, vul dosti-
iion ol) alterius causam studii loco immoraturos.
tuere, ocius rescril.etis. Aii simus in hoc negotio
Ilis curis sola pbilosophia unicum ropertiimest ro-
quamvis alicui pcriculoso,ct in tuto otio.quai mcli-
mcdiiiin, ciijiis qiiidom cx stiiiliis niuKa pcrs;ppe
mina.quive impetustiac raliono conquievcrint.non
coiiimoda siisccfiimus, volut iioc turbulciito lom-
facile est diclu.
porc moliim fortuna! rcfregimus,ciiiii iii alios,lum
EPiSrOL.\ XLM. iii nosgraviicr soivicnlis.Elojiiin ciini is slalus rci-
AD .NOTEGAEILM EI'ISCOI'LM LEODIBNSi;'! EX PEUSO.NA pub. in Italio ossct, ut sub jnga Ivraiinoiiiin tiirpi-
AUALu:;i<o.Ms,
tcr cslot cundum, si proliloiomur inno(entiam,vcl
Vifle Palrolorji.c lom. CXXXVII, in Adalde- si niti viribus leiitarcmus:clienlela; undiquc forcnt
RONE REMr,.N.-I, P/.^/. 7.
procurandfc : castra munienda, r;i[)imp, inccndia,
 A

W^ SILVESTRI II PAP.E OPP. PARS lll. — EPIST. ET DIPLOM. 21«

homicidia cxercenda Delegimus cerlumotiumstu- EPISTOLA XLIX.

diorum,quam incertum negoiiiimbellorum.Etquo- AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM.
niam vestigia philosophise dum scquimur noncon- Spectabilefaciuntnomenveslrumpraesenliatem-
sequimur, impetus tumultuantis animi non omnes pora.quibus paucoruni laudatur probilas,multorum
repressimus, modo recurrimus ad ca quaj reliqui- prajdicalur improbitas. Speculatur nunc amicus

mus,nunc Hispania? principes adimus familiaris no- vester Godefridus, qui amicorum se potius quam
stri, abbatis Guarini adhorlatione commoti, hunc sua amaverint, qui uxori ac Hberis fidem laturi

sacris litteris domina? noslra; Thouphanu impera- forent, si se ultima rapuisset dies. Et quia tantus
tricis semper August», semper amanda?, scmper vir de vobis optime sentit, hoc solum indicio csse
celenda?, prioribus divellemur coeptis, In tantare- potest, quanta in vobiseniteat virtus. Qnise amant,
rum inconstantia, doloris metus, gaudii appetitus, quique sui sunt, horlatur et admonet ut dominae
fidissimi patris Geraldi, quemnon tangunt,
ha^c sute Teuphanu, filioqueejus fidemhabeant,minime

specialis flHus Gerbertus sequendorum deposcit viribushostium sinl infracti, nullo terreantur casu.
sententiam. Vale. valeat pater Geraldus, valeat Aderit la;ta dies, qua; patriw proditores et libera-

frater Airaldus, valeat sanctisstmus ordo, meus al- tores vere suppliciis ct praemiis distinguat, disgre-

tor et informator, mcique sit memor in sanctis B S^^-Fidissimum vobisAdalberonem Remorura ar-
petitionibus, ac Patris A, archiepiscopi Remorum chiepiscopum nullomodo harum rerum conscium
sibi per omnia devoti. facietis, qui quanta prematur tyrannide testantur
epistola; ad archiepiscopos vestros directse, in qui-
EPISTOLA XLVI.
bus nihil eorum quee voluerint scripsit, sed quae
AD GERALDUM ABBATEM.
lyrannus extarserit oscitanti.
An quidquam meHusamicis divinitas mortalibus
si modo ii sunt qui digne expe-
EPISTOLA L.
concesserit nescio,
AD MATHILDEM COMITISSAM.
tili digneque videantur habili.FeHx dies,feHx hora.
Deponat domina mea Mathildis omnem querimo-
qua licuit novisse virum, cujus nominis recordatio
niam clarissimus vester conjunx Godefridus inter
:

omnes a nobis molestias detorserit. Ejussi pra^sen-

pares praecipuus, ac ipsis vicloribus formidabilis,
tia vel interdum fruerer, beatiorem me non fru-
hoc prsecepit. Exhilarale mentem, quia spiritus
slra putarem. Quod ut fieret, sedes mihi non igno-
tristis exsiccat ossa, consilia turbat. Dominai Teu-
biles in Italia coUocaveram. Sed involvit mundum
phanu imperatrici semper Augustee ac filio ejus
ca?.ca fortuna,qu8e premitcaligine, an prsecipiet, an
semperAugustocum fijiisvestrisfidem purissimam
dirigat me modo tendentemhac, modo illac.Adhai- n
servate.PactumcumFrancishostibusnullumfacite,
rentvultus amiciinfixi pcctore : eum dico, qui est
Francorum reges aversamini.Castra omnia sic te-
dominus et pater meus Geraldus, cujus deHberatio
neto,sic defendite,ut nullam inhis habeantpartcm
nostra fiet exsecutio.
adversarii vestri,scilicet nequcprospe liberationis
EPISTOLA XLVII.
mariti, neque pro terrore peremptionis ejus, aut
AD ADTLBERONEM VOCATUM EPISCOPUM YIRDUNENSEM
filii Friderici. Hoecxi Kal.Aprilis ad flumen Matro-
ET HERMANNUM FRATRES.
nam meaj fidei commisit, qua? vobis plena fide
FeHces quibus paternavirtus exemplar sitimita- retuli.
bile. Vester genitor hoc petit. Repentinus casusne
EPISTOLA LI.
vos deterreat, filio Ca>saris fidem quam promisistis AD SIGIFREDUM COMITIS FILIUM GERBERTUS.
inviolalam servate, omnia caslra ab hostibus tue- Nimium amorem circa paren les vestros, qui nunc
mini, denique nec Scarponnam, nec Haidonis ca- exsules sunt habentes, eos ad tlumen Matronam xi
stellum, nec quidlibet eorum quse vobis reliquit,
sumus.Etqua^dominamnoslram
Kal.Aprilisallocuti
Francisreliqueritis : illecti autvanaspe suae libera-
Tcuphanu de sua fidelitate scire voluerunt.per epi-
tionis, aut terrore sui cruciatus, aut fijii Friderici.
^ ^^^^^^^^ mandamus.Etquiacumbenevolentia Oltoni
Hffic prsecepla magnanimus pater generosi.s filiis dc et Heriberli,quorum custodiaservantur, eosalloqui
dil. Sentiant in vobis hostes non se totum cepisse valemus, qusecunque et vos et domina nostra eis
Godefridum, auxilia undique comparate, liberato- mandarc voiel, litleris nos liabcre facietis. Hoc
res patria;,vos similes patri in omnibus repra>scn- jnsupor vostra' fidoi oomniittinius, (piia si Hugonem
tate. XVII Kalend. Aprilis me interpretcm licri vo-
vobis in amicitiam colligaveritis, omnes impetus
luit sibi suique fidissimum
Francorum facile devitare valebitis,
EPISTOLA XLVIII. EPISTOLA LIL
AD INNOMINATUM. AD DOMINAM THEUPHANU IMPERATRICEM.
Obscuram epistolam ctsincnoniinepaucis abso!- Cupionti milii vos adiro sociuulum iniporium vc-
vimus. Lotharius rcx Francijc praMatus ost solo strum, non Nain xi Kal.
IVu' tiaroiii^aosl divinitas.

nomine, Ilugo vero non nomine, sedactu elopere. Godefridum, pa-

Aprilis caplos comiles alloculus,
Ejus amicitiam, si in communeexpetissctis, filium tiuumquc ojus Sigifridum, intor hoslium cuneos
queipsiuscum filio Ca?sariscoIligassctis,januluduin solus rcportussum veslrarum partiuin.cui fidenler
reges Francorum hostes non senfiretis. de statu imperii vestri suas sentenliasQoncredercnl.
\\1 SECTIO I. — ANTE SUM.MUM PONTIFICATUM. 218

Scripsi ilaque exhorlatorias epistolas secundum A palalio habiUmi v Idus Maias subito dissolvit ac
inlelleclum eorum, conjupiltus, lilicris, aniicis: ut li(iuefccit. Inlerfuerunt de vcslrisquidem duxCaro-
in fide veslra perslent, nullo hostium inoursu ter- lus, comes Reinharius, de nostris HerbertusTrecas-
reantur, eorumque exemplo, si fortuna tulcrit, sinus, sed Otto acriori cura exclusus, adfuit eliam
exsilium potius eligant pro fide vohis scrvanda Gibewinus, episcopus Laudunensis Adalbero frater
quam patrice solum cum pcrfidia. Hos ego viros (locilonis, obside pacis filio fratris Bardffi dato, ea
in primis charissimos haheo,quil'Usgravius est quod condilione evasit, ut qui)d Sigifridusac Godefridus
vestranegotia non valentexsequi,quam (luodoapli- faoturisint facianl. Quid liocsit, Francis spesmera,
vitati hostium videnlur addicli.Sed^iuia principum nohis res certa? Tantum superest, quam patriam
dissensio interitusregnorum esl, [)rincipum vcslro- in manihus consilio et auxilio et virihus lenelis,hos-
rum concordia remedium lantorum malorum nobis tibus consilio elauxilio destitutis tradere nevelili!:.
rum-
fore videtur. Funiculusquippe triplex diffioile Urbcm Virdunensium a paucis prfpdonibus quiete
pitur. Noverilis etiam reges Francorum nos non tueri, inquieloeliniquoanimo fcro, nisi forte hoc
«equis oculis intuori, eoquodde vcstra fidelitateeis majori dilfcrlurconsilio, ul undc non sperantprai-
contraria sentiamus, simulquequodmulla familia- cipili excidio tabescant.
rilate fruamur Adalberonis archiepiscopiRemorum B EPISTOLA LX.
quem decausa insectantes infidissimum bibi
simili GEBBEBTUS INNO.MINATO.
putant. In his omnibus quid nos velilis facere, ctsi Res celanda multis coramitli non vult. Quod di-
intcr hostes via patuerit ulla, quo et quando ve- verso stylo nobis scribitur, adversis tractari non
stram prffsentiampossunuis adire certius significate. injuriaputalur. Silentium amici vestri Adalberonis
Dobis, paratispcr omniavobis obtemperare.Rcseo propriumstalum, simulque Ecclesiarum Domini ac
processit. ut jam non de sua expulsione agatur, palatii Franoorum indicat. Quod ut potero breviter
quod malum tolerabileesset, sedde vitaetsanguine accingam. Ego fidelium Ctesaris non immemor.
certeQt. Hoc mihi secum commune est, quasi se con- Conjuratio in filium Ca^saris ac in voset actaest et
Ira conatus regiosincitanti.Molesdenique oppres- agitur, non solum a principibus, inter quos Carolus
sionis tantaest,vestrique dux jam non in occulto est, sed eliam a militibus,
nominis tanta invidia, ut
suasmiseriasnullisaudealvobissignificarerescriptis quos spe aut metu allici est possibile. Dux Hugo
Sed hopc tyrannis si invaluerit, locusque ad vospro- XIV Kalendas Julii regem ac reginam osculatusest
fugiendi patueril sibi, non frustrade vobis meliora tandemastutiaquorumdam,utinconjurationetanti
senserit, spem certam habuerit, qui vobis ac filio „ \[r\ nomen fore putaretur, quod minime est, nec
veslro in quo valuit sulfragium mcditatus est. fore putamus hac tempestate Sigifridus comes ad
EPISTOLA LIII. pua rediit. Godefridus comes, si Castrilucium cum
AD LOTHARIUM REGEM EX PERSONA ADALBERONIS. Hainao Reniero redderet, seque filiumque suum co
Vide Palroloijife tom. CXXXVII in Adalbero.'-e mitatu ac episcopatu privaret Virdunensi: de reli-
RcMENSi, epiit. 8. quo integram fidemFrancorumregibus exhiberet,
EPISTOLA LIV. datis obsidibus fortassis ad sua remeare valeret.
AD trevirense.m archiepiscopu.m ex persona Finis Theoderici ducis Hugonem ducem respicit,

adalberonis. Oltonem Heribertus. Adalberonem

Fidum vobis
Vide ubi supra, epist. 9. archiepiscopum pax sequestra nunc tandem con-
EPISTOLA LV. ciliat, eo paclo, ut inlerim inslituatur perpetua.
ad eu.mdem. Qua reveslrum suorumque,pro quorum nomine
in
ViiJe ubi suprn, pjiiif. 10. anlefertur, necfieripotest utquidiiuam instituatur,
EPISTOLA LVI. quod veslrai suorumque saluti obsistere possit. La-
ad eu.mdem. tens ac furtiva expeditio nescio quibus vestrorum
Vide ubi supra, ej/isf. 1 1 .
^ subito intendilnr. Quid trans Rbenum gesseritis.

EPISTOLA LVII. nos de vcstrasalutc hctantes non celabitis.

OBJECTIO IN ADALBERONEM. EPISTOLA LXI.

Vide uhi SKj/ra, epist. 12. ADArBEORONl ARCHIEPISCOPO GERBERTUS.
EPISTOLA l.VilL Ut voluislis consultumest, mora vestra usque ad
PURGATIO. deterininaium colloquium in conimune laudala.
Vide ubisuj/ra, ejtist. 13. Amicitia Hugonis non signiter expetenda, sed om-
EPISTOLA LIX. nino conaudum ne bene coepta male abutamur.
ad dominum mstensem ep.scopum diedericum. Namquidemintelligentia hfccest, sed ncscio quo-
Qui aotus vcj dispo.silio regia in pra-sciitisil dii- nampaclofraLerve.stoHHxlofridusal^iucHainlierius,
bilaliolfgali liimrici Idibus .Maii patofocil, cujus in Gubtliero meo (lueinTuronium iiiisoram dixcrunl,
r.3ditucHriositassciscitandi,clplurimaperquirendi, vos prffislo adfoie, ul si quem nuntium Odo vobis
aliud vuilu praetendere, aliud cnente gerere signi- mitteret, et alloqui pos.-,etis, et quae significaret
ficavit.Dux llugo ad scxcoiitos militos collegisse di- opere adimplerelis. Cfcterum dux Hugonacta occa-
citur.Eafama conventumFranoorum Compcndiaco sione ex dissensione episcopi Parisiensis et abbatis
319 SlLVESTRI II PAPi^ OPP. PARS III — EPIST. ET DIPLOM. >20

Gual. abbalem noslrum Airardum

inler cecleros ad /^ bililalem ob noslram commendalionem, elsi pac«
se venire orat. persuasum iri posse
Id ut peragat vestra fieri potest, ne careat studiis quibus impea»
confidimus. Colloquio soluto moras omnes solvite, sius operam dare disposuit.
urbique ac vestris vos restituite. EPISTOLA LXX.
EPISTOLA LXII. AD MAIOI.UM ABBATEM CLUNIACEVSEM.
AD EEATRICEM DUCEM EX PERSONA ADAI.BERONIS. Etsi vigilanti cura super vestro grege assidue
Vide Patrologise tom. CXXXVII in Adalberone occupati estis, propensioris est tamen charitatis,8i
Remensi, epist. 14.
alieni gregis contagioinlerdum medemini. Floria-
EPISTOLA LXIII. censis ccenobii proptcrreverentiam PatrisBenedicli
ad eamdem. summum iocum penes monachos,ut aiunt, pervasor
Vide ubi svpra, epist. 15. occupavit.Si vostacetis, quis loquetur? Hoc incor-
EPISTOLA LXIV, recto, quis improbus similis non sperabit?Nos qui-
ad eamdem. dem hsec zelo divini amoris dicimus, et ut nostro
Vide ubi svpra, epist. Hi. examine si probus est recipiatur, si improbus om-
EPISTOLA LXV. nium abbatum ac monastici ordinis societate, ad
ad nithardum abbatem medelecensem. poenam suee damnationis privetur. Quod vobis ra-
Seinperquidemplurimorum utililati prospicien- tum litteris vestris nobis fiet acceptissiraura.
dum, privatisque commodis publica prfeferenda. EPISTOLA LXXI.
FratremGaud. subitocum re omni familiariparata AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
ac paranda redire cogitis, nulla temporis ratione iiimium dilecteDeo, ardere bellis orbem terra-
habita. Soline tantos motus civilis belli non sen- rum ad Omnipotentem manus pro statu
vides, et
sistis?qui domini rerum ac principesesse videmur, Ecclesiarum Domini non erigis! Salutiferamquidem
itinerefrequentiequisattritiscomitesrarioreshabe- iter charitatisque plenum ad liininabeati Geraldi
mus. Ta^.dio monasterii eumnolle redire dixistis,id nos habere cupitis: cui voto utinam faveat Divinitas!
ne verumsitquoquo modo reducem tenetis.Conse- Sed idquamdifficile factu sit facile intelligitur,nisi
quiturergo ut inhocexperiamur paucorumne com- vestra obtineant merita. De rcge Ludovico quis
modum, anmultorum, sit vobis pi"etiosius. habeatiir consulitis, et an exercitus Francorum
EPISTOLA LXVI. auxiliumBorellolaturus sit.Horum primum a nobis
AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM. p minime quoniam, ut ait Sallustius
quaeri oporlet,
Vide Patrologise tom. CXXXVII in Adalberone omneshomines qui derebus dubiisconsulunt opor-
Remensi, epist. 17. tet esse remotosab ira, odio, misericordia.Alterura

EPISTOLA LXVII. suapte natura adesse.ot non esse a-qualiter vergens,

AD EUMDEM EX PERSONA EJUSDEM. nostra intelligeutia magis videtur tendere ad non
Vide ubi supra, epist. 18. esse. Organa porro, etquae vobisdirigi praecepistis,

EPISTOLA LXVIII. in Italiaconservantur, pace regnorum facta vestris

AD ABBATEM RAINERUM. obtutibus repra>sentenda. Qua? hosti juris sunt, ut

Quamvis intelligentiam vestramnon lateat artem vestra spectale, Desiderabilcm prassentiam pii Pa-

artium regimen esse animarum, tamen tam occu- tris, vel oausa beali Remigii Fraiicorum apostoli
patis in repub. suggessissc non inutile visum est. desiderantibusfiliisexhibete,ut noslrumimpossibile

Fratrom Menig. quein suavi eloquio, airubilitate vestro solvatur possibili.

paternatransmarina nuitare coegistis,ha>i"entemac EPISTOLA LXXII.

dubiuni quibus valuimus sentenliis vestram man- Al)STEPIIANUM DIACONUM, DATA VI NON. MARTIAS.
suetudinem sibi notam cxperiii persuasinius. Erit Exsequiis domini Lotharii regis occupati multa
ergo docli viri,morebL»ni medici, mellita proferre,
D tibi (|uairenti pauca rescripsimus. Lotharicnses du-
ne prirrio gustu ainaris ingestis anlidotis, salutem dum capti omncs clapsisunt.prcetorcomilem Gode-
suam formidabundus inciniat expavesccrc.llaccon- fiidiim , de quo in brevi inoliora spi raiilur. Qiia>

ditione, si placet, suscipite; si displic(;t, iie forle poiics te luosqueagantur resoribe, atque perhunc
proditoris fungainur ufiicio, quo velit redire tequo legatum libros lua indiistria nobis resoriptos oon-
animo fcrto. suminata charitale romitto.
EPISTOI.A LXIX. EPISTOLA LXXIII.
AD ECBERTUM ARCHIEIMSCOPUM TREVIRENSEM. AD NITIIARDUM adbatem medelecensem
Non pxseculum esse quud al) urbc Virdunensi de QuodveslrapriCoentia inferdum non perfruiinur
reditu fralris G. niandaviiniis acrior ciira pra^sen- turbiilenta» roi[>iib. iiiipiitalur.Vossoluin gravia pati
liiiiii lcnipore efforit, iliiin ct ({iiud iioluiiiii.siiecossi- piilatis, qua-quo a.-porrima cicloris sint ignoralis.
tas infert,et quod voluinus aufort.iNunc tandein ne Sed cuin agantur homines dubia sorlc, mihique,
bciie mcritisappareamus ingrati, clcmenliajveslrai non noslris, iiicerto certa qua^ratur sedcs, cur
ut possumusremittimus,hoc unum asolila benevo- tandiu penes me deposita male iidaa fortunae the-
lentia veslra expeton'es,utexpcria'ur vci-frainafr?.- saurizalis? Et qiiia. utpolo fidisoimus fidissimo lo-
 !!2! SECTIO I. — ANTE SUMMUM PONTIFICATEM. m
quor, maturalc iler. Nam aut imperialis cito me A genercpcrvasisunt.SancluariumDominicovrupisti,
, coUiget aula, aut quanlooius omissa diu rcpelct s;inctuarium Domini pervasisti, ac possides. Spe-
Hiberia. lunca latronum facta es. Ilostes humani generis
EPISTOLA LXXIV. amici lui obliti virginum, sanctique tori consan-
AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPU.M EX PEKSONA guinitalis ct muneris, ct jam in sacris diebus ct
ADALBERONIS. in sacris locis horrendum lupanar fecerunt tc. Al-
\idePatrologise tom. CXXXVIJ, ia .Vdalderone taria Domini calcibus allisa ac ligonibus etfossa
REME.N5I, epist. 20. sunt. Opes religiosorum et pauperum rapinse et
EPISTOLA LXXV. incendiispatuerunt. Revertere,revertere adpacem
EX PEBSONA E.MM.t REGIN.E AD MATPE.M. Ecdesiarum et ad unitatem regnorum, civitas vir-
Dorainep Adelaidi imperatrici semper Augustte tutum cxpultrix, ac vitiorum receptrix. Et vos, si
Emma quoDdam rec-ina,nunc lumine Francorum or- qui estis, Domini pars melior, rediteetseparamini

bata. velut oves abhsedis.Novimus antesignanos pollutai

Elapsasunttcmporamearumdeliciarum,tcmpora civitalis,novinuis satellites manipularcs, quos di-

decorismei, onii domina, et o dulcis matcr dumis :

vino gladio feriendos hactenus patienlia tulimus.

quoQorentenorebam,quoregnanteregnabam,con- B Nunc ca?citate mentis pressos et caligine mortis

jugem in perpofuiim viduam fecit Oamaradicsvi consopitos, senlentia damnationis ex divinis legi-

Nonarum .Marliarum, qua? niihi viriim eripuit,quae bus promulgata, communi omnium bonorum cou-
me in hasmiseriaspra^cipitavit ! Intclligat piamater suUu percutimus.
gemitum et augustias fili.ne doloribus plena?. Non EPISTOLA LXXXI.
esse me penitus praeoptarem, nisi Divinitas solatio AD ECBERTUM (29) ABBATEM TURONENSEM.
reliquisset milii matrem. Oquando vidol)0,quando Ubisummareligionisnormaessedebuit,summam
alloquar! .Noilri quidcm veslr.v prtPsentia^acrcgis esse illapsum crimen non immerito nos permovit et
Cunr. in viciniaRomarici montis, ubiconfinium rc- exterruit. Sed quis erit auctor hujus correctionis,
gnorum cst, xv Kalend. Junii,me ac filium meum tacentibus cunctis primatibus vestri ordinis? Nos
occurrere volunt.SedluTC mora milleannorum niilii quidem venerabili abbati Maiolo super his pauca
est. Noveritis intcrim Francorum principes mihi ac prfpscripsimus, quia sapientom in paucis multa in-
filio simul fidem sacramonto firma-se. In hoc, et in tolligere scimus. Huic tanto negotio, et, ut verius
sequenda, quae vitanda sint, vestro ju-
reliquis, qua? fateamur, tantae audaciae ulciscendse a nobis dux
dicioutcmur. Ut non soIumH. reginap,sed omnium q designatus est. Ejus sententiam qui prior nostruni
dicamini mator regnorum. Recordamini pra?terea noverit, alteri sine mora significabit.
verborum vcstrorum, quod virum meum prao me EPISTOLA LXXXII.
dilexeritis, quodque ipse prae me vos amaverit. Pro-
AD ADSONEM ABBATEM DERVERSEM.
sinl anima*ejushi dulcesafTectus, etquod tempora-
Rumpe raoras omnes, mi pater,etniet uKal. Jul.
lilerexhibere nonvalolis, spiritualiter recompense- egredere deUrChaldeorum. Obtemperandumvete-
tis per sanctos Paf.rcs, id est episcopos, abbates, ranis amicis ac in fide diu probatis. Noster Adal-
monachos, ac per servos Domini quosque religio- bero pater patriee, quondamvobisfidus,
et nunc fi-
sissimos.
di3simus,morarum iinpatiens,vestram expetit prac-
(Num. 7fi, 77, 78, 79, rr/nhent e/titriphin Lotharii sentiam. Nofas absenti significare ca quac volunnis
Frmicorum, ducis Friderici, Adalberti Scholo-
reqi.%
prccscnli dicere.Clarissimavobis ac nobis librorum
slici et Oltonis impcratoris. IIxc supra seorsim de-
dii)tus). volumina vesfrum iter sunt comitala. Hoc tantum
EPISTOLA LXXX. dixisse sufficiat.

INVECTIVA IN VIRDUNENSIU.M ECCLESIAM. EPISTOLA LXX.XIII.

Quod rcmcdium niorbis fuis inveniomus, Virdu- t\ AI) POBIENSES.
neiisiume.xsccralacivitas?Unitatem.sancla'Domini Ckubertus gratia Domini si quid est plurimam
Ecclesia» .scidisti, sanclissimam societatem huiniuii salutem dicit dilcctissimis sibi filiis DoBiENsiBUs
generi.s abriipisti. Qiiid onini aliuJ egeris, ciiiii[)a- utriusqiie ordinis.
storem luum voliiiilale ha-reflitaiii re,!,'is,con.sensu Rcm di^niam vcilroqiio noiiiiiii coiivoiuenlem pe-
el fuvoie coinproviiicialium epi.scoporuin elecluin,ac patrem qua?rendo, patrem visilando,
nitiis eg-islis,

iiisuptTepi.scopalibenedictioiicdonalum,adhucper- quiajurevos verosfilios esse docuistis. Ergo et pro

tiiiax minime recognoscis ? teqiic velut membrum vcstra diligcntia,et profidcconstanlicircame,nunc
nuitiliim ac dfformo, siiie uiiitato corporis, ex olca absciis frratos liabco, et mox jtropitia divinilalo
iii oloaslrum iiiserere tcnlas? Irloo
pastorem iioii rc pivosons dcbitas cxhibcbn. Kiro quidem el si juni
roj^noscis, «piia regem luuni regno privarcmoliris. pro()cmoduin in porfii ronstiti, vostamoii maligiiis
Non cst lui juris creare novos rcges ac priiicipcs, fluotibus jacfari inirpio animo fero. Sod .scimus
id est sub iiisoliti transirc juga. Gravissimum cst Doniinuni omiiia pos.so, ouinquc motumprecc pau-
peccatum liuim, impiu civilas. .Non coiifrcgil aries peruin cunfidiiiius afllictis u[>cm illico laturiim
muros fuos, non farneinfccti milites, nullo telorum foTC.
(Sfii Infra Et':,ardir< clEOiardui dicilur.
223 SILVESTRI II ?kPJE OPP. PARS III EPIST. ET DIPLOM. 224

EPISTOLA LXXXIV. A votameain patrem creato,denuo lotusin flliumre*

AD HUGONEM MARCHIONEM. nascor. Nec solus vestro honore gaudeo, gaudet
Non immcrito vos pluriini facio, el vos et vestra pater Adalbero, se suaque vobis ex animo conferens,
volis et laudiljus efTero, qui tam occupati mei mcmi- tanto quanlo amplius luce religionis ac
arctius,
nisse dignamini. Inter lionesta hoc, itaque inter scientiaecoUucelis.-cujus ob meritum amorem,fere
pra?cipua ponimus, ac proinde ad vos fidem pluri- continuum triennium in Francia consumpsi.Ibi dum
mam liabemus : et ut nostri mcmoria non excidat iras regum,tuinultaspopu!oium,regnorumque dis-
propensius oramus, etut fossis jam rebusbeati Co- sidentium a-sLiis perfero,tanto tajdio alfectus surn,
lumbani subveniatis, preces quas valemus absentes utcurampastoralitalissuscepissepenemepoinileret.
clfundimus. At quoniam domina mea Theopliania imperatrix
EPISTOLA LXXXV. semper Augusta, viii Kal. April. proficisci me secum
AD CONONEM ITALICUM MARCHIONEM. inSaxoniamjubet,eoquequosdamexmeismonachis
Quamvis nullis officiorum meritis vestram prome- ac militil)us ab Italia convenire jussi, nunc non ha-
reamur gratiam, virtus lamcn ac nobilitas vcstri bcam quod certum scribam super organis in Italia
generis, ac propria, adducit nos dc vobis benc sen- positis,ac monacho dirigendo qui ea conducat.prae-
tire, meliora sperare. Quod si a parvis maxima B sertim cumsine prsesentia dominse meae Theopha-
juvari possunt, honori vestro studia nostra non nise credcre me non ausim fidei meorum mililum
decrunt in loco et tempore. Consultando, bona quia Itali sunt.Necsatis sciam utrum exercitum ante
verba suggerendo, ut, dum vobis fortuna riserit, autumnum in Italiamdeducam, an inGermania de-
sub vestris alis nostra mediocrilas requiescere morcmur,ut quam plurimas copias contra Ludovi-
possit, cuin regem Francorum,nisiquieverit,comparemus,
EPISTOLA LXXXVI. qui amicis inquictissimus, pcrniciosissimis hostibus
AD THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PERSONA non multum inquietus, quis sit, quidque de eo inlel-

ADALBtRONlS. Ii^ioporteat,velox exituscomprobabit.Claraindoles

Vide Palrologise tom. C XXXV II in Adalberone divse memorise Ottonis Caisaris,pace inter duces ac
Remensi, cpist. 20. principes redintegrata,proximaa.'staleIegiones mi-
EPISTOLA LXXXVII. litum duxit in Sarmatas, quos ea lingua Guinidos
AD CONSTANTINUM SCOLASTICUM FLORIACENSEM. dicunt,ibiquesexetquadraginta urbesmunitissimas
Sapicnter et per.tc ille vir Domini pervasorem suapra^sentia ac miliUim robore cepit, diruit atque
improbandum esse censuit, sed rem ad se minus r^ vastavit. Salulatvos, et Airardum, Adalbero Remo-
•,..,, . ...
. .

signi/icavit. Ipsum ante insignia honoris infamem,

, ,
VJ
rum
...
archiepiscopus,
. ,
,1
simulqueomne coUegium Au-
•
1

fautores in religiosos augendam infamiam,si san- reliacensis coenobii, me adjunclo per omnia vobis
clorumprivetur consortio,canteprudenterque dis- devolissimo. Iterum ilerumque valcte.
seruit. Matura ergo iter, et xvi Kal. Septemb. nos EPISTOLA XCII.
revisc,utinhisomnibus per te plenius instruamur, AD BERNARDUM MONACHUM.
simulque laitcris animadversione nostra in perva- QuaM'is, dulcissime frater, quae et qualia geran-
sorcm,et qiii te ccenum nostris putavit in naribus, tur a me, et an ea sint commoda et incommoda.
desedictumexistimet, teque thymiama vaporalum Huic petilioni an satisfacerc paucis possim addubito,
rcdolere pcrhorrescat. Comitonturitertuum Tullia- quod alliusca riinanti nuUa essc videantur autsi :

na opuscula,ctde repub. et in Vcrrem, et qua>, pro quolibetmodo suiil,maximampartem incommodo-

dcfensionc multorum plurima Romanai eloquen- rum secum trahunt. Primum quod in publicis cau-
tia; parens conscripsit. sis versari nunc tcmeritalis csl, quippe ubi diviua

EPISTOLA LXXXVIII. et humana confundunlur jura, proplerimmensam

AD MAIOI.UM ABBATEM CLUNIACENSE.M EX PERSONA avariliam pcrdilissimorum hominum, idquesolura
ADALBERONIS. D jusfore slaluilur, quod libido ac vis inore ferarum
Vidc Patrologiae tom. CXXXVJI in AdalberOiNE cxlorserit. Ast in pi-ivalis id prse mefero, quod ami-
Reme.nsi, epist. 22. cosin adversis nulla oppressus calamilate destitui.

EPISTOLA LX.XXIX. Sed an memoria dignuin sit aliorum judicio dere-

AD ECBERDUM [eBRARDUM] ABBATEM TURONENSFM linquo, ct quod Italia cxccssi, ne cum hostibus do-
SUB PERSONA ADALBERONIS. inini ac filii senioris mci D. M. Ottonis quolibet modo
Vide ubi supra, epist. 23. cogeret pacisci, etquod inlcrdum nobilissimis scbo-
EPISTOLA XC. lasticis disciplinarum libcralium suavis fructus ad
AD 'MPERATKICEM THEOPHANI A.M ET AD FILIUM vescendum oHVro. Quorum obamorem ctinexaclo
OTTONKM. autumno quamdain ligurain editi artis rhetoricK
Vide ubi suprcl, cpisl. 2i-. dcjiositam in sexcl viginti mcmbranis sibi inviccm
EPISTOLA XCI. connexis, ct ccncalonalis in modum anle longioris
AD BAIMUNDUM AURILIACENSL M ABBATEM. luimori, qui fit ox bis Ircdocim. Opus sano cxpcr-
ClarissimopatreGeraldoorbalus,ni»n [olussuper- tibus mirabilo, sludiosis utile, ad ros rothorum fu-
essc visus suni Sei te desidcranlissiino secun biin gaccs ot caliginosissimas cum|>rehendonda«, atque
'223 SECTIO I. — ANTE SUMMUM PONTIFICATUM. 226

in animo collocandas. Ergo si quisquam veslrum A cartera sic dicil : <( Pcrsona quidemvobis jam olini

cura taiium rcrum pcrmovetur, el in nuisita per- infami convorsatione crat famosa, scd bujusmodi
disccnda, et iu iiis qua- fiunt ex orgaiiis, quod per arbitratii pruHer spem liabita. Itom in eadem post
rae adimjtlerenequeo, si cognovero cerluin vellc aliquaiua. Quanlum ergo nostra intercst vicinos et
domiui abbatis Raimuudi, cui onmia debeo, per contriliules adbortarisluduimus,siboc nefaselimi-
Constanlium Floriacensem supplere curabo. Esl nare neqiieunt, sanctorum consorlio privandum in-
enim nobilissoboiasticus apprime erudilus,mihi(iue famabunt, nec crit Cbristi fidelis cui ba?c ambitiosa
in amicitiaconjunclissimus. Vale, dulrissime tValor, audacia non fiet detestabilis. Factalaudare nonpos-
meaquesemper mutuo fruere,nostraque
dileclione sumus, quid fulurum sit nescimus. Clamat alter,
boua putato esse communia. simulquc nos denotans, inquit Ncc minus nos :

EPISTOLA XCIII. gravat quod magistratus ille coenobiaHs, quem staro

AD ADALBERONEM ARCHIEPISCOPU.M. credimus in verticc religionis, dum vobis submili-

Corruptissimi temporis est, non posse decerni tat, nos erroneos judicare audet.
a vobis discors,
secuudum popularem opinionem quid sit magis Et quis eniin fraudulenta ambitione elatum audcat

ulile. Utiielest quod agilis sententianiultorum, uti

approbare, cum pater Benedictus dicat omncm
lius cum plures judicant in urbe sedere, paucamet B exaltationem genus^ esse superbiae Item in fine ?

iguavissimam pra?donum dcterrerc nianum, cum ejusdem epistola?: Etsi vobis non videtur fatuum,
pra^sentia vestra tum miiilum numerositale. Ve- a^terna clausura ejus ad nos daninabimus aditum.

strum fratrcm vos debcre alloqui censent, audiro Faciant, judicent primates ut iibet, nos pauperes

qua? velint Olto et Ileribertus, mulua subito expo- Cbristi favor aut timor scecularium ab bac sententia

sccntes colloquia. Quibus etsi nulla inest fides, ta- non flectet» Attendite ad ba^c, o socii et commili-
nien pro fortuna cis utcndum. Cerle cum in inetu tones, secernite vos oves Cbristi abjeo qui non est
sunl,pcriculum ipsorum ab eis exiget,quod propria- pastor, sedlupusovium depopulator.Prffitendatsibi
non exegerit fides. reges, duces sa^culi, principes qui se favore solum

EPISTOLA .XCIV. modo eorummonacborumprincipem fecit,neccru-

AD EUMDEM. buitseingerere quiexhumilitate debueratrefugere.

Oclavo Kal. Octob.Rcinberius aresponsis Remos Hactenus ignorantia nos deviasse sufficiat, carcat

rcdiit, vestra negotia cxsccuturus. Eju? sentenlia noslro consortio, quitalium Patrum damnaturju-
hffic est, si de fratris fortuna certum finem cogno- dicio. Tunc nobis tantum uniatur, cum eorum sen-
scere vultis, ac nulii mortalium indicanda nisivo-Q tentia fuerit reconcibatus, quorum judicio nostro
bis.iv Kal. ad Altovillare fratri ac ^comitibus oc est nunc consortio privatus.

currere, nepotem veslrum Hec;lonem, ac primos EPISTOLA XCVI.

vestri gcueris consangnineos iterum nusquam si- AD FRATRES BLANDINIACENSES.
nalis abire. Magna res serio agitur. Mosomum et Qui me vobis fratrem adoptastis, orbitatem ve-
Macerias mutiltudine miiitum communite.Dux Cono stram ut sentiremus magnopere effecistis: virque
pro suo Oltone insidias molitur, sed facile remedium ille venerabilis memoriffi nos sui memores inaeter-
penes nos repericlur. Laiidunensis episcopus con- num honcstis obtinuit Ergo agile, patrem
officiis.

silio Ottoniscl Heribertisibifaventium ducem adiit. vobib dignum cilius exquirite, ne grex Dominicus
60 loci quem dicunt Dordingum, Redite, morasit fluctuetsine pastore.Nostra ope si indigetis utimi-
nulla. ni, et consilio, et auxilio, juxta vires ac scientiam.
EPISTOLA XCV. Libros nostros festinantiusrcmittite, etsi isqui per
AD FRATRES FLORIACENSES EX PERSONA RE.MENSIU.M Claudianum rescribi debuit, insuper mittetur, erit

ABBATUM. resdignissima vobis ac vestra cbarilate.

.Non immerito nosunius collegii esse profitemur, EPISTOLA XCVII.
qui vcstrafelicitateerigimur.vcslroinfortunioeliam *^ EX PERSONA EM.M.E REGIN.E AD MATREM,
opinione clarissimorum hominum bumiliamur. Aggravatus est dolor ineus, o mi domina, o dulce
Hanc sanctissiman societatem castissimanque ami- matris nomen, dum conjugem perdidi.Spes in filio

ciliam quorumdam fcfdat ambitio lasciva, detcsta- fuit, is hostis factus est. A me recesserunt dulcis-
bilis audacia, dum per factioncm is vobisprjcficitur simi quondam mci amici ad ignominiam meam ac
paterquam verissimi nonmetuant damnarc Patrcs. totius gcneris Lauduncnsom
mei. Ncfandissima in
Etquomodo uuaest Ecclesia catholica, cunctorum- confinxerunt episcopum. Pcrsequuntur eum, pro-
que fidclium una soeietas, a sententiis eorum non prioque spoliare contendunt bonore, ut inuratnx-
deviare decrcvimus, qui in Ecclcsia Domiiii, velut mihi ignominia scmpiterna, quaj sit quasi justis-
clarissinia' stellaTeluccnt in perpetuasaitornitalcs. sima causa amittendi honoris mci. Adeslo, piama-
Annon lucidissima stetla rcvercndus patcrMaioliis? ter,filia' doloribus plciiai^.Clorianturbostesmeinoa
an non pra^fulgidum sidus pater Echerdus [Ebrar- superc se mihi fralrem, propinquum, amicuin, qui
dus] ?aller inepislola,quampatrinostrovcnerabili auxilium ferre possit.Intendat ad hsac pia domina
Adalberoniarcbicpiscopo nuperdircxit(qua!rchatur rcdeal vestra nurus in gratiam. Sit mibi per vos
^jnimcjussententiadc piajlaturapalris vestri; inter- exorabilisjUccai quc suum mibi diligere filium,auem
^27 SILVESTRl II PAP;R OPP. PARS III. EPIST. — ET DIPLOM. 22.^

mcum palior ut inimicum. Astringite mihi prin- A iri nobis plena fide oramus: vestra veslrorumquc
cipes vestri regni, proderit eis mca conjunctio aversa tristivultu acccpturi, prosperajucundissimo
Otto et Heribertus comites potenlissimi mecum in animo laturi acperlaturi.
vestro consilio erunt. Si fieri polest, labsolvite nos EPISTOLA CI.
curis, utmutuis fruamur colloquiis. Sin, antiquam AD EUMDEM.
sapientiam vcstramundiquc colligite, Francisunde Mullitudine curarum festinata? legationis, simul-
non sperant conlraria paratc, ut in nos graviter que viarum prolixitatc pressi, dcsiderabiii coJloquio
saiviens eorum refundatur impetus.Et interim quid vestro magna cum moeslitia privnli sumus, Sedre-
vobis sitfaciendum, elscriptis significate etnuntio fecit nos proesentia spectabilis viri Folmari, in quo
fidissimo. vestra virtusintellectacst, dumeo utiminiministro,
EPISTOLA XCVIII. quivoluntatemDominietiamnonmonituslaudabili-
EX PERSONA. LAUDUNENSIS EPISCOPI AD EPISCOPOS. ter expleat. Addicti ergo sumus veslra? servituti,

Quamvisregiapotestateperquorumdamhominum cum hacre, tum etiam plurima dilectione senioris

factionem apropria sede sum ad prsesens exclusus, nostri Adalberonis circa nos, qui earum rerum quas
episcopalitamen officio minime sum privatus : nec fecimusparticipes vosforeperomniavoluit.lv Kal.
damnant crimina falso illata, qucm innocens in hac B April,domina dux Bealrix apud palatium Compen-
parte non remordet conscientia. Sentiatergogrex diacum hoc effccerat, ut viii Kal.Junii ad Monteni
pastoris absentiam, sentiam et ego vos meam do- Falconis domina? Adelaidi imperatrici, duci Carolo,

lere vicem. Itaque moneo, rogo, oro, obsecro ac rexLudovicus, reginaHemma, dux Henricus, causa
pro nomine terribilis sempcr viventis Domini ob- conficicnda^ pacis occurrerent. Sed quoniam per

testor, me Ecclesite meai quolibet modo, perquam

• ignorantiamdominffiTheophania^imperatricissem-
libet personam,sanctum chrisma tribuatis,nec epi- pcrAugustaihoc fiebat,dolumsubesseintelligentes,
scopalem bencdictionem, etmissarum solemnia in uti per se polius pax fieret, consuluimus, utque

mea parochia peragatis, quia scriptum est Quod :

prius per vos qua; conditio pacis foret experiretur.

tibi fieri non vis, alLcri ne feceris. At si divina et Quodlaudatum est,vestrique itineris socii denomi-
humana contemnitis jura, nec nostris monitis ac- nati XV Kal. JuniiFrancorum colloquio nobis occur-
quiescitisquanquam divina ultione sitis fericndi,
:
rendum. Ibique si pacem cum regc senior nostcr
tamen ad majorem audientiam ecclesiastica^ legis confecerit,pro pace regnorum plurimum elaborabit.

vos provocatum iri pernoscatis. Magnaj intelligentise vestrse pauca suggessisse satis
EPISTOLA XCIX. est. Caetcrum de terra,qufe in nostris partibus vi
^ vobis eripitur, monemus ad prsesens tacere, post-
EX PERSONA ADALBERONIS ARCHIEriSCOPI AD BELLO-
VACENSEM.
modum demonstraturiquidexinde facere debeatis.
EPISTOLA CII.
Vide Patrologise tom. C XXXVII in Auxlberon^
AD ADALBERONEM archiepiscopum.
Remensi, epist. 23.
Qua fiducia, quavc cautela colloquia Oltonis et
EPISTOLA C.
Heriberti expetenda vobis sint providete, ne forle
AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM. propter pra?sentem obsidioncm Caprimontis nova
Quanlum utilitatisreipub. contuleril,quantumve in vosnovis dolis undccunque comparentur consi-
collatura sit pax inter reges nostros bene fundata, Mementote sortis Guifridi [Godefridi, et Virdu-
lia.
testisestcivitasVirdunensium,sineca!dectsanguine
nensis episcopi, ob pervasionem castri Luciliburgi.
sine obsidibus, sine pecuniis in integrum imperio EPISTOLA CHI.
vestro restiluta. Testiserit Colonia, rebus sibi diu
AD DOMINAM THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PER-
subtractis inintegrum restituendis. Quod utique
SONA ADALBERONIS.
maturius foret,nissi acriorcura regnorumnuper in
Vide Patrologice tom. CXXXVIl^ m Adalberone
conficienda pacc longius nos detinuisset, propler
Q Remensi, epist. 2(i.
inversos moresquorumdam nostrorum.Nunc itaque EPISTOLA CIV.
lempusopportunumnacti.obsequiovestroadsumus.
AD KCBERTUM TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM EX
MonemusutiDudo ac Gesilbertus comes rerum Ec- PERSONA ADALDERONIS.
clesiaiveslrajpervasores sine dilatione excommuni- Vide ubi supra, ejust. 27.

ccntur. Moncalur frater, nc aniicasveslei\Adalbero EPISTOLA CV.

Remorum archicpiscopus super Dudonc,CuidoSucs- AD FRATRES BLANDINIACENSES EX PERSONA ADAL-
gonicus episcopus super (icsilberto, nc filios suai BERONIS.

Ecdlosia: impune vos lajdere sinant ;sed excommu- Vide ubi supra, cpist. 28.

nicatos avobis excommuniccnt,donccconscquantur EPISTOLA CVL

a vobis veniam digna satisfaclione, qui conati sunl AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
sanctuarium Dominihoercditate possidcre Quid do- Quia diu oplato consilio vostro non pcrfruimur,
minanostraTheoplianiaimperatrixscmperAugusta non salis palicnti animo loleranuis, inslamus, ca-

insequenti tempore rerum publicarum sit aclura, susque intcr strepentes revinccre laboramus. Syno-
quibusve in locis demoratura, clan Saxonum exer- dus in partibus Rheni, ul fama cst, indicta no- :

cilu3 viclor a consucto hoste redierit, significatuni

strorumque episcoporum cum validioves morbi tuni
220 SKCTIO l. — ANTR SUMMUM PONTIFlCATDM. no
eliam regia negolia, quaiii una voluimus inlcilur- A fidis nos cerlos reddito : ul pcr noslros legalos
bantsynoduni.Sodneinlerim utio torpeanms, beali vestra inajestatc dignos quie sonuerint chartis,
Ottonis ad priesens expetere in animo est,
suirrafiria complcantur in rebus.

undc per vos reditum habere disponimus, ut pro- EPISTOLA CXII.

lixam disjunclionem nostram ea conjunctione casli- EX PERSONA REGIS HUGONIS AD BOKELLUM

g-emus. Et quoniam per Verdunum iter nobis esl, MARCHIONEM.
eo crucem veslra scienlia ut speramus elaboratam, Quia miserioordia Domini prrcveniens, regnum
si fieri potesl, Kal. Novembris dirigile, sitque lioc Francoruin quietissimum nobis contulit, vestrae in-
pignus amiciticT. Ita opus placcns dum oculis cre- quietudini (luamprimum subvenire statuimus,con-
briusingeretur, indissokibilisamor in diesaugmen- silio et auxilio nostrorum omnium fidelium. Si ergo
tabitur. fidem toties nobis nostrisque antecessoribus per in-
EIMSTOLA CVil. teruuntios oblatam conservare vultis, ne forte ve-
EX PERSONA REGIS HUGONIS AD SIGUINU.M ARCHI- straspartesadeuntesvana spe vestri solatii deluda-
EPISCOPUM SENONENSEM. mur, mox ut exercitum nostrum per Aquitaniam
Regali potcntia in nullo abuti volentes, omnia ne- difTusum cognoveritis, cum paucis ad nos usque
golia reipub.in eonsultatione et sententia fidelium B properale, ut et fidem promissam confirmetis, et
noslrorumdisponinuis.vosquceorumparlicipesfore vias exercitui necessarias doceatis. Qua in parte si

di.s-nissimos judicamus. Itaque honeste ac benigno fore mavultis, nobisque potius obedire delegistis,
afteclu vos monemus, uli ante Kalend. Novembris, quam Ismaelitis, legatos ad nos usque in Pascha
eam fidem, quam caileri nobis firmaverunt, confir- dirigite, qui et nos de vestra fidelitate laetificent, et

metis ob pacem et concordiam sancla; Domini Ec- vos de nostro adventu certissimos reddant.
clesiae, lotiusque populi Chrisliani quod : ne si forle, EPISTOLA CXIII.
non oplamus, persuasione quorumdam pravorum AD ROTHARDUM ARCHIEPISCOPUM CAMERACENSEM EX
diligenter vobis exsequenda minus audiatis, senten- PERSONA ADALBERONIS.
tiam domini papa> et comprovincialium episcopo- Vidc Patrologix tom, CXXXVIJ in Adalberone
rum duriorom perferatis, nostraque omnibus nola Remensi, epist. 33.
mansuetudo juslissimum correctionis assumat ze- EPISTOLA CXIV.
lum regali potentia. AD EX PERSONA ADALBERONIS.
EPISTOLA CVIII. Vide uhi supra, epist. 34.

AD KCBERTUM ARCHIEPISCOPU.M TREVIRENSEM EX EPISTOLA CXV.

PERSONA ADALBERONIS. AD CAROLUM DUCEM.
Vide Patrologix toin. CXXXVJI, in Adalbero.ne Vide ubi supra, epiit. 35.

Reme.ns), epist. 30. EPISTOLA CXVI.

EPISTOLA CXI. AD ROMULFUM ABBATEM SENONENSEM.
AD EUMDEM. Divinitatc propitia bcne valentes, ut amplius va-

Vide vhi supra, epist. 31.

leatis optamus. Gratia ct benevolentia principum,

EPISTOLA CX. uti semper usi sumus, utimur, spem bonam in rem

AD COMPROVINCIALES. conversam iri, suo tempore exspectantes. Ubinam

Vide ubi suprn, epist. 32.
potissimum moraturi sequenti tempore, incertum
EPISTOLA CXI. propter inccrta tempora. Operi nostro, quod non
AD BASILIUM ET CONSTANTINUM IMPERATORES OR- parvai quantitatis forescripsistis, quia mensuram

THODOXOS, HUGO GRATIA DOMINI REX FRANCORU.M. voluminis ignoravimus, solidos duos per clericum
Cum nobilitas vestri generis, tiim etlam gloria quemmisistismisimus,idemque si insinuetis facie-

magnorumactuum,adamorem vestrum nosborla- musdonec completo opere dicatis: Sufficit.

tur etcogit.Hi quippe esse videmini,quorum ami- ^ EPISTOLA CXVII.
AD DOMINAM THEOPHANIAM.
citia nihil dignius in humanis rebus possit exisLi-
Vide Putrologise tom. CXXXVJJ, in Adaldero.xe
mari.Hancsanctissimamamiciliam.justissimamque
Remensi, epist. 36.
societatem sic cxpetimus, ut ncc regna nec opes
vcstras in oa requiramus.
EPISTOLA CXVIII.
Sed liKC conditio quai
AD CLERUM ET POPULUM
noslri juris sunt vestra efficit, magnoque usui, si Vide ubi supra, epist. 57.
placcl,ha>.c nostra conjunctio crit, magnosquc fru-
EPISSTOLA CXIX.
ctus efferel. Elcnim nobis obstantibus nec Calliis, EMMA QU0ND.\M REGINA DO.MIN.-E AUGUST.C
nccCcrmanus Romani imperii. Ergo
fines lacessot THEOPJIANLE.
uth.-pcbona fiant pcrpetua, quoniam est nobis uni- Pietas vestrinominissubveniatafflicta',et a prae-
cuslilius et ipse rex, nec ei parcm in matrimonio donibuscaplivatai.Etmihiqiiondamfuitetgdnus, et
aptare possumus, propteraflinilatem vicinorum re- dignitas,acrcgium nomen. INuncquasisine genere
gum, filiam sancti imperii pry.cipuo aOectu quaTi- sine dignitale, omnibus afficior contumeliis,ancilla
mus.Quodsi heec pelitasercnissimis auribus vcslris captiva crudolissimorum hostium facta.Et quomodo
placucrinl, aut scriptia impcriHlibu.s, aul nuutii"! illGimpiusCaroJusvocem nieamaudiretcjui vcstrarn
 g31 SILVESTRI II PAP;E OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. m
audirc contcmpsit ? et vos quidem me vestra mc- A instituislis, diluvio vestri penc absorptum est. In-
moria dignam liabuistis, quse fieri circa me velle- stamus, ac propiis sumptibus fabricam tanti operis
tisimperastis, bicque regiam urbem occupavit. novis artificibus insig-nimus, nc vestro superventu
Parere alicui non putat suo nomini convenirc. ad suburbana cogamur deniigrare cubilia.Huic tam
Nolo eispiritum explicarc, quo sibi regna inaniter ingenlinegotioadhucdierum 15 spatium attribuite,
promittit. Hoc tantum oro, ne in me feminam il- veslrumque architectum A.remittite, qui coepta per-
lidatur, dum in mares rctunditur. ficiat non meis sumplibus,sicque nos ad perstrin-

EPISTOLA CXX. gendam [«/., perfringendam] arcemmontemqueab

DOMIN.E AUGUSTVE THEOPHANL^, NOMINE HUGONIS ipsis radicibus convellendum cum totis copiis,si ea

REGIS. V. I. D. K. V. A. Z. voluptas in animo est, exspectate.

Benevolentiam ac affabilitatem vestram circa EPISTOLA CXXV.
no3 sentientes, obsides a Carolo accipere, et obsi- INCERTO.
dionem solvere secundumvoluntatem vestram vo- Cummultos nobisnatura affinitatejungat,multos
luimus fidissimam societatem ac sanctam amici- affectione, nullius amicitise fructussuavior est quam
tiam conservare cupientes. Porro bic Carolus le- isquifundamento nititur cbaritatis. Nam cujus ob-
gatos et imperium vestrum contemnens, nec su- ^ gequia aliquando sensimus aut elegantiora vestria
per his acquiescit, nec reginam relinquit, nec ab aut jucundiora? Deniquein tanta perturbatione no-
episcopo ullos obsides accipit. Et bic quidem vide- str«reipub.cumperfidiam militum assidue patimur
rit quid sua sibi prositpertinacia. Vestram autcm assiduo oculos ad vos reducimus,ut spes certa est,
amicitiam ad nos in perpetuum confirmare cu- non frustra solatium relaluri. Et quoniam vos et
pientes, sociam ac participem nostri regni A. de- gravari etdefaligarinisiin summarerumnecessitu-
crevimus vobis occurrere ad villam Satanicum xi dinenolumus, Z. Z. Q. M. B. et sic judicatisquem-
Kal. Sep, Ea qua? inter vos de bono et aequo san- visalium tantum cum mililum robore, subsidio el
xeritis, inter nos ac filium vestrura sine dolo et V. Q. 0. V. E. X. II Kal. Oct. ut et nostri refugae
fraude in perpetuum conscrvaturi. perterriti redeant, ethostes novis ac irjsperatis co-
EPISTOLA CXXI, piis intabescant.

AD TRSVERENSEM V. V. D. K. A. EPISTOLA CXXVL

Vide Patrologise tom. CXXXVII in Adalberone INCERTO.
Remensi, epist. 38. estis, non imme-
Quia aversavaletudine revelati
EPISTOLA CXXH. G rlto longum moeiorem nobis diminuis. Gaudemus
ADALBERO ARCHiEPlSCOPUS REMENSIS AD CAROLUM quippe si gaudetis, tristamur si tristamini. Sic

DUCEM. sancta societas unum idem sentiens manet nec

et :

Vide uhi siipra, epixt. 39. nos soli dulcem affectum vestrum circa nos senti-
EPISTOLA CXXHI. mus, sentiunt et illi qui admirabile opus crucis a
AD THIETMARUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM. vobis nostro nomini elaboratre non sine magna

Labore obsidionis in Carolum defatigatus, ac vi oblectatione conspiciunt, in quo pignus amiciliae

febrium graviter exagilatus, sincerum affectum ceternitatcm sibi affectat.

meum circa te, dulcissime frater, explicare non EPISTOLA CXXVII.

satis valeo. Hoc tantum significo, impera, obseque- INCERTO.
mur, sitque nostra amicilia eadem velle atque ea- Molimur, conamur, quod volumus agimus, quod
dem nolle. Et quia inter graves a?stus curarum nolumus nequimus.Eccc Rai.atque G.quosmissum
sola philosopbia quasi quoddam remedium esse iri ad vos ucque innuistis, aller solita valetudine
potest, ubicunque partes ejus imperfectas habe- fatigatur, alter insolita quidem, sed cum taidiosui
mus, suppleat industria vestra. Ad prajscnsautem j) finitaimperium vestrum exscqui quiminime potue-
rescribite tantum quod deest nobis in primo volu- runt. Exsequetur aulem R. quam proxime in me-
raine secundai editionis Boetii in libro Periher- lius commutalus, cujusobsequiis [(7/., olim sequen-
menias, hoc est ab eo loco ubi scriptum est Non : tis.l Hermannumcomilemadforcjamdudumin ani-
currit vero et non lahorat. Non verhum dico cum si- mo est.Et quia quanto silentio quantaque fide noslra
gnipcat quidem tempus, usque ad eum Jocum ubi secrcta commisci'inuis novislis, vices nostras no-
dicitur : ij)sa quidemsccnndum se dicta verhanomina strique legali apud coniileni Hcribertum vos agere
sunt, et significant aliquid hic pra;ccptis, idem parte rogamus : facturi quidquid prudentiori consilio de-
commenlarii beneficii veslri non erimus
deficientis cernelis. Finitoque foro, uti audita, relata, inventa,
immemorcs fidcm mcntc conceptam non dcsere- confcrre nobiscum digncmini, obsecramus, veslro
jnus, quod voletis pro viribus exsequemur. per omnia usuri consilio sapienti.
EPISTOLA CXXIV. EPISTOLA CXXVIH.
A. B. C. H. J. V. B. Z. AD ADELAIDEM MATREM RKGNORUM.
Antiquispalatiismeis usquead fuudamenta diru- QuibusaugusliisdominaquondamHemmaafficla-
tis, eliam renascens palatium, quod mihi aidificare tur, quantoqueprematur angore, testis eslepistoU
$33 SECTIO I. — ANTE SU.MMUM PONTIFICATU^. .34

ipsius ad D. Q. V. M. 11. E. jamduduin direcla, cu- A. tns ad qiioriunlibcl notiliam pcrvenirc, quoe suh
jus exemplar vobis niisimus, ul et qnid aclum sit nostra deposueril fide.
scirelis, el quam nihil sibi profuerit, et ul causam KPISTOLA CXXXI.
doli, si lamcn doUisest, iuvesligclis. Cerlc clarissi- Quod henevolentia veslra secundum dignilatem
mam dominam ct matrem regnorum voshactcnus veslri nominis assidue pcrfruimur, plurimum con-

fuisse manifestum est, nostris periculis, si qua gaudemus, cum noslri ulilitate, tum veslri lionoris
ingruerint, credimus velle succurrcrc, nedum fiiioe provcctione. LaHamur nunc pra^sentianepotis Adal-
quondam dileclic, sive potcslas ercpta cst sive non bcronis Verdunensium. episcopi, qui vos, habita
non subvcnire, in mcestitia cst. Hortamur
esl, filise rationeloci et temporis,cum copiisadfore pollicilus
tamen vos explorare apud Carolum, per valentes cst. Itaquc einon dissimilcm, quantum ad affcctio-
legalos, utrum velileam vobisreddere,autcreditam nem animi spectat, magnitudinem vestram urbi
commendare. Videtur quippe ideo illam sic obsti- Remorum exhibchitis xii Kal. Octob. Quod et mona-
nato auimo rctinerc, ne vidcatur sine causa ce- chum latorem cpislolai celabitis, et rem tuto silen-
pisse. tio tngetis, uti occultus ac improvisus ad nos possit
KPISTOI.A CXXI.V. esse vester adventus.
V, V. D. A. H. G. D. V. I. D. B EPISTOLA CXXXII.
Quamvis vos in propriis causis noverim salis Quantum consilii quantumque rationis provida in
occupari, lamen commune periculum magis sollici- menle versetis, cura aliis innotuerit, tum exitus
tos reddere debet. Scitis quas conventiones cum viarum Carolimanifesliusprodiderunt. Sed si eum
Odone et Heriberto comitibus habuerimus, et cur aprovinciaveslraveluthostampropulsare nisi estis,
obsides donaverimus. Instant, etpromissam amici- amicorum veslrorum, Hemniffi regina3,et episcopi
tiam requirunt. Itaque nuntiis eorum respondere Adalberonis meminisse debuistis, et si velit amicum
debeo de mea ac vestra voluntate in Non. Scpt. in regnum sublimare, nihilominus eorum oblivisci
Mores, studia, dolos, fraudes eorum inter quos non oportuit, simulque apud infidos maleficiabene-
habito,scilis. Redite ergo usque ad Bublionem, uti ficiis non superari. Significate ergo si quid harum

vubiscum loquipossim de hisquai mandare non pos- rerum in melius per vos commutari possit, et cur
sum.Suntenimresgrandes,et ad vosmultum perti- indictum colloquium pro pace inter reges neglectum
nentes, et quia civitatem sineforti periculo dimit- sit, et si saltem futura quies inter eos constat.
lere non possum, si placet, manuscomitis [Manac Interea si quidquam benevolenlia promeruimus,
Comes] veuiet vobisobviam, quae vos omnisecuri- p n^ultum petimus, multumque oramus, ne militi
tate ad nos usque perducat. Valele, et quaj vobis nostro We. pro Ber. praejudicium fiat. Est quippe
cordi, velocius remandate. eis commune praidium in lite cum Ecclesia, vultque

EPISTOLA CXXX. B. sibiccdi in partem exnovi operis capella, quod

RA1N.\UD0 MONACHO. non possit jure haberi nisi ex sequofactadivisione.

Non existimes, dulcissime fratrer, vitio mcofieri Bene valete, ac nostrum codicem, si placet, per
quodtandiufratrummcorumpra?sentiacareo.Post- fidum nuntium resignate.
quam a le digressus sum, crebrisitineribus causam EPISTOLA CXXXIII.
patris mei Columbani pro viribus exsecutus sum. Z. R. B. I.

Regnorum ambitio, dira et miserandatempora fas Anxiequidemjamdudumvestraprffisentiafrustra

verterunl in nefas ; nulli jure rependitur sua fides mur, mulla vestris consiliis disponenda reservamus.
Ego tamen,cum sciam omnia ex Domini pendcre Nostis quam paucorum fidei reip. ncgotia sunt
senlenlia,quae simul cordaet regna filiorum homi- committenda. Itaque optamus, monemus, oramus
num pcrmulat, exilum rerum patienter exspecto. omni alfectu charitatis adforc vos Remis x Kal.
Idemquoqiie facere le et moneo et hortor.Unum Oclob. cum pro summisrationibus,quas vobis lan-
autem interim plurimum exposco, quod et sinc ^ ^^^ crederc fas csl, tum eliam pro habenda ordi-
periculo ac detrimento tui fiat, ct me tibi quam nalione 0. Silvancctensis episcopi dcsignati.
maxime in amicitia conslringat.Nosli quanto studio EPISTOLA C.XXXIV
librorumexempIariaundiqueconquirain,no3tiquot AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
scriptores inurbibus aut in agris Italia; passim Bcnequidem intellexistisde numeroD. quomodo
habcanlur. Age ergo, et te solo conscio ex tuis sc ipsum metiatur. Semel namquc unus, unus est.
sumptibus fac ut mihi scribanlur M. Manilius dc sed nonidcirco omnis numerusseipsum melitur,ut
astrologia, Victorinus de rhetorica, Demoslhenes scripsisti, qui sibi a^quus est. Nam cum scmel iv
ophtalmicus.Spondeo tihi,frater,et certumtenco, sinliv, nonideoiv mctiunlur iv, scd potius duo bis :

quia obsequium hoc fidele et hanc laudabilcm enim bini iv sunt. Porro liltera quamsub figura x
i

obedientiamsub sancto silentiohabco, et quidquid adnotatam rcperisli, x sigiiificat unitates, qua? in

erogaveris cumulatum remittam, sccundum tua scx et IV distribulaj sequialtcram efficiunt propor-
Bcripta, et quo lempore jusseris. Tanlum tionem. Idcm quoquc in vi etduobuspcrspici licet,
significa
cui et tua munera ct nustra porrigamus scripla, ubi unitas estdilfercntia.Spha!ram libi nullam misi-
frequentiusque nos tuis litteris tetifica. Nec mus, ncc ad procscns ullam habemus, nec
sit me. est roij
Patroi.. CXXXIX.
53l> ilLVESTRI II PAPyE OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. i»3o

parvi lahoris tam occupalis in civilibus causis, Si A citiarn scientcr violare molimur, iiec acceplam a
cr^o tc cura rerum, volumen
tantaruni detinet nostris injuriam propulsare, scda Kal. Janu. usque
AchiilcidosSlalii diiigcntcrcomposilum noljis diri- ad initium QuadragesimcC, in confinio nostrae Fran-
ge, ut spiia-ram, quam gratis propter difficullalem cia?,Burgundiaj ac Lothariensis regni occurrere vo-
sui non poterilis habere, tuo munere valeas extor- diem cerlum,et
his parali sumus,sicut designabitis

quere. locum suo nomine descriptum utpax etconcordia :

EPISTOLA CXXXV. regnorum, etEcclesiarum Domini,nostro vition ).i

AD ARCHrEPlSCOPUM. destitudtur.

Sicut audita peregrinatio vestra m«rorem nobis EIMSTOLA CXXXIX.

permutatus rumor dilati itineris quasi
intulit, ita Erudito hoinini atque puram fidem, quae hodie
fructumloititiBeimportavit.Anxiabamurquippecum paucorum est, constanter tenenti, duo verbaCliri-
vestriabsentia,tumquodtanta3personaimeritisnon ti, nostrum consiUum aperiemus, et propositae
et

respondcbanl honores. Elaboranms ergo, et quod quaestioni satisfaciemus. Dicimus autem Reddile :

brevilas temporis non habuit spatio temporis attri- quse sunt Cxsaris Cassari, et quse sunt Dei Deo et ; :

bumus; ac munera juxta vii-es paramus. Vires di- Sine mortuos sepelirc mortuos suos. His animadver-
cimus, quia noslis inter quos habitemus, quanta g gjg^ Jegitime injuncta ab episcopo honeste prose-
perfidiaquorumdam exagiLemur,quiaetiam obsidio quimini.Contrafasporro a quolibet prolata devita-
Laudunensis urbis praitcrita pace sequeslra inter- bitis. Non inhonesteutantursuo tempore filii tene-
missa est, x Kal. Novemb. repeLenda. Quamobrem brarum, filii Bclial : nos filii lucis, filii pacis, qui
sicut monuimus,monemus,et pro solatio miiitumsi spem in homine velutfenum arescente, nonponi-
indiguerimus, ct pro auxilio capti confratris nostri mus. Cum patientia exspectemus illud Prophetae ;

A. utque B. et G, vestra exhorlatione digniores se Vidi impium superexaltaium et elevatum super cedros
reprasentent germanos, in tanto discrimine re- Libani ; transivi, et ecce non erat ; qnsesivi eum,el
rum. est inventus locus ejus.
EPISTOLA CXXXVI. EPISTOLA CXL
Ne gravileretiniquoanimoferasjustissimamcor- Beneficiis liberatoris nostri grates persolvere di-
rectionem Domini,dulcissime fratrer.Divinitas quip" gnas non sufficimus : etiam membra nostra, quae
pe non dignalur impios suo tlagello,8eternis crucia- infernus absorbuisse in vobis visus est, ab ejus fau-
tibusreservanspuniendos.Disceconstantiamservare
cibus erepta, victore Christo, liBtamur.Verumquod
in adversis. Et si Job et nostri ordinis antiquos sa- hujus temporis est monemus, uti nostro colloquio
cerdotes non vales imitari, saltem nostri temporis G appetenda, quae vitandavobis sint,
pei'discatis quae
laicumhominem, tibique affinem, exemplar habeto, priusquam nostri regniprincipum conventibus mi-
comitem Godefridum. Nos quidem tuoe salutis im- sceamini. Simul etiam aut litteris aut fido nuntio
memores nonerimus,necquidquam eorum quae pro significale, utrum tuLa videatur vobis ad pra?sens
le fieri oporteatintentatum relinquemus. Noverit ad comitem Ottonem,et
profectio A. H. atque Ra.
ergo I. V. Q. circa te sunt, ut legatum
omnia qua? quo conveniant.
nostrum Parisius in festo beati Dionysii certissimum EPISTOLA CXLI.
inomnibus redderepossit, ut si obsidio futura est, Diutius consultando nihil tutius in communere-
ctnon est, alia atquealia refringantur consilia.Vale perLumest, quam acolloquio vestrisenioris adprse-
feliciter, et hoc unum attende, ne le pr«cipitem si fieri potest honeste.
sens abstinere, Si autem
dederis, ut satius fucrit aUo modo poriisse, quam nonpotestismajorum causarum summasattingere,
per interitum tibi tuisque posteris cElernum oppro- nihil nisi evidenler utile definire bonum est. Porro
brium reliquisse. Iterum vale, et a I. V. I. Q. Z. IL omnium bonorum fide Ra. feria V vestrum legalum
Z. A. plurimum cave, ut a perfido et impostore. Silvanectispraistolabitur, vel Carnotim profecturus
EPISTOLA CXXXVII. 1) si laudabitis, et Compendiacum reversurus si sic

Absentia militum nostrorum res quam petistis annuetis.

plcnum non h ibuit etfectum esttamen in voto,et
; EPISTOLA CXLIL
in eorum quod poterimus exsequcmur. Sed
reditu ADALBERO EPISCOPUS R. ET SCHOLARIS ABBAS, AD
si perpetuam paccm ruslicis AsineLi optatis veniam CONSTANT NUM SUUM.
com. Cen. et ut ad nos usque quam proxime, ut et Congratulamur tibi, dulissime fraler, pervasore
in merita comparcntur consilia ct vestra mililaris
, alque hostemonastica),re'igionis, ad multorumsa-
manus digna nobis confcrat solatia, juxta quod per lutemhumanisrcbus exempto. InsLa ergo,etsijam
eumsignificabimus HaiC tutis auribus committimus Patrem tua ac fraLrum dilccLione dignum habes,
propter hostium nuiltiplioes insidias. habeamus eum cl nos pnf sentem tua opera proxime
EPISTOLA CXXXVIII. in festo beaLi Remigii, ut aifectus noster a Floria-
Gratulamur meliori habitudine corporis instau- censibus te facienle paululum abalienatus, tc fa-

rata in vobis, simulquc quod nostram scirc volui- ciente sit plurimum reconciliatus. Quod si h«c
slis. Nos quidem Domino propitio ctbene valemus, omnia ficri minus possint, liceat nobis el lua tantnm
qI optimu quaiquevolisoptamus, neccoeptaiuaau- perfrui prsesentiajSi quidunquaraprajstilimus quocl
237 SECTIO I. - ANTE SUMMTIM PONTIFICATUM. 538

pla<'ueril, el si Jignaris propslare quod placere A ogo illa Emma

quonduiu Francorum rcgina, qua?
possit. lot millibus imperavi,nunc nec vernaculoscomites

EPISTOLA CXLIII. habeo, quibus sallim slipataconventusadeam tanti

Si eam, quam in niaximis rebns bcnovolcnliain ducis Ilcnrici, ncc dcsidcrabili priTscntia vestra
sinc affeclucontulistis, nuncin minimis tausis prnv frui licct causa captand» salutis atque consilii.

slalis, non parvam laudem ncc minimum fructum Adsilis ergo nostrai causaj dillcrend.T?, non deter-
sperare debetis. Laborastis quippe ut liberaremur minandae usque ad mutua verba. De castro Q.G.R.
ab hoste, sed conlempli eslis modo, quia libcravit dicimus, nec patiamini fratrem vestrum dici pro-
nos Dominus de ore leonis. Sjlitam operam im- ditorem, quem hactcnus probavimus in fide non
pendite, ut impcrio senioris ac domina^ veslra? ille fieta pcrmanentem. Interea, qjoniam rcrum nos-
violenlus pra?do saltem supellectilem nostram red- trarum, ut procurator nec rediit, nec quid
scitis,

dere cogalur. Non aurum qujerimus, nec massas ei obvenerit audivimus, ne vacua manu redeatis.
argenti.sed quibus carcre dedecusest. Dicimusau- Diu exspectatampccuniam inloculisvestris referte,
tem aula^a, tapelia.etiis similia, simulque petimus mcrcedem ac graliam ob merita beneficia relaturi
nostram fidem non ex ejus fide perpcndi qui nihil cum ex hoc,lum cx aliis sfppenumero collatis.
unquam spopondit quod ratum fore decreveril. B EPISTOLA CXLVIII.
EPISTOLA CXLIV. AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
Sicut epistola regii nominis, quam vobis misi- Gerbertcs scholaris abbas Remigio raonacho Tre-
mus, continet, monemus, rogamus, obsecramus, virensi.
ut exsequi curelis, cum pro vestra benevolenlia Pra^gravataffcctustuus, amantissime frater,opus
circa nos, tum propter pacem Ecclesiai Domini Achilleidos, quod benequidem incoepisti, sed defe-
pace principum proventuram, nisi forte desidera- cisli dum exemplar defecit. Itaque et nos beneficii
bili praesenlia vestra frustramur, apud fidos infidi non immemores, difficillimi operis incoepimus
ac suspecti habemur. sphajram, qua? et torno jam sit expolita, et artifi-
EPISTOLA CXLV. ciose equino corio obvoluta. Sed
si nimia cura fa-

PARISIENSI EPISCOPO GERBERTUS. tigarishabendi simplici fuco interstinclam, circa

Elsiomnis Ecclesia calholica una atque eadem Martias Kal, eam exspecta, nisi fortecum horizonte
esl,singulis lamen sacerdotibus modus quidam pra^- ac diversorum colorum pulchritudine insignitam
scriptus est, quo se extendere, ubi terminos debeant prajstoleris, annuum perhorrcscas laborem. Ca^te-
collocaie. llaque in causa Rotberti abbalis, ob eam p rum de dato et accepto inter nostros clientes sic
quam servamus ac seraper vobis servare voluraus jure conslitit, ut nihil redderet qui nihil deberet.
fidem, hiec tria consullando proponimus.Primum, EPISTOLA CXLIX.
non esse nostri juris falcem in aliena
messe po- quidem molesle absentiam vestram feri-
Satis
nere in quo multiplices rependimus grates etiam
: mus, sed majori cura premimur ob ignorantiam
indebito dignari nos honore. Secundum, sancti earum rerum quaecirca vos geruntur. Nam cujus
Dionvsii coenobium ejus esse reverentiai ac digni- affectuum sumus participes, ejus certe progressus
tatis, ut nullius ibi magistralus debeal deponi aut et exitus viarum ignorare minimc debemus. Fes-
imponi sine comprovincialium, quorum interest, tinate ergo et litteris planum facere quid commu-
consensu ac favore solemni. Terlium proponimus, nium negotiorum ac privatorum postmodum ege-
si rem in dilalione poiiitis, veslraj mansueludini ritis, agatis, mox agere disponatis, simulque si-
suggerendum, quidquid honestius et ulilius cum gnificale quid nos facerc velilis. In electione cpis-
religiosissimis el arn[ilissimis viris inveniemus. copi II Iduum Februar, habenda, qua die et potius
EPISTOLA CXLVI. pridic vestra praestolabimur et quidresponsa,
Decimo Kal. Januar. a rcge
acceptam epistolam Anscl apud comitcs egerit, et cur ejus nuntium
fralernilati vcstrai direximus per R. a;quivocum D adliuc minime viderimus, et utrum regcm ac co-
patr', in qua vcstcr ac fratrismei advenlusin urbe mitcs prius convenirc debcamus, et si itcr ad in-

Remorum expetcbatur, v Kal. Januar. regiis lega- junctum colloquium Cala; diffcrre debeamus, et si
tis obviam occursuri, qui ex condicto quidem ve- eo venictis,et cujus favore ha;c et his similia, plenis-
nerunt, sed vos non invenerunt. Porro exemplar simam fidem ad voshabcntibusplcna fide deponitc.
prioris epistola; nostra". nunc mittimus, postulantcs EPISTOLA CL.
dalum iri subilum responsum voluntalis propria; Gratuita! bcnevolentijc vcslra; nullis rcspondemus
simul el actionis. meritis. Quidenim contulimus aliquando dignum
EPISTOLA CXLVII. legatione Roderici?IIoc solum superest ut intelliga-
EMMA qUONDAM REGINA FRANCOKUM. mus quomodo diclum sit, ne cujuspiam rcgis vel
Acerba sunl h.-ec tcmpora, sacerdosDomini,,qui- cpiscopi commoda veslrisacscnioris vestricommo-
bus sanctissima fides usquequaquerarescit..S'edmc- dis anteferamus. Non salis quippe palet utru:n,
mentoteillius quamsemperpromisislis.quamque a relictis omnibus qua;possidcmus, jubeatissequi vos
vobis conservandam credere malim.Moveat vos mea ac vestra an : quodam gcnere loquendi spe consola-
Captivitas^prsedonummanus.Apudscienlcmloquor, toria tantum nosrelevare volilisab impetu scevien-
 m SILVESTRI II PAPiE OPP. PARS III. - EPIST. ET DIPLOM. m
tis forlunse. Rex Hugo ac vicini episcopi, el qui A mus, quia vestrae doctrinai disciplinata procerilas
sedem Remorum ambiunt, plurima olferunt. Sed noslrae simplicitali scmperfuilhaud faslidiensau-
nulla a nobis adhuc reccpta sunl, ncc sine vestro ctoritas.Atlamen ut, omni ambage dimota, advos
consullu quidquam agere molimur. Ea gratia re- nudai verilalis fruamur loquela, judicavimus, et
gem adire dislulimus, ne forte ab eo rapti vcstra firmum disposuimus, ul vobis manifestet hoc nos-
imperia refugisse videremur, ob dulcissimum af- trae voluntatis epistola, quod in hac re summa
fectum cliari patrismei Adalberonis omnibus mor- nostra; adoptionis et singularitas est petitionis,
talibus aiitcponcnda, qu<e in vobis quodammodo quatenus nobis indoctis et male disciplinatis, ves-
intucri desiderabile est. Ca^tera, quse in nobis tra solers providentia in scriplis, nee non et dic-
mentis essent, et qua? fieri circa vos vellemus, tis, non prajlcr solitum adhibeat studium correc-
Raderico diligenter exsequenda commisimus. tionis, et in republ. consilium summae fidelitatis
EPISTOLA CLI. [«/., felicitatisj Hujus ergo nostrsevohintatisin non
GERBERTUS SALUTEM SIBI SCRIBENTI SUB NOMINE neganda insinuatione, volumus vos Saxonicara
UEVERENDI PATRIS ADALBERONIS VERDUNENSIS rusticitatem abhorrere, sed Graeciscam nostrara
EPISCOPI. sublihtatem ad id studii magis vos provocare :

Si de meo statu quaris, bona sentenlia quicun- g quoniam si estqui suscitetillam,apud nos invenie-
que familiaritalem praetcndis, liccat respondere, lurGraccorum industriae aliqua scintilla. Cujus rei
tua pace ine positum in adversis, virum fortcm gratia,huicnoslro igniculo vestrae scientiae flamma
sequi, non consequi. Caiterum reipub. causas non abundanter apposita, humili prece deposcimus, ut
significo, quoniam quid scribam nescio. Specialia Graecorumvivax ingeniumDeo adjutore suscitetis,
tamen fratris morbo calculi laborantis plenius ex- etnosarithmeticselibrum edocealis.utpleniter ejus
sequerer, si invenla a prioribus intueri liceret. instructi documentis aliquid priorum intelligamus
Nuncparlieula antidoti pbiloanthropos ac ejus scri- subtilitalis. Quid autem de hac re vobis agendum
plura contentus, tuo vitio imputa si quod paratum placeat, quidve displiceat, vestra paternitas litteris
estad salutem, non servando diaetam, verteris in nobis nuntiare non dilTerat. Valete. Versus nun-
perniciem. Nec me auctore quae medicorum sunt quam composui, nec in studio habui ; dum in usu
traclare velis, preesertim cum scientiam eorum habuero, et in eis viguero [«/., floruero], quot ha-
tanlum affectaverim, officium semper fugerim. bet viros Gallia, tot vobis mittam carmina.
EPISTOLA CLII.
AD REMIGIUM.
EPISTOLA CLIV.
G GERBERTUS OTTONl C.ESAR1.
Remigio fratri Gerbertus.
Id momentum ac ea vis erat domini mei et pa- Domino et glorioso Ottoni Caesari semper Au-
tris mei Adalberonis in causis pendentibus ex guslo Gerbertus, gratia Dei Remorum episcopus,
aeterno, ut eo in rerum principia resoluto in pri- quidquid tanto imperatore dignum.
mordiale chaos putaretur mundus relabi. In tanta Supereminenti benevolentiae vestrae, qua in sem-
igitur perturbatione, et, ut ita dicam, confusione, piternum digni vestro j udicamur obsequio forlasse ,

mortalium officiorum immemor, quid votis, sed respondere non valemus meritis. Si quo
optares,
quid peteres, incautius perspexisti. Num in ejus enim tenui scicnliae igniculo accendimur, totum hoe
modi discrimine, republica derelicta, demigran- gloria vestra peperit, patrisvirtus aluit, avi magni-

dum fuit ad philosophorum commenta, interdum ficentia comparavit. Quid ergo ? Thesauris vestris

non necessaria ? Taceo de me, cui nullae mortes non inferimus proprios, sed resignamus acceptos,
intendebantur et quod pater Adalbero me suc-
:
quos parlim assecutos, partim vos quamproxime
cessortim sibi cum totius cleri, et
designaverat, assecuturos indicio est, honesta et utilitas ac vestris

omnium episcoporum, acquorumdam militum fa- majestatedignapetitio. Nisienim firmum teneretis

vore, et quod omnium rerum, qua; displicerent, ^c fixum, vim numerorum vel in seomniumrerum
j)
me auclorem fuisse contenderent. Nani amici, qui continere primordia, vel ex sese profundere, non
familiaritate beati patris Adalberonis mccum usi eoruin plenam perfectamquenoliliam tanto festina-
fuerunt, mccumque laborabant,obtornatile lignuni rctis studio : ct nisi moralis philosophiae gravitatem

deserendi crant. Patere ergo patienter moras ne- amplcctcrcmini, non ita verbis vestris custos om-

cessitalc iinpositas, ac meliora lempora exspecta, nium virtutumimpressa esscthumilitas.Nonlamen

quibus valcant resuscitari studia jampridem in no- animi sibi bene conscii tacita est sublililas, cum
bis emortua. dicam, oratoriam facultatem et a se eta
ejus, ut ita
EPISTOLA CLIH. Gra^corum fonte prolluentem oratoriedocuislis.Ubi
OTTONIS IMPERATOIUS ADGERBERTUM. nescioquid divinum cxprimitur, cum homo geuere
G.PhiIosophorumperitissimo,atque tribus philo- Graecus, iinperio Romanus, quasi ha?reditario juge
sophiae partibus laureato, Orro quod sibi (30). Ihesaurossibi Graecae acRomanae repelitsapicntiae.
Amantissimae. vestrae diloctionis omnibus vcneran- Paremus ergo, Ctesar, iniperialibus cdictis, lum io
dam nobis adjungi volumus cxcellcnliam, ct lanti hoc, tum in omnibus quaecunque divina majostas
patroni sempiternam nobiscum stabililalem adopta- \eslra dccreverit. Non enim deesse possumus obse*

^30) Al , Imperator Otlo Gerbono magistro suo.

^il SECTIO I. — ANTE SUMMUM PONTIFICATUM. m
quio, qui nihilinlerhumanas res dulcius aspicimus A Italici aeris qualitatibus mei corporis quadam sui
veslro imperio. generis contrarietate opponit. Mutamur ergo solum
EPISTOLA CLV. corpore, vobiscum mansuri mcnte,vestroquo solatio
OTTONIS AD GERBERTUM. atque subsidio primores Italiaj relinquimus. Hugo-
Otto Auguslus impecalor reverentissimo papse nem Tuscum vobis per omnia fidum, S. comitem
Gerbebto (31). Spoletinis et Camcrinis pra^fectum, cui octo comi-
Quia divinitate propilia non solum saoguinis li- latus, qui sub lite sunt, vestrum ob amorem contu-
nea.verum etiani inler cunctos morlales quadam sui limus, nostrumquelegatum eis ad pra;sens prsefeci-
generis eminentia connectimur alTeclu, qualitale mus,utpopuIi rectorem habeant,etvobisejus opei^a
circa Domini cullum non dispares esse debemus. debita servitia adhibeant.
Ideoque nostro animo vestrum metuentes ingenium EPISTOLA CLIX.
hunc abbalem Pctrum vestro com meiidamus aposto- GERBERTI AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
latui, ut quae honesla et utilia circa suum monaste- Dominae et gloriosa; Adelaidi rcginaisemperAu-
rium fore agenda,etase et a noslro legato cogno- gusta; Gehbertus gratia Domini Remorum episco-

cum omni diligcnlia exsequi studeatis ut

veritis, :
pus, et omnibus suis confratribus et coepiscopis
dumraartyrummemoriasincommunehonoramus, B Remorum dioecesos, bene valere in Christo.
eorumbenenciaincommunesentiamus.VaIete. Epistola vcstri nominis laeta principia pertulit,
EPISTOLA CLVI. monita salubria habuit, sed tristi fine conclusaest.
OTTOMS IMPERATORIS AD R. COMITEM. Suavem quippe animi vcstri affectnm circa me os-
Otto gratia Domlni imperator Augustus R. co- tendit,ad propriam sedem reditum maturare admo-
miti salutem. nuit. Sed quid sibi voluit tam acerba conclusio? Ita

Diversa regni negotia interdum cogunt nos inci- enim se habet Cognoscite quia si modo hujusce
:

dere diversa imperia. Hincest,quod abbatiam sancti monilaparvi penderitis,utemur nostrorum etrebus
VincenliiCapua^ silam ob quarumdam rerum ncces- ct consiliis al)squc crimine vestri. Me urbi Remo-
situdines nuper Joanni monacho donavimus, Rolh- rumpraesidente,quando non licuit, licel, vel licebit
frido abbate nec adjudicato, nec deposito. Proinde veslris uti consiliis, et rebusmihi commissis? An
respectu misericordiae eidem abbati Rothfrido con- melius licuit Arnulfo eam obtinente? Sedille eam
cedimus cellam sanctaj Marioe, cum omnibusadse vobis dolo etfraude abstulit, ego contra multorum
pertinentibus, in Marsi comilatu, in eo loco qui dici- dolos et fraudcs vobis eam multis vigiliis multoque
cum rehquis rebus sancli Vincentii in
tur Apininici, , labore conservavi.Mirum nimis est vestrorum ho-
eodem comitalu posilis. Cellam quoquesanctae Ma- stium vos non sentire insidias. Qui enim Arnulfum
ria; in partibusBeneventi, ubi dicitur Sanus locus, ad vestri regni confusionem suae sedi restituere quae-
cum omnibus Bene-
sancti Vincentii rebus in terra runt,non sibi hoc tulum fore putant,nisi me prius
ventana sitis. Unde Beneventano principi
libi et qualibetoccasioneperdant.QuodmuUumverisimile
pra?cipimup, ut, sicut rcs vobis vicinae sunt, ita ob esseduplicicapimusargumento, quiame Remisnu-
nostram fidelilatem Rothfridum abbatem ejus res per posito cum absolvere decievistis et quia Leo :

tenere juvetis sine ulla conlradiclionc. Romanus abbas ul absolvatur obtinuit, ob confir-
EPISTOLA CLVII. mandum senioris mei regis Roberti novumconju-
OTTONIS AD ADELAIDE.M AUGUSTAM. gium, ut mihi a Rcmensibus per littcras significa-
Dominae Adelaidi imp. semper Augustae Otto tum est. Accedit ad hocdiscrimcnfidesapraesenti-
gratia Domini impcralor Auguslus. bus corte Calmiciaca a Gibuino Gibuini nepote per-
Qiiia secunduin votd ct dcsidoria vcstra divinilas vasa. Infinitus, credo, crat villarum numcrus, nec
nobi> jiira impcrii ronliiHt fchf successu, divinita-
i ad possidcndum sufficere poterant Rcmonses, nisi
tcm quidcm adoramus, vubis vero grales rependi ad colonias oblinendas invitarcnlurCatalauncnscs.
mus. Scimus enim et inteiligimus malernum affe- " Quid ergo? si Arnulfus absolvendus est, vel si Gui-
ctum, et ->fudia pietatis, qiiibus rcbus obsoquia vc- binus,vcl alius quilibet in sede mea intronizandus
slru doosso noii puasuiiius. Proindc quia, dum pro- est, reditum niciim sine capilis mci poriculo intolli-
tuovemur, vesler honur attollitur, rempubl.per vos gcrc non est.Quod ila esse, sed vos minus animad-
promoveri, ac promolain fclicitor in suo statu re- vertere, dubitarc non debeo. Novi cnim studia ve-
gi mullum oramus etuptamus. Valete. stra omnibus mortalibus pi'cedicanda, novi animi
EPISTOLA CLVIII. vcstri dulcissimos alTectus circa mc. Quibus si ro-
OTTONIS AD gerbertum. spondorc ncqueo merilis, rcspondobo votis. Quo-
Rcvcrentissimo papa; Geruerto Otto gratia Dci circa ut mea vobis minus ingoram,dequc mc omnino
impcrator Auguslus. taccam,quem divinagraliaapericulorumimmensi-
Quia leinporis diffirultato astriclus vestris votis latc liberat, el in (juantum ad mc solum atlinet, in
satisfaccre ncqueo, vehemcnti mccrore afficior, oinni folicitate disponit ct ronscrvat, pcr lcrribile
Moveor enim pietatis alTectu circi vos, sed natiira; nomonomiiipotentisDci oroctdcprecor,utRemcnsi
necessilas suo jure omnia conslringcns, qualilates Ecclesiaedesolata;etattrita3,siquolibelmodovaletis,
(31) AL reverenlissimo pap.f Gerberto OKo Doi gratia imp. Auguslus.
m SILVESTRI II PAP^ OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 244

subvenialis. Quoc quoniam rogni Francorum caput A episcoporum judicio relinquere volo. Nec rursus
est, si deperierit, ut membra sequanlur nocesse est. contra episcoporum judicium,ubi major auctoritas
At quomodo non deperit, qua; subnomine duorum adsit, eam quasi per vim retinere dispono. Quai
quasi inler malleum et incudem, disposila, dum judicia dum exspecto, exsilium, quod a multis feiix
eorum nculrum rectorem approbal, velut inter pulatur, non sine niullo dolore tolero.
undas maris sine remige fluctuat? Quid porro fieri EPISTOLA CLX.
putatis, si tertius sine judicio Ecclesice ad nume- Occurritmihi senioris mei regis Rotberti clara
rum accesserit? Neque vero hsec loquor, tanquam faoies, Iffitus aspectus, visitata colloquia, sermones

augur autdivinus. Meminietiam mcos conspirasse vestrisapientia et gravilate pleni, turn principum
non sokim milites, sed et clericos, ut nemo me- et episcoporum grata affabilitas, qua; mihi dum

cum comederet, nemo sacris intercsset. Taceo de eripilur, ipsa quodammodo vita onerosa est. Sola
vilitate et conlemplu, nihil dico de gravissimis mihi solatio estclari Cajsaris Othonis pietas, beni-
injuriis saepe mihi a pluribus illatis. Ad ha;c ut re- volentia, liberalitas, qui tanto amore vos vestraque
deam provocatis, el ut graviora patiar, minassuper- diligit, ut dies noctesque mecum sermonem confe-
addit epistola. Quid est?o divinamajeslas! adeone rat, ubi et quando vos familiariter videre possit :

me infatuatum, vel a te abalienatum putant, ut vel B coajvum sibiet studiisconsimilem seniorem meum
gladios imminentes non videam,vel Ecclesiam tuam regem Robertum alloqui et complexaii. Si ergo
schismatc confundam?Egovero improborumversu- Romanum iter, quod causa plurimum synodi me
tias acule conspicio, et contra omnia schismata uni- detinet, hoc teniporedilalum fuerit,circaNovembr.
tatem Ecclesiaj, si sic decretum morte mea
est, Kal. meexspeclabifis, et harum rerum inlerpretem
defendo. Peto ergo, o domina mea sempcr Augusta fidissimum, et per omnia vobis obedieulem.
item a fratribus meis coepiscopis, qui pro causa EPISTOLA CLXI.
ti'aditoris Arnulphi, sivejuste sive injustesub ana- AD C0NSTANT1NI'M SCHOLASTICUM.
themate positi sunt, ut me judicium Ecclesiffi ex- Vis amicitiffi pene impossibilia redigit ad possi-
spectantem patienterferant.NequeenimEcclesiam, bilia, elc. Exstat siipra, lihello De numerorum divi-
quam episcoporum judicio regendam accepi, sine sione prsrfixa .

EPlSTOLiE ALIJE GERBERTI

Curante Andrea Duchesnio primam cx ms. exemplari Jacobi Sirmondi Societatis Jesu in lucem

{Hist. Franc. Scripl, tom. II, pag. 82S.)

EPISTOLA CLXII. G mysticis abluit sacramentis ; hunc, inquam, dici-

ELECTIO ARNULFI REMORUM ARCHIEPlSCOPI A mus Laudunensis Ecclesiffi filium, et, ut verius fa-

GERBERTO EDITA. teamur, Remensis Ea quippe civitas Remense ler-

Sanctae ac universali Ecclesia; calholica; salutem ritorium, Remensis parochia est : nec sic a beato
dicunt filii Remorum metropolis. Remigio divisa, ut fleret aliena. Nimirum ille vir
memoriae patre nostro A. scnsus corporeos
Divae Deo plenus, unitalcm appetens, non scissionemaf-
relinquente,clarumlumen pastoris amisimus, prae- feclans, sic scidit ut cohaereret velut pars in toto.

da hostium factisumus. Itaque dum molimur,cona- Et quis et quantus futurus esset intelligens, natale
mur tanti viri resarcire ruinas. Elapsa sunt cano- solura beavit sacerdotii dignitate. Eligimus ergo
nica tempora, violata; sunt leges, quibus cavetur lumc Arnulphum hinc ortum, hic educatum, Si-

nullamsedemampliustrigintadierum.spatio vacare moniacae haM"eticis expertem, a faclionc tyrannica

licere.Nuncque tandem pulsantibus divina lux se remotum, sua cuique debita jura reddentem, san-
apparuit, et quosequeremur ostendit, depulso anti- ctuarium Dei non dissipanlcm. Sint procul ab ele-

christo, Simoniaca hajresi damnata. Nos, inquam, ctione nostra dolus et nec putenl eam ad se

qui dicimur episcopi dioeceseos Rcmorum melro- pertinere filii Bclial, filii pacis et concordi* stabi-
polis, cum omni clero, diversi crdinis populo ac- D Icm el solidam inporpctuum faciantconfirmando,
clamante, orthodoxis regibus nostris consentienli- corroborando, sul^scribcndo.
bus, cligimus nobis in praisulcm virum pictale EPISTOLA CLXIII.
pra^.stantem, fidc insignem, constantia inirabilem, EX PERSONA ARNULPHI REMENSIS EPISCOPI.
in consiIiisprovidum,rcbusgcrcndi.saplum.In quo Elsi adluic ncquc in repub]ica,neque in privata,

lue virlutes, quai sic clare reluccnt, indicio sunt nulla merita nobis sint, his tanion animus minime
cffiterasabesse non posse. Arnulphum dicimusregis deesf, specialiusquc quodammodo inardescimus ad
Lolhariifilium. Qucm ctsi altus sanguis vitio lcm- comparandos ac rclincndos voslros alToctus. Ob id
poris sub anallicinale posilus aliquo infccit conta- ilaquo Ccrardum anliquum militem vesfrum vim
gio ; sed lanicn hunc malcr Ecclcsia purificans infercntom, ac bcncficium noslri fidelis Gucnirici
^43 SECTIO I. - ANTE SUMMUM PONTIFICATUM. 246

pervadentempalienliaferimus.utqueeumquiescere A Hs eorum beneficils quamvis ingentibusoblatis in

jubeatis oramus. Et si forte dissimulaveril, utrum- Hcxus sum. Quousque ergo id genus amicilia?exer-
que monitoremexperialursui juslissimum hostem. cebo? Consulile, ac solalium imploranli pronbetc,
etsi non ob mea merita, sed tamen et propter
EPISTOLA CLXIV.
vcstra erga omnes scmpcr laudala benelicia.
E. EPISCOPO TREVERENSI EX PERSONA
EJUSDEM.
EPISTOLA CLXVII.
Sciens benevolentiam, vel potius pietatem ve-
recorda-
Conceptam laititiam Romani itineris, quo vester
slram, qua sempcr usi estis circa beata;
comitatus ac dominoe Theopbana;semper Augustaj
tionis prffdecessorem mcum, feliciorem mcjudi-
fulurum alloquium ampliorem fecerat, senioris
co, si eam sic accipio uti acccptam terminus nes-
mci jirohibitio conturbat. Vices ergo meas velut
ciat. Itaque ex abundanti charitate a vobis facto
amicus amici obtinele. Et ut pallium a domino
principio congaudemus, ac mulua dilectione frui
papa per vos consequamur, et gratiam domina;
indissolubiliter optamus. Et quia tumuUus dissi-
nostra; per vos coeptam retineumus. Cujus obsc-
dentium regnorum, ac novitas nostra; ordinatio-
quio, Dco annuente, in Pascha erimus, nec quis-
nis decernere ac perficere, quianimose impediunt
quam erit qui vos ab ejus ac filii sui fidelitate ac
acluum nostrorum moderamina, consolidatae pru-
^^^^•^•o ^'
denti* vestra. delegamus simul quoque oramus B
:

fpkCi
bPlbl ULA Yvni
i LLAVIU n
si fieri potest definite pra^scribi, ubi et quando post
AD RAINARDUM MONACHUM BOBIENSEM.
reditum vestrum a palatio convenire possimus,
Quidam Tetbaldus, ut ipse ferebat, monachus
simusque ad pra?sens certi, si quid rerum novarum
quod planius Bobiensis, pra^terita «stale, ad nos venit, per quem
didiceritis, post plenius instruendi
nostra scriptatibi direximus, quibus luaililteraenon
pernoscetis. Magnum argumentum est in sanctis-
.satis rcspondent. Itaque et exemplar prioris epi-
sima amicitia. ac firma societate nos in aeternum
stola? remittimus, et tua?. petitionihocmodoconsu-
raansuros, cum eisdem utamur auctoribus quibus
limus. Si sub regula palris Benedicti ac spirituali
apud prajdecessorem meum in otio et negotio
abbate tibi militare delectat in alio monasterio,
semper usi estis interpretibus.
mca licentia utere, nec obsit tibi transitus causa
EPISTOLA CLXV. rcligionis, et imperio abbatis tui factus. Caeterum
Plurimum intelligo vos intelligere motus animi
in dando et accipiendo frena licentiae relaxamus
mei,eoque amplius vos accurate diligo, et amplec- partim, partim restringimus hoc modo servata
:

tor. Recordor quippe honeslissima> admonitionis.

discretione, ut quod jureet sine offensione divina-
qua me satis diu acommunio.ie quorumdam prin- Q rum legum dandum ac recipicndum est,des ac rc-
cipum suspendislis, quid vellelis significastis. Oro cipias.Necputesadmeamliceiiliampertinere,siquid
ergo per venerabile nomen palris mei, et per invio-
tyranno aut impio sponte tribueris, vel ab eis acce-
Iatamfidem,qua suosquesemper coIui,ne cogar
se
pcris.
eorum hominum oblivisci quos ob ejusamorcm meis
EPISTOLA CLXIX.
commodis neglectis pra'cipue semper dilexi. Domi- AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
naemeaeTheophanaeservatafides circa se suumque Petitio tua, dulcissimc frater, toties repetita,
filium, ne sinat me forc gloriam suorum hostium, quibus jactemur lluctibus satis oslendit. Ncscis,
quos propter se, si <{uando valui, abduxi in oppro- nescis quae naufragia pertulerimus, postquam atc
brium et contemptum. Iterum in cummune oro, digressi sumus. Gravissimis quippe laboribus aesti-
el nc cjus vobis displiceat servitus, cui
obsecro vis et conlinuis eos conlraximus morbos quibus
vestrum imperium, bonor, potestas.hactenus pla- pcstilens aulumnus pene vitam extorsit. Accessit
cuerunl. Facite vcstra liberalitate ne absentia ho-
ad hoec violenta fortuna, cuncta quae dederat rc-
nestatis, fuga opUmarum artium, cfficiar seclator petens per eos praedones quiurbem Remorum dc-
Catilina., qui in otio et negolio praeceptorum D populati sunt. Nunc amicorum caplivitatem defle
Marci Tullii dilifrens fui exseculor.
mus, et an sedes nobis permutandae pervigili
sint
EPISTOLA CLXVI. cura deliberamus. Eo in luclu, eoque in mcErorc
Non alienum est a vestra humanitate, et asacro- nostra patria est. Timor et tremor muros circum-
sanctosacerdotio, quairentihus consilium consilium dant, inopia cives premit. Clcrus utriusque ordinis
darc. Nulli morlalium aliquaudo jusjurandumprae- propler futuram vastitatem ingemit. Ergo sit tui
bui, nisi I). M. Olhoni. Id ad dominam meam. Th. muneris maruis levare ad Omnipotenlcm pro no-
ac filium ejus Oth. .Vug. pcrmanasse ivitus sum ; bis. Et si Divinitas poenam alleviaverit peccati cri-
quippe cum in Irihus unum quidom quodammodo mus non immemorcs tui per omnia beneficii.
intellexerim. Quousque ergo hanc fidcm servan- EPISTOLA CLXX.
dam censetis ? Dico equidom quod spolialus am- GERBERTUS RAI.MUNDO.
plissimis rebus imperiali dono collatis, aposlolica Noslro revcrentissimo patri Raimc.ndo du. Filius.
benediclione confirmatis, noc unasaltem villulaob Quo in portu agam navim guberiialore amisso,
fidem retcntata vel rctinendam donafus sum. Dico scirc vos, dulcissimc Pater, et quinam sit statusin
quod inter gravis.simos hostcs vcstros positus, nul- Franforum R. p. [rppublica]. Ego cmn staluisscm
S47 SILVESTRI II PAP/E OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 24S

non discedere a clientela et consilio patris mei A. etiam ex anathemate in praedones Remcnsis urbis
beati Ad., repente sic eo privatus sum, ut me su- jam promulgato. Cujus exemplar vobis mittimus,
peresse expavescerem. Quippe cum esset nobis ut ex eo pernoscatis cujus animi simus, simulque
corunum et anima una, nec hostes ejus eum pu- nos majora aggressuros, qua? suo temporireserva-
tarent translatum, cum me superesse viderent,me mus. Omnia enim tempus habent. Dicimus tacen-
ad invidiam Caroli nostram patriam tunc et nunc da, lacemus dicenda. Agimus quod nolumus,quod
vexantis digito notabant, qui reges deponerem volumus nequimus. Ita sunt omniaplenaperturba-
regesque ordinarem. Et qui R. p. permistuseram, tionis, ac potius confusionis
: nec se sic ingerunt
cum R.p. periclitabar,ve]ut inperdilionem nostrae expetenda, quemadmodumdevitanda. Xam siobla-
nrbisparspra^da^maxinia fui. Eaqueres iter meum ta esset ralionabilis facultas, jam dudum vestra
in Italiam penitus dislulit, ubiet organaetiam ser- coUoquia expetissemus.Regium nomen, quodapud
vantur, et optima portio meffi supellectilis. Non enim Francos pene emortuum est, magnis consiliis,ma-
poluimus obsistere prKcipiti fortun», nec Divinitas gnis viribus resuscitassemus : sed propter impia
declaravit adhuc quonam in portu me sistere velil. tempora, propter perditissimorum iniqua commen-
Igitur de me et de meis fortunis gavisuri, exspec- ta, clam agimusquod palamnon possumus.Veniet,

tant exitum instantis fortunae. Dabo operam pro c veniet, inquam, dies, et prope est, in qua unius-
viribus, nec quidquam eorum qu» fieri oporteat cujusque nostrum probentur et cogitata, et dicta
intermittam, donec optatis perfruar sedibus, led- et facta. Interim praescriptas vobis metas reco-
damque Deo vota mea in Sion. Vale, amantissime gnoscite, necmajora regni negotia velitis definire

Pater, valeat frater Ariardus, valeat sanctissimum sine metropoUtani conscientia, nec sententiam in
coUegium tibi subjectum, meique sitismemores quse quo animo fiant ignoratis.
his pra?cipitate
in contemplativis cum patre meo Adal. Prudentiam roburque vestrum reservate, tunc for-
EPISTOLA CLXXI. tissima pectora hostibus pro nobis exposituri,cum
VENERABiLi ADHUc Episcopo A. GERBERTUS. videritis victricia signa nobis ductoribus anteferri.

Itane socordiae atque dubiis casibus credidisti,

EPISTOLA CLXXIII.
ut gladios cervici imminentes non videas, arietes
Mare fluctuans ingressi naufragamur et ingemi-
ac vineas ilia tua pulsantes non sentias? Recorda-
scimus nusquam tuta littora, nusquam portus oc-
;

re, quseso, quid actum sit, o felix quondam etdul-

currit. In vobis quietem queerimus. In vobis cerle
cis amice, sub imperio patris mei Adalberonis.
est, quod cum dederitis non desit, accipienti sa-
Divi Aug. Lotharii germanus frater, hseres regni,
regno expulsus est. Ejus «muli, ut opinio multorum
Q persit. Petimus ergo omni affectu charitatis vos
affore Remis ii Kal. Aprilis, si jure amicitise quid-
est, inter reges creati sunt. Quo jure legitimus
quam promeruimusaut promereri posse pulamus.
hffires exhoeredatus est, quo jure regno privatus
est, et quo in paternam domum rediit ? Quae de- EPISTOLA CLXXIV.
creta Romanorum pontificum infantes baptizari AD ROMULFUM ABBATEM SENONENSEM.
vetuerunt ? Qui sacri canones innocentes presby- Officia dantis et accipienlis muneribus vestrisex-

teros ab altaribusrcmoverunt? Agit Abrahamcum scculi estis. Nihil cnim nobis antiquius in humanis

Deo caiisam, utrum Sodomis debeat pcrdere

in rebus clarissimorum hominum scientia, qu?e uti-

justum cum impio, el tu pastor non dubitas addi- quc multiplicibuslibrorum voluminibusexplicatur.
ccre pcena? noxium simul et innoxium ? Sed quid Agile crgo ut coepistis, et fluenta M. Tullii sitienti

ego ha;c minima, cum sciam accusalionem tuani piVTbete. M. Tullius mediis se ingerat curis, quibas
post urbis nostrae perditionein sic implicamur, ul
a sacerdotibus Dei descriptam, el plenamcrimini-
gravidam sceleribus? Elccti suntjudiccs, quo-
l)us,
ante oculos hominum fclires, nostrojudicio habea-

rum judicio si defucris, de absentia nihil lucrabe- mur infelices. Qua^ nuiiidi sunt qua^rimus, inveni-
ris. Et si adfucris, cpiscopuscsse ccssabis. Invenlus D im'^, perficimus, et ut ila dicam principes sccleris
cst qui tuasvices sortiatur.Curreergodum aliquid factisumus. Fcr openi, Palcr, ut Divinitas, qnae
otii superest, ncque spem tuam ponas in Ligeri ct
multiludinc peccatorum cxcluditur, tuis prccibus
Scquana, nihil profuturus. Ego quidem factionum, inllcxa rcdeal, nos visilet, cl nobiscum habilel,

(•onspiralioiuim, jurisconsulli ac consulenliuin tiuKjiio ju;vscntia, si fieri polcsl, hvlemur, qui

conscius, oh fidcle silentium Iutc libi causa vcleris beati PatrisAd abscntia trislainur.

amicitiaj liabui dicere, ut te lethargo alleviarem. EPISTOi-.\ CLXXV.

Tuum sit plenius rcmedium quaerere, qui etiamin AD F. AUCHlEPISCOrUM TREVIRENSEM.
comitialem morbum vidcris decidisse. Vale. Pcrvciiil, bcalissimcPatcr, gladiususque adani-
EPISTOLA CLXXIl. iiiam : gladiishosliiim uiidiqucj>erslrmgimur. Hinc
Immciisa' bencvoleiilia' ac jioliiis piclali volra' iidc jiioniissa rcgilms Franconini urgemur. Hinc
circa nos immcnsasrcpeiidimus gralcs. Qiianli iios jiolcstati jiriiicijtis Caroli icgiium ad sc rcvocanlis
habcatiscompassioneveslraprofcctodcclarastis.Dc- addicti, jicrmutarc dominos, aul cxsulcs ficri cogi-

claramuscrgoctnosqnidinfulurum moIianuir,non imir. Hoc soliiin spci supcrcst, quod vos pnpscia
sohim cx his qiuc cumpaucissimis pcrnoclamus.scd divinilas gcrmanitale quadam iiobis devinxif, et nt
Sw SECTIO I. — ANTE SUMMUM PONTinCATUM. 230

inviceni onera portemuseffecit. Ad vos itaqiie con- A mci beali Ad.ad Dominum discessum cur tanlo
tr's

fugimus tanquam ad rcclum prsesidium, tanquam temporc Remis commoralus sum, quo ante perdi-
ad aram prudentia^, tanquam ad diviuarum alque tionem urbis etpost perditionem abire contenderim
humanarum legum inlerpretes. Eruntque perlata Sa>pius quoque illud Terentianum recepistis Si :

consulta fiiiis vestris ca^lestia oracula. non potest ficri quod vis, id velis quod possis. Et
nunc quidcm benclioiorum ac pictatis vestnecirca
EPISTOLA CLXXVT.
me non inimemor, conceptum amorem erga vos
G. S.\L. DICIT R. SIBI DILECTO.
vestrosquc conservo, eoque me bcatiorem fieri
Grandiaquidcmposcis, dulcissime frater.sed tuis
judico. Quomodo enim non diligam diligentesme.
meritis nnn indcbila.Nam quid est lam oplabile
Scnlio quippe vos condelcctari quod sceleratorum
quod benevolentia tua non promeretur?quid tani
homiiuim conciliabulaelTugerim,quod communioni
humile quod conferriamicis hcPc tcmpora sinant ?
ecclesiastica} rcstitutus sim. Agite ergo causam
Ilaque cum tibi desit artifex medendi, nobisreme-
amici solito more, id est ut Lelius ab Helvetiis vel
diorum materia. supcrsedimus describere ea qna?
Suevis redeat, Aquilee dilecto diligendus conquira-
medicorum perilissimi ulilia judicaverint vitiato
tur par, ut operum nostrorum sitfinisconsummata
jecori. Quem morbum tucorrupte posluma, nostri
apostema, Celsus Cornehus a Gra^cis f,;:aT'.x<iv dicit B charitas.
appeliari. EPISTOLA CLXXXI.
EPISTOLA CLXXVII. Pra^cipuamac singularem amiciliamvestram dum
AD ROMULFUM ABBATEM SENONENSEM. arctius amplectimur,muItorum hominuminvidiam
Magno curarum pondere in momento temporis toleramus, maximeque eorum qui senioris vestri
alleviatum iri existimamus deliberalionibus nostris contra nos consilia conturbant. Crescit malum in
ad utile et honestum «que intlexis. Quod ulique dies. Multiplicantur inimici nostri,majoremque su-
puris affectibus vestris in divina specuiatione ut munt audaciam spe dissidentium regnorum.Si ergo
ca-ptum, ita consummandum est. Sicque aptiori ea in vobis est virtus quam credimus et optamus,
loco mutua perfruendum charilate, sentiamus nonnobis obesse quod vestrum amorem
amori regis O.prajposuimus.Sentiantinimici nostri
EPISTOLA CLXXVUI.
per vos stabilem esse regnorum concordiam,quam
AD BRUNONEM EPISCOPUM LINGONENSEM.
sine suo consulto posse fieri negant.Et quia credi-
Serenissimi Augusli domininostri desiderabilem
bilibus legatis interhostes difficilis estvia,vos lega-
prsesentiam vestram causa consullandi jamdudum
Q torum nostrorum vices explete, quod honestum
exoptant. Monco ergo vos atque rogo causa salutis
judicabilis pro nobisspondefe. Sic de nobis absen-
tolius reipublica>, quamprimum maturare iler. Et
tibus preesumite tanquam de prajsentibus; et si
quia vos apud Roccium audivi pro mea saiute,me-
quid salutare reperietis, quampnmum litteris vel
rear nunc Silvanectis audiri pro omnium bonorum
nuntiis significate, ut ignorantibus nostris aemulis
liberatione.
per fidissimos inlernuntios utriusque partis coepta
EPISTOLA CLXXIX. ainicitia corroboretur. Hoc ideo dicimus, quiama-
AD ECBERTUM ARCHl tPlSCOPUM TREVIRENSEM. joris auctoi'ilatis legalos cum sui magno periculo
Etsi prudentiam vestram in multisexpertussim, sine certa causa mittere nolamus, et quiaconveu-
nupcrtamen pUirimumintcllexi,cum querimoniam tus regum laboriosus est, et hoc tempore per omnia
fpjam ex persona Ar. archiepiscopi subornaveram, inutilis propter malivolos utriusque partis.Quod si

sublili responso perstrinxistis. Veritus ilaque sum, pravorum hominuin consiliaconvaluisse senseritis,
famulante conscientia, nc in oculis vestris displice- nec honestam et utilem posse fieri amicitiam, in-
rem, qui mihimetipsi displicere jam cocperam, eo primis quod maximum estconsilium simuletauxi-
quod nonsocius vitiorum, sed princcps dijudicarer lium a vobis imploramus. Neque nos deludi vana
maximorum scclerum. Ilic ego, qui sub impcro D cxspcclatione sinatis,quos omni genere amicitia-
beatfp memuri.T' patris mei Ad.niililaveram in scho- runi el afnnitatis dignoshactenus duxistis.
laomnium virlutum.nunc egoregiain aulam
incoio
EPISTOLA CLXXXII.
cuin sacerdolibus Dei verba vita; conferens.Nec ob
Felicitas vcstra gloriainsimul nobis paritelsola-
amorem (-aroli vcl .Vrnulfi passus siiin diutius fieri
tium. Ubi enim est una caro,et unussanguis,ibi el
organum diabuli, pro mendacio contra verilatcm
unus aficctus. Abiit illa dies, nec redeat unquam,
declamandu.Oro itaque antiqua bcncvolcnlia vcslra
in qua vester ma-ror ineluctabilem nobis paritdolo-
dignus inveniri.Qui[)pe cxistiniatione vcstra cun-
rciii. Et nunc qiiidcm in |)ace, sicut ct tunc in an-
soientiam meain delfxi, iit cx mc pernoscalis quid
gustia,nusnoslraquc veslro cundunamus ubscquio :

de prrdiliune Rcinoniin inlflligfro dobcatis.

ut si quld magnuni vestraque dignum memoria vel
EI'ISTOIA CLXXX. vi velingeni()aggrcdic()namini,nostrautaininiope-
AlJ ADALUERONKM EPISCOPUM VIRDUNENSEM. ra, diligtjiilia, coiisilio, ingcnio, viribus. Quod si

Omniuim unsilioruin iiieoruiii j^arlicipiaccoiiscio quieli clsilcnlio sludctis. ct ad pra^sens ctina^ter-

non miilta verba fafliiriis siini. Salisonim post Pa- iiiim liccat nobisgaudcre vobis nimpace clquiele,
551 SILVESTRI 11 PAP^ OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 2d^

Nec glorientur spmuli veslrinominis plus seseobes- ^^

proprio labore mullis sumptibus exaedificavimus,
se quam vos prodesse. Sif, si fieri potest,inter nos mihi meisque cum suasupelleclili reservate.Eccle-
ac seniorem veslrum honestus habitus amicitiarum. sias quoque, quas solemnibus ac Irigitimis donatio-
Pr8escribitesequendaetvitanda,necpatiaminidolis nibusjuxta moremprovinciae consecuti sumus,nul-
et fraudibus nos circumsfribi, qui nullorum homi- lis prsejudiciisattingi oramus, de reliquo non mul-
numamicitiam contra vos decrevimus sequi. tum deprecaturi.Hocfacto me olim libera collage-
EPISTOLA CLXXXIII. rentem ad obsequia vestra honeste invitabilis. Nec
EPISCOPI REMORUM DICECESEOS SALUTEM DICUNT dubiumerit,si hosterminosprfetergrediemini^quin
REVERENTISSIMO PATRI R.
omnia quse possidebamus ut a multis accepimus,
Quoniam frafer et ccepiscopus noster A. infra BDmulis nostris sacramento contuleritis, tunc
cum
suam Ecclesiam captus, propter vim hostium, ut secundum alfeclum vestrum acutisssima pro vobis
fertur, non satis quac sui juris sunt exsequi valet,
dictaremus consilia. Nec praeteritorum malorum
nosnostri officii nonimmemores,quod oiiminfamo-
polerimus oblivisci, cum pra3senlibus admonebi-
fissimos pr«!dones suo consilio feceramus.repetivi-
mur judiciis.
mus. Hoc addito, quod in cibo et potu contra divi-
numachumanumjusnullamisericordiaabusisumus EPISTOLA CLXXXVI.
ut ipse; sed insuper
B ELECTIO GERBERTI REMORUM ARCHIEPISCOPI.
duces el comites, et conscios
totius factionis anathemate damnavimus,eamque
Semper quidem, dilectissimi fratres,judicia Dei
Ecclesiam adivino officiosuspendimus.Caiferis Chri-
justa sunt, sed interdum occulta. Ecce enim post
stianis fldelibus sufficere posse judicantes. Itaque
dissolutionem beatae memorise Patris A. quemdam
decreti atque anathematisexemplarvobis mittimus
ex regio semineprodeuntem nobisEcclesiKque Re-
nostrseque sententioe vos favere,atque idemfacere
mensi praefecimus.et clamoremultitudinisimpulsi,
hortamur, monemus, oramus.
Scriptura dicente, Vox populi vox Dei,el ?>aiaclorvim
EPISTOLA CLXXXIV. canonum institutis desiderium ac vota cleri ac po-
AD GARINBERTUM ABBATEM.
puli in electione episcopi perquirentium caligavit :
Quod curam geritis, nostrisque laetamini
nostri
acies mentis nostraelitferam incaute sequendo,con-
commodis, debitas rependimus graf es. Nec sic locis
cordem sententiam divinarum Scripturarum parum
disparamur remotis, nec eaulimur fortuna,divini-
investigando.Non erat quippe vox Dei vox populi
tate propitia, ut antiquas non valeamus exercere
cla m antis Cr»c?/i^e, crucifige. Ergo non amnisvox
:
amicitias. Procurabo igitur quodjussistis,et quoad
populi vox Deiest: nec omnis clen et popuh votaet
,

..:-.•_:. T>
.

j^
.• A 1
potero persuasione vel gratia Augustorum
. .
uti, a
1
1

,
r,
'-'
,.,..,
desideria in electione
. .

episcopi
. j
perquirenda sunt,
.

viciniaRemorum procul dimovebo excrcitum,donec

sed tantum simpliciset incorrupti, id est spe quae-
in urbe recondatis,si quid residui habetis in agris.
slus minime electi. Sententiae Patrum exponendae.
Procurateitaque etvosfilium meum AquiIam,donec
Non liceat, inquit, turbis electionem facex'e eorum
per fidissimosmihi remittatisamicos.Et ne ignore-
qui ad sacerdotium provocantur, sed judicium sit
tis quae synodus episcoporum nostrae dioeceseos de-
cpiscoporum, ut cum igsi qui ordinandus est pro-
creverit, exemplar rerum gestarum vobis nostris-
bent, si in fide et in episcopali vita edoctus est.
que mitto sociis, ut exinde pernoscatis quid sequi,
Nos igitur episcopi Remorum dioeceseossecundura
quid vitare debeatis.
has coustitutiones Patrum, favore et conniventia
EPISTOLA CLXXXV.
LIBELLUS REPUDII GERBERTI ARNULPHO ARCHIEPIS- utriusque principis noslri domni UgonisAugusti,et
COPO. excellentissimi regis RoberLi,assensu.'quoque eorura
Diu multumque mihi in animo replicanti infeli- qui Dei sunt in clero ct populo eligimus nobis ar-

cem statum nostra?. urbis, nec exitum malorum si- chiepiscopnm abbalem Gerbertumaetate maturura,
ne strage bonorum reperienti, ea tandem senten natura prudentem,docibiIem, affabilem,misericor-
tia placuit,quaeetpracsentibus mederetur incom- j) dem, nec pra^ferimus illi vagam adolescentiam,am-
modis, et futurum praccaveret amicis. Perniuta-
in bitionem se exlollentem, omnia teinere minisfran-
mus itaque solum solo, dominium dominio, ves- tem imo nec talibus subjugari palienler auditu
,•

ti'aquebeneficiaemancipantivobis nostrisqueBcmu- perferimus, quorum sapienliaet consilio Ecclesia-

lis ad invidiam relinquimus, ne fidclitatis promis- nou posse scimus.
stica ac civilia jura adminislrari

sae hinc arguamur, inde gcnerc amicitiarum ad Cunique unoquoquc cpiscopo sit hoc speculan-
in

patruum vestrum quod ainmodo se habentium per- dum, inaxinie tamcn in eo quicaitcris praeest me-
stringamur.Nihil enim altcri debetur co quo vivi- tropolitano. Kligimus ilaquehunc Gerbertum,qui***
mus pacto, fide in alteram parleni pnctenta. Nam fuit. Hujus vilain ac morcs a puero novimus, stu-
si vos sahos esse volumus, quomodo patruo ves- dium in divinis ac humanis rebus experti sumus.
tro praisumus ? Item si palruo vcstro pra^sumus, Hujus consiliis ac magislcrio informari qua^rimus.
quomodo vos cssc volumus ? Ilanc litem
salvos Ejus elcclioneni subsrrihondo conlirmainus,sLabiIi-
sic dirimimus, ad alios demigrando, nec vobis nius, corroboramiis coniniuiii oinniuni bonornin
nec illi quidquam procter bcncvolentiam debea- consullu.
mu3 gratuitam. Eam si amplcctimini, dcmos, quas
53 SECTIO I. -- ANTE SUMMUM PONTIFICATUM. «84

EPISTOLA CLXXXVII. Aspiranlem, redditc. Eorum conditiones tantum

momenlote quicapiuntot capiuntur, ne capli post
ROFESSIO FIDEI CERBERTI REMORUM ARCHIEPISCOPl
EgoGerberliisgratiaDei pra?veijienle mox fulu- libertatem aut per se aut pcr suos capientes, vcl
is archiepiscopusHemorum, anle omnia fideido- amicos capientium pro causa captionis leedere va-
jmenta verbis simplicibus a>sero, id esl Patrem leaiit.
EPISTOLA CLXXXIX.
Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum csse
GERBERTUS OTTONI.
:

jnnrmo, totamque in Trinitale deit?tem coessen- Domino excellentissimo Ottoni Csesari semper
alem elconsubstantialcm et coa^ternalemetomni-
.\up:ii5to, suorum episcoporum minimus semperet
otenlera prtedico.SinguIam quamque in Trinitate
ul>i(iiie dobita^ scrvilutis obsequia.
prsonamverumDeuni,ettota^: Ires Personasunum Cum inlerhumanas res nihil dulcius veslroaspi-
eura proOteor. Incarnationem divinam non inPa- ciamus imperio,solHcitis j)ro vobis nihil dulcius signi.
•e, neque inSpiritu sanclo.sed inFilio tantum cre- summam
ficare potuistis,quam vestri imperii glori-
0, ut qui crat in divinitate Dei Palris Filius, ipse anisuminam cumdignitateconstantiam,Etqua?nam
eret in homine malris filius, Deus verus ex Patre, ccrle majorin principe gloria?quce laudabilior in
omo verus ex matre.Carnem ex matris visceribus siimmo duce constantia, quam legiones cogere,in
abentem, et animamhumanam rationalem simul g j^^^^.,^^ ^^^,^^^ j^^^^p^^^^ hostium impetumsua
1 eo utriusque natura», id est hominem etDeum, priTscntia sustinerc,seipsum pro patria, pro reli-
nam pcrsonam, unum filium, unum Chrislum, gione, pro suorum reique public« salute max'mis
num Dominum,creatiirarumomnium qua^suntet periculis opponcre ? Quee factaquam felicesexitus
piritu sanclo, confiteor. Passum esse vera carnis
habuerunt. Minori sumus aCfecti cura ob legatio-
assione, mortuum vera corporis sui morte.resur-
nem Leonis abbatis vobis directam super illo Ar-
?xisse vera carnis suse resurrectione, et vera ani-
nulfo, sed neque animo insedit ea legatio, quae om-
lae* resurreclione, in qua veniet judicare vivos et
nino falsa est, sedquoeLeo abbas a meis Gallispro-
lortuos, assero. Novi et Veteris Testamenli unum
missa exigit, vera fore putavit. Aut si ila est, novi
umdemque credo auctorem et dominum et Deum.
ingenitam vobis benevolentiam, talibus ausis et
liabolum non per conditionem, sed per arbitrium
velle et posse obsistere. Et quoiam noster Leo iter
ictum esse malum. Credo hujus,quam gestamus, suum ad vos inlenderit volando, ut ipse sci'ipsit,
t non alterius, carnis resurreclionem.Credo judi-
Yi Id. Sept. quando primum allata venit epistola,
ium futurum, et reccpturos singulos pro his quse
iniquis, ut credo, memoratavenlis, nihilsuper Ar-
esseruntvel popnas vel pra^mia.Nuptias non prohi- magnis
p nulfo consultumest. Sed fertsecum aliaut
eo,secunda matrimonia non damno.Carnium prx- magnis finienda consiliis.
ioventa ingeniis, ita
eptionera non culpo. Poenilentibus reconciliatis
/Eternum vale vobis vester G. Et quia ut magnifi-
ommunicari debere confiteor. Inbaplismo omnia
ces magnifice magnificum Sasbachcontulistis,seter-
>eccata,id esttam illudoriginaIeconlractum,quam
no imperio vestro «ternum se dedicat vester Ger-
a qu» voluritarie admissa sunt,dimitli credo, Et
bertus. Et quia R. S. V. D. aterno obsequio vestro
xtraEcclesiamcathoIicam nullumsalvariconfiteor.
se mancipatG. vester. Hinc a vobis liberaliter col-
anctas svnodos qualuor, quas universalis mater
lata, sed a quodam nescio cur ablata, restitui sibi
lcclesia confirmat, confirmo.
petiit vestcr G. Extremus numerorum abacives-
EPISTOLA CLXXXVIII.
trum definiat.
GERBERTUS OTTONI C.CSARI. EPISTOLA CXC.
Domino glorioso Ottom Cffsari semper Augusto Domino ct rcverentissimo patri ill. G. filius.

{omanorum impcraloriGEnBERTCs episcopusdebile Sanctissimas amicilias firmissimasque societates

servilutis obseqiiiiim. luculentaorationequam dulces,quamvcutilesessent
Absentiam vestram longiludinc terrariim disjun- expressistis, mcque tanto fructu divinitatis parti-
li omninomolesteferimus. Et quod fama nimium T» cipem sociumque esse et fore dignati estis. Quid
cvia rcruin prfpclarc qiiidem a vobis gcstarum,ut eniin est aliud vera amicitia, nisi divinitatis pra^ci-
omper, nec iillam vobis sointillam altulil. I)e vita puum munus ? Ilac igitur amicilia vestra fretus,
t moribus Ilarmandi comitis hoc tcmporc a mc dcquc ea bcne pra>sumens, atquc in posterum me-
lienum e^t, ita gcmilus et suspiria fratris ct si- liorasperans, Aruulfi redilum adurbcm Remorum
'nificareniea vobis plurimum refert. Conqueritur non expavesco, sed si ita pervenerit, utHungcrius
iiippc ille nobilis vir fralrem suum apiidGorziam qui voluit retulit; ob quam causam de Hur Chal-
ime ncrari contra siiam suorumque nalalium di- dcoorum liberari confido, vestrisquc obscquiis non
nilalem, ignorninia-que ducit hoc scmpitern.-o. dees.se. Quodque semper volui, scinpcr optavi,hKC
uod si verurn esl, quid tam dira siip-
sibi volunt causa comitem individuum efficict,eique solemno
licia? quod gcnus morlis acerbius fame ? Omnia imperium appcllainus. Quare quid dulcius, quid
fpnarum genera sola fames exsupcrat, niorlcm pi"pslaiilius? Non orgo siispirandiim pro causaamici
tsam conlomiiit, ac cam conlra natura^ usiim vobis fuif, vcl crit, ouiii cx toto.cum cx oommuni
I se provocat. Iloniovcre, qua.'.s(), tain iminane voto ct deliberationc cuncta provencriiit, siiitque
cfas, ct pelenti fratri fratrem adhuo, ut dicit. provenluradivinitate propitia, vobis consulcnlibus,
555 SILVESTRI II PAPiE OPP. PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 236

amicis juvantibus, imperio vestro omnia feliciter A EPISROLA CXCin.

exsequente et procurante. Valete, et ob res nostri GERBERTUS ARNULPHO AURELIANENSI EPISCOPO.
bene gestas, bene se habentes, mecum gau-
Ctp.saris Multum mortalibus divinitas largita est, o mei
dete. Iterum et numerosius valete. animi cu.«tos, quibus fidem contulit, et scientiam
non negavit. Hinc Petrus Christum Dei Filium
EPISTOLA CXCI.
agnoscit, et agnilum fideliler confitetur. Hinc est
OTTONI CiESARI ET AUGUSTO IMPERATORl QUOQ.UE.
quod justus ex fidevivit. Huic fidei ideo scientiam
ROMANO GERBERTUS
copulamus, quia stulli fidcm non habere dicuntur.
Domino et glorioso semper Augusto Ottoni Cai-
Hancvos haberefidem illagenerosi animi pracclara
sari Gerbertus.
scientia indicat:hoc vestree orationis series mani-
Scio me Divinitatem in multis offendisse, et
festat, qua eain inter nos eeternari cupitis.
Habeo
offendere, sed vosvcl veslros in quo offendissere-
igitur et rependogratias tantorummunerumlargi-
darguor nescio, et uti mea scrvilussic repentedis-
tori, et quod mihiin nulloa medissentientem ami-
plicuerit. Utinam a vestramunificenlia cum gloria
cum reservaveritjCtquodsemulis nostris verisimilia
tanta collata aul non licuisset suscipere,aut suscepta
non tamen vera narrantibus minus credidit. Hoc
cumtanta confusione perdere Quidhocesse putem g!

tui muneris esse, bone Jesu, qui facis unaniraes

quod utiquededistis,aut darepotuistis, aut non po-
habitare in domo hoc ego sacerdos tuus coram te
:

tuistis? Si non potuistis, cur posse simulastis? Si

autem potuistis, quisignotus et sine nomine impe-
confiteorvenerabilem artificem*tuum A. me colere,
diligere, amare, cunctisque mei ordinis quos hodie
rator imperalori nostro notissimo, et per orbem
noverim corde et ore proferre. Procul ergo eslo
terrarum famosissimo, imperat ? In quibustenebris
omnis fraus et dolus, pax et fraternitas hic adesto,
ille furciferlatitat? Inlucem veniat,et crucifigatur,
ut qui alterum Iffidit utrumque laeserit. Me Christi
ut nostro Coesari libere imperare liceat. A multis
potentia protegente non vistyrannicaabhocdeter-
creditum est meapud vestram pietatem posse opi-
rebit inccepto non mina; regum, quas in hoc Pa-
;
tulari multis. Nunc opera; pretium est habere pa-
schali festo pertulimusgraves.Accusabamur quippe
tronos quos olim defendendos suscepi, majorque
monachossancti Dionysii injustedamnasse.Urgeba-
fides hostibus meis habenda quam amicis. Amici
mur coram damnatisdivina obsequiacelebrarenec
quippe salubriacuncta,prospera omniadocuerunt.
privilegiis RomanseEcclesise monasterio beatiDio-
Hostes nec praecepta,nec beneficia mihi profului'a,
nysii factis contraire debere. Ad hoc opponebatur
dulcia principia amaros exitus habitura, seu pro-
Q nobis, privilegiis canonum auctoritate promulgatis
phetico, seu fanatico spiritu prjedixerunt. Quae
nos assensum pra^bituros nec si quid contra leges
:

quidem mihiplus quam velim tristia, sed imperiali

ecclesiasticas decretum sit pro lege recepturos.Sed
personse minus convcnientia. Tribus, ut ita dicam,
cum in mespecialiter ponduscausae retorqucrelur,
soBCuli aitatibus, vobis, patri, avo, inter hostes et
meijuris illum nonesseaiebam, nec me inmeorum
tela fidem purissimam exhibui, meam quantulam-
dorainorum prosilireinjuriani,utinsimulabar,ipso-
quamquepersonamrcgibusfurcntibus,populisinsa-
runi inleresse ciijus culpa eadem proferant, videre
nienlibus pro veslra salute opposui. Pcr invia et
solitudines, per incursus et occursus pr«donuni,
Cum sentcnliascT.cularium monachorum obtinuisset
parti IIoc itaque sehaberjfiliusveslrpe bealilu-
fame ct siti, vi frigoris et «stus excrucialus, in-
dinis tcsliscsl Fulco, qui mei animi aniaritudinem
fractus inter lottenipestatesexstiLi, ut morlcm po-
non sine lacrymarum eflusionecognovit. Dolcbam
tiusprffioptaremquam filium CcEsaristunccaptivum
quippe, ac multum doleo vos insuper ncscio a
imperantem non viderem. Vidi ct gavisus sum,et
quo delatore insimulatum esse quasi regii honoris
utinain liccat usque in finem gauderc, et vobiscum
insidialorem, et qui Non ergo,ut vobisrclalum
dies nieos in pacc finirc !

esl, raea valeutia in vos sffvit, nec elocutio dura

EPISTOLA CXCII. ^ ahsonti amico dctraxit. Sed dum vos excusare nisus
ADAI.BERTO ARCHIEPISCOPO, ABBATI MA.IOKIS MONAS- sum, me pene accusatum palatinis canibus objeci.
TERII. Sit itaque inler nos,utvultis,esl tantum,nun aulem
Scrvat natura vices, terraque bona, non suo ju- cst ct non : sit aiixiliiiin in comniune eloonsiliun».
dicio diu infecunda.inirandos flores iVuctusquepar- Qiiod ctiamin saciis per dala vorba, si vestra^ su-
liirit. Ecceeniin bcati Marlini cclhiia nionachoruin blimilatiplacet,confirmandumrorecenseo,ut, amo-
agmina jam dudum emorlua resuscitat. Marlini to inotu omniuin suspicionum, sit nobis cor unum
virtus in suis discipulis dignoscitur. E quibusbeatai ct anima una.
conversalionisalumnam tanquam cxemplar vita^et EPISTOLA CXCIV.
morum accepissc Osulphum gaudcmus. Hujussan- GERBERTUS CONSTANTINO MICIACENSI abbati.
ctissimos affcclus vcstris aifcclibus consociandos Safis supcr voncrabilis A.lcgatione niiratussum.
offerimus, ut qui se singulari ccrtamine antiquo Rofcrchal qiiippe*. ILtc aiitcni omnianon dolores
hosti opposuit, precum vcstrarum clypeo violor sod iiiitia doiorum sunl.Majusest quod quaM'ilur,et
evadat. Alleviemur ergo nos veslris merilis, (pii quod appelilur, quam ego huinilis et parvus, ve-
nostris praigravamur offensis. rumqiie provcrbium ost Tua ros agitur paries cum
:
287 SECTIO I. — ANTE SUMMUM PONTIFICATUM. 238
proximus ardel. Et divinus sermo A 5rtnciu«rjo Aet supcrbia, vcslravcslrorumqueusus amicitia,qui
:

tmv incipile, id est a regtii fundamenlo et ab ar non meo vitio perditam a vcstra virtule reposco :

ce. Hoc factuin qui duli comitentur, in aperto cst. ca negala inullum dolilurus, itemquc receptamul-
Hoc cnim concesso, dignitas vel potius gravilas con- tum gavisurus.
fundilursacerdotalis, slatusreg.ii periclitatur.Quod
EPISTOLA CXCVI.
si hoc inconsultis episcopis agitur, episcoporum
G. ABBATIS. GERALDI, ET FRATRIBUS.
polestas, gravilas, dignilasannullalur. Qui cpisco-
Pro mei lociatqueordinisofficio magnorumnego-
pum quamvis sceieralum sacerdolio privure noc po-
tiorumoccupalionibusadplurimadistractus.nccle-
tueiunt, nec debuernnt. Si vero consultis, ipsi su»
galis, nec litleris quaj circa me geruntur bactcnus
damnalionis tcstes sunt, qui a se non judioandum
vobis siguilicare volui. Nunc quoniam fraler si-
judicaverunt. El qui contra professionem suam et
cut per antiquiorem... gerulum scripseram, dum ur-
subscriptionem suam in Jibelloabdicationis a seip-
bcm Remorum causa Dci fugio, urbi Remorum
aisfaclam venire prasumpserunt. Heducetur ad
gratia Dei prajlatus sum. Qviat res gcntes et populos
memoriam ejus captio, carcer prolixus, alterius in
iu mci excitavit invidiam. Etquiaviribusnequcunt,
ejus sedem ordinatio, ordinalores,ordinatus,atque
^. ,. , ,• , 1 ,
-Cgibusulcisciquairunt.Estque tolerabiliorarmorum
ab eo ordinali calumnioe subjaccbunt. Ipsi quoque p ^ n 1-
... ,. "•
. . .
" . .•
colluctatio quam legum ,
disceptatio.
^ .•
Et quamvis
reges in peccatis singulis peccalorcs apparebunt
aemulis meis dicendi arte, et legum prolixa inter-
Nec sibi quisquam blandiatur,quolibetconquassato,
pretatione, quantum mea interest, satisfccerim,
scincolumi, nefalsonomine sponsionis decipiatur,
non tamcn adhuc semel coepta deposuerunt odia.
com reset facta non ex indulgentia judicum, sed
Aleste ergo, reverendi Patres, vestroque alumno
ez stabiiitate pcndeant causarum.
fusis ad Deum precibus opem ferte. Discipuli vic-
toria, magistri est gloria. In commune quidemom-
EPISTOLA CXCV.
nibus vobis pro mei institutione grates rependo,
LEODICENSI EPISCOPO NOCHERIO. sed specialius patri R. Cui, si quid scientiae in me
est, post Deum inter omnes morlales gratias rc-
Licct non ignoremus ex quo fonte motus animi
sanctum collegium ves- peudo Nunc valeat
vestri in nos protluxerint, tanien ex officio nostro
valeant quondam mei noti vel affinitalc trum
praeslare debemus, sine gravi lite, quantum vestra
conjuncti, si qui supersunt, quorum tantum spe-
interest, ulhicfons arescat, et hic motus conquie-
ciem nec omnia satisnovi non eorum aliquofastu :

scat.lgiturad pclitionemvcnerabilis VV.Argentinse

Q oblitus, sed barbarorum feritate maceratus, totus-
civitatis episcopi nudiustertius descripsi materiam
que, ut itadicam, alteratus. Qua; adolescens didici,
malorum nostri temporis ;etquid inter partescon-
juvenis amisi : et quse juvenis concupivi, senex
veniret vel disconveniret aperui tanquam; vobis
contempsi. Talcs fructus alTero mihi. voluptas!
probatis judicibus direxi. Et nunc ad votum meo-
taliamundi honores pariunt gaudia. Creditecrgo
rumhostium,quia ex toto orbefieri non potest, sal-
mihi experto. In quantum principes exterius attollit
tem ex toto nostrorum principum regimine,ut uni-
glorta, in tantum cruciatus angit interius.
Tersale cogatur concilium, modis quibu5 valeo ela-
boro. Eoconveniendi etdisceptandi,non solum cu- EPISTOLA CXCVHI.
riosis, 3edetiambostibus,liberadaturfacultas. Tan- Consuluistis ulrum is qui sororem suse conjugis
lum quippe a nobisabestmaIeficium,tantumque in adulterio polluit, post peractam pa^nitentiam ad
innocentia confidimus, ut regulare judicium non priorem copulam rediredebeat, an alteram sortiri.
solum non dcvitemus, sed etiam quasi toto orbe fu- Et alterum quidcm pcrmittitur, alterum penitus
giens prosequamur.Ecce nunc tcrtio monitisi prae- inhibetur.In conciliis Africanis, titulo49, placuit ut
sentian suam exhibere noluerint, et appellatio et secundum evangelicam etapostolicam disciplinam,
litis retractatio lege peremploria sopientur. In t) neque dimissus ab uxore, nequcdimissa a marito,
qua re vestrum est animadvcrtcre, cui ira Do- alteri conjungantur, sed ita maneant utsibimet re-
mini comminatur dicentis : Vx illi per quem concilicntur.Quod si contempserint, ad pceniten-
scandalum venil Cum enim Paulus apostolus dicat
! tiam rcdigantur. Quod si mulicr liuxerit altcrum,
Nos quidem pnedicamm ChrislmnJestim. Judxis qui- non prius accipiat communionem, quam is quem
dem ncandalum, Grcccis aulcm stuUHiam. Non itaque rcliquit de soiculo cxierit : nisi forte neccssitas in-
Paulo est vaj, sed his, ut ait prophcta, qui dicunt firmitatis dare compulerit. Agat crgo hic ad ulti-
bonum malum, et malum bonum. Novit Dominus mum poenitentiamlcge eorum quise incestopollue-
qui sunl ejus, novit qui sui permoveantur zelo. runt, scd scilicct deccnnalcm. Femina quoque ni-.
Sed Deus pro nobis, quis conlra nos? Oro crgo
si hilominus cognata, et, si ficri potcst,castitalem pro-
et deprocor per cam, si qua Cit in vobis pietas, ut fessa, quoi calore juvenlutis urgetur: timendum-
non plus meis hostibus quam vobis de me crc- quc nc a Satana tentetur. Nihil indc mclius novi-
datis. Experimini an sim qui fuerim scilicet vobis mus, quam quod Leopapa dc similibus dicit. Ado-
per omnia devotus et obsequens, in communo lesccns, inquit, si contincnscsse non potcsl, uxoris
(idus araicis, eequi ct veri amantissimus, sine dolo rcmedio potest sustincri, Ad bunc modum dici po«
 ^

2bt) SILVESTRI II PAPyE OPP. PARS III — EPlSt. ET DIPLOM. 260

tesl, utsihscc adultera se conlinere non polcst,nu- A in facie anlcponimus,cur sanctarumlegumjurail-

bat, ut ait Aposlolus, tantum in Domino. ]icitacupiditatecalcamu3?lilhaecquidem Dommus,
EPISTOLA CXGVIII. elclamores quos assidue patimur,non sicuttyran-
nus tyrannorum pra?judicio, sed sicut sacerdos sa-
GERBERTUS LEONI PONTIKICI.
cerdotum judicio, pensetis, discernatis, dijudicelis.
Sciensmagnambenevolentiam vestram erga me, Hos motus compescite,has querelas sopite,morura
lanli viri amicitia felicem me judico. Enimvero
gravitate, annorum tcneritudine superale. Lectio
quia nostra servitus minus vobis obsecundata est continua, et interrogatio assidua mentem vestrara
quse^oportuerit, nonmalevolentiee ascribendumest,
exacuat. Cur judicium nos latuil"? Cur ad ma-
sed necessitati. Inter varios quippe tumultus, qui- jorem audientiam provocans suis rebus privatus
bus assidue qualimur, vixaliquisidoneus reperitur, est? Quod si non provocans, sed tacens spoliatus,
cui tuto secreta pectoris reserentur.Itasibi virtutis
quare in eumprolatum judicium adnos non est re-
arcem dolus et fraus, simulatio et dissimulatio, vi-
latuni? Si haec ilaque scienter egistis lexin con-
cissim occupaverunt. Hincest quod postquam a me tumaces est : siignoranter, utique venia dandahoc
digressi estis, nuUalitterarum mutua pcrfunctione
pacto, ut illegaliter ablatapresbytero restituanlur
usi sumus, nisi ea qua? vobis sub triplical» crucis
^ j^^^,;^^^ .
^0^^^,^^, si ita videbitur, judiciumle-
signo direximus. Itaque nos et nostra sub vestra
gibus innovetur, ne si existimetis filium meum R.
dispositione ita constituimus, ut qui forte nos Ise-
suai diffidere causa?, quia nunc excoudictonon oc-
serit, domno Leoni pontifici injuriam irrogasse vi-
currit. Pluribus enim occupati negotiis, eum exa-
sus sit. Nec erit deinceps nostri juris quid, quan-
mini vestro dirigere usque in xv Kal. nequimus.
tum, quibus, et quando placitura parentur sed :
Quas moras sibi non obfuturas pro summa benevo-
dommo Leoni diligens aderit obsequiura ministri. lentiavestracirca nos omnimodis deprecamur.Quod
Salutodomnum episcopumamicumperomniareve- si haec mansuete feceritis, inejus judiciosine perso-
rendum: multum de ejus sapientia et eloquentia narum acceptione judicaveritis,plurima nos debere
proesumens, et singulari morum probitate, ac per
obsequio vcstro facietis.
hoc obsequio ejus me obnoxium reddens.
EPISTOLA CCI.
EPISTOLA CXCIX.
GERBETUS ET OMNES EPISCOPI DKECESEOS KEMEN-
AD JOANNEM PAPAM.
SIUM, PERVASORIBUS EJUSDEM
Sanctissimo vestro apostolatuipotuisse subripi me
• ,.,,
cujuspiampervasionisreum videri,dolorevehemen-
, Girbertus gratia Dei
.
^
Remorum episcopus, Guido
• »; •

^- Suessonicus, Adalbero Laudunensis, R.Noviomen-

ti afficior, et totis visceribus ingemisco. Eo quippe

animo in Ecclesia Dei hactenus versatus sum, ut

sis, Rot. Cameracensis, 0. Silvanectensis, F. Am-
bianensis, B. Moriensis, Her. Belluacensis, pergra-
multis profuerim, neminem lajserim. Non ergoAr-
tiam sancti Spiritus episcopi, vobis Girberto et his
nulfipeccataprodidi, sed publicepeccantem reliqui:
qui subscripli sunt pervasoribus, carnificibus atque
non spe, ut mei aemuli dicunt, capessendi ejus ho.
tyrannis. Diu modeslia sacerdotum furoris vestri
noris, testis estDeus, et qui me noverunt, sed ne
rabiein sustinuit, etadhucpatienterexspectat. Quo-
communicarempeccatis alienis.
usque ergo insania vestrasanisintellectibus nostris
EPISTOLA CC.
Quousque dissimulatio pravorum simpli-
obsistet ?
Quia veslris interdumnon utimur alloquiis, non cium quietem turbabit? Caides clero infertis,a cleri,
satis «quo animo ferimus. Per hajc enim mutua monachorumetpauperumrapinisnon cessatis.Con-
manetcharitas, dissociatacoeunt, aspera mitescunt, venimusergo conscientiam vestramomnesepiscopi
simultatesintereunt, multaque pi'ajsentium compa- Remorum diceceseos, ad satifactionein invitamus,
ranlurcommoda At dumistamotutemporum mi- spatiumquepoenitenlia; usquc inproximis Kalendis
nus assequitur, ut epistolaris brevitas inter nos ^j.ij^ui^jug .
^y,^^, ^.^^ j^^,^ infertiles Ecclesiaj pal-
affectus explicct, pctimus bencvolentiam veslram ^ ^iites recognituri, aut tanquam inutile lignum ab
pro fratre ut prosit ei apud vos nostra intcr- agro Dei gladio sancti Spiritus excisuri.
cessio, plusque sibi nostra obtineat epistola, quam
EPISTOLA CC!I.
fortuitucujuspiam oblata munera.Tcmporum diffi-

cultatibus addicti regularitcr convenire, etquffiDei AD ERVEAM BELVAGORUM EPISCOPUM.

sunt qua^rerc, hactcnus non satis valuimus. Nunc Quod laMto tcmporc dilectum nobisD.rctinuinius,
quiaDeomiscrautc rcspirare datur, censemus, vos- non malevolentia! causa, scd summa' utilitatis ve-
que inleresse omni cvitabili excusatione postposita strai, et vobis honestum et utile parere possit. Et

monemus ct oramus. Licct omnibus sacerdotibus nuncquidem illumpalriamparentcsque,sed etomne

disciplinai {orma a^qualiter proponatur, ot cogno- amicorum gcnus nostrum ob amorcm dcrelinquen-
scendi et obscrvandi sacros canonos Spiritu Dci lem vosliw charilati, ut petilis, dirigimus. Queni
conditos, et totius mundi reverentia consecratos; volut Ihesaurum ina-stimabilom e sinu nostro in
nobis tamen arctius indicitur quodinexemplar mo- vestri jura transfundimus. Suscipite ergoillumin
rum et vitoe a pasloribus acccptum in subdituin disciplinis lihoralibuseruditum, in opificum magi-
gregera gratiosuspropagolur. Cum crgo pecuniara slerio cdoclum, a raultis inulta meroodcexpelilunv
 2f,, SECTIO 1. - ANTE SUMm'M PONTIFICATUM. tJRi

A las, pielas, el jusiitia, domicilium sibi fccerinl,

sed a nobisobtentura.Quemsictraclari elciisloilin
volumus, ut dolorcm ei partum ex noslra abscnlia voslra solimi pielas el majcslas occurrcrc poluit,

veslra sublevet indiilgentia. Eaque muniiicenlia ex qua scmpcr iahal)itavil atquepos-

virlus multiplex

liberalite illum habetote, quie deceatG. Remorum scdit.Ad vos ergotanquam spcciale templum mise-
arcliiepiscopum dantcm el Bcllovagorum episco- ricordia» supplcx confugio, veslrumquc sempcr sa-

puni accipienlem. lubre consiiium et auxilium reposco. Quia enim...

in ma nnum acerlta frcniunl, vitamquc cum san-
EPISTOLA CCIII.
guine poscunt. Additur ad malorum cumulum...
Oportebalte virginem spcctabilem palrispacta et
Saivit et ipsa quae solalio debuit esse Roma. Oro
constituta laudarc ct corroborare. Sed quoniamea
ergo et dcprecor veslra veslro imperio mitescant
dissolvisti, et quoe insupcrcgisti perncgarecontcn-
regna. Ego quippe tolus ubique vesler vestrum
dis, invitamus te ad lui peccati recognitionem. Te
exspeclo examen etlevamne. Idque solum certum
quoque R. adireplione rerum ccssare jubemus
esse no.ssc qui velle, quod vobis con.stiterit pla-
et male pervasa rcslituerc. Nec te prajtereun-
cuissc.
dum existimes, te, inquam, tonsura cicricum, sed EPISTOLA CCVII.
vita el morlbus* triennium cum tuo comphce N. -g Humanasres?eternoregiconsiIio cum semperDi-
Vos, inqnam, omnes autdignos paenitenlia; fructus vinilas ostenderit, tum praecipue vcstro tempore
EcclesiK catholicjK ostendelis, aut velut ethnici et
consiiiorum suorumvos esse materiam voluit.Exal-
publicani ab Ecclesia cathoHca gladio sancti Spiri- tavit enim vos et humihavit, eamque humilitatem
tus propulsabimini. sua bonilatc modificans, extenuans, atque cum
EPISTOLA CCIV. summa multorum populorum prosequente favore,
vestroe sedi restiluit, ct lanquam aurum in fornace
Suscepla querimonia,reverende pater,scripsimus
cum fratribusetcoepiscopis nostris proeademcau- probatum in suadomo clarius relucerejussit.Laudo
igituretglorifico misericoi^diasetmiseralionesejus,
sa,contemporibusquoqueve3triscommonitoriasmi-
cum in vobis, tum in me, quem peregrinum,toto-
simus htteras. Erit ergo vestroe prudentiae propter
resipuerint, eos q"e, ut ita dicam, orbe profugum quandoque re-
pacis charitatisque custodiam, si

Quod quiescere jussit, certaque consistere terra. Dirigo

velut exorbitantesfiiios blande su.scipere. si,
vobis multum dilectum.quemla sacro fonte mesus-
quodabsil,in mahtia persevcraverint, tuncin cele-
C'Pere voluistis. Sed utrum nobiserudiendum mit-
bri Ecclesiae loco nostra^ vocationis scriptaadlegcn-
dumproponijubemus.Deindeexcommunicationem q terere debeatis, nonest nostri judicu.Si emmrecu-
rationabiliter conscriptam, etavobissolemniterce-
samus, iugrati forlasse apparemus et si laudamus
;

lebratamcelebri affigi loco,ejusqueexemplar nobis quiddam estsinistrumpuero. Quodtemporumdiffi-

quoniam cultasinluierit, nostro imputabitur vitio.
dirigi, ut idemin nostris fiat Ecclesiis.Et
eruditum vobisciericum mitli orastis, qui in his et
EPISTOLA CCVIII.

in aliis adjumento esse posset, cum redierit meus

GERBERTUS FULCONI EPISCOPO AMBIANENSI.
Inter variasmagnarumrerurn occupationesnulla
D., dabimus operam ut vestris deserviat obsequiis.
molestia magis afficimur quam vestrorum exces-
EPISTOLA CCV.
suum crebrarelatione. Etsienim totius mctropolis
Quanto moderamine salusanimarum tractanda Remorum cura nobis injuncta est, sed vestri potissi-
sit, el vestra fralernitas novit,summoperepensan- mum, qui et annorum teneritudine, etmorum levi-
dum est, ut ne quid nimis. Ecce enim dumjudicii tatepondussacerdotale necdum ferre didicistis.Cur
severilatem in Ecclesiam sciiicet exercetis,modum ergo.contra pactumincommunestatutum,usquead
a palribus constitutum transc«5ndislis. Nam qua^ tempus consilii pervasionem in propria paroechia
\ coacilia vel decreta parvulos baptizari, vel fideies Nec in hoc enim alleviamini, siresEccie-
fecistis?
'
in coemeteriis sepcliri veluerunl? Quod si is locus
siae cum hoc nisi lcgibus fieri
sunt quas diripuistis,
interdicto veslro,et, ut solemniter dicamus, veslro
non iiceat. Accessit ad hoc illicitumarmorum prae-
banno jure tenetur astrictus, liceret innocenlibus j) sumpiio, Ecclesise violatio,quasi sacerdoti omniain
parucbianis ad alia Iransmigrare loca,suisqueIega-
ecclesiis liceant. Sed, ait Apostolus, omnia mihi li-
liler uti sacris. Moneo igitur paternitatem vestram
cent, sed non omnia cxpediunt. Liccntpcrlibcrumar-
raodumjudicii temperare, lolumque ncgolium ila
scd non expediunt
bitrium, quo male usi estis :

porlractarc,utanteoculos divinaeMajestatis placere

per juradivina,qua3 contempsistis.Monemusitaquo
possilis, et coepiscoporumjudicionon displiccatis.
I
fralernilatem vestram errata corrigcre, et nobis
Varios mali temporis diu jam sulferens molus, ad
I
quos olfcndistis, si placet, satisfacere, ut horum
i veslrura solatiura tanquamad tutisimura confugio
excessuum recognilio muitorum peccatorum possil
,
portum. Alioquin,autvcstra solabimuropc, aut pe-
esse abolilio.
regrina nobis expetendasubsidia.
.

EPISTOLA CCIX.
EPISTOLA CCVI. GERBERTUS ARCHEMBALDO ARCHIEPISCOPO
GERBF.RTUS ADHELAIDI IMPEUATRICI. TUKONENSI.
SaepenumeromecumrcputansubiaamfideSjVcri- Querelam veslram nonsine fraternacompassionG
263 SlLVESTRl II PAP^. OPP PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 204

suscepimus. Uudc consilium cl auxilium,quantum A EPISTOLA CCXII.

nostra inlerest, non diifcrimus. Quia enim elcrus, GERBERTUS ARNULFO AURELIANENSI EPISCOPO
ut dicitis, heatiMartini benedictionern vestram re-
Nullo genere locutionis affectum animi nostri erga
nuit, fiat utscriptum cst Nob.dt bencdictionem, ct
:

vos explicare valeo, quippc qui omni simulatione

elongabitur ab eo. Pro acceptavero injuria repulsio-
meicaplionispericlilarer. Quoemihi vilanda essent,
nis, pulverem calceamenti exculiendum esse conlra
quseve sequenda docuistis,monuLslis,praiscripsistis.
illos Dominus docet.
Et nuncquidem omni conamine, omnique nisu
EPISTOLA CCX.
secundum mcum scire et posse grales quas valeo
ADELAIDI IMPERATRICI GERBERTUlS.
Incredibili pene et nimium scelerata relatione
rependo, vestra;que ciientete et disposilioni me
meaque omniacommitto;nondubiamspempro rae
tantodolore affectussum, utlumenoculorum prope
gerens prajclara principia felices habitura. Et quo
plorando amiserim. Sed quia jubetis ut vos adeam,
niam synodum unde omnixe precor neingenlos
consolationemqueimpendam,remquidembonam,
sed impossibilem imperalis. Transierunt enim dies
curffi, qujE me ad pra^sens totum sibi vindicant,

mei, dulcisdominaet gloriosa, senectusmea mihi

Ecclesia? nostrte officiant. Dum enim postpaululum
diem minatur ultimum. Latera
'i^^j'^'^^*^ P^°P'^'^ respirare licebit,et de his et de
pleuresis occupat, B aliis in vestrapra^sentia vestra exspectabimus sen-
linniuntaures,distillant oculi,lotumquecorpus con.
tentiam.
tinuis pungitur stimulis. Totus hic annus me in

lecto a doloribus decumbentem vidit, et nunc vix

EPISTOLA CCXIII.

resurgentem recidivi dolores alternis prfficipitant GERBERTUS METENSI EPISCOPO.

diebus. Quod si quid requiei a doloribus dabitur, Licet ea quseinuobis est virtusmu^tisanteinno-
vestri beneficii immemor esse non potero. Licet tuerit modis,nunc tamen ex superabundanti verbis
sufficere posse videatur quod synodus Nica-na de et sententiis affectum sui explicans vel super cande-
communione privalis definit,ut hi qui abj iciuntur ab labrum effulsit. Quia enim Aposlolus ait : Gaudete
aliis non recipiantur, omni jussioni vestra? paremus cian gaudcntibus, fiete cum flentibns, me a fratrum
tum in his, tum in quibushbet honestis et compe- meorumindebitaperseculioneliberatumlsetoanimo
tentibus negotiis.Sed quiacum magnomoderamine accepistis, vesque meis periculis nunc interfuisse
salus animarum tractanda est, nec quisquam prse- doluistis. Quapropter et absens grates rependo, et
propere a corpore ct sanguinc Filii Deisubmoven- prsesehs servitutis pensum si libet excipio. Csete-
dus, per quod mysterium vera vivitur vita, et quo rum aliamemoraludignanon satis adhuccora-
juste privatus vivens mortuus est, dignum ducimus perta habemus.
militaremvirumnostraprimumadmonitioneconve- EPISTOLA CCXIV.
niendum, si forte resipiscat, et vestrae reverentiee GERBERTUS VERDUNENSl EPISCOPO.
satisfaciat. Et nos quidem illum jam dudum pro his
Communes filii R. et D. laetificaverunt nos ex
proque ahis excessibus, a liminibus tantum Ecclesiae
dulci rerum commutatione. Quiaenim, ut aitApo-
cum aliis quibusdam submovimus, post separaturi a
stolus : Corrumpunt rnores bonos colloquia mala,
corporeDomini, ac deindeafideliumcommunione,
nec vos simplicitate gaudentesquorumdam Gallo-
uthis quibusdamgradibus sueesaluUs admoneatur,
rum affectus varios et perplexos dulces in ore,
etunius contagiopro hujusce temporis male,neces-
amaros in corde subito deprehendere potuistis, ad
saria sub nominemilitari cohabitatione,popuIusDei
nullaeorumcommenlitiastuporisplena non imme-
minusinficiatur,soIusquesuam interimportet mali-
rito mutati estis. Sed quia ingenita vobis prudentia
tiam, ignominiam et ruinam.
diutius illudi non potuit, eorum simulationem ac
EPISTOLA CCXI. dissimulationem vos ad plenum iutellexisse gaude-
CANONICIS SANCTI MARTINI EX PERSONA EPISCOPORUM mus. Unde filium nostruin D.quemin multarerum
j)
Omnes episcopi qui ad concilium venerunt inec-
erudilum interprelem fidum omniumqu»
scientia
clesia sancti Pauli, omnibus clericis de monasterio
in commune placcant habere poterimus. Vale.
sancli Martini.
Audila fama vestra; rebellionis contra fratrem EPISTOLA CCXV.
nostrum Turonicse civitatis episcopum, haslitteras AD AZELINUM EPISCOPUM LAUDUNENSKM.
direximus, in commune decernentes, quatenus aut {Vide infra in epistolis et diplomatibus post susct-
cum vestro episcopo redeatis in gratiam,aul ad pla- ptum summum ponti/icatum scriptis.)
citum Chelsc habendum veniatis pro discordia diu
EPISTOLA CCXV.
rctenta rationemreddituri VII Id.Maii. Quod si non
feceritis, sciatis vospercelli censura canonicae distri- AD ARNULFUM REMENSEM ARCHlEPISCOPUMj
ctionis. [Vide ibid.)
2f.r> SECTIO.— ANTE SUMMUM PONTIFICATUM 266

SUPPLEMENTUM AD GERBERTI EPISTOLAS

EDITIONIS DUCHESMI.
{Acles de la province ecclesiattique de lieims, t. I, pag. 64b seq.)

EPISTOLA PHIMA. A fus inler bustcs regis invcnitur,synodorepra3senta-

AD VlLDEROnUM ARGENTINENSEM EnSCOPUM. lur, pro lot tantisque flagiliisrationemredderede-

De Anuilfi dcposidone. poscitur: qui diu secum ac cum suis complicibus
Vii.DERODO Argentina? oivilatis episoopo Ger- multum deliberans, sua sponte in confessionem
BERTUS. peccatorum suorum erupit, suisque confessionibus
Bene concepla meliusquc retenta casta societas alios testes adbibuit, crimina sua in libellum con-

praestanli officio... cum me remolum, vixque solo tulit, eique coram Ecclesia viva voce recitato sub-
noniine cognitum, fidi interpretis dulci alloquiore- scripsit ; insignia sacerdotii deposuit coque seabdi-

creasti, eoque prcPslanli officio palam fecisti, cui cavit, confessoribus suisac lestibus attcstantibus et
et quanto Helvetia pareat sacerdoti. Arnulfus regis respondentibus : secundum professionem et sub-

Lolburii, ut fama postquam suum episco-

est, filius, scriptionem tuam, cessa ab officio... Respondent
pum dolo et fraude circumventum cum propria regem Arnulfo veniam tribuisse, nec postea quid-
urbe captivavit.post mullum cruorem bumani san- quam veniabile commisisse; Romano pontificiinju-
guinis a se elTusi, post pra^das et incendia in con- riam faclani, quasi sinc ejus auctoritate, etsineju-
venlutotius Gallifc episcoporum damnatus est(32). ribus resuniptis deponere non debuerit. . .In epilogo:

ac deinde post obilumAdalberonis a solo Adalberone -d ego multum jactatus terris et alto, dum philo-
ille

episcopo Laudunensi reconciliatus spe obtinendae sophorum inventa prosequor, dum gentes indi-
pacis, metropoli Remorum donatus, acceptisabeo sciplinalas fugiu et non evado. Ego, inquam, qui
terribilibus sacranientis et libellari profcssione,pro magna; urbis Remorum prodita^, et captivi ac spo-
fide suis regibus conservanda, quam viva voce in liati populi pars non parvafui, ad te quasi ad tu-

conventuEcclesieerecitavit (33)et propria manusub- tissimumrefugio portum.Ergofluctuanti salutarem

scribendo roboravit. Necdum a sua ordinatione porrigc manum,fessum alleva; edax livordifTamavit
sextus mcnsis elapsus erat, et ecce urbem ab eo mealteriusinvasisse sedem,meo instinctupastorem
proditam bostis invasit, sanctuarium Dei polluit, captum, accusatum, dejectum quod ita non esse
:

spolia diripuit, clerum et populum captivavit. Post sacerdotalis dignitas Gallica testis est, testes reges
liaec vero Arnulfus suos pra?dones sub anatbemate et proceres, cur egenus et exsul, nec genere nec
posuil, et ut idem facerent Galliarum episcopi im- divitiis adjutus, multis locupletibus et nobilitate
peravit; proidiaecclesite qua? persacramentum suis parentum conspicuis quodtui es^
pra^Iatus sit, nisi

militibus dederat abstulit, bostibus contulit ; con- muneris,bone Jesu.qui de stercore erigispauperem
juratorum manumcuntrasuum regem ejusqueexer- ut sedeat cum priucipibus. Tu scis me Germaniam
citum in aciem sub signis Caroli perduxit. Interea ^ etBelgium semper honorasse ut dominam,coluisso
legatis et lilteris synodicis Romanus pontifex, ut utmatrem.., Et nunc quidem a te dulces atfectus
ecclesiai turbata» subveniat admonetur
sed nequc ; quos perdidi reposco tuumque antistitem Will.
;

cathulicis, neque clericis consulentibus consulit. gralia? indebite amissai reconciliatorem fieri oro,
Itaquc gravium episcoporumfacto consuIlu,legatis mea^queinterpretem innocentiae coram praesulibus
et litteris synodicis, ac trina admonitione Arnulfus coram regenostro, cui favondo tempore regis Lo-
convenitur, decem et octo conlinuis mensibus,uta tharii gladiis hustium addictus sum.Et nuncquidem
coepto furore desisteret, scquc a scelere proditionis mala pro bonis retribuuntur nobis, ab his quos
el rebellionis quo impetcbatur regulariter purgaret, pacis amatores innocentum protectores existima-
noluit;3ed cuma se fautores nequitiae su<e discedcre bamus. Pressa jacet tyrannide omnis ecclesia Gal-
sensit, tcrritus regem adiil, novisquesacramcntis, lorum, atqui non a Gallis, sed ad his sperabatur
acnovisreruinconditionibusregiai mensa.-parliceps salus sedunasalushominis,Christe,tu es ctRom.i
; ;

eCFectus cst, atque ita iraregis sedata,omni se cri- omnium Ecclesiarum hactenus habita matcr,bonis
mine exutum credidit indeque mox rediens fidem
; maledicere, malisbenedicere fertur, et quibusnec
sacramentorum rupit, conditionibus non servatis ave dicendum est, communicare, tuamque legem
' ii quorum intererat, toties decipi, loties bonis pri-
;
D zelantes damnare, abutens ligandi atque sulvendi
ni non fcrentes Lauduniarcem occupant. Arnul- potestatc a te accepta ^3i)

(32) Voyez de Rcims, de Tan 987.

le concile admitmtrativea dela villedelleims (tom. I, pag. 179),
^33) Vuyezscrmont d'ArnouI.
le roiit ajoutfie aux actes pretendus de ce concile
{34) Marlot a donn/; un fragment de cette lcttre beaucuup [)lus lungue qu'elle n'est ici, mais avec
(tom. II, pag. ol). Les 6ditf!urs ducuncile deSaint- des carrct6rc3 visiblos d^altcration; elle se trouve
Basle, et dapr^s eux .M. Varin, dans ses A/c/tices surchargce de passages dTIincmar, 6videmment,
Patrol. c.mi.x.
 :

S67 SILVKSTRI 11 PAP;E OPP. PARS IH EPIST. ET DIPLOM. 268

EPISTOIA II. A appellanduscst. Neque vero Gregorii scnlenlia, ni

a(leniitcorporalem,veIsibi vel alleri homicidaest :

AD SEGVVlNUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM.

hicquisibi,velaUeri vitamsempiternam, quonomi-
(Anno 993.) ne populum relata,inepiscoposreferri potest:«Sive,
Dc inUrdicio contraPatresconcilii Basolensis lato (3;>). inquil, jusle sive injuste obliget pastor, sentenlia
Oportuerat quidem prudentiam veslram callido- pastoris gi^egi timendaest.»>ionenim episcopigrex

rumhominum versutias evitasse, et vocem Domini dicitur: sed populus.Quanlum namque vitapastoris
audire dicentis:.'Sidixerintvobis:Eccehic Christus, distat a grege, tantum vila pastoris distare debet a
autecce iilic, nolile sectari (!/««//, xxiv). » Romce plebe. iNon igitur a sacra communione, quasi cri-

dicilur esse qui ea quifi damnatisjustificet, et quai minosiconfessi,vel convicti,suspendidebuistis (36)

damnet et nos dicimus quodDei tan-
justa putatis :
neque verovelutirebellis ac refuga,quiasacrosancta
tum non hominis, ca quai videntur justa
est, et concilia nunquam devitastis : maxime cum aclus

damnare, et quai mala putantur,justificare.«Deus, et conscientia sit pura, nec legalis sententia dam-
inquit Apostolus, est qui jusliflcat, quis est qui nationis in vos adhuc sit lala, nec legibus inferii
condemnet?') {Rom. vni.) Consequitur ergosi Deus possit. Legalis ideo illala non est, quia Gregorius
condemnat, ut non sit qui juslificet. Deus dicit : B dicit : « Sententia sine scripto prolata, nec nomen
« Si peccaverit in le frater tuus, vade et corripe sentenliai habere merelur. » Legibus inferri non
eum inler le et ipsum solum {Matth. xviii). » etre- potest, quia magnus Leo papa dicit « Non tene-
:

liqua« usque ut ethnicus et publicaiius.» Quomodo tur Petri privilegium, ubicunque non ex aequitate
ergo eemuli dicunt quod in Arnulfi dejeclione, Ro- ferturjudicium.»Xon est ergo dandaoccasionostris
mani episcopi judicium exhpectandum fuit? Pole- a?mulis, ut sacerdotiu:n, quod ubique unum est,

runtne docere Romani episcopijudiciumDcijudicio sicut Ecclesia catholica una est, ita uni subjicivi-

majusesse ? Scd priinus Romanorum episcopus.imo detur, ut et pecunia, gratia, metu vel ignorantia

ipsorum apostolorum princeps, clamat « Oportet :

corrupto nemo sacerdosessepossit, nisi quem sibi

magis obedire Deo quam hominibus(Ac/. v).»Cla- ha2 virtutes commendarint. Sit lex communis Ec-

mat et ipse orbis terrarum magister Paulus « Si : clesiai catholicae evangelium, Apostoli, Prophetae,
quis vobis annunliaverit pra^ter quod accepistis, canones spiritu Dei constituti, ettotius mundireve-
etiam angclus de ccelo, anathema sit [Galat. i). » rentiaconsecrali,decretasedisapostolicseabhisnon
NumquiaMarccllinuspapaJovi Ihura incendit, ideo discordantia,et qui per contemptum ab his deviave-

cunctisepiscopisthurificandumfuil.?Constanterdico ^ rit,per haecjudicetur,per hfficabjiciatur. Porrohsec

quod si Romanus episcopus in fratrem peccavent, servanti,et pro viribus exsequenti, sit pax contiuua
saipiusquc admonitus Ecclesiam non audierit,hic. etcontinuo sempiterna. Vos bene valere optamus.
inquam, Romanus episccpus prsecepto Dei est ha- xxccv. Iterum valete, et a sacrosanctis et mysticis

bcndus sicut ethnicus et publicanus. Quanto enim suspendere vos nolite.Qui enim accusatus ante judi-
gradusaltior, tanto ruina gravior est. Quod si pro- cem tacet, confitetur ; etqui judice judicantepoenae
pterea'suacommunionenosindignosducit,quiacon- se addicit, confilelur. Confessio autem fit aut salu-
tra Evangelium sentiendi nuUus nostrum consentit, tis aut perditionis causa: salutis, cum quis confite-
non ideo acommunioneChristi nos separare poterit: tur de se vcra ;
perditionis, cum falsa de se con-
cum etiam presbyter, nisi confessus aut convictus, fingit, vel in se patitur confingi. Tacere ergo ante
ab officio removeri non debeat, pra^sertim eum judicem confiteri est:confiteri porro falsa etmor-
Apostolus dicat: « Quis nos separabit a charitate talia crimina, homicidai est : quia omnis qui sibi

Christi ? » Et iterum « Certus sum enim quod ne-

: mortis causa fuerit, major homicida est.Et Domi-
que mors, neque vita, etc. {Rom. viii). » Et quai- nus dicit : « Ex ore tuo te judico. Repellenda igi-
nam major separatio, quam a Filii Dei corpore et tur falsa accusatio, et contemnenda illegalis judi-
sangume, quiquotidie pro nostraimmolatursalule, D catio : ne, dum volumus videri innocentes corani
quemlibetfidelium removere?Quodsi hic,qui vitam Ecclesia, efficiamur nocentes (37).

ajout6siir(jeuvredeGcrbert.Le texte quenousdon- dont les termcs pcu mcsur6s accusent le depit de
nons ici, malgr6 ses lacunes,nous a paru plus au- recrivain. Toutefois nous ferons observer quecette
thenlique,etparcons(^quentpr6f(!!rable:nousravons lettre a pass6 par les memes mains que les actes
tir6 de lacollcclion dc U.Marlenne,tom. J, col 351. du concile de Saint-Basle.
(3;))Le pape JeanXV,inslruil parquelques 6vcques (36) Le continuateur dAimoin pretend que Se-
decc(iuis'('!taitpassdauconciic dcSaint-Basle, cassa guin nc consentit pas ;\ la d6posilion d'ArnouI il :

^esactcs de ceconcilc,etsus))cndit de leursfonctions parait pourtaulqu'il souscrivit les actcs duconcile,

lous lcs 6vcqucsqui avaicnt pris parlila deposilion puis(ju il fui frapp6 de suspenso.

d'Arnoul. Gerbcrt, dont relcction sc Irouvaitainsi (37) Baronius, Annal. ad an. 993 ; Labbe, tom.
annulee, fit tous ses efforts pourportcr les eveques IX ; Uardouin, lom. VI, ctc.
ii m6priser la censurc.
Cest le but do celtclottre,
209 SECTIO II.- EPISTOL.E ET DIPLOMATA PONTIFICIA. 570

JURAMENTUM
Prceslituni a Petro ahbatc Classensi Sanct/ Apollinarls Gerberto arcliiepiscopo
Ravennali
(Anno 008, 30 Novembris.)
(Anno/. Camaldul., tom .pag. 1*7, ex aulhenlico archivi Classensis.)

Exemplum in^tiumenti, cujus tenor talis est : A sU-am infidclilatcmmesociahOjSedlolisviribusmcis

In nomine Patris, el Filii, et Spiritus sancti,anno, contra illos staljo pro vestrafideUtato,et (^uidquid ab
Deo propilio, ponlificalus domni Gregorii quinti illis scire potuero, aut per me, aut per meum mis-
et univcrsalispapa? in apostoiica sacratissima beati sum nuntiare vobis, aut vestris fidelibus, studebo
Pelri apostoli sede lertio, atque impeFante domno cito ut potuero et bene poUiceor ut nunquani
;

Ottoue tertio juniore auno tertio, die tricesimo diebus mea; aut ad papam, aut ad majorem
vitoe

mensis Novembris, indictione decima, Ravenna;. velcoa3qualempatriarcham,autadimperatorem,aut

Pastorahsacpontilioisdomnietsanctissimietbea- regem velaliquam personammajorcm,vel minorem
tissimiGerberti ai"chicpiscopi sanctae RavennatisEc- vadam,autmissummittamcontrasanctam vestram
c]esiae,et investitormeoprovidcntiaatquerespectio, dominammeamRavennatemEcclesiam,aut contra
qui licet mihi indigno famulo tuo, nuUis sutrraganti- vestramvestrorumque voluntatem agenspernullum
bus meritis, sua3 laudis sua^que pictatis clementia, ingenium sine vestra vel vestrorumsuccessoruaili-
sicut et onmibus subjeclis suis, mihi largitlua suai ccntia.Infestivitatibusquoquesanctorummartyrum
misericordiiB viscera clementer impendere, respi- ApoUinariset Vitalis omniannoad synodum secun-
ranle illi divina virtule, dignatus est super me af- dum antiquamconsuetudinem occurrerepromitto,
tluentemsua;pietatismisericordia!exhibere,etmeli- excepta causa infirmilatis et itineris. Et de rcbus
cetindignum etinimerito et incceuobiosanctiApol- monasterii Sancti Apollinaris, in quo me ordinare
linai-isChristimarlyrisadconservandam snncti Be- disponitis ad nuilam minorationem ab hac hora in
nedictiregulam,etadcustodiendam secundumme- antea aliquamscripturam aut chartam facere pra>
amintelligentiam elpossibilitatem gratia operante sumam, nisi tantum pcr libellos aut emphyteu-
divinaconstituere me abbatemdignatusest. Idcirco sim bona renovanda sicut per nostros antecessores
ego prcsbyter et monachus,etelectusacongregatio- lirmiter sunt, seu prout melius posuero. Res ejus-
ne monasterii Sancti Apollinaris, quodvocatur ad dem monasterii et possessiones omnesad meliora-
Classem,promittoperhocsanctura altare et sanctas tionem renovabo, et ealocaquceadpensionemdata
ibidem conditas reliquias, et ha:;c sancta Dei quatuor sunt completa hffireditate contrahentium in salario
Evangelia, quia ab hac hora inantea fidelis sum et jure, prout valuero, administrandasfruges recolli-
ero omnibus diebus vita; mea; sancta;domina; me<E gere totis viribus repromilto, quod ut vere ab om«
Ravennati Ecclesiae, et tibi domno meo Gerberto nibus credatur, et in futuro tempore a me obser-
archiepiscopoEcclesia^sanctffiRavennatisperrectam „ vetur, manu propria scripsi.
fidemluisquesuccessoribusinperpetuum,etomncm Ego Petrus monachus,et presbyter et abbas mo-
jus.-iionem,voluntutem, seu consuetudinem sancla; nastcrii Sancti Appollinaris in Classe, in hac j^ro-
RavennalisEcclesia; polliceor secundum meumposse missione manu propria scripsi.
completurura esse, elcuminiraicis vestrisnunquam Et ego Artusinus notarius exemplavi.
ad damnitatem sanctic Ravenuatis Ecclesia; et ve-

SEGTIO SECUNDA.
EPISTOL.E ET DECRETA PONTIFICIA

Sylvester H mona^terium S. Lamhcrti Seonensc , pc- D Si loca vcl monasteriareligiosis personis ac Deo
tentibus /undatore Aribone cornite et Oltonc IH devotis constructano.^trapontificali auctoritate cor-
imperulore, confirmal juribusque ornat, ea leye ul roborare et subliraare conamur, hoc procul dubio
smgulis annis denarii xii sedi liomanx soluuntur a ad utriusque bcatitudinis pra;mium nobis profutu-
monachis. j.^,,!, jyr,. crcdimus. Uuupropter noverit oninium
(Anno 099.) saiicla; Dei Ecclcsitcfidelium tampra;sentium quam,
[Monumenta Hoica, Monachii 1763, 4", tom. 11, futurorum industria, qualiter Aribo comes, pro
pag. 123.] animaj suaj reraedio suoruraquepareutura,inquo-
SiLVESTER episcopus, scrvus servorum Dei. dam suoe proprictalis loco olim Burgili vocalo, scd
271 SILVESTRI II PAP.E OPP. PARS III.- EPIST. ET DIPLOM. !27S

modo ab incolisSeuva Cella saiicti Landporli niar- A. vator hiijusnoslri piivilogii exslitcrit, benedictionis
lyrisdicto,monasterium in lionoremejusdem sancli gratiam et vitam aiternam aDomino consequatur.

martyris Landpertiamplilicobenignitatisconamine Scriptum per manus Petri notarii et scriniarii

construxit,adaugmentandum suse salutispra?.mium S. R. E.
et ex auctoritatesanctiPetri principisapostolorum Data xiv Kal. Maii, anno Dominiaa^ incarnatio-
libertalisarbilrio corroboralum fieripostulavit. Igi- nis 1)99, indiclione xii.
lur ex bac re gloriosissimi imperatoris Augiisti Ot- IL
tonis lertii piis interventionibus nostra apostolica Stlvester 11 papa monabtcru Fuldensis privilegia,
Land-
aucloritas persuasa, pra;fato sancti martyris petente Erkanhaldo abbate, confirmat.
perti monasterioperhujusprevilegiiseriemliberum (Anno999, 31Decemb.)
habere concessit arl'itrium, ac ut monachis Deo [Dronke, Cod. diplom. Fuld., pag. 341.]
inibi servienlibus licoat secundum regulare beali SiLVESTER episcopus, servus servorum Dei, di-
Benedictiabbatis dccretumeligere sibi abbatem.In- lectissimo filio Erkanbaldo venerabili abbati sacri
super etiam placuit auctoritati nostrse concedere, monasterii Salvatoris nostriJesuChristi cunctisque
ut prailibatus conscrvator monasterii advocatione tuis successpribus abbatibus ejusdem coenobii in
utatur quandiu superstes est ; sed post ipsius de- Bperpetuum.
cessumpotenter eligat sibi abbas cum fratribusad- Pontificiinostricuranosiirgetsanctarum omnium
vocatum quemcunque utilioremcomprobaverint; et Dei Ecclesiarum utilitatibus favere ac, secundum
ut absque omnijuga contradictione cujuscunque quod unaquaque in proprio slatumansurasit,con-
personaj cuncta loca urbana vel rustica, diversa gruum eis impertiresuffragium.Quocirca, dilectis-
pra?dia, culta vel inculta, cum omnibus eorum sime fili, omniaquse a prffidecessoribusnostris jure
appendiciis qua; ab aliquibus Christianis concessa ac rationabililer tui postulavere prsecessores, tibi

sunt vel concedenlur, cum omni securitate quie- luisque successoribus perpetuo confirmamus. Mo-
tus possideat atque disponat, et post eum uni- nasleriumergo Fuldense,quod sanctissimus Christi
versi successores sui abbates in perpetuum. Qua martyr Bonifacius primitus construxit, et regumac
ratione ipsum saepe prailibatum munasterium per principumdonariis propriisquefacultatibusmagni-
defensionem sanctfe Romance Ecclcsiaj liberalitate fice ditavit, cum omnibuscellis, ecclesiis, curtibus,
noslri privilcgii confirmamus,ut neque nos,neque cunctisque ad se pertincntibus tibi nostri privilegii
uUi nostrorum successorumpontificum^seu quilibet praiceptione concedimus et confirmamus,ut nullus
imperator aut rex, vendendi sive prsestandi in inde futurus abbas consecrationem unquam prse
beneficium vel tradendi liabeat polestatem et ; sumat accipere nisi ab hac sede apostolica. Inter
nullus dux, archiepiscopus, episcopus, comes, sive omniaGermanifficoenobiaprimum ordinemsedendi
aliqua pcrsona audeat inquietare, vel molestarc, sive judicandi et concilium habendi tibi tuisque suc-
sive de rebus suis aliquid. sine voluntate abbatis cessoribus attribuimus. Nulli episcoporum, archi-
sibi usurpare. Et pro respectu testimonioque con- episcoporum, patriarcharum temere, ni.si a vobis
honorexn,apostoIorum xii de-
cessaelibertatis, sub accepta licentia, super altare vestri patrocinii mis-
narii ad limina apostolorum Petri et Pauli omni sarum solemnia celebrare liceat. NuUius persona
anno defcrantur. Et si omni anno pra?sentari im- principis neque totum neque partem de rebus
possibile fuerit, infra spatium annorum xii per- monasterii alicui mortalium subdere vel sub be-
solvantur. Et pro vivo Romano pontifice ad mis- neficii nomine dare praisumat, sed soli Romanse
sam amodo omni die una collccta fiat. Similiteret sedi specialiter Fuldensis ecclesia semper libera
pro defunctis. Si quisautem temerario ausu, quod securaquc deserviat. Si, quod absit, aliquis abbas
fieri non credimus, contra hujus nostra? apostoli- de vestro monasterio aliquo crimine infamis fue-
cse confirmationis seriem venire aut agere tenta- rit, constituimus ac praecipimus ut pulsationis
verit, sciat se domini nostri apostolorum princi- judicium non sentiat, donec a nostra apostolica
j)
pis Petri anathematis vinculo innodatum, et cum sedc audiatur et examinetur. Liceat etiam tibi,
diabolo et ejusatrocissimis pompis,atque cumJuda charissime fili, tuisque successoribus abbatibus
Domini ct Salvatoris Jesu Christiin aiter-
traditorc ejusdem monasterii episcoporum more apostoli-
num ignem concremandum simul et in voragi-
; cam sedem ad defensionem lui tuaeque Ecclesiae
nem tartareamdcmissuscum impiis deficiat.Admo- appcllare ac contra omnes a^mulos vestros Roma-
dum notumsilomnibusChristifideIibus,quod sihoc na? majestati < scuto vos defonsare. Dccernimus
pvfficeptum mouin non potuorit ista stabililate,qiiod boc quoqiic doliborantes ut oongruis tcmporibus
absit, a?tcrnalitcrpermancrc ; mox absque univor- nostra? sollioitudini intinietur qualiter religio mo-
sorum contradictionc rectorum ista abbalia sub nastica regulari habitu dirigatur et concordia fra-
prajfata? ingenuilatis honore, redcat liberalitor in trum ecclesiastico studio cuslodiatur, ne forte,
proprietatcm proximo ha;redi de pra?dicti comitis quod absit, sub hujus privilegii oblenlu animus
Aribonis genere. Ea lege ut nec ipse propric uta- grossusqiic rectitudinisveslra.^ a norma jusliliae re-
tur, sed fidelis sit conservator doncc itorum clc- torqucatur. Inlcrdicimus, et hocsecundum deore-
menter habeatur sicut alia? liberales abbatiai rc- lum Zacharia; antecessoris nostri, ne ulla femina
gali luitoue providQndse. Qui vcro custos elobscr- idemmonasteriumingrediatui'. Sed ethocsummQ»
 273 SECTIO II. — EPISTOL/E ET DIPLOMATA POXTIEICIA. 274

pereprsecipimuset commonemus ut nullusderedi- A vel liac occasione in improperii contra tc verba

tibus el fundis vel decimiscaHerisquo (idcliumobla- exardescat; sednostrate ubiqueauctoritas muniat,
tionibus a sancto Bonifacio martyre nHiUis(|uealiis Confirmanms
eliamsi conscientiai reatus accurrat.
principibus Deo ibidemoblatis aliquid piieter legi- insupor concedimus archiepiscopatum Re-
tibi et

tima ministerialium bcneficia auferat vel cuiquam mensem in integrum, cum omnibus episcopatibus
pra'stet, sedsicut bcatus illepatronus vester consti- sibi subjcctis, seu cum omnibus monasteriis,plebi-

tuit, omnia sint rata el ordinata, tam ea qu;e ad l)us, titulis ct capellis, alque cortibus, castellis,
hospitalepauperum el portam hospitum quamqua; villis, casalibus, et cum omnibus rebus ad Eccle-
ad necessitates fratrum pertinere videntur. Super siam Remensem pertinentibus, salvo et inviolabili
hjEc omniaconstituimusperhujusdecreti paginam, testamento beati Remigii Francorumapostoli. Sta-
quam aucloritale principis aposlolorum confirma- tuentes apostolica censura sub divini judicii obte-
mus, ut si quis hanc privilesrii nostri cliartam te- stalione, et analhemalisinterdictione, ut nulli un-
merare audeat, anathema sit et iram Dei omnipo- quam nostrorum successorum pontificum, vel aliai
lentisincurrensacoetusanctorumexcommunicetur, qua?libet magnaj parvseque personae hoc nostrum
et nihilominus pra^fati monasterii dignitas anobis privilegium infringere liceat. Si quis vero, quod ab-
indulta perpetualitcr inviolata permaneat. B sit, hocRomanumdecrecumviolare tentaverit,ana-

Scriptum per manus Anloiiii notarii etscriniarii thema sit.

sanctie Romana? Ecclesiae. Bene valete. IV.
Datum II Kal. Januar. per manum Joannis epi- Silvestri II papse epistola cle electione Theotardi in
scopi sancta? Albanensis Ecclesiae et bibliothecarii episcopum Aniciensem.
sanctaeapostolica!sedis,anno,Deopropitio,pontifica (Anno 999.)
tus domiiiSilvestri junioris papse prima,imperante [Mansi ConciL, tom. XIX, col. 244]
domno Oltone III" pacifico, imperii ejus anno III",
SiLVESTER servus servorum Dei, dilectissimo in
indictione xiii. Domino filio Tueotardo, sanctae Vallavensis Eccle-
siae epi copo.
III.
Quoties quaestiones ex adverso oriunlur, oportet
Silcesler II papa Aniulfo Rememi, qnibusdam exces-
sibus poniificali /tonore privato, quia ejus abdicatio ut synodaliconcilio flnisqua;ratur,et secundum sy-
Romano assensu caruerit, » concedit ut, recepto ba- nodalem deflnitionem.quodstatutum fueritimplea-
culo et annulo, archiepiscopali officiofungatur et om-
tur. Quocirca, quia constat ex generali synodo ha-
nibus insigtiibus solitornore pcrfruatur. — Ecclesise bita(38) Romae,Stephanum tuse. Ecclesiae invasorem
Remensis privilegia confirmat.
a praedecessore nostro Gregorio V jure damnatura,
(Anno 999)
et ab omni sacerdotali depositum,quodGui-
offlcio
[Duchesne, Hist. Franc script., II, 843.]
done vivente episcopo avunculo et pracdecessore suo
SiLVESTER episcopus, servus servorum Dei, dile- sit electus,sine cleri et populi voluntate, et a qui-
cto in Christo filio ARNCLFOsanclai RemensisEccle- busdam tantum episcopis in episcop um post ej us mo-
sise archiepiscopo. rtem sit ordinatus, et quia in ea synodo clericis in
Apostolici culminis est non solum peccantibus Deo famulantibus,licentia alium
Vallavensi ecclesia
consulere, verum etiam la})S0s erigere, et propriis eligendiepiscopum prius concessa,decretum est ut
privalos gradibus reparatae dignitatis insignibusin- corum electus a Romano pontifice iii episcopum or-
fnrmare ; ut et Petro solvendi libera sit potestas,ct dinaretur,etcum te ab cisdem electum didicerimus
Romana>gIoria?ubiquefulgeatdignitas.Quapropter ideo eorumelectionifaventeauctoritate apostolica,
libi Arnulfo Remcnsi archiepiscopo quibusdam ex-
episcopumordinamus,atque pastorali sollici-
te in
cessibuspontificalihonoreprivatosubveniredignum tudinete, fraler charissimc, hortamur ut solerti
duximus.ul quia tua abdicatio Romano assensuca- curagrcgem tibi commissumcustodias,lemetipsum
ruit, Romana? pietatis munere credarisposse repa- j) sic in bonis operibus disponas, ctc, ut si quis epi-
rari. Est enim Petroeasumma facultas, ad quam scopus te vel luum locum ausu temerario excommu-
nulla mortalium .'pqiiiparari valeat felicitas. Conce- nicare pra?sumpserit aut anathematisvinculo irre-
dinms ergo per hujus privilegii nostri staluta, tibi nostro frctus munimine ipsam
lire tcntaverit, cx-
baculo et annulo redditis, archiepiscopali officio communicationem parvipendas.
fungi, et omnibus insignibus qua-cunqucad sanct.-e
V.
metropolim Romensisecclesia-pertinent solito more Silvcstcr II PP. sacrum coronam Stcphano Ilunga-
perfrui. Pallio solemnitatibus statutis utaris,bcne-
7'orum duci mittit, quem regio quoque nomine coho-
dictionem regum Francorum et libi subjectorum ncstat ; variisque concessis privilegiis,Strigoniensem
episcoporumobtineas,et omne magisterium quod ecclesiam regni metropolini institnit (39).
tuianlecessoreshabuissevisisunt,noslraauctoritate
(Anno 1000.)
apostolicagcras.Pra>cipimus etiam ul nullus morta-
[Cocquelines, Bnltarum Ilom. ponl. ampl. Collect.,
lium insynodo^autin quacunque partc abdicationis I, 399 ]

tua; crimen tibi quoquo modo opponcre prajsumat, SiLVESTER cpiscopus, scrvus servorum Dei, Ste-

(38) Huic svnodo subscripscral Silvesler tunc ar- ('39) Cclcberrimo huic monumenlo bulla; nomcn
hiepiscopus Havenncc,sub nomine Gerberti. cidderc nou auscrim ; illud lamen hic rcfercndum
S7^ SlLVESTRI II PkPJE OPP PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. 276

PHANO duci Ilungariorum salulem et aposlolicam^ bere, seque sanctae Roman» Ecclesi3e,quae subje-
benediclioncm. ctos non babet ul servps,scd ut filios suscipit uni-
Lcgatinotabilitis tuai,in primisvcro charissimus versos, subditos esse ostendere, atque in catholica
confrater noster Astricus venerabilis Colicensis fide,Christique Domini ac Salvatoris nostri religione
episcopus, tanto majori cor nostrum laititiaaffecc- firmiter perseverarc, eamdemque promovere. Et
runt, ac minori officium suum labore confecerunt, quia nobilitas tua apostnlorum gloriam aemulando,
quanto divinitusproomoniti cupidissimo animoillo- aposlolicum munus ChrislumprKdicando, ejusque
rum adventumdeignota nobis gente praestola])an- fidem propagandogerere non estdedignata,nostras
tur. Felix legatio, qua} coelesti prwventa nuntio, que, et sacerdotii vices, supplere studuit, atque
atqne angelico pertractata ministerio, prius Dei apostolarum principem prae caeteris singulariterho-
conclusa est decreto quam a nobis audita fuisset. norarc; idcirco et nos singulari insuper privilegio
Vere non volentis, neque currentis, sed, secundum excellentiam tuam tuorumque meritorum intuitu
Aposlolun, miserentis est Dei {Rom. ix, 16 ) qui, :
bffiredes, ac successores tuos legitimos, qui, sicut
teste Daniele, ynutat tempora et xtates transfert :
dictum atquea sedeapostolica approbati
est, electi
regna atque constituit ; revelatprofunda,etahscondita, fuerint, nunc temporibus con-
et perpetuis futuris
et novit in tenehris constituta {Dan. ii, 21, 22), quia B decorare cupientes, ut postquam tu, et illi corona
lux cum eo docet Joannes, illuminat
est, quae, sicut quam mittimus,rite juxtaformulamlegatistuis tra-
omnem hominem venientem inltunc mundum {Joan. ditam coronatus, vel coronati, exstiteritis, crucem
I, 9). Primum ergo gratias agimus DeoPatrietDo- ante se, apostolatus insigne, gestare facere possis
mino nostro Jesu Christo, qui temporibus nostris et valcas,atqueilli possintvaleantque; etsecundum
invenit sibi David filium Geysae, bominem secun-
quod divina gratia le et illos docuerit Ecclesias,
dum cor suum,et luceirradiatum coelesli suscitavit
regni tu prffisentes et futuras nostra ac successo-
populum suum, electam gen-
illum pascere Israel rum nostrorum vice disponere atque ordinare
tem Ungarorum. Deinde laudamus pietatcm subli- apostolica auctoritate similiter concessimus, volu-
mitatis tu» in Deum et reverentiam erga sedem mus et rogamus,sicut in aliis litteris,quas in com-
apostolicam, cui, divinapatientemisericordia,nulIo muni ad te,optimatesque regni,et cunctum fidelem
meritorum nostrorum suffragio praisidemus. Tunc populum per nuntium nostrum, quemadte dirigi-
vero largitatem liberalitatis, qua B. Petro aposto- mus, defercndis plenius haec omnia explicata con-
lorum principi regnum, ac gentem cujus dux es, tinentur. Oramus omnipotentem Deum, qui te de
cunctaque tua ac teipsum per eosdem legatos et ^ ^1^3^.^ matris tuae vocavit nominetuo ad regnum et
litteras perpetuum obtubsse digno praeconio com- coronam, quique diadema, quod duci Polonorum
mendamus. Hoc enim facto egregio aperte testatus confectum per nos fuerat, tibi dandum mandavit,
es, et revera tamen te merito esse demonstrasti, augeat incrcmenta frugum justitiae suae; novellas
qualem ul nos te declarare dignaremur studiose plantas suas regni tui rore suae benedictionis per-
expetivisti. Sed parcimus. Nequc enim necesse est, fundat largiter : regnum tuum tibi, teque regno
ul quem tot ac talia praeclara pro Christo gesla servet incolumen :ab hostibusvisibilibus et invisi-
facinora voce publica clamant, quemqueDeusipse bilibns protegat ; ac post terreni regni molestias in
commendat, ainplius commendemus. Quare, glo-
coelesti regno corona adornet aeterna.
riose fili, cuncta a nobis et sede apostolica poslu- Data Romae vi Kal. April., indictione decima
lata,diadema nomenque regium, Strigoniensem tertia.
metropolim et reliquos episcopatus, omnipotentis VI.

Dei ac bcatorum Petri et Pauli apostolorum, ejus Epistola Silvestri II papse ad Darferium comitem
auctoritate praimonente, atque itajubcnle eodem
cjusque filios ct nepotes.

omnipotente Deo, cum apostolica et nostra bene- (Anno 999.)

dictione, libenter concessimus, conccdinuis et im-

L) [Conlatore, Hist. Tcrracin., ^{.'^

Darfcrio comiti cjusquc filiis et nepolibus, «ma-

pertimur. Regnum quoque a munificentia tua S.
Petro oblatum, teque una ac gentem, et nationem ximc ob militare obscquium promissum, » sibi Iri

llngaricam praesentem ot futurain, sub protectio- buil « nominebenefleii civitatem superiorem el iu-

nem S. Romanae Ecclesia>. acceplantes, prudeiitiff! feriorcm, quoe vocaturTcrracina, cum omni distri-

ha- clione sua atque coinilatu Tcrracincnsi. » « Et

tuae, baeredibus ac legitimissuccessoribus tuis,

bendum, tenendum, regendum, gubernandum ad quoniam, » inquit, « sancla^ RomaiuT Ecclesiee pon-

nomine pensionis percerlas indictiones ha;c

possidendum reddimuset conferimus. Qui quidem liliccs

bacredes ac successores tui quiciuKiue, postcaqiiam cl alianonnulla altribuisse nonnullis indifferenter

pcroptiinateslegitimec"lcclil'uerinl,teneaiitursimi- conslat, ouinlucrisopcramdarontctsubparvissinio

liter nobis, et succcssoribus noslrispcr sc, vel jicr ccnsu maximas res Ecclcsia? perdcront,'id genus
debitam obcdieiili.un acrcvcrciuianicxhi- doiii loliiin iii mcliiis commulanuis, uti [per] ea
legalos,

putavi, magiuini si^iirHlcin npostolica- l\oinan<M'iiin rcgiim lliuigarorum erga Ramanain Ecclcsiam
propajiandiim orllio- obsci'vanlia\ (pirt^ non assiinilis ca^tcris in rcgnis
])oiilinruin' sollicitiuliiiis ad
doxoiu i-eligionoin docuincntuiii, illiistre fiiialis rcgihusquc scmper fuit.
277 SECTIO H. — EPISTOL.E ET DIOLOMATA PONTIKICIA 278

qute per hanc nostrrc pra?ceptionis paginam cou- A eodemconciliosubjacebis, et de absentia nihil lu-
cedimus sub nomiiie beneficii, el slipendia niilita- crabcris Viaruiu exrusalio nulia te prcinat, qiio-

ria sunt; hoc quippe genus pensionis dignuin du- iiiain in Lolhariensi rcgno iiuli» te manent insi-

cimus, et mililes in pace obsequio, in bcllo armis vero nullam prajleiidit formidinem.Nisi
diai. Italia

pro honore et salute sancta Homame Ecclesiai de- corporis molestia occupatus fucris, aliter excusatio
certent. Sed ne res ecclesiastica^ in possessionem nulla esse poterit. Scd testes mittendi sunt, qui et
vcl proprietatem alicujus Iran^^ire possint. sub no- tuuiii languorem confirinent, accusatoribus tuis
mine pensionis ab hac prfpsenti quarta decima in- rcspondcaiit, et legibus te expurgent.
dictione conslituimus, ut actionariis sancta) Ro- VIII.

manae Ecclesise tres auri solidi persolvantur, id est Silvester II papa S. Urgellemis ecclesise hona et jura
in mense Januario. » confirmat.
VII. (Anno tOOi.)
Epistolo Silvestri papx II ad Azelinum Laudunen- [Cocquelines, Bullarumsumm. pont. ampliss. Collect.,
sem episcopum. —
Jpiu)n de tnultis criminibus ac-
I, 301.]
cusatum ad proximam synodum Romx evucat.
SvLVESTER episcopus, servus servorum Dei, reve-
(Anno iOOi.)
p
lom. XIX, col. 241.]
^ rentissimo sancta;^ Urgellensis Ecclesia; episcopo
[Apud Mansi Concil.,
SiLVESTER episcopus, servus servorum Dei, Aze- tuisque successoribus in perpetuuni.

LiNO [rt/., Ascelinio] Laudunensi. Desiderium, quod religiosorum prsepositorum

Super salute et apostolica benedictione nihil est ordinatione et sanctorum locorum stabilitate per-

quod admirari possis, quoniam, sub pontificali no- maneremonstratur, sine aliqua est Deo auctore di-

mine homo etiam moribus esse desiisti. Si fides latione sustentandum, et quoties in suai utilitatis

mortalem Deosociat,perfidianihilominus rationa- commodisnostrorumassensus,etsanctffi apostolicae

bilem brutis animalibus aiquat. Cum hoc totumte auctoritatisexposciturpraesidium,ultrobenignitatis
sapere conslet, vehementer admiramurnalivam te intuilu nos convenit subvenire, et rite pro integra

conditionem reliquisse, et nova et inaudilascelera securitate ex ratione solidare, ut exhoc nobis quo-

inhumanius perpetrasse. Epistola regis Roberti et que potissimumpraemium aconditoreomniumDeo

suorumpuntificum,apostoIicisetimperialibusobla- in sidereis arcibus conscribatur. Et ideo quia po-
ta esl manibus, quae te corain universo clero ac stulasti a nobis, utpraefatum episcopatum sancla?
populo his publicisaceusat criininibus. Ad synodum Urgellensis Ecciesiaj apostolica; auctoritalis serie

habitam Compendio cum a Remensi et Turonensi C muniremus, et omnia ei pertinentia, quai juste et
arcbiepiscopis ca^terisque confratribus invilatus lcgaliter habere vel tenere videtur, perenni jure

fueris, acceptis a quibusdam eorum etaliorum sa- ibidem inviolabiliter permanenda confirmaremus,
cramenlis pro vitae membrorum atque captionis propterea tuisflexi precibus, per liujus nostrae au-
securilate, tandem venisse diceris : synodalem se- ctoritatis privilegiumstatuenlesdecernimusutcun-
veritatem cum tibimetipsi consciusmerito perhor- cta loca urbana vel rustica, idest, cortes, mansos,
resceres, ad misericordiaj preces, eadem epistola salas, castella, casales, vineas, teiTas diversaquc

tesle, venisti. Legibus te non posse objectis respon- praidia, cultavel inculta, cum decimiset primitiis
dere manifestasti, dominum tuum rcgem offendis- suis, colonis vel colonabussuis, ancillis et aldioni-
setenonjnegasti. Indulgenliam tantummodopostu- bus quse ab aliquibus fidelissimisChristianis eidem
lans per universam synodum, regis gratiam inno- episcopioconcessasint,siveincomitatu Cerdaniensi
vatis perjuriis obtinuisti. Dalisobsidibus, archidia- pagus Libianensis, Bergitanensis, Palionensis, Ri-
cono scilicet tuo, ct altero milile, turres Lauduni te bacurcensis, Jestabiensis, Cardosensis, Anabiensis.
redditurum promisisti..Magislrum luumRemensem Turbieiisis, ct lociim sancta; Deodat<je cum finibus
archiepiscopum pro accipiendis lurribus sub Judaj „ suis; castrum quoque Sanaugia cum finibus suis,
specie tecum ducens, capere voluisti carcer quippe Calbiciano, Feners, Submonte, Letone,Clopedera,
:

crRterorum,fraudis in eumconccpla^ dctegitdoluni. cum silvis et finibus earum. In pago Ausonensi

Juda magistri proditioiiem innovans, el pontifi- Castellato et Turizella cum fiiiibus suis. In Marfano
calem gloriain noslris tciiiporibus deturpans Cuin ipsum alaiidcin, qui fuit de Guisado cpiscopo. In
!

magistrum archicpiscopum tradcre velis, doinino (ierundense villa Adciz cum omni alode vel ipsa
regi non parceres, si posses. In carcere tenes Ira- parochia itern in Urgello viilaiii, quam dicunt Ba-
;

ditos militcs, et fefellissenon vererisregcm. Exora- scharam, cum finibus suis, et ii)sam parochiam de
tionum epistolis quotics tc monuinius, ctabhis pe- Alasse, et ipsam villain de Buxcdcra, Nocolone,
riculis erucre tedosudaviiuus! Sedquoniaiii irruen- Sardina, Sallollas, ciim fevo ct alodc comitah". Iii

tibus pcccatorum cumulis te coerccrc nequivimus, villa sancti Stephani fevo et alode comitalc. In
in hacproximapaschali hebdomadaRomteteadcsse valleAndorra omnes alodes comitales, et ipsam de
pro'cipiiniis, ct gcncralilcr ibi habcnda', synodo re- Montani ccllo vel dc Cubilare cum finibus eorum.
I»r.'escntarc te monenius. llujus crgo invitationis Castrum de Catorbite cuin finibus suis, et villam
iiostr;n luiiia occasionetransgressor vel suspcii-
sis dc Salcntc cuiii fiiiibus suis, ct ipsiim fcvum de Ar-
sor, quoniam,nisiadfueris,synodic{e aucloritati in chavelle etiam,et monastcrium Sancti Petri in Scha-
570 SILVESTRI II VAVJE OPP PARS III. -- EPIST. ET DIPLOM. 280

las cumomnibussuisperLincnliis. Et ipsam lurrem, A qufe eidem monasterio a jam dictis fundatoribus,
qua; fuit do Marchuz, atque aliam turrem in fiues vel ab aliis quibuscun jue personis collatai et con-
Celsima, quoe fuit de Bellone, sive tertiam partem cesscC vel in futurum a quolibet de propi'io fuerint

telonei cum pertinentiis omnia quaj

mercali, vel jure donalfc,subcujusIibet caus» occasionisve spe-
peraliquamuniminaadeumdempiumlocumperti- cie liccat minuere vel auferre, neque suis usibus

nef-e videntur, ct quod amodo, et in antea, tu tuique applicare : sed cunctH quseibi oblata suntvel ofiferri

successores legaliter acquisituri fuerilis, cum ma- contigerit a prajsenti xiv indictionis tempore illi-

gnasecuritatepacificeetquieLehaberevcl tenere,et bataetsineinquieLudine, in susLonLaLione jam dicti

possidere debeatis in perpetuum, ita utnullusrex, monasterii, etusibusdbbatum, et monachorumsub
5iuIlusprinceps,nulIuscomcs,nuIlus marchio, nul- rcguja Patris Benedicti ibi Deo militantium, volu-

lusjudex, neque ulla magna parvaque personaali- mus atque pra^cipimus possideriea videlicetcon-
;

quam vim aut invasionem in eodem episcopio ne- ditione ut nullus successorum nostrorum pontificum

que in suis pertinentiis unquam facere praisumat. inhacsanclasede, cui Deo aucLore servimus, un-
Si quis autem temerario ausu, quod fieri non cre- quamvcl usquamquiddamdeeisdemrebuscuiquam
dimus, contra hujus nostrai aposlolicce confirma- beneficiare,commutare, autsub censuquolibetcon-
tionis seriem venire tentaverit, sciat te dominino- B cedere per futura tempora patiatur, sed censum
stri apostolorum principis Petri anathematis vm- tantummodo in testamento traditionis afundatori-
culo innodatum, et cum diabolo et ejus atrocissimis bus, qui ex eodemmonasterio hanc sanctam sedem
pompis,atque cum Juda traditoreDominiet Salva- Romanam hffiredem fecerunt, etiam delegatura,
toris nostri Jesu Chrisli in seLernumignem concre- unam videlicet libram argenti annissingulissucces-,
mandum, simulque etin voraginetartarea demer- sores nostri accipientes, pia^paternilatis suffragium
sum cum impiis deficiat. Qui vero custos et obser- eidem monasterio, et tibi successoribusque tuis ac
vator huj us nostri privilcgii exstiterit, benedictionis monachissub jam dicti Patris regulaibidemdegen-
gratiam et viLam aiternam a Domino consequatur. tibus,soIIicitudine'pastoraIi vigilanter contraomnes

Scriptum per manus Petri notarii et scriniarii infestantes impenderestudeant. Itemconstituimus

sanctaj Romanse Ecclesiffi, in mense Maio, indic- ut, obeunte abbate dicti monasterii, non alius ibi

tione quarla decima. quacunque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem

IX. consensus monachorum secundum timoreniDei et
Epistola Silveslri II pupw ad Rohertam Vizeliacen- institutionem regula? B. Benedictielegerit, ethujus
sem ahbatem. — Privilegia Vizeliacensia cow/ir- q apostolica; sedis pontifex providerit ordinandum
mat. Unde constituimus, et apostolica aucloritate cense-
(Anno 1001.) mus,atquelperhocnostrumapostolicuraprivilegium
[Mansi, ConciL, tom. XIX, col. 243.] confirmamus, ut nuUus rex aut pontifex, vel abbas
SiLYESTER episcopus, scrvus servorum Dei, dile- aut comes, vel qualiscunque magna parvaque per-
cto filio RoBERTo, religioso abbati sancti Vizelia- sona, avaritiai cupiditate corruptus, aut diabolica

censis ccenobii, omnique congregationi ejusdem suggestione deceptus, audeat vel praesumat conLra
monasterii, in perpetuum. luum honorem, ovenerabilisRoberle abbas, quali-
Quoties a nobis tribui sperantur quas rationi
illa cunque modo insurgere, vel in tuo loco aut de tuo
incuncLanLer conveniunt, animo nos decct libenti honore molestias tibi inferre, vel de omnibus rebus
concedere,etpetentiumdesideriis congruum imper- monasterii quaj Libi tuisque decessoribus a nobis

tire suffragium. Atque ideo quia postulasti a nobis nostrisque antecessoribus per paginam privilegii
quatenus privilegium sedis apostolicaj monasterio concessa alque firmaLa suut, aliquas invasiones
Vizeliaco,cui prseesse dignosceris, quod constat olim veli-apinassive violentiasinferre; sinonvult, aucto-

a Gerardo nobilissimo et Christianissimo viro, nec ritale Dei, etS. Pelri, el nosLra aposLoIica excom-
non Bertha uxore ejus, in honore Domini et
et
I^ municatione a corpore et sanguine Domini nosLri
Salvatoris nostri Jesu Christi, et veneratione bca- Jesu Christi, ctab ingressu ecclcsia; novcrit se esse
tissimm Mariai genitricis ejusdem Domini nostri, disjunctum. Iloc quoque capitulo pra?senLi subjungi-
conslructum in regno Burgunditc in parochiaAu- nms, ut locum avaritiai secludamus, nulli unquam

gustodunensi, in pagoAvalensi; quodque aprtefatis iiceatde rcgibus,nullide episcopis velsacerdoLibus,

fundatoribus B Petro apostolorum principi liberali vel dequibuscunquofidolibus, per se suppositamve

devotione ettestamenti pagina collatum est, facere personam, dc ordinaLionc ojusdem abbatis, aut cle-
deberemus, veluti a pncdecessoribus nostris piic ricorum, vel prcsbytcrorum, aut dc largitioue chri-
memoricC Nicolao papa, atque Joannc, jamdudum smatis, vel deeonseci-alionebasilica?, vel dequibus-
facLum fuis-e: incIinaLi prccibus luis libcnlcr fieri cunquccausis adidom monasterium pcrlinentibus,
decrevimus. Per quod aposLoliciP aucloriLalisprivi- audorcin (lualibclspooio oxeniilooo quidquamacci-
legium confirmamus atque statuimus ul imlli impe- pore, ncque oumdcm abbatcmpro ordinalionc sua

ratorum, nulli unquam rcgum, nulli antislitum, aliquid daro ; ncquc episcopus civitalis ipsius paro-

nulli quacunque pra?dito dignitate, nulli cuiquam chia\ nisi ab abbale ipsius monastcrii invitalus,
alii, de omiiibus rebus mobiiibus vel immobilibns ibidom publicas missas agat, ncque stationes ia
m SECTIO II. — EPITOL.t ET DIPLOMATA PONTIFICIA. m
eodemcoeuobioindioat,ne servorum Dei quiesquo- A cum quem dicunlCaIidas,cum omnibusquoehabero
cunque niodo populaii conveulu valoat perturhari, vidotur. Et omnes ecclosias parocbia!es, vel appen-
neque mansionatioos exinde pra'sumat exiirore.Sus- ditias, (luaMn pra^dicto comilatu Hisuldunensisunt,
ceplionem autem fidelium aut relifriosorum viro- qui sunt de prapdicta sede, vel esse debent, cum dc-
rum, atque beneficonliam quam jubet Apostolus cimis, et primiliis, et oblationihus, et alaudes quai
cunctis exhibendam, pro possibilitate loci et facul- ad ipsas ecclesiaspertinent, cum tertiaparte de te-
tate,nonmodo ibidom fierideneg-amus.vorumetiam Ioneo,et mcrcatos suos, ot ipsos pascuarios. Et in
suaiiemus. Si quis voro regum, episcoporum.saoer- civitate Empurias omnia quantum ibi ipsa praedicta
dotum,abbalum,judieam,comilum aut sspcularium sedes habet cum ipso censu do ipso mari. Etinco-
personarum, conlra banc nostrte institutionis pagi- mitatu praedicto Empuriense ipsumalaudcmquem
nam tentaverit, percussus apostolico anatbemate, dicunt Uliano cum terminis et adjacentiis suis et
potestatis honorisve sui dig-nitate careat, roumque cumsorvitio fiscale,ct ccclesiasqua?ibisunt fundatae
se coram divino judicio cognoscat; et nisi ea qun> a oumdocimis et primitiis et oblationibus quae ad eas
se male acta sunt defleverit, a sacratissimo corpore ecclesias pertinent.Et ecclesiam Sancti Joannis quae
Domini nostri Jesu Christi alienus fiat, atque aelerno ostinBederg-acumdecimis^primitiisetoblationibus.
examini districtiT ultionis subj aceat. Cunctis aulem ^ Et omnesecclesiasparochialescum earum appendi-
eidem loca justa servantihus sil pax Domini nostri tiis, quae in pra^dicto comitatu Emporitanense sunt,
Jesu Christi, quatenuset hic fructum hona^ actionis una cum dccimis, et primitiis, et oblalionibus, et
recipiant.etapudjeternumjudicem praemiaceternse alaudibus suis, quai sunt de ipsis ecclesiis. Et in pe-
pacis inveniant. tralata ecclesiam Sancti Marlini, cum decimis, et
X. primitiis,etobIationibussuis. Etin comitatu Petra-
Silvesiri II epistola ad Odonem episcopum Genm' latensi ecclesiam Sanctae Mariae cum decimis, et
densem. primitiis,et oblationibus, et alaudibus suis.Et omnes
(Anno 1002.)
ecclesias parochiales cum earum appenditiis quae

[Florez, Espana Sagrada, XLIII, 419.1

sunt in comitatu praedicto Petralatensi cum earum
decimis, et primitiis, et oblationibus, et alaudibus.
SiLVESTER episcopus, servus servorumDei, dilecto
Et tertiam partem de teloneo de ipsis mercatis, et
filio Odom, episcopo sanctae Gerundensis Ecclesiai
tuisque successoribus in perpetuum.
terliampartem de ipsis pascuariis.Et utabsquejugo
seu ditione cujuscunque personae eum slabilire
Desiderium quod, etc. Et ideo quia postiMasti a
noslri privilegii paginacorroboraremus. Propterea
nobisut proefatumepiscopatum sanclaeMariaeGerun- G
tuis flexi precibus per hujus nostrac auctoritatis
densis Ecclesiaj apostolicaj auclorilatis protectione
privilegium statuentes decernimus ut cuncta loca,
muniremus, et omuia ei pertinentia perenni jure
etc, ita ut nullus judex, nullus mai'chio, etc. Qui
ibidem inviolabiiiler permanenda confirmaremus,
videlicetquanlumhaberevideturinfra muros civita- vero custos, etc.

lisGerundae vel in ejus comitatu, una cum ecclesia

Scriptum per manum Petri notarii et scriniarii

Sancli Felicis martyris et Sancti Narcissi, quae est

sanctai Romanae Ecclesiae in mense Decembri, in-
dictionc prima. Bene valete,
juxla portam civitalisGerundae,cum omnibus eorum
pertinentiis,et ecclesiam Sanctac Maria^ quam dicunt XI.
(vulgo Labisbnl) episcopalem, simulque cum ipso Bulln Silvestri pnpse II qua utrumque monastertum
alaude, vel fiscus quem dicunlFontanetuset Fonte Stabulense ct Malmundnriense sub sua suscij>it pro-
Edeta, et \piliares,etVentinaco,et muroetmurello fectione, mandafque ut m
nbbatis electione ex Sta-
bulensi, si dignus reperiatur, assumatur.
de PaIatiolo,et ipsam Fontem. Haic omnia curn de-
(Anno 999-1003.)
cimis, etprimiliis, el obldtionibus, et servitium fi-
scale, et ipsum alaudcm quem dicunt Parietes Rufini [Marten., ampl. Collect. II, 54.]

cum terminis et adjacentiis suis, et omnes ecclesias -^ SiLVESTER, summus et universalis papa et beati
parochiales, vel appenditios qui sunt in omni comi- Petri vicarius, servus servorum Dei, venerabili Sla-
latuGerundap,etcum decimis,et primitiis, ct obla- bulonsium el Malmundariensium abbati Ravengero
tionibus fidelium, et alaudesqua^ ad ipsas ecclesias oL omnibiis in Chrislo pie vivere volentibus veram
pertinent, vel habere videnlur, et tertiam partem de in Domino Jesu dileclionem ac muluam fraternae
ipsa moneta de civitateGeruuda, simul cum censu charitatis unanimitatem.
dc ipsis Judaeis, atque terliam partem de ipso te- Cum constatpostprimorumnostrorum parentum
loneo, de if^sis mercatis dc yira-dicta civitate, vcl de prjnvaricationcmin liberi arhitrii abusionem genus
ejuscomitalu, etterliam parlom dc ipsis pascuariis luimanum addictum, utethomo capi-
ci scnloiitiae
de prwdiclo comitatu. Et in coniitatu Bisulduncnsi tibusaliorum secundum Psalmographi vocem super-
ipsum alaudem quem dicunt Rascara, et ipsum alau- ponatur,ad compescendos scilicet bumanae volupta-
demdeCris|.ianocumcorumtcrminisetadjacentiis. tisillicilos appelitus,ellegibus non modoforensibus,
EtcellamSancli Lauronlii^quff-eslsuj.raoaslrum Bo- vorum ctiam eoclcsiasticis cohibeamur regulis ac
bola, qiipmadmodiim Frodolo per [>r;eccpta regalia ralionihus, cousqiH! progressa est auctoritatum in-
dclinet. Et ccclesiam Sancti Martini, quce cst in lo- slitulio, ut sancta sanctorum loca, qufc devotione
583 SILVESTRI II Pk?M OPP' PARS III. — EPIST. ET DIPLOM. m
fidelium fundata, cultui divino mancipata, plura a A quo eos ordinavit, noluerint per.sistere, ab illo sus-

diversisslipcndiot'umeximiasuntadopta,non solum pendantur gradu,quem postsuam[«<., pro sua] de-

regalia, sed imperalia, ad immunitatcm sui expo- positionem accepcrint, sed illo fruanlur licenler
stulent praecepta; verum etiam auctoritatis nostrae quem habebant, et ipse jam dictus episcopus posU
ad stabilitatem sui desiderentprivilegia.Quapropter hac similia non pra?sumat. Valete.
rogatu venerabilisNotgeri Leodiensisepiscopi abba- XIII.
tiamStabulensem vclMalmundariensem antiquorum Silvestri Ilpapse epistola ad abbatem.
regum et imperatorum muniflcentia nobililer con- (Anno 999-1003.)
structam et semper tam noslrorum prajdecessorum
, [Apud Theiner, Disquisit. critic. in p^raecipuas cano-
auctoritate quam regia immunitate defensam,sub num et decretalium Collectiones, pag. 318, ex cod.
Vatic. n 1363, fol. 207.]
eadem immunitatisnostrse tuitione suscipimus.Ab-
SiLVESTER episcopus, servus servorum Dei, ab-
batem semper habeant, ea tamen pra?ponderante
bati salutem et apostohcam benedictionern.
ratione, Malmundariensium pace, ut quia beatus
De hoc unde nos consuluistiideo respondere tibi
Remaclus utriusque monasterii constructor etTun-
distuIimus,quoniam auctoritatemin Romanisvolu-
grensium antea episcopus et pastor maluit in altero
minibus non habemus. Ulos autemlibros, in quibus
eorum, id est Stabulensium, locum sepulturffi sibi B
specialemsententiamlegimus, in Gallia relictos re-
deligere,ipsi primam electionis obtincant vicem, si
colimus. Aliquid tamen memoria retinemus quod
apud eos meliormeritis et instructior litteris inve-
tuffi pelitioni sufficere possecredimus. In iisdem li-
niatur. Siautemnon illic, sed Malmundarii melior
bris de episcopis per vecuniam promotis legitur ut
reperiatur, utrique loco pra?ficiendus potius quam
quisquis talis inventus fuerit, per bienniura ponti-
externis assumptus intromittalur.
ficali officio carens, duos dies per hebdomadera a
XII.
vinoet cocto se abstineat,et postfinitumpsalterium
Silvestrill papse epistolaad Odilonem ahbatcm
comedat. IIoc quippe traditionibus priorum Patrum
Cluniacensem.
concordare videmus,qui ejusmodiepiscopos deponi
(Anno 999-1003.)
sanxerunt. Officii suspensio sit cujusque depositio.
[Mabill , Arinal. tom. IV, pag. f34.J
Qui enim deponitur, a communione non privatur.
(40) SiLVESTER episcopus, servus servorum Dei,
Valet utique tantumdem biennii suspensio cum poe-
Odiloni dilecto filio el abbati praeclaro, atque uni-
nitentia, quantum sola depositio. Qui vero post
vers8econgregationisibicommiss8e,charamsalutein
biennem suspensionem et poenitenliam officio suo
et apostolicam benedictionem. n redditur,quasi postdepositionem misericorditerre-
Vestrisnos sanctissimis omni temporecommitti-
conciliatur. Incipe ergo post octavam Pentecostes
mus orationibus,etut accipere dignemini, fidelibus
prsedictum biennium,et eo pacto tuo officio sisre-
exoramus petitionibus, quia in quocunque noster
stitutus. Si fratrum custodiam et totius coenobii
nuUo modo vester defectumsentiet
valuerit status,
sarcinam alicuifratrum committere possis, donec
profectus.Ad hoec igitur, quae nostraeauctoritatiper
pceniteas, committe.Sin autem, oportet, quamvis
Gerbaldum vesti'ummonachumdiscutiendaprffisen-
graveris, ut ipse patienter totum sufferas. Mulliplex
tatis, APOSTOLICA AUCTORITATE, ET CONFRATRUM EPI-
igitur calor puriuseffundit afornace metallura.
scopoRUM coNsiLio, tali vobis respondemus judicio.
XIV.
Cognoscimusenim illum episcopumcatholicefuisse
(Fragmentum.)
ordinatum, et rationabiliter episcopale accepisse
SilvesterII ecclesise SS. Gcrvasii et Protasii, in eo-
officium ; sedpostquam divinoamoreduclus,hono- mitatu Gabalitano a Stephano vice-comite et Angtl-
ribus et officiis rcnuntiavit sa>,cularibus, non sibi li- moda conjugc co7istruct3s, beatoque Petro oblatx
eadem exercere negotia qua; prius fecerat in
cuit prolectionem suscipit.
communi vita. Unde, quia quod fecit, non temere (Anno 999-1003.)
neccontracatholicam auctoritatem pra3sumpsit,sed ^ IHistoire de Languedoc, tom. II, Preuces,\id.g. 154.]

obedienler et simpliciter cocpiscoporum licontia et SiLVESTER episcopus, omnibus fidei Christianse

sui abbatis exercuit et quia bonaintentio non est

; fidei culloribus.

contraria Deo, volumus el judicamus ut quoscunque Nolum esse volumus Stephanum vicecomitera et
ille ad aliquem gradum ecclesiasticum promovendos Angelmodam conjuges, ecclesiam sanctorum Ger-
duxit et benedixit, bencdicti sint, et proprio fun- de suis propriis construclam ia co-
vasii et Protasii

gantur gradu nostra licentia et benediclione. Qui mitaluGabalitano positam.nostrse S. R. E. per do-
vero superbc et pra^sumpluose in eodcm gradu in nationispaginam donassc, etc. Unde placuit nobis

(40) Cum ad Cluniaccnse monastorium episcopi que nihilosocius, ad altiorosgradus conscenderant.

non pauci, abdicata dignitatc, monastica* vita'. pro- De hisconsulendus visus osl Silveslcr secundus,lit-
fitenda; causa se rcciporent oontigil ut unus ex
; lcris ad oiun ab Odilono abbate scriplis, delalisque
illis, coepiscoporum ot abbatis sui coiiscusu, qui- porCiorbaldiim inonaolium,oum, ut puto,qui post-
busdani cloricis ordiuos ocolosiaslicos oontorret. modum alibas Saiiola> Cliri-tiiue monastorii apud
Hinc dubitatio noimullis suborla, validuMio cssont Oloiinam in agro .Modiolanonsi faotus est. .\d ua<
illaj ordinationes vidcnturqiio ab aliquihusiinpi-o-
;
voro lilteras ponlifex rospondit in hunc moduiii
balie episcopis, qui ordinalos illosdoposueriiit hi- :
asb SECTIO II. — EPISTOL.-E ET DIPLOMATA PONTIFICIA. 286

eamdam praedicfam ecclesiam siih noslra pro- coiicihuniin eodemnionasferio absque consensu et
tectione,cte.,jiibemus ut nullus rex, nian-liio, dux, vohinfale abhafisef monachorumciusdem locicele-
r-omes, vicecomcsaul alius'majorem, parvaquoper- hrarc pra^sumaf.Elecliouem vern ahhafis, monachis
soua, illam ecclesiam aliquo modo inquietare vel ipsius loci licetagere, nouexalienis,sedex propriis,
moleslare audeat, ete. cujus vitact moressecundum Deum sint.QuocIecfo,
XV. duci Aquitauorum fihisque ejus eumrepncsenlent,
Silvester II mona^terium S. Trinitalis et S. Petri el ipse ei doiuim pra^hcat sine ulla contradictione
Burgidiense, ab Enimn comitissu PictavieiisiCondi-
aut ahqua conlrarietate. Si quis vero abbas cupidi-
lum, privilegiis ornat.
(Auno I003V tate ahqua accensus, aut potentia saeculi nmijitus,
[Gall. C/irisl., tom. IV, edit. I.) cuiu vi inlrare in hanc abhatiam voluerit et hanc
SiLVESTER, papa, Emu.e comitissa? Pictaviensium, suprudiclam scriptionem pra^terire ausus fuerit.iu
lonotuisti auribus uostris quod, Deo donante et horreudo judicio Dci incidat.Ecclesi« autcm ipsius

venerabili Gauberto abbate cogeutc et horlante, in mouasterii iu quibuscunque territoriis sitaimaneant,

loco qui Yocatur Burgulius in honore sanctaj et iu- absque alicujus episcopi,seu archidiaconi,nec non
dividua? Trinitalis elS. Pelri apostolorum principis g cl allerius personai inquietudine, excepto synodali,
monasterium fundaveris, ierris locupletaveris^rcbus vol qu(e vulgo circada, \c\ parada, dicunlur, etc.

difaveris, tuis prccibus iuclinati libeuter assensum Scriptum per manus Pctri notarii et scriniarii

impeudimus. Staluimus ergo, aunuente Raynaldo sanctai Romauaj Ecclesia?, indict. i. Bene valete,

Audegavensi episcopo, ut uullius civitalis poutifcx Sylvestcr, qui ct Gcrberlus papa.

DUBIA
.\VI. dominatiouem, necper aliquam conditionem, sed
Litleree Silceslrill papwad Ottonemlll imperatorem, adsolam consccrationem et defensionem, utpastor
quibus significat se ejjiscopo Ticinensi commcndasse episcopus illius loci prajsentem abbatissam et san-
monasterium monialium Ticinensinm, quod Sena- ctas monialesab omni inquietudine defendant, ita
toris apellatur, ipsvmque rogat ut hujusmodi cons-
ut prsefatus episcopus, vel aliquis de successoribus
titutionem confirmel.
alicui meorum successorum aut imperatorum, per
(Auno lOOt.)
scriptum vel per aliquod ingenium constituere
[Muratori, Antiq. Ital. V, 991.] fecerit, statim monasterium nostra consecrationis
In nomine sancta; et individuffi Trinitatis,SiLVE- Q^ et vestree defensionis revertatur. Quia nec nos nec
STER, servus servorum Dei, apostolicoe sedis humi- aliquis aliterquambonoe memoriseSenator cum de
lis epi.scopus, Ottu.m imperatori. co constituerit, audemus vestram imperialem
Pastorali cura semper vigilare aclaborare dehita deprecamurclementiam,utnostramconstitutionem
pro gregis salute decet, ul vestro fulta prajsidio vcstro corroboretispra3Cepto,ethancfirmetis rogo.
uostras Ecclesias protegere, tueri atque defendere Si quis vero episcopus awtaliqua magna vel parva
nostra sfudeat provideutia, ue iuiquorum effrenata persona bona psius i ecclesia? diminuere aut devasta-
servicia, omnique limore libera, Deo famulautes re, vel aliquod tributumexigereprffisumpserit, ana-
sua peragere officia impediat. Vestrisquippc ante- thematis vinculo ex parte S. Maria; et sanctorum
cessoribus, vestroique imperiali majestati notum apostolorum Petri et Pauli, et omnium electorum
essc scimus, monasleriumquod Senator pro reme- Dei et nostra, nisi resipuerit, alligalum se sciat, et

dio animiR suaj et cunctorum fidelium,iu honorem cum JudaproditoreDomiui inseteruum damuatum.
sanctaj Dei genitricis sempcrque virginis Mariai Hocquoque ut firmiushabeatur, manu uostrasuhter
Papia: construxit, uostrai ditioni dcdilum eo tenore firmavimus, et nostro sigillo sigiiavimus.

utpro tempore abbatissam,ex eadem congregalioue Silcester episcopus et sanctse Marise virginis
elcctam ibi, qua; sanctas moniales regeret, conse- Dei genitricis manu propria corroboravimus.
rraremus, et ab omni malorum hominum locum Iinpcraloris Oltonis signum.
iiium moleslafione defendercmus. -Nunc vcro Scriptum pcr manus Petri scriptoris sanclffi Ro-
abbafissam el sanctas moniales Deo servientes, pes- mana> Ecclesia^.
simorum opprimente calumuia,dum longe positi,ut ConfirmafumpermanusGregorii chartarii sancf»
deccbal, dcfeudereiiou potuimus : perinlervenlum apostolico'. sedis.
NVidoniHno3lriVi.;arii, cjusdem lucicpiscopi, vestra Actuiii liuc Roma', annu Doniinica! incarnationis
quoque impeiiaii suggereiite majesfalc,iliud moiia- millesimo priiiio,indictione tertiadecinia,auno vero
sferium ecclesifc Sancti Syri concessimus, non ad pontificatus Silvestri universalis papaj quarto.
domiuium per .subjeclionem, ucque pcr extra Sigillitm plumbcmn ajipcnsum.
 :

287 SILVESTER II PAPA. 2^8

SILVESTRI II CARMINA
I. A Ca^sar Lothari prsplendis luce secunda,
Epigramma Gerhcrti episcopi Ravennse , post pontificis Terrifici Martis quod eras conspectus in aslro.
Romani, quod sic se habel inscriptum ad imaginem III

Boetii. Epitaphium ducis Frideriei.

[Baron. Annal. cccles, lom. VII, Append. pag. 5.] llbid.]
Roma polens diim jura suo declarat in orbe, Francorum placito nomen tulit hic Friderici
Tu Paler et patriff; lumen, Severine Boeti Quem proavi fudere duces a sanguine regum,
Consulis officio rerum di.sponis habenas, Officio meritisque parem sopor uilimus hausit.
Infundis lumen studiis, et cedere nescis. Mercurii cum celsa domus tibi, Phoebe, pateret.
Graicorum ingeniis; sed mens divina coerce. IV.
Imperium mundi gladio bacchanteGolhorum,
; Epitaphium Adalherti Scholastici.
Libertas Romana perit : tu consul et exsul, [Ibid.]
Insignes titulos pra?clara morte relinquis. Edite nobilibus studium rationis adepte,
Nunc decus imperii summas qui pra-gravat artes, Dicit Adalbertum te Belgica flore juventae,
Tertius Olto sua dignum te judicat aula, Stare diu non passa, tulit fortuna recursus,
.(Eternumque tuistatuit monumenta laboris, "R
'-'
•

Bis senas Februi cum produxisset ApoUo.

Et bene promeritum merilis exornat honestis, V.
II. Epitaphium Ottonis imperatoris.
Epitaphium regis Francorum Lotharii. [Ibid.]

[Apud Duchesn. Franc, tom.

Script. rer. II, Cujus ad imperium tremuere duces, tulit hostis

inter epist. Gerberti.] Quem dominum populique suumnovere parentem,

Cujus ad obsequium coiere duces, bonus omnis Otto decus divum, Ca>sar charissime, nobis,
Quem coluit, sate Ceesaribus, monumenta doloris Immeritis rapuit te lux septenadecembris.

SPURIA AUT ALIENA

ACTA CONGILII RBMENSIS AD SANCTUM BASOLUM
AUCTORE GERBERTO ARCHIEPISCOPO
(Apud Pertz, Monumenta Germaniee historica, Script. tom. III, pag. 6o8.)

INCIPIT PROLOGUS SYNODl REMENSIS".

Licct eemuli mei dentes in me exacuant,dictaque G cet ul qua^dam adverbum exalia in aliam transfe-
et facta proscindere parent, plustamen amicorum ranturlinguam; inquibusdan» autem seatenliarum
ob?equio quam invidorum odio pcrmoveor. Non gravitas et eloquii dignitas dicendi genere confor-
cnim, ubi non eral timor, timere didici, nec amico- mentur^o; porroiaaliisunadictiooccasionemfaciat,
i'um infecta relinquere negotia. Accingor igitur,et et abdita invesligari, et in luccm ipsos aflectus raa-
summarum genera causarum in Remensi
((uideni ad plenum assequi non
nifesle proferi'i. Quaj etsi
concilio exposilabreviler atlingam, ut et gestorum potuero, histanien modisdoctissimorum hominum
verilas innolescat, etqua" a summis viris relractata sententias conabor interpretari. Sed earum ampli-
sunt agnoscantur, Pelo aulem ab hujus sacri con- flcationcs, digrcssiones, ctsi qua ejusmodi sunt,
venlus prailatis, si quid minus grave vel parum quodamstudiorefringam, ne ndio quarumdam per-
comptum expressero, non sua», injuria} sed niea; sonarum potissimumque Arnulfi proditoris moveri
ascribi ignorantite; ab auditoribus quoque, ne me videar, quasi ex ejuslegitima deposilione Remense
aliena vel parumdixisse dcnotent.Siquidem Iriplici episcopium legitime sortitus videri appelam. Alle-
genere interpretalionisutendumssfore ccnseo ; scili- hoc operis aliisque implicilam questioni-
rius erit

VARI.t: LECTIONES.
-» I. G. Papte 1. *» indum corr. ulendum 2. »•> itn 1, 2.
289 SPURIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. BASOL. m
bus, cum de propriis, communibus el diflereuliis mani episcopipoleslate,ulanimo concepi,prolixius
episcoporum.archiepisooporum.vel mclropolilano- disputabo.
rumso^patriurcliarum.seu primalum,vcl elianiRo-
EXPLICIT PHOLOOrs ^'.
LXGIPIUNT CAPITULA.
!. Qui, el quo, et ex iiuibus provinciis, epi^copi 27. Quid regis ct Brunonis episcopi legati Romae
convenerinl. egerint.
2. Pracloculio ArnuJfi cpiscopi de examinanda Ar- 28. Luculenta oratio Arnulfi episcopivim tocius si-

nulfi causa. nodi continens.

3. Responsio Siguini archiepiscopi de cognitionc 29. Exempla canonum contra Arnulfum.
judicii. 30. Arnulfus in sinodum deductus. episcoporum
4. Objeclio Daiberti archiepiscopi et Hervei epi- sententiis contradicit ; scd Rainerii ''sentcntiam
scopi. non ferens, secessum petit.
b. Conquestio Brunonis episcopi. 31. Sinodus, abiente Arnulfo,in ejus criminacapi-
6. Prosecutio riotosmanni el Brunonisepiscoporum lulaannotat.
de discussione ^i* Arnulti. 32. De confinitimis hostium sacerdotibus, qui sine
7. Ratbodus episcopus Lolharicnses episcopos ciro- regis liccntia legationes agunt.
graphum Arnulfi reprehendere dicit. 33. De his qui regibusfidem promissam non servant.
8. Libellus Arnulfi. 3 De clericis qui capitalia crimina committunt,
4.

9. -\rnuifus epi^^copus eundem libellum in parlcvi- 35. De confugientibus ad hostes.

luperat et in parte laudat. 36. De his qui, regc superstite, aut sibi autaliisaf-
10. Exemplarlibelli cujusdamherelici convcrsi. futurum provident regnum.
il. Confessio Adalgeri presbiteri. 37. De custodia vitae principum.
12. Odo s« episcopus commonitorium .\rnulfi et 38. Dc refugis atque p^^rfidis clericis sive laicis.
anathema inducit. 39. De clericis velmonachis contra regem perjuris.
13. Gualterius episcopus ea reprehendit. 40. Episcoporum colleclio, et Arnulfi confessio, et
14. Guido episcopus aliud analhema inducit. super ejus depositione questio.
15. Siguinus archiepiscopus argumentatur, Arnul- 41. DcMaximo episcopo dcposito.
fum et suos complices dampnatos videri. 42. De Eulicete presbitero.
16. Exempla canonum de dampnatis qui mini- 43. De Ratherio et Petro ejectis.
strant. 44. De injuste depositis.
17. Arnulphi episcopi admonilio pro dcfensione 4b. Quomodo Arnulfus deponi debeat.
Arnulphi. 46. Excmplum dc Potomio archiepiscopodeposito,
18. Signini archiepiscopi anathema pro eadem re. 47. De Egidio et Ebone depositis.
19. Qui Arnulphum defendcreconatisunt,etquibus 48. De judicio non innovando.
exeraplis. 49. Sequentis diei sinodus.
20. Epistola Stephani archiepiscopi ad Damasum 50. Ingressus rcgum in sinodum.
papam. 51. Arnulfus cpiscopus praeteriti diei acla breviter
21. Rescriptum Damasi ad eundem. rccapitulat.
22. Ratbodus episcopus decretalem tomum sinodo 52. Arnulfus cpiscopus Arnulfi confessionem sub-
porrigit pro Arnulfi defensione. hornat, contra Brochardum 33* comitem.
23. Brevis annotatio accusationis et defensionisjAr- 53 Arnulfus a regibus vcniam petit, et accipit,

nulfi. modumquc abdicationis agnoscit.

24. Quod juste captussit ex AfTricano "* concilio. 54. LibeJlus abdicationis Arnulfi.
2b. Exemplar epistola; regis ad Romanum pontifi- 55. Adalgeri presbitcri reclamatio et depositio.
cem pro causa Arnulfi.
directae 50. Africanum concilium in quo modus Romani
26, Item episcoporum ad eundem. episcopi cognoscitur.

INGIPIT SYNODUS REMENSIS".

1. Anno ab '** incarnatione domini nostri Jesu poterant, propter quasdam regni nccessitudines,ii
Christi 991,indictione quarta,anno rcgnibss domni maxime convenirent qui comprovinciales «^ essent,
Hugonisaugusliet excellentissimi regisRotbcrti^'^^ deinde ex vicinis provinciis fama et dignitate ho-
congregata est synodus in Rcmensi letritorio. nestiores, et qui legationc suarum provinciarum
Actum cst autem magna induslria principum, ut digni viderentur,suorumque fralrum absentiam sua
quia omnes Galliarum episcopi eo convenire non pra'.senlia sustinere possent. Igitur 15 Kal. Jul.

VARI/E LECTIO.NES.
»0* metrapolitanorum 1. >' E. n. sinodi remensis 2. 3'* discusione 1. 3i Qdo 2- "* africano 2, 8>reti-
neri 2, et cnd- Francof, (i h) et Flacii [2 b).
»3* c. b. 2. 'M. s. r. desunl 2. 3** deest 2? '» deest 2.
V. regni \b. »s* dce->t \. ib anno regni doraiai Othonis augusti nono et excell.regis Hugonis qnarlo 26,
•' provintia e/i 2. constantcr scribitur.
m SILVESTER II PAPA m
coUecti sunt in basilica domni Basoli confcssoris A quomodotantainfamiacarerepossimus,etsi frater
RoiTiorum quidom diocesaiiei GuidoSuessouicEfiSe* : etcoepiscopusnoster Arnulfus iiJatacrimina diluere
urbis episcopus. Adalljero Laudunensis, Ilorveus qua,'rat38, vcl crim.en rcgi;R majestatis propulsare.

Belvaccnsis, Gotcsmannus Ambianensis, Ratbodus Scitis cnim omnes nosinsimulari probro ^sinfideli-

Noviomensis, Odo Silvanectcnsis ex provincia Ri- ; latis ctperfidia?, causa unius. Si, inquiunt, justis
luricensium, qua; Aquitanorum esse putatur, Dai- cpiscopi utuntur legibus fidissimique suis regibus

bertus archiepiscopus ex provincia Lugdunensium

; sunt, cur hominem impurissimum suis legibus non

prima Cualterius
: episcopus Augustidunensis,
^"^ puniunt? Nimirurn aliorum flngitia ideo moliuntur
Bruno Lingonensis,MiloMatisconensis ex provincia ;
celare, ut 89 impune bceut eis peccare. Absit boc a
Senonensium,quaj est primaSequanorum metropo- vestro sanctissimo ca;tu! Absit ulcontra divinas et

lis Remensique provinciaj contigua, Siguinus ar- bumanas leges quemquam moliamur defendere vel
chicpiscopus,Arnulfus Aurelianensis, Herbertus Au- dampnare Dicant tanlum qui noveruntserierage-
!

tisioderensis. Pra^terca diversarum urbiumabbates storum,iique39* suos exponant casus, qui graves,ut
quam plurimi adcrant, qui post solitariam episco- ipsi asserunt, injurias pertulerunt.Tum si quacon-
porum dispulalionem residere jussisunt.Habitaque tradictio fuerit oborta, discussis partibus ex aucto-
ratione totiussummaj synodi,dignitaspr8eIaturaiac B ritate canonum judicium promulgetur *<>.»
potestas quasi j udiciaria stetit pcnes archiepiscopum « Non patiar, inquit, discus-
Siguinum, quem eta^tas etvitse meritum ac scientia sionem fieri ejus qui dicitur esse majestatis obao-
commendabat. Arnulfus autem, venerabilis episco- xius^o*, nisi forteconvictosupplicii indulgentia pro-

pus, ordinis custos ac omnium gerendorum iuter- miltatur.» Simulque3i caputToIetani concilii pro-
pres declaratus est, eo quodinter omnesGalliarum latum est ex cadem '*' re :

episcopos sapientiaet eloquentiaclariorbabcretur. Sa-pe principes conlra quoslibet majestatis ob-

noxiossacerdotibusnegotiasua commillunt,et quia
Hunc post expositamallegationem eorum sacerdo-
sacei'dotes a Christo ad ministerium salulis electi
tum qui minime adesse poter.int, poslque totius sunt,ibi consentiant regibus fieri judices, ubi jure-
cleri ingressum, quibusdam sentcntiispertractatis, jurandosuppliciiindulgenliapromitlitur*^,* nonub
hoc modo prselocutum accepimus :
discriminis sententia pra?paretur. Si quisctiamsa-
cerdotum contrahoccommune consultumdiscussor
2. « Ita quidem est ut dicitis, revcrentissimi pa-
in alienis periculis extiterit, sit i'eus eflusi sangui-
tres : nullus tumultus, nullus accusator inprobus, nis apu^d Christum, et apud ccclesiam perdat pro-
nullusjudex iniquushoc sanctumconcilium agitare prium gradum.
debet. Servetur unicuique personae suus locus, de 4. « Gravissimum vero esl, ait Debertus, ideo te

bita reverentia nuUusque aut se autalium prseju- ^ judicem prsebere in alienis negotiis, ut cura reum
;

dicio gravari putet, cum sit IiberafacuUas,et pro- eonvincis, tuconcidas; cum dijudicas, tu dampna-
ponendi,et sciscitandi,et respondendi.ConsuItalio- tus abeas*2. — Si hoc, inquil Herveus episcopus,
nes autem sive deliberationes medio locentur, sic in periculosum est, videte ne sit periculosius judicia
ut nemo causetur imponi sibi quod nolit, auteripi ecclcsiastica deinceps a secularibus non expcctari.
quod velit. Sane quoniam me priorem dicere vo- Consequens enim estad forensiajura nos protrahi,
luistis, dicam quod sentio, in pra?.sentia vestra et si divinis legibus in aliquo videmur obniti. At quo-

cleri nuper admissi 38*,i(lque paulo altius repetam, modosinejudiciorcIinquetur,quodcommissumesse

ut res bene digesta melius innotesc?t. Ego quippe constiterit ? vel contra principem nostrum
cum inter varios tumultus bellorum pro pace «c- causabimur, si quod atlingcre nou audebimus, ju-
clesiae,cui auctore Deo deservio, totis viribuselabo- diciaria potestate coercebitur^-^*? »
rarem, novi nunciifama, inauditi sceleris rumore, 0. Bruno episcopus dlxit: « NuIIum cerle ve-
sic subito turbatus sum, ut etiam in vilibus rcbus strum ffique turbat tanti descriminis examea
lingua balbutiret,intellectus hebesceret. Fcrebatur Ego quippe hunc infelicissimum per ora
solus ob
quippe illa nobilis urbs Remorum dolo proditionis omnium Ego euni in has miserias prseci-
volito.

hostibus patuisse,prBeda;ac direptionicessisse; san- -^ pitasse videor, qui contra omninm bonorum vo-
cta sanctorum armata militum acie polluta fuisse. ta, mcmetipsum in pignus odsidis dedi, pro
Horum omnium malorum incentor, auctor, qaod spe conservanda; fidei lanti *3 erant apud me re-
;

sine magno doloreanimi referrc nequeo, is qui tu- gis Lotharii merita, lantumqueme carnis affinitas
tari debuerat, Arnulfus episcopus nuntiabatur. Sa- permovcbat. Et cum scirem liunc Laudunensis
cerdolalis dignitas hujus causa impetebatur,vixque urbis pervasorem, totiusque tyrannicae factioni!
crat qui nostro ordini non insultaret Nunc quoniam fuisse principcm, sub obtentu'» tamenhujus hono-
religionis amore et studio screnissimi regis nostri ris, ad meliorem stalum vila^ atlrahere nisus "
domni Hugonis congregati sumus,qua}rendum est, sum, ut qui discordiarum clbellorum iucentor ex-

VARLE LECTIONES.
»«* snessionicae 2. s''
guatterus \b. 2. 37- aniissi \. conslanter,ss queat cj>t. quairat 1- queat ib.
»8* probo cor. manu prohoi.
rec. »9 an t? siquc corr. rec. ma nu sicqao i. *o promuitetur *2.
39*
0* eadem co/v. cxadem ~
obnixius 2. *' 2. <i' promittelur.2. Uiabeas 1. *2 couoeditur oW *»*Tauti
" ' '

corr, eadem manu Tanti 1. ^3* opterilu 2. *' visus 1.

293 SPURIA AUT ALTENA. — ACT. CONG. nASOL; 294

titeral; pacis el karitutis ipse jaoeret fundamonta. A pelita oblincrc noii difficilc sil, CiUnrhoc inaxiino
Altcndite pacisprincipia, altendite hoinineni inala sit perlimcscendum, nc dumfortc unipcrsonai par-
pro bonis reddenteni.homines mihipercaros et ad cere vohimus, sicut frater el coepiscopus noster
nsum vita' inuUum necessarios, id est unicuin fia- Hcrve^ispaiilo antc relulit, et eam clomnem a'ccle-
trem meum coniitem (iislebertum, meumque con- siasticuin ordinem subpericulo sanguinisrelinqua-
sobrinum comitcm Guidonem,cumcaHeris quoruin mus. Ilaque is presbiter qui urbis portas aperuit,
amicitia gh)riabar, sua siniulata captivitale vcra* intromittatur si placet, atque gestorum ordinem
caplivitati contradidit **. Me pacis sponsorem in pandat. » Ab universis dictum est : « Placet. »

mortisdiscriminederehquit ; el o iinpudensaudacia 7. « Quoniam,» inquit Rathodus, Noviomensis

honiinis, qui mei,immo sui, et totius a^cclesia' ho- a^cclesia^ episcopus, « a multis nostrorum fratrum
inicida, adhuc improba fronte neg-at quod ncgari audio dici,libcllum fidclitatis sub specie cyrogra-
non polest. Certe ex his qua» confitetur, eliciemus phi editumab Arnulfo,addampnationem ejus posse
ea qua' propalareerubescit. Certe in pra^sentia re- sufficere,quoiiianique Lotharicnsium quosdamcon-
gum, in prjTsentia episcoporum, ante ora cleri et tra hanc scripturamfama est disputare,intcrim de
popuh.sacramento volens obligatusest,se principi- liac re judicium tanlorum Patrum experiri velim,

bus suis adjumentofuturum, consilioet auxilio, se- B quidque de eo sentiendum sit agnoscere. » Sinodus
cundum suum scire et posse, contra Karolum.item- dixit : « Proferatur in medium. « Prolatus est ita-
que inimicisdominorumsuorum necconsilium ncc que libellus cyrographi ad hunc moduni :

auxiliumselaturumscrentcradeoruminndelitatem, 8. « Ego Arnulfus, gratia Dei proivenienteRemo-

neque pro praterito autfuturo sacramento se prie- rum archiepiscopus, promitloregibus Francorum,
sens reliclurum. Annon erat inimicus Karolus qui Hugoniet Rotberto,me fldem purissimam servatu-
regnumpervadere nitebatur? Annon inimiciRotge- rum, consilium etauxilium,ssecundummeuni scire
rus et Mannases, qui clcrum etpopulum ejus in <pc- et posse in oninibus negotiispreebiturum, inimicos
clesia ipsius armata militum manu ceperant"? Hos eorum nec consilio nec auxilio adeorum infidelita-
ipse ** consecretales et primos amicorum esse fe- tem scienter adjuturum. Hsec in conspectu divinai
cerai; hos eorum bonis ditaveratqui se elegerant, majestatis, et beatorum spirituum, et totius aeccle-
qui sibi principatum contulerant,quibus sine perju- siaj assistens promitto, pro bene servatis lalurus
rio auferre nihil poterat, quos necessario juvare prffimia a;ternae benedictionis. Si vero, quod nolo
debebat nisi in se peccarent. At quid peccaverunt? et quod ab his deviavero, omnis benedictio
absit,
Fidemne promissam servare quod sibi persuadere mea convertatur in maledictionem, et fiant dies
nisi sunt? Ignoscite, fratres, si dolor nimius de ^ mei pauci, et episcopatummeum accipiatalter.Re-
gravilate sacerdotali aliquid derogavit,et si oratio- cedant a me aniici mei, sintque perpetuo inimici.
neni finire non sinit, quam vestra intelligentia ex Huic ergo cyrographo a nie edito in testiraonium
prfficedentibus ad plenuni comprehendit. » benedictionis vel malediclionismeffi subscribo, fra-
6. Hic Gotesmannus*5,Ambianensisa;c(lesice epi- tresque ctfilios meos ut subscribant rogo. EgoAr-
scopus, subintulit:« Multa venerabilis pater Rruno nulfus archiepiscopus subscripsi *». »

prosecutus quaj quanto magis fidem dubiis

«« est, 9 Quo perlecto ", Arnulfus Aurelianensis eccle-
faciunt, tantomagis reuni majestalis arguunt, ac sia; venerabilis episcopus subjunxit : « Habet. in-
sacerdotio indignum revincunt. Sedquiapauloante quam, hfecscripturamaximamvim reprehensionis;
de periculosa discussione sermo habitus est, velim habetetiam subtilesdefensionisvires,habitaratione
nosse, quid pater Bruno indesentiat. Non estenim personarura.Nam ejus auctor Arnulfus detestabilis
ffiquumnos fieri auctores eifundendi sanguinis, qui est,co quod obimmensum ambitum alfectatihonori
debemus esse auctores salutis » Et ille : « Sentio, inaudilumsa^culopriusmonimentumsuidelestabile
inquit, reverendi Patres,et hoc vosintelligere quod reliquit.Qui vero comraentati sunt,rcm utilem ac
et alterum pudori esse quod tacetis. Nam
dicitis, necessariam fecisse visi sunt,ut si aliquando fidem
movent vos««*divinaeleges, movet eliamhomo affi-I' promissam pernegare vellet, scriptura contra se
nitaie carnis «' mihi conjunctissimus,utpote avun- deviaret ipse contrasuam profes
testis existeret,et si
culi mei regisLotharii (iliusrependoka-
: habeo et sionemetsubscriptionem veniens,hfnorese priva-
ritati vestra; multiplices grates. Sed absit lioc a me, ret; et ne forte peccans nomine summi pontifici
utamori*''* Christiamoremsanguinis pr«feram,aut diutius defenderetur,ipse summuspontifex senten-
ut meosanguine, quantum in me est, ecclcsia Dei liam dampnationis in se dixisse visus est. Sed
sua",

poUuatur. Ergo, agite, discussionem simuletjudi- quia presbiter adest, fincm dicendi faciani, ut ipsi
cium aggrediamur ««, nec sanguinis effusionem per- locuspatcat, »Interini tamen dumprcshiterostandi
horrescite, cum apud benivolenliamprincipum juste locus eligitur, significabat sibi assidentibus, quen-

VARIvE LECTIONES.
contradcdit corr. contradidit 2- " iste
**•
2. "* godcsmanus 2. »« propcrsccutus 2. pcrscculus 2i.
*«*no3 corr. vos i. *t carius 1 ? «^* amore2. ** aggrediaatur corr. aggrediatur 2. "* voccm ex Richcro
fiippkvi. *» perfeeto2. peracto 2«.
 ;

S95 SILVESTRR. II PAPA 290

dam episcopum.exhercsi adiidem calholicamcon- A. avunculum suum Rolbertum, Karoli servum, comi.
versura,bcatoGrcgoriosimilemliliclIum porexisse; tem fidissimum fore designavit, cum aliis quibus-
sed lioc interesse, quodhic Arnulfusmalarum cau- dam. Et ut hocfactum subspecie honesti tegeretur,
sarum rationibus permotus sit, id est^s)* perfidia et manus et sacramenta simul Karolo praibui, sed
cupiditate, ille autemoptimarumso, id est fide ca- jussu ipsius; claves urbisaccepi, sedamanuipsius;
Iholica et amore habendi Deum. Erat vero ibi ita portas aperui, sed illius praecepto. Haecsiquisquam

scriptum inter cetera : vestrum aliteresse putat, mequeindignum cuicre-

10. « Et ideo postquam, comperto divisionis la- datur, credat igni, ferventi aquo?, candenti ferro ;

queo quotenebar,diutinamecumdelibcratione pcr- faciant fidem tormenla, quibus non sufficiunt mea
tractans, prona etspontanea voluntateadunitatem verba; ipsi hostes mei, quibus nuper invisus esse
sedis apostolicai divina gratia duce reversus sum ;
coepi, testimonio erunt,cumsuomebeneficio vivere
ne 50 non pura mente sed simulate reversus existi- comprobabunt quandovestrumanathemaperhor-
;

mer, spondeo sub ordinis mei casu et anathematis rescens, eorum tunc miseratione gladios Richardi,
obligatione, atque promitto tibi, et per te sancto fratris episcepi, vix evasi, hanc meam confessio-
Petro apostolorum principi, atque ejus vicario bea- nem expavescentis. »
tissimo Gregorio, vel successoribusipsius,menum- B 12. Ad hajcOdo episcopusSilvanectensis : « Bene
quam quorumlibet suasionibus,vel quocumque alio nunc, inquit, anathemain memoriam redit. Pater
modo,adschismadequoRedemptorisnostri miseri- enim Arnulfus hunc nostrum Arnulfum in cvro-
cordia liberante ereptus sum,reversurum,sedsem- grapho se dampnasse dixit; nos autem quoddam
per me inunitate sanct«aicclesia3 catholicaj etcom- scriptum ab eo in tempore ipsoacccpimusper ma-
munione Romani pontificis per omniapermanere. nus Guidonis venerabilis episcopi; inquo et con-
UndejuratusdicoperDeum omnipotentem. et hajc fessio sui facti et dampnatio ipsius contineri vide-
sanctaquatuorsi evangelia quse in meis manibus batur quod in praBsenti jubeat recitare sanctitas
;

teneo, et salutcm geniumque Mauricii atquoTheo- vestra. » Synodus dixit « Recitetur. » Recitatum :

dosii dominorum nostrorum reipublica3gubernato- est ilaque in hunc modum « Arnulfus gratia Dei :

res, me in unitate sicut dixi a;cclesi8e,adquamDeo archiepiscopus, commonitorium s^* prsedonibus Re-
propitiosumreversus,etcommunioneRomani pon- morum. Quidtibi vispraedonum Remensiumscele-
semper et sine dubio permanere. Quod si,
tificis rata manus ? iNichilne te movent pupilli et viduae
quod absit,aliqua excusatione vel argumento ab hac lacrimffi ? Nec advocatus eorum,velis nolis,Dominus
meunitatedivisero,perjuriireatum incurrensffiter- p tuus, ipse testis, et judex, et gravis ultor, cujus
nae poenae obligatus inveniar, et cum auctore scis- judicium non efTugies? Yide quid ante oculosipsius
matis habeam in futuro sseculo portionem. » egerissanctam pudicitiam virginum non erubuisti
:

H. Adalgerus : « Scio me, inquit, non magnam matronas etiam barbarisverendasnudas reliquisti;
habiturum expectationem in dicendo, reverentis- orphanum et pupillum non respexisti. Parum tibi
simi Patres, cum omnia quap pro defensione mea hoc; accessistiad templum matrisDei,cunctismor-
dicturuj sum, contra me fortasse videantur. Hoc talibus reverendum. Ejus ati'ium perfregisli, pol-
enimetin inilio intellexi, cumDudo, Karoli miles, luisti, violasti.Quod ocuU ibi viderunt,concupiisti ".
ut liujusproditionis auctor existerem, macliinatus Quodmanus attrectare63*potuerunt,rapuisti.Et nos
est; cui cum responderem cur ex tanta massa ho- quidem contra divinum achumanumjusmisericor-
minum ego clcricus et saccrdos potissimum elige- dia abutentes,quodcibi et polus abslulisti, non in-
rer, utseniorem et episcopum meum traderemob dulgcmus,sedproplerimpiatemporanon exigimus.
causam Karoli ad quem nihil atlinebam,primumso- Exigimus autem reliqua omnia quae pollutis manibus
cordiamet fatuitatemhominuni me scii'e dicebat; pervasisti, ac retines. Redde ergo, aut sententiam
meum autem ingenium,prudcntiam,animimagni- dampnationisin pervasores rerum ecclesiasticarum
tudinem, mirislaudibus extollebat; deniqueipsum Da sacris canonibus promulgatam, eamque s* in te
meum senioremhocita vellc,sibiqueita praecepisse latam multotiensque ferendam excipe •.ANAl^HE-
Cui cumfidemquasispopondissem,nontamen satis MA IN PREDONES 5* Aiictoritate omnipotentis Dti
tutum forc hoc mecum reputabam, nisi ex ipsius Patris, et Filii, et Spiritus sancti, interveniente et

senioris ore nonbenecreditaper mcmetipsum sine adjuvante bcata Maria semper virgine, aucloritale

interpreterecogniiscerem^ejusamor^ejusimperiuni quoque ac potestate apostolis tradita nobisque relicta

me in has praecipitavitmiscrias. Quan^ebam tamen excommunicamus, anatliematizamus, inaledicimus,

ex eo,cujusnamfretu3 auxilioimperataperficerem, dampnamus, et a liminibus sanctcT matris secclesix

et pertimescendum foret? Qui cum Karo-

si «1* sibi separamus vos Remensium prcedonum auctores, facto-

him sibipatruum esse dixisset, Mannascn iisqnoqiie res, cooperatores, fautores a propriis dominis rerutn
ct Rotgerum sacranienta quto voluerit pra;stitisse, snarum sub nomine cmptionis abalienatores. Obtene'

VARL^ LECTIGNES
*9*... id2. 50opt, co/r. obt. 2. »c* ncc 1. " quatluor2. «i* dccst [ manassom 2. ss* commonitO'
rum 2- »8 concupisti 1. concupivisisti 2, »8* altractare 2. «* eam 1. »* a- i. p. dcsunt 2.
297 SPURIA AUT AUIEN.V.— ACT. CONC. RASOL. 29!^

bre>ai>it ocali vetlri qui concupivenmt, arcsctint )ua- A nostcrcuni clero el populo leneri ab hostibus proe-
nus queerapuerunt, [debtlitentur omnia membra quw dicabatur. Rumor tatmcm ab eo facta; proditionis

adjuverunt »»]. Semper laboretis, nec requiem inve- frequcns erat. Ilaque nostrorum conprovincialium
niatis, fructumquc Inboris vestriprivemim -, furmiletis communi consultu statuimus anatbcma in reos,
i-i pnveatis a fiicu- persequentis, et non perscquentis quod nullu^aliipiii inoilo sc occullanssublcrfugere

hu.iiii, ut tabescernli) ileficiatis. Sit portio vestra cuin posscl. Kjiis cxfinjilareii, si j^lacet, proferalur. »

Judn tratlitore Domini in terra murlis et tenebrarum, Prolatumque cst in hunc modum :

donec corJa vestra ad jilenum salisfactionem cotner- « ORATIO l.NVECTIVA EPISCOPORUM IIEMENSIS DIOCESEOS

tantiir. Hic autcm sit modus plcn.v satisfnctionii, nt VICE DKCRETl HADITA SILVANECTIS.

omnia injuste abhita, prwter cibnin et polum,propriis (< Qiioiisqiic se extcndct efiVenala licenlia veslra,
dutninis cx inteqro restituatis, coramque liemensi Ad quem finem
allerius proditoris Jiidai satelliles?

ecclesia pcenitendo /lumiliemini, qui sanctam Remen- scelerum progredieturincoeplaaudaliavestriducis?

non nec *** cessent avobis ducis dicimus Adalgeri prcsbiteri, ([ui nomen sacer-
sem ecclesinm rcveriti estis ;

hx ma!elictionis scctenim vestrorum persccittrices, dotalis dignitatis suc nomine polluit. Te igitur in-

qunmdiu permiinchilis in peccato pervasionii. Ainen. tcrpellamus, fuiieste prcsbiter ;

quid libi visumest
posl iIIacruentaarma,quibusleLauduni exercuisti,
Fint. Fiat. » g
13. Quo pcrloclo, (iuallorius Aiigusli.luiiensis ut iterum vilis apostata faclus. Arnulfum Remorum
cpcclc^iic episcopus : ( QniiJnain ^o, iiiquit, hoc por- archicpiscopum traderes, cum ante eiim velut fidis-

tealum cst? Satisncsanae incntis csl luc cpiscopus, sinuis custos cubares, conviva assiduus esses, con-

quiprojacturavllissiniipsupclieclis59*reosdampnat silia disponercs, sacrosancta administrares? Num

supcr sui autem ctclerict popuiicaptivitatc tacel? rigorcm «cclesiasticce severitatis, vel judicium om-
Pro paupeium tuguriisforlc magiscarie5"quam vi- nipolentis Dei effugere te putasti ? Urbis portas
rucnliluis analhcmatizat, cl pro templo bci pcr aperuisli, hostes inlroduxisti, venerabile templum
orbem terrarum famosissimonihil dicit? Xempe matris Dei atque ipsis barbaris reverendum, velut
umnis terrena creatura hominevilior est, etomne hostium castra oppugnasti.Num etiam vos praedo-
manufactuma;dificium templo Deivilius.Sedquiass num maxima portio,qui aecclesiae ingentibus benefi-
forle Aposlolus dicit : Si esurierit inimiciis tuiis, ciis eraiisoh\\gai{i,qmdicilis:Hoereditatepossideamus

cica illnm ,- si sitit, potnm dn illi [Rom. xii, 20), sancluoriuin Dei, qui signa militaria, loricati etga-

tamquam pictate usus pra?donibus cibum ct polum leati, cum scutis et lanceis ante aram bealse Dei

induigcl, attamen ab auro ct argento deterret.Quid Genilricisinlulistis ;

manibus pastorem
qui pollulis

hoc ad pauperes Christi? Certeii aurum et argcn- G cum clero et populo intra sancta sanclorum com-
tum non pcrdiderunt, quia non habucrunt; sed prehendistis, custodiai distribuislis, carceri manci-
cibum et potum,qucmad usumvilicnon sinemagno pastis, etadhuc retinetis num inquam vos divina ;

labore conquisivcrunt.Ecce audistis, fratres, argu- jura elTugietis? Vos quoque,quorum dolo et fraude,

mcnlum pcrditi hominis,pauperumnecatoris,pra3- consibo et auxilio, tantum scelus factum est, cum
donum nutritoris. Inlellexistis quia ad hoc voluit his 81 qui principes tanti facinoris fuerunt conso-
capi, ut sua simulata captivitas verani nobilium ciandi estis, ut poenam peccati simul feratis, qui
efficcretcaptivitalem.Ideosacrilegosacommunioue in «2 causa pcccati simul conspirastis,honaque civium
nonarcet,quiase auctorem sacrilcgii esse cognoscit. Remensium prajdones impiissimi velut sub hasta
Ncc sic*» tamcn evadit, dum auctores, inventores, Nec etiam vos abesse debetis, qui in
distraxistis.

factores,cooperatorcs,fautoresque simul permiscet. AdalberonemLaudunensem episcopum non minus

Ipsc cnimauctor, cujus consilioet imperioprodilio Icviaperfecistis;ct utpullulanlem63lieresim rcscin-
facta est ; ipse factor et coopcrator,ut per quemdam damus, qua; diclitat omnia liccre Karolo etiam in
sapientcra dicitur: Comitesillitui, mnnus ernnt tuse; sacris locis, Remensem simul ac Laudunensem
ipse fautor, qui usquc in prajsens lacendo conscn- D aecclesiam, ulramquc
quamvis dissimili
sacrilegio
sit, ct, fama csl,magnisiiisuperbcneficiis cumu-
ut pollulaiii, a sacris removcmus
donec legi- officiis,

lavil. Tondit malcria ba-c in immciisum; sed con- timc rcconcilietur utraque. Et ne quis nos talibus
Irabo sermoncm qua possum bnniatc, ne vidcar monstrishominuni favere,taIibusnegotiisassensum
quasi criminales diclarc. » pncbiluros putet, sed pro fide qua vivimus omnibus
11. Guidocpiscopus : < Si in projniis conscriptio- expositos periculis, sententiam nostram itaconfir-
nibus, ubi cavcre sibi potuit Aniiilfus, ita lcsusest, maiiius, slabilimus, corroboramus ANATHEMA :

quomodo proxima sinodo Silvancctis habita

in L\ REOS. Auctoritate omnipotentis Dci Patris et
dampnatus non est ? Conveneramus quippe in uiium Filii et Spiritus sancti, interveniento etadjuvante
nos omnes qui hic adsumus Remorum dioccsanci, beata Maria sempcr virginc cum omnibus sanctis,
conqueslum sauflam Remensem a^cclesiam,noslra_ auctorilalc quoque ac potestate apostolis tradita
rumomiiium matrem,de3olatumiri.Metropolitanus nobisque rclicta, excoinniunicamus, anatbematiza-

VARI/E LECTIONES.
5s Hxc
dciunt I, 51* nc i. ^o quodnam 2. 5«* supi). 2.
'"'
tjlo-ia id est |)ulrcdino I. in mnrgine ipso
vocabnlo eraso caric 2. " f. q. 2. »» deest i. «o oxe 1. «i iis corr. his 2. «« dct:il 1 . 03 polul. 2.
P.\TR0E. CX.XXI.V. 10
 STT.VESTER IT PAPA. m
mus, (lampnamus, ct a liiiiiiiiliiis, i^u^^rUi'. u^ulviiiA. '''>^iii'iisrr)in( rlnus/n<;. Si gim ovAem hor (hcrplum
jccclesiifi scparcmus, Adclgoruin prcsbiLerum, dia- violarc iemptaverit, ct ecclcsiasticse excommunicationi
boli membrum, episcopi cleri cl totius populi Re- subjaceat, et sevcritatis regiae fcrictur sententiu.

mensis traditorem; eos quoquequi hujustraditionis Ecce hic plane dicitur, quod ab episcopis excom-
extiterunt inventores, auctores, factores, coopera- municandi sint hi sacrilegi, et a rege digna pro
tores, fautores, civiumque depopulatores et a pro- meritis poena animadverlendi. Sed quis episcopus
priisdominis rerum suarum sub nomine emptionis absolvcre potest, nisipcenilcntem 'o et digna satis-

abalienatores.HisadjungimusLaudunensisepiscopii faclioneveniamposlu]anlem? Al hi quando satisfe-

pervasores, ac ipsius episcopi gravissimos tortores. cruat ut absolvi possent, cum hominem revera
Fiat illissicutScripturadicit: Quidixcrunt ; Heredi- captum abire liberum siverint? Sed esto,Arnulfu3
cur ergo clericusejusRainer <' vi-
tate possideamus sanctuarium Dei, Dcus meus, pone eos absolverit. ;

illos ut rotam, ct sicut stipulam antc facicm vcnti. cedomini filiusretentus est? Si per vim factum est,
Sicut ignis qui comburit siloam, et sicut flamma com- et Arnulfo invito, in crimine sacrilegii permanentes,

burens montes, ita persequeris eos in tempestatc tua, etiam ab idoneo episcopo absolvi non potuerunt.
et in ira tua turbabis eos. Imple facies corum igno- Si autem eoconsentienle,obligationem pro absolu-

minia, et quaerent nomen tuum, Dornine. Erubescant B tione ab obligato acceperunt. Ilem esto Arnulfus ;

et conturbentur in sseculurn sxculi, ct confundantur eos ahsolverit.Quomodoidsinesuorum clericorum

et Et cognoscant quia nomen tibi Dominus,
pereant. pr»sentia poluit? At eos non inlerfuisseconstan-
omni terra (PsaZ.LXxxu, 13-19).
tu solus altissimus in dum absolverenlur. Inlerfuorunt autem dum obli-
Etquiapupillumetviduamnonmiseratisunt,neque garentur. Irrita igitur habenda est,qusR sollempnis
templaDei reveriti, dominiumqueajcclesiarum sibi debuit esse, si in abdilis absolulio facla cst. Scri-

usurpaverunt.fiantfilii corum orphani et uxoresvi- ptum quippc cst inconcilio Carlhaginis capitulo 23,

duse; scrutetur fcenerator omnem substantiarn ipso- ut episcopus nuliius causam audiat absque praesen-

rum, et diripiant alieni labores illorum. Nutantes tiaclericorumsuorum,alioquin irrita critsententia

iransferantur filii eorum,et mendicent,ejiciantur de episcopi, nisi clericorum prsesentia confirmetur. Et

habitationibus 6* suis. Fiant dies oorum pauci, et quia scriptum est : Impius cum in profundum pec-

principatum eorum accipiat alius. Et duplici con- catorum venerit, contcmpnit {Prov. xvui, 3), tanlo

tricione contere eos, Domine Deus noster, nisi resi- rum scelerum ipse sibi conscius, sacrosancta tra-

piscant et aicclesi» catholicae fructuosa poenilentia ctare non erubuit, in secclesia quam fratres et

satisfaciant. Amen. Fiat. Fiat. » p coepiscopi nostri Remorum dioceseos nostro con-

15. Siguinus archiepiscopus ;« Pervenithoc scri- sultuacommunionesuspenderunt justissimis decau

ptum ad noliliam Arnulfi? » — Dictum est perve- sis. Quapropter, si placct, capitulacanonum super

nisse. — Subjunxit; « Suspendit sepost abs^eorum his perquirantur, ut nemo causelur, hunc noslro,

communione quos justissime damnatos accepit? — sed sanctorum Patrum dampnatum essejudicio.»
Immo, inquiunt, eos omni fldelium communione Synodus dixit « Placct, perquirantur. » Pcrlalae
:

dignoshabuit. — Ego, inquit, non salis admirari sunt ilaque in medium ha; sententia :

queo super ejus «6 audatia. Primum ipse praido- 16. De

dampnatis et ministrare tcmptantibus ex
concilio Anlioceno capitulo^^^ i. Si quis episcopus
nes suos a communione removit eisquc modum
dampnatus a synodo prcsbiter aut diaconus a suo
dampnationis prsescripsit, ut omnia injuste ablata
episcopo, ausi fuerint aliquid de ministerio sacro
restituerent 67 jcoramque Remensi aecclesia humilia- contingere, sive episcopusjuxlapraicedentem con-
rentur, qui sanctam Remensem eecclesiam reveriti suetudinem, sivepresbilerautdiaconus,uuIlo modo
liceat ei noc ia alia synodo reslitutionis spom aut
non essent; etsicut pauloante a quibusdamfratri-
locum habcre satisfaclionis, sed el communicantcs
bus mihi relatum cst, restitutio amissarum rerum
ei omnes alyici de cecclesia, et maxime si, postea-
aut vix uUa facta est aut nuUa ;
poinitentia autem quam didic.criiit advcrsum mcmeratos prolatam
a nullo publice suscepta, ob facinus publicc admis- D fuisse sentcntiam, cisdcm communicare lemplave-
rinl. Itcin: Si quis exconununicalus anto audicn-
sum. Occulte autem qui potuit, cum scriptum sit:
tiam comnuuiicarc pra^sunipsoril, ipse in se dam-
Qui publice pcccat publicc pKuitcat; vel quomodo pnationom proluliL. Ex concilio Cart/taginis, cap. 29.
pro vili supellectile «» reos dampnavit, sicut fratcr ILem placuiL universo concilio, ut qui excommnni-
et coepiscopus noster Gualterius paulo ante retulit, catus fuorit pro suo neglcctu, sive opiscopus sive
quilibct clcricus, ot tomporo oxcomnumicationis
pro violataecclesiaacommunione nullumi'cmovit?
suaiante audiouliamcominunionom pra^sumpseril,
An vile pulavit esse crimen, quod divinai legcs ipse inscdampualionisjudicoLurprctulisse senten-
per se totum ulcisci posse non j^ulant, nisi ab hu- tiam. Ex concilio Cartaginis,cup. '3 13.Ut episcopus
manajuratransfundanl? cnim scripLum est in
Sic qui contrasuam profossioncm in concilio habitam
s» concilio capitulo 10 Nul teneantur vcuerit, doponaLur. Si ([uiscontra profossionem vel
Tolelano ;

subscripLiouom suam venerit in ali(iuo,ipse se ho-

svcntu necessitudinis, qui dominicis se dcfendcndos
nore privabit.

VARLE LECTIONES.
«* dc h. desunt 1. «^ hab 1. «<"'
hujus 2. «' rosLituerant 2. «^ sup. 2. 6» lolelanio 2. "^ p^puilionlia 2.
11 ro.inori 2. '- kapiiulo 3. ''^ dccst L
 nni ^PIRTA AIT ALIEXA. — ACT. CONC. nASOT.. .10-2

17. Anmiru^ o[.i^r..pii-; «lixil : • Oiiainvi? li;pr ila A i'iiiilia pnolontorumgoslonimprossi.elaiiathtMnate

sp liaTioaiil, reverfiilissimi"* I^alres, certiimque sil ad tlit^eiidum provoeali,
Imnc Ariuiltumomnium I^alrum coiicttrdihusdam- Faclo ilaque silenlio, diversarum parlium mul-
tamenne in invidiam adducamur,
pnari scntcntiis, tiplicia librorum voluinina suhito ajiparuerunt.
adinovcantur "f* si qui sunt studiosi cjus defensionis, Multa dcniquc inmedium prolata,multainter con-
lialicantque locum contradicendi, suumquc Arnul- sidentes ingcns spectaculum propbucrunt;
*• collata,

fum quomodolilieldofensandi. Sitt^uc liocnoslruni in primisquc Stephani archiepiscopi et trium coii-

edictum sub disciplina «cclesiastica, ita ul nulliis cihorum epislola atl Damasum j)erlccta cst; ilem-
dcinceps cxcusandi pateallocus. E.\cuset nunc, qui que Damasi responsio conlinuata in huncmodum:
eum juslas putal habcrc causas. Hic clerus ijisius 20 82. Qiiod 83 cpiscoporum ct summorum negotio-
adesl; hic ahbatesscionliapt cloqiienlia non igno- rum ecclesiadkorum causw semper ad sedem uposto-
licuin sint rcfcrenda.'. Doniino heatissimo ct aposto-
liiles. Erigant jaccntcm, atloliant humilialiim ; cl
licoculminesuhlimatosanclofalripatrumDumaso,
si inJHste dejectum cxislimant, qua justitia rcfor- papie ct suinmo omnium priesuluiu poiilifici, Ste-
mari debeat edoceant. Non eniminruina fratriset phanus archiepiscopus conciiii Mauriianiie et uni-
versi cpiscopi de trihiis conciiiis Africanai j>rovin-
consacerdolis noslri lajtari nobis fas cst, nec quis-
•D cia^. Nolum vestr;e facimus bealitudini,quod qui-
quam injuriam "« sui docct, si ea qua? contra Ar- dam fralresin coiiiinio nobispositi,quosdam fralres
nulfum dicla vel facta sunt vcracihus cognovcrit nostros, vencrabiles videiicet episcopos, vohis in-
refelliasserlionibus. » consultis 8i propriodejicere moliunturgradu; cum
vestne sedi episcoporuin judicia ss ct sunimorum
18. Siguinus archiepiscopus dixit : «Sicut fraler
finem eccIesiasLicorumnegotiorum,in honorehea-
et coepiscojius nostcr venerahilis Arnulfus perora- tissiniiPetri, Palruiu decreta omnium cunctam re-
vit, aucloritate Dei I*atris omnipolenlis ct EiJii ct servare sententiam, inquirendi reverentia, de
«fi

sempcr vir-
Spiritus sancti, adjuvante beata Maria Dci rebus,quasomni curaelsollicitudine observare
dcbenius. Maxime vero debent ab ipso pra^suium
ginecum oranibussanctis,auctoritate quoquehujus examinari verlice aposloiico, cujus velusta sollici-
sacri convcntus, hac sy-
pra^cipimus ut nemo in tudo est tam mala dampnare, quam relevare lau-
nodo silcntio tegatqua; pro defensione Arnulfipu- danda. Anliquis eniiu regulis censitum est, ut quic-
taverit esseidonea, vel si caqua; circa ipsum facta quid horuiu quamvis in remotis vel in longinquo
positis ageretur provinciis, non prius tractandum
snnt reprehensione digna existimat. Xec deinceps
vel acipieudum sit,uisi ad notitiamaimoe sedis vea
alicui liccntia"'pateatrefricandi aut remordendi, slr« iuisset deducLum, ut ejus auctoritate juxta
quod hoc sacrosanctum conciliumdccreverit,(pii
">* quod fuisset protiuntialum lirmaretur, et reliqua
se nunc defensioni subduxerit, cum utique et ex r\ iJuuiociens, taiia cL liis simiiia quaj super his cou
stituta sunt. Quibus si inlicite factum est, ut sem
tanlo lempore excurrere "^ potuerit, et nunc ei
per vestrcc sedi consucludo iuit, feslinanter occur-
omnis copia dicendi adsit. Scd necoccasionc insi- ritc, ct pro his viriiiLcr uLpaLeL pro fiiiis certantes
diarum sihi qiiisquam blandiatur, cum sciaimis slate. Sicuthcucad Jesum fiiiuin Sidrach s^ (jictum
princij)es nostros omnihus licentiamabsqueiiijuria cst Usque ad mortcm ccrta pro vcritatc, ct sempcr
:

Bominus Beus tuus puynahit pro te [Eccli. iv, 33).

veniendiet causas proprias cxponcndi qucc veileiit
Accipere eniui persouam impii, uon est honum,ut
conccssisse. Sit, accusatorihus sivc obtrectatorihus deciiues a veritaLe judicii. Si »8 miuusinlicitasuuL
'

lam pnesentibus ((uain futuris,vel contraArnuifum, hfoc, paLeat uohis Laiis oiuuis liccuLia, heaLissime
vcl contra nos, testis coiiscicntia praisens, tjua in I*aLer, aut si liceat, hos vel aliquos etiam minorum

cxtrcm») examincfjuisque dijudicandus cst;

graduum clericos, nisi cauouice temjjore iegitimo
i
sit no-
vocaLos, auLsinelegitimis acciisaLoribus aut absque
bis judicantibus prtescns forma Christi in ullimo veris et iiinocentil)Usteslibus, vel nisi mauifestc
'
habeant defensores exemplar
judicio »0 judicaotis ; canonice convictos aut sponte confessos, vei a suis
!inisericordia!,qua miscricordibusmiscrcndumcst.» scdil)us cjeclos, aut siiis rcl)us exj)olialos vocaread
syuudiiiu veldaiuj)iiare; (juia legiiuiis eosnoupossc
,
i9. Hiccum ah universisPalrihus pronunliatiim caiiouicc ad syuuduiu «''aiiLesuam diiiLeneudum et
j
e83el:"Placet,placet,hoc cdiclum Patris Siguini ! ->
j) giihcniaiulamjiirihus sciiiceLpieuiler resuiujilis re-
sULiiLioiiciii vocari ""[siiis^iiieomiiiiius sihi iegaiiter
j stupor se tpiam plurimis infiidit, qiii pcrtinaci epi
rcsLiLuLisiiiLegerrinie!"J aiit 9^ ut veniaiit ad sino-
*
scoporumsententiaArnuifumdampnaudumforcpu- dus nisi sjionte voluerint imperarc et rciiijua. ;

Ir
labanl.Ouosdam autcmspes defedendi inmagnam 21. Item cpistola Damasi ad cundcm Stcpkannni
el ad concilia Africae, qaod episcoporam judicia et
l animi alaoritatem pcrdiixit. EL siue quidem .'occle-
laajiircs causx non alilcr qaum auctoritute »3 sedis
(
siui filii accusare nolebant j)udore perinoti ; defon- upostolicx sint tcrminand.v. Daiuasus servus servo-
tderc aulem minime prajsumebant, conscientia riiiuDei aLijuo per graLiaiii ejiis o[)isco|)us saucLa'.
si-
caLliolica^ iocciesi;o urliis I{oiiia!,Sloj)ii;iii();irciiio[)i-
' mul ot analhemate dcvincLi. Scd adcrant acorrimi sco|)o coiiciiii univcrsis o()iscoj)is
M;uiriL<uii;o, oL
defensores, scientia ct eloquenliainsigncs, Johan- Africana! LecLis fr;itoriiitaLis vcstr.o liL-
jiroviiiLia!.
Ij

teris, j)riino graLi.is ago, (jiiod l;iiitorum IraLrum

fnes scolaslicus Autisioderen»is, Homulfusabbas Sc-
merui henediclione friii; doiiido (jiiodcirca fnitres
noneiisis, .Vbho roctor ccenobii Floriacensis, igno- soilicitos vos reppcri, cl- cuin ois crucein Doinini

VAHI/E LECTIONES.
revcrendissimi I ? "* admoneanlur 2. "« in i. 2.
'* '" scientia 2, "8 sacrosancto I. 7» occurrere ^
••juditio2. 8' consedcntcs 2. *- divisio nonnisi post vohvcndin leqitur in 2. 83 Qnid 2 ? si j. ^
^'
,,
•» juditia 2, s.vpins. »6 j. e. rescrvarunt. «7 sirach 2. »» sin 2. »» s. vocari a. 2, »'>
deesl 2. su 'dosunl
-
i .
"- i. el sit iinporare ut v. ad s. n. sp. v. ct rel. 2. n corr. cx aucLor. 2,
 3a3 SILVESTER 1) l'APA m
Aelierre ([u\ iiW: (Jin vuli vcnire j^osl mc, abncgetse- Jj^ \\\h\\ vohis vcriu.s .s!gnili(,';ii(; (|iic(j, quam sancli
inel ipsutn, ef. tollal crucem suam, ct scquatur rdc Palrcs(]cfinierunt,cl no.-ilnpry!deccs.5ore.s upo.stoli-
{Matth. XVI, 2i), et rcliqua ad hunc perti- modum ca auctoritalerobora.vcrunl.llacninilifcese liahent.
nentia. Igitur quoniam pra-scnti oportunc gesto- Episeopo.s cjectos, atque suis rebus expoliatos,
rum consuitationeapostolicisvestraheatitudo vi.sce- aicclesiasproprias primo recipere, et suaomnia eis
rihus commota, nos ortata»'' est tuitionem fratrum legaliter reddi, sancti canones decreverunt et ;

apostolica impcndcro auctoritatc eteorum injuriis poslea si quis eos accusare vcllet, a^quo pericuJo
subvenirc, dum constet vos eadem cum Apostolo iacere sanciverunt judices esse '»" decernentes
;

compassibilitcrosdiccre Qnis in/irmatur, cl ego non

: cpiscopos, recte sapientes,et juste volentes ad tem-
infirmor ? Quis scun(lilizatuT,elcgo non uror{lI Cor. pus; diiiquc illisresumptis jurihus ">' et suis pote-
XI, 19)? satagcnlcs, nc aliquis ilc his qui nohiscrc- stative frucntihus rchus, amicisqiie cl Dei servis
diti sunt, a saivis hestiis lacerelur aut capiatur pro ;
sapicnlihus consulcntihus viris in ecclesia conve-
quare oportetjuxta vestram prudcntem coTnmoni- nientcs, uhi tesles essent singuiorum, qui oppressi
lionem, magis autcm secundum Domini divinam videhantiir etreliquaad huncordinem pcrtinentia,
;

prajceptioncm, nos qui supra domum ejus, hoccst qua- j)rolixitatein vitantes hic noniuseruimus, quia
universalemcatholicamai^.cclesiam^cpiscopalesuscc- his sufficere credimus. Si quis autem his non est
pimusministcrium, sollicite vigilare, ut ne quid de contentus, lcgat ca ct saciahitur. Scimus enim ho-
sacris ejus muncrihus, idestaposlolicijuris,aposto- minesincrmes nonpossc cum armatis ritepugnarc.
lorumque
-'^ "^1"" successorihus
^ " 1" minislris, quisquain
atquc 1 Sic nec qui
i
ejecti, vel suis honissunt expoliati.
illi ' '
1 ' T) «1 I

nobis dormilantiltus valeat supprimi alque injuste -t^

cum in suo stant statu, et suis fruunlur
ilhs qui
nobisque inconsultis dampnari scitis, fratres ; — amicis atque bonis, liligari ritc possunt. Nec saiculi
karissimi, firmamenlum a Dco fixum ct immobilc, quoquc lcgeslncc sa>cularihus fieri permittunl; sed
atque titulum lucidissimumsuorum sacerdotum, id prius cjectos vcl oppressos aut cxpolialos cum suis
est omnium episcoporum, apostolicam sedcm esse omnibus rcstitui juhent, et postea suo tcmpore,
constitulam,ct verticem «cclesiarum. Tu cs enim, sicut lex coriim continct, ad i^lacila venirc pruici-
sicut divinumpronunliat veracitcr verhum, Petrus, piunt; nec uilacarccriscustodiaappcllantcm arceri
etsuper firmamentum tuuin aicclesiai columnai,qui pcrmitlunt. Docent enim ex partc, sicut nostis,
episcopiintelliguntur,confirinatsesunt;tihietclaves lerrcna, qua> sunt coelestia. Accusatores vero ct
regni coelorum commisi ^^, atque ligare et solvere accusationes, quas sajculi leges non adsciscunt,nu]-
potestatem qua'. in coelis sunt et qua? in terris pro- latenus sunt in horum admittenda; causis; quia
mulgavi.Tu profanatorum hominum etmemhrorum omne quod irreprehcnsihileio^cst, calholicadefen-
meorum maximeque meorum discipulorum existis dit a^cclesia, et hoc a majorihus definitum esse, pro-
ut princeps et doctor orthodoxfc et immaculatai ptcr pravorum hominum insidias, non dubitatur.
fidei; cujus vice hodie gratia Dei legatione pro Decet enim Domini saccrdotes fratrum causas pie
Christo fungimur,et omnes hujus sancta; sedis pra;- lraclare,ct venerahiliter intendere'03 atque eorum
sules ejus vicem gesserunl,gerunt, et gerent. Ideo judicia supcr sacrificia ordinare, ne proterve aut
omniaquaiinnoluistis, non licere mandarcm, nisi lyrannica dominatione, utdc quibusdam refertur.
vos tamplenitcr instructoscsse scirem,quod cuncta Q scd caritativc pro Deo et fraterno amorc cuncla
super quibus consulitis inlicita esse non duhitetis peragere, et quod sihi quis fieri juxta Dominicam
Discutere namque episcopos e summorum a?cclesia- voccm non vult, alii inferre non praisumat; et in
sticorum causas negotiorum metropolitanos, una qua mcnsura mcmi fueritis, roneiiecur vobis {Mntfh.
cum omnibussuiscomprovintialibus.itaut nemo cx VII, 2). Ea vcro qua> apostolorum pi-a-dicatione et
eisdesit, etomnes in singulorum concordentnego- Patrum institutionepercepimus, semper tenerede-
liis,licet;seddefinire eorum atque ecclesiarumsum- bemus, ne aliqua nova cudere, aul ad noxam fra-
mas qu«re!as causarum, vel (iampnare cpiscopos, Irum sempcr inlcndere vidcamur. Sed alterutrura
absque hujus sanctai scdis auctoritate minime licet; onera portemus,ut iiixtaApo.^tolum legeniDomiiii
quam omnes appellarc, si ncccssc fucrit, et cjus adimplcre valcamus [Galat. vi, 2). Tempus enim
fulciri auxilio oportct. Nam,iit nostis, sinodum sine congruum pranideri oportet, quando unuscujusque
cjus auctoritate iieri non est catholicum, nei^ epi- acciisata' pcrsoiuccausa rectissime in medium pro-
scopus»'' nisi in legitimasynodo et suo teinpore ducatiir,qiialiniisgravitatcmejus, et consonanliam
apostolica vocationccongregata, definile dampnari qua' conlra Palnim decreta, vcl synodum "" con-
potcst neque iiliaumquam concilia rala lcgiintnr,
; fcssionem pro(liininimecognoscalur,quamordina- ,

quainonsuntfultaapostoIicaauctorilatc.Accusatorcs hiliter omnes i"'> intcndant, ut ad eam in omnihus

autem clcricorum et tcstes, supcr quibus rogitastis, ralionahiliter rc^pondcant, ctjuste sc vclle niaiii-
a])squc ulla inliimia aut siispicione vcl maniCesta '•'«
feste oslcndanl.Niiliusaulcmintroducalurpersona-
mascula et vcra' lidei plcniter inslriicti cssc dchent; litcr,"sci] accusatores el accusati a?(pia iiudianlur
ct tales, qualcs ad saccrdoliuin cligcrc! divina jii-D ralione juxla (juod gestorum ordo exigif. Accusa
])ct au<doriliis. Qiioniiim s;iccrdotcs,iit anfiijiia tra- torcs vero ctjudiccs non idem sint, sed |)cr .se
dit cuictoritiis, criininiiri non i)ossiint, mic in cos acciisatorcs, j^cr sc judices, pcr se teslcs, per sc
lestificari, <jiii iid ciindcm non dchcnt ncc jiossuiit acciisati, iiiiusquisquc in suo ordinahilitcr ordiiie.
provchi honorcm. Vociitio cnim iul synodiim Juxta Niim iiiscriptio primo scmpcr liiil, nt tiilionem
decrctii Pafriim ciinoiiicii cjiis (jiii iiniictifur »•', l;un caliininiiitor ri'cipiat.quiaanlc inscrijilioncm ncmo
sua pr;c.seiiti;i (jiiiiin ct scrijifis ;it(pic iipocrisiariis, dchct Jiidiciiri vci diimpiiiiri, cum ct Sivculi legos
))ersj)a('iuin licri dchct congruiun iilqui! canonicuin; liicc ciiilcm rclincanUdc (piihiis omnihus vcra scm-
quiii nisi caiionice vociitus fucrit siio fcmj^orc cl pcr fiiil iiMpiitiis. (|uatiniis accusiitionis etjudicii ao
canonica ordiniifione, licct vcncrit ad convcnliiin icsliinonii nicivcdcin pcr vcritalem gcstorum con-
quacuinquc nccessiliitc, nisi sjiontc voliicrit, niillii- scijiii valcanl. Scriplum est enim; Abominatio Do-
lenussuisrespondcbitinsidiiitorihus ; (|uoniiiin iicc mini) lahiii nw^.dacia (Prov. xii, 2.2) ; ct Tcstem :

sipculi lcgeslioc jicrmiftiint licri, (jiianto magis di- fallucem jirofcrcnfcm )ncnilucia, ct scminantcm inter
vinaj ? Dc ejcctis vcio atque suis relms cxpoliatis fratres scandalu atque litigia {Ibid. vi, 19) ; ipso

VARI.E LECTIONES.
9* ]i adjectum in 2. 9» cump. 1. »•* commisi 1 ? »" cpi.scopos 2 ? »«* suspicione 2. »9 imp. 2. "^» Ju-
dicclur 1 ? 101 viribus 1. lo- iii manu rcccntiori 2, »''^ atlcuderc 2. lot Ha i. 2. los o. i. ul cd. c. i. o.
j,', dcsunt, iy
^0-;i SPURIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. BASOL. ^06

mononlo alque diccnle : Non facies calinnniom A aclum agnovimus, delrahereaulaccusare prfesumat
proxiino nec vi opprime^ enm
linj, non fucies qitod : ([uenKiuam sacerdotum quia injuria eoruin ad
:

iniquum esl, nec in/uste judioihis, non considerohis ('.hri^liiMi pertinel. ciijus vice Icf^atione propopulo

personinn pauperis, nec honores vultum polentisjusfe Cbristi saiiyuine rcdemptofunj^uiilur. Causas enim
Juilicn proximo tuo [Letit. xix, 13-1;)) ; el Qund ti- : eoruin, (iiiia Pei caus;e sunt, cjiis essejudicio re-
binon vi^ /ieri nlteri nefacius(T(ib.\\, l(i), et reliqua servaii(l;is, ([ui valel cor|)us occidere et aniinam
inaxinie. Kt prjrreptuin lial^entes aposlolicuin, al- mittere in p-ehennam, ([ui dicit ^Mihivindictom^et
teniieie iioltis nos Spiriliis
ipsis et iriegi. in qiio Cfio relrihuoiii (/?o*/(. xii. 1!)1 ;apud quein conscientla
sanelus posuit episeopos recero Uei aTcIesiam, iiiida est, ciii non abscoMduiitur occuita. Instrucn-
quani ad<[uisi\il per sanguiiiein suuni proprium di ctiain omnessiinl, quoiiiain [ler nosiliis(^hrislus
{Art, XX, 28 convenit >"«. Alteiidile lupos, altcn-
.
intonuit iion esse ovium lupi insidias [)ran'idcrc,
dile malosoperarios.qui perversa raciuiil etadversa se(i pasloris. Monel if^itur beatus apostolus Paulus,
loruntur, ut detraliere seinper discipulosnoininiel iie dcliis temere Icviter([ue pra^sumatur judicium,
infamare (jueanl. Quos corrigerevosel omncs l)o- qiiibus nemo potest vcriiis vel mclius judicarc
(le

niini sacerdotes siiinmo studio oportet, qiiia pejus ([uam Deus:!"» autcm, inqmi, quore jiidicas frotrem.
maliini non est, quam ut cives civil)usinvideant,et iuuin ? auc cur spcrnis eum ? Oinncs enim stahimus
sacerdoles vel clerici sacerdolihiis vel pontilicibus ante trihunol I)ei, Scriptum estcnim: Vivo ego, di-
insidientur. Testante eliam verilatis voce Qui vos : cil Dominus, qnoniom mihi flectctur omne genu, et
tongit, tojii/it pupillam oculi mei (Zuch. ii, 8) et ; ; TiOmnis linr/ua con/itcbilur Doinino. Itoque unusqnis-
Qui scnndalizoccrit unum de pusi/lis istis, ynelius est que nostrum pro sc rationnn rnddit Dco [Rnm, xiv,
illi ut suspendotur mola osinario in collum ejus et de- 10-1*2). In hoc crgo non sibi quispi;im temer;irius
mergatur in profundum maris (Malih. xvni, 6) et ,- ausus usurpet, nt pneler quodafl concordiam per-
ilem Bentus qui non fiierit scondo/izalus in me
: tinet, aliud agat, uiule unitas a^cclesia? disiipetur,
(Matt/>. XI, (>), Ille procu! dubio scandalizalus est Non erg-o leviter quisqiiam assenliat in detractione.
in Dominum "'', qui ejus scandalizat episcopum vel judicalione,aut(l;impn;itione fralrum,maxiine-
vel sacerdotem: VA iinilla lalia, qiia; hic non inse- quc sacerdoliim, proximiores sunt Deo, et qui
(lui
runfiir.nenimis prolixaefficiatur epistolu.Monentes proprio ore Chrisli corpiisconficiunt quia ob hoc ;

quoiiueiiistruerc debetis memoralos vicinus vcslros venil ira Dei in filios prevaricatorum,quiChrislum
ul a talibus se siibtraliant, et qua^ inlicile circa in suis persecunlur membris. Nolitc'fratres,noIite
prfrfixos fratres cirerunt, cito corrifrant. Et quos effici parlicipes eorum nec communicetis peccatis
nobis inconsultis leserunt, nobis iiiconsullis plena talium, aul infriicluosis verbis, illoriim. Magis au-
satisfactione saiient, et cito sibi eos reconcilient, tem et redarp-uite talium ctetus, qui extenderc
si noluerint apostolicfe scdis suscipere censuram. moliuntur quasi arcum in fratres linguas suas.Dc-
Nam si quid forlasse in eis aut contracos emerse- fenditc ergo fratres, et omncs monele, utarmcn-
rat. nostruin fueraf expectandum examen, ul no- tur contr;i fralruni pcrsecutores.Confidimusautcm
slra, ut seinper huic sedi fuit concessum privile- de vobismcliora etviciniora saluti quiancqiiemors ;

g^ium, aiit conilempiiarenlur aiicloritale, aut fulci- neque vilo,ncquo nngelineiiueprincipolus,neque inslan-
rentur auxilio. Ne([ue eiiiin suo [)ro libitu nostra G tianeque futura,ncque fortitudoncque ultitudo,ncque
deluicrc.nt jiira |)ervadeie absqiie a[)osloIica^ scdis profundum ncquc crcatura aliqua, Magislrogentium
disposilione niandanle.A taiibiis deiiicepsoinnesse doccnle, jiolcrit nos sc/mrare a carilatc Domini no~
abstineant sacerdotcs. qiii noluerint ab aposlolicaj slri .lesu (^hristi {Rom. viii, 38, 30), quo^ maxime
peli"c, super ([uani Christus, ut pra'dictuin est, in sacerdotibus et rcliquis pcrficitur membris ejus.
universalem construxil ;pcclesiam,cui episcoporum Nolilc itaqiie omittere confidentiam vcstram, quee
sumina judicia al([ue iiiajorum causas ''«s^ sicut mae"n;iin h;ibct reinuncrationem. Ecce enimjudex
paulo superiiis memoratum est, resefvahe sunt, ante januani assistit, coronas hilariter promittens,
soliditate atque sacerdotali Iionore secludi.lndiicia'. his !'• qui pro eo fralribiis aiixilium ferunt, et op-
enim accusalis in criminalibus episcopis sex men- pressis succurruiit, alquc m
caritate conlaborant.
sium,vel eo am[)lius si iieccssc fuerit, concedendfc (Juodsi subtraxcrit se quis, non placebit Deo, sed
sunt; ([iioniani et laicis lioc permissuin, milliis se- cadct "2;([uia non sublevavit cacientein sed emai'-
rularibiis iinbiitiisdisciplinis i;^norat; ([iiaiito ina^is eiiit. Et posl aliqiianta Temere cnim judicat, si
:

sacerdolibus, qui siiperiores esse eis iioii dtibilan- qiiis episcopuin absipicsedis aposloIiCcTC auctoritate
liir ?nai)eliir (iiio([ih! iii (bscrelis Palrum saiuitiim, condoinpinit, ciiin ei, iit p;iiilo superius prajlibatum
non fore caiionicum qu('m([iiain sacerdofeiu i"i»ju- esl, hocsi)eciaIitcr privil(!giuinrescrvatumsit.Item
dicare vehbiinpnare, aiiteiiuamaccusaiorescaiioni- post ;ili(iu;inf;i Ule procul diibio facit iniquifatcm
:

ce examiiialos |n".i'soiit(vs liabeat lociimque deleii- in jiidicio, qiii ea sibi viiidic;it qu;p ei vindicarc
J)
deiidi acci[iial. id est i'" indiicias ecclesiasticas ad noii liccf, ideofpie hiiic scdi concessa sunt, iit "^
abluendacriiiiina(;t c;clera;iiec extra propriam liat niillus iisurparc siiie cjus comsuHii [)r;esumat, qui
proviiiciarn priino (liseiissionis accusalio siiie a[)o- iioii viilt honorc eccIesi;istico indignus ;iiilcont(!m-
slolica[)r;i'cep!ione, ciii in omiiibiis c;iusis dobelur [)lusJiidic;ii'i.It;i(iiicoporletpr()puIs;irene_gIegenles,
revereiili;i ciistodiri ; f[uoiii;iiii el ^iMli^iiiadocellioc sed noceiiles iion roborenfiir et bonos iin-
ifa, iit ;

Palriim regiil;i, inr|u;i(;l imi)eri;ili;i [);iiilei>l;ilMl;i [irohis alqiie iiisidialoribusfr;ifrum rcsisterc, iie,
concinunt. « Oiminiim, inquimil, diseuhsio ibi tor[)ore desidi^n oppressi, lacitiirnitatis tcMeamur
a.ffitandacsl, ubi crimen admissiim esl ; nainaliubi obnoxii. It;u[ue qui potest obviare et pertiirbarc
criminum reii-^ [iroliibetiir ;iudiri, et alibi iii c;ino- perversos et mom facit, nihil csL aliiid ([u;un fa-
nitius [tr;i'cipilin-, ([ii;i'ciinf(ue riej,'-oti;i in suis locis verc inipiet;iti. Nec enim caret scriipulo socielalis
iibi orta sunl finieiida, ') et reli(|ua. Talia el liis occiill;i!, qiii m;iMifesto facinori dcsinil obviarc; ct
siinilia. salva laiiien in omnibus a;)Ost()lic;i aucto- reli([ua,
ritatc, iit niliil in his diflini;ilur, prius([u;iin ei jila-
cerecofrnoscatiir, ([iia onincssulfiiltos ess(! opoitet.
El si quideistfrave inl()lerandiim(|U(! ;icciderit, eiiis 22. Allatus "'• cst autem eliam ab Lotha-
cst sempnr cxpcctanda ccnsiiiM. >('(|iic eniiii |)i()-
liciisi regno per manus Ratboiidi e[)iscopi Novio-
lcrve aul •jtimiilo >u;i' coL'ilalioni-- iiiipuliis,iil s;c[ic; ineiisis, iii (|iio li;ec coiilineb;uilur :

VAm.K LECriONES.
""' c. Et itcrum ;itlendcrc lupos allcndcro 2. 0.7(11.111112. '"<//'< 1.2. '"« sacerdotuiu 2. "" id 2.
ilein 1 ? m [iromitcns is 2. «1^ c;ulit 2. i" dcc.t [. lu Ablaliis corr. obhitiis 2.
 .

507 SILVESTER II PAPA. 30S

Ex decrclissancli Clcnionlis pap.r dc arcusalione A vidcanlur. Ideo isla dicimus, quiahis scriplisveslris
episcoporuni Accusandi vcl lcsLificandi liccnlia
: rcpperimus quosdam episcopos vestris in partibus
dcncf^^clur, qni ChrisUanai religionis ot nominis a propriis ovibus accusatos, aliquos videlicet ex
dif^nilalcni "•> etsua^ lcgisvcl sui pro[)ositi normam suspicionc, et aliquos ex ccrla ralione, et idcirco
aut rcg-ulariicr proliibita ncglcxcrunt. Transgrcs- quosdam suis esse rebus expoliatos, quosdamvero
sorcs enim lcgis su« sponlc ejusquc violaloros a [)ropria scdc pulsos; quos scias nec adsynodum
apostala^ nominantur. Omnis cnim apostata rcfu- provincialcm, ncc ad generalem posse vocare,
landus cst, et antc revcrsioncm suam non inaccu- ncc in aliquibus judicarc, antcquam cuncta quse
salionc aut testimonio suscipiendus. cis sublata sunt legibus polestali eorum rcdintc-
Ex dccrctis Stepliani papa'. Nullus episco|)orum : grentur,
duni suis fuerit rebus expolialus, aut a sesc j)i'()pria Itcm ox cjusdcm: Errorcm vestrum corrigile,
qualibet occasionc pulsusdeberaccusari, aiit a quo- fratrcs, ct ab omni erroris macula vos cuslodite.
(piam ei potcst crimen objici, priiisipiajnintegerri- ut [lurum Deo nuinus ollerre valeatis. Servos Dei
ine restauratur,et omnia quccci ablata quocumque nolite pcrsequi; episcopos nolite infamarc, ncque
sunt ingenio lcgibusredintegrentur, el ipse propriai accusare, quia Dcus eos suo judicio voluit reser-
scdi et pristino statui rcgulariter reddatur. vari
llem ejusdcm ns Accusatorcs et accusaliones
: Ex decretis Adriani papee Homicida', malefici, :

quas sa^.culi leges non recipiunt, et anteccssores fures, sacrilcgi, raptores, venifici, adulteri, et qui
nostri prohibuerunt, et nos submovemus. Nullus raptum feccrit vol falsum tcstimonlum dixerit, seu
enim alienigena, aut accusator cpiscoporum fiat aut B qui ad sortilegos magosque cucurrerint, nullatenus
iT- j- -1 j_i „11. :„i „„i /....„,...„,,„ ^., ...1 „.,„,.„..1:.,,,^.^, ,.„1 ,.A ^r.i .^^^.,;..™ ^.,...,1 ../^ir.^U
judex. Undc ct dcLoth scriptum cst Iiignssus cs
1
ad accusationem vcl ad
.
;
tcstimonium erunt admit- 1 :

uta<lvcna,numquid nt judices 1 (Gca. xix, 9.) Accu- tcndi. Qui crimen intendit, agnoscendum est si
sator autem corum nullus sit scrvus aiit libcrtus, ipseante nonfuit criminosus,quia periculosum est,
nullaquesuspecta aut infamis pcrsona. Hopellantur et admittinon debet rei advcrsusquemcumqucpro-
etiam cohabitanlcs inimicis et omncs laici. fessio.
Ex decretis Sixti papaj Nemo pontificum ali- : Ex decrctis Fabiani papa;: Similitcr statiitum cst,
quem suis rebus expoliatum cpiscopiim aut a sede ct nos eadem slaUita lirniantcs statuimus, ut si
pulsum 117 excommunicare aut judicarc j)ra:^siimat aliquisclericorum suis episcopis infeslus aut insi-
quia non est privilcgium, quo cxpoliari possitjam diator fuerit, eosque criminari temptaverit, aut
nudatus. conspiralor fuerit, ut mox ante examinatum judi-
Ex dccretis Julii papa; Si quis ab hodiornadic : cium submotus a cIero,curia3 tradatur cui diebus ;

et deinceps episcopum pra:'tcr luijus saiictai sedis vila:' suai dcscrviat, ct infamis absque ulla restitu-

scntentiam dampnare autpropria sede pellere pra?.- tionisspe pcrraaneaL neculjusumquam praisumat ;

sumpserit, sciat se inrecupcrabililcr csse dampna- accusalor simul es.se ctjudcx.

tum et propriocarcre perpetim honorc,cosquequi Ex docrctis Marcelli papoe Si qui cpiscoporuna :

absquc hujus sedis sentcntia sunt ojccli vel dam- expulsifuerinlauL expoliaLi suisrcbus.primo omuia
pnati ii8,hujus sanctaisedis auctoritatu scilote pri- logaiiLcr reddi quai eisab inimicis auL a 120 perse-
8tinam recipere communioncm,et in propriis rcsti- G cutoribus aJjlaLa sunL, cL sedes propriascumomni-
tui scdibus. bus ad se perLinenLibus regulariLer congregatis resti-
Item Nocumcnta episcoporum sunt prohibita,
: tui, ct postea tempore congruo vocari adsinodum
ita ut qui talia temptaverint, aut eis noccrc pne- rcgulariter congrcgatam censemus nec liceal ei, ;

sumpserint,siquidemclerici fuerint,a jjroprio gi^adu priiisquam ha'c fiant, de sc juxta satula praedi(;to-
decidant;si vero monachi aut laicifuerint, anathe- ruiu respondere, aut de suis iinpctitionihus, si se
matizentur. vidcrit prtegravari, reddere rationem. Scdhis rite
Ex dccretis Symachi pajxc Ordinis dignitate et : peractis, suisque omnibus libere disposiU.s, si tum
communione privetur, qui vivo pontifice quolibet juste videtur, suis respondeat accusatoribus. Et si
niodo cpiscopatum ejus convictiis fuerit ambissc et nccessefuerit, inducias accipiat non modicas,ut
vel tcmptasse, omnesquc parilcr liujus culpai reos explorare valcat ea quai objiciuntur ei, ne aliqua
anathcmatis pana duximus plectcndos. dclusus fraude, nocenlcr ruat.
Ilem: Nulli fas est vcl vclle vel posse Iransgredi Ex decreUs AnacleU paj)a: Acousatores, iu- :

apostolicaj sedis praeccpta, nec ejus dispositionis quit=''^^, cL lesLes esse non possunL,quiaiiLe hesler-
minislcrium,quodomniumscquioportclcaritatem. uum 122 diem aud nudius LerLiusinimici fuerunl, ne
Sit crgo ruinai su^e dolorc prostratus, qiiisquis irati nocere cujiiant, ue l;csi ulcisci sevcliul. Inof-
apostolicis voluerit contraire dccreUs ; ncc locum foususigiluraccusaLoruiu cL tesLium atfccLus quic-
deinceps intcr saccrdotes Iiabeat, sed cxtorris a rendus csL ct iiou suspcctus.
sancto minislcriofiat ncc dc o.jiis Judicio quisipiam D
; Ex decretis Danuisi papa' : Qui accusare alium
po.stca curam habcat, (juoniam jaiu dainjinatus a elegcrit, juvosons jicr sc ct non pcr aliumaccu.^cl;
sancto ministerio liat nccdc cjus jiidiciotjiiisqiiam
; nci^pic ullus uiuquam,judicelur,anlcquainIogitiiuos
propria inobajdicntia, alijiu^ i)r;osiimpLionc a quc)- ;u'ciisatoros luwosoiitos ludical.locumquc defendcu-
quam csscnoiidul)itatur,(juia majoris excoinmuni- di ;iccipi;il ad ;ibluouda criiuina.
cationis dejcctionc cst cxigondus, cui sancta' ivc- Silvorius autoiu j);ij)a i\v IVauduIenla sui coinpre-
clcsia'. commissa fiierit discijdiiia, quia non solum honsioiie (ju;oriiiioiii;iin faoious, inter ca'lcradixil:
pra'lata', sancta'. a?ccIesia\iussioiiibus jiarcre dobiiil, Qui lalia coulra mc ogoruut,analhomalizavi ot uiia

sedctiain atios neii« j)r;oioriroiit insiiui;iro ; sitijiic ciiin ojiiscojtis ajiostolica ot syiiodiili auctorilatc
luilium uiu(|iiaiu cjiiscoporuiu ita dccipi,
alicnus a divinis et iMuitificaiibiis officiis, (|ui iio- staliii.
luit {)ra'.ccj)tis obtcmpor;irc aj)ostolicis hiijusmodi voroj>r;osiiiuplorom analhema nuiraua-
Ex dccreUs Eiiscbii jiajiio Ovcs crgo qu;r pastori : Iha 125 liori iu consj)ootu Dei ct sanctorum ange-
suo commissa' fuoriint, cuin uoc rcprchendorc ni- loruiu.
si a rccta lide exorbitavcrit dobcnt, nec ullaloniis
2:^. In his omnibus qui dcfensioni '-* -Va-nulfi
accusare possunt quia facta j^astorum ovisghidio
;

fcriendanon sunt.quamquam rcclcreiuehcndcnda studeliant, quatluor qujodam principaliter iugere-

VARI.E LECTIO.NKS.
uon coir. iic 2 no dcc^i I.
11» dignitalc 1. cx c. 2. i'" sc
i'» T. dcpulsum 2, i'» dampnanli 2. "^
121 inquid 2. 1-- Obtcrniim rcc mo.nu. add. 2. 1-' uuirauala 2. i-^ dofousiouo
30!» SPURIA AUT ALILNA. — ACT. CONC. BASOL. 310

bant<": prinuiin ut suse sedi restiluerelur, ncquo A hoc consortio separati, qui putant proprise plcb
euim spoliatuni respondcro dehcro;deinde legitinias inoubanduni, et nonnumquam conventi ad conci-
liuni vcnirc dclrcolant, sua forte neprodantur lla-
vooalioncs, et ut Itonuuio pontificicausa signilioa- gitia niotuontcs. Dioo, si plaoct, ciroa bos non
retur ; tuni accusatum, accusatores, testes, ac ju- tanluni dioooscs non esse servandas, verum eliam
dices.in maprno synodi discernendos**»: neque sibi el dc propria eoclesia qua^ illis niale faverit, oni-

aliter ox ralione canonuni posse videri causam con- niniodo adnilcndum, ut oliani auoloritatc publica
rejioiantur, atque ab ipsis principalibus oatbedris
stare.O"''jiis omnil)Usdiliirentorconsideralis,ai» al-
romoveantur. Oportot onim, ut qui univorsis fra-
terapartc respondebalur.juxlaliuno ordinom decre- tribus ao lolo oonciiio inha\scrit, non solum sua
torumomniapeneconsummatacsse.«Namutabulli- jurc intogro, sed ct dioceses possideat at veroqui ;

mis,inquiunt,rcpetanius,acousatorejusadhanccau- sibimet pulaiit plebos suas sutflcerc, fraterna»»! di-

lcotione coutcnipta, non lariturn dioceses amittant,
sani satis idoneus est quippe nec ante ininiicos,nec
;
sed, ut dixijctiampropriispublicacareant auctori-
ad accusandura niolu autpra'mio adductus,sedtan- tate utrebelles.
tumzelo religionis permotus,et qui,si eum non co-
gnovisset, eo quo ulitur presbiteratu dignus haberi
25. Ad Uomanum autcni pontificeni causam per-

posset. Vooationes autem ejus ad synodum pcr latam fuissedicebant e,xemplaribus inhuncmodum
epistolascanonioas ot per apoorisiarios non solum ^ prolatis i" :«Beatissimo papa Johanni, HuGogratia
sex mensium, scdctiam annispaoia transocndunt.»
Dci Francorum rex. Novis atque inusitalis rebus
Addebant prancrcasedi suicminime posse rcstitui, pernioti, sunimo studio sumniaque cura vestra
coquod cliam restitutus, vocem loquendi non ha- consiliaexpetcridadecrevimus,quippe curn sciamus

beret. Sic enim oonlinori in Afrioano ooncilio, ti-

vos omne tempus in humanis ac divinis studiis

tulo 12 « Si olorici intra annum causam suam

:
exegi.ssc. Considcrate ergo qufe facla sunt, et fa-
purgare conlcmpserint, nulla eorum vox postea cieiida praescribite, ut et sacris legibus suus honor
penitus audiatur. » Et quia caplio ejus invidiosa reddatur, etregalis potestasnon annuUetur. Arnul-

putabalur, neque inusitatum neque alienum asacris fus, regis Lotharii ut dicunt filius,post graves ini-
legibus idcni repperiebatur. In bistoria quippcRe- micitiasacscelera qua? in nos regnumquenostrum
mensium ponliticum scriptum constabat, Hilde- exercuit,loco parentisadoptatusesta nobis, ac nic-

mannum Belvacensem episcopum, detentumi^v in tropoli Reniorunigratisdonatus,jusjurandum pi'8e-

monasterio sancti Vedasti, synodum expoctassc, eo buit,quod contrapreeteritaet futura valeret sacra-
quod apud impcratorem Ludovicum iiisinuilaretur mcnta. Libellumfidelitatissub nomine cyrographi
oonscripsit, recitavit, corroboravit, corroborariquo
ad Lolbarium coesareni profugere voIuissc,l']b()norn
quoquoRcmorurnarchiepiscopumidcinmolienlem C fooit. Militcs ac omncs cives jurare coegit, ut iu
per Rothadum "8 Suessonicum et Erchenradum nostra pcrsistcrcnt fidc, si ipse aliquando in po-

Parisiorum cpiscopum, in Vuldensi monastcriopro tcstatem hostium devcniret.Contra h;ec omnia, ut

ccrtissimi testcs sunt,ipse portas hostibus patefecit
similibus similia sustinuissc (Fi,od. H. R. n, 20^'.

Justuni ergo vidcri, ut qiii de regia? majcstatis cri-

clcrurn ac [)opuluni suai fidei orcdituni oaptivitat

mine impetitus •" vocationi episcoporum non pa- ct praidcC dislribuit. Scd esto, eum essc addictum
ruerit, judiciaria potcstate conventus sit, idque fir-
alicnue potestati, ut ipse videri vult ; cur cives ac
mari ex Africano conoilio titulo 3S :
militcs pejerare cogit? Curarnia contranoscompa-

2i-.Cresoonius Viliarcgiensis episoopiis,plol)e sna

rat? Cur urbem ac castra contra nos niunit? Si
derelicla,Tubunueiiseminvasit jPoclcsiam,etusquc captiis cst, cur non patitur libcrari? Si vi hostium
hodic,cununonilussoounduin quodstalutuni fuorat oppressus, quare non vult sibi subveniri? et si li-
rclinquere eandcm quam invascrat f)lebcm, coii- bcratus est, cur ad nos non redit ? Vocatur ad pa-
tempsit advorsus slatula qufi' proiuinoiata fuoi'anl,
latiiini, ot vcnirc contempnit. Invitatur ab archi-
ConfirmatH qiiidcni aiidivimiis, sod pctimus, seoun-
dum qiiod nobis mandatum esl, ut digneminidarc cpisoopis ct coc[)isoopis, nihil se eis dcborc rcspon-
fiduoiam, quo ncoessitate ipsa oogeiito libcriiin no- dct. Ergo qui vioes apostolorum lonctis, statuite
bissit,rcclorem[.rovintia-sccun<Iiinistat..taglorio- D j„,iii de altcro Juda lieridcbcat, nc nomen Dei per
sisMmoriim [)nii<ipniii advf-rsiis .lliM.i adii-c,ut tfui r j
blasfemctur, ct ne rforte justo dolore
.,.. i 4 , . , 1

miti amni.,.iiti..„i s;,„olilatisvo.tn..adq..icsoorerlo- "'^•'^ '=»•' per-

liiit '-" otfMntrndai'- inlioitiim, aiicloritatc j.idioiaria moti, ac vcstra laiituriiitatc, urbis cxcidium to-
prolinus cxiliidatiir. Aiircli.is cfiisoop.is liixit: Scr- tiusque provincia; moliai.iur incendium ; nco judioi
vata forrna disci[>liiuo, non existiniabitur a|)|)cti-
Dco excusationcm pi"ntcndetis, si nobisqua'.reuti-
vcslra oarilalc modoste oonvoiit.is, rooodore
tiis, si

dotrcrlavcril, ciim fucril suo oonlo.ii|)tu ot contu- bus atquc ignorantibus formani jiidicii dai-e nolue-
malia faciente, otiain auctoritalc judiciaria con- ritis.
vcntus.
2(). Itcm e[)isco[)orurn epistola ad eundein '»* :
llcin cr ciiitem ronrilin, lilnlij V.\. Siiiit [iloriq.ie
conspirantcscum i)lobibiis[)njpriis,qiias dooipiunt,
Domino ct revcrcntissimo "* papa; Johanni,
<(

iil dicliiin cst, canim scal[)cntos auros ad scducen- episoopi Remoruin dioccscos. Nonsumus nesciiiac^
duni vilios;n vita; bominos; vclicertc et ab
i.illati bcatissiinc Paler,jaindudiiin o[iortuisse nosexpeterc
VAItl.E LECTIONES.
"i ingerobantur 2. iJ» disccrnos. I. rothardum \. »2» inp.
liv dcccntem corr. decentum 2. '-« 2.
"•> nolunt 2. <^i por;i!lerna
1. 1« dcPM \. •" vos 2. »'* I. c. c. ad e. dcmnl 2. i5s rcvendiss. i ?
>'« add. secunda mann 2.
 :

311 SILVESTER II PAPA 31S

con.sultasanc,la>I?oman8ecncclesi{P,pro ruina alque Aduum antcjanuaspalalii defatigatos,nec admissos.
occasusacerdotalis ordinis. Sed mullitudinc lyran- infecto negolio redisse. Astipulabantur eliam huic
norum pressi, longitudineterrarumsemoti,deside- rationi Rrunonisepiscopi pnesentes clerici, qui se
rianostrahactenusimplcre nequivimus.Nuncitnque proejus captione Romanum i'"' ponlificem adisse
vestro examini non sincmagno dolore perferimus dicebant a quo maledicta in reos cum ex auctoritate
;

novum atqueinusitatum crimen,ArnulfiRemorum apostolica expeterent, ejus ministri summam soli-

archiepiscopi, qui, famosus apostata factus, locum dorum decem dari ccnsebant. Quibus derisis, eo
Juda; Iraditoris olim in ccclesia tenet ;
qui filius quod si '''» pccuniaredimi possct, ncc milie lalenta
quondam ajcclesia^, Laudunensis, cum episcopum moras infcrrent, hoc tandem in responsis ab ipso
suum dolo el fraude ceperit, ecclesiam ejus pcrva- pontince acceperunt, ut is pro quo captus esset,
serit, ad cumulum sua? dampnationis, Remensem, bene illi prospiceret. Non ergo sedem apostolicam
sibi creditam, cum clero et populo captivaViL, jxec huic judicio prcTJudicare. Rene quoque Africanos
movet eum nostra vocatio, vel potius salu])errima episcopos super hoc Romanorum tipo permotos
exhortatio ^«'jnon archiepiscoporum comproviucia- super hac re synodo 217 episcoporum
fuisse, qui
liummultotiens repelita ammonitio, non canonice tcmpore Zosimi papai inchoata et per tempora
factacoramDeoet angelis ejus professio,non ciro- B Bonefacii di.stenta, landemque sub Cselestino con-
graphi in conspectu {Ecclesia? rccitata descriptio,non summata,quid de Romaniepiscopi poteslatesentiri
numei'osa sacramenta, miris excogilata consiliis velicnt^ina-ternismonimentisstatuerunt.Quod coa-
Stant suo vitio quam plures issfccclesia" pastoribus cilium quoniam insigne est etbeati Augustini prse-
viduata;; pereunt innumerabiles populi sinesacer- sentia illustratum, et artificiosis consultationibus
dotali benedictioneet confirmatione ; ipse factione expolitum, vimque multiplicisargumentihuicsyno-
tyrannica, divina humanaque jura contempncns, do pra?buit, ad plenum his gestis adnectere utile
tyrannidem exercet, Regibusnostris, a quibus tan- judicavimus.
tam gloriam gratis'con.secutus est, intcritummedi- 28. Multasuper his Pater Arnulfus publice locu- i

tatur.Ergotandem ad monstraperditissimiho.ninis tus est, multa cum sibi tantum assidentibuscontu- '

expergefacti,ivimus in sententiam Domini dicentis lit; qua», ne forte minus suavitatis habeantita spar-
Si pcccaverit in tc frater tuus, vadc ct corripc cum sim positaut.^^untabco prolata.eain unum colligere
inter te et ipsum solum. Si tc audicrit, lucratns cris maluimus, ut continuata oratio plus utilitalis stu-
fratrcm, tuum-, si autcm 7ion te audicrit, adldbc tccum dioso lectori conferat. Nos quidem, inquit, reve- ^<

adltuc unum vel duos, ut in ore tcstium is» duorum rentissimi

a?cclesiam propter 1^2 Patres, Romanam
vel triam stet omnc vcrbem- Quod non flw^fenYn jjeatriPetrimemoriamsemperhonorandam decer-
si

eos, dic oecclesia;. Si autem ct wcclesiam uon audicrit, nimus,necdecretisRomanorum Pontificum obviare
sit tihi sicut ethnicus et publicanus {Matlh. xviii, 15- contendimus salva tamen auctorilate Niceniconci-
;

17). Adesto,Pater, ruenliecclesiai, etsententiam ex lii, quod eadem Romana ecclesia semper vcnerata

sacriscanonibus promulgatam, vel potius ab ipsa est. Statutaetiam sacrorum canonum i*» diversis
Veritate prolatam, profer in reum. Sentiamus in temporibus, sed eodem Dei spiritu
locis, diversis
vobisalterum Petrum defensorem et corroborato- conditorum, in a;ternum valere pra^cipimus, ab
rcm Christiana^fidei; feratsanctaRomanaa?cclesia omnibus sorvandacensemus. Duo autem sunt quee
sententiamdampnationis inreum, qucm universa- magnopere a nobis pra^videri •''debent,id esfi^si
lis dampnat ajcclesia. Sulfragetur nobis vestraauc- Romani pontificis silentium aut nova constitutio
toritas, ct inhujusapostae dejectione, etinejus qui proniulgatis legibus canonum vel decretispriorum
domui Dei pra?esse possit archiepiscopi novaordina- pra^judicare '^^ potost.Si enim silcntium pra^judicat
tione,simulque invocatisepiscopisnostris fralribus onuies leges, omnia priorum decreta, eo silente,
neccssaria promotione, ut sciamus ct intclligamus autem nova constitulio, quid
silere necesse est. Si
cur inter caiteros apostolatum vestruin prajferrc dc- prosuntlegcscondita^jCum adunius arbitrium om-
beamus. » j) nia dirigantur?Vidctisquia,hisduabus causis admis-
27. His epistolis in modia synodi recitatis, mis- sis,ccclosiarnm Doisl;ilusp(>riclitatur,ctdunilogibus
sionisearum tempusetrelatalcgatioabdefensoribus legcsqua>rinius, nullasomnino legeshabcnuis Quid
quidem mensis
Arnulfi perquircbatur. Et de prinio ergo ? Num privilegio Romani pontificis derogabi-
undecimus repperiebatur; de altero aulcm niliil mus? Minime; sed Romanus episcopus is est
si

memoria dignum,scd lcgatos tantum scripta Roma- qiKMn scionlia el viUc meritum commendet, nec
nopontificiporrexisse,priinoque se blandeaccoptos silontiiim nocnovaconstilutiomctuondasiint.Quod
esse, postea vero quam Hcribcrti comitis lcgali, si vcl ignoraiitia, vcl inolii, vol oupiditate abaliena-
equum corpore pra^stanlcm niveo colore insigneni, invidiam facit, quod fere sub lia?c
tur, vcl conditio
cum aliis muneribuspontifici obtulcrunl,se pertri- lompora vidimus, Rom;u tirannide prcevalente,tunc
VARI.E LECTIO.NES.
»" cxortatio \. »'a dccst 2. i"» d. t. 2. "" roniaiiorimi I. lii 50 1 ? "2 revcrcnd. 1 ? ''' canoni-
cum I. lii pervideri 2. n^ idoin I. i*" )ua',jiulirai i T.'
313 SPURIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. BASOl.. 314

mullo niimis ideni silenliiim et nova constiliilio A sede sic infimiisronsliluilur, ul eliam in rlcro nul-
formidanda sunt. Non enim is ([iii quolihcl modo lum haberc locum dicniim inveniatur"? Onidhunc,
contra lcpes est, leg-ibus pra^juilicaro potcst. Sod,o reverendi Palres, in sublimi »62 solio residcnlem
lugenda RomalqiKr nostrismajoribusclara Patrum vesle purpurca et aurea radiantem, quid hunc,
"''
luminaprotulisti.noslris temporibusmonstrosas inquam.esse censclis? Nimirum sicaritate deslilui-
tenebrasfuturo sa^culo famosas otrtidisti ! Olim acre- lur sobniuc scienliaintlafiir et e.xtolliliir, Anlichhri-
pirausclaros Leones.magnosdroirorio-.Ouiddicam stus cst in tcniplo Dci scdcns, et se ostondoiis tam-
deGelasio et Innocentio, qui oninem mundanam quam sit Dcus. Si aulcmncc karitatefundalur,ncc
phylosopliyam >*" sua sapienlia et eloquentia su- scientia erigitiir, in lcinplo Dei tamquam statua,
peranl? Longa series eorum est, qui sua doctrina tamquam idolum cst,a (juo rcsponsa petere mai-
mundum repleverunt. Eorum ila(jue dispositioni, mora consulore est Quo ergo consullum ibimus?
!

qui vita; mcrito et scientia cuiictos morlales ante- Evangolium docot quendaminriculnca tcrfructum
irent,recteunivcrsalisa?cclesiacreditaest ; (juamvis qua'sisse, ot quianon roppcrerit, succidcre voJuisse,

etin hac ipsa felicitalehocprivilcgiumtibi ab Afri- sod ammonitum i^s e.xpectassc. Expectemus ergo
canis episcopis contradictum sit, has credo quas primates nostros duoad possumus, atque interim
palinuir inisorias. inagisquain tipumdominationis B divini verbi pabula, ubinam repperiri valeant, in-
formidantibus.Nam (juidsubha-c tempora non vidi- vestigcmus.Ccrlc iiiBclgica ct Germania quae vici-
mus! Vidimus Johannom.cognomento Oclavianum niP. nobib- sunt, summossacerdotcs Dei 'Si rcligionc

in volutabrolibidinum versatiim,etiam contra cum adinodiim prffistantesinveniri,inhocsacro conven-

Ottonom, quem auguslum croavorat, conjurasse ;
tu lostes quidam sunt; proinde si regum dissiden-

quo fugatOjLoo noophytusi*9in pontificom creatur. tium aninuisitas non probiberet,inde magis episco-
Sed Ottone ca-sare Roma discedcnto, Octavianus porum judicium petendum fore videretur, quam ab
Romam redit, Leonem fugal,Johannem diaconom oa iirbe, qua; nuncemptoribus venalis exposita, ad
naso, dextris digilis, ac hngua nuitilat, multaquc luimmorum quanlilatem judicia trutinat. Quod si
rede primorumin urbcdebaccbalus,in brcvi mori- quispiam dixerit, secundum Gelasium, Romanam
lur.Cui Roiicdictum diaconom cognomcnto Cram- «cclcsiam dc lota a^cclesiaj udicare,ipsam ad nullius
malicumRomanisubstituunt; eum quoqucLeo noo- commeare judiciuni, nec de ejus umquam judicio
phytus cum suo ca^sare non longc post aggrcdilur, judicari, is, inquam, qui hoc dixerit, eumnobisin
obsidet, capit, doponil, porpetuoiiue exilio in (ier- ccclesia Romana constituat, de iss cujus judicio
maniam Succedit Ottoni ceesarica^sar Otto,
dirigit. judicari non possit; quamquam hocipsum Africani
nostra aitate cunctos principes armis^onsilio, ac G episcopi impossibile judicant.iYm forle, inquiunt,
scienlia superans. Succedit Romae in pontificatu (jiiisquam esi qui crcdat, imicuilibet posse Dominum
horrendum monstrum Bonefacius iso, cunctos i-ifi
nostrum cxaminis inspirarc justitiam, et innume-
mortalesneqiiilia superans, etiamprioris pontificis rabilibus i^^ conr/regatis in concilium sacerdotims
sanguine cruentus, sod hic ctiam fugatus atquc in denefjare. Scd cum hoc tcmpore Roma; nullus pene
magnasynodo dampnatus.post obiluni diviOttonis sil, ut fama est, qui lilteras didicerit, sino quibus,
Romamrodil,insignem virum apostolicum Pelriiin, ut scriplum esl, vix hostiarus efficitur, qua fronto
Papiensisecclcsia' priusanlistilem,data sacramcn- aliquis eorum docere audebit quod rninime didi-
torum fide,ab arce Urliis dejicit,deponil, squalore ciL 158 ? Ad comparalionem quippeRoniani ponlifi-
carceris affoclum pcrimil. Num talibus monstr's cis, in aliis sacerdoLibus ignoraiiLiautcumciuc Lolc-
bominum iguoniinia plenis, scientia diviiiarum et rabilis Romano auLem, cui de fide, viLa,
esL; in
humanarum rerum vacuis, iiiniiincros sacerdotcs moribuSjdisciplinasacerdoLumdequeuniversaliffc-
Dei per orbcm tcrrarum, scientia ot vita; mcrilo clesia calholicaJudicandum esL,inLolcrabiIis videri
conspiruos >!>', subjici decretura esL? Quid est hoc, quibusdam placeL, qiii sccun-
poLesL.Is eiiim osL, uL
reverentissimi Palros? vel quonam vitio (ieri cre- dum Ezechielem projjheLain moraLur in gazopbilalio
dendum csl, ul caput ecclesiarum quod in Dei, D quod respicit viam meridianam, ct excubaL in
sublime erecLum, gloria et honore coronalum est, custodiis templi. Cur autem loco prior, scientia iii-
itaininfima dejectum,igiiominia otdcdecore detur- ferior, non joquoanimo feraLjudiciuinloco inferio-
paluin sit? Nostrum, nustrum esL hoc poccalum, ris,scionlia prioris ? CerLc ipse apostolorum prin-
noslra impieLas,qui fjiia^rimui qua»nosLrasunL,non ceps non abnuit judicium, quamvis loco minoris,
(lua; Josii Clirisli.Si enim in quovis ad cpiscopaLum Pauli^ scienLia prioris, in facie sibi rosisLonlis
eieclo.morum gravilas, vila; raeritum,divinarum ac quoniam non sana vcdebaLur doctrinamagistri. KL
humanarum rerumscientia sublilitcrinvesliganlur, Gregorius papacum dicaL : 5j 7'<a culpa in cpisco-
quid in co quiomnium episooporum magistervideri pis invenitur, nescio quus apostoHex scdi subjectus
appetifjinveitigandum nonest? Curcrgoinsumma non vz7; subinferL Cum vero culpa non e.rif/it,

VARI/E LECTIONES.
«7 monslruosas 2. «*« philosophiam 2. n» noophitus 2. »;« a(ia manu malifaciiis 2. Malefacius 2«.
'*'coiispicuis 2. 'si siiblimo 1 ''^
•' innuiiicrabiliin
adin. 2. '^* d. in dclctuni 2. '" c. ut dc cjus i. 2. '50 dcum 2.
I. '~3 didicilur I
m SILVESTER II PAPA 3i6

omnes secundutn rnlionem hnmiliialis pa.rcs sunt A UMlum eum, in quo. ea de quihus accusaius fuerat,
Involulus crgo criminibus, sontiat prsRessc sibi Ro- vera esse confessufi est, ohlulinse. Qua de re illo de-
manum pontificom,et qui nullisatrooioribusfactis posito, episcopali sententia, ejus loco cum fraternita-
proegravatur,intelligatparem,dignam se ac Romano tisveslrx conscnsu cssc cpiicopnm ordinatum.
pontifice in quolibet negotio laturus sententiam. Ecce bic Paulus episcopus ignorante Gregorio
«

Sed esto ; ponamus nunc Romai esse Damasum ;

deponitur, alter in loco ej us substituitur causa cum ;

quid contra ejus dccretum actum est? Nompc si suis effeclis per latorem apicum Grcgorio sigaifica-
benerecordor,primum capitulum fuit,quodepisco- tur.xNon ir. depositoresGregorius ulciscitur, sed in
porum et summorum ncgotiorum ecclesiasticorum depositum ulteriussaivit; ait enim post aliquanta :

causajsemper ad sedem apostolicam sintrefcrendai Qai si fortc, quod non credimus, post deposUionem
Utique relatce sunt non solum ab cpiscopis, sed suam inverecunde ac mente perversa aliquid deepisco-
etiam a principc nostro serenissimo liberaque po- : patu loqui, atque rursus ad hoc qualihet aspirare
testasapostolicai sedidataest, et verainvestigandi, prxsumptionc temptaverit, fro.ternitatis vestrse se
et cognoscendi, et dijudicandi,per temporuminter- contra improhitatem ipsius omnino vifjor accendat,
valla nimis prolixa ; nec prius ad causam acccssi- atque Dominici corporis et sanguinis communione
mus,quamdesperatione,judicii ejusprotraberemur. B privatum, in. monaslerio enm usque ad diem ohitus
Consultusest ergo Romanus episcopus utoportu't, sui ad agcndam curet pwnitentiam retrudendum;
etdehujusArnulfidepositione,etde bujusquidomui quatinus peipctiati sceleris maculas dignis discat
dignipraeesse possit i'» substilutione. Sed cur nihil fletihus emundare, quas magis in interitu animse sux
responderit, quoruminterest ipsividerint; nos au- ncquitcr augere dcsiderat. Quomodo nunc decretum
tem Sardicense concilium,quodprivilegio Romanae Eusebii papae servatumest? Etenim paulo ante ia
ecclesiae plurimum favet, ita adhanc causam inlle- tomo decretalilectum est Ovcs ergo quaepastori suo
:

ctimus, ut quod de solo episcopo in qualibet pro- eum ncc reprehendere, nisi a recta
commissse fuerint,
vincia relicto dicit, ad Romanum episcopum affe- fide exorbitaverit, dcbcnt, ncc ullatemus accusare pos-
ctum esse credamus. Sic enim habetur, titulo 6 : sunl; quiafacta pastoruin ovis i^i gladio ferienda
Osius episcopus dixit : Si contigerit in una provincia non sunt,quamquamrecte reprebendenda videan-
in qua fuerint plurimi episcopi, unum forte remunere tur.Gcrte hic Paulus a suis ovibus,id est a suis clericis
episcopum, illevero per negliijentiamnoluerit ordinare reprehensus et accusatus est, non de fide sed de
episcopum, et populi convencrint episcopos vicinas corporali crimine. In hac ilaque decrelorum ve.
provincise, dcbere illum prius conveniriepiscopumqui canouum varietate hoc observandum esl, ut causa-
in eadem provincia moratur, et ostoidcre quod populi G rum eventus finem accipiant juxta 162 apquitatem.
petant sibi rectorem, et hoc justum esse, ut et ipsi niillis animorum perturhationihus improvide ad-
veniant, et cum ipso ordinent episcopum. Quod si mixtis. Et quoniam summi negotiidiscussionemet
conventus litteris tacuerit, el dissimulaverit, nihilque definitionem a metropolitano primaiJustitianaefa-
responderit, tunc salisfacicndum essc populis, iit ctam fuisse cognovimus,doccamusetiam nuni',quod
veninnt ex vicinis provinciis et ordincnt episcopum. episcopis etiam suorum nietropolitanorum summa
Juxta hujus sententiai tenorem, ad petitionem po- negolia discutereliceat. Scrihit item Gregoriusuni-
pulorum ab episcopis et principe conventusest, ut versis episcopis concilii Vizachii : Sicut, inquit,
suaauctoritate Arnulfus deponerelur, et alter sub- laudiibile discretumquc est, revercntiam et honorem
stituoretur. Quia orgo conventus litteris tacuit, et dcbitum exhibcre prioribus, ita rectitudinis et Dei
di3simulavit,etnihil respondit,nuncsatisfaciendum timoris cst, si qaa in eos corrcctionis indigent, nulla
esse populis censeo.ut episcopi qui ex vicinis pro- dissimulatione postponere ; ne tolum, quod absit,

vinciisconvenerunt, ct hunc Arnulfum, si dcposi- corpus incipiat morbus invadere, si langor lo^ non
tionedignusest, dcponant,et si fortequi doiruii Dci fuerit curatus in capile. Antc multum siquidem tem-
praiesse possit repertus cst, episcopum constituant. ^om qumdam ad nos de fratre nostro Clcmenlio,
Et quouiarn Damasusepiscoporum summancgotia primatc vcstro,perlata sunt, qux cor nostrum non
metropolitanis discuterc concedit, definilionem eo- modico merore transfigerent ; scd prementibus diversis
rum sua; potestati atlrihuit; Damaso quidcm non lribulationibus,et muxime circumfsvientibus hostibus,

rcsistimus, sed scripluin heati Gregorii in mcdium ea nobis 7um fuit spatium requirendi. Et quoniam ita
profcrimus : Lator, inqu.it, prxsentium Ncmcsion ad sunt gravia, ut transireindisrussa nulh nwdo deheant.

nos veniens, indicavit Paulum Deaclinx iso civitatis fratermtntcm vestram his horlamur affatihus, ut cuni
episcopum, inter alia viala in corporuli crimine la- omni sollicitudine ac vivacilatc, vcrilatis indagare
psum, n suisfuisse clericis accusatum, atque habita co- substantiani multis modis debeatur ; et ut audita sunt,

gnilione, ita, quod sine dolorc dicere non possumus. ultione canonica reseccntur, aut falsa, et fratris

claruissc, atque insupcr poslquam convictus est, etiam nostri innoccntia diu suh nefandx opinionis dilacera-

VARLE LECTIONES.
*»9 possct 2. i<5o
Ha 1. 2. Tcnlina^ \a ia. 'fii oris 2 ? '«^ drcst 2? '«» languor 2.
317 SPIJRIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. HASOL. m
tione non jaceal. Vnde ne qnis desidiee tepor in reqid- A regis ainioilia ad Cbilde-
iisus fuissc ooiiviclus esl

sitione silj iimmoneinus •«* ut non cujusduni persnna' berti regis sui iiifidclitalein, in urbeMettcnsia Gal-
sit gratia, non fnvor, non blandinienla, vel qumllibct liarum episoopis depusitus, apud Argentoratum,
aliud, quemquam vestrum vel ab his quse nobis nun- qua?nunc Stralcburgis dicilur, perpetuo exilio dani-
tiata sunt molliat, vel a tramite veritatis excutiat ,- pnatusest; cui moxHomuIfus, Lupi ducisfilius,jara
sed sacerdotaliter ad investiyundam vos veritatem presbiter substituilur ; nec magnus Gregorius, pri-
propter Deum accingite. Nam si quit in Imr aul pi^er vilegii Romaiue a;cclcsia3 aoerrimusderciisor,quic-
esse, aut neglegentem se praesumpserit e.i/iibcre, dictis quam pro bis aut contra Iia^c dixisse repperitur.
criminibus apud omnipottntem Dominum se noverit Ebo etiam, ejusdem Remensisajcclesiai mctropoli-
esse participem, cujus zelo ad perscrutandas^^'^ sublili- tanus, ob crimcn regiajmajestatis apud Tlicodonis-
ter nefandi causas facinoris von movelur. Ethic pro- villam '"3 a Galliaruin episoopis dcponitur, longe-
fecto intelliginuis, nullain personam peccanteni que post a Nicolao papa requisita et cognita ejus
esse, qua) judicio univeisaiis aicciesia; non suhja- depositio esl, acdeindeaScrgio corroborala. Quid
ceat. Omnis enira criminaliter peccans,velut, ita di- ergo?^'um Damasidecreta dampnabimus?Minime.
cam, altcralus, et quasi lefribuscapiteniinor ccnse- Sed in causis latentibus el in quibus ob magnitudi-
lur. .\ccusatur apud bcatuin '«" Creg-orium Luoillus
B iiem suijustaprovocatio fit, aduniversaleconciliura
Milita^ 1CT.68 ^41) civilatis episcopus, et ex epistolis vel ad Damasum reourremus, si tamen euin Roinai
coepiscorum illata crimina vera esse cognoscit. Et coinmorari audierimus; quamvis etiam ad Daraa-
ideo,mqail,quia tanti facinoris ultio nulla debet dila- sum provocatio Africanis inhibeatur conciliis, ut
tinnediffeni,frnternitas vestra tres vel quattnor dc fra- supcrius dictuin cl adhuc dicendum cst. At in causis
tribus ac consacerdofibus sibi no$tri-i adhibcat, ut tpsis evidentibus et in quibus ad Romanum episcopum
quoque prxsentibus, prmlicta nc satisfaclu veritate, nulla provocatio fit, provincialibus vel comprovin-
prxdictum Luciltum de episcopatus ordine quem hu- ,
cialibus utcinur conciliis. Quod etiara Antiocena
jus sceleris, contagium maculavit, studeat sine ambi- sinodus vclle videtur capitulo i4° : Si quis, inquit,
guitate deponcrc. Progreditur ultra, et in conscios episcopus de aliquibus causis criminulibus in judicio
criminumdignam Romano pontificcsentcntiam ja- episcoporum fucrit i''^ accusatus, contingat autem de
culalur : Quia vero, inquit, presbiteri vel dinconi qni- ipsis episcopis provintise qui convenerunt, diversas /la-

dam proditse iniquitatis fuisse conscii ac parlicipes bere sente?itias, ct alios quidem innocentem eum pro-
memorantur, sanctitasvestra subtili indagationc discu- nuntiare, alios reum : propter /ivjusmodi itaque con-
tiat; et si ita reppererit, nb /lonoris sui et ipsos simi- trovcrsiam amputandam, placuit sanctae synodo me-
liler grndu dejiciat, et in monasteriis, ubi digne valeant ^ tropolitanum episcopum allerius vicinae provinciae ad-
agere pcenitendam, deputentur. Non adbuc satis est, tocnri et aliquantos cum eo episcopos alios ; qui pan-
quia scit dictura lezechieli i*» propheta; : Fili /lo- ter residentes, qusecumque fuerint, dirimmit qusestio-
rninis, perffide pnrielcm [Ezec/i. xii.) — « Sed quia, ncm, propter /loc, ut firmum sit judicium, quod ab
inquit, perbosmulti hujus labcpcccati pcrhibcntur unius provinciie episcopis fuerit jiromulgatum. Quam-
esse conlapsi, cunctos qui rei i'o esse claruerint, vis ct hoc concilium quod de privata coepiscopi no-
Dominici corporis acsanguinisparticipationepriva- stri causa agitur, universale videri debeat, utpote
re vosconvenit. » Eoce bic Grcgorius non nutrit vi- pluriumprovinoiarumjudiciacontinens. Etneforte
tia, sed amputat. Quid cst enim aliud demanifestis ad placilum loqui videamurvcterumque sententias
peocatis tacero, quain scelcra nutrire? Sed csto iiiale iiilerpretari, audite quid hinc sentiat Hincma-

laceamus de his iu quibus nemo se Icdi conqueritur; rusRemorumarchiepiscopus, et in legc Dei erudi-
quid acturi erimus, si arraati duces genialis lecli tissimus. ScribensenimadNicoIaum papam ilain-
nocturna furtadeprehenderiiit?Siirati rcgcs qucni- quit Absit a nobis, ut privilegium primse cl summse
:

libetnostrum majestalis rcura convicerint? Quid, scdis snnctse Romanse secclesise ponlificis pro sic i''*
inquam, acturi erimus, si quodani colludio longis parvipcndamiis, ut controversias et jurgia tam supe-
ambagibus, proplexis cavillatioiiibus sc deludi scii- D rioris quam etiam inferioris ordinis, quse Niccni et
serint? Nura eosjudicii formam Roma; pccuniarc- coHeri sacrorum conciliorum canones, et Innocentii
deiiipturos f)utatis, rcumque sibi defiiturum, quin ntquc aliorum sanctse Romanx sedis pontificum de-
auri etargcnti inontcs iUjinanis >"i ollerat, si sc re- creta in synodis provincinlibus a mctropolilanis prse-
dimipecuniasperet? Atsi remotaab usu etconsuc- cipiunt terminari, ad vestram summam auctoritatcm
tudine et spatio terrarum esse pulatis qua; propo- fntigandam ducamus. At si forte de episcopis causa
nimus, sint vobis excmpla e vicino petita.Egidius nola fuerit, unde certa et cxpressa in sacris regulis
certe, Ronioruin aiohiopiscopus, quia Hilperici i"^ non /labeamus judicia, ct ob id in jirovinciuli vel in

VARI^ LECTIONES.
adm.
'«' 2. «ss pra^scr. 2. ^»'"' deest. 2. i67-68 niellit.-e 2. lo» ezechieli 2. i"o regi co?t. rei 2. i-i ro-
manos 1. itj cbilperici nlia manu oliis erasis 2. '" fuit 1. ns Persite 2«.

NOTA.
(41) Malta.
m SILVKSTER II PAPA 320

comprovinriall nffpuot cnnnino. (hffiniri, fifl divinmn A. lcmpora,quiljiispatrociniolanleefruslramur8CCc!e-

oraculum, "6 ad aposlolicam scdem,nohis inde

id est
sia; Ad quam deiiiccps nrbium confugiemus, cum
!

est recurrendum. De provocationibus aulem idcm oinniumgentiuindominaiiibumanisac divinis desti-

Hincmarus eeque nobiscum scntit, quod a suspectis tutam subsidiis videamus? Ut enim planius dicamus
judicibusct minoris auctoritatis, admajoris aucto- palamque faleamur, post impcrii occasumhaecurbs
rilatisjudicos leg-itimaprovoratio sit; aholectisvero Alcxandrinam a^cclesiam perdidit,Antiocenamami-
sil, et ut de Africa taceanuis alque Asia, ipsajam
et ubi rcuscausa decidit, nullam omnino fiori posse,
dc quo et in Africano i" concilio ita logitur Ut :
Europa discedil. Xam Constautiuopolitana ecclesia
sesuhduxit,interiora Ilispaniieejusjudicianesciunt.
AB ELECTis jUDiciBus pnovocAiU': NON LicEAT. Si autem
Fit ergo disccssio, secundum Apostolum, non so-
fucrit prnvocatiim, clifjat, qui provocaverif,jndicc^,et
cum co qucm provocaveriL, et abipsis dein-
illc contra
lummodo gentium, sed etiamecclesiarum('//7'/tes.$.

ceps nulli liceat provocare. Item in eisdom conciliis

II, 3). Quoniam cujus'minislriGallias occupaverunt,
nosque totis viribus prreinunt, Antichristus instare
de cadem re, cap.22 Quodsi clerici ab episcopis pro-
:

vocandum putaverint, non provocent rJsi ad Africana

vidctur, et ut idem Apostolus ait : Jam misterium
iniquitatis operatur , tantum, ut qui nunc tenet, teneai
concilia, vel ad jmmatcs suarum provinciarum, sicut
B donec de medio fiat, iit ille pcrditionis filiusreveletur,
et dc episcopis s(ppe constitutum est. Ad transmarina
liomo peccati, qui adversalur et extoUitur supra Dei
autem qui putaverint appellandum, a nullo in tcra
nomen Dciquc caltiiram [II Thess. ii, 7, 8). Quoil
Africa i'?» ia communione suscipianttir Nimirumper
.

jani iii apcrto flt, ct Romana potentiaconquassala,

transmarinaRomanam ecclesiamvolcntesintcllegi
religione prolligata,nomen Dcijfi-equcntibus perju-
causam ubi orta cst dcbcrc determinari, Africani
riis impune humilietur; ipsius divinai religionis
episcopi confirmaverunt. Videatautem qui potcst,
eultus, etiam a summis sacerdotibus contempna-
quod non sine quodam scrupulo paulo antc lectum
lui>i8o.]psainsuper Romajam penesolaase ipsadis-
cst : Ut nostis, inquit Damasus, sinodum sine cjus — cedit, dum neque sibi, ncquealiis consulit. Proinde
id est i'?9 romana? sedis — audoritate ficri non cst
si placet caritati vestrfR quiaPelagiumpatriarcham
catholicum. Quid ergo, si ])arbarorum p-ladiis cir-
a duodecim episcopis auditum csse scimus, ut bea-
cumsa;vientibus,liccntia commeandi Romam inter-
tus Augustinus in libro quodam »8< contraeundem
cludatur? vel si Roma barbaro cuilibct serviens, Pelagium scrihit; quoniamque Roinana eecclesia
motu libidinis cjus in aliquod regnum cfTeratur ?
a nobis consulta, luillainjudicii formampromulga-
num interim aut nulla concilia crunt, aut orbis
vit; ex socris legibuscapitula proferantur, et a quot
tcrrarum episcopiad suoruinregumdampna vel in-~ episcopis episcopus in criminc detentus audiri de-
Q
teritusahho.stibusdisponendarumrerumconsiliaet ^^^^^^ 3^^^ diccndai adcsse noluerint,
^^^^^^ ^^ ^^,;
concilia exspectahunl?Et ccrteNiccnus canon, qui,
quam seiitentiam excipiat. » Itaque, jubentc si-
ipsaRomana ecclesia teste, omnia concilia, omnia nodo, haa scntcntiic recitata; sunt :

decreta eminentiasui exuperat, hisin anno concilia 29 182. PJx concilio Cartaginis titulo 10 Felix :

dehere fieri dicil, nihilque indo ad Romani episcopi episeopus dixit « Suggoro, secundum «latula ve-
:

auctorilatem spcclare prfoscrihit. Sed insiipor ejus torum coiicilionim, ut si quis episcopus, quod noii
optamus, in rcatum ali(|uein incurrcrit, et fuerit
privilcgio, sicut Africana synodus intorprotatur,
ei niniia necessitas non posse j)liirimos congrega-
multum quidcm causis in
derogat. Et de privatis
rc, ne in criniiue remancat, aduodecim episcopis,
provincialisynodo, de communihus aulcmin genc- ot prosbiter a sox episcojjis cum proprio suo epis-
rali concilio, oadein Africana synodus judicandum coj)o audialur, et diaconus a trihus. »
praiscrihit capitulo nonoconcilii Milcvitani. At nos, Ex coucilio^Curlaginis, cupilulo 7 Aureliusepisco- :

pus dixit Quisquis ej)iscoporum accusalur, ad

: «
controvcrsiarum litc depulsa, Romanam quidem piimatum is.i pravincia- ipsius cau^^am doferat ac-
aecclesiam ob memoriam aposloIorumprincipis,ila cusalor; nec a commuiiione siis|)endalur cui cri-
ut amajoribus noslrisaccepimus, quoad possumus, mcn iiitcnditiir, nisi ad causam siiani dicendam
amplius quam Afri colanuis ct .seu so digna seu elcclorum judicum i**', dioslatula, litlcris ovocatus
;

D miiiimo occurrorit lioc est infra spacium monsis ;

indigua prolalura sit, si status rognorum patitur,ah ex ca die ([ua oiiin litteras acccpisso constitcril.
ea rcsponsa petamus; sicut etiam pro causa Arnulfi Qiiod sialiipiis vcras ncccssitatis causas prohaveril,
factum esse constat. Si in cxpctendis vcl vitandis quibiis eum occiirrcro iion potiiisse manilVslum sil,
caiisa^sua^ diccnda^ intor altcrum mensom intograui
justam vclinjustam judicii promulgaverit formam,
bal)eat facultatoin vorum taudiuj)osl monsemsc- ;

in altcro pax occlosiaium et iinitas conservabitur

cundum noii communicct, doncc purgclur. Si au-
in altero voceni Apo.stoli audionius dicenlis : Qui- tom ad conciliuin universaleannivorsarium occur-
cumquc vobis annuntiaverit pnvtcr quod accepistis, rerc noluerit, iit vel ibi caiisa cjus tcrmiuctur. ipseii[
in se dampnatlouis sentonliain dixisse judicelur ;~
anathema sit, licet angclum de cmlo esse se fingat !
tempore sane <juonou communicat, nec in sua ec-
{Gal. I, 8, 9). Porrosi taccbit ut nunc, consult» le- clesiavel parochia commuuicet. » De cantcmptu ^^i
ges voce conditorum loquentiir. Sed o infelicia judicii ex cpistola papse Bonefacii Probat vera essel :

VARI.E LECTIONES.
»'6 idcm I. 1" africanisconciliis 2. '"" inlra africam 2. '"3 idcm I. >so (•()ndomj)latiir I. i*i dcest 2.'
i'^^
CodcxH, capuf i[). vucubnlo VvVw iiic/jut. i"- j>rimalcm :. '.:
' judicium I? i'*:- contcutu I.
 3-24 SPURIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. RASOT.. 325
illaqujp adversnm se dirla sunt, qui ad ea confu- A monaclios, suosolcriros, suos abbales, quibus quae
landa adessc minime vuU el nullus duhilaf, iiuod
;
velletpneciperc posset; quod'»"dictum insulsibo-
ila jiidiciuMi noicnssublerfugil, qucmadniodiiin.ul
minis csse putahalur. « Et qiiidnam, inquit Paler
absulvalur, qui cst innooens quaTit. Sed asUila
cavillalio eorum, (jui versulis atrendiim creduiil Arnulfus, iis >»• praH-ipicndum est? Num ut te a
esse consiliis. nimquam innocenlia' nomen acci|uet. culpis cximant ? i»^ Equidem »93 si pro testimonio
Confitetur enim de omnibus quisquis siii)terfii;,M-'ro fcrendo dicis,en tui episcopi, qui te frequenterpro
judiciumdilalionihus |uit.il; veiiiel tamenaliquando
temetipso, ut ad sinodimi vonircs, orlati siiiit, cn
ille qui pcrbiltctur iii modium, neoprodosl illi
lalis
lociens latuisse, looiens suhlerfu;,'isse, quem sui tui abhalcs, luusque cleriis cuin sihi pradatis ! His
actuset commissa quooumque fuy-erit, eaqua-. ohji- omnihus datur liccntia te defendeiidi, non solum
ciuntur illi si vera sunt orimiiia persecuntur ; ul si volunlaria, verum nccessitate imposita.» Ad baic
adesse voluerit pncsens, si oonlidit, ad ohjeola re-
illeadpriora relabehatur; nonse vidisse episcopum
spondeat; (piodsiadcsse ncgIexerit,dilationcm sen-
tentia^ de ahsentia non luorelur. Nam manifestum sic attraclatiim dicens, ncc ita se habitum scire

est confiterieum de oriminc,qui indulto et tociens respondere. Doctum etiam bominem inter lot sa-
delegatojudioio. purgandise occasione non utitiir. pienles,insipientem videri posse. « Cur ergo,» in-
Nibilcnim interost. uirnin in pi\Tsenti examine
quit episcopus Guido, « sccundum lua vota babi-
onniia qiuc diola suntoomprohcntur, cnmipsa (juo
que pro confessionc proourata tocicns conslet ah- B tus, tociensque ab episcopis et domino tuo rege
senlia. vooatus, rcspondere noluisli?» Et illc: « Delatus ad
^O. Hisomnibus perlractatis, ab defensorihiis Ar- rcgem eram, et ideo quovooaharire non audcham.
niilfi venia postiilatur, et quod ejus negotia ininus — Non ita est, » inquit Guido episcopus; « sed
caute prius inquisierint, ct qiiod concilium loiiiiis oiim tc in vicinia i^* Laudiinensis iirbis apud Cavi-
dilationibus defatigaverint. Deinde adjuiigiiiil, iioii iiionem convenissem,coram lidelihus testihus,cleri-
se controversiarum gencre adduotos ad stiidium cis aclaicis, tcrtio lo ad fratrum tuorumconventum
dcfensionis acccssisse, sed episcoporum anathcma invitavi, sub ohtcstalione divini nominis, ex cano-
sihinecessitatemdicendi imposuisse. Episcopi vero num auctoritate, et socielate omnium fidelium; ad
et qui contra Arnulfum stetisse vidcbantur, wqiio dominorum quoque tuorumpra>sentiam iremonui,
aniino se objecta accepisse diccbant sibi quoque ; per fidelitatem qiiam cis promiseras, per omnia
quodjudioium possc fieri jam incommune
placcre, saoramentaqua^ipsispra^bueras.Unde perjurum te
legitimum putaretur, nibilqucaliudsuperesse quam csse negaro non potcs,per cirograpbum,cuisubscri-
ut ipse Arnulfus in medium deduceretur, et de qua- ac omnes nos suhscribere fecisti. Sed cum tu
psisti

btatc sui facti juxtaquod velletrcsponderet. Itaque, respondcres,nonposse teirc sineductorihusOddone

jubenle sinodo, in cpiscoporum ordineconsedit.Cui G et Ileriberto, eo quod viin tibi inferri timeres,fra-
Pater Arnulfus circa euni regis beneficia, itcmque Irem mcum Gualterium ohsideem tibi obtuli, me et
ipsius in regem maleficia, miti >86 alloquio comme- palrcm meum, comitem Gualterium, itineris ducto-
morat. Negat ille se quicquam contra regis salutem res pollicitus sum, ut sine periculo vita», membro-
egisse, sed pro fidei»" ad eum conscrvata cum clero rum, captionis, ad tua redires. Idem quoque in
et populo se propria urhe ah bostibus captum
in codem momento sacramcnto firmarc propriamanu
fuissc; nibilque solatii proindc a rege tulisse, sed praisto fui. Cumque te a Karolo captuni esse pra;-
insuper maleficia pro beneficiis recompcnsata sibi tenderes, cique sacramenta et obsides prajbuisse,
csse. Opponil Pater Arnulfus prffisenlem prcsbite- ideoque sine cjus licentia ire non posse,percontabar
rum,qiii urbis portas, acccptis a manu cjus clavi- a tc, qiiinam obsidcs pluris tihi viderentur utrum ;

bus, jussii i[)sius affirmabat sc liostibiis apcruisse. Ricbardus frater tuus,Brunocpiscopus consobrinus
Ille respondet »88, presbiterum longe mcditata di- tiius,ejusque sororis filius, in regum potestate con-
cere,falsaque pro veris narrare, suamque innooeu- stituti ; an milites tui Scbardus et Raynoldus «95,

liam ejus fictis criminationibus baberi suspectam qiii datis prosepueris aI)irepermi.ssisunt,quorum-
non dchcre. Ciii eoontra preshiter ingerebat, qiiod qiie benolicia simiilatis captivatorihus tuis attri-

se ad aociisandum nemoimpuleril; quod locusfug<r>. D buisti,palam faciens, quanla in dante ct accipiente

sibi patucrit, qiiod sibi semper fidissimus fucrit, obsidum diligentia fucrit. Quodnam ctiam tibi sa-

nioliih{ue aliiid in accusandi causa sc babere, quam cramentum potius scrvandum foret, requircbam ;

utorimine proditionis lihcrarctur, qui ejus impcrio scilicct qiiod regi ctdomino tuo spontedederas,aut
paruisset; et si qiiid in vori confessione sinodus quod bostiarmalo invitus darc dchucras ?Tria au-
suo vitio adscribat, sinodi decrclis se
diibitct, vel lem erant saoramcnta, qu« nullaarte,nulIo ingenio
subjacerc poUiccbalur; tantum ecclesiasticfc coni- clfiigcre poteras primum quo to obligasti, ut pro
:

munioni rcslilucretiir, Ad ba!c .Vrnulfiis tencri sc nulloa tefacto vcl faoiendo sacramcnto afidclitate
ab liostibus '8» conquerebatur, nec aliquando se domiiioriim iiostiorum reccdcres;secunduin utsiab
vidisse episcopuin sic attraotatum, ideoque se rc- hostihus iiit<!rc(',ptus csscs, sicut tuiic simulabas.
spoudcre ncscire. Neque vero sibi rclictos essc suos

VARI/E LECTIONES
191 corr. bis 2. i92 exisli-
mitti 2. <" scd pcrfi ic 2.
'"•i '8s respondit •>. i»» ossibus 2. quod. iis

mant 2. i»» ct quidein 2. i»«vicial. i»! rainoldus.

923 SILVESTER II PAPA 3»
mox uL lociis fugan libi pateret, ad dominos luos, A iiufiiit. i»ruliil)fl? Snr.i-.-it, fl qiinsfiMnffiu; delegerit,

rcdire perrecLaiii Jidem iion dilTerrcs,idque iii \n-d',- siiis ronsiiltationibus adliibeat. » Surgcn.s itaque ad
sentifacercmonebarn, cum Lecuin pauci essenL,ego cripta^ secretiorem parLcm, hosLiis ^oi diligcnLer
auLcm obLiniorum ^»» mililuin copias habcrem.De Siguinum
obscratis, venerabiles dcduxit cpiscopos,
lerLiovero quiddicam, cuin Lam mulLiplicis pcrjurii Scnoncnsem, Arnulfum Aureliaiienscm, Brunonem
reus sis, quoL»»'' esse perjuros facis? Omnes enim Linguonensem, Gotesmannum Ambianensem^
cives lui ac mililes tc jubenLc juraverunL, ut si ali- 31. In horum aljscnlia, mulla cx canonum capi-
quando abhosLibus capercris, vcl siipse Lua sponLc Lulis in sinodo prolata suiit, nnilta inter assidentes
a regis fideliLaLe denceres, regi sefidcm scrvaLuros, coHata, utpotc omnium ignaros qua» in abditis age-
urbemque cL caslra sub eorum jure relcnturos. rentur, nonLamen nescios,imperalricisTheuphanu
Econtra cum tu a fideliLaLe regis defeceris, conLra ac hostium regis coUoquia, contra ipsius regis vo-
omnes morLales libi sacramenLa prajbcre jussisLi, luntatemetutilitaLem Arnulfum expetisse, suorum-
domino Luo regi porLas civiLaLis obsLruxisLi, Karolo que militum copiassubsignisKaroli contraeundem
quotiens sibi liliuiL aperuisLi, ncc ad professionem rogcmin acieconstituisse,etinsuper criminis regiae
lui cirographi respiccre voluisLi, cuin inimicis do- majestatis rcum essc. Ita quoque variis sacrameuto-
minorumtuorum con.silium etauxilium,secundum Brum gcneribus implicitum vidori, ul a nemine sa-
scire tuum cL posse, subminisLrarcs. Numquid cl ccrdoLum LolpCTJuriis obvoUito, cpiscopale mmis-
hajc ncgare conLendes?» Addebat cLiani de pacLis teriam ullis lcgibus valerct iinplcri. Ad has autem
cL consLilutis in vulgarilingua cum eodcm habitis, causas hca sentcnLiai quasi e vicino respicientes re-
quibusepiscopos a suasubjcctione quasi emancipa- pcricbantur ;

verat, si a cirographi conditionibus declinasscL, 32. 202 Ex

concilio Tuklano, capitulo 30 Confi- :

seque idex suaacreliquorum episcoporumpersona tcmini hostium sacerdotes, prieler eos qui a regia
jam dudum apud Cavinioncm cffecisse.Ad hoec ille polestate licenliam acceperuiiL, a quolibcL manda-

de nonservaLiscirographieLsacramenLorumcondi-
Lum agentcs cxlraneum, occuILe accipere vel diri-
gcre non pra;sumanL. Qui auLcm deprehenditur
tionibus erubcscebaL; quibus Lamen poLcrat modis aut convincilur, (jenuntiatus principi, apud conci-
hsec eadem aLLenuebaL. PeLebant ergo episcopi uL lium condigna animadversione multabitur. Item
aliquisfamiliarum ejus LcsLis horum admiLtcrcLur, ex codcin litalo 75 :

cujusconscienciamverercLur. AdmiLLiLur ergoRay- 33. PosL insLiLutaqutedam ecclcsiaslici ordinisvel

decrcLa, qua^, ad quorundam perlincnldisciplinam,
nerius i»», secrcLorum ipsius pcr omnia conscius,eLposlrema nobissoacunctissacerdolibussententiacst
qui euminLcraliaperjuria cLiam conLra se ac suam pro roborc nostrorum rcgurn ct stabililale gentis
uxorem et filium publice perjurum proLesLabaLur. G (ioLhorumponLilicale ulLimum sub Deo judiceferre
dccrcLuin. JViuUarum quippe gcntium, ut fama cst,
Cui cum a sacroconvenLu dicerclur, qu» Arnulfus
LanLacxLaLperfidiaanimornm, utfidemsacramenLo
de regis infidelitaLc denegarct, tali cum scrmone
promissam regibus suis obscrvare conlempnant, et
aggressus isocst: «Cur omncmpopulum tuo crrorc orcsiinulcnLiuranienLiprofcssioncm,dumreLineant
perdis? Nescis quse antc urbis traditionem juxta mentc j)crfiditp inipietatem..JuranLeniinregibussui3
lluvium Axonammihiretuleris? Et utomnium me- cLfidcmquampollicenLurpranaricant;necmetuuut
voUimcnilUid judicii Dci, pcr qiiod iiiducitur male-
lius recorderis, nescis Le Ludovici amorcm, lilii
dictio, multaifuc poenarum comminatio supcr eos
Karoli, omnibus pra^Lulisse morLalibus, eL si tibi
qui jurant in nomine Dei mendaciter. Qu« igitur
placere vellem, ut decjus saluLe cogitarcm? Vade spes talibus populiscontrahostes laborantibus erit?
Qu;ic lidcs iiUra cuin aliisgcntibus in pace credenda
ergo, et scelcra tua episcopis confitere, uL quia cor-
animam pcrpffiniLcnLiam sal-
[aliter quod fuidus 204] post fo/dus non violandum ?
pusperdidisLi,salLim
Qua^ in hoslibus jura isLa pcrmanebunL sponsione,
vcs, et populum qui de Luis criminibusadhuc dubi- quando ncc ipsispropriis regibu^juraLamlidem con-
tat,ab hoc errore absolvas. Quodsi nolueris,coram scrvant? Quis enim adeo 1'uriosus est, qui caput
episcopis coramqueomni mulLiLudine qua} pro fori- suuin manusuapropria desccet? Illi, ut notum est,
ma- inincinorcs saUitis suo^, profiria manu seipsos in-
busadsLaLjpeccaLalua, qu«adhucdubia suiiL,
,, . . _, terimunt, in scinctipsos, suosqiic reges, proprias
nifestafaciam,etscelcratua,quai in nullaopmione D p(3„^,^j.i^,„,|^j ^ires. Et dum Dominus dicat NolUe :

populisunt, in mediuinproferam, ut omnes sciant tangere christos meos ! {I Par. xvi, -l-l.) et David :

et intellcgant quid de te sentire debeant. Et ul Qais, inqu\i,excendit manam saam in c/(ristam Do-
nnni^etinnocenf eril? xxvi, 9.)illis ncc vilare
i,//Jc';.
verbis meis fidcs in Belcrnum habcatur, postquam
mctus ncc regibus infcrrc exiliuin.
cst pcriuriiiin,
peroravero, mca dcxtcra ita csse sacramento fir- Hoslibus(iiiipf)e lidcspacti dalur, ncc violalur.Quod
mabo,meumque vernacnilum cj^iscof^is tradam,qui si in bcllo fi(l(!s vigeat, quanto inagis insuisservaiula

per ignilos vomcresincodcns, Dcuin dc te judicare cst? Sacrilegiiim quippe cst, si violctur a gentibus
regumsuoramfiromissafides, qiiia nonsoUim in cis
manifestis declaretindiciis!» Adhaic abbatumqui-
fit pacli Iransgrcssio, sed ct in Dcum quidem, iu
dam dicebant deberc dari Arnulfo^oo .seccssum de- cujiisiioinincf>olliccturif)sa proinissio.liuieestquod
liberandi cum quibus vollet, uL consulLius pro se multa rcgna tcrrarum cclcslis iracundia ita permu-
respondere valerct. Quibus Pater Arnulfus: « Quis. tavit, ulpro impictate lidci et morum, alter »05 ab

VARLE LECTIONES
190 opt. 2. !'*' raincrus 2, ^»» adg 2.
(luod \. '"" "^oo arnulfi 2? 3oi hostiis corr. ostiis. soj cap. 32«
in2. vocaiw/aConiitcmini inrij>. ^03 vobis co/r. nobis 2. 204 a. <j. f. dcsunt 1. ^os aitcrum I.
3?5 SPURI.V AUT AUEN.V. — ACT. CONC. HASOU. 3«)8

altorosolvorpliir.Undo cl noscavpro oporlolra^iiin A i'iHilralianc-'i-'vosl?Mi)nIi'(iniliiinrin|ira'siinipspriiiL

luijiHiiiodi iTPnliiini. no simililor pla-ra reriaimir anallicina inaranallia, lioc cst pcrdilio in advonlu
pra*cipiti,pl piciia puniainiir crudoli, Si oiiini hciis Doinini siiil, ol cnni Jiida Scariolli partcnihabcant,
an^elis in so pra>varicaiililtus non poporci(,({iii pcr ot ipsi ot sooii cornni..\incn. » (Jiiapropter nos ipsi
inohojdionliam co'loslo hahilaciilum pordidorunt, et sacordotos onines ccclcsiam Christi ac populum
unde ot per Ksaiamdioil InrbriatKs est ghnlnis uiriif! admoiiemus, iit ha^^ tromcnda ct toticns reitcraia
j/i arloilsa. xxxiv, magis nosnoshvosalu-
ii quaiilo sententia, iiullum ox iiohis pra-^scnti atque a^terno
tis interitum limore dohomus, nc pcr inlidclitalom condomiinot jiidioio. Sod fidcm promissam erga
eodem soniontc trladio pcrcamus/Quod sidivinam gloriosissimuin doininiim nostriim Siscnendum re-
iraoundiam vitare voliinuis, el sovorilalom ojus ad gom ciistodieiites, ac siiicorailli dcvotioncfamulan-
clementiam provocarcciipimiis,scrvomiiscrj?aDcuni tes, non soluni divin.T pietatis in nobis clcmcnliam
roligioniscultum atqiio limorcm,cuslodianuis erga provocenius, sed eliam gratiam antcfati principis
principesnostrospollicilamfidomatquesponsioncm percipore inercamur —
Item ex concilio Agathcmi
quihusdam gentihus,infide- «is^ titido ;J0.
iNon sil in nohis. ul in
litalis siihlililas impia,iion suhdokomoiilis porfidia, 34. Si cpiscopus preshylcr aut diaconus capitalc
non porjurii nefas cl conjurationum nofanda moli- crimen commiscrint, aut cartam falsavcrint, aut
mina;nuilusapiidnospra'sumplioneregnuniarripiat testimonium falsum dixerint, ah officii honore de-
nullusoxcitct miituas sodilionoscivium, iicmo me- positi, in monasterium retrudanlur, ot ibi lan-
dilclur interiliisroguin sed,defiincto in paceprin-
;
tummodo quandiu vixorint laicam communionem
oipe.primalusgentisoum sacordotihus successorcm " accipiant. Itcni ex concilio Tolctano scxto, capi-
rogni consilio coinmuni consliluant, iit dum uni- tnlo 12.
talis i»6 ooncordia a nohis rclinetur,nullum palria^ 3n.Pravarum audacia mcntium sa^pe maliciaco-
goiitisque discidium por vim amhitionis inovoatur. gilationum aut causa culparum rcfugium appetit
yuod biha>c admonilio menles nostrasnonoorrigit hostium.Unde quisquis patrator causarum cxtiterit
el adsalutem communom cornostruni nocpnKpiam lalium, virtutem polens dofondcre adversariorum,
perdiioit. audito sontoniiam iioslram. 0"icuiiique et patria' vcl gcntisure detrimenta intuleritrcrum,
igitur anohisvcl totiusllispania^ 20" populisqualihot in potestatcm rcgis ac gcntis reductus, cxcommu-
conjurationeveIstudiosacramcntiimlidoisua',quod nicatus et retrusus, longinquioris poenitentia» legi-
pro patria? salute gentisquc Golhorum slatu, vel bus suhdatur. Quodsi ipse mali sui prius reminis-
conservatione rogia» salutis, pollicitus est, tcmcra- cens, ad ecclesiam fecorit confugium, intercessu
verit, aut regeinnece adractavorit^os, autpotcstate sacerdotum et revcrentia loci, regia in eis pietas
regni exuerit,aut piwsumplione tirannioarcgni fa- reservetur, coniitante juslitia, Itemcx codem conci-
sligium usiirpaverit,anathema sit in conspcclu Dci lio 21* titulo 17 :

patris el angelorum, atque ah aicclesia oatholica, 3G. 215 Quamvis in concilio anteriori, guod anno
quam perjurio profanavcrit,efficiatur extrancus,et primo gloriosi principis nostri habitum est, de
ah omni ccetu Christianorum alicnus,cumomnihu3 hujusmodi re fuerit promulgata sententia, tamen
impietalis sua» sociis; quia oportct ut una poMia tc- placet iterarequod convenit custodiri. Itaque regis
neat ohnoxios, quos similiserror invcncrit implica- '^vila constante, nullus sihi aliquo opere, vel delihe-
los. Quod itoruin socundo replicamus, diceiitcs ratioiio, ciijuscuniquc dignitatis laicus, seu gradu
:

Quicumque amodoox nohisvel cunctisHispania', 209 episcopi, aut preshytcri; aut diaconi consecratus,
populis quolihot traotatu vel studio sacramcnlum c8eterisqueclericatusofficiisdedilus,futurum regem
fidei siLT,quod pro patrito salute gentisquc Gotho- provideat, contra viventisregis ulilitatem etprocul
ruin slatu.veloonservationc regi« saiutis,pollicitus duhio voluntatem, nullo blandimento vel suasionc
est, violavcrif. aut rcgcm nece attractaverit, aut pro eadein spe aut alios in se trahat, aut ipse in
potestatoregni exucrit,autprff!suinptionctyraniiica alium adqiiiescat. Iniquum enim etvalde execrahile
regni fasligiuinusurpaverit,anathemain cons[)cctu Cliristianis dehct hahcri, futuri tcmporis inlicitis
Christi etapostolorum cjus sit, atque ab focclosia prospiccrc et vitte sua; ignaris ventiira disponere.
cathoIica,quamperjurio profanavorit,efficiatur cx- Quodsi quisquejam talia iniqua deliherationecum
Iranous, elahomniconsortio Christianorumaliciius quocumquc cst mcdilatus, hoc sihi noverit essc
et dampnalusin futuro Dei judicio hahcatur, cum sacerdotali moderatione concessum, si veniahiliter
compariicihiis siiis quia dignum est ut qui lalibus
;
poscit, ut hoc sine mora prajsentis principis auribus
sociantur,ipsieliam dampnalioniscorum participa- studoat puhlicare. Si autem retineat, et delibera-
lione ohnoxii leneaiitur.Hocetiam tertio adeclama- tionis sua> macliinamciita noluerit dicere, pessimo
miis dioentcs Quiciimqiie amodoex nohisvel cun-
: plectatur anathemate. itou ex eodeni concilio, ti-
ctis Hispani.-o -'lo
iiopiilis qiialihct modiiatione vcl rv tulo 18 :

sludiosacraiiionliimlidci su.'o,qiiod pro patri.Tsalutc 37. Jam quidom in antecedenti universalisinodo

genlisquc (iolliorum statii, vcl incolum itate rogia; saluti iiostrorumpriiicipuin constatesseconsultum;
poteslatis, [loliioitus cst, vioiavcril, aut rcgem necc .sed lihct ilcrare heiio sancita, ct digna auctoritatc
atlr.aotavcrit, aut potesfate rcgni exucrit, aut pra;- muiiiresaluhritcrordiiiata.Idcoipieteslamurcorum
sumptione tyrannica regni fastigium usurpavorit, Deo ctomni ()rdincaiigcloruin,coramprophetarum
anatlicma sit in oonspcctu Spiritussancti et marly- atqtic apostolorum vcl oniiii martyrum choro,
riimCliristi,at((iie ah a-cclesia catholica,qiiam pcr- coiaiii oinni ccclcsia catholica et Christianorum
jurio profanavcrit, efficiatur cxtraneus.ct ah omni coitu,utncniointcndatinteritum regis, ncmo vitam
comniiinionc (]liristianorumaIienus,necparteiiiha- principis attractct, iiomo eiim regni guhernaculis
beatjustoriim; sodcumdiaholoct angclisejus.olcr- privct, nemo iyraniiii'.apra!suinpLioneapicem rcgni
nissiippli(iiscondonipiiotur,iiiiacum cis qui cadcm usurpet,ncmo({uoiihctiiiachiiiaincnto iiicjusadver-
conjurationcnituntiir;iit parpo-naperditionis con- sitatc sihi conjuratoriim inanum adsocict. Quod si
stringat qiios in pernicioin pravasociclas copulat. quippiam Iioruin ({iiisipiam nostroriim temerare^io
Et idoo, si placct omnibus qui adestis, hoc tertio pra^suiiiptor cxtitcril,aiiatiiomato divino percuisus,
reitcralasontontiavostra! vocisconsensuconfirma- ahsque ulio romcdii loco hahcatur condompnatus
teiu! Ah universoclcrovelpojiuiodictumest: «Qui acternojudicio. Is autem qiiit^jus sedcm fuerit adsc-

VARI/E LECTIO.NES.
»0« ifa 1.2. civitalis 2«. 207 jsp. corr. hisp. 2. 2"» altrcctavcrit 1. ullqaotiem. 20» isp. 2. *»» ispanioi %
»" firmate 2. 2'-' c/mM. 21' agaltjnsi 2. 2iw/wy<2, 21;; XXXV, 2. 2"; tcmcraric 2.
m SILVESTER II PAPA 3%8
cutus, si vull lanlo oxpiari piaculo, quasi proprii A fidem servare promiserant, in alterius ercclionem
patris ejus ulciscaliir inleritum. Ik)n cx concilio temerarialevitatc consenliant, abrogari dcccthanc
2'olcta)io, era 684 : ornnino licentiam cL a nosLroconsorLio penitus ex-
30. Non parum
proficitad emendationemmulto- tirpari ; ita uL, siquicumquelaicorum quando qui-
rum,siea qufc constitulasuut pcr fratornam conla- dcni inLralincspaLriai Gollioiuni siiperhiens, regni
tionem ^iv ad mcmoriam rcducaulur, si illa oLiam apicem sumere forlasse leinptavcrit. ci<^uc clerico-
adjiciantur, quuj aul deesse videuLur, aut omnino rum (juilibcL adjutorium vel favorem pr.-cstiterit,
conslitucnda conipelcnter (ixisLimauLur. (juis enim al([U(' liuiic (|iii siipcrbire videLur ad eandem regiii
ncsciaL quanla sint liaeLenus ^'« per Lirannos cL ambitionem iirfevalcnleibdictopeividereconLigcrit
refugas transfercndo se in externas parLes inliciLc ex eodom ^-•' quidcm dic vcl temporc eumdem epi-
perpeLrata,eLquam nefanda coruin superl)iajugiLer scopum vel cujuslibct ordinis clcricumexcommuni-
i'requenlaLa;qute eLpaLria', diminutionem allcrrent, catuni maiiere pcrpetim oporlebit, (pio tali se
et exercituiGotliorum indesinentem iaborem inipo- scclercimjilicavit. Tamcn si projiter improbitatein
nerent?Quod si quidemlaicorum iiisaniafuissctfa- princij)is, cui inique consensit, noii poluerit
ctum,tolerandumnobisforsitanaliquotiensvideretur instanlia saccrdotum a communione suspendi,
Illud tamenestvchementiu.sstupendum,quod pejus saltem si superstitem post ejusdcm regis obilum
est, quia tanliex religionis proposito in hac intei'- tempusinvenerit,superiori anathemathis cori'ept-
dum praisumptionepraieipitescifcruntur, utnon ad ioni subjaceat. Etqiiicumqueilli jjivetcrin ultimo^^s
levem confusioncm nostram pertineat, si res ulla- vita!suo» flnc,si taincneuin legitimcjia-niterc pro-
tenusinulta remancat, quam et mundana lege et •-' baverit, communioiiis gratiam consensorit impcn
ecclesiasticaconvenitinstanterdisciplinacorrigere. dcndain, nobis inLeriin raLio persuasil, sinndali
Ideoque placuitnuncconcordi sentcntiadeflnire,ut siipei lioc constiLuLione deceriiere uL (juicuiiKjue
qiiis(juis in ordine clcricatusainaximogradu usque cliain laicorum iiiLerdicLis cajiiLulis. hoc est in
ad miiiimum constitutus,in alieiue gentis rogionem advcrsiLatoin gentis auL patriff' vel rcgia; poteslatis,
se quacunKjuo occasione transduxcrit 2'« uLcxinde in cxternas j)artes se confercndo vel talibnsopem
superbicndo, vel rediLum siium vol quodlibet aliud pra'bendo noxius fuerit ullra rej)crtus,non solum
videatur expciLere, sive cLiani quod gentem (Jotho- utdicLiiin cst, onini rerum suaiuin pruprietate pri-
rum, vel patriam aut regnum specialiter sub hac vetur, sed et i)erpetuaexcoinmuiiicationedanij3na-
occasione possit nocere, vel flcri disj)Osuerit, vel lus, iiuinquam illi nisiullimo mortis sua^ tempore
aliquatenus fecerit. Sed ct quicumquc talibus con- cominunio tribuatuv cxcepto,si communionisejus
;

scius repperitur, eisque velconsiliuni vcl opem ad- remedium,vcl eorum de cjuibus supra tasavimus
ministrarecognoscitur, qualiterautad genteni alie- imploratione sacerdoLum, apud principem fuerit
nam fugam appeterent, aut in malis qua? coipc- impetratum.Nam si in derogationcmautcontume-
rant 220 perdurarent,seu quacumque kcsionem gcnti liam princijiis repperiatur aliquis nequiler loqui,
Gothorum velpatria» aut principi post fugam infer- aut in necem regis seu direplionem intendcre vei
rent,atque ineadem pravitate perseverarent,quis- consensum pra^bcre, nos (^uidein hujuscemodi ex-
quis hoc fecissedinosciLur,isLeiLaindubiLanteroinni comniunicatione dis^num censcmus. Utrumtameu
honoris sui gradu privctur, ut locum ejus in quo ^ quandoquc communicandum, pictate '--*
sit 227 iJii
ministraverat, alter conlinuo perpetim regendum principis decernendum rclinquimus; cujus procul
accipiat. Ipse vero transgressor sub poMiitentia dubio potestalis est, subjectorum culpas miseri-
constitutiis, si reminiscens mali quod feccrat,usque cordia3Judiciiqucsententiatemperare.Contestamur
in diem mortis sua? si rectissime poenituerit, in solo autemclementissimos principes,etpcrinclfabile di-
tantum fine communio ci prsestandaest; ita ut an- vininominis sacramentum obtcstantcs unanimiter
tequam finis cjus tempus adveniat, si quispiam obsecramus, nc quandocumque absquc justa ubi
sacerdotumetiamordinanteprincipe ei communi- necessc fucrit iinj)loratione saccrdotali, cxcommu-
care conscnserit, parLiccps criminis illius cffecLus, nicalionis liujus sententiam a perfidis clericis vel
anaLhcma fiat in perpeLuum, ac simili cum co cui laicis ad cxternas parles sc transfcrcntibus vei
eommunicavcriLsentcntiacondempnctur,quoniam conscnsum pra'bentil)us quacumqiictemcritatesus-
potcslati 221 principis nullussaccrdotum in hoc prse- pcndant. Nani hoc ma.iris ulilitalibus vidcturfcrre
bcre debet asscnsum;uiide vel pcrjurium vidcaLur consultum, ul constitutionis nostra; formaservelur.
incurrere, vel quod absiL, si quiciimque catho- Et ut execrandiim aanthcma fiat,etvclut pra'vari-
lica'. fidei prtcvaricator princeps surrcxerit, sacer- cator catholic;c fidci scmper ad Dominum reus
dos nullatenus vel favore principis vcl tcrrore a cxistat, quicumque regum dcinccps canonishujus
recta». 222 crcdulitatis lumine ad tencbras cogatur ccnsuram in quocumqiic crcdidcrit vel permiserit
rcverti. Sic cnim nec sujjcr adnexa capitula vel im- violandum. llon ex concilo Tolclano, era 239 G(i8 ;
pcriis principumvel LcrroriliusopporLcbiLumquam D 39. Frequenlium-'3o niolcsliariim nocens impul-
evacuari 223. Quia novimus, omnes pcnc Ilispaniai sus,contonij)niquidoin inagnitiidincdiccntispotcril
omncsquc scniorcs vel judiccs, ac caite-
sacerdotes gravitatis scd quia honosta solliciludo cohibcre
;

roshomincs officii j)alatini jiirasse; atqiie ita nunc propcrat, (juod freijucnlala usitatio vitarc nou
legibus224 decretum fuisse,uLiiullus refuga vel per- curat, idco cum ct(juorundani palernorumsanctio-
fulus,(jui conLragcnLemGoLhoriiin, vel patriam seu nibus decretoruni, el institutionibus sil legalibus
rcgcm agcrc, auL in altcrius geiitis societatcm se cautuin,nc contrasalutem priiicipumgentisque aut
transduccre repperiliir, integntatc reruni siiarum j)atria' (juisijuam moditari conotur adversum, hoc
nullatciius reformctur,iiisi forsitan princcpsluima- unuin spccialitcriuincdopromitiir obscrvandum.ut
nitatis aliquid pcrsonis talibiis iinperliro voluerit; si quisroligiosoriim,al)opiscopoiis(jue adcxtremuin
cui lamen iion ampliusipiam vicesimampartcm re- ordinis cloricorum sive moiiacliorum, gencralia
rum qui j)crlidus cixlitit, dc rebus unde rcx clc-
ei juraineiita in salutcm rogiain gcntisque aut patrite
gcril, tribucndi potcstalcm liabcbit.Scdijuiapleros- data ropporiatur violassc voluntate profana, niox
quc clericos iiistantis leviLatis intcrduni jiravitas ita j)ropria dignitato [)rivatus, ctloco ct honorchabe-
elcvat,ut pnctcrmissasui ordinis gravilaleac |)olli atur cxclusus.
cili sacramenti immcmorcs,constantepriucipe cui

VARLE LECTIONES.
21'?
consolationem 1. 218 aelcnus traduxcriL 1 ? 220 coeceperanl 2. sm potcslalc 2?
"2. 219 *** recto
1. S23 evocari 1. 221dcgibiis alia mmin corr. de regibus 2. ^^^ co 2. *26 ullima 2. ^" t. si sit 2.
828 piotali 2. 229 cra [id cst capilulo snpcrscriptum] I. cra :;:;::;; capilulo II. 2. "« Frcquen-
Uam 1 ?
 3-29 SPURIA AUT ALIENA. — ACT. CONC. BASOL. 330

iO. Hscc el hujusniodi iluin sibi quisque vel ul- A clericuruni oollogio fere numero tnginta, quibus,
teri replicat, episcopi qui in sinodo residebant, ab per conditionem anathematis,Arnu]fi confessioipso
cis »3« convf)canlur episcopis qui Arnulfuni ad jultcnte in ipsiuspr»sentia propalata «'9 est. Itaque
remotiora comitati fiierant. Qui cum 233 convenis- eo rcmoto, longis consultationibus definitum est,

sent. cau^^am sui adventus non sinc lacrimis et quomodo ojus archanum tcgeretur, et clero ac po-
multo goinitudidicerunt.Erat autem Arnulfi causa pulo absonti pro ejus depositione satisfieret. Jam
consimilis; de quo sicut
Apiarii prcsbilori caus.r cnim cum, quisibi delectosjudices conslituerat,ad
AfricaniepiscopiCelestino papa? Romano relulerun allerius nonpossecommearejudicium.certumerat
ita el bic de Arnulfoepiscopiepiscopis inhunc mo- jain opiscopi invidia Romanipriviiegii carerevide-
duin referre visi sunt : (( Tcririversationes Arnulfi, banlur, cum Arnulfus nec ad alios judiccs, nec ad
quibus nofandas turpitudines occulere conabalur, sedeni apostoliram provocasset,vel ante electorum
Deusjudex justus longanimis magno
et fortis et judieuin audiontiani, quod bene quidem licueratsi

eorapendio resecavit. Tetriore quippe acputridiore sejustam habere causam putasset, vel posteorun-
oLstinatione|compressa,quatantum lividum coinum dem judicum sententiam,quod minime licere ma-
impudentia negationis volebat obruere,Deo nostro nifeslum erat ; sed utpoto reus a torquente se
ejus conscicntiamcoarlante,et occulta,qua' inillius B conscientia convictus, et sua sponte, utvideri lunc
cordotanquam involutabro criminumjamdamna- potuit, confessus, judiciiformam improbusaccusa-
but, eliaiii hDininibus publicanto, rcpente in con- tor sui expostulaverat. Quresitum crgoest, qualiter
fessionecunclorum objcclorumtlagitiorum dolosus ipsius dcpositio celebraretur, ut lego et consuetu-
negatororiipil; ot landem de omnibus incredibili- dinc constarct. Et de lege quidem **» manifestum
bus obprobriis ultroneus se ipse convicit, atquc erat, quod una et eadem semper ad cequitatem
ipsam quoque nostram spem, qua eum ct credeba- spectet; de consuetudine vcro, quod neque una
mus et optabainus de tam pudendis maculis posse neque eadem sit ^u^ neque semper ad ajquitatem
purgari, convcrtit ingemiliis; nisi quoniam istain intendat, sed eam praicellere, quffilegi velsequitati
nostram rato.stiliam uuo lantuni solatio miLigavit, vicina sit. Qua^rcbatur ergo lex et consuetudo de-
quod et noslabore diuturniorisquajslionisabsolvit, positionis episcoporum vel archiepiscoporum ; et
el suis vulneribus qualemcumque medelam, etsi lex quidem haec reperiebatur in Africanis conci-
invila ac suai conscientise reluctante confessione, liis, sed sine depositionis celebritate et consuetu-
Addebant pra;;terea confessores episcopi,
providit. » dine 242 ;

eum suis pedibus provoIutum,cum lacrimis ct gc- n 41. De Maximino autem Bagaiensi, etadeum,
milu sua crimina sub nomine confessionis decla- et ad ipsam plebem,placuit de conciliolitteras dari
ut etipse ab episcopatu discedat, et illi sibi aUum
rasse, seque asacerdotali officio,quo hactenus in-
requirant.
digne usus fuerat,removcri velle. Sed episcopi^qui
42. Item Eulices presbiter in Constantinopoli-
consentiente Arnulfo confessionis testes admissi 233
lana sinodo depositu3,non aliuddepositionisfestum
fuerant,abip5iusore se audire malle dicebant Quod
excepit, nisi quod anathema ipsi ab universis con-
cum factum cssct, episcopi per terribile nomen om-
clamatumest,et post aliquanta a Flavianoepiscopo
nipotentis Dei, sub trcmendo anathemathe,praici-
sententia in hunc modum prolata :

piunt,ne ulla formidine coactusaliquid falsi 234 de

Per omnia Eutices quondam presbiter et archi-
se proferat ; seque illi omne solatium laturos, ac mandritcs, ex his qu» ante acta sunt, etpropositis
pristinum honorem etiam invitis regibusrccupera- ejusqua!stionibus,ValentinietAppollinari3perversi-
luro3,poIlicentur, tanlum innocenliam ex ajquoet tale rcpertus esl oegrotare, et eoruni blasphemias
incommutabilitcr sequi qui nec nostram reverens ;
ulili astruerc vclit. At illc episcopisquidcm 23g pro pcrsuasionein et doctrinam, rectisvoluitconsentire
salutis suaj studio gratias agcns,quffi eorum fidei doginatibus 243. Unde gementes pcrfectam ejus
commiseral, vera esse confirmat ; nec sc Dco, in perditionein 244jdccrcviinus,per JesumChristum^^s
cujus conspectu adstet, velle menliri, ad cujus ju- D Dominuni iiostruin,abeoblasphematum,exlraneum
esse ab omni oflicio sacerdolali, et nostra com-
dicium ire formidet. Petcbant ergo episcopi, quo-
muiiionc, et primatu monaslerii. Sciant ergo ethi
niam ea quai per confcssionem protulcrat gravis- qui postea cuin co coUoqucnlur, et ad eum conve-
simasibi viderentur, ut abbatuin et ^sg clericorum ncrinl, quoniain rei crunt el ipsi poena excom-
doctissimos ac 2'»'
religiosissimos intromitti liceret, municationis si non deciinaverint confabulationes
cjus.
quique sacramento vel anathemathedevincti,et sua
43. Ilem quto circaRatherium Veronensem epi-
•
peccata fido silentio tegcrcnt, et qiii facto opus
scopum, Ravennatcm Archiepis-
vel circa Pelriim
essetin communedeC'3rncrcnt,futurisqunque tcm-
copiim, usu vel consuctudine provenerunt,ab omni-
poribus dictorum ct factorum tidissimi testes cxiste- bus abrogata sunt. Uterquc cniin nec abdicationis
rent. Quod aliquamdiu secuinreputans,fieripcrmi- porrcclo libello, ncc sacerdotalibus depositis in-
I
sit. Admissi "» crgo sunt ex omni abbatum vel signibus,successorem accepcrat, Ratherius quidem
VARLE LECTIONES.
«»> iis ro,r. alia )/i^//ii<his 2. 23s qujd «^o ac 2. *" et
232 decst I. ^23 ammissi i .
234 falsc i ? 2. 2.
»»«Ammissil. «"prolatal. 210 quid 2. ^^^ deest 2. 2.2 c. De Maximo cpiscopo 1. 2*' docmalibua 1,
*** perdictionem i. «'^ d. n. J. Ch. 2.
Patrol. CX.XXLX. H
m SILVESTER II PAPA. 332

Milonem, Pctrus vero Iloneslum, monasterii beati A rumque digitorum quod iliic
esse robur adsernit,
Apollinarisabbalcm. Quem Ilonestum donus papa relegcndo pncvidit. Rursumdivini nominis conle-
statione hunc adjuranLcs obtestati sumus, ut an de
Johannes cognomenlo Bonus, ad consecrandum
sesponlc mcndacium diceret, aut alicujus violenlia
priussibi oblatum vidit, quam de Petri dejectione premcretur, et perterritus taliaenarraret,veraciter
vel fama nuntiantecogaoverit.Deferebatur ergo lex indicarct. Qui moxllebili voce luminibusque ma-
et consuctudo sivo depositionisfcstivitas, e.\ conci- denlibiisploraLu2S3cLfragoresingulLuum,cumunius
Dei iiominis,juramentoclamavit,seetvere2^4 eadem
lio Toletano, ca])iLulo 28 :

malade sc confitcri, et ad h.TC confitcnda nullase

44. Episcopus, presbiter, autdiaconus, siagradu Undeetiamfernie pernovera
violentia pricgravari.
suo injuste dejeclus, in secunda synodo innocens mcnses sponte deseriiis^eregimem ecclesia? suaB,et
repperiatur, non potest esse quod fuerat,ni:-.i, gra- ergasLulo quodam pro admisso flagilio acturus pce-
dus amissos recipiat coram altario dc inaiiu cpisco- niLentiam scconclusisse, pi-cdixit.Tunc perfidelem
porum. Si cpiscopus cst, orarium,anuhim et bacu- confessioncm est agiiitio, quod taclu femineo sor-
lum si prcsbiler, orariiimeLplaneLam; si diaconus
;
duisset, dcclarata; et licet hunc antiquitas paterna
orarium et albam si subdiaconus, patenam et ca-
;
sacris rcgulis dejicere ab honore deccrneret, nos
Jicem. Sic etrcliqui gradus ea2''6 in reparationem tamenmiscrationis jura servantes, non abslulimus
sui recipiant, quai 2'.7 cum ordinarenlur perce- nomcn honoris, quod ipse sibi sui criminis confes-
perant. sionejam tulcrat sedvalidaauctoritatedecrevimus
;

B perpetua ptenitentiahuncinservire offitiis et aerum-

45. Ex hac itaque sententia intellectum est, ut pnis providentesmeliusillumper asperamircpce-
;

quai in promotione sua quisque acceperat, ea in nitentiaj solitudincm, ut quandoque perveniret ad

depositionereddere deberet. Arnulfus autem in sui refrigeriimansioncm, quamrelictum involuntatis
ad priEcipitium dejici a?Lerna dam-
sufc latitudine,
promotione anulum et baculum acceperat quoddam
pnaLione. Tunc venera])iiemFrucLuosum, eccclesifie
que genus orarii,quod perdifferentiam palleum ^^» DumIensisepi3Copum,communi omnium nostroru
dicitur lirec ergo eum reddere debcre,neque vero
; electioneconstituimuseccIesiaiBraccarensisguber-
in hoc facto primati Romano proejudiciuminferri, nacula contiiicre,ita ut omnem metropolim provin-
cia', Gallicia?,cunctosque cpiscopos publicosquc con-
quod uequead eum ab Arnulfo provocatum sit, nc-
ventusipsius,omniumquecuram animarum Bracca-
que eidera Arnulfo depositionis necessitas ulla im- rensis ecclesia; gubcrnandum suscipiens,ila com-
posita, quodque ab episcopis ct principe Romaiuis poiiaLaL'jue conservet, ut et Dominum no.-trum de
episcopus conventusrespondere noIuerit,cum ipsc recLiLudinc opcris sui glorificet, et nobis de incolu-
mitate flecclesia; ejus gaudium prffistet. Quia vero
potius sacrorum canonum executor, et reum sua
ad futurum prospicere convenit, ne exoriatiir in
dampnareauctoritate,et episcoposjudicium remo- staLu pacis qutedam commoLio litis,Patrum senten-
rantes instigarc debuerit, ut Gregorius episcopos tiam qiirc jam dicLuiii Potamium episcopum iccti-
pro criniine suiprimatis. Item dc-
concilii Vizacbii
G tudiiic dampnaL, liuic dccrcLo conectere vigilantia-
nostra procurat. « Ex conciiio VaIcntino,LituIo i.
cretum pro Potamio Braccarensi archiepiscopo, ex
Ncc fraLrcs,scribcre alicnum ob a>.cclcsiaiuti-
illiid,
concilio Tuletano legc et consuctudinc valerc con- liLaLcm ceiisuimus, uLsciretis,quicuinque sub ordi-
stitutum cst. Erat autem hujusmodi : natione, vel diaconalus, vel {)rcsbitcrii, vcl cpi.sco-
patus, mortali crimine dixerint se esse pollutos, a
46. Adsumere poteramus canonicam in cantum supradicLis ordinibussubmovendos, reossciliccL vel
fraternaj laititia? tibiam, quia divina pietas convcn- vericonfessione,veImendaLiofaIsilaLis.Xeque enim
lumnostrum ad concordia; convocoverat studia.Et
absolvi poLcst in his, si in se ipsos dixerint, quod
convenerat moestiliam vitare, quoniam visitatione
dictum in aliospuiiiretur. Quoniam omnis quisibi
disciplinic vidcbamur patcrnas regulas innovasse ;
fuerit mortis causa, major homicida sit. » Multae
sed gravius sistrum pro cyinbalo 2« sumimiis, et
quidem et alise sentcntia^huic poterant innecLi de-
funuspro carminedccantamus genicntcsquccum :

creLo, qucC proedictum Potamium episcopumseve-

Hieremi» questibus dicimus Dissolu(um est gan- :
rissimaausteritaLe abjicerejubent; sed ex omnibus
dium cordis nostri, versus cst in luctum chorus sso
hanc conscriptam poncrc^jo sententiam maluiinus,
nostcr {Jcrem. v, \'.i) Unde et vascoram nobis con-
;
nc si tot condempnationis edicta replica^semus,
spicimus,quoniamcccidissccoronaiu capitis noslri
gravissima^ uUionis auctores existere videremur.
videmus, dum lam nobile in infinum corruit,quod
instans sublimo sanctiLalis opLimuni stctit. Kcce D 47. Post hujus Polamii dcjectionem, Remensium
ctenim tracLaiitibus nobis in pacc dc ccclcsiaslicis archiepiscoporumEgidii eLEbonis depositiones ad
rcgulis, delatum esL convenLui noslro episLoIium legem simulet consuetudinem valere visae sunt.
confusse conrcssionis et aboIendcC subscriptionis,
quod Potamius Braccarensis ecclcsiai cpiscopus Quod ergo tertio factum sit, nec reprehensum.sed
de faclis propriis, suis verbis, suis acinotarat insupcr jcternis traditum monimcntis, pro lcge et
articiilis. Qiio rcscrato.quid oblitteranda paginael consuetudine valcre censebmt.Ncc quemquam cpi-
abolcnda littiM-ariim paiidcrcnt elemenla, llctibus scoporum indepositione suascindendum morc Ro-
potius qiiam scrnionilius lacrimosaconcio rccen-
suit 2^'. Tuncsolitaric tanluin socrelimqucadunatis
manorum, honestumjudicahant,cum hoc nec lege
pontificibus Dci, pivcdictum cpiscopumadcsse feci- firmarctur, necconsuetudinc faclum in historiaruin
nius corain nobis qucm siiigiilLibiis adgrcdienlcs
; moniincnLisrcpporirclur..Vfricanumergoconciliuin
ampliiisquam loquclis,rescralani illi sua' deforini- sequcnLcs, ut ipsius Arnulfi verecundiie parcerelur
lalis ^••2 et nostnc confusionis iiroLiilimiis scriplii-
staLuehant, ctpropter ccclcsia! opbrobrium,el pro-
ram. Qiiaiu accipicns ac rccurriMis, sciscil.iiiLibiis
iiobis iilriimsiiio|»erisetsua^ adnotalionisiiiijiuaLio plcr insolenlcm iiisultalioucni sa^cularium, ne di-
cs?et, illi' siiiiiu actiim, suiijiic oris cloqiiiiini, siio- gnilas saccrdolalis |>ollucrctiir, clne forlc de iis*'«,

VARi.E LFCTIO.NES.
54« cas •^•'
qui si» Ilium (•imbaio
I. 1. p; "2. -
•i. -^'O corus 2. --'^
rec. corr, rcscusuit 2. -'5 dcfor-
piidalis 2.? -^^ pl. m. m. li. 231 vera i.
-'>'>
.s.
I».
1. -50 iis lorr, al. in. his 2.

i
333 SPURIA AIT ALIlvNA. — ACT. C.O.NC. HASOL. 334

dc i|uibus iinpetilus ct adliuc inpelentlus eral, pu- A sinui jacula,pro cjus nmniniinecxcilassemus.Tanla
blice conviclusforet.Libellum ergoejus deposilio- nos pietas conimovit, tantus caritalis fervor accen-
nisdictandum, et coram eoipsiusjussu scribendum dit.Deniquc non solum eos qui defendere parati
censebant,etpropriamanu corroborandum.et vivte erant pro eo exacuimus, vcrum ctiam eos qui in-
vocis confessione alleslandum, ut ejus abdlcalio, pugnarevidcbanlur, nostro ^Manathematcdubitare
nec cxquisilanec invita vel extorta fore viderelur ;
coeginuis.Itaque utrimquesssiumierosaiPatrum sen-
tot enim sccleribus involutum «acris altaribus ad- earum adjutus est.
tentifc prolalai sunt, sed nulla

stare non posse. Quod si corpore languens episco- Deduclus quoque mediumestet interrogalus;qui
in
pus, abdicationisporrectolibello, secnndumGrego- primo quidem omnia ncgavit,scd ciim sibi singilla-
rium successorem acoiperepotest, mullo magisqui tim species causarumproponerentur, necesse erat
in anima Deo morluus est, abdicationisporrecto li- sibi confiteriquod publice factum conslabat. Cum-
bello, succcssoremaccipcre posse. Addebant proe- queexhis qua2Confitebatur,consequerentur ea qua;
terea, quiasi ba;c ita festiveet sollempniter deter- negaverat, ill quoque qnsc plurimum celare nito-
minala forent, omnino judieium luic innovari non batur, indubinm adducebat. luter has lergiversa-
posset, idque lirmari ex Jconcilio Antioceno, capi- tiones cuin ha!reret,propositumsibi cst,utsibi con-
lulo IH :
B sulcret. Qui secessum petens, cpiscopos ad i^emo-
4S. Si qui^ ppisrnpus criminalitcr accusalus, ab tiora duxit. Ibiqiie dum dc qualitate purgalionum
omnibusqui sunl inliM provinciam cpiscopis exce- agere putaretur, stiinulante consciontia, siibito in
peril unam consonamquesentcntiam, abaliisultc-
confessionom pGccatorum suoruiii crupit, cunclos-
rius judicari non polerit. Sed manere circa eum
oporlet, tamquam convonieutein, qua3 ab omnibus quequi aderant atloiiitos rcddidit.Episcopis autem
prolala est, firmain ratamque sententiani. salutemilIipromittentibus,nihiIquegravepassurum
tum -^' discessuin est.
His ita defiiiilis, si rumoresadvcrsos sc. propclleret, ille niliilominus
4'J. Sequcnti autem die,consedentibus "^episco- insui confcssione[)enuansil,scqucsaccrdoLio priva-
pis in basilica doinni Basoli confessoris, totiusque ri poposcil. Iluic confcssioni quidaiu cx abbatibus,
cieridisposito conventu, pauca de civilibus,plurima luulli cx clero inlerfuerunt, secretorum Arnulfi te-
vero dc ecclesiasticis negotiis pertractata siint. stes per longa sfocula futuri. Sed si placet, in prai-
Rursumque AriuiIfusRemensisin memoriamrcdiil. scntiaiuoiuiiiuiu deducatur,corainque luuILitudine
Cumquecausa cjusjam non indcfensionc, sed ma- ipse sibi lcstis ct judex, caiisaiu suaiu exponat, si.
xime in conquestione vcrsaretur, aIiisiIIump)'oi»ler mulque accusatores, testes, atque judices invidia
genus, aIiispro[der florcmjuventutismiserantibus, /-i liberet,inse unohorumomniumpersonam gerens.»
episcopos ruiua fratris et ignominia sacerdotalis 52. Quo 20S ingres.so cum universo populo, post
dignitatis gravius slimuIabot.Uiiiisqiiis([uc esim ca- paululum siiontiuiu indicLumesl. DcindcpaLcr Ar-
sum ejus cx se ipso melicbatur, seipic ab infamia uulfus ad Arnulfuiu « Videsne oniniuni ora in te
:

liberari putabat, si is, (jui piiblice impctebatur, a unum conversa? Cur pro tc ipso non loqueris ? »
criminibus libcr forcL [vcl pcriclitarr, si causam Qui cum malc concinna verbacfrundcrct,ininusquc
perderet ^'^^].
intclligi posset, ailpatcr Arnulfus « Esnc adhuc in :

iiO.Sed cum has iii longum ducerent queriino- scnLcntia in qua te scro rcliquimus? » « Sum, » —
nias,eccc Francorumreges,cumprimoribuspalalii, inquiL. — <( Visne Le abdicare a sacerdoLii honore,
sacro conventui sese inferun*. Episcopis gratias quo hactenusabusus es?» Et ille: « Sicut dicitis. »
agunt, quod pro salutc princijjum diutius consul- Tum comes Rrochardus « Quid ost, inquit, istud;
:

tando,dcvotioiicm suam plcna fide sigiiassent.Lau- Sicid dicilis ? Palaiu eloquatur, palaiu confiLeatur,
dant, (piodapravorumbominumconspiraLionc non nepostmodum episcoposcrimina qua?,voluerintfin-
solum se removisscnt, veruiii etiam ipsa mcntc sc xisse dictitct,sc confessum esse abncgct. » Et illc :

alienos fuissc suo studiodemonstrasscntjisimulque « Palam, inquit, dico et profiteor me eiTassc, et a

geslorumsericmbreviter exponi petunt, ctin quo D fidelitaLc rcgiadeviasse.Sed peto,uLdoinno Arnulfo
fine con->LiLeriiit. pro ine loquciiLi crcdaLis, ipsumque in vesLra pra:-
)l. << Non, » inquit pater Arnulfus, « hoc nobis scntiadeprecor, sicut mihi conscius est et sibipla-
adscribi debet quod miniiuo promcritos conslat. cct, utita causam meam cxponat. » — « Natura, »
Pro salutc cnim vestraquainvisoinni tomporecon- inquit pater Arnulfus, « laciturnus cst, ct insuper
suItandumsit,hoc Lamen Lempus saluli fratris no- qUcX! sub testimonio Christi nostra; fidei celanda
stri, in periculo positi, totum contulimus; ctsi res coiiimisit, palain confitcri erubcscit. Sufficiatvobis
eo quovoIumus^Bfi deducta non cst, non ulique hoc lanLum nossc, quodpublice confitetur, scilicct
amore el bencvoIcntia^G» vcstri vcl odio ipsius hoc sa.^ramenta qufii rcgibus suis 200 publice praibuit
acLuin est, sed causarum difficullalo in quibus si ; minimc conscrvasse ; contra profo.ssioiiem et sub-
aliqua siinilitudodefoiisionisapparuis.-5ct,argumon- scriptiiHiciusuam sub specic c^rograpliifacLam pu-
toruiu forlia macliinamcnta, sententiarum validis- blice venisse.»— ".Non esl iiiihisatis.» in([uit coincs

VARLE LECTIO-NES.
*^'' deesl2. 2'>«consid. 2. IIxc Ucsunt i
^'^^
. "•> voluimus 2 2" bcnivolcnlia 2. «Oivestro^. 2«3 utruni-
quo 2. 26S avcrsos 2, -'''' (jlohsn episcopo 2. ^«o dcat 1.
m SILVESTER 11 PAPA. 336

Brochardus,«nisipublicefatealur,autpublicepernc- A cpiscopus, recognoscensfragilitalenimeam,elpon-

get,sub vcstro teslimonio,se Iradilionem fecisse, ut dera peccatorum meorum, testesconfessoresmeos,
alterisit liberafacultas in ejus locumsnccedendi.)) Si^'-uiuum arcbiepiscopum, Daibertum archiepisco-
— «Immo, »inquil patcrArnulfus, « noncrilisbodie pum, Arnulfum episcopum, 'Gotosmannum episco-
paressacerdotibus,quibussolispuradebeturconfes- pum, Herveum episcopum, Ratbodum episcopum,
si onne si quis militum pro nominato crimine Guallerium episcopum,Rrunonemepiscopum,Milo-
apud regcminsimulareLur,ipseautem illudquidem ncm episcopum, Adalberonem episcopum,Odonem
»67 denegaret, conntcretur autem ita se in aliis pec- opiscopum,Guidonemepiscopum, Heribertum epi-
casse,ut necpraidium nec beneficiumoptinere pos- scopum, constituimibijudices delicLorum meorum,
set,proquesolavitasupplicaret;siejus,inquam,pra3- et puram ipsis confessionem dedi, quairens reme-

dium vel beneficiumregaii munificentiavobisoffcr- dium ponnitendi, et salutem anima^ mea',utrccede-

retur,accipercrecusarctis? Quidenim inLerest inter rem ab olficio etmiinslerioponlifica]i,quomereco.
omnia morLiferacrimina,utrum homicidio vol adul- gnosco esse indignum, el alienum me reddens pro
teri anveneficio quispuniatur?SaLisergo vobis sit. reatibus meis, in quibus peccasse me 270 secreto
quodperconfessionemnobissuapeccatamanifesLa- ipsis confessussum, et dequibus publice arguebar;
vit,quudpubliceseindignumsacerdotioprotestatur, B eo sciiicet modo,ut ipsi sint testesalii succedendi
quod sic se peccasse coram regibus in conspectu ct consecrandi in loco meo, qui digne praeesse et
a^cclesicC confitetur, ut nullo honorebujus sa^ruli di- hactenusindignuspra!-
prodessepossitaiccIei,icr',cui
gnus sil ;nim adremspccLarc videtur, uLrum
nou ( Etut indeultra nullam repelionem aut inter-
fiii.

hoc ar llo ci'imine se ipsum sacerdotio privet. pollationem auctoritalc canonica facerc valeam,
53.Tum conversus adArnulfum « Quid ad hajc, : manu propriameasubscribens flrmavi. Quoperle-
inquit, dicis, qua; pro te hactcnus loculus sum? — cto, ita subscripsi.Ego Arnulfnsquondam archiepis-
Ita, inquit, dico et profiteor, siciil bacLcnus locuti copus subscripsi.i) Huic libcllo Arnulfi praisentes
estis.»— « Prostcrnere ergo,)) in([uitpater Arnulfus, episcopi testes adfuerunl, atque ab eo rogati sub-
« coram tuisdominis, coramque tuis regibus, quos cribere,subscripserunt,ac singillatim illi dixerunl :

inexpiabiliter ofTendisLi, propriamque confiLens cul- « Secundum tuam professionem etsubscriptioneni

pam, pro tui vita supplica. » Qui cum in modum cessa ab officio.» Post hoc clerum et populum a
crucis prostratus, pro vita et membris ejulatu quo sacramentorum nexu absolvit, ut omnibus libera
poteratsupplicaret,in lacrimas etsuspiria synodum facultas in alterius transmeandi jura pateret.
totamconvertit. Moxque Daibertus, Bituricensium Q soUempniter peracLis. ecce Adalgerus
55. His
archiepiscopus, ad genua principum obvolutus, hu- presbiter ad regum pedes proster nitur,seque privari
millimaspreces omnium pro salute viri offert. Qui communioneconqueritur, eo quodimperiodomini
pietate flexi « Vivat, inquiunt, vestro beneficio,no-
: et archiepiscopi sui, cui resistendum non erat, pa-
straque degat sub custodia, nec ferrum nec vincu- ruerit. Cui pater Arnulfus : « Aperuisti, inquit,
lametuens, nisi forle in fuga spem posuerit. » Hoc portas urbis 271 hostibus ? » Et ille : « Aperui. » Et
dictum episcopis non satis placuit, quippe cum pu- pater Arnulfus : « Ingressuses templuniDeihostilr-
tarent adolescenti fugam facilc posse persuaderi, ter? » Tum « Negarc non possuni. » Et
presbiter :

ob amque rem morlis legibus iterum subjacere. paler Arnulfus Ex ore, inquit, tuo te judico.
: «
Iterant ergo preces,et iterum '^osoptinentjjuvenem Sanguis tuus super caputtuum! » SubjunxitGaul-
minime gladio feriendum, nisi iterumdignaultore terius episcopus « Quando, inquit, imperans epi-
:

gladio committat. Elevatus itaqueaterra nihilque scopus ita nuiltatusest,tu obtemperans acmanibus
grave ultra mctuens,depositionem sui attonitus ex- jussa perficicns, consequcntem multam exsolves.»
pectabat. Quiercbatur itaque ab eo uLrum abdica- El pater Bruno « Tu, inquit, ae tui similes malis
:

lionem suam ex auctoritate canonum sollempniter consiliiscLmaHs executionibus juvenem perdidislis;

celebrari vellet. Quod cum potcsLati episcoporum
D
ut ergo ille ploret, ettucantes? Aulquoniodo que-
assignasset, pcrsuasum illi est, utculmen honoris, stibus tcmperaro potero,si nulla afficiantur paina,
quod gradibus extulcrat, gradibus dcponeret.Resi- (jiii filiumpaLrui mciinhaspran'i]ntavercmiserias?))
gnat ergo regi, qua^ 2^9 a rcge acccperat ; deponit llaque presbiLero jubcLiir, ut quodmalit eligat,aut
auoque .sacerdoLalis dignitatis insignia apud epis- perpetuumanathema, autsui legitiniani deposilio-
Cupos, non quidem cxigenLes, nec retinerc cu- nem. Sua enim sponLe venerat sub condilione, ne
pientes, sed iis quorum intererat in futurum re- quid violcnLin^paLeretur.Diucrgosecumdeliberans,
servare disponentes. Deindc libellum siia- abdica- maluil deponi quainsub iierpeluo anathcmatedcti-
lionis secundum excmplar abdicationis piwde- ncri. At episcopi, niiila miseralione circa cuni ad-
cessoris sui Ebonis perscribi rogat, perscriptiimquc ducti, vestesacerdolali induunt, ae mox illi singula
hoc modo in medio convenlu rccilal : qua^quc usque ad subdiaconatum sine reverentia
54. « Ego Arnulfus, Remorum quondam arclii- dclrahonles, singillatim per singula subinferunl :

VARI.E LECnON.KS. '

'

2C7 quid 2, 5C8 ilcrunt 1. ->«9 qni 2. -'vd

ilccst 2. 271 „. p 0,
337 SPL'RIA Al T ALIK.NA,— LEOMS LLtiATl KI'1ST, 338

« Cessa ab oflicio ! » Dcindepcr legitimamroconci- \ Ubi Fauslinusepiscopusdixit, utRomano pa-

lialionem laicam illi lantum communionemconce- paj synodus pcrquirenda Niceni synodi ve-
dunl, ac pcenilenti« subdunt. Eos vcro sacrilegos ritatc innolescat.
urbisque prodilores, qui nec spontc nec vi ad sa- 6 De sententia Sai'dicensis concilii recitati a
lisfaclioncm vencranl,itcralo anallicmate damp- postulante Novato cpiscopo.
nant.Posl htccconciliumsollompnitcrdcterminalur Ubi Augustinus cpiscopus cumsynodo iNicc-

EXPLICIT SINODUS REMEMSIS 275. num concilium conservare promittit.

56. Incipit Carlaginiense concilium Africanorum 8. Ubi Faustinus episcopus pro dubielate recitati
episcoporum a Girberto supcriori sinodo conjuncto capituli Roinano papa} petit scribcndum.
quanfum cx co ulile fuit -'^. Ubi synodus cxemplariaNiccni conciliimagis
Inhoc concilio actum cst, ut Nicenum concilium ab oricntalibus episcopis cxpetenda dc-
ab episcopis orientalibus peteretur. Cui synodo in- crcvit.

lerfuit legalio ccclesia? Romano?, Faustinus scilicct 10. Professio fidei Niceni concilii.
episcopus, Phylippus et Asellus presbyteri. II. Scripta Africani Conciliiab Bonefacium urbis
Alloculio Aurclii episcopi sancti ad synodum. Rom« cpiscopum.
Responsio Faustini episcopi lcgali Roman» B 12. Rcscriptum episcopi Roma;, Alexandrise,Con-
ecclesioe de his qua; in ecclesia partim cano- stantinopolitanijCum exemplaribus Niceni
ne, partim consuetudine, sunt firmata. concilii Africanae synodo destinatis.
De commonitorio Romani papa:; recitato. 13. Scripta Africaniconcilii ad Coilestinumurbis
Alippii papa^ responsio pro veris cxemplari- Romai episcopum.
bus xNiceui concilii perquirendis. Tcxtuni concilii Carthaginimsis omisimus.

VARLE LECTIONES.
«'1 r. Girberti papa; 1 .
2"3 Concilium cartag. africa; VI gestum. era CCCCLVII. ab episcopisCCXVI .

LEONIS ABBATIS ET LEGATI

EPISTOLA (42)

AD HUGONEM ET ROBERTUM REGES.

(Pertz, Monumenta Germaniee historica, Script. tom. III, pag. 686.)

L.'"' Postquam vestra; caritali legalum nostrum a C Christus dixil, qui veritas est et mentiri non poluit,
Mosomo direximus, ut causam Arnulfi ct Gerbcrti quod ecclesia beati Pctri apostoli fundamentum sit
kanonice cum limore Dei ac rcgulariter inlra vc- omuium ecclesiarum.Et ubi ecclesia; sperare debe-
strumregnumfiniretur,diesanctopcntecostenabk'- mus fastigium, nisi ubilocatum est fundamentum?
lus"«estnobis Iibellus,inquo vestrasynodus contra ibi procul dubio etcacumcn et tota a?cclesiaperma-
Arnulfumfarta conlinobatur,immoadversusRoma- net. anlicristi vestri dicunt, quod ibi sit
Econtra
nam ccclesiam, tola injuriis et blaspliemiis plena. statua marmorea,et ut lcmplum sit idolorum.Ab-
Quo viso, admiratione et stupore attoniti, cogitavi- sit, absit, ut hanc injuriam Petri, immo Christi,
mus stalim ad domnum
apostolicum revcrti, et aliquis Christianus libenter audiat, ct zel» Dei cor
ipsum ei apoilaticum libeilum portarc.Scd ubi michi ejus contra talem hcresim non accendatur Et quia
!
/
quod omnia kanonicc velilisdiffinirc,
renuntiaslis, vicariiPetrictcjusdiscipulinolunthaberemagistrum
compulsi vcnimusad cognoscendam hujus rci ratio- Platonem,nequc Virgilium, ncque Terentium, nc-
nem.Nam, ut vcrius fateor caritati vcstrai, in vobis que ceteros pecudes philosophorum, qui volando
evcnit prophetiabcatiapostolictevangelista; Johan- superhc, ut avis aerem, et emcrgcntes in profun-
nis, qui dicit : MuUi antichristi facti sunt ,- iinde sci- dum, ut pisces mare, et ut pcccora gradientes ter-
mus, quoniam novhsimn hora est [I Joan.ii, 18). Et D ram descripscrunt: dicitiscos ncchostiariosdebere
quid est antichristus, nisi contrarius Christo ? Ecce csse, qiiia tali carmine imbuti non sunt. Pro qua re
VARIiE LECTIONES.
»"» i. e. Leo. "; aut allatus aut oblatus legendum.

NOT^.
(42)Inveni eam cndici regio Rruxellcnsi n. o03 Archiv. VII, 812; et cum ad historiam Arnuin et
signato, olim R. Mari.e Aureccvallensis mcmbr. Gerberti faciat, aV. Cl.Ludowico Bethmanu cxscri-
sec. x, fol. 219 sqq. manu coccva inscriplam, v ptam bic propono.
 .

m SIIAESLER II PAPA. 310

sciatis cos essc menlilos qui lalia dixcniiiL. Nam A cicnles Allianasiusarcbiepiscopus cl uiiivcrsiiEgi-
Petrus non novit talia, ct hosliarius ca^li cfrcctus ptiorum et Thcbaidorum el Libiarum cpiscopi,
pst, ipso Domino ci diccntc : Tihi dabo clavcs regni quando a sanclo Feiicc pontifice, nunc martyre,
cxlorvm {Mallh. xvi, 19). Unde cjus vicarii ct cjus eodcm tcmpore apud vcslri simileshomincs invaso-
discipuli apostolicis ct evangelicissunt instituti do- rcm aislimatum, consilium advcrsumhercticos pe-
non ornatu scrmonum, sed rationc et
ctrinis, et tiverunt, quodDco volente acceperunt.Sedquodad
sensu verborum; quiii scriptum cst StuUa mundi :
eos pcrlinebat, qusesiverunt ;
quod ad illos non
clegit DeuXj nt confundat fortia [1 Cor. i, 27). Et ah pcrlinebat, Oeo dimiscrunt ; ct in derogatione ^»
initio mundi non elcgit Deus oratorcs et phiioso- Roniuna' ccclcsia^, silucrunt. Fuit namque quidam
phos,scdiIlittcratosctrusticos.Scdnon cstmirum,si Dioscorus Aicxandrinus archicpiscopus, cujus vos
vicariiPctri a pscudocpiscopisaudiunt quod ipse a exemplum imitati estis, qui presumpsit contra Leo-

scribis ct Phariseis audivit,quiad ejusinjuriam dicc- nem pontificem et contra RomaHameccIesiam scri-

bant cum idiota 27s ct sine litteris cssc, ct dcri- hcrc ; scd io lanlnm iilius presumplioncm sancti
dcndo dicchant ; 3Iusto pfeni sunlPatrcsapudCalcedoniam dctcstali sunt, utsine ulla
isti {Act. ii, 13).

Unde Johel prophcta caicitatcm cum dampnarcnt. Etnullaminquisitio-

illorum redar- rcslitutionc
guit; qui inter celera sic ait Et quidem super^^Gva fecerunt, utrum juste an injuste vcl quoquo
:

servos meos et siiper ancillas meas effundam de spi- modo jam fatumDioscorum contra Romanam cc-
J77w ?Heo (/oe/. II, 28); non super scribas ct Pha- clcsiam dictasscl; scdabsquc omni controversiahoc
riseos aut falsos sacerdotes, qui dicunt sc nosse in co ulti sunt, quia, cum csset inferior, suo priore
Deum, autem ncgant. Et quoniam calum-
factis ctmagisLrum conatus est lacessere contumcliis.
niatis Romanum pontificem, qui munera 2-6 sibi Volueruntnempe,in iomoDei nichilfiericonfusum,
oblata recepit in hoc non solum i]li,sed omnibus
:
nichilinordinatum.Verumtamenhsecparvipendebat
apostoliseorumque successoribusdetraxistis, immo patcr Arnulfus, cum suo nescimus apostata filio
ipsi Domino, qui capud omnium est ccclesiarum, (43),quandu tanta contraRomanam ecclesiam ausi
quia magis oblatasibi munera non respuit.Etenim suntscribere28o^quodnecArrianihcretici aliquando
quia in vestro concilio vohis cura fuit, de pontifl- presumpserunt {fi.upra, conc. Basol. num. 28).

cibusjam dcfunctismentionem facere, quod quam Certe scriptum est, quia venenatis filiis venenali
sit contrarium omni Christiano,tcmerc judicare de parentesnascuntur. Contra qucm heatissimuspapa
his qui ad Dcum migraverunt, in sccundo capitulo Ronifatius ait : Ncmo umquam apostolico culmini,
Anastasii papa? ad Anastasium imporatorem dirc- de cujus juditionon licct retructari, manus obcias au-

ctum 277 invenire poteritis, ct quomodo contra or- ^ dactrr 281 intuiit; nemo in hoc rebellis extilit, nisiqui

dinem vestrum fecistis, facilius cognoscetis. Unde de sc voluit judicari. Nam etsi aliquando in aliquo
liquidius paleL,quod Romanam ecclcsiam,inaLrcm Romana ecclcsia titubavit, cum adjutorio Pctri
vesLram, a vobis separastis, cum dc ea lant;ini in- apostoli ipsase crcxil,el omnibus a^cclesiis scmper
juriam scribere non timuistis. Non crgo ex pio ;idjul()i'ium prcl)uit;ipsatamcnahaliquaadjutoriuin
cordevel orc aliquando tamprophana tamque per- niinimc qua^sivil, non suis virihus, sed Dei adjuto-
versa contra Romanam ecclcsiam processcrunt. rio, qui ait ad Pelrum : Et tu aliquando conversus

Verumtamen si vcstra fucruntverba,qua:'. in despe- confirma fratrcs tuos {Luc. x.x.11, 32). Isla igitur pri-

ctu beati Petri apostolorum principis, immo Dci, vilegia tesle beolo papa Nicolao Romana^ecclesia? a
cujus oriinationi rcsistitis, scripta, ct quasi dctra- Cliristo donata, a synodis non donata, sed tantum-
hentia sacratissimam ecclesiam composita sunt, modo celcbrata ctvenerata,quaj nullatenuspossunt
fateor,non vos studiose sacras regulas, non venc- miniii, nullatcnus infringi,nullatenus commulari;
randarum sinodorum actiones, non veracesproba- quoniam fundamcntum quod Deus posuit, huma-
bilium virorum canones lectitassc, quando tanta nus non valcL amovcrc conalus, ct quod Dcus sla-
tuil, firmum validumque consistit. Vcrum illc potis-

liter atque incompetentcr incmorare. Denique si ^ simum pcccal,qui Dei ordinationiresistcrc tcmjitat.
Cham, fllius Noe, videns verenda, patris irrisit, nec Ipsa namque privilegia Romanai a;cclesisc impingi
operuit, m.alcdictioncin perpetuam pcrcc])issc lc- possunt,transfcrri non possunl; trahi possunt,evcIIi
gitur : quanto potius hi, qui patrcs spiritualcs non noii possunl; qu.v pcrmanct -s- illibal;i. Quousque
solum minime coopcriunt, sed etderidendo etfalso Ciiristianum nomciipra^dicatumfuorit,illasubsistere
ad 278 suhsannationcm siii moris homincs provo- nonocssabil iiiniiilil;il;i -'>*'. El quoniam coiilr;i Ro-
cant? Scriptum quippeest: Qui subsannul pdlrcm cl iiiaii;tiii ooolo^iain (Mitoiios opposuislis, audilc qiiid
matrcm cX rcli(pia {Prov. xxs, 17). lloc itaquc
; voliis (iclasiiis, iiiiil(;iruin licrcscon dcslriiclor. in

VAIILK LECTIONKS.
27» e7« c. 27G niiniora co(/. 277 ?/„ r. i'» iih coil. s^y indc rogjilione c 2?" scibcrc cod. ssi aiicdacler
cod. 282 sic. «3 imniiililala cod
NOT/K.
(i3) GcrbcrLuin inLelligit, summiim po-<l(^a |H)iilill''(Mii. ([iii sn liiiic lomporis RcnuMisis synodi scri"
ptorcm nondiim profcssus essc videliir.
3il SPIIUA AIT AI.IENA — l.KO.MS l.ECATi KIMST. m
commonilorio.Fauslo magislro,fingenti legalioiuMn A papsc illis dirccta sicutevangclium confirmaverunt.
Constantinopolyni, dalo,inter ceter,a sic ait ; Nobis Si vero ultioncm, ut audislis, Dioscorum Antioce-
inquit, apponuni kitnoncs, dum nesciw.t quid loquan- ni patriarcbam fecerunt, obsecro per Deum, noli-
tur, contra quos ipsi venire se produnt, quod primse te occuitare, quia Deus vcritas est, et qui verita-
scdi i^^ sana rectaquc suadenfi parere rrfugiunt. Ipsi tem occultat, pro corto Dcum ncgat. Nam quia
sunt kanones qui appellationes totius ccclesi» ad beato Gregorio dorogastis, ut dc dcpositionc opi-
hujus sedis examon voluere deferri, ab ipsis vero scoporum non rcquireret,considcratcrationabiliter
nusquam prorsus appellari dcbcre sanxerunt, ac ct probate, quodiliius temporibusaut suum defen-
por hoc illam de tota ecclesia judicare, ipsam ad sorem, aut notarium, aut subdiaconum, aut suum
nulUnn commfarc juditium, nec de cjiis umquam vicarium liabebat, sicut in illiiis vitainvcnire potc-
preceperunt judilio judicari, sententiamque illius ritis, qui omnia sua vice ordinabat ct disponebat,

non oporteret dissolvi. Et quoniam qua3 in detra- ct quod reclum fatiebant, laudabat et confirma-
ctioneRomana? ccciesiae evomere potuisli, scripsi- bat, quando inordinate, corrigebat et emendabat.
sti; quod autem houor et decus illius est, iatenter Unde ctiam Mcnne episcopo in sua pra^sentia se
subtraxisti : vorumtamen modicamcnlum anim.T, purificanlc, ot dignitatem honoris ctgraliam com-
abscondisli, ct venonum,undo incaulosct simpliccs B munionis reddidit. Similitor Januarium episcopum
inlerficere possis, ostendisti.Enimvero quicquid in« et Stephanum, per defensorem suum Johannem
tcrrogando, ut filii ad patres, Aureliuset Augusti- Verum ctiam nou
audirc et restitui fecit inordine.
nus et .\lippiuset ceteri episcopi in Aftrica consti- solum cpiscopis, sed etiam presbyteris, qui inordi-
tuti Bonilatio papa? misorunt, vosprotorve etarro- nate dcpositi 291 fuorant ordi ni pariter ct in digni-
ganter posuistis quod vero proptertribulationcm
;
tate reslituit. Haic etiam partim in vita illius, par-
et augusliam, quje eiimminebat abEulalio, qui in lim in regesto ejusinvenirc poteritis. Itaque Nico-
intenlione uno dic cum prediclo Donifatio ordinatus laum papam ad vestrum testimonium dcduxisti,eo
fuerat, et scmper indissensione fuit, quo vixit an- quodadversum Romanam ecclesiam in depositione
nos 3 et mcnses o, el propteroa iihs scribere minime episcoporum siluisset. Qualiter contra Folium in-
poluit teste Cciestino papa, dicere noluisli.Episto- vasorem Constantinopolitanae ccclesiffi asterius^aa
iam vero ostendere predicti Ceiestini papae, quae fuit, quousque Ignatium in sede propriarevocaret,

iaudanscos el ampicctcns corum sentcntiam,qua3 in epistoiis illius invenire poteritis. Etiam et in

de libori) arbitrio 2»s diffinieruiit, ot argiieiis quod Meltcnsi synodo contra regcs ct cpiscopos in cx-
orientaies ccclcsicC dcNiccno concilio coiisiiliierunt. comnuinicando ot non roconciliando quam aste-
cum per triginta et eo ampiius annos in tautum G rus luit, diligcntius previdctc. Scmpcr iioc pro-
hcretici orientaies ecciesias devastabant, ut ponie prium habuit Romana occlcsia, ut justos justificet,
niilium iibrum do fidc catholica dimittentos qiiom ctimpioscondcmpnet,hoptesoxpcllat,filiosrccrect.
nonralsaveriiiitaut non incendoriint.Iusupcr ipsum Et quoniam impropcrasti, quod oriontalcsctAfTri-
simbolum Niccniconciliiconscriptumpauci abscon- can.is scu Hispaniensesecclesiasabeasesepararent,
derepotueruntjUndc piurima; memorata?orienlales et in hoc vos falsa dixisse cognoscite, quoniam
eccicsiae a Romana ecciesia ipsum simboium sibi nunc Theodorus archiepiscopus ^gypti,etHorestus
conscrii)i pelivorunt; et Athanasius archiepiscopus HicrosoJimitanus,Iegatos suos203 ad domnum apo-

Aiexandrinus, qui in diaconatu positusi|)so Niceno stolicum prelcriLo anno dircxerunt, etde heresi
^»'-

inlerfuit, Marco ponlificc, ut ci dignaretur con- Jacobitarum conversos, utrumadclericatum venire

scribi, supplicando mandavit. Et quoniam postea dcbcant,consiIium petiverunt,et quoniam pro metu
lemporibus Constanlii et Juiiani ipsepeslifermor- Sarracenorum in omni ecciesia altare minimecon-
bus us(|ue ad Romanam ccclesiam, qua^ csl capud secrare potcrant, iit cis pannum consccrareliccret
«8« omnium aicclcsiarum, pcrvcnit, ideoque per postulaverunt. Similiter de Africa Cartaginense
diversas Romanas ecciesias dispersas tam predi- clerus et populus tcmporibus domni Bcnedicti se-
clam sinodum quam etiam decrcta pontificum D ptimi papa;unum sacerdotem, Jacobum nominc,
prcdictus Canlestinus in unum congregans maxime elegerunt et eum Romam, ut ubi consecrarctur,
a Mclrliiade papa, sicut ei Damasus pontifox re- maiulaverunt. Epislola, quam sccum dclulit, intcr
[iromisorat, ipsi Aurelio rcinainlavit oadoin qii.o- rctora ita contiiiobat Domiio beatissimo ot
: <(

que *87 Isidorus asserit *«". Sed vos iuec omni- apostolico papae Romanae a Deo protectac civitatis
modo reticendo cclastis 289, De Antioceno voro clcrus et populus Cartaginensis. Postuiamus beati-
coiicilio quod scripsi^^lis, si cum '^«^»
iigalis iSo- tudincm vcstram, ut succurratis niiscra; et dcso-
niaii.i' ,'nff;lcsi.i> f.uTiiiii ost, ct ipsi ibirli-m pii- lato' Africame civitati, qiuo ita ad nichiliim rcd.acta
iiiatiim babucriml, iit jiidiccs, ot sicut in omni- cst, iit ubi olym motropolis fuit, vix ibi modo sa-
bus siiiodis siibscpipserunt, ct ojtistola Leonis cerdotcs habeantur ct sicut nostri anteriores ad
:

VAl{I.K LECTIONES.
28« scdis cciJ, 283 arbilri cof/. ^*^n\>\\Acnd. ^'''qni./?. 288 assir c, 289 cciasti tydf. 290 sicil ctaW. ipo-
s\li c. "2 i. e. austcrius 2»» vos. c. *»' pelerilo coa.
343 SILVESTER II PAPA. 344

veslros anteriores confugcrunt, ita nunc quamvis . haberc potuimus. Nobis vcro reversis domuTn,apo-
parvi etindigni advos confugium facimus et ideo ;
Romam invitavit nec tamen ad eum
stolicus vos ;

ct sacerdotem Jacobum ad vos misimus, ut eum venire voluistis (44).Etquiainitinere positus,non ut

nobis ordinando soiatium praibealis. » Qucm pre- voluimus, sed ut potuimus, scripsimus, nunc ad
dictus pontifex in nostro monasterio, quousque de vestram sinodum revcrlimur,quaia vobis est vene-

fide catholica probaretur, misit; at 293 ubi eum rala el laudata, a cunctis vero,qui audiunt. dcpra-
orlhodoxum rcpperit, consecransarchiepiscopum, vata et vituperala. Quis fidehum a-quis auribus au-
eum cum privilegio ad propria remisit. Simulque dire potest, archiepiscopum per fidem deceptum
de Hispania temporibus Johannis papsi, filii Albe- et in carcerc diu maceratum.et sic nudum vinclum.
rici, quem vos incongrue derogastis, Julianus Cor- cum multiludinestrepentium miHtum ad synodum
dubensis archiepiscopus de mullis et de difficiUori- ductun), uno tcstc dampnalum? Quis talia audiens
hus causis epistolam cum legatis mittens, consi- vestram synodum non maledicit ? Neque ut inve-
lium petens, non interrogans, quis aut qualis stro Hbello habetur, ter quaterque ^»» se culpabi-

fuisset, sed venerationem prajbens apostoHcae scdi, lem negantem esse, nullus vestrum eum audire
quod siiuutile erat queesivit. Ex qua re cognoscite. voluit, sed cum uno presbitero eum dampnastis;

Romanatn ecclesiam adhuc ab omnibus ecclesiis B quod omni auctoritate prohibetur. Quod nuUius
honorari et venerari,solummodo avobisdetrahi et honoris, nuUius dignitatis slt contra quemlibetlai-
dehonestari ^»*. Dicitis quod Deo, non apostoUco cum, unum testimonium credere debere: quanto
mandaretis, et vobis responsum non dodisset. No- magis adversus archiepiscopum Quia vero dicitis, !

tum est omnibus, quia in tanta tribulatione et ipsum seaccusasseetconfessum fuisse, considerate,
oppressione a Crescentio.... 297 nunc positus fuit, si fuit rccipienda talis confessio? Nam ut in vestro

utquando voluitet quaUtervohut,nec vobisnecaUis UbcUo habetur, diccbatis ei : Petc vcniam ut vita ti-

responsum dai'e potuit;sedtamencitius quampotuit bi concedatur. inutiiis confessio ! Acsi ei dicere-

nos ad investigandamet inquirendam vestramcau- tur ; Nisi di.rcris quse volumus, vivere non poteris.
sam dii'exit.At ubi Aquis venimus, jam cum deposi- Ecce Arnulfus archiepiscopus ut patriarcha Joseph
tum invenimus,et neque aUquod responsum a vobis captus et in lacum missus,timens mori negavit «9».

VARI^ LECTIOMES.
298 aut c. 296 honestari c. 297 duo vel. tres littcrse exesse; an consule? 298 Uttera a exesa est. 299 // de-
sinii pagina; sequees codicis quee est ultima, theologica qusedam continet, alia manu scripta.

(44) Cf. Hugonis litteras ad papam ex cod. Lugdunensi in cdit. Francofurtana synodi Remensis p. 149

ACTA CONGILII MOSOMENSIS

AUCTORE GERBERTO ARCHIEPISCOPO.
[Ann. 993, Jun. 2.)

[Apud Pertz, Mommcnta Gcrmaniae historica, Script. tom. III, pag. 690.]

CONCILIUM MOSOMENSE 300 G bilcs, scd vita, inoril)US et scicnlia inter suospr*-
Anno abincarnatione Domini O^ii, indiclionc viif, clari. Ex laicis quoquo adniissi sunt Godefridus co-

a papa Johanne .synodus denuntiata cst habcnda in nics ot rcliqui. Kacio itaque silcntio, cunctis resi-

parroechia Remensi metropoli. Itaque iv NonasJu- dentibus qui aderant. Aymo episcopus surrexit el
nii convenientibus Mosomum vcncrabilissimis epi- Gallice concionatus cst, domnum Johannem pa-

scopis Liodulfo soi Trevercnsi, Aymone 302 Vcrdu- pam episcopos GalUarum causa synodi ad Aquas-
nensi, Notkero sna Leodicensi, Suilgoro ^oi civitatis grani palatii invilasse, et eos ilio venirc noluisse.
Minigardevurdffi, Lco abbas manasterii sancti Bo- Itcm invitasse ad Urbcm, et eos non venisse. Nunc
nefacii urbis Romaj vicem agens domni Johannis pro sua solliciludine in Remensi provintia conci-
papa;, medius inter eosconscdit, in fficclesia bcatic lium staluissc, ct qute de ArnuUi dejectione et
Dei genetricis Marie ; alquc in eorum prospectu Gcrbcrti proniotione contraria sibi dicereulur'
Gerbcrtus Remorum archiepiscopus, pro sua ordi- pcr suum vicariuni voUc cognosccrc. Poslhaec pro-
natione rationem rcdditurus. Intorfuorunt ctiam tulit cpislolam plunibco sigillo niunilam. Quam
huic conciiio diversarum urbium abbatcs non igno- dissolvens, corani oninibus rocitavit hoc modo se
VARI/E LECTIONES.
300 MOSONSE c. 301 L. c. 802 A. c. 363 N. C. 301 S. C.
345 SPURIA AUT ALIKNA. ACT. CONC. CAUSEIENS. 346

habcnlem : Juhannes epixcopus sei-vusservorumlDei. A i'oiiiHnct. in pra'scnliaij)siiisLconlsperventumest.

omnibits archiepiscopi^ Gatliannii salittem et nposto- Ibique l)revitercommcmorat, non cssc in potestato
licam bevedictionem, ct reliqua. Hac epislola reci •
cujusquam episcopi vcl patriarcha' vel aposlolici,

lata, surrexit Gerbertus Remorum archiepiscopus, qucmquam fidelium a communione removere,nisi

et hanc orationem subintulit. sponte confessum vcl convictum, vel ad concilium
Exordiuni Semper quidem {\k\cVa\.To]ogi?elom.
: venire nolentem. Sibiautcm nicbil horum obstare,
C.XX.WllI, col. 106), usque in commime ortimus. quippe qui ncc confcssus ncc convictus sit, et qui
Hanc orationcm ricrberlus finicns, Lconi abbali solus de Gallia ad concilium venerit. Non ergo se
scriptam protulit ^f*', et epistolam papae recepit, suo juditiodampnaturum,quiin nullo gencreoppo-
atque ita resedit. Tnm episcopi a comilio seccdunt, sitorum sibi male conscius .sit Sed modestia .

et comitem CodelVidum consultationibus suisadhi- ct probitate domni Liodulfi Treverensis archiepi-

bent. Post hiTC ricrbcrtum ad se vocant,cl Leonis copi conventus et fratcrne commonilus, ne occa-
abbatis monacum Johannem
ad rcges Francorum sionem scandali suisemulisdaret, quasijussionibus
cum omni honore deduci faciat, orant et obtinent. domni subnomine obe-
aposiolici resultare vellet,
Deinde Kalendis Julii Remis habendam svnodum dienliff, ut a missarum tanlummodo celebritate
denuntiant. Jam synodus solutacsse videbatur,cum B abstineret, adquicvit, usque ad proximas Kalendas
ecce Gerbertus soe cpiscopus lcgalos episcopos ac- Julias, quo tempore altera synodus indicta erat.

cipitlanquam a parle Leonis, ut a divino officio Et sic disccssum cst.

usque ad denuntialam synodumabstineat.Quicum

VARI/E LECTIONES.
»"5 porrexit in marrj. 30« girbertus c.

ACTA CONCILII CAUSEIENSIS

AUCTORE GERBERTO ARCHIEPISCOPO.
(Anno 99o.)

[Apud. Pertz, Munumcnla Germanias historica, Script. tom. III, pag. 691.]

ORATio EPiscopoRUM HABiTA iN coNciLio CAusEio G divinse majestatis minus est?Non. Proinde pensate
IN PR.ESENTIA LEONIS ABBATIS LEGATI PAPiE venerandipatres et fratres,quid nobis in causa Ar-
JOHANNIS.
nulfijudicandum fucrit,quem ante Deiethominum
Exordium. — Impleta sunl vota noslra, rcvercn-
oculos inimmanum barathrum cecidisse constabat
tissimi Palres,quiatocius Gallia^ cpiscopis in caritatc
qui se ipsum proprio oredampnabat, cujuspro re-
conjunclis, apostolica sedes ccelui nostro profsidet
bcJlionc et conlumacia Africanaconcilia omne jus
per venerabilem al)batem monachum Leo. In
cl
ademcrant. Pensate, inquam, quid pro pereuntis
quo simul et in nobis eam prudentiam morumque
populisalute, qui in tocius regni discrimincmelius
probitatem essc confidimus, ut qufc probabiliter et
et utilius fieri poluerit, quam ut, tirauno excluso
necessario demonslravimus, non in slatera dolosa
utilis populo etregno conslitueretur pastor. Quod
ct iniqua, sed in eqiia et rationabili lance appensa
et populi quieset regnisoliditasconsecuta est.Sed
fuissegaudpamiis, juxta illud beati Auguslini iii^
eccc ex adverso hostis humani generis pcr organa
secundo libro de baplismo Nonofferamus^ in([iiit, :

sua proloquitur : Non hoc fieri licuit sine sedis

talerns dolusas, nhi appendamus quod volinnus
apostolic£E auctoritate, non sine preseute legato
set quomodo volumus tota die dimitlamus pro
nonnisi ab Arnulfo rccepta ecclesia.
artntrio noxtro, dicentes IIoc grave, hoc leve
Sed afferamus divinam stateram de Scripturis san-
: est ! -p.

Rcprehensio cL confirmatio aliernatim digesto'. —

ctis tamquam 30" de thesauris Dominicis, et in illa Haeccine est auctorilas, utinnumerabilismultitudo
quid sit Qravius nppendamns, irnmo non ap/penda- hominum assiduc pereat ? Nullus Romanus, etiam
vius, sed appensa a Dornino rccofjnosramus.^lminim invitatus mullumquc rogatus,subveniat? Et qui po-
hic vir sanctus et sapiens hoc intelligere vide- test,nisi pr<esente Romano nec audeat ncc prajsu-
lur, non ex hominum voluntario sed pi-tius ex mat Omittimus itinerum difficultates
? sum- ;

divino juditio majora vcl minora habenda esse ptuumindigentiam,prudenlislegatiinopiam;etjam

peccata. Ne({ue enim dissimiilando quodlibet illud cum Roniani ventum fuerit, non apostolicffi sed
peccatum tarueriniiis, idco illud pcccaliini iioii cst! libcrum liccbil proferre juditium, scd quod aur
iNec si dijudicare iiolucrinms, ideo aute oculos lalenlum obtiuere poleril apud Cresccntium, dia-

VARLE LECTIONES.
•"''
tamque codex.
547 sii.v. II pp. — SMJUiA Airr aliilna. — act. conc. causeiens. rjw

boli mcinbinrn. Non ignola loquimur. Regii ac A que sororis filio pra^ferendi? Quo ergo jure Rone-
nosLri logatiRomam profecti epistolaspontificipor- falii pape decretum in irrilum devocabitur, qui
rexerunt, et ab codignc susceptisunt. Scd, ut crc- intonat, ut si reus adesse neglexerit, dilationera
dimus,quiaCrcscentio nulla munuscula obtulcrunt, sententifc vel abscntia; nonlucrelur. Nimirumhsc
por Iriduuin a palatio seckisi, nullo responso ac- dccrcla apostolica nec fugienlem protegunL, nec
cepto redierunt. Quod peccatis nostris provonire coiifcssum vcl convictum ecclesiai restituunt. Non
noii dubium est, ut Romana ecclesia, quae mater igilur jure spoliatus eam recipiet ecciesiam,quam
et caput omnium ecclesiarum est, per tirannidcm ncc sicut episcopus rexit, sed sicut prado crude-
oppressa, omnia mcmbra dcbilitcntur ? Hcoc, in- lissimus devastavit, sed dicant sumrni ponlifices
quam,omittimus, cttamen in tanlarerum dirficul- Leo et Zozimus magnusque Cregorius,quidde hu-
tale saoris obtemporatum logi])ns edocomus, ut jusmodi confessis vel convictis auctoritalc aposlo-
aposloHca sedes in Arnulfi causa honesle et utiliter lica statucrunt. « Hujusmodi, inquit Leo, iapsis ad
veladdere vel rnulare nichil potucrit, vcl adhuc proinerendam Dei miscricordiam ecclesia {jrivata
possit. Sienimqusedam pontificumdecreta itasunt est, expetenda secessio, ubi illis salisfacLio, si fue-
rata, et quaidam concilia a sede apostolica ita riL digiK), siLeLiam frucLuosa.» Et Zozimus Lazarus

corroborala^ui exinde perinutai^i nicbil oporteat,eo- B dudiim in Taurineiisi concilio gravissimorum epi-
rum decretorum et conciliorum executores per scoporum scntentiis pro calumpniatore dampnatus.
omnia laudeetpra;miodigni, pcrturbatorcs autem cum Brictii innocentis episcopi vitam falsis objec-
omnium penarum genere afficiendi
vituperandi et tionibus appetisset, post vero ob eodem Proculo,
sunt. Itcm si sub beatissimis ponliflcibus aliqua qui inter ccLeros dampiiationi ejus in synode as-
provcnerunt, qua? causa^ Arnulfi similia sint, quod senserat, saccrdotium cunsecutus est. A quo ipse
exinde judicatum est, in causa Arnulfi judicandum vila; sua2 conscius, datis iittcris in abdicationem
fuit. At Cresconius episcopus, quia rebellis et con- suisesponte submovit. Et Gregorius ad Jobannem
tumax,non contraprincipem sedcontra episcopos, arcbiepiscopum primae Justinianae «Dilectissimus:

fuit, ab Africanasynodo judicalum cst, ut potestale inquit, lator praisentium I\emesion-ad nos veniens
princi{iis coercereUir cL ab ecclcsia exckidcrelur. indioavit, sicut ct gcstorum exemplaria quff huc
Et item universalitcr opiscopos conspirantes cL ad dcLiiliL conLiiiebant, PaulumDiaclinaj civilatis epi-
convenlum fraLrum suorum venire nolcnLes sua scopum et post pauca etiam libellum, in quo ea de
forLe nc prodantur flagitia metuentcs, eadom sy- quibus accusalus fuerat vera esse confessus est,

nodus potesLaLe prineipis oohercendos, a princi- „ oblulisse. Quadorescnlontia episcopaliillo deposi-

palibus caLIicdris reinovcndos, cLuLpropriis oLiam Lo secjus loco ^oscum fraLcrniLatisvesLra^consensu
careanL, aucLorilaLc publica uL rcbellesaucloriLaLe esse episcopum ordinaLum. » Et Jobannes papa
apostolica judicavit pcr Faustinum cL Philippuni universis ecclesiis pcr Gallias constitutis. « Pra^dic-
et Asellum presbyteros. Quod autem apostolica se- lum, inquiens, Contumeliosum episcopum ut ha-
des in Cresconiuni fooit oL in alios fieri docuit, hoc bcat poMiitondi lioonliam, politorium vobis dare
idem in Arnulfo sumina diligentia fuit observa- oensemus, ubi crrorom siiuin evidentcr alligans,
tum ; id esL quia ad fralrum suorum convonlum sub dic proliteaLur eL consule. » iNon, inquiL ca-
amplius quam per anni spaLium inviLatus vcnirc iumpniaLor, potuit Arnulfus se ipsum dampnare
contempsit, et insuper in principem suum rebelli.s sine apostoiicajsedis legato.Quomodo ergoLazarus
et urbis ac paLria? proditor cxLiLil, j)riiicipis po- quoinodoPaulusctContumoIiosus,et, ut propius ad
testate necessaria synodo reprfosentalus cst.Atquc causam acocdamus, quomodo Ebo Ilemorum ar-
iiabita cognitionc, qualis fuerat diffainatus talis chicpiscopus ? Si enim Arnulfo non licuit, ncc illis.
etiam est sua professione detcctus. Sed inquit Sed manifestum est illis licuisse. Licet enim mala
emulus : Non potuitdijudicari; ecclesiam recipiat, relinquere et bona facere sine apostolicse scdis le

suis viribus resumptis suisijuc diu retenlis amicis, gato et aucloritate. At oriminosum in ordine pon-
ad judicium provoccLur. Quidnam csL armaLus a ti- tificali slare malum csL, cl abeo recedere boiuira.

rannidc rcmoveri? Immo non aliter quam spoliatus D Rene igiLur Arnulfus fcciU si ab online ponLilicali
potuil dijudicari. Seda?que Lirannus armiscircump- reccssil, in quo criminosus sLare non poluil. Bene
sepLus nunquam ad judicium poLuit adduci. Quid reliquiL, quod contra divinasct humauas iegesper
estautem ecclesia! receptio, virium resumptio, dolum acccpit. Cur crgo calumpniator.iDquit, dc-
amicorum rotonlio, nisi in regcs nostros tiraiuiidis tiiieliir omni potostaLo oxutus. ao non poLius quo

cxlincLc rosusciliiLio, iiijiirianiin ullio, malorum volil ;iliiro pormillilur ? Vidcliocl, ([uia Kiitliiocs

siiblcvnlio, boiiorum oniniiim op|)rossio ? Sod obsi- arohiin;indrila synodo doposilus ab iinpor;itorc
iii

dibiis, iiKpiiL, cl s;icr;imoiilis ;isliiiii;;ilur miiUis osl dirootus; sod huno magniis Loo papa ad re-
modis. iNiim pkira oL v;ili(Iioris gcncris saora- moliora duoi jubcl, ne in eo sanicns morbus suo
menla repjieriri poLcrunl ;inlo proIaLis ? Nuni ob- oonlagio alios corrumpcrct. Jusle crgo doLinetur,
sidcs fraLris ojiis Hicluirdi opisoopo Ikuiioiii ojus- quiadliuo ncooni p;itri;i'iiioditatur,suosqiios;itollitcs

VAHLK I.ECIIONKS.
""*» locum codcx.
nio prRciiAnnrs MOXACiirs acgiknsis. — notitia ihstorica. sso

crcbris legalioniltus inrilal, ul a ccpplo furorc non A dia in glorificando clcctos ;

quod ipsc subinfcrl quia
:

desistanl. Videlis, rcvcrendissimi Palrcs, nobisciim //* reddu.^ unicuiqiie juTta opera sua {Ibid. 13), id est

starc apo-^loiica cf ecclcsiaslica jura. Scd quid fa- juxta boc quod non juxtaid quod non
est, inquil,

ciemus im[)robis hominibus, quibusnulla ralio suf- esl,diccnlcprophcta: Ve hisqui dicunt bonum malum
ficit,nisieliamcorp()rcisscnsibussalisnal?Cedanius el malum lo7ium, ponrntei lucem tcnehras et tonehras

talium imporlunitatibus. ct nichil sinc pncsenlia hwem (hai. \, 20). Si crgo beatoruin pontificum,
legatiapostolicrp scdis in causa Arnulfi factum essc Grcgorii, Lconis, Zozimi, decreta itemque Africana
doceamus. Cerfc Scs-uinu-. vcncrabilis vilo> Sciio- concilia rala habcnda sunt. vituperandi ac pcnitus
nensium arcbicpiscopus, Domini papre Jobannis sunt contcmpncndi, qui ArnuUuni irrcgularilcr dc-
vices per Gallias sibi crcditas Rojna^ innovavit, ct jccfum ininurmurant, nostramquc simplicitatem
itaalalcrcapostulici cum dccreto privilcgii venicns apud aposlolicam sedcm insimulant,quasi cum pro
ejus vices usque in prapsens omnium episcoporum suainnocentiasedem apostolicam appellantcm do-
Gallia^ conscnsu prnVccufus est In hujus crgo prff>- posucrimus, cum ipse potius ad clcctos a sc ipsc
senlia .\rnulfus >c ipsum sacerdotio cxuit, atque judices confujjerit, atijuc ab cis post confcssionem
juxtadccrctaapostolicorumvirorum,Zozimi,Leonis modum poenitcndi postulavcrit. Quod imponit fi-
atque Gregorii. pefitorio vcl confessionis, scu ita ^ nem litibus jure Africani concilii.
placetdici,ahdicatiouisporrectolibcllo,sacerdotalia Epilogus. — Nunc ad tc qui vicesdomni Jobannis
dcposuit signa. Pro qua rc ad judicium dcvocamur, paprr in bac synodo rctincs, al)ba Lco, rccurrimus,
quasi innocenfcm opprcsscrimus ? Xos vcro illum et si qua te pictatis viscera movent, admonemus,ut
nonsolum non oppressimus, sed etiam per duode- pacis cxturbatorcs auctoritalcapostolica conquies-
viginfi mcn>;cs bclla, scditioncs, rcgni discidia mo- cere facias. \equc enim zeloDei aut fraterna caritate
cum Africana
lienfem toleravimus, concilia postse- commonilipro ArnuIfircstaui'ationesatagunt,quem
cundum mcnscm vocationis eum a communionc Dci ct univcrsalis ccclcsia» juditio in perpctuum
removerinf, ct annivcrsario concilio non occurcn- saccrdotali officio exutum cssc sciunt sed novitate ;

tem eum in se dixisse dampnationis sententiam rerumquc permutatione delectati, sanctam et

judicaverinf;ncquepostcxplcfumannumejusvoccm apostolicam ecclcsiam contra nos incitant, ut dum
penitus audicndam. Scd o Christiana fidcs, o religio non crit qui audcat contradiccrc, impunc liccat eis
Cbrisfiana;([uisunquamnoccnsbabcbilur, si patria? peccarc. Quod quanlamsooRoman» ccclcsia? pariat
proditor bodic vclut innoccns absolvitur ? Silcant invidiam, tua sanctitas rccognoscit. Ncque enim
animodo legesjuraregumconticescant, sineminem juditia populi ita rctusa sunt, ui tnterdum quid sit
injudiciisattingcrc fascsl,nisi qucm Crcsccntiusty- equius ct justius non intcllogant. Cui rci diim a
rannus mcr('cdccondiictusv(»lucritabsolvercvcIpu- quibuslibctcpisco[)is inconsuUcresistitur,saccrdotii
nirc?Pafri;c proditorfcrat pra^mium^ctquicamlibe- gravitas ct dignitas nostro vitio dispicitur. Juiigatur
raverit, propcllafiir in cxiliiim.Sed non sic sanctus nohis pcr fe bcati Petri apostolatiis, redintegrctur
Spiritus per os David cccinit : Scmel, inquit, id cst pcr te .jam scissum rete ecclcsi», ut dum re bcnc
incommutahilitcr, locutus est Deus {Psol. lxi, 12) ;
gesta Romam rcdicris, spe, voto ac desidcrio a
duo commcmorat, scilicct qiiia
ha'Cf[ii.'c sc aiidissc Galliarum cpiscopis iterum rcvoccris.
Dci polcsfasin dampnando reprobos et misericor- Explicit concilium Causeium.

VARI/E LECTIONES.
3"» qiiandam r.

ANNO r.OMINI DCCCCXCV-MIII.

PURCHARDUS
MONACHUS AUGI^ DIVITIS

NOTITIA IIISTORICA
(Ex Joannc Fgonc, lib De tirii iliustrihus Auf/i,v DirHis^ 0|)ud Rcrnardiim Pcziiim, Tliesatirus
Anerd. I, m, (iS.-i.)

Sub fiorcnti ct numcroso Witcgovi magistcrio intcr alios efnoriiit Purcardus monachus ingenii ct fa-
rundirp gralia [)r;f>fanli-<siiiius, pocfa irravisct cxccllcns.Iiifcr c;i'tcra qucC scripsit, jubcntc Augicnsi con-
grcgalionn ;ibb;ilis siii NVitcj,'()vi rcs |)i;i-(larc gcstas lioroico mcLro cccinil. Evstat cjuscarmcn cum pra;-
lixa iiuiiiastcrii jiictnra i.i antiquo codicc ins. ciijus iiiitium t;ilc cst :

Iiicipit hic lcxtus per dicta poetica scriptus.

3S1 PUKCHARDI MONA€HI AUGIENSiS 352

GARMEN
DE GESTIS AYITIGOWONIS ABBATIS,

(Apud Pertz, Monumento Gcrmaniw historicn, S^^ript. tom. IV, pag. 621.)

AEMONITIO PRiEVIA.

Wiligowo ( \ )
Aiigiec divitis post Ruodman-
ahbas A notuit (4), et serenissimi principis, Leopoldi Magni
num, Sangaliensibus ini'estum,annis 985-997 prte- Ducis Radcnsis, jussu flagitanti mihi transmissus,
fuit (2). Cujus domi forisque gesta Purchart mona- jam editione nostra exprimelur. Est membranaceus
chus ex dccrcto Patrum Augiensium scrihenda ini» autographus, manu saecuh x exeuntis exara-
suscepit, et anno 993 aut 994, incepta atque ad tus, ab auctore ipso hinc inde correctus, et calamo
hoc tempus usque perducta anno demum 996, paulo graciliori ad finem perductus. Habetur car-
continuatione auxit, qua iter OttonislII Romanum men in codice n. CGV, olim signato, folL 71-84.
verbo attigit, Liber, sub forma dialogi inter Poetam Post Alcuini quastiones in Genesim et Capitula
et Augiam versibus hexametris scriptus, curas ah- proposilionum ad acuendos juvenes, atque inter-
batis in colligendis honis monasterii dispersis, in pretationemparaljolarumSalomonisprsecedit,cujus
construendis adornandisque ecclesiis, recenset, iti- prima? pagina; partcm adversam explet sed libro ;

nera ejus in obsequio regis facta et iter Romanum pauca ante sfficula denuo compacto ordo paginarum
leviter perstringit, etprivilegia inde reportatame- turbatus est, ita ut quaj hodie numeris 71 72, 73, 8i,
,

morat. Versus quisque, quemadmodum supra in continuis male signantur, ut sententiarum ratio
Hrolsuithai operibus vidimus duabus partibus
, indicat, numeris 71, 72, 79, 80, 81, 82, 77, 78,
constat, in eumdem fere (3) sonum exeuntibus. 73, 74, 73, 76, 83, 84, signandap sint ; quarum qui
Codex unicus ex monasterio Augiai divitis bi- dem 71-78 quaternionem, 79-82 duernionem effi-
bliothecae Carlsruhanai illatus, referente socio do- ciunt, 83 dimidiata est, 84 parte aversa Parabola-
ctissimo et de re nostra optime merito v. cl. Molter, rum initium exhibet. Jam, justo ordine restitulo,
consiliario intimo et bibliothecse pra^feclo, nobis in- poetam nostrum audiamus.

DE GESTIS WITIGOWONIS ARBATIS.

Reverentissimo Augiensium Patrum senatui,spi- Bpossibilis oboedientia. Scripsi enim, vestra coactus
jussione,quando cepit, vel quomodo dominus noster
ritalem vitam in Christi dilectione possidonti, Pur-
chart, juxla tanta? sublimitatis velle se ut inferio- venerabilis abbas Witigowo virtutum studiis in hac
rem in omnibus obedire. tloruit potcstate, quomodo etiam in sufe prelationis
«Cum totius fons sapientiffi videaturderivatime inilio praedia nostra, temporc Ruodmanni abbatis
vestri cordium fluentis emanare, atquc virentia captivata pacc, ab invasoribus dircpta penitusque
prala vestrcrum secundum apostolicam regenera- integrum adquirendo restituit, et quanto
vastata, in
tionem filiorum indaganter irrigare, miror, cur me ardore in servitio Dei flagrans, ad ipsa divinaoffi-
horum omnium stolidissimum, qui nec flosculo cx- cia relcbranda qualia vel quanta ;pcclesiarum tcni-

arescentis feni ulla ratione possum comparari, ad pla in quilnisdam ad nos jtcrtinentihuslocis consti"
tam sublime opus scribendum sicut in sequcntibus tuit, suisque de rcbus opulcntissimc dotavit. Quid
apparet eUgere dignaremini. Sed me ut existimo enim per decem annos hujus jam prelalionis regi-
scire, vestra palernilas, scmper pietatis visceribus mcu subeundo in hoc loco fccerit sub a?ccle?iarum
redundans, doluit me somno pigritia; deditum imis structuris, et in variis divcrsi opcris arcuum colum-

incumbere, ac numquam ad aliorum matura studia naruMiquc cclaturis, in altaribus quoque et in cru-

me ipsum provocando erigere ac oh id, ut credo,

; Q cibus auro atquc argento fabrefactis, illis quippe
non pro idoneai artis peritia, sed ut otio vacanti preciosis monilibus mira gemmarum texlura in-
alicujus operis preberentur medicamina, injuncta non prctermittit intaclum stilus hajc omnia
scrtis,

estmihi a vobis sequentium rerum ad explicandam quod per singulos annos fecisse pro-
scribenlis. Et

scriem, licet hcrilis, mihi tamen minus diserto im- batur, in uniuscujusque operis cousummatione

NOTyE.

(1) Witego vocatur in calalogo abhalum

Augicn- /c>(< sihi noii plano respondent.
pium,SS. II, 38.
'^ '

Archiv II, 393.

(4) —
Ex Egonis libro De viris
(2) Herm. Contr. illiistribus Augia^ divitis rap. 24, Inudat nostrum

(3) Nam c. g fclix el fidclix, opibus ct bcatus, Ncupart in episc. Constantionsil, p. 321, ncc tamcn
facer^t et notarcnt, laudcs et cleinens, rcfvrs ct mc- poema ipse vidit.
 CARMEN DE GESTIS WmOOWONIS ABBATIS. m
singulanler declaralur. Igitur sub quadain apella- Aingenii expavescendo negioxere, rogo, ut in tani
tione looi personam foci nieis assertionibus oocur- audacibus ceptis non snperbama>stimalionem mea;
rere ; soribeusque 9ub exametris versibus in pro- protervitatis, scd pocius inlueri velilis mci bumil-
nuni ourrontibus, oninia studui, Deo adjuvanlc, iimam » inlentioncm obfcdienlis. Si qua ctiam
vestrisque orationibus, finc tenus pcrnccrc. Sed — repreliensio,quam multamesse non nego,]atitan-
quiavestro, Patres reverentissimi, aliigatus impe- hoc opusculo a vobispossit videri, hanc,
tis vitii in

rio, licet me per nullum utilitatis inorcmcntum ne olTondicuIo fiat vera cognosccre volentibus, la-
sciam subsistere, et tamen conatus sim me ad ca tenter emendarc disnamini «. »
quasi audactcr ol)jicoro, (jua* oliam aiii forlioris

INCIPIT HIC TF.XTUS PER DICTA POETICA SCRIPTUS.

FI.OREAT IN QUANTIS OUNATIBUS AUGIA KELIX
HAC IN STRUCTURA, QUAM FECIT NORILIS ABBA
DANS STUDIU.M CHRlSTO, Q.UI NOMEN HABET WITIGOWO.

I'(iETA» B 35 Blasphcmasaudes me conti^amitterevoces.

Inquisita refer, quid plores, Augia mater, Non tamen hoc miror, cum sponso spreta re-
.\uctrii cunctorunijDomino donante,bonorunr, [linquor,
Vertioe crispantes aut quid divcllcrc crines Mc vilem precii relinentquo judice cuncti.
Tu conare, genasaut dilaiiiare tcncllas? Sed non sum vanis miilier clamosa querelis,
Ouidve riganslacriniis malas residcre vidcris, Perfect»fidei volo qui ^ succumbere legi,
Vultu summisso, voluti sub carceris antro ? 40 Pulchorapostoliooquam laudat dogmatescrmo
Quid pia mator, babcs, quod sic tua tcmpora Diccns : « Vir talis qiii non dalur essc fidelis,
[defles, Dcbct salvari frctus nuiliorefidcli (5). »
Aureolio * paois semper vernantia ramis? Et vcniel tempus quando devictus amicus
An donis Domini vis sic ingrala videri, Languet amore nieo remeat, stabilisque ma
;

Anne recordaris niteas quo steminale lucis ? [nendo

Ipsc tibi talcm quoniain concessit lionorem, 45 Congaudendo suse sua tollit gaudia sponsis.
Seinet in orbe locus de quo non jactitatuUus. Tuque tui similes, post foedera tanta,caIones,
Nam pietate sua sic disponente, remota Non estis ausi me voce lacessereturpi.
Omnibuse terris, spetiali pace quiescis, G POETA.
Libertate potcns, terrena negotia spernens, Qui sub jurc tuo servili compede vivo,
Solius Domini tanlum sociaris amori, Dcbeo, si merui, te prccipiente feriri
Quod libc-rtatis laus creditur esse perennis. 50 Nam decet ut propriis dicionibus ipsafruaris,
Servitioque sacrae fervens devota Mariae, Atque regenda regas tu, non aliena potestas.
Dignius in ten'is ejus thorus ipsa vocaris ;
AUGIA.
Quodspecialedecus tibi contulit ipsabenignus, Non aliena mibi possunt hajcjura videri,
luspirata sacro genuit quem Pneumate Virgo. In quibus ipsa potens sum sponsi sceptra ca-
Cur non exultas, opibus quae plena redundas ? [pescens,
Quod super astra volat, quicquid maris unda Tantum si stabilem mecum retinere valerem
[ministrat, Hunc preceptorem, virtutum flore nitentem,
Sic quid gignithumus,tis5suppeditaturin usus. Qui mihi totus amor sacer et moderaminis auctor
AUGIA. Claret, propterca sine quo non est mihi vita ;

Fili, quid loqueris? puer es, puerilia dicis. Nam sitisignepio magisurorcumquebibendo.
Quid me vexari luctu mentiris iiiani ? POETA.
Cum medcspieiat«sponsussolamquerelinquat, ^ Cum stulte fusis a me sis lesa loquelis,
Acsi captivam, nullo solaminc fultain. 60 Tcrritus inde meus crepit decrescere^sensus,
POETA. Acad quailoqueris mibi surdonon patet auris.
Ut mos est puero nunc puerilia dico,
si Fac,rogo,quapropter,tibi quod sapientia mater
30 Est mibi diccndum, nulla racionc silcndum, Suadendo jubcat, sonti tua dextera parcal ;

-Numquam feinineis credi dcberc qucrclis; Iii veniu; donis mihi sit correptio dulcis.
Sed de quo sperni videaris prode roganti. AUGIA.
ALGIA. 63 Esto securus, quoniam patientia virtus
Credo, tui cordis non est presumplio talis: Me docuit vera; » convitia spernere queque
Nesciosedcujus solamine tutus alius, Kebus in ad versis nec abessent prospera»men tis
VAHLE LECTIONES.
• humillam c. 71. Pagina sequenti pietura ostendit quomodo « rusticus pooeia » terrse pro^
« finis paginx
siratus Aufjiam ulloquitur, jiaxsenie S. Maria V. cum infantc Christo, adstantibus Witigowone abbate et S,
Pirminio cpiscojiu; tum perf/it : Incipit, etc. » vox dcest. Auraiolai dcleta a c. * i. e. lui. • ita c, distin,'
fjuit. iia c.
'I» i. e. vere. » proscra c.

(5j / Cor. VII, 14.

 PURCHARDI MONACHI AUGIENSIS. 356

Si sponsus soluiii vcUel siln vivcrc mecuni A Inventus, mundo qui conversetur in isto,

Conlii)uus,slal)ilis,nusquam pcrgendo localis. ToHsvel tantus, virtutibus undique septus,

POETA. Utpacem capiam, cui certo foidere nuham,
70 De pietatc tua confidens, obtima donina, Alque fugans hostesnohis hucusque nocentes,
Exliis quse dixi veniam me posse mereri, 121) Rtibur virtutis sponsigerat ipse prioris.
(Jua^ nunc ignoro dete perquirere lemplo. Tuncmonstrabatur,qui nuacsupcresse videtur,
Dicmilii,Huodman)iipostfunera,patrisamandi, Vir magni meriti, laudamine congruusomni,
Qui diversorum tibi dotes auxit honorum, Christo dilectus, domnus Witigowo vocatus,
75 Sed pro morte sua vidualis vestibus usa, Utilis in lingua, cui sancta sophya magistra.
Quidsit quod thalamis iterum sociatafruaris, 130 Fecerat hunc orani doctorem celitus orbi,
Quis vel quantus crit, qucm sic tuus ignis ¥A bona qu* verbisdocet^htpc colit omniafaclis.
[adurit, NuUius plectrum lingua;, non organa vocum,
Aut quando ttcdas celebrastidic, rogo,tanlas? Nec quse de factis resonat scriptura beatis,
Quse sic obscura? me tunc tenuere latebre, Enarrare valet pietas quam maxima constet
80 Quod non raetantis licitum fuit adfore festis ? I3o Huicdominopatri,quitemplumPneumatisaImi
All<;i;\. B Factus, divinrc scdcs est atque sopliiin.
Ihcc; si nosse velis, pcactrale rcviscrc MieuLis Ilinc quoque consilii cajticns munimina tanli,
Tc jubeo ;
pateat ti])i quod mcadictio lirmat. Per regale datum,per [)ontiIicumquesenatum,
Quod me conjugisiterato foedere cernis Talibus electo meritis sum tradita sponso,
Innexam, vita postquam pi'ivabar amata 140 Qui decus orane raibi rolulit mox doterecenti;
Ruodmanni mihi qui largitor lionoris
patris, Ejus quin tolum sub dexlro jure sinislrum
Augebat dotes sub gaza divite pollens, Deficiens, in jnenullam vim posset habere,
Ut ne mireris perdicta futura moneris. Ipsedomi raecum si vellet vivere tantum,
Nam me cum solam, nullo custodc, rclictam Ut jam prccinui, cessans hinc inde vagari.
Sentirent homines sub iniqua peste latentes, POETA.
90 In me,nulluseratquia vindex,armamovebant, 1 iii Qiia^ modo dicuntur de te, si firma probantur,
Rebus me patriis, evcrsis funditiis arvis, Tristibus abjectis decct ut magis ipsa fruaris
Pi'ivantcs, tractu sub preda3, flebile dictu ! Loeticia, munilor cujus manet iste senator,
yEquabatque solo me sternens dira cupido Tantas vcl talcs cuj[us fcrt actio laudcs.
IUorum, quondam caili super astra levatam. Sed quos flendo canisgrandi gcmiluque revolvis
G
9K Ambicioiic pari necnon in pectore capti, 1[>0 Motus inslabilcs ojus gressusque vagantes,
Predia sub scripto milii traditatemporeprisco. Ni fallor, crcdo, diibiancc niente recondo,
Nil sibi justiciic servantcs, obtinuere. Ejus pei'gentisnon se res ducit inanis ;

Talibus in furiis impune furentibus illis, Tu, tani continuus quo tendat Iransilus ejus
Sedi deplorans, pectus manibusquecrucntans; Dio inquirenti tanlum ratione patenli,
JOO Namfuitaugnicntum luctusgeminatamalorum liiu Menteque qua vaditresprolinusipsa probabit
Sors, lunus patris, funcstaquc prcda latronis. AUGIA.
Sed tamen tantotractabam plurima damno.
e Pulsat scpe viam diverso tramite Irilam
Intertot casus defensor cummihi nuUus Circumquaquevagusmeushicperdeviasponsus.
Staret, quo talem possem superare laborcm. Sepiiis ad regem cursum leneteccefrequentem;
iO'J Devcncre mci turbato corde coloni Quo pcr multorum morulas tardando dierum
Acciti dc me i", mihi consiliumque dedcre IGO (^oiigaudct rcgi, (|uia colla-latur ct illi.

quod signis ratio firmabat apcrtis.

Utile, Namcumdocliloquumsapientiaconderetipsuni
Nostrum communem nam mereplicantelabo- Dicitur os rcgis, populorum lingua salubris,
[rem, D Inter catholicas primas rulilando columnas;
lliorumquc mei pcr casus damna videri : Regumrectores,comitumdocetalquecohortes.
HO MaLercuimliis, dicebant, ulere noslris. 105 Rege jubentc, suis parent simu! omnia diclis.

Exagitent lites si te hcllique furores, Contra velle suura se vcrtit nerao relrorsum;
Nec tibi necnobis nullius summa salulis Essc manum rcgisnaaiplcbs hunc predicat oiB-
Adsit, fautoris nec spes solatia dantis, [nis.

Te nuujisohtanms, quod honestius esseprohamus, Talitcr hic lardans, sceptris rcgalibus aslans,
lili Iluic desponsari, cujus dicione lueri Eccc doniisponsa) non vullinemor essereliclffi.
Possis, raptori maneas quam pastus hianti iTOTandemsccplrigeram cumtardusdeseritaulam,
Iles etiam nostrnecujus munimine salvoe Adpatriamrediens,dcmumYenitaUcrutliosp«s,
Tutentur nohis suh pacis flore prioris. MansiL.it alquc racis exosa luenle sub alis
Hunc cgoconqiiirens,hasca'pi promcro voccs: Vix unam noctem, (juod cogit transitus idcni.
120 Dicitc, fliuli, si vir qucal unus hahcri Hinc ilcruin volis capilur nieus ire volenlis,

VARLE LECTIONES.
f
!•' ita c. disUmjuit.
337 CARMEN DE GESTIS Wnrrr.OWOXIS AHBATIS. 3S8
17o Orcl aposlolicas ut prona mcale lucornas ; \ Mo sodadbuctencr imcninprimollopopuellam
Ad persolvenduni Romam vull visere voUini. Prosul Pirnunius cepissct amarc bcatus,
Nilqno moratur iter, velnti per trislia siMnpor Aorma Justiliai subsobrietatis amore;
Me paciens solitispo^t se riamare quorolis. 2;]0 Ilunc Wiliquwo mous pro cujus(8) amorc ma-
Cursu conlinuo tardanstempore longo, liic
[ritus
180 Clauso multorum remeat sub line dierum :
Diligit in lantum, ni fallor protinus ipsum
Et veniens ad me, dicit « Carissima, salvc : ! » Ut miui preferret, si rcs fortunaque vellet
lloc etiam dicto, dicit : « Coler inde valelo ! » Pra?cinuideilensnammcvolut ante rolinqucns,
Primo quamsignent oscula Salve.
filque Vale, Perdurare loco non somper cessatin illo.
Circuit binc oniaem variis discursibus orbem, i3o Ac ibi cum modicumspectarct stare sacellum,

m Caute prospiciens cnjus sit cespilis ba>res, Quod signum tituli vox clamat garrula vulgi
Invenit et de me se predia multa tenere. Presulisobmeritumvenerandi,qui dodit illum,
Tuncfaciendo moras,sedot illic rite gubernans Essetut admunusmilii dotisin ordineprimus,
Omnequodest fractum dinoscitur atquesolu- Has minimasKdes ex cunclis partibus augens
[tum, 2i0 Alte constructum perfecit nobile tcmplum.
Sedes desertas destructaque tecta reformans. B Per girnmque loci faciens babitacula claustri,
100 CoIIigilot fructusgcnerat qnos berbida lolhis, Adjunxit cellas Domino famiilantibns aptas,
llic ut securi vivant siiie tnrbiiio mundi,
Nolens incuUai n sine fruclu rurajacero.
Dives possessis ita semper g-audet in arvis Addcns exopil)us quoecumquepoposccratusus,
;

Ex quorum sumptu desudat divite cultu 215 Tale mouasterium Cbristisub bonore dicatum
Pervigil, fecclesias Domini snb bonore dicalas Iste meus studio patravit vir Witigowo.

193 Cemmis ornari varium pcr stenima metalli, Est tamen bocoperum tenuis velut uinbrasuo-

Et per structuras studct bas augere politas ;

[rum,
Cujusopus studii tibi paucisinlimo.fili. [tor, .\am graviora quidompertorrent quemque lo-
PurcbardusduclorT)), summai probitutis ania- [qucntem
Regalemfiscum,Sloilbeimi2cognoniinediclum, Sit qnamvis sapions, bis est tractatibusexpers.
200 Ad laudem malris nobis dedit Omiiicreantis, 2:i0 Finibus in multis, qua latus lenditur orbis,
Sic lamen bunc tribuens,post ejus vivere '3 Servitium Domini cciebratur corde fideli
[presens In saci"is domibus, qiias fu^.ccrat ipse benignus.

Conjugisalquesuai! postnostrum dixerat essc. i'ui;ta.

TuncstclitbicmuUos sine nostrisusii^nsannos; G Malcr, mira refors muliobri pcctoi'c merens.

Nam postquam vita-finem dux clauserat ipso, Gaudia la.'titiai tibi tergant vivcre triste ;

205 Juxta condiclum conjux (7) posscderat iilam, 2:Ki Convcnit boc pocius sub patris laudibus bu-
Qua^post bunc multisin mundo vixerat annis. [jus.
At quando domini, superest qui, jura subivi, Id non contemptus, sed bonor tibi dicitur au-
Congruitut donis promptus servivit in amj)lis [ctus.
Matrona». tali regali stripcflnenti, Intenditrecte regum secreta tenere,
210 Quod gessitstudio speransdefocnorctanto, Ut sit principibus parlitcr perfcctus amicus ;

Qualinus ba?c eadem tlaglando i* sic peramo- Indc potcns verc tuus cst defensor ubique,
[rem 260 Dic, regiticisumquam solamina donis
Hunc sibi continuo sociaret fcedere firmo. IUe tibi ferret, quando de rege rediret.
Et devictasuis per dunamonentia votis,
AUniA.
Insuajuralocnm proprise >*dedit antenotatum
non cst mibi posse negare.
Pre tulcral certe ;
2i:i Plurima quidrefero? Confestim vencrat illo,
MaMiibus et cunctis novitcr docleque paratis,
Namtcstamentum quod per regale sigillum
^ Munilum fucrat, dudum rcdoundo ferebat,
In partes varias qute solverat ipsa vetustas,
263 In quo libertas mea firmaturquc potestas.
/Edibuscecclesiam gemuit censuque neglectam.
Quam circumcingenset fundum laciusaugens, I'0ETA.

220 Fei'itopusclarum, Dominopcrnobilc templum, Per qua; dobet ei dare grates contio nostri ;

Adjungensonjnem ([uioongruit, eccedecorem, Nam communis liberrima scripta salutis.

sunt
Robus et ipsius nunc ajcclcsiasticus usus Hocadgaudendum, non tristimorc dolendum
Sufficit ccceloco; laudctur Cliristus inillo. Tc, rogo, commoveat quia sic tuasceptra co-
Est alterque pagns noster Funginga vocatus, [ruscant.
22:; Pulcber in aspoctu,
sub cultus fcrtilis usu, 270 Dic et, apostolicos cum visoret illc patronos
Qiiem dedit inprimis milii corlo foyJerc dotis Romai, postreditnm libiferret qualo dativum^
VARLE LECTIONES.
incullo. <2 in ininij. Scblcytom mana nec. XVI. '^ i. <-'. vilani 11 i/ii r. ^' i. c. propric.

NOT/E.
(f)) Diix Alamannia^ (8) Pirmiiiii.
(7) Iladawiga,
 :

^^ PURCHARDl MO.NACHI AUCIEXSIS 360

A 320 Unabeate tibi protomarlyr, Slephanc, Chrisli

Quod fledilipse mihi, licetcssem peclorelrisli, Est erecta, preces ut clemens ipse receptes,
Tale fuit donum, quo non preciosius uilum ; Quas devotorumlibi fundit contio fratrum
Inquo ponondo spcm, nuUa poricla pavosco : Altera, Lauronti, tibicernitur atque dicari,
2T6 Vascristallinuni, Cliristi de sanguine plenum. Tu simul ut votis te rite precantibus adsis,
I'OETA. 32o In mcdio quarum Witigowo, norma bonorum.
Dico laetanter : Gaudenunc, Augiamatcr, Erexit celsamstudiis fervcntibus aram,
Munere pro tali, cum sis felicior omni Ilanc ornans tabula gemmis auroque parala
Mundo ;
quam fclix csl ct tuus illc fidelis, Qiia .lanuarii coiicluserat ossa beati.
Subtilistalem tibi cui conjunxit honorem, Iu lali primum studio perduxerat annum.

280 In quo, domna, valesculparum tergere sordcs, 330 Vocesomnigenfo dicant:Tibi gIoria,Christe!(ii8)
Hostcs ac gemini tibi non sunt, credc, timendi. Ut cursus anni tunc adveneresecundi (986),
El reliquis opibus si te pater ipse beatus Divini cultusnon iramemor ille beatus,
Nonclaram faceret, tamen hfcc datadona no- Pulcbre formatam cepit fundare capellam,
[tarent, Porta monasterii qua pandit pcrvia claustri,
Ut prajcessores meritis precellerct omnes. B 33;; Omnibusaggrcssumdemonstransatqueregres-
285 Tantorum laudcsopcrum, Dcusaccipcclemcns! fsum
Nam([uod inbis canitur tuagloria lausquepro- Qiiain subPirniiiiiisacravit honore bcati,
[batur, Qui paslor prinio mc rcxitainore paterno.
Es qui per patrem dignatiis mitterc talem Jnde morans operi nii, junxit mumia claustri,

Augensi matri, quo plaudant munere nati. Ilic ubi circuitus fuerat non rite peractus,
Nobis altcrnis cst sermo sed quia dictis, 3i0 Hac Januarii supera dc parte bcati
290 Horum lemplorum structuram,qua'so,luoniiu (kilmi;iis a^cclesia!, quem tum perfecerat ipse,
Ad laudem Doinini qiiis fccorit, ede roganti. Alqiie gradus savo fecitpost ista polito,
Pingitur astrornm vario velut ordinc ca'lum, Scanditur aicclcsiffi perquos ad limina porlai.
Sic redimita tuis slellaris et ipsa saccllis. Picta manet muro necnon Genitricis imago,
Hoc decus esse tibi nec prisco tempore vidi, 3i5 In gremio Christum gestantis, pignus amorum,
295 Cum palerin mundoRuodmannusvixcratisto, Quamgraduum fratrcspronisuperaltajacentes
Quamvis ct ipsius staresditissima rcbus. Orando tangunt,ac sancla peroscula lambunt.
Mainia tantavirum peragi sicposseper ununi, q At latus ac dextrum signat pictura beatum
tam parvi temporis annis,
Mivor, bis quinis EvangelistamMarcum, faciemque decoram
Ex obitu numerus quos ordine continet ejus. 350 Fert Januariuslevo sub margine pictus,
300 In meliora locum mutavit quis, rogo, tolum Orat quos ambos dovotio nostra patronos ;

Huncpulchrerenovans gemmisque micantibus Pingi quos ideo voluit domnus Witigowo,

[ornans? Ut defensores defendant undique tales
AUGIA, Nosiix insidiis his adversantibus hostis.
Pulchrius ut ccrnisquod fulget in aidibusistis, 355 Jusserat et totumpictorcspingere claustrum;
Hoc totum fecit, modo qui proximus hajsit. Sunt illaitabulaj quajper laquearia pictse,

Namvelut ipse canis, domini dc mortc prioris Signantes patruin facli monimenta priorum ;

30o Ascendit decimum nunc orbita solis in annum, Vivere quod bellis, qua; conversatio pacis
Quos me predoctajis Wiligoworexeratiste. lllis tunc fuerat, totum pictura figurat
Ac hunc illucque vagari
ut prccinui, licet 360 Introitum clauslri, qucm verbis ante notavi,
Numquam ccssaret, mihi rarus semper ct essct, Sub forinapatrum jussit variare meorum,
Impigre nullum tamcn intermiserat annum, Quos mihi prelalos fecit prclatio dignos,
310 Hunc operis facto quin claudere vellet in uno; In (luocumque loco soliti sunt cernereprimo
Et quando cepit vel quando cepta peregit, Qui veniunt templum Domino sit quale para-
Nunc tibi colloquiis a me montratur apcrtis. [tum
Ceperat in primo mibi cum dominarier an- 365 ((Tu(lO) quoque vilescis tanti privata decoris,
[no (985). Un non luia tibidomus est, quiv possit haberi
Est(9)latu; ajcclesitelevum genitricis ad alinK, Apla miuistcrio Christi, popiilaris et ordo.
515 Fundanscximium devota mente sacellum, Necteneatspatium,subquoglomereturinunum
Quod Januarii voluit sub honore dicari, Juxta quod possum, nunc ost mihi volle bcni-
Cajlestis patriai qucm fecit amore subire [gnum :

Palmam martyrii victrix confessio i' Christi 370 Structura' vetori, modopars qua^ tola sacolli
In quo dispositis divinis cultibus aris, Co istat,ada.'quatos forina conjungere muros
VARLE LECTIONES.
16 i. c. praidoctc, n confesio c. i» luoncri^ anni cxeunlis uh auctorc in manjinc scriptus cst

NOT.E.
(9) Scil. Witigowo. (iO),WitigowoAugiam uUoquitur.
36 J CARMEN DE T.ESTIS Wmr.OWOXIS ABBATIS. 36-2

.Eqiialis spalii junctura ciiritcr oiuni A llujus in aicclesiaj niedio, quam fecit et ipso,

Fial ol)unibraliim parilcr lcelunKiue pcr unum In gradibus positam sublimcm sustulit aram,
Illud opus noslruin, supercst cl quod modo Fronte sub adversa qua^ respicit ostia contra,
[priscum, 420 Ut mos est, tabulam cui tunc prefecerat unam
37o Et firmcmus culmiiia magna:>.
sic o^cclcsiffi » Fulgcntcin solidis auri dc inole talentis.
Gaudia tuncanimo faleormc piomcre lelo, Percujusmcdiumspcculum patetecceserenum,
Ejus quod dulci vcrbo nic conligit uti Quod pariter viridis vilrei manet atque coloris,
Mccum nam raro verbum permusilat uiJum. In quo quisque suum valet apte cernere vultum.
« Gratia, domne, libi tum ile.KO poplile dixi,
! 425 Si quis in ajcclesiam graditur vel perviusipsam
380 .Miro qui cultu rcrum varioque paralu Coram se pronus, naUir« poscit ut usus,
Me deciis csse facis diversis partibus orbis. Eccc relro positum rutilat spectabile totum.
Omniaqua?placeant,libiquodsapientiapandat, Talibus in studiis me sic senioris amantis
Fac, rogo, fac gaudens, ex ipsis nulla rclin- Hoc pergrande dccus se clausit septimus an-
[qiiens. » — [nus. (vii.)
IMuriina ipiiil ivfiTO nimiiiin jain tarda loqiion- 430 Auftor taiilorum tibi sit laiis, Cbrislo '^^, bono-
[do ?
^ rum !

38;» Omnia quic dixit, tribus annis ipse peregit, Ut sol oclavi metam tunc volverat anni (992),
iEquali forina facicns compage vcnusta Hoc paradisyaco coram fundaverat horto
Tale Deo tcniplum. quo non spatiosiusullum. iEclcsiam sancli prepulcram Bartholomei,
Omni structiira divcrso stemmate fulta, Alque saluliferum juxta sacraria lemplum
Ut domnus voiuit, feslinans ipse paravit 433 Fecit, Hcrasme -^^, tibi, simul et tibi, marlyr

300 Huic arcus camyros (11) et subdidit undique [Heracli 2».

[sculptos Ilocstatuit causam domnus Witigowo per istam

Gipso, sub variis ol verno llorc figuris. /Edibus in sacris prefulgens ul locus omnis
Fecerat Iios seclas et sustentare columnas Esset confugium, spes, tuta salusque precan-
Pulcbraj de saxis distinctis atquc politis. [lum,
Tunc opus omnc quidem cum perduxisset ad Illoruin sordcs ut Christus diluat omnes,
[ungueni, 440 Sanctorum mcritis inlervenicntibus ipsis,

39o Laititia grandi lcmpluin sollcmne dicari >'omen pcr quorum micat unumquodque &a-
Feceral in sanctae devotus honore Mariaj, [cellum.
^
Virgineique cbori, pro nobis in preceproni, Sic ex oclavo florens virtutibus anno (vm)
El sub apostolicis Pelri Pauliiiuc coronis. Ascendit noniim (993), quem cepit ducere to-
Largitur sliulii talis tibi, Cbrisle '», volenti [tum,
400 Jura poteslatis sex talite indidit annis (vi), Ornans aurcolis altaria singula gemmis.
Moxut septeni devenit circulus anni (991), 44o Ante, Maria, tuam, virgo prajnobilis, aram
Altiusarrectam sursum construxerat aulam, Una sub ascensu graduum miranda paratu,
Sancte, dicata tibi, Michahel '^" archangele Gemmis ac auro vestila nitescit ab illo.

[Chrisli, Fecit et argenti plectro tabulata parari,

Quai micat Olmaro puUhrai pariterquc beato. Cum quibus est laterum precingens undique
40j Quam pcr utrumque latus firmaverat illc bcni- [textura,
[gnus 450 Ara^ quem lecti spcciae ^^ circumtulit ipsi,

Cum liirri gemina, tercli sub imagine facla, Voceque dc nostra Confessio dicitur alma.
Fornicibus curvis per circuitumque reductis, HidriapostipsamDoministanscomminusai^am,
Ad quasascensum nionstrat gradus essc supi- Qua fieri vinum iluxum praicepit aquosum,
[num. jy
Orantum votis et adhuc fert dona salutis.
pondcre magni,
Flas intcr, prclii incrtalus 455 Hiiic itcrum Marco gaudcns altare beato
410 Cyinbalasignorurnsuspenditduice^'sonantum. Et siinul in sanctai Crucis unum fecit honore,
Ante domus sanctai limen post istaMariai Pulcbraj quae cocto vestivit funditus auro
ExcoIuitpulcbrum,parvi licet gpquoris,hortum. Et pinxit varia; ^s per gemmas atque monile.
Quemcingensmurisacarcubusundique curvis, 1'OETA 20.

Fecit lerre^lrcm paradysum luce micanlein, IIujiis de cura cum sis de slercorc fulta,
415 Qua longc splendct lcmpli dccus atque rclucef, 460 Dic pocius, vitic sibi sint ut tempora longoe.
IIuc adventanti nova dans spectacula plebi. Talibus in volis appellans jura Tonantis.

VARLE LECTIONES.
'» —6— xpc c. =0 Cbristc. io uddit.o e. *' in luco raio. 22 supra xpe — kfjitnr ; o Christe. ^^ mpra
scriptu. 2* itu c. i. c. specie, spccie. ** i. e. varic. lo vox dcesl.

NOT^.
(H) Id est, camuros, curvato'^.

Patrol. CXXXJX. i^
 ; ; : ;;!
:

36i PURCHARblMONACHI. AUGIENSISGARMEN, ETC, 364

Nam libi cum patrem relinere licenlia lalem A quoniam construxit honori.
Ipsius augusti
semper dominarisin arce
Constat, reginae ;
Est nec multorum series revolula dierum,
quod non fiat si te pius iile relinquat,
At, ! 510 Hic quod cum primis, quod nutrit Suevia dulcis
465 Turpis semper eris, velut est ancillula vilis. [(996,
AUGIA. Ad Lalium regem primus perduxerat orbem.
Cum quis tristatur, qui captus mente tenetur, huncjuri frenans terrore minaci.
lliius

Per consolantem sibi quaerit habetque quie- Romulidas arces audenter et inde petentes
[tem Milite cum multo, quem secum contulit illo,
Sic ego, credo mihi, tua per solamina, fili, 515 Accumulans acies lataefuit imperiales.
Tristibus abjectis extollo gaudia mentis ;
Dicebant Itali subita formidine laesi :

470 Nam promissa tui firmat sententia veri. Tantas virtutis quem vos hunc esse putatis ?
Dum me norma regit senioris qui modo vivit, Isti sccptrigero non contradicere ner/io

Florent interea, stant firmiter et meajura ;

Debet, qui tantas hominum veit 3"; ecce co-

Post hsec, ni fallor, capitis cum culmine pri- [lumnas

[vor 520 Hoc ut dixerunt, alii responsa dederunt
Tanti, continuo vulgaris fabula fio, B Quarndocet atque regit, nobishunc Augia misil
475 Errans sicut ovis tergo prolapsa regentis. Suevorum primas erithic simul aureus abbas,
Mecum propterea tua, fili ^t, fundere vota Utilitas nostri manet hoc, farnulemur ut illi.
Da studium Christo, ne nos fortuna sinistro Romani proceres tunc se sua cunctaque dan-
Cum pede prosternat, nobis et gaudia demat [tes,

Tanti pastoris, pleni cselestis amoris ! 525 Regi C£esarcam mox imposuere coronam ;

480 Sancta Dci maler, Virgo, da vota frequenter Cassar et augustus post hac cst ille vocatus,
Nato, pro nobis, pro vita nosque regenlis ! His ita transactis remeavit pastor herilis
Acomnessancti, quorum sub honore dicari Ad gremium sponsa», recreans sua membra
Templa Dei fecit, quai circumquaque paravit, [quiete (ix)

Ejus apud Dominum memores sine flne per Quis vel quanlus crit, pielas sua rile pro-
[evum, [babit
485 Jura potestatis vernantia flore quietis Quam
nunc auribus ebibe cordis.
530 si scire velis
Adquirant illi, pro consolamine Christi Vivit enim caste, gemino succensus amore,
Et post depositam mortalis corporis umbram Ac evangelico munitus corde sigillo.
p
Fiat eis socius coelesti sede locatus Serpentem nivea fovet absque timore columba,
!

Hoc velit ipse Deus, qui constat trinus et Omnis et invidiae fugit illum pallor ubique.
[unus, 535 Jurgia semper odit, tranquilla silentia poscit
490 Ut Witigowo pater valeat jubeatque potenter, Sed velut exemplis res est bene cognita multis,
Ac ipsius, Amen, vival per secula nomcn Gloria justorum, furor est ac ira maloroin
! I

Carminis ^» hic finem dat clausula, fertque quie- Hunc ita temptari patitur permissio Christi
[tem Rebus in adversis, minima sed parte nocivis.
Curse scribentis, quia labilis est labor omnis 540 Namcum per damnum tulerit quid mentemo-
Premia sed semper stabunt sine fine potenter 29. [lestum,
495 f undecimum venit feliciter annum,
Post, ut in Armatur telis quae dat palientia forlis.
Commissas animas »quo moderamine frenans, Invocat alque Deum, redimit qui protinus
Martyris aicclesiae Christi sub honore dicata», lillum.
Est qui Pelagius, canit ut scriptura, vocatus, Syppiushunc tauto vidi fluilare periclo,

JFAgs mclusas ac arto limite septas. Ut manus hostilis caneret cum voce jocantis
500 Quas structura prius non congrua sustulit D 545 Qui sapias gaude l miser est jam perditus ille.

[intus, Hostibus amarus amicis !

et Ixtis, fit luctus

Lumine quam nemo sapienlum viderat aequo. Inlerea Domino clamans de pectore promplo,
Dicens, hanc sludiis fultam minus esse peritis, Omnia suslinuit, secuni patienler et egit.
Nuncinformem pater instauraverat idem,
sic Post modicum Dominus venit, fit et iste re-

iEquans pulvereai glomeratum pondus harenoe [demptus

595 Fecit honorificum spacioso margine templum. 550 Gloria venit ei, mox erubuere superbi.
Haud procul hinc domus est, regali stemmate numero pacientum damna beato,
Hic est dc
[fulgens, Cum Domino quorum sunl regna beata po-
Rebus et arte sua satis augustissima facta, [lorura.

VARLE LECTIONFS.
ST supra scripto. 2» Versus hi trcs rubro colore scripd sunt. -9 Ilinc alia manu scd ejusdem seci pcrgittt r
80 i. e. vehit.

I
 CIRC.V EUMDEM ANNUM

GOZPERTUS ABBAS TEGERNSEE.NSIS.

GOZPERTI EPISTOL^
(Apud R. P. Beraarduiu Peziuin, Thesaurus Anecdot., tom. V. parte i, p, 121, ex coaevo codice
Tegernscensi.)

MONITUM
Plenoe bonje frugis sunt epistolae Gozperti, eiceunte fere saeculo x abbatis Tegernseensis, quarum quar-
ta, quiiita et sexta inscripta; sunt Meginkelmo, famosissimo comiti, aianmae nobilitatis prosapia j}rog€nito,cixi
fainiliam Tegernseensein. in Oriente gvavi fame laboraiilcm, liis verbis commendat u Petimus ut nobis :

aperiatis manum solilaj largitionis veslrai ct jubeatis nobis dari aliquantuium frumenti ob eleemosy-
nam vestri in viclum eorum in regione orientali, qua vos dominamini, ne fame penitus eos et inedia
consummari vel mori videamus.» Quo loco Orientem el regionem. orientulem esse Ai«/nrtm,in quahodieque
quicdam piwdia juris Tegernseensis sunt, clarissime conslat ex iis quaj do veteri Austriae nomenclatione
ditlusius disputat rcverendus Frater in Dissertationibus praeviis ad tomum 1 Scriptorum rerum Austriacarum.
Et tainen de hoc famosi^Hmo comite, qui olim in Austria dominabatur, altum, quod ego quidem sciam,
iii velustis nostris annalibus silentium.

EPISTOLA PRIMA. A nus dignitate uobilitato, felicitatem summse salutis

AO RAMUOLDUM ABB.VTEM S. EMMERAMMI in Domino.
Se Ratisbunae in festo S. Emmerammi futurum nun- NuIIo dignosermonumtractatu possumus grates
tiat, petitque sibi exscribendum transmitti librum conscriberebeneficentissimaecelsitudini vestrae pro
plenariae collationis. multipliciclementiaquamnobisindignisnostrisque
Abbati R., monachiCcTC religionis speculo perspi- domesticis iudefesse jugiter impertitis.Et quiauihil
cacissimo, G. famulamini debiti discipulatus toto tale ullo unquam promeruimusservitio,Deo suppli-
mentis affectu subjectus. camus ut vobismercedem recompenset douo ceu-
Ardenti desiderio prfesentiampaternilatisveslrai tuplicalo ; fungor voca-
in primis ego, qui abbatis

silimus : marcescentes artus, quos prai lassitudine bulo, devotaquecohors nostrorumcommonasteria-

seniilaborumque ajgre ferimus,penes vosaliquan- lium usque modo memoriam vestri habuimus se-
tulumanimarecupimus; lepidissimofratrum collo- dulis orationibus. Deinceps autem firmissime sta-
quio paululum recreari desideramus, quia nos tam tuimus nomen vestrum in nostro monasterio die
longolemporisspatioavobis disjunctum foresuspi- nocluque precaminibus memorialiter perpetuare.
riosum pectussJEpiuscuIe dolendo pruderc nonces- Lngubre nunlium de obitu amicissimae dominae
sal. Proximo ducis noslri colloquio .speramus nos B nostrac Adalheidae nimium nos et... nostra, ut de-
praisentari conspectui veslro ;
quod si fuerit inter- cuit in casu talis personoe, perturbavit, pro quaex
dictum aliquoevenlu pr,'i^pediente,vel aliqua re an- tunc usque niinc consuetudinarias complevimus
nnllalum, vcitro tamen precaminefultus festo S. E. precaminum celebraliones, et in semper annuali
patroni nostriinteresse non dubitamus.Lj6/um/)/e- revolulione temporis vigilias missasque cum obIa«
narixcoUatiunis,quem dudum petiveramus,quia in tionibns sciamus facere. Diem Kal. jubete couscri-
nostra non habetur bibl iotheca, humo tenus genicu- bi membrana, nobisque transmitti per praiseutem
lantes repetimus ut nobis praistari praicipiatis. pelligerum. Valete,
Quam celerrime videlicet possumus,conscribifaci-
EPISTOLA III.
mus, vobisque aut ipsi reportare, aut per nuntium
AD EUMDEM.
remittere statuto tempore non tardamus. Valete.
Maximas graliasaqit pro fenestris templo Tegernseen-
EPISTOLA II.
siaffabre comparatis, et pueros quos discendi causa
AD ARNOLDLM COillTEM.
liactenus in monasterio enutrivit, eruditionis speci-
lUi pro imptnsis favorihus gralias cumulale agit, du- 7/iina daturos remittit.
\ loremque suum ob Adelkeidis impcratricis obitum
I
declarat, ac 'juic pro ejtis animce requie a suis Dignissimo comiti A.,gloria mullimodarum vir
monackis persoluta sintperscribit. tuiem ubique dilfamato. abbas G. fratrumque sibi
Abbas G.,monachicicultussoIo nomiiic provisor subjcctorum conventus, scdulitatem precaminum
slcmmate gcncroso, uec mi-
conslilutus, comiti A., el salutera in Domino.
367 GOZPERTI ABBATIS TEGERNSEENSIS. 368

Pidelissimoe devotionis exercitia, quae lam longi A. musscire, quid cssenl pisces quos husones nom i-
iemporis nobis ac nostris avobis infatigabiliter di- nant, nisi eleemosyna vestri. Volumus etiam vos
versitatelaborum magnitudineque ministeriorum nosse quod nullo anno pra;termittimuscensum ora-
sunt impertita,cunctorum remunerator Deus sancti lionisquemvobispromisimus,exceptishis quaspro
testis sui Quirini precibus, mercedibus centiescen- elemosynas nobisfacientibus communiter celebra-
luplicatisremuneraridignelurcoram cojtibuscaile- mus; specialiter pro vobisamicisque vestris quiad-
stibus. Merito pro vobisDeo supplicamus,qui locum huc vivunt vel jam in Christo obierunt, ac felicis
nostrum talibusoperibusbonorumsublimastis,qua- memoriae conjuge vestra xliii missas et psalteria x
libus nec priscorum temporibus comperti sumus, decantamus. Quin etiam aomina vestra scripta sunt
nec non visuros esse sperabamus. Ecclesiai nostrse apud nos propter jugem memoriam. Valele.
fenestraj veteribuspannisusque nunc fueruntclau-
EPISTOLA VI.
sae.Vestris felicibus temporibus auricomus sol pri-
AD EUMDEM.
muminfulsitbasilicae nostraj pavimenta per disco-
Pctit sibi suisquc, cum carnibus monachorum more
loriapicturarum vitra;cunctorumque inspicientium
abstineant, husnncs mitti.
corda pertentant multiplicia gaudia, qui inter se
Domno M. boni nominisgloriaubique diffamato,
mirantur insoliti operis varietates. Quocircaquous- B GozPERTUs abbas cum suis confratribus salutem in
que locus iste cernitur tali decoratus ornatu, ves-
Domino.
Irura nomen die noctuque celebrationibusoi'atio-
Nulliusservitiimunuspra? manibus habentes, ac-
Bum ascribitur. Etutomnium proximorum vestro-
cedimus ad vos magnas les postulantcs,sed tamen
rummemoriadeinccpshicagatur,facite]concribino-
audacter,quiconndentiam resumimus deconscienti
minaquorumcunque vullisin membrana, nobisque
totius bonitatis in vos. In rcgione Australi, sicut
transmilliperpreesentemnuntium.Vestraideliberati-
scitis, habitantcs, more monachorum, ut decet, a
onidimittimus illospuerosprobandoSjSi illud opus
carnibus abstinentes, captura piscium raro pasci-
adhucitasintedocti utivobis esthonorificumnobis-
mur, quia piscosas aquas minimc habcmus. Sed si
que necessarium;vel,si aliquid eis deesse inveniam,
Deusanno proescntifecundavit capturamhusonum,
liceat eos remitlere vobis causa mcliorationis. Valcte.
nobiscum petimus ut jubeatislargiendo communi-
EPISTOLA IV.
cari, ut memoriam vestri deinceps coram Deo in
AD MEGINUELMUM COMITEM.
orationibus nostris ha])eamus. Valetc.
Rogat ut sihi nonaihil frumenti in victwia cormn qui
in Auitria monastcriio suoserviunt, clargiatur. EPISTOLA VII.
G,, abbasmonaslerii S. Q., ill. comiti venerando C
AD GEnHARDUM EPISCOPUM AUGUSTANUM.
salutem in Domino.
qu»- EJhs religioncm ac pietate)n laudat, spondetque se
In maxima necessitate fideles amici merito
ad eumdem, cum per anni tempus licucrit, ac-
runtur,et,ut scriptum est, sincdubio tunccompro- cessurum.
bantur quando solatiumadjutorii largiuntur. Quia DomnopontinciG.,sanctorum antecessorum me-
consolationem vestram semper habuimusin omni- ritis apostolica sede digne sublimato,G., scrvorura
bus rebus nostris,idcirco etiam nunc, quasi unico Deiultimus, humilisquemonachicacongregatio sibi
patri et proprio domino, pietati veslrae querimo- commissa, famulaminum precumque sedulitatera
niamfacimus de familia nostra quam in Oricnle ha-
in Christo.
bemus,quse prae penuria grani pra;senti anno sub- Virtutibus veslrcTc laudabilis famae, quas pius ru-
jacet gravipericulo famis,cui de parte nostra non mormatris Ecclesiaiubique diffundit, congratula-
possumussubveniresicut debuimus, quia in isto an- mur,quosquesccpissime oomperti sumus, frequcn-
noCeresnonbenefruclificavit nobis in locis nostris. tiori narratione vencrandi antistitis noslri G.{Gote
Sedpetimusut nobis aperiatis manum solit;c largi-
schalchi cp. Frising.), qui vos multum amat ia
tionis vestra?, et jubeatis nobis dari aliquantulum j) c.\^y[sIo, cum i^riscorum pi-edccessorum vestri epi
frumenti ob eleemosynam vestri in viclum eorum scoporum gratia seu famiiiaritate admodum pleniler
in regione orientali,(\\Mi. vos dominamini, nc fainc pe- elccmosynam sui fuiicti suimis, qui nos dilexe-
ob
nituseosetinedia consummari vcl mori vidcamus. runtproamore DeisanrtiqueQuii'ini,palroni noslri
Valete. eo ardentiusetiam gratiamvestri pr;e cfeteris habe
EPISTOLA V.
spiritus desideriositimus, quo vos nomcn religiosi-
AD EUMDEM.
talcmipic Benedictinie vitx positum in apostolicadi-
Gratias agilpro husonibus piscmm gcncrc, quantu»)-
quc precum Deo pro cjus conjugis anima offerant guitalc pra' aliis cxornare moribushabiluque seu-
Tcgernsecnses caponit.
,
limus. Qiiia grcmio Auguslensisecclesi;e nutrilisu-
Famosissimo comiti meginuelmo, summa) nobili- mus a pucro, sanctum locumsa^pe sfvpius visilare
prosapia progcnito,G. abbas cum grege mo-
latis debcmus.proximaquca^slale, quando graminasuffl
nachico sibi subjccto salutcm in Domiiio. ccre possunt ileratoribus,vcstris orationibus inlus
Quod singulis annis petcndo vos soliicilamus, vos videre ciipimus, veslraque animari pncsenlia,
compcUit nos instans necessitas, et solita alquc an- ut spiritus dcsiilerat per singula momcida. Quo-
nualis largitio bcnignilatis veslr*, quia vix potui- ciiva pclimus, poulifcx vcnerandc, deincc]>s mc-
3C9 EPISTOL.E. 370

nientolc noslri : qiiando nos veslri obliviscimur, A nos habomuspro mcroalioncquam famulus noster
uec nostri recordaniur. Valete. et famuhis vestcr intcrsc fecerunt,ut commutalio-
EPISTOLA VIII. nem fieri cjusdem mercationis ethoc prfEcipiatis,
AD BRUNONE.M. tamen, si
pcrficialur salva fidc intor ufrosque ila
Vt itecintas in vico Tatinlntsa ecclcsise Tontinliumnx vulliselpriecipitis,ut famuhisnostercumjuramenlo
redJi jubeaf. contestetur ne res famuh vestri pejorata sit in po-
Brunoni, doniuo beneficeulissimo, al)has, vestcr testate sua dc suo aliquo dchcto.
servilor devolus. EPISTOLA XII.
Quidam vicuhis han-edilatis vcstra», Talinhusa
AD EIHSTATENSIS ECCLESI.E FRATRES.
nuncupatus, diiarum hoharum cokinia possessus,
memoria eti-vfate cunctorum qui adhuc supersunt, Ut (liem ohitus fratris sni nd se perscribant

seniper decimatus fuerat ad ecclesiam nostram, G., TEGERNSEENSismonasterii abbas, quamvis in-

Tonlinhusa nominatam. Et causamur pietali vestr» dignus, fratribus Eihstatensis Ecclesiae amandis
vestituramnobis injuslo ahstra(lani,potimusqueut, tanquam uterinis Christian*. germanitatis.
judicum vestri moderamine omnia Quamviscorporah locahtale a vobissimusdisjun-
jusla lihenter
ponderante, nobisprcccipiatis eamdem decimatio- B cti.coaguiatione lamen speciaiis commomorationis
nem concedi, donec in concilio archipresbyleri et jugiter vestrae dilectioni sumus compaginati. Lugu-
apud legum conditores dijudicetur quod juslissi- bre nuntium turbabat nos corde lenus,quiafratrem
mum sit; postea nohimus nec itossunuis coutra- noslrum jam ad Deum migrasse audivimus, qui,
diccre, quidquid exinde facere pra^cipitis. Valetc. dum vi.xit, dimidium anima? meaj fuit, cujus obi-
EPISTOLA IX. tus diem Kalendario conscribi nobisque transmitti
AD OTTONE.M COMITEM. rogamus. Hoc unum viventi fratri nostro dare de-

Commemlat eiservum quemdam, rogatquc ut duo crevimus, sed eum in Christo laetari speramus
ipso palUola reddantur. Petimus ut pro memoria felicis animse vobis mi-
Ottoni comiti venerando Gozpertus abbas cum nistrari jubeatis. Valete.

fratribus sibi commissis devolum servitium ac pre- EPISTOLA Xni.

cum sedulitatem. AD DOMNUM H,
Diu noctuque vestrae pietati nimium confidentes,
Ut tcrtiam partem Historix Tripartitee sihi utendam,
istum servum noslrum, omni solatio destitutum,
et exscribendam concedat.
commendamus vobis, postDeum unicissimum con- /1 iii r- •
j •
ttj- i
, .
j •,•
X •u • .•
Tr- . . .• , ^ Abbas G., quamvis indignus, domno H. saJutem
i

soiatorem de nunc mstanti

sibi tribulalione. Vide
in Chvisto.
licet duo palliola, qutc remanseranl in veslra po-
Recordamini, petimus, fidei charitatisque quam
testate, sihi reddi prajcipiatis pro amore Dei et
ulerquevestrum alteripromiserat; et, neullomodo
S. Quirini cleemosynamque vestri. Si ilhimldigna-
inler nos frigescat, si nobis aliquid vestri servitii
mini consolari, nos utiquc scitote multum cxinde
prfficipitis, devotus implere studebo. Tripartitae Hi-
gratulari. Valetc.
storiaiduaspartesconscriptashabemus; tertia pars
EPISTOLA X,
ideo deest, quia exemplar alias acquirere non pos-
AD H. COMITISSAM.
sumus, nisi ob gratiam vestri nobis mittere digne-
Pelit pecuniam pro quorumdam consanguineorum
mini.
suorum redemptione.
EPISTOLA XIV.
Domna; comitissse H., bona opinione ubique
dilTamatcC, vester servitor devotus sedula3 orationis AD R. COMITEM,
constantiam. Immam ancillam cum filiis suis sibi lege deberi pro-
Instantis necessitatismccBcausamconquerorpie- bat, ac reddi postulat
tali vestrcp,quia eos, ut audimus,bcnigneconsola- Domno R., comitatus honorc valde digno, Goz-
j)
mini qui in anf.'ustiasunt. Quidam consanguinitalc PERTUS abbas cum fratribus sibi subjectis salutem
mihijunrti, qui fucruiit liheri, venundali ah iniquis
in Domino.
hominibus, duro premuntur servitio. Sed domnus In omni potestate vestri pra^sidatus sapienter vos
noster, dux Henricus, ob eleemosynam sui prajcepit sccundum legem decernere, scmper
agcre,et cuncta
ut liberi redeant, prefium rcddamus. Ad
si ei et
audivimus. Ideo dolerausquod famulanostra Inima
hoc petimus ul nobis aliquod auxilium facialis pro cum filiis suis nobis cst a vestra potestate injuslc
Dei amore,semper memor quod ereptorcs oppres- rapta. Scimus enim, si legem patrum suorum habe-
sonini sihi mereantur prremia ajterna. Valete. llla autem
ret, quod filii ojus vestri scrviessent.
EPISTOLA XI. perdiditlegem palruin,qiiia in noslrapotestate stu-
AD OTPERTUM ABBATEM. prataestetpepcnt filiurn anleriuam lcgitimum ma-
Ut qunmdam inter iitriusque servos commutationein ritum acciperet; cujusrei tcslcssunt omnes qui ii-
firri permittnt. lam cognoscuot, qui eumdem iafantem viderunt.
Abbas GozEERTUs rum fralribus diloclo (Irmino Idcirco petimus ut nobiscamdem servam cum filiis

et confratri Otperto sahilcm in Doniino. rcddi piTorijijaiis, ncct v(d)is peccatum sit, si mo-
Rogamus vos per amorem amicilia:; quam inler ram iu reddendo facitis, et nobis necesse non "^ic,
 .

371 COZPERTI ABBATIS TEGERNSEENSIS EPISTOL^C. — APPEND. 372

cum negatione, eonlra sensum sil domno noslrl duci A EPISTOLA XVI.
requerimoniam faccrc AD EUMDEM.
dc liac
Conqueritur ol) sui ner/leclum et oblivionem, rogatque
EPISTOLA XV. ut aliquid cupri, stanni et plumln ad fundendam
Ut in egregio Tegernseensem familiam juvandi animo campanam, et nonnihil thymiamatis ad cultum Dei
persistat, et quosdam famulos civitate pulsos, tuea- et S. Quirini mittat.

tur, Abbas G. cffiteriquc fratres P. quidquidj patres

G.,in omnibus vester devotus servitor,P. amicis- dilecto fratri fllioque charissimo

simo consanguineodomnoquecharissimo sedulam Plurcs anni computantur quod nativum solura

orationem devotumque famulamcn. dereliquistis, et regiones adislisignota?, in quibus,

Deus,quinullumbeneoperanlem indonatum re- ut libenter audivimus, etiam satis abunde dilatus

linquet,restituatvobisremunerationisdonum quod estis. Scd miramur et dolemus quod nostri penitus
pro nobis coustanter, devote fideliterque laborastis ita oblitus cslis, ut nec per nuntios, hinc inde sae-

ineo quod ad vestrum solatium confugimus(12) ju- pius cursitantes,ullumsalulaminis verbum unquam
stitiam Dei nostri monasterii exquirendam.Petimus nobis demandastis; cum menti nostra?,utpuerulus
veroutproamoreDeisanctiqueQuirini adhuc per eratis, corde lenus semper omore sitis coagulatus.
sistatis fido adjutorio, ut coepistis, etusque ad fide-
B Obrccordationemnonobliviscendae priorisqueami
lemfinem, ut vobis confidimus, perducatis. Quid- citia; rogamus nobis transmitti aliquantum cupri,

quid nos vel nuntiinostri vobis dare pro hoc nego- stanni, sive ctiam plumbi. Volumus enim, si Deus

tio promisimus, quando vel ubi vultis, sine mora priribit, grandem fundere campanam ad honorem
praisentamus, ita lamen si vestro juvamine nobis Dei et S. Quirini. His enim omnibus exhaustae sunt
curtlia restituantur. Istos famulos nostros mittimus nostra} patria? civitates, nec uUo pretio aliquid

pietati vestra^, quos isti urbani de civitate expule- istiusmodi possumus comparare. Ad thurificandum
rantpropter dcspoliatoshomines, quod bene nostis, etiam domui Deiallarique S.Quirini petimus nobis
quia illi de hac re aliquid non praesumpserant prius- aliquantulum thuris vel alicujus generis thymia-
quam vestram et domni Taginini licentiam habe- mata transmitti. Si aliquid nobis per prsesentes
bant. Quocirca rogamus ne eos extra potestatem nuntios remandatis quod ad servitium vestrum fa-
vestram dimittatis, donec illos pacifice et sine ti- cere possumus, omni devotionis studio libenter
more in civitate manere faciatis. Valete. implebimus. Valete.

(12) Videtur deesse aliquid.

GOZPERTI EPISTOLiE ALI^.

(Apud Mabill., Analeci. nov. edit. pag. 434.)

EPISTOLA PRIMA. G inus,nomen vestrum in libro vitse apud nos con-

AD UTONEM NEPOTEM SUUM. scriptum habemus et quolidie supplioamus a Deo
Abbas GozpERTus, humilis Doi famulus, Utoni vobis remunerandum, pro cujus amore talia nobis

dilecto nepoti salutem in Deo. nostrisque facitis. In talibus, ut praidiximus, locis

Petimus vos per amorem Dei et sancti Quirini degeiites, piscationis magnam penuriam patimur.
martyris sui, utnobis dccimam reddcre prrecipiatis Quooirca petimus, si in manu veslra anno pra^senti

quam debent hospites sancti Quirini in scrvitium piscatura cst prospcrata,nobiscumsolita clementia

habere, et pauperes in victum qui quotidieveniunt partiri pra^cipiatis. Valele.

ad ejus monasterium. Timendum enim valde est, EPISTOLA III.

cum eleemosynam Ecclcsi» Dei pauperibus Chrisli

AD ARNOLDUM NEPOTEM SUUM.
injustctoIIitis,uttollalurvobis aDeo quod licentor
et sine peccati periculo habere potestis ;
quod vos GozPERTusabbas nominatus, quamvis indignus,
Deus vitare concedat. Valcte. senioriArnoldo, ncptiquc nostra; conjugi vestr»
EPISTOLA 11. Adalhaida; salutem in Deo summo.
AD COMITEM ADALP. Necessitate raaxima compulsi, amicorumnostro-
Nobilissimo comiti Adalp. Gozpertus abbas cum rum fida fiagitamus auxilia, quia pra^senti anno
monachissibi commissis, pignus supcrni salutami- niiniinosufficiunt nobisviotuumalimonia fruotuuin

nis in Christo. fortilitale,agroruin slorililato sulTocata. In omnibus

Quanquam in uUimis regionibus saxosissilvosis- robiis spcramus vos nobis osse oompalicntos visrcri-
que habilomus, colcbris fama piotatis vcstra\
locis biis piotalis. Idoirco potimus ul in instaiili periculo

quain nos nostramquo fainiliolani oxorouislis,

in iioltissul)voiiialis,of si alitjuiil grani dari pra^oipitis

sa!pe sa'pius rolalu jiluriinoruin ad nos usipu' por- iii iioslruin violuinvol fainilia> nosli"o,pro jirolioso

vcnit. Quinullo ulio servilio possumus aut sullioi- (louo auri vol argonli houorilice accipimus. Valele,
373 THIETPALDI EPIST. AD S. ADELBERTUM. 374

APPENDIX AD EPISTOLAS GOZPERTL

TEGERNSEENSIUM EPISTOL.^.
(Apud Bernardum Pezium,- Thcsaur. Anecd. V, \, 130.)

EPISTOLA PRIMA, A S. Quirini, paupercula eleemosynatrix vestra, in-

Ad GOZPERTUM ADDATEM SCl'M stantiam orationis pro sospitate vestra diu noctu-
De ducis animo quxdem ahlnta restituere volentis, et que.
de decimutione cuidam inclusse olim donata. Beatus Pater noster Gozpertus xii Kal. Febr, so-
Seniori nostro domno aMiali C. fratres sibi sub- mno pacis requievit in Domino,pro quomiseri ne-
jecti, quidquid dilecto Palri. quaquam possumusconsolari, nisi vos, sicut unicis-

Frater noster Nonnus Eigino, dc ilincrc quo di- simuspost Deum nobis estis domnus, itaetiam vi-

recluserat monasterium regressus. rctulit nobisde sceribuspioBpafernitatisnostri misereri dignemini.

domno nostro duoe quod sponderat se libenter Primum pedibus vestris solo tenusprostrafihumili
velle restitucre qure monasterio nostro abstracfa precatu supplicamus ne locum monasleriumque
sunt in Oriente, jussitque fratrem Meginh. inibi S. Quirini ullius alius unquam potcstati concedatis
exspectare, ut secommonefaciatde his qu<ecunquc temporibus [resj quas pater
nisi vestrse, ne vestris
sint illic requirenda, et hoc quando nunc proxime- vestcr caiterique parcntes vestri ob eleemosynam
domnusnoster dux illuc revertetur.Xam frater Me- sui huic monaslerio concesserunt, subtrahi vel di-
ginh. adhuc illic exspectat, ct in malurilalc vinde- stribui ab aliquibus videntes, nos posteriquenostri
miaecoactusetsperegressionisdomni ducis,Reman-B semper deincepshaic damna doleamus,
date, precor, mihi servo vestro Froumund,si dom- Cum de infirmitate abbatis nostri causati sumus
nae incluscc ad Niunpurc decimationem dedislis, coram vobis, quod de electione nobis promisistis,
quam antea ab abbate nostro habuit.Timco namque quasiDei ore prolatum adhuc firmumtenemus.ite-
ut penitus hinc pereat, quia nunquam [ad] investi- rumque petimus pro amore Dei et S. Quirini, ne
luram nostram venerat, sed semper per beneflcia extra petitionem nostram aliquem nobis abbatem
hinc inde vagabatur. constituatis. Quando denique felici regressione pa-
EPISTOLA 11. triam venitis,coram vobiscongrcgati, jussu vestro
AD UENRICUM BOJARI.E DLXKM. et licentia illum eligemus, quem regularisreligio-
De eJHsdem GoTperti ohitu novique abhatis elcctionc, nis putamus servatorem, vestrique servitii, quan-
quam ut liberam sibi concedat, obnixe royant. tum sufficit, nullo modo immemorem.
Seniori nostro duci H. congregatio monasterii

CIRCA EUMDEM ANNUM

THIETPALDUS
TEGERNSEENSIS MONACHUS.

THIETPALDI EPISTOLA AD S. ADELBERTUM

PnUSSIENSIS ECCLESLE EPISCOPUM.

Se, Arislotelica p/dlosophia contempta, rebus sacris studcre nuntiat, optatque ut ei omnia ex animi senlentia
eveniant.

(Bernardus Pezius, Thes. Anecd. nov., V, i, 131.).

Divini tluoris rore niadcnli, sancljr; Prussiensis G perum etsi extimus, aspersionem sanguinis Christi,
crrlesi.p catiiedra! pnr-sidenti Adalpeiito, nriica^ r-t quidquid illud estquodegregius praidicatorcum
tibi dilectionisepiscopo, Thieti'Aldus, spiritu j^au- Christo in Deo absconditum esse testatur.
375 S. ABBO KLORIACENSIS ABBAS. 37R

Novi, pracsul verende nihil sanclilatcm vcslram A liasago : et id quidcm merilo, dummodo refociila-
philosophicff! compilationis a mci pauxillitalc exi- tum me fatcar furfure Platonis, ette Patrem co-
gere;sed si qua in re sunt, simplici potius veritate gnoscamsatialum superferculum Salomonis. Quid
cudcrevellc, minime rccordans quiaslultam fccit plura? \n primis vos valcre in omnibus prospere
Deus sapientiam mundi hujus, postquam exsiccavit agerc, mcum pro certo scialis gaudcre quia, ut :

fluvios Elhan. Pr^dulcitudineenim dccem chorda- decet inDomino,ex vestr<ecommoditatis, veI,quod

rum Davidis, intromittentisque Dei quantum ex absit! ineptia", utcunquc sc habeal, cumulo meum
me pene oblitus sum totidem Calegoriarum
suis, commodum vel infortunium specto. De voluntaria
Aristotelis. Quocirca clegi abjecla quasi et mcdio- vero scrvitutis mca} in vos qualitatc ([uid opus est
cria, cui ad ungucm labra non maduerc Pcgaseo verbis, cum ullra omnem vcslra;subjectioniscIeri-
fonte, Domino meo pncscntare, magisquam iuqui- cum vel clicntem juxta majorem rcrum mcarum
bus tantum inhonestius cadcrem, scrupulosius in- facultatem me in omni loco [non] possitis habere
sudare. Si fatuus dicor rcmordens circuitum, gra- promptiorem simul ct devotiorcm?

AMNO DOMINI MIV.

SANGTUS ABBO ABBAS FLORIACENSIS.

VITA SANGTI ABBONIS

AUCTORE AIMOINO MONACHO.
(Apud. Mabill., Acla sanctorum oid. S. BenedicU, tom. VIII. pag. 30-58.)

OBSERVATIONES PR^VIiE.
1. Non facile cst ajstiniare uter felicior fuerit, C tcris cxccUcntes viros, ijWUigliam evocatos, muni-
Aimoinus, quodmagistrumac pra>ceptorcm habuc- licentcr curare, ne illo bono fraudarctpalriain sine

rit Abbonem, an Abboscu Aboipse, quod Aiinoi- quo bona pcne mihi videntur inania. Quo-
ca>tera
num Floriacensem monachuin, suumque discipu- rumjiiuisJmi_Abbo, Floriacensis monachus, qui
lum, vita; sua; scriptorem sortitus sit. Aimoini inultamLsci cntiic frugem Aii glue invcxit, qui passio-
quippe de Abbone lucubratio cjusmodi cst ul nobis ncni Edinundimarlyrfsjjubcnlc^Dun^lauoarchicpi-
Abbonem ipsum referatcjusque dolesacrcctcfacta scopo, plcnitudinilittcrarumadjecit. Is, domum re-
agregie rcproesentet. Hseca Joannc deBoscoCceles- versus postea etibidemabbasconstitutus,severitati
tino primum typis edita est ex ms. codice Floria- religionis sedulus exstilit, Quem morem cum ia
censi, ad quem denuo libros editos contulimus, cclla quadam coonobii FIoriacensis,qu;c in Wasco-
restituendis quibusdam locis, qua; apud Boscium nia posita hodiequc ad Regulam dicitur, excrcere

ex difficultate scripturai non parum delritai aut conlendcrct; non tulit Wasconia, scd lancca cxa-
vitiosa erant, aut vacua. nimaluni superis transmiscre. » H»c de sludiis

2. Prffiter Aimoinum, varii auclores Abboncm Willelmus: at de monastica disciplina ila scripsit
laudibus extulerunt, sive viventem, ut Fulbertus Ordcric us Vita lisin lib. iv,pa,g.i>t7: » Horum pre-
post episcopus Carnutcnsis, sive mortuum, ut Wil- D cibus, » ncinpc Dunstani, Adchvoldi, et Oswaldi,
lelmusMalmesburiensis monachus, Ordericus Vita- ((FIoriacensisAbbo, sapiensacreligiosuscaMiobita,
auctorcs de Gcstis sancti Oswaldi episcopi Wi-
lis, missus est trans marc.el monaslicuin usum docuit
gornicnsis, superiusrelati, ac plurimi recentiorcs. Ramcsiic et aliis jnonas tcriis A ngli;t>, siculi lcncba-

Willelmus ct Ordericus maxime dcpra>dicant Abbo- liir m (laTfia codcm hMuporc. » Sic Ciallia, qufc stu-
nis missionemin Angliain,(pucsanc missio illustris dioriiin iloclrinamiibAiiglis, Alcuino, aliisqiioqiion-
fuit, cum ob rcstitutam monaslicam disciplinam, diini acccpcriil. ]>rim,i ([uidcm pcr (Irinibiildiim ol

tum ob studialittcrarum inAnglicanis nioniistoriis .lohiinncm moiuiclios in Callicanis ('dMiobiis iiisli-

dcnuo excitata. Willclmusin lib. iii Dc ixmliiiciliiis liilds, dcinde hacscciindii vicc j>or AlilH moni vjtm.-
Anglorum, iibidc Oswaldo c Priftorcii, iiii|iiil,lil-
: d (;m scic n titc lucom in Ani^ lJLiLHL-lvlj idiK lcrlio id
r,i PROCOIA. — MTA S. ABBONIS. OnSERV. PR^ViyE. 378

prtpstitura pcr Lanfrancuni, Anselnuim, aliosque, A tanli viri auditum essct : qui aucloritatequasi allcr
umnes ordinis sanrli Rencdioli coniniililonos. Salomon pra^ccllebat. El si csset babilalu vel natu
3. Neque vero fiallia tanli iuiniiiis, quod Abbo Francus cloquio tamen Romano clarus, ac si alter

lum dootrina,tumpiefatccircuinquaquc spargebat, judicabatur Tullius, In conciliis pulrum coram re-

poliorem sibi partem non vindicavit. Non solum gibuset principibussolusproposita discernebat,so-
enim Floriacense,sed alia eliam circumposita mo- lusomnium magislcrpaucisverbisdubitationifinem
nasteria ab en illustrala sunt. Unde Fulbertus cpi- dabal. Omiies, licct perilorum perilissimi, ex orc
stolam 21 inscribiljij/tvio virtiitis ct gratia circumfuso ejus pcndebanl, co pra^scntc digitum ori superpo-
cftarimmo Patri Abboni; atque ejus opcm implorat nebant. Ila magnus sapientia, praitcrquam quod
ad componendas factioucs quaj in Carnutcnsi scn- seplem columnis liberalium arlium fulcilus erat,
cti Petri ccenobio ortee erant de electionc abbatis ; plenus auctoritatis et gratia;, omni Ecclesise orna-
tum in finc b;cc Iiabcl : >< Unde jam ad tc revcrtcns, mcntum crat. Coiivcntus cpiscoporum dccorabaf,
vencrandc Patcr. quem ego credo ctvideo ad nito- omniasuadictaauctorilatedivinanimScripturaruni
rcm a Domino nobis esse provisum, cum domiao approbabaf; et quidquid ex ore ejus proccdebat,
meo tuoque fideli Rodulfo, deprccor et obtestorpcr quodam modo non humanum, sed divinum
quasi
ea qua? tibi data sunlsapiontia? sanct» charismala, d sonabat. Hic in suoquodam tractatuMarlialis veri-
per duloedincm fralerna} charitatis, si quid pofes, talcm tacere non potuil, dicens: « Summus pater
impugna hosfos Domini, fralres allisos refove, nec iste Marlialis in coena omnino sat mystica Christo
perire sinas inopia solatii tui, pro quibus crcdis conviva fuit,ccelestis panis sumens rehquias ;cum-
esse fusumsanguinem Christi. » Eamob rem Odol- que discipulorum collegiapastea surgens tersit,Iai-
ricusabbas SanctiMartialis Lemovicensis,in concilio tus ipsepraebuit linfeamina.Nequeunquam refugit
Lemovicensi dc sancti Martialis aposfolatu, ait se sacra contubernia,absqueThomapiorum extimida
apud monaslerium « sancfi Denedicti pcr plures caterva unus. Quin imocum Christuspeteret coele-
annos artibus imbutumliberalibus » fuisse,tum sci- stia, benedici meruit inter astantium agmina. Nec

scit quid de sancto Marfiale dixerit « pater illius choros laudantium sprevit, sed cum eisdem sancti
loci Abbo tlorenlissimus philosophus, quem multi Spiritustunc suscepit charismata et hnguas raulti-
ve<trum, inipiif, noverunt, et omnidivina et sffiCjji- fidas:quibus subnixus, tandem Petro comiteperve-
lari aucforifato Francia; magistci_famosissimus, et nitAntiochiam, ac dehincurbem Romae.Qua dere-
postmodum gladio persecutoris marfyriocoronatus
licta,pertransivit adCalliam, cujus clara et nobilis
apud Wasconiam. » Scd nihil magisadejuselogium est provincia Aquilania pars magna,ubi perveniens,
facitquam scrnio cujusdam in eadem synodo Le- Gtofius provinciai fit apostolus per cuncta ssecula. »
movicensi habilusin dedicafione sancti Pelri.Hunc Nihil illustrius hoc clogio ad commendalionem
vero sermonem vir magna^ eruditionis Stephanus Abbonisalferri potest.Sedjam tandem adsingularia
Raluzius, qui mihi ejus fragmentum ex ms.codice ejus facta veniamus,posquam coenobii Floriacensis
Colbertino •ommunicavit, Ademari Engolismen- statum, qualis decimo soeculo erat, et abbatum ejus
sis esse suspii-alur. Sic aufcm habet fragmcntuin loci seriemexposuerimus.
islud : 4. Postsanctum Odonem abbafem,qucmFloriaoi

« Perlongum cst tot palrum rata festimonia de collapsam dis^ijillnam re.sUlmsse superius vidimus
medium deducere.
ejus {id est sancli Martialis). .,a.d in ipsius actis,Floi'iacum rexit abanno9i2 A^i-cheni-
Unum famenex pris-^isauctoribuspupcr hoc memo- baldus scu Ercam boldu s, qui Oswaldum ex AngTia
rassc satissil; illuin certe nominafissimumpatrem, istliuc profectum nionasfica veste iiiduit, ex sancti
cui in pastorali regimine ille totius scientiaj vir Oswaldi Vita. Goslinus TuIIi Leucorum episcopus
gravisqueaucloritafis successit archicpiscopusBitu- Floriacum venit, et regulam cum accurato vivendi
rioeusis,orlhodoxa' fidei defensorem,catholicai pie- genere accepit abhoc abbate:qui etiam sancto Ca-
latis cultorem, bcne nostis, et si non visu,scd au- droa; monasticumhabitumdedit;itemque«reguIam
dilu. Jam enim longe ante nos pra'ccssit,martyrio
D monasficam in monasteriosancli Remigii apudRe-
coronatus, sanguine fusoab impiispassus;ad cujus mos constituens ibi abbatem Hincmarum
restituit,
sepulcrurn jam clarcre audivimus miracula, vero- ejusdcm monachum,»testeFrodoardo in Hislo-
loci
ruinteslimonio comprobata:cujusmartyrium efiam riicRcmcnsis lib ix,cap. 32. Idem praistitit in Car-
in pluribus Ecclesiis morc sanctorum marlyrum iiutcnsi sancti Pclri coinobio Wlfaldus ejussucces-
solemniler celebratur. In quo martyrc tantum do- sor,duodecim monachiscumAlveoabbaleeomissis,
miciliura sapientia sibi collocaverat,ut, sui temporis laudatusin De Vita sancti O^donis, cap.2. Sub
lib. ii

eruditi quanquam iiinumeri llorercnt,pra; omnifjus bis duobus Drogo monachus, postca eremita
vixit
lamcn ainlorilas ojus maximc duoerofur, ita ut in pictatc insignis, lcsto Aimoino in lib. Dc miraculis i

tota Calliacl (iorniania alquo AnglDrunigenfo diaiii sancti Boiicdioti, cap. 4. Wfaldo in sedom Carnu-
illic ipioquo famosissimus liabcbalurjdo quacunque tensem assumpto succcssit Hiohiirdiis ab jiiiimji^^^,
ventilarctur ipKcstioue, si quis audissc se diceret ab cujus tempore, id est anno974,FIoriaceiise mona-
illoilormilii)iioiii,iiiliilpliisaiiotorilafi^ri;qiiirorofiir; storiiim inooinlio ouiinaKiavit, oxAimoino, ab oo
jiidioalialiir ab omiiibu:> ratum Chse quod ab ore inlra Iriennium instauraf um.Richardi temporeAda-
 »

379 S. ABBO FLORIACENSIS ABBAS. 380

lelmus miles heato Benedicto insirjnem curcem «r-Aw^erum repcriatur.Scripta autem est epistola aiuio
genteam, vuUu yiontriSnlvalnris insculplnm,c,o\\Q.c^%\l, 996, ut V. c. Stephanus BaluziuSjqui eam in.Miscel-
cum quodam pracdio pagi Senonici,nomine Villari, laneorum tomo I publicijuris fecit, recte adnota-
pro remedio animse senioris sui incliti Francorum vit, nempe ipso annoquoGregorius Joanni,Bonifa-
ducis Hugonis, pro genitore suo Rotberto et genitrice cio pseudopapa exstincto, sufTectus est. Sic autcm
sua Berta: aique Bachardo consobrino, aliisque pro- incipit:
pinquis suis et amicis. Litteris subscribunt post « Facundiai praerogativa cum vita^, merito et sa-
Adaltelmum et Burchardum //1/(70 dux Francorum, pienli.T, doctrina mirabiliter intonanti domno L.
Ode comes, Albericus, Emmo, Droco, Anselinus, sancti Bonifacii charissimorum charissimo ahhati,
Gualterius, Erveus. Gualterius et alter Walterius, Floriacensiscajnohii humilis abbas Abho, Spirilura
Hugo,Corbo, Gausbcrtus, Rotrocus, Adela comitis- Domini,qui replevil orbem terrarum, replereillius
sa, Milocomes filius ejus. Actum Parisii in nobilium ipsius scicntiam et inteilectum. Charitas, quaj est
convcntu publico, vr Idus Septemb. anno 21 gloriosi vinculum perfectionis, dumnosambos Remis posi-
regis Lotharii, indict. iii, id est anno Cbristi 975. tos conglulinaret labiis privataj colloculionis, tot
Richardo Abbati (Aimoini verha sunt) Amalbertus oratorios rivos,tantos sanctae Scripturae favos houo
successit,qui benignus natura, benignior etium exstitit B zelo fulminea lingua vestra eructavit coram et se-
humilitatis sibi insitx magnitudinc. Ab eo Aimoinus creto, ut exclamans compellar dicere: Diffusa est
habitum religionis in tenera fetate se accepissc tesla- gratia in labiis tuis, etc. Inter familiaria verborura
tur: Amalbertumexcepit Oilboldus, cujustempore nostrorum arcana distillavit auribus nostris unura
ArnuIfus,eo nominesecundusAurelianorum episco- quoddam eloquiumvestra magnificentia, quod non
pus, Floriaccnses, ob subjectionem quam ab eis minus adimplere,si Deus voluerit, satago, quam vi-
exigebat, plurimum vexavit, ut mox exponemus, tam perpetuam mercari ex voto. Pretiosarum reli
Denique Oilb_ol d"s qmio 988j;iir,cessorem habui t quiarum sancti PatrisBenedicti insignia postulastis
Abhonem,quem prae manibus habemus. De eo ita vobis dirigi, eo quod indubitatum penitus esset san-
Aimoinus in lih. 11 De miraculis sancti Benedicti, ctissimamipsiuscorporis praesentiam a nobis reti-
cap.l: (dgitur Oilholdoabbate inChristoquiescente, neri ideoque velle enixius in honore illius orato-
;

Abbo Deo et hominibus vir amabilis, a fratrihus, rium construi, itemque nobis de sancto Bonifacio,
Hugone annuenterege,electus, ingradum successit aut de sacris artubus caelerorum sanctorum nobis
inonastici regiminis. Qui prajcedente hunc quo haec eadem recompensari. Adjecit insuper vestra incom-
scribimus anno, qui incarnatione Domini
fuit ah parahilis bonitas quod, si nos urgeret super re do
™;ii«„:™.,„ 1..
millesimus quartus, . ;~
;„ir„„^t:i f;j:_*J
in Vasconiaepartibus a perfidis
_ .••
mesticaaliquavoluntas corroborarenostra privile-
•. • . i . •

illius nationis hominibus,nobis praesentihus, inno- gia perRomanaeauctoritatisstylumapostolicum,vos

centeroccisus,martyrii sanguinelaureatus,adregna in omnibus et per omnia nostri fore fidelissimum
estaeterna a Christo vocatus. In cujus diebus res collahoratorem. Ilaec autem omnia perficere voti
mirabiles perpraeeminentissimum patrem nostrum erat, quandomagnificaprincipisapostolorummem-
Benedictum abomnipotente Dominopatratas...di- hra supplex adii ; sed Romanam Ecclesiam digno
gerimus stylo.» P^ost^bbc^^m-ycrQ^ FJQriacensibus viduatnm pastore, heu proh dolor ! olfendi. Vestra
praefectus est Gauzlinjj s, Francorum
nobilissimi autem absentia, profileor, ita affectus sum sicut
principis filius manzer, ut lequitur Ademarus in soIet"affici fetusgallinae conquerens raucis vocibus
ChroAicopag. 172, id esispurius, » apuero in sancti ahstractum esse unicum matris suae praesidium.
Benedicti coenohioenutritus,» quem repugnantibus Nuper autem audivi nuntium, quod me laetificavit
oh natales monacbis abhatem,et posteaBituricensi- super aurum et topazium: erectum esse apostolicum
bus item reclamantibus archiepiscopum Rothertus decus per quemdam imperialis sanguinis virum,
rex imposuit. Deeo intelligendum est initium supe- totum virtutibus
compositum. Vester et sapientia
rioris scrmonis de Ahhone. Gauzlini successoresD veroreditusintonuitmentinostrae,veIutparadisiacae
ahbates enumerat Tortarius monachus in lihro De revcrsionis ineiTabilis concentus. Nunc igitur, sicut
miraculis sancti Benedicti. locuti sumus ad invicem, et haec epistola vestris
5 Duplicem Ahbonis Romam profectionemcom- aspectibus se proesentat, per hossancti palris nostri
momoratAimoinus in libri sequentis cap.ll : unam Benedicti monachos audire placeat, et audita perfi-
ad Joannempapam XV, alteram ad Gregorium V. cere,velut promisistis,cum summa fide et devotione.
Joannem Simoniacae labis notat Aimoinus. Verum Ipse autem idem spiritus, qui inspiravit omnis elo-
Baronius, in addendis ad annum 992 post tomum quentia^florem Gregorium, iuspiret hujus sua; san-
XII,non inJoannempontificem,sedin Crescentium ctoe Romanoe Ecclesia^ venerabilem apostolicum,vo-
ipsipapaedominantem in Urbetyrannum id crimi- bisque concedatut silis cidem ipsi dulcissimus a se-
uisconvertendum esse contendit. Quidquidsit,Abbo cretis, ad consolidaudam dejectioncm apostolicfiB
ipse in epistolaad L. abhatem Fuldensem.de prima auctoritalis. Valete.
sua profectioneAimoino attestatur.Quis sit iste L. Ci.Tria inhis litlcrisobservanda voniunt : Priinum
Fiildensis .ihbas, nondtimaddiscere potui,cum mil- csl,reliqiiias sancli BtMicdicti pclilas fuisso a Flo-
lu3 ab L. littera incipicns per idtemporis apud Bro- riaco, ubi corpus ejus residcre otiam Gormanis
581 PR0C*:MIA. — VITA S. ARBONIS. — OBSERV. PR^VIiE. m
tunc persuasum cral. AUerumest primum Abbonis j^ bat, in potcstate ipsorum vocabulo Everam, quod
itcr Romam, cujus sedem diijno pn>!tore viduafam antca nuUus unquam
facerat; misi filium raeum
fuisse conqueritur. Tertiumelectio GregoriipapajV Rotbertumregemadipsam, utcam sub defensionc
ex stirpe imperiali,de quoita Chroniron Saxonicum et munilione noslra revocaret, ut nullus suoruni,
ms. ad annumOOd: « Joannes papa intcrim obiil. vel servusveniber,iiicaaUquid pra?sumerettolIere;
Unde rex Otto, in Ilalia jani positu^, rumore inci- quod et ipse haud sognitcr exsecutus cst. Interca
tatus, pra?missis quibusdam principibus, publico orta contentioncOdonis comitis adversus mc, inter
consensu et electione fecit ordinari aposloiicum, ca^teros necessarios et fideles nostros, quos in ap-
suum nepotem Brunonem,Ottonisfliium, quimar- paralu nostro commovimus,ctiam Arnulfuraepisco-
cam Vcronensem scrvabat, iniposilo nomine Grc- pum Aureliancnsem in adjutorium nostrum pra;mo-
gorii. » nuimus. Qua de causa petiit ut praedicto Arnulfo
7. Ad hunc itaquc Gregorium a Rotberlo rcgc nepoti suo redderemus consuetudincs, sicut prius
missus est Abbo. « Pra»cipua vero, iuquit Aimoinus ipse,Iicet violenter, tenuerat. Quem olfendere pro
infra in ejus Vita, < earum pro quibusdireclus est suo scrvitio nolens, evocans pra^dictum abbatem,
causarum luTffuilrquiaArnulfus, Remorum archi- rogavi ut xxx modios vini in vindemiis solveretde
episcopus, absque jusla audicnlia sede sua privatus B ipsa poteslate ipsi Arnulfo, quandiu viveret episco-
custiodia^quefueratmancipatus.ObhocGregorius... pusavunculus ejus, pro salvamento nostro, ea ra-
toti Francorum anathema se invecturura
regno tione ut nullus suorum, servus vel liber, inibi am-
comrainatusest. » Intcrim dum Abbo publicam rcm plius exquireret. Post mortera vero ejus nec ipse
sedulo exsequitur, de privalis etiam monastcriisui Arnulfus, noc aliquis successorura suorura, vel hoc
coramodis cogilans a ponlifice privilegium impc- ipsum, vel aliud aliquid in ipsapolestale requirere
travit, cujussummum Aimoinus refert. audeat, aut in ea ingrediaut tollere ullerius quid-
8. Ex hac maxime legatione intelligitur (juanla quam prsnsumat.Ob rei ergo firmitatera et notitiam,
fuerit apud regom Abbonis aucloritds;quod eliam hoc immunitatis nostrffiproeceptum pro ipsa causa
liquido palct cx libcra increpatione Rolberto regi praidicto loco feci et nianu propria subterfirmavi
factaobejus copulamcum Berthaejusdemmet con- et filio meoRotberto regi firmare feci, et annuli raei
sanguinea Abbonis factum comparat
et affini. IIoc impressione signavi, ut nulla unquamulterius per-
Helgaudusin VitaRolberti cumfacto Xathanis pro- sona, episcopus,abbas,'dux, comes, vicecomes vi-

phetae, aitque, ut David ab isto correptus est, sic carius, telonearius, vel quilibet publicus exactor.
i(istumoequc per domnum et venerabilem Abbo- p pro aliquare exigenda nostris et futuristeraporibus
nem,Floriacensium a Deo prfficlectum abbatem, inearaiugredi vfaleat^velaliquid exigerepraesumat;
nunc, Christi favente gratia, miraculis coruscum, sedliceat abbati et congregationi prajdicti loci, sub
spreta mortis formidine dure increpatum privatim imraunitatis nostrai defensionem, ip.sarapossessio-
et publice.Cujus sancti viri increpatio tandiupers- neraquietoordinepossidere:etsicutca)ter8eresprae"
tititdonecrexmitissirausreatura suum agnoscerct, dicti lociperprsecepta antecessorum noslrorumre-
et,quam raale sibi copulaverat,raulierem prorsus de- gum Francorum munitai etdefensa; perseverant,ita
relinqueret, et peccati maculam grata Deo satisfa- ethaic praesenti auctoritatepraecepti nostricommu-
tione diluerct. » Eadem auctoritas intclligitur ex nitaetirrevocatapermaneatpro animaemeae etfilii

coUectaneo canonum Ilugoni et Rotbcrlo rogibus raoieleeraosynaet stabilitate imperii nostri perpe-
porrecto, « in quibusfet vestri, inquit, ministerii tua.Actum Parisius civitate publice, anno Dominicae
sumraara expressi,et qualiter vobis fidem servare incafnationis993, indictione vi,anno vn, regnante
debeant optimalesregni nontacui. » CoUectaneura gloriosissirao rege Hugone et inclyto filio ejus Rot-
istud habes in tomo II Analectorum. Quanti Abbo- bcrto. Signum gloriosissimi Hugonis regis. Signum
nem feceritllugorex, manifestum facit diploma ab Rotherti incbjti regis.
ipso concessum,excujusautographuillud cruimus, D 9. Is dc quo agitur hoc loco Arnulfus episcopus
prout sequitur. Aurelianensis, ipse est qui cum Abbone nostro
"In nomine sanctfoetindividuaeTrinilatis, Ilugo, graves simultateshabuit, et adversus eura stetit in

gratiaDei, Francorum rex. Mos et consuetudo re- causa Arnulfi, archiepiscopi Remensis, in synodo.
gum pr.'cdecessorum nostrorum semper exstitit ut Sed intcrestAurelianensium pcrsaeculum x episco-
ecclesias Dci subiimarent, et justis petitionibus porum scriemhicrepraesentare,quoniara ineditis,
servorum Dei clementer faverent, et oppressiones etiam apud Sausseyum, minus accurata est. Eam
eorum bcnigne sublevarent,ut Dcuni propitium ha- repetemus, proecipue ex Letaldo Miciacensi mona-
berent,cuju3 amore id fecissent. Ihijus rci gratia, cho, in lib. De miraculis sancti Maximini abbatis,
auditis clamoribus venerabilis Abbonis, abbatis vulgato in saiculo i. Agius Aurelianis praefuit
monasterii sanctae Marias sancti F^etri et sancti regnantc CaroloCalvo, succcssorcra sortitus Wal-
BenedictiFl()riacensis,et monachorumsubeodegcn- teriiim. Post Waltorium Trohannus Berno, Ansel-
tium, nostram prfi-sontiarn adounlium, pro inalis miis. Tlioodoriciis (/iirttnor annis, Ermentheus,ct Er-
consuetndiiiibiis ot assiduis rapiiiis, (jiwis Ariiiilfus nulfiis//7w;'7'(v[)()iilili(aliirarcxoro.Ih'nc(!xLctaldo.
do Castro Kioia-nomine advocatict vioarii accipie- Ernulfus seuArnulius istesedcm iniit anno963.ut
383 S. AHBO FLORIACENSIS ABBAS. 385

patetex diplomalellugonis ducis, cognomenloMa- Aapud Labbeum, col. 771, ubi Abbo <' monachos
abbatiam sancti Joannis
gni,ecclesia3 Aureliancnsi sancti Dionysii et cff-tcros familiaresilloriim contra
suburbanam restiluentis anno Domini 975, indict. episcopos concitasse >> dicilur.Id enim faclum con-
ni,episcopoArnuIfo,fmrt0 5M27'"'*^'2«^«<M'5xn.Diploma- slat a laicis prwsentibus, quorum maximc intererat
ti sa\)S,cv\\)\xn[.Iiugn dux et Rothcrtus filim ejus,Gauf- decimas sibi asserere. IIoc Abbonis Apologeticura
fredus comes et Fulco filius cjus, Henricus comes, cum aliisejus epistolis typisregiis nuper editum est
Wautemis comes, Walterius el Radulfus filius ejtis, cura illustrissimiClaudii Pelelerii, regniadministri.
atque Burchardus comes, cum Burchardo hujus rei Huc spectare videtur Gcrberti (Cuesmi, t. II, pag.
amanuensi. Evm\][o seu Arnulfo successit Manasses, 836) quffidam epistola ad Arnulfum Aurelianensem
quisynodoSenonensi anno 981 in interfuit.Huicat- episcopum, ubi monachos sancli Dionysii sacris in-
terumArnolfumSausseyo aliisque ignoratum admit- terdictos dicit, forsan ob illas turbas.
tere necesse est, cum nempe de quo in superiori Sed tandem ad Abbonis morlem veniendum
12.
diplomate mentio facta est.De hoc secundo Arniilfo est, « anno millesimo
qufp accidit, tcstc Aimoino,
Aimoinus agit in fine libri i, De miraculis sancti quarto, indictione secunda, die mensis Novembris
BenedicLi,refertque miraculum ipsius Arnulfiocca- decimo tertio. Martyrizalum » dicit Aimoinus, qui
sione factum,temporeOilboldiabbatis quiregimen B a Regulaj oppidi incolis tumultuantibus caesus est,
ccenobii Floriacensis Abboni morte resignavit, sub non amonachis, ut quidamfabulantur martyriza- ;

annum 988. Aimoini verba haec sunt ex cap. 19 : tum, inquam, dicit pro moreilllorum temporum ;

« ArnulfusAurelianorum episcopus,aliassanebonus quibus' temporibus si quis piam ac innocenlem

et ecclesiasticas regulas scientia et opere optime vitam ducens necaretur, pro martyre habebatur,
servans, nunquamad purumprailatoshujus Floria- ut alias non semel observavimus. Eodem modo lo-
censis loci dilexit, ideo quam maxime quod illi, quuntur auctores Aimoini eequales et suppares:
ditioni solum modo parentesregia^, subjectionem, Glaber in lib. iii, cap. 4 « His ita gestis, contigit ut
:

qua ipse ultramodum delectabatur, nequaquam ei venerabilis Abbo, pater monasterii sancti Bene-
ad ipsius voluntatis dependerent nutum. Quadere dicti,Floriacensiscognominati,gratiapropugnandse
vineassancti Benedicti,in suburbano Aurelianensis religionis monasticse in provinciam transiret meri-
urbis, in loco qui Boaria dicitur, sitas, ut sui eas dianorum Wasconum. Cumque illuc deveniens in
pervaderent satellites assensum prsebuit, » etc. quodam morareturcoenobio, ibiquemore solitoea
Laudabilis hoc loco Aimoini modestia et «quitas, quffi Dei sunt sedulo exerceret, nimio a cunctisve-
qui absque felle scripserit de Arnulfo episcopo, a nerabatur affectu. Acciditigilurdie quadam, ut, in
quo Abbonemindignaperlulisse,imo ab ejus
scirct atrioejusdemcoenobii,exardescentibusquorumdam
satellitibus contumeHaset injurias. litigiosorumirarum stimulis, nimium acerorjretur
10. Sed quoe qualisve fuerit ista subjectio quam tumultus;dumquevirreverentissimus,praedJctusvi-
Arnulfus a Floriacensibus exigebat, dispiciendum delicet Abbo,comperiens,ad cumdem tumoltumse-
est. Duplicem monasteriorum adversus episcopos sedandumpugillaresgercnsinmanibustabeliascura
subjectionemab episcopis exigi olim solitam inve- stylo processisset unus e vulgo, afflalus spiritu
;

uio unan],quaabl)asrecens ordinatusepiscoposuo

: diabolico, irruens in eum, cjusque latuslancea per-
solemnem rebusspiritalibussubjectionem profi-
in forans, Christi martyrem fecit, qui etiam, ut fer-
tebatur; alleram, qua monasteria in rebus tempo- tur,paulo post arreptus a da^mone, miserabiliter
ralibus nonregia?, sed episcopi dicecesani auctori- vitam finiviL Corpus vcro proedicti patris, tamsui
tati et ditioni obnoxia erant. De hac duplici subje- quam ceeteri (juique fidclcs ejusdemprovincia^ho-
ctione aptior visus est disserendi locus in praefa- norifice ibi sepelierunt ; ubi etiam ad laudem sui
tione ad hunctomum,ubi hoc Abbonis cum Arnulfo nominis perplurapostmodumDominuslargitus est
negotium expendimus. hominibusbeneficia.» Et in ChronicoAndegavensi
11. Sed aliud non minoris invidire negotiuniAb- D apud Labbeum, in tomo I BibliothecEe, pag. 286
boneui soUicitavit, nempe controversia decimis, <i Anno lOOi domnus Ablio martyrizatus est in
agitata in synodo Dionysiana piope Parisios. Has Aquitania, in monastcrio ad Regulam, prope Cas-
episcopi non solum laicis, sed etiam monachisau- sinogilum palatium quondam regium, qui cyclos
ferre volebant. Restitit pro monachis Abbo sed ; XIX scripsit : » Odolrico abbati in concilio Lcnio-
laici in episcopos impelu facto, vix ac ne vix qui- vicensi jam laudato, marlyrio coronatus» in \Va-
dem ab eorum percussione tempcrarunt.Ejus facti sconia dicitur, nempe in pago Burdegalensi, qui
invidia refusa est in Abbonemper Arniilfum Aurc- tunc ad ducatum Wasconia^ pcrtinebat. Ademarus
lianensem ipsi infestum ub Abboipsc Apologetico
; in Chronico : Abbo venions ad sanclum Petrum
sc purgare coactus fuerit aptid regcs Hugonem et Regulatcnsis ecclesia"', qua^ ost possessio sancti Be-
Rotbertum, quorum principatii, id cst anle an- nodicli F^'ancorum caMiobii, ibi tiiniullu Vasco-
num 998, Ih-ec synodiis habiia ost, ut fiise doscri- nico occisus ost, ibicjiio sopulliis miraculis clarc-
bil Aimoinus in scqucnlis Vitu^ cap. 9, ex qiio uno scoro ctvpit. Virga ejus pastoralisromissaoslFrau-
istius syiiodinotiliam accepimus. FalliUirquisqiiis oiam. Bernardus Wasconi.odiix nocom lanti viridc
est auctor schcdiasmatis in tomo IX Concilioriim iiil(>rfo(ioribus punivit,alios su^^poudio, alios flani-
38^ PROOEMIA. - VITA S. ABBOxNIS. — OBSERV. PR.EVI^. 38G

niis Iradcns, et omnem illius possessioiiem Regu- A. censis ;

» el in alio : « Id. Abbonis abbatis ctmar-
lalensem, qua» aule in lilo invadentium erat, sinc tyris IV lectionum.» Hactenus ejus officium agitur
liledchinc monacbis Francis sancli Bcncdicti para- in coenobio Floriaoensi et in Regulensi, ubi ejus
vit vindicandam. » In Nccrologio Silviniacensi no- corpus asservatur.
talur Idib. .Novcmb. depositio domni Abboni ab-
'.
tO. Quod altinct ad Rcgukc [/fl/?c'o/c'] prioratum,
batis. .
auctorcm habct Gumbaldum Burdegalcnsem epi-
13. Exslat in tomo primo Miscellaneorum Balu- scopum el Wijlelmum Sancii ducem Wasconum
zianorum encyclica epistoia monacborum Floria- ejus fralrcm quoruni liac de re instrumcnlum
;

censiumde ccedeejusdem Abbonis, quam epistolam typis editum cstio tomo II Bibliotheca» novte Lab-
huc Iranscribere non pigebit. beanoe, pag. 543. Situm dicitur « in partibus Vas-
« Universis abbalibusChristiqueridelibus,quo(juo coniic, in pago AHardensi, supra ripam Garonnae
locorumbabitantibus, Floriaceusisconciola dejecla flurainis, » nempe decem leucis" supra Burdega-
et patre viduata.Fletu pene absorptis , dolore con- lam. Datum est instrumentum « anno 977, indict.
tritis, manum porriirite spiritalis auxiiii, patres V, » in gratiam Richardi abbatis monaslerii FIo-
sanctissimi, pcr atiectum fraterncE charitatis.Pane riacensis, cui iste locus jam inde addictus est »,
mrrroris potuque amaritudinis cibati, vestris ora- Bantiquitus dictus Squirs, modernis temporibus
lionibusmereamiu' recreari,quorum cythara Ifeti- Regula. » Huic chartai apud Labbeum subjectK
tiiP versa estin luclum mceslitia?, ((uorum organum sunt « consuetudincs occlesicjc de Regula, » quas
luctuose sonat lamcntum, etjocunditas vocem tan- interstatutum cst ut « nemo cullellum, enscm,lan-
lummodo llcntiiim Peivonit gladius dolorisusquc ceam, spiculum,securim,besogium, neque gladium
ad aiiirnam,duin dcploramusprosancta! religionis in contentione trahat. » Quod statutum videtur oc-
studiodomnuraet abbatera nostrum Abbonera ex- casione ca?dis Abbonis qui lancea confossus in con-
cessisse a sa?culo, coronalum martyrio, qui Wasco- tentione est. Subsislit prioratus Regula^, etiam
num gladiis felix promeruil feliciterbealorummar- nunc convcntualis sub congregalione sanctiMauri.
tyrumsociusfieri. Cujusanimaiconlagiavestraora- 17. Restat paucis agendum de Abbonis scriptis,
abstergat,qui vestriamator, omniumqueChristi qute magnam partem exciderunt. Varia enumerat
lio

servientium verus semper exstitit dilector. Nobis

l
Aimoinus in scquenli libello, nempe de syllogismis,
quoquc, quos orphanos icliqiiit, fralernis snccur- de compoto, dc soiis, lunai ac planctarum cursu,
ritc volis ct Deuiii oinnipoteiitem piacatc oratio- in cap. 3, coUcctancum ex Patribus, quod tempore
niim hostiis, ut dignetur sua gratia grcgenri deca- suo Floriaci reperiri non potuisse, utpot e ab exte-
pitalum et pio patre orbalum consolari. Obiit Idi- ris subreplum, aitAimoinns incap. 7. Ethocputo
bus Novembris, die natalis sancti Brici. » esse collcctaneum canonum, quod ex codice ms.
14. Aniiuin ejus mortis signat ex Sigcbcrlo Ba- sancti Marlialis apud Lemovicasanobis editum est
ronius terlium post millesimum, cum libellum de in tomo II Analectorum. Ad ha^c Apologeticum
Abbonis vita per Aimoinum nondura vidisset. Sed scripsit Abbo ad Hugonem et Rotbertum, cujus
postea edito per Joannem a Bosco isto libcllo,in quo operis fragmenta refert Aimoinus in cap. 8 et 9.
Incarnationis annus qaartus et indictio secunda Varias item commemorat, nempe
ejus epistolas
diserte exprimuntur, ita rem componerc sibi visus duas ad Bernardum abbatem Belliloccnsem in
est ut diceret annum ab Incarnatione numerasse cap, 10 unam ad Gregorium V in cap. 12, aliam
;

Aimoinum indictionemsecundam a Septembri,

et ad Odilonem abbatem Cluniacensem, cap. 13, ubi,
cum Sigebertus annura a Nativitate, qua? novem praiter acrostychos versus ad Ottonem tertium
mensibus Inoarnatione posterior est^ computasset. impcratorem, memoratur cjusdem Abbonis opus
At pace tanti viri dixerim, Aimoino annos Incarna- De paschalibus cyclis, Floriacensibus suis nuncu-
tionis iion alios cssc quam vulgatos a Nativilatc; palum, quod sane ipsum apud Bedam vulgatum
corrigendumque calculum Sigeberti, imo ejus in- est ante Dionysii cyclos cum prajfationc, in qua
lerpolatoris (iiam apud Mira;um alio cbaractere mentionem facit « de transitu sanctissimi patris
cxpressa esl, Abbonis caides, qni annum tcrtium Bcncdicli, quod Aimoinus ibidem noiat. Aliai
»

pru quarto posuit. dua; cjubdemargumenli epistola^abipsomet Abbo-

li». Mirum est quam cito Abbonis cullusreceptus ne scriptai exslant in tomo III Analectorum. Ilis ad-
sit in rcbus sacris, adeo ut tcnipore Lemovicensis jungcnda cstejusdem epistola ad L. abbalem Ful-
concilii, id est aniio 1031, ejus « martyrium etiain dciiscm, a clarissinio Baluzio imprcssa iii toino II
in pluribus ecclesiis inore sanctorum martyrum Miscellaneorum, cujus cpistolu'. fragiiicntum rela-

solemniler celebraretur, » ut conslat ex sermone tum estsupra, num. 5.PapyriusMassonus codicem

tunc habito, cujus fragmcnlum supra, iium. 3, re- vidcrat Abbonis epistolas contincntem, qui codex
tulimus. Uiidc iii Kalciidario Floriaccnsi perve- is ipse cst cx quo nonnullin Abbonis epistolai cura

tustu h;cc sccunda inanu scripta leguiilur « Id. : ejus Apologcticonupcr, uti Jaiii observaviinus,edi-
Novem., in Vasconia, apud monasterium quod di- ta-, suiit. Jam taiidcin Aimoiiii de Abbone libcllum
cilur Squirs, passio hcati Abbonis abbalis Floria- vidcamus, cujus hic tilulus cst in codicc ms ;
 S. ABBO FLORIACENSIS ABBAS. 388

INCIPIT
EPISTOL/L AIMOINI FLORIACENSIS MONACHI
AD HERVEUM S. MARTINI THESAURARIUM

De vita et martyrio sancti Ahlonis alhatis Floriaci ccenobii.

Reverentissimse viloe viro domno Herveo (1) cle- A curam superfluum videturrep]icare,cum cortstet id
Aimoinus
rico, sancti pontificis Martini thesaurario, tuam benevolam liaud unquam oblivisci mentem.
monachorumbeati patrisBenedicti.sensu minimus, Unde,manusancta; pulsatus charitatis, quia vel ab
indeficientcm seternae vitaj thesaurum. ipso es dilectus, veiipsum tua probatur dilexisse
Quia superni gratiaRedemptoris tuam,amantis- devotio, una dierum meam admonere dignatus es
sime domne, sibi vitam pudicam elegit ac placabi- parvilatem uti vitam ejus, seu quo ordine ad mar-
lera nos omnes, quibus tua benignitas cordi est,
; tyrium pervenerit, litteris mandare ad multorum

gaudio gaudemus non modico. Reminiscimurenim studerem utilitatem. Verum ego, intelligens hoc
jucundam tuae pueritiee indolem,quam lenis sodali- opus multorum displicere animis,tamen tuai dilec-
bus,quam grata majoribus, ac fquod magis cst) tioni, qu» milii a puero scmperdulcis fuit, parere

quam placita Deo fuerit ac sanctis om.i ibus. Tua gliscens, inerti licet sermoue,imperata studui pci"-

quoque sanctitas memorem se fore ostendit bono- ficere. Et floccipendens linguas derogantium, ad

rum quse in hoc sacro Floriacensi cienobio vidit, orationis tuoB, quam Deo beneplacitamnovi,confu-
sive audivit, excmplorum. Duniquc, quibus modis gio auxilium,ut, tuo intervenlu, ejus misericordia
altioris vita? vias incedat, quotidic comminiscitur. pro hoc opere mihi conferat gaudia ffiterna, prse-

prajceptorumacassiduse admonitionisnutritorissui
B stantc Doniino nostro Jcsu Christo, qui cum Deo
sancti patris nostri Abbonis haud segniter recorda- Patre, etc.
tur.Cujus erga tuam dapsilitatem sedulse dilectionis

INGIPIT PR^FATIO VIT.E VEL MARTYRII SANGTI ABBONIS ABBATIS.

Antiquse gentilitati id quondam fuit studii ut assidue dediti sunt, non Deo, sed daemonibus ser-
eorum quos unice dilexissent facta,etiam inhonesta, vire probantur.Quod vero non diu poenistortusest,
memorialibusmandarentlitteris, etpro illorumbe- nullaglorise ejus vel laudi danina infert, cumcons-
ne gestis laudes suis referrent diis. Nobis vero, qui tel quosdam martyrum,soIa nominisChristi confes-

per Christi gratiam eorum evasimus errorem, idem sione,etiam absque baptismi perceptione, proprio
quidem studium,sed dissimili intentione,est haben- per solamcapitalemsententiam perfusossanguine,
dum; ut scilicet sanctorum vitasPatrum,ac marly- regna coelestia meruisse. Sin autem quispiam id-
rum pandamus scriptis post nos
victorias nostris circo ei crediderit derogandum quod in vita sua

Verum hoec ipsa ad laudem nostri

venturia sseculis. vix_u,llum mirabile fecerit signum, legat Vitas ex-
rcferamusCreatoris, per quem vel bcnevivere, vel cellentissimorum doctorum Augustini elHieronymi,
coronampotuerunt martyrii percipere.Quapropter el in cisnon prodigia temporalium signorum, quse
unius diiecti domini, sancti videlicet patris nostri faciunt plerumque mali, sed vita; puritatem, doc-
Abbonis, vitam, seuquo ordine perveneritad mar- trina:!salubris eloquentiam,elfidei inveniet laudari

lyrijim,rusticano licet sermone aggrediamur scri- constantiam ; licet hic ter beatus iu vita sua non
bere. Nec oportet quemquam vere „ caruerit miraculorum gloria.His ergo contra oblo-
dubitare eum
martyrem fore, [fuisse],quem conslat pro verilate, quentes, si forte assurrexerint, prtemissis,juvante
qucE Christusest,mortempertulisse; qui,etsinon re- nos Christi gratiaac hujus sancti orationibus, pro-
vocabat homines a cultu idolorum,Iaborabat tameu positum aggrediamur opus.
liberare(quod majus est) a servitute vitiorum;quibu3

INGIPIT LIBER.
Cap. I. Abbo civis Ai(relianensis. Floriaci studct. lum La4us, nvatris Ermengardis exstitit quos qui- ;

S. Bcnedicto traditus. —
Venerabilis igilur Abbo dem non vana tumens et nobilitate superbusalebat
Aurelianensi ortus cst in pago. Cujus patris vocabu- sanguis, sed tamen avis atavisque derivata eos

1) De hoc Herveo lcge dialogum Hugonis archidiacoui Turoncnsis in lomo II Analectorum, a pag,
357, et Glabrum in lib. iii, cop. 4.
389 PROi*:MIA. — VITA S ABHOMS 390
honcslahal, liberlas, qiiodquc omnlbus superexlal tempora, frcquenti meditalione adolescentiffi sat-
causis, liinur Uomini nioribus adornabal lioneslis. agebat reprimere vitia, sciens scriptum: quia«fre-
Talibu-i ergo Abbo ortusparcntibus, in Floriacensi quens meditatio carnis est afflictio.^^^cc/e. XII, 12)
nionasterio scbolae clericorum ecclesise sancti Petri Quamidcirco jugi littcrarumexercitio domarecura-
obseqiienlium traditur litleris imbuendus, divina bat ut spiritui eam scrvire cogerct. Nec tamen, uti
pro certo, ut credimus, id prseordinante providen- a quibusdamjuvenum fleri assolet, ob studium lec-
tia, ut inde primordiasumeret litterarum,ubipost- tionis,intentionem doserebat devola; orationis.Reli-
inodum,plenissime fluenta doctrinai mentibuserat gionis namque propositum monastic8e,quod habitu
propinalurus sapienliam sitientium,redderetque 11- portendebat, idtota mentis devotione diiigcbat.et,
lis, seu corum ,posteris, duplicatum susccpti fc- quasi proquodamIcvamine,postprecum ad Domi-
noris fruelum, a quibus simplicia tantuni accepc- num raissalibamina,hberaliuni artium sumebantur
ratrudimentaelementorum. Erantin eodcmcceno- exercitia,Eratei hocpraecipuumadhsererelateribus
bio duo prcfcelientes viri, quoscarnis affinitas.ma- senum; ct, licetcertishoriscondiscipulorumgaude-
tri ejus propinquos elVocerat unus dicebalur Gun-
: rersocietatcsuorum,incompetentihus('2)temporibu3
boldus, ({ui rolictis hujus steculi nugi3,ob Dei timo- vicinior efficiebalur seniorihus.
rem, habilum monastici susccperat ordinis alter ;
g Cap. III. Magisler scholarum Floriaci. Academias
vocatus esl Chrislianus, qui suh clericali veste lustrat. Scriptaedit. — Cum verojam ad tantae prse-
Christo studcbat deservire, grave sihi formidans fecissetfastigium scientiaj ut aliis quoque percepti
dispendium immincre, si ejus non sequeretur pro talentivalcretdonativum erogare,imhuendis praefl-
posse mandata,a quo nominisetiam proprii ducc- citur scolasticis;quos ille, per aliquot annorum
ret sligmata.Ambo amoris Domini igne ferventes, curricula, lectione simul et cantilena cum tanta
amho inordineprcshyteratus,eumsacriflcio nostrjc crudivit cura, ut palam se gaudere monstraret quod
redemptionis,seipsos quoque Deo in ara immolan- pecuniaesihi creditse lucraaugmcntare valeret. Ve-
Horum itaqueforventi admonitione ge-
tes cordis. rum ipse, adhuc majora gliscens scientiai scrutari
memorati puori Abbonis ipsum ad servien-
nitoros arcana,di vcrsor um adiit sapionlitc officinas locorum
dumCUristo ot sancto patri tradidcrunt Benedicto. ut, quia grammaticie, arithmeticu;,nec non dialecti-
Cap. II. SubW Ifaldo abbate. Cum studiis pietaUm. cai jam ad plenum indaginem attigex^at, caeteras in-
conjunrjit. — Agobat eodem tempore pastoralis genio suopergeretsuperadjicere artes. Quapropter
curam sollicitudinis in hoc sacratissimo Floriacensi Remis ad eosqui philosophiampro-
Parisius alque
loco reverend!ssimusabbas,Wlfaldus vocabulo,Deo quidemin astro-
fitebantur profectus,aIiquantulum
charus et omnipopulo.Huic igitur aparenlibusjam p nomia,sednonquantumcupierat,apudeosprofecit
diclus honae indolis Ahho pucr traditus est,ut ejus IndeAureHanis regressus,musicaeartis dulcedinem,
niagisterioerudilusChristiefficerelurfamulus.Ante quamvis occulte, propter invidos, a quodamclerico
quem cum in convenlufralrum fuissetadductus,ab non paucis redemitnummis. Itaquc quinqueexhis
eoquovocarelurnomineestinquisitus.IUe continuo quas librales vocant, plenissime imbutus artibus,
iQlerroganti responsum dedit Abbonem sc dici asse- sapienliae magnitudine cunctos praeibatcoaetaneos.
ruit. Tum sanctus vir ^VIfaldus, prophelico mox Supererant rhetorica, necnon geometria, quarum
spiritu afflatus,alludcns ad nomen : « Abbo, ait, si plenitudinem etsi non utvoluit attigit, nequaquam
ullima immutetur Iittcra,patrem sonat in Achivo- tamenjejunus ab eisfunditus remansit. Nametde
rum lingua.» Et conversusad puerum « Hincjam, : rhetoricae uhertate facundise Victorinum, quem
'nquil, puerorum dulcissime, talem te Christo exhi- divinae interprcslegis Hieronymus prajceptorem se
be ut dignus inveniaris tui nominis appellatione. An- habuisse glofiatur,legit: ct geometricorum multipli-
nuathoc omnipotons Patcr,aquo omnispaternitas citatem numerorum non mediocritcr agnovit. Sic
in co^lo nominatur ct terra [Ephes. iti, 25), lequc demum, vivaci mentis ingenio haec universa
suafaciat servare praicepta, ut ad gaudiapossis per- strcnue «issecuto^facilis erat eorum operatio.Deni-
venire a-tcrna.» Post hoc dictum, monachicum quc quosdam dialecticorum nodos syllogismorum
j)
ei babilum, facta prius prius per parenlcs
tradidit cnucleatissime cnodavit, conjpotiquevarias etdcle-
solemnitraditione,juxtaquod i:i sarictipalris Benc- ctabiles, sajcularium in morcm tabularum, texuit
dicli contineturdiscretissima inslitutione. Traditus calculationes. De solis quoque ac lunae seu plane-
itaqueschoIis,nullisodaliumvidchaturgravi3.Inerat tarum cursu, a se editasdiputationesscriptoposte-
eicolu.^nbinasimplicitas serpentinae copulata astu-j rorum mandavit notitiae.
tiae, utct por mansuetudinem lehiret benevolos, et Cap. IV. InAnyliam mittitar. Naufragium evadit.
perprovidaementisacumendevitaretsubdolos. Jam Is turn /eviVa.— Inlcrca logatio gentis Anglorum ad
vero littcrariai artis proiunda tanta adhuc puerulus Floriacense venitcoenobium, postulansaliquem sihi
rimabatur instantia, ul a didascalisscmcl auditafir- sapientum concedi virorun.Eadem quippe natio ad
milcrintracordisconderetarcana.Egrcssuspucritiae amorem sancti patris Boncdicti memoratiquc loci

(2) S. Benedictus, in regulae cap. 48, prohibol fratrom ad fratrcm jungi koris incompetentibus, quu
respicit iste locus.
39i S. ARBO FLORIACENSIS ABBAS. 392

duabus ex c;'usis maximc accossit : una quidem, A diei, affuit nuntius naucleri, magna eos ad profici-
quia bcafus papaGrcgorius, missisad cam conver- scendum voce inclamans. Itaque, asccnsa navi,
lcndam fidei Christi pr8edicatoribus,ejusdem diiecti comitantibus aliis octo navibus,
in altum cum
domini Benedicti,regulamobservandam specialius processissent, repente conspiciunt marsuppas et
inculcavit alia quidem, eo quod vir quidam magnae
;
porcipisces in lluctibus ludcre, bala;nas dorsa iu
apud eos nol)ilitatis, O.-waldus (3)vocabulo, spreto modum maximorum tectorum attoUcre.Hajc omma
saaculo, ad serviendum Giiristo, in memorato Flo- indicia immincntis tempestatisesse vir Dei a nautis

riaco conversus est c<'cnobio,ex quo, ob bonto vitaj audiens, ad oralionum recurrit nota prajsidia. Nec
meritum,arege ipsius provinciaj adarchiepiscopa- defuit elfectus ejusprecibus. Denique orta tempc-
tusassumptus gradum, Deo, ac palrono suosancto state,navisin qua homo Christi residebat,cum aliis

Benedicto in regione Anglica construxit monaste- duabus quae illam secutse fuerant, illa;sa ad portum
rium.Exilloitaque cainobio hi fuere legati quos ad perlata, estreliquaj vero sex, simul cum bominibus,
Floriacum advenisse superior retulit sormo.Pra^erat impulsu piscium quassataj, perierunt.
procellis et

per idemtempus sanctaj Floriacensi congregationi Hoc signum per eum Dominus operari dignatus est,
reverendus pater Oylboldus, vir secundum sseculi cum adhuc levitarum fungeretur officio.
dignitatem genere ac moribus clarus, qui, nontam B Gap. V. Rcmesise docet duobus annis. Omnibus
imperiosaauctoritatequam mausueta verborum le- charus. — Tandem, post longos lcrraj ad maris ex-
nitate,abhocbeatoexegit viro Abbone quffitenusad cui'sus, Anglorum intravit fines. Primum itaque
intruendas ejusdem nationis hominum mentes di- omnium Ramcsense sanoti Benodicti adiit coino-
vina atque humana sapientia, qua ipse iusigniter bium; sic enim appellabatur ille locus,quiavenera-
pollebat, ire nonrecusaret. Qui ille, jnssionis haud biliOswaldoillis inpartibus est fundatus.cujus su-
segnisexsecutorfactus, obedientia-sibifamiliaris in- perius mentionem fecimus. In quo, qui abbatis fun-
tuitu, quo miltebatur proficisci non distulit. Et gebatur officio, Germanus dicebatur vocabulo, et
quamvisinvidi ac calumniajcompilatores eideniDei ipse ad tanti gradus bonorem ex hoc sacro Flo-

homini persuadere conarentur abbatem memora- riacensi assumptus monasterio. Ubi dum sanctus
tum,maloaccensum dolo, ipsum trans maria ideo Domini Abboper duorum ferme annorum moratur
vclle dirigere, utnunquam ampliusinde valeret rc- spatium^ aliquosmonachorum scientiaimbuit litle-
dire,ille tamen,de Dci fisus bonitale,ilIud aposloli- rarum. Intra eorumdcm sane spaliumannorum re-
cum semperrevolvebat in cordo: iJiligcntibus Deum gcm adiit Anglorum, ac ejus ducem Hehelguinum
omnia cooperantur in bonum {liom. vn, 28). Verum (4).Scd a regc vcrba tantum,a duce vcro condigna
aliterserem habere ostendit apparatus itineris,qui suse sanclilati suscepit munera,atque in magna apud
magnificus a domnoOylboldoproficiscenti collatus eum, quandiu cum ipso fuit, ost habitus roverentia.
est. Cumque ad Morinos ventum esset, a quibus Pontificum quoque venerabilium, soepe nominati
brevissimus ad Anglos transitus est, per unum Oswaldi, ac beatoe momoria; Dunstani, amica sibi
ferme mensem inlittore resedit,prohibentibus nau- familiaritate usus est. Horum prior Eboi'acensium,
tismareturbidum ingredi.Taedio itaquelongaidefa- sequens Cantuariorum archiepiscopus fuit. In quo-
tigatus mora;, una dierum progressus ad portum, rum vila moribusque sibi bone complacuisse Cbris-
evocatum interrogat nauclerum an tuto marr, ingrc- ti ostenditgratia, eorum tumulosnuncusqucmira-
di possit.Cuinauclerus nunc quidem ncquaquam uti- culorum ilhislrando gloria.Hi in tanta admiratione
le fore dixit; sed, ex aurarumspiramine, se intelli- liunc bcaluni habuere virum, ut in eo retinendo
gere quod non diu prospera abessetnavigatio.Tunc charitativa et, ut ita dictum sit, discordi inler se
virDomini ait: « Si,inquiens,omnipotontiDeo,inter- dissiderent concordia.
venientibus sanctissimi patris nostri Benedicti mo- Cap. VI. Floriucum revocutur. Muneribus dita-
ritis, placet ut egoobaliorumulilitatom hoc trans- tus, et presbijter factus. — Por idem tempus, a vc-
eam pelagus,venturaluccplacidum efficiaturmare, D nerabili abbate suo Oylboldolittcras suscepit, pa-
sin alias summo placuerit Opifici, data die retro- ternai dulcedinis soUicitudine referlas, in quibus
grado calle incipiamrogrodi. «Igitur ad hospitium inlor alia monolur ad sua quantocius reditum
ut
regressus, monachum quemdam, qui legatis se do- malurel, ac desidcranlum se conspeclibus repra?-
ducentibus pra^crat, Riculcum nomino, admonet sentcl. De quibus nos principium el quifdam alia
ut in communeDominum orarent quo,si illi propo- exccrpentes, huic inseruimus volumiui. Hoc ergo
situm non displiceret, iter prosperare dignarot ipsa opistola habebat exordinm o Pra?scienlia Dei
:

si vero id reprobarct, cordibus oorum voluntatem abbas OYi.iioLnis, ot omnis concors palrisRenodicli
ad propriarcdeundi inspirarcl.Quo aiinuente,post congrcgalio,dulcissinio fratri AUBOM,quidquid pater
vespcrtinam synaxim Dco porsolutam, ambo ad lilio,(Iuiiliiuid aniicus amico, Gratiic omnipotcnli

orandum solo prosternuntur.Finitaoratione,quioti Dco,quituoinspiravitcordiutiu Babylonioacaptivi-

membra dederunt; ct ecce, crcpusculo sequcutis lalomemoressesgratissimai Sion.IIosliamjubilalio-

(3) S. Oswaldi acla supcrius rolata habos ad an plura in Actis sancli Oswaldi. Esl ponos nos Ab-
nuni 992, ubi,dc caMiobio Ramescnsi, do quoinfra, l)onis opislola ad Ramcsensos aliosque de rebus
(i) De lioc duce, Ramesensis caMiobii aucloro. ijranimalicalibus.
 393 PROC£MIA. — YITA S. ABBONIS. 395

tisimmolalus.quodpertuaslitlerascor nostrumlse- A quppproprioindigeanlvolumine.Nosinlcrlmaliqua,

tiricatumest,etquod detemaximetimobamiis a me- futuris profulura saiculis, succinctim noslris inse-

moria ot nieiitenostraoxpulit. Vere favus distillans rimus charlio. Nompe post clucidalos, ut prioliha-
sunt labia lua, qiiae distillaveruntvcrborum lluenla, vimus, dialecticos sylloijisrnos, post exaratas coni-

supor mololfavum £rulluri nostro duUia, qua^super juili calculaliones, postsulisac IuiK'oviarum (leola-
aurum ctargontum rocipimus,penosque nos scrva- ratas diiiiensiones, in divinas quoque animum iii-

nius..\.tque post pauca: Quandiu lu, lucerna ardens londit Scripluras ; assumptisquc ex plurimorum
ct lucens, et caHeri quoque soles, domum Domini Patrumaucloritalibussentcntiis, volut prudenlissi-
prudenlise, justitiai et tcmperantioe speculo irra- ma favoscomponens llorihus, inellitum
apis, variis
diastis, f^audehant patros in filiis, hplahatur paler dolloravit opus. Quodlicotad pra^scns non i,G)ro[)e-
noster Bcnedictus in suis aliiinnis, quos ah ipsis rialiir, partim noslrorum nogligentia.partiin exlra-

incunabulisoducavcratpliiIosophia?alimenti3.»Tan- ncorum sul)trac!um cupidilalo, ccrlum lamen est

dem ipse vir Domini Abho, juxta commonitionem idcirco eum excerpsissc quo hahcrct ad manum
honorabilis patris sui Oviboldi, naliva; facicm sta- dcfcnsiones contra pontificcmecclesia? Aurcliancn-
tuens reviserc tolliiris. a momoratis ponlifioihus sis, non rccta quoidam ah eo exigcntem.
optimishonoratur munerihus. Et a venorahiliqui- B C.\p.\lU.Arnulfus cjnicopus ipsi infeslus. Abhc-
dem Dunstano magnifica excepit munia in argento, nis liber apologeticus acl reges. — Dcniquc cumidem
sancto patri pcrferenda Bencdicto; a domno vcro vir Domini paratusesscf ,juxla apostoli praiccptum,
Oswildo, cum gratia prestivieratiis, ctiani cuncta suhdi ctiamomni humaiuTOcreaturcC proplcrneum
eidem graduicons;rua miiiisteria est adeptus. Re- (i Petr. II, 13), intclligens lamcn loco quein regc-
diensigiturmultiplicemsecumadvexitgazain,insuis hat postmodum posse officere, si ei modus suhje-
speciebus dignam continentem significa-
vitae ejus ctionis (7jquosrequirehat ad ipsius libiLiim (lcpcn-
tionem..N'am armilla; torquesque aurea? congruam omni sua recusavit vita, Uiidc
derct, id faccrc in
benefactorum dicforuinve ojus significaverc remu- idcm pontifex,ArnuIfusnominc,animadvertensncc
nerationem vcstes vcrosacerdotales pra-sontisfu-
;
rationenccdivinarum leguin[vcrbis]cuni possecon-
tiira?vegIoriaeportendebantnitorcm Ataurcus calix vinci,altercationc manircsfuin se ciosfeudit inimi-
el numerosum argenti numisma innocentispurita- cum. Quadereactumest uf safcUifes mcinorafpon-
tem vita; ac rutilantis prfCsagiebant eloquii jubar. cumdem virum Dei, Turonis ad fesfivifafom
tificis

Quibus omiiihus, posl suam ad lloridi nominiscoe- sancfiMarfini properantem, noclanferaggrcssigra-

iiohium reversionem, ifa mirifice pollehat ut in vihiisarficercnt confuincliis, qaihusdainobscquiiil-
multorunietquosantcalatueratnotitiamdcveniret liushominihusadncccm usquevulneratis.Quain rom
Cap. VII. Abbus Floriaci creatur. Monitis optimis praifatus anfislcs,cuin in rcliquis actiluis siiis lio-

suos insiruit ; ad siudenflum et scribendum hortatur. iiesfis semper sc doinonsfraref pollcrc nu)rihiis,ne-
Scripta «jus. — Postea factum est ul, vererahiii ad- qiiaquam,uf par crat, indigne fulif; veruin,propfer
Late Oylboldo humanis rebus cxempto communis vulgifaniam,aliquos eorum qui hoc perpcfravcrant
Floriaccnsium clocfio fratrum usqiic perfcrrctur, scelus, quasi prosatisfactionc,utvirgisca'.dcrcnfur,
hunc sibi patrem postulanfium. Pra;erat per idcm antc eum addu.xit.ScdDei servus, perpcndens li;cc

tempus rraiicorum aula; princeps, Ilugo no-

regia; non recfa ficri infonfionc,sinuiIque mcmor Doinini
min^e, qui i:onscnsum prsbere non distulit. Et per Scripturam dicontis: Mi/ii uindictara, ct cgo re-
quamvis, ut in talibus fieri assolel, aliqui ex frafri- tribuam dlora ii, 22', (|ua? olfcrcbantur accipcrc
I
bus hulc electioiii pcrvicacitcr (5) renisi esscnt, noIuit,et, quiavindicfamsumcrepcr senicldisfulit,
lamen plurimorum ct,ut post paluit,saniorisconsiiii uta Domino vindicarefur cmcruit. Etcnim(j[uosdam
priTvaluit auclorifas.Suscepfiiinergo virDeo dignus cx ipsis morfe sabita intcrceplos in Icctulis suis
Abbo f)astoraleofficiuin, ut ille qui quidsuscepisset repertos morfuos, alios in rahiciiicssc vcrsos fania
disponere pro posse
inlelligeret, irreprehensibiliter D vulgantc didicimus. Eniiiivero, ([uia dirficih; (\sL in
satagebat.Monebatcrgosubditos,viLiorumahdicatis prosperis invidia carerc, a qiiihusdaiii aliispriosu-
spiiiis,iii areolis cordium divinarum sercrc aromata libus, nccnon nosfri ordinis viris, videlicet mona-
virtutiim..Jain vero coiitra vifiacariiis jiigeni aiobat chis,([iiosiiuiic nominil)us[jro[)riisdosignare sujicr-
dcbcre liahcri pugnam, omnique industria investi- vaciiiiin iore crediinus, aunulo laccrahafur denfc.
gandum quihusnam arniis quisejus repugnctoble- Qua[)ro|)tcr ad dominos rcrum, inclylos scilicet
clamcntis..VdquodexpL'nduin,pustorafionuiii vota, Erancia; rogos, Iluguncni acejus filiumltulheiiuni,
postjejuniurum virilia(.erlainina,inultuni [^rodesse a ([uibiis, pro sumiiia; aM[uiluafis ;ic voritatis tra-
.(•cnsehat litterariini sfudia, maximi-que dictandi mifc qucin ijise Dei faiiuiliis inulloiise diligensle-
'Cxercilia.Quaruiii iiiso|icrstudiususexi.->tcns,uulluni iicl)at,quam iiiaximeamabafur.Ai)oIogeficuniscri[)-
j
pcne iiitcrmittcbat tempus quin legeret, scribcrct sit librum, cujus hoc cxistit cxordium-:
lidiclarclve. Exst^iid,jnulUi^s(T[ploruin cjus insignia •' S;i'[)e coiitingif ut, diiin niiiiiiis iiisiiigcnfium

(jii l)elia;'.i-uii!r.idi(iiuiio ot tiuiiis iiulo

! consecii- cdifiiiii iii ioiuu II .Viiiiliiiiorinii a p;i;;. :;"is.
I
li^conlcr (li(i;i stipciiiis iii KluLiu saiicLi ,Mai.»Ii {/i Eo/c ()h.ccv;iliu;;c> pr;c, i;is, iiniii. !>, (i jir.o-
ilihalis, pag. 771) toini siqicriuiis. latiuinMi:.
'ij lloc ipsiini csse [lufo colleiiaiiciiiii (•aiioiinin

P.\Tn.)i„ C.\.\.\I.\. 13
 ,

m S. ABBO FLORIACEXSIS ABBAS. 306

calamitafum liorror men'.cm faligat, ipso liorrore A hsereses etiam de oratione [/. desolalionem] Eccle-
iion ea qusp dicerc dcJjuerat turbalus auimus expe- siarum in his dcflens exsurrexisse regionihus, hac
diat ; phantasinate cogilaliouum aliorsum raptus, infcrl : « Cavcat, inquiens, qnicunque vult salvus
quu! tacenda siuit dicat, ac, qiiod est consequens, c^Se, eam, haud dubiequin Ecclesiam, alicujus al-
quaj diccnda taccal.Semperenim summa? Iranquil- tcrius nisi solius Dei posses.sionem credere. Unde
litatisquietem dili,?il qui vcritatisarcanum ratioci- Pclro principi aposlolorum dicilur: Tv. es Petrus,
nando disponcre gestit. Quaproptcr ab ipsis disci- et super hanc petram cMipcabo Ecclesiam mearn
plinarum rudimenlis : « Sicul ccrvus desiderat ad (Matth. XXI, \K). Meam, inquit, non tuam. Et
fontes aquarum, ita dcsidei^at anima mea {Pnal. Christus alibi : Domm mea domus oralionis vocahi-
XLi, 2) » laboriusiiin spiritualispliilosopliiai otium, tur [Maltli. XXI, 13) Psalmista quoque Domum :

cum ad mullorum utilitatcin vertcremin lionestum tumi, Domine, decel sunctitudo [Psal. xcxu, 5). Si

negotium, cum, meis peccalis prcppedienlibiis, eo ergo Ecclesia nonestPelri, cujus eritAul succec- ?
reliclo,quodammodo adsa^culi soUicitudinem sum soresPetri audebuntpotestatemsibi vindicarequam
reductus,qui sub curapastoralis regiminis quotidie non habuit Petrus princeps EccIesiaj?Certe, cha-
sustentor aqua angustia; etpanctribulationis. Cor- rissimi principes, nec catholice vivimus nec calho-
rodit mecaninodcntca-mulorumsupplantatrixcal- Biiee loquiinur, quando illam Ecclesiam dico esse
liditas, circumlatrat advcrsariorum frequens accr- meam,ille alteramdicit esse suam.Ac veluti qua?-
bitas ; nec aliud conlra me immurmuranl,nisiquod dam jumenta, coraparati jumcntis insipicntibus,
monachorum senatum salvum esse velim. Nostrse utrasque aliquando venale* proponimus, proposi-
reipublicffi augmentum qua^sivi, ac cavillalioni insi- tasque ab aliisemere noii formidamus. Est eliara
diantium auctoritalc quavalui contradixi.c ?s'ec abs- alius error gravissimus, quo fertur altarc essc cpi-
condi omnino rnisericordiam et veritatcm a consi- copi,et ccclesiam alterius cujuslibct doniini;cuinex
lio multo {Psal. xxxix, H). » Pro hujusmodi malis domoconsecrataetaltari unumquoddain fiat quod
meo insidiantur sanguini, me succenturiatis inse- dicitur ecclesia, sicutunushomoconstat excorpore
quuntur odiis, adeo ut nec rcgia majestas eos et aiiima. Videte, ccqnissimi principes, quo nos du-
dsterreatquin mcclanculum trucident, si cis locus cit cupiditas, dum rcfrigcscit charitas. »
tempusve arrideat. Unde sedulus in orationibus
C.vp. IX Concilium apud S. Diofiysium de decimis,
meisDominum deprecor utjudiccl et discernatcau-
sam meam solito, homine iniquo et
eripiatque ab
Ahbo apologiainte.rit. — In illis sane dicbus,inmo-
nasterio sancti Dionysii, haud procul a Parisius,
duloso {Psal.\iA\, 1).» Phcreticorum autem in hoc
p concilium aggregatum estquam plurimum cpi.sco-
eodcm Iibrofaciensmentionem,post nonnulla alia,
porum. Qui, cum de fidei puritate, de corrigendis
hrec interserit Omncs, inquicns, baircses ita
:

tam suis quam subditorum pravis moribus serino-

pcrsecuti suntPatrcs nostri ut ,primitus fide exposita
cinari dcbuissciit.ju.xtavulgare provcrl)ium cunctum
explorarent in suis conciliis ne quissentiret contra-
suum scrmoncni ad dcci!iias(8) verterunt ccclcsia-
riumipsis apostolis. Qui rcpcrtus, absque ulla di-
ruin,quas laicis ac Deo servientibus menachis au-
lationc aut ad corpus Ecclcsiaj est rcductus, aut
fcrrc niobti, rcsistente eis in hacre hoc venerabili
usquc ad erroris abrenuntialionem percuisus ana-
Dei cultore AbI)Oue,proniiscuam in se vulgiconci-
thematc,cathoIicaprivatusestcomniunione.Necma-
lavere manuni ortaquc subitoseditione, 'aulusin
gis serpentem, tangere vitaverunt orthodoxi, quam ;

cpiscopos limorirruil, ut, publica statioiie rcliela,

adhicrcrc hujusuiodi lepra cuiitaminalis. Unde in
passim quisque diffugeret. Inter qiios Sewinus Se-
canonibus prohibcnuir,si nos catholicos csscscinius,
nonumarchicpiscopus,primalum Gallia; in easvno-
ncc um eis sallem orcmus. Nam subMarciano priii-
do sibi usurpans, priinalum quoque fuga? arripuit,
cipe, apud Cbalcedoniam xv ct co amplius dicruin
ct,intcr fugicnduin,securi inlcr scapulasictus luto-
actio de hac re ventilata est, residentibus episcopis
que a popularil)Us ol)litus,a^gre evasit. Uni quoque
i)K, et, utquibusdani placet, mcc quibus oninibus ;
tq
episcoporum limorfugienti tam veloces additisalas,
pius princepscxsuarum reruni copia samptusabun-
ul,aftluentissiinoprandiiapparatuquem sibiexstru-
danter pra;buit, quoad oinncs han'cticos asc rcpel-
xerat reliclo, vicina? urbis Parisiorum ina-uia fugi-
Icrcnt, id cst eos qui in vcrbo vel operc alilcr quani
labundiis cxpetcret. Totani crgo laut;c calumniain
sancti apostoli scnsissent.Quo facto,in lanlura lidei
injuria', lam a praMato Arniilfo quam a rcliquis
|iuritas placuitpio priiicipi, ut eam ijtsc cum sua
puntificibus.sub semel dcvolvi perpendens hic l'eo
conjuge sub eliii'ograj)Iio pulilice proliterclur coram
dcvotus Abbo.in codcm Ai^ologelico noa solumab
illo magno concilio. Cujus piain rcligioncm iniita-
hoc, verum ct a quibusdam aliis, hoc modo se
mini, domni noslri Ilugo ct llotbcrte, charissimi
purgal objcctis :

regcs, si in tcrra viventium Chrislo vultis csse

haircdes ac coha>rcdes; ct dc regno vestro omncm « >ec inc vcstro, ail rcgibus. aliorumquc sapien.

han'cticam pravitalcm depcllitc, ut Dcus vos custo luin cxamiui siibduco, qui contra canoncs scusissc

diat in a^terna pace.» Etposlpauca, intcr rclit^uas suspicor.Inepi,>coposmanummonachorummovissc

(S) Sa^uilo X, dc dccimis monastcrioruni ilidcni conlrovcrsi;c cmcrscrunt iii ricrinania, cx sa-euliunii,
jiartc u, pag. 21».
 397 PROOEMIA - VITA. S. ARBOMS. 308

accusor, vcstram bcnevolcntiam proprio episcopo A ad serviendum, ac ad Floriacensc sancli palris Be-
tulisse biasphemor, quil)usdam excommunioalis ncdicti ccenobium miserat, litteris imbuendum.
participasse orimiuor. Sed osto cui senlculiic ca- : Ouoiii hic lolius ])onilatis plenus Abl)o,ex pra^cepio
uonuincontradixi, tjui inilio concilio vix aperluni al)l)atis'sui lionorabilisRichardi susccplum,valde di-
librum vidorepolui? aut ooncilium iliud fuit, ubi lexit,et in quantum lemporis opportunilas arrisit,

conciliati venerunt et disconciliati recesserunl,cum Uberalibus artibus erudivit. Sed idem Bernardus,
ibi disoordes reconciliari debuerint aut canonicadi- non lon^o annorum interjecto spalio, a patre suo
striftiune mullari ? Ouidin nio siiiirulariter commi- evocatus, Soloniuiaoensi abbatia, quam sanclus
serunt episcopi, ul eis saitom ooiritalione obesse vo- quondam construxil Eligius, est donatus ; ac non
luerim, pra^sertim cum non inimicum, sed fide et niulto post,BeIliIocensemIocum,quemejusgenitor
opere amicissimum, graviora pericula pertulisse jure belli armisquc conquisierat victricibus, est
conlitreril? Ecoe coram Deo in Chrislo non mentior adeplus. Cui cum Willelmus conics Tolosanus Ca-
quia, audila insequontium oonolamatione, ullra luroensem pra^sulalum, queni nunc rcgit, commit-
quamdioi possitindolui, rooordalus pristina' amici- lcre disposuisset, et ob hoc, tam ipse comes quam
tiae beneliciorum lanti viri,cujus nix venerandum
et et archiepiscopus Bilurioensium, sub oujus dise-
capul ostendit, exccpta primatis proM-ogativa et B eadem ecclesia consistit,non mininidmpecuniai
cesi

sacerdotali infula. Oua ^uegestionc vos decepi, ut summani ab eo exigerent, ad liunc alumnum suum
vestram benevolontiam o[)timis auferrelis, male sanolum dirigit Abbonem, quid facto opus essel
merilis conforretis ?.Num ego Deus sum, qui mutat interrogans. Ad qucm ille charitalivam direxitepi-
menles, rautat corda, mutat regna et tempora ? stolam ita se habentem
« Quiate divina pietas
:

Vere fateor me magioam ignorare,nec aliquid ma- servum snum multis honoribus admodum exlulit,
arum artium didioissc.»Alquc paulo postha^caddii: quos virtutum pra>rogativa adeo excolis ut te imi-
« Denique quod exoommunioalis mo miscuisse as- labilcni pra'bcaspluribus bonis, hortor etadmoneo

seril, ejus exemplo utique feci qui lilios Belial, ut, tua^ memor professionis, illos gradus excellcn-
nocturno latrooinio in meam necem grassantes, tiai appetas in quibus Dominum non otfendas.^Et
recepit, postquam eos analhematizaverat suus ar- post aliquanta,eosdenotansquigralianisanctiSpiri-
chiepisoopus,sinirularis merili Sewinus, ct Odo lus vol vondunt vel enmnt,hccc dioit «Hujusmodi :

Carnotensinm episcopus,Hecnonet alii magn«vita! emptoresquasdam veluttelas aranearumtexunt qui

ct religionis viri. Et, iniqua indignatus exsurgere busse defendunt, quod nonbenediclionem,sedres
judicia, exsecrantis voce proolamat : tempora !
^ Ecclesiai possessuri emunt. Cujus vero possessio est
mores ! oerte qui volunt exsequi in fabratoria Eoclesia,nisisoliusDei?Quisejusdoniinus,nisiDeus?
mendaoii cupidilatessuas [>ravas, \\>>'i nitunturoon- Ouia etsi pnosens Ecclcsiaindigetduobusadvocalis,

dere leges iniquas. » Ad ultimum, sua non ignorans uno in rebus temporalibus, altero in spiritualibus;
multis displicere scripla, regibus sese commen- ncutrum lamen habet ut dominuin,qui cam vel ven-
dat, pr;<'cipue domno Botbertoquem scientemlit- dere possit vel eniere quainChristus reilemit suo san-
tcrarum ac idoirco diligenlem forc noverat studio- guinc.»Dansque ei consilium,hujuscemodi clausula
sorum,scribcns in ha-c Ycrba « Pra?terea dominos : linem iniponit epistola^, « nunquam ergo, inquins,
meos curafamiliariter alloquens bona suadeo,mul- fieri bsereticusullo modo acquiescas, (piia inaniler
torum animos scio oontra me coni;itos, juxta illud depeccatis poenitentiam agit qui eam fidem impeu-
comici. gnat quam sub sanctis aposlolis catholica tcnuit
Obsequium amicos, veritas parit. Ecclesia. »
Andr. I, i, 41.)
(Teu, Verum Bernardus, laudcm aliquando bonorum
De quorum animositate non mullum moveor, dulce hujus vitae perlffisus, videns multorum frigescere
deous metim. Bolberte, quein atavisrogibusedilum charitatem elideo superal)uiidarciniquilatem, de-
divina pietas perduxil ad rogni fasligiuin, si, post D libcravitanimo, reliolis oinnibus qua- possidebat.
Dominum el sauotos ejus, vestrospccialiter susten- .lerosolymam pelere. Quod iler a patre cjus,poeni-
•
tor aiixilio el coiicilio, cujus mentionem iii quoli- tenliui voto, ante onines fcre iii hoc tomporcGalliai

dianis orationibus meis nunquam pra-lereo. » habitalores cuiplum ac peroursatum fucrat. Ncc
' Cai'. X. Bnrnnrilus Brlltlocensis aljljas, rlari ijcnc- tainon iioc alisque sui sentenliii didascali aut con-

I
m, Citturremis cpiicojnis ; Burnardas Belliloccn.sis, siiio porficere disponens, ad Fioriacum vcnit mo-
! chiri ijcnerii, Calurceniis cpiscojnis ; A bho opi.i)na ci nasteriuin sccrela cor^.iis .sui hui(- suo totius boni-
'dnt monila. Siiiuniimn iaipuijnat. Priiiui; Jermnlcni talis i^atefaclurus iiiagi^lro.Illc, .lerosolym'tano iii-

jjicreijrinilioiiiji. Jjirnarili ilrr llonnim, elc Ahhoni.s lordiclo ilinero, ne oinnino ojus vo!iiiit;di condairo
alia cjHslola ad. iji^iant. Lci/a jno rcram circaai.slan,- vidcroliii .Uomaiii })ctcre, iiionlcni (iargamini adiro
\lii.H drhcnl c.rji.irari. — Berii-rrdo eliaiii abbaii Bel- oonoc.ssit, putor!io([iie ;ili'e';tii allribiili.s ooiiiilfilu
Mibiocnsiuin, in'.or alia, du iriiin initlil toxtus cpi- sive obsC([uio illius ;ili(|iiil)iis.'.iioiiiMi, oiiiii fiatorna
fstolarum.quarum non jaita. iiiuis jirLi-tfjrniiltciuhtin C05siv'iia!)irebenediotiono.0ui |»ropiiiquoiuiii bU'.
oommoiii')! alionoiii. lluiic .saiio Ik-riianiuiM palor riiin foiiiic liinina ;ipos'oloruin adciiiitiiim co.irlus
llugo, haud inliino iiilrr [no -orr.^ A(|iiil;iiiiroi or- queroli.-, iliccnLiuiii ejiis ;ibcos.iu ohuulcstiiui iiitor
tus looo, cx copiosa filiorum calerva Deo obliilcrat sc consiiin;.\i.-,scbelta, Constantiaum^ircobylcrum,
S99 S. ABBO FLOUIACE.NSIS ABBAS. iOO

quem ol ut obscqiicrclur pius magisteripsi delega- A declinantes ad dexteram vel ad sinistram, Bethsa-
vcral,cx itincre ad eum reniillit, mandans suorum niis pertulcrunt (/ Rerj. vi, 12).Cujusfacli non iin-

necessHudine se donium redirc compulsum non ; mcmor, rccordarc quod in sacrilicio jubetur of-

tamen quidpiam se sine ejus praecepto acturum, ferricauda hostiaj, nec ulla rei familiaris cogitatio
quin potius ei pcr omnia, uti prius spoponderal, subrepat quaj te a recto itincre dimoveat.Nam oc-
jtariturum. Simulquc quffsstione proposita inquirit currit aniino quod mecum familiariter locutus es,

utrumnam mclius esset cuncta rciinqucre, an, ut dumRomamproficiscidecrevisses,consulens utruin

suispra^sidio foret, saiculo specietenus deservire.At scilicet rcHnqui deberet semel susccf-ta cura pasto-

veritatis aniator Abbo, apicibus ad eum directis,et ralis regiminis, et oporteret dare hbellum repudii

quid sibi rectiusvideretur exponit, et quid ipse te- fratribus et fiiiis qui nobis adversantur in via Dci.
ncre mallet liberam dat cUgcndi copiam. hi qui- Cui cumcgo respondissem quod auctoritatePatrurn

])us non solum ipsum Bcrnardum abbatcm, sed certum noveram, et crcditis ovibus morlem prfpva-

etiam universos viffi ejus consortes,aut gravi labo- lere persenlisccrem, te infructuosum .saltein tibi

ravisse incommodo aut mortem obiisse condolens persuadere nec ausus sum nec debui, exemplum
dcflet.Interquosdomnus Remigius monachns,qui proponens PauH Damascumfugientisetbeati patris
post cgUoj in qua idcm bcatus Abbo corporo hu- Bencdictimonachorumlegislaloris.Deniqueinmul-
matus quiescit pra^fuit, ab eodem Dei viro ad ob- g tis causis occasio se immcrgit, qutc difficultatem

sequium memorati abbaLis,nunc episcopi,directus, conlraria^ legis bono exitu mcliorem reddil. Quis

magnavi febrium vexatus est.Sed nos memoratos enim non laudet curam pastoralis regiminis, si
apices ad demonstrandum hujushominisDei beni- prosit ? Quisrursus non laudetin se benevolcntiam
gnitatis affectum exinlegro huic volumini inserere pastoris, si aliis non prosit? Solet nempe esse in

dignum duximus, in reJiquis ejus epistolis abbre- pi"cceptis divinis quod et in antiquis rcpcritur edi-
operam daturi. Est enim hujusmodi
viationi : cLis. Lex est: Siquis masculus templum Venerisfue-

« Domno meo, abbatum charissimo Bernardo, rit ingressus, capitc punialur. Quidam juvenis, prae-

^ervus servorum Dei Abbo. Suscepi, venerabilis in teriens templum*Vencris, intus matrem cffidi con-
tilhristo, vivas tuai peregrinationis litteras, et ex spexit, et introgressus eam eripuit. Accusatur con-

pene mortuo presbytero addidici quid inter fluctus tra lcgem fecisse. Defendit se ille legi paruisse, et,

cogitationum semivivuslugeas, qucm concepti voli inlcr dissidenles, si percussori ignoranlia nonpro-
impotempatria^calamitasinpraisentiarum redditet sit,juvat ex circumstantis occasio pietatis. Idem est

innatam devotionem, ut opinor, distulit, non fun- in nostris Evangeliis, ubi praicipimur non solum
ditus exstinxit. Quod audiens, fateor, nimisindolui G uxorem relinquere, sed etiam odisse, proposito
et lacrymando doluri (juandoquidem tui
salisfeci ; pifcmio, quod qui hoc feceritcentuplum accipictet
desiderio gemebat circumstans fralrum maxima vitam ffiternam possidebit. Rursus qui uxorem di-

niultitudo, et, omnibus in comnune gementibus, miserit,non quidem prsemio, sed eo supplicio di-

redibat ad memoriam quod vir magna' gravitatis gnus scribilur quo moechi damnari pra?cipiunlur.
Hugo, tui comes itineris et socius laboris, mulLis Porro eL^pii maLremeripuit, et quiuxorem dimisit,
bonis flebilis occidit, nulli nebilior quam libi, pro ulcrque j»rii'ju(licium patitur, si supplicio punitur;

cujus amore, pust Duminuni, putriam, parenlcs- quoniam iiule auctori Icgis se placcreputal, unde
que relinquens, exsul vitam finivit. Cumquc satis oflendisse praijudicatur. Quapropter, dilectissime,
egissem moeroris, tandcm mihi consului, quia tibi non bonuiii maio melius existimes, sed bonura
absenti non potui, quem in orationibus intcrdiu bono nielius credas et ex coiitrariis seuteuliis
:

viderc videor, dum omnii)otenti Deo sacrificium eam cligas qua vitiis abrenunties, et moralibus vir-
spiritus contrii)ulaLi oiferre noii desisto. Siquidem LuLum cxcrciLiis crescas. Dcnique, dum, abbalis
id nimium extinuii, quod bajulus legationis inno- oiius portaredcbeas,andcbeasdeponere,addubilas,
tuit; vultum vesLrum iLa cmarcuisse ut
videlicct ta discretionem, quamaxime opushabe.-;,matrcmvir
vix qucatis subsisLcre, non solum dcstitutus so- tutumassumas;et, conscendendotinbunal conscieu-
brietatc et amicilia dcfuncLi, vcrum etiain roboie tia^, judicio discute quid uLilius honcstiusve sit ani-

proprii corj^oris. Vcreor iLaque ne insidiaMliaboli, ma' tuie. Aam olficiuin abl)aLis iinplere, et lucruia
(jutc muitai sunt ct vias scrvorum Dci spinis cir- aniniarum quicrere honcslissimum esl,cuinon iiu-
cumsepiunt, te a via mandatorum 13ei avcrtant et pussibilc cst;cui vero malitia subjeclorum ini|ius-

retro respicerc compclIanL, iH'iusquam ad Scgor sibile est, qiiid superest, nisi ut honestius pulel
parvulain civitutcm devcnias, in qua Luam animam divino parere oraculo, quo scriptum est : Fili, nn-

salvans salvaro ([uovn {Gciirs. \\\\), Scio cLeniin s^crerc a>ii»ia' tiurplacens Dco '! [E:c!i. \s.\, 2i^.)Si-

tjiiod niiiu: Libi circunistrepiint propinquorum iie ct apiid l'.;zechielcm sj^cculalor, elamans ol iion
grcgcs, militum jihalanges, aiiiicoruni mulLiLudi- audilus, aniniani siiain libcral ; ct,apud Bencdi-
nes ; et succcnturiati dcclamatoiie pcrsuadcnL cluin jiaLrcin, j^asLor sprctus el conlemptHs ab-
quod sibi, non tibi utile dijudicant. Scd, domi vi- solvitur, qui oiniiem curain cxliibuil crcditis ovi-
liilis rcligatis, nosli quid vacca^ fcccrint qu;o mu- bus. Canerum, vcnerabilis pater, salteni in fesli-

iculcs arcam tcstamcnli j^ortavciuul, cl, nou

 iOl PROOE.MiA. — VITA S. AnROMS. m
vilalepatrisnoslriRenedicli quod libi placcal iiino- A "ibil le conlra jiis fasque postulaLuriim, ac ideo
losro, ut cerli esso possimus quantociu? dc lua mo tibi contrairc soio non essc ffiquum.» Post hojc
quatn optamus salutc. » verba, omnilius ei oollalis viclui necessariis, ad
Cap. XI. Ahlioni-^ (hipkx iler liomoni. Gregorii hospilium sivil abirc. Sic([ue, octo fernie diebus,
rcsponsum atl ipsum
fifijifp —
Inlerea eximius Abbo eum detinens ct frequenlor convivio suo eum asci-

condigno apparalu Romamproriciscilur,privilegia seens, cunctis pro quibus ierat libens annuit.
eeclesia^ sibi commissa:' corroboralurus, imo reno- Cap. XII. Privilef/iu ct donu Abboni ab eo eonccssa
vaturus.Sane non qualcm voluil aul i|uaiem dcbuit, Privilvgii summn. Arnulp areltiepiscopi rcstilulio. —
sedis apostolioa^ponlificom, nomino Joannem,inve- Tunc vere soliioitus pasLor Ald)0, nu>mor uLilitalis
nil. Nenipe turpis lucri cupidum atque in omnibus loci quem regebat, privilegium illi apostolioa! ulili-
suis actibus venalem Quemcxsecratus,
(8')rcperil. talis fieri rogavit. QuodDeo dignus papa tamfavo-
perluslralis oralionisgraliasanctorum locis, ad sua non solum nullum pecunia^,
rabiliter largilus cst,ut
rcdiil, eniplisoplima; specioi aliquantis holosericis qun?rerot lucrum,verum tbymiamale ac planeta^
palliis ornalui ecclesiaslico concTuis. Porro, paucis qua inler missarum ulerctur solcninia, donaLum,
labenlibus annis, occasio se pra?buit ut, rogatu ac eumdcm Uoi famulum gaudentemad proprium rc-
precibusgloriosiregisRotberti,Romuleamrcpedaret B miseritsolum.Ineo sane privilegio inter alia conti-
adurbcm.Pra^cipua vero earuni pro quibusdirectus netur ut episcopus Aureliancnsis, nisi invitatus.
esl causarum. ha'0 fuil ; quia .\rnulfus, Remorum Floriacum nequaquam adeat canobium, neve un-
arcliiepiscopus, absque justa audientia sedc sua quam quilibet pontificum eidem monasterio divi-
privalus cuslodia^que fuerat mancipalus. Ob hoc num interdicat officiiim,eLiamsitota Gallia, ob po-
Gregorius,qui Joanni inapostolicasuccesseratsede, puli peccata, anathematis feriatur vindicta a sedc
non soium nobiiitategoneris,verum cLiamprobiLate apostolica. Scd ne quis eos,domnumdieo apostoli-
regno Francorum analhemase
clarus mentis, loti cum et Abbonem sancLum, exisLimet in hoc facto
invedurum comminalus est.Hacigitur ex reltaliam conLraria regulis sanclorum sensisse Patrum ,neces-
repetcre servus Christi Dei cogitur. Et quamvis sarium nobis visum est, ex epistolis Magni papa'
mole corporis gravaretur (nam, in Iransmarinis Gregorii pauca de pluribus hic exempla inscrere,
regionibusperegrinorum ciboriiminusitataqualilas in quibus exquirendis pia huic bcalo viro semper
decoct;pque potionis haustus corpus ejus pingue fuit intenLio. Sciebal namque illumnunquam vel
reddideral), nequaquam tamen labore fatigabatur. sensisse vel scripsisse contra canonum decreta.
Nec vero ip^a ejus pinguedo uUam ei ingerebat Scribit ergo idem egrcgius papa Gregorius Maxi-
dohoneslalionis maculam. Et cupidus pacis cum ^ miano Ravennati episcopo, inLer alia : « Quoties,
foret.leve ducebatomnegcnus defatigaLionis,dum- pro utiiitate monasterii sui, ad pontifioem Roma-
modoeum reperirctvirumperquem,famavulgante, num abbas venn-e vel transmilLerc forle volucrit,
audierat ad pristinum posse stalumreligionisresur- Id ei modis omnibusliceat. » Quod vcro ab episcopis
gere normam.Profectusergo Romana iterato revisit et clericis monasleria inquietari nondebcant, tam
mopnia,ubi,oo quem quforebaL nequaquam reperLo, memorato pontifiri quam ejus anteccssori Joanni,
per concavavallium,pcrprforuptamontiuminvcsti- frequentibus scripsit opislolis. Luininoso quoquc
gans, tandem in finibus SpoleLanorum invcnit. abbati decadem re,inLcrcuetera, sic aiL « Castorio, :

Cumqiiese invicem duo Ecclesia? luminaconspexis- inquicns, fraLri et coepiscopo noslro nostrapraice-
sent, gaudio ullra quam credi possitgavisi magno, pLione Iransmissa, ei successoribusquf? ejus a tc
inmutuosruuntamplexus.EL priorverfchumilitaLis monasterioc[ue tuo cunctam la^sionem abstulinuis
custosAbbosalulatoriaa parteregisdcpromitverba. funditus poLesLalem, ut nec ultra in vestro versa-
Tumsacerdosvereapostolicus.redditabenedicLionis rcturgravamine, nec monastcriircs describat, ncc
recompensatione,ait beato viro :« publica illic debeat esse processio. » Ad eumdem
Rene te advenisse
D etiam CasLorium, posl aliqua, ita scribit « Missas,
gaudeo,fili,Ecclesi<p veritaLisque,utcomperi,custos-^ :

ardcntissime. Etenim surdiis de te runior meas ait, illic (haud dubiumquin in monaslcrio)pubIicas
rcpicverat aure-, le tam divina quam humana pcr episcopum ficri omnino prohibemus, ne in
pollere sapientia, nec qualibel amicitia ajurea;qu'- scrvorum Uei rcces.sibus, popularibus praibealur
talis abdiici pos.sc. Vere fateor me jam dudum iiila oocasio convcntibus, et simpliciores ex hoc
desideravissctuiim inlueri vuilum,liio conoupivissc aniinosplcrumque(quodal)sil !) inscaudalumtrahaL
amical)iliterperfriii alioqiiio.
Fruamiir crgo cupitis freqiiciitior qiioqiic mulicbris introiLus. » Quodau-
scrmocinalioiiibus, allernisquc divinarum atque tem divinum officium inonastcriis interdici non
munda:iaruin lectionum aliquandiu mentern relevc- oportcaL, Joanni cpiscopo de Url)eveleri scribcns,
miisstudiis. Porro unum te volo nossc, legalioncm iLa asscriL : « Agapitus, abbas monastcrii sancLi
tuarn nic benignosusciperc, et quror^uc siiaseris nic (joorgi, insinuavil iiobis plusiinasea vcsLra sancLi-
fafliirum fore.Tuum autem eril petcre,mcuin vero taLegravainiiiasuslinere;clnonsoluminhis quic ne-
pctilis pro posse assensum praibere. .Novi nainqiic cessitalis lemporcmonastcrio aliqiiod possint fcrrc

(8.) Id est Joanncs XV, post annos ponlificalus undcfim inorLuusanno IHJfl, qiio cL succcssit Gregorius
V, ad qucm Abbo a Rotberlo lcgalus cst.
403 S. ABBO FLORIACEXSIS ABBAS. 4M
subsidiuni, verum eliani iii lioc nionaslerio missse faciat in quiljus ijuadrangulis qualuor nominaere-
proiiihonlur c('lel)rari, sepoliri oUajn iljidom rnor- A riim posita legunlur; in duobus quidem Otlo et

tuos interdicis. Quod si ita esl, a tali vos horta- Caisar, in aliis vero Ahl)0 cl abba, quaj minioscri-
mur inhumanilate suspendi, et sepeliri ibidem pta, licet scparatim hoc sonent, tamen cum aliis
mortuos vel celebrari missas nulla ulterius habita versuum litteris in ordine rediguntur {vidc infra).
contradicliono pcrmittas, no dcnuo querelam dc Sedet idem venorabilis Aljbo adOdilonem Clunia-
his qua', (licta sunt prauliclus vir vencrabilis depo- ccnsiuni ablialem venerabilcm, san.'c. et religiosae
ncre compellatur. » Vcrum dc his satis dictum; vitai virum, scribens, quid capitula eraj (H) sivc

nunc C(3eptae narrationis ordo repetatur. adnolata, qu« in Evangeliis habentur, inter se

Regressus itaque honorabilis Abbo ad i'cgem a discrepcnl; quidvc dc .*. apcrta salis enodationc
quo missus fuoriit,cuncla pro quibus ioratperfecta declarat. Exislunt ct alia ad alios liujus sancti pa-
nuntiat. Arnulfum Ronicnsem custodia (0) excm- tris scripta,qu»,ne lectori fastidium gencrent,nunc
ptumpontiflcatuircstituit;palliumil]iadomno papa interim tegantur per silentium. Unum illud non
directumreddidit. Post ha-c^per internunlios, ipsi omittendum, quod cyclos annorum incarnalionis
venerabili apostolico domno Gregorio amicabiles Dominic», ab incarnati Vcrbi initio ad sua usquc
plenasqucrevcrentifcdirigitlitlcraSjinquibus inno- tcmporajjuxtaveracemEvangeliorumfidemcorrexit I

tcscit se cuncta uti jusserat perfecisso. Quarum atfpicad aniios postea circitcr niille (jmngentos
istud est exordium : « Domino sempcr in Christo nonaginta fjuinqno dilatavit. Cujus operis pra?fa-
vcnerabili,sanctajRomanaietapostolica} sedis praj- tiunculam (12), fralribusac filiis suis, nobis scilicct

suli, ac ideo universalisEcclesicC doctori, suus illc, Floriacensibus consignans monachis, menlioncra
Abbo Floriacensium rcctor, in Chrislo saluteni. facit anni Iransitus sanclissimi patris Bencdicti.
Saqiius contingitutpuritasintcgra^ veritatis vacillet Cap. XIV. Lcprosm nh cosaiiatus. — Sufficiatjam
scntcntia malclidi intcrprelis.Quod ego,venerabilis nunc laudem fidclis linguic cjus, stylique politi,

pater,cavcns, vestri animi sensa fidcliter simplici- quantum possibile fuit, deprcmipsissc elegantiam;
terquc,ut pra?cepistis,deprompsi,nec animositatem illudcelebrifamainpopulospropalaredignissimum
ex asse servavi, quandoquidem nihil addidi, niliil ncquaquam hunc boatum virum a Deo expcrtcra
minui,nihil immutavi,nihilroliqui.Ih)rum omnium miraculorum rcliclum, dum adhuc carnc pravscns
ipsc Arnulfus, c custodia libcralus et absolutus, incolcrctsfCCuIum.Quin potius ojus sibi nionstravit
testis est vostrum pallium eo tenore (10) obtuli
; cui placuissc vitamquammiraculisvoluit esseinsignem.
quomodo ilkid acccperam ex sanctis manibus vc- Eadom autom tempestate fuil quidam iiomoqucra
stris. » Meminit et in fine earum planctai ab ipso G dira Icpra^ perfudcrat macula. Hic admonitus cst
sibi dala;, itainquiens : <( Nam, libcralitatis vestra; per somnium uti ab hoc Dei honiine suse sanitalis
mcmor,ut servusDomino gratias rcfero,qui inler qua?rcrct auxilium. Qui, vcritus per seipsum accc-
missarum solcmnia, muncre vestro usus planeta, dereadeum,quemdam boni tcstimonii optima^que
vestri nullo modo oblivisci valco in meis oblatio- conversationis adiit monachum,nomineElisiernura
nibus. Cajterum vobis sempor parerc decrevi, cu- [Bosciomale, Elizcrium], huic cidem sancto fami-
jus apostolatum Dcus custodiat in a;terna pacc. » liarissimum. Illi ergosuai necessilatis exponit cau-
Cap. Xlil. Abbonifi cpisloUe cl scripta qnwdam. — sam, nuinifestaUoquc visionis inodum. Kevclatum
Ottoni quoque imperatori epistolam vcrsibus con- quippc sibi fuisse aiebat debcrc eumdcm Christi
scripsit hexametris,nullis sapientium
istius tempo- iamulum aqua cxorcizatamanus abluere,quam vi-
ris comparandam carminibus, Porphyriano uti- e aquain ipse a^gersuscipcrc dcbcret,languen-
dclicct
que sibi codicc oxcmplar sumcns, hunc vcrsum, liaqucmcinl)rapcrfundcre.Audiensha?cinonachus
materiam ct quasi lundamentum totius conslituit primo dclrcctavitnd(Mn ejusadhibcre diclis, siiuul-
operis. quc cumhisco-pit objurgarc verbis :-( Cur,inquici>s,
Otto, valens Csesar, nostro lu cedc^ cothurno.
ohomo, nos tcntalum advenis, somniorum tuorum
J)
dcliramcnta pro vcris infcrendo? Nuli, noli falsis
Is ncmpcvorsus in eadcmdcsinit liltcra qua etiani tuisadulationibus nostras mcntcs seducerc velle. »
incipit; sicque fitut i[)sc priucipiavcrsuumomnium Tum a>grotus pcrsanctc dcjcral se nullam fallacia".
finemquc tcncns,per mcdium quoquocpistola' ere- ncbulaiu prictenderc, quin potius vcra allcgarc.
ctus,itemquc in transversum in modum crucis Abiit ergo frater illc ad hunc dcquo sermoverlitur
incedat, ipse nihilominus clausula carminis ficrct. ter beutum,ctdivinum,quoda langucntc audicrat,
Alquehoc modo conlingit ut et ipse sexies diversis ei pandit oraculum. At illc paulo commotior el
modis Icgatur, ct qiuituorquadrangulos in epistola indigiKintis vultu cxprcsso, peneque illacrymaus :

('.)) Ilincrcctc colligit Cossariius Arniilfum uon ficili, cum Vossius lcgcril, paUiam coopcrtum.
statim a IJcin^uisi com ilio anui U9ii, sub .loannc .XV. (11) Eivc scii hcra' intcrdum sectiones capilum
rcstitutum fuissc, scd (antum sub (ircgorio V, suh signiiicant cx tomo II Analcctorum, pag. 4;>S, V"ii'.
quo lucc logatio contigit. Adi totum, IX col. To? (12) Dc hoc opusculo acluui cst iu observalioui-
ct 7^8. bus prioviis.
(10) Sic rcstituendus hic locus ex nis. codicc dif-
403 PROUEMIA. — VITA S. ABBOMS. m
« Non inquit, haclenus ea vobis ooululi cxcnipla, A Jacobi. Scdet paries lignens, circa tumulum inclyti

ut meailulalionisquisa^stimcttlosiilerareohsciiuia. confessoris Chr'sti Bcnciii-ti locatus, simili csl

Quaproptersi moum
le vis vocari el esse tlilcclum, comp[usspccicmelaIli, attiuc in eo qutcdam mira-
cave ex tuo orc istud dcinccps audiam vcrbum, culorum cjusdcm dilccli Domini ca;Iatoria arlc

praicipue cum ad isla mo nullalonus sciam foie porspiciunlur oxprcssa. Ha^c ilaquc ct alia non-
[esse] idoneum, et sanclorum talia sint gestaviro- nuUa sub cgregio patrc Abbonc iti Floriaccnsi cu3-
rum. Cui cum a fralre objicerclur non oportere nobio pcrfecta suot, instanlia cl prociu'ationc ho-
iilum praliam sibi divinilus collatam occulerc, quic norabilis monachi Gauzfredi, cui ipse sacrorum
saluli polonliumcrcdoretur pos>c prodosso,pra'scr- commisorat custodiain thcsaurorum, cujus etiam
tim cum id ille recta et simplici fitlo, non adulan- Gauzfrcdi sollicitud.ncgazopliylaciumlapidouni cst
lium pcrsuaderetvoto tandem se vinci passuscst,
;
conslructum,ad repellendani ignis, si (quod absit!)
allataque benedicla aqua, manus lavit, meniorato ingrueret, violcntiamsalis idoncum, eodemdequo
monacho tribuit, ut cam poscenti infirmoperferrct loquimur vcucrabili patrc Abbone sumptus submi-
imporavit. Acccptam illc aquam loproso pcrfcrt, nistrante, de cujusvila:!moribusetscriplis quia mul-

cique infit : « Nunc, inquiens, tua infirmilaspalam la rclulimus,ncfaslidiosi in mulliloquio simuslccto-

cunctis esl. Si ergotuisnosvisfidem accommodare B ri, stylumadejusenarrandumverlamus Iransitura.
scrmonibus, postquam te his perfudcris aquis, dic Cap.XVI. ReguLv mo)iasterium rcformaturus adit.
lertia noslris lcmel viscndum repra^senla obluti- Suos ihi relinquit. —
Igitur cum hic Deo amabilis
bus. » Fecit a'ger ut sibi imperabalur, ct eccc ante hominibusquc venerabilis Abbopcrsexdccim aiinos
Iransactos pra>fati termini solcs, dudum discolor continuosin a Dco sibi commisso paslorali strcnue
cunctis naturali visebatur reinduta [/. reindutus] desudasset officio. Wasconiam proficiscitur. Est in
specio. Quod ubi fratri illi perspicaciter crcdibile illis parlibus monasfcriumquoddam Squirs,ut for-
apparuit, mox homini Dci qua* fuerant acta indicarc tur, antiquitus nominalum a modcrnis, conlrario
;

curavit ; a qut)sub lerribili Ciirisli noniinisinvoca- nunc vdcaluilo, Uegiila vocitalum. Nulla qiiippo
lione interdiclum susccpit ne hoc ulli honiinum rcligionisnorma,nullaautrarabona:convcrsalionis
ipsc vel is qui sanatus fueratinnotescerent, quandiu saltem vestigia usque ad licec in eodemloco appa-
ipse sanctus in corpore mancret. In quarcDomini ruere tempora.Id GuillelmusSanctionis fllius, Bur-
Christi cl Rcdemptoris nostri imitalus excmplum dcgalcnsiiimcomcsac totiusGuasconicC dux, audita
cst, qui, sanatum a se alloquens Icprosum, Vide, fama religiosa; vita? domniRichardi Floriacensium
ait, nemini dtxeris (Malth. vm, 4j. Hccc nobis, post p, abbatis, ipsi successoribusque cjus ad rcgendum
hujus sanctissimi viri transitum, prjpfatus domniis dudum commiserat, ut in libro (13) qitem de vita
Elisiernus >ub attcslatione retulit vcrilalis ;
qutc vcl aclibus abbatum noslri loci scripsimus, plcniiis
nos, absque detrimcnlo vcri augmentovc f<ilsilalis, cxplanatum est. In quo loco, tam ab ipso venerabili

simplicitcr rcferre studuimus. Ille venerabilis Eli- Richai"do quamque a duobu.'; ejus successoribus,
siernus, peractum ex quo ista nobis rctulit
ante Amalberloac Oylboldo,diumultumque elaboratum
annum, laudabilis vilai diem clausit ultimum. est, quo vcre is locus, per habitatorum convcrsatio-

Cap. XV. Ornamenta ecclesix ab eo facta. — Non ncm, vocabuloutorctursuo," necquidquamutilitatis

abhorrere a recto laudiscrcditur generc, si ea quai actum. Poet quos dum hic virbcalusAbbo rcgimi-
subipso vel peripsum ad ornalum domusDei, qute nis adeptus cssetgradum, quibusdam sibi persua-
gestasunt, nostcr explicct sermo,maxi-
est ecclesii'., dcntibus qualcnus co proficiscerctur, rcspondcbat
mc cum intcrSalomoniaca pra'Coniahocpra?cipue cum joco se illuc iturum quando cum satietas copis-
laudcturquod lemplumDominimagnificiscxsliuxc- set vitfo. Etquanquam idipsc ludcns diccrct,taincn
rit impensis. Et quamvis ejus tenucs copicC divitiis ita sc post reihabiiitcxitus. Forobaturdeniquc nulli
nequcantlocupletisSalomonisadffquarijtamenquaj prffidecessorum ejus post iter Guasconia? diu viverc
prout pauper quem regebat locustcmpusquc mali- D licuisse.Tandcm ipsc adjam diclam pcrgitpatiiam.
gmim per-,uaserc, acta sunt, silcntio non sunt digiia ejusregionisadilcomitcs,memoralifilios Guillchni,
obnubilari. Namque anlcriorem tabulam allaris Bernardum etSanctioncm,cumdcm locumnon pro
sancta} Dei gcnitricis Maria;, ab antccessore ejus quidem
suo, sed ipsorum disponit libilu. Et tunc
domno Oylboldo auro construi cocptam, ad per- prosporead sua i'ediit,quibusdam suorum,quasiob
fcclumustiuopcrduxitjduascircumjaccntcs argento tiitelam loci, relictis. Vcrum bi quos rclinqiicliat,
operta3augmentarifecit,et, ut brcvitcr multa pcr- pcrfidiam (aiasconum vci'iti,et tuncinviti rcmaii-
slringamus,sexaIlaria,tamcjusquammonachorum serunt, ac postmodum, niultis a Guasconibus pcr-
subipsiusrcgimine consistentium,devota intentio- pcs-sis inJMriis, cu.m his quos illis veluti adjulores
ne, argcntcissibi affixispraifulgent laminis: unum miscrat, ad eum revertuntur. Qui, oorum inerticTj

viilelicct,sub nominePatris Benedicti Dno dicatum culjjam fore [fuis.se] nactus, alios mittit qni quod
aluul, sub nominc summa", acindividua; Trinilatis, priorcs neglcxcrant corrigerc curarcnt. lili, simi-
sancti quoque Stophani et sancti Aniani, nccnon lia passi, legatos ad eum diriguut, quid pateren-
sancti Joannis evangclistm fratrisquc ejus bcali tur intimant, ac, ni malurato sibi subyeniatur, lo-
(13) Huuc librum cxcidisse, aut certe otiamnunc dclitescerc dolcndum cst.
40: S. ABBO FLORIACENSIS ABBAS. 408

ciim flcscrliiros atquc ad propria minitantur sc . qiam ?e oblitum iliiim sanctum baberc virum in
rcgrcssuros. Uinini lioc sihi cx scnlcnlia comihim ciijus obscqiiio ilor illud conficicbamus.
noLuni fore [cssc] manflanL : quain
liheriorein sil)i Gap. XVIII. Dond a GiralAn exceplus el a nvxtre
prius alFuLuram loci poLcsLaLcm, ad eossi seniel Aimoini. — ^^am, dum ad caslrum, cui Albalerra
adcuL, cL LamcomiLihus quamquc Amalgiiino vicc- [A uhnterre] nomcvi est, leudcre deliberassemu»,
coiiiiLi, qiKMu ipse cis advocaLum dedcraL, quid repcnLe dominus ijisius castri nobilis vir, nomine
ipse vcliL vcrl)o lenus declaret : quos manerc dc- Giraldiis, posL tcrfrum nostrum cclcrrimeadveriiens
crcveriL, mansuros; quos esire judicaverit, mc- apparuit. Qui duin iiufiiircret quinam essemus, et
moralos poiliceri principcs vi sc cxpulsuros, Ijcatum paLrem nostrum Ahhonem adesse cognovis-
C.vi'. XyU.AUerum ejus iter Rerjidamper Piclatof, sel^gaudcnsohejuspra-sentiamjait ad eumicDomi-
cLc. — TaiidciiiLalihusimpuIsusallegaliouibus, im- num, inquiens, fidemq cmcam testor,me admo-
pendeuLcjaniulLiino vocaLionissua>die,secundo iLer dum g-audere quod te, domine, videre merui;nain
arripiL,lios ex monachis iLineris comiLcs assumens: bonitas ct sapientia lua universo nosLro pervulga-
supranoniinaLimi llcmigium, mequcquiha-cscriho la sunlorhi. Undc, si liifc placeL henignitaLi, hos-
Aimoinum, ctimduillelmo, su<'c veneraiiLitc, juxLa pes Lihi cro in hac noi;Le perlihcralis, cunclavicLui
al)haLuin moi'ciii, liiin hajulo (11). Jamque in via g necessaria trihucns. » FeciL ut dixerat, et usque ad
pro sc veneranL imperaL se
consLiLiilus, lcgatis qui nocLcm pcrmanens, eLiam in obsequendo, famuli
anLecedcre, comiLes advocaLumque cerLos de suo fungchaLur officio. Cumquc juxLa quamdam sui

advcntu rcddcrc, nc moram coUoquii facianL,dum juris ecclesiam nobis hospilium pra^huisset, ad
Ipsc adcosvcaeriL, procurare. Ipsc, in nuUo ncgli- memoratum caslrum incihatus abiit. Postero die,

gen.s ulililaLis Cfcnohii quodrcgebat, Pictavosper- in staLuperseveranshesfernaebenevolenliae^obviam

giL, Guillclmuin illiiis urbis adiiLcoraitem,pro juva- ei processit, pra^miltens per internunlios piscium
mine possessionis nmnasteriisui, quaj Salx dicitur, xenia, cumqiiealiquot deducens inilliaria,tam ip.si

oalumniis advoeaLorum valde oppressffi, eum roga- homini Dei quain his quihospiliigratiacomilaban-
turus.A quodie dicLa, in qua sihi posLsuam regres- tur, ducesvi.Tlargitus est. Sic demumbenedicLione
sioncmahcodemcomiLejusLa deferreLur audicnLia, postulaLa aLque perccpla, gaudens regreditur ad
pro rc alia aliquantasper inibi moras necLiL. ForLe sua. Ho^c ideo retulimus, ut apertc clarcalhuic
ahhas monasteriiSancLi Gyprianiinsuburbio PicLa- sancto viro nunquani defuissedivinum, ubihuma-
vorumsiti,eidem sancLoconsaiiguiniLaLe conjuncLus num putahatiir defore auxilium. i\ec tunc solum-
vocnhulo GisIeherLus, criminc falso impcLehaLur. Is modo,verum in omnibus itinerihus ejus, ac piVTci-
cumluimilliniadcLinuiLprccc, uLi siut causa», quam G pne per universamquamealempesLate Lenuitviam,
inproximo vcntilaiidam auLUinahaL,interessedigna sicuLdomini a servis, iLa a cunclis per quos trans-
rcLur.Sed cum improhus subscdisseL accusator, ma- jucundus ipsius pi\TsLolabatur adveutus.
iLus fuiL,
nifestusque fieri vercrclur, vir Domini Abbo, qui Porro nos eadem die qua de Alhaterra promovi-
cuncLis injuriam paLienLihus, quanLum in se eraL, mus, transmealo Ella [Ue] flumine,unacum heato
opem feiTecupichaL,rilLeraseidem propinquo suo, Abhone, in villa, quae Ad-Francos dicilur,hospitali
exsuaparLc ahhaLi Cluniacensium Odiloni,cui idcm sumus. SusccpiL nos inihi genilrix mea,memorali
monaslerium suhjcctum erat, perferendab- LradiL; mililisGiraldi con.sanguinea,vocabulo Aunenrudis,
qua-! vidcliceL liLlene eL ulLimai epislolarum ejus pum quanta poluiL liumaniLaLis exhibiLione. Ha;c
cxisLunL, cL apud nos cum rcliquis (lii) conservan- devoLionis et obsequii fervorc circa cumdem Dei
tur.IpsciLerquod cocperat maturare conlendit. Nos tlagransbominem, ohnixe orabat ut biduo apud
ergo quiiiLa posLquam ibiadvencramus dic,celebra- eam manere dignaretur. Quod ille vehementcrab-
la omnium riancLorumsolemniLale, quinLaa;que!'e- nuit, cL, die data, suis ut viam maturato capianl
ria inde progrcssi, per Karrofonsc [C/i,-irroit.r\ inona- imperat, tumqucprimum quasi prajsagus hrachium
slcrium,adNanloIiacumdcvenimusrccnohio!iim,in ;_; ^.jo po^t poiru.^sus cst, dolcre sihi pra^dixil.
j^
Iionoresanctissimi patrisBenedicLi fundatum;unde Cap. .XIX. lietjulam tandcm nppcllif. — Inde ad
digrcdientcsSahhatorum die, Engolismam (16) ad- Dordonie[/f[ Lordo<jne] lluenla ventum; quoenavi-
venimus; a qua url)e die Dominica cgressi, dum gato anAe, Guasconia^ fines ingrediuntur. Trans-
inccrti pro advcnicnLis nocLis hospiLio, ac idcirco
meantihus Dornoniam, antcquam ad pra>falum
ip.avdi inc(Mlcrenuis,o:)LendiL Domiiius nohisncqua- cocnohium, Droth (17) torrens
venialur Rcgiihe

(I i) Bajuli ahhalis t>rant cjus oCficialcs domesfici, nuni, (lui Ahhonis epislolas penes se habebat, cas
qualcs erant capellauus, procurator ct sigilli cus- que magno rcipuhlica^ detrimentooccullas rctine-
Lus. Adi Glossarium ad MaLlhanim Parisium. Ilic bat:;iLnunceascdiLasIi;ihcmus ex codicc Pith.vano.
Ijujiilus vcncranliic ahbatis videiur csse gorulus si- (11)1 In monw^lcrio S. Eparchii, vulgo 6". Ci/bar,
giiii, in {[uo cxprcssa eraL imago abhafis, aulcer'e Engoiisma^ bospilatus esl, texle Ademaro ejus
capcllauus, (pii pedum piistnrale antc eum geslai'0 loci monacho.
soiohat. ELquidem fcrula Ahhoiiis posl cjusnK.r- (17) Sic legituriii ms. codicc (luo usus esl Joan-

lciii in Fran:i((m, id est Floriaciim, rcmissaesl, iics a Bosco, tamclsi Aroth scu Lodrot odidit, du-
testaiite Ademaro monacho in Chronioo. bius sciiicet utrum legendum csset.
(15) Joanncs a Bosco hicnotat Papyrium Masso-
409 PROllEMIA. — VITA S. ABRONIS. 410

occurrit, quem ilum transirc csset ncccs-ic, vir A ci adjacerct |)lanilios, cui condilor municipii vel'
Doi linlrom. qu.T perexiiruaillo iiahelur in iliiviolo, ul <pii(Iam volimt, civitatis, tiirrim (piadris lapidi-

dum ascendit, ea inlrorsus a laloso lillorc relahento, hus oxslruilam opposuit, qujc nunc ruinarum
cingulo tcnus pcnc in aquam decidil. Mirum dictu! tantummoilosuaruin indicia prajfert.lgilur lani hu-
vestigii* pauliilum madefactis. in reliquis inaunion- jusqiiam c;otororuin;odifici()ruindirutos parioles,ot
lis vix humor. Transnieato sano hoc
lenuis apparuit per deve.xa totius inontis latera propter firmam
pessimi occursus torrente, pt)stero diead monaste- ca^mcnti tenacilalem dependentes, hemo Dei con-
rium Regula> vcntum. El primo quidem die, cum spicatus admiransque, Uoto nobis arridens vultu,
quiete manscrunt secundo sanc, inter nostros et
; infit : <( Potentior, inquiens, nunc sum domino
Guascones jurgium propter ciharia equorum ad nostro rege Francorum intra hos fincs, uhi nnllus
vesperum ortum vixque a majoribus sedatum csl. ejus verelur dominium, lalem possidons domum.
Quod ubi in crastinum venerahilis pater Abbo eom- Sed Iieu proh dolor ! aliter qnani ei ac nohis iitile

perit, suos Tehementcr redarguit cur inermcs et fuit, hujus loci parabatur possessio.
inler infensamsibi gentem bcllacierent, monebat- Deni(ji;o malignorum factio qui iili-^ quos ipse
que palienliam scrvarc, donoc ipsc cum comitc ac sanclus paler ad cumdem miserat locuin irrogavc-
loci adrocato colloqueretur qui jam jamque alTu- T>rant iiijurias, in id jani conspiraverat ut, ex quali-
turi credebantur. Tum demum suas suorumquo, bet occasione commoto tumultu, tanta faniulos
quosprimitusihidem rcliquerat, injuriasad libitum ipsiusca>discontumeIiaafficeret,quatenusnecipse,
ultum iri polliccbatur. His ac similibus verbis suo- nec quilihet alter, eos ulterius adire auderet. Quod
rum furibundossedare tonlabataiiinios Erat ea die vcro nortcm illiiis inter dolos machinata sit iion
celebris universo orbi heati pontificis MartiniTuro- vere scitur, nisi quia is qui eum percussissc dici-
nici solemnitas, et sanctus vir magna cordis ac tur in jurgio nostris dixisse fertur pro nihilo se
corporis alacritale missaruin festiva celebravit so- ducere si lancea ventrem ejus transforaret.Seciinda
lemnia. Oua die et sequenti, qufc Dominica fuit, igitur feria, qua sancli coiifessoris Rricii agehatur
idem Dei famulus Abbo, post sancti sacrificii per festivitas, monachum, qui bos esse dicebatur ma-
seipsum oblationem accorporis refectionem, mon- chinatus dolos, sanctus palcr nosier Ahbo increpare
lem in quo monasterium situm est undique perlu- ciDepit, quod, sine ejus licentid de monasterio cgreg-
strans, laudare simul ac mlrari non solum loci sus, forasmauducarc prfpsumpsisset. Ilic Anczan
Grmitatom, verum etiam maximorum queo inibi nomine dicebalur proprio, genle harharus ac voca-
fuerant ;pdificiorum fundamenta coepit. Horum ila- buIo.Qui dum sancti viri increpalioncm sc palien-
que locorum situm, a sancto viro laudatum, suc- G ter ferre simulat, sed circumstantibus
contumaciai
cinctimlitterismandareopportunumforecrcdimus. vcrba respondet, subito auditurclamor muUcrum,
Cap..XX. Bei/ulaesilus. Cassinogilum. Regulennum juxta morcm (18; gentis illius, uhi scditio orilur
factio in Abhonem. Abbonis plaga. Interitus. Sedi- aut mors hominis intervenit, conciamantium.Tum
tio^orum furor. Abbonis funus. Sepultura cum solitis ille perfidus,solo nomine monachus, ad eos qui se
vestibus. — MonasteriumReguIa', inhonoreprincipis circumstabant Nunc, inquiens, dicetur
infit : «

apostolorum Deo dicatum, in monle cst positum. meo monitu hoc csse ortum scandalum. » Cuiqui-
Qui videlicet mons a tribus lalerihus, orienta i, dam exhis qui aderant: « Si,ait, idmetuis,nohis-
aquilonali et occidentali, aliis cingilur montibus; cum ad hos sedandos progredere motus. Verum eo
a meridie Garonna yallatur tlumine periculosaque dilTerente, ad nostros reprimendos is qui monita
vallisToragine. Ab oriente inter ipsum et altcrum dederat cursim progreditur. Causa autem ortm
montem vallis existit perangusta, per quam fons sedilionis ha^c erat.Tam Francis quam Guasconibus
meat, quam incobn Mo^ellam nuncupant siinili ; se alterutros conviciis lacessentibus, unus Franco-
modo ah occidcnte altcriiis fontis rapido alluitur rum, nimium impatiens convicii domino suo illati,
cursu, cui .Mosa nomen est. Hfec nomina a Francis D conviciatorem baculo inler ccrvicem et scapulas
imposita «'stimanfur, qui a Magno Carolo ad
illis ictum humi prostravit. Eo prostrato,tam nostri (j uam
luitioncm provincia^ ibi relicti sunl. .Non longe scditiosi .'smet mutiio lapidare cceperunt, Inlerea
quippe ibi abest palatium ipsiiis magni principis vir Domini Abbo, intra clauslrum monastcrii resi-
Cassinogilum, scd quasi tribus milliariis, in ([uo dens ct quasdam computi ratiunculas dictitans,
idemimperatoruxoremsuam,Ludovici Piimatrem, tumultuantium clnmorecxaudito, foras ab inferiori
gravidam reliqiiit, dum contra Sarracenos expodi- inontis partc progreditur, oL ad rcprimendos suo.s,
tionem in Hispauiis ageret. Quod ot Heinardus vita^ quisuperiora occupaverant loca, festinans. ab uno
illius rolator scrihit, et n js in libro miraculorum advcrsa^partis salollitc lancea tam valide vulneratur
sancti patris Bonedicli brcviter cxpressimus. Locus in Icovo lacerto ut inleriora costarum adactum pe-
sane Rpgulae ob supra dictam positioncm non faci- netraret ferrum. Qui purcussus non clamavit, non
le hoslium patuisset acccssui,nisi ahaquilonc parva tituhavit, aut cadeHtiuin more loco motu.s est,

(18) Hanc vocem cssc Biakorc cx PilU(«o oh.-;crvat illustris Pctrus dc Marca in Hisloi'i« Bearncn.si3
lib. 111, cap. 11.
4n S. ABBO FLORIACENSIS ABBAS. 412
veruml;imcn,ho(;laiilum(licciis:'( Islc,ait,scnolia!C A videndi, cadcm die cum quibusdamibidem aliis
fccit,ad domum ul)i sui famuli hospitiumhabcljant
>^
advencrat, eoque ad metatum suum, quasi
viso,
asccndcre ccepit. Sustcnlabat autem eum irater niilliario ac semis distans a monasterio, secesserat.
quidam,nomincGuillolmus,cujussuprameminimus Is, ul)i noslra} miseria;nunlium accepit, adnostrum

Ego^vestigiaejus persecutus, conspiciM siipcrliinen auxiliuin cum suis velocitcr accurrit.

domiis,qiiam vir sanctus ingressus jamerat,partcm Hi ergo corpus beatiim,quod
adhuc in domo, io
coagulati sanguinis. Interrogansque de quo foret, ffuaanimamCreatorireddideratjSupernudampene
hoc a Dci homine responsum accepi « De me, : hunuim jacebat, tapeti impositum, ad nos usque
testorDominum;» conliiiuomihi slelerc
inquit, est, pertulcrunt,nostiisproplercaliginem noctiseclaus-
coma>;horrorque infusus corpori raucisonam red- tro monasterii miiiime exire audentibus. Dubitalum
didit voccm. Nondum enim quispiara animadvcr- aliquandiu est quonam in loco poni dcberet.Tunc in
terat eum in carne esse vulncratum sed tantum ; commune placuit ut, quando innocentcr ac pro
induraenta aistimabamus fuisse perforata. Itaque veritate qua; Christus est interemptus erat, in
aio ad eum Quanam in parte, inquam, tibi do-
: ecclesia ponerelur, ubi usque ad diluculum feriae
mino meo illatum vulnus est? Tum, eo elevantc quarta?,duabus vidclicet noctibus unaque die, eum,
brachium ut plagam dctegerei, repente ab intirais B cum quanta potuimus psalmorum et lacrymarum
costarum recessibus unda sanguinis prorumpens, devolione, insepullum servaviraus. Referri nequit
manicalaxiorispelliceaeexcipitur.Verumipse nihilo qui luctus quive'gemitusabhis qui ad eumvisendum
nec vultus colore mutato, cum me trepi-
tristior, e propinquis venerant locis editussit, cum eum,
darcmagis magisquesensissettam ex faciei pcrniu- quem vivcntem cernere concupierant, mortuum
tatione quam ex verbis querimouia!, alacri vultu et conspiciebant. Contemplabantur sanc vulturn ejus
pene ridenti similis, ait : « Quid tu, inquiens, adhucsudario ncquaquamopertum, qui dormientis
ageres, si ipse vulneratusesses ? atlamen noli mc- potius quam mortui speciem ex rubore prseferebat,
tuere; quin polius foras ad nostros progrcdcre, et lacrymis opplcbantur; incredibileque, cura
cosqueadme Tenirefacito, ut htiec sedentur turbai.)) adviveret,videbaturcum tamingentem postobitura,
Quod cum fecissem,illique obtemperantes ingressi non solum a suis, vcrum etiam lacrymosum ab
essent, ipse, jam cxsanguis faclus, inter manus extraneishabiturumplanctum.Namquiliberadveni-
discipulorum famulorumquc se sustentantium, ret,notusseuignotus,ejusvisocorpore,siveposttumu-
IdibusNovembrisspiritum reddidit. Retulerunt au- lationemsepulcro.contiuuo in lacrymasprorumpe-
tem qui ejussanctum naein videremeruerunt{nam p batMatutino sane tcmpore fcrise quartBe,cum ipsis
ego ob scdandos tumuRuantcs forinsecus remanse- quibus indutus erat vestimentis, uti mos est sopehri
ram) hunc ipsius ultimum fuisse sermonem c Mi- interemptos, illotus etiam, lapideo tumulatus sar-
:

serere, inquiens,Deus omnipotcns, animai me«, cophago,m interioribus cryptai, anle altare sanclis-
locoque ac congregationi, quam nunc usque le quidem satis decenlissirae,
simi patris Benedicti. Et
concedenle rexi. Et illc quidcm ha;c elTatiis, ut
)) si non tam inspcralus contigissct finis \'d?c. Sed
ei
praidictum est, animam efflavit. Scriptura tcste novimus quia^Wtw, quacunqae mor-
Atseditiosidomum,inquabcatuspaterjamdcfun- tepmoccupatus fuerit, in refrigerio eril {Sap. iv,l).
ctus a Buis lamentabatur, circumdantes, obseratos Cap.XXI. Sociorum ejus reditm Floriacum. Abbo-
succidcrunt cardinesostiorum.Sicque furens ingrcs- nis mors luchiosa. S. Benedicli cclebre festum Dccem-
saturba,aliquibusvulneratis,cubiculanum viri Dci, hri. — Nos igi tur quarto a lumulatione sancti corporis
vocabulo Adelardum, quicaput domini sui propriis dieinde digressi^perbidnumavicecomitcAmaluino
genibus suppositum lacrymis rigabat, ad necem ejusqucuxoreRosembergadetenticharitativosumus
usqiie fustibus pra;acutis ac Janceisconciderunt; qui aflfectu. Cujus mulicrisbenignissimam erga noslros
ajgrum usque ad tertia;feria3 dilueulum protrahens compassionem, nobis ad conclusiouem voluminis
spiritum, defecit ac mortuus est, sepultusquc in ^ tendenlibus, brevitcr memorare congruit..\am ipsa
claustro monasterii, juxla quem quoque custos virosuo ut vulneratosctiam nolentes rctinerel sua-
equorum ipsius sancti poslea tumulatus est. Qiii, sit. Retentis aulem ipsa cuncta tribuit neccssaria,
tunc quidem vulneratus, usque ad dicm festivitatis iion solum languentibus, verum eliam eorum ser-
sancti Andreai Ianguit,sicqueobiil. Ca?lcrum tant;u vicntibus, atquc equis, qui omnes sexdecim (19)
cIadiscompiIatorcs,certissimeagnosccntes beatum erant numero. .Medicum ipsa quiesivit, eiquc pro i

obiisseAbbonem,ccrtalimcunctiiiifugamvertuntur sanandis a^gris ipsa protium pra>buit. A mc quoquc, I

itaut, terris reddilo die, ne mulieresquidem in uni- ut cum eis remanerem, non solum mansuela proce, >

versis forensibus ipsius villai invenirenlur domibus verum quadam imperiosa consanguinilalis cxegil
Quatriduo post obilum saneti viri morati sumus, auctoritale. Hi vero qui sani evascre, a procuralo-
commoranle semper nobiscinnob custodiam nostri ribus cjiis,ipsa pra^cipiento, pcr omncs ipsius pos-
quodani honorabili viro, nomine (juillelmo, Orioli scssiones qu« iu ilinere eraut, honoriricc suscepli,
lilio. Qui videliGetCuillcImus, gratia beatum virum Irislemlanlidolorisnunlium per omne spargoules

(10) Hic cvalillis tcmporibus abbatum comitalus, qui cliam subindc ullra modum auctus est.
 »13 PR0(OIIA. — MIRACrLA S. ARF50MS. 414

lier, laiuleiii Fluiiaeo ftenobio iiiliilt>ruiil. Quis tiiiie A stris ampliorom addcbat doiorem qiiod tali forenl
sanelam iiiviiscrit
luclus quivedolor lolam nostraiii paslorcdcsoIalijCuiprudcns eonsiliiim alioriim ex-
congregationemjScrmoexpliearenonsufnciteuiiuib pcteront pra^lati ecenobiorum.
hisniioiiU''i{uibusejusiri'avi(asonerosavi(leI)alur,iii- Htcc dc vita, moribus ct aelibus, iicenon martyrioi
consolabilitcrlugerclur. .\uxit huiie in^'-cnlem dulo- Abbonis, partim a fidclibusj
saneti.->simipatri3 nostri
rem adventus plurimorum abbalum immiuentc
in viris audita,parlim a nobis visa, ad tc, reveren-
saneli patris Bencdicti solemnitate, qu;e in mcnse lissimc clericorum Horvcc, ut tua sanctilas pctiit,
|

eolilurI)e.-embri,ounlliicnliiim. Ilonimalii ab ipso, vcraei pro possc rcIatuscripsimus.Nunc luam expos-

obquasdamordinandasiiiililales, erantevoeali ; alii cimus bcniiriiitalem quatcnuspro nobis Domini im-
suariim neccssilatumcertisex eausis cumconsulturi plores clcmcntiam, ut, si quid forte eum in nostra
advcnerant inter quos reverendus Cluniacensium
; oHendimus narrationc, ipsc sua piissimaindulgere
abbasOdiloadcrat, charitativolaiidabilis in Domino dignctur miscralionc ; et, qui cjus sepulcrum
faniiliaritatis irlulino ci in omni sua cunjuncUis diirnalus est miraculis illustrare, mihi facultatcm
vita. Talium ilaque pra^scntia, ct ipsius absentia, dignclur conferre, in sequenti volumine, ca ad
pruplcr quem vencrant ingercbatmoestitiam,ct no-
, laudem nominis sui fidelibus manifestarc.

MIRACUL/V S. aBBONIS,
Eodeiii auciore Aiinomo.

I.AnnoincarnationisDominicocniillcsimoquarto, B rcperisse professus est ;

qaai usque niaae sequentis
indictionc secunda, die mcnsis Novembris dccimo diei perdurasse visa est.

terlio, martyrizatus est vencrabilis abbas Abbo, 4. Caicus quidam erat Petragorici pagi, cui pcr
eiijus dies passionis cum eeleri transitii, tum sancti visum revelatum est ut,si videre vcllet, scpulcrum
Brieii, lum etiam festivitate cnjusdam sancti, no- hujus sancti expeteret, utejuiiinterventu aDomino
mine Herardi, insignis habetur cujus sancli caput
: lumen reciperet. Qui cum juxta pra?ostensam vr-
in monasterioReguhe,reliquumcorporis inquadam sionem ad locum Reg-ula:; accessisset, ac ad sancti
ipsius co-nobii cella humatum scrvatur. Dc quo, tumuliim aliquanlas pcrvigiles duxisset noctes, vi-
quis fucritquidve egcrit, usquc hodie in soriptis nil sum reccpit. Unde, partem haercditatis sua2 sancto
aliud reperire quiviraus quam diem transitus ejus. Petro ac beato Bencdicto, necnon sancti martyri
Porro de honorando patrc nostro ca quaj pcr eum Abboni illisque famulantibus largitus, ad propria
Dominus opcrari post ejus transilum dccrevit mi- i"ediit.

racula, litteris mandarc digiuim duximus ad no- 5. Alter quoqiic ca;cusdc pago Burdegalcnsi, per

litiam posterorum. Dum igitur adhuc inhumatum visum itidem admonitus est uti monasterium Re-
corpus 'ijus in ccclesia servaretur, cuidam debili. gulse adirct inibi esse sanctum, per cujus meritum
:

quem longa vis fcbrium maccraverat, pcr visum G Dominuseilumencondonaret Qui prseceptoparens,
revelatum est ut, si sanus esse vellet, dcxtcram locuni adiit, spatio ferme dierum octo (21) antc
m.inum ejus ablui aqua posccret, ipscque eam in sancti tumbam pernoctavit. Una vero noctium,
potum sumeret. Quod cum a domno Remigio mo- dum fratres ad matutinos surgerent liymnos, pue-
nacho, ejus loci poslea praposito, poposcisset ac rum ante se ja^entem excitavit, dicens : « Surge,
impetravissel, hausto polu pristina; restitutus est ut paritcr matutinalibus possimus interesse offl-
saiiitati. ciis. » Cui ciim ille non se habere ubi accenderet
2. Dein vcro, die sccunda obitus ipsius sancti lumen, obtenderet : « Video, ait, lucernam ante
viri,unaexhism«Iieribus qua; elamore suo scditio- altare sanctai crucis avdentem. Ad hajc puer
» :

ncm concitaverant,mente ca[)ta totoque nuda cor- « Si vides, inquit, vade, et eam huc dcfer. » Abiit
porei)crecclesiam rotabalur. Post Iia:'C lcpra pcr- ille, et apprchcnso lumino, in supcrioracrypta?, ad
cussa et a eonsortio hominum expulsa, usque ad eos qiii psalmodiai insistcbant, absque ductore
finem vilai non esl mundala. ascendit. In crastinum, fratribus cuncta qua; sibi
3. Porro die quarla, duin cuslos ecclesia; duas acciderant
referens, ad reddendas Deo laudes
luccrnas (20) mcnsura; semipcdalis post synaxim eorum mcntes acccndit. Fidem vcrbiscjus accom-
unam ante altare
•omplctorii aeeendi.sset, :D
sancli ^ modabat tam decora caniticsquam ctiam vultus, ac
alteram anlc sepulcrum martyris Ab-
Petri posuit, lotius corporis boncslus status.
bonis. Cumque ad matutinos surrexissetdesignan- Semper qui proprios meritis exornat amicos,
Jos hymiios, eam quam coram allare saneti Petri Et dat Floriacos cmlo florcre patronos,
posucrat, arsam reperit; iliam vcro quani ad ca- Pra-stans perpetuain post carnis funera vitam.
put lumb.-c saucli viii iiosuerat, pcno integram sc Anicn.

(20) Lucernje noraiiio hic cereus inlelligitur. (21 j iNoiidumergonovenarum, quas vocant, usus
obtinebat.
 :

4i; S. ABBOMS FLORIACENSIS ABHATIS 416

NOTITIA LITTERARIA IN S. ABBONEM.

(Apud Oudinuni., SrrijiL cccks., loin. II, pag. 1)0'.}.)

S. Abbo Floriaccnis abbas ct niarlyr, sive SancLi A BenodicLinorum SancLi Germani Parisiensis biblio-
Bonedicti ad Ligerim, in episcopatu Aurelianensi, Ihecario, Epistolas Abhonis nonnullas in manuscri-
vir doctus ac sanctus, cujus doctrinam varia ab illo pLis codicibus quibusdamPilh(Kanis invenlas, quas
scripta opcra prol)ant, cujus sancLitatem cirususad biblioLliecaqua?dam Parisina asservabat, quasque
consorvandam observantiam ordinis atque oblalus haud dubic eruditi hujus regiae urbis viri dudum
sanguis tcsLalur. Memincrc liujus Abbonis, ut infra latcre ineditas non paterentur. Harum unam ad
quoque dicemus, Sigebertus in Catalogo Scriptorum ahbatem Fuldcnseoi edidit Slephanus Baluzius, lo-
ecclesiasticorum, cap. 139,etin Ch?onico ad annum mo \ Miscellancorum pag. 409; fragmcnta aulem
990, et Senatus quoque Bravonius, sccculi xii aliarum dedit Aimoinus in Vita S. Abbonis, Epi-
scriptor, in Vita S. Oswaldi, apud Surium ad diem stolarum quidem duarum Bernardum abbatcm Bel-
15 Octobris. Ex qiio
cog-nosciinus bortaLu S. liloccnsem, hujus Vita!cap. 10. Alterius«(/ Gregoritm
Dunslanni, dum
Anglia moraretur, illum scri-
in V,Iiomanu)npontificem, ibid. cap. 12. Denique epi-
psisse Passionem B. Ednnnidi regis el martyris, stola? hcxametris vcrsibus ad Ottojiem imperatorem
quam habemus apud Surium tomo VI, ad diem scriptip, ibid. cap. 13. Has olim Abbonis epislolas,
20 Novembris, et manuscripta exstat in bi-
qu;p, viderat Joannes Bala^us, Anglus, quippe quarum
bliolbeca privataLumleiana in Anglia, atque eliain B assignatis earum titulis ipse memiuit, inopere suo
in Regia Galliarum bibliotheca, codice ms. 3801, De scriptorihus Angliae, ubi de Abbone ita habet
fol. 66. Exstant hujus Abbonis opera nonnulla im- « Abbo, Floriacensis coenobii abbas, Gallus, palria
pressa, alia temporum lapsu inlcrciderunt. Scri- Aurelianensis, scripsit Vitain Eadmundi martyris,
pscrat lihros dialecticos ct astronomicos, ut teslatur ii; ApologeticumadFrancorumregeslibrumi;
libris
Aimoinus in ejus Vita, cap. 3, quos injuria tem- Supcr calculo yicLorii lib. i; Additiones in eumdem
porum nobis abripuil. Ejusdem
Commentarius in lib. De motibus^slellarum lib. De_glanelarum
1 ; i ;

Victorii Cunonem paschalem, quo Cyclos annorum cui"su,lib.i;Demonstrationesastronomia!lib.i;Conlra

ab incarnaLione Domini ad sua U'-que tempora episcopum Aurelianensemlib i;RudimentapucriIia
juxLa veram Evangcliorum fidem corrcxit, lapsu lib. i;CaLegoriaium spiritualium lib. i; De compulo

temporum intcriit: cujus meniDriam nobis reliquit lib Homilias in Evangelialib.i; De coena Domini
I ;

Sigebertus in libro De illnstribus Ecclesix scripto- lib.r,EpisLolasadGregoriumV,Robertumregem,im-

ribus, cap. 139, his verbis Qnantum valuerit in
:
peralorem Ottonem, Bernardum BelliIocum,OdiIo-
utraque scientia oslendit, cum super calculum Yicto- nemCLiniacensciD.DesanctoStcphanoproLomartyrc
rii commentalus^ est quem ac sua usque tempora sequentiamunameLRcsponsoriaqu;edamediditCir-
;

adduclum, ad annos postea circiter lb9o dilatavit. G culosannorum incarnationisUominica^adsua usque

Apologeticus quoque A bhonis ad Ihigonem Fran- tcmpora correxit. Obiit anno lOOi, a suismonachis
coruni regem (22) pro immunitatihus monasterii interlectus, cujus Vitam scripsit Aimoinus Floria-
Floriacensis periit cujus exsLaiiL fragmenLa apud
,
; censis. » Hffc Bakeus, qui ex occasione Anglissuis.
Aimonium in Vita Abbonis cnpp. 8 et 9. Jam ad hunc,GaIlum, inseruiL,forsan quod cjusOpera ma-
opera impressa veniamus. Exstat Epilome de Vitis nuscripta simul omnia ha?c in Anglia invenissel.
Romaiioi-um pontificum XCI, collecta ex Anastasii EpistolcV porro istse cmw Apologetico ad Francorm

nibliothecarii Historia pontificia, et cum eadem rcgem hoc anno 1687 edita? sunl atque immissfe in
Mogunlia^ anno 1002 in 4 excusa, sLudio aLque Opcraposthuma PetriPithcei Trecensis, qua' tribus
opcra Joannis Busa^i Noviomagensis, soc. Jesu in folio voluminibus cL prclo Galliarum regiopro-
theologi. Vita sancti Edmnndi Anglornm rcgis ct dicrunL,magno hujus insignis viri qui ab anniscen-
martyris, quam dum in Anglia commoraLus csl a luni vel circilcr obiit, multaque manuscripta reli-
DunsLano rogatus scripsiL, cxstal apud Surium ad quiL, honorc ct desiderio. Exslal Apologelicus istt
diem 20 iNovenibris. Epitome seu Collectiuncula Abbonis cum Lomo I, pag. 393
Epis'oUs variis et de
canonum sub certis materiarum capilibus, quam edi- se({ucnLibus ad pag 429. Quod diximus de a^talci

dit Joannes Mabillon, Lomo II Analectorum, pag. D cjiis,cognoscipoLest ex eo qiiod Apologeticum suum
248 et sequentibus, ubi varia prailudit De scriptis ad Ilugonem Capclum filiumque ejus Roberlum,
lani editis quam deperdiLisAbhonis abbatis, dequo Galliiirum regcs, scripserit. Nam hos et Oiloneni
eliainpluribus agil s.tcuIo VI Sanctorum ordinis divi lertium imperatorcm o-j-yyc-^wj; fuisse.aperliim sa-

Boiedicti. Ilunc auLom huc allnliuius ob .CynVowm tis esl. Idcin iiuiicanl Epistola; Abbonis pluros ad
cunonum ({uam Labljcus omisil, nondum (iuij>pe GrcgoriumV s;iminiim pontificcm at(;ue alios.qua^
evulgatam. Audio rccenter a Placido Porchcro, nunc impress;e oxslant. Hujiis Abbonis Vitain ac

(22)Vide infra, col. 417.

i
ilT EPISTOL.E. 'H8

mortem sanclissimc obilam die 13 Novcmhvis, In- Ml). xii Svpplemenli Chronicorim^&d annum 982, qui
dictioue ii, antio ( hristiana' saliitis lOOKinmona- cuin Alhonon pcrpcrain vocat ; Carolus Saussolus
stcrio Squirs soii Mogula" ad Garunniain indiancsi in suis Annnlibiis Aitrelidncnsibiis, lib iv, cap. 8;
Vasalensi,dcsiriptam ab Aimoino inonacbo l''loria- atquc imprimis conservator Epistolarum Abhunis^
censi,ejus discipulo ac comite,qui prccsens adcj-at, Pclrus Pithccus in Collectione scu Collectaneo ve-
babes in Bibliotluca Floriacensi, pag. 299, cum ali- tcritm histnriie Francicx scriptorum, ubi ex veteri
qiiol cjusdcm viri niiratulisinsortam.studioJoanMis mcmlirana Vilam hiijus .\l)bonis habcs,quam cita-
a Bosco, Cudcslini, anno HiOj, Lugduni, aj>ud llo- lus Hahmis Aimoni scu Aimui>to polius Fluriucensi
ratium Cardon. Sigebertus atlamen in Chronico moRucho attribuit, ut Labbeusscribit. Ibi interalia
capdcm ejus, minus casligale, ad an:ium 1003 re- cxponitur quomodo, seditione inler Vascones et
tulit, aliosque cliam summos chrnnulogos in erro- Francos coorta, lancca interemptussit, quod anno
rem induxit. Vidcnli (juoque Claber Rodulphus lOOi contigit, Idibus iNovombris, natali die sancti
Hb. III, Joanncs T rilbeinius et recentiores
cap. 3, Bricii, qui dios ela monaohis in honorcm Ahbonis
alii, cum Labbeo in Dissorlatione bistorica De celebratur : utide oninino diversus est ab abbone
scriptorihus eccle^iia^^tici^i a Bellurmino recensitis. illo Sancti Germani Parisiensismonacbo et poeta,
lomo I, pag. 22 Joannes Mabillon., loco citato
; , ]3 qiii anno bSCet 887 floruisse legitur ; Joannes Ma-
Gerardus Joannes Vossjus, lih. ii De historicis Lati- hillon in Actis sanctorum ordinis divi Bcncdicti, sa^-
/i/.<, cap. i-l,pag. iiiilii 3;ii ultima^ editionis, et pag. oulo soxto, i^urte i, pag. 39, editionis Parisiensis
331 editionis primfe; Jacuhus Phiiippus Bergomas, apud Caroliun itohustcl a. 1701, in fol.

MONACHORUM FLORIACENSIUM
EPISTOLA E.NCVCLICA DE C.EDE ABBO.MS ABBATIS
(Apud Baluz., Miscellanea, tom. II, pag. 114.)

Universis abbatibus Christique fidelibus quoquo G abhalcm nostrum Alibonem excessi.^sea saeculoco-
locorum babitantihus, Floriacensis conciola dejec- ronatummarLyrio, qui Wasconum gladiis fclix pro-
ta et Patre viduata. mcruil foliciter heatorum marlyrum socius fieri
Fletupene absorptis,dolorecontritis,inanuni por- cujus anim» contagia vestra oratio abstergat, qui
rigite spiritalis auxilii, Patres sanctissimi, per alTe- vestriamatoromniumquc Christi servicntium verus
cluni fratoriuc charitatis. Pane mccroris potuque scmpcr exstitit dilector. Nobisquoque, qaosorpha-
aniaritudinis cibati, vcstris orationihus mereamur nos rcliquit, fralcrnissuccurrite votis, et Deum om-
recreari,quorum citbara Ia?titia) versacst in luctum nipolcntcm placale oraliunum bosliis, ut dignetur
moestitiir, quurumorganum luctuose sonatlamcn- sua gratia gregem decapitatum et pio Patre orba-
tiim, et jiicuiiditas vocem tantummodo flcntiuni. tum consolari. Ohiit Idibus Novembris, die natali
Pervenit gladius doloris usqiie ad animam,duin dc- sancti Bricii.
ploramus pio sanct;e religionis sludio domnum et

SA^CTI ABBOI^iS ARB.MIS FLORIACENSIS.

EPISTOLiE ET APOLOGETICUS.
Prodi^irnnt iii Operibus po.^lhuiiiis Petri Pitho3i, Cod. Ganonum vot. Roman<nc ErclGsi<x^
Parisiis, ty[)is ro^riis, anno l')87. nd caicein toini I, pnc;'. 3i)'}. ex ])ibliothcca illustrissinii
1). I). Glaiidii Lopellotior, ro^^ni adininistri, ro,C"ii n!;"arii pra^lecti ct .suprenii (lalliarum
scnatiis pra'sidisiiil"ulati, ct apud Oalland., liihliotliccre Palruni tom. XIV.)

MOMTUM EDITORIS PARISIEiNSIS,

llic prudeunl , erudUc leclur, rarias inter Pclri ct Frnncisci PH.Itxi fmlruni lurn/iriiliiDW^, qiix inlcr cas
rcpertu iunt Ahbonis Fluriacemis ulim uhhnlii ccleberriini opuscula, et quorum huc usquc non nisi fraqmcntu
<ih Aimoino ejui Vitre inscrta compnrucrunt. Elcfjnntiorcm in kis cullum ornatumque non rcquires, mudo
nntn mitnincris sxculo bunarum arlium porum fcraci. Sat bene, ojiinor, tcium actum cxistimahis,si rurvi seu
viiam fir.ditatcs orulionis rcrum fraciu compensenlur. Non ad cloqucntuc aut eruditionis jactatiuncm scripsit
4id S. ABBOXIS FLORIACEXSIS ABRATIS 430

Ahho. lielir/io.n prripofiiii tenax, mhil fJfigrantius desiderahut rjuam, sohitum curis rerum hvmanarum, et a
turnultu remutum, healo otio perfrui.Yerum ad monasterii procuratiimem cum vocatus fnisset, multisnegotiii
implicitus est et constriclus, coactusque nonruinquam de re vili, de possemuncnla de decimis aliisve juriljui ,

infestissime contendere cum prse/iotentihusviris, >:t prxsidibus ct adcersus corum virn ct inMdias, Christianis-
;

sirnorum regiim, et summorumpontificum auctorilatem implorare. Postremum hoc potissimum prastitit Apolo-
gelico ct aliquot ex epistolis. De Ahbone vero ipso cur nihil dicamus, in cuusa sunt vetcrum et recentioruut de
co testimonia quos subjicimus.

YETERUMETHECENTIORUM DE S ABBONE TESTIMONIA.

Fulberti, episco/ti Carnotensis, epistola 2l. prohatus.Dum Vasconia verbum Dei praidicaret,
in
'^ iidei sanguinis etfusione factusest.
christiasiui teslis
Pleno virlulis, ct gratia circumfuso, charissimo
Scripsit super calculo Victorii lihrum unum, addi-
l>alri Abhoni, Fulherlus suus. Quanam te resaluta-
tionos ineumdem, liljrum unum,ct quaidam aha.
tione digner, o sacer ahlja, o magne philosophe ?
Claruit temporihus Oltonis primi,anno Domini 970.
SigebcrtimonachiGemblacensis,in libro De illustribus
Jucobi Philippi Bsrgomatis, Chronicorum lihro xii,
Ecclesise scriptoribiis, capite 140.
ad annum 982.
Abho abhas Floriacensis quanlum valuerit in AhJK) etiam Floriacensis ahhas : vir in divinis
utraque scientia ostcndit, cum super calculum Vic- Scrii)turis admodum
exercitatus, atque in suicula-
torii commentatus cst. Marlyr ohiit.
rihus disciplinis cgregie doctus, ita quoque et rai-
Ejusdern, in Chronographia, ad annum 99 't. ra conversatione insignis, etc, ut Trilhemius.
Abho abbas Floriacensis, qui super calculum Vi- Conradi Gesneri, in Bihliotheca.
ctorii commentatus cst. Abho Floriacen^is coeaobii ahhas, (iallus, Aure-
Senati Bravonii, in Vita sancti Osvaldi.
lianensis, scripsit Vita- Eadmundi martyris lihros
duos apologeticum ad Francorum reges lihrum
Porro in monasterio Rameseise Ahbo Floriacen-
;

unum: et super calculo Victorii librum unum; addi-

semmonachumdegcrevoluitmorumsanctilateprai-
tiones in eumdem librum unum de motibusstel-
clarum, et litteris egregie eruditum, ut monachos
;

larumlibrum unum; de planetarum cursu lihrum

docerel, schoiis pra?csset, ct tum rcguJarem sive unum; Epistolas ad (Iregorium Quintum, Ottonem
monasticam disciplinam, lum litterarum scicntiam
g
imperaiorem,Rohortum regem,Bernardum Bcllilo-
promoveret. Is Ahljo, Dunstani hortatu, heati Ed- cum, OdiU)nem Cluuiacensem Demonstrationum ;

mundi regis et martvris passionem accurale con- astronomicarum lihrumunum contra cpiscopum ;

scripsit. Tandem Floriacum reversus,et illic abbas Aurelianenseni lihrum unum; Categoriarum spiri-
effectus, a suis monachis occisusest.
tudlium lihrum unum;de Computo librum unura,
lyitheinii ubhatis, libro De scriptoribus ecclesiasticis. Homiliarum in Evangelia librura unum d.e Coena ;

Abho,Fioriacensismonasterii abhas,ordinis San- Domini iibruin unum;de sancto Slephano martyre

ctiBenedicti, vir in divinisScripturis jugi lectione Sequentiam unam, Responsoria qua?dam Circulos ;

et sludio exercitatus, et in sa^cularihus disciplinis annorum incarnationis Dominicaj ad sua tempora

egregie doctus, vita quoquc et conversatione in- correxit. Ohiit anno lOOt, a suis monachis inter-
signis, et usque ad martyrii coronam dignus com- fectus Ejus Vitam scripsit Aimoinus Floriacensis.

SANGTI ABBONIS EPISTOIJ.

EPISTOLA PRIMA C principi, cujus vices in terris nunc geritis. Porro
AD GREGoniUM V suMMUM poNTiFicEM. unum vcstriT) majcstati pcrsuadeo, quo praidictum
Domino semper in Cliristo vencrahili Cjregoiuo archiepiscopum doceatis qualiter cum suis clericis

sanctse Romana; etaposlolic.e scdispra5suli,ac ideo conversari deheat, qualiter filios susb Ecclesise a

universalis Ecclcsiai doctori, suus illius Abbo, Fk)- pristinis errorihus abstrahat, el pra?dia seu pos-
riacensium recior, salutem in Chrislo scssiones quas sancta Maria perdidit reslilual.

Sa'pius contingit ulpuritas integriC vcritalissen- Nam, sicul ail quidam sa-cularium :

lcntia vacillct malclidi intcriiretis; quodego, vcne- Qai tqiiiJ delhaut roges, plectuiitur Aoliivi.

rabilis Pater, cavens, veslri animi sensa fidcliler (IlOUAT. Ep. 1,11. li.)

simplicilerque, ut praicepistis, deprompsi; ncc ani- Ita Romensi Ecclesi;e accidit ut in rebus sauclaB
mositatcm regisperhorrui, duin fidem quanooliis Maria> vindicatum sit quidquid
^ ^ Arnulphus
^ el
_ Cer-
promiseram ex asse servavi : quandoquidcm nihil bertus commiserunt mali ; et, quia ulrumquo el

addidi, nihil minui, nihil mutavi, nihil reliipii.Ho- amicumet culo et colui,si (jiia in cisrei>rc!icMsioue
ruin oiiinium ipsc ArnulphusHcinensisarchiepisco- compcri, (juamvis cis displicerel.iiou lacui.
di^iiia

pus a custodia lil)eratiis ct ahsululus teslis esl cui ; Mhil lamcn ah his factum repreheiisihilius didici,
vestrum pallium co lcnore ol)luli quo illico acce- t^ quam quod nobilissimam omnium Gallicanarum
pcram ex sanctis inanihusvestris. Tcslis eliam ilo- Ecclcsiariim iiu)pein,ahje(iam, vilcm ot desolalara
miuus mcus Hodhcrlus, Francorum rex inclylus, suo litigio roddidoriint. Eidem voslra irrefragahili
vocalur,utiquc spiriiualis in Chrislo filius,qui vohis auctoritale succurrile, el eam ad illuin piislinum
parerc decrovit, ac si hoato Poiro aiioslolorum stalum rcducilo quoheala^mcmoria.' Adalheroncm
4-21 EPISTOL;*:. 422

constatreliqnisse. Cffterum suggcro veslrfcsancti- A bus illectusFloriaoumlfotusrodii.otomnibMsadquos

liili ul eorum recordeminiqutoper me vobiscomes meus .sermo pervenirc pofuit,plcnam sanctitalis et
Fi.lco rnandavil,malle sc scilicel vetera monasleria reverentine veslram conversationcminnotui,sicque
liirula reslaurare, quam nova a fundamenlis oon- mihi conligit ut regina> Anstri, qihT venit a fini-
dere. Ouod quam frivolum *it omnino vaounin,
et bns tcrr.T andire sapientiam Salomonis, reversaquc
vicinum nobis Sanoli Petri monaslorium, quod di- in lcrram suam rogem ao servos ejns beatificavit
citur Ferrarias, indicat, prisois temporibus regia (/// Reg. X, t ct scqq.) qnamvis sane momento
:

muniriocntia mairnifioenlissimum Romana" Eo- temporisinltalia vobisoumdegui, vix diebusquibus

ciosi(e membrum, nuno vero i^uorum vassallorum spiritiis hos reget artus refcrcc valco mira qu;E au-

beneficio ita oorrosum, ul vixaliquid remanserilad divi et vidi. Unde quaidam veneiabilis femina,
stipendia pauoorum fralrum. Hiec et alia rogant lldgardis nomine, supcr his obslupcsocns, cum
violentorum lacrvma^ bis consolationis manum
: Romam ire disponebat,lacrymabiIiter expostulavit
porrigite.quamDominus decffloprospexif.utsolvc- jure propinqnitalis quatcnus littcris nostris vobis
ret gemilum oompeditorum, quando vos feoit capnt commondarctnr, qua; pccoatrix cst ct nobilis non
omnium no>lrornm. Tandem quid et ipse patiar, autem ideo nobilisqua peccatrix,sed idcopeocatrix
innotescal.Est quidem Qauz, nepos Wal comitisde I5 q„ia nobilis nam, lenocinante humani gcneris
:

castro Nantonis, qui devaslat possessiones nostri ini mico,muUa in sajculo saecularis mulier commisit,
monaslerii de qno [ireoor ul oum ipso Wal, qui
; proquibuspocnitenliaM-emediumexpctiiljCtconsilio
nunc Ronuneest, loquamini, minando contra ejus bunonim virorum duo monasteria,unumcanonico-
nepolem virgamexcommunicationisnisiresipncrit, ruin, alterumsanctimouialium cx proprius rcbus et
si inveni graliamin ooulis vestris; nam liberalitatis possessionibus construxit, in singulis quoque, no-
vestra? memor, ut servus Domino gratias refcro, vem ferme millibus a se inviccm disparatis,tanlos
qui inter mi.-sarum sulemnia, vestro muncrc plane rcdilus delegavit, ut sufficere possint ctiam pluri-
iisus, veslri nullo modo oblivisoi vuleo inmeis ora- mis quam simt animai utriusque congrcgationis.
lionibus Ca?lerum vobis semper decrevi parcre, Porro monasterium alterum in honore sancti Petri
oiijus apostolatum Dcus custodiat in a^tcrna pacc. apostolorum principis, alterumsancti Andrea; apo-
Valcle. stoli,RoinanieEcclesia; sub ccnsus tributo addicere
EOISTOLA II cupit, et ea privilegio vcslra^ irrefragabilis aucto-
GREGORU V AD ABBONEU. ritatis muniri.Quapropter veslramserenitateni plus
|VjV/c /;* Gregorio V, Patrologiee tom. CXXXVII.) q solito dcprccor ut,praedecessorum moremsequen-
EPISTOLA III. do, cisdem novis monasteriis novus auctor novos
AllBOMS AD GREGORILM V SUMUUM PO.NTIFICEM. indiculorum biblos corroboretis quibus ipso; con-
Domino semper venerabiii sancla? Romanai et grcgationes ab omni mundaaostropitu quictai Do-
uiiiversalis Ecclcsia; prxsuIiGREOORio suus ille Flo- mino scrvire pos-int, maximesub cpilimio excom-
riacensium rector Abbu. municationis.
importunos ingerunt, qui me aliqu'd
Mulli se EPISTOLA IV.

posse a[>ud vestram clemcnliam suspioanlur, gc- AD (inEGORIlJM V, SU.MMUU PONTIFICEM.

Dutenus implorantcs pro suis peccatis opem inter- Domino semper venerabili sanctaiRomanai et uni-
cessionis quorHmopinioncm adeo veram credidi,
;
versalis Ecclesiaj praisuli Gregorio sui illius me-
ut eorum declamatoriam oralionem ve.strisauribus mor Floriacensiuin rector Abbo.
dis[>cnsatorie allcgarein,arbitratus vestnc Ecolcsiai Exporinienlo didici quodqui apponatscicnliam,
ulilem fore, quam omncs expetunt qui in Christo apponit dolorcm (Eccle. i, t8). Cum intelligentia
pie volunt \i\ere{Il Tom ni, \2]. Quorumdam vero pretiosum separo a viii, et mcmoria
divinaj legis
qui se se magni faciunt, preoes abliorrui,ne forle pra-tcritorummalorum corpungit, quod se virtuti-
ad iracundiam irritem,quameis plaoarc dobueram. ^ bus minus servisse recognoscitisicquc fit ut scien-
Si itnprobus scu ctiam im|torlunus intercessor ac- liaoonlra rragilitatishumaiuelenocinia inllet,quam
cedam, siquidem Moiscs ud aquas contradioti(mis charitas aidifioat (/ Cc//'. viii, I), sioul ex cullationc
(Num., xx,2i-j, dum rcbcllipopuloprodesse vohiil, (lu.iin ad inviocm habiiinuis cxpcrtus sum,cum de
scntcntiam diviiiff! aiiimadversionis vir mitissinius passionibus aiiinuc lo(pienlcs in Spoleti provinoia
supcr omiics homincs exccpit. Undc inihi aiiiicu- ilinori otium vcrtimus in honestuin ncgotium.
rumqiic necessilali cunsului, qui anlc prccsentiam Cujus cullationis recordatus palcrnitatcm vcstram
vestne majestatis, in quantum potui, nec lacenda oro etdeprecor ut, vcstris oralioniljus adjutus, Do-
dixi, nec dicenda reticui.Quarc, vestrabcnevoleii- mino placcntium nierear adipisci oonsorlium,- et
lia usus, ex[)crimonto didioi quod vester animiis hic vestcr fidelisnomine Ilumholdus crgasc suam-
compatiatur miscrorum infortiiiiiis,aftlictoruni ca- quc ncccssitatem vcstram senliat bonilalcm,qiiam
lamitali, lapsibus hiimana:! fragililatis ; duin enim totus orbis o|)tat nancisci ad suam [)cr[)ctiiain [)a-
vobiscum confcrendo loqucrcrdc [lassionibus ani- ccm. Dcniquc ([ualitcr monachornm logislatoris Bc-
nue.quidaliudrepcri nisi moralitatein Grc;.'uriana: nedicti cor|)iis in Galliam Iranslaluin sit, quajvc in
atundia: et scveritatcinpalerna' indulgcntia;? Qiii- Cisal|)inis jiartibus historialitcr gcsla habcantur.
 :

423 S. ABBOMS FLORIANSIS ABBATIS. 424

requisistis; cui poslquam historiam palefeci,eam, A vilegium, illud magnum et iiiviolabiie NicKnum
ut iussislis Transalpinislegendam dirigere nondis- concilium, quod sanctissimus papaGregorius itase
luli el lioc indiculo vobissatisfeci.Direxieliam duo
:
fatetur venerari, ac si sanctum Evangeiium. De
vascula Mauzerina,in qnil)us anaglypliooperc con- privilegiis qnoqiie idem papa venerabilis scribi

tinentur Charilas et Etliica ; <iu;iruin altera, id est episcopo Joanni, inquiens : Gmve nimiH et contra

Charitas, utraque manuVctus el NovuniTeslamcn- sacerdotale constat esse propositam, cujusquam mo-

tum prtefert per singula epithemala, EUiica alis nastcrii privilegia olim indulla confundere, et arri-

suis complectitur historiam et allegoriam: ita ut tum. (sic) quse sunt pro quiete disposita niti deductre

ntraque virtus,Charitas scilicct ac Ethica, quatuor (lib. vii, epist. 33). Et infra : Proinde his fraternita-
virtutes per singula vasculurum oraexclusoris ope- leni veslram hortamur affatibus, ut a monasterii

re prsetendant. jiiolestia se sine aliqua excusatione contineat, et

Fascibus cxemptos dum cernimus Urbis alumnos, qua^ eis sunt diutius custodila, nullius occasionis
Externis dominis subdita Roma furit. tentet usurpalione convellere, sed cuncta illibat«
Nec mirum cum scena sibi fit sfcvior illis, et sine aliqua studcat refragatione servare; etplus

Et crudelis habet, unde crucnta fiet. sibi in codcm monasterio, quam praidecessoribus

Quam caveasaller magc, quamjam denique B non licere. Absit itaque, absit
suis Iicuit,noverit
[quintus utsanctorumvirorum, et maxime antiquorum pon-
Gregorius, mundi pervigil exc.ibiis. tificumRomanorumscriptamodernorumsuslineant
cujui aniore vacas transcendi cernuus Alpes pra-judicia, et floccipendant posteriorum sensa,
Heridanique nives Abbo sequcndo parcs. quorum vf^ncrantur Si enim juniores
memorias?
Translatos Patris cineres Bene nomine dicti, tempore velerum aspernanturedicla, quibusassen-
Mandant Hesperiis et tibi, Sancte Dei. sum pra-bere debuerant, quid restat, n'si ut plum-
Hos loculo pariter Francis veneramur ovantes, bum aquis supernatet, lignum vero lundo lenus
Et venerare, cui gesta legenda dedi. mersum dchiscat ? pra?sertim cum scriptum sit
EPISTOLA V. Nc transgrediarii tcrminos quos posuerunt patres tui
AD MONACHOS SANCTl MARTINl [Prov. xxn, 28). Hoc unum suadeo, ut perquiratis

His patribus et fratribus in monasterio Sancti merita Turonensium et Romanorum pontificum,

Martini cummanipularibus, maxime HERivEobonai quorum altcr edixit, alter concripsit, et postea
utrum a contradicentium indus^tria pra^ pon-
indolis spcculo, amaturum Christi amaturABBO. illis

Opportunilas temporis solet quaM'i ad exsequen- dere dijudicare poterilis. Valete.

^
dam efficaciam ejuslibetnegotii,quandoquidemni- EPISTOLA VL
hil fit quod eo carere possit. Quod ideo
vestra? cha- ad roberti-si regem francorum,
rilati objeci,quia plus a^.quo distulistis mittere indi- Rotbeuto regi Francorura inclyto famulorumOei
culum vestra? legationis ac idcirco vobis parere
:
farnulus Abbo, memor salis qund aliquandoin pa-
mihi fuit imposslbile, quibus placere omnimodis latiocomcdi.
gestio, ncc unciuam bonorum praceptis inobediens Salis admodum miror unde hi sales cIoquenliaB

apparebo, nisi coustrictus aut religionis proposito, proruperunt, quorum amaritudinem, domine mi
aut lcniporis articulo. Verum cum charitative ad rex, inopinato abhorrui, abbhorrenssiientio tegere

expcdilum iter monuissetis, ha!c adeo demiror,cur nequivi, nam palatina facundia haclenus usus sum,

causam promotionis in vcstris lilteris non sigrr.fi- ipsis cunabilis pcncin monasterio veritatem
('.[ .'.li

castis nam auctorilates saucloruin Palrum, quas juei- dklici, quam me amisisse causalur ille a se-
:

specialitcr deferri jussistis, quoquo locorum prae cretis. Duin jam albetnixcapitis, cui gralias refero,

manibu.shabeo,nedecipiara;mulorumIenocinio,qui quoniam me ad me reduxil, quandoquidem homi-

fralriparanl foveain, et fortassis incidcnt in eam nem csse innoluit, quem mulabilis forlumT, casibus

(Eccle. x, 8) Unum quasi ex vulgi 0()inione addi- sub<hlum otdixit ct scripsit; ail enimS<'riptura:0/«-

dici, domnum videlicetAR.archiepiscopumcontra- nis homo menda.v {Ps.c\v,l\y,scdJorlRS5is cum Pro-

dicereprivilegiis sanctiM. communis patroni;quod D phcta in exstasi hoc protulit, quod ego quoque be-

qui desipiens crederet, ut vir tanla' aucturilalis ct nigne accepissem.nisiessel scriptum : Perdes omnes

maiisueludinis contrairc vclil liomanorum ponlifi- q:ii loquuntur mendacium (Ps. v, 7). Ad quid cnim
cum decrctis ct sanctorum caiiunuin iiistitutis? Si- aliud amicus meus aposloli vcrba ad mc rclorsil,
(luidem Uomaua Ecclcsia siia siipcr uiiiiies Ecclc- dum in scrinunc mcu ctl ct 7ion esse enuntiiivit
sias cxcellentiu hucluibct privilcgii, uL, sicut clavi- [Jac. V, iii, nisi quia iiiil (juud est non csse, aul

gcr regni ccelestis obtinct principalum aposlolici quod non est csse falcntem rcprehendere voluit ?

culminis, ila cadcm Uomana Ecclcsia aiictorilalcm ciijiis criminis in hac rc mc nuUo mudo rcuin csse

Iribuat umnibiisqiiasi siiis mcmbris, qua'. suiitper sciiilis,quippcantc lias littcras, in (juibus mcndacii

(piatuur climala loliiis orliis. Qui crgi) lutiiian;c rcdarguor,ncniiiicm pro hujusniodicausii vidicum
Ecclesiic conlriidicit.iiiiid ;iliii.l (pi;im sc ii mcmliri ([uo est ct non potuisscm scrmucinari. Quod vcro

ciussublriihil, iil li;!t porliu iulvcrs^iiiormiiCliri^li? aljccit, scd sit, in illo est, meic fragiiiliitis nmdum
Ccrle unicuiquc Ecclcsiie siium juhcl scrviiri pri- cmisidcriuis, lu n.iiiil i:s quain Dco similis cssoma-
 425 EPISTOL^. 420

Uii, abominalus superbiam illius qui fuil signacu- A apud Mallhcpum capitula xxvin, inler qufR sunt
luni similitudinis Dei {Ezech. xxviii, 12). Porro subnotationes ccclv, quibussingulis adjccla esl sua
sii-ut nenu) l)onus, iiisi solus Dcus (Marc, x, 1S ,
;era, ex qua cognoscatur in quo canonc ipsa
sic niliil est in reruin crealurls, nihii enini in eis subnolatio roperiatur. Ut aiilem deccin sinl cano-
est quod mutabiie non est, el si oinnis orcaliira nes et non amplius, in quibiis cvangelistai sibi no-
mutabilis esl, quomodo verbum non ejus inulabile vies lanlum conferuntur, illud facit quod Marcus
est? Sane boc sibi propriuin roservavit, de quo Iianc proprietalem servalcuinJoannc^quanusquain
dictum est in Veleri Testamcnlo Qui Cit mUil me : oi soli solvi (onscntit. Ncc eideni cum ailero, nisi
ad ryv [Exod., m, 14). Ecce, venerabilis rex, meus cuin MatlluTo : nam intcrquatuor si concordia sil,

apud majestatem vestram sermo apologeticus, et, unus mcdus cxislit; altcr vero si discxepaverit,
ne hujusce locutionis ineptiis decipiamini, cautum quatuor modiinveniuntur si unus quilibetduobus
:

esse opto et scmpcr optavi. Vaiele. conferalur, scx ad extremum erunt, si ad siniili-
KPISTOLA VII. tudinem monomachia^ unus rcliquis sigillaliiu
AD ODiLO.NKM AUIIATKM CLINIAGE.N SEM. respondeat. C;ctcrumhoc in cisdem canonibMs est
Domino sempor vcnerabili OniLoxi Cluniensis
animadveiiendum, quod dislinguuntur lineis di-
conprregationis Palri,ojn«dem officii Ani)(>,indignus
B reclis a sinislra in dexteram legcnlis, inter quas
famulorum Cliristi lanuilus.
Soepe contingit ut spiritualis philosophiai dapi- usque ad finem quinquc subnotationcs fiunt, do
singulis vidclicet cvangelistis qui sunt disposili in
bus amicis convivia pro modulo nostro pra^pa-
remus, sperantes hac introductione eorum dcli- capile uniuscujusque canonis. Inter primas igitur

ciis communicare, qiioniam, ut dicit Scriptura, lineas primi canonis sunt subnotationes xx, cx qui-

amicorum sunt omnia communia quapropter bus nihil ingerit dubietalisille ordo in quo scri-
;

quempiam solum suis studiis uti minime dele- bunturapud Malth«um vii, apud Marcumii, apud
ctat el charitatis epulas tunc bona voluntas Lucam vii, apud •Joanuem x. De reliquis qua:«stio
libenter degustal,cum intcr ejusdem scientiai secta- est, quam illuc facit, quod Joannes sparsim scri-

torcs non est expors munerisquosibi illicit amato- psit in diversis locis ea quac alii colligentcs scmel

rcs verilatis. L'nde,venerabilis pater,floccipendcns dixerunl singuli in suis opusculis. Exempli gratia
a?mulorumvesaniani,inslarcommentaloris scribcre disponantur evangelistarum verba utsunt intextu,
decrevi aliquid gratura amicis, ulile posteris quo propria cum subnotatioue diversa.
communicatum te esse volui, quem, postquam T
M XI
Ego quidem baptizo vos in aqua in
semel cognovi, scmper in omnibus pio amore et r^
poenilentiam;qui autem postme ventu-
diligo ct dilexi. Nec pudet te habere judicem pro- M rus est, fortior me cst, cujus non sum
positaj qua^stionis, quem commendatlepor dulcis- dignus calceainenta portarc, ipse vos
sima; atfabilitatis, ut puta anliquai nobilitatis baptizabitin Spirilu sancto ct igni.
comptum prosapia, cum eloquentiaquam venustat VI
freqiiens et humilis sapientia;hanc nimirum plus
Et erat Joannes vcslitus pilis cameli et
solito expertus sum compendioso itinere,cum pa-
zona pellicca circa lumbos ejus,et lo-
riter remoraremur lam in nostro quam in Sancti custaset mel sylvcslrcedebat, et [irffidi-
Dei monasterio, ubi quidam ex fralribus vestris, cabatdicens: Venitforlior nie post mc,
ul mihi visum fuit, saris benevolus, attenlus et cujus non sum dignus procumbeus sol-
vcrc corrigiam calceamenloruni ejus:
docilis, requisivit de ropetitionesimilium numero-
ego baptizavi vos iu aqua, ille vero ba-
rum qui habentur frequentius in canonibus Evan- ptizabit vos in Spiritu sancto.
geliorum. Quam qua^slionemexpediendo ei adplc- Ego quidein aqua baplizo vos, veniet
uum salisfaccrc nequivi, partim ob difficultatem autcm fortior me cujus non sum digiius
solverc corrigiamcaiceamcntorum ejus,
sui, partiin quia nec locus ncc tcmpus sufnciobat
ipse vos baptizabit in Spiritu sancto ct
negotio hujusmodi; nunc vero, occasioncm nactus, D J^ igiii.
1111
expliraboquomodo sehabealcongeriesnumcrorum *

in piwdictis canonibus, exposita jtrius rationcqua 1

in singulis Evangeliorum librissunt Iripliciterprai- o Joaiincs tostimoniumpcrhibcl deipso,

flxi numcri, qiiorum alii capitula, alii airas, alii I VI et clamal, diccns Ilie erat quom dixi
:

T qui post me venturus est, aute ine fai;tus

subnotationcs de-iignant, commiiiiesscilicct et pro-
I\I XI cst: prior mc o^'at.
prias, ct capitulaquidcm nec nona-ra; exniiniolioc R
videntur ditferrc, quod capitula expriinuntur nia- M iiu
jore charactcre,a;ra;vero nusquam denariumexce- V
L
dunt, ncc infra denariiim cx ordiiie se sequuntiir,
o Ego baptizo in afpia, mcdius autcm
nisicoiitiiigat. Subnotalioiics (jiioqiicex atramcnlo 1
voslnim slctil qiiciii vos iion sritis.
in singulis cvangclistis ab uno inripiunl, et in mul- T
lam pluralitalem prima; vcl sola; ordinabiliter Icge M
K
numeri excroscunt: quod facilius intellcctui patc-
M 1111
bit,siquod faciendumin rcliquis, unius evangclila; V
adnotatio descripta pro excmplo sit. Sunt itaquc L
Patroe. CXX.\L\. ii
427 S ABBONIS ABBATIS FLORIACE.NSIS 428

A apud Joannem post decimam quartam invenitur;

XIIII
Hic cst de quo dixi Post me veiiil vir
:
rcliquorum vcro eideni primo consentienlium pro-
qui ante factiis cst, qiiia prioi- nie eral, pter concordiam aliquando transgres^io fit si qua ;

et ego nescicbam cum, scd ut inanifcste-

sane in talibiis assumalur prae
duhilatio incidit,
lur Israel, propterea veni ego in aqua
1111
baj^tisans.
manibus de consensu Evangelislarum liber Augu-
stiiii omnium ecclesiasticdrum qufestionum singula-

riter subliiisssimi expositoris;postAmmonium enim,

vos mihi teslimonium perhibetis
Ipsi
qui de quatuor Evangeliis fecit unum, ad siinilitu-
XXVIII
quod dixerim Ego non suin Christus
:

scd qui niissus sum ante illum.

dinem libri qui dicitur Concordia regularum, hic
XI Augustinus omnes dubitabiles propositionesEvan-
geliorum decerpsit,atque in uno codice ordinavit,
im
earumque obscuritati maximamlucsmiufudit.Post
eumdem quoque AmmoniumEusebJus Caesariensis
librosE/angeliorumut fueraht remanere permisit,
His ita prsemissis, sobrius lector intelligit quia et eorumconcordiam numerorumrdtionedistinxit,

Joannesnunc hic nunc illic tetigit quod Matthoeus B quam Evangeliorum canones appellarit quem se- ;

61 alii collegerunt in ordine unius sua>. subnotatio- cutus Hieronymusdivince legisinterpres et degrajco
nis: quapropter in ejusdemJoannis Evangelio post fecit esselatinum,alque,eorumdemcanonum ordi-
primam subnotationem quater est facta similium natio qualiterinteliigenda sit, itascripsit ad Dama-

uumerorum repetitio: siquidem de viro venturo et sum : Sciendum est, inquiens, ne quis ignnru)ii ex

de baptismo Joannis, ubi ille alterum retulit^ alte- similitudinenwnerorum crror involvat, quod, sicutin
rum reticuit ; et rursusalibi utrumque simul dixit; subnotatione canonum distinctorumjn canone quolibet
ad ultimum de pr8p,dictoviroventurorepetiit,quem tres evangelistse bis vel ter, vel quater aut etiam am-
Christum vocavit. Pcrspiciamusitaque primi cano- plius eumdem numerum per ordinem hubuerunt adno-
nis initium.post lianc unam corcordiam omnium tatmn, et quartus e contrario discrepantes, quod id
evangelistarum, Denique post secundam lineam quod tres ilii in eo loco semel dixerint, quartus totiei

Joannesunam subnotationemtertio repetiit,reliqui in corpore voluminis sui ponat, quoties diversi nu-

secundo : post tertiam quoque lineam idem ipse mcri in ejus canonc positi suni, contra praedictorum
Joannesquinqueisvariavit, quod aliorum unusquis- numerorum continuatas similitudines. Item si in uno
que semel suo loco exposuit. Ha;c ratio observatur quolibet corum aut etiam duubus, ibidem in canone
p
Nec hoc
in aliis, qui sunt in collatione, canonibus. numercs bis, ter aut co amplius reperiatur in ordine
silendum quod una etaequalisprogressio fitsub-
est coUocatus, et dispar is inoeniatur in C3eteris,dubium
notationum:sedincanonibusnumero aliquandoin- non erit, quod id qiiod illius illorumve canones numerit

termisso, in singulis Evangeliis numerorumordine bis vel ter rcpetitis ab his in volumine semel dictum
i'ato; ca^endatamen est in his discordia in quibus sit alieri vero eorum toties in uno atque eodem sensu

nulla esse debet omnino diversitas; nam ut de hquantur, quoties prsetulerint in numerorum adno-
Matlhaio loquar, qui principatum obtinet in praedi- tationc distunliam. Hoc et in omnium novem canonum
ctiscanonibus, exccptis duobusaprincipio libriejus colialione servabitur. Cseterum, in decimo quoniam
usque ad finem prima «ra primi canonis ordinat propria singulorum tantummodo continentur , non
tcnorem;simiIiter secunda secundi, tertia tertii, sic potest contra id compnratio esse, quod solum est.

de reliquis; unde falso existimatur scripta esse illa Tandem quia, venerabilis Pater, ex pradicti viri

subnolatio, qua; in textu Matth^i est lxxxvi, cum commentariis ista enodando transtuli,atque eanon
aeraprima. Idcirco quia, evolutis quamplurimis prtBJudicii sed judicii censuriB direxi,qui, illius

Evangeliorum voluminibus, nusquam inter Lxxet benovoli fratris sagacitati satisfacere volens, lue
Lcxvi subnotationem, ulla in canone reperitur, ^^ apud vos fuisse verbosum aut nimis garrulum per
quaproptereumdemMatthaiiLXXxviscilicetsubnota- timui,timendoplura diceresuper.sedi.Reslat tamen
tionem, in sexto taulum canone apud Mattlucum ei, quia forlassis non didicit, quid sit a^ra proprie

reperirepoteris, et nusquam alibi, ideoque iion ibi- exponere, eo quod Isidorus, quem sum secutus, ea
dcmscribenda est teraprima,scdpotius a?ra sexta, sit usus quam froquenter in canonibus. JEva esl

sicut unius antiijui voUiminisscries rcccnsita inno- singuloruin annoriiinsuppuiatio, dicta abjerc.tiuod
tuit. Nam quod sub hac digessit Mattha;us, ipse singulis aiinis rcildcbaliirRomanaM-eipublicsp.ideo
ducoiitesima quadragesima quarta sub j)rima an-a queHispaiioruinconsucludinoprocenlesimo velalio

repetiit, ac idcirco reciproca vicissitudine eidein quolibct anno centesima vel alia quaMibet pouilur
concordant rcliqui, in, qua Marciis cxxxviin penc «ra. Cognoscat itaque ille ineus famiiiaris oxaclor
similiacsl proseculus.Repetenduin igitur quod illius me allentum illi operam iinpcndis.^e, ei fcrculum
cvangelista^ quiprimus habclurin quolibctcanone, de lignis Libani construxisse ea charilate inedia,
licet inlerinisso,ordinalo augmenlo subnota-
tainen qua Apostolus optat Deus patientix et solatii det
:

tionuin progressio sit:verbi gratia, apudMaltha^um vobis idipsum sapere in alterutruni secundum Jetum
jH)st subnolationcm octavam undeciina scquilur; Christum iUoni. xv, ;>). Siquidcin vos ulriqiie inihi
 r^jtr-i"
^^''f
5.^

EPISTOLiE. 430

solatio esli?, quos idip?um sapere desidero quod Apersuadeo,quem plurimunidiligo,nccrcdassubor-

secundum illum Clirislum sapio, qualenus unani- nalis teslibus, nc credas dcrepenlc falsis forlasse

mesuno ore pariter glorificemus suboatholica; lidei criminationibus, quia ct diabolus, ut bonos dcci-
integ-ritate. Valctc. piat, aliquandoin angclum lucis selransfigurat {II

EPISTOLA VIH. Cor. VI, Rccordarc tcslinionii prcsbylerorum

14).

AD G.... ABBATEM. quos convicit falsa dixisse, arguniento usus, scmcl

Domino in Christo dilectissimo fralri coabbali palratum scelusnon potuisse ficrisub locorum di-

Ci.humilis Floriacensium rector Abbo. vcrsilatc; hincsumplum cst quod habctur in cano-
Desiderii mei fuerat bonorum virorum studia nibus, ut in appellalionc virorum sacri ordinis alii

moresque cxpiorare, explorando imitari, imilando accusatores, alii tcstcs sint, aliijudi ccs, etsingulo-
describere non pravorum bominum plenamvitiis
;
rum vita discutiatur, nc vindictam mcditenlur, no
vitam invesligare,investigatam multis lacrymisde- velint exerccre in innoccntem suai indignationis
plorando exponere.Quod ul facerem illa res com- achimoeniam rabicm. Quippc, juxla illud Sallustii

pulit qua iiipemisoo,quod subnovissima horamul- iOrat. Cses. in Scnatu], ncccsseestut omnessintab
torum charilas corum maxime qui in
refrigescit, ira, odio, gratia et misericordia alicni. l)ic,quaeso,

habitu pra-feruut quod mundus crucifixus sit B uhi lcctum est oves pastorcm judicavisse ? An ubi
eis

{Gai, IV, 14), quandoquidem non tantum simula- Judas Magistrum prodidit ? scd ipse nec accusavil,
tione verum etiam dissimulatione provocant iram nec judicavil. David, in circumcisione positus, in
Dei; quorum dolos, vencrabilisPatcr, caveas, frau- Saul domiimm suum manus mittcrc noluit. Cui
duleula verba ne audias quoniam sepulcrum pa-
: lamen oram chlamydi<; pra?scidit (/ Reg. xkiv, 5),
tens est gutlur eorum (Pao/. v, 11) qui turbare docensprocul dubio subjcctos prailatorum vitiaita
rempublicam maximum lucrum putant. Sub ovina manuhumillimsereprehensionis tangere,ut eorum
pelle lupi ad monastcrii asylum confugiunt, sub- nomcn nolint exstinguere ; non enim estpotestas
pro latibulis absoondunt, et, ubi tcmpus
selliis se nisi a Deo ; et qui potcslati resistit,Dei ordinationi

male faoiendi invenerint, malefaciunt, simpliciores resistit {liom., xiii, I. 2). Videant igitur monacbi
fratresfalsiscircuinventionibussollicitantjlenocinio Majorianai congregationis quid in abbatem com-
blandac perditionisincautosdecipiunt, et corruptos miserint, quorumfuitregula silentio vitamdegerc,
veneno sua iniquilatis prcccipitant in labyrinlhum nulli dctrahere, nulhim odisse, obmutescere non
sui erroris ; meiioribus se delrabunt, crimina au- solum a nialis vcrum cliam a bonis, raalcdiccnlcs
dituhnrribilia confingunt; quorum Deusventerest, q non remaledicere, sedmagis ])cncdicere. Quis eos
et gloria in confusionc [P/nl., iii, 19) : quia nimi- a jugo regulac absolvit, ut buccis crepanlibus pa-
rum, terrena sapientes,non gustaveruntquam sua- cem prsediccnt, et dcntibus mordeant, liljcri per
vis esi Dominus et Christus ejus, sub quo vivinuis, plaleas disourrant, dclalioniinscrvianl, cum delalo-
movemur ct sumus [At^, xvii, 28". Ha!C idcirco res mortc mulctenlur, aut humaniiis ad vitam rc-
tuae sanctilati scribo, similibus similia confercns, servati septennio poenitentiairemedio casligentur?
quia in sancti Martini Majori monasterio tibi satis Quis contciwplativai vittc scctatorcs, qui pcdcs illius
adnmdum viciiio taliafaotarumor innotuit,qua! tuis oum Maria laorymisrigare de])ucrant, in infrasepla
ralionibus possunt imputari, iion quod malevolis sui claustri lri])unal conscicntiai oonsocndorc, sua
assensum pncbucris, sei quod inauditum nefastua ct alicna peooata non dctcgere vel publioarc, iino
irrefragabili auctoritatecorrigere neglexisti; siqui- poUus dcfiere; ([uis, inquani, docuit homincs pro-
dem, percurrentibuslcgalis e diversismundi parti- soril)ere? in foris reos dMnnare ? Eoce fama cxiit
bus, amatores sacra^ religionis judices convcnire quod oontra divinashumanasquc lcgcs alibas ignito
oporluit, eorum scntcntiadetcrminarcobjectiones ferro se purgaro voluit, oui audienlia denogaiur,
criminis, et utrum judioio justorepulsam mcruerit praTogativajudioii exoluditur, palani pra^judicium
qui dicilurreus ante conspeclum divinae majestatis. D passus asportatur, cxamen laicis datiir, monaohis
Non enim ille sanctissimus ct magnuspapaCrego- su])lrahitur ? quibus sanior incns saiiiusqiic consi-
rius ita altbatcs pro recens ortisriinioribus tractari liiim, ao inter inalesanos, iinius lustri s[)atio, rc-
voIuit,qui Liipo i>rc»bytero ct abbali proptcr Sia- gularis ordo oonfiinditur. Sed csto : coiiscius cri-
griumAuguslodunensem cpisoopum inter aliasori- minis pra^Iatus [cdit. prailibatu.s] obtunditur, furca
bil,prtTceipiens ne solus ejdscopus civitatis pr«su- dignus atquecruciatibusmiserabilis obruitur.Num-
maljudicarecausasaocusati abbatis ; scd, adhibilis ([iiid subditoruin oatcnis colla oominittct? iium-

quampluribus coc[)isco[)is, in conoilio audientiam ([iiid suoruin manibiisdilaniandusdcfioict ? Atfor-

deferat, ut oinnium r-oninuiiii parirjue deoiclo aut tassis ille quondam nostcr Frcderious bonoriim
innocensabsolvatiirautrciis ooiidcmnctur ldi[)siim aMniilus fratrum, insidiator pcssimus, hujiisniorli
eliam noslropriviiegioinsercndum crcdidiquodde apud vos scholasinstituit ;
quatcnus, .sioiit ab Ario,
sanctis manibus doaini Grcgorii nostra fctatcjiapae Ariani; a Gnatonc, Ciiiitonici ; ita siii rlisfijxili a
sanolis.sinii siib aiicloiilalc saiirli Pclii susi-i[>ere, Eredcrico, Erijdciiciaiii ! C(M'te, viMioial.iiis l>,ilci',

quamvis iiidigiiii>, cincrui : <jii.i|>ro[)tcr,vcncrabilis cavcnda cst laliiim an-a i^aiiiiiiiii.i', cavcmla nicii-
iu Chrislo.non dcclamatoricsed dispcusaloric tibi daciorum frabatcria inqiunitifc ncijiiitijT}, nc vos
 ,

431 S. ABBOiNIS AliBATlS FLORIACENSIS 432

dccipianl, iillo modo,qai hacLcmisljonus oflor estis A et palam reus est iutentati criminis, el non est
Deo in oinni luco ; nain e;^o al> eis inter dcieriores indignus officio iudulLa; patcrnitalis. Porro ad ul-
delcrrimus adjiidicor, parricida appcllor, quiijussi timum iinum pcrsuadeo, ne laxioribus habenis
placerem,Ghristi servus non essem(GaJ. i,fO); vo- parcas ilJi nostro jam secundo fraternae necis
bis autemgralias refero, qui mea vice doluistis, et icinulo; quia nimirum vir linguosus, utin suis in-
dc me, licet miuimo fralre vestro, maledicla per- sulsis littcrisagnovi,auLbonisdeLrahit, aut manibus
poti non potuistis; de ca-tcro vcsLris litteris scire et pedibus ad inalum quasi serpens repit. Valete.
vcliin utrum repudiatusabbaslibellum repudii fra-
EPISTOLA IX.
tribus suis miserit, anpraejudicatus violentiamsus- AD BERNERIUM ABBATEM.
tinuerit : quoniam mecum ille totius religionis si- Utinain abbaLi B. aucloriLas ecclesiastica nihil
gnifer Odilo contemnitur, etfratres Cluniensis coe- indiscussum praiterit, quin patenterdoceat qualiler
nobii, ut nobisrclatum est, de Majore monaslerio vivendum seu conversandum sit prajlalis cum sub-
cmn dedecore sunt expulsi
duos tantuin fa-
; et id ditis, qualiterque de suis coramissis judicandi sint
clionis principes egisse comperimus, quorum te-
prselati et subditi, quod te ignorare non arbitror,
meritas eo promptior adaudendum omne facinus, qui ab ipsis cunabulis cducatus es inter magistros
quofaventisconcniabuIimajorestpotentatus.SffipeBsacrajreligionis.necsublerfugiljudiciumquodam
namquc, ut inductione cognovimus, easdem vires nantur vcl absolvuntur criminibus appetiti nosti ;

taciturnitas argumento invehit, quas eloquentia,

cliam quodDeus personas non accipit(/)e«^x. 17),
quajillationisnecessitaLem colligit. Quandoquidem et quia monachalisprofessio inventaculpabilis ma-
et dicenda tacere malum est, tacenda dicere pes- gisdamnatquam liberetreumab objectis,nec valet
siinum. Quapropter, omnium amantissinie quam ad defensionein criminis. Idcirco quid tua refert
plurimosejusdemcongregationisbonos frati-es utin bonorum virorum expectare sententiam, quem
ineliusproficiant adinone. Murmuratores autemac propria conscientia accusat, turpissimai actionis
bilingues, ut a nequissiino viLio desinant, corrige.
opinio infamat? adeo ut, sicut relatu veridicorura
Proposito exemplo de veteri lege : » Vas, » inquit didici,partem aboininationiscoiifessusdelegas,par
Moyses,«quodcooperculum non habet,immundum tem sub nomine cujusdamfacti mirabilis, discretor
est {Levit.w, 33), »quiaiIIudosanimamcoinquinat,
vitiorum,abscondas.Sedquid prodeslutrum partem
quod absque moderationis obstaculo ad omnem facti, an factum habeas, cuin illum versiculum;
turpitudinemproferendampatet. Recordentur suaj Dimiiiium facti qui caepit, hal/et
professionis, et discant subditi praelatis obedire. (HoR.\T , Ep. 1,2, 40).

non imperare; cum humilitatissubjectioneapriore ^ omnos laudent, omnessapienterdicLum existiment.

qiiidlibet requirere, non superbiendo ejus impcriis Nec te juvat qufe est apud rhetores Lranslalio
illa
contradiccre : qui cniin nituntur colluin excuLere criminis, auL transmutatum nonien facti, quando
de sub jugo reguUo, seniorem conantur non obse- scelus quod in prostibulo perpetratum est cum
crare, sed increpare, scaudaluin ei, non pacem uxore alicujus aliter vir, aliter reus nominat;alter
quajrere; conspirationi seu conjurationi semper enim de adulterio queritur, alter non adulteriura,
satagunt inservire; ncc inetuunt poenas conju- sedquod fecit in prostibulo, licuisse fatetur. Neii-
rantibus propositas,quas paLiunturdesertores inili- truin tam3n firinas vires defensionis suggerit
tia? vel rei inajeslatis iinperatoriai nec ad lioc
: maxime tibi qui incentor factus es vitioruin,ad hoc
nostra procedit oratio, quo sanctorum virorum electus ut fieresmagister virtuLum. Plurimos com-
atque electoruin judicui!i vel subtrahere exainini missi gregis tuo inorbo contaminasse diceris,]epra
paLrein qui diciLur inceslus vel sacrilegus,sed filio- f(odissimai contagionis perdidisse convinceris,nihiI
ruin pieLaLi acmiscvaLioni consulo, neveluLi Cham aliuddicen^ nisi quii fecisti, sed non perfeci.sti :

luidilaLein dcLegant
patris imo potius aversis , ferro socium, iino filium, et eum qui te suae vilffi

vuILibus abscondanL [Gen., ii, 22 et 23). Quis cnim

D tuLoremelegerat,traHsfixisli;venenumeipoiTexisli;
ignorat quodillepostmodum paternam maledictio- ignem sacris aedibus injecisti : si ferro transfixus
ncm in posteris sustinuit, et iion fratrum sorvus- evasit, si vencnum poLaLum non exslinxit.si igiiis

sed servus servoruni fuit.Tandciu his praMibatis non convaluit, le peccasse negas, et niliil tua iii-

uiiam de eadoin ro conditionalitor propusitioncm teresse atfirmas. Resipisce, resipisce, inquam, et

subnexui, ex quaoriuntnr syllogismi quos ab ante ad tc fedi; atque,si objeclorum conscius cs, noli
cedentibus,consequentibus ac repugnantibus, el si abbates et monacliostecum infamare, quandoqui-
tua charitas non elicuit, tamen auctoritas vim ne- dem non tu solus sod omncs tui ordinis tales cssc
cessariic conclusiunis siiggercre quibit. Duin cniin croduntur, Ego auloin iii Christo verum falcor tpiia
siipcr causa Bernerii (piod vcruin cst assiipsoris, oinncs qui lalos suiit qualis diceris, cl, ut ;uidivi,
(piid iiifor(Mulmn sit absquo ullius scrupuliambiguo cmillleris. quia dclatoribus nonconlradicis;omnes,
iiiaiiirosLaliis ;Ii;oc ;uilcin siL : abbas si palamreus inquam, ol inonachico habitu cl abbalis oflicio in-
csL iiiLoiiLaLi criiuinis, indignus esL oflicio indult;i> digni sunt. Vorum tamenlioc absil a le I cujusdc-
paLoriiitaLis. Saiic sic allcrumcxistit, ul in abbale foiisioncm, si nuslram qu.Trimus,
fi''ri potost. ut
auL hoc aut ilhii! non cssc nocosso sil : iion oiiiiu tpio nuvrcuLc iiuorcbimus, ([uu gaudenle gaudcbi-
433 EPISTOL.E. \.\t

niiis: ncc dilVeras aiidienti.ini, qiKPsu, si iniioi-eii- A pi'Oi>ili:UioaeinDoniiiu ipsailla niiilicn' nieroLar,r[u;
liam defendi?. Sin aliter, tVatribns satisfac niisso perjiirii noxam incurri-;sc putabatiir ; sodcloltslo-
libelio repndii, ac reddilaepiscopo cnra pasloraiis Djus bcnc fccisso legit qua'.
tricibus llcbra^^oriini
regiininis, ut aller qni dignns cslqnanlocinssucce- mendacio suo necandos niiorum Isracl pueros a
dcre possit. Valete. morte servasse dicla^ suut {E.vod. i, 20). Mcndacii
EPISTOLA X. igitur et pcrjurii causa pcnsanda csl, qua ali(|iiando
AD EPISCOPUM. levius, aliquandi) gravius peccalum coniinitliinus,
.N.... cpiscopo ainatornni Cliribli anialor Abbo. noc uiiqnain absquc pcccato incntiinur ;quandoqiii-
Ouid prositscienlia litleraruin agnoscitur exdil- dein oinne pcccatum ex diabolo csse perhibctur (/
ficullate qua'stionuin, quas dninenodare inipcrilia Juan., III, Alibi quoqno Domiinis per Prophotam
8).

vulgi nescit, a doclo caruinsontenliain investigare pra?cipit, jaramcndan innndax ne diliijati^ (Zac/i.
coulendil; si tamcn iinperitus aliqua de inanditis viii, 17) : et quid cst mcndacilcr jurare, nisi pejo-

rebus dubitatio alligit.Duin eniin in rerumnatura rare?Hoc autein vctat diligcro, ac si concedatiii-
quidquid illud est qua^ritur an sit, quidsit, cur sit, vitum pejcrare, juxtaillud Apostoli Xon qnod i^olo :

elquuinodosit,nec hasqua'stioneselianiiini)eritiim hunum, hoc ago, sed qiiod nolo malum, iUudfacio.
vulgusprieterit,ccrluinest qiiod de ignotisomnino B ^Si aulem quod nolo malum, hoc ago, non ego operor

rebus iiibil qua^rit. Nani jdiilosopbia in hisexercet illudfSedqaud /labilatin me pnccatum [flom.,\n, 1!)
suam operam eliam qiue nonsunt, ut nihil natur<e, et seq.). Idcirco cogitur exclamare Infelix ey : >

nihil moralitalis eam

de quibus subtiliter
effugiaf, homo, quis me libeiabil de corpore mortis /lujus ?
investigat. Quaproptcr dc juramenli observatione Gratia Dei per Jcsum C/iristum Dominum nostrum
proponitur, nec ignota qiia-rondi via esl,cui argu- [Id. ib., 21). Huic sontoiitiai concordat illud Tobia^,

menlandi copia prcesto est cum jurare nihil aliud

: qui bonis naturalilor moribus institueiis filium :

sit quain jure orare. Qui enim orat, qnanium ad « Noli inquit mentiri omnc mendacium. » Id pra:",

verifalsiqueopinionem, unam tanlumniodo traclat coplum hoc conlinet Non enim mendacio uten-
:

orationis speciem, etiamsi neccssc cst juramento dum est, boc est, quodam mcndacio utendum non
obnoxiain. Ilanc auteiii orationem dialoctici eiiun- Verunitamen veritas Evangelii non solum non
est.

tialivam nuncupant, quai, prfesenti tempore con- omni, sed nec uUo mendacio utcndum esse inno-
tenta, prfcteritum respicitex facti actionc;futurum tuitjubi onine mendacium ex diabolo esse proposui t.
vero ex facti promissione.Sed facti actio enuntiari Quidquid eniin ex diabolo est, malum est: nullo
jurejurando polest, ut definite vcra vel falsa sit p autcm malo ulcndum est nullo igitur quod ex ,

apud eum qui rcin defiiiilc novit promissio vero ;

diabolo cst, utendum est. Et omne mendacium ex
futurjjc aclionis sicut definite sub scientia non cadit, diabolo est:nullum autemmendaciumbonumest
ilajuramentum de promissisrebus ignoraturverum nullum igitur quod ex diabolo est,bonum est. Porro
falsum ne definilivc sit, nisi de his qua*, necessitas Scriptura dicit Omnis /lomo mendax {Psal. c\v,{l) :

natura:; trahit,utDeuinimmortalemesseethoniinera est, siquidem co vilio humanani naturam diabolus

mori; siquidom definite verum cst quod omncor- corrupit ul et niortalis et niendax sit.noc mendax
;

tuin occidet. Illud autem quod contingit,quoniam nisi unde inorlalis, ncc morlalis nisi undenieudax
iiun necesse est fi^tri, et opinabilc plurimuni existit, exislit. In porjurio igitur, hoc ost in juramento
si quis jurejurando affirniare vcl iiogaro voluerit mendaci considerandum est vitiuni mondacii, et
definite, id ratio faccre non permittit quoniam in vanuin assumptuin nomen Domini.quoniam il-
;

de conlingentibus causis promissivus modus Scope lud solum ad morlemsuflicit, juxta quod scriptum
nus fallit, et aliter quam putamus res casu vel ne- est Os quod mentitur, occidit animarn {Sap., i, 1 1)
:
;

cessitate impulsa succedlt. Qui ergo jurat, an jure cui duni aliud malum supervcnil, gravius pecca-
oref, quccrilur, et qucC juramenti cirt:uinstanticE tuin gignit;qiiud nuiic inolu inortis coininiltitur
sinl. Scilicet locus,tempus ct persona consideran- D pro tucnda corporis salule, nunc spc lucri pro adi-

tur, quippesi locovel temporeseupersona legitinia piscendis rcbus tcrrenis et hoc perjurium vocari ;

cariierit, juramento reusnonerit: unde Dominus placuit. Sed pro tuenda salute corporis peccatuin
in Vcfcri Teslamciitu per Moysen pra-cipit iil puella comiiiissum non niagnifacit miseralio luiinana'
qua; adhucin domo patriscst, sivotum voveritseu compcissionis, juxta illud coinici :

jusjurandum feceril,ne voto veljuramento obligata I'ro nmgno peccato pauiulum suppiicii satis est pati;

loneatur, si, mox ut ad notitiam parentispervcnc- (TEnENT, inAnd., act. V. scen. iii.
rit,paterna' auctoritatisinvectione prohibila fuerit. meUis cnini et pietas aiqualiler flectunt animum
Mulicris nibilominiis, quai sub viro agitur, vutum jiidicisad inisericordiani,qui Irutiiia jiisti oxaininis
vel jurainentiini iiritum fiat, si virilis aiicloritatis disLingiiat modiiin ciilpa" lovioris ot gravioris ; si-

majeslasassensum praebcre noluerit, iino potius,ea quidoin cjusdem Icgis capitula,quamvis sibi videan
die qua ejus stuUitiam compercrit, districtissima tur conlraria,niillusprioteritnisi transgressorlegis,
correctione {Num. xxx, iet seq.). Vota
inhibucrit qucin tamcn ali<iuaiido mcLus vcl pietas Absolvit.
cnim slullorum, ut ait Salomon, frangcnda sunt Doniquc lcx jussit ul masciilusqui intrarct tcmplum
{Eccl.y, 3). Idcirco ibidcin Moyscs prosoquitur quod Vcncris, capitc puiiirclur ; siquidcm jussit ut qiii
i-3:) S. ABBONIS ARRATIS FLORIACEXSIS 436

malrom c.iedi vidcfct, nisi ciin eriporct,capilc pu- A ai'gunnentum a nola facillime dlssolvit, dum jurare
nlrotur : qnidam ilaquc juvcnis in templo Vonorls sitjure orarc : qul enlm falso veraciterve orat,
miitrcm coJi vidit, ct, ingrcssus tcmpium, matrciii jureaut nonjure pronuntlat; jure aulem orat qui
oripuit. Qufcritur quld magls observare dcbuerlt, a vorltate non declinat, non jure vero qui cogil
diim inatrcm caidi vidit jseu cnlm lntrarel,scu non veritatem Involvcrc mcndaclo; nec jurc raplnris
Intraret, capitc punicndus crat sed pietaspra\ju- : vlolonliam sustinot, qul juste accepll quod liabct.
dlcat, qiia', pro milris atfoclu cum utilitaLc cL lu- Debet Igltiir rcpoLero quidquld juste liabu't,injusle
ncslatc accusalum purgat. Simllis cst lcx Moysl dc perdidit. Attamen juravit, aitaliquls, llcet defendl
circumclslonc puorl, sl ejus octavadles a nativitato possitnon jurasse qui non oravitjure,quandoquldem
contigerit(G'tvj.. xvii, 12). In N()vo quoque Testa- ad sul dcfcnsloncm atqiic adabluenda criminadat
nioiito alibl uxor dlilgcnda, alibi odio ha])oada locum juridlcialisclcmcntla et lcx dlvlna. Sl autcm
{Lhc. XIV, 20) priocipitur, qua; omnia discretionis audlontia subtrahitur, non jurc sed crudelitale
lile gladius scparat, qucm Ignoravcruut Juda;l,qui exhibita Innocenlla damnatur nam, slcut majus :

vid liitcrro^aLionom .Jcsu de baptlsmo Joannls tl- peccatum fult Judai tradentls quam Pilati cruclfi-
menles uLrlnquc rorlri, lie])otcs sunt factl [Malth., gentls, lla majus pcccatum est pejerare cogenlls
XXI, 2o, 26). B quam ejus qui innocens pcjerat timore mortis;
Ciotcrum quianos de jnramentocffipimus, diceu- quandoquidem Petrus, dum mori tlmult, Vitam
duin cst qiiod rcmota cupiditate nomincm sponte negavlt. Vcrumtamen, humanai fragililati compa-
delectel jurarc; scd saipiusamalo est juramentum tiens, respexit Domlnus Petrum et ejus lacrymas
ut alt Evangelium {Matth. v, 31). Nam malusdives qulbus flcvit amarc, et non legltur eos respexissc
opprlmltpauperem, malus latro spollat vlatorem, quorum terrore dcfeclta Christl confesslone; slqui-
rnaliis calumnialordlscoptatconti"ainnoccntcm;at- dom iiicurrlt nondissimilltcr peccati foveam hujus-
que ita nequit niiser elfugcre laqucoslnimlci,qiiem modl negator et pejcrans,cum etlllenomen Domini
plus sequo patitur ignobllis.Dum enim, violentla confiteri erubescit,et Iste lii vanum assumit, vide-
exactorls quem nequlmus, jurarc coglmur,
vltare licet, quantum est In se, aut tlmore aut cupldltate
aliquandoin pcrjurlum lablmur nccessllate coactl (et cuplditate quidem sicut negotlator, tlmore au-
aut quorumdam malcsarta gratla lllecti; siquldem tern slcut fidcl invltus prodltor) ; ujidc Scrlptura
adulter, fuglcndo niortem temporalem, absolvit dlvliiajurarc prohibet, et addilur quare? scillcet
se sacramento non esse reum adullerii, ct Ita sc neforte perjuret; quia perjurarc,nonjurare,pecca-
seternai morti addlxlt. Quldam etlam In tumullu
p tum est. Alibl quoque scrlptum est Juravit Dorni- :

seu conspiratione milllari juravit mortem optimi nus, et non peenitebit eam (Psal. cix, 4), quoniam
imperatoris. Et quld dlcam ? Illcjam occidllsuam juramentum, scd mendax tantum, sequltur poenl-
animam, llcet Voritas dicat ; Nolite timere eos qtii tentlaeremedium.IIa?cdcjuramentlssponte prolatis
occidunt corpus, animam autem nonpossunt occidere'} et violenter extortis tua; fraternitati scrlbens di-
{Matth. X, 28.)Iste vero in afrectlonc peccatiadhuc slinxi, et eorum differeatlas collegi, ut, postquam
dellberat; atque sub partlbus dellbcrationis quld ad tuai pcritLx! sacrarlum pcrvencrint, tuoquc exa-
slt utllius vel honostkis consullt; cul consulcntl mlne quibusquc fralribus placuerlnt, palam omni-
exemplo sil faclum lllius manu fortis, qui, posl- busrecitaripossint. Necdilfert is qui jurarecompel-
quam juravit interfectionem Nabal viri stulti et litur ab eo qui violenter baptlzalur, si uterque sa-
impll, Interventu Ablgahil prudcntls femlnai ma- cramenti violator habeatur; quonlam, ut ait Au-
lult perjurium pnenitondo dolorc, quam pcrpctra- gusLlnus,((adEcclcsiampotesttrahinolens,accedere
to liomicldlo mali votl compos existere(i Re(j ,xxv}. ad alLare potost nolens,acclpere potest sacramen-
Quaproptor si quem jurandl consuetudo ad hunc tum nolens, crcdere non potest nlsi volens, fidem
exitum verglt quo plerosque Dcum offendisse non in cordenon potost servarc nisl volens. Quapropter
ne.scit, suademus allorsum pcdcm lcviter figere ^^ caveat quis ad sacramenta fidel nolentcm compel-
potius quam tale praiclpltlumappctcrc,quodiffici- lere, nc damnatlonls compode se potius obllget
Ilor resurgcndl si)cs possil inesse.Sic de naufragio quam illum quem vlolata^ fidel reum eslslimat ;

obsessa^ clvitatis cvaderc cuplentcs, lllam

partcm namveneni propinator ctpotaloruterqucmorltur,
murl expctunt quam breviorem noverunt; semper scd ille in anlma, istevioIatacorporisnatura(A»^.,
o:iim hostliim cuneis circumscssi gravc perlculiim Tract, xxvi, in Joan.). »Unde mc ta^det vitfe moa',
vilaiiuis,dum evadentl adltum qua>rlinus;slquidcm cl allquando laciymarum clTundo, dum inno-
salis
jniilli labyriulhoerrorispcrjnrium vitarcnoqueuiit contum calamltatcs Intuoor, et cum els vlm passus
(liim Idipsum qiiod allcr jiirisJMrandi sacramcnLo exclamarc compellor Domi/ic, libera animammcani
:

astrult, altcr riirsus juramento ncgarc contendlt, a labiis iniquis, quoniam cum his qui oderant pacem
el idpro diclo uterque accipll vcrumLamon altora ; eram paciftcus; cumloquebar illis, impugnabant me
pars contradictlonls absque ullo s;*rupulo sempcr gralis {Psal. cxix, 2). Vale.
falsa oxlslit. Qiuoritur qiioquc si rem suam slbi EPISTOLA XI.
nijustcablatam dobct ropiiLorc qul nc rcpelat tor- AD MONACHOS MICIACENSKS.
mentis compulsus csL jurare. Quam quscstioncm Floriacensium roctor, fratribus Miciacensibus
 EPISTOL.E. 4:is

ma\ime coruiu docaaa Co.-sstantino, salulem in A insidiantiumgrcgcmsuccenluriatorum.quandoqui-

Domino. dem ei locumdefensi(»nis obstruunt,quod in Eccle-
Dum charitas sit bona volunlas, miroi- qua fronte siacalholica nulli hactenus fuit licitiim.
co bono carere non erubuistis, qui palam conlile- Tandem ad tc, mi quondam familiavis Lctalde,
minirancorem vestr.cmaliB volunlatis, non tantum nunc sermodirigitur, cujus alias singiilarcm scicn-
verbis quantum litteris qua^ nostris fralribus dire- tiam mea parvilas amplectitur et summis laudibus
xistis ;
quod utique facere non dcbuislis. Neque extollerc nititur.Quid tuainterfuit unius miseri vi-
enim illorum benevolentia libenter suscipit pra>di- tain corrodere, unius homuncionis qua* non erant
catores scelerum, proditores reoruni. accusalores vilia denotare, cum scriptum sit quod sapiens pa^iii-

fratrum, maxime ubi ("23} non admittitur, ubi au- tenda non commiltit.' At fortassistuorumfactorum
dientia reo dene^alur, cum scriplum sit quodnemo non poenitcl.Verumtamenquisministeriumdiaboli
absens damnari possil. Vere fateor, fratres nostros libenler assumpsit, ut vitia hominum denotet, in
yestrislaudibus commaculare voluistis, quos, ac si
calhedra pesliicntiai sedeat(PA'a/. i, l),conciliabula
complices, vestra; calumnia^ adjunxislis fautores, malignantium undestruat? Ilortor et obtestor,cha-
detrectationi^judices, accusationis prff>sules.Verum ri.ssime, recordarc infiimitatis tuae, assumc viscera
eorum innocentia ab hujusmodi pcste quam sit B misericordia;, fratres tuos argue, obsecra, increpa
extranea, lestatur Fredericus ignobilis scriba, qui in omni palientia et doctrina(ii Tim. iv, 2), ita
nuncHierosoIymise.xsulatprosuorummendaciorum scilicot ut nec increpatio addesperalionem perlra-
fabrateria, pro excogitatorum de suis fratribus vi- hat, nec palientia vitiorum fomiti succumbat. Tu
tiorum inaudita hisloria. Siquidem el in nostra enim hnjus conspirationis caput diceris tu domni ;

profcssione singuIarisOdilo Clunensium rector hn- Rotberti abbatis tui officium, quod diclu nefas est.
jusmodi historiographos nuperrime detectos desuo pra3sumpsisti, ncc delatoris poenam exhorruiti,
monasterio cwsos expulit, et ferro abscisio-
ilagris quem expeditum omnibusmalis absqueulla rebcl-
Prosequondi quippe sunta
nis terribiliter inussil. lione reslitual omnipotens Deus patris et fratrum
Christianis Saterrici quos persecuti sunt pagani, unanimitali. Vale.
quorum nunc multitudo excrevil quam de sub ccelo ; EPISTOLA XII.

exterminet clementia divinai pietatis Denique Acc- !

AD ODILONEM.
Pra^rogativainsignito Odilo.ni Cluncnsium patri,
phalorum ha'resis, quK nunc exorla est, cum Sa-
terrisdamnandaest: quoniamsinc capiteregnant,
amatorum Christi amalor Abb. Floriaccnsium re-
naturK suos ctor, salutem in Domino.
sine patre spiritali, contra jus fasquc
mordentes pacem praedicant,
G Proficiscenti mihi in Wasconiam ob institutioncm
fratres dilaniant, et
monastica» religionis, contigi t devenire ad monaste-
cum nulluni genus animalium saeviat nisi in di-
rium Sancti Cypriani martyris, situm in suburbio
spar feris. Quapropter, professionis vestrae memo-
res, vos ad vosreducile quidcoram Deo etsanclis Pictavensis famosissimoe urbis; quem locum post-
;

quam repcri vcstra?subditumditioni, nostrumcrc-

ejus voveritis, mementote abbatem, quem cum
;

sua unaovicula expulistis, regulariter vobis pra;essc

didi ;
quoniam amicorum sunt omniacommunia,ut
dcsiderate ; ejus arbilrio fratrum suorum culpas est quorumdam sententia ; atquc idcirco nimis in-

rclinquite; et, si regula Benedicti monachorum le- dolui de fama quae tunc temporisvolitabatper au-
gislaloris displicet, saltem Apostoli senlentia pla- rcsvulgi, quam vice discutiensvestraultramodum

ceat, qua Tu qui es, qui judicas alienum ser-

dicit: ingcmui, quod in viros nostraiprofcssionisinvidia
vvm? suo Domino slat, aut cadit stabit autem: po-
;
diaboli per indiscipIinalossuprebit,quodilliqui di-

lens est enim Dominus statuere illu)n [Rom. xiv, 4). cuntur monachi efficiantur satyrici criminatores
Si denique in pastorem vcslrum manum reprehen- fratrum,inccntoresvitiorum,ac viperinodentecor-
sionis mittitis, scitote quia Pastor paslorum Jesus -rv
rodunt virccra matris Ecclesia^.Quorum insaniam,
Christu? vobis contradicit, cujus exemplum imitatur venerabilispaler,deterrerinecesseest,ncconcuIccnt

in eo quod vos quasi nullius egenles in montibus sancta profani, ne vilescant pretiosi lapidcs saii-

reliquit, et unam ovem^quse erraverat, ad gregcm ctuarii ;

quandoquidem jam refrigescit multorum
ct mali cucullati sibi
charilas [Matlh. xxiv, 12),
reducere qucPrit. Hoc quoque gravissimum in ve-
stra conspiralionc reperi,quodbenignitatem domni ungunlur,ut de pcnnis Lcviathan
auxilio et consilio j

Fulconis Aureliancnsis episcopi conlra vestrum ab- scribitur,quarum una uni conjnngitur, et nec spi-
batem exasperaslis, ad inclcmentiam veslro con. raculum quidcm incedit per eas {Job xli, 7).DeIa-
cilio perduxistis, contra auctoritatem canonum in lorcs cnim mundanis legibuscapitaliscntenlia pu-
innoccntem armastis. Inno ;entem autcm idcirco niuntur. Quatemeritatc ergo audenl miseri osapc-
fatcor, qiioniam bona conscientia, ut asserit, uli- nccem fratris, in dctractioncm proximi,
rirc in

tur, objcctis respondere conatur, ha;c qucmquam assumendo oificium proditoris quorum professio;

dilcctissime
vestrum legisse aliquando lestatur; undc conjici- est taccrc, etiain a bonis ? Prudentcr,
mus quod invidia diaboli, qua mors introivit in horum pnecavc versutias, qui, mordcntesbonorum
orbem terrarum [Sap. ii, 24). depascat animum vilam simpliccm, et lupi subovinapellc,praidicant

(23) Hic aliquid, subslanlivum scilicct, decsso videtur.

439 S. ABBOMS ABBATIS FLORIACEXSIS 440

pacera. Qiio ceiio[lemporo]lco,lumcstmonachosel a. voboreli? vestra auctoritate cum titulalione sigilh

saccrdolesDomiui damnatosessc accusiilioncinerc- vcstri norninis ; et nos assiduc pro vobis, vivo et

triris? quis inonachusauctoritatc Palrumabbatem morluo, Deum deprecabimur. Dignum est eniin,
ad saicularejudiciumcompulit? quisclerico-
siiiiiii veuerande Pater,ut praedecessorum vestrorum mo-
riim vcl episcoporum concilio addixit? Vere fateor rem sequamini, et monasteriis novos indiculorum
saivissima districtionc rcriendam esse hujusmodi biblos corroboretis, f[iiibus ipsa? congregationes ab
praisnmptioncm; qiiia, ut aitdiscrcLissimus mona- oinni inun(Lano slrcpitu quiete Deo servire pos-
chorum lef>islalor Bcnediclus,suumetalienumpec- sint, maximcsub epitimio exi-.ommunicationis.Ve-
calum ille, surc professionis immemoi*, abbati vel strum apostolatum Deus custodiat in a;lerna pace.

spirilaliseniorumdebuitpatcfacere,non detegereet Valc in Christo; bcate Patcr.

pubIicarc,quo(l non vobis poleslalem judicandi dc
EPISTOLA XIV.
fratribus vcstris !-nstulit,cum hanc altcri commisit.
Tandem, quia in objectione criminis, auctoritate ABBONIS AD G — %**A«
Magni Gregorii, alii sunl accusatores, alii testes, Charissimo fratri G,, amatorum Christi amalor
alii judices ; age, vir prudentissime,ut innocens ex- abbas Abbo Floriacensium.
peditus crimine gaudeat, ct accusator temerarius o Saepe contigit ut veritate odium crescat : qiiod

reuin sc scntiat, ne dc poenis innocentum rideat. sapicntis aniniiis patientissime tolerat, dum rei nc-

Valc. gotium utilem et honestum fincm praetendit pro ;

EPISTOLA XIII. quo illud sustinet, atque sustinendo pro mi micis cle-
ALBKRTI ABBATIS MICIACENSIS AD JOANNEM XVIII PAPAM. mentcr orat quod te fecisse non abnego, qui pro
:

Domino sancto et venerabili papce Joanni xviii, injustiliaquam pateris adDeum clamas de profun-
Albertus abbas abbatiai Sancti protomartyris Ste- dis,ct quibuscumque potes pro modulo tuae possi-
phani etChrisLi confessoris M. et omnis congrega- bilitalis dccIamatoriK contradicis; inimicossustines

lio monachorum ejusdem loci,videIicet Miciacensis quos amicos habcre debueras, quoniam sui propo-
salutem in Christo. sitiobliviscuntur Ghristianiqui ad inimicitiaserum-
Novimus tc,Pater revercnde, conslitutum in ter- punt,dum agnos non suos demetun t,aliena invadunt
ris Ticarium nnivcrsali Ecclcsia^. vice beati Petri, stipendia servorum Dei diripiunt. Et, quid dicam?
ut sustentes cosqui injuste opprimuntur,et oppri- non id idiolaj faciunt, sed doctoresChristianorum,
mas eos auctoritate beati Petri, quinimium seeri- rectores plebium,et ita,quodammodo obcaecatiora-
gunt.Quapropterad tuam confugimus revcrentiam nium radicc malorum (2i),pauperes Chrislijad ino-
per hanc epislolam, ut subvenias nobis et facias piam pertrahunt; quodprocul dubio minime face-
quod precamur. Locus in quo habitamus dicitur rent, siilluddivina} Scripturai vetitum perhorresce-
Micianus, qucm sanctissimi viri, scilicet beatus rent : Ne trans<jrcdiaris termino<i quosposuerunt patres

Euspiciusetnepos eju^ venerabilisMaximinus regio tui(Prov.\xu, xxvi:i), non fucies calumniam proximo
munei'e Clodovei primi Christiani Francorumregis eum [Levit.w, 13). Et Dominus
tuo, nec vi opprimes

fundaverunt,etalii quamplurimideinde proprio be- per Moysen prophetam V3e iniquo quitransfertter-
:

neficioconsLruxeriinL; et idcmpra^fatuslocusintan- minum proximi sui ! {Deul. 28, 17.) Et rursus per
tum llornit olim in spirituali et tcmporali bono, ut Isaiam: Va;, qui conjungitis domum ad demum et

t.xLmonachiibidcm congregaLi Deo assidue famu- agrumadagrum copulatis! (Isa.y. 8.) Subjungit etiam
larentur; in tantum postmodum dissipatus perva- inferius : VcV, qui condunt leges iniquas et scribcntes
sionemalorum, ut nuUus [ibi] vivere potuerit mo- justitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pau-
nachus gratia autem Christi juvante, paulatim
;
peres ! [Jd. x, 1 , Condunt quippe leges iniquas ul
2.)

nunc,quasi qiiidain rcdivivus a>gcra longa a>griiu- opprimant in judicio pauperes, quoniam dotes ec-
dine convalesccns, ita idcm locus a viliLate suai de- clesiarum noncccIesiis,quariimdotcs sunt,derelin-
jectionis resurgcre aggreditiir pcr clceinosynasbo- •'-'
qnunt, ul inde paupcres ChrisLi sustententur. scd
norum virorum ac mulierum, ex quibus hccc bona aut pro donativis erogant, aut vice
suis inilitibus
mulier est domna Roginanominc, qua? multapra?- bcncficiorum dispcrliunL, fingenLes tegnambonara
dicto loco prosalule sua,clprorcincdioanimarum sa^culis inaudilam, (juod ipsjc dotes non sinl eccle-
videlicet sui mariti ctliliorum suorum jain dcfUn- siarum scd potius aUarinm ciim maximum allare ;

cL()rum,l)ooctsanc(isibidcinvcneransobtulit.Tirnet lapsum uno Iremisse valcatrestaurari; ccclcsia voro

autcm n[.[i(l esl ncj post suumobitum aliquis suo- vix quamplurimis solidorum impensis.
riim velcxLraneoriim concLur aliquid auferrecx Iiis Xcc mircris, frater charissime,quod ha^c luvresis
omnibus dcdiLDco cL ob hoc suggcrimus vc-
(jua'. ; nostromodcrno tcmpore crcvil,(]uojustitiaexees3il
slra; sancLiLaLi, iiLduos Lomos (juos iii veslronomine lcrris quando([uidcin nunc cl novilates vcrborum
:

scripsimus, (|iioriiin unus propricLaLcm largili bc- placonl, quas Aposlolus prohibeL (/ T/iim. vi, '20), et

neficiihujus venerabilisfemina; conlinet, rtller au- in lemplo Dei fil sa^cularejquod sanctumest.-A.llaria
tcm totius $ummamsubstanLi;t! noslri ca-nobiicor- laicis in posscssioncm danlur, peccala populi non

(23) Scilicct supei"bia.

 441 EPISTOL.Ii:. \M
nionachi vel clerici comedunt \0s. iv, 81, (jui pro A quiileiu oi »lono daro, voiulcrc i;l possiilerefacultas
peccatis ejusdcm populi apud Deum interveniunl; aiiisil; onnKiue in iino quolibetepiscopio intcrdum
sed judicio cpiscoporum oblationes ccclcsirc plus mille sint ecclesi?p, mirum esl si tanla est avaritia
equiset canibus iaicorumprosunl,quam percgrinis, sacerdotum utsatiari ncqucat tertiavcl,quod minus
orplianis et vidiiis. aut rcstaurationi ecclesiarum csl, quarla partc suaruni ccclesiarum. Quod pronvi-
sua oiiim altaria csse astruunl, (jua^ absquc uUis dcns, niacharcnsc concilium ail :Tcrtium pnrtem er
aucloribus ab ecclesiasecernunl,eo erroreducliquo ijuacuiKjue oblatione jiojjiili in ecclesiisjmrrockialibus

dcliuebautur bfpretici, qui unam pcrsonam Jcsu ejiiscopus non rcquirut, sed illd tertia [lars jiro litini-

duabus naluris conati sunt dividere in naribus ecclesise vel recujierutionc scrvetur, et singulis
(lliristi in
persunarum pluralitale, contra illud, sienim cogiio- aiinis episcopo exinde ratio fiat. Cum igitur de hac
Dontinuin cruci/ixissent parle ecclesiarum transcriptum sit, ubi quaiso dc
vissent, nunqitain ijlorix

{I Cor. XI, 8). Siquidem Aposloluscrucifixumasse- (lolihus vel dccimis scriplura quffilibet trailil quod
rit quemgloria^suaconfessionepalefecit :quia,sicut singulisannisepiscopo ratio reddendasit an aliqiiid

anima et caro unus cst homo,ita Dcus et homo unus ecclesia^, maxime res immobilis, poterit abalienari?

esl Chrislus, qui suam sponsam sanclam, vidclicet cstsane rei alicujus abalicnatio, lalis in jure cessio

Ecclesiam tolam sibi consccravit,consecralam uni- B "''puslhancnulla sit Iegitimarepetitio,quoniam ad

vil;et, sispeclesad temploruma!dincia,fundamen- priorcm possessio jani nonpertinet. Omnino hanc
tum,parietesel teclum absqueChristi mensadomus abalienationem de rcbusccclesia! non posse fierilot
corpus sunttestes quotsunt legumseu canonumauctores.
esl, non ecclesin, sicut et cadaver dicitur
ai>sque anima.HaH- idcirco dixerim,ne quis indivi-
Quidam igitur meus in posscssione
antecessor

dua velit dividere, aliud dicens ecclesiam, aliud noslri monasterii ccclesiam a;dificavit, dolemcon-
altare, quianimus solers stulto consumitur labore tuIil,nuinidcircomonasteriuni p'jssessionem amisit

quiconatur quod est impossibile.Quod vero sacer- aul abbas id abalicnai-e potuit ? Requisili itaque in

dotes Dominiecclesiarum doleset decimas inmanu hoc hujusnoslri monasterii libripoliticia tempori-
sua consislere canonum auctoritate connrniant,
bus Magni Caroli pene vetustate consumpti, quid
nemo contradicit,(|ui eo loci »:««»»( potestatem ;n- aedificata ecclesia milii mcisque fratribus debeat,
tfclligit. Nam predictae res in manu sunt episcopi, innolescunt; quid contrailla dotisnominedatasuis

sicut regnum in manu regis, quateiuis eorum po- burdationibus solvut,ibidem perpenditprocuratoris
testate et judicio scrvetur unicui^iue a^^iuitas ad res diligentia.Porroquodtealiquandosubmcipi^eesentia
suas oblinendas. Ne quis autem niefalso existimet turbavit.dum diceretur quod monachi ecclesias tc-
de manu hanc fixisse Hgnificationem, recordetur C "^^^'^ nequircnt, remove ab aninio et scito quod ;

quod peccator pavidus de manu mortis se frequen- monachus, nisi ad clericatum promolus, ecclesioe
tius orat eripi. Ipsa tandeniEcclesia cujussit^ Chri- retentisminisleriis,deservire, ne quid de reditibus

slus manifestius d\c\l:Tiies Petrus, ct super hanc ejus seu oblationibus vivere debeat etpossit (25).

Petram oedificabo Ecclcsiam meam (Mafh. xvi, 18).

Haec omnia tua>,fraternitati scribcns,quibusdamca-

Meain, inquit, non tuam. Si ergo omnis Ecclesia pilulisccclesiaesubjectissollicitumetcautum contra

Christi est, nuUa autem Petri, aut alicujus est, re-
obloquentcs reddere volui,ne imparatuminveniat,
slal ut hominum allercatio de pastibus
qui nostris utilitatibus derogat; siquidem qui nos
seu bonis
ejusnulla esse debeat, quandoquidemejus cstpars, simplicitatcm haberemonuit coIumbinam,serpeii-
cujusest tutum. Si quid vero de tempuralibus ejus tinam asluLiam tenendam praemisit(il/«^//i. x,lG),
bonis particndum esl,illis debet specialilcr prodcsse
ne alicujus fictai amicitisc malefacla gratia illiciat,

qui ecclesia; spiritaliterdesserviunt die ac nocte. ne versutacalliditasinnocentesopprimat.Quoniam

Verumtamen non mediocritcr movcor quid in Canticis canticorum praccipimur capere vulpe-
illud
silquod, cumomncsdccimaMn manu cpiscopisint, culas quae dcmoliuntiir vineas : nam lloresapparue
scupoliusquarlam partem episcopo aucto
tcrtiain riint in lerranostra {Cu7it. ii,15),diviiuT!graticeprac-
rilascanonum concedit. Cuienim lotum conccssum D i'«gativa quibusnutrimur, velut ha^.duli quipascun-
csl, el pars; sin autem et pars conceditur, tolum tur in WlWa {J, ibid., id), peccatorum nostrorum
coiicessum fuisse frustra contcnditur conscii sub magistcrio ct rcgula legislaloris Beiie-
nisi forte :

illudtotum ad ordinationemcpiscopi.iion aulemad dicti; qui ctiam ingemiscijiius,quoniaiii eorum fe-

illam ccssionem juris pertineat ut darc, vendcre, rinos riclus patimur, quos ab aliis passosgraviora
^euin pruprius usus rctincrcqucat.Quiscnim i;.no- non ignorainus : ncc in eos audent relorquerc vin-
ral clcricusct ecclcsiasticasrcsconsi^tcresiib inanu dictam, scd iii nos minimos nostraiiKiue innoccn-
r'piscopi,quipera:conomosdisponsandicasdcmres tiani moveiit pcrsecutionem, jiixta iiliid Maroni; :

pole4atem acccpit. C.-r-icrum de tcrtia scu potius

quaita parte, ei ad votum compclit quidquid, ut Torva licna lupuin seciuiLur, lupus ipse capellam,
Florentein cytisum secjnitur lasciva capclla.
ecclesiastico dispensatori,agcre placucrit quando- (ViitG., Jicl.
: II, G3).

(•2.>) Obscurus .saiic lucus ;

qucm mulikim aut corniplum vel nriino inluitu facilc quisque iinlica-
^ ^
vent.
4t3 S. AP.BONIS ABRATIS FLORIACENSIS 444

No hidig-iici-is qiiod tc capcllce siinilcm dixcrim, A nus millam dcinccpsin cisclcrici, vcl iiqui insacro
qua? lupo nonnuuquam obedicnsmurinural, ct fle- sunt ordinc const<tuti,ob aliudhabcant nisi orandi
hilitcrbaiatibussuam .'jcruiniiam cjulando conque- tautummodo causa accedendi licentiani,autsi forte
rilur. Tuquoque, quia cogeris dulciaarva perdendo ad peragenda sacra missarum fueruntinvitati mys-
relinquere (VinG.,EcI. i,3) dc impatientia blasphe- teria.Sed ne velper cujuslibet monachi aut abbalis
maris,de taciturnitale reprehenderis. Scd capella promotionem,onus aliquod fort3ssesustineant,stu-
aliquando lacrymosis questibus de ipsis faucibus dendum quispiam abbatum autmo-
nohis estut, si

lupi eripilur, tacendo veroadmorlem pra>,oepsra- nacliorum ex quocunquc monastcrio ad clericatus

pitur. Siquidein igitur pote3,enitere, malis resiste, ofricium vel ordinem sacrum accesserit, non illic
Christianum maxime episcopum, quia Christianus aliquam habeat,ut diximus, ulterius potestatem,ne
peccare noii permittcrc
es, in te ei alteram ma- : monasteria liujus occasionis velamine ea qua? prohi-
xillam non pra;beas, auferre volenti tunicam non bemus sustincre onera compellantur. Hsec itaque
dimittas {Matlh. v, 39, 40), ne tua patientia illam omnia vigilanti curaemendarejam secundo commo
perdas. Recordare proverbii quod scriptum est : nita sanctitas vestra non differat, ne si posl hoc
Malo arhoris nodu malus cuneus quxrendus est. negligcntes vos esse, quod non credimus, senseri-
Nec id dico utimonachus contra tuam professio- ^ mus, aliter monasteriorumquieti prospicere cotn-
nem in aliqucm manibus exccdas,sed ut gladiodi- pellamur.Nam nolum vobis sit quia tantse necessitali
vini verbi inferiusque prolatis sanctorum Patrum servorumDeicongregationemampliussubjaccrenon
sententiis eum confodiens corrigas,qui, Christianae palimur. »
professionis immemor, satagitesse rerumcxtortor, De injusta excommunicatione episcopi, Januario
legumque contortor,dum fundatoribus ecclcsiarum quoque Karalitano(2()) episcopo,postaliqua scribit
aut hairedibus eoruin nititur auferre quod eiscom- dicens (1d., ibid,u, 3i) : « Inter querelas multipli-
petit;et ita tuam ejusque animam salvanssalvabis. ces,Isidorus vir clarissimus a fraternitate tua frustra
Gregorius Magnus papa episcopis et clericis ad mo- se excommunicatum anathematizatumqueconque-
nasteriorum dominationemoccasione regiminis i m- stus est quod quamobrem factum fuerit, dum a
;

portune tendentibus resistit in multis epistolis. De clerico tuo qui prfesens eratvoluissemus addiscere
qua rc Joanni Ravennati episcopo scribens [Epist. pro nullaalia causa,nisiproeo quod te injuriaverat
IV, i), ait« Pervenit ad me quod in ecclesiis fra-
: faclum innotuit. Qua? res nos vehementer afthit,
dudum monastcriis con
tcrnitatis tuae aliqua loca quia si ita est, nil te osteudis de coelestibus cogi-
secrata,nunc habitaculaclericorumaut etiam laico- ^ tarc, sed terrenamte conversationemhabei'e signl
rum facta sunt, dumque hi, qui sunt in ecclesiis, ficas, dumpro vindictapropriai injuri«,quod sacris

fingunt se religiose vivere, monasteriis praspoui rcgulis prohibetur, maledictionem analhematis in-
appetunt,etper eorum vitam monasteria destruuu- vexisti; undedecceteroomnino esto circumspectus
tur. Nemo enim potest et ecclesiasticis obsequiis atquesollicitus, ettalia cuiquam pro defensionein-
deservire, et in monachica regula ordinate persi- juriastua; inferre denuo nonprsesumas; nam sitale
stere, ut ipse districtionem monasterii teneat^ qui aliquid feceris, in te scias poslea vindicandura. »

quotidie in ministcrio ccclcsiastico cogilur perma- Luminoso abbati monasterii SanctiThomse dcAri-
nerc. Proinde fralcrnitas tua hoc quolibct in loco miuo (1d., ibid., iv, 14) « Pctitionem tuam congre-
:

factum emendare festinet, quia ego nullo modo gationisque tuae libenter suscepimus, secundum
patiar loca sacra monachorum ut per clericorum slatuta Patrum jurisque formam tuis precibus
ambitumdestruantur.»ltem Mariano Ravenna;Epi- accommodantesfidelemcffeclum, Castorio fratri et
scopo {ld.,ibid.vi, 40):((Qijod non debeat episcopus coepiscopo noslro nostraprfficeptione transmissa,e
monasterium inquictare. Dudumadnos multorum successoribusque cjus a te mona>terioque luo

relatione pervenerat, monasteria in Ravennatibus D cunctaj Isisionis abstulimus funditus potestatem,ut

partibus constituta omnino clericorum veslrorum ncc ultrainvestro versetur gravamine, nec mona-
dominioprajgravarijitautoccasionequasi regimins ncc publica illic debeal esse
stcrii res describat,
ea, quod dicigrave est, vclulin proprictatc possi- proccssio, iila vidclicct ei jurisdiclione relicla. ut
deaut. Quibusnon inodicumcondoleutes,dcccssori in defuncti abbatis locuin, aliuin, quem dignum
vestro litterasmisimus, ut hoc emendarepcromnia communisconsensuscongregationiseIegcnt,debeat
debuisset.Sed quoniam vitajtcrminocitius occupa- ordinare. Ilisita perfeclis,inDei opcre estole solli-
tus [est], ne hoc onus in monastcrio remaneret, citi, et assiduai orationioperam dnte^ne nonvidea-
fraternitati vestra; eadem nosscripsisso recolimus, tur magisvobis qua^sita montis in oratione securi-
et quia, ut compcrimus, hactenuscor-
in Iiujus roi tas,scd male,quod absit ! dogeiitibus opiscopalisevi-
reptione cessatum ad vos iterum pervidi-
est, heec tata districtio. » Gregorius Castorio episcopo Arimi-
mus scripta dirigere. Hortamur crgo ut.omni mora no,de supra diclaro(lD.,i7»/(/., iv, 43): «Luminosus
omnique excusatione summota,ita monastcriaipsa abbas monasterii Sanclorum Androa? ctThoma; in
ab hujusmodi studeatis gravamine relcvarc,quale- Ariminenso civitale conslituli, quas nobis lacrynia-

(20) Legalur Calaritano.

4io EPISTOL.E. 440

bililer proces effudenl, irniit;!^ loxUis pclilionis A e"nip^''''"'''*I'i^'-'"'''l"*^'^^^"^^''I'^''^''^'^^'^''T''^'''^"*^

informal, pro qiia rc fralcrnilalomluam horlnmiii niinuoro, noc immissionos vol dolos aliciuosraooro.

iit.ubeunle abbale monaslcrii ipsius ccclcsiic, tiia Sodsitiuaforlooausainler Havennalom etpnvfatum

[cural in describendis providendisqnc acquisilis monaslerium evenerit,elpacificcnon potucrilordi-
acquircndisve cjusdcm monaslerii rchus, nulla se nari,apud clcotos apartibus tiiTicnlibusDcum,sine
OL-casione permisocat. Abliatcmvcro oidcm mona- vuluntaria dilationo, mcdiis sacrosanotisEvangoliis
uon aliuni, sodquom diirnum moribusattiuo
slerio Dofuncto vero abbato non extraneus, nisi
liiiialur.

acluum disciplinic monaohica': oominuni consonsu do cadcm coiigrcgalione, (luem sibi propria volun-
congregatio tola poposcerit, ordinare te volumus. tate congregatio elegerit, ct qui clcolus fuoritsino
Missas aulcm illiopublioasporcpisoopum ficri omni dolo vcl vonalitatc aliquaordinelur.Quodsi aptam
modo proliibcmus, ne in scrvoriim Doi rooossil)Us, inler so pcrsonaminvonirc noquiverint,solertcm de
popularibus occasio pi"cbpalur ulla oonvciitibus,ct aliis monasteriis sibi simiiitcr oligant ordiiiandum;
simpliciores ex hocanimas plerumque,quod absill neque venicnliabhali quaocunquo persona qualibet
inscandalum Irahal frequentior quoque muliebris occasione in suo monasterio pra!ponatur,nisiforte
inlri)ilu-;. Hano autcm scriptorum noslrorum pagi exslanlibus, quodabsil! criiuinibus quo:!sacri c.ano-
nam omni in fuluro tompore vclpost episcopisonli- B nes punirc monstranl. Pariter autcmcusLodiendum
nandis formam statuimus, illibatamque servari,ul ejusdem monasterii abbate, ad ordi-
est ut, invilo
Leoum lua Ecolesia, juvanle Domino, suo tantum- nanda alia monasLeria, aut ad ovdines sacros, vel
niodo sitjure cnntenta,et mimasterium illud,nulli clericatusofficium lolli exindemonachi nondebeant
alterius aliique generali oanonioa?vc jurisdiolioni sed si abundantcs fucrint qui ad celehrandas Deo
deserviens, romotis vcxationibus ac cunclis grava- laudes vel ulilitalcs nionasLeriorum complendas
minibus,divinumopuscumsummaanimi dovotionc suffioiant, abbas cum devotione de his qui super-
perficiant. Data mense Julio, indict. xiv. » fuerint ofTerat quos dignos coram Deo putaverit.
Quod non debet episcopus monasterium inhi- Quod si hahens dare noluerit, tuiic Ra-
sufficienter
bere a missis nec a sepultura : (( Gregorius Joanni veniiatis episcopusad ordinanda aliamonasteriade
?piscopo de Urbe Vetere {Epi-jt., i, 12). Agapi- his qui supersunt tollat. Ad ecclesiaslicum taracn
:usabbasmonasterii SauctiGeorgii insinuavit nobis officium nullus exinde producatur, nisi quem abbas
plurimase[a]vestrasanctitate gravamina suslinere, loci admonituspropriavoluntateoblulerit.Quisquis
ii non solum in his [ad,i'e/ contra](iuaMiecessitatis autem ex prffidicto monasLerio ad ecclesiasLicuni
[emporealiquodmonasteriumpossit subforre subsi- Q pervenerit, ulteriusiilic ne poLesLalem aliquam nec
iium,verum etiaminipso monasterio missasprohi- licentiam haheat habilandi. Obscrvandum quoque
bcas celebrari, sepeliri etiam ibidem mortuos inter- est utdescriptiorerum autcartarum ejusdem mona-
iicas : quod si ita est, atali vos hortamur inhuma- sterii ab non debeat, si quando
ecclesiasticis fieri
litate suspendi, et sepeliri ibidem mortuos, vel resexigit; sedabbaslocicum abbatibus aliis rerum
:elebrari missas, nullaultorius habita contradictio- inventarium faciat. Quotiesautempro utilitaLe mo-
ie,pcrmiltas;nec denuo querelam de his qua; dicla nasterii sui ad pontificem Romanum abbas venire
luntpraediclusvirvenerabilisdeponerecompellatur; vel transmittere forte voluerit, ei modis omnibus
juod non debeat episcopus monaslerium inhibere a liceat. Proeterea, cum episcoporum adventus desi-
Tiissis. » Item Marliniano cpiscopo (Id., ihid., vii, deranLer a monasLeriis debeant exspeclari, quia
iS.Indict.i]: "Quamsitneccssarium monasteriorum tamen hospitandi occasione prajdictum monaste-
luieli prospiccre et de eorum securitatc pcrpetua rium tcmporibusdecessoris vesLri nobis fuissenun-
ractare, anteactum vosofficium, quod in regimine tiatumest pra-gravatum^oportet ulhoc sanctitasve-
nonasterii exhibuislis, informat.Et ideo, quia mo- stra dccent n'debeat teinpcrare, utvisitandiexhor-
laslerium beatorum Joaiinis elSlephani
' quod
.^ in tandique gratiaadmonasterium,
1--- O - quoLiespIacuerit,
L ' ,.

Jas*itana civitate constitutum est, cui communis abejusdem civitatisantistiteacccdatur sedsiccha :

iliusClaudius abbas praecsse dignoscitur, multa a ritalis officium illic cpiscopusimpleat, utgravamen
)rsedecessoribusvcslrispra'judiciaatquegravainina aliquod monasLerium non incurrat. Vcstram vero
)ertulissecognovimus,opoiletutfrateriiitatisvestrff'. fraLernitalcin pncdictus abbas nonsolum non ine-
)rovisio corum de futuraquietcsalubri ordinationc tiiitadmoiiaslcriumfrcquenter acccdero,sedetiaiTi
lisponat,quatenusconversantesillic in Deiservitio, desiderabiliter concupiscit, sciens quod per vos sub-
psius(]uoquegrjtia suffra,-ante,liberiperscvercnt slanLia moiiastcrii omnino gravari non possiL. »
ledne, cx ca magis emendanda est consuctu-
qu.-n UL privilegia etordinationcs et decreta boati Grc-
line, quisqueillicquolibet lempore (luidque mole- gorii et aliorumsancLoriun siiiealiqua rcfragaLionc
tia; pra^sumat inferre, noccssc est ut ha;c qua^. servenLiir : « Bonifacio primo defonsori (Id., ibid.

nferius enumcranda curavimus, ita fraternitatis vii, 17) : Ecclesiasticis utilitatibus fidelitcr insu-
estrai sludio debcant custodiri, ut ex eis non possit dantcs congruo sunt biMiclicio prosequendi, ut et
lUerius inferendfe inquietudinis occasio repcriri. nos respondissc coruin digne obsequiis videamur,
^ullus igitur ulLra aiidcat dc rcditibus, rcbus vel et illi ctindulta gratia utiliores existant. » Et post
artis pnedicti monasterii, vel do locoaliquo quiad » IIkc itaquc institutionis nostraj decreta
aliqua :
 Hl S. ABBONIS ARBONIS FLORIACEXSIS 4i8
quT^ prodefcnsorum sunlprivilegiis et ordinalionc A diclionc. Ilcm rpqnitulis jus cxigil ul hoc quod ;i

disposila, pcrpcLua stabiiilate et sincaliquaconsti- pru-decessoribus noslriscognita veritate est reddi-

tuinius rcfragatione scrvari, sivc quai scriptodccre- tum, nostradcbitcdcnuoecclcsiatcnerenon debeal-
vimus, scu qua> in cisinnostra prfcscntia vidcnlur nc, quod omnino coiitra religiosum conslat esse
esse disposita,nec a quoquam pontificumin totu.n propositum, non vera, sed imaginaria ac magis
vel partem vel ex qualiljct occasionc convelii dc- dolosa fuisse restitutio videatur. Et ideo,quoniam
cenumus, vel mutari nam nimis cst aspcrum et
: Stcphanus abbas monastcrii Sancli Marci quod
prajcipuc bonis sacerdotummoribus inimicum,nili constitutum juxta muros Spolitana? civitatis esse
quem[iiam quacunqiie rationisexcusatione, utquaj dignoscitur, questus nobis est Massarn Vcneris in
benesunlordinatarcscinderc,etcxemplosuodocere provincia Campania; sitam territorio Mintnraensi,
cffileros sua quandoque posse constituta dissol- quam ci beat.t; memoriae decessoris nostri Benedicli
verc» — JoanniEpiscopoScillilano, item deeadcm redditam praiceptionecognovimus, ab ecclesianos-
rc [Id., ibid., vii, 32) : « Grave nimis et contra sa- tra nunc indeltitc retineri;idcirco hac tibi auctorita-
ccrdotale constat esscpropositum,ve] cujusqucmo- manifeste ab ecclcsiai nostraiho-
te prfficipimus ul,si
nastcrii privijegia oliin induita confundcre, et ad minibus detinctur,in jure eam prsedicti monaslerii
irritumqufc sunt proquicte dispositanitideducere: B sine aliqua mora vel altercatione restituas. Si vero
questi namquc nobis sunt monachi Castellienses, non a nostris, sed a quibusdam forsitan cxtrancis
quod infraternitatis vestraicivitate est constitutum, detinetur, strenua teagerc sollicitudine volumus, ul
quia cidem monastcrio quaidam qua?,pi'a3decessori- injure modis omnibus memoratidebcatmonasterii
bus vestris pcrmissa ac consuetudiue longa servata reformari, quatenus et ipsum quod suum est te
sunt, festinelis inducere,et anti({uamordinationom sollicitantesinealiquafatigationerecipiat^etalterde
quadampraejudicii novilateturbare.Proindehis fra- dispendio monasterii injuste lucrum non habeat.»
ternitatem vestram hortamur aflatibus, ut, si ita (Id., ibiil., u, 39.) « De ecclesiasticis vcro privile-
est,ab ejus se molcstia sine aliqua cxcusatione con- giis quod vestra fraternitas scribit, hoc postposita
tineat, et quai eis sunt diulius custodita, nullius oc-
dubitatione teneat, quia, sicut nostra defendimus,
casionis tentet usurpatione convellcre, sedcuncta ita singulis quibusqueecclesiiissuajuraservanius,
illibate et sine aliqua studeat refragationo servare quam
nec cuilibet favente gratiaultra mereturira-
et plussibi in eodem monasterio,quam pra^deccs- pertior nec ulli hoc quod sui juris est, ambitu sti-
soribus suis licuit, novcrit non licere! Quia vero mulante, derogabo sed fratres meos per omuia
;

paritcr qucsti sunt fraternitatem tuam quffidam de ^ honorare cupio, sicque studeo honores in oculos
monasterio subxeniiquasi specieabstulisse,necesse subve]ii,dummodo nonsitquodalterijureabaltero
est ut, si quid te indccenter recolis accepisse, sine
possit opponi. Responsalium vero vestrorum mori-
dilatione restituas, ne avaritise te graviter culpa bus valde congaudeo, in quibus mihi ostensumest
rcdarguat, quem largum erga monastcria sacer- quanlum nie diligitis, qui ad me clcctos fratreset
dolalis debucralmagismunificentia dcmonstrare.» filios Iransmisistis. » ^ (Id., ibid., xi, 32.) « Licet
Item postpauca:« Indicaveruntetiam monachi mo- fraternitatem vestram erga monasleriorum curam
naslcrii castrum quod Scillacium dicitur, in solo credamus esse sollicitam, ea
paslorali vigilantia
juris monasterii eoru:uessefundatum,atquc ob hoc tamen qua\ dc monasterio in Africana provincia
habitantes illicfactis libcllissolatium singulisannis posilo cognovimus, vobis nccessario| praividimus
cxpendisse; persolveresed postca contcmpsisse, et indicarcilla.Qucritur autcni Concodeusabbas lator
abeademse pra?scntationesupcrvacuesupendisse. prcosenlium quia, si quando monachos quibus
Fraternitas ergo vcstra subtilitcr vcritatem curet pi\T,esse dignoscitursub regularivoluerit disciplina
addiscere, et,si ita repererit, instanter studcat ut rcstringero,monasterium tcmere dcseranl,et licile
ea qua> promiserunt, quia et ratio ila exigit, pne- quocunquc volucrint vagantcs existant. Qui ergo
bere non dilferant quatcnus cl illi quiete quod
;
I^
hoc et ipsis omnino pcrniciosum cst, aliis perdi-
tenent possuleant, et monaslerii juraprtejudicium lionis monstrat exemplum,horlamurfralernilatem
nonincurrant.Prffitereaquestinobis sunt piwdicti vestram ut, si ita est, ecclesiasticam in illos cor-
monachi monastcrii abbatemsuumintraScillanum rectionem cxerceat, et cum gravi eos ultionea lali :

castrum quodscxcentos pedcs cxtonditur subpra^- prorul dubio pr.Tsumpiionecompcscat:alquc ituad

tcxtuhibricanda'ecclcsia;fraternitatitua',donalionis obedicndumsalubri provisionesuperbienlesaniraos
titiilo concessisscctideovolumusquantumparictes jugo diciplinaj subjiciat, ut quos ad hujusmodiprft- i

possunt a-dificata;ccclesia;circumdari,juri ecclesicT. vitatis cxccssum corumpotorat imitalio provocare, <

vindicari. Quidquid vero extra parietes ejusdem emendatio a culpa revocet, ol suis, ut dignumest,
ccclcsia; esse potuerit,ad jura monaslcrii sinc diffi- doceat pra-positis obcdire. Quia vero a quibusiiam
cultatcaliqua revertatur; quia nec mundanarum cpiscopis cxoedentcsmonachos perhihet dcfensarii
legum, nec sacrorum canonum statuta permittunt fratcrnitas vcstra iu hoc studeat esse soUicita, el
res monasteriidejurccjusquolibettituloscgregari, oos alali defcnsioncsua modisomnibusintermina-
Quapropter donationem ejusdem tcrra},quti? contra tionc suspcndat Id., ibid., vii, 1 lo). Cum pia^ dcsi-
rationcni facta esl, sinc aliqua restiluo oonlra- dcrium volunlutis etUuulando? dovoliouis inleutio
 EPIST0L1::. 4b0
ti'J

«acerdolalibus sit semper stiidiis .idjuvanda, rurn a. j^i^sionibus parerodel)iiit,scdctiamalios no prmter-

>5l solliciludinis adhiitcnda,

ut oa qua^ pro qiiicle irenl insinuarc,sit(pie alienus a diviniset ponlifica-

•pli"ionis et conversatlonis sint ordinala, ne dissi- iiluis oniciis, qui noluil praHoplis ohteniperare
nulalioncncHi^ere^nequadamvalfatpra^suniplionc aposlolicis. » DiclabealiHieronymi ad Jovinianum;
riorlurh.trc (27V, sed. sicul hoc quod ratio exigehat qualisdeheat elig:ieitiscopus;,L?6/o i adversus Jovi-

jon alitcr oportuit definiri, ila tpiod definilum est ninnum) : « Non ait Apostolus
episcopus : clig-atur

lon dehet violari. liritur f,'lorios;c meinoria> Cliildo- unain ducat uxorom ct filios faciat; »sed « qui
(pii

tertus Francoruin rex catholicic rolij,'ionis aniore unam hahucrit uxorom ct filios in omni disciplina
iuccensus, inlra muros Arelalensis civitalis mo- subditos.» Certe conlitcris non posse esse episcopum

laslerium virorum. ut scripto reporinnis, pro sua qui in episcopatufaciatfilios,alioquin, si deprchen-

[nercede conslituens, quiodam ibidcm pro habilan- sus fucrit.non quasi vir tcnobitur,sedquasi adullor

ium sustcnlationc concessit; cujus nc voluntas damnabitur. Aut perniitto sacerdotibus exorccre
inquain duceretur in irritum, ct ea qua? pro quiete opera nuptiaruiri,ut idcm sint virj^inesqnod mariti;
!nonachorumdispositafueranlturbarentur,quaique aut, si sacerdotibus iixores non licel tangerc, in co
iiro qu;ecuntiue conlulit injure ejusdem inonastc- sancti sunt quia imitantur [ludicitiam virp-inaloni.

•iicpistolissuisapostolica potiilauctoritale firmari;

^ Sod boc infereuduin,si Jaicus et quicunquo lidelis
et

loc quoquesua» pclitionisuhjunirons, ut oidom mo- tiraronon polestnisicaroal officio oonjugali, sacor-
lastorio tam in disposilionc rerum quam inordina- doli cui scmper pro populo oilerenda suntsacrificia

,ioneabbalisqu«dum parilerprivilegialargirenlur: sempcr orandum cst si semper orandum, ergo :

iciens quijtpo eam aposlolica; sedi.rcvercntiam a scmpercarciiduinmatrimonio.Namet in voteri lege

Mclibus cxliiberi, ut qua^ ejus [uissent decroto qui pro populo lio.slias otrcrcbant, iion soluni in

lisposita nullius deinccpsillicila; usurpalionis mo- dctniibus non cranl, sed purificabantur ad
suis

estia quaterentur. Unde,quiaeircclum ct rcgiavo- tempus ab uxoribus scparati, et vinum vel siceram
unlas et res valde desiderata poscebat, a pra;de- non hibebant,quae solentlibidinem provocare. » De
:essore nostro Vigilio Roinana; sedis antistitc ad cpiscopis qui cum mulieriltus babitant : <( Nullus
triedecessoremvcslrumAuroIiumscriplalransniissa cpiscopus cum muliero habitet pcnitus ; sin autem
;unl, iibi omnia qua; amplectcnda' voluntalis stu- |)robatus fuerit hoc non observasse, episcopatus bo-

iium deposcebat apostolicte libcnti

auctoritatis nore rcjicialur, quia ipse se indignum sacerdotio
iiiimo subfirmata sunt ; quia difficultatespati non ostendit. » De clericis qui mulieres in domo sua
potuit bujusmodirespetita. Sedutfraternitasvostra _, hahont : « Presbyteris el diaconis ct in clero aliis

juiefuerinttomporeillodccretacognoscat,antcdic- scriptis non habcnlibiis uxores, secundum divinas

i praedeccssorisnostriscriptaliis prasvidimusscrip- regulas interdicimuset nos mulicrem habereinsua
.is adjungi; quibus lectione percussis
hortamur ut domo,exceptis matreet filiaet sorore et aliisperso-
jrania sacerdolali, sicut dccet, studio inviolatacon- nisqua-omnem qucrelam efrugiunt,pcrmittimus.Si
de vetitis, niliil permittas de
icrvcs, nibilquo illic quisaulem adversusistamobservalionem muliercm
llicitis. Ex ahundanti lamen cuncta qua; pro hu- indomo sualiabuerilqua^potestsuscipioneminfcrrc
us rei quiete a prsdecessore nostro s'atuta sunt, turpitudinis, et illc a conclericis suis audierit cum
lostra iterum auctoritate in omnibus roboramus. lali muliere babitare.ct nolueriteamadomo suare-
'raternitas crgo vestra ita se in custodi»odis eis jtoIIere,vcIaccusatoreemcrgentc prubalus fuoritin-
;xhibeat, qualenus et omnem inquiotudinis occa- bonestccuin lali nuiliere versari, tunccpiscopus sc-
lionem excludat, el aliis hoc opcrari sludoat, dum cundumccclcsiaslicoscanonesacleroeunirepellat.»
e in custodienda defuncti piissima volunlate solli- De nuptiisclericorum.«Si diaconusvelsubdiaconus
:itam, ut decct, exbibucrit et devotam. » futurus noii habeat uxorem,secundum eaqua; supc-
Item dc sr-rvandis privilegiis Grcgorius omnibus rius exj)osuimus, sibi conjunctam, nonalitor conse-
piscopis:« Nuilifasest vel vellc vclpostcl.ransgrcdi cretur nisi prius a consecr;itoreintcrrogalus proini-
ipostolicai sodis pKCceitla noc ojus dispositionis scrit posse postco.Msccralioiiem etsinc legitiinauxo-
nini.stcrium, quod omiiium oportctsequi charita- rc caste vivcre,non conccdondo consecratore tempo-
em. ergo ruinfp suio dolore prostratus quisquis
Sit leconsccrationis diacono vol subdiacono futurojtor-
ipostolicis voluerit contrairc decretis, noc locum iniltoro ut post coiisecralionem uxoroni accipiat.
leinceps inter saoerdoles liabcal; sed extorris a Quod si boo permiscrit fieri, cpiscopatusuo repcll;i-

ancto ministcrio fiat, ne de ejus judicio quisqiiam lur. Prcsbytor autom vol diaconus vel subdiaconus
•oslearuram habeat,quoniamjam damnatusasanc- qui uxorem duxerit, rcpellalur quidem de clero, cu-
aetaposlolicaEcclesiaejusqucaurtoritatoolpropria ri;f' autem ojus civilatis in qua clcricus cral cuin fa-
nobedionti;i;il(juopr;i'suinpti()iioaijuoquaino.sso ii)n ciillatiljussuis trculaliir. Sin aut'jni loctor sccuiiilas
lubilatur:quia majoris oxcommunationisdojoolione luijitias coi)lr;ixorit, vol priniasquidoni, scd duxoril
isl exigcndus, cui sanclo; Ecclcsia- commissa fuorii uxorom viduam vcldisjunclam a marito,vcI canoiii-
lisciplina, qui non solum prajlatui sancta; Ecclesia; bus vcllcgibussacris reprobatani, iii;iliiim gradum

(27] Ulliniis bis duabus cl;iusuli> ;di(juid deossc vidctur.

4bl S. ABBOiNlS ABBBTIS FLORIACENSIS 4o2

Ecclesije nonprocedal. Sedsi quocumque modo in Areprehensibilis,etiterum bonisteslimoniismunialur

majorem gradum produclus sit, rejicialur ab eo, et an non. Sed et si officialis vel curiaHs condilionis
priori resliluatur. » De clericis qui nuplias cou- prohihclur
sit, ejiiscoi^us fieri, nisi forte a lenera
Irahere non possunl :« Cloricus qui supra hjctores ffilatein monasterio Eoque niodoliberatusesta
fuit.

et cantores est, veluti subdiaconus vel diaconus, prffidictis conditionibus ita tamen utquarlara por-
;

nuUasnuptiascontrahereaudeal alioquinsacerdolio tionem substantise suse euriae proestet, secundura

cadat. Lector quoque si secundas conlraxeril nu- observantiam. Sed neque ex laico statim ad
'eg-is

ptias, ad majorem gradum ecclesiastici ordinis episcopalumascenderehcet, neque clericatuhhono-

proliibeatur ascendere. Laicus etiam si appareat rem simulalum habuisse sufficit. Oportet eum quj
uxori conjunctus essc quai aHum maritum habuit, episcopussit neque uxorem habere, nequeconcubi-
autsinon jure conjunctus sit, aut si ille aiiam uxo- nam, neque filios, neque nepotesseu legitimossive
rem habuit, neque subdiaconus, neque diaconus, legibus incognitos ; et si quis contra hsec fecerit, el

neque presbyter flori poterit. Nam etsiclandestinis is qui factus est, et isqui eum fecit, episcopalus ei-
artibusad consecrationcm irrepserit,honor ejus ca- peliaturhonore.Neliceatpecuniajdationeepiscopum
dit.Ilem qui duas nuptias contraxerit, diaconus vel esse. Eum autem oporlet qui episcopus fit, velmo-
presbyter fieri mulierem dis-
prohibetur. Sed et si B nachum, vel clericum : ita tamen ut non minussei
junctam a marito suo quem ipsa reliquit, uxorem mensibus appareat eum in clericalu fuisse. Legere
quispiam habucrit, neque diaconus neque presby- aulem debet et sacros canones, eoquetemporequo
ter fieri potcst. Idem est si concubinam habue- consecratur, consulatur eum is qui consecral, si

rit, quippe tales homines cum castitate vivere de- possit facereatquecustodire omnia quoe divini prae-
cet castus autem est qui habet vel habuit uxorem
; cipiunt canones, ct siquidem negaverit se posse
castam, et ipsam virginem, et ab ipso virgine re- custodire, non consecrelur si autem pollicitus fue-
;

ceptam. Si quis autem presbyter vel diaconus aut rit observaturum se quantum hominibus possibileest
subdiaconus uxoreni duxerit, vel concubinam ha- sancta canonum pra;cepta, tunc is qui consecfat
buorit sive ciani sive palam sive sub aliqua figura, eum admonere atque prsedicere debet quod si non
cadal clericatus honore, et sit privatus et laicus. observaverit canonessanctos, et alienus erit a Deo,
Item ea quee de clericis diximus teneant eliam et non connumerabitur nam
et religiosis episcopis :

in diaconissis.Diaconissas autem creari constitutio canones Patrum vim legum habere oportet. Sin
praecipitj^^iquinqudgintaannorumstatemaguntjita autem aliquis pecuniam dederit, eodemque modo
tamenutvirginessint, vclsiunum maritum tantum episcopus creatus-fuerit,nonsoIum ipse, sed eliara
habuerunt.Si autem nmlier, proptcraliquam neces- qui consecravit eum inter episcopo? non erit, sed

sitatem, minor quinquagintaannisdiaconissa facta pecuniai vel res data? consecrationis causa sacro-
fuerit,non liceat ei alibi degere quam in archisterio sanclae Ecclesise addicantur, siveepiscopus, siveest
sanctimonialium mulierum,ubi neque mares con- qui dedit. Is autem qui accepit, non solum resamil-
vcrsantur, ncque vivcrc liceat ei quomodo velit. tat, sed etiam gradum alque honorem clericalus.

INam diaconissa^ supcr se habitare debent, vel nul- Similiterautemet si laicus sit qui pecuoiam vel res

lum alium admitlere secum, nisi revera fratrem ; accepit, et ipsas amittal, et aliud tantum quautum
sin aulem aiiqua suspicio sitquasi simulalus frater accepit pecuniae nomine sanctae Ecclesiae praistare
cum ea dcgat, vel ab inilio non consecretur, vel, compeilatur; sed elsi magistratum gerat, iu magi-

si consccrata fuerit, amitlat honorem. >, slcatuossedesinat, etin exsilio irrevocabili condem-
De cleiicis « INenio clericus fiat nisi is qui et
: nabitur. Sin autcm ali quis presbyter vel diaoouu»
bonuni testimonium habet ct litteralus est. Qui constilutuspecuniadataad cpiscopatumperveuerit,
enirn htleras non scit, clericuscsse non potest: do- non solum episcopus esse desinat,sed etiam priorem
ceanturet presbytori et diaconi sacras orationes et gradumpresbyleratusveldiaconiiamiltat. Consecra
eccle*iasticos canoncs quos scilicot consecrari
: D tio autcm o)iiscopi fiat ante onnieni populum Chri-
oportct sine i'cprchcnsionc,sinecontradictione,sine stianitalis, utsit facultas unicuique si velit contra-
pccuniarum dationc, libcrutos tam olficiali quain diccre. Et siqiiidem ante consccralionem faotafue-
curiali conditioiu% nisi forte secuudum obscrvatio- rit coutradictio, non prius consecretur cpisoopus
ncm (}uam in primo capite pra^sentis conslitiitionis nisi disceplatio de coutradictione facta sit, et undi-

exposuimus. Itoin sive^eclor, sivc subdiaconus, sive que apparoat inuoxius. Is aulein qui eum coutra-
prcsbytcr cloricatus houoroin cniilcmpsorit, ct in dixit, calumniator,si oontradictionisjadiciuin dcse-
aliam vitain Irausiorit, duorum altoruin sit : vol cu- rucrit, otsi non porcgcritcausam,prohibeatursacra
curiali conditioni cumsuis facultatibussubjiciatur, communione in omni vila sua ab eo qui consecrave-
vel si plures curialcs civitates haboat, sivo, ul ipse rit cpiscopum »
vilior sit,adofficiaIcm conditioiiem trahatur, id est Doprosbyleris constituo:idisslatutumesl:» Utsine
taxioticam. » De episcopis. « Ihoc constitutio in aiichnilato volcousensu opiscoj>orum preshyleri in

piiino capite consecrationis opiscoporum loqiiilur qiiibu^lihol Ecolesiisnec constitiiantur necexpellan-

quemadmoduin oportelprocedere.INccesseesl ouiin tiir,ot si laioioloricojprobabilisvilaeetdoctriua>epis-
prjus disccptari de vita episcopi, utrum boiia sit an oopis i'oiisccrandos suisque in Eoolesiis oonstituen.
4i3 EPIRTOL.-E. 4.H4

dosobtulerint.nuUaqualibetoocasioneeosrejiciant» A Anibrosius in libro de Trinitale liis verbis in im-

In concilio Carlhajrinonsi:< ri cumoninitiusomiiiiio monsum cfTerl : x Dc conciliis vel polissimiim se-

clericis exlranen^ femira^ non coliabilenl, sctl si>Ia? quar quod trcconti deccm et octo saccrdotcs, tan-
malres, avia\ malerlera', amila*. sororcs, el filiic quam Abraha^ lecti judicio, consona iidei viitute
fralrum vel sorurum. » Item in eodem concilio : victores, velut trophfeum tolo orbesubactis pcrfidis
I. Utclerici vel conlinentes ad viduas vel virgines, extulerunt : ut mihi videalurhocesse divinum quod
nisi exjussu et permissu cpiscoporum, nonaccctlant codom mimcro in conciliis fidei habcamus oracu-
et hoo non solifacianl.scd cum clericis, aut cum his lum, (juod in hisloria pictalis exemplum. » In Dc-
cum quibus episcopusjusserit. Nec ipsi episcopi aut cn^talibus; qua> fcmina' habitontcumclcricis : « Fe-
presbyteri soli habeant accessum ad hujusmodi fe- minas vero non alias esse patimur in domibus cleri-
niinas,sed aut ubi clericipra>senlessunt, aulgraves corum, nisieas tanlum qnas propler solas necessi-
iliqui Cbristiani. » In Ancyranoconcilio : <s Diaconi ludinum causas liabitare oum hisdem synodus Ni-
[um ordinantur, si in ip-^a ordinatione protestati oaMia permisit. » In conoiiio Laodioensi : « Viris

sunl dicentes velle se habere uxores, neque posse cum mulieribus lavacra non celebranda.Quod non
•ontinere : hi posfca si adnuptias venerint, mane- oporteat sacris officiis deditos autclericos aut con-
inl in clero tantum, ct a ministerio abjiciantur. B tinenles, vel omnem laicum Christianum lavacra
Duicunque sane tacuerunt et susceperunt manus oiim nuilieribus celebrare, quia ba;c apud gentiles
mposilionem professi contineiitiam, et postea ad prima repreliensio esl. » Xon liccre clerioisludicris

luptias convenerunt, a minislerio et clero cessare et spectaculisinleresse: << Oportel ministros altaris,

iebebunt, laicam tanlum communionem recipicn- vel quoslibetclericosspectaculisaliquibusquaeautin

es. » In Decrelalibus papae Leonis : « Ouodsul)dia- nuptiis aut in ccenis exhibenlur intercsse, sed aiite-
onis carnaleconniibium denegetur..Namcumextra quam cemclici (28} ingrcdianlur, surgere eosdem
•iericorum ordincm conslitutisnuptiarum socielati conviviocl abiredebere.» In synodo JNeoca^sariensi,
;l procreationi filiorum studere sit liberum arbi- capitul. i : « Presbyter qui uxorem duxeint, ab or-
rium.adexbibendam tamen perfecta; continentiai dine suo illum deponi debere. Quod si fornicatus
^uritatem, neo subdiaoonisquidem connubiumcar- fuerit vel adulterium conimiserit, extra ecclesiam
laleconceditur, ut et qui habenl sint tanqunm non abjiciatur, ct pffinilenliam inter laioos redactus
iabentes,et qui non habent permaneantsinguiares agat.» eadcm Synodo, capitul. 12 « Quae forma
Iii •.

juod si hoc ordine, qui quartus est a capite,

in servalurin clericis, maxime cum vetus regula hoc
tienum est cuslodiri,(iuanto magis in primo velse-p babcat utquisqiiecorrectus baptisalus clericus esse
undo terliove servandum est ne aut levilico, aut voluissel,sponderetse uxoremomnino nonducere.»
iresbytcrali honore, aiit episcopali exoellciitia lu synodo Carlliaginensi, de conliiienlia Aurelius
piisquam indoneus ffslimetur, qui se a voluptale ej^iscopus dixit « Cum prieterito oonoilio de conti- :

ixoris nec dum frenasse detegilur. » Innocentius ncntia? el castilatismoderamine tractaretur,gradus

">apa : € Quod hi qui in presbyterio filios genuc- isti Ires, ({ui consoriptione quadam castitatis per
"int, rcmoveri oportel ab officio. Qui zclo fidci ac consecrationes adiiexisunt,episoopos,inquam, pre-
iisciplinaj dootiis non patitur Ecclcsiam pollui ab sbyteros et diaconos, itaplaouit, ut saoros condeoet
ndignis presbyieris quos in presbytcrio filios asse- antislilcs, ao Dei sacerdotes, nec non et levitas,
rit quod non licere exponerem, nisi
procreasse, vel qui sacramentis divinis inserviunt, continentes
[lossem vestram prudentiam legis lotius habcre csse in oninibus,quopossintsimplioiter quod a Deo
iiotiliam. Et ideo,fralresoliarissimi, libelli qui sul,- postuhuit impetrare utquodapostolidoouerunt.et
;

lectus est tenore peripecto, eos qui talia perpe- ,[)sa servavit antiquitas, nos quoque oustodiamus.»
Lrasse dicuntur jubete in medio collocari, discus- Iii eadem synodo, dc diversis ordiiiibus ab uxo-
sisqueobjectionibusquaj ipsispresbyterisimpingun ribus abstinendis Faustinus episcopus EcclcsiaePo-
lur,sioonvinoi polueriiit,asaccrdolaIi remove;iiitur D tenliife provincia; Pioeni legatus sanct<e Eoolcsiie
ijflicio ; quia qui sancti non siint, sanota Iraotare dixit : « Plaoet ul cpiscopi, prcsbyteri et diaooni.
non possunt, at(jue alieni efliciuntur a miiiisttirio, vel qui saoramenta oontractant, pudicitia^ custodcs
quod vivendo illioite polluerunt. Miramur autem ab uxoribusseabstineant. » Ab universis episcojtis
hfficeorura dissimulare episcopos, ut autcohibere dictum est « Placet ut in omnibus et ab omnibus
:

connivere, autne.scireesse illicitajudioenlur. » j)iidioilia cuslodi.itiir qui altari inserviunt. » Pra*-

In Nioa-noConciliode subintroduotis niulieribii.-: lercaoum de (juoruiiidam clcrioorumquamvis erga
« Intcrdixil pcr omnia magna synodus non ejii- uxores proprias inconlinentia referrctur, « plaouit
scopo, non prcsliylero, non diacono, nec alicui episcoposet,jresbyleroseldiaconosseoundumpriora
omnino qiii in clero est licerc subintroductam ha- slatuta etiamabuxoribusconlinere : quod nisi fecc-
berc mul crem,nisi fortemalrem, autsororem, aiit riiil, ab cccle.siaslioo removeanlur officio; ctrleros
amitam, vel eas lantum pcr.sonas fjiia! susjtioioncs autcmclcricos ad hoo noii oogi,scd scouuduin uiiius
eirugiiint. » IIoc autcm .Nio.Tiiuni ooiiciliiiin hejitiis oujus(jueEcclesia;ooiisueliidiiii'm()])ser\ari(l(d)cre.»

(28) ThymcHci, id est Hhicinea.

 ;

m S AimONIS ABBATIS FLORIACENSlS 4o6

In synodoRomana cui bealiisSilvesler papa prffise- A lat. Abstinentia aulem in fruclibusspiritusab Apo-
dit cum cpiscopis ducentis oclogiuta quatuor : stolo numcrata est. »
« Nemo
presbyter a die honoris presbytcrii sunuit Isidorus Spalensis episcopus in libro Officiorum
conjugium ijuod si quis boc ncglecto aUter eijerit,
; sacrorum : « Qui enim in erudiendis alque insli-
duodecini annis euni dicimus privari honore. Quod tuendis ad virtutem pojjulis pru;eril, necesseeslut
si quis conlra hoc cbiroi^rapbum pro'.scns et publice in omnibus sanctus sit, et in nullo reprehensibili.s
dictum condemnabitur in pcrpeluum. » Ani-
egerit, babeatur. Qui enim alium de peccatis arguil, ipse
brosius in epistola ad Titum inlcr cfelera sic ait : a pcccato debet esse alienus. Nam cumquafronte
« Unius u.xoris virum, quamvis sccundam numero subjcctos arguerc j^olerit, cum illi stalim possit
uxoreni non sit babcrc i^robibitum, ut tamen quis corrcpLus ingerere Ante le doce quse recla sunt,
:

dignus ad cpiscopaLum sit,cliam licilam dcbcl sper- episcoi^e « Quapropter qui negligit rccta lace-
!

ncre propter sublimitatem ipsius ordinis, quia cm- re, desinat recta docere prius quippe semetipsum ;

tcris mehor debet esse qui cupidus cst sedisilHus. corrigere debetqui alios ad bene vivendum admo-
Sobrium,-pudicum,ornatum,bospitalem,doci]jilem, nere sludet,ita utin omnibus semetipsum formam
nonobnoxiumvino,nonverbei'alorom,scdmodeslum vivendi prap.bcai,, cunclosque ad bonum opus et
nonlitigiosum,nonaspcrum,domumsuani bcne rc- B doctrina ct opere provocet. Cui etiam et scienlia
gentem, filiosbabentcmsubditoscumomni cbarita- ScripLurarum necessaria est, quia si episcopi tan-
te:talemhominem,qui hfeccustodiatquseenumerat tum sancta sit vita, sihi soli polest prodesse sic vi-
bona,crearidebere dicitepiscopum:liBCC enim signa vendo. Porro si et doclrina et sermone fuerit eru-
sunt dignitatis episcopalis. Si quis autcm poliora diLus, potcst quoque cailcros instrucre, et docere
sectalus est, corpus el animam suam Dco dicaverit suos, et adversarios repercutere ;
qui nisi refutati
nc sc copulel maLrimonio,lanto magisdignior liet fuerint atque convicti, queunt simplicium facile
idco cnim inferiorem posuit, ut dc potiore nemo corda pervertere. Hujus auLem sermo debet esse
dubitarct. Sit autem cpiscopus pudicus^fjuem Gra?ci purus, simplex et aplus ; cujus pra? ceeteris speciale
acocppova vocant, etLatinusinterpres,vcrbi ambigui- ofriciuni cst Scripturas legere,percurrere canone?,
tate deceptus, pro pudico prudentem transtulit. Si exempla sanctorum imitari, vigiliis, jejuniis, ora-
auLcm laicisimpevatur uL propter orationcm absLi- tionibus incumbcre, cum fralribus liabere paceni,
neanL se ab uxorum coitu, quid de episcopo sen- nec qucmquam ex membris suisdespicere,nullum
tiendum cst,qui quotidic pro suis populique peccatis damnare coinprobatum, nullum excommuni-
nisi

illibatas Dco ublalurus est vicLimas ? Rolcgamus p care nisidiscussum quique iLa humiliLate pariler
:

Regum libros,el invcniemus sacerdoLom Abinielcch et auctorilate prfostabiL, ut necpernimiambumili-

depanibusproposiLionis noluisscpriusdaro D. D. et tatem suam subditorum vitia convalescere faciat,
pueris ejus, nisi inlerrogaret uLrum mundi essent nec per immoderatam auctoritatemseveritatispo-
pueri amuliere,non utiquc aliena, sed conjugeT^et testatem exerceat, scd tanLo caulius erga com-
nisi eos audiissetab bcri etnudius LcrLiusvacasse ab missos agat, quanto durius ChrisLum judicare for-
opcreconjugali, nunquam panes quos prius nega- midal. » Idem iu eodem libro : « SinL ipitur el

verat concessisscL. Quantum interest inter proposi- virgines episcopi, casli, mundi, et pergant viam
tionispanes etcorpusChristi? qua; differentia inter sublimitalis pede humilitatissequanturCbrisLum,
;

umbram et corpora,inLer imaginem et veritatem ? icncndo porscvcranter quod voverunt ardenler,ila

inter exemplaria futurorum et ca ipsa qua^ pcr c.\- ul prolcssi hac scrvaLaintegritate,ca>leriset;ani mo-

cmphiria prfrrigurabantur? Quoniodo iLaquc man- ribus congruanL, sine quibus procul dubiooLiosa et

sucLudo,paLiouLia, sobriotas, moderatio, abstincntia inaiiis niancL virginilas. llli ergo virgines cssepro-
lucri, hospitalitas quoque et bcnignilas prfficipue baiilur qui sic conlinentiae inserviunt, ut nuliis
esse dcbent in episcopo et inlercunctoslaicosemi- criininibus, nulloque terrena? solliciludinisbonore
nentia, sic ctcastiLas propria et iLa dixerim pudici- D pra\gravcnLur.Curamenimniundiconjugaliscopuia
Lia saccrdolaIis,ut non solumab opcrc scimmundo gignit,PauIo docente, dum dicit. « Volo autem vos

absliiieaL, scd cLiam a jaclii oculi oL cogiLationis siiie suUicitiidiiie csse. Qui siue ii.rore est, sollicitns est
en'oro iiions Cbrisli corpus conroctiira sit libora. qiuv Domiiii siint, quomodo placeat Domino, Qni au-
.liisLus quo(iiic cpiscopus dcbcL esse eL sancliis, uL tein cuin uxore est, sollicitus est quw sunt immdi,
justiLiiim inpopulisquibuspraicstexerceat, reddens quomodo placeat uxori (/ Cor. vii, 32, 33). Unde
iinicui(iue (piod mcrolur,ncc accipiat porsonam in agnoscilur noii posse placere Deo biijusmodiconli- •

judicio. Inlcr laici autem et episcnpi jiistiliaiii boc volum qnodpra^-pcditursiecularium impedi-
iientia'

interest,quod laicuspotcstjuslusapparore in|)aiicis, monto curarum » Idom eodem libro « Debeul :

cpiscopus veroin tot exercerc jiistiliam quolol sub- org) ot ipsi opiscopi ita osso perfecti,et in officiis

ditos habct. Sit quoque cpiscopus abslinons, noii sac(MiIolaIiI)us orudit-, iit poccala populi in looo

taiiLiim, uL (luidam pulaiit, a libidino, ab uxoris sancto, in atriis tabornacali leslimonii ipsi noii

(omploxu, sod ab omnibus aiiimi porturbationihus, poccando consumant.Quid autcmost in locosanclo

ne ad iracundiam conciti^tur, noilliim Irislitia deji- manducarepeccatum? locus erat sanctus in qucni
ciat, neterror agitet,nc la;titia iminoderata suslol- pervenerat Moyses, sccundum quod dictum est ad
^57 KPISTOL.E. 458

»um : Loetis enim in quo stas terra sancta est [Exod. Aluxuria est : non vinolenlum; sic bibat cpiscopus

11,5). Simililer crgo et in Ecclesia Dei locus san- ut an biberit ignoretur. » Ambrosius in Epislolam
;tus est fiiies perfecta et charilas de corde puro et ad Roinanos : « Quanta felicitas non uxoris csse
:onscientia pura.Videant et discantepiscopi quid sit servuin, sedCIiristi ; noncarniservire, scd spiritui I

actus qui facial immundum, quid vero sit tactus qui qui enim adhserct Domino, iimts spiritus est [1 Cor.

aciat mundum..\postolus dioit : Bomim est /tomini vii , 1 7), Ac ne forsitan in eo quod supra dixerat:5cri'M5
nnlieremnontangereH Cor. vii, l).IIictactus immua- vocatus es, non sit tibi curx, sed et si potes liber ficri

lusest; hoc estenim illudquodDominus in Evanire- »irt(7 ji^^ere (/&/(/., 2 l^^suc-illassecontineiitiamvidGrc-

io ait : Stquis viderit mulierem ad concujtiscendum tur, et infamulatum tradidissenosconjugum,infert

am, jam maichatus est eam in corde suo (Matth. v, scnlentiam quae omnem cavillationem amputet: Pre-
!8) : tetigit enim cor ejus concupiscenlioe vitinm, tiomagnocmpti estis; nolite ficriservi hominum [Ibid.,

t immunda facla est anima ejus. Si quisergo hoc •23),nequeconjugum,redemptisumuspretiosissimo

nodo tan?it aliijuam rem, id est vel i^er mulieris Christisanguine. Verc amat virgines ChrisLus, quia
OQCupiscentiam, vel per pecuniic cupiditatcm vel spontc tribuunt quod sibi non fuerat impcralum,

•lio quulibet peccati desiderio, immundum tetigit, majorisquegratiaiestofrcrrequodnondebeas,quam

tinquinatusest. Oportct ergo te, si quid tale teti- -l^
redderc quod exigeris. Apostoli, uxoris oncrc con-
:eris, scire quomodo otTeras sacrificium, secundum tcmplato Si talis, inquiunt, est causa hominis, cum
:

a qnce in superioribus memoravimus, ut mundus uxore non expedit nuhere [Matth. xix, 10). Quoruin
ffici possis. » sentcntiara Dominus probans Rccte quideni, ait, :

Ambrosius in Epistolam ad Romanos (c. viii) : 3entitis,quodexpediathominiadcoelorumrcgnaten-

YvdXves, quicunque spiritu Dei aguntur, hi filii sunt denti non accipere uxorcm; Sed difficilis cst rcs, et

>j; si prudentia carnis inimica est in Deum, et qui Non omnes capiunt vcrbum istud, scd quibus datum
n cameDeo placere non posswit, arbitror eos
sunt e5/(/izV/.,li).Etpaulopostlractandasentcntia est :

[ui officio conjugali quod prudcntiam

serviunt Sunt,in(i\i\\.,qui sc castraverunt propter regnaca-loruni

arois diligant, et in carne sunt, a qua retrahens {Ibid., 12):ergoqui se non castraverunt, locum non
los Apostolus, et jungens Spirilui dcinceps loqui- possunt accipcre castratorum : Qm potest, inquit,
ur jc. xiil : Obsecro vos, per misericordiam Dei, ut capere, capiat [Ibid.). Grandis fidei est grandisque
iltibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, virtutis, Dei templum esse purissimum. Totum se
^eo placenlem. » Idem post pauca
holocaustum offerre Domino, et juxta eumdcm
; » Vide, frater,
[uanta pudicitia exigatur iu episcopo, ut si filii Apostolum esse sanctum et corpore et spiritu. Hi
jus impudici fucrint, ipsc episcopus esse non pos- ^ sunt eunuchi qui,se Hgnumaridum ob sterilitatcm
it, el eodem vitio offendat Deum quo offendit et putantcs, audiunt pcr Isaiam [Isa. lvi) quod pro
leli pontifeiquicorripuerat quidem filios, sed quia filiis et filiabuslocum babeant in coelis paratum.»
lon abjeccrat delinquentes, retroi'sum cecidit, et Hicronymus Non potcst Domini servire mili-
: «
nortuusest II Reg.i\).\n omni gradu et sexu tenet tia?, qui servus est uxoris. De speculis mulierum
)udicitia principatum.Ccrnisigitur quod episcopus, jejunantium, quasi de purissimis corporibus Vir-
•resbyler, diaconusuon ideo sintbeatiquiaepiscopi ginum. Luter in tabcrnaculo funditus, et intrinse-
el presbyterisuntautdiaconi, sedsivirtutes habue- cus in sanctuario tam Cherubim, quam propitia-
int nominum suorum et officiorum : alioquin si torium et arca tcstamenti, et mcnsa proposilionis
.iaconus sanctior episcopo suo fuerit, non ex eo ctcandclabrum ct thuribulum ex auro mundis-
uod in inferiori gradus
apud Chrislum detcrior est simo sunt nequc enim in Sancta sanctorum po-
:

rit ut Stephanus diaconus, qui primus marlyrio

: terat inferri argentuin. Sicut in ligno vermis, ita
oronalus est minor futurusin regnoc<Blorum mul. perdit virum suum uxor malefica. Si autem asse-
sepiscopis, et Timotheo ac Titicquos ut subjicere rucris hoc de malis dictum esse conjugibus, cl c"-o
'on audcD.itanecanteponere^/rm. 111,2, 3). 0/;or- D tibi brevitcr rcspondebo Qua? cnim mihi in cum- :

:t ergo episcopum irreprehensibilern esse, ut nulli bit nccessitas venire in dubium utrum mala sitan
itio iuxuriae mancipatus sit : uniiis uxoris virum, bona futura quam duxero? mclius est habitare in
,ui unam uxorem habuerit, non qui habeat : so- terradcscrta quamcumuxoreliligiosa ct iracunda.
\riHm, sive, ut in Grfeco dicitur, vigilantem, id est Quam rarum sit uxorcm sinc his vilii.s invcnire,
iphanon fvr.^av-ovl : pudicum, hoc enim significat novit ille qui duxit uxorcm. Undc pulchre Varius
ophronon fao^^pova], ornatum et castitate et mo- Geminus,sublimisoralor?« Qui non, inquit, litigat,
. bus : hospilatcm, ut imitetur Abraliam, et cum cailebs cst » Melius est inhubiture in ungulo
:
tecti,
fercgrinis, imo in peregrinis Chrislum suscipiat : quam cum uxore maledica in domo communi (Prov.
Ktorem, nihil enim prodest conscicntia virtutum XXV, 2i) assiduis quippc
: jiirgiis, ct quotidiana
ui, nisi et creditum sihi populum possit inslruerc,
garrulitate facit perplucre domum ejus, ct cjicit
i valeat exhorlari in doclrina, et eos qui contradi- cum de aedibussuis.id estde EccIesia.iEstimoquod
.
ml redarguere : non vinolcntum, quia semper in qui uxorem habet,quandiu ad idipsum rcvertitur
|.uctis sanctorum est, et ofFert ho.stias, vinum ct non tcnlet eiiin Satanas, quia in carne scminal ct
"Cram non bibil 7ion tiniilpntum, quia in vino noii in sjiiritu autom
:

;
qiii in carnc scminat, noa
Patroi.. GXXXIX.
15
 »

m S. ABBONIS ABBONIS ABBATIS ELOBIACENSIS. 460

ego,sedApostolus loquitur quod metat corruptio- A ipsi nonpeccandoconsumant.Quidaulemestinloco

nem {Gal. vi, 8). Elegit nos in Christo Deus Pater sanclo manducare peccalum ? iocus erat sanclus
ante conslitutioncm mandi,ut essemus sancti et iYiima- in quem pcrvcneralMoyses, secundum quod dictum
ndati coram eo [Eph. i, 4j. Arnbulavimus in concu- cst ad eum Locus enim in quo stas terru sancla esl
:

piscentiis carnis facientes voluntatem ejus et cogita- [Exod. m, 5). Similiter ergo et in Ecclesia Dei
tionum; et fuimus filii iroe sicut et cwtcri ; nunc au- locus sanctus est, fldes perfecta, et charilas de
tem cum resuscitavit et consedere nos fccit in calesti- corde puro et conscienlia bona; qui in his sl.at, in

busin Christo Jesu {Ephes. ii, 3, 5, 6), ut deponamus Ecclesia, in loco se sancto stare cognoccat. » Ilem
secundum priorem conversationem veterem homincm, post pauca : « Discant sacerdoles Domini qui Ec-
qui corrumpitur juxla desideria carnis {Ibid., iv, 22). ciesiispraesunt, quia pars eis data est cum his quo-
Qusecunque ergo sunt vera, quaecunque pudica, rum delicta repi'opitaverint {Hebr. ii, 17) : quid
qua^cunque justa, qua^cunquc ad castitatem pei'ti- autem est repropitiare delictum ? si assumpseris
nentia, liis copulemur, ha!c scquamur. peccatoi'em, etmonendo, hortando, docendo, in-

D. Ambrosius ad Pammachium « Consequens : struendo adduxeris eum adpcenitentjam,ab errore

cst ut secundum imaginem ejus qui sacerdotium correxeris, a emendaveris, et effeceris eum
vitiis

Ecclesise dedit, etiam ministri et sacerdotes Eccle- B talem ut ei converso propitius fiat, pro delicto
sia5 peccata populi accipiant, ct ipsi, imitantes Ma- repropiliasse diccris. Si ergo talis fueris sacerdos,
gistrum, remissionem populopeccatorumtribuant, et talis fuerit doclrina tua et sermo luus, pars libi

Debentergo etipsi Ecclesiaj saccrdotes ita perfecti datur eorum quos correxeris, ut illorum meritum
esse, etin officiissacerdotalibus eruditi, ut peccata tua merces sit et illorum salus, tua gloria. »
populi in loco sancto,in atriistabcrnaculitestimonii

EPISTOLA XV.
AD LEONEM ABBATEM ROMANI SANCTI BONIFACII M0NA6TERII.
(Apud Mabill, Annal. ord, S. Bcned., tom. IV, Appeiid., pag. 691.

Facundiae praerogativa cum vitae merito et sa- non minusadimplere,si Deus voluerit, satago, quam
pientia; doctriaa mirabiliter intonanti domino L, vitam perpetuam mcrcari ex voto. Pretiosarumre-
SanctiBonifacii charissimorum charissimo, abbati, liquiarum sanctiPatris Benedicti insignia postula-
Floriacensis ccenobii humilis abbas Acbo Spirilum stis vobis dirigi, eoquod indubitalum penitusesset

Domini, quireplevit orbcm terrarura, replereillius q sanctissimam ipsius corporis prajsentiam a nobis
ipsius scientiam et intellectum. ideoque velle enixius in honore illius ora-
retineri,
Charitas, quai estvinculumperfectionis,dum nos torium conslrui, itemque nobis de sancto Bonifacio
ambos Remis positos conglutinaret laljiis privalae aut de sacris artubus ca;lerorum sanctorum nobis
collocutionis, tot oratorios rivos, tanlos sanctaj eadcmrecompensari.Adjecitinsuperincomparabilis
Scripturee favos bono
fulminca lingua vestra
zelo bonilasquodsi nosurgerclsuperredomesticaaliqua
eructavitcoram etsecreto, utexclamans compellar voluntascorroborare nostraprivilegia perRoinanse
dicere : Diffusa est gratia in labiis tuis ; propterea auctoritatis stylum apostolicum, vos in omnihuset
benedixit Deus in xtcrnum. Dum ergo ad talia
te per omnia nostri fore fidclissimum coUaboratorem
rutilantium verberum fulgura stupui, coactus sum Ilajc autem omnia quando ma-
perficere voli eral,

deinccps ubique couliteri vos tonilruum essc Spiri- gnifica principisapostolorunimenibra supplex adii:
tus sancti, qui super apostoles in igneis lingiiis sedRomanam Ecclesiam digno vidualani pastore.
descendit, qui cliam vos ardentem rhomphaeam, ad heu,prohdolor! olfendi.Vestra autem abscntia.pro-
sccaudos improbosde templo suo,septem donisgra- fiteor, ita atfectus sum sicut solct affici fetus gai-

tiarum dccenlcrclimavil.lntcrha^ctandein, erectis conqucrens raucis faucibus abslraclum esse

lina'.,

animi luminibus, solares vcstra3 eloquentiaj radios D unicum matris suaj pra'sidinm Nuper aulemaudivi
aquilinisoculisconspicere volui; et sicut ait Eccle- nuntium.quod me tetilicavit super aurum el topa-
siastcs, Frater fralrem adjuvans quasi civilas mu- zium,ereclum esseapostolicum decu?pcrqueindani
nita ct fortis,\i'dcnhun robustiadjuloriiet columnam impcrialis sanguinis virum, LoLuni virluLibus et sa-
inseparabilis aniiciliic vos in ielernuin, si placet, picnlia composilum. Veslcr vero reditus intonuil
inetfa-
habcrcdecrcvi. IIujus rei gratia llcclo genua mca mcnli no.4nc vclut paradisiac* rcversionis
adPatrem,ut det vobis id ipsum sapere per Domi- bilisconccnlus. Nunc igiLur, sicuL loculi suinus ad
num noslrum Jesum Christum, ut favus dislillans invicem, ct ha'c epistola vesLris aspeclibus se pi*»-
labiavestra mcmoriale noslrum ha'redilarc possi- scnlaL, pcr hos saucLi paLris Benedicli monacbos
dcantin scmpiLcrnas;i?cula. Inlcr familiaria verbo- audire pIaccat,cL audiLa perficerc,vcluL promisislis,
rnni noslrorum arcana dislillavit nuribiis no?!ris cum summa li-b' -M d.-.olionc Ipso anlom ideni

lirc-
unuiu(iuoddauicli)(|iiiiim vcslramagniliccnliaquod SpiriLus, qui in-iuraviL oinuis cloqucnlia-Uorc
 APOLOGETICrS. 4C2
46t

^orium, inspirethujussuse sanclcT. Romanaj Eccle-^ solidandam dcjeclioncm aposloliccc

auclontalis,

MK venerabilem aposlolicum, vobisque conccdat Valete.

ul silis eidem ipsi dulcissimus a sccrelis, ad
coii-

EPISTOLA XVI.

AD BERNARDUM ABBATEM BELLILOCENSEM.

[Vide siipra in Vita S. AObonis, num. 10.)

SANCTI ABBONIS
FL0UL\GE.\S1S ABBATIS

APOLOGETICUS
AD HUGONEM ET RODBERTUM REGES FRANCORUM.

Ssepe eonlingitut,dum nimiusinsurgentiumcala- B (Prov. xxii, 22.)Eccc, secundum rcg-ulas sanclorum

milalum horror mentem fatigat, ipsa horrore non Palrum, judicio episcopornm subditus audienliam
ea quffi dicere debuerat turbatus animus expediat, non dilfugio,viIIicationismea3 rationemredditurus,
sed phanlasmale cogitationum aliorsum raptus,quai tantum fide acccpta ut non ab insidiantibus intercep-
laceudalaceat.Semper enimsummai tranquillilatis tusaliquidpatiar;quiparatussum mori,si aliquando
quietem diligit, qui veritalis arcanumratiocinando digna mortecommisi.Et primumde fidc meadiscu-
disponere gessit : quapropterab ipsisdisciplinarum tiendum exopto,sine quasalvusesse non potcro, ut
rudimentis.sicutcervusdesideraladfonlesaquarum meacxaminationeaIiiproficiant,vclmcaobtestatio-
iPsnl.xu, I), anima mea laborio-
ila desideravit neseinh8eresimcecidissecognoscant,aquaconenlur
sumspirilalisphilosophiteotiumquod adm.ultorum quantociuserui: nein causqueadmortemmanendo
utililatemvertereniinhoncstumncgotium;sed,meis fiant stipula diaboli ; nam quicunque de Dco, dc
peccatisprrepedientibus,eorelicto,quodammodoad religione, decommuni statusanctee Ecclcsia^ aliter
saeculi sollicitudinem sum reductus, qui sub cura credit quam Christus docuit, aut sub sanctis apo-
pastoralisregiminisquotidiesustentoraquaangustifB stoIiscatholicaEcclesiatenuit, suisquesucccssoribus
elpane Irihulationis (/// Rerj. xxii, 27) corrodit : tenendum tradidit, non catholicus vcl fidelis, scd
me canino dentea^muloruin supplantatrix calliditas G plauc hfcrcticus existit.Siqiiidom omnes lucrcses ita
circumlatrat adversariorum frequens acerhitas,iiec persecuti sunt patres nostri, ut primitus, fide expo-
aliudconlrameimmurmurant,nisiquodmonacho- sita,explorarent in suis conciliis ne quis sentiret
rum senilum salvum esse volui, nostrae reipublicai aliquidcontrarium ipsis apostolis, qui repertus abs-
iugmentumqiuesivi,accavill;itioniinsidiantiumauc- que uUa dilationc aut ad corpus totiiis Ecclcsitr, cst
.Drilalerjua vdlui conlradixi, necabsciindi omnino rcductus, aut usque ad crroris abrcmintiationcni
imisericordiain et veritatemaconsilio multo.Pro hu- perculsus anathemalc, catholica privatus esl com-
i^usmodi malismeoinsidiantur sanguini.me succcn- munione, ncc magis serpcntcm tangerc vitaverunt
jiuriatis insequunlur odiis:adeo ut nec regia majes- orlhodoxi,quamadhccrerchujusmodilepracontaini-
^laseosdelerreatquin meclanculo trucident,sieislo- natis. Undc in canonibus prohibemur, si noscatho-
(^uslempusve arrideat. Uii<lesedulus in orationibus ne cum eis saltem oremus:nam
licos esse scimus,
imcisDeumdeprecor uljudicetet di cernat causam subMarcianoprincipeapud Chalcedoniam xv ct eo
iTieamsolito, eripiatqueab homineiniquo et doloso amplius dicrum actio de hac re vciiliiata est, rcsi-
.Psal. XLii, Ij ; el,si coramdominis meis cpiscopis, dentibusepiscopisducentis,et, utquibusdamplacct,
,[uos calholica lide ortliorloxos diilici, locuin dr-foii- iiiille duccntis, qiiibus omnibus pius princeps
ex
.lendi accipiam,cn;.lo me iiinoxium futiirum a cri- D siiorum rerum copia sumptus abundantcr prsebuit
inine.sijurgiorumoriginem examinaverint absque quoad omnes ha^rcticos a se repellcrent, id est eos
;)ersonarumacceptione.Quisonimsuo pra>judicioad qui in verbo vcl opere alitcr quam sancti aposloli
I
J devcniet, ul alirjua qualiscuiujucinonaslerii pos- .scnsissent Quo facto, in tantuni puritas fulei pio
.cssiunculaabalienari dobeat?Quis rerum cxtortor placiiit principi, ut eam ipse cum sua conjugc sub
con'orlor fnniriiiosocclosiastica' liaTcdi- chirogra|)hohocpublice profitereliir coram illonia-
Iegumque
alismiscondocontiindere pra-sumal,r'mnscriplum gno concilio, cujiis piam religionem imitainini, do-
'xK.Nc tran^fffrndinris t(:rm>no-i nnn\ pi,^>ii:rimt pntres Uii? niiiii nostri, Hiigr, (-1 nrjlb(.'rlr^,clarissimireges, siin
 463 S. ADBONIS ABBATIS FLORIACENSIS. 464

terraviventinmChristovullis csse haercdes et cohrc- AtoJiim, sipermanscrinl, tanto majorem aeteruae re-
Icd 3s,cl dc rcgno vcstro omnem haTclicam pravita- munerationis mcrehunlur coronam, quanto de ex-
ttm depcliiLc,ut Deus vos cuslodiatin ;ctcrna pacc. pcrta carnis voluptatcgraviorem suslinent pcenam.
Sciendum quippe cst quod sacerdos quotidie inler quoque per discretionem secundas nuptias in-
Ilis

missarum solemnianonprohsRrcticisvel schismati- dulsit, dicensquod melius esset nubere quam uri [I
cis,sedpro orlhodoxistantumatquccathoiicaietapo- Cor. vn, 9). De tertiis vero vel quartis nec non et
sI.olica3 Fidei culLoriljus T)eo supplicansinLcrcediL, a pluribus nupliis, non nic lcgissc memini utrum a
qua nimirum supplicaLionc alienus existit qui in catholicis debeant celebrari; sed hoc absque ullo
verbo veloperese ab eorum unanimilalc supcrbien- scrupulo occurrit quod si hoc facinusgrave est ia
:

do dividit; qui vero se peccatis obnoxium vel fide feminis, muILo gravius est si contingat in viris.
dubiun) humiliter confitetur,porLandusetcoiTigen- Virginum quanta sit gloria, nullus ignorat. Quis
dus esL non ut exLrancus, scd ut fratcr, quia nec- scit hoc appetcre hominem exgratiae prsrogativa,
dumpartem suam posuit cumliypocritis^prtcsertim quod habet angelus ex nalura ? quae virtusvirgini-
cumet Petrus princeps Ecclesia^Dcum negaverit, et tatis cum in humilitate soIidatur,singuIaris merili
Thomas in fide dubitaverit siquidem ex utroque ;
recompensatione donablLur, quia Deusrepromiltit
sexu fidelium tresordines, ac si tres gradus, in san- B virginibus quod sequantur Agnum quocunqv.e ierit
cta et universaliEccIesia esse novimus; quorum licet {Apoc. XIV, hac virtute sanctimonialium deco-
4) ;

nullus sine peccato sit, lamen primus est bonus, se- ratur venerabile colIegium,hanc se gaudentmulti
cundus melior, tertius est optimus. Et primus (|ui- per omnes viriles ordines promeruisse in gremio
dem ordo est in utroque sexu conjugatorum se- ;
suai matris Ecclesiae.
cundus continentium, vel viduarum tertius virgi- ;
Sed primo de virorum ordine,id
his posLhabitis,
num vel sanctimonialium. Virorum tantumsiniili- est de dicendum est, quodaliisunt agricolae,
laicis,
ter tres sunt gradus velordines, quorum primus est
alii agonistae et agricolae quidem insudant agri-
:

laicorum, secundus clericorum, tertius monacha-

culturac et diversi? artibus in opere rustico, unde
rum. Sedquoniamhorum graduum differentias pro
susLenLaLur totius Ecclesise multitudo ; agonistae
posui, etaliumalio melioremseusanctioremdicere
vero, contenti stipendiis militiae, non se collidunt
raLum duxi,quaIiLer singuli insuo proposito exspec-
in utcro matris suae, verum omni sagacite expu-
tantprffimium a2terna}retributionis,veI qualiler san
gnant adversarios sanctae Dei Ecclesiae.
ctorum Patrum auctorilate de suo gradu in alterum
Sequilur clericoruni ordo, qui in tribus gradibus
promoveri possint, brcviter expediendum credidi.
^ specialiter distinguitur, hoc est, diaconorum,pres-
Et conjugii quidem ratio sola indulgentia per-
mittilur, ne fragilitatc carnis in deterius «tas
byterorum et episcoporum : nam omnes qui sunt

delabatur. Nulli enim conjugiuminterdi- inferiorisgradusperabusionemcIericivocantur,dum

l)i'oclivior
cissicutet laicis cx indulgcntia permitLitursociari
citur,nisi ei qui ob promercnda supernaj patriai gau-
jugem cohtinentiam,quam conjugibus. ConsLat sane ab apostoIiscL eorumsuc-
dia sponte sua delegit
cessoribus esseprohibitam clericos, id esl diaconos
ol minus exhibuil, devotione secretius irrita, se-
si

crcLiori facinus delendum est poeniLcntia ; iLa ta-

presbyteros et episcopos esse uxorios. lOvTjpo; ete-

mcn ut in co gradu pcrmaneat, in quo mahim se nim Craece, Latine dicilur 5ors, unde clericiadsa-
pcrpetrasse deplorat sin vero sacerdotum Testa-
;
crificandum vel ad miiiisLrandum in sorlem Dei
menli Veteris hanc sibi defendere voIuerit,proprio non carnalitcr sedspiritualiter Clios
adsciti sLudeant

gradu decidens, iletibus culpam diluit. Ecce ratio: gignerCjUt semper sint memores sortis sanclorum

si inter eos sit quibus licet, nulla poena mulctatur, inlumine;namipsi quotidianasollicitudineomniura
sed cLiamdignaprcemiohabctur,eo quodobedicndo Ecclesiarum suscepta {II Cor. n, 28) in activa vila
casLiLate contenta sil quam Apostolus docuil pro laborant cuni MarLha qiiae Lurbalur erga plurima
;

pLerea autem adjectum est«- inter eos sit quihis lici- D [/-'"• ^, 41).Porro illud uiuimquod esl nccessarium

iuni esl, quiasunLin uLroque sexu qui se voto obli- in eoiiLemplaliva vila adepti monachi, cum Marla
gant uL, si virgines suiiL, in virginitate permancant;
tanLo magis dclectantur pedesJesu lacrymis rigare

ct, si virgines non sunL,sprcta carnis copulain cac- ct capillis tergcre {Luc. vii, 38), quanto remoliores
libalu pcri)ctuaIiLcr vivant etiam cognatio vcl
; est siint ab omnium ncgotioruni s;vculi inquietudinc :

propinquitas gcncris, a cujus carnali commistione siquidem clcricorum ordo interlaicos ctmonaciios
prohibentur omnes quisunt sub catholica fide.Por- mcdius, quanLum cst superior infcriore, lantum
ro inlcr eos quisc voto obligant, vcl inlcreosquinec inferior supcriore, quandoquidemquo discrepatab
duin Lransicruiil scpLiniam gcneris lincain, dcLcs- ulroqucordinuin jungiluradaUeriitrumllli namque
suiiL conjugibiis colligali,rci faniiliaris cunvdcdili,
tatabile connubiuni ila sub pcciiitcuLi;c remedio
quod poenitenLia s;i'culi acLibus occiipati : isti a sa^culiactil^us alicni,
.solvendum est iilico, sicut illud
nunquam propriae voluntati abrcnunliando, Patris s|)irilualis
non indiget, quia ex auctoritate licet,

solvendum cst, nisi aut altcrius conjugum morlc, obsoqucndo, qui ct elcemosyiia bonorum
iinperiis

aul, utriusqtic cii^lihatus profcssionc.

virorumetlaborc inanuumsuaruinvivunt.elpossuu
liiuc IrausiLur ;iil coiilincaLiuni vcl vidii iruin diccre cum Vc.vo.Lccc nos rctijuiinui oniinii, c. >v-

excclicnLiorcm ordiucin, in quo, &ccuiuU!ni Apos- culi suinus te [Mutt/i. xix, 27). Ucuique dericoium
 4Gb APOLOGETICUS. 46(5

vila irreprchcasibilis speculunacst tolius EcdesiiT, A altare ossc cpiscopi, ct ccclesia altcriiis ciijustihcL
sicut nionachorum hahitusetprofcssio firinacxcm- domini, cum ex domo consccrata ct allari unum
plum est lotiussiimma» pa'iiiloiilia';cl quainvisclo- quiddani liat ({uod dicilur occlesia,siful uiiushomo
ricircprehonsioiicdigni, ne traclcntsancta profani, constat ex corpore ct anima. Vidole, JEquissimi
degradcnlur ccrlis ex causis, monachi tamcn nisi principes, quo nos ducit cupiditas, dum refrigcscit
causa suporbiae nunquam privantur cxtolofratrum charitas (il/ff///(. xxiv, 12); cx donis omnipolcnlis
suorum communionc, cuin el criminososhiicos vcl Doi,qu;R gralis acripiiiiilur, nicrcalorcs crficiniuv,
clericos suscipiant, ct se in criiiiinc deprehcnsos et vendcre
coiiiiiiiiir quodprofcclonon p"s^;i{loiiiiis.

regularidiscipiinacorripiant.Dcniqueex nionachis Nihilenim pcne ad Ecclesiam, qua; cst solius I)ei,

presbvler ordinaluSjVcl cx clcrico monachus faclus pcrtinere vidctur quod ad pretium non largialur,
scial se non ciericorum more ecclesiaslicis officiis scilicet cpiscopalus, presbyteratus, diaconatus, ct
desen'irc, scd Grcgoriani privilegii inslitulione rcliqui minores gradus, archidiaconatus quoque,
missas celebret in contrregalione. Vcrum quia de decania, pra^positura, thcsauri cuslodia, bapUste-
singulis ordinibus qua» videbanlur dicta sunt, qua- rium, scpultura, et si qua sunt similia. Et hu-
liter alterius in altcrum pronioiio fiat tacendum non jusmodi negotiatores subdola responsionc solent
est. Promoventur namque ex laicis vel clericis ad g astruerenon seemere boncdictionemquapcrcipitur
monachatum.proinuvoiiturcx laicisvelmonachisad gratia Spiritus sancti, sed res Ecclesiaruiii, vel
clericatum, quod quando vel quomodo ficri debet possessiones cpiscopi,cum cerlum sit quod in catho-
sanctorum Palrum aucloritas liquido manifestat, lica Ecclesia alterum altero carere non possit. An
quam qui secuti non sunt extra Ecclesiam catholi- aliquis usus estigne sine ea, qua nulritur, fomenti
cam a fide aberraverunt. Quamobrem in canone, materia ? aut ignem aliquando tonuit, et calore
dum orant pro orthodoxis atquc catholica? ct apo- caruil ? Quis mel sine dulcedine ? quis absintliiuni
.stolica; fidei cultoribus,cavendum summopere
illis sino amaritudino deprehendit ? Attamen eanidcni
esl, quod papaGregorius in suo symbolo refert: Una aquam diverso tenore dulcem et amaram est inve-
est, inquiens,^rfes, unum baptisma, ima Ecdesia niri possibile ;
quod, quia ex contingenti fit,
calholica, tn qua sola possinl relaxari peccala. Si aliquandonostramopinionemfallit, ut, quai credi-
enim extracam remissio peccatorum nonest,ha^re- tur dulcis, amara cxislat. Sic quoque talis iiego-
licus vcl schismalicus ut quid jcjunat ? ut quid deci- tiatio bona aestimatur, cum pro certo mala sit,
mas dat? DcumsuppIexadorat?x\amsicut
ut quid quia turpis lucri gratia contingit de quareadeo
;

fuit mullitudini.scredentiumunurn cor et anima una consuetudo inolcvit, uthocjam credatursine pce-
[Act. iv,32),ita, per totum orbem terrarum,unum ^^^^0 fieri. VerumSpiritus sanclus peros bealipapai
in Deo sapiant, una est Ecclesia, quoe de Grseco in Gregorii dicit Quia henedictio illi in maledictionem
;

Lalinum contocatio inlcrprctatur, quia ad unam vcrtitur qm adhoc ut fiat hsereticus promovetur,a qiia
fidem etad unum baptisma omnes vocamur. Qua- maledictione nullus extraneus habetur, qui lucri cu-
piditate se ministerium ecclcsiasticum invasisse Isetatur
proptcrunaqucTquedomusubieroctoaltari populus
ad Deum supplicandum convenit, dum habeatno- (L. vii,Epist.3).Unde vcro processeriL usus uL laici

men vcndanL episcopatus,salis demiror,cum beatus Am-

ecclesioe, veneratione et summo honore
digna
est in orani gente, quoniam in ea rcnascimur cx brosius in sermone pastorali, flendo,potius quam
aqua ct Spirilu sancto (./o«n.iii,D),in ridendo,post multasubjun^at;« Videas,inquiens,iii
oadivinacele-
Ecclesia passim quos non merila,sed pecunise, ad
branturmysleria,ineafilconfessioetremissiopecca-
lorum.Cavealigilurquicunque vuIL salvus esse eam episcopalus ordincm provcxcruiit; nugacem popu-

alicujus, nisisoliusDei, possessionem credere;undc lum etindocLum, qui talem sibi adsciverunt sacer-
Petroapostolorum principi dicitur; Tu es Pctrus,ct duLera. Quos si perconlari quis eos fidcliLer veliL

super hnncpetram rr.dificaho Ecclesium prffifeceritsacerdotes,respondebunt mox,et diccnt:

meam {Matth.
XVI,18).Meam inquit, non tuam; et Christus alibi Ab archiepiscopo sum nuper ordinatus. conLum-
:
D que solidos dedi, uL cpiscopalein
Domus mea, domus orationis vocabitur {Matth. xxi, ci gratiam con-
sequi meruissem; quos minime dedisscm,
13).Psalmista quoque; Domum tuam, Domine,decet si Iiodio

sanctitudo [Psal. xcii, b). Si ergo epi.scopusnon essem unde melius mihi esL aurtun
;
Ecclesia non est
Pctri, cujus crit? aut successores Pelri audebunt de sacello invehere, quam tantum sacerdoLium
polestatcm sibi vindicare, quam non habuit Pelrus perdcre. Aurum dodi, et cpiscopatiim comparavi ;

princcpsEcclesia;? Certe, charissimi principcs, nec quos tamoii solidos, si vivo, rocopLurum mo illico
calholice vivimus, nec catholicc loquimur, quando non diffido.Ordino presbytcros,consccrodiaconos,
cgo illam ecclesiam dico csse mcam, illo ailerani et accipioaurum nam el dc alliis ordinibus nihi-
;

dicit essesuam, acvoluti qua^dam jumenta lominuspecuniff! qucCsLum profiigarcconfido. Ecce

compa-
ratijumenlis insipientibus ulra.sque aliquando ve- et auriim,(iii()d dedi, in meo saccllo reccpi; episco-

nales proponimus.proposilasqucabaliis emcrc non paliim iNcmpe hoc esl qiiod

igiLiir irralis acccfii

formidamus. doluo, quiaarchiepiscopuscarnaliLcr episcopum fe-

cit nam proptcr iicciiniasspecialiler leprosum ox*-
:

Esl ctiam alias error gravissimus, quo fcrtur dinavit : Pccunia, nniini, lecum sil in pcrdilioneni
467 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 468

(Ac^ VIII, 20), quia doniim sancti Spirilus gratiai ^ praedecessorum voslrorum regum illis assensum
protio comparasli, ct commcrcium misorabilc in pra.'bete conciliis quibus per reconciliationem res
animarum cx\Vium])creg\sli{Lih.De(lignitate sacer- publica melioratur et crescit quia, si quocunque :

dotuli, cap. 5). Ilaec sanctus vir quo animo dixerit, conciliabulo allerius proidia vel possebsiunculas
ex praicedentibus et consequcntibus facile datur alter privatis negotiis velit sibi adscribere,ac ideo,
intelligi. fralris damno, pecuniam per arcas et loculos
Quodvero illi qui dicuntur Simoniaci laicos suffi aggregando, silim sua; avaritia; exstinguere, non
immiscucrunt malediclioni, cxemplo factum est obscrvata tricennali lego qua^ omanavit exconstitu-
sacerdotum, qui ad ministerium Dominicaj pas- tione principum seu auctoritate canonum, sciatis
sJcmis adjunxerunt sil)i Pilatum et Herodemprinci- procul dubio quod ad voshoc malum respicit, qui
pcs suaigcntis. Neciiludnoslatctquodpro hujusce- idcirco regni apicem tenetis, ut justum judicium
modi episcopis, qui non pro vitai merito vel sa- omnibus faciatis. Pro vobis nimirum dominis no-
pientiaj doctrina, sed magiseliguntur pro pecunia- stris unusquisque subjectorum ad Deum clamat

rum summa maxima, discordiarum semcn et et dicit Dcm judicium iuum regida, et justitiam
:

detrimentum regno accrescat, teste Gregorio, in tuor/i fdio rcfjis j udicare populum tuum injustilia,
:

Epistola ad Theode])crtum ot Theodericum reges B eO^^"'/'^''"'^'^ ^''^''^ in judicio {Psal. Lxxi,i, 2). Quo-
scripta; « Ferlur,inquit,Simoniacam hairesim, qua; rum versuum sensus quamvis referri possit ad
prima contra Ecclesiam diabolica plantatione sub- Deum Patremomnium Filiumqueejusunigenitum,
repsit, et in ipso ortu suo telo apostolicaj ultionis tamcn nihil obest intelligide terreno regeprecari,
percussa atque damnata est, in regni vestri finibus utjudicet populum non suo sed Dei judicio, cui
dominari ; cum in sacerdotibus fides sit eligenda rationemredditurus est etiam de otioso verbo.
cum E tpostpauca;<(Hinc non soluminordi-
vita.» Nec mc vestro aliorumque sapientium examini
natoris etordinatianimam lelhale vulnus infigitur, subduco: qui contra canones sensisse suspicicor, ia
verum etiam excellentise vestra; i"egnum episco- episcopos monachorum manum movisse accusor,
porum culpa, quorum intercessionibus juvari de- vestram benevolentiam proprio episcopo abstulisse
buerat, praegravatur. » Acdeinde: «Major ergo me- blasphemor, quibusdam excommunicatis partici-
tuenda est locis iljis fore calamitas, ubi tales passe criminor. Sed esto. Cui sententise canonum
intercessores ad locum regiminis adducuntur, qui contradixi, qui nullo concilio vix apertum librum
Dei in se magis iracundiam provocent, quam per videre potui? aut quod concilium illud fuit, ubi
semetipsos populis placare debuerant.Nec hocquo conciliati venerunlet disconcihati recesserunt,cura
que malum sollicitudo nostra patitur negUgenler
, G^ibi discordes reconciliari debuerint, aut canonica
omittcre, quod quidam, instinctu glorioe inanis districtione mulctari?quid in me singulariter cora.
illecti ex laico repente habitu sacerdotii honorem misorunt episcopi, ut eis saltem cogitationeobesse
arripiunt, et, quod dicere pudet et grave tacere voluerim proesertim cum non inimicum, sed fide
;

est, regendi rectores, et qui docendi sunt do- et opere amicissimum graviora periculaperlulisse
ctores, nec erubescant vidcri, nec metuant ^1. ix, contigerit ? Ecce coram Deo inChristo non meutior
Epist. 110).» Huc usque S. Gregorius. Cumquc {Gal. I, 20), quia, audita insequontium conclaraa-
hujusmodi praslati avaritiaMntontiecclesiasfunditus tione, ultra quam dici possit indolui, recordatus
diruisinant, mores subjectorum suo exemplo per- pristina>, amicitiae et beneficiorum tanti viri, cujus

dant, quos corrigere debuerant, restat ut defen- nix capitis reverendum ostendit, excepta primatis
sorcs ecclcsiarum acfundatores earuin hairedesque pr«rogativaet sacerdotati infula. Qua suggestione
fundatorum se subtrahant eorum communioni, vos decepi, ut vestram benevolentiam optimis au-
nc participes sint maledictionis. Verumtamen si ferretis, male meritis conferrctis ? Num ego Dcus
catholica sit pontificalis sublimitas et regalis sum qui mutat mentes, mulat regna et tempora?
majestas, asqua lanco pensat utriusque auctoritas, j) Vere fateor me magicam ignorare, necaliquidraa-
ut prosint Ecclesife quam Christusrcdemitsuosan- larum artium didicisse. Unde ille qui de hac re
guinc ; nam illius sublimitus lcgo Domini spirita- contra me qucrilur, ncmincm prajter vosincu;are
liter populis pronuntiat, quam islius majestas, si videtur, qui, rolictolramitc a>quilatis,beneficiorum
necessesit, armorum defensionecommendat qua- : ejus vicissitudinem rependere neglexistis. Aul for-
pi'opter cavendum est nc ab invicem resiliant, tasse rogife, majestatis auctoritatem contemno 1

quorum adiuvicemministeriaconcordant. Sedcon- Quantulumcumque vos exacerbavit, 'exaccrbando

cordiaoorum in diversis officiis lanto sibi consulil, irrilavit, irritando olfendit, oifondcndo placarc
quanto unanimiter consulondodecoinminiulilitate distulit, et pro lalibus beneficiis miratur sibi iin-

sentit. Ob hoc antiquorum conciliorum paginis pcndi munuscula juslo' recompensalionis nec ;
sibi

prsefiguntur nomina imperatorum vel consulum impulal quodpromeruit, sed crimentracsferrc ni-
quorum favorc magnorum habita sunt consuUa lilur in porniciom insonlis si enim nihil vos no- :

opiscoporum, qui sompcr prius diiigentcr discus- cuissr pulavit, dum nostra lulil, profccto ncc
serunt do Udcipuritate, quos concilio dignos repe- dominos noslrarum rorum essc, nec defcnsores
rirent ex ordine. Quamobrom, piissimi, more credidil; si aulem credidit, vos mccum la^sit, uec
469 APOLOGETICUS. A70

sc la?sisse ignoravil. Ciir ijriliir mc deolanialorio A dacii cnpiditalc? suas pravas, ipsi nilnntiir condcrc
accusat? cur mihi imputat (luod illum ^'ravat ?
soli lcgos novas : sod Apostolus nobis consulens eis

An scire potero, quolies legalos misi, quotics dc occurrit : Si quis vobis, inqmcus, apud uHiiunliavcrU
pace roiravi, quolics mc supplicem obtuli? Tcstis piwtvr id qund accrpislis, analhcna sit {Gal., i, 9).

Deus quod, salvo juro noslri monastcrii,

milji esl Quod anatbema quantum cavcndum sit libcr Judi-
ad omnia quai rcg-ularitcr injunxisset obtomporarc cum oslendit, ubi legitur Analhema in mcdio lui :

paratus fui, et, si commerui, manentc

aliquid mali esi, Israe/, nun poteris stare cora>n inimicis luis{/osuc
rerum copia inconcussa, episcoporum justa jacule- VII, 13). Nam quod leviterexcoramunicandum non
tur in me sentenlia ; quia ipsc solus, ul debucrat, sit, et quodmcmbrum Christi a corpore cum gravi
nunquam justo amplius, nisi clandestina cxsccu- dolore resecandum manifcsium in concilio
sil,

tioue, in me desa-vict. quam auslerusin

Novi cnim Africano caput est Quandiu, inquit, excommu-
: «

Lctaldo Miciacensi monacbo fuerit, quem oblitus nicato non communicaverit suus cpiscopus, cidem
reverentije sacerdolalis injuriose ct sine ullis lcgi- episcopo ab aliis non communicetur episcopis, ut
bus tractavif ;
qui si epistolam Cregorii ad Lupum magis caveal cpiscopus iic dicat in quem(|uam
abbatcm legissct, jirofecto nunquam tantum faciiuis quod aliis documcntis convincere non potest. »
perpetrasset: « Qroniam multa^,inquit, occasioncs B Siquidem quidquid in Ecclesia fit, nisi auctoritate
in dcceptalionc religiosarum personarum a pravis Patrum fulciatur, simulatio, non vcritasjudicatur;
illic, hominibus exquirunlur, presbytc-
ut dicitur, ct scimus si qua simulatores et callidi provocant
rum pra^dicla' Ecclesia? nullomodo privandum de- irani Dei, an presbyter vcl episcopus habcbitur,
ponendumque ccnsemus, nisi causa spccialilercri- qui contra auctoritatem canonum ordinatur ? Aut
minis exigonte unde necessecst ut, si qua contra
; sine authentica degradalionepresbytcr vel episco-
eum hujusmodi qucrcla surrexerit, non solus epi- pus cessabit ab officii sui munere? Nunquid credc-

scopus civitatis causam examinet, sed adhibilis sib' mus excommunicatum quem non remordet con-
coepiscopis suis subtili investigatione perquirat, scientia criminis pro quo debeat communione pri-
quatenus, cunclis concorditer judicantibus, cano- vari?Tunc enim justa excommunicatio pasloris,
nicjE districlionis censura aut reumferirc aut inno- quando canonica vocatio in reum preecessit, et ille
centem Dcnique quod excom-
possit absolverc. » reatum suum sub judici Ecclesiae. corrigere noluit,
municatis me miscuisse exemploutique eoque modoelatione tumidum asanisovibus segre-
asserit, ejus
feci, qui filios Bolial nocturno latrocinio in meam gat, quem divino judicio segregandum non igno-
necem grassanles recepit,postquam eosanalhema. p rat; et quia in suum pastorem excommunicatus
tizaverat suus arcbiepiscopus singularis meriti Si- peccaverat,eum alter absolverc necdebuit necpotuit.
guinus, et Odo Carnotensium episcopus, nec non Porro, quicunque fralri mco in me peccanti excom-
etalii magna; vita> et religiosi viri. Hoc sane palam municationemintorserit,nonilIe eipeccatum dimit-
omniljus, sicut magna? auctoritatis cst, asseruit tit, sed ego in quem pcccavit,aquo excommunica-

quod nemo possit eumexcommunicare, qui emen- lionis malo regnum vestrum purgaic, serenisslmi
dationi et salisfactioni intendit, praesertim cum principes, quia vix est in eo aliquis Iiominum qui
usquc ad satisfactionem congruam suam ipsc ct saltcm idcirco excommunicatusnonsit, quoniamin
ahi episcopi proptendant malcdictionis senlentiam- convivio vel pacis osculo exconimunicaio adli^esit.
Porro qui vcl quol intcresse dobcant rcorum obli- Prfcterea dominos meoscumfamiliariter alloquens
gationi, qui vel quot corum absolutioni,. nusquam bona suadeo, multorum animos, scio, contra mc
me legisse memini, nisi in degradatione saccrdotis. concito,'juxta illud Comici :

Tanlum evangelicus sermo prodit quud si pcccave- Obsequium araicos, veritas odiumparit.
rit in te frater luus, corripe eum inter te ipsum solnni (Terentius in Audna, Ac.t. 1, scen. v. t.
si te audierit, lucratus eris fralrem tuum ; si te Dequorumanimositate non multum moveor, r/w/ce
non audierit, dic Ecclesix; quod si ccclesiam
D decus meum,
non^ \{o6.\ievic, qnGm atavis regibus editum
audierit, sil tibi sicut ethnicus et jncblicanus (Matth. (28*) di v'ina pietas pcrduxi t ad rcgni fastigium , si post
ITV Eccc divina; miscrationis regula, qua
xviii, 15, Dcum ct sanctos cjus vcstro spccialiter sustcnier
jubemur reorum alios audientcs pia corrcctione auxilio ct consilio, ciijus mentionem in quotidianis
secrclius arguere, alios non audicntes publica orationibus mcis nunquam praetereOjtandem capitu-
invectione objurgare usque ad aurcs Ecclesioj. latim subtexam iiuic indiculo quae maxime sunt
Sed nunquid publica invcctio sccretam indulgen- corrigcnda in vcstro impcrio, nec tamen ba-c vcr-
liain, snslulil. aut secrcla invectio publicam iiidul- sanctorum diciis, ut post-
bis meis, sed authenticis
gentiam adomit?An publica invectlo publicam in- modumcpiscoposmoveatisha^c canonicccmcndare
dulgcntiam, cl sccreta invccliosecrelam indulgen- in suis conciliis.
tiam requirit? Porro quioffcrt munussumad allarc Primilu'; de fidc diccndum credidi, qiiam alter-
non ibi reconciliabitur mihi pro scclem, qua pro- nantibus choris et in Francia ct apud .\ngloruin
diius csl Ecclesia'? [Matl/t. v, 23.) tempora! o Ecflcsiain variari audivi. Alii dicuiit, ut arbitror,
morcs : Ccrlc qui volunt cxscqui in fabralcria mcn- sccundum Athanasiuni, «spiritus sanclus aPatrcct
 1

471 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 475

non nec creatus, nec genitus sed pro- A quam Lothariensibus accepit, quibus
Filio factus,
cedens:» aliivero tanlum, « SpirilussanctusaPatre
et Filio non factus nec creatus, sed procedens,))qui
lilteras a
respondere jussit; nam fama pene totum mundum
rmplevcrat, quod, quando Annuntiatio Dominicain
me
1
dum, id quodest, nec ^enz;Mssubtrabunt,synodicam Parasceve contigisset absque ullo scrupulo finissae-
domni Gregorii se sequi credunt, ubi ita est scrip- De initio etiam Adventus qui ante Nali-
culi esset.
tum « Spiritus sanctus nec genilus est, nec inge-
: vitatemDominipersingulosannosagitur, aliquando
nitus, sed taiitum procedens.» Define quoque mundi error gravissimus exstitit, alliis inchoantibus post v
coram populo sermonem in Ecclesia Parisiorum Kalend. Decembris, aliis ante, cum nunquam plus
adolescentulus audivj, quod statim finito mille an- quatuor hebdomadas, saltem unam diem Adventus
norumnumero Antichristus adveniret, etnon longo habeat; cumque de hujusmodi diversitate soleant
post tempore universale judicium succederet : cui contentiones in Ecclesia crescere, conciliodetermi-
pra^dicationi ex Evangeliis ac Apocalypsi et libro nandum omnes qui in ea vivimus unum sa-
est, ut
Danielis, qua potui virtute, restiti. Deniqueet erro- piamus, quod vestra industria coucedat, qui nos
rem qui de fine mundi inolevit abbas meus beatae unanimes vult habere in domo sua.
memorise R[chardus sagaci animo propulit. post

SANCTl ABBOrSIS
FLORIACENSIS ABBATIS

COLLEGTIO GANONUM.
(Apud. Mabill. Analect., nov. edit., pag. 133.)

MONITUM.

Abo, scu Abbo, Floriacensis abbas, hujus canonum collectionis aitctor, qualis qnantusque fuerit, docet
Aimoinus, ejus monachns, in libro de ipsius Yita quo in libro ejus necem anno 1004 contigisse memorat.
:

Varias Abonis lucubraliones recenset is auctor, nempe De compoto, dcque solis, lume ac planetarum cursu :

Collectuneum defensionis conira episcopum Aurelianens., Apologeticum ud Hugonem et Rotbertum reges,

metricum cpistolam ad Ottoncm imperatorem, libellum. super calculum Viclorii, alium item libellum de capitulis
evangelicis ad Odilonem ubbatcm Cluniacensem ad hsec coynplures epistolas. Quibus commemaratis subdit
;

Aimoinus in cap. 13: Existunt el alia ad alios hujus sancti Patris scripta, quse ne lectori fastidiumgene-
rent, nunc interim tegantur per silenlium. In his omnibus nullam snperioris Collectionis mentionem facit;
nequc etiam Sigebertus monachus de Abone ita loquens in lib. De scriptoribus ecclesiasticis, cap, 139: Abbo
abbas Floriacensis quanlum valuerit in uti'uque scieutia, ostendit, cum super calculum Victorii com-
mentalus est. Pneter canonum Collectionem omisere etiam ambo isti auctores librum De VitaS. Eadmundi
Anglorwn rcgis, cujus tamen libri, uti et prsedictse collectionis, parentem esse Abonem indubium est.
Libcr Canonurn, quem ex bibliotheca cotlegiatse apud Lon.ovicas S. Martialis ecctcsise noster l?etrus Trelius
eruit, mihi visus est luce haud indiqnus, tum quia ad resiituendas veterum canonum lectiones et lacunas non
parum conducere poiest, tum quia quo in stalu Francisca respublica eo tempore esset, ex his canonibus facile
elicitur, quos medendis regni malis uc infortuniis collegit Abo, et Hugoni regi atque Rotberto ejus filio cum
patre regnunli obtulit ante annum 997, qui Hugonis supremus fuit. Accedit quod nullas e suposititiis Roma-
norum punti/icum epistolis collcclor adducat, tametsi per id tempus ejusmodi subdititise litterse cseca religione
admittercntur. Hsec canonum collcctiointer Capituluria regum Francorun non immerito censeri potest cujns ,-

inscriptio, quam ex membraneo codice fidcliter exhibui, rectius inslituenda videtur hoc modo: Incipiunt cano-
NES Abonis abbatis ad Hugonem et Rotbertum ejus FiLiUM Francorum REGES.
4::^ nOLLECTIO CANONUM 474

INCIPIUNr
CANONES DOMNl ABBONIS ABBATIS,
ET REGIS HUG0NI3, ET ROHERTI FILII EJUS FRANCORUM REGIS.
Excerpti do aliis canonibus.

pr.4=:fatio. A summam cxprcssi et qualiler vobis fidem servare

;

Dominis meis gloriosissimis, Francorum regibus, debcant optimatcs regni nontacui. Addefensionem
HuGONi^filioque Rotberto spccicm cercnli diirnam quoque monasticiordinis plura congessi:qui mona-
imperio, humilis Floriaoensium rector Abo, perpe- cliorum senalum semper salvum esse ctvolo (31) et
tu£e salulis munus in Chrislo. vohii, quorum eti?m vos piissimi defensores et
Postquam divina providente clemenlia regni fa- advocati (32).Undesimulcum monachis vestri
estis

stigium suscepistis, ad probalionis cniolumenluni Abonis iniseremini, ut det vobis Deus suam inveni-
raulta infortunia,occulto sed non injusto Dei judi- re misericordiam hic et in perpeluum cum regibus
cio, perpessi estis. Nec id ab externisgentibus,sed sanctis. Valete.
a regni primoribus(29), utvestri imperiiprimordia
CAPITULA.
fermentarenlur. Sed quia de omnibus vos eripuit
omnipotens Dominus, recordaminibonitatis elpie- Be lionore ecclcsiarum vel monasieriorum.
I.

recordamini prtedecessorum veslrorum,

tatis Dei, De defensoribus ecclesiarum.
II.

bonorumregum rccordanunijudiciorum justorum

; III. De ministerio regis.

ac semper habetote in animo parcere subjeclis et IV. De fidelitate regis.

debellare superbos. Certe, serenissimi domini,quia ^ V. De privilegiis ecclesiee et possessionum ejus.
vos in nostrum ordinem benevoloscomperi,capitula VI. De prseceptis regalibus vel imperialibus.
nferius scripta ex canonum legumve libris,partim VII. De differentia testamentorum et precariis.
meis, partim aliorum senlentiis uno tenore digessi; VIII. De eo quod necessitas excludat leges et canones.
et vestro nomini consecrans, postquam contra IX. De differentia legis et consuetudinis.
spmulos Apologetito usus sum [30], unotomo bre- \. De eo quod sucerdotes mandatum ad gentem ex-
viter coUecla explicui. Inquibusetveslri ministerii Iruneam non miltant.

(29) Regni primorilm. De his primoribus, qui principis aniinum ad iracundiam, sed ad pajniten-
Rotberto regnurn ineunti infesti fuerc,agit Glaber tiam provocavit.
Rodulfus in Historiarum lib. iii, cap. 2. [iV] Monachorum senatum salvurn esse volo. Hinc
(30) Apolugetico usiis sum. Islius Apologelicifra- traducendi vexar.dique Abonis matcriam arripuere
gmenta refert Aimoinus in c. 8 el 9 de AbonisVila, conjurali monachorum ejus temporis osores, uti
et Baronius initio .XI tomi Annalium.In lioc opcre Abo ipse in Apologelico conqueritur apudAimoi-
purgat se auctor ab ORmulorumcalumniis,qui etiam num. « Corrodit mc, inquit, canino donte jemulo-
ejusvitijR insidiabantur; ipsuraque opus nuiicupavit rum supplantatrix calliditas, circumlatrat adversa-
Hugoni et Rolbcrto regibus, quos ad ha?reticam riorum froquciis acerbitas, nec aliud contra me
^
pravitatem, maxime Simoniam, e regno suo pro- immurmurant nisi quod monachorum senatum
pellcudam cohortatur, « Ad ultimuin, inquit, Ai- salvum essevelim. Nostra» reipubiica! augmentum
moinus,sua non ignorans multis displicerescripla, qua^sivi, ac cavillalioni insidiiintium aucloritate
regibus sese commendat, prajcipuc domno Hot- qua vaiui conlradixi. Ncc abscondiomnino miseri-
bcrto,quem .«cientem litterarum acidcirco diligoii- cordiam et veritatem a consilio multo. Pro hujus-
lem fore noverat studiosorum, scribciis iii lia;c vcr- modi rnalis mco insidianlur sanguini, me succen-
ba : Prffiterea dominos ineos cum familiariter
'.
turiatis insequuntur odiis, adeo ut nec regia ma-
« alloquens boiia suadeo, multorum aniinos, scio, jcslas eos detcrreat quin me clanculum trucident,
« contra me concito, juxta illud Comici si cis locus tornpusve arrideat. » Rem facto pro-
Obsequium amicos, veritas otJium parit. bat Aimoini lil)cr de Abonis Vita, cap. 8.
« Dequorumanimositalenonmullummoveor,dul- (32) Defcnsores et advocali estis. Quanto studioin
« cc decus meum,
Rotberte, quem atavis regibus S.Henedictum ojusquc ordincm afrcctusfueritllugo,
" edilum divina piclas pcrduxit ad regni fasti- Rolbcrti paler, leslatur Ilelgaldus monachus, qui
" gium... g,c. Lbi Abo Iloratium imilatus,Rolbor-
moricntis Iliigonis cxtrema ad Rotbertum fiiium
tum atavis eilUnrii regilnc praidical (juod Glabcr
: verba refert, «spccialiter inculcantis, ut nullopaclo
Rodulfiis cxplirat in lib. i cap. 2, ct scqucnlibu3,ac
ducein omnium Palrein Bcncdictnm a se divelli
mitio hb, iifusiusV.CI. Hadrianus Valesius innotis
patorolur, » Propciisjini hanc in S. Hcnedictum
ad Carmcn Adalberonis o-.iiscopi Lauduncnsis. Ad
volunlatcm tcstatus ost IIugo,;cum non solumple-
h»c Carolus, cognomoiito Simplex, in littcris Lti- raque monasteria, pride.ii a saicularibus occupata
censi nionasterioconoossis, Hugonem coniitom,qui D canonicis, restituit nionachis, sed etiam liberam
Rotberti avus fuil, consangninewn suum vocat. Ca^-
cligendorum abbatuin poteslatom. Hugonis stu-
terum etsi Rolberto regi tantopere acceptus erat diuin imitatus est Rolbertus, quicPatri Benediclo
Abo, eum tamon ob illicitarn cum Berta copulam
et suis semper tolis adha-sit pracordiis », inquit
increpare non dubitavit, testantc Hclgado monacbo
Helgaldus.adeo ut Adalbero Laudunensis episcopus,
ia libro de Vila Rotberti ; uec ea libertos piissimi poelica usus licealia, id regi eiprobruverit.
 .

i
475 S. ARBOxMS ABRATIS FLORIACEiNSlS 476

XI. De dericis ekclis ab cedificntoribuf, ecclcsia- A. (l^io (licii Pelro : Tu es Pelrus, el iuper hanc petram
rum. xdificabo Ecclenam mearn [Matlh. xvl, \H). Quiaigi-
XII. JDe ordinalione vel dctjraddLione presbylero- lur ipsa est oratorium, dc quo healus Paler Bene-
rum. diclus dicit (S. Benedict. Reg. cap, 52) « Oralo- :

XIII. De eo rjuod aisque pccimia cpiscopi deheant or- rium hoc sit quod dicitur, nec ihi quidquam aiiud
dinari. agalur aut condalur. » providendum est ne, cui
XIV. De electione ahbatis. Christus fundamcntum esl, in usus sa?culariura
XV. Dc ordinatione abhatis, et de acccssu episcopi ad transfcralur proptcr rapinas suarum rerum, quia
monasterium. perhihenturChristianiintus vel forisviolentiam in-
XVI. Z)e abhate, quod sacerdos esse dehcat. gerere atriis domus Dei. Unde Theodosius et Va-
XVII. De accusato abbate quid agendum sit. lenlinianus Augusti, lihronono legum, capitulo3i,
XVIII. De monaclds et sanctimomalihus , ut regulari- Antiocho, pr.Tpposito (Cot/. TUeod., lih. ix,tit. 45):
ter vivant.
« Patcant, inquiunt, summi Dei templa timenli-
XIX. De abhate adregem pertincnte. bus,nec sola ailaria et oratorium templi circumjec-
XX. De rectorc Floriacensi. tum,quae[a/., quij ecclesias quadripartito intrinse-
XXI. De sacerdotio monachi. B cusparictum septu concludit, ad tuilionem confu-
XXII. De monachis non servantihus propositum.
gientium sancimus esse proposila, sed usque ad
XXIII. De clericis qui monachi fieri volunt, etdeinso- extrcmas forcs ecclesia;, quas oratum gesliens po-
lentia episcoporum in monachos. pulus primas ingrcditur, confugientibus aram sa-
XXIV. De clericis qui pjropter vanitatcm efficiuntur
lutis esse pra^cipimus; et aditum pariter lempli,
monachi. quem parietum descripsimus cinctu. Et post loca
XXV. De possessionibus ecclesise, in quibits clcrici wcli-
puhlica, januas primas ecclesiaequidquid fuerit in-
ficant. terjacens, sivc in cellulis, sive in domihus, hortulis
XXVI. De sanctimonicdi vel monacho in jus vo-
et balneis, areis atque porlicihus, confugas interio-
cato.
ris templi vice tueatur. Nec in extrahendo eosco-
XXVII. De his quae offeruntur ecclesise. netur quisquam sacrilegasmanus immittere,ncque
XXVIII. De episcopis invasoribus prmtermissa sy-
nequi hoc) ausus sit, cum discrimcn suum vi-
[al.,
nodo.
ad cxpendcndara opem ipsi quoque confu-
deat,
XXIX. De tricennali prwscriptione. giant.Hanc autem sp^tii latitudinem ideo Indulgc-
XXX. De dote ecclesiarum.
Q mus, ne in ipso Dei templo et sacrosanctis altari-
XXXI. De episcopo, quid Iiahcre dehcat dc ecclesia. hus confugientium queniquam mane vcl vespere
XXXII. De rehus ccclesise ct de proximis fundatonm cuhare vel pernoctare liccat, ipsis hoc clericis reli-
ejus. gionis causa vetantihus. »
XXXIII.De provisione suffragii epnscoporum. Interpretatio. Ecclesiffi sunt loca Deodicata,et
XXXIV. De indigentia eorum qui res suas obtulerunt ideoreos, qui ibidem compulsi timoreconfugerint,
ecclcsise.
ita tucanlur ut nullus locis sanctis ad direptioncm
XXXV. De avaritia sacerdotum. rerum vim aut manus afferrc pra^sumal; sed quid-
XXXVI. De injuste excommunicatis. quid spatii vcl in porticihus, vel in areis ad ecclc-
XXXVII. De ecclesiis et earum prcsbytcriis. siam adjacentihus pertinet, vclut inleriora tenipii
XXXVIII. De eo quod episcopus tertiam partcm ccclc- prsecipimus custodiri, utreos timorisnecessitasnon
sicV potest darc cui volucrit constringatcirca alleria manere,et locavenerabilia
XXXIX. De sanctitate vitx clericorum. si qui ad sancta locaconfugcrinl,
polluantur. Sanc
XL. De filiis saccrdotum, vcl ministrorum. arma,si quasccum portaverint,mox dcponanl,uec
XLI, Dc rehas ecclcsise dispensandis. -pv se «"stiracntmagis armorumpra!sidioquam sancto-

XLII. Ut nullus episcopus sibi eligat successorem. rum locorum vencrationc defendi. Quod si dcpo-
XLIII. De Eucharittia. nere arma nolucrint, et sacerdoti vel clericis non
XLIV. De accusatoribus sucerdotum. credidcrint, sciant so armatorum virihus pcrtra-
XLV. De cpiscopis in judicium tcstimonii causa evo- bcndos. vero aliquis extrahere de locis sancti?
Si
catis. qucmlibel reum quacunque ralione lenlaveril,ca-
XLVl. De his qui contra episcopxm hahent causam. pitali supplicio csse damnandum.
XLVII. De accusatis cjnscopis. II. — Dc dcfensoribus ecclesiarnm vel inonaste-
XLVIII. De tcstimoniis clericorum. riorum.
XLIX. De frcqucnti sacrificio. Dcfcnsorcsecclcsiarura qui dieunturhodic,contra
L. De militantibus. auclorilatcmlegumetcanonumsihidefcnduntquod
LI. De stipcndiis militum. fucrat juris ccclesiarum, sicque violcntiam clericis
LII. De milituntibus clericis. et monachis ingcrcndo, rcs ccdesiarum seu niona-
I. — De honore ecclesiarum et monastcriorum. sterioruni usufrnctuario diripiunl, coloncs in pau-
Ecclcsia quflc est templum Dci vivi, quo honore pertatcm redigunt, posscssiones ecclesiarum non
habcnda sit, testalur ipsc Dominus in Evangclio augcnt, scd minuunt, ct quorum dcfensorcs esso
 477 COLLECTIO CANONUM m
ilebueraut, eos vastanl. Palel rerum copia runclis x ccrlis horis oralionibus insislerc, ante boras con-

hoslibus pra-da', ncc parant salloni vcl vcrbis ob- gruas non guslarc cibum. Vx cnim tcrrx, cujus
viant, ut resistanl, qui sc putanl non jam advoca- rex est puer, et cujus principes mane comcdunt [Eccle.

tos, seddominos, dum post absccssum hoslium X, 16). Ha-c regni prosperilatem in pra^scnti fa-
consumunt quidquid fuerit residuum, juxta illud ciunt, et rcgem ad coelestia rcgna meliora perdu-
propheticum : Resitluum erucx comedil lovusla, et cunt. »

residuum locustxcomedit bruchus,c\.c.{Joel. r, 4). De- IV. — De fidelitatc regis,

nique idcirco videmus ecclesias destructas, mona- Cum regis ministcrium sit totius regni pcnilus

stcriaqu;i'damdirula,qua}dam ad summam inopiam ncgolia disculere, ne quid in eis latcal injustitia:^,

redacla,qua^ bonorum virorumclccnio-ynaarKjuaii. quomodo ad lanla potcril subsistcrc, nisi annuen-

do floruerunt in magna gloria, quia muHi sc ullro tibus cpiscopis ct priinoribus rogni? Et cum Apo-
offercntes sub advocationis obtentu, de posscssio- slolus dicat:/)eHW timete, rcgerahonorificatc {1 Petr.

nibus, de redditibus, de oblationibus maximam II. 17), quaratione sui ministerii vices exercebit in

porlionem intercipiunt, quam c^clcsiastici capere contumacium pcrfidia, si ci primores regni auxilio
dcbucranl. Unde ut lalis pra^sumplio ccssaret, ila cl concilio non exbibeant debitum lionorem cum

cautum est in concilio Africano, cap. 64. « Placuit B omni revercntia?Ipse cnim solus non sulficit ad oni-
etiam ul petant ex nomine provinciarum omnium nia regni utilia. Idcirco parlilo inaliis onerc, quos
legati perrecluri, Vincenlius et Fortunatius, a glo- dignos crcdit honore, honorandus est nt ipse sin-
riosissimis impcraloribus, ut dent facullatcm de- ccra dcvotione,ne quis ei contradicat quomodocun-
fensores constituendi scholaslicos, qui in acUisunl que, quia qui potestati rcsistit, Dei ordinationi resi-

vel in munere defensionis causarum, ut more sa" stit[Rom. xui, 12). Siquidcm ut melius est non vo-
cerdotum provinciaj id ipsi, qui defensionem ec- vere quam votum non reddere, ita melius est
post
clesiarum susceperint, habeant facultatcm pro ne- non subscribere quam post sub-
electioni principis
gotiis ecclesiarum, quoties nccessitas tlagitaverit, scriptionem electum contemnere vel proscribere,
velad obsistcndum obrcpentibus, velad necessaria quandoquidemin allero libertalis anior laudatur,in
suggerenda ingredi judicum secretaria. » altero servilisconlumaciaprobodatur.Tresnamque
III. — De ministerio regis. electionesgenerales novimus, quarum unaest regis
Quale ministerium regissil, et ipse suiofficii no- vel imperatoris, altera pontificis, tertia abbatis. Et
mineprodit, cttotiusregni susceplacura innotescit; primain quidcm facit concordia loLius regni ; se-
nec magis ulla senlentia animum regis ad bcne Q cundam vero unanimitas civium et clcri ; tertiam
agendum subrigitquam diversorumprincipum cle" sanius consiliumcoenobialiscongregationis. Et una-
mentiaproposita sub excmplis, quia etConstantini qua'que nonpro sseculains amicitia; gratia vel pre-
imperaloris mansuetudo laudatur inter dissidentes tio,sedadsuam profcssionem pro sapientia vel vitae
episcopos, cl Marciani pura fidcs inlcr ha^reticos ct merito. Porro ordinatus rcx ab omnibus subditis
Drlhodoxos.Seddc exlernis quidIoquor,etIoquendo fidcm sibi sacr^amento exigit, ne in aliquibus re-
immoror,cum ad dispensalionem reipublicaj et uti- gni sui finibus discordia generari possit. Hinc ha-
lilatemecclesiarum tanlafuerit pietas ac prudentia bcs scriplum in concilio Toletano iv : « Post in-
Caroli,etfilii ejus Ludovici? Ccrteutrique pro lcni- stitula quffdam ecclesiastici ordinis vel dccreta,quai
pore ac ralione noverant parceresubjcctisct debel- ad quorumdam pertinentdisciplinam,postremono-
iare superbos. Unde ex libris, qui ex conciliis sui bis cunctis sacerdotibus sententia est pro roborc
iemporis eflecti suntcumsubjectione episcoporum, nostiwum regum et stabilitate gentis pontificale
juaulafacileest reperiri,expressum libron,cap. 1 ultimiimsibi Deo judice fcrre dccrctum.Mullarum
[Conril. Paris.w), post aliqua : « Justilia rcgis est, quippcgentium. ut fama cst, tanta cxstat perfidia
numincm injuste jterpolentiam opprimere, sineac animorum, ut fidem sacramenlo promissam rcgi-
-cptionepersonarumintervirumctproximumsuum bus sui.s servarc contcmnant, et oresimulent jura
udicare, advenis et pupillis et viduis defensorem mcnti profcssionenijdum retinent mcnte perfidiaj
issc, furla cohibere, adultcia punire, iniquosnon impietatem. Jurant rcgibus suis, et fidcm quam
;xallarc,impudicosethistrioiicsnon nulrire,impio3 pollicentur,prccvaricant,ncc metuu»t voiumcnillud
le tcrrap<;rdere,parricidas cl pcjerantes vivere non judicii Dei, per quodinducitur raaledictiomultaquc
inere, ecclesias defensare, paupcres elcemosynis painarumcomminatiosupcreosquijurantinnomine
ilere; ju.stos super rcgni negotiaconstituere, senes Domini mendacitcr. Qu.oiigiturspes talibus populis
'tsapienlcs otsobriosconsiliariosliaberc,magonini coii tra liostes laborantibus cril ? qua; fidcs ullra cum
:thariolorum pyllionissarumque suporstilionibus pace crcdcnda ? quod foidus non
aliis geiitibus in
lonintendere, iracundiam differre.patriamfortiter violandum? qua;in hostibus jurata sponsio pcrma-
itjustccontra adversarios defendcre; per omnia in nobit, quando nec ipsis propriis regibus juratam
)co vivere, pro.speritatibus non elovare animum, fidom oonscrvant? quisonim adeofuriosus cst, qiii
uncla adversa paticnter ferre, fidcm catliolicam cafiut suum manu propria desccct? Illi, ut notum
QDeum habere,liiios suos noa sincre impie agere, est, immemores salutis suaj, propria manu seipsos
 » ;

479 S. AbONIS ABBATIS FLORIACENSIS 480

interimunt, in senietipsos suosque reges proprias A Habeant autem immunitalem, sortitis muneribus
convertendo vires. Et cum Dominus dicat Noliic : exlraordinariis et lucralivorum descriptione. »
tauyerc christos meos {Psal. civ, lo) et David ; : VI. — De prseceptis regalibus vel imperialibus.
Quis, inquit, extendct manurn suam in Christum lio- Gloriosissimorum regumpolenliastabilefirmum-
mini, cl innocens erH?[l lieg, xxvi, 9) illis nec vitare que esse voluit quidquid vcrbo vel opcre pra;ci-
metus est perjurium, nec regibus suis iaferre exi- picndo conslituit, maxime quod ad utilitatem Ec-
tium. Hostibus quippe fides pacti datur, nec vio- clesiffi suorum procerum suggcslionibus ralum esse

latur, id cst, si bello fidcs valel, quanto magis in judicavit. Quapropler qui praiceptis regalihuscon-
suis servanda esL? Sacrilegium quippe est, si vio- tradicit, se regem non diligcre nec timere oslen-
letur a genlibus regum suorum promissa fides, dit, praisertim cum priscorum virorum fulcitur as-

quia non solum in eis fit pacti transgressio, sed et serlione, quam autbenticam non ignorat esse.Nam
in Deum quidem , in cujus nomine pollicetur ipsa Dominus dicit ; 5? quis diligit me, sermones meoa
promissio. >i servabit [Joan. xiv, 22). Qui ergo regem odit, odit

V. — De privilcgiis. prajceptum sermones etiam irreprehensibiles

illius;

Romanse et apostolica? sedis auctoritas Christo repreliendere qua^rit. Sed unde boc contigit, nisi
Domino propitiante refulgetperuniversalem totius B ex nimia mansuetudine regis? Omnia enim nimia
orbis Ecclesiam. Nec mirum, cum ejusdem sedis nocent. Propterea denique jubemur haberesimpli-
pontificesbeatiPetri,quiprincepsesttotiusEcclesia3, citatem columbinam ac serpentinam astutiam, ne
videantur vicesgerere.AGhristianisquoqueimpera- ad utramque partem sit vehementior animus, qui
toribushanc eamdem obtinuerunt singularitatisex- nescit servare modum plussequo anxius. Siquidem
cellentiam ut fundatis episcopalibus ecclesiis,viro- non de imperiali prajcepto, sed de indicuhs epi-
rum seu sanctimonialiummonasteriis, legem quam stolarum suarum hoc Carolus proposuit edictum in
semel sub excommunicationis anathemate impo- libro IV capilul. suorum. « Si quis litteras noslras

suissent,nunquam, nisi necessitas impediret,dein- despexerit, id est tractatoriam, quse propter mis-
ceps perderent. Unde ita habes scriptum in con- sos recipiendos dirigitur,aut honores quos habet,
cilio Nicaeno, cap. 6. « Antiqua consuetudo serve- amittat ; aut in loco in quo pradictos missos susci-

tur per iEgyptum, Lybiam et Pentapolim, ita ut pere debuit, tandiu resideat et de suis rebus lega-
Alexandrinus episcopus horum omnium habeat tiones illuc venientes suscipiat, quo usque animo
potestatem, quia et urbis Romaj episcopo parilis nostro satisfaetum habeat : qui vero epistolam no-
mos est. Similiter autem et apudAntiochiam caete- stram quocunque modo, jussu nostro ad palatium
rasque provincias suis privilegia serventur ecclesiis. veniat et ad voluntatem nostram congruam slul-
Ilem, Gregcrius Joanni episcopo (Greg. lib. vn, litise suse castigationem accipiat. Et si homo liber,

ep. 33, ind. \). id est ministerialis comitis, hoc fecerit, honorem,
« Gi'ave nimis et contra sacerdotale constat esse qualemcunque habuerit, sive beneficium. amittal
propositum, cujusquam monasterii privilegia olim et si servus nudus, ad palum vapulet, et caputejus

indulta confundere, et ad. irritum, quse sunt pro tondealur.»

quiele disposita, niti deducere. Questi itaque sunt VIL —
Dc differentia testamentorum et precariis.
nobis monachi tuaj dioeceseos quia suo monasterio Quoniam testamentorumaliafiuntdotis nomiae,
qua?dam contra ea, quai a pra}decessoril)us vestris alia haeredilatis donatione, alia de rebus ecclesiae,

permissa aclonga consuetudine servatasunt, festi- quas abalienari cst difficile, et dicuntur pra;cari3E :

netis inducere ct antiquam ordinationem quadam exceptis his,sunt praecepta regalis,id est imperia-
Proinde dehisfraterni-
prffijudicii novitate lurbare. lis, jussionis auctoritate roborata, quibus consen-
tatem vestram hortamur affatibus, ut, si ita est, ab tiuntRomanorum pontificum privilegiasub excom-
ejus se molestiasine aliqua excusatione conlineat. municationis anathemate decreta. At vero preca-
etquac ci sunt diutius custodita nullius occasionis D t^'^^> qua>, ex convenlione fiunt, et precibus obti-

tentetusurpationeconvellere ; sed cunctaillibate ct ncntur, aliae sub quotlibet personis censualiter re-

sineullastudeatrefragationescrvare, ctplussibi in tinentur usu fructuario, aliae per commutationis

eodemmonasterioquampracdcccssorihussuislicuit, emphyleosim,idest contractum quae fit eo niodo, :

noverit non licerc. » Itcm in lcgibus cap. 510. quo habctur in libro Conciliorum terlio (33), cap.
« Possessionesad religiosas domos pcrtinentcs nul- 22 : « Precariae a ncmine de rebus ecclesiaslicis
lam descriptionem agnoscant, nisi ad constructio- ficri pra?sun:antur, nisi quantum de qualitatecon-
nem viarum vel pontium acdificationcs, ila tamen, venli [«/., convenienti] datur ex proprio, duplum
si habucrint possessiones intra tcrritorium consti- accipiatur cx rebus ccclesia?, in suo tantura qui
tutas illiuscivitatiSj in qua desidcratur descriptio. dederit nomine, si ros proprias et ecclesiastlcas

(33) In hhro Conc. tertio. Id habctur in cap. 22 cx libro Conciliorum tcrtio id citet Abo, innujt
concilii Meldensis anno 845 habiti quoddecretum ; fortasse concilium Moldense suo temporc in codi-
ex capitulis synodi Belvacensis dcsumplum est, re- cibus niss.habuisse rationcm libri tcrtii inlercon-
latum a Reginoneinlib. iDeccclesiasticisdisciplinis, cilia, quK a Caroli Calvi principatu ad eumanuum
cap. 363, a Buvcliardo itcm et Gratiauo. Cum vero cclobrata fuerant.
4M COLLECTIO CANONUM m
usu frucluario tenere voluerit. Si autem res pro- » poleosinTrojam mutatus est. Potestate quoqueRo
prias ad prwsens dimiserit, ex rcbus ecclesiaslicis mani ponlilicis Perigenes in Pelris ordinatus est

fructuario u>u in suo tantuni quis nonuno assu- episcopus.necf^nec non] rcceplus inlhronizatus in
raat,quia sic eas quemcunque luealur oporlet, ut Corinthio,defuncto ejusepiscopo.Necdehis miran-
idienarum dispensalorem, non propriarum largi- dum, cum odio hal)endam Christus docuit, quam
torem Et a nuliapoteslate quis coiratur facere pre- Apostolus uxorem nos diligere prajcepit. (iregorius
:ariam de rehus Deo et sanctis dicalis, cuin ratio quoquc ab aliis episcopis daninalossu<e auctorilatis
?t usus obtineanl neminem, qui non vult, contra privilegio pristinis gradibus reformabat,cpiscopos
atiiitatem et rationefn pr«stitum de proprio facere unibat, successores episcopis dabat (Greg. lib. lii,

tjeneficium. Prreceptaautemregaiia super precariis epist. 20). SalonitancB civitatis episcopum, noniine
?cclesiasticis fieri, nec ralio sinil, nec auctoritas Maxinnim,quia pecuuiis ordinatus Simoniacam lia",-.
{uoiibet modo i^ermittit,quoniam prajcepta in resim incurrerat, Gregorius excommunicavit. Qui
ure ecclcsiastico firmare indignum judicet neccs- excommunicatus missas celebravit ; tamen post 7
ie est majestas regia, aisi ab ecclesiaslico rectore annos poenitentiaductum suai sedi restituit,et pallio
>ctantur. Lsdem autem custos ecclesiae solcrtissime donavit, accepto sacramcnto de interdictis super
raveat ne sui ordinis e.t ecclesiasticaj coinmunio- jj corpus sancli.\poilinaris (lib. vii, epist. 82, ind, 2).
lis forle immemor contra auctorilatem pra-cep-
IX. — De differentia legis et consuetudinis
;um regium pro quacunque assentatione fieri pe-
Sicut rex a regendo dicitur, ita et lex a legendo.
,at. Qui et si fccerit, non audiatur si autem et ;
Quapropterlegumpromulgatioregum cdictisexten-
)bliuuerit, regia discretione et episcopali judicio
ditur, ct unusquisque infra sui regni fines impe-
dem rescindatur, et [^etilor injuslus pro principis
riuni Christianum pietate exsequitur. Cui consue-
iijusta suggestii-ne digne corripiatur. »
tudo paret; quae si publicis utilitatibus non impe-
^IIL — De eo quod necessilas exchulit leges et
ditur ipsa pro lege succedit. Nam Cicero in rheto-
canones.
ricis hariim similitudinem ac dilFerentiam ita defi-
Ecclesiastica? regula^,quasGra;ci canonesvocant, nitione pandere non supersedit (Cic. lib. n, de In-
i sanctis Patribus sunt inventa' idcirco, ut absque vent.) (( Consuetudinis jus esse putatur in quod vo-
jIIo erroris anfractu per justitia; semitam gradia- luntate omnium sine lege vetustas comprobarit. »
nur. Nec qua canonum institutione quis
dilfert
Jura vero legitima ex legibus cognosci oportebit,
nibuatur ad compctentem Chrisliana? fideiprotes-
etavulgari intelligentia remotiora sunt; ad simili-
ionem,dumtameu inotfensovestigio viam veritatis
^ tudinem vero aliquam, aut ad rem amplificandam
iigressus,perducatumEvangelii non recedat a divi-
sa;pe sunt inferenda. Quocirca, si bene memini,lex
lisoraculis. Nonenimomnis inventio necessitatem
et mos species sunt juris. Nam lex et principum
lomitatur, ut alio modo fieri impossibile sit quod
constitutio scripta; mos vero consuetudo vetustate
iliquis utiliter invenil. Sicut in concilio Africano
probata, nec tamen scripta. An vetustas adeo sibi
ilura traclat Osius Cordubensis ad |ilacitum, quaj
consensit in malo ut morum disciplinam nullus vel-
ibcntcr susripit Ecclesia pro verissima institulione
letaliquando? Sed hocnusquam genlium didicimus
anonum. Unde considerandus est terrarumsitus, omnibus hominibus bonum naturae etiam male
lualitas temporum, infirmitas hominum, et alia?
agendo amanlibus. Omnes igiturhomines bonis le-
lecessitatcs rerum, qua? solent niutare regulas di-
gibus, autbonis moribus utantur necesseest. Porro
ersarumpruvinciaruni.Potestale etiam multa mu-
quosdam comperimus, qui uec bonis moribus per
ala sunt pro communi utilitate ecclesiarum, quaj
consuetudinem, nec ullis legibus se subditos arbi-
lemo roprehendit fidelium. Et quid mirum ? cum
trentur ; et qui sine lege vivunt, sine lege peribunt.
lonnunquam inveniantur canones
•entcs, et qu(jd in allora concilio praicipitur, in
sibi contradi-
X. — De eo quod sacerdotes mundatum ad gentem
extraneam non mittant.
iltcro prohibeturnec enim id frustrafactum existi- J)
luiut, qui pro temporalis vitai commodo nunquam Ex Toletano concilio IV, cap. 30 « Confinitimi :

upiunl decliuare a virtute ad hostium saccrdotes,pra3ter eos qui regia potestate li-
vitia, nec a veritate
id mendaciuin. .Namin decretis pontificum eadom centiarnacceperunt,qucdlibetadgentemextraneam
alioexi->tit, quorum tantaauctorilas est,ut sentcn-
maiidatum occulteaccipere vel dirigere non praesu-
i;p plurimorum uniusKomani pontificis exspectent
mant. Qui autem deprehcnditur atque convinci-
Sempcr igitur tur, dcnuiiliatus principi apud conciliuin, magna
iidiciu.-n. in talibus pra?ponderat uli-
itas et honeslas, non illecebrosa, quamsancti aiiiinadversionc et condigna multabitur. )>
viri
iigiunt, desiderioriiiin voliiptas.
Sed ne incas-um XI —De clericis clectis ab sedificatorihus vencrabilixim
alia Jicerevideamur, exenii^la [U'Oponiinus.Trans- locorum, vel hseredibus eorum.
uigratio episcoporum prohibila est in .Nicaina et \[\ legibus, cap. 4»6 : « Si quis oratoriam domum
'.halccdonensi synodo; necessitate vel utilitatecon- a;dificaverit, et ipse vel ha^redes ejus clericos in ipsa
cssa esl inAnlioclicno concilio.Et necessitate qui- domo consccryre mdluerint,sumptusadministran-
em, pr(q)lcr frigus scilicct qiiod ejus debilecorpus tes ejusdem domus audiantur, si dignos noniina-
•rre lum puteral, Silvaiiu-) ab .Mliru i-x Piiilippo- veriiit cli'rico.i; siii aul'.'!n illi lales jinl, iil diviiiis
 m S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS m
pro suo lurpissimo lucri commodo,
canonibus non compi'obentur, ad episcopum per- gulse, is qui
» hoc attentasse probatus fuerit, proprii gradus pe-
tinebit alios clericos idoneos eligere.
riculo subjaccbit; et qui ordinatus est, nihil ex
XU.—JDe ordinalione vel degradalionepresbyterorum.
Ex Ilispalensi concilio II, cap. vi. «Ecclesise [«/., hac ordinatione vel promotione, quae est per ne-

comporimus Fragilanum Cordubensis Ecclesia?] gotialionera facta, proficiat; sed sit alienus a di-
presbyterumapontificesuoinjuste olim dejectum, gnitate vel sollicitudine, quam pecuniis quaesivit.

innocentem exsilio condemnatum Quemrursus Si quis vero mediator tam turpibus et nefandis
et
juxta datis, vel acceptis exstitcrit, siquidem clencus fue-
per subscriptionem nostram decrcvimus, ut
synodalem sententiam nullus rit, proprio gradu decidat si vero laicus aut rao-
priscorum Patrum ;

nacbus, anathematizetur
virnrum sine concilii cxaminatione dejiciendum
•

quemlibet presbyterum vcl diaconum audcat.Nam

XIV. —
De electione ahhatis.
In Lcgibus, cap. 480 « Restat ut de monachis
multi sunt qui indiscussospotestatc tyraanica,non
:

dicamus. Igitur sancimus, ut abbas sive archiman-

auctoritate canonica, damnant; et sicut nonnullos
drita in singulis monasleriis prapponatur, noa se-
gratia; favore sublimant,ita quosdam
odio invidiaque
cundum gradum monachorum, sed quem cuncti
permoti humiliant, ad levcm opinionis auram
ct opinionis coustituti elege-
monachi, vel melioris
condemnant quorum crimina non approbant.Epis- B rint, propositis sanctis evangeliis, dicentes quod
copusenimsacerdotibusacrainislrissolusbonorem non propter amicitiam vel gratiam, sed scientes
dare potest,auferre non potest. Si enim hi,qui in sa;- eum fidei rectfE et vitse castse, et administralione
culo a dominis suishonoremlibertatisadeptisunt, dignum et potentemad monachorum discij)hnam
in servitutis nexum non rcvolvuntur, nisi pubHce et omncm monasterii statum utiliter custodire,

eum elegerint. Et si sic electus fuerit, modis orii-

apudprocereslribunaliforofuerint accusati,quaQto
nibus coiifirmetur ab episcopo, cui monasterium
magis hi qui divinis altaribus consecrati honore subjectum est. Qua? autem de monasteriis raona-
decorantur? Qui profecto ncc ab uno
ecclesiastico
chorum diximus, eadem teneant et iu monasteriis
damnari, nec uno judicante poterunt honoris sui et archistcriis muiierum. »
privilegiis exui, sed pra-sentati synodali judicio,
XV. — l)e ubbalis ordiualiune, et de accessu episcopi
quod canon de illis praiceperit, definiri. » ad nionasterium.
Xlll. — Ut nullapecunia (34) data episcopi ordinentur. Gregorius Marlniano episcopo Ravennoe [Greg.

Ex libro Legum (35), cap. 430 ; « Ante omnia lib. vn, ep. t8, indict. 1) :

illud observarisancimus, ut nemo sub prsestatione Quam necessarium monasteriorum quieli

sit

auri vel alterius rei episcopus consecretur. Quod ^ prospicere etde eorumperpetuasecurilate tractare,

si tale aliquid admissum fuerit, seipsos et suas ante actum vos ofncium,quodin regimine monaste-
animas perdunt hi qui pecunias af:cipiunt vel pree- riiexhibui^tis, informat. Etideo quia monasterium
slant, etmediatores eorum secundum divinas re- beatorum Joanniset Stephani,quod in Clasitana ci-

gulas et sacros canones condemnationi subjiciun- vitate est constitutum,cui communis filius Claudius

tur. Eapropter hoc et qui dat, et qui accipit,et qui abbas pr«esse dignoscitur, multa a decessoribus
mediator factus est, sacerdotio vel clericatus ho- vestris pra\judicia alque gravamina perlulisse co-

nore removeatur. Quod pro ea causa dalum est, gnovimus, oportet ut fraternitatis vestraj provisio
ecclesias vindicetur illi, cuius voUiit sacerdotium eorum dc futura quicte salubri ordinatione dis-
ponat, quatenus conversantes in Dei servitio,
emere. Si autem laicus crit, qui pro hac causa illic

aliquid accepit, vel mcdiator rei factus est, ea ipsius (iuoque mente libera
gratia sutfragante,

qua^. data sunt in dupUim ab eo exigantur, ab ec- pcrsevcrcnt. Scd ne ex ea quse magis emendauda
clcsia vindicanda. Non solum autcm ea qua^ data cst, consueludine quisquam ilUc quolibet tempore

sunt, vindicari pra^cipimus; sed et omnem cautio- quidquam molestiui pva!sumat iuferre, nccesse

nem, et omnem aham quaiemcunquc actionem est ut hECC quae inferius enumeranda curavimus,
cessaresancimus, ut ille (jui promissionem accepil, D ita fraternitatis vcstra^ studio debeant custodiri,

non solum cautionemrcddere,sedcl aliud, lantum ut ex cis nonpossit uUerius infercndie inquieludi-

quantum cautio continet, convcniat Ecclesia^ dare.» nis occasio reperiri. Nullus igitur ullra audcat de

Item ex concilio Chalcedonensi, cap. 11:« Si redditibus, rebus, vel charlis dicti monasterii. vel
quis episcopus perpecuniam fecerit ordinationein, de loco aliquo, ([ui ad cum pertinet, quocuuque
etsobpretioredegcritgratiam qiiauionpotcslvendi modo. qualihet excusatione minucrc, nec immis-
ordinaveritque per pecunias cpisco])um, aut pre- siones dolosas aliquas faccre, scdsiqua forlecausa

sbyterum, aut diaconum, vel quemlil)ct ex bisqui intcrRavciinaiemccclcsiam prielatum monaste- ct

connumeranturinclero,autpromoverit[)erpccunias rium cvenerit, ct pacificc non potucril ordiuan,

dispensatorem, velquemquam quisubjectus estrc- apud eleclos a partibus limeutesDeum, sine volun-

(34) IJtnulla penuna. Grassabatur

pcr id tcmi^us superius edito, ubi maUim hoc suo an-o revixisse,
Simonia; crimeii, inquodslyiuiii cxcrucre .\ho ipsc hoc conqucritur. Lcgc Liutpraiuium
csl invaluissc,

ad Bcrnardum abhatcm Bclliloi;cii,M'm apud Ainioi- Ticiuciisem diaconum in Ilisloria sui lcmporis.
iiuminipsiiisVita,(ap.lO;t!t(;iaberU(i(lulfu.s iu ilis- (:Kii Ex lib. Lcjuin llariim lcgum nominc -^bo
is vero locus hube-
loriarum lib. ii, cap. 6, aliiquc corum tcmporum intelliyit librum Novcllarum ;

uuctores, quibus pru.'ivil Gcrbertus in scrmonc tur in novell. b, cap. 8, elnovel. I'i3, cap I.
 m COLLECTIO CAMOMUM 48fi
tana dilationemediis sacrosanctis Evangeliis finia- A relevare, quatcnus nullamdeincepsin eisclerici vel
tur. Defuncto vero abbate, non extraneus, nisi de
hi qui in sacro ordine sunt constituti, ob aliud ha-
eadem cougrearationo, queni sibi propria volunlato
boant, nisi orandi tantummodo causa, accedciidi
congregatio elegerit, et qui electus fuerit, sine dolo
licentiam, autsi forte ad peragenda sacramissarum
vel venalitate aliqua ordinelur. >eque venienti ab-
mysteria. Sed ne vel pro cujuslibct
fuoriiit invitati
porsona qualibel occasione in suo
bati uu.-ecunque
monachi aut abbatis promotione onus aliquod for-
monasterio opponalur, nisi forte exslantibuscrimi-
tasse suslineant, studendum vobis ost ut, si quis-
nibus (quodabsit), qu;e sacri canones punire mon- piam abbatum aut monachorum ox qiiocunque mo-
strantur. Pariter autem custodiendum est ulinvito
nasterio ad ciericatus officiuin vel ordinemsacrum
ejusdem monaslerii abbate ad ordinanda alia mo-
nasteria, aut ad ordines sacros vel ad clericalus
accesserit, non
aliquam (ut diximus) habeat
illic

ulteriuspotosfatem, ne moiuisteria hiijus occasionis

ofricium tulli exiiide monaclu non debeant, sed si
vclamine ea(jua' prohihenuissuslinere onera com-
abundantesluerint.qui adcelebrandasDeo laudes,
pellantur. Htec itaque oinnia vigilanti cura emen-
vel utililatesmonasteriorumcomplendas sullecerint,
abbas cum devotione de bis qui supersunt.oHerat, dare jam sccundo commonilasanctitas vestra non
dilTerat. »
quos dignos eoruin putaveril. Quod si suriicienter B
habens dare noluerit, tunc Ravennas episcopusad Item Gregorius Joanni episcopo de Urbevetere
(Lib. i, ep. 12). Ag-apilus abbas monaslerii
sancti
ordiuandaalia monasleria de his qui supersunt,
loUal;adeccIesiasticum tamenofflcium nullusexinde Georgii insinuavitnobisplurima sc a vcstra sancti-

producatur,nisi qiiem abbaslociadmonitus prupria tale gravamina sustinere, et non solum inhisquaj
voluntate oblulerit.Uuisquis autem ex pra^dicto necessitatis tempore aliquod monasterio possiut
monasterio ad ecclesiasticum ordinem pervenerit, ferre subsidium, verum etiamincodem monaslerio

ulterius illic nec potestatem aliquam, nec licentiam missas prohibeatiscelebrari, sepeliri etiam mortuos
habeat habitandi. Observandum est quoque ut de- interdicas. Quod si ita est a tali vos hortamur,

scriptio rerum aut chartarum ejusdem mouasterii inhumanitate suspendi, el sepeliri ibidem mortuos,
abecclesiasticis fieri non debeat,si quando rcs exi- vel celebrari missas nuUa ulterius habita contra-

git, sed abbas loci cum abbatibus aliis rerum inven- dicla sunt praediclus vir venerabilis deponere com-

larium faciat. Quoties autem pro utilitate suimo- pellatur.

nasterii ad ponlincem Romanum abbas venire vel XVI. —

De eoquodahhas sacerdos esse debcL
transmitterefortevoluerit, eimodis omnibus iiccat. Eugenius papa (36) cap. 27 (Eugen. II, m stjn,
Pra^lerea cum episcoporum adventus desideranter ^ Rum.) Abbates per moaasteria tales ordinentur,
: ((

a monasleriis debeat exspectari, quia tamen hos- qui sibi sabjeclos bene regere possint:sacerdotaIem
pitandi occasione pra;diclum raonasterium tempo- quoque sint honorem adepti. »
ribus decessoris vestri nobis fuisse nunliatum est
XVII. — De accusato abbate quid sit agendum.
prcegravatum : oportet, ut hoc sanctitas vestra de- Gregorius Lupo abbati (37) (Gkegor., lib, ii,

center deb(«it temperarc, ut visitandi exhortaudi- epist. I2j : « Quoaiam multae occasiones in dece-
que gratia ad monasterium, quoties placuerit, ab plionem religiosarum personarum a pravis illic,ut
ejusdem civilalis antistite accedatur, sed sic cha-
dicitur, hominibusexquiruntur, prajsbyterum prae-
ritatis officium illic episcopusimpleat,uts-ravamen dictaiEcclesia; nuUo modo privandum deponendum-
Eiliquud mjiiasteriun» non incurrat. Vestram vero que censemus, nisi causa specialiter criminis exe-
rraternitalem pra;dictus abbas non meluit ad mo- gerit. Uiideneccsseest,ut si qua contra eum hujus-

uasterium frequenter accedere, sed etiam deside- modi querelasurrexit,non solum episcopus civitatis
rabihter concupiscit, sciens quod per vos
subslan- causam examinet, sed adhibitis sibi coepiscopis
Lia omnino frravari non possit. »
moua.sterii subtili hoc investigatione pcrquirat qiiateiius cun-
Et rursus eidem m alia epistola postaIiqua(Lib. ctis coacorditer judicaalibus judicio canonictc dis-
jj
'1, ep. 4U). « Hortamur ut, omni mora omniquc trictiunis ceasura aut reum ferirc, aut innocen-
jxcusalione submota, ita monasteria
Ravennai a tem possit absolvere. »
^estro vestrorumque clericorum studealisgravamine

(36) Eufjemas papa. Nempe in synodo Romana et abbati, ncmpe

monasterii S. Martini in suburbio
mno celebrata : cujussvnodi verba adarnussim
82»)
Augustoduaeasi. Eamdem cpistolam laudat etiam
lon retert Abo, sod cuntracla,
tum in hoc canile, vetus aiiclor,qui libelluin de vitaS.Hugonisejusdem
um 111 capite 37. Hinc vcro patet Aboiiis tempDre loci moiuu^hi cdiiiit, tamclsi ejuscpisfoh-n aiicloritas
[uosdam ordmis no4ri abbatessace rdotii
experles a aoaiiuliis impetitiir, utiet duaruin pr.-ecedciitium;
uisse, qualeseranL.Nicolaus
dc -Norlin iiuiiacaino- protcrea quod iii cis puMias quasdam rcgibus, epi-
>n N. Audoeniapiid
Rolhoinaguin abbas subfiiicm scopis et aliis aiictor inleriniaetur, qii.is a Gregorii
a-cuh XI, qui Uuitiiin diaconiis enil.
iiti ct (Jofiri- inenfe alienas esse piitaiit. Erodo.-irdns taincn,uno
us abbas Vindociiiensis, qiii noiuiisi
[tost adcp- fere srnculo Aboae siipcrior, ia HistoriioRcmensis
im cardinalatus digiiitat«in presbyter ordiu.itus lib. ui, cap.27, laudat xenodocliii .Vugusfoduneusis
st.Lcgcsis oltsi-rvalioaem 33 inpra;fatioiic i)riina formani
privil(!;.'ium, adcujiis (qiistola, ([iut Liipoui
a'.-uli tortii
Rcnodictini. inscribitur, di(;tata est.
l37)Gn?//. Lupoabbali. \n cdilis: Lu/joni prcshi/ler'/
487 S. ABBONIS ABBATIS FL0RIACENSI5 m
XYIII. De monachis sanctimonialibus, ut
et A canonice, sicut mos est, consecretur. Nihil autem
regularitcr v'vant aliud oi priviJegii concodentes, nisi ut in congre-
{Ex coTic. Vcrncnsi i, c. 5.) << Monastoria tam vi- gatione sua, quolios npporlunum fuerit,sacrami9-
rorum quampuellarum, quic coiitempsorintsccun- sarum debeat tanlumniodo colebrare mysteria. »

dum ordinemregularitcr vivere, ab episcopoin cu- Et sanctus Bonodictus in rogula sua, cap. 62 :

jus parochiaesse videntur emendentur. Quod si non « Ordinatus autem caveat elationem aut super-
poluerit episcopus emendare, melropolitanoinno- biam, nec quidquam pra:'sumat, nisi quod ab ab-
tescat. Qucd si nec ipse emendare potcril, ad syno- batc suo ei prff-cipitur, scicns se multo magis dis-
dum publicam exinde veniant ot si publicam syno-; ciplinae regulari subdilum, » etc.

dum contempserint, aut honorem suum perdant, XXII. — De monachis non servantibus joropositum.
aut excommunicentur ab omnibusepiscopis;et talis In Legib. cap. 490 quismonasteriumsuum
: « Si

in loco ejus in ipsasynodo constituatiir voluntate reliquerit, aut ad aliud monasterium transierit,
domini regis, vel consensu servorum Dei, qui re- res ejus priori monasterio, in quo anle intraverat,
gulariter ipsam congregationem regat. » competant. »

XIX. —
De abbate ad rcfjern pertinente Ilom, cap. J6 : « Si quis in monasterio se col-
Ex concilio Verni palatii {Ibid., c. 20). « In alia ^ locaverit, etpostquam vestem religiosam veslitus
synodo nobis perdonastis, ut iila monasteria, ubi est, e monasterio recesserit, omnia bona ipsius
monachi vel monacha; vivunt regulariter,eis res quse in monasteriuni introduxit, ad ipsum monas-
dimitterentur, unde vivere possent.Exinde si rcga. terium pertineant. » Idem est ex alia conslitutio-
lis essetlocus, ad dominum rogem fecisset rationes ne « Etsi non introduxit. Omnes enim res cura
:

abbas vel abbatissa si episcopalis, ad

; illum epi- ejus domino monasterii sunt. »
scopum. » Item, cap. 18 « Si quis introierit in monaste-
:

XX. — De rectore Floriacensi. rium, et post religiosam vestem recesserit, vel mi-
In concilio Tullcnsi (38), cap. 12 : « Tandem lilaverit, vel simpliciter laicus factus fuerit, spo-

postulavit generalissynodus se ad terram usque lietur cingulo mililari, et vita libera non potiatur,
prosternens ante Carolum gloriosum regem et Ra- sed offlcio prsesidis provinciae servire cogatur.
dulfum Bituricum archiepiscopum, obsecrans et Substantia autem ejus in monasterio maneat. »

odjurans per crucom et sanguinem Cbrisli, ut pri- Item exempla Siricii papee ad Himerium episco-
vilegiummonasteriisancliBenedicti,quodannuente pumTerracononsem, cap. 6 : « Prseterca monacho-
prffifato rege firmaverat, quodque idem Radulfus rum quosdamatque monachorum sive monialium
subscripserat, ratumetinconvulsum servare stude- abjecto pruposito sanctitatis in tantam protestaris
rent. Quodsi abbas negligens, et sacrisregulisnon demersosesseIasciviam,ut priusclanculo,velut sub
conveniens por diroctos missos inventus fuerit, ab monasterioruniprffctextuillicita,acsacrilegiasecoa-
eadcm paternitate removeatur, etalius qui dignus tagionemiscuerint ;
poslea vero in abruplum cons-
repertus fuerit, substituatur, et privilegiiauctoritas cienlia^ despci'atione perdacti,de illicilis complexibus
in eodem monasterio quacunque occasione non liberefiliosprocrearint,quod et publicaeleges, etec-
dcstituatur, » clesiastica jura condemnant. Has igitur impudicas

XXI. — De sacerdotiu monachi. delestabilosquo personasa monasteriorumcoetuec-

Gregorius Lucio [al., Lucido] episcopo (Greg., clesiaruuKiiie conveiitibus eliminandas esse manda-
lib. X, ep. 54). mus, quatenusretrusffi in suis ergaslulis,tantumfa-
« Filius noster Joannos abbas presbyterum sibi in cinus continua lamentationede{lentes,purificatorio
monasterio suo ox congregatione eadem petiit or- possint poenitudinis igne decoquere,ut eis vel ad
dinandum.Ideoquefratcrnitatem voslram praesenti mortem saltem solius misericordite intuitu per com-
auctoritateduximusadhortandam,quatenus virum. niunionis gratiam possit indulgentia subvenire. »

quem vobisde congregatione suaad ordinationem -^ XXllI. — De clericis qut mo7iachi volunt fieri, ct de

obtuleritconsocraudum, sicut est consuetudo,qua3- insolentia episcoporum (39) in monachos.

que sunt discutienda, subtiliter perquiratis et si ; Cap. 52 [I., 50J ex Toletano concilio iv. « Clerici

nihil in eo repertum fuerit quod ei possit obviare, qui monachorum propositum (40) appetunt, quia

(38) In conc Tullensi. Nempe apud Saponarias, tiaquorumdam cpiscoporum in monachos. Certe Re-
qui locusest Tullo Leucorum suburbanus In biijus gino iii prima appcndice collectionis caiionum cap.

synodi cap. \\, quod Aboni duodecimum cst, hoc 33, iibi idom coiicilii Tolotani iv ca[Mil5l adducit,
decretum habctur,cujus vorba qiiwdam perimitAbo huiic tiluluni a|qio.-uit De discrctioae potistatu
:

de more, nam eanones dc verho plerumque non ejiiscopurum, quam in munaateriis habere pos^imt.
adducit. (40) Clerici qui monac/uirui.i /iropositum. HuucTo-
(39) De insokntia episc. Durior videri posset ha-c letan.T .>;ynodi locum si pra* manibus IiabuissetLu-
inscriptio, nisi Tolctani Patros in concilii Tolelaiii piis abbas Forrarionsis, opporlune admodum eo
IX, cap. 2, in eodem argumento prius usi fuissont iisus fuisset opistola^y ad(iuonili>nem Seuoneu-
iii

insolenlix vocabulo, quoriiin oxemplo forsaii addu- scni episcopuni,t{uiduos parochi;o sua'' presbytoros
clusAbo,(juicumdoin locum inh^rius refert iii cap. a monaslica proiossione relrahere conabalur, ue-
32, eamdcm vocem adhibuisse videlur, quantiuam gans oiscopiain roIiiitiiiiMuli suos titulos. \u:^\ Lupus
lilulum reclius temperasset hoc modo:/^c insolen- \d(ibsque vilio /leri po^^se, auclorilato comprobaret.
 489 COLLECTIO CANONL^. 490

meliorem vitam sequi cupiunt, libero3 eos ab epi- A dant parietes ccclesire, volumusutinjuramonaste-
scopo in monasteriis largiri oportel ingressus, nec riisine aliqua difficultate revertatur,quia necmun-
inlerdici proposilum eorum qui adcontemplalionis danarum logum nec sacrorum canonum staluta
desideriuni Iransire nituntur. » permiltunt res monasterii de jure ejus quolihct
Iteni cap. 51 : ! .Nuntiatum csl prinesenti concilio titulo segregari. Qua[)roptor donationem ejusdem
quod monachi cpiscopali imperio servili opori man- terra?, qu» contra rationem facla est, sine aliqua
cipentur.et juramonasteriorum contra statuta ca- restitue contradictione. »
nonumiIIicitapra?sumptioneusurpentur,itaut pene Item in Legibus cap. 40i : « Si quismala fide rcs
onmis ex ccenohio [/., peno ex ccenobio possessio alienas posidcns vendiderit eas, vcl donaverit, vcl
Hat], atque illustris porlio Chrisli ad ig^nomi- alio modo alienavcrit, is autem qui sc dominum
niam servitutemque perveniat. Quapropter mone- earum pulat, sciens hoc, tcslatione denuntiarit ci
mus eosqui ecclesiis prsesunt, ut ultra talia non intradecennium inter prsesentes, vel
qui res cepit
pripsumant, sed hoc tantum sibi in monasteriisvin- vicennium x'cs firmiter apud
inter absentes intra ;

dicent saoerdotcsquod prcocipiunt canones, id est, emplorem, vcl qui donationem cxcepit, vel alio
monachos adconversalionemsanctam pra>monere. modo alienationes nactus est, permaneant. Quod si
abbales ad aiiqua [al., abbates, aliaque] officia Bignorante domino, mala fide possessoralienaverit,
in.slituere, atque extra regulam facta corrigere. non aliter hoc preejudicet domino nisi triginta
Quod sialiquid in monachos canonibusinterdictum annorum spatium transactum sit, c[uamvis is qui
pra^sumpserint.aut usurpare quidpiamde monaste- emit vel alio modo alienaliones nactus est, bonoe
rebus tentaveriut; non deerit ab illis sententia
[•ii fidei possessor fuerit. »
;xcommunicalionis,qui se deiuceps nequaquam sus- XXVI. — De monaclio, vel sanctimoniali in jus
'

.ulerint ab illicitis. » vocata.

l\IV. — De clericis qui propter vanitatem efficiun-

Ex constitutione 2, cap. 74 [Novell. 79, c. 1):« Si
tur monachi. quiscum monachis vel sanctimonialibushabeat liti-
Ex concilioCajsaraugustano cap.6{Concil.C3esar.,
gium, non audeat eos adcivilem judicem accusare
nb Darnns.) : « Si quis de clericis propter luxum vel trahere,in arcliistcrio vel monasterio constilutos;
anitatemquepra^sumptam de officio spontedisces- sed magis adeat civitatisepiscopum.llle enimaesti-

erit, ac se, velut observatorem legis, monachum

mabit utrum reprapsentari principalis persona de.
ideri maluerit esse quam clericum, ita de ecclcsia
beat, an per defensorem, egumenum vel apocrisia-

epellendum, ut, nisi rogando et obsecrando pluri- p riumdefendicum omni scilicet honestate, ita utepi-
scopus legibus etcanonibus consentaneam senten-
nis lemporibus satisfeoerit, non recipiatur.Abuni-
ersis episcopis dictum est : Ila fiat. »
tiam proferat.»Detemei"atoribus,cap.4((Siquishanc
constitutionemviolaverit,inmagistratuquidempo-
XXV. — De possessionibus ecclesiae.
silustO librarum auri poena multabitur; exsecutor
Ex alioToletano concilio cap. 4 : « Si quis sane autem litium constitulus, in decanicis ecclesiarum
lericorum agellos vel vineolas in terris ecclesicE recludatur competentes poenasluiturus; et postea
ibifecisse probatursustentandse vitae causa, usque non concedatur officium exsecutoris habere. »
d diem obilussui possideat. Postsuum vero de hac XXVIl. — De Im quse a fidelibus in basilicis offe-
itadiscessum juxtapriorumcanonuminstitutiones runiur.
us suum ecclesiae restituat, nec testamentario ac Ex concilio Aureliacensi cap. i\ (conc. Aurel. i,

uccessorio jure cuiquam ha?redum proha^redum- cap. 15) : « De his qua? parochiis in terris, vineis,
[ue relinquat, nisi forsitan cui episcopus pro ser- mancipiis atquepeculii.s quicunque fideles obtule-
itiisbac pra'statione ecclesia? largiri voluerit. » rint,antiquorum canonum statuta servcntur, ct
(iRECORius.IoANNi EPiscopo (GuEG. Hb. VII, ep.33, omniain episcopipoteslate consislant Dchistamen
iid. {.)
D quai in altario accesserint, tertia fideliler cpiscopis
sunt monachi lua" dioeceseos tc qua?dam
« Questi
deferatur. »
e monasterio sub xeuii quasi specie abstulisse. Et
leo necesse est ut, siquid indecenter recolis acce-
X.WIII. — Dc cpiscopis invasoribus prsetcrmissa
si/nodo.
isse, sine dilalionc re>tiluas, ne avaritia^tegravi-
Ex concilio Cartiiaginis, cap. 66 (conc. Afric,
ir culparedarguat, quem largiim orgamonasteria seu Carthaff., c. 87, sub Bonif. 1 et Ca-.lest. I):
icerdotalis magis debucrat munificeutia dcmon- « Placuitut episcopi quascunquc ecclesias vcl ple-
rare Questi quoque sunt monachi abbatemsuum bes, quas ad suam cathedram existimant pertinere,
Tram donalionis concessi.sse sub pra^tcxlu fa-
tibi non ita rcpetierint ut causas suas cpiscopis judi-
ricandoe ecclesia?. Et ideo, pr£cterid quod circum- cautibus agant, sed alio rolinonto irruorinl, .sivc

uod aggressus esl Lupus, lamctsi id nunquam in anleafuorat rcvocare vollol, iil no id ton-
oijiatiis
mtrovorsiam voralum, vel audisse se, vcl Io'mssc tare [»orgoret admonitus a (;rof,'-()rio ost. Iiisigni.s
.toatur.KJusdoiM forc aiguiiionliesKiregorii .Magui eliain oade re o[)istola oxstat Potri Vonorabilis ab-
,»islola3!t,lib. 10, ad liosideiium in Gallia opi.sro-
balis (]luniaccnsis ad Altonoin episoo[)iiin Trcccn-
iim, qr.i, cum Paiirralium olci-jiimi olim siiiiin, pcm iii lib. u, opistola ilO.
ostea monachuin lactuni, iii Lcclo.siain cui iiian-

Patrol. CXXXIX.
16
491 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 402

volenlibus, sivc nolGntibus plcbibus, causfcsuae de- A dalori. El idco nullus saccrdotum vel minislrorum
IriiiicntumpalianLur.Etquicunquejamhocfecerint, ex rebus ecclesiffi,quai in quibuscunque locis a fide-
si nondum esl inter episcoposfinita contentio, sed libus largiuutur, aliquid auferat, veljurisuo aut
adhuc conlendunt, illc inde discedat, quem consti- cathedrffi propriai utilitati convertat.Devotio enim
lerit praitermissis judicibus ecclesiasticis invasissc. uniuscujusque, sicut gratanter votum contulit Do-
rs'ec sibiquisquam blandiatnr, si a primate, utreti- mino, itadcfinivitqiiod plenitudovotorum conser-
neat, litteras poslularit [nL, impetrarit]. Sed sive varetur in loco; in quo, velutsi coUata tenentur,

habeat Htteras, sive non habeat, conveniat eum manet gratiaofferentis;ita, sifrustrantur,imminet
(pii tcnet et ejuslillcrasaccipiat, ut appareatpaci- pernicies defraudantis. Verum ut rei hujus potior
fi( ecclesiamad se pertinenlem.Si autem
e tenuisse soliditas habealur, condignis filiis vel nepotibus
iile aliquam quajstionem retulerit, per epircopos honestioribusque propinquis ejus qui construxit
judices causa flniatur, sive quos cis primates de- vel ditavitecclesiamlicitumsit hancbonae inlenlio-
derintsive quos ipsi vicinoscum consulto primatus nis habere solertiam, ut, si sacerdotem vel minis-
clegerint [«/., ex consensu delegerint], » trum aliquid ex collatis rebus providerint defrauda-
XXIX. — -De tricennali prxscriptione. re,aulcommonilionis honesta convenlione compe-
Ex concilio Chalcedonensi cap.l7: « Singularum -L>
scantaut taliaepiscopo veljudicicorrigendadenun-
ecclesiarum rusticas parochias, vel in possessioni- tient.Quod sitalia episcopusagere tentet, raelropo-
bus manere debere inconcussas iliis episcopis qui litano ejushaecinsinuareprocurent.Siautem metro-

easrelinere no.scuntur,etmaxime si per tricennium politanus talia gerat, regis haec auditibus intimare

eas absque vi obtinentes sub dispensatione rexe- non differant. Ipsis tamen haeredibus in eisdem re-

runt. Quodsi intra tricennium facta fuerit de his bu3 non liceat quasi juris proprii potestatem prae-

vel fiat altercatio, licere eis qui se Isesos asserunt, ferre,non rapinam.non fraudem ingerere,non vio-

ad sanctam synodum provinciae certare. Quod si lentiamquamcunquepraesumere,sedsolumineo?a-

quis a metropolitano loeditur, apud primatemdioe- lutarem solliciludinem adhibere, quod in nullam
ceseos autapud Constantinopolitanam sedemjudi- noxam operatioiiis attingat, aut vcl in multam,ve!

cetur,sicut superiusdictum est. Si qua vero civitas in aliquam partem salularis merces assumat. Si
polestate imperiali novata est,aut si protinus in- quis autem deincepshaec monitatemerare voluerit,

novetur, civilcs dispositi<mes et publicas ecclesias- et maleraptacumconfusione restituatetexcommu-

licarum parochiarum quoque ordinationes subse- nicationis annuae sustinebit sententiam. »

quantur. » Q Item, cap. 2 (Ibid.) : « Cum saepe sit solitum

XXX. —
De dote ecclesiarum. etiam iJla quac non debentur, prece supplicationis

Ex concilio Toletano in, cap. 19: « Multi,conlra etvi quodammodo extorquei e doloris,quaDto magis
canonum constituta,sicecclesias quaseedificaverint sine obstaculo non cedi debent exquisita simul et

postulantconsecrari,utdotemejusecclesia?censeant ordine juris et dolore compassionis ? Quia ergo

adepiscopiordinationemnonpertinere.Quodfactum fieriplerumquc cognoscitur,utecclesiae parochiales

et inpraeteritum displicel,etinfuturum prohibetur;

vel sacra monasteria ita,quorumdam episcoporum
sed omnia, secundumconstitutionem antiquam,ad vel insolentia vel incuria, horrendam incidant in

episcopi ordinationem et potestatem pertineant.» ruinam, ut gravior exoriatur aedificantibus moeror

— De episcopo. Quid debeat hubere de
quamin struentibus [«/., construendolgaudii exsti-
XXXI.
ecclesia. lerat labor: ude [«/., ideo] pia compassione decer-

Ex concil., quo supra, cap. i{conc. Bracar. iii, nimusut, quandiu earumdem fundatores ecclesia-
can.2): « Placuit ut nullus episcoporum suas dioi- rum in hac vitasuperstites exstiterint, pro eisdem
cesesperambulans,prajler honorem cathedrae suae, locis curam permittanturhabere soIlicitam,etsolli-

id estduossolidos,aliquidaliudper ecclesiastollat,
citudincm ferre prfecipuam,atque rectores prjeci
tertiam partem ex quacunquc oniaiione
que teriiam
ncdue oblatione p
po- ^ P»os vel idoneos in eisdem basilicis iidem ipsi otfe
puli in ecclesiiis parochialibus requirat; sed illa i"ant episcopis ordinandos.

tertia pars proluminaribus ecclesiae vel recupera- InLegibus, cap.i-o6:'« Si quisoratorium donium
tione servetur, et singulis annis episcopo exinde aedificaverit, et ipse vel haeredes ejus clericos in

ratio fiat. Nam si tcrtiam partem illam episcopus

ipsa domo conscciare malucrinf, sumptus admini-
strantcsejusdem domiis,audiantur, si dignosnomi-
toUat, lumen et sartatecta abstulitecclcsia^ Simili-
moreinaliquibus naverint clcricos. Siiiaulcm illi tales sint ut divini>
ter etutparochiales clerici servili
operibus episcopis scrvire non cogantur. Quiascri-
canonibus non comprobcntur, ad cpiscopum per-
tinebit alios clericos idoneos eligere. »
ptum est Ncque vi dominantes in clero [l Petr.
V, 3). »
:

XXXIll. — De provisione suffragii episcopnrum.

XXXII. — Dercbus ecdcsia:, et de proximis funda- Cap. 37 {conc. Tolvt, iv) : » Quicunque episcopi

torum ejus. sulfragio ciijiislilict ali^piid ccclcsiasliivp ulililalis

Ex concilii Toletani ix, cap. I :« Omnis itaque providerintjCl procixjuodcuiuiucmodicuminrcniu-

rci cccleMastica^ quantitas, sicul remedium vPiiiiP ncrationnpromiserinl.prdinissi solutionem cosex-
tii])uit conrerenli, ila damiuim rile pra>paralfrau- solvcrcoportebit, itaulid adconcilium comprovin-
 COLLECTIO CANONL-M. 494
493
corum connivcnlia conni-motur. A ccclesice.Golasias in (lecrotalihiis, cap. 2 « Qua-
ciale deduclum
mereodem suam tuor antem, inrjuil, lam de reditu quam do obia-
quia sieul aposlolus Paulus ait,

Cor. iii, S]. » tione ndelium, proul eujuslibet facultas ceclesia*.

aceipieiil i^l

X.WIV. — De indiifenlia eorum qui res suas contu- permiltit, sieut dudum cst rationabiliter decrctum,
lerunt ecclesix. convenit fieri portiones : quarum situna pontin-
Cap. 38. {Ibid) « Prsbendum est a sacerdoUbus
: cis; altcra clericorum ; tcrtia pauperum; quarta
vitaj solalium indigenlibus, et maxime his quibus fabrieis applieanda ecclesia?. »

reslittienda vieissiludo est. Quieunquecrgo ndelium SiMi'LiciLs episcopus FLoaE.NTiNO, EyuiTio et Se-
de facultalibus suis ecclesice alit|uid devotione pro- VERO episcopis [Simpl. papse Decr. c. 2) « De re- :

pria contu!crint,siforte ipsi aut niiieorum redacti ditibus ecclesiarum vcl oblalionibus ndelium quid
fuerint ad inopiam, de eadem eeclesia sulfra^ium deceat, nescienti niliil licerc pernuttat scd sola ,•

viticpro temporis usu pcreipiant. Si enim elcricis et ex quanta portio rcmillatur, dutc eeclesia
Iiis

vel monachi-, seu pcrcgrinis aut quibu-^Iibet neees- sticis fabrieis el erogationi pcregrinorum et pau-

silatem palienlibus, pro solo religionis intuitu, in perum profuturaj a Bonagro presbytero sub peri-
usuin res ei clesiaslica! largiuntur ;
quanto magis culo sui ordinis ministrentur.UItima intersc cleri-
his consulendum est quibus retributio justa debe- g ^is pro singulorum mcritis dividatur.
lur ? » .\XXVI. —
De injuste excommunicalis.
.\.\.\V'. — De ataritia sacerdotum. Ex concilio Africano, cap. 100 (H) « Quandiu :

Cap. 33 {Ibid.) : « Ayarilia radi.\ cunclorum est exoommunicato communicaverit suus episcopus,
raalorum : cujus silis etiam sacerdotum mentcs eidcm episcopo ab aliis non communicetur cpiscopis
obtinet. .Multi enim fidelium in amorem Christi et ut magis caveat episcopus ne dicat in quemquam
martyrum in parocliiis episooporum basilicas con- quod aliis documentis convincerc non potcst. »
struunt, oblHtioncsqueeonscribunt; saccrdoles au- Iteni ex concilio Colonia;, cap. o6 (42) : « Ut
lem auferunt, et in usus suos convertunt. Inde est nemo episcoporum quemlibet sine certa et manife-
quodcuItoressacrorumdenciunt,dumstipendiasua sla pcccati causa communione privet ecclesiastica.
perdunl. Inde labentium a?dincia basilicarum non Anatliema aulem sine consensu archiepiscopi et
reparantur,quiaavaritiasacerdolaliomniaauferun- cpiscoporum pra^lataeliamevangelicaadmonitionc
tur. Proquare constitutum est a pra?senli concilio, nulli imponat, nisi unde canonica doceat auctori-
episcoposita dicecesessuas regere ut nihil exearum tas, quia anathema aeternae mortis est damnatio,
jurepraisumant auferre, sed, juxta priorum aucto- ot nonnisi pro mortali debet imponi crimine, et
ritatem conoiliorum, tam de oblationibus quam de Q [\\i q^; ^xiq^ ,^on potuerit corrigi. »
tributisac fructibus tertiamconsequantur. Quod si Item in Legibus, cap. 441 « Nemo episcopus, :

amplius ab eis pra?sumptum exstiterit, per conci- nemo presbyter excommunicetaliquem, antequam
lium restauretur, appcllantibusautipsis conditori- causa probetur propter quam ecclesiastici canones
bus.autcertepropinquiscorum, si jam illi a sa?cuIo hocfierijubcnt. Si quis autemadversus eum excom-
decesserunt..Noverint tamen conditores basilicarum municaverit aliquem, illequidem qui excommuni-
in rebus quas eidem ecclesia? conferunt nullam pu- catus est, majoris sacerdolis auctoritate ad gratiam
teslatembabere, sed, juxtacanonuminstituta, sicut sancta! communionis redeat; is autem qui non
ecclesiam, ita et dotem ejus ad ordinationem epi- legitime excommunicavit, in lantum abstineat a
scopi perlinere, » sacraoommunionetempus, quantum majorisaccr-
Gregorius LEONi cpiscopo (Greg. I. VII, ep. 8, doti visum fuerit, ut id quod injuste fecit, ipse
ind. 4). jusle patiatur. »
, « Volumus ut ([uidquid ecclesiae lute ex redditu XXXVIl. —
De ecclesiis et carum pres'jyteris.
vel quolibet alio litulo fortassisaccesserit,quartam ExconcilioTolet, uicap.20: « Mullorum querela
I

exinde portionem sine diminutione aliqua debeas hanc constitutionem exogit, qua cognovimusepisco-
D
,

segregare, atque eam secundum Doi timorem prc- pos per parochias suas non sacerdotalitcr » sed
sbvteris, diaoonibus ac clero, ut tibi visum fuerit, crudcliter desa?vire ; et, dum scriplum sit : Forma
discrete dividere,et unicuique,ut meritum laboris esiotc grerjis, neque vi quasi dominantes in clero
.. exegerit. » {1 Petr. V, 3), exactiones dicecesi suos. vel damna
Quod quatuor fieri debcanl porliones dc rebus iufliganl. Idooque ccns9mus,cxcepto quod velerum

[ki) Ex conc. Africaiiocap. iOO. bcost hoc ca.pul lemmati capituli cenlesimi, quod initio couci
I
in edilis concilii Afrioani seu Carlhaginensis. Qua» pr.7'mittitur Ut non icmcrc qucmquam communion,
:

collectio est divers(jruin capitulorum iiumerocen- jiricct episcopas. Optinic vero lonimali (jiiadrat oa-
turn cx oonoilii-> Airioana^ prijvinoia^, quibus oapi- put istud apud Abonom, hoc ex looo iii editis sup-
lulis alia (piiiuiue siibduntur de nonnuHis e|)isco- plondum.
I
puruin epi->lolis. lu novis^inia oijiioihoruin cditione (42j Ax
conc. Colonix, cap. 56, Non habelur liic
r, pro oapilulo rontosimo addiioilur ooiioluso conoilii loous iii Vidctur autom esse (loorctum con-
cdilis.
^
ex sonlonlia .\urelii cpisroiii sir !o(picnlis :<'.Iuxla oiiii Coloiiiensis, quod amio 870 in causa eoolc-
stalula totius oon(;iliio(»ngrogati,et iiio;o niodioori- siastioa» disoiplina! oelcbratum est. Ilinc vero col-
'

tatis sriilcntiaiM, plao(!t laoorc roriiin omiiium li^'imiis iiiulla fiiisse (!Jus ooiioilii dcorcta, oiijus
'"Miiclusionem, » elc. Quod nullo modo respondct oapuL '.}(i A!)o produoit.
49^ S. ABBOiNIS ABBATIS FLORIACENSIS

conslitulionesaparochiishabere jubent episcopos, A habitarejussi sunt,necum uxoribuspossint carnale

ut illis alia, quse huc usque prajsumpta sunt, exerceracommercium. Nos vero omnes sacerdot es
dencgcnlur. Hoc est, neque in angariis presbyLeros alquelevitai insolubili lege constringimur ul, a die

aut diaconos, neque in aliquibus fatigent indictio- ordinationisnostra;,sobrietati ac pudicitiae et corda

nibus, ne videantur in Ecclesia Dei exactores potius nostramancipemusetcorpora,dummodoperoninia
quam Dei ponlifices nominari. Hi vero clerici, Deo nostro in his quaj quotidie offerimus sacrificiis
tam locales quam dicccesani, qui se ab episcopo placcamus. Qui ergo ignorantia lapsos se esse de-
gravari cognoverint, querelas suas ad mclropo- flent,Iiishacconditione misericordiam dicimus noa
Utanum deferre non diiferant qui melropolita- : negandam, ut, sine ullo honoris augmento, in hoc
nus non moretur ejusmodi pra?sumpliones coer- quo detecti sunt, quandiu vixerint, officio perseve-
cere. » rent, si tamen post hsec continentes se studuerint
Eugenius papa, cap. 2t {synodus Rom.) « Mo- : exhibcre.Qui vero,exempIo veteris sacerdotii,quasi
nasteriumvel oratorium constructum canonice, a licito conjugio utunlur, noverint se ab omni eccle-
dominio constructoris [eo] invito non auferatur ;
li- siastico honore, quo indigni usi sunt, apostolicae

cealque iili presbytero cui voluerit, cum consensu sedis auctorilate dejectos, nec unquam posse

sui episcopi, ne malus sit, commendare, ita ut ad B divina attrectare mysteria deinceps ulla nostra
placitum episcopi saccrdos obedienter recurrat. » indulgentia, sive sil cpiscopus, sive presbyter, sive
Item, cap. 24 « Episcopi in propriis suis ec-
: diaconus. »
Quod
clesiis presbyteros ordinent. si

trium mensium
quilibet
XL.^ — De filiis presbyterorum, vel episcoporum, vel
alius homo in sua basilica infra diaconorum.
spatium, ab episcopo monitus, presbyterum non
Ex conc. Tolet. ix, cap. 10 : « Quicunque vero
miserit, episcopus principi suggerat ut hoc emen-
clericorum ab episcopo usque ad subdiaconura
det. »
deinceps vel ex ancillae, vel ex ingenuse detestando
Item, cap. 25 : » Si destructa; ecclesiai de pro-
connubio,in honore constitutifiIiosprocrearint,ini
priis rebus reaedificari non potuerint, a populo
quidem ex quibus genili probantur, canonica cen-
plebis auxilientur. » sura damnentur ;
proles autem alienata yal., tah
Item, cap. 26 : « NuIIus episcopus a nullo sibi
nata] pollutione non solum parentum haereditatem
subjecto clcrico donationes ultra statuta Patrum
nunquam accipiet, sed etiam in serviLutem ejus
exigat, nec angariat. »
ecclesise, de cujus sacerdotis vel ministri ignominia
XXXVHI. — Be co quod episcopus haheat tertiam Q nati sunt, jure perenni permanebunt. Filii autern
partem ecclesise, et potesi dare cui voluerit
sacerdotumqui ante sacerdotium nali >unt, specta-
Cap. VI {ex alio concilio) « Opporlune duximus :
cula sgecularianon exhibeant, sed nec spectent,
deccrnendum, ut episcopus tertiam, quam de re- licethoc Christianis omnibus inlerdictum sit et ;

bus ecclesice sanctione Patrum debilam sibi novit, ubi blasphemiai sunt non accedant, sicuL habes in
aut ipsi ecclesiffi cujus res esse patebit, aut alteri
concilio Carthaginensi, cap. 15. »
ecclcsiai, cui elegit,conferre decreverit; ut licitum
maneat et irrevocabile robur cujus sententia fe- XLI. - De rebus ecclesias dispensandis.

rat. » Ex concilio Orientalium episcoporum, cap. 14,

Item ex Toletano concil- ui, cap. 8 : « Nulliepi- de prajsumptione episcopi in rebus ecclesise « Si :

scoporura liceat res alienare ecclesia?, quoniam quisepiscopus, nuUa ecclesiasticfe rationis necessi-
ctantiquroribuscanonibus boc prohibetur. Si quid tate compulsus, in suo clero, aut ubi forte non
vero, quod utilitalcm non gravet eccIesiaB, pro est presbyter, de rebus ecclesiasticis aliquid prse-

sulfragio monachoruni vel ecclesiarum ad suam sumpserit vendere, res ipsas ecclesice propriae

parochiampertinentium dederint,firmum maneat reslaurare cogatur, et in judicio episcoporum dcji-

percgrinorum vcro vel clericorum et egenorum D ciatur inaudilus, et tanquam furti aut latrociuii
necessitati salvo jure ecclesiai praestare permit- reus a suo bonore privetur. »
tuntur pro tempore qua^ potuerint. » Iteni,cap. 16 « Episcopus habeat potestatem
:

XXXIX. — De snnctitate vitoe clericorum. in rebus ecclcsia^ut dispenset necessilalem palieii-

Siricius papa in epislola cap. 7 (SiRic, Decrct.) : tibuscum omni reverentia etlimoreDei;participare
(( Plurimos sacerdotcs Christi atque Icvitas post eum oportet quae necessaria sunt,si tamen ipseaul

longa consecrationis suaj tempora, tam de conjugi- qui eo sunt fralres indiguerint aliquid, aut
cum
bus propriis quam cliam d(! turpi coitu sobolem nccessilatcm ullo modo patiantur, seciinduni sanc-
didicimusprocreassc, cL crimen suuni ha( prtcscri- tum Apostulum dwcnliim Habentes viclum et tegu-
:

ptione defendere qiiiain Veteri Vestamcnto sacer- mentum, his contenti sumus (/ Tim vi, S). Si auteni
dotibus ac ministris gencrandi facultas legitur res ecclesiaslicascpiscopusin suas voluntales usur-

attribula. Scd illi per successionem generis clige- pare voluerit, et lucra ccclesiie et fructus agrorum
bunlur de soIatribuLevi,quibus Ueus dicit : Suncti noncum presbylerorum vcl diaconorum consilioia-

rsldle, quia e(]0 sanrtus sun, {Lev. xix, 2). rndc ol laniiiiavcril.iMil ri'a!riliu> vol flliis vcl iiuilni^cunquo

aiuio viiis sutc in lcinplo propinqiiis sui.^ dodoril polc^lalcni. ul iH-r eos rcs
IH-ucul a suis doiiiiljLs
497
COLLECTIO CAXONUM. m
Ijpdanlur lalenler, hunc oporlel obnoxuim es?eAEuoharisliamintrepidus cl sccurus. Scd hoc dc illd

ca- dico, quem capilalia pcocata non gra^ant. Nam

concilio. Simililer presbyteros el diaconos, ii

dem, facianl, corripi oportel. » qucm mortaliapostbaptismum commissa premunt,

hortor primum publica pcenitentia satisfacere, ct
\IAI. — Ut nullus eligat sibi episcopum succes-
sorem .
ita sacerdotis judicio reconciliatum communioni
Ex concil. Antioch. cap. 25 {cunc. Antioch. suh sooiari,si vult non ud judioium vcl condemnationem
Episcopo non licere pro se altcrum Euoharisliam pcroipcrc.Sed et seorcta salisfaclionc
Julio P.I) : <<

successorem sibi constiluere, hcet ad exitum vilaj solvi mortalia crimina non negamus, scd mutalo
pcrvenial.Qued si tale aliquid faclum fuerit, irri- prius sa^culari liabitu, ut religionis studio pcr vitai

lum hujusmodi constilulum. Servetur autcm

esse correclioncm, etjugem, imo pcrpcluum luctum,
jus ecclesiaslicum id continens, oporlerenon aliLer miseranle Dco, veniam conscqualur, ita dunlaxat
fieri, nisi cum synodo et judicio episcoporum, qui ut contraria pro his qiicc pcenitet, non [«/., dccst

post obitum quiescentis potcstalem habent eum non] agat,ct Eucharistiam omnibus Dominicissup-
qui dignus exsliterit, promovere. plex usque ad mortem percipiat. »

Item, Gregorils Anatolio Constantinopolitano Grcgorius (Greg. ,

in rcsp. x ad inlcrrog.A ugustini):

subdiacono (Gregor., lib. 9, ep. 41). B communionis mysterium mulicr percipere

« Sanctai
« Nusquam canones pra^cipiunt ut pro aegritudine menstruo tempore non dcbct prohiberi. Si aulcm
(43) episcopo succedatur. El omnino injustum cst ex vcneralionc magna non pra^sumit percipcrc,
ut, moleslia corporis irruit,honore suo privelur
si laudanda est.Sed si pcrcepcrit,non judicanda. Bo-
apgrotus, atque ideo hoc pcr nos ficri nullatcnus narum quippc mcntium est ibi aliquo modo culpas

potest,ne peccatum anima mea ex ejus depositionc suas agnoscere ubi culpa non est, quia sccpc sine
Tcoiat. Sed suggerendum est ut, si is qui cst in culpa agitur quod venit ex culpa. Unde etiam cum
regimine £Pgrolat, dispensator illi talis requiratur esurimus, sine culpa comedimus, quibus ex cu1pa
qui possit ejus curam omnem agcre,et locum ejus primi hominis actum est ut csuriamus. Menstrua
in regimine ecclesiy, ipso non deposito, ac in cu- cnim consuetudo mulieribus non aliqua culpa est,
stodia civilatis implere utneque Deus omnipotens ;
videlicet quse naturalitcr accidil ; sed tamen quod
offendatur, neque civitas inveniatur esse ncglecla. natura ipsa vitiata est, ut etiam sine voluntatis stu-
Si vero isdem revcrentissimusJoannes fortasse pro dio vidcalur esse polluta, ex culpa venit vitium, in
molestia quo seipsam, qualis pcrjudicium facta sit humana
sua pelierit ut ab cpiscopatus honore
debeat vacare eo petitionem scripto dantc conce
; natura,cognoscit,ut humo,qui culpam sponte per-
dendum est. Aliter autemnosid facere pro omni- ^ petravit, reatum culpse portet invitus. Atque ideo
polentis Dei timore omnimodo non valemus.Quod fcmina? scipsas considcrent, ct si in menstrua con-
si hoc petere noluerit quod piissimo imperatori ;
suetudinc'ad sacramentum Dominici corporis et
complacet, quidquid jubet facere, in ejus est pole- sanguinis accederc non pra?sumanl, de sua recla
state. Sicut novit, ipse provideat,nos tantummodo consideratione laudandae sunt; dum vero adperci-
in depositione non faciat permisceri. Quod vero piendum ex religiosa? vitffi consuetudine ejusdem
ipseimperator fecerit, si canonicumest, sequimnr; mystcrii amorc rapiunlur, reprimendw (sicut
si vero canonicum non est, in quantum, sinc pec- pr«diximus) non sunt. »

cato nostro possumus, portamus. » Et infra. vero mente pensandum est

« Vigilanti

XLIII. — De communione. quod in monte Sina Dominus locuturus populo,

AuGUSTiNLs in e:clesiasticis Regulis (44) cap. 23 prius cumdcm populum abstincre a mulicribus prta-
{auclor Dogmat. eccl.) : « Quotidie Eucharisliffi com- si illic ubi Dominus per crcaturam subdi-
cepit.Et
munionem pcrcipere, nec laudo, nec vitupcro. lam hominibus loquebatur, tanta provisione est
Omnibus tamendiebusDominiciscommunicandum munditia corporis requisita, ut qui verba Dci reci-
si tamen raens in affectu peccandi non sit.
horlor, j) perent, mulieribus misti non esscnt, quantomagis
Nam habentem adhucvolunlatem peccandi gravari mulieres, qua; corpus omnipotentis Dei accipiunt,
magis dicoEucharistise pcrcepti()ne,quam purgari. cuslodirc in sc munditiam carnis debent, ne ipsa
Et ideo, quamvisquis pcccato mordeatur, peccandi inaistimabilis mysterii magnitudincgraventur?IIinc
de caitero non habeat voluntatcm, et communica- etiam ad David dc pucris suis per sacerdotum di-
lurus satisfaciat lacrymis et orationibu?. Uoic cum cilur ut,si a mulieribus mundi esscnt, panes pro-

fecerit, ronfidens de Domini miseratione,qui pcc- positionis accipcrent;quos omnino iion aociperent,
cala piffi confessioni donare consuevit, acccdat ad nisi eos David mundos cssc fatcrclur. Tunc autcm

(43) Pro fpgriludinn. Plura cjus rei statuta refert Dogmatibus ecclesiaslicis inlclligit auotor; qui
Burrhardus in Decretorum lih. i, cap. 88 et sequcn- liber sa^ciilo nono incunlc a nonmillis Augustino
libus. Ilun spectant conoilia Mcldense anni 880, falsoascrijitus, cid<mi protiiiusabrogatiis cst aviris
can. 47; Suessioncnse u anni 8i)3 can. 2, ct cpi- doclis, maximc a clcro LugdunciKsi dc (iotlicsoalci
stola Nicolai paprc I ad Wenisonem Senoncnsem oausa scribcnlc advcrsus .Ioaiin(!m ScoLtum, qui
archicpiscopum dc Ilerimanni episcopi Nivernensis hujus libri, quasi essct Augustini, auoloritate abu-
infirmitate. iebatur.
(44) Augustinus in eccles. Jlegulis. Librum dc
499 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACEiNSlS 500

vir post admisUoncm conjugis,si aqua lotus fucrit, A meminit vidisse, lamcn in vigiliis corporis memi-
eliam sacra; communionis mystcrium valet acci- nit in ingluviem cccidisse. Sin vero ex turpi cogi-
perc,cum ei,juxla prfjcfinitam sententiam,etiamec- tatione vigilantis oritur illusio dormientis, patet
clesiamlicueritintroire.))Itcm de poUutione somnii animo reatus suus. Videtenim a qua radice inqui-
{resp. n). « Hunc quidem Testamentum veteris le- natio illa processerit, qui quod cogilavit sciensi
gispoUutum dicit,et, nisi lotum aqua,us((uc advc- lioc pertulit nesciens.

spcram intrarcceclesiam non concedit.Quodtamen Quando monaclii et alii pa^nitentes communi-

aliter populus spiritualis intelligens,sul) eodem in- care dcbent, manifestat sanctus Eucherius (4a) :

lellectu accipit: quia quasi per somnium illuditur « Detur poenitentia sajculari,cujus adhuc cervix sub
qui,lentatusimTnunditia,vanisimaginibusin cogita- jugo dependet sseculi,ethuic pro immanitatepeccali
tionc inquinatur. Scd lavandus cst aqua, ut culpas sive delicti terminetur tempus, qui adhuc tempori

cogitationis lacrymisabluat,et,nisi prius ignis ten- servit.Ca?terumabrenuntians saiculoetejusmiliti»,

tationis reccdat, rcum se quasi ad vesperam reco- spondensque se cunctis diebas serviturum Deo ;

gnoscat.Sed est in eadem illusione valde necessaria cur poenitcntiam moretur, quilibet eflfectus velut

discretio, quam subtiliter pensare debeas, ex qua onager sectatur eremi vastitatem ? sicut ait Job ;

re accidat menti dormientis. Aliquando enim ex B 0«" dimisit onagrum liherumin deserto?a leonefor-

crapula, aliquando ex natura; superfluitate vel infir- titer caveat, et arentibus herbis poculo exiguo alatur

mitate, aliquando ex cogitationc contingit.Et qui- in eremo {Job. xxxix, 5). Erigat in aera caput, et

dem cum ex naturae superfluitale vcl infirmitate sic flagrantemnimium sitisardorem sancti Spirilus

evenerit, omnino ha;c illusio non est timenda,quia aura restringuat, ne, dum valde desideral amoena
hanc animus nesciens pertulisse magis dolendus est virentia, nimiis deliciis pra^peditus periculum salu-

quamfecisse Cum vcro appetitusgwlaiultramodum tis incurrat. Igiturabrenuntianti poenitentiapublica

insumendis alimentis rapitur,atque idcirco humo- non est necessaria, quia conversus ingemuit, et cum
rum receptacula gravantur, habet exinde animus Deo seterno pactnm iniit. Ex illo igitur die non me-
aliquemreatum,nontamenusquead prohibitioncm morantur ejus delicta qua? gessit in sseculo, ex quo
percipiendi sancti mysterii, vel missarum solemnia facturum justitiam de reliquo promiserit Deo. Ergo
celebrandi, cum fortasse aut festus dies exigit,aut chirographum ,de quo se monachus debitum ex tota
exiberi mysterium pro eo quod sacerdos alius in fide promiserit implere, etsi fidelis factus peccavit

loco deest,ipsa necessitas compellit.Nam si adsunt abrenuntiationem suam iterum fa-

in sseculo, post
alii qui implere ministerium valeant,illusio per cra- ctam,Dominicumcorpus non dubitet accipere, nec
pulam facta a perceptione sacri mysterii prohibere ^ occasionehumiUtatisnimiae prolongetur a coi'pore

nondcbetjSed ab immolalione sacri mysterii absti- ejus et sanguine,cui se junxit,ut unum corpuseffi-
nere, ut arbitror, humiliter dobet,si tamen dor- ceret. Communicare ergo non desinat, qui peccare
mientismentem turpisimaginatio non concusserit. quievit : tantum, ne de reliquo peccet. Nam sicut
Nam sunt quibus ita plerumquc illusio nascitur,ut ignis ille visibilis duas in se quasdam efficacias ha-
eorum animus etiam in somno corporispositus turpi bet, id est comburere fragilia et illuminare tene-
imaginatione nonfcedetur.Qua in re unum ibi osten- brosa, ita ignitum illudDominicumcorpus, quando
dilur, quod ipsa mens rea nonsit tunc, sedsuoju- cum metu et rcverentia grandi fuerit sumplum,
dicio libera, cum se, ctsi dormienti corpore, niliil corporis quidem delicta consumit, auimae vero sen-

(45) Sanctus Euclierius. Non reperi liunc locum plus Iribuentes monasticfe regulae quam expediat,
in cditis Eucherii Lugdunensis episcopi scriptis, quibuslibet a sajculo venientibus, etiainsi graviter
nequc in sermonibus nomine Euscbii Emysseni vul- lapsi sint, aliam pccnitcntiam non imj>onunt,nisi ul
gatis, quos Euchcrio Lugdunensi tribuendos esse communcm monaslerii ordincm servent. » Quod
non iiunipiilc) viri docti arbitrantur.EucIierius hoc quidcm Petrusimprobat liac ratione, quod « niur-
loco discrimen statuit intcr «^osqui moiiastieam vi- murarcpossint cl justeeoiKiucri, tam ii qui in pue-
tam arripiunt,et alios jxpuitcntes, quod ab his poe- D rili a^talCjquam qui a gravibus custoditi ad con-
nilonlia cxigcnda sit anlc comniunioncm, non ab versionein veniunt,siouindem vivcndimodunilene-
illis. Nimii'um ai)rcnuntirtnti sa^eulo inquit,pcRni-
<< re cuin his qui eriminibus gravati sunt, compel-
tentia puhliea, non cst ncccssaria, quia conversus luntur.» Attanicn liuic doelrina' advorsatur laelum
eum Dco a-tcrno ])aetuin iniit. » Cum
ingeniuit, ct sancti Bornardi abbalis CIai\TvalIensis, qui liomini
cnim ad hoc polissimum instiluta sit jiwnitcnlia reo, extrcmis pcenis ab se liberato, non aliam poe-
ante communionom, iit paMiitcntis j)robetur volun- nitenliam imposuit, quam vit* monastica^ in Cla-
tas, an sciliect a j)eceaii(li alleetu aliena sit; Huilum ravallc j)rofessioncin. Et sane si in omnibus mo-
ejus rei dubium rcliiKjiiitur in illis qui,sa'euIo nuii- nastoriis ita cssot vita inslituta quomadmoduin eo
tium rcmillcnles, ardiia vita> monaslica» excrcitia tempore apud CIai\evaIIenscs, quibusvis poenilen-
ex animo prolit(!ntiii' in probatis cumobiis Sic nam- tibus, (juantumvis graviter lapsis, juslus essel is
quc cum Dco ivlcrnu puclum incunt divina? justiti;e paMiilonlia! modus. Noque vero alia quondain a
facicndi satis pcr tolumvita^ sua^ decursum. « Ex saeerdotihus aliis(juo jiorsonis in graviora criiniua
illoigitur dic, ait Euehcrius, non mcmorantur cju < lapsis poMiitcn tia oxigobalur, quam in monasle-
delicta qujc gcssit in sa>eiilo,ox qiio faelurum justi- riuni rolrusio. Etsi onim alii nocentos sint in coe-
liam de roliquo j)roinisorit Doo. » llujus loei occai- innoecnlos; ulrisquo tamcn idcm ptvni-
ii()I)ii.;,alii
sione rceurrit in inontcin id (jiu)d logorc nicmini tciitia> luodus eomj^olere potost, siquidom, quod
apiid Pctrum Dainiani iii Opuseuli xiii,caj). 6 et 7, illi cx debito,pra!stant [hij ex solo amore jusliliasv
adversus uouuullos nionasleriorum reclores, « qui
 301 COLLECTIO CANONUM. 502

sura illuraiual. Elidcirco coramunicarefrequenliu? A monsam, liugens sc amicum, acccdil inimicus ? Si

debet.Si vero fueril, sicut soriplum csl, lcpra in rcprohcnsione langilur nogligcnlia convivanlis,qua
pellciraraunda erit, id est peccalum in monaolio, paMia percutitur vonditor invitantis? Quid aulem
quia raonachuni Scriptura significat,
f)eliera esse eral panis traditori datus, nisi demonslralio,cujus
mortincantera raembrasuasuper tcrram. Cinis os- gratiai fuisset ingratus ? Inlravit crgopost huncpa-
sibus adtuTsit, oaroque immutatur,proplcr oleum. nem Satanasin Dominitraditorem, utsibijam tra-

et jejunio infirraatur, et genua velul fenum ares- dilum plcnius possiderct, inqucmprius inlravcral
cunt. Ergo si iu liac pelie visafuerit lepra, immun- ut deoipcret. »
da erit, el nisi fuerit hyacinthina, aut rubra pura, VLI V. — Qualiter sacerdotum accusatores examinandi
ad ornatura tabernaouli non crit apla. » sint,velsiscrip(is intcr partcs scntentia recitata cst.

Ha? sunt sanolorum Patrumsenlentia?,discretio- Greggrius JoANNi defensori,inler coetcra (Greg. ,

nis plenae,quibusmonentur viri ac femina; quando lib. II, ep. 52) :

vel qualesdebcnt acoedere ad communioncm Eu- oQuiaigilurStephanusepiscopusinodio suoqu«-

charistiae.Peccatorum enim quibus abslinere jubc- dam ficta, etde falsis se capitulis queritur accusa-

niurabEucharistia, alia non trahunt natura? vilio tum, nequealiquidordinabiliter factum, sedinjuste
etiam invitos, alia voluntarios. Nam invitus lege B se asserit condemnatum,diligenterquBcrendum est

peccati ducebatur, qui ingemiscens querebatur : primum, si judicium ordinabililcr cst habitum,aut
Video utiqueatiam legemin membris meis, repugnan- si alii accusatorcsetalii tcstes fuerint. Deinde cau-

tem legi menlis me3e,et captivantem me in legepeccali, sarum qualitas est examinanda,si digna exsilio vel
qua^ est in jnemljris meis (Rom. vii.23).Unde Grego- depositionefuit,aut sieoproesenle jurejurandocon-
riuSjdiscretioniseteloquentia; singulariter magnifi- tra eum tcslimonium dictum est,seu scriplis actum
cus, indulgendo infirmitati humana?, accessum ec- est,velsi ipse licentiam respondendi et defendendi

clesia; et coramunionem Eucharistiae talibus tri- se habuit.Sed et de personis accusantium et leslifi-

buens,doIentcm consolalur, quia aliquandoinvitus cantium subtiliter quaerendum esl cujuscondilionis
et vir polluitur nocturno somnio, el mulier suo cujusve opinionis,aut neinopessint,autne forte ali-
menstruo. Cujus auotoritate discimus quod solus quds contra episcopum inimioilias habuissent, et
sibiconscius in pcccati opere, solus sibi erit judex, ulrumteslimoniumexauditudixerint,autcerte spe-
etiam post confessionem, in percipienda corporis cialiterse scire testati sint, vel siscriptis judicatum
et sangninis Christi communione. Qui vero peccati partibus praisentibus sententia recitata est. Quod si
lege voluntariusrapitur, hunc peooatorumrecorda- q forte liaec solemniter acta non sunt, neque causa
tio non tantura contristat quantum delectat : quia probata est qua; exsilio vel depositione digna sit,

ex consensu peccare deliberat. Ac idcirco,sicut Au- in ecclesiamsuam modisomnibusrfvocetur;hivero

gustinus dicit : « Communione magis Eucharistiae qui eum contra Dei timorem et statuta canonum-
credcndum estgravari quam purgari, quandoqui- » condemnavorunt, excommunicati in monaslerium
dem totus in alfectu peccandiconsistit. Omne enim ad agendainp»nitentiam in sex mensibussuntmit-
peccatv.m quodcunque fecerit liomo, extra corpus est ; tendi, ita sane ut, si cui eorum morLis contigcrit
qui autem fornicatur, in corpus suum peccat {I Cor. imminei'ediscrimen,viaticibenedictionon negelur.
VI, 18). Sciendum ilaque est de eo qui vel in se Ipse aulem qui eo viventc locum ejus temerarie
vel inalterumpeccatIibenter,quoda communione ambiit, privaLussacerdolio,ab omni ministerio cc-
arceri debet, ue vidcamur margaritasnostras anle clesiastico rcpellatur,atque eidemdilectissimo fra-
porcos ponere,esseparticipes etperditionisalicna». tri et coepiscopo nostro tradatur, ut eum ecclesia-
AltamenChrisli exemplum occurrit, quiJuda? pro- sticojudicio aut ipse ad nos transmittat, aut apud
ditori intinotuin panem porrexit, de quo scriplum se in custodiam Iiabeat. Episcopi vcro qui eum or-
est quia post buccellam introivit eum Satanas
in dinareproesumpserunt, velperversa! ordinationi ip-
Sed ille, ut
(Joan. XIII, 27). secretorum non igna- D sius pra,'bucre consensum; communionc privati in
rus, ad ostensionem perditi disoipuli, panem por- sex mensibusadagendam pcenitentiamin monaste
rexil; nosvero,peccatorum nostrorumconscii, non autcmepiscopi inprff-judiciocon-
rio deputentur.Si
ad 03tensionem,sed ob commcmorationemCliristi, dcmnationis veldcpositionismemoraLi Stephanise
Eucharistiam praibeamus fratri. Unde AugusLinus metu judicis conscnsisse, ac talia feoissse non sua
(tract. 61 in «Quidmiraris,sidatus est Judac
. 'oan. :
sponte professi fuerint, tempus abbreviandum
eis
panis Chrisli,perquem manciparetur diabolo, cum est, et modus pocnitenLiae temperandus. »
videas e conlrariodatum Paulo angelum diaboli, Item, de quodam episcopo in crimine accusato,
per quem perfioeretur in Christo? Ita ct malo bo- ctuLrum noccat si sit cxLorLaoonfcssio.
num obfuit, ct bono inaluin profuit. Scriptum est: Greoorius Constantio Mcdiolancnsi (jib. viii,
Quicunque munducaverit panem, aut biberit calicem ep. 30) :

Lomini indigne, reus erit corporis et sanguinis Do- « Relectis epistolis quas ad nos per Marianum
mini{l Cor. u, 27). Hic igitur si corripilur qui non laLorem pra^scnLium Iransmisistis, gratain nobis
non discernit a caUcris cibis,l)o-
dijudirat, hocest sollicitudincm vestram fuisse rescripsimus, quod
minicum corpus, quomodo damnatur qui ad ejus ea quaiadvos de fratre et cocpiscopo nostroPoin-
 :

K03 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 504

peio, qui adhuc ita nominaadus est, pervenerint, A tero, personam cuni mandato lcgaliterfacto tuaac
dissinuilarc niinime pertulistis. Sed ei qualis fuit presbyterorum seu diaconorumet testium subscri-
in requisitione cura, talis fuisset in discusssione ptionibusroborato, gestisque ex more indito Irans-
subtilitas. nihil ex eo quod de eo dictum est, fuis- mittite,ut quidquid prore actum fuerit, possitjure
set ambignum ; sed utrum verum,an esset compo- subsistere.Nam nos non solum sed etiam om- tibi,
situm, patuisset, quiajam coutra ipsum dudum in nibus, quod justum legitimumque fuerit, parati
Sicilia apud revcrenda:' memoriai fratrcm nostrum sumus, Deo juvante, per omnia custodire, tantum
Maximianum talis quaestio, ut cognovimus, mola ut lu, quod lege pracipitur, facere non omittas. »
cst. Sed quiacausaipsius subtili' omninoinvestiga- ItemGREGORius Castorio notario et chartulario
lione qua^sita est, inventus est innocens,qui fuerat Ravennai (lib. vu, ep. 8t,ind.2) « Quantumcredi :

accusatus in crimine. Nunc igitur, quoniam illa tibi a nobis, et neccssarias vides causas injungi,
quai conlraeum dictasunt, non subilla qufe decuit tanto te magis strenuum debos et sollicitum exhi-
districtionequa?sita sunt; etgestaquse exinde apud bere. Proinde si Maxinus Salonitanus praestito
fraternitalem vestram confectasunt, neque ad con- sacramentofirmaveritse simoniaca hceresi non te-
demnationem, ncque ad absolutionem ejus pro- neri ; atque de aliis antecorpus sancti Apollinaris,
bantur posse sufficere non levis res agitur, ut in-
:
B tantummodo requisitus, innoxium se responderit
caute vel in transcursu debeatdefiniri. Nam grave et de inobedientia suapcenitentiam, sicut deputa-
cst satis et indecens, ut in re dubia certa dicatur vimus, egerit: volumus ut^ ad consolandum eum,
sententia. Et baic quidcm gesta esse poterant ad epislolam quam ad eum scripsimus,ubi ei et gra-
definiendum idonea,si accusati eaconfessio seque- liamnostrametcommunionemnosreddidissesigna-
retur : si tamen eamdem confessionem subtilitas vimus, experientia lua dare debeat; quia sicut in

examinationis ex occultis eliceret, et non aflictio contumaciapersistentibusseveros essenosconvenit,

vehemens extorqueret ;
qua? frequenter hoc agit sic iterum hurailiatisetpoenitentibusnegarelocum
ut noxios se fateri cogantur etiam innoxii. Nam veniai non debemus. »
postquam praifatus cpiscopus, ut dicitur, ciuciari Quidam episcopus per sacramentum purgavitse
custodia cremarique fanic se asserit, scire debetis, crimine ante corpus beati Petri. Gregorius adJu-
si utrum noceat si sic fuerit extorta con-
ila est, STiNiANUM [«/., Justinum] (lib. II, «p. 23) : « Pro-
fessio.Nunquid quando sententiam tales causae prium hoc habet antiqui hostis invidia, ut quosin
suscipiunt, et ad sedem apostolicam appellatur, pravorum perpetratione Deo sibi resistente decipere
nonne et persona qucc judicalur, prajsens est et q ; non valct, opinioncs eorum falsaad prsesens simu-
dislrictissime atque ab oinni lacere veritas quairitur, lando dilaceret. Quoniam igitur quasdam, contra
ut tunc si dcbeat manere sententia, decernatur ? sacerdotalepropositum,deLeonefratreet coepisco-
Necnon et si praidictusepiscopusad sedem aposto- po nostro sinister rumorasperserat, ulrura vera es-

licam appellare voluerit, causa ipsius interius et sent districtadiutius fecimus inquisitione perquire-
cum omni diligentia est perscrutanda. Etideo post- re; et nullam in eo, de his qua? dicta fuerant, cul-
quam et personaabsens est, et gesta quoe ad nos pam invenimus. Sed ne quid videretur omissum,
transmisisti, nobis, sicut paifati sumus, idonee quodnostropoluisset cordi dubiura reraanere, ad
non videntur, temere aliquid deepiscopi
satisfacere beati Petri sacratissiraum corpusfecimus sacramen-
persona decernere non debemus, nec possumus, tapraibere. Quibuspraestitis magna suraus exsulta-
ne (quod inveniamur in no-
absit!) reprehcnsibilcs tionegavisi,quod hujusmodiexperimento innocen-
stris, quibus aliurunijurc competit relractare sen- tiaejus evidenter enituit. Pro qua re gloria vestra
tentias. » prsedictum virum cum omni charitate suscipiat, ac
Item, de episcopo qucm redarguit, quod non reverentiamei, qualem sacerdoti decet, exhibeat
utilesvirosin causam suam miserit, et quod sacra- nec quffidam cordi reraancat de his, quai purgata
mento pra?stito in gratiam rediit. sunt, dubietas scd ila suprascripto vos episcopo
;

Gregokius Maximo episcopo Salonitano (lib. ii, devotissime oportet adhffirere in omnibus, ut con-
ep. -13) Alia quideni scripta ad fraternitatem
: grue decenterque Deuinin cjus persona videaraini,
tuani antea feceramus,sed et tempore quo homines cujus minister est, honorare. »
ad nos misisti, rclaxare voluimus, scri-
tuos, quos
XLV. — Dc cpiscopis in Judicium testimonii causa
quibusdam nostris compcrio, quod Vete-
psisse te evocatis.
ranum presbyterum, atqiic Optatum defensorem Ex constitulione cap. 9 : « NuIIus episcopus co-
tunc minimc in causa Iransmiseritis ; ct idcirco ca gatur ad judicium venire diccndi testimoniicausa,
quaj cum ipsis acta sunt, non deberc subsistere.Sed sed judex ad episcopum niiltat ministros suos, ul»

Thomas, ccclesiie tuaMiefensor, non hoc vcrbuin a propositi^ sanctis Evangcliis, quod scit episcopus
tc dicliim perhihuit. Ex qua rc jam nccpra^senlium dicat, secundum hoc quod sacerdotibus honestura
portitoribus judicamus essecrcdendum,nc de ipsis est. »
qiKxpic post Quia ergo ha;c
Iios sinuliler diceretur. .\LV1. — Be accusutis episcopis.
nus valdo fecit ambigercctcautosesse debere pra;- Cap.lO:» Nulluscpiscopus neque pro civili,neque
monuit, si causam vultis dicere iiislructara de cco- pro oriminali causa apud quemvis judiceni, sivc
 505 COLLECTIO CANOXUM. 506

civilem sive mUUarem.perduoalur vel cxhihoalur, A nem reparamus. » Cujus rciexcmplum idem
illius

nisi imperialis jussioprocesscrit. Magislralus onim doolor subiiitulit, cum do quocJam in capLivitate
qui hoc juhere auius fuoril, amissionecinguliel xx vinclo, quotics solveretur, cxpressit. Ejus, inquit,

librarum auri condomnatione ploclatur. ut isla^ uxor, putanseumcsso morlunm.singulis hcbdoma

x\ librffi ecrlcsia» addicantur cujus episcopus pro- dihusproco olTerehat sacriliciuin; ct,ulipsedomum
duci vel exhiberi jussus esl. Lilis aulem exsecutor reversus postmodum agnovit.totics soWebatur quo-
post cinguli amissionem tormcnlis subjicialur, et tics pro ipso salutaris hostia oftercbatur. »

in exsiliuni mittatur. • L. — De rnilitantibm.

XLVII. — De his qui contra episcopum habent cau- Aug-ustinus.de vorbis Domini, homilia 19 : « Mili-

sam. tarenon cst deliclum,scdproptcrpra:!dani mililare,

Cap. 37 : « Si clericus vel si quis alius contra peccalumest.Necrcmpubiicam gerere criminosum
episcopum proptcr qualemcunquc causam audiri est;sedidco agercrcmpublicam ut rem familiarem
maluerit, prius metropolitanus corum secundum potius augoas, videlur essc damnabilc. Proplerca
sanctas reculas cl nostras leffcs discernat ; ct si autcni providentia quadam inilitanlibussuntstipen
quis judicalis confradixerit, ad palriarcham illius dia constituta, ne, dum sumptus qutcrilur, praida

regionis res referalur, et ille secundum canones B grassetur.Illudautem quaIeest,[si]cumoberrorem

el legem fineni oi pia^boat. Si contra metropolita- aliquema senioribus arguuntur,etimpulaturalicui
num adire quispiam velit, rogionis illius palriar- de illis cur ebrius fucrit, cur rcs alicnas pervase-
cha discernat negotium. Quicunque episcopus rit,Cfedem cur turbulentus admiserit, statim re-
apud quemvis judicem accusatur, omnino nullam spondeat Quid habebant facere homo sacularis
:

fidejussionem neque promissionem pro litigio fa- ct miles? Xunquid monachum sum professus aut
core compellatur, sic tanicn ut operam det inlen- cicricuni ? Quasi omnis qui clericus non est aut
siones et causas actoris dissolvere. » monachus, ei licere quod non licet, »
possit
.XLVIII. — De testinwniis clericorum. —
De stipendiis militum.
LI.
Cap, 3.3. Presbyter et diaconus in causa pecu-
<> « Dicitur secundum Evangelium Interrogave- :

niaria si falsum teslimonium dixerint,in tormentis runt Joannem el mililes Quid faciemus etnosl ait
:

non subjiciantur, sed per annus separentur a

tres iliis Joannes Neminem concutiatis, neque calum-
:

divino ministerio, et monasterio tradantur. Pro niam faciatis, sed contenti estote stipendiisvestris[Luc.
criminalibus causis si ni, \'k). Hic jam cognoscere se debet qui militat.
falsum testimonium dixerint
clericatus honore nudati legitimis poenissubjician- Q Non cnini tantum do his militantibus Scriptura
tur. Cajteri autem in minore gradu clerici, pro loquitur, qui armata mililia detinentur, sed quis-
quocunque falso testimonio, ordine ecclesiastico quis militise sua^ cingulo utitur, dignitalis suffimi-
nudali, legitimis coercitionibus subjiciantur. Si les ascribitur. Atque ha?c sentenlia potest dici,

quis contra clericum, vel monachum,vel diaconis- verbi gratia, mllitibus, protectoribus, cunctisque
sam, vel monasterium, vcl archisterium habeat rectoribus. Quicunque enim stipendia sibi publice
aliquam actionem, adeat prius religiosissimum epi- decreta consequitur, si amplius quajrit, tanquam
scopum, cui eorum unusquisque subjectusest ille : calumniator et concussor Joannis sententia con-
autem rem in ipsos decernat. Quod si unus ex liti- demnatur. Usque adee autem hoc insolevit ma-
gatoribus conlradixerit judicatis, et ex imperiali jam quasi ex consuetudine vendantur le-
luni, ut
vcl judiciali jussione episcopus videat, ad impera- ges, corrumpantur jura, sententia ipsa venalis sit,

lorem judicem quijussit, referatur. Sidejudi-

vel et nulla jam causa possit esse sine causa. »
cio ecclesiastico idem canonica causa emerserit, LII. — De militantibus clericis, et eorum stipendiis.
non raagislratus, sed religiosus episcopus secun- « Ha;c sententia, qu« ad milites loquitur, potest
dum sacros canones imponat negotio finem. » eliam ad clericos retorqueri, quia, etiamsinon mi-
KIJX. — Qaanhun D
prosit freqnem oblatio sacrifcii. litare videantur saeculo, tamen Des mililant, sicut
(.regorius in homilia 37 Evangeliorum « Pen- Nemo militans Deoimplicat se nego-
; ait Apostolus :

jale, fralres, quam benignum sit, quod is qui ad- tiis sKcularibus {II Tim. n, 4). Videmur, inquam,
tcntu suo valet opprimere, tardat venirc.Mittamus sed
non militare, remissis ac lluenlibus lunicis :

idhunclegationem nostram Uendo, tribucndo,sa- habenuis cinguIum,quo castimoniai

militia? nostrai
^ras hostias olferendo. Singulariler namque ad interioraconstringamus. De quo cingulo Dominus
ibsolulionem noslram, oblaliicum lacryrais etbe- Sint lumbi vestri praicincti, et lucerna; ardentes in
ait :

lignitale mentis, sacri altaris hostia sufiragatur, Nam et catholicus

manibus vcstris {Luc. xn, 3;)).
]uia is qui in se surgons a mortuis jam non moritur, non con-
clericus liac sententia rotinotiir. Si enirn
idhucpcrhancinsuomystorio pro nobis itorumpa- Domino ju-
tcntus stipendiis fuerit quaj de altar-io
.itur. .Namquoliesei ho.4iam su»
passionis olferi- bente consequitur, scd exercet mercimonium (46),
Tius, tolies nobis ad absolutionem nostram
passio- intercessiones ad Dominum vendit, viduarum mu-
(46) ErerrH mercimoniwn. Similia fore liabot
eos qui propudiosis obseqiiiis viduarum liKreditati
lieronymus ine[)i3tola ad .Nepotiaruim contra cle-
obsidiabantur.
•icos negotiatores atque avariliai deditos,
etcontra
t)07 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS J08

ncra libenLcr amplcclilur, ncgotiaLor niagis A. dimcntaallicianl qiiam tormcnla.Nec interestapud

liic

poLesl videri quam clcricus. Ncc dicore possumus Dominum uLrum vi an circumvenLione quis res
:

Mcmo nos invasorcsarguiL violcnlia',nullusaccusat. alienas occupet, dummodo quoquo pacto leneat
Quasi non interdum majorcm pracdam viduisblan- alicnum. )-

VITA SANGTI EADMUNDI

REGIS ANGLORUM ET MARTYRIS
AUGTORE SANCTO ABBONE ABBATE FLORIACENSI.
(Apud Surium, Acta sanctorum, ad dicm 20 novemb.)

PR^FATIO AUGTORIS
AD DUiNSTANUM ARCHIEPISCOPUM CANTUARIENSEM.

Domino sanctBC metropolitanse Dorobernensium B tati incumbere, ut eorum ferventi desiderio satis-

Ecclesise archiepiscopo Dunstano, vere moribus et facerem,ac pro virium facultate tantorum operurn
aetate maturo, Abbo Floriacensis monachus levita, seriemperirenonsinerem.Quorumpetitionicumpro
etsi A ChrisLo Domino irriguum supe-
indignus. sui reverenlia nollem contradicere posthabitii ali-
;

rius eL irriguum inferius. quantulum soecularium litlerarum studiis, quasi ad

Postquam, a le, venerabilis Pater, digressus interiorem animae philosophiam me contuli, dum
sum cum multa alacritate cordis, et ad nionasle- ejus, qui vere philosophatus est in throno regni,
rium, quod nosli, festinus redii, coeperunt me virtutes scribere proposui : maxime tamen eas quae
obnixe ii cum quibus fraterna chariLaLe dcLenlus post ejus obitum sa^culi inaudita;factaBsunt:quibu5
hospitando hactenus degi, pulsare manu sancLi nemo crederet, nisi eas tuas assertiones irrefraga-
Desiderii, ut mirabilium paLratoris Eadmundi regis bilis Siquidem tu, cui nii
auctoritas roborasset.
etmartyrispassionem lilleris digererem,asserenies"'' capitis credi compellit, quando referebas de ea,
id posleris profuturum, tibigratum, acmeoiparvi- quse nunc est,incorrupLione regis^quidam diligen-
latis apud Anglorum Ecclesias non inutile monu- tius requisivit utrum ha^c ita esse possent. Cujus
mentum. Audierant enim quod jampluribusigno- quffistionis ambiguum volens purgare, tu vasta
ratam, a nemine scriptam, tua sanctitas ex anti-C peritise sacrarium pro [reseransjexemploadjecisli,
quiLalis memoria collectam, historialiter me praj- quodraulto magis audienlium attonita corda con-
sente rclulisset domino Rosensis Ecclesiai episco- cussit, quia sanctus Domini Cuthbertus, incompa-
po,et abbati monasterii quoddicitur Mealmesbyry, rabilis confcssor et episcopus, non solum adhuc
ac circum assisLentibus, sicut tuus nios est,
aliis exspecLat diem primae resurrectionis incorrupto
fratribus quos pabulo divini verbi Latina etpatria corpore (47), sed etiam perfusus quodam blando
lingua pascere non desinis. Quibus fatebaris ocu- tepore.Quod ego admirans pro argumento habui.
los suifusus lacrymis quod eam junior didicisses a quo tandem ad sancti regis gestaelucubrandacer-
quodam sene decrepiLo, qui eam simpliciter et tior accessi, fidensde ejus et tuis incomparabilibu?
plene fide referebat gloriosissimo regi ELbelstano, meritis, cui primiLias mci laboris consecraus,sup-
jurejurando asserens quod eadem die fuissetarmi- pliciter obsecro ut vel una die vertas mihi tuuni
ger beati viri, qua pro Christo mai-tyr occubuit. oLium in honestum negotium, resccando hinc su-
Cujus assertioni quia in tantumfidcniaccommo- pei"flua,supplendo hianlia, quoniam ex ore tuo,
dasti, ut promptuario mcmorifc verba ex integro praiter sericm ultimi miraculi, omnia veracemse-
reconderes, quajposLmoduiujunioribusmelliLo ore culus vcrax digessi, exhorLans omues ad morlem
eructares; coeperunt fratres instantius meai pusilli- D tanti marLyris. Vale Pater in Christo.

INCIPIT VITA
I.AscitialiquandoinBritanniamprccariomunerc est, Saxones, Juti et Angli, primum Britonibuj
in perniciosum auxiliumtrcs Cermania;populi, hoc interdiu fuei'e praisidii [forte, pritsidio). Qui cuni

(47)Nota,lector, rem admiratione dignissimam. corpus integrum repertum est. (Vide Alani Copi
Porro aulem eliam nostra oetatehujus S. Cuthberti dialogum m, cap. 29.)
 509 MTA S. EADMUNDI REGIS ANGL. 510

sa>pius bello lacessiti, sc cL siios dcfensarcnt for- A latum est divino niitu quoniam pucr ioto cona-
:

litcr ; vero i^'navia^opcram dantes, quasi prolo

illi mino virtutis arripuit gradiini, qucm divina pielas
larii ad solam voluplalem domi residorcnt, fisi do pricsciebal martyrio (inicndum.
invicta fortitudine stipendiariorum militum quos IV. Nactus vero culmen regiminis,quantaj fucrit
sibi conduxerant, ipsos miscros indiircnas domo in subjoctos benignitalis, quanlaMn pcrvorsos dis-
patriaque peiiere deliberant, pailunique csl : et linctionis;non cst nostne facullatis evolvere, qui
exelusis Britonibus statuunl inter scdividere vioto- ejus minima, quo convoniret sermone, non possu-
omnibus focundissi-
res alienigen-c insulam; bonis nius expedirc.Siquidem itacolumbina^simplicilatis
nam; indignum judicantes eam ignavorum domi- mansuetudinc temperavit scrpentinaj calliditatis
nio detineri, qua? ad defensionem suain idoncis astuliam, ul noc antiqui boslis docipcrelur siniula-
posset prccbere sufficientem alimoniam cl op- tiono fruudulcnla, nec malignorum bominum rcci-

limis viris. Qua occasione inducti, orientalem ip- peret contra justitiam scntentias, rem quam nes-
sius insulfp partem, qure usquc boiie lingua An- ciebat, diligentissime investigans, gradiensque via
glorum Easlengle vocalur, sortito nomine Saxo- regia, ncc declinabat ad dexleram, extoUendo se
nes sunt adcpti, Jutis et Anglisad alia lendentibus. de merilis, nec ad sinistram succumbendo viliis
;

iu quibus sua^ sortis funiculo potircntur, ne essct B bumana? fragilitalis. Erat quoque egentibus dapsi-
cum sodalibus ullum de possessione liligium, qui- lis liberaliter, pupillisetviduis clementissmius pa-
bus suppetcrclamplitudo terra; ad regnandi emo- ter,semper habens praj oculis dictum illudSapien-
lumentum. Unde contigit ut, pcr rcgioncs et pro- tis;«Principem teconstilueruiil?noliexlolli,sedesto
vincias divisa, primum ducibus, deinde regibus in illis quasi unus ex illis {Eccli. xxxii,!). » Cumque
sufficerct una eademque Britannia. tam conspicuus inCbrislo et Ecclesiaemineret bo-
II. At prjedicta orientalis pars, cum aliis, tum norum actuum ornamentis, ejus patientiam, sicut
eo nobilis babetur quod aquis pene undique al!ui- et sancti Job, aggressus esi experiri inimicus hu-
tur: quoniam a subsolanoet Euro cingitur Oceano, mani generis : qui eo bonis plus invidet,quo appa-
ab Aquilone vero, immensaruni paludum uliginc; ritu [sic) bon^se voluntalis caret.
quoe exorientes propter a?qualitatem tcrra; amedi- V. Quocirca unum ex suis membris ei adversa-
tuliio ferme totius Britannioe, per centum et eo rium immisit, qui,omnibus qusehabuerat undique
amplius millia,cum maximis fiuminibus descendunt sublatis, ad impalientiam, si posset, erumpere co-
in mare. Ab eaaulem parle quasol vergitur in oc- geret, ul, desperans, Doo in faciem benediceret.
casum, ipsa provincia reliquai insulae estcontinua; p Fuit autem idem adversarius, Inguar vocabulo di-
etob \Apercia; sed ne crebra irruptione hostium ctus : qui cum allero Hubba (Slubba) nomine,ejus-
incursetur,aggere ad instar altioris muri fossa bumo dem homine, ubi divina impediretur-
perversitatis
pnpmunilur. Interius uberc {foat., uberis) glcba3 miscratione, conalus esl in exterminiumadducere
satis admodumla;la, horlorum nemorumqucamoe- toLius fines Britanniae. Nec mirum, cum venerint
nilate gratissima, forarum venatione insignis,pas- indurati frigore suaj maiitiae ab illo terrse vertice,
cuispecorum etjumentorum non mediocriler ferti- quosedem suam posuit qui per elatioricmAltissimo
lis, De piscosis Uuminibus rclicemus, cum binc Deniquc constat, juxtapro-
similis esse concupivit.
eam, ut dictum est, lingua maris allambit, indo, phota? valicinium, quod ab Aquilone vcnit omne
paludibus diIatatis,stagnorumad duo veltria miliia malum, sicut pius cequo didicere perperam passi
spatiosorum innumerabilis multitudo prffterfiuit. adversos jactuscadcntis tessera?, quo aquilonalium
Quaj paludes pra^bentpluribus monachorumgregi- gentium cxpcrli sunt sseviLiam quas cerLum est ;

bus oplatos solilariai conversationis sinus, quibus adeo crudeles esse nalurali fcrocilate, ut nesciant
inclusi non indigeant solitudine eremi, ex quibus malis hominum milcscere quando quidem quidam
:

sunl sancli monachorum patris Benedicti coelibcs ex cis populi vescunlur humanis carnibus, qui cx
crenobita?, in loco celebri hac tempestatc. ^ facto Graeca appellatione Anthropophagi vocantur.
Sed ut ad propositum revcrlamur, huic pro-
in. TalesquenaLionosabundanLplurimaeinfraScyLhiam
viucia» lam feroci (rcx fuit ,exanliqiioriim saxonum propc llypcrboreos montes, quai anLichrisLum, uL
nobili prosapia oriundus,aprimaivosua?a;tatislem- legimus,seculura; sunLanleomnesgenLes,uLabsque
porc cultor veracissimus fidei Christianffi.Qui atavis uUa miseratione pascanLur hominum cruciaLibus,
regibus editus, cum bonis polleret moribus,omHium qui characlerem besLiae noluerint circumferre in
comprovincialium unanimi favorc non tantum cligi- fronUbus. Unde jam inquiclando ChrisLicolas, pa-
tur ex generis succcssione, quantum rapitur,ut eis cem cum cis habere nequeunt: maximeOani,Occi-
pra-esset sccptrigera potcslatc.Nam erat ei specics
denLisregionibusnimium vicini, quoniamcirca eas
digna imperio,quam serciiissimi cordis jugiterve- piraLicam exercenLfrequenLibus laLrociniis. Ex eo-
nuslabat Iranquilla dcvotio. Erat omnibus blando Inguar el Hubba
rum ergo gcnere pra-dicli ducos
eloquio affabilis, bumililatis gralia praiclarus, et Nordanliunil)rorum(Nor(laniml)rorum)primilusag-
inler suos coa^vos mirabili mansuotudine residcbat
gressi cxpugnare provinciam,gravi dcpopulatione
rlominus absriuo ullo fastu superbia;. Jamque vir totam pervagantur ex ordine. Quorum pessimis
sanclus preeferebat in vultu, quod postea manifes- conatibus nullus rcsislcre potuitcx provincialibuSj
 !

5H S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS

512
quin mullarenlur mcrila supern.-jp indi^nalionis A indignus judicaberiset rcgno. Et quis nonul tanl»
ira, agcntc minislro iniquilalis Hubba :quem pra; potentia? insoienter audeas contradiccre ?
Marins
da facla Inguar reliquit ibi crudelitatis socium.eta tcmpcstalis proce]]a nostrisservitremigiis,nec nos
boreali parte orientali subito astans cum magna, removet a propositodirectre intentionis:quibusnec
classc ad ejusquamdam civitdtem Jatenlerappulit ingens mugilus mtVi, nec crebri jactus fluminum
Quam ignaris civibus introgressus,igni])uscrcman- unquam nocuerunt, favente gratia elementorum.
dam dedit; pucros,senes,cum junioribusin plateis Esto itaque cum tuis omnibus sub hoc imperatore
obviam factosjugulat, et matronalem seu
civitatis
maximo, cui famuiantur eJementa pro sibi innata
virginalem pudicitiamludibrio tradendummandat.
c]emcntia;quoniamnovitpiissimusin omni negolio
Maritus cum conjugeautmortuus aut mori])undus parcere suljjectis et debellare superbos.»
jacebat inlimine: infansraptus a matrisu])cribus, VIII. Quo auditorexsanctissimusaitocordis do-
ut major esset ejulalus, trucida])atur coram mater- lore ingemuit, et, accito uno exsuis episcopis, qui
nis obtulibus. Furebat impius milcs lustrata urbe ei erat a secretis, quid super his respondere debe-
ardendo ad llagitium, quo posscl placere tyranno,
ret consuiit. Cumque iile, timidus pro vitaregis
qui solo crudeiitatis studio jusserat perire inno- ad consentiendum piuris bortaretur exemplis,rex,
xios. B obstipo capite defigens iumina terrae, paululum
Vl.Cumquejam multitudineinterfectorumAchae- conticuit, et sic demum ora resolvit: episcope,
meniam rabiem non tantum exsaturas«et, quan- viviadidpervenimus.quodnunquamveriti sumus
tum fatigatus in posterum distuJisset, evocatquos- Eccebarbarusadvena districtoense veteribus noslri
dampIebeios,quossuog]adiocrediditesseindignos regni coionis imminet, et quondam felix indigena
ac ubi rex eorum tunc lemporis vitam degeret, suspirando gemens tacct. Et ulinam impra^sentia-
soilicitus perscrutator investigare studet. Nam ad rum vivendo quique gemerent, ne cruenta caede-
eum fama pervenerat quod idcm rex g]oriosus,vi- perirent: quatenus patrise dulcibus arris, etiam
delicet Eadmundus, florenti setate etrobustis viri- me occumbente, superstites fierent, et ad pristinse
bus, beilo per omnia esset strenuus et idcirco :
feiicitatis gloriam postmodum redirent!»Cui episco-
feslinabot passim neci tradere quos circumcirca pus: « Quos, inquit, optas esse superstites patriae,
poterat reperire, ne stipatus miJitum agmine ad cum jam hostiiis gladius vix aiiquem reliquerit in
defensionem suorum posset rex sibi resistere, qui plenaurbe? Hebetatis securibus tuorum cadaveri-
morabatur eo tempore ab urbe longius in viila, bus,te destitutum milite,veniunt loris constringere.
qua? lingua eorum Hagislidundicitur [aquaet silva
Quaproter, rex, dimidium animae mese, nisi fugae
vicmaeodemnommevocalur);existimansimpiissi-^ pra^sidio aut deditionis infausto patrocinio pr^ca-
mus, ut se rei veritas babebat, quia quantos suus veas,bicstatimaderunttortores,quorumnefandoob-
funestus satelles pr«occuparet adinteritum per-
sequiopcenas]ue3.))Adhaecrexbeatissimus:«Hocest,
ducere, tantos, si dimicandus esset, regius occursus
ait,quod desidero,quod omnibusvotis antepono,ne-
in exercitu contraheret minus. Classem qoque supersim meiscbarissimisfide]ibus,quos cumliberis
absque valida manu non audebat deserere quo- et uxoribus in lecto eorum animas furando perdidit
;

niam, velut lupis vespertinis mos est, clanculo ad pirata truculentus.Et quid suggeris ?ut inextremis
plana descendere, repetitis quantocius notis silva- vitae,desolatus meosatellite, fugiendo inferam cri-
rum latibulis, sic consuevit eadem Danorum et mennostrae gloriai Scmper delatoriae accusationis
!

Alanorum natio: cum semperstudeat raptovivere, calumniamevitavi, nunquam relictae militia?probra

nunquam tamen indicla pugna palam contendit sustinui,eo quod 'lonestum mihi essel pro patria
cum boste, nisi prgeventa insidiis, ablata spe ad mori : et nunc ero mei voluntarius proditor, cui
portum navium remeandi. pro amissione charorum, ipsa lux est fastidio !

VII. Quapropter circumspectus p]urimum,accito Omnipotcns rerum arbiter testis assistit quod me
uno ex commilitonibus, eum ad regem, hujusmodi seu vivum seu mortuum nuUus separabit a chari-
D
curarum tumultibus expeditum,dirigit,quiexploret tate Christi,cujusin confessione baptismatis suscepi
qusi sit ei summa rei familiaris, improvisum, ut annulum fidei, abrenuntians Satanoe et oninibus
contigit, queerens suljjugare tormentis,si ejusnollet pompis ejus. Qua abrenuntians contigit ul ad
obtemperare feralibus edictis. Ipsc eum, grandi laudem et gloriam aeterna? Trinitalis tertio mererer
comitatu succenturiatus, lento pedc subscquitur, consecrari,delibutus ob compendiumperennis vila'
et iniqua? legationis bajulo imperat ut, timoris pe- sanctificati chrismatis perunctione. Primo quidem»
riculonudus, ita incautum adoriatur « Terra ma- : accepta stola lavacri salutaris; secundo,per confir-
rique metuendus dominus noster Inguar, rex in- mationemexhibitammajusculopontificalisignaculo
victissimns, divci'sas terras sul)jicicndo sibiarmis, tertio, ubi vestra et totius populi acclaniatione
ad hujus provincia} optatum littus cum multis na- usus sum hoc regni perfunctoria potestate. Sicquc
vibushiematurusappulit atqueidcirco mandat ut
; unguento mystica? consecrationis tripliciter irro-
cum co antiquos thcsauros et paternas divitias, sub ratus, Anglorum rcipublicai decrevi pius prodesse
eoregnaturus,dividas.Cujussiaspernarispotentiam quam prtcesse, aspernando subdere coUajugo nisi

innumerislegionibus fultam, tuopreejudicio etvita diviQGservitio. Nunc simulatabenevolentiapraetea-

)13 YITA S. EADMUNDI REGIS ANGL. 514
iit callidff sua? machinationis muscipulam, qua A tiaturus milespedem domo cxtulorat, cum ecceln-
ervum Chrisli irrelire delibcrat, maximecum pro- guarobviusjubctbreviloquio ulatur,illi pandons per
iiillit,quod uobislur?itas supcrna concessit. Vilam omiiia aroana rcgis ultima. Quai illcdum exsequi-
udul^'et, qua necdum careo; regnum promittit, lur.imperat tyrannus cireumfundi omnem turbam
[uod iiabeo opes conferre cupit, quibu:^ non cgo.
; suoruniintorius, solumquo rogem leneri, quemsuis
'ro his ergo nuncincipiarn servireduobus dominis Iegil)us rebellom jam cognovorat. Tunc sanclusrex
ui mc sub t^bristo solo vivere, sub Christo solo Eadmundus in palatio ut membrum Christi, pro-
egnare, pnesentibuspalatinis devoverim. » jectisarmis capilur, et vinculis arctioribus arctatus
JX. Tunc conversus ad eum qui, de conditione constringitur, alque innocens sistitur ante impium
.\£rni locuturus.abimpiissimo Inguar fuerat missus: duoem, quasi Cbristus ante Pilatum prajsidem, cu-
Madefaclus, inquit. cruore meoruui, morlis sup- piens ejus soqui vcsligia, qui pro nobis immolatus
licio dignusexstiteras; sed,plane Christi meicxeni- cst hostia : vinclus itaque multis modis illudilur,
lum secutus, nolo puras commaculare manus,qui ac landem, fustigatus acri instanlia, perducitur ad
ro ejus nomine, si ila conligerit, libenter paratus quamdam arborem vicinam. Ad quam religatus,
im vestristclisoocumbere. \deo pernici gradu re- flagris dirissimis diulissime voxatur, nec vincitur,
ensfestinus,domino luohiecresponsaperferquan- B semperCIiristum invocandoflcbilibusvocibus.Quare
cius: Bene filius diabulipatrem tuum imitans, qui, adversarii in furorem vcrsi, quasi ludendo, ad si-
iperbiendo intumescens, coelocorruit,et mendacio gnum,eumtotocorpore sagittarumtelisconfodiunt,
10 humanum genus involvere gestiens, piurimos multiplioanles acerbitatem. cruciatus crebribus {sic)

a; ptenffi obnoxios feoit. Cujus seclatorpnecipuus lorum ictibus, quoniam vulnera vulneribus impri-
e nec minis terrere pra^vales, nec blandaj perdi- mebant, dum jacula jaculis locura dabant. Sicque
)nislenociniis illectum decipies, quem ex Christi factum est ut spiculorum terebratis aculeis circum-
stitutis inermem reperies. Thesauros et divitias fossus palpitans horreret, velut asper hericius, aut
las nobis hactenus contulit propitia divinitas, su- spinis hirtus carduus, in passione similis Sebastiano
at, consumat tua insaliabilis aviditas ;
quoniam, egregio martyri.Cumque nec sic Inguar furcifer
si hoc corpus caducum etfragile confringas velut cum assensum praebere conspiceret, Chri-
lanistis

is fictile, vera libertas animi nunquam tibi vel ad stum inclamantem jugiter, lictori mandat protinus
omentum suberit. Honestiusenim est perpetuam ut amputet caput ejus. Ille seminecem, cui adhuc
^fendere libertatem, si non armis, saltem jugulis, vitalis oalor palpitabat in tepido pectore, ut vix pos-
lam reposcere amissam lacrymosis querimoniis; set subsislere, avellit cruento stipite festinus, avul-
loniam pro altero gloriosum estmori, pro altero ^ sumque, reteclis costarum Iatebris,pra3punclionibus
To opponitur contumacia servilis, quippe ser- crebris, ac raptum equuleo aut ssevis torlorum
si

im, quascunque domiui condiliones accepit, scr- ungulis, jubct caput extenderc, quod semper fuerat
re convenit. Si eas quaslibet iniqtias respuit, reus insigneregali diademale.Cumque staretmitissimus,
ajcstatisadjudicaturservilibussuppliciis. Sedesto, ut aries de toto grege eleclus, volens felici com-
•avis esl hujus servitutis usus; at gravior ulceralio mercio mutare vitamsaculo, divinisintentus bene-
lae solet nasci ex hujusmodi infortunio. Siquidem, ficiis, jam recreabatur visione internae lucis, qua

noveruntquifrequenliusraliocinando forensibus in agone positus, satiari cupiebat attentius; unde in-

.usis intei^5unl,ex rcpugnanlibus factacomi^lexio- ter verba orationis, eum aiTepto pugionespiculator
s consequentia, cerlum estquia, si liberlas peti- uno ictu decapitando hac luce privarit. Atque ita
r, procul dubio Dominus suo contemptu la>ditur. duodeoimo Kalcndas Decembris Deo gratissimum
circo seu sponle, seu invitus de carcere suo hoIocaustumEadmundus,ignepassionisexanimatus,
eus ad cwlum evolet liber spiritus, nullae eman- cum palma victorire ct corona justiliai, rex et mar-
patiouis aut abalienationis specie contaminatus tyr intravit senatum curiai coelestis.
regem, diminutum capite, nunquam Danus
;
D
lia XI. Talique exitu crucis mortificationem, quam
debit ad triumpbum supcrviverc SoIIicitas me jugiter in suo corpore rex pertulit, Christi Domini
e regni, interfeclis omnibus meis, ac si milii sui secutus vestigiaconsummavit. lile quidem purus
\i\ dira sit cupido regnandi, ut velim praosse scelcris,incoIumnaad quam vinctus fuit,sanguinem
unibus vacuis habitatore nobili et pretiosa su- non pro se,sedpro nobis[fundcnsj,fIagcIIorum suo-
llectili. Ut coepil tua sajva feritas, post famulos rumsignareliquil;isleproadipisccndagloriaimmar-
gem solio diripiat, trahat, conspuat, colaphis cessibili cruentato slipite similcs pcenas dedit. Ille
'dat, ad ultimum jugulet. Rex rogum ista inisc- iiitegcrvita3,ob dotcrgcndam rubiginom noslroruni
ii> videt, et seouin, ut cre lo,
rcgiiaturum ad ioter- faoinorum, siistiiiuit bonignissiinus immanium cla-
im vilamtransfcret. Unde noverisquod proamore vorumaocrbitateminpalmis ct podibiis;istc,propter
[.'Dlcmporalis Christianus rex Eadmundus non se amorem nominis Domini,toto corpore gravibussa-
bdct paganoduci, nisi prius effectus fucriscom- gittis horridus, et niodullitus aspcritatc tormonto-
)s noslr.T religionis, malens esse signifcr in cas- rum dilaiiiatus, in coiifossionc jiatioiitcr pcrsistit,
'\y
.Tloriii rrgi^. quam ad iiltimiim,af'oopta oapitali ?onfr;iitia,fiiiivit
X. Vix sanctus virverba oompkvoral , ot rcnun- Ciijus corpus ita truncuin ct aculeis hirsulum rc-
815) S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 516

linquentes, cum suo auctore Dani, ministri diaboli, A manifestans in se Verbigena^ magnalia qui rudenti
illud caput sanclum quod non impinguaverat pec- asella^ humana compegit verba, ut increparel pro-

catoris oleum, scd certi mysterii sacramcntum, in phcta» insipienliam. Cui miraculo rerum Conditor
silva, cui vocabulum est Hagd(!sduni, rccedcntcs aliud aiinexuitdum coilcsti thcsauroinsolitum cuslo-

asportaverunt, ac inter densavcprium fruLela lon- dcm Quippe inimanis lupus eo loci divina
dedil.

gius projectumocculuerunt,idomni sagacitate ela- miseratione est reperlus, qui illud sacrum caput

borantes ne a Christianis, quos vix paucos relique- inter brachia complexus,procumbebat hunii, cxcu-

rant,sacratissimum corpus martyriscumcapitepro- bias intendens martyri. Nec sibi depositumpermisit

tumulantium modulo honcstfp traderctur sepultunc. LTcdere quampiambestiarum, quodinviolabile, solo

Huic aulcm spectaculo tam horribili quidani nos- tenus prostatus,oblita voracilateservabalatlenlius.
tra? religionis delitescendo interfuit, quem, subtra- Quod stupefacti videntes qui confluxerant, beatissi-

ctum, ut cred-imus, paganorum gladiis, divina pro- mum regem et marlyrem Eadmumdum illi vero

videntia ad manifestandum hujus rei indaginem desideriorum indicaverunt merilis similem, qui,

reservavit, licct omnino ignoravcril quid de capite inter esurientium rictus leonum, illaisus sprevil

factum esset, nisi quod cum eo carnifices Danos in- mii.as insidianlinm.

teriorem silvam petere conspexisset. B XII. Assunientes ergo unanimi devotione quam
XII.QuamobremquantulacunqueredditaEcclesiis invenerant inaistimabilis pretii margaritam, cum
pace cffiperunt Chrisliani de latibulis consurgere, profusis pr« gaudio lacrymarum imbribus retule-
diligenti inquisitione satagentes ut caput sui regis runt adsuumcorpus,benedicentesDeum in hymnis
et martyris inventum corpori unirent, ct juxtasuam et laudibus, prosequente usque ad locum scpulcri

facullatem condigno honore reconderent.Siquidem lupo, earumdem reliquiarum custcde et bajulo.Qui

paganis abeuntibus, et depopulationi (in regione eis atergo imminens, et quasi pro perdito plgnore
sciHcet Estrangulorum) quoquo locorum operam lugens, cum neminem etiam irritatus Isederet,
dantibus ilUid corpus sanctissimum, adhuc sub dio neminiimportunusexisteret,nota dilectae solitudinis

positum,facillimecstrepertumin eodem campoubi secreta illa-sus repeliit; nec ulterius in illis locis

rex occubuit, completo cursu sui certaminis. Quo, lupus, specie lam lerribilis, apparuit. Quo landem
propterantiquam beneficiorummemoriam,etinge- recedente, cum summa diligentia etomnisagacila-

nitamregis clementiam, populi undique gratuito tis studio aptantes, quibus credilum est, caputcor-
conlluentes, coeperunt moeslo animo graviler ferrepori sancto, pro tempore tradideruntutrumquepa-
quod caruisscnt tanta corporis portione. Quorum G riterjunctumcompelenti mausoleo.Quo locoetiara,
animis superna inspiravit benignitas.postquam au- aidificata vili opere desuper basilica, multis annis
dierunt illius verba utilia qui tantaj visionis, ut requievit humatus, donec,sedatisomnino bellorum
dictum est, particeps astiterat;ut,collecta plurimo- incendiis et valida tempestate perseculionis, coepit

rum niultitudine,quaqua versum per inviasilvarum respirarereligiosapietasfidclium, erepta de pressu-

experirenlur si ad id loci dcvcnire contingcret quo ris tribulatiouum. Quaj ubi tempus opportunum
viri sancti caput jaceret. Pro certo cnim omnibus invcnit, devolionem quani crga beatissimum regem
vere sapientibus inerat quod aliena^ seclse cultores, et martyrem Eadmundum babuit, operum exhibi-

invidendonostrai fidei, sustulissent caput martyris, tione multipliciterpropalavit.Idemnamquesanctus

quod non longius intra densitatemsaltusabscondis- sub vili lugurio sanctificata;domus,cujus essetapud
sent, aut vili cespite obrutum, aut avibus et feris Dcum meriti, crcris manifestabat miraculorum
devorandum. Cumque inilo consilio omnes pari signis.Quibus rebus permota cjusdem provinciae
afTcclu ad id concurrcrent, ut cornibus vel tubis multitudo, non solum vulgi, sed eliam nobiIium,in
ductilibus singuli contenti essenl, quatenus,circum- villa regia qua; lingua Anglorum Bedricesgueord
circa pervagantes, vocibus aut tubarum strepitu
j^
[Bcodnchem^orl] dicitur , Latina vero (Beodries^

sibi mutuo innucrent, ne aut luslrata rcpelcrent, Bcdrici cuilis vocatur, construxit permaximam
aut non lustrata desererent. Quod ut factum esl, miro ligneo tabulatu ecclesiam, ad quam eum, ul

res dictu mirabilis et sa^culis inaudita contigit, dccebat, translulit cum magna gloria.
Quippe caput sancti regis longius remotum a suo XlV.Sed, inirum dictu! cum illud pretiosum cor-

corporc, prorupit in voce absquc fibrarum opilula- pus martyris pulrefactum putaretur oh diuturnum
lione,aut arlcriarum pra^cordiaii niunerc. Vespillo- spatiuni Iraiisacli temporis, ila saiium estrepertum
num sane more j)luril)us |)cdclcnLini iiivia perlu- eL iiicoluinc. ut noii dicam capiit redintcgralum el

strantihus;cum jam posset audiri loqucns, ad voccs compaginalum corpori, scd oiiinino in eo nihilvul-
seinvincenicohortantium,et,utpotesociiadsocium, ncris, nihil cicalricis apparuerit. Sicque cum rere-

alternatim clainantium uhics? illud respondebat, rcntia nomiuandus sanclus rex martyr Eadmun-
el

designando locum.patria lingua dicens Her, her, : dus, integcr, et vivcnti simillinuis, ad praHlictum

her; quod intcri^retalum Latinussermo exprimil : locum esLlranslalus, ubi adliiic iii cadcm formacx-
7//C, liic, hic. Ncc uncfuam, cadcni rcpclciub), cla- speclat bcata rcsurrectionnisgaudia promissa.Tan-
marc dcslitit, (juoad onines ad sc pcrdiixil.Palpilu- liiin iii cius colk), ob signum marlyrii, rubet una
bat mortucc lingu» plcct''uni iiilra nicatusfuuciuin, lcuuissiuia ri::aiii luoduni lili coccinei, siculteslari
 ; ,

)17 VlTA S. EADMUXDI REGIS ANGL. Sl^

rat solita qiiredam beatje recordationis fcniina, A reinisit ad propria, diccns regi volenli percutere
)suvm vocabulodicla qu;e paubi anle Ikpo nostra
:
illiio, qiiodnoii eos copisset in gladio et arcii suo
nodernalemporaapudejussacrosanctum tumulum {IV licff. VI, 22). Apostoli etiam praiceptum quod
ejuniis ct orationibus vacans, mulla transogit an- dicil : SiEcularia negotia si habueritis, contemptihles
lorumcurricula. Ciii vcnerabili femina^ autdivina quisunt in Ecclesia, id est, viros soeculares constituite

evelalioue aut nimia devolione, mos inolevit ut, ad JHiliranduiii (/ Cor. vi, 4). Unde canonum aucto-
»alefacto beati marlyris sepulcro, (luotannis in Do- ritas prohibet ne quis episcopus, aut quilibet de
ninicaCtenaejus atlondendo pra?ciderelcapillos et clero, delaloris fungatur officio ;
quoniam satis

ingues. Qua? omnia diligenter colligens, et in cap- dedecet ministros vita? caelestis, asscnsum pra^bere
olla recondens, non neglexit, quandiu vixit, exco- iu morlem cujuslibct bominis. Quocircaprcedictus
-re niira atrcclioHe,posita super altareejusdcm ec- episcopus in se reversus g-ravitcr indoluit, et, sibi
lesia?, ubi adluic reservanlur dobilii veneratione. pa-nilenliam indicens^diulius gravibus lamentis se
XV. Sed et bealae mcmoriaj Thodredus, ejusdem dedil. Qua tandem peracta pwnitentia, populis suae
rovincia^ relig-iosusepiscopus, qui propler merito- diuiceseos mandat.mandando convocat,convocando
um pra.'rogativam Bunus appellabatur, quod de in- suppliciter persuadet ut triduano jejunio a se di-
orruplionc sancti rogis diximus.tali ordine cst ex- B vin« indignationis iracundiam removcant, remo-
ertus. Cuni, ut narrare ador.si sumus, prajfatoloco vendo avertant quatenus, sacrificio spiritus coutri-
;

iiarlyris lumulationi congruo, aquibusquereligio- bulati placatus, Dominus illi suam gratiam conce-
isniuita coufcrrenlur donaria, ornamenta in
et deret, qua corpus beati martyris tangere et Jevare
uro et artrcnlo pretiosissima, quidam maligna? auderet, qui, licet tanlis virtutibus fioret in mundo,
lentis homincs, omnis boni immemores, aggressi vililamen et sibi incongruo continebatur mausoleo.
aut^ub nocturno silentio eamdem infringerebasi- factumque est el illud saiK;tissimiregiscorpus,ante
:

cam lalrocinandistudio. Fuerunt autem octo,qui, dilaceratumet truncum, ita, ut jam retulimus,uni-
bsque uUa reverentia sancti, decreverant salisfa- tum et incorruptum reperit, tetigit,lavit,et rursum
ere sua3 vesana^ voluntati, rapiondo furtim omnia novis et optimis vestibus indutum ligneo locello
ua?cunque invenissont sibi ulilia intra ejusdcin roposuit,benedicens Deum,qui mirnbilis est insanctis
Unde,sumptis machinisetquibus-
iionasterii septa. suis, et gloriosus in omnibus operibus suis [Psal.
ibet ustensilibusquibus ad id perficiendum ha- LVIII.)

ebant opus, quadamnocteaggrediunturprcemedi- XVI. Xon

piget referrede quodammagnse poten-
atum facinus, et, stantes inatrio ecclesiae, diverso r^ tia? Leofustano vocabulo, qui, juvenilis aetatis
viro,
ouatu unusquisque instat concepta?nequitia?.Quo- impetum non refrenans, ad id tlagitii lasciviendo
um aUus scalam postibus applicat, utperinsertam prorupit, ut sibi quadamsingularispotentiseaucto-
eneslram se ingerat; alius cum lima aut fabrili ritate proeciperet ostendi corpus tanti martyris.
iialleo instat sercc aut pcssulo; alii cum vangis et Cumque inhiberetur a pluribus, inaxime tamen
igonibus sufTossionem parietis machinantur.Sicque imperium ejus;quoniam,
a suis fidolibus, prajvaluit
isposito opere, cum singuli certatim insudautpro proptor arrogantiam sua; nobilitatis,omnibus erat
irium facultate, sanctus martyr eos ligat in ipso terrori.Reserato ergo locello, astitit, aspexit, et co-
uo conamine, ut ne pedem loco possent movere, dem momento in amentiam versum tradidit illum
lec arreptum officium deserere; sed alius curn sua Deus reprobum senSum {Rom. i, 28)
in ac pcena :

caia penderet sublimis in aore, alius palam iiicur- sua didicit quia pra^sumpsisset cjuod non licuit.
us fossor fieret, qui ad id operisfurtivus venissct. Quod audiens pater ej us,vir religiosus admodum
iitereaquidammalriculariorum,quiinlrabasilicam cui erat Alfgarus vocabulum, exhorruit facinus
Licebat, somno excitatus, lecto j)rocunibebat invi- tlagitiosissimum, ac martyri gratias retulit, filium-
us, quem marlyris potentia suo cunalu vinxerat, que a se removit.Qui tandem,ad summam inopiam
c, sui obvius factis mirabilibus,sonus fragoris cre. I^ pcrductus, judicio Dei vilam finivit, a vermibus
er custodis pulsaret aures interius. Sed quid di- consumptus. Sicque sanctus rex et martyr Eadmun-
am?non quando nec in vocem poie-
posse surgcre, dus omnibus innotuit non se esse inferiorem me-
at erumpere? Tandem maue adhuc persistcntes ritis Laiireiilii beati levitaj et martyris, cujus cor-
iircs in ccepto opere, comprohensi a pluribus tra- I)us, ut refert beatus j)aLer Gregorius,cum quidam
uiilur vinculis arctioribus,et tandein prfcdicti saii- seu digiii seu iiidigni levarc volentes conspicerent,
ti episcopi Theodredi judicio subduntur. Qui im- coiiligit iit septem ex eis ibidein subitamorte peri-

rasmeditalussenlentiam dedit, quam se de lisse po- rent. quanta revcrentia locus ille dignus exstitit,
ica omiii lempore vil.-Rsu<n pojuituit. .Nam omncs qiii sub spccic dormicntis taiitum Christi testom
imul jussil afligi patibulis, eo quod ausi fuissent continet, ct in qiio laiita) virlutes fiunl, et facta;
Eadmundi
triuin sancti martyris furtive ingredi esse rcfcruiitur, (juaiitas li^.c lcmpestale apud An-
on reducens ad memoriam, quod Dominus pcr glos iiusqiiam alilii aiidivimus ! quas ergo brevitatis
rophelamadmoncl.<<Eos,quiducuiituradmorloin, sludio j)ra'tcrou, iio aiicujus faslidiosi oiroiisain in-
ruere non cesses, » factum cpiinpie Elisei i)ii)pliclai cuiiorcm jiislo jirulixior, crodeiis ista posse siifii-

ui lalruiii:ulos dc Samaria pastos paiic- ct aqua, cure, qua? dicta sunl, ardoiiti dcsiderio coruin (jui,
m S. ABBONIS ABRATIS FLORIACENSIS 8*z0

praeter Deum, hujus maiiyris patrocinio nihilprac- A sub charitate Christianse fidei,quam adpiscihomi-
ferunt.De quo conslal, sicut et de aliis sanctis nem ciim gratia, qiiod habet angelus ex natura?
omnibus jam cum Cbristo rognantibiis, quod,bcet Unde divinum oraculum, quasi singulari quodam
ejus anima sit in coelesti gloria, non tamen per dono, repromittit quod virgines sequentur Agnum,
visitationem die noctuque longe est a corporis prae- (juocunque icrit {Apo. xiv, 4). Considerandum igitur,

senlia, cum quo promeruit ca quibus jam perfrui- quis iste fuerit qui,in rcgni cuimine, inter totdivi-
tur beata", immortalilalis gaudia. Nam, dum in tias etluxus sa:>cuii, semeptipsumcalcatapetulanlia
aitcrna palria ci junguntur qui ubique totus est, vincere studuit, quod ejusostendit caroincorrupta.
de eo habet posse quidquid habuerit etvelle, praj- Cui humano obsequio famulantes satagant illi ea
ter id solum, quod infatigabili desiderio concu- placere munditia,quam ei perpetuo placuisse ma-
piscit, ut per resurrcctionem circumdelur stola nifeslant membra incorrupta; et si non possunt
demutata? carnis :quoniam tunc erit perfecta virgineo flore, pudicitifp, i-altem expertaj voluptalis
beatitudo sanctorum, cum adid fuerit, Cbristolar- jugi mortificatione. Quoniam, si illa sanclai ani-
giente, perventum. mae invisibilis etillocabilis pra^sentiaalicujus famu-

XVII. Sed de hoc sancto marlyre eestimari licet lantium spurcilia offeudatur, timendum est quod
cujus sit sanctitatis in liac vita, cujus caro mortua B propheta terribiliter comminatur: In terra sanclo-
praefert quoddam resurrecLionisdecus sine suilabe rum iniqua gessit, et ideo gloriam Domini non vide-
aliqua; quando quidem eos qui hujuscemodi mu- hit [Isai. XXVI, 10). Cujusterrore sententi* permoli,
nere donati sunt, extollanl catholici Patres suoe re- hujus sancti Eadmundi regis et martyris implore-
lationis indiculo, de singulari virginitatis adepto mus patrocinium, ut nos cum sibi digne faniulaa-
quod justaremuneratione etiam
privilegio, dicentes tibus expiet apeccatis quibus meremursupplicium,
hic gaudent prselermorem decarnis incorruptione, per eum qui vivit et regnat in sajcula Sceculorum.
qui eam usque ad mortem servaverunt, non sine Amen.
jugismartyriivalidapersecutione.Quid enim majus

S. ABBONIS CARMEN ACROSTICHUM

AD OTTONEM IMPERATOREM.
(Apud Fabricium Biblioth. Lat., tom. III, lib. iv, cap. I.)

Otto valens c.esar nOstuo tv cede coturnO

Te fel"x atavis quoT coelo sidera lucenT
Te dominum sibi Saxo Tulit, et Ronia notaviT
Orbis et ipse solO
capit, contentus alumnO
Yirlutuni titulis et Vir cognosceris actV
Ac domitor patriaj pAcis scctalor in aulA
Lumen ubique micans jubar Lucendo velut soL
Ergo Dei sOlila reddEntur sanCta benignE
Nec deeriT virtus oniNis, qua grAtia cuImeN
Scandit eT occuUiS vEnia causiS
Cerle nos Omnes tibi Ca^sar neScius et nunC
Austrasios quie terra niAnet cereAIis opimA
Et foecunda secu pollEt salis ubcRe glebaE
Summis cara viriS ac sa^vis plena coloniS
A patris imperio nonAbsit i^maelitbA
Rexit cum solcrs et Rejrnans induperatoR
Nunc Auguste tuum poNain vcnerabile iiomeN
Otto VALENS C.liSAR nOstro tv cede cotvrnO
Solus enim regnans a])Sens, o Ca^^saris han'eS
Totus avo similis. siTe nova vila resignaT
Rex fuit ille polcns Romanic legis aniatoR
Omiie decus patrise soliO prognatus
avitO
Tempora pacis erant, Tali jure dum
vigereT
Vir lanlus (juem sic dVxi describere versV
Cur crgo nAtale tuum, Cur contrAhis et nunC
Exulis in Bcllis dcfErs pia dcBita ponipaE
I)i:m vates Ronus opto Dari nnraR lis istuO
Ex]>andes Opus, ipse niEum IractAbilis indE
Cajsar ut inviclis sCulo minuluS et ex hoC
Omnibus ulilior, mirO (lalus aiite triuinphO
Tcrrihilis (lcinens luTo (liadciuale risiT
Vullus avi palris^iue tVi piwclarus amictV
Rursus uterque fuit diRo sub lenipore VicloR
Nunc uiiuni viv(Mis digNuin cuin pat''(> vocameN
Orio VALENS C.liSAll nOstro tu cede coturnO
 QU.ESTIONES GRAMMATICALES »2^
SJ!

DE OPUSGULO SUBSEQUENTI ADMONITIO

Et de S. Abbonis Anglicano itinere.

(Apud Mabill., Annalium Benedictinorum lib. xlix, toin. IV, pag. 29.)

Lopatio gentisAnfrlorumadFloiiaoense monaslcriinn directa est ad postulandum sibi qucmdanl

iapieniium virorum, qui anglicaiios moiiaclios pietato ac littcris informaret. Id vcro duabusex causis acci-
lisse ait Aimonius in libro de Vila sanrti Abbonis una (juidcm (jiiia beatits Grcijorius, misiis ad eam yen-
:

:nn runvertemhm /i'lft C/iristi prwdicaloriljus.ejusilem dilecti dumini Bencdicti rcgulam

obscrvandamspccialiuf
nrulcavit M\.erA vero, '/Horf vir quidam magnfe nobilitatis, Oswaldus nomine, sprelo sasculo,
ad sercicndun
'Shriilo in mriiiorato Floriaco concersu^ est ca-nobio : exquo, ob honx vitx meritum, a
regeipsius prooincix ad
irchiepiscupatus assuwpius (/radum, Dcn uc patrono suo suncto Benedicto in rcgione Anglica conslruxit moiia-
Irrwm, sciUcet Hamesiense, quud a pra-dicto Oswaklo Floriacensi arcbiepiscopo conditumfuerat. Ex illo
taque ccenobio bi directi sunt lesrali, de quibus modo facta est mcntio.
IMi Kloriacum appulere, «•um priminn Oilboldus pi"efecliiram iniil. Is, non tam imperiosa auctoritate
]uam lenitatc vorltorum .^bbonem nionacbum siium, tuin diaconum, perpubt ut pro ea qua pollebat
iivmarum bumanarumque iitterarum pcrilia, instruendorum iUiusgentisliominum provinciam ne defu-
^cret. Abbo vero. obedieiilia> .-ibi famibaris intuitu, abbatis voiuntati obsequilur incunclantcr, rojectis
luorumdam susurronum malignis consiliis, qui abbatem suuin dolomalocum Irans inaria velleabigere
it nunquam inde redire valeret, clanculum suggercbant. Ast longe alilcr rem se liabere oslendit appa-
•alus itineris maguificus, quciii Oilboldus discedenti Abboni suppeditavil; et maxime ipsius Abbonis in
ialliam redilus, tjuem Oil boldus ipse ex Aiiglia post bienniumrevocav it. Inillo itinere cum ad Morinos,
[ui brevissimo ali .Xiigris freto disparati sunt, venlum essct,per unum fere mensem, nautis ob turbidum
nare trajicere cunclaiitibus, illic subsistere Abbo coactus est. Hic taidio lam longa^. defatigatus moi"e,
nonacbum quemdam, qu legatis se deducentibus pra^crat. R iculeum nomine, admonel hortaturque ut
i

n commune Dominum precare n l uf,"lpio73i~rtti snnm pfoposTlum non displiceret, iter fortunare digna-
etur; si vero illud non probaret, voluntatcm ad propria redeundi ipsis inspiraret. Nec mora, post
esperlinam synaxim, ambo ad orationem bumi procumbunt. Volis eorumannuitpropilius Deus iiam :

)rimo crepusculo diei insequentis adfuit nuiitius nauclcri, magna eos ad trajiciendum voce inclamans.
^onscensa mox iiavi, comitantibus aliis octo navibus, cum in altum processissent, repente apparent
narsuppa», porci-pisces in lluctibus ludentcs, et balena;, dorsa in maximorum tectorum atlol- modum
entes qua? omnia imminentis indicia tempestatis esse cum a nautis didicisset Abbo, mox ad solita
:

ecurrit orationis pra-sidia idque obtinuit quod pctebat nam, orta tempestate, navis ejus cum altis
;

luabus eain sequentibus ilkcsa ad port um perlata fuit reliqua^ vero sex simul ciuirTronTinibus in eis
:

onteutis, procellis et impulsu piscium quassata", perierunt. Hoc signum per eum Dominus operari
lignatus est, cum ille ad|iuc levilae officio fungeretur. Ingressus demum
in terram Anglorum, ad Hame-
iense monaslenum se confuTil, cui alibas, Germanus nomine, pra^erat, ex P^loriacensi assumptus
(Enobio ibique f>er duos aniios moratus Abbo, quosJam ejus loci monachos imbuit scientia litterarum.
:

loc lcmporis spatio magnam de se upinionem vir Dei concitavit, regni primoribus, ih pnmis Oswaldo
l Dunstaiio sanctissimis arcliiepiscopis acceplissimus. qui apud se eum retinere cerlatim contendebant.
Dum illic moraretur, a discipulis suis (le,qjii])usdam grammaticalibus quaistiuiicuhs consultus episto-
im niscripsit, qufc cum in editis desit, hic exhibenda esl cx cddice PeTeteriano. Qua»stiuncula; Abboni
roponunturqiiassequunlur rplasTesponsa. In his laudatur Dci^PuJTnodia, quam composuit Hilarius Picta-
en.m episcopus, id est canticum TeDeuin luudamus, Augustino ascriptum,qu od Abbo sancto Hilario tribuit.

'
SANGTI ABBONIS
FLOHIACENSIS AHBATIS

QUiESTIONES GRAMMATICALES
^_.\l.vi Clussici Auctorcs, V, 329.)

I MONITUM.
rodit fioc opHsculuni cx cofiice rc(jio Vaticano cujus fctas ipsi auctori suppar vidctur.
I
Profertn hnjns npuscvli pod/rerem parlera ruhjarit Ma.billonius in Annnlilms Ikmed.,
j
iorn IV, nppewl., />. (;:il : scd iiiiiapnrs muUo ma.rirna fiaclcnus crai incdifa, carn liic
1 lra'tn.

I
I. nileclisMiiiis iii Cbrislo Angligciiis fratribus, c.\ Flnriai-i-ii.i cd-Mubiof^Jiisdcm Pafris vcrmila Anso
jaximeque iii moiia<>lerio .sancti Pairis Benedicti gciiere Fniiicus, profcssionc inDiiaclius, olfi.-ioilia-
b hcIioIh virlulum regulaiiler vitam dcgciitibiis. coiius, in (•ssenlialilcr bono^alutis |)erpctua' munus
Patrol. CXX.XLX. 17
 o23 S. ADBONIS ABBATIS FLOKIACENSIS 1)24

Omnipolentia divinse majeslatis, quip. lcmpora A sieut quidam volunt, qui putant ea derivari a ver-
mutat ct ordinat, meab ineunti ffitate,prout voluit bis secunda; conjugationis, a secunda scilicet per-
multifariam etmultis modistentari permisit,quoad sona imperativi modi qufe est producta, ut Umeo,
jiiveniHs cPtatis robur advcrsitatibus assuesceret,cui tenes, tene, tenebrx, lateo, lates, late^ laletirse. Accen-
ad cunnilum tandem succresceret infortu-
virtulis tus igilur ante penultimam nonmutatur. Sicetiam
nium obIala>peregrinationis. Quamelsi intertolre- a verbis primai conjugationis sestimant fieri, lan<i,

ligiosai vita: viros, Deo auctore, perfero, qui me lavas, luva, lavacrum, aratrurn, ventilabrum ; et a
quasi seipsos diligunt, ut ipsa re conjicio non ta- ; tertia conjugationeiereJrum, et qua suut similia:
si

men voti impos, sine dolore recordari valeo,quod qua; etiam absque ulla regula, seu Graca sint seu
illius mei spiritalis aknnni inpricscntiarum corpo- Latina, eodem modo pronuntiant, ut theatrvm, fe-
raii pra'sentianiinime perfruor,quce aliquandoper- retrum, pharetra, cathedra. Quorum omnium no-
fruenli erat vitaipsadulcior. Nunc quia ita contigit minum et reliquorum similium, si penultim» na-
per obedientiam, quaj melior est victimis, non so- tura longffi sunt, nec etiam in metro breviari pos-
lum fratrum cum quibus moror imperiisdeservire sunt. Sed tesle Donato falsum est quod praicedil :

gestio, verum eliam quibusque bujus insula? juxta falsum ergo est etquod sequitur. Illa vero bis si-
modulum meai parvilatis desidero prodesse, quo- B milia quae per syncopam pcrdunt unam litteram,
niam non sine divino constat moderamine gestnra semper servant, test e Martia no, in eadem sjllaba
quod, sedatis fluctibus marinae tempestatis, ad id accentum quem prius habuerant, utm«ni)>«/M5,>/ia-
deveni exsilii cum mira tranquillitate tam vasti niplus, x/ennbulum,venuhlum. Denique de Iiis quaea
ffiquoris ubi dum quibusdam studiorum occupa-
; nominibus fmnt, auctor est Priscianus quod nomi-
tionibus detineor, levior sit calamitalis miseria nativo primitivi aliquando ultima subtrahitur, el

quam tolero, quandoquidem benevolenlia eorum additur bris, ut possit esse mulier, muliebris, eti<i-

cum quibus habito ad id me compellit ut non solu m lus, ,S'«/«ir/,s, quodetiam nominativumsa/Mfter pro-
pro posse velim fraternis necessitatibus succurrere, tulisse veteres ostenditur hoc versu :

sed etiam ultra vires velle. Quocircaomnium apud Phoebe saluber ades.
Anglos,ubiubipositorumobjectisresponderedecre-
Unde conjicitur quod satis regulariter ejus penul-
vi, quatenus habeatis,cliarissimi,aliquamonimenta
tima producitur, dum de nominativo producto ip-
vestri cxsulis, quibus__valeatis intendere acumen
sum solum habetur. Nam syllabam naturaliter
exercitatse mcntis. Nec fraudabor vos qusestionibus
productam nusquam in metro correptam nie le-
expeditis, quas
^ vel tentando vel dicendo obiiciunt „ „• . . .
.
j
^ gisse memini, nisi per figuram sjstolen excepto
,
,
;
f
quiquestudiosi. Cuietsiab aliquo opponatur a;mulo
quoties vocalis ante vocalem producilur, ut illius,
in silvam ne lignaferas, certum tamenbabeo quod
unius, diei, spcciei; siquidem verbalia feminini ge-
vestri ingenii sterilitas vel inopia mei non sit in-
neris producta, ut supra dixi, nullomodo inveuie-
digna convivii copia, quw hoc modo se habeat.
tis corripi eorum extrema syllaba, quoniam t ha-
2. In queestione prima qusesitum est salubris pe-
beni ante rix pra:teriti parlicipii desinentis iu tm.
nultima correpta, an producta dici debeat velcon- -
4. A quibus oriuntur ista verbalia,ostendain vo-
veniat. Quibus ego proposui quse in antiquis La-
bis regulas. Exceptisquatuor participiis, qua; sunt
linai linguai auctoribus me legisse procerlo habui,
satus, ratus, status, datus, reliquaomnia liabeutian
et ne vestra memoria laberentur, etiam litteris
ante tus in pra?terito producuntur, ut rt»(a/«5,unde
digessi. In primis Donatus dioit quod si in trissyl-
amatur, umatrix.
labis et telrasyllabis et deinceps, si pennltima po-
Inveniuntur producta participia, quai habenl e
sitione longa fuerit, ipsa acuetur, et antepenultima
ante tus, passio-
ut recensetus. Unde Prudentius ia
gravi accentupronuntiabitur, ul Catellus, Metcllus:
ne Hypoliti martyris :

ita tamen si positione longa,non ex mutaetliqui

da nam mutabit accentum, ut latebrae tene- Cumque recensetis constaret partibus ille
fuerit ;
D
broe. Si vcro i ante^i/diabuerit, ubicjue penultimacor-
Quo loco inoluit quia si rujuslibet partis penul- ripitur, nisi veniat a verbis qaart;c coujugationis.ut
lima syllaba desinat in correpta vocali, qure exci- domo, domas, domitus ; moneo, mones, monitus ; au-

piatur a duobus consonantibus, quarum sit prior dio, audis, auditus ; condo, coiulis, conditus : uude
mutaetsequens liquida sil, nunquam illaparstri- masculina domiior, monitor, audilor, condtlor. Ex
sjilaba vel telrasyllaha acuetur in penultima, sed his fcminina domifri.r, monitri.r, auditri.r. coHdi-
mutato accentu potius in antepenultima,licet in mc- ^.r.Producunturin terliaconjugalionc oblitus.qu^-
dioutrumque fieri liceat, prout fucrit poeltr; volun- situs, lrilus,petitus flcupitus, et qute ex hiscompo-

tcis. Nam si sint vcrbalia feminini gcneris, vel alia nuntur. Notandum tamen quod oblitus, si a vcrbo

qucie(iue naluralitcr producta, proptcr mulam et li- componitur quod csl tino, corripitur. El in quarla

quidam breviari non possunt ullo modo lioc iMiini

; tanlum corripiiuitur duo, queo simul et co, el qua*

signiticat condilio apposita,si talis syllaba jtositione ex his coniponuniiu', ut co, itns ; cjeo, exilus, ex

longasit, acrentum in anlcpenullima mutari. quibus verlialia non le';i. Denique si u ante /('* ba-

'J.Scd naturaexeniplorumpenullimtvlongie sunl. buerit ideiu )M"a'leriluin, luuo Ojusdciu prxieriM

 ,-5- QU.ESTIONES GRAMMATrCALES. 1126

penullima elbrevis, siavcrbon/ocomposilumfiio- V

De 00 ciuod o>l rndico, scicndum est quod sicut
obnio, obnittts. In reliquis pro- liunt vcrha ex obliquo casu nominis nculri irenc-
rit ul enio, erutus
;
;

exno, exitlus; adjitru, ris, ut mitnii^, )ni'.iieri-i, mimero, mttneras, ct (icciis,

ducilur, ut 1«'/«'), i)idutas ;

unde adjiitor clddjtttrix.Ouod si o ante liis decoris, decoro, decoras ; unde Flaccus :
adjutus,
t.Til, sempcreril longa, ul moceo tnotiis; foveo, Ac bjne nummatum deccrat suadela Venusque.

Uiro, lotiis, quod el lautiis facit. Tandom ex sic eliam index, i)idicis, itidico, indicas; foi-nix, for-
hujusmodi re.aiilis scire puleslis quod nalurahtor nicis; fo)-)iico, fttnma)'; co)nix, co)-nicis; co)-nico, cor-
produclas syllabas penullimas propter mutam et nicitr; unde Persius :

liquidam nulla necessilas metri corripit, cum om- Nesoio quid tecum grave cornicuris incple ;

ncs tales naturaliter correpta; produci possint.

et ratiix, radicis; rttdico, radicas : nndc cst ilhul :

yuapropter Uonati velPrisciani potius regulis dare

Raiiicet altis sensibus.
Dperam suadeo, quam audacibus juniorum invcntis
penuUima eorrep-- Est eniindimeter iambicus,qui in Ajnbrosianis(48)
es improviso, et dicere in prosa
candelabnim, delubriDn, a^atriim, lacacrum et s' primolocoscmpcriambovelspondtpo cstcontcnlus.
ta,

qua sunt similia, pneler illa qu;e exccpla sunt, et Ulveropenultima corripiputetur, Pboc» aucfoiitas
unum nonien uclobcr. ut pobt modum quealis pro- g compulit, qui ipsum nomen inter correpta excipit,

ducere motri necossilalc. licct producla ubiquc inveniri possit, nt Virgilius

5. De nomine quod quo est tnidier requisislis Aut Ida i'i magna radicibus eruta pinus.

accentu ejus genitivus debeal pronunliari. De quo Ilorum namqucqiialuorqua! protuli,duo pcnultiina
^iiondumestquia.quamvisejuspenuUimabrevissit, gcnitivam corripiunt, id est indcx cl fornix duo ;

guphonicecausasoletacui,sicutel verbacfl/t'/"'fc/o, ca- prodiicunt, id est co)-)iix et )ctdix. Relego et allcgo,

fcfucis. Cum enim omne nomen dissyllabum ct dein" nolate quodsiaverbo primse conjugationisponantur
ceps in er desinens brevietur, si gonitivus ejus su- semper penultima producitur; sin a tcrtia conju-
pra duas syllabas excreverit, semper penultimam gatione gaudct correptione (49) unde cst, culpam re-
curripit. nisi positio adsil, aut penultima norainativi leijet lub)-ica))i. Est quoque hic dimelcr iainbiciis.
naluralil^r producta sit, ut October, .saluber, eqite-
Nam lego, legtis, quod est legatione fungor, undele-
ster. gatus, missus, longam babet le, lcgo vero, legis, in
De pronomine quoque, ut quibusdam placet,quod quacunque alia significatione correplani, sicut et
esl alter, alterius, cum sequatur regulam prouomi- ligo, ligas, unde religatus, id est iterum vinctus.
num in um desinenlium, qua:; in prosapenultimam
p Quomodopronuntiandum sitmj</(/o,Virgiiius ostcn-
producunt, hoc solum cxcipitur, propterea quod dit in V
solum duas syllabas plus habet in genitivo quani ia
hibtigant stu Lis, resonat clamoritius fetlier,
noiuinativo. hi quinta quoque declinatione unius
Eodem modo investigo, castigo, i)isp)ico. Snhrepo quo-
genitivi trisyllabi penultimam corripi in prosasciatis
que, si a verbo quod cst repo componitur, produ-
ut /ides, fidei: <imn. no:i liabet i anle f, sicut habent
clione lcclatur, sin a rapio, corripilur ; et illud proe-
roliqnalrisyllahagcnilivorum declinaliunisquinttc.
teritum sub)-epsi, islud facit subripui.
6. Verba quoque proposita, qua? sunt {mVo, assc-
compositum crn-
radico, et ex eo
— 7. Exa)'o, doioto, penultiinas corripiunt, uL Vir-
:ero, persevero,
gilius in primo Georgicon :

iico; relego et allego, instigoQi subrepo, notate scm-

Nudus ara sere nudus,
ler penulliFnis productis. Dc eo quidem quod cst
rtito Virgilius sic ait in x : Et Iloratius :

Irrilatque virum lelis et voce lacessit. Paterna rura bobus exarat suis ;

. icetquidam viliose scriptum lcgant irritat atqite qui vcrsus Irinietcr cst iambicus totus solis iaml)is
>irum telis, quod nullo modo posse fieri, ordo prai- composilus. Detnelo, demoror, penuUimiscorreptis.
)Oiitivae conjunctionis ostcndit. Et. idcm Virgilius
jj Hui-alius :

n IV :
Acciditut quidam testes caudamque salacim.
il lliam terra parens ira irrilala de rum. Uerneteret ferro.
,160 vos turbet quod irritus, irrifn, iiriluia penulti- Virgilius in x ;

lua correptii dicimus, ut idem Virgilius in v ;

Turne sed infolix Teucros quid demoror armis,
Anle locum et variis asMuItibus irriius urget.
^
Dc eo quod cst exha/o Lucanus in quarto :

Jcm in X :

Kxlialat Mel)jlas quidqui 1 concresccre iirimus.

I
Irrila deflex<t partim strii^^enlia corp' s.

! a.ixeveri) ditruclumis sit, sicut et pcrsevenj, ex

Et dc eo quod est ninno Virgilius iii m :

.;ica?nos itur^qu )d esl secerus, cx quotractuin Tum gelidus toto manabat corpore sudor.
iidclur. Esl enim sererus ampliibrachys, lesle IMu- 1)0 00 oliain quod cst infulus ot getu'n^, Uiiraniis
cnlio in P.sychomachia : in IV :

Proote severus adhuc, et mullo funerc anl)elus. liifidu,-!que novis ducibus dubiusque priori.

(48) Hymnis scilicct (49) Cod. productione.

827 S. ABBOiNlS ABBATIS FLOKIACE.NSIS 52$

Et: A guatur pulsusin lahrorum agilatioiie, adsonum t et

Inculto Getulus equus.

d satisparvam ditlerentiam faciat, dum resilit a
dentihus summitas linguae, sicque fit ut etiam per
Dif/idit, di^cidit, si a findo vel icindo coniposita
se positse inveniri possint, quandoquidem diciraus
sunt, penuUiinani curripiunt. lloratius:
(/uirigenti [tro quincenti,c\,actus pro aytus, etscriptas
Diffidit urbium
Portas vir Macedo, et subruit a;niuios.
pro scribtus, et attinet pro adtinet, et id genus plu-
rima.
Estenim diffdit urbiam chorianihus cum pyrrhi-
10. Constat igilur ex his quai dicta sunt e ti
g
chio; (leinde sequitur vcrsus asciepiadcus. Idem
pene3equaliterpronuntiari,sequenlcquaIihetvocali.
Horatius glyconico versu :

Sed trihus vocalihus, id est a, o, u, cas sequentibus,

Nequidquam Deus abscidit.
omnihus ferme notum esl quod sonant in faucibus.
8. Ncc vos latet quod omnia praiterita participii Cum vero c lilteram sequuritur in eadem syllaba e
desinentia in i(«penultimamproducunt,acaverhis veh, trifariam solet pronunliari, etnunc quidemut
secundaiet lertiffi conjug-ationis veniunl;exquorum ferevideatursonare ^,maxime s proecedente, ut siu-
secunda persona prsesentis temporis agnosci poterit cipio, suscepi, nunc autem cum quodam
suscepit;
ejusdem participii penultimanaturaanpositionesit ^^Y)\\o, ac si s illi hffireat, ut cujus, ca-pit quod ma :

longa, quoniam nisi in illus secundffi persona^ pe- g ^jg gojg^ ^^^^^ ^^^n t profertur sonoz in principiosyl
nultima posilio sit, in pra^fato participio nunquam lahae, ut Isetitia, justitia. Denique qui tertium mo-
erit; exceptis sedeo, fodio, quatio, patior, pateo, ca- dum addunt sono quse vel qui, easdem syllabas
reo, maneo eicedo, quod est locum do, et quae ex pronuntiari decernunt, et snsquipio pro suscipio, et
his componuntur.Etpositioneproducuntur mordeo, susquepit pro suscepit, et quivis\)vo civis; quodquam
'inorsus, findo, fissus; natura vero, cwdo, ccesus, fido,
frivolum constet, omnihus vera sapientibus liquet.
fisus, el aliaplurima, quee idcirco proposuiut non Cur enim scriptitant Latini sequor, sequeris vel
solum scripto,sed etiam sono distinguatis,^iwmet sequere, sequitur; et non secor, seceris, vel secere, se-

fissum, coesum et cessum, ferum et ferrum, pyrum et ^^-^j,,.^ ^,^^^ ^^ ^^ si^ gecutus ? et qui, cujus, rel qux,
Pyrrhum, et si qua sunt similia; quia fortius sonat cujus, mutatis primis litteris nominativi et genitivi,
omnis consonans in medio unius partis rcpctita, si, ut isti garriunt, a' et ci sonum habent ^we et
quam cum est sola. S autem quai in media parte ^«j,maxime cum eidem littereesimillimai^distingua-
simplicinunquamfinitsyllahamconsonantesequen- tm- vocalium mutatione? Siquidem vinco, vinci,
te(sicutnecenecjo, nisicumipsajseprfficedunt,)tam ^ince, vincam, mutato cum vocalihus sono dicimus,
levisono uhique sola exprimitur ut apud Graecos, au- G quemadmodum et leyo, leyi, lege, leyam. Quod si
ctore Prisciano,pro ea aspiratio nonnunquam scri- post y idem quis fecerit, proponimus unde sit
hatur, fjatau pro semis, ?? pro sex, inza. pro septem. imperitia notahilis; et stultum est dicere pingue
Inter duas etiam partes cum s praicedit, ut Beus pro pinye, et linyue pro linye, et ut Servioplacet ia
summus, ne nimius sibilus sit,prior s sonum perdit, IX jEneidos, unguepro unge, unde et uuyentum sine
qua?, et co loci sequenle vocali interdum synalajpham u dicit esse cumi?; sicut et q tunctantum pingiiera
facit. Virgilius in xii :
sonum habeat,si ei v ante alteram vocalem adhoereat,
Inter se coiise viros, et decernere ferro. qua amissa,^' quidem pcrmanet, sed q manerenon
E contra illa canina litera r seinper aspere sonat, valet ;
quin iii c transit, statim ut u ante alteram
nisi cum in media parte orationis post vocalem vocalem perdiderit, ut scquor, secutus.

inchoat syllaham. 1 1. Deniquequoniam omnes consonantes,etpra;-

De mutis, quse quamlihetsyllaham velpartem
9. cipuemul;e, velutexamine corpus jacent, quousque
cujusque lingu* possiint terminare, dicendum est illas singiiloe vocalium pro suo nutuanimaiidomo-
incommunequod satisjusteaguntquiipsiseumdem vent, certumest quod nonnunquamRomani super-

sonum in finepartium tribuunt, quein dum semet- D lluas litleras judicent, qua; hoc inotu carent, ut h,

ipsas pra^cedunt, prim* hahete possunt, ut Obbaob, k, q. Scd /i et q figura ct noniine a c discrcpanl,
Job, occidit, hxc, illac, addo, ad, illad. ayyer, Agay, cum sono vocis por a et u conveniant, h vero tan-
merop, attinet, ainat, docet. Sed t in eadem syllaha, luni inetro utilis, seinperabsqne ullo sono vocalibus
praicedenle consonante, sonatexpresse ut fest, est, pi-a?ponimus, uhi ascribendavidetur ; et consonan-

et nonunquam sine consonante causa diftcrentia?, tihus, quihus apponenda est,postponitur, uh abin-
maximc dum sequitur vocalis in altera parte oratio- tcriore spiritu piiiguior})roriciscatur. Estauleinuna
nis. Nos quia humanus spiritus tres earum sine as- semivocalis ;• ; nuihc trcs, quihus aspiratur, ut di-

piralionelevcs, cum aspiratione asperasfacit,idest ctum est; de quaruin oninium sono nemo dubital,

Ct p, t, quarum medium ohtinent tresreliquae ipsa- nisi fortassis tunc quando inter c et e, vel i, iiiler-

rum mediarum voces in dictionihus positarum,ex- ponitur nota aspirationis, ut Chereas cl parrochia.
priminnus sono levium, dum in finihuspartium sunt. De qua re sciendum quia ut in Latinis exemplaribus
Nec mirum, cum interhaset illas lantasitvioinitas, discimus, nostri interpreles si qua Gran-a l.alinis

«t ad sonum c ct ^ prope eodem modo collidatur admiscuenint, qna^ pcr Arira^ce scripta sua littprar
palato plectrum linguee, ad sonum j>, i^vix distiu- exprimei'ent, cumscripturasonum mutavercjuxla
 A

•^jy QL.ESTIO.NKS (iUAMATIC.Vl.KS. ^^•'^O

laham sorvarc vol penlere nos tanion qui.l magis

proprielalein ulriu.Miuo linguaMilKuoo^.CyrK.^xot-
;

in usu >il dobemus pcrspiccre. Horatius

cana, xf.pa;, unde prwuceriui<. Noc mirum, euin
:

vov,

mulolur 'ecb; 'el dictatur Deus. Similitcr no=?:...o;.

^^^^^^^ ^^^.^.^ ^.^^^^ ^^. ^^^^^^,.^ ,^^,^^^^
'

yuipureu<. Quaudo veroc/j pro -/.sicut et ;;/t pro<l>,

et Ih pro inaliquibus diolionibusscribunl neslri, i.^. Quia de verbis rcquisislis, quai sunl fulgeo,

certum eslquod ilbv dicliones Lalina; non sint, ct mulrco, ferveo, strideo, olco, tueor, coniveo, sedeo,

idcircoillas proferimusririecarumlillerarumsonis, pendeo,cieo, frendeo, degeo, excelleo, ttrgco, c\im

licetquidamfigurarum simililudine deceptipronun- apud poctassecundoeet lertiie conjugationis lcgan-

tient X pro x. d dicant urxc pro eo quod est apx^. tur.tpiam earumconjugationum in prosa magis te-

et majirra pro aax^t^ipaQuaproplorcuinrira^ce scri- nereconvonial; vos scire volo quia viii,[)riuspropo-
bilur .\r,pr,a,-, ila profortur ac si scriberolur Kcreat sila conjugalionis secundairegulamservant inprai-
et nafotxtx quasi /«7/Ta?c/iJrt; quem tamcn sonum senti, reliqua deinde conjugationis terlia!,cxccptis
mutatsigma, si pro illasitx positautayr.aa; quam cieo elpendeo, quorum primum, vel simplex vel
vim el apud Laliiios servat i, apud quos /jsompcr compositum, nuncestconjugationis secundai,nunc
enuntiatur sono ci, (iiO; si post illam in altera syllaba quarla', quod ostcndunt passivi prasterila.quorum

sequatur vocalis, nisi ipsa s pnocosserit, ut lectio, B penultima correpta vel producta. Pendeo vero
est

quxstio, testium, legentium; quam etiam s duplica- s[mp\ex a suspendendo, est secundae, et a solvendo,
bant antiqui pro littera :, qua? ubicunquein cxtrc- tertia^rquamvis compositum in prosa nunquam di-
masvilabadictionisponilur,ejuspcnultima inprosa calursecunda?, sicut nec a sedeo tcrti», nisi lantum
producitur, cum in metro communis babeatur. considn, Et notandum quod sedco, vel simplex vcl
12. De litlera g scitote quia si non sequetur u, compositum, sub tertia conjugationegaudetpcnul-
propter diphtbongum nonimpingualur, ut lagosna, lima in s desinente producta, ut sido.
tragirdia. Sed aspirationesbene vos,Angli,pervidcre ^- j)g primaquoque et secunda persona plurali

potestis; babentsoiium vcstrio littera^, et qui pro praiteriti perfecti, et fuluri conjunctivi modi, quas
frequontius/7Scribitis,sicut prodigammate clfer- gj j^gjjg memini semel tantum in metro, ct hoc in

tis /. Ante consonantcm quoque in eadem syllaba virgilio legi, hanc regulam esse scialis quod,exce-
pro pars et feli xes pro felix es. Pupu-
par sest, est,
^jq temporepraesentiindicativimodi quarta; conju-
git eltutudit in pcnultimis corripi non ignoretis.A gationis, et secunda persona pluralipra;teriticjus-
tundo,tuiisusv\ compositionc perdit?^, oblusus elre- ^g^ modi, in omni modo vel conjugatione i ante
/w«i,sicut et nanciscor, yiactus : dissero quoque per- exlremam lilteram in secunda persona singulari,et
dit s in pra;terito, disertus. Horatius :
ante novissimam syllabamprimai vel secundaeper-
Fecundi calices quem non facere disertum, sona? pluralis, ubique brevis sit,nisi tantum sis, si-
quomodo mus, sitis, velis, velinius, velitis. Nec mirum, cum
Quod a cedo ita scribatur pra^teritum, ct

a cado, videlicet cecidi, auctor est Priscianus, qui omnia verba eisdem locis a vel e habenlia longa
in
sint,pra;ter quod, sive simplex sive compo-
unum
docet quod omnia verba quae crescunt in prffiteritis
semper repelunt non solum primam consonantem situm sit, da ante penultimam ubique cornpit, ut
sod ctiam primam vocalcm primai syllabc-p. damus, circumdamus et aliud quod est es, ei ex eo
;

3. Tandem dicendum est quod vitando cavenda

1
composita, in secunda persona breve est. Nos ta-
esl collisio qua; solet fieri vel pronuntiationc vcl "leii rcgulam ob id in praifatis temponbus con-
junctivi lloccipendimus,quiain metrosemelinvcn-
scripto ul ve (bl)... t rex, pro co quod cst venit
pra-sentis lemporis tam in prima quamin sccunda tam Tcrvius pcr systolam Iradit lcgendam. Meam
svllaba prsteriti, nisi illa prima vocalis prcpscntis deniquc reprehensionem non pudet vobis oxponere
'

temporis sit a, ut tendo, telendi ;

posco, poposci, qui cum aliquando cuidam fratrum vestrati, pre-
tundo, tutundi spondeo, J) ^(^^cnliex WhrismoraVihosmijrmicolconta,
populi
asscnsum
; exceiilh pello, ;

spopondi nam si littera « sit in prffisenti, semper pr.-obuissem, sannam passus reticui.Sed tamen illc
;

pnma syllaba pra:'tcriti in c dcsinit secunda vcro si animadverti.ssetin eodemlibrogcnitivumMvnni-

;

raodo iu e productam, modo in i correptam, ut co/con/js, nonnegaretnomenappellativum dcsinerc

'fatio, fefelli parco, peperci ; tango, tetigi , cano, in »'». cujusgcnitivus etiam simplicismorcGnccof
;

cectni.Secundum analogiam cedo cecidi facere de- assumit, ut lcon, leontis.

buit, scd majorum auctorilate tantum pcnultima 16. Ha;c in on terminantia Cra^ca, qua;apud illos

dipbtbongus miitatur inproductanii, manente pri- pcnultiam producunt et corripiunt, ali-

gcnitivi
oresyllabacorrepta,qua'antecrevit,sicutinomnibu3 quandomorc Latinorum nominum apudnosinode
iejusmodi pra^teritis: dequibusin comniune specu- sinunt; et tunc camdem litteram servando, inobli-
ilandum est, quod si componantur pro voluntato quis casibus prodiicunt ;
quam, nisi scqucretur ff

'scriptonini,inveniuntur eademantecre«centemsyl- corripcrcnt, si a nominativo in on lei'minante ve-

1
(50)Hinc promiscua scriptura otium, ociurn ; vi- codicis membranam.
.tium, viciui/i, eic. {^2) Cod. spe ratum,
(31) Vcrba aliquot pcrierunt propter abscisam
 :

o31 S. ABBOMS ABBATIS FL0R1A6ENSIS :i32

ulrcnt, ul Simonci Simo.Sidoii. clSido.WvgWlus in A. 18. Solct quapslio fici'i in liljro Macabaiorum
pnmo : quaj construcliosil, et merninerit testamenti suiquod
Sidonimn puer ire parat meu luaxima cura. locutus est ad Abraham, Isaac, et Jacob servorum
Idom iti IX :
suorain /ideliurn; quasi dicere debuisset, «4 Aira-
Cratera anciqnum quem diit Sidonia Dido. ham etccelcros suos fidclcs servos. Scd dicirnus qund
Crciera, slnlcra, panihcra, scu Gnccc scu lalinc zeugma cst, ut sit, meminerit testamenti sui qurid
dcciincnlnr, pcnulLim.-is produflas invonio, vcHiti hicutus cst, ct coetera; et, merninerit servorum suo-
in supcriore vcrsu Virgiii. Accusalivus Grfccus rum fidclium. Illa eliam constructio el sertnonem
tertia; declinationis frcqucnter desinit in a : aera, qucrn auditisnon est meus, similis est, urhem quam
aathera. Simiiiter, auctorc Prisciano, omniaGra^ca statuovestra est ; lcctionemque quam audislis zobis
In « dcsincntia, ct dipliliiongo antcccdcntc, si ad prodest. Qua.' licet sola?cismo sit notabilis, hypalla-
Latinani dcclinationcm indcctanlur, mittunt cam- gem tamen figuram exigit; ut illud :

dem diplitliongum ct in ei vcl in i productas, Cal- Ctesarie caput ille nijrer, Pie, talia dicta,
liopcia, Calliopea coma^deia, comadia. Sed cum in Cui relegendo ; lacent quos facit iiie modos.
;

metro tcorripiatur, inprosalamcn naturalem ser- 19. Comparationum gradum dicunt grammalici
vatacccntum,c.\-ccpto uno nomine Alcxandria,([md servire scmpcr ablativo casui sed in opusculis Au- ;
I

et Alcxandrca facit, undc producia penultima dici- gustini lcgiquod si rcbus propositiscumdcmcasum
mus psalmodta, melodia, ut saltem ex hoc Gra^ca comparativus junxcrit, exlra ipsas res erit quod

esse intelligantur. Mctri causa tamcu ijrevia sunt, idem gradus intulerit, ut puta sint tres docti si :

Horatius in poetica :
requiris quiseis doctior sit, quartum procul dubio
Effutire leves iudigna tragoeJia versus
tibi rcddicupis; sin per genilivum quis eorum sit

Eadcm dicta sint de liis et siniililius, spondwus,

doctior investigas, unum ex jiis tribus doctiorem
scirc dcsidcras. Quocirca, ut idcm doctor ait, cum
Malthcsus, platca, Nicaa, qua? non essc Latina
monstral pronuntialio
nominenlur tres virtutes, fides, spes, cliaritas, me-
ipsa. Extra hanc regulam
liusest dicereneutraliter, major horum quaimmajor
sunt ccclcsia, ncomenia, et si qua sunt similia. Si-
mili modo his est charitas, ut non quartum aliquidintroducas,
Heliodorus, Polydorus. Vii'gilius in iii
sed in rebus propositis quid majus sit secernas.
Fas omne abrupit, Polydorum obtruncat et auro,
Juvcnalis
Undc Martianus in Philologia'. Nuptiis, major filio-
:

rum Pro^«*.s', inquit.

Tonsoris Licini (53) damno lapit Heiiodorus,
c- I- ,

Sic et rcliqua
n
Pandorus, n; 1
Gassiodorus. T
In cr vcro ^
In DEi
.
^
PALiNoniA,quamcomposuit
'
Hilarius Picla-
. .

„ ,„: u:.„„„, :i:..: i.„i _„ „ „ „, '-' veusis episcopus,nou juxta quorumdamimperilo-

propriam pcnultimam genitivi
t
habent correptam .

ut Castor, Castoris, Nicanor, Nicanorus.

rum errorum susccpisfis, sed potius suscepturus le-
genduin est Ta ad liberandumsuscepturus hominem
:
17. Dceoquod c?>\.bos, scilote quod dativus et
Futurus enim participii activi,cumejusiem signiD-
ablativus pluralcs tcrtitc dcc^linationis formantur a
cationis verbo junctus,suggeritconsequentiam cu-
gcnitivo suo singulari, intcrposila bu, nl ])ater,pa-
jusdam competenlis ordinis conditionaliter, ut
tribus; similiter, bos, bovis bovibus, cujus prima
vix possibilesit alterum fieri, nisi alterum prasces-
sylla])a brevis dum sj-ncopam patitur.prolongatur.
serit. Ut, VisitaturusfratrcsAngelicos,Os., archiepi-
Virgilius :

scopum, nonhorrui maris pcriculum, etc.

lile meas errare boves. 20. (bi) Sicut lustrum dicebatur spatium quin-
lloratius Sapliico versu, ciijus sccundo loco est
que annorum, quolustrabatur urbs, etab omnibus
sponda^us :
gentibus solvebalur tributum, ita etiam olympias
QucequG vosbobus veneratur albis. dicitur spatium quatuor annorum, quod invcntura
Putatur tamen mutare duin prodiicitur, et in ?/, tcmporibus Ozia> sacordotis exigcbat, ut hoc spatio
liinc buculam ct bucolica carmina pcr u pi'oductam peracto solvcrent ludo; Jovi olympico. Unde et
y.
scribcnda. Os, ossis, et ossum, ossi, deciinaverunt Dominusfertur centesima nonagesima tcrtiaolym-
antiqui, ct idco ut sit ditrcrentia siugularis et plu- De laude virginum duceii-
piadc natus; et in libro
ralis nuineri, pcr duo u scribunt modcrni. Nec tesimasexagcsimascptinia olympiadc fuisse Diocle-
mirum cuin Virgilius sola causa metri dixcrit in tianum noviinus pcrsecutorem Christianoruni. A
VIII :
primaenim oiyinpiade quidquid factuin dicilur per
.\litu\im p' cuduivq'!0 ;,'oniis sopor altur, lia';ebat.
quatoruariiini mulliplicata, nuineri suinma niaui-
A'cc boc rcrcdat a luemoria quod numina
vc -Lrd festatur, sicut in chronicisdicilur.
tris^-Ilaba ct deinccps, quoruni oxlrcmti' syllab;c 21. In fidc (pioque catholica quam assertor vcri-
iucipiunt al) /;, jie.uiltiuiain Iiai)cant longam a, tatis odidit Atlianasi^is, post mullas perscculioncs
vcl », tcrmiualam, ut (7'<r^«/t»v, trHjunus, tcrrenus. - rcportus peromaia orthodoxus, unus versicuhis ila
Excipiuntur Lantum sar/ana, la;]ana, orphnnus, Sa- legen lus cst Sjiiritus sanctus a Patre et Filio non
:

tumon. facius, nec creatus, ncc gcnitus, scd proccdenSf

{\V.\) Xotfnuis ogregiam IcctioncinA.rt/)/, prospu- ('.)V}U\c avliculus 20, quomodo ad quavsliones
ria et absurd;'. iuntum qua:; obrcpsit in ed. Juven, grammalioales portineat, aon video.
sat Yi,'J72.
 -,33 QU.+^STIOiNKS GRAMMATICALES. ;i:<'i

iicel muUi pro simplicilale inlelleclussuiconcnlur A gaiulol; qui Trinilalis suoc asscrtor exsUtit, (Uun

ubrdderc iiuod cst nec geiatm, propteroa quod

id oninia in nunicro, njcnsura ct pondcre constiluit.
apud alios calholicos swpe leirilur Sjiiritus sanvtus Kl ideo Trinilatis quodam niodo dilTcrcnliam pcr

nec yenitus, sed prore^lens, Viccl mu\[i nec inf/enitus, Iriuni iinparium se, paril)us intcrmissis, scqucn-
sed tanlum proceiltns. Qu'\ corrcclorcssi recurrerent lium censeo naturamdiscuticndani;quorum prunus
ad inleriorem lo^ica? considerationcm, profecto sit quinarius, sccundus saptcnarius, terlius novc-

perviderentin utraqueasserlioneslaltilem fidei fir- narius, intcr quos duo intcrmissi signant duplicem
mitatem. Habet sane eadcmlides in divinilale Tri- naturam unius Jesu Christi, quoniam ille vi ex
nilalis ^uod alia sit persona Patris, alia Kilii, alia primo impari duplicato pcrfectus cxislit liic ix :

Spiritussancti.quasproprietaliliusinformantcatlio- vero ex primo pari quadruplicato diminutioncm

lici, non diversas lemporibus aut locis. .Nam quod recipit sub oslensione cubica^ quantitatis, utperfc-
Paler non est factus nec creatus, commune est ei ctum Deum innuant paulo minus minoralum ab
cum Kilio ct Sjtiritu sanclo; quodvero nonest geni- angelissub formaservi.Cum itaque infra denarium,
lus, commune cst oum Spiritu sancto, sednon cum cxcepto septcnario, omnes numeri aul gignant,aut
Kilio; quod aulem Kilius est genitus, diifert ab eo gignantur, horum proescriptorum imparium pri-
Pater el Spirilus. Cum ergo Pater sit ingenitus, B nms gignit,sednon gignitur; secundus necgignit,
Kiliusgenitus, Spiritusvero sanctus nec genitus nec ncc gignilur ; tertius autem gignilur, sed non gi-
ingenilus, constat quia nec Pater, ncc Kilius qui gnit : quorum singuli quil)us conveniant pcrsonis
neulram carum pcrsonarum diiferentiam sortilur. nemo dubilat fidclis, maximc cum gcntium philo-
Sedsi Spiritus sanctus non est genitus, ait aliquis, sophi propter supradictam causam septeliarium
procul dubio est ingenitus. Quod non itaesse,cum MinervjEattribuerint, ctnosilli sapientia3,quam nu-
Aristotelis sententia reclamat locutioconsueta, qua merando constat, nunquam siraplicem noii esse.
nospatiniur etiam ab inimicis, levius non esse sa- 23. Sed quia de visum est, salis
his, ut mihi
pientes, quam insipienles, dici et non essc justos ;
disserui in libellulo quein precibus fratrum coac-
potius quam injustos, cum palam omnibus causa tus De numero, mensura et pondere, olim cdii
humilitatis id ipsum profiteatur. Quis enim aigro- supcr calculum Victorii (55), idcirco hic plura di-
tus, cum non esse sanum, palienleraudiat
sciat se cere superscdi, ne prolixitas charitativai epistolee
se esse insauum?Sic fit ut quicdam absquc priva- fastidium ingereret lectoris ignavia;.
tioue negata, vera sint; qute privatorie affirmata. Unde quodam compendio evisccratis objecla-
vera esse nou possint; quibus tamen privatoriis si
q rum qua^stionum intimis, quas veslra fratcrnitas
hyperbatice superveniat negatio, restituil ea veri- perlegcndo discu^iat, discutiendo pcrlegat, termi-
Lati aliquando. Nam dum diciturde quolibet, .Non nuin his imponere decrevi,maxiine quia disputan-
est sanus, addubitat aliquis utruin insanus velit do pervcni ad eum qui est initium et finis. Valetcj
intelligi ; id enim possibile est consequi,et idcirco,
Addit Mahillonius.
1 dicente neccssario subjungitur quia nec sanusest
nec insanus. Similiter ergo dum dico Spiritum IVimesiga cohors, amplis qua?, clauderc stagnis,
«anctum non esse genitum, quantum ad vcritatcm Purior obryzo niteris esse Deo.
iufficil sed ad ansam calumnia; solvendam profi-
; Vasta palus, piscosa nimis, sua dyndima pandit.
nt, si ncc genitum, ncc ingcnitum csse traclatus Ut nova sint eremi claustra repcrla tibi.
patefccerit siquidem privatio exigit negationcm
:
;
Nani qua corvifera; consurgit proditor hydrjc,
legatio vcro privationem necessario nomine, quia Insula silvoso gurgite pulchra nitet.
lon omne quod non videt cajcum est, cum omne Et qua splcndcntis sc mergunt lora boolis,
|uod caicum est non vidcat et non omiic quod ; Pons cst inde stiis pervius Angligenis.
[ustumnon est injustum est, cumomncquod iiijus- Qua Cynosura poli fixum regil undiquc gyruin
:um est, necessario constet quod justum non est. Anguillosa palus nescit habcrc modum.
22. Denique cum talia plurima suppctant argu- Unde rcfert umbras vaga lux Phojbca sinislras
ncnta, satis sit ostcndisse in numeris, qiiorum D Terra patcl, nullo coalinuata vado.
loctrinalissenteutia multiplicitersuggcrit rationes Huc ine forle dcdi ignotis ignotus alumnis,
)liysicas.ConstatnimirumquianumeroDeusimparc Quos, Benedicte Pater, jure tuerc paras.

^55) Prolixum est neque adhuc vulgatum hoc nranis Virgilius Tolosanus in suis opus
lentis, licet
Vbbonis opus, quod ego qiiidcm in anliquocodice pensari xvii, granis hordei, annumerans
culis as-scrat
cgo,ct aiiquaiidocdiluruisiim. Pcrbunaniintcrim tria fjrana sintjulis silicjais. Quod aiitciii supradic-
n co le.i:cnd() liausi notiliain, quod iicmpc Abbo ct tum lcsliinonium in cdilis a iiie Virgilii cpistolis
*irgilium grammaticum, a inc nunr. viilgatum la), grammalicalibus noii occuirat, nil iniriim, nain-
)r.'i: manibus habebat, et rpiod cjusdein patriam quect alia exstitissc Virgilii srriptade rc grammati-
iolosam esse scicbat, iiobis([ue insciis gratissimc ca scimus.
)atefecit.Sic enim Abbo : scripulus nj^penditur xvi.

{(t) Classici auclures, V, init.

83S S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS m

SAMGTI ABBONIS
EPITOME
DE XGI ROMANORUM PONTIFIGUM YITIS
E lihro de vilis Romanorum pontificum qui Anastasio BiUiothecario tribuitur desumpta
et ?iunc primmn ex vetusto ms. cod. in lucem vindicata.

Ex edilione cui lilulus Anastasii S. R. E. Bihliothecarh Ilistoria dc Vitis Romitnorum pontificum a B.

:

Petro apostolo usque ad Nicolaum 1, niinquam hactcnus tijpis excusa; deinde Vita Hadriani 11 et Stephani
VI, aucto/e Guillclmo Bibliothecurio e,r Bibliotheca Marci Vclseri Augustame R. P. ill. viri. Accessere
;

varux lectiones, etc. —

Data est editio Moguntiae anno 1602 in typographeio Joannis Albini.)

EXCERPTUM
De gestis Roraanorum pontificum ex tibello, qui continei. gesta Roraanorum pontificum
quse de singulis eorum suo ordine utilia posteris judicavit Albo (5?c) Floriac [erasto/t
erat in ms. Monachi, ve/ abbafis] breviter ac utiliter decerpsit, secutus veritatem Damasi
Roraana3 Ecclesia^ Pontificis, qui euradem libellura scripsit rogatu Hyeronirai divinae legis
interpretis.

I. A IV.

Beatus Petrus, princeps Apostolorum, Antio- Clemens, natione Romanus, de regione Caelio

chenus, filius Joannis, provinciae Galilei-e, vico monte, ex patre Fauslino sedit annis, 9. mens. 2.

Betlisaida, fraler Andrese, primum tenuit cathe- diebus 10. Et fecit duas epistolas, quoe. Catholicae

dram Episcopatus in Antiochia annis 7. et post in

nominantur. Hic dum nonnullos libros zelo fidei

Christianee religionis adscriberet, exsilio relegalus

urbe Roma annis 2b. mensibus 2. diebus 3. Hic
ordinavit tres Episcopos, Linum, Cletum et Cle- est, martyrioque coronatus, sepultusque in Gra;-
mentem. ex quibus, Linuset Cletus prssentialiter cia, 8. Kalend. Decemb. et cessavit Episcopatus
omne ministerium sacerdotale in urbe Roma po- dies 21.

pulo supervenienti exhibuerunt, dum ipse Petrus V.

orationi et pra:;dicationi vacaret. Clcmenti vero Anagletls, natione Gra;cus, de Athenis, ex pa-
omnem disponendam tre Anliocho, sedit annis 9. mens. 2. dieb. 10. qui
cathedram, vel liccles^am
comniisit. Post Iitec martyrio cuin Paulo corona- et memoriam B. Petri Apostoli construxit. ubi

tur post passionem Domini, anno 38. et sepultus tamen et ipse sepultus est juxla corpus ejus. El

lemplo Apollinis juxta locum cessavit Episcopatus dies 13.

est via Aurelia in
ubi crucifixus est, in Vaticano, 3 Kalend. Julii, VI.
EvARisTUs, nalione Gra?cus, ex patre Judaeo.no-
II.
mine Juda, de civitate Bethlehem, sedit annis 9.
LiNirs, nationc Ilalus, regionis Tuscite, patre mens. 10 dieb. 2. Ilic titulos in urbe Roma divi-
Ilcrculano, sedit annis II. mensibus 3. diebus 12. sit, et 7. diaconos ordinavit, qui custodirent Epis-

Et constituit ut mulicr in ccclesiam velato capite copum prccdicanlem, propter stylum verilatis. El
inlroiret martyrioquc coronatus scpultus est
; sepultus est juxtacorpus B. Petri Apostoli. Et ces-
juxta corpus R. Petri in Valicano, sub die 0. Ka- ^ savit Episcopatus dies 18.
lend. Octobr. VII.
Alexander, natione Romanus, ex palre Alexan-
III.
dro, de regione Caput lauri. sedit annis 10. mens.
(^LKirs, natione Ronianus, de regione vici pa- d. 2. Ilic constituit aquam sparsionis cum sale be-
Iritii, i^atre .'Eniiliaiio, sodit annis 12. nienso I. nedici in habitaculi'^ hominum. Qui sepultus est

diebus H. Martyrioque coronatus, sej)uUus est via NumentHna, ubi decollatus est, ab urbe Rouia
juxta corpus B. Petri, 6. Kalend. Maias. Et cessa- non longe milliario 7. », non, Maii. Et c«ssavil
vil Kpiscopatus dicbus 30. Episcopatus dies. 33.
iJ7 EXCERPTUM DE GESTIS ROM. PONT. S38

Vlll. A XV.
SixTUS,nalione Ronianus, ex patre Paslore.dc VicTOR, nalione Afcr, ex patre Felice, scdil an-
i-egione Vialata, sedis annis 10. niens. 2. dio uno. nis mensib. 3. dieb. 10. Hic constituit ut ne-
l,")

flic constituit ul ministeria saera non tanirerentur,

cessitate faoiente, ubi inventus esset gcntilis, ba-
aisi a quiounque Episooporum
niinislris. Et ut aquartadecima Lunaprimi mensis
ptizaretur, etut

'vocalus fuisset ad Sedem Apostolicam rediens ad usque vicesimam primam dio Dominica custodia-
parrocluam suam non susciperolur, nisi oum for- tur sanctum Pasoha. Qui sepultus est juxla corpus

inala, Qui et ipse sepultus est juxtd oorpus 15. Pe- R. Petri ;l. Kalcnd, Aug. Et ocssavit Episcopatus
Iri , 3 uonas April . El cessavit Episcopalus diebus 12.

dies, 2. .XVI.

IX. Zephiuinus, iialioiic Romanus,ex palrc Habundio,

Telesphoris, nalione (irtecus. ex anaohoritis, sedit aiiiiis 8. mens. (i. dich. 3. Hic consLiluit ut
sedit annis 11. mensiltus 3. dics 2l. Hio oonstituit sub presenlia omnium clericorum, et lai(;orum fi-

it persepten» liehdomadas ante Pascha, jejunium deliuin,clericus, levita, sive sacerdos ordinarelur :

elebrarelur. ElinNatali Domini .Miss;epernoctem; et ooronam sacratam accipiatpresbytertradendam

lec unquam ante horam tertiam .Missas ulluscele- B populo. Qui sepultus est in cimilcrio suo,juxta ci-

[jraret.Et ut ante saorificiumhymnus celebraretur mileriumCaiixti via Appia, 6. Kalcnd. Septemb,Et

ingelicus. Qui aiartyrio coronatus,sepultusest juxta cessavit Episcopatus dics 6.
'orpusB. Petri -i. non. Januar. Et cessavit Episco- XVII.
aatus dies 7. Callistus, nationc Roinanus, cx patre Domitio,
X de urbe Ravennalium. Sedit annis 6. mens. 2.
Hyginus, natione Gra>cus,exPhilosophode Athe- dieb. 10. Hic constituit jejunium die Sabbati ter
iis, cujus genealogiam non inveni; sedit annis lo. in anno fieri. Martyrioque coronatus, sepullus est
neos.S.dieb. 4.EtsepuItus est juxta corpus B. Pe- in cimiterio Calepodii, via Aurelia, milliario 3. 3.
ri, 3 Idus Januar. Et cessavit Episcopatus Idus Oclob. Et cessavit Episcopatus dies 6,
iies 2. XVIII.
XI. Urbanus, natione Romanus, ex patre Pontiano,
PlLs, nationeItalus,expatre Rurmo,fraterPasto- mense l.dieb. 2. Hic sua traditione
sedit annis 9.
ris, de civitate Aquileia.sedil annis men- Valerianum sponsum S. Ceciliae, et multos alios
10. et 9.
Mb. et 3. diebus. Sub cujus Episcopatu Hermes
^ usquc admartyriumperduxit. Quiconfessorfaotus,
librum scripsit, in quo continelur quod angelus sepullus est in cimiterio Prcctextati, via Appia, 8.
Dominiinuabitu Pasloris ei pr;ccepit ul Pascha die Kalend.Jan.Et cessavit Episcopatus diebus 30.
Dominico celebraretur. Hic conslituit hoereticum XIX.
kenientcm ex Judaeorum hseresi suscipi et baptizari. PoNTiANUs,nationeRomanus,expatreCalpurnio,
Qui sepultus est juxta corpus B. Petri,o. Idus Jul. sedit annis 9. mens o, dieb. 2. Hic et Hippolytus
Et cessavit Episcopalus dies 14. presbytcrexilio suntdeportatiabAlcxandro de Sar-
XII. dinia insula Butiana, ibique defunctus, martyrio
Anicetus, natione Syrus, ex patre Joanne,devi- coronalus est 3. Kalend. Novemb. Qucm B.Fabia-
^oHumisa,seditannisl2mens.4. diebus3. Hic con- nus adduxit cum clero per navim, et scpelivit in
itituit ut olericus comam non nutriret. Martyrque cimilerio Calixti via Appia. Et cessavit Episcopa-
jbiit,et sepultus esl in cimitcrio CaIlisti2.Kalend. tus dics 10.
Jaii.Et cessavit Epi.scopatus dies 47.
XX.
XIII.
Antuerus, natione Grsecus, ex patre Romulo,
SoTHER, nationeCampanu3,expatre Concordio,
sedit annisl2, mense uno. dicb.l2. Hic martyrura
le civilate Fundis, sedit annis 9. mensibus 6.
j) gesladiiigentcrinquisivit, et in Ecclesiarecondidit.
lieb. 21. Hic oonslituit ut nulla monacha pallam Martyrioquc coronatus, sepultus est in cimiterio
aoratam oontingeret, nec incensum poneret in Calixti, via Appia, 3. nonas Januar. Et ccssavit
anctam ecclesiam. Qui sepull.us est juxta corpus Episcopatus dies 13.
:. Petri,9. Kalend, Junii. Et cessavit Episcopatus XXI.
'ies21, Fabianus, nalione Romanus, ex patrc Fabio,sedit
XIX. annis 14. mcns. 11. dieb. 10. Hic regioncs divisit
LEUTHER, natione Gr.Tcus, ex patrc Habundio, diaconibus, et fecit sex diaconos, qui septemNola-
^e oppidoNicopoli,seditannisl5.mens.3.diebus2.
riisimminercnt. Eo tempore supervenit Novatus
Kc accepit epist(dam a Luo^o Britonuni rege, ut ex Africa, ct scparavit Eoolesiam. Fabianus vero
(hristianus cfficeretur. Et ilerum firmavit ut nulla marlyrio coronatus, scpultus cst in oimiterio Ca-
n<'a rationalis et humanaa Chrislianis repudiare-
lixti, via Appi>i, 13. Kalend. Februar. Et cessavit
'ir, maxime fidelibus. Qui sepultus est, juxtacor- Episcopatus dies 0.
iia B. Petri 9. Kalend. Jun. Et cessavit. Episcopa- XXII.
A dics 15.
CoRNELius, nationc Romanus, cx palrc Castino,
 >39 ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS liVO

soflil atiiiis 2. infiisilms :}, cl (]iel).10.Qui Conlum- A Ecclesia ascendercnl. Si quis Episcopusesse inerc-
celJis pulsus est, cL ihidcm accepila Gypriano mar- retur, ut esset osiiarius, lcclor, exorcista, sequens

tyre in carcerescripLam.Quo eliam loc;jdecollalus, subdiaconus, diaconus presbyter, et exindc Episco-

marlyr cffectus est. Cujus corpus noctu collegit pus ordinaretur.Qui fug-icnspersecutionem Dioclc-
B. Lucina cum clericis, et sepelivit in crypta juxta tiani in cryplis liabitaiido, marlyrio coronatur, et

cimiterium Callisli, via Appia, in pi'aedio suo. 18. sepultus est in cimiterio Calixti via Appia, 10. Ka-
Kalend. Oclohris. Et cessavit Episcopalus die- lend. Maii. Et cessavit Episcopatus dies {{.
bus 3;j. XXX.
XXIII MAncELMNUS,nationeRomanus,ex patre Projecto,
Lucius, nationc Romanus, cx patrc Porpliyrio, seditannis 9. mcnsibus 4. diebus id. Quo tempore
seditannis3. mens.7. dicb.6. Ilic inexilio fuit.Sed fuit persecutiomagna,ut intra30 dies, IThominum
postea incolumis ad Ecclcsiam suam revcrsus pvoi- millia promiscui sexusper diversas provincias coro-
cepit ut duopresbyteri, ctlresdiaconi inomniloco narentur.Inter quos ipse Marcellinus ductus estad
Episcopum non descrerentproptcr testiinonium Ec- sacrificandum, ut Ihiiriticaret, quod et fecit. Et post

clesiasticum. Qui etiam aValerianocapite truncatus paucosdiespoenitentiaductusabeodem Diocletiano

3. Nonas Mart. sepullus est cimiterio Calixti via Bcapitepro fide Christi truncatus est. Cujus corpus
Appia. 8. Calond. Soiitcmb. Etcessavit Episcopatus jacuit in platea diebus 25. et exindeMarcelJuspre-
dies 3o. sbyler coUegit noctu, et sepelivit eum via Saiaria

XXIV. in cimitcrio Priscillrt" juxta corpus sancti Croscen-

Stephanus, nationc Romanus, ex patrc Jobio, tionis, 7. Kaleud. Maii. Etcessavit Episcopalus an-
sedit annis 6. inensib. 5. dieb. 2. Hic constituit sa- nis7. mcnsibus 7. dies 2'6.

cerdotes et Levitas, ut vestibus sacratis non nisi in XXXI.

Ecclesia uterentur. Martyrioque coronalus sepultus MARCELLi:s,nalioneRomanus,ex patre Benedicto,
est in cimiterio Callisti via Appia, 4. Nonas Aug. deregione Vialata. seditanniso. mens. 7.dieb.2I.
Quotempore fuit magna persccutio sub Decio. Hic fecil cimiterium via Salaria,et comprehensus
XXV. damnatus est in eatabulo. Quonovemmensibus ei-

XisTUs,nationeGra?cus ex Philosopho, sedit an- actis in oratione et jejunionocte venit clerus cjus,

no mens. lO.diebus 26 Marlyrioque coronatus

1 .
et exuit eum,etperduxit ad domum Lucinae vidu£B,
sub Valeriano 8. Kalend.Aiig. Postcujus passionem quam dedicavit titulo sancla^ EccIesia^.Hoc audilo,
tertio die passsusestB. Laurentius archidiaconus. Maxentius jussit ut ibidem animalibus deserviret.
Denique Bcatus Xistus sepultu> est in cimiterio unde in servitio animalium nudus amictus cilicio
B. Calixti via Appia. Et cessavit Episcopatus die- defunctus est.Cujus corpus collcgit beata Luciaa,
bus 35. et sepelivit in cimiterio Priscilla', via Salaria. 17

XXVI. Calend.Febr. et cessavit Episcopatus dieb. 30.

DiGNYSius, ex monachis; cujus gcnerationcm non X.\XH.
potuimus reperire. sedit annis G.mcnsibus 2. die- EusEBius,natione Gra>cus,ex medicis, seditannis
bus4.IIic presbyteris Ecclcsias dedit, et cimileria, 6. mens. l. dieb. 3. Sub hujus temporibusiuventa

et parochias diceccsis constituit. cujus depositio 6. est crux Domini 5. Non. maji.a Juda, quipost ba-

Kalend. Januar.in cimiterio Calixti via Appia. Et ptizatus est. Ilic ha^reticos invenit,quos permanus
cessavit Episcopatus dics ii. impositionem reconciiiavit. Qui etiam sepultusest
XXVII. in cimiterioCalixti, via Appia, 6.Non. Octobris. Et

natione Romanus, cx patre Constantio,

Felix, cessavit Episcopatus dies 7.

sedit annis4. mensibus 3. dieb. 2;), Qui constituit XXXIII.

supra memorias martyrum Missas celcbrari.Et fecit MELCHiAnEs,nalionc Afcr. sedit annis 4. et con-
basilicam in via Aurclia. iibi martyrio coronatus, I> slituitnulla ratione Dominica,aut 5. feriajejuinum

sepultus Kalcnd. Junii milliario ab celebrari : focitque ut oblationes sacra?, quod est
est, 3. urbe
Roma sccundo. Et ccssavit Episcopatus dics li.
fcrnientum ex consecrationc Episcopi per Ecclesias
X.WIH dirigerentur, ac sepultus est in cimilerio Calixli,

EuTHicL\Nus, nationo Thusciis, ex patrc Marino, viaAppia 4. Idus Jan. Et cessavit Episcopalus die-

"e civitate Luna», sodit annum unum, mensomi. buslO.

diem i. Hic constituit ut fruges super aUare tan- X.XXIV
lum,fab?e et uva? benedicerenlur. Etsepultus esl in SiLVESTER, nalione Romanus, ex palreRulino.
cimiterio Caiixti via Appia, 8 Kaicnd. Augusti Kt sedit annis 23. mens. 10. dicbus II. Ilic fuit in

cessavit Episcopatus dics 8. exilio in monleSoractc.Et postmodum redicnscum

XXIX. gloria baptizavit Constantinum Augusluin, queni
Gaius, natione Dalmatinus, ex genere Diocletiani curavit Dominus a lepra. Cujustemporibus faclum
Imperatoris, ex patre Gaio, sedit annis 1 1 .mensibus est Conciiium ipso priecipiente in Nica^a Bilhynia?,
4. diebus d2. Hic constiluit utordinos omncs sicin ct congrcgati sunt Ircccnti 18 Episcopi Cathoiici,
 tl EXCERPTLM UK CESTIS ROM. PONT. S42

dainnavoruMl Arrium, Pliolinum, ol Saholliiuu

[iii A sropalu.qui oral (';ilholieus,ol revocavil Lihcriuni.
M urhequoque Roma oonprcgavil ipsooum oousilio Dopositiis vcro Folix Kalend. Augusti, hahitavit
'»•.

Ugusli 277. ct damnavil itoruin CalixUim, Ariuin, in pnodiolo suo, via PorliicMsi, Ingressus qiioquo
Miotinumel Sabcilium. Consliluil cliam ut hapti- Liberius in urhcm i.Non. Augusticonseivzit lucreti-
aJum linirot presbytcr clirismatolevalum de aqua cis, non tameii rehaplizalus. ct tenuit hasilicas B.

•lopter oocasionem transilus morlis. ot ut luillus Constantinianam annis7. Et fuit

Polri et Pauli, et
aious crimen olerico audoat inrcrre, ot ul diaoonj porsoouliomac-na in urhoRoina.Omiics ilaqucanni
ialmatiois in Eoclesia utoroiilur, el ut nullus cle- Fcliois in hujus ordiMalioiic (liiuiiuorantiir. Scpul-
ieusproplcrcausam quamlihet in curiam inlroiret lustamen cst Lihcrius via Salaria ciniitcrio Pris-

loc Hnle judicem causam dicerct,ciisi in Ecclesiia, cilla:'. El cessavit Episcopalus dics7.
.1 ul sacrificium altaris non in serico, neque in X.VWIII.
anno tinoto celebraretur, nisi lauUim in liueo;sic- Fklix, MationeRomaiuis,ex patre Anaslasio,sedit
t corpus Domini noslri JKsf Chrisli in sindone anno 1. mens.3.dieh.2. llic doclaravil Constantium
nea munda sepullum est. Ulsiquis desideraret in filium Constantiniha?reticum, et rebaptizatum se-
cclesiamililare,aut proficcre^ul esset Lector annis cundo ah Euscbio Episcopo Nicomediensi in villa
0. exoroisla diehus 30. acolylhus aunis 5. subdia- B qiia;appellatur Aquilon. Pro quo facto capite trun-
onus b. diaooiui-! 7. preshylor trihus, prohalus catur cuiu luultis clericisct fidclibus occultcjuxta
Xomni partc.et ab his, qui forissunt,lestimonium muros uibis ad latus fornicC Trajan», 3. Idus No-
abere bonum.unius uxoris virum a sacerdote be- vemb.Exexinde rapuerc corpuscjusChristiani,cum
ediclaj, et sic ad ordinem Episcopatus acccdat. DamasopresbytGro,et sepelierantinhasilica supra-
ic sepullus est in cimiterio Priscilhe, via Salaria, dicta cjus via Aurclia t7.Kalcnd.Dccembr.inpace.
b urbe Romamilliario 3. prid.Kalend.Jan. calho- Et cessavit Episcopatus dies 38,
cus et confessor quievit. «Jessavitque Episcopatus XXXIX.
ies 21. Damasus, natione Hispanus, ex patre Antonio,
XXXV. sedilanuislS, mens. 3. dieb. 10. et cum eodem
Iarcus, nalione Romanus,cx patre Prisco. sedit ordinalur sub [coMtcMtionc.] iMtentione UrsiMus.
nnis 2. mens. 9. dicb. 20. Ilic conslituit ut Epi- Qui facto CoMcilio sacerdotum ejectus est ab urhe,
•opus OsliK, qui consocrat Episcopum Urbis, etNcapoli coMstitutus Episcopus. Damasus fultus
allio uleretur, et at- eodem Episcopus UrbisRomai plurima multitudine in sede Apostolica permansit
unsccraretur. Qui obiit Nonis Octol). et sepullus
^ pra.siil.Qui tandem accusalus incriminatur de
st in cimiterio Balbina}, via Ardeatina. Et cessavit adultcrio, et facta Synodo purgatur a 44 Episco-
piscopatus dics 20. pis, qui etiam damnaverunt accusalorcs ejus,Con-
XXXVI. cordium et Callistum, et projccerunt de Ecclcsia.
JuLius, nalione Romaiius, cxpalre Kustico,sedit Quccsivitque multa corpora Sanctorum, etinvenit,
unis li), mens. 2. dicbus 5. Ilic fuit missus in exi- ac eorum mcmorias versibus decoravit. Constituit
um aConstantino Imperatore hffiretico mensihus quoque, ut psalrai die noctuque cancrentur per
0. Postcujus mortein reversus est. Et coustituit omnes Ecclesias, ac sepultus est via Ardeatina in
t nullus clericuscausam quamlibet in publico age- basilica sua 3. Idus Deccmbr. juxta matrem
sl : el rerum gestarum notitia, qux omnibus pro suam, et germanam suam. Et cessavit Episcopatus
de Ecclesiastica est, per notarios coiligeretur, et dies 31.
1 Ecclcsia a clcricis servaretur. Qui etiam sepul- XL.
is est, via Aurelia, in cimiterio Calepodii millia- natione Romanus, ex patre Tiburtio,
Sinicius,
!o 3, pridie Idus April. Et cessavit Episcopatus sedit annis 15. Hic constituit ut nullus preshytcr
iebus 25. Missas celebraret pcr omnem hebdomadam. nisi
X.XXVII. •^ consccratum Episcopi suscepcrit, quod nominatur
LinERiis, nationc Romanus, cx patre Augusto, fermeulum. Qui etiaiu exosos habuit omnes ha»re-
;dil annis 6. mens. 4. dicb. 8 Hic pro eo, quod ticos, maxime Manicha?os, quos inventosin exilium
iluil conscntire haeresi Arrianaj.fuit in cxilioan- deportari fecit, et conslituit, ut si quis de Mani-
s 3. Cujus consilio Felix venerabilis preshyter chacis conversus rediret ad Ecclesiam, nullateuus
loco cjus ordinatus est Efiiscopus. Qui iMVCiiit communicaret, nisi tantum rclegatus monasterio
los presbyterosLrsaciuin et Valeiilem,con.senticn- usque adfinem vittc sua; jejunusct orationihus va-
i3Conslanlio Augusto Arriano.etdamnavil eosin cans viaticum ei largiretur. Constituit eliam haire-
jmcilio 48 Episcuporurn. Qui Ursacius ct Valens ticuiu submanu impositionis reconciliari pr<TSCntc
j)st paucosdieszeloducti,rogaveruntConstantiuin, cunctaEccIesia.Qui scpultus cst in cimiterioPriscil-
[ de exilio rovocarot Libcriiirn. Qui conscnsitcis, lai, via Salaria, 8. Kalend. Maii. Et cessavit Epi-
unatantum particijiationccommunioiiisconveni-
i,
scopatus dics 20.
|t cuin hiEreticis, tantum ut non rebaplizaretur. XLI.
l)stha^c fecitConstantius Conciliumcum aliquihus Anastasiis, natione Romanus, ex patre Maximo,
u exfttcc Ariaaa erant, cl ejecit Fcliccm dc Epi- seditannis 3. dicbus 10. Hie constituit ut quoties-.
 .

b43 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS Hl

cunque Evangelia siuicla recilarcnlur, sacordotes i XLVI,
non sedcrcnt, sed curvi starcnt, ct ut nullus clcri- XisTLs, nationc Bonianus, cx patre Sixlo, s»'dit
cum transniarinuni suscipcrel, nisi sui Episcopi annis 8. dicb.19.Ilic post annum unum etmensera
chirographum designarct, quia codem tempore 8. incriminatus est aquodam Basso. Quod audiens
Manich;ei inventi sunt in urbe. Sepultus et autem Valentinianus Augustus jussitsynodum congregari,
in cimiterio suo ad Ursum pilealum. 5. Kalend. inqua examinatur a 46. Episcopis, et purgatur
Maii. Et cessavit E[)iscopalus dies 21 Xistus,et condemnatur Bassus, ita ut ultimo die

XLII. viaticum ci non negaretur. Contra quem Valenli-

nianus Augustus furore sancto permolus, praedia
Innocentius, nalione Albancnsis, ex patre Inno-
facultatum ejus Ecclesiae Catholicae sociavit, ac
centio, sedit annis t5. mcnsibus 3.dieb. 2t. Hic in-
post tres menses morilur. Cujus corpus XistusEpi-
venit Pelag-ium et Cccleslium ct hacreticos damna-
scopus suis manibus tractans sepelivit ad B. Pelruin
vit.Constituitqueul natus de Cliristiana denuo nas-
Apostolum in cubiculo parentum ejus. Qui etiam
cereturper baptismum,hoc est, baptizarelur, quod
sepultus est via Tiburtina in crypta juxta
Pelagius damnabat. Constiluit quoque ut Sabbatlii
corpus B Laurentii. Et cessavit Episcopatus
jejunium celebraretur, qiiia Sabl)alho Dominus in
sepulchro positus cst, et discipuli jcjunarunt. Se- B dies 22.
XLVII.
pullus cst autem ad Ursum pileatum
in cimiterio
Leo, natione Tuscus, ex patre Quintiano, sedil
'6. Kalend. Aug. Etccssavit Episcopatus dies 22.
annis 21. mense uno, diebus 13. Hic invenit duas
XLIIL
heereses, Eutychianam et Nestorianam. Proquare-
ZoziMUs, natione Gr.Txus, ex patre Abrahamio,
misit ad Marcianum Augustnm, orthodoxum princi-
sedit annis 7. mens. 4. dieb. 2't. Ilic constituit ut
pem et catholicum, utcongregaret Concilium Epi
diacones lapvam tectam naberent de palliis linosti-
scoporum. Quod statim factum est, et congregati
mis. et per Parrochiam concessit ut cercos benedi-
suntsacerdotcs 256, aliorum veroEpiscoporum 408,
cerent. Et ut nullus clcrico poculumpublicumpro-
Chirographus cucurrit cum chirographo S.Episcop'
pinaret nisi tantum in cclla fidelium, maxime cle-
Leonis, hoc est, tomo, ubi continebatur fides Apo-
ricorum. Etsepultus est via Tiburtina, juxtacorpus
stolica; Ecclesise Romanse. Sub prsesentia igitur
B. Laurentii martyris 7.KaIend. Januar.Etccssavit
Martiani Catholici Principis factum est Concilium
Episcopatus dies It.
630 Episcoporum in Chalcedonia, in martyrio
XLIV. S Euphemia?. Qui exposuere fidemCathoIicam, di-
BoNiKACius, natione Romanus, ex patre Jocundo G centes, in uno Christo Deo et homine duas naturas
presbytero, sedit annis 3. mens. 8 dieb. 6. Hic sub esse. Ubi piissimusAugustus cumPuIcheriaconjuge
intentione ordinatus est cum Eulalio uno die. Et fuit sua Augusta, deposita regia majestate,fidem suam
diebus lii. Et inensib. 8 dissensio magna in clero. sub chirographo exposuerunt ante conspectum
Quod audiens Placidia Augusta cum filio Valenti- omnium Episcoporum, qui damnaveruntEutychen
niano Augusto,dum sederet Ravennai retuIitHonorio et Nestorium, et expositam direxeruut ad Leonem
Augusto Mediolanis et horum praecepto expulsi
:
Papam heatissimum.Hicconstituitut monachanon
sunt ab urbeambo.Sed EulaIius,eo quod ordinatus acciperet velamen benedictum in capite,nisiproba-
fuissetinbasilica. Constantiniaiia,pra?sumpsitinti'a- ta invirginitalefuerit 66 annis,etut inlraactionem
re urbem et baptizare : et celebravit Pascha in supra- sacrificii diceretur : Sanclum sucrificium, etc.SepuI-
Hoc audicntes Augusti, miserunt, et
dicta basilica. tus est autem apud B. Petrum Apostolum, 3. Idu?
ejecerunt eumforasin Campaniam,Bonifacium vero April. Et cessavit Episcopatus dies ~.

rcvocaveruntin urbem etconstitueruntEpiscopum. XLVIIL

Quo defuncto clerus et populus peliit Eulalium re- HiLARius, nationcSardus, ex patre Crispino, se-
vocari, sed ille Denique Bonifaciu
reverti noIuiL j) ^jit annis mens. 3. diebus lO.Hic firmavit3.Sy
6.
constituit ut nulla mulier, aut monacha pallam sa-
nodos, Nicffinam, Ephesinam, et Chalcedoneusem,
cralam contingeret, aut incensum poncrct, ncc vel tomum sancti Episcopi Leonis, et damuavit
servum clericum fieri, nec obnoxium curise. Qui omnes lian'esiarclias ac sequaces eorum.Confirraa-
ctiam sepultusest via Salaria juxta corpus S. Fcli- vit quoquc dominatioiicm et principatum sedis
citatis martyris 8. Kalend. Novcnib. Et ccssavit Catholicaj et aposlolictcRomanie Ecclcsiai. Qui se-
Episcopatus dies 9.
pultus est ad S. Laurentium in cryptajuxta corpus
XLV. B. Xisti Episcopi, 4. Idus Soplemb. Et ccssavit Epi-
C^LESTiNUS, nalione Campanus, cx patrc Prisco, scopatus dicb. 10.
seditannis 9. mensib. 10. dicbus 17. Hic constituit, XLIX.
utpsalmi David 130. psallercntur ante sacrificium SiMPLicius, nationcTiburtinus,cx patreCaslorio,
antiphonatim ante enim tantum epistola B. Pauli
: seditannis 15. mense uno, diebusT. Cujus tempo-
recitabatur, ctsanctum Evangeliun». Scpultus est. ribus vcnit relatio de Gra^Maab AchalioConstanti-
a. in cimilerio Priscillaj via Salaria, 8. Idus April. nopoIilanoEpiscopoaffirmantc quodPetrusAIexau-
Et ccssavit Episcopatus dics 20. drinusEutvchianista hiereticusfactusesset, elquod
45 EXCERPTLM DE GESTIS ROM. PONT hii

t\ morle cujusdam prcsbylcri Calholicipermixlus A LIII.

ssel. Quodaudiens Simplicius pra^sul dissimulans Symmachus, natione Sardus,cx patre Fortunato,
lon resorip^itAchatio.sed l*etrum damMavil.ex|>e-
sedit annis i:>. mensihus 7. diebus -27. llic sub in-
tans lempuspoinileulia^.Ilic sepulluseslin Itasihca tonlitme orilinalus esl una die cum Laurcntio, et
I. Pelri .Vposlolit). Nonas .Martias.El cessavil Epi- Symmarhus (piidem in basilica Constantiniana,

copalus diehus 0. Laurentius in basilica S. Marite. Ex qua causa se-

L. paralus esl olerus, et divisus est Scnatus. Et facta

Felix, natione Romanus, ex patre Felicc prcsby- inlenlionc utrai[ueparsconslituit,ut ambo ordinati

ero de lilulo Fasciola. sedit annis 8. mens. II. adjmlioium Hee-isThcodorioi Ravennam perg-erent,
ieh.n. Quo tcmpore ilerum venit relalio de (ira-.- Quod dumfactum fuissct,judicavit Rex ut qui pri-
iaPetrum revocalum ah .\chatio Episcopo Constan- mus ordinalus fuisset, vclcuimaximaparsconsen-
nopolilaim.Quodauiliens FelixRomanusEpisoopus lirot, ipse sedem Apostolicam. Unde faclus
lcncrel

littit dcfcnsorem oumconsilio Sedissua',et in Con- Pravsnl et oonstiluit Laurentiumiu

.Symmaohusest,
itio damuavilAchHtium cum Potro.Post annum ter- Nuoerinam civilatem Episoopum intuita misericor-
um ilerum vcnit relatio ah Imperatore Zenone ut dia Postannos vero qualuor zelo ducti aliqui ex clc-
11'uitensredirelAohalius Tuno PapaFclixmisilduos B ro,elexSenalu, maximeFestusetProbinus,accusa-
piscopos, .Mesenum et Vitalem, ut si invcnirent vcrunt eundemPapam apud Theodoricum crimine
jmpiicem Pelri Aoatium, ilerum damnarerl cos. pcssimo, el subornaverunt falsos lestes, quos mise-
i uon, offerrent libellum poenilentitTp.Qui cum in- runt Ravennam, et interim occulle revocavcruut
•oissent Constanlinopolin, corrupti sunt pecunia, Laurcntium.Divisus quoque estiterum clerus.Tunc
l non feoerunl ut pneoeperat Dominus Papa.Qui aocusaloresSymmachi miseruntad regem, ut daret
oslcorum rcversioncm.faoto Rom.'e Conoilio exa- visitatorcm sedis Apostolioa'. Quod faotum est, et
linavitambos Episoopos, id est Mesenum et Vita- dcdit Petrum Altina^ civitalis Episcopum, quod ca-
;m,el reos rejecit acommunione.SedMesenusnon nonesprohibent.Unde prsedictus Papacongregavit
iouit peccatum suum, ct ob hoc concessum est ei Episcopos 115. et facta Synodo purgaLur afalsocri-
mpus pa?nitenli-'e. Sepullus est aulem Felix mine : et damnatur Petrus Altinus invasor sedis
1 basilioa 15. Pauli Apostoli. Et cessavit Episcopa- quod
Apostolioa^ et Laureiitius Nucerinus pro eo
us dicb. '6. vivenle Episcopo pcrsuaserunt sedem ejus:nam
U. 5ymmachus a suis omnibus in sedem suam cum
Gelasius, nationc Afer, cx patre Valerio, sedit gloria restituitur. Quapropter indignati Festus et
nnis 4 mens. S. diebus 18. ilio invenit Manicha:os q Probinus intra urbem coeperunt pugnare, maxime
n urbe, quos in exilium deporlari prajcepit, et oonlra Faustum exconsuIem,et omnesqui commu-
;orum oodices incendio oonorcmari, et in synodo nicabant Symmaoho,quaudoquidemgladio occide-
um Uelu sub satisfaclione libelli purgatum Mese- bantur clerici, sanctimoniales et virgines, quas de
mm Episcoj)um rcvocavit, et sua^ E(;cle3i;c resli- monasteriisextrahebantnudas.SolusautemFaustus
uit.lterum venit relalio de Gnecia quod a Petroel cxoonsul pro Ecolesia [lugnabat. Post hajc omnia
lohaliomulta mala et homicidia ficrent. Quo tcm- idcm Papainvcnit Manicha-os in urbe,quorumIibros
'ore fugiens Juanncs Alexandrinus Catholicus Epi- inocndit, et eos exilio relcgavit. Hic omni anno per
copus venit Romam. Quem B Gelasius cum g-Ioria Africam velSardiniamad Episcopos,quiexilio erant
uscepil, et ei seoundam sodem |ira'buil, faolai{ue retrusi, pecunias et vestes ministrabat, et captivos
•ynodo misit per tractumOrienlis, etiterum dam- per diversas provinciasredemil.Qui eliam sepulLus
avil in perpctuum Pelrum ct Aohatium, si non cst in basilioa B. Petri Aposloli confessor. 1 i. Ka-
,ub salisfaclione libelli postularent p(]Rnitentiam. lend. Aug. Et cessavitEpisoopatus dics 7.
|'ccil etiam sacrameutorum pra;falioncs et orationes LIY.
,aulo scrmone. Qui sepultus est in B. Petri ba- j. IIoR.MisDA,nalione Campanus,ex patre Justo, de
jilica II. Kalend. Deoemb. Et cessavit Episoopalus oivitate Frisinone,sedit annis, 9. dies t7, Hic cx
lies 7. conslituto Synodi.et cum concilio re^^nsTheodorici
1,11. direxit ad Grajcias, humanitalem ostendens scdi
Y Anast.vsius, natione Romanus, ex patre Petro Apostolicffi : quiaGra?ci obligati erant sub vinculo
|.e regione quinta Ca(»ul tauri, sedit aiino 1 . mensi- anathcmalis propler Petrum Alexandrinumet Acha
.iis 2. diebus 2t. Hio proplerea qiiiaoommunioavit tiiim ConsLanlinopolilaiuim sub Joanne Episoopo,
.jidam diaouno Thessalunicensi nomine Photino, legatos mittens Ennodium Episcopum Ticinensem,
,ui communis crat Acatiu sine consilio Episcopo- etFortunalum Episoopum Catinensem, et Vcnan-
|im,presbylcrorum, clericorum Ecclesiai Ca-
vel tiumprcsbyterum urbisRoma3,etVitalem Diaconum
jaolicse, suspcnderunlse abcjus oommuiiiune.Qui etllilarum nolariiini,ad Anastasium Augustuni,qui
\iam, cum voluisset Achatium oocullr! revocarc, niliil egeruiit,propLerea quia i|)se in hu-resim EuLy-
: non potuisset, nutu divino [)croussussepullus cst chianamoominunicaverat.lleni secundo misitEnno
11 basilio.i H. pclri Aposloli, \'.i. Kalend. Deopmb, dium,ct Peregrinuni episcopum Mesenensem, quos
.tcessavit Episcopalus dies i. dum voluissel Anastasius pecuniacorrumpere,nul-
 'Al S. ARBOiNlS ABBATIS FLORIACE.NSIS U>
latenusconscnscrunl, nisi salisfaclionemsedisApo- A gustus susceperat Silveslrum Episcopum.Qui Jusli-
stolicse operaretur. Tunc iniperator rcpletus 1'uria nus dans honorem Deo humiliavitse pronu?,etad-
ejecit eos per posterulam, ctimposuitin navim pe- oravit Joannem hcatissimum rogantem cum grandi
riculosam, pra?cipiens Ilcliodoro et Demetrio ut flctu ut legalioacccptabilis esset in coiispectu oju?.

nuUam civitatcm Gra^corum ingrcdcrcntur. Legati Qui psjstquam ohtinuil, propter quod ierat,ipsiJu-

vero secretius .sanclas epistolas fidei 19. per manus stirio Augusto, ut vicariusB. Petri Apostoli rogalus
monachorumorthodoxorum exposuere per omnes manibus suis cum gloriacoronam imposuit.Eodeni
civilates, quas Episcopi, qui erant complices Ana- tempore Theodoricus rex heereticus tenuit duosse-
stasii AugustiprocrimineConstantinopoIimdirexe- natores pra'cIaros et cxconsules, Symmachum et

runt. Qui furore replelus intcr alia sua sacra hsec Boethium,et interfecit eos gladio. Cum vero Joan-
scripsit, dicens Nos jubere volumus,non nobis ju-
: nes venerabilis Papa, et Senatores ejus comitesre-
beri; et post ha3C nutu divino percussus fulmine verterenlura ConstantinopoIi,pr«dictus Rexhaere-
ohiit.Cui imperium Juslinus Ortho-
successit in ticuscum grandi dolo et odio suscepit eos, quos
doxus, qui dircxitauctoritatom suam ad Hormisdam etiam gladio voluit intcrficere, sed non ausus cst
Papam Romanum,ut redintegraretur paxEcclesia- metuens indignationcm Justini Augusti.quauquam
rum.Quam auctoritatem Papasuscipicnscumcon- B permiserit in custodia aftlictos [cruciari] crcmari.
silio regis Theodorici direxitGermanumCapuanum Ipse vero Papa afllictus in custodia defecit,et mor-

Episcopum,Joannem et Blandum presbyteros,FeIi- tuus est martyr, lo. Kalend. Jun. Quem statimde
cem et Dioscorum diaconcs, et Pctrum notarium, repcnte estintereimdo subsecutusipseTheodoricus
munitos fide et textu libelli pcenitentiaj. Venientes rex ha^reticus. Corpus vero B, Joannis translatum
autem juxta Conslantinopolim tanta gratiafideire- est de Ravenna, et sepultum est in B. Pelri bd-

fulsit,utmultitudo monachorum orthodoxorum,et silica 6. Kalend. Jun. Et cessa^'it Episcopalus

illustrium virorum, Justinus quoque Imperator, dies 58.
etVitaliaims Consul simul occurerent adcastellum LVI.
rotundum,quodducitad civitatem. Susccpit itaque Felix, natione Samnius, ex patre Castorio, sedil
sunt cum gloria et gaudio magno acleroetJoanne annis 4. mensibus 2. dieb. 13. Etsepultus est in ba-
Episcopo. Quod sentientes complices Anastasii se silica B. Petri Apostoli, 4. Idus Octob. Et cessavit
incluserunt in Ecclesia majore.quae vocatur sancta Episcopatus disbus 3.
Sophia, et consilio facb) mandaverunt Imperatori,
LVII.
dicentes: Nisi nobis redditafuerit ratio,quare dam-
G BoNiFAcius,nationeRomanus,ex patre Sigebaldo
natus est Episcopus noster Achatius, nuUatenus
sedit annis 2. dicbus 26.Hic fuit ordinatus in basi-
consentimusSedi Apostolicee. Hic quoquedamnavit
licajuliisub intentione cum Dioscoro; qui ordina-
Petrum et Achatium, velomnesh8ereses,et invenit
batur in basilica Consiantiniana.Fuitque dissensio
Manicha^os, quos cum examinatione plagarum in
in clero et senatu dies 28.Sed Dioscorus ipso anno
exilium deportavit, et eorumcodicesincendio con-
Eodcm tempore venit cumgemmis prc- 2. Idus Octobris defunclus est. jQuem Bonificius
cremavit.
zeloductuseumgrandianiax'itudine5ubchirogropho
tiosis a rege Francorum Clodovaio Christiano do-
anathcmalizavit, et eum archivo Ecclesiai retrusit.
num B. Petro Apostolo. Sepultus est autem in basi-
Sed ei nullus subscribere voluit. Hic congregala
lica B. PetriApostoli, .S.Idus Aug. Consolatu Maxi-
Episcopatus dies6. Synodo in basilica B. Petri ApostoIi,fecit cum chi-
mi. Et cessavit
LV. rographis sacerdotum jusjurandum ante confessio-

JoANNES, natione Tuscus, ex patre Constantio,

nem Apostoli Petri in diaconum Vigilium, ut sibi
diebus Hic vocatus succedcret. Unde facta iterum Synodo censuerunl
sedit annis 2. mensib. 9. 17.

regcTheodorico Ravennam,quem et misit in sacerdotesomnes propterreverentiam sanctaeSedis

est a
igationemConstanlinopolimadJustinumlmpera-Dquiacontracanones hoc fuerat factum, et quia
culpa euin respiciebat,qui sibi successorem consti-
torem orthodoxum, (jui ejus consilio usus voluit
tuissset. Quapropter Bonifacius reum se confessus
amore religionis Christiana; haircticos extricare,ut
Ecclesias Arrianorum Catholicas consecraret. Pro
est, quod in Diaconum Vigilium sua subscriptione
chirographi antc confessionem B. Petri Aposloli
qua re hajreticus rex Thcodoricus exarsit, et voluit
ipsumque chirographum sub pra^senlia
fecisset,
totam Itatiamgladioextinguere.Tunc Joannes Papa
tcgrotus cumllctuambuIavit,ctsenatorcs,el Consu-
omnium sacerdotum et clcri,et senatusinincendio
consumpsit. Tunc vcnit relatio ab Afris Episcopis
les cum eo,id est, Theodorus importunus.Agapitus
ut redderentur de constitutionc, et ut consilio Domini Papa>
Patritius, accipientes in mandatis,
Ecclesia^ha;reticis in partibus Orientis,quod si non omnia Carthaginensis E[)iscopus facerot. Sepul-
autcin Petri Apostoli,
umncm Italiam gladio perderet.Qni dum ambulasse tus cst in basilica B.

cumcereiset crucibus in sul) dic 17. mons. Octob. Et cessavil E|>isi-opaln<

occurrit (M oiniiis civitas
Apostolorum Pctri ot Pauli. Etgaudebat dios li).
honore B.
Justinus.\ugustu5se siisccpisse in partibus GraH-iai IVIIL
JoannemPapam Romanum.sicutConstantinusAu- JoANNKS. (jui et Martirius, natione Homanus, cx
 EXCEHPTUM 1)E GESTIS ROM. PONT. 3S0
(9
A nuUi divinoexslinjruihir Tlieodalu?,el clevatur rcx
alreProjeclo.do Czrlio montc. scdil annis2. men-
Au- Vuiligi'^. Uui llavonnain veniens Uilil sibi uxorem
ibusi.dicbusti. Eodom lempore Jusliniamus
suuimo amore Chrisliana' re- filiain .VmalasuentajreginiB.Undeindignatus Impe-
uslus, vir rfliu'io^us
scriplam chiro-rapho rator Juslinianus niisil Belcsarium palrilimn cum
igionis misil liJem suam
Epa- excrcilu, ul libcrarel omnein Italiam a caplivilate
iroprio ad sedcm .\|toslolicam perEpiscopos
Sepullus esl aulom Joannes Gollioruin.Tunc venionspatritius in parlcs Sicilise,
ium, el Demelrium.
basilica B. Pclri Apostoli, C. Kalcnd. Ju- audivit quod Golhi fecissent sibi regem,et inde per
»apa iii
CauipaniamproperavitNeapolim,quam et obsidere
lias. Et cessavil Episcopalus dics G.
LIX. C(cpil, qiiia cives Neapolilani nolueranl aperire ei.

Qui pugnando civitalein iiilroivit,et ductus furore

AuM-iTLS, nalionc Homanus, ex palro Gordiano
interfecit et Gothos, et omnes cives Neapolitanos,
iresbjtero ad sanctos Joannem cl Paulum,
sedit

ll.dicbus 18 Iliclibellos analhematisquos ita ut nulli sexui, vel «fitati parceret,nec sacerdoti-
iiensib.
aulservis Dii,vcl sanclimonialibus. Facloque
[ividia;dolo cxlorseral, Honifacius a presbyleriset lui-;,

Ipiscopis conlra canones cl conUa Uioscoruin

in inaxinio bcllo cuiitra Vuil.igis,ingressus csl urbem
iiedio Ecdesiu; congrcgatis omnibusincendio con- Homam ir.ldusDeccmbr. etcivitatenimunivit.Nocte

unvisil, et lotam Ecclesiam absolvil. Denique B ipsa, qua introivit urbeni, lii qui erant in civitate

iiissus csl a Theodalo rcgcGothorum ad Domnum vel foris,fugcruntRavennim,et omnesportasdimi-

usiiuianum Auirustum, qui indignabatur contra seruntapertas.Tunc coUigens Vuitigis rex multitu-
umdemregcmquodoccidissclHeginam.^malsucn- dinoin exercilusGotlioruniregressuscontraRomam

liam commcndatam sibi, fiiiam scilii-ctTbcodonci y. Ivaleiul, Mart et fixit castra ad ponlem Milvium
egis, qui eum regem fecerat. Ingressus ergo Aga et uno aniio ita obsessa est civitas Romana,ut nulli

Conslantinopolim 10,Kalend. Maii susccptus essel facultas exeundi, vel introeundi. Intra civita-
ilus

>l cum gloria, et cu'i»it altcrcalionem habere cum temautemgrandisfameserat,utaquavenundaretur

usliniano .Vugusto de religione. Hosponsiiinque prelio, iiisi Nvmpharum [remedinm] rechedus sub-
cddidit conslantissimc de Domino Jiisu Chrislo, venissct. Pugna; aulem maxima^ erant, Beiesario

)eo et bomine, quod in una persona Jesu Christi defendento Romanos velcivilatem quam etlibera- :

luaisiiitnaUii-a-.Uuaallercalione AnthemiumCon- vita Golhis; quos postmodum Ravennam fugcre

tanlinopolitauum Episcitpum invenit ha?reticum. compuiit. Tunc erat Vigilius Diaconus apocrisia-
)ixitilaqiie Iinperator .Virapilo Aut consenli nobis : rius iu Conslantiuopoli, qui sciebat dolorein Au-
faciam. Cui rcspondil gusti pro .Vnalhcniio PatriarcIia,quidepositusfuerat
lut in exilium deporlari te :
q
go quidem peccalor ad Justinianum Imperatorem a sanctissimo Agapito Papa, eo quod hsercUcus re-
Ihristianissimum venire desideravi, nunc autem pertus esset, elin locum ejus Ma?nam servum Dei
)ii>clptianum iiiveni. Scilo taincn, te et Episcopurn constituisset. Consilio deniqucVigilii mi.sitRomam
uum idoncos non essc (Jhristiaiia: rcligionis, iiisi cpistolas Silverio Pap», rogans et obsecrans : aut
luas aaturas in Chri.sto confiteamini. Tandoin cx ad nos, ne pigriteris venire : aut cerle rcvoca An-
rajceplo Augusti accersito Anlhemio, et discus- thomium in locumsuum. Quaslitterasdum legi.5set
ione facta, uuiiquam voiuit confiteri in doctrina B. Silverius, ingemuit, et dixit Modo scio, quod
:

atholicje re^poiisionis, sed cunvicit eum Saiu tus b.-pccausa finem vilfc
meai adduxit. Fiduciam ta-
'apd .\gapitus, et ob id ab omnibus ChrisUauis mon habons iiiDominorescripsit Auguslae.Domina
st glorificatus. Tunc Imperator, gau lio rcplclus, Augusla, ego rem istain nunquam faclurus ero, ut
uniiliavit se, et adoravil beatissiinum Papam Aga revocem hominem ha?reUcum,in sua nequitia dam-
iclum, quia cuininuuione ejecit Anthcniiuin, ot natum.TuiicindignataAugustamisitadBelesarium
ixpulit iii cxiliuni, cl loco cjus .Mccnani noinino jubonspcr Vigilium diacoiiem.Vido aliquas occasio-
lonsecravit Episcopuni Catholicum. Qui etiam, nes in Silvorium Papam, et depone illum ab Epi-
loslquani omnia obtinuit, pro quibus directus fuc- •^ scopatu, aut ccrtc fcstinus transmitte eum ad nos
jal quadam a-gritudine dofunctus est Constanti- Ecce ibi habes Vigilium archidiaconein, et apocri-
iopoli '0. Kalcnd. Maii. Cujus corpus in loculo siarium noslruin carissimum, qni nobis pollicilus
diiiiibeo translalum esl in bas!li(;aiii B. Petri Apo- est rovocare Anthemium patriarciiam. Susccpta
oli, ubi el sepullum csl, 12. Kalcnd. Octob. Et jiissione Belesarius dixit : Ego quidem jussionem
js^avil Episcopatus dies ii^. lacio, scd ille qui interest in nece Silverii Papa;,
\.\. ipsereddat rationcm de factis suis Domino Jusu
i;iui >, nalione Campaiius,cx patre II .rmisda Cbristn.Et urgontc jussione, cxierunt quidam falsi
)[io Huinaiio, scdit anno l.iiicnsib.SJ.dicb.l l. testcs,qui dixerunt Quadain vicciii.cniniiisSiIve-
:

I iclevaluscstalyrannuTheijdalosincdcliboratione rium Papamscriptamittentem adregcmfJothorum

icreli.Quicorruplus pecunia talcmtinioreinindu- iii (|uibus coiitincbatur. Veni ad portain, quaiap-
t clcrojul quinon consculirclinhujusordiualione pcllalur .\sinaria juxta I.atcranis, et civitatcm
adio punirclnr. Quo circasacerdolcsiiunsub.-cri- trado ac Bclc-arium palrilinm.Qiiod aiidions Bnln-
isereaiilc ordiiiaU()iicmcjus.->o(uiiiluiii morcm an- sarius iioii crcdidil, scicns (juud |»oi' invidiain li.cc
||uum, scd postmodum. Posl ineases vero tiuos diccrcntur, S(;d duin inulli in eadem accusatione
boi S. ABBOiNlS AbBATIS FLORIACENSIS bS5

ne persislerent, limuit, fecitque Silverium ad se A Romam, invenit eum in Ecclesia S. Ceciliae 10. Ka-
venire in palalium Pincis, et foris relineri omnern lend.Decemb. erat enim dies natalis ejus. Qui mu-
clerum. Cumque ingressus esset cum solo Vigilio, neracrogandoad populum repcrtusest, etdepositus
Antoiiina palrilia, ut jacebat in lcrlo, videns eum ad Tybcrim, jnissusque in navirn ;
quem plebset
dixit : DicDomineSil»eslriPapa,quid{ocimustibi et populus sequcliatur, clamando, ut orationem abeo
Romanis, ut tu vellesnos inmanus Gothorum tra- acciperet. Et dala oratione, dixit omnis populus,
dere? Adhuc ea loquente, ingressus Joannes Sub- Amen. Et mola est navis. Videntes Romani, quod
diaconus regionarius primai sedis tulit pallium de mota est navis, in qua sedebat Vigilius, tuno popu-

collo ejus, et duxit in cubiculum, ubi exspoliatum lus cccpit post eum jaclare lapides, fusles, cacabos,
eum induit veste monachica. Quem XisLus subdid- et dicere Fames tua tecum, mortalitasluatecum.
:

conus regionis .sexlse videns monachum, egressus male fecisli cum Romanis, maie inveniasubi vadis.
foras nunciavit ab clerum, diccns Quia domnus : Et quidem ainator.js ejus seculi sunleum de Eccle-
Papa deposilus est, et factus est monaclius. Qui sia. Qui ingressus Siciliam in civitate Catincnsi
audientes, fugerunt onincs. Susccpit autem eum permissus estfacere ordinationem per mensem De-
Yigiliusarchidiaconusia sua quasi fide,et misit in Ex quibus relrans-
cenib. prcsbyleros et diaconos.
exilium in Ponzas,acsusLenLaviL eum pane Iribula- B misilRomaniAnipIialumprcsbytcrumvicedominum
tionis et aqua augustia?. Qui deficiens confessor suum, et Valenlinum Episcopum ad S. Rufinam, et
mortuus est, et sepultus in eodemloco t2.Ivalend. Secundum ad custodicndum Lateranis, et guber-
Jul. ibique salvantur infirmi. Et cessavit Episcopa- nandum clerum. Qui valefaciens oinnibus ingressm
tus dies b. est ConslaiiLiiiopolim iu Vigilia Domini nosLriJEsr
LXI. Chrisli. Quem obvius ImperaLor osculaLus est, et

ViGiLius,natione Fiomanus,ex patre Joanne Con- coepit fiere, ac plebs illa psaiiebat ante eura usque

sule, sedit annis 17. mensibus6. diebus 26.Eodem ad Ecclesiam S. Sophiae. Ecce advenit domimtor
tempore Belesarius commisit belluin contra Vuiti- Dominus, etc. Per biennium enim fuerant inteulio
gem regemGolliorum,quemfugicnLem noctu inse- nesde AnlhemiopaLriarcha, osLendentescauLionSni
cutus est Joannes Magister miiilum,cui cognomen- manus ejus, qua proiniserat euin revocarein locuni
tuin Sanguinarius,eL tenuiteum, adduxitquead Be- suum. Sed Vigilius magis desiderans mori, quatn
lesarium, qui perduxiteumsub sacramentosalvum vivere, nuUatenus voluit eis consenlire, et dixit:LU
ad linperatorein Justinianum ConsLantinopolim. video, non mc feccrunt venire ad se Justiuianus el
Qucni Iinpcrator fccitpaLrilium et comilem trans Theodora, sed Diocletianus et Elcutheria. Facite u!
inisitque juxta fincs l^ersarum, ubi vitam llnivit. vultis, digna enimfacLisrecipio.Tunc deditalapam

Beleario vero egere gralias Imperator et Augusta, jn faciein cjus quidam, dicens Homicida, ucscis
:

et remiserunt eum in Africam, qufe redacta estsub quibus loqueris? nescis, quia Silverium Papam oc-

republica, intcrfecto sub dolo pacis [Giindaro] \ui- cidisti? et filiuin niulleris viduje calcibuselfuslibus

maritli regc Vandolorum, Quo tempore scripsit inlerfecisLi? Tunc fun-iens in basilicam S.Eupheniia;

Tbcodora AugusLa ad Vigilinin Papain Veni aditn- : tenuit colunmam alLaris. Qui IracLus ab ea, cL eje-

ple nobis, qua^prona voiuntalepromisisti de patre ctus foris Ecclcsiam, fccerunl iniLli funem in cjHo

nostro Anthemio, cL rcvoca cuni in officium suum. ejus, cL traxcrunL euin per totam civitatem usque
Ad hffic rescripsit Vigilius AbsiL hoc a me, Domina
: ad vcspcrum. Tunc missus est in custodiani, ubi
Augusla. Prius loculus suni niale et insipienter, dabantur ci niodice panis et aqua. Clerus autcm
modo aulcm nuUo modo Liiji conentiain, ut revo- Romanus, qui cum eo eral, missus est in exiliuni
ccmhominemliicrcLicumcLanaLhcinaLizaLuin. Quo per diversa mctalla incidenda. Tunc Gothi cumsuo
siindignusvicarius sum B. PeLri Apostoli,quomodo regeBandua,quiTotilanuncupabatur,desceudentes
fuerunt antcccssores mei sanctissimi, AgapiLus et Romam obsederunt eam, etfactaest fames incivi-
Silverius, qui euin dainnavere ? Tunc Roniani sug- D Late Uomaiiit, uL ctiam natossuos vellcntcoinedere.
gesserunt, quod consilio Vigilii deposilus fuisset Quadatn iLaqtie die inLravit rcx Romam a porta

Silverius, mandantes, quia malc agilcum Homanis S. Pauli, indictione 13 ct habitavit cum Roinaiiis.

servis tuis, et cum ipsa plebe tua sic enim : est quasi pater cum filiis. Quidam vero de Senatoribus
furiosus, ut daret alapam notario suo, qui mox ca- fugientes ingressi sunt Constantinopolim, et vene-
dcns ad pcdcs ejus cxpiraviL. ILein dedit iieplein runtad linpcratorem afllicti ct dcsolati. Quoscon-
suam Vigiliam AsLherio Consuli lilio inulierisvidua^, solaltts csl lmpcralor,ctinisit Narselum Eunuoluim
quem fecittcneri noclc, cL LamdiucaMii, quamdiu ct cubiculariuin sutim in It.iliam. Cui data pugna
vitam finirel.Quoaudito,Augustamisit.\nlhemiuin cum Gothis donavit Di:is vicloriam, el occisus est
Scriboneni cum virtute majoriad Roinam, dicens: rex et multitudo (iotborum interlVctacst.Tuucad-
Excepto in basilica S. PcLri, parce, ca?lcrutn, si unatus clerus rogavit .Narsclem, ut uua cuin cjus
in LaLcranis.atiL in palaLio, aul inqualibcL Ecclcsia suggcstioiie rogar(^f Principcm, ut si adliiic vivorf»S

invencris Vigiiitiin,inipusiliiinniox navipcfducoum Vigilitis Papa, aut Prcsbyfcri, scu diacoiii, vcl clc-
ad nos. Quod nisi fcceris, per vivenlem in saH^uIa rus, tpti cuin coiIcmi fucrat in exilium deportatus.
fxcoriari te faciam. Qtii Atillicmiiis Scribo vctiiens revcrfcrclur. Su-ccjifa rclationc Narsetis, velcuncfi
»53 KXCERPTUM DE GESKS ROM. PONT. 554

;leri Romani Ifptus efiFeclus csl Inipcralor ct oin- A sanclissimus qnidcm Joannos habitavit mnUo lem-
ips inclvli ojus, eo quod reqniem dedissct Deis pore in cimiterio Sanctorum Tiburtii et Valeriani.

[iomanis. Mox misit. per diversa loca, ulti fnerant Narses vero Romam ingrossus post mullum tom-
n exilium dcportati, in Gypso et Proconeso, et poris morluus est. Sanctissimus quoque Joannes
ante se venire Imperator, dicens eis
' Vnltis : et ipse mortuus sepultus est in basilica B. Petri

ii-e Vi^ilium, ut fuil Papa vester, an archidia- Apostoli. Et cessavit Episcopatus mensibus 10. die-

Lumim vestrum Pelairium, et manus mea eril vo- bus 3.

LXIV.
bisoum. Rcs[>onderunt omnes Imperet Dkis pie- :

ut restituat nobis niodo Vigilium.et quan- nr.NFDiCTrs, nalione Roinanus,de patrc Bonifacio,
Lali tojD,

\o voluerit eum Deus tvansire de boc sa^culo, tunc sodit annis 4. mensc 1. diobus 29. Eodcm tempore
donelur nobis Pelagius gens Langobardorum invasit omnem Ilaliam, si-
•um veslra pra?ceptione
iioster arcliidiaconus. Tunc dimisit omnes cum mnlque ct fames nimia adco, ut eliam mullitudo
^igiiio, et venerunt Siciliam in civitalem Syracu- caslrorum se traderet Langobardis, ut lempcrarc
>is, ubi aftlictus calculi dolorc mortnus est. Cujus
popsont ah inojtia fainis. In istis ilaque lahoribus et

:orpus translatum est Romam. et sepnllus est ad afllictionibus positus sanctissimus Papa mortuus
est, et sepultus in B. Petri Apostoli basilica in se-
5. Marcellum, via Salaria. Et cessavit Episcopatus
menses 3 el dies 3.
B cretario.Et cessavitEpiscopatus menses 3. dies 10.

LXH LXV.
PEL.\Gir5, natione Romanus, ex patreJoanne Vi- Pelagius, natione Romanus, de patrc Unigildo,

rariano, sedit annis II mensibus 10, diebus 18. sedit annis 10. mens. 2. dieb. 10. Hic ordinatur

Ouem, dumnon essent Episcopi, qni eum ordina- absqne jussione Principis, eo quod obsiderent civi-
rent, eo quod multitudo religiosorum sapicnlium, talemRomanam Langobardi, qui Italiam mulla
el nobilium subduxerat se acommunionc ejus, di- vastationc infcslabant. Cujnstemporibustanla:^ plu-

cens, quia in morte Vigilii Papse se immiscuit, ut vice fuerunt, ut omnes dicerent, quia aquee diluvii

tautis pcenis aflligeretur, ordinaverunt duo Epi- supcrinundaverunt, et clades fuit, qualem a sse-
talis

scopi, Joannes de Perusia, et Bonus de Ferentino, culo nulius meminit fuisse. Hic mortuus est, et se-
et .\ndreas presbyter de Hostia. Nam non erat in pullus ad B. Petrum Apostolum. Et cessavitEpisco-
clero vel monasteriis, qui posset promoveri. Tunc patus menses 3. dies23.
Narses et Pelagius Papa consilio inito sumpta Li- LXVI.
tania a S. Pancratio cum hymnis et canticis spiri- GnEGomus, natione Romanus, ex patreGordiano,
tualibus veneruntad S. Petrum Aposlolujn, uhi sedit annis 13. mens. 6. dicbus 10. Hic exposuitho-
idem Papa tenens Evangelia et crucem Uomini su- milias Evangeliorum, el multa alia, qua? enume-
per caput suum in ambonem ascendit, ct satisfecit rare non possumus, adjecitque in canone. Dies
populo, quia nullum malum peregisset contra Vi- nostros in tiia pace dispone, etc. Misit etiam pr«dica-
gilium,petiitque confirmari, ut si quis ille est in G tores ad gentem Anglorum, qui eos converterent
sancta Ecclesia ab Ostiario usquc ad giadum Epi- ad Dominum Jesuu Christum. Domum quoque
scopi, neque per aurem, neque per aliquas pro- suam monasterium constituit.Qui mortuus sepultus
missiones proficiat, quia Simoniacum est. Mortuus esl ad B. Petrum Apostolum ante Secretarium die
esl autem et sepullus in basilica B. Petri Apostoli. i2.mensis Marlii. EtcessavitEpiscopalus menses3.
El cessavit Episcopatus menses 2, dies 23. dies 19.
LXIII. LXVII.
I
JoANNEs, ex patre Anaslasio illuslri, sedit annis S.VBiNiANUs, natione Tuscus. de civitate Blera, ex
»12. mensibus 11. dieb. 26. Eo tempore Hernli iii palre Bono, sedit annnm l. menses 3. dies 9. Quo
'Tliarsiam venerunt, levato superse rege Sindaldo, tcmporc famesgravis in civitate Romana. Qui
fuil
'
et premebant i iinclamltaliain. Conlia"quos Narses facta pace cum gcntc Langoltardoriim jussit aperi-
!egressus,regem eorum iiitcrfecit^etoinncm gentem ri Iiorrea Ecclcsiaj ct vcnundari frumenta pro so-

tsubjugavit. Deindesimilimodolmmingus ct Bucel- j) hdo uno modios 30. Hic in Ecclesia B. Petri Apo-
llenus duces Francorum premebant ltaliam,scdau- stoli luminaria addidit. Qui sepultus ost in Eccle-
'xiliante Doniino, et ipsi a Narscte interfecti sunt. sia B. Petri Apostoli. Depositus aulem
cst sub dic
Cumque tali eventu gaudcret tota Ilalia, Romani 22. mcns. Februar. Et cessavit Episcopatus mensi-
invidia ducti suggesserunt Jusliniano et Suffina', bns 10. dieb. 26.
Romanis magis expelieratGolisservi-
li'So/>/*i>j,quia LXVIII.
lire qnam Gra;cis, ubi Narses Eunuchus imperat. BoNiFAcius, nationeRomanus, cx patrc Joanne,
IQuod Narses audiens de Roma venitCampaniam, cl seditmensibusS. dieb'is22. Ilic obtinuil apud Pho-
lindignatus scripsit gonti Langobardorum, ut veni- catom Prinoipom, ul sedos Apostolioa B. Pclri Apo-
•rent, etpossidcrentItaliam.QucX'omnia, utcognovit stoli capul csset omnium Eoclesiarum, quia sedes
'loannes Papa, festinus venil .Ncapolim, et oblinuit Constantinopolitana primam sc omnium Ecclesia-
fi Narsete,ut revertcrcturRomam qiii relicta Ita- : ruin.scribc])at.Constiluitoliam Synodiim in Ecclcsia
Mia, pro qiia valdf Inboravcrat, Constantinopolim B. Polri Apostoli, in qua sodcriintEpisropi 72. prc-
redirc dccrcverat. Uliiquc ergo reversi sunl. El sbyteri 30. diaconi 3. ct clerus omnis, suh anathc-
Patrol. GXXXLX. 18
 533 S. ABBOMS ABBATIS FLORIACENSIS 006

mate, ulnullusPonlificevivenleEpiscopumcivilalis A LXXII.

se praBSumat diccre, aut partes sibi de electione HoNORiLs, nalione Campanus, ex Patre Petronio
facere, nisi tertio die depositionis ejus, tuncque Consule, sedit annis 12. mensibus ll.diebus 17.
adunato clero et filiis Ecclcsia; electio flat, etquem Hic constituit, et decrevit in Ecclesia, ut omniheL-
quis voluerit, lialjcbit sibi licenliam eligendi sacer- domada Sabljatlio dic exeat .Letania a S. Apolli-
doteni. Deluiictus autem sepultus est in Ecclesia nari ad B. Petrum Apostolum, et cum hyrnnis et
B. Petri Aposloii dic i2. mens. Novemb. Etcessa- canticis omnis populus ei occurrere debeat. Quj
vit Episcopatus mens. 10. dies 6. sepultus est ubi supra,sub die 4. Idus Octob. Et ces-

LXIX. savit Episcopatus anno 1. mens. 7. diebus

Bqnifacius, natione Marsus, de civitate Valeina, 18.
ex patre Joaiine medico, sedit annis 6. mcns. 8. LXXIIL
dicbus 13. Hujus temporibus fames, pestilentia, et Severinus, natione Romanus, ex patre Abieno,
inundationes aquarum gravissimae fuerunt. Qui pe- seditmensibus 2. 4. Hujus temporibus, cum
diebus
liit a Phocate principe templum, quod appellaba- tantum essct electus, nondum autem ordinalus,de-
tur Panthcon, in quo fecit Ecclesiam beata^, sem vastatum Episcopium Laleranense a Mauritio
est

perque Virginis Mariai. Qui defunctus die 2o. B chartulario, etHisatio patritioExarcho Italice, qui
mensisMaii, sepultus est ad beatum ApostolumPe- advcrsusEcclesiam Dei inilo consilio concitaverunt
Irum. exercitum Romanum, dicentes Quid prodest, :

LXX. quod tantae pecuniae congregatoe sint in Episcopio

Deusdedit, natione Romanus, ex patre Stephano Laleranensi ab Honorio Papa, et militibus nihi^

subdiacono, sedit annis 3. dicl)us 23. Hic clerum exinde subvenilur, quando et rogae ve.straj, quas

inultum Sacerdotes et clerum ad loca pri-

dilexit. Domnus Imperator vobis per vices mandavit, ibi

stina revocavit. Cujus temporibus veniens Eleuthe- sunt a sancto viro reconditae? His auditis omnes
rius patritius et cubicnlarius Ravenna, occidit om- armati a puero usque ad senem venerunt adprae-
nes, qui in necem Joannis Exarchi, etjudicis Rei- dicLam Ecclcsiam, quam tamen irrumpere nonpo-
pub. fuerant. Cumque susceptus esset optime a tuerunt, rcsistentibus liis, qui cum sanctissimo

sanctissimo Deus dedit Papa, egressus de Roma Severino aderant. Unde Mauritius, quod vi non
venit Neapolim, quae tenebatur a Joanne Consino potuit, dolo fecit ingressus vestiarium Lateranen-
antarta. Contra quem pugnando interfecit eum- sis Episcopii, et sigillavit omnia quae Christiano-

dcm tyrannum, ingressus Neapolim, et cum eo q rum pielas pro redemptione animarum suarum
alios mu]tos:sicque reversus est Ravennam, ubi sancto Petro reliquerat. Misilque postmodum Ra-

data militibus roga facta est paxmagna in tota Ita- vennam epistolasad Hisatium patritium, qui illico

lia. Hic constituit secundam Missam fieri in clero. Romam veniens omnes primates Ecclesiae in exsi-

Quo tempore factus est terrajmotus magnus men- lium deportari jussit, ne esset qui impedirelur

se Augusto, indictione 6. Post hajc sccuta est cla- suis negotiis. Deinde post dies aliquantos ingres-
des scabierum in populo, ita ut nullus esset, qui sus Lateranense Episcopium per dies 8. deprteda-
posset mortuum suum recognoscere. Qui defun- tus est illud, partemque maximam direxit Con-

ctus sub diem 8. mensis Novemb. sepultus est ad stantinopolim Heraclio Imperatori, et sic ordina-

B. Petrura Apostolum. Hic dimisit pro obse- tus est sanctissimus Severinus. Qui ctiam sepullus
quio suo ad omnem clerum rogam nuam in- est ad beatum Pctrum Apostolum sub die 4. Non.

tegram. Et cessavit Episcopatus mense 1. diebus August. Et cessavit Episcopatus menses 4. diebus

16. 29.
LXXI. LXXIV.
BoNiFACius, natione Campanus, de civitate Nea- JoANNEs, nalione Dalmata, ex patrc Venanlio
poli, cx patre Joanne,seditannis3. Ilic constituit,ut D Scholastico, sedit anno 1. mensibus 9. diebus 19.

tcstamentum valcat secundumjussiouemPrincipis, Hic misit multas pecunias per oinnem Dalmatiam
cl ut nullus Lrahatur de Ecclcsia, ncc pra^sumat seullislriam pcr sanctissimum et fidelissimuniMar-
acolythus reliquias Sanctorum Martyrum levare, tinum Abbalempropterredeniptiouera captivoruiu

nisi presbyter, ct ut in Lateranis acolythus nou qui a gentibus depraidati fuerant. Scpultusque est

baptizct cum sed subdiaconi scquentes

diacono, adB. Pelrura Apostolum sub die Id. Octob. Et
Eodein tcniporc ante diem ordinationis ejus Eleu- cessavit Episcopatus racnse 1. dieb. 10.
therius patritius ct Exarchus antarta assumpsit L.\XV.
regnum. Qui veniens ad civitatem Romanam, in TiiEODORUs, nalioue Graicus, ex patre Theodoro
castro, quod dicitur, Luciolus, a militibus Ravcn- Episcopo de civitate Hierosolyma, sedit anuis 6.
natibus intcrfectus cst, et caput ejusdelatum Con- mensibus 3. diebus 18. Ilujustemporibus Maurilius
stantinopolim ad piissimum Priiuyipcm. Dcfunctus Chartularius, per quem Ilisacius multa maia opcra-
autcm bcatissimus Bonifacius scpultus cst ad B. tus est, conjuravit conlraeumdemllisatiuin a^juu-
Petruiu Apostokim dio 23. mcnsis Octob. Et ccs- ctis sibi omnibus, qui in circuilu civitatis Roniauae
avit Epi.scopatus dies 13. pcr caslra moranles Ecolesiaiu Dei devaslavoraut,
 55: EXCERPTUM DE GESTIS RO.M. PONT. BS8

volens sil)i resium nomon imponere. Ilfpc iiudicn-^ A orlhodoxorum Palrum in

clinn .secunduni iii.stiluta

Hisalius misit Donum madstruni mililumcl Saccl- Kcclcsia Salvatoris jnxta Episcopium Lalcranense,

lariam suumad civilalem Homanam, cui, relicto rcsidcntibus Episcopis ac prcsbyteris, et aslantibus

iMaurilio, occurrilomnis cxercilus Homanus. Ipsc diaconibus, et clero universo, ubicondemnaverunt

vero Maurilius fu?it ad S.Mariam ad Prwscpe.Unde sub anatbemalis ullione perculsos Cyrum Alcxan-
abslraclus misere bojas in collo cjus, ac cumomni- drinum.Pyrrbum, Sergium et Paulum patriarcham
bus suisconsiiiariis.inbojatis Iransmissus csJLRavcn- Conslnntinopolilanum.Ipsis diebus direxil Impera-
nani pcrmamis Marini Scriliouis.ctTliomati Cliar- tor in llaliamOlympiuni cubiculai"iumet exarchum

tularii. Quera etiam juxla Ravennam in loco, qui ad rcgendam omncm Ilaliam, pra^cipiens ei, sicut

dicilur, Ficudas I2.milliario a civilate decoilave- Paulus sugge.sserat, ut in typo libelli ad eodem
runt.sicut ab Ilisatio mandalum fucral.Cujuscaput Paulo editiomnes Episcoposltaliai subscriberc fa-
perduclum e?t Havcnnam. Quodposlquam vidit Hi- ceret.Si autcm quo({uo modo fieri posset, ipsum
satius, valdc gavisus ad cscmpliim multorum jussit Martinum Papam teneret, qui tunc facilius Epi-
per civitatem circumferri, et post in stipitc poni. scopi Ilalia; subscriberent. Quod si Romanus, vel

Illos autem. qui oum ipso directi fuerant inbojati. Ravennatis exercituscoutradiccret,ct inprajsentia-
pijsilossub arcta custodia,dumcogitaret qua morte B rum silerel, donec omnem obtinoret provinciam.

eos punirct, nutu Dr.i pcrcussus interiit, et bi dc Cujus jussis parens Olympius venit Romam, et in-
carcere ad sua sunt reversi. Audicns quoque Impe- veuit sanclam RomanamEcclesiaminfide Catholica
rator mortem Hisalii, misit Theodorum patritium firmissimam,voluilque armatus cum exercitu schi-
exarchum, cui cognomentum, Calliopa, ad rcgen- smaintromittere, sedprohibitus DEivirtute necesse
dam omncm Italiam.Quo tcmporevenitPyrrhusex hal)uitpalam dcclinare asua mala intentione.Unde
Africa.qui fuoral Episcopus ct patriarcha Consian- in Ecclesia sancta^ Di:i genitricisMariai ad Pra^sepe,
Imopoiitanus ad limina Aposlolorum, et libellum dum Domnus Papa inter Missarum solemnia
ei

cum suasubscripliuneobtulitAposlolic.flB Sedi,con- communionem porrigeret, voluit eum interflcere :

demnans omnia, quse a sc, vel a decessoribus suis ita enim mandaverat suo spathario, quem Deus

scriptavelactasunt,advorsusimmaculalam nostram omnipolens exca^cavit, ne sanclissimi Episcopi

fidem.Quem honorausDomnus Papa,utsaccrdotem sanguis elTunderetur, et Ecclesia Calholicahseresi
regiiE civitalis, fecit eicathedram juxta altare poui. subjugaretur. iNam praidictus armiger jurejurando
Sed rursus,cum morecanisad proprium impietalis ita accidisse professus est. Videns ergo Olympius
vomitum repedasset,sanclissimusTlieodorus convo- exarchus,quiamanusDKi circumtegebat Martinum
cavit univcrsos sacerdoles, etclerum, ac in Ecclesia *^ sanctissimum Papam, pacem cum eo iniit, ac
B. PeLriApostolorum Principis condemnavit eum deindc collecto exercitu Siciliam profectus est
sub vinculo analhematis. Deinde Paulum regicC adversus gcntem Sarracenorum, ubi major pars
civitatispatriarcbam regulariterincrepavit,nec non exercitus Roinani interiit et exarchus ipse morbo
per apocrisiarios admonuit, quatcnus proprium decessit. Cui successit directus ab Imperatore
cmendarotcommentum,atque adorthodoxamlidem, Theodorus oxarchus, qui cognominabatur Callio-
catholicamque Ecclesiam remearet. Qui tandem, pas, cumTlieodoro imperiali cubienlario, qui et
cum eum non posset a suo conamiue revocare,sc- Pelluriusdiccbatur. Qui tollentesMartinum Papam
cundum Apostolicam auctoritatcm dopositionis ul- de EcclesiaSalvatoris,
qua^, Constantiniana appella-

tione percussit. Sepultus cst aulom B. Theodorus tur, perduxcrunt ConsLanlinopolim, et nec sic eis
ad B. Pclrum Apostolum, pridie Idus Maii. acquievit. Quapropter dircclus est in exilium,vel
LX.WI. locum qui dicitur Cersona, ubi, sicut Deo placuit,
Mahtincs, de civitaleTuderlina provinciaiTusciffi, vilamin pace finivit sub die 17.mensisSeptembris.
scdit anni.sO. mense I. diebus26. IIujus temporibus j^ Qui confessor multa mirabilia operatur usque in
•aulusConslantinopolitana? urbis E[)iscopus spiritu hodiernum diem.
superbiai intlammalus, nonsolum verbis,sed eliani LXXVII.
nefandissimorum haereticorum ca-
ibri5,senlentiis EuGENius, nalionc Romanus, de regione prima
holicum dogma enervare studuit definions, ncc ; Aventinensi,clericusacunabulis,expatreRunniano,
inam, nec duas volnntates, aut operatiunes in sedit annis 2. n.ensibus 9. diebus2i. Ilis tempori-
Jhristo Domino confiteri. Qua praisumptiono ad busPetrus patriarcha Constantinopolitanus direxit
antam insaniam devenit,utaltarc sancta; Romana; Synodicam juxLa consuctudinem ad sedem Aposlo-
,,edis,quod erat in domo Placidiaisacratumsubver- licam omnino obscurissimam,inqua nondeclaravit
,erel,atque apocrisiarios noslros immaculatam ho- operaliones aut voluntates in Domino nostro Jksu
.tiam ibidcin otforrc prohiboret. Ipsi vcro Apocri- Cliristo. Undeacccnsus populus vel clerus cnm ma-
[iarii dicondo eum constantcr liaireticum dotonti jore strcpitu eam a sancta Dei Ecclesia projoce-
.unt, ct in cuslodiam retriisi : alii antem in exilium rnnt, ita ut nec cuindom Papam dimitlerot Missas
1
eportati,nonnulli verberibusarfiicti. Quodaudicns colebrarc in basilica sancta; Di:i genitricisMariai ad
lartinus sanotissimus Episcopus misit, et congrc - prajsepe, nisi promisi.ssot scminime eam susceptu-
dvil Episcopos in urbe Hoiua lOo, focitquc Syno- rum. Quietiam sepullu; cst ad B. Pctrum Aposto-
559 S. ABBOiNIS ABBATIS FLORIACENCIS 5*0

]nm sub die 4. Nonas Juii. EL cessavit Episcopatus A insliluil.Cujus lemporibus Ecciesia Ravennae, qua
mense 1. diebus 28^^ se ad Ecclesia Romana segregaverat causa autoce-

LXXVllI. phalifedenuosepristinaj sediApostolicaisubjugavit.

CujusEcclesia^ praBsul,nomine Reparatus,evestigio,
ViTALiANUs, nalione Segnensis, ex provmcia
ut Dko placuit,vitam finivit. Hic dum esset electus
Campani», ex patre AnasLasio,
paire sedit annis 14.
Augusto mense, stella a parte Oricnlis apparuit a
mensibus 6. Ilic direxit responsales suos cum Sy-
galli cantu usque mane per tres menses, et ejus
nodicajuxta consueludmem in regiam urbem ad
radii ca-los penelrabant.Quai post semetipsam re-
piissimos Principes, significans desua ordinatione.
versa disparuit, et a parte orientis maxima mors
Cujus temporibus venit Constantinus Augustus
hominum subsecuta affuit. Sepultus autem estad
Romam, susceptus ab eodem Papa,cui et occurrit,
urbe.Cumque B. Petrum Apostolum sub die 3. Idus April. Et
indicLione scxta, quinto miliiario ab
cessavit Episcopatus mensib. 2. dieb. 13.
per duodecim dies in civitate Romana demoratus
LXXXI.
per diversalocaplurima donaobtulisset,omnia quai
Agatiio, natione Siculus, seditannis 2. mensibus
erant in oive ad ornatum civitatis deposuit. Sed et
C diebus 3. Hujus temporibus Theodorus Archiepi-
Ecclesiam S. Mari* ad Marlyres tegulis «reis dis
-^ ^copus Ravennai semetipsum sedi Apostolicae posl
cooperuit, et cum aliis rebus in regiam urbem
multorumannorum curriculaprsesentavit. Suscepit
direxit. Reversus autem Siciliam habitavitSyracu-
autem divalem jussionem piissimorum Principura
sis,ubi tales afflictiones populo provinciarum Cala-
Constantini, Heraclii et Tyberii Augustorum per
bria!,SiciHa5, Africse, vel Sardinise per diagrapha,
Epiphanium gloriosum a secretis,qua; missa fuerat
seu capita atque nauticationes imposuit, quales a
prajdecessori suo Dono Papa;, exhortans, utdebeat
sa^culo nunquam fucrant auditae, auferens vasa
sacerdotesvelmissos suos dirigerein regiamurbem
sacra, vel cimilia sanctarum Dki Ecclcsiarum. Qui
pro adunatione sanctarura Dei Ecclesiarum. Quod
postmodum 15 die mensis Julii,perindictionem 12.
Secuta est sta-
facerenon distulit,et Episcopos ac presbyteros, Tel
proditus in balneo occisus est.

qui sepultus est

monachos illuc quantocyus direxit. Quo
religiosos
tim mors sanctissimi Vilaliani,
tempore Luna eclypsin pertulit. 18 die mensis
ad S. Petrum Apostolum sub die 6. Kalend.
Junii, indictione 8. Quam mortalitas gravissima
Februar. Et cessavit EpiscopaLus mensibus 2.
per tres sequentes menses subsecuta intus et foris
diebus 13.
Urbem talis depopulata est, qualis nec aHorum
LXXIX.
^ Pontificum temporibus fuisse memoratur.Ingressi
Adeodatus, natione Romanus, ex monachis,^ex L ^^^.^^^ ^^^^^. ^^^^^^y^^^ gedis regiam urbem die
patre Joviano, sedit annis 4. mensib. 2 10 mensis Novemb. indictione 9. Domino comi-
Hujus temporibusMezentius,qui erat in Siciliacum tantesunt suscepti in oraculo B.Pelri Apostolorum
exercitu Orientali arrepto regno intarzizavit, et Principis inti-a palatium, porrigentes ei el scripta
exercitus Ilaliai per diversa fugit, quousquo Deo Pontificis. Quos dum suscepisset, commonuit, ut
auxiliante idem interemptus est, et caput ejus
remittentes assertiones philosophicas, non furore,
intarta Constantinopolim perductum. Post cujus puram sanctorum Patrum,
sed pacifica dispositionc
mortera Sarraceni Siciliam obtinuerunt, et multis scripturarumquecomprobatam fidem perSynodalia
occisis, populus in monlanis, seu in castris confu-
decreta satisfacerent, et inducias ad retractandum
gium fecit. IUi vero reversi Alexandriam secum dedit, tribuens eisomnia, quaa ad sustentationem
asportaverunt, qufc a civitate Romana illuc navigio
domo,quae appellatur Placidia. Do-
sufficiebant in
fuerant delata. Proidictus quoque sanctissimus vir minica itaque die evocatis ad Sanclam Dei Genilri-
casalia conquisivit, et in vita sua Abbatem et con-
cemad Blachernasinlanta honorificentia, ut etiara
gregationem ibidemconstituit. Postcujustransitum eis in palalio caballos cum obsequio dirigeret.Die
tant* pluvia; et tonitruafucrunt, qualia nulla aitas j^ quoque 22 mensis Novemb. in basilica, quse Trul-
meminit El nisi per Letanias, qua^quotidie fiebant, lus appellatur,sub regalicultu resedit Imperator, et
Dominus propiliatus esset,homines etpecora inter- cum eo Gcorgius patriarcha ConsLanLinopolitanus,
irent. Renascentibus quoqueleguminibus denuoin
et Macarius Anliochenus, missique sedis Apostolicff
campispropter nimiaspluvias nil triturre in horrea
cuin Episcopis Oricntalium parLium, numcro 130.
recondere valebant. SepulLusauLemesLbeatissimus
PosLhaic inlromiserunL libros, et tomos diversos,
Adeodatus ad S. Pctrum Aposlolum sub die 6.
et Synodos, quas falsaverunt liaeretici «stimanles,
Idus Jul. Et cessavit Episcopatus mensibus 4.
non propter vcrilatem, sed per mendacium supe-
diebus IS.
rai'c, qui nonduas, scdunam voluntalcm ot opera-
LXXX. tioncm diccbant in Christo quod coram Principo
;

DoNUs, natione Romanus, ex patrc Mauritio, sc- ctSynodo claruit. Deinde pra^cepit pius Priuceps
dit anno 1. mensibus 6. diebus 10. Hic repperit in missosin Synodo residere pra?sentantesIocum san-
urbeRoma,inmonasterioquodappclIaturBoeziana, ctissimi Agathonis Papoe. Quibus dictum est, ut

NestorianisLas monaclios Syros, quos pcr monasLc- omnes libros, quos scirenl ad causam fidei perli-
ria divcrsa divisiL, eL ibidcm monachos Romanos ncrc coram Synodo dcferreut,quod etfacluiu csl,
 .

EXCERPTUM DE CESTIS ROM. PONT. 562

561
inlroducalura rcgia urhc
Et vocalo Georglo diacono, et carlophvlace Eocle- Aprius decrelum generale
scoundum anliquam oonsucludinem, Sepullus cst
s\x Con^antinupolitana^ pr.Tr-cptum e4 ci, ut
juxla eorum notiliam oodiccs cx bililiolheoa Eo- autem sanolus Agatho ad H. Pelrum Apostolum 4
clesia? ad medium deduocrentur. In quihus rc- IdusJanuar. El ocssavil Episcopalus anno I. mcn-
pertum cst duas naturas, duasque vohnUales sibus 7. diobus .'5

vel optrationes esse in Chrislo. Contraque con-

I.XXXII.
> .Macharius invontus cst mcndax. Tunc
iixil pictas AugustaUs deorgio Palriaroh;v, Leo junior, nalione Sioulus, de palrc Paulo, sc-
ut minime in Ecelesia sua susoiporet eumdcm ditmcnsihus 10. diehus 17. Ilio fuit eloqucntissimus,
Macarinm ejusque sequaces. Deinde, ut vcrilalis in divinis Scripturis sufncienlcr inslilulus, gr.foa

lumen apparoret, inlromissa sunt coram Synodo lalinaque lingua cruditus, cantilena ac psalmodia

vcnerahilium Patrum diota Joannis Conslanliuopo- pra^oipuus, el in earuni sensibus sublilissima exer-
htani, Cyrilli. Athanasii, Basilii, Grcgorii Nazian- cilalionc liniatus. Hic suscipicns sanctam 6. Syno-
£eni, Dionysii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, elLeo- dum, qu« urbe aola fuerat suh Conslan-
in regia

iiisduas naluras, duas voluntates vel opcratiuncsin tino Principe a duobus Patriarchis, Conslantinopo-
Chrislo diceutes ad satisfactionem Prinoipis, vel B Hlano et Antiocheno atque lliO Episcopis, cam
Synodi. Sequenti die reloota est Synodioa sanctis- studiosissime de gra?co in latinum transtulit.
r-imi Agalhonis P<?pa\ quam Calholiois Patribus Qui ctiam damnalis aliis ho^rctiois duos tanlum
[•omprohatam subscripserant Oc."identaIcs Episoopi absolvit, id est, Anastasium pres])yterum, et

120. Post hopc hortati sunt Macarium omnes, ut de Leontinum diaconum in die sanclo Theophaniae
loiuntate vel operatione Christi suara proferret sen- exponentes per propria scripta fidem suam,
Lentiam. Qui oum iieque unam, neque duas volun- juxla quod sancta Synodus determinavit. IIujus
tates, vel operationes diccrc vellct, Serenissinuis temporibus percui'rente divali jussione piissimi
Prinoeps tomum ipsius Macarii prctulit, in quo Prinoipis restituta est Ecclesia Ravennatis sub or-
ipertissime unam voluntalem in Dominoaifirmavc- dinatioue Apostolicrc sedis, ut defuncto Archiepi-
rat, et manu sua suhsoripserat cum Theodoro et scopo electus ad civitatem Romanam veniat ordi-
Georgio Palriarchis. Sed Georgius sanctissimusPa- nandus, ct constituil, quid solvere debcat pro usft
Lriarcha sui erroris po-niluit, et ila crcdere sc, et pallii, aut diversis Eoclcsio? officiis. Sed et ne Mauri
prajdioare profcssus est, sicut sedes Apostolioa Ira- quondam Agenda celc-
Episcopi anuiversitas aut
Jit,Unde cum aliis Catholiois anathematizavit G brctur, nec non lypum autocephalitc, quem sibi
jmnes haereticos, et ipsum Macariiun, postquam ehcuerant adamputanda .scandalasedis Aposlolicte
U33U Synodi et Principis ei ahlatum e4 orarium a restituerunt. Ejusdem quoque temporibus Luna
Basilio Cretensi Episcopo, etanathemalizatumforis eclypsin pertulit die to. mensis Aprilis, indictione
Synodum simulcum suo thronoprojecere. Stepha- 11. Post coenam Domininocte poenetota insangui-
uum autem discipulum cjus cervicibus a S. Synodo nem versa. Qui ctiam sepultus est ad B. Petrum
Romani clerici expulerunt. Eademhora tanta? tela; Aposlolum, sub die 5. Nonas Julias. Et cessavit Epi-
irancaruum nigcrrimffi in medio populi cccidertiiit, copatus mcnses 11. dies 22.
at omnes mirarentur, ac ita sordibus luereseon ox-
LXXXIII.
pulsis unita est sancta Dki Ecclesia. In locum vcro
Uacarii ordinalus est Theophanius Ahbas monastc- BENr.Dif.TUs, junior nationc Romanus, patrc
[•ii Pagias, insuhe Sicilicnsis, otfacliis estpatriarcha Joanue, scditmenses 10. dies 12 Ilic apuorilifotale
\ntiochen.'n Ecclcsi.o. Maoarius quoque cum suis in scripturis et cantilena doclissimus et benigniis,
dmatorihus direclus est iu exilium ad civitatem suscepit divales jussioncs Constaiitini magni Princi-
Bomanam, decretumiiue esl, ut tollantur nomina pis ad venerabilem olerum et populum, atque feli-
P.itriaroharum do dvptichis Ecclesiarum, vel de •'-^
cissimum cxeroiLum Romuna! oivitalis, per qiias
iioturis, aut foribus, ubi esse poterant, id est, Cyri, oonccssit, ut ipii eleoLiis fuorit in Sodo Aposlolioa
Sergii, Pyrrhi et Pauli, nec non et Petri, perquos e vestigio ahsqiie tarditate Episcopus ordincLur. llic
?rror iste pullul.ivcrat. Catholici vero populi tanta unacum clero et exercitu su.scepit mallones capillo-
uit gratia, iid ad la-titiam sancti Concilii, quod in rumDomiiiiJustiiiictllcraoIiifiliorumcIementissimi
egia urhe crat, Joannes Portucnsis Episoopus,qiii Priiioipis. Qiio teiiiporc a|)pariiit stella iiootii voliili
mus Logatonim crat, Domiiiicoriim die ootavio hina sub niihe iiitiM' iiatalom Domiiii el Thco|ilia-
.*ascha? in Eoclesia S, Sopliiai coram Principo et niam. Item prope exitum mensis Eohruaiii iii dio
^atriar<:hapublicasMi.-.s<as latine celebraret, et una- ab oocasu cxiit stella mcridic, et in partcs Orieiitis
limiter omues laudes et victorias piissimorum Im- declinavit. Post hoc mons Bebius, qui estin Campa-
)eratorum adolamarent. ctiam divalem
Suscepit nia, inense Martio per diem erucLuavit, etomnia looa
ussioiiem sccundum suam postulationem, quarcle- circiimqu.ique pra? pulverc extermiiiata suut. Qui
'ata est quanlitas, qiise solita erat dari pro ordina- c vestigio infiimilate detentus defunolus est ac se-
ione Poiitilicis, sio tamen, utsi contigorit postejus pultus ad S. Pctruin AposLolum suh die 8. Idiis Maii
ransitiimelerlionem fieri.nondchcatordinari.nisi Et oessavit Episcopatus mcnscs 2. dics. I.'i.
 ; .

5«3 S. ABBOMS ABBATIS FLORIACENSIS m

Lxxxrv'. A diaconas rideas eamdem infirmari,capiditate dactas
JoANNEs, natione Syrus, de provincia Antioctuae, aurum solvere noluit, sedscripsit Ravennae moraoti
patre Quiriaco, sedit anno i. diebus 9. Hic vaJde Joaani glorioso novo eiareho promiltens dona. ,1
strenuus, atque scientia praeditus, curn esset Dia- factione illius ipse ad PoatiQcium •

conus miisus a sanctae memorice Agathone Papain exarchus Romam mittens fieri voi .

regiamurbem cum aliissacerdotibus^repraesentavit autem beatissimusPonlifex ad B. Petrum Aposto-

locum Apostolicae Sedi5insancta.-extaSjn0d0.Qai lum, sub die 22. mensis Septemb. Et cessavit Epi-
impetratis aclementissimo Principehis, pro quibus scopatus menses 2. dies 23.
ierat reverius est, et in Ecclesia est eiectus Con- LXXXVI.
stantiniana. Quo temporeregnabat Justinianus An- Sergics, natione S}-ru5, Antiochia regione ortns,
gustus defuncto patre in initio mensis Septemb depatre Tiberio in Panormo Siciiiae, seditatnisl3.
auxiliante Deo constitnit
indictione 14. et statim mensibus 8. diebos 2-3. Hic Romam veniens sub
pacem cum gente Sarracenorum decennio terra sanctee memorije Adeodato Pontifice in clero Ro-
marique. Sed et provincia Africae subjagata est Ro- manae Ecclesiae conaamera'.us est. E
mano Imperio, ac restaurata. Hic post multorum erat, et capax in officiocantilenae. .

annorum curricuJa Episcopum Turritauae Ecclesiae, B pro doctrina est Iraditus, aco!\"thusque tactos per
quem sine auctoritale Romani Pontificis fecerat ordinem ascendil usque ad presbyteratum, qno
Citonatus Archiepiscopus Caralitanas sub ditionem conseeratus e-i a Leone Pontifice in titnlo S. Sa-
ejusdera EocIesiaeredintegraTit atque firraavit. Qai sanoae. Cumque defancto sanctae memor
sanctissimus vir diutina detentu.sinfirmitate defun- ut fieri solet. populi Romani pars co:-
ctus est ac sepultus ad B. Petrum Apostolam, secanda electione Tiieodori archipresbyteri, pars m ele-
die mensi; Augusti. Et cessavit Episoopatus menses etionePaschaIisarchidiaconi,etatraqaepar3imnu-
2 dies 18. niter in ceptis perduraret, primates judicam, et

exercitusRomanae militiae, vel cleri piurima par;

LXXX\. ad sacrum palatium perrexerant, et inito consiiio
CoNo:?, oriundus patre Traceseo, educatus apad tractaverunt, quaiiteraltercantium sopiretur inteo-
Siciliam. postmodum Romara venit eidem Ecclesiae tio, sicque Deo annaente in personam prsedicti

militaturus, atque ad presbyterii honorem devenit Sergii devenerunt. Quemdemedio populi tollentes
sedit mensibus II. In cujus electionem consensit in oraculum B Caesarii martyris Christi qood est

elerus et populus, dum non minima contenlio facla n intra palatium, introduxerunt, et exinde ad Late-

esset, eo quod clerasin Petrum Archipresbvterura, ranense Episcopium cam landum adclamationibas
et exercitus in sequentem ejus Theodorum presby- deduxerunt. Quo palatium ingresso unus e duobas
terumintendebat. Curaqueclerusanteforesbasilicae electis, id est, Theodorus archipresbyter illico quie-

Constantinianae observaret custodias et exercitusin rit, ac se humiliando salutavit et osculatus esL Pa-
basilica B. Stephani protomartms, atque neutra schcdis vero nullo modo primitus aequievit, Tennn
pars alteri cederet, sacerdoteset clerus unanimiter tandera aliquando salutavit. Sedcianculo tamen non
IngTedientes Episcopium Lateranense, elegerunt cessabat Ravennam mittere, persuadens Joanni
supradictum Pontificem, in quo vere erat aspectus Patritio et exarcho Romamvenire. Quiamorepro-
augelicus, veneranda canitie?, sermo verus. Quod missse pecunise veniens, dum omnes in personam
videns exercitus post aliqnantos dies tlexus cum cle- Segii sauctissimi invenisset consensisse, Pasehah id
mos esl, legatos ad eieelten-
ricissubscripsit, et, ut qaidem sulTragari uon yalait, el ideo Ecclesije B.

UssimumTheodorumexarchum direxit. Hicsascepit PetriApostoIisaostipendiodamnom intnlit.adeo nt

Justiniani Principis, qna signi-
divalera jussionera eentam libras auri a praedicto Pontifice eii«r«et,
Synodi apud se habere, quae piae
ficat aeta sextae quas pnedictus miseirimu? .\rchi :

memoriae domnus Constantinus genitor ejus Deo D sisset. Qui post maltum tempus pr

auxiliantefeceral.HajastemporibaspietasImperialis nes et loculos [lucos^ quos colebat, vel sortes, qaas

relevavit duo cenlena aum^as?, quas BrutiL? et Lu- Iractabat privatus in monasterio retrudilur, ac posl
caniae aunue persolvebant. Bicultra consueludinem quiuquennium prae cordis duritia impoeniteas est

absque consensu cleri Constantinum diaconum Ec- defunctus. Denique hujus So: -

clesiae Syracusana? Reclorem in patrimonio Siliciae nianus Imperator Heri Cou' :

_ -

consUtuit, homiuem ferum el lergiversulum, cui urbe, in qua et tegati Sedb Apostolicae qiut'
mappulis ad caballicandum uti licentiam coneessit. capitulis extra cetum [ritum] Ecclesiasticoni
Unde post discessum Pontificis sedilio saper eum deceplisubscripserunl. et Romano Pontifiei. :

orla acivibusobpatrimonii lites. a judice provinciae capiti sao-

sub arcta custodia est retrusus. pro eo quod in runt Ver
dissensione jadicum inveniebalur.Cumque sanclissi- quievit, nec eosdem tomos suscipere, aut i-

mas Pontifex diutina infirmilale detenlus obilsset, pandere passus fuil, se«l nt invalidos respuit «..-
dimisit omui clero et mouasteriis multa in aur»- a>'jecit, ellgens ante mori, qnam novilatura errori-
sicul priecessor ejus Beaedictns Papa. Cujus archi. bus consenlire. rnde indignatos Imf-erator Magi-
 6( EXCERPTUM DE GESTIS ROM. PONT. ^eh

stanumRomammisit,qui JoannemDKoamabilom A cum, qiii Horreas dicitur, fossatum figeret, nulliis-

que ossot, qiii ei resislere possel,prtcdiotus Ponlifex

P luensem E|iisi-opum. sou Bonifai-ium consilia
ri II Domini Papa' in re:jiam Iransferret urbem. missis sacerdolibus oum Apostolicis douariis uni-

Dnde Zacbariam prolospalliariiiin siuiin direxit, versos captivos de eoruin manibus redemit, et

jueus idem facere de Romano Ponlifioe. Porro illum cum suo hoste ad propria repedare fccit.

niericordia Dei excitatum est cor Ravennatis mi- Post cujus obitum cessavit Episcopatus mensem 1.

li' •, Duoatus eliam Penlapoblani, tiui hoc

prohi- dics 18.
b'.runl fieri, inirre^si per porlam H. Potri cum LXXXVIII.
aris et lurba Laterancnsis Ejiisoopii volentes
Jo.vNNEs, natione Gra?cus, patre Platonc, scdit an-
Ti're Pontifiocm, quem sublalum navigio per
mensib. 7. dieb. 17. vir crudiLissimiis, el fa-
nis 2.
wiem fama vulgaverat. Egressus igitur sauctissi-
cundus eloquentia. Ilujus tcniporil). Ariperlus, re.v
ni^ Sergius Pontifox obviam militibus ante fores Langobardorum, donationcm patrimonii Alpium
biilioie, quK dioitur Domni Thoodori Papic suavi Cottiarum inlitteris aurciscxaraviL,ac juri Romaiiaj
re>onso eorum linivit oorda, et Zachariam, qui
Ecclesiajrcformavit, quai per longa Lempora ab ea-
manibus eorum
ses sub lecto ejus absoondcral, de
dcmLaiigobardoruingcntedcLinebanLur.Tunccliam
eruit, quia elconlumeliisaRo-
eum cum injuriis B
Justinianus Imperator a parLibus Gazariu) pcr loca
m.a urbe expellere volol^anl. Quo in lempore, is Bulgaria3 cum Trebello usque ad regiam urbera ve-
qi eum miserat, Dko retribuente, reguo privatus
niens regnum proprium, unde ejectus fuerat, ad-
Mbt Ecclesiae status Ctiristo pra?sule servatus est.
eplus est. Leoneni quoque et Tiberium, quilocum
Ca-Tiim bealus vir in saorario S. Petri Apostoli
ejus usurpaveraiiL, cepiL, eL in mcdio Circi coram
caiam argenteam in ang-ulo obscurissimojacentem
omnipopulo jugulari fecil. Porro Lomos quos aiiLea
ioMiil, cui sigillum imi)res5um abstiiiil, locellum
subDomno SergioApostolicaj memoria; Romam di-
ap-uit, in quo interius plunibazium fplumacium]
rexeral, in quibus diversa capiLuIa Romanai Eccle-
ex oloserico superpositum, quod staurarium dici-
siai conLraria ineranL, pcr duos McLropoliLanos Epi-
tuinvenit, eoque ablato inferius cruccm diversis
scopos LransniisiL, adjurans uL AposLoliccC Ecclesiai
ac iretiosis lapidibus ornatam inspexit. Dc qua
Concilium aggregafeL, cLqua; evuIsaesscntsLabili-
de.iclisquatuor petalis, in quib. gemnire clausai
ret,quae vero adversa renuendo cassaret. Sed hic
er;t mira? magnitudiuis,ineiraljilemportionemsa-
humana fragilitate timidus hosnequaquam emen-
lat-isligui Dominicse crucis repperit, quodpro sa-
dansPrincipirelransmisiL,postquain
"."
7" ""——
-m'"--!""—
",
non "•"
"-" diu inhac
...^^
lut humani ffeneris ab omni populo Christiano die p '

..,.,.„,.• quai
. ^
basilica Salvaloris,
L. vita perduraviL, scd deiunclus apposiLus esL ad pa
extationis
ap'llaLurConstantiniana,
...
S. crucis in
ac adorari
.

osculari
.

in
, '„, r
trcs suos. Lt cessaviti EpiscopaL.
EpiscopaLus i
mensibus o
3.

stii L. Hic post multa, quaj in Ecclesiis Dei fecit, LXXXIX.

rervavit, seu contulit, ut tempore fracLionis Do- natione Syrus,patre Joanne, sedit dies
Sisi.N.Mus,
mi: corporis, Agnus DEi,qui Lollis peccatamundi, 20. Qui vir podagrico ac chiragrico huniore ita de-
etc a clero et populo decantetur insLiluit. ConsLi- tinebatur astrictus, ut sibi propriis manibus cibum
tui^tiam, nt sciliceL diebus adnunciat'onis Domini, exhibere non valerel. Unde repentina morte defun-
donitionis, et nativitatis sanclai Dki GenitricisMa- ctus est.Et ce3savitEpi.scopatus incnscm i. dies 28.
riaac S. Simeonis quod hjpapanti Graici appel-
lao Lelania exeat a sancLo Adriano et ad S. Ma- XC
ria populiis ocourrat. Sopiiltus cst auLem hic bea- CoxsT.VNTi.xus, natione Syrus, patrc Joanne, scdit
tusir in basilica B. PcLri Aposloli C. Idiis Sep- aniiis7. diebus iO. mitissimus valde. Cujus tcmpo-
teni. indiclione 14. Tiberio Auguslo. Et cessavit ribus in urbeRomafacLaestfamesmagnaperannos
Epropatus mense 1. dieb. 20. tres, quam secuta est tanta ubcrtas, uL ferLiliLaLis

copia inopiam oblivioni mandarel. Ilic

sterililalis
LXXXVII. D ordinavit Fclicem Archiepiscopum Ravennatem,qui
mensibus
NK-:,nationeGra.'cus, sedit annis .3. .seoundum priorum suorum consuetudinem noluit
~ i..>U3 12. Hujus teniporibus venitTheophylaclus facore cautiones, sed per potcnLiam judicum expo-
cnbularius Patrilius et Exarchus Ilalia} de parlo suiL, ul voliiil. QiiapropLer iniLLcns JusLinianiis lui-
Sic f iii iirbem Roniam. Qui volons propriissub- pcralorTlicodorum PalriLiuin cL primuin cxorcilus
staiiis dcnudare quosdam habitatores Urbis, oom-
iiisuko Sioiliai cum classe Ravennam ccj)it, praifa-
inoi adversum se gravissimam sedilionem,quam
tum Ai'chiepiscopum arrogantem in navi vincLum
Poiifex monitis salutaribus sedavit, qui sese mc- lenuit, luuiinc oouloruni privavit, in exiliuin Irans
diui dans portas civitatis clausit, et sacerdoLos ad Ponlum ruisiL,et omnes rebellcs, quos ibi reppcrit,
quo una <onvouoraiit, uii-it. Doiiule
fo9.siuii, in
couipedibus sLrinxiL, diviLias oorum absLiilit,oLCou -

ven dum Gisulfusdux gcntis Langobardoruin Be- sLantinopoIim misit. Tunc ctiamsacra Iinperatoris
neviti cum omni sua virtute veniret, in Campa- jussiis est praifatus Conslantinus Pontifex regiam
niai incendia et pr.Ttdationcs miillas cxeroeret, asceiidcre urbcm,quodcL fooil die 'i. mousis Oclo-
oapi osqne, non pauoo.? oe[iisset, el iisqiw
ad lo- V»ris indiotiouo 9. Soouti .•iiitpni siinl eiun Nicella
 ;

563 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 664

LXXXIV. A diaconus videns eumdem infirmari,cupiditale duclus
JoANNES, natione Syrus, de provincia Anliochise, aurum solvere noiuit, sedscripsit Ravennaj moranli
patre Quiriaco, sedit anno i. diebus 9. Ilic valde Joanni glorioso novo exarcho promiltens dona, si
slrenuus, atque scientia praiditus, cum esset Dia- facUonc ilHus ipse ad Pontificium eligeretur. Quod
conus missus a sancta? memoriai Agatlione Papain exarcliusRoniam miltens ficri voluit. Sepultus est
regiamurbem cum aliissacerdolibus,ropra3scntavit auLem bcalissimusPonlifex ad B. Petrum Apcsto-
locum ApostoJica; SedisinsanctasextaSjnodo. Qui lum, sub die 22. mensis Scptemb. Elcessavit Epi-
impetratis aclementissimoPrincipehis, pro quibus scopatus menses 2. dies 23.
ierat reversus est, et in Ecclesia est elecLus Con- LXXXYI.
stantiniana. Quo temporcrcgnabat Justinianus Aa- Sekgius, nalione Syrus, Antiochia regione ortus,
gustus dcfuncto patre in initio inensis Scplemb de palro Tiberioin Panormo Sicilia?, seditannisI3.
indicLionc 14. et stalim auxijianle Deo conslituit mensibus 8. diebus 23. Ilic Romam veniens sub
pacem cum gente Sarracenorum decennio terra sanctaj memoriee Adeodato Ponlifice in clero Ro-
marique. Sed et provincia Africa? suijjugatacst Ro- mana; Ecclesiaj connumeratus est. Et quia studiosus
mano Imperio, ac reslaurala. Ilic posl niultorum erat, et capax in officio cantilenai, priori Cantorura

annorum curricula Episcopum Turritanaj Ecclesia?, B pro doctrina est Iraditus, acolythusque factus per
quem sine auctoritate Romani Pontificis fccerat ordinem ascendit usque ad presbyleratum, quo
Citonatus Archiepiscopus Cai^aliLanus sub diLionem consecratus est a Leone Pontifice in tiLulo S. Su-
ejusdem Ecclesiffi redintegravit atque firmaviL. Qui sannse. Cumque defuncLo sanctae memoria; Conone,
sanctissimus vir diutina detenlusinfirmilaLe dcfan- ut fieri solet, populi Romani pars consenliret in
ctusestacsepultusad Petrum Apostolum, secunda
B. elecLione Tlicodori archipresbyteri, pars in ele-
die mensis Augusti. ELcessavit Episcopatus menses ctione Paschalisarchidiaconi,etutraquepar3 imma-
2 dies 18. niter in ceptis perduraret, primates judicum, ct
exercitus Romanai militiae, vel cleri plurima pars
LXXXV. ad sacrum palalium perrexerunt, et inito consilio

CoNON, oriundus patre Tracesco, educatus apud ti'actaverunt, qualiter altercantium sopireturinten-

Siciliam, postmodum Romam venit cidem Ecclesise tio, sicque Deo annuente in personam praidicti

militaturus, atque ad presbyterii honorem devenit Sergiidevenerunt. Quemdemedio populi tollentes

sedit mensibus H. In cujus elecLionem consensit in oraculum B Caesarii martyris Christi quod est

clerus etpopulus, dum non minima contentio facta rj intra palalium, introduxerunt, et exinde ad Lale

esset, eo quod clerusin PeLrum Archipre.sbyterum, ranense Episcopium cum laudum adclamationibus
et exercitus in sequentem ejus Theodorum presby- deduxerunt. Quo palatium ingresso unus e duobus
terum intendebat. Cumque clerus antefores basiliccB electis, id est, Theodorus archipresbyter iUico quie-
Constantinianoe observaret custodias et exercitusin vit, ac se humiliando salutavit et osculatus est. Pa-
basilica B. Slephani proLomarLyris, alque neulra schalis vero nulio modo primitus acquievit, verura
pars alleri cederet, sacerdoteset clerus unanimiter tandemaliquando salutaviL.Sedclancidolamen non
ingredientes Episcopium Lateranense, elegerunt cessabat Ravennam mittere, persuadens Joanni
supradictum Pontificem, in quo vere erat aspectus Patritio ct exarcho Romam venire. Quiamore pro-
angelicus, veneranda canilies, sermo verus. Quod missa; pccunia; veniens, dum omnes in personam
videns exercitus posL aliquauLos diesfiexuscum cle- Scgii sanctissimiinvenisset consensisse, Paschali id
mos esL,
ricissubscripsiL, cL, ut lcgalos ad cxccllcn- quidom sullVagari uon valuit, et ideo Ecclesia-. B.

LissinmmTheodorumexarchum dircxiL. llicsusccpit I^otri.Vpostolisuostipendiodamaum inluliL,adeo ul

divalem jussionem JusLiniani Princiiiis, qua signi- ccnLum libras auri a prajdicto Pontifice exigercl,
ficat acta sexta^ Synodi apud se habere, qua; pi;o quas prfcdictus miserrLmuR .Archidiaconus prorai-
memoriai domnus Constantinus gcnilor ojus Deo D sisset. Qui postmulLum lempus propLer incantatio-
auxiliantefeceraL.HujustemporibaspieLasImperialis n(!S et localos [lacos] quos colebat, vel sortes, quas
relevavit duo cenLena annona;, quas BraLii^ct Lu- IractabatprivaLusin monaslerio rctradilar, ac post
caniaj annue persolvebanL. Ilicultra consueludinem quinquenniuin praj cordis duritia impoenilens esl
absque conscnsu cleri ConstanLinum diaconum Lc- defuncLus. Dcnique hujus Sergii temporibus Justi-
clcsifo Syracusana'. Reclorcmin palrimonio Silicia^ nianus Iinperator fieri Concilium jassil in rcgia
constituit, liominem fcram cL Lcrgiversatuin, lui urbo, in (jua ot logati Sedis Aposlolica^ qaibasdam
mappulis ad caballicandum uti liccnLiam concessil. capitalis cxLra ccLam [ritum] Ecclesiasticum edilis

Lnde post discessum Pontilicis scditio super eum doccplisubscripserunt, ct Romano Pontifioi, utpote
orta acivibusobpatrimonii lites,a judice provincia; capiti sacerdotum omnium,ut subscriberel, direxe-
sub arcta custodia est rclriisus, pro co (piod in riint Veriim bcatissiinus Pontifex penilus non ac-
dissensionejudicum iiivciiicbalar.Cainqacsanclissi- quiovit, nco cosdem lomos suscipore, aut leclioni
mus Pontifox dialina inlirmitato dolontus obiissoL, pandorc passus fuit, sed iiL invalidos rospuit alque
dimisiL omni cloro ot monasleriis laiilla iii aaro- abjocit, eligons anto mori, quam novitalum crrori-
sicut pi;.^.ccssor ojus Bonedictus Papa. Ciijiis jiichi. bas conscnlirc. riulo indignalas Im(>crator Magi-
 66o EXCERPTUM DE GESTIS ROM. PONT. n^h

strianumRomammisit,qui JoannemDEoamabilem A ciini, qni Horreas dicitur, fossalum figeret, nullus-

PorUienseni Episfopum, seu Bonifaeium consilia- que esset, qui ei resistere possel,pr;edictus Ponlifcx

riiim Dumini Papa? in re;riam Iransfenet urbcm. missis saccrdolibus cum Apostuiicis donari's uni-

Deinde Zacliariam protospathariinn suum direxit, vcrsos captivos dc eorum manibus redemit, et

jubens idem facere de Romano Pontifice. Porro illum cum suo hoste ad propria rcpedare fccit.

misericordia Dei excitatum est cor Ravennatis mi- Post cujus obitum cessavit Episcopatus mensem I.

liticT, Ducalus etiam Pentapolitani, qui hoc prohi- dies 18.

buerunt fieri, injrressi per portam B. Petri cum LXXXVllI.

armis lurba Laterancnsis Episcopii volentes
et JoANNKs, natione Gra^cus, patre Platone, scdit an-
videre Pontificcm, quem sublatum navigio per nis 2. mcnsib. 7. dieb. 17. vir cruditissimus, et fa-
noctem fama vulgavcrat. Egressus igitur sauctissi- cundus eloqucntia. Hujus tcmporib. Aripertus, rex
mus Sergius Pontifex oliviam militibus ante fores
Langobardorum, donalioncm patrimonii Alpium
basihcae, qua; dicitur Domni Tlieodori Pap;e suavi
Cottiaruminlitteris aureisexaravit,ac juri Romauai
responso eorum linivit corda, ct Zachariam, qui
Ecclesia; rcformavit, qua3 per longatempora ab ea-
manibus eorum
sese sub leclo ejus absconderal, de dcmLangobardorumgentedeliaebantur.Tuncetiam
cripuit, quia eum cum conlumehisa Ro-
injuriis et B
Justinianus Imperator a partibus GazarioB per loca
mana urbe espellcre volebant. Quo in tcmporc, is Bulgarise cura Trebello usque ad regiam urbem vc-
qui eum miserat, Deo retribuentc, regno privatus nicns regnum proprium, unde ejectus fuerat, ad-
est et Ecclesite status Christo prajsule servatus est.
eptus est. Leonem quoque et Tibcrium, quilocura
Caetcnmi beatus vir in sacrario S. Petri Apostoli ejus usurpaverant, ccpit, ct in mcdio Circi corara
capsamarc-cnteam inanguloobscurissimojacentem omni populo jugulari fecit. Porro tomos quos antea
invenil, cui sigilhim imprcssum abstuHt, locclluni
subDomno Sergio Apostolicse memorise Romam di-
aperuit, in quo interius plumbazium [plumacium]
i'exei'at, in quibus diversa capitula Romanai Eccle-
ex holoserico superpositum, quod staurarium dici-
sia; contraria incrant, pcr duos Metropolitanos Epi-
tur invenit, eoque ablato inferius crucem diversis
scopos transniisit, adjurans ut AposloliciB Ecclesiai
ac pretiosis lapidibus ornatam inspexit. Dc qua
Cuncilium aggregafet, etquai evulsaessent stabili-
detractis quatuor petalis, in quib. gemmai clausai
ret,quse vero adversa renuendo cassaret. Sed hic
erant mira^ magnitudinis.inelfabilem portionem sa-
humana fragilitate timidus hos nequaquam emen-
lutaris ligui Dominicse crucis repperit, quodpi'0 sa-
dansPrincipiretransmisit,postquam non diu inhac
lute human s-eneris ab omni populo Cbristiano die
= pi ., , j i p j
' ^ . Li vita perduravit,
i
sed defunclus appositus esti ad
i i
pa-
exaltationis S. crucis in basilica Salvatoris, quai
trcs suos. Et cessavit Episcopatus mensibus 3.
appellatur Constantiniana, osculari ac adorari in-
stituit. Hic post multa, quae in Ecclesiis Dei fecit, LXXXIX.
renovavit, seu contulit, ut tempore Do-
fractionis SisiNNius, natione Syrus,patre Joanne, sedit dies
mini corporis, Agnus DEi,qui tollis peccata mundi, 20. Qui vir podagrico ac chiragrico humore ita de-
etc, a clero et populo decantetur instituit. Consti- tinebatur astrictus, ut sibi propriis manibus cibura
tuit etiam,ut scilicet diebusadnunciat'onisDomini, cxhibere non valcret. Unde repentinaraorte defnn-
dormitionis, et nativitatis sanct» Dei GenitricisMa- ctus cst. Et cessavitEpiscopatus raensem 1. dies 28.
riae ac S. Simeonis quod hypapanti Graci appel-
lant. Letania exeat a sancto Adriano et ad S. Ma- XC
riam populus occurrat, Sepultus cst autem hic bea- CoxsTA^iTiNLs, nationc Syrus, patrc Joanne, sodit
tus vir in basilica R. Pctri Apostoli 6. Idus Sep- annis7. diebus 16. mitissimus valde. Cujus tempo-
temb. indictione 14. Tiberio Augusto. Et cessavit ribns in urbcRomafactaestfamesraagnaperannos
Episcopatus meuse I. dieb. 20. trcs, quam secuta est tanta ubertas, ut fertilitatis
copia sterilitatis inopiam oblivioni mandarel. Ilic
LXXXVII. D ordinavit Fclicem Archiepiscopum Ravennatcm,qui
JoAN.NES, nationcGrsecus, sedit annis .3. mensibus secundum priorum suorum consuetudinera noluit
2.diebus 12. Hujus temporibus vcnitTheophylactus faccre cautiones, scd pcr potcntiara judicum expo-
cnbicularius Patritius et Exarchus Itali.'o de partc suit, ut voluit. Quaproptcr initLcns Justinianus Iin-
Sicilia; iii uilicm Romani. Qui volens propriis sub- pcratorThcodorum Patritium ct primuin cxcrciliis
stautiis dcnudare quosdam habitatores Urbis, com- insukc Sicilia:', cum classe llavcnnam cc})it, pra^fa-
movit adversnm se gravissimam seditioncm,quam tum Archiepiscopum arrogantcm in navi vinctum
Pontifex monitis salutaribus sedavit, qui scse me- tenuit, luminc oculurum privavit, in exilium trans
dium dans porlas civitatis clausit, et sacerdotcs ad Poiitum misit,ct omnes rebcUcs, quos ibi repperit,
fossatum, in quu uua •onvi-ncrant, iiii:;il. Deiiidc compcdibusstrinxit, divilias rorumabstulit,ctCun-
vero, dum Gisulfus dux gcntis Langobardorum Be- stantinopolira misit. Tunc ctiainsacra linpcratoris
neventi cum omni sna virlute veniret, in Campa- jussus est prmfatus Constantinus Pontifcx regiam
niam incendia et pr.Tdationcs mullas cxcrcoret, ascciulcrc urbcm,quudet fccit die "1. meiisis Octo-
captivosqMc, non pauf"os cppissel, et iisqiir» ad lu- bris indirtiuiip 9. Sfouti .inlf^ni sunt oiim Nicetta
567 S. ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS m
Episcopus de Sylva Candida, Gcorgius Episcopus A num Papam Dcniquc populus Romanus
perlinet.
Portuensis, Miciiaelius, Paulus, Georg-ius presby- slatuit ncquaf|uam hocretici Imperatoris nomen,
teri, Gregorius diaconus, Georgius secundicerius, aut in chartis, aut in figuris solidum suscipere,nec
Joanncs defensorum primus, Cosmas saccllarius, inter Missarum soieirnia commemorationem ejus
Sisinnius nomcnclalor, Sergius scriniarius, Doro- facere. Contigit autem, ut Petrus quidam pro Du-
theus et Julianus subdiaconi, ct de reliquis gradi- catu Romaiue urbisRavennam dirigeret,et nomen
bus Ecclesia^clerici pauci. Vcnicns igiturNeapolim, ha^rctici Imperatoris in sua promotioneannotasset;
illicrepperit eum Joannes patritius et Exarchus quapropter hunc Ducem populus Romanus susci-
cognomento Rizocopus, Romse positus decolla-
qui pere noluit, et Christophoro Duce adeo bellum ci-
vit Sajulum diaconuni, Pclrum arcarium, Sergiuni viJe exortum est, ul in via sacra ante palatium
abbatem et Sergiuni ordinatorem, postquam Ra- sese commiltercnt, et ulriusque parlis amplius
vonnam rcvcrsus turpissima niorle obiil. Deniquc quam 3(», ita fiagellarentur ut interirent : necces-
summoPontifici cumsuisSiciliampergentiTheodo- satum donec Pontifex mitteret sacerdotes cum
est,

rus patritius ct stratigos languore delcntus occnri'it, Evangcliis et crucibus, qui hanc commolionem se-
quem cum veneralioncmagna susci[)icns mcdclam darcnl. Non post multos hus dies venit nuntius a
adeptus est celercm, transfrclansque j)cr Rhegium B Sicilia, qui Philippum hfcrcticum a principali ver-

et Cortonam Caliipolim, ubi morluus estNicetaEpi- tice dcpulsum innotesceret, ac Anastasium orlho-

scopus, et Ilydrunti moras faciens eo quod hycms doxuin Augustalia sceptra suscepisse nunliaret.
csset, illic suscepit sigilJum Impcriale per Theopha- Quem sancti sexti Concilii confessorem, el verae
nium regionarium, quo continebatur, utita omnes fidei prajdicatorem Scholasticus cubicularius, pa-
judices susciperent Pontificcm, acsi ipsum Impera- tritius et Exarclujs Romam veniens omnibus de-
torcm. Inde egressi per insulam Clieam devenerunt claravit, Cffitcrum post tanti Pontificis obitum
ad septimum milliarium regia? urbis, ubi obviam cessavit Episcopatus dies 40.
egressus cstTiberius Imperator filiusJustiniani Au- XCI.
gusti, et CjrusPatriarcha cum clcro ctpopuli mul- Grkgorils, natione Romanus, ex patre Marcello,
titudine, omnes Isetanles et diem fcstum agcntes. scdit annis il'>. mensib. 8. diebus 24. Fuit autem
Sellari quoque impci'iali usus Xpostolicus Pontifcx temporibus Anastasii,Theodosii, Leonis atqueCou-
ingressus est civitatem, cum cameIIauco,ut solitus slantini Augustorum,nutritus in parva atate in pa-
est Roma; procedere.Quod audiensJustinianus Im- triarchio sub sancta; memoriajDomno PapaSergio,
perator gaudio replelus a Nica^a Bithynia? misit sa- q atque SaccIIarius factus Bibliothecae illi cura com-
cram gratiarum actioneplenam,petcns ut ei Ponti- missa est. Deinde adDiaconatus ordinem promotus
fex occurrcret Nicomediai, et ipse venircta Nicrea; cum sancto Pontifice Constantino ad regiam pro-
quod et factum est. Prostravit autem se Christianis- fectus estUrbem,acaJustinianoPrincipe superqui-
simus Angustus, et osculans pedes Pontificis in am- busdamcapitulisoptimaresponsioneuiiamquamque
plexus mutuos ruerunt, ac deinde cum ipso tanta persolvit qua?stionem. Erat enim vir castus, et in
laetitia Missas die Dominico Impcralori fecit, qua divinis Scripturis eruditus, ad quem Joannes Con-
communicansabejusmanibusPrinceps pro suis de- stantinopulilanus antistcs Synodicam misit, cui
lictisut deprecaretur obtinuit, sicque omnia privi- idem Pontifex subscripsit. Hic inter plurima bona
legia suaj Ecclesiae renovavit. Romam igitur rever- qu8e feoit, in Germania per Bonifacium Episcopum
tens a Nicomedia civitate post crebram navigatio- verbum salutis pra-dicavit, et gentem illam sedcn-
nein,Domiuosospilateni tribueiilc imulMniisporlum tem iii lencbris doclrinalucis adChrislum cunver-
Cajetaiattigit, ulji maximam multitudinom poptili lit. Quo teinporc Luitprandus Longobardoruinrex

Roniani repperit, ac 24. die mensis Octob. indi- donationem Pairimonii Alpium Coliarum,quamAri-
ctione iO.Romamingressus est. Post menses autem pertus rcx fecerat, admonilione tanti viriredditam
tres lugubris nuntius supervenit dicens. Justinia- pv conlirmavit. Signuin quoque in Lunafactumesl per
num orlhodoxuin, trucidaluni, ct PIiilip|)icum hoi- indi(;tioncin li, qua' visa cst cruoris plena usque
reticum ad imj)oi'ium jiroinolum, cujus et sacram ad mediam noclcm.Tlieudo etiainduxgentisBajoa-
cum pravi dogmatio exaratione suscepit, sed cum riorum ad B Petri Apostoli limina primus degeule
Apostolicff! Sedis Concilio respuit. Eodem tcmpore eadcm occurrit, orationis volo. Et post haec .\na-
Felix Arcliiepiscopus Raveniuc ab cxilio rcductus, stasius Imj)Cial()r classem navium pra'paralam
jia-iiilcnlia iiiotus, ct liccl uculoniiii liiiiiinc |)i'ivu- Alcxandria» dircxit conlra Agarcnos, (jui ad aliiid

iiis, lanicn ad projiriiim rediil tlironuiiictlidcicxjM)- vcisiconsiliuin ab ilincrc niodio ab rogiamrogressi

silioncs confcssusreconciliationispronicruil absolu- urbem, Theodosium orthodoxum Impcralorera elc-
tionem.Tunc etiam duo rcgesSaxonia^ amoreAposto- gerunt,atque coactum insolio imperii confirmave-
lorumRomam venientes sub velocilatc suam vilaiii, riiiil. Anastasius itaijue cum civibus, vel quibuspo-

utoptal)ant,nnicrunl.Veiiit autciiict UeucdictusMc- tuit de exorcitu Nica-am civilatom munivil.ao cuin

diolancnsis Arcliicj)isc()j)us orationis vuto.el suo se classo, in qiia Tlioodosius fuorat, dimicavit, cl fore
Pontifici pi\«sentavit,posti)Osilaall(M-calioncproEc- soptem millia (>xorcilus sunt iutorompla. Scd Ana-
clcsiaTicincnsi,cnjusanli.>tes( oii^cciaiidusadDoin- stasii sujtoiala j>ai lc ij»so vorbum imj)Utiilalisexpo-
 S69 PR.EFATIO COMMENT. 1\ CYCLUM VICTORII. 870

tiil.datoqiie sibi sacramento clericus factiis alque A diclo Ponlifici uiissa. Ex Francis vero mllle lan-
presbyter esl consecralus.Tbeodosius vero protiiuis tum el quinquaginta in eodem bello fuerunt
urbcm recriam ingressus, quae a Pbilippico dejecta mortui : ex quibus ideo non
plures inlerierunt,
fuerant iu prisliiium ore.\it statum et Ecclesia? satis quia anno praMiiisso idem Dux Eudo in benedi-
Tunc Uuvius Tiberis al-
profuit fervore sua? fidei. clionem tresspongias a pi-ffidicto Pontificeaccepe-
veum suum egressus, ullramodum inlumuit, ita ut rat, cx quibus in bora, qua bcllum commissum est,
in viaLalaad unametsemisslaluram aciuaejusdem quicunquo ad sunienduin niodicam nactusest par-
tluminis e.xcrevisset,alque a porta 13. Potii.\posloIi ticulam, iicc vulneralus, nccmortuusesLEodemque
usque ad pontem .Milvium aquae se dislenderent. temporeinCampania'partibuscoml)uslumtriticum,
Undo Romanis Iribulatio maxiina imminebat,quod bordoum,sivclegumina,quasipluviain locoquodani
sercre non poterant ct idcirco a domno Papa Le-
: e coeio missa sunt. Hic Pontife.K instituit, ut quod
taniie crebro fiebant. Taiidem octava die cessave- non agcbalur Quadragesimali temporc in quinta
runt atque i;;. indictione. Cuinanumeliam caslrum feria jojuniuin, atque Missaruin celcbritas fieret.
ipso fuerat tempore a Langobai-dis pacisdolo per- Illis interea diebus biennio Constantinopolis est a

vasum. Quod ciim Domnus Papa nec precibus, nec ^ Sarraccnis obsessa, sedDEoeis contrario, niaxima
. . / _ -D illic
munerib. posset rccipfire, nicenia ipsius castrinoc
"^.
.,.•. . .v-,1. •-. .„ r
parte eorum fame ac bello interempta Leone
. i-

turno silentio suiit ingressiJoanncs Dux Neapolita- Principc annuente, confusi recesscrunl, Nam et

uus cum Tbeodino Subdiacono et Rectore, atque cjusdein civilatis diversi sexus et «taLispopulorum
exercilu, et Langobardos poene trecentos cum eo- trecenta fernie millia nocessitate pestilentiai dictum
ruin Castaldio inlerfecerunt, etcaptosca?tcrosNea- est fuisse vaslata. Eo quoquetemporemoribuscerte
polim perduxerunt. Sic oastrum recepcrunt. Pro honesta et noininePontificisniater ab bac vita sub-
cujus rederaplione sanctissimusPapa, sicut promi- tracta est. Post cujus obitum domum propriam in
serat, dedit auri libras septuagiuta. Tunc etiam ne- bonore sanctai Cbristi martyris Agatba; additis a
fanda Sarracenorura gens, cum jam Hispaniarum fundamCnto ccenaculis vcl quai monasterio eraut
provinciam per dccem tenuisset annos pervasam nccessaria raonacborum ex novo construxit, dando
undecimo conabalurRhodanumfiuvium transire,et illi prtcdia urbanavel rustica. Sed ct castrum Nar-

Franciain occuparc, ubi Eudo praierat. Qui facta niae a Loiigobardis pervasum esl, ac posl aliquol
Francorum generali inonitione Sarracenos circun- dies, Basilius Dux, Jordanes Carlularius, Joannes
dans intcremit, aUjue ox eis trecenta sexaginta Subdiaconus cognomento Lurion consiliuin inie-
quinque niillia uno sunt dic inlerfocta, ut ojiisdom Quibusassensum
ruut, ul Pontificein interficorent.
Eudouis Francorum Ducis continet epistola prse- ^ pra?buit Martinus, Iinperialis Spalarius.

Cetera desideranlur. Qhx

vero in ms. cod. ab alio quopiam dc viginti duobiis sequentibus pontificibus
Romanis brecissime subjecla erant lucc indifjna putavinius, tum quod ex libro de Romani^i ponlificibus,
qui Anastasio Bibliothecurio tribuitur, uti superiura omnia, excerpta non essent, tunc quod mutila essent
et piena lacunis.

SANGTI ABBONIS
PRiEFATIO

COMMENTAUII IN CYCLUM VL .TORII,

(Dom. Mahtknf, Thes. Anecd., I, IIH )

Calculum Vii-torii dum quondam fiatribus, qui junxcrunl.ulquodain elucubrationisconimcntimodo

manu sancti desiderii pulsabant intima mei pc- paginis indcrem, acadjectis pluribus senteutiis,ali-
cloris,pro modiilo inctR parvilatis tiaderem.etpra'- quo modo lucidiuscnuclcarcin Quippocura dcsunt
cordiali ainoro ois dovinctu-' voi-aobodifntiadcscr- vocos, inlorduin signis vncum momoria amissa ro-
virom, suminis ooriiifi precibiis coaoliis, iiogotium cipitur,b!andaqiio modulalionis sericqiiasido gravi
ciii vires vix sufficiiint aggrcdior, ot qiia; verbo- soinno ovigilaus, »[uo(l dosidcrat asscquitur, ac in
lenussimplioilcr proscquobar,cli;uitalisoblcnluin- alta menleilcratuiii.\a'{tius firmitcr stabililur.Undc
 .

571 S.ABBONIS ABBATIS FLORIACENSIS 572

elsi imposito oneri imbecillftssuccumbuntliumeri, A qui narrationis argumenta non primo elicit, licet

tamen de adjulorio Dei confidcns, loils viribus eui- multa proponat sequentis operis, qua? imbuendis
tar,paucisque aperirc tfjiitabo, quod vix allentare planiorasingillalirn facere decrevi.Nequilibesdeses
audeo, eorum votis annuens ex cordo quibus rne et vacuum labcret. Ubiani-
fructu bjctionis jejunusin
mea studiaprodcsse scdulus gestio.Cumenim utfilii madverlendum primitu3,quod sicut solet quseri in
patri servirent, libcraliter et sinc invidia, non ad narrationum exordiis, bic benevolentia, attentioet
oculum, scd alter alteri in mco servitio prccferrct docilitas caplatur auditoris,de quibuserit sermo in

ingratus essse pctui ; sispreliseoram suggcslioni- contcxtu ipsius praifalionis.InprfEscntiarum taraen

bus, apparuissem immemor acceptibencficii : qui inlentio Victoriibajc fuit, ut in erratolector nume-
exquo illis pra^cordialitcr adba5si,semper meacom- rorum summas multiplicaret, divideret,seupropo-
moda ex eorum comparavi commodis. Cui quidem neretur abquid de artibusquaenumerorum ratione
otium etsilcntiuai iudiscendo bactcnus consunriplum constant, ut arilbmetica, geometrica, musica, as-
per eosnactusoccasionem placuitiu boncslum vcr- trologia, scuqua^stioinessetdemensuraetpondere,
tere negotium, quieumqucstum esse maximumin qua3 omnia calculatorii suntcuraj.Denique et bujus
animum induxi meum,quam maxime scrvire com- calculi quanta sit ulilitas agnoscere potuit ex prae-

modisomniumbonorum,prtEsertim cum mibiassu- -D ccdentibus diclis etiamsi ad quamlibet ralionem

mam utilect nibilum quam fuerit in vita jucundius, temporum ob difflcultatem uiultiplicandinulloniodo
quamdiscereaut docere allentius.Nam aprimitivaj desudavit, qui lalium rcrum saitcm parvam intelli-

eetatis tirocinio jugiter indolui libcraliuiU artium gentiam accepit. Verum quoniam omnia creatasunt
disciplinas quorumdam incuria acnegligentialabe- in numero et pondere {Sap. xi, 21), inhis singulis
factari, et vixad paucos redigi, qui avare prclium speculationem placet constituere, ut perspecta
suse statuunt arli. Quapropter ne videat vcl officio eorum natura, facilius pcrvideripossintsingulaqui-

singulari, quod superbiaj,vel aliena fclicitate tortus, bus insunt in causa unde bic cougruum sumatur
quodinvidi» etsummaj est insipientice,supj)utando exordium.
magisterio minus cruditorumanimos afflcere,mul- Exp lic it p rxfa t io
tipliciter exopto,quibus sub expositionis tenore ad COMMENTUU EJCSDEM INCIPIT.
aritbmeticamintroductionis pontem construo. Sed Amor sapienticc quaj a Gracis pbilosophia dici-
Victorius usus pra^fatione, opera prologi abutitur. tur tripertitus sua qualitate babetur, etc.

DE GIRGULIS DEGENNOVENNALIBUS
BEDiE VENERABILI ASCRIPTIS.

[Histoire litteraire de la France, tom. VII, pag. H7, in Abboxe Floriacensi.)

Abbon travailla aussi sur le Cycle pascal de Victorius, dont nous avons rendu compte au v" si^cle et ;

son ouvrage exisle encore dans diverses bibliolbeques deTEurope (Montf. Bibl. bibl., p. 23, 87; Mart.
Voy. ht. t. I, part. n, p. 2IOi. II se trouve nommcment dans deux manuscrits de celle du Vatican, i"un
desquels appartenait aulrefois <i Cbrisline, reine de Suodc, ct rautre ci Alexandre Petau, et dans un troi-
sicniederabbayc de Laubcs. Ccst sur celui-ci que dom Martcnc et dom Durandontpublie la prefacede
rautcur (Maut. Anec t. I, p. 11^!, 110,. II parait qu'il ctail dcji\ abbe ]orsqu'iI entrcprit ce travail. II s'y
d^termina i la pri{>re de ses freres, (jui trouvaicnt de grandes difflcultes dans Touvrage de Victorius.
Abbon se proposede T^claircir etde lecorriger cc qui, selon Iui,demandait autant dclumiere que d'ap-
:

plication, parce qu"il y fallait employcr Ics connaissanccs que donncnt raritbmetiquc, la g^ometrie, la
inusique ct rastronomic. Ncanmoins, apr{>s un travail de cettc nature, Abbon avait assez de modestie
pour ne regardcr son coniinentiiire quc coinine uiie voic pour cntrcr dans rintelligence de rarithni6-
tiqee, titrc qu'il porte diins un dcs manuscrits noniines.
Sigebert {Scrijit c i:i'.)) lui reiid plns de justice. et ne cr.iint pas de dire que ce commentaire fait voir
combien son autcur ctait versc dansrnnc et r;iutrc littcratiire. II y a toutc apparcncc que c'esl ce mcme
commcntiiiro dont a pretcndu parlcr r;iut(Uir d'unc cbroniijue d'Anjou ^L.ut. JJib. itov. t. I, p. 280), lors-
qu'il dit en ternics obscurs et peut-ctrc vicics, qu'Abbon avait fait dcs Cyclcs de dix-neuf ans Qui :

Cyclos xviiii scripsit Cet ouvrage a oto fort connu dans Ics si(''cles suivants..\lbt>ric de Trois-Fontaines,
Tritb^me et lcs autres bibIiogr;ipli/!s post(5rieurs cn font mention (Ai.b. Chr. par. ii, p. 34 Trit. Script. ;

c. 303; Poss. App. t. I, p. 3;)). QuoiquAimoin nc nomme pas Victorius, il ne laisse pas de (d(isigner clai-
rcmcnt. Tccrit d"Abb()n doiil ils"agitici, Iors([iril dit'/'/i Vit<( Abb c i3)((uc cot abb(.'! corrigca,cn suivant
la V(''i'it('! dis Evangilcs, lcs Cyclos dcsannccs de rinc;irnation du Verbc, et ((u'il lcs conduisit depuis le
point do cclto c('>l("'bro ('•|)0(fiio jiis((u'i'i soii temps
Aimoiii ajoule qu"Abl)on, dans lasuite, poussa encore son travail bcaiicoup iilusloin, en dressant des
cycles pour niille cinq ccnt quatrc-vingt quinzcans, ou cnviron. Lii prcfaco de ce nouvelouvrage. scloa
lc ineiiie bisloricn, (';tait a(lrc.ss(!'c aux inoincs dc Fleury ct raulciir y narlait de Tannc^c dc la inort de
;

S. Benoit du Mont Cassin. Cest ccl ouvrage quc TriUnMTie, .lacqucs Pliilippo do Bcriramp c» aulre? ont
j;73 DE CYCLIS DECENNOVEN.NALIBUS. 574

connu sous
(Trit. ib.;
le titre
Poss. ib ].
d'Additions au commentaire du Cycle de Viclorius, dont

La nolice qu'Aimoin nous en donnc, rapprocli(^e dc riTrilsur lo nirinc siijet, imprim6 au premier
volume des a-uvrcsdu Venerable Hrde (t. i, p. 823\ fail voir que c'esl l^ rouvrage d'.\bbon donl nous
ils

...
savent les dislinguer

enlrcprenotis dc rondrc coniplo Son nom a la vcrilt^ n'y parait pas, non j)his que rinscriplion jiar
laquelle il Tadrcssail A scs Irores de Flenry, mais il n'y a qu';\ lirc !a profacc pour y reconnailre celle
dont parle .Vimoin, et l'une des lcltres nianuscrites dAbbon, que dom .Alabillon dit avoir eues enlre
les mains. Outre que ce sont les mrmcs oaraclt^res dans luiio ol raulre j)ioce. commc aussi dans la no-
lice qu'eii donne .\imoin, le titre de rouvriigc, qui cst inliUiIo Dcceniwva/cs Circn/i, Cyclcs dc di.x-ncuf
:

ans, annonoe, conformoment i\ ce qiron lil dans Aimiiiii, quils sonl pour mille ciiiq centquatre-vingl-
quinze ans. On a pcine k comprcndre comment on a allribuo cct ouvraire au von^rable Bede, qui y cst
cil6 au moinsdeux fois. L'cxi)rcssion du chroniquciir d'Anjou, rapportoc j)his haiit (?(«' Cycios xvim :

scripsit, dit-il, en parlant dAbboii, jiourrait bioii dosigner i'ocrit donl il cst ici qucslion plutot que le
commentairo sur Vicloriiis, Col ecrivain en elict a pu avoir eii vue dexj)rimer lc terme dccennovales
par ie noml)re de f//x-«ej//' quil emploic.
Ouoi qu'il en soit. ce qu'.\bbon a cxoculcdaiis Touvrage procodenl par rapport k Viclorius, dont il a
corrigo les erreurs, il icntreprend dans cchii-ci. a Togard do Doiiys le i*elit, doiit il se propose de rec-
tifier les supputalions. Aprossa prtMace, oii il parle i dcux d Ifcrcntes fois de la mort de S. Henoit, il
rapporle eii entior lo Cyclc de ce fameux com|)utiste roinain, et donne cnsuitedeux cxemples ou nio-
deles de iafai^on qu'il aiirait dil i^rocoder daiis scs operalionsclironologiques. Aprc^s quoi viennentdcux
autres exemples j)ris dii Cyclc de S. Cyrille d'.Mcxaiidrie, qui sonl suivis du Cycle enlie'' de dix-neuf
ans de la fatjon dc notre auleur. La dcrnii-re parlie de Touvrage sont les suppulations, pour trouver
cbaque annoe ie jour de la hine qui doil fixcr la fote de Paques pendant tout le cours de ce cycle, sup-
pulations qui devaient servir, suivant le titre, depuis rannt'"^ de I'Incarnation jusqu'4 Tan mil cinq
ceiit quatre vingt-quinzc.
A encorc, sous le nom du protre llode et le titre de pr^face, une courte explicalion de
la tote se lit
ce qu'on eiitend par cycle pascai. .Mais quelques mauuscrits ofi se ti"Ouve cctte explication sous ie tilre
de iettre, ia donnenl ii .\l'i)on (.Mo.mf. ib., p. 23"> ce qui estconsoquent et confirme ce cjue nous venons
;

d"etablir. Notre savant abbe y explique clairement les huit colonnes qui entrent ordinairement
dans ia construclion d'un cycle pascal. Suivent apros huit srrands vers, ofi il y a de Tart, et
qu'.\bbon parait avoir faits pour qu'on rctint mieux les rogles de son explication, qu'il a eu le secret
d'y faire enlrer.
11 ne faul pas confondre avec lcs deux ouvrages procedonts un traite du Comput par Abbon, quoique
celui-ci roule sur presquo le monie sujct qiic les autres. I^'bi.4orien de sa vie les distingue clairemeut
lui-meme, el ils se Irouvenl cgalement distingu(^s dans lcs manuscrits (Aim. ib., c. 3,7; Montf. ib., p. 23,
87). II y en a deux a la bibliotht^que du Vatican, dans Tun desquels ce traite porte pour titre De :

ratione calcuii, et dans i"autre De compvAo cpisto/a et tractatus. Aimoin, enlreprcnant d"en laisser une
:

id^e a la posterile (.\im. ih. c. 3), dit que les supputations qu'Abbon y fait entrer sont vari6es, agrea-
bies et A peu prt^s semblables aux tables de calcui qu'on avait coutume de dresser pour les affaires tem-
poreiles.

:n girculos
BE4TI CYPdLLI ET DIONYSII ROMANI AC MM
STUDIOSI CU JUSDA.M PR^FATIO.
Dionysuis abba genere Romaiuis, paschales cir- A rat (numjiiam ciiim nisi finito anns magno so-
culos mira brevitale composuit, ut pote ulriiisffuc lis lunaHjue computiis lotiis ex integro, sinc ali-

lingua- peritia insiirnis. Quos qiiidem, ut ipse ait, qiia confusione rcperitur, ut idem fatctur) ; id-
ab aniio ducenlesiino quadragcsimo octavo Dio- circo pra-cipit iiL, pciactis sex annis, quide quinto
cieliani tyranni potius (juam principis inclioavit. circuio beali Cyrilli tunc temporis supereranl,
Sed incarnaiionis Dominicai magis quam ejusdcm eosdem sobrius lector non repetat, sed a suo pri-
tyranni memoriam agore deliberans, quinque de- mo, qui quingentis triginta duobus annis omiii
cemnovennaies circulos edidit, quibiis annos Chri- prytitulatur, ordieudum nou ignoret. Cujus quin-
sli annotavit. Siquidcm sanctus Cyriihis usqiie que dcccnnoveiiiialibus circulis, viginti tres alii

ad ijisius Dionysii tompora paschalcm observan- adjccti magnum aunum compleverunt, qui quin-
tiam quinque decennovenaiibus circulis conipre- gentis triginta duobus annis perficitur, viginti octo
henderat. Quorum quintiim praifatus Dionysius coustans circulis decennovenalibus. Qui annus
snis qiiinque antcjjosnit ; ac sic incipieus ab aiiiio j^roj^terea pcr sua in se vesLigia, sine ulla cou-
Dominicai incarnationis, quingenlis triginta diio- fiisiomi rcvolvitur, quoniam circuius solaris vi-
bus, in septingentis viginti duos, siia disjiosilionc giuLi oclo, cL iunaris, decem iiovem annis pera-
perduxit. Sed quoniam lii, exacti, rediro iii se r> gitiir, qiii ciim eo tonore quo pariLer ca'pti sunt,
nnllo modo poterant, qni a sancto Cyrillo nona- finiimtur.Magiius annusquingcntorumtrigintaduo-
ginla quiiKjue aiinis ooinj>ieliensi fiierant, siciit iiim aiinorum itcraLur, iit pasclialis ratio ad solcrn
uec i!Ii quos eodcm sj^atio lemj>oi um ip. c ordinave- et liiiiani jiCi lincn?. incrralo repclatur.Siccjuc fit ut
{176 S. ABBONIS ABBATlf^ FLORIACENSIS m
dum in eo sunt viginti oclo cycli decennovcnn.i- A snnftum contingat prapdirlis Kalondis, lerlio in
les, sive lunaros, siiit eliam in ipso deccm et no- toto anuo magno inveniri potcril; in tribus, scili-
vem cycli solares. Quorum solaris nono anno an- cet, tantum decennovennalibus cyclis, id est, 4,
no sui cycli etiam in liis circnlis Dionysii incipit, 'i2 et 27. Sed dum Renedictus Paler, post annura

et in octavo dcsinit. Dccennovennalis vero maui- Domini o29, Cassini miraculis vivens coruscavit,
fcstus in ipsis totam lunai rationem regil. Quapro- constat quod nec 22, nec 27, cycli ex hoc mundo
pter decies novies viginti octo, seu vicicsoctiesno- decessit. Qui vero vitae ejus mirabilis relator papa
vemdecim multiplicati, in quing-entos trigintaduos Gregorius anno ab incarnatione Domini 60o obiit,

certum est procul dubio exundari. Quo numero certum quod ncc quarlo cycli ex hujus vitse
csl
annorum conflcitur, ut dictum est, magnns an- a^rumnis moriens transiit. Quipjte ejus monasle-
nus, qui pasclialis dicitur. Nam et in cpaclis, et in rium a Longobardis eo morluo jam fuerat per-
concurrenlibns, sivc cyclis decennovennali, vellu- vasum. Quare nisi summa fides gestorum esset,
nari, uecnon termino paschali ac Dominica Pa- prajlibatus cyclus de utriusque,Domini, scilicet, ac
sclia; cum luna ipsius diei, qualis fuit quingente- servi, transitu calumniam induccret. Qua calumnia
simus triffesimus socundus Dominicaj incarnatio- impulsus discutere cmpi quid faceret conlroversia
nis annus, talis ei'it millesimus sexagesimus quar- " bujusinodi, et primum de annis Domini ad chro-
tus : qualisque fuit ipsius incarnati Verbi annus nicorum dicta me contuli. Eusebii maxime Caesa-
primus, et ab eo quingentesimus tricesimus tertius, riensis, et Hieronymi divinse legis interpretis, ut
talis eritetiam millesimus sexcentesimus decimus quot anni essentab incarnatione Christi usque ad
quinlus.et deinceps pari ordine usque ad fiuom tri- imjtcrium Diocletiani com[)rehenderem, quoniam
pliciannorum Domini serie uljique hanc concor- inde usque ad primum annum cyclorum Dionysii
diam servante, quarum prima omnino pra^leriit, ccxLvin deprehendissem. Instans ergo diutius, ab
secunda, ac si secundus annus magnus, adhuc im- unius nativitate usque ad alterius principatum,
minet ; de tertia quantum futurum sit (quam la- comperi spatium cclxxxvi annorum, vel cclxxxvu,
men Cum quoniam Christus natus cst tertio anno cxciv
adhibui) in his circulis, Deus solus novit.
ha^c ita sint, quforitur dc anno Dominicai passio- Olympiadis, et Diocletianus imperium usurpavit
nis, qui, a Nativitate tricesimus quartus, terminum secundo anno ducentesimae sexagesimai sextae
Paschse, decimam quartam scilicet iunam (qua rursus Olympiadis. Cum ergo Olympiades lxxi in
Dcus ad immolandumtraditur), facit occurrc pcr mcdio transierint, cx quibus cclxxxiv fiunt, ex
concurrentes et rcgularos ejusdem linea^, licct ca- q duabus extremis 01ym{)iadibus duo, sive tres anni
tholica fides habeat, post peractam coenam ferire colliguntur. Assumpti vero in unum, ab incarna-
quintaj traditum, et decimaquinta luna feriae sex- tione Domini omnes pariter usque ad primum cy-
tse crucifixum. In cujus queestionis obscuritate Do- clorum Dionysii, qui fuerunt antevel post princi-
minus Bedaplurimum observatus, nihil lucis in- patum Diocletiani, fiunt coUecti undique dxxxiv,
fudit, nisi tantum quod EvangeJiorum fidem hujus vel magis dxxxv. Eirc dicens non pra^judico, nec
viri auctorilati prsetulit, qui beatum Theophilum damno aliorum sentcntias, sed ex authenticis li-
quodammodo videtur socutus, qui ait Dominum bris quod verum est investigans, cui juxta fidem
undecimo Kalendarum Aprilium tradilum, licet Niceni concilii as.sero quod nullus annus alicujus
unum adjiciatproedictus vir, et duodecinu) Kalen- cycli decennovonnalis Dominica; passioni ac re-
darum Aprilium, et docimam quarlam luuam tuuc surrectioni competil, nisi Iredeciru habeus deci-
fuisse scribit. Qui ctiam in eo ab omnibus eccle- main quartam lunam octavo Kaleudarum Apri-
siasticis doctoribus discrepat, quod Dominum de- lium. .\nnus quoque talis qualis quajritur, in tran-
cima nona lunacrucifixumdemonslrat.NamTheo- situ Patins Benedicti, nunquam evenit, nisi deci-

philus, sicutet alii, dccima quintaluna crucifixum mo anno ejusdem cycli habente decimam
soxto
astruit,dum oclavoKalond. April. reforteumrosiir- D
-^ quartam luuam, duodecimo Kalendai'um .\pri-
rexisse a morluis, post miilta qua^ tractavoralcum liuin. Ut vero ille terminus foriai quintae conlin-
suis coepiscopis dc origiue mundi. Igilur tanti viri gal, quiuque regularibus scplem
concurrentcs
hoc unum peccatum ita indulseruntposteri, ut eum coeunt et ul iste Sabbato sancto cveniat, con-
;

sequantur in omuibus Ecclcsiis. Scd mihi aliud currenlos tres ciim regularibus quatuor produnl.
occuiTit,quod nondcbco oblivioui tradoro. Anuo ab Tiansiorunt autom a passiono Doiniui usiiuc ad
incarnatioiH! Domiiii Ii29, imporaiile Jiistiiio iiiipo- trausiliim sancli Palris Bonedicti ccccxcvii auni.
ralorc,sanclissinuis monachorumPatcrBonedictus, Qiiibus (livisis pcr triginla, cl Iriginta, eHricesiina
inlialiavirtutibusclaruit, ut testatur VictorCapua- parte geminata, adnotiliam venitquodprajler ter-
nensis episcopus,sou PaulusCassiuicnsismonachus, tium nullus concurrcnsesse poterit anno ccccxcvii a
luijusquoDionysii contcmporalis oxslitit ; qui, vido- passionc Domiiii. Quamdivisionis regulam.qui ple-
Iicel,l5onodiclus Pater, Sabbato sanclo PasolK\> cx iiius nossedosidorat, Lvcapitulum Doinini Boda* de

hac vitamigravilxiiKalend.Aprilium,sicutlogilur in roditu concurrontium legat,quod idcm sanctus pre-

gestis veracissimis(;)G).Requisitustalisannus incir- sbyterinciroulorumsuorumadjeclionedebuitdverle-
culis sa'.piiisnominaudi Dionysii, in quo Sabbatuin rouudopotuissot alteriusuegligonliamravere.Ouam
(.')()) Obiit an. iiV.i, ut Lco Oslieusis usbcnt, cyclo solis 20, 2! Marl., in sabbato.
577 DE CYCLO PASCn.VLl. 678

et si letigil, solvendani posleriorihus rclinquil,qui A u^que 159o, circulos dccennovennaies lxxxiv, seu
nil pulant ialcre, ct ob hoc lanli fa-
culculi euin (si mavis, et quod idem est) xxvjii ter germinatos,
ciuut ejus auclurilatem tot lahentilius annis scr- qui parlim teniporum injuria el dcscriptorum in-
vatam, ut vix corrigi possil pluribus obnitentibus scitia sunt, partim cliain intcrierunt,
depravali
causis. Nos tanien oninibus bis xxviii decenno- eos quaiitumpoluimus alibi reposuimus, alibi
vcnnalibus cyclis duos subjccimus, ut quod Dio- emendavimus ut es.sent integriusque ad io93.
nvsium facere debuisse diximus, ejus Itctoris dili- Poslerior a^tas ubi horum annorum fuerit
gentiai manifestemus. His enim inspeclis, de rcli- terrainus adjiciet plura. Sciendum lamen
quis per totum annum magnum peritus caloula- cst posse hos lxxxiv circulos redigi in xxviii
lor non dubilavit, si lamcn saltem dubitare pla- quorumquisque circulus constare triplici serie an-
cuerit. Sciendum denique quod in his circulis Dio- norum, nam dxxxi quoque anno rcdeunt omnia
nysii, anni Domini bua serie prodeunt, ct xv annis cadcm. Constatenini magnuscirculus tolidem an-
evolulis, indictione rcdeunt, nec ad solem nec ad nis, qiiibus exaclis, proptcr sulis et luna^ cursum,
lunam portinentes, et idcirco, finilo anno, non co neccsse cslomnia redire,qua? sunt circulus decen-
modo quo coepta; sunt redeuntes. novennalibus eodcm ordine ct modo, exceptis in-
Joannes Noviomagus lectori studioso, S. P. dictionibus et litteris Dominica; diei. Vale et no-
Scripsit Beda annorum qui sunt a Christo nato. stram opei"am boni consulilo.

SEQUUNTUR
BEDJE PRESBYTERI

Una cum
DECEMNOVENALES CIRCULI
his quos scripsii JDionysius Romanus, cognomento Exiguus, et beatus Cyrillus usque ad
millesintum quingentesimum nonagesimum qiiintum anmm salutis, quibus continentur tres circuli
magni.
(Vide inter Opera Bedce Venerabilis, tom. I, col. 823, Patrologi» tom. XC.)

BED.S PRESBYTERI
DE CYCLO PASCHALI PRJEFATIO.
Cyclus idem paschalis octo est lineis commnni- B usque in vii Kalend. Maias, ob rationem emboli-
tus. Primus ordo continet annos ab incarnatione smorum licenler extenti. Ullimo, luna festi pa-
Domini, unius, singulis annis, augmento crescen- schalis, a 15 usque 21, propler diem Dominicum,
tes. Secundusindictiones Romanorum, qua^ in sc variata. Adimit enim saltus noctem, addit vero
semper 15 annorum cursu revolvuntur. Tertius, aelatem, qu« per omnem cyclum adolevit. Sed in
epactas H lunares, quae per singulos annos sola- hoc nox adimitur, quod ante luna deficit quam
resad cursum lunje sucoi-escunt, et ad lunam Ka- putatur. Naturaliter vero nox ipsa perseverat,
lendarum qucerendam semper adjiciuntur, positae quai nox initium est futuri anni, et cych inci-
XI Kalend. Apri is. Quartus, concurrentes septi- pientis exordium, propter quod idem ultimus
mancB dies, quae positae ix Kalend. Aprilis propter annus epactas 18 tunc retinens, primo anno
dispendium bissexli, necessario 28, annis implen- non 11, ut in caeteris annis fieri solct, sed
tur. Quarum ratio cogit cyclos dccennovales 28 12 dies accommodat ; ct qula 30, dierum fine
describi, ut singuli concurrenles singulos cyclos revolvuntur, nulla 0, epacta in principio cych po-
inchoent, totaquc summa paschalis calculi ;J32, nitur.
annis explicetur. Quintus, cyclum lunarem qucin _,

Iribus annis decennovennalis praecedit {'i annis, CARMEX DK EADEM RE.

etiam ipse comprehensus. Sexlus, 14 lunam, qua Linea Chrisle tuosprimaest.quaecontinetannos,

veteres paschafaciebant,quaj axii Kalcnd. Aprilis Atque secunda tenet cycli quaj indictio constat.
usque in xiv Kalendas Maias vario discursu vagan- Scrvabit numeros epactis tertia cerlos.
tes,tempus incensionis a vu Idus Martii, usque in Qiiarta diesuumerat septem bissextilis anni.
Noiia Aprilis accipiunt A 14 autem luna usquc
; Quinta libi cyclos lunaris computant anni,
adl4ann. scquenlis, dies sunt 354, si communis Jam (juartas decimas designat sextaque lunas.
annus est; si embolismus, 384. Septimo, dies Do- Scpti.'nanamPaschfeostpnrlittempu';quediemquc
minici Paschai reperiuntur, ab xi Kalend. Aprilis .lEtalcm luny monstrat novissimus ordo.
Sn APPENDIX AD S. ABBONEM. SgO

BEDiE PEESBYTERl

CIRGULI
AD DEPHEHENDENDAS CUJUSQUE ANNI LUNAS PASCIIALES AB ANNO 1 USQUE IN ANNUM
cnnisTi 1395.

{Vide inter 0]pcra Bedee Venerahilis, tom. 7, col. 859, Patrologioe torn. XC.)

FRAGMENTUM DE S. MARTIALI.
{Mahill. kct. Bcned. VIIF, 31, n. 3.)

MONITUM.
{Histoire litt^raire de la France, tome. YII, pag. 181.)
L^auteur d'un sermon prechc a la dedicacc de 1'eglise de Saint-Pierre de Limoges, qu'on croit etre
Ademarde Chabanais, y copie un assez iong-passage d'unautre ecritd'Ahbon. Ce passage roule surlepre-
tendu apostolat de saint Martial, etne se lit dans aucun des ouvrages d'Abbon qui ont eteimprimcs. On
ne voit point non plus qu"il aiL pu trouver place dans les aulres qui sont encore manuscrits. L'ecrit oii il
se trouvait sera donc du nombre de ceux qui se sontperdus. Au reste, ce qu'Abbon dit dansce passage,
il Tavait pris des faux acLes de saint Martial, comme il est ais6 de s'en convaincre en conferant Tun i
Tautre.

Si' mmus pater iste Martialis in cocna omnino sat A sed cum eisdem sancti Spiritus tunc suscepit clia-

mysLica Christo conviva fuit, coelestispanissumeus rismata ct linguas mullifidas : quibus subnixus,
rcliquias; cumquediscipulorum collegiaposteasur- tandem Petro comite pervenit Antiochiam, ac de-
gens tersit, laetus ipse prsebuit liuteamina. Neque hinc urbemRomte. Qua derelicta, pertransivit ad
unquara refugit sacra contubernia, absqueThoma Galliam, cujus clara et nobilis est provincia Aqui-
piorum ex timida caierva unus. Quin imo cuni tania pars magna, ubi perveniens,totiusprovinciffi
Chrislus peleret ccelcslia, benedici meruit intcr fit apostolus per cunctaso?cula.
aslantium agmina. Necchoroslaudaniium sprevit.

APPENDIX AD SANCTUM ABBONEM.

CATALOGUS ABBATDM FLORIACENSIUM.
(Baluz. Misccll. edit. Luc. I, 19.)

Incipiunt nomina abbatum Sancfse Maria? et Fancti Petri et domni Bencdicti Floriacensis
monasterii postquam primum a^dificatum (uit.

Primus abbasRigomarus habuit annos v. Sccun- B Quintus abbas Auderannus Iiabuit dimidium an.
dusabbas Mumolus annos XXX. Ei infra istos xxx num.
aimos corpusPatris Bcnedicti allatum estde monte Sextus Flatbcrlus habuil annos in.
Cassino ab Aiguifoinonacho aiino CGO incarnationis Septinius abbas Adaiiiertus habuit annos xx;x.
Domini, regis Ciodovei temporibus (ilii Dagobcrti. Octavus abbas Geilo annos six.

Tertius abbas Leobardus habuit annos x. Nonus abbas Medo habuit annos xxi.
Quartus abbas Ido habuit annum i ct diini- Decimus abbas Rodufus habuit annos xix.

diiun. Undecimus abbas Ido annos ix.

581 ANiNALES FLORIACENSES. b82

Duodccimus abbas Magulfus annosxvi. A ITcec in lionore Dei Theodulfus iempla sacravi
Terlius clecimus abbas Fulradus annuin i ct di- memento mei.
(Juse du>n quisqnis ades, oro,

midium. iEmulatus itaciue in hoc facto Magnum Ca-

(57)

Ouarlus deoimus abbas Theodulphus annos xix rolum, qui ca tempestate Aquisgrani palatio tanti
et dimidium, qui a gloriosissimo impcratore Ca- decoris aMlilioaverat eoolcsiam, ut in omni Gallia

rolo ex Hesperia propter crudilionisscicnliamqua nullarn hal)eat simiicm. Verum memoratus prin-
pollebat. in Callias adduclus, Floriaccnsibus abbas ceps ilhid quod feccrat templum, sanctae Dei ge-
et .\urelianensibus dalus esl pontifex. Hic itacjue nitricis Maria; dedicari sub honore praecepit. At

cum, ut diximus, eruditione prfecipuus doctrina- vero Theodulfus aulam a se conslructam omnium
que haberetur pra'olarus, cxplanalioncm cdidit conditori ac salvatori rerum Deo consecrans, che-
Symboli sancli Alhanasii, quod a monaohis post rubim gloria? obumbranlia propitiatorium super
Ires regulares psalmos ad primam quotidie cani- allare ipsius arlificiosissimo magisterio expressum

tur. Sacramenlum quoque missae seu eorum qufe his decoravit versibus.

in ea geruntur, quid myslerii contineant, aliqua- Oraculum sunctum et cherubim hic aspicc spectans :

que quamplura succincto narrandi genere lucu- Et testamenti en micat arca Dei.

lentissime digessit. iNec minus ei studium iu ele- -d -^^^ cernens, precibusque studens pulsare tonaniem,
gantissimorum opere a!dificiorum fuit. Denique Theodulphum votis jungito qweso tuis.
Germaniacus dicitur villa, tribus a nostro mona- Sed quia sempcr sapientibus invidetur, difficile-
sterio dislans millibus. Ho^c abbatibus qui anle que est in prosperis invidia carere, apud impe-
eum fuerant maxima ex parte a fidelibus viris, ratorem Ludovicum ab a^mulis accusatus conjura-
quorum ha^reditas erat,partimdata,partim vendita tionis adversus enm factae conscius fuisse, Ande-
est. In hacigitur ideni Theodulfus abbas et episco- gavis exsiliatus, custodiai etiam mancipatus est;
pus ecclesiam tam mirifici operis conslruxit, ut ubi in die Palmarum, praisente ipso rege, illos

nullum in tota Neustria inveniri posset a;dificii pulcherrimos vcrsus, gloriam laudis Chrisli perso-
opus quod ei, antequam igne cremaretur, valerct nantes, qui hodie por universas Galliasab ecclesia-
sequari. Totam namque arcuato opere eamdem sticis decantantur viris, e turri in qua custodie-
exstruens basilicam, ita floribus gypseis atque mu- batur a se compositos cecinit, quorum est exor-
sivo ejus venustavit interiora, pavimenlum quo- dium.
que marmoreo depinxit emblemate, ut oculi in- Gloria, Inus, et honor tibi sit. Rex Christe redemptor,
tuentiumvix grata saliarentur specie. Porro in Cui puerile decus prompsit hosanna pium.
malherio turrisde qua signa pendebant, hujusce-
modi inseruit versus argenteo colore expressos : G

ANNALES FLORIAGENSES.
Ascripti sunt codici cyclorum decennovennalium Dionysii annos 332; 1063 complexo, et jani in Bibiio-
theca rcgia Parisicnsi sub n. 5443 asservato. Est membranaceus in-4°, sa^culo ix exaratus, et adnotatio-
nes post annum Slji- diversis coa?taneoruni manibus adjectas exhibet, quas hic post Chesnium (t. III,
p. 3oo-3o7)denuoex authographoa me correctas auctasque sisto, oniissis tamemfere omnibus quaeannum
istum antecedunl, quippequa; ex-Pauli Diaconi Historia miscella, Anualibus S. Columbai et Annalibus
S. Amandisint desumpta.

Anno incarnationis Domini. D Rhodulphus, consiliarius primasque palatii,

626. Leodelodus Floriacensis monasterii fundator homincm exit Necnon et Rhodulfus archi-
obiit. episcopus Aquitaniorum. Et duo principes
849. Anno vin Karoli regis, xu Kal. Martii ex- Aquitanici, Landricus et Imino, intcr se di-
stitit terrffimotus quasi decima hora no- micantes, semet interimunt. Rhothbcrtus
ctis. quoque atque Ramnulfusviri mira; potentia;,
833. Adalbertus, bona; memoria; monachus, xi armisque slrenui, et inter primos ipsi prio-
Kal. Jan. obiit. res, Northmannorum gladio necantur.
864. Cometes apparuit circa Kalendas .Alaias per 877. Karolus Ludowici filius ii Non. Ootobr. obiit,
viginti dies. et Ludowicus filius eius vi Id. Dccembris re-
866. Regnanle Karolo, Ludovici filio, duo filii il- gnum susccpit.
moriuntur, Hlolharius abbas, et Karolus
lius 878. Johannes papa in Gallias vcnit, ct apud civi-

rex Aquitaniorum. Avunculus quoquc cjus tatem Trecas diu moratus cst. Eodem anno
(37) Vidc letaldum c. 3. Do mirac. S. Maximini .Miciac.
 G

APPENDIX AD S. ABBONEM. - ANNALES FLORIACENSES. >84

Idib. Oclobr. eclipsis lunai fuil cum esset A mi,qui sccum Rolbertum filium suum regem
quartadecima, ct eclipsis soJis secuta est eo- Aurelianis elevat.
dem mense iv KaL Novcmb. luna vicesima
octava, utroque sidcre in quindecim diebus 908 >^^ X^^a^ 8)
deficiente.
991. Hugo(?)
879. llludovicus rex iv Id. Aprilis obiit.
880. Hiudovicus el Karlomannus apud Ambianas
997. Hugo rex moritur. El alia monu: Hugo rex

regnum suscipiunt, et dividunt mense Mar- o]>iil, et hlius ejus Rutbertus pro eo regnal.
1003. El qualitashiemis longior solito, pluviarum-
tio.

882. Hludovicus Karlomanni frater obiit. que inundatio exstitit gravior, atque diversis
905. Hoc anno mediante Maio, v Feria apparuit
m rcgionibusflumina suos ullra modum pra;-
tericrunl terminos. Prfficajteris vero Liger in
stella circa ipsum scptcntrioncm apartecir-
cii emittens radium magnum versus euro- tantum siias pra-lcriit mctas, ut cuncla cir-

auslrum quasi longissimam bastam inter cum circa positapericulo mortistremcfaceret,

Leonem et Geminos trans zodiacum, et visa una cum hominibus

valla peneLrando, casas

est ita fere 23 diebus.

eruendo,pontes firmos sepesque eradicando.
Memorabile bellum apud Suessones, in quo boves cum bubulcis, oviha cum ovibus el
917.
Rolbbertus rex occubuit, licet exercitus ejus pueris demergendo, ita ut diluvium esse cre-

victoriam adeptus sit; eodemque anno Ro- dcretur.Quo etiam annopropter Aurelianea-
dulfus regno sublimatur. sem urbem mul-
in loco qui dicitur Porcaria

936. Gloriosus Francorum rex Rodulfus obiit. Pri-

tis ut ferunt phantasmate
est visa civitas

ma in totam Galliam Ungarorum irruplio. constructa, ab hora diei tertia usque in no-

952. Hoc anno Ugo dux Burgundionum,et Alanus

nam horam, pralis aquisque cum molendinis
Brittonum obiere. vallala, mililibus necessariisque rebus ad-

954. Ludowicus Francorum rcx obiit, et filius eius plene referta. Infantem quoque famavulgante
Hlotbarius in regem nobiliter Rcmis eleva- audivimus natumfuisse, omnium animalium
tus est. pedes habentem, soloque capiteunoque pede
956. Hocanno iv Nunas seplembris luna versa est et manu hominem simulantem. Quem pa-

in sanguinem. Eodem quoque anno mense rentes dolore et rubore confusi bis terque

Junio signum mirabile in crelo apparuit,dra- terraocculentes,dum nequeunt eum perdere.

00 magnus scilicet, et sine capite. Secuta est consilio accepto in fluvio demerserunt. Cujus

statim morsIIuGONismagni principisFranco- casum tantus vocum fragor secutus est, ut

rum, Burgundionum, BriLlonum,atque Nort- tota regio ejulassecrederetur. Eodem quoque

mannorum. Eclipsis solis factus est xi Kal. anno Girbertus papa obiit. Sequenli anno
Januar. et slell« apparuerunl a prima hora Abbo ablja martyrio coronatus
[alia maiiu].

usque tcrciam. est.

974. Ipso anno coenobiura sancti Benedicti Floria- 1004. Abboabbas obiit.

cense combustum est. Scd Dei providentia 1017. Rotbertus rex filium suum Hugonem consor-

procurante, in brevi trium spatio annorum tem regnifaciL, apud Gompcndium.

in meliorem statum est restauratum, domno 1026. ILerum sub Gauzilino abbate Floriacense coe-
abbate Richardo ordinatore. Oclavas sancti nobium conflagratum cst, sedbiennioreslau-
crematum est Laurentii. ratum cum omuibus officiis, et ecclesia S.
969 aut 970. Lotharius Francorum rex obiit. Petri.

979, Ludovicus a Francis Conpendii rex est ele- 1029. Obiit Gauzlinus abbas.
vatus. D 1058, 1059 aut 1060. Heinricu.« rcx Francorum
987. Ludovicus Francorumrex obiit. Eodcm anno obiit. Philippus rcgni monarchiam susce-

Hugo dux rex Francoruni esL clevalus Novio- pit.

(.^)8).>>^ola; TironianK^ quas intcr ahhas csL sincera ;

fortassc cxplicanda; : Ahho abhas monaslerii
Floriacemi5r-is.vk \^ talc crtlla.

<ii<i « 0»; iiili 'i» III»

 CIRCUM EUMDEM ANNUM.

ALBERTUS
ABBA MICIAGENSIS
NOTITIA.
yL \ BiLL. A7inalect. nov cdit., pag. 430.)

Albertus abbas monarbum indiierat in coenoHio Gemeticensi, ut patetex subjecto cjur intrumento, in
quo Arnuiruni. Tuionen-;em archiepiscopuni. filium suum vocat. Fuerat ergo conjugatus antequam mona-
chus iuiliarelur. Parenles ojus eidem iiislrumcnlo subscribunt. Miciacum seu S. Maximini abbatia,
vul-

£ro Sanrt-Mctmin, prope Aurcbano^,

nunc Fuliensium. Epistola sequens exstat in codice Pithwano intor
cpislolas Abbonis Floriacciisis.

AD JOANNEM XVII PAPAM EPISTOLA.

De antiquitate etsolito ninnero monachorim monasterii Miciaceftsis.

(Exstatsupra inter epistolas S. Abbonis terlia decima hujustomi coi. 4S9.)

ALBERTI GHARTA.
QUA

Praedia qusedam ccenobio Gemelicensi,in quo monachum induerat, confirmat.

In nominc Christi, ego Albcrtus, abbas ab-AMaria, quem sancto Petro dedi cum appendiciis
baliop sanctorum Stcphani protomartyrisetChristi suis.Jussi autem fierihanc chartam,ne aliquis post
confessoris Maximini, notum volo lieri cunctis cu- me possit sancto Petro abstrahere. Quod si aUquis
ram gerentibussanclaj DeiEcclesiaequiaantequam praesumpserit,cum Juda proditore. AnnaetCaipha
ordinem suscepisscm monasticum, erat mihi qui- damnalionem accipiat. Ha»c autem chartula utfir-
dam aiodiis ex materna ha2rcditate,nonex alicujus mior sit, eam subter firmavi,etparentibusmeiscor-
beneficio, quem sancto Petro in Gemmetico mona- roborandam obtuli. S. Alberti abbatis. S. Radbodi
slerio, ubi habilum suscepi, dedi pro remedio ani- Saiensis episcopi. S. Arnulfi Turonensis archiepi-
mffiniea; fiiiique mei Arnulfi Turonensis archiepi- scopi. S. Ribaidi. S. Gisleberti. S. Roberti regis.
scopi, ct pareiiluin meoruni,ul sanctus supradictus S. Willelmi Bellemensis. S. Ricliardi comitis Nor-
intercessor sit apudDeum. Estaulem ipse
pro nobis mannorum.
alodus in pago Bellemensi, quem vocant Domna-

Pathol. CXXXI.\. 19
 ^

CIRCA EUMDEM ANNUM.

RORICO
MOISSIAGENSIS APUD CADURGOS MONACHUS,

NOTITIA HISTORICA.
(Fabric, Biblioth. med. et inf. Lat., lom. VI.)

Rorico, monachus Moissiacensis in regione Ca- sticam professionem suam nullibi praefert. Moissia-
durcensi, qui, ut exstylo judicatur, saeculo xi vixit. censem commorationem nunquamindicat,nec alia
Scripsit GestaFrancorum ab origine gentis usque ad de causa monachus Moissiacensis creditur,nisi quod
obitum Chlodovei I regis, quse exstant in Francica- e mss. codice Moissicianensis coenobii idem opu.s
rum Rerum scriptoribus Andr. Du Chesne, tom. I, eductum est. Opusistud mera putaqueest epitome
pag. 799 et in nova collectione scriptorum Franci- anonymi longe vetustioris, qui sub eodem titulo
corum Mart. Rouquet, (Paris, 1741, fol.) tom. III, opus historicum vulgavitlegendum apud Du Che-
stylo rudi et fabulis plenissima. — Jac. le Long snium, tom.I, pag. 799, etc. Vide Historiam litte-

Riblioth. historica GalHse, pag. 315.* De hocRerum rariam Calliae, tom. VII, pag. 146.
Francicarum historico incerta sunt omnia. Mona-

NOTITIA ALTERA.
{Histoirv UMraire de la France, tom. VII, pag. 136.)

Roricon, dont il y a un abr6gt^ d'hisloire beau- B quel il ecrivait.On ne laisse pas toutefois de juger

par son style qu'il ne Ta fait qu'au xi» si6cle (Le

" ...-.
coup plusfameux qu'int6ressant, nous est presque
inconnud'ailleurs.OnconvientdeIuidonner laqua-
.
LoNG, zi.) Le fondement est bien If^ger, maiscequi
]it6 de moine (Du Chesne, t. I, p. 799 ;
le Long, donne plus de poids i cette opinion, c^estqueTau-
Bih. Fr., p. 31 o^ mais on n'en apporte pointde tcur fait mentionde Perpignan (/. iv, p. 18),quin'a
preuves, etnous n'y voyons d'autre fondement que 6t6 connu qu'au x° si^cle.
Tair depi6t6 aveclequelil a 6crit, cequipeut 6gale- L'ouvrage deRoriconestintitul6 Gesta Franco- :

mcntconvenirAunpieux eccI6siastique.li n'yapoint rwm, les Gestes ou Exploits des Frangais. Titre spe-
au resle de difficult^ k le regarder ou comme un clerc cieux qui annonce beaucoup; et neanmoins rou-
ou comme un moine. II 6tait tres-rare en sonsi6cle vrage n'est presque qu'un abreg^ d'un hislorien
de voir des laiques lettres et capables d'ecrire anonyme,qui noiis en alaisse un autre beaucoup
comme a fait.
il plus amplesous Icmemelilre,publie par duChesnc
On connait un Roricon 6veque de Laon jusqu'en tom.I, pag. 799.Roricon s'est propose d'abregercet
976 iMab. iln. t. III, app.,., p. o94, n. 26) qui pas- historien, depuis Torigine de la nation jusqu';\ la
sait pour un prelat qui avait toute sortes debelles mort de Clovis inclusivemenl, eten copietoutes les
connaissances, totius scientiee lumen. Mais personne fables et les erreurs.U a divist^son ouvrage en qua-
n'a pense h lui atlribuer r6crit dont on va parler ;
tre livres, et a mis ci la totede chacun uneprefacc,
etnousnepr6tcndons pas non plus nous-memeslui oi\ il a laisse des vestiges de son g6nie poolique.Le

en fairehonneur.Outre qu"il n'y aque)'identit6 de corps de Touvrage apri^s toat n"est pas mal ocrit.Cest
nom qui pilt autoriser ce sentiment. cequi estfort C seulcment dommage que son auteur n"ail pas Ira-
equivoque, un prelat aussi habile aurait apparem- vaille surun meilleur fonds.
raent mieux r6ussi dansrex6cution de son dessein. Andr6 du Chesnc est le premier qui a iniprim6
S"il fallait prendre i la lctfre certaines expres- cetabr6g6 (DuChesne/6 ,p.799-S17),sur unancien
sions de notre historion (;;ra?/". lib.\) on croirait manuscrit dc rahbaye de .Moissac, et semble elre
qu'il aurait fait lc melier de bergcr et gard6 les aussi le proniier (iiii adonno
Uoricon la qualit6de
A
troupeaux k la campagne, Mais il est visible par moine. Doin HoikjuoI Ta dansla suitesur lcdi-
niis
d'autresendroits de son ocrit (/. n, iii, iv, ;;r.),que tion prccodonle, a la li'''lo du 111° voluine desa nuu-
cen'est li qu'unefiction qiii liii a paruingonieiise ol vello Collo('tii)n dos Ilistorions de France, avec d-i
quiconvenait <'i son gonic. Ildit au rcste (/. \.}>r.] courtos roniarquos jn-oliniinaircs.
assezclairemontqu'iI6tail dolaiiationdosFranos.lI
iie nousfournitrien de pr6('is pour lixor le teinpsau-
SS9 RORICOMS MONACni MOISSIAC. GESTA FRANCORUM o90

GESTA FRANCORUM
AB IPSILS GENTIS ORU.I.NE AD OBITUM USQUE CLODOVEI I REGIS.

Auctore RORICONE Monacho.

(DucHESNE. Script. Ber. Franc, I, 799 ex Antiquo exemplari ms. ccenobii Moissiacensis, quod vir claris-
simuslnnocentius Cirou, canonicus et cancellarius ecclesioe ac universitatis Tholosanae, transcriben-
dam curavit. _

PROLOGUS.
Quiacalanii uoslriaciesquadam rubigincvidetur A tricequaidamme?Rgenlis opuscula, sicutnostriprio-
anibesa,quam honi tolius iuimicaconnexit otiositas resretulerunt, quoniam injuagitis,modica relatione
neplectrumlinjru.nedesidiapariter innectatautqua- narrabo. Necimpulctur garrulitali, si gesla paren-
dara tardilaterigescat, dumin custodiendis pccori- tum prwconiis aliquibus exlulero, quoniam ordini
b is immoramur,dum capellae Ieguntcytisum,et ad- debetur et naturae ut prudentiam facta parentum
huc aiiquanlulum dieisuperesse videtur;memorpa- extollat devotio filiorum.

LIBER PRTMUS,
Quoniam id vestra deposcitintentio ut vobis insi- ribus, nec suffragiis aliquibus de propriis agellis
nuare debeam,cur compatriotiemei Eranci cogno- extrudere potuissent, tandem ab insectalionibus
rainentur, qua? res est digna relatu, si vos otium eorum desistentes, quos ante persecuti sunt ut ini-
quantum exinde ad nos velerum moni-
praebueritis; micos,contra velle postmodum coeperunt colere ac
menta transniiserunt, quanluinve memori retinere venorari quasidominos acvicinos.Crcveruntitaque
polui,intimaho.Si vestrumaliquis factaTrojanorum in gentemmagnam,et inhabitaverunt Sicamhriam
referente,eorumexcidium Ulys-
cognovit,si,VirgiIio usque ad tempora Valenliniani imperatoris. Habe-
sis fraude compertum aure vel leviler tetigit,non" bant duces et primarios, et universos ordines ma-

opusesthicenarrarepersingulacur addebellandam gnatorum:etsi noneamdemhonorisamplitudinem,

ferocissimam genlem Agamemnonis exarsil insania tamen pristina^. dignitatis fastum vet nomine tenus
quia nec nostra? facullati congruitet non historiam retinere gestiehant. Si forte primales aliquos ele-
lexere, sed brevem narratiunculam referre propo- gissent,quasihaireditariojure priorum patrum no-
sui.Mortuo igitur Hectore, Ilioque destructo, spes mina conservantes,non alium sibi patiehantur im-
patria; tota deperiit,omnium corda tremuerunt, ac poni, nisi quem nominis dignitas suhlimasset.

viribus defaicatis dulciaarva Iinquenles,alii pedeslri ValentinianusergoimperatorarcemRomaniregebat

itinere lares incognitos expe tunt.aliimarinis tlucti- imperii,virstrenuissimuset amatorreipucIica3,pau-
busremigantesfallacibus undisspem vita^ commit- perum ac humilium cultor munificus,et rehellium
tunt. Utrique videlicet necessilati consulentes, non exstirpatoratrocissimus.Adversum huncAlanorum
jamvicinas, sedlongeremotaset incognitasnationes gens atrocissima scrvilia arma corripiens, rehelles
expelere decreverunt : quo tantai infamia; notam dexlei-as ad devastandum imperium, velseditiones
velpaululum evitare quivissent.Ex his Priamus et excitandas, ausu temerario erigens,qua3que attre-
Antenorcum ingentimullitudinedeexercituTrojano ctare poterat univcrsa devastabat.Occurrit his im,-
intranles ripas Tanais Iluininis, Pannonioriim ler- peratorcumexercituniaximosupcr tluviiim Danuhii
minos seciis Ma'otidas paludcs navigio pctierunt. aciem dirigensservilcm insolentiam iinpe-
et in eos
Missisquepergyrumexploratorihusdeprehenderunt riali repressit edicto : plures eorum hello superans,
locum su£e habitationi congruum,remotum
e vicino alios iii fugam praecipites abire compellens. Ili vero
videlicet a communi Iiabitationehomiiiuiii,terrain qui fuga elapsi sunt, Mfcotidas intraverc paludes,
nulliscullain vomorihus.marinis lluclihus undique ihiqiie secominunientes addcfcndendum vul potius
circumseptam. Ihi itaqiie fixero tentoria, et re- resistendum quaiquopoteraiit adjumenta congere-
sumptis animis civitalem a>dincaverunt, qiiam Si- bant.Perlustratis imperator importunitalihus loci,
cambriam appellavere. Viri igitur isti fortes et nolens totumfatigari exercitum,sacramentis impe-
validiconsuetaferocitatesuffiillicontravicinosarma rialihus conslriiixil, f»or annos 10 illis relaxari tri-
nioventos,por gyruiii fiiiilima dovastanles, famani hut;),qui gentein Iianc rohcllomexindodolo armisve
sui nomiiiis vulgavciunt iihi(pio.Et qiioties dc pro- ejicere jiotuis.sent. Audientes hoc Sicamhri, qiiosa
priis fiiiibus Pannuniorum poj^ulus hos exturharc Trojaadventasse jam diximus, animi audaciamex-
corum gladiiscn-
voluisset, loties frustratis virihus periri cupicntes,per occulla lalibula inlra paludcs
dobalur, nec ad dehcllandos co? aliqiia poterat fa- insidias collocant, et facto iiiijietu super Alanos
cultale consurgcrc. Cumque cosnec armis, nec vi- irruunt: ct eos iiiinia cajde mactantes, tandemvin-
 m RORlCOiMS MONACHl MOlSSlACEiNSlS 592

ctosutinimicosimperatorirepraesentant. Hacigitur A resumplis virihus, et a lassiludine recreali, qui, ut

patrata vicloria, et rebelles condigna ullione perdo- dixinms, ripas Rheni tluminis attigerant, ad instar
inuit,etTroJanosnostros, Sicambros videlicet,Fran- Troj« civitatem aidificare conati sunt. Sed imper-
cosappellariprffcepil.Explelis itaque 10 annis,idem fectum opus relequentes, pari consilio elegerunt
iniperalor primarium quemdam cum exactoribus sibi regem, sicut et cajterai gentes, nomine Fara-

deRomanorum populo misit,qui tributum aFrancis mundum, filium Marcliomiris filii Priami, et eum
cxigerent. Franci vero indigne ferenles quod qui soliosublimantes debila reverentia excolere ccepe-
eadem sorteGrgecorum sffivitiam evitantes de propri- runt. Quo defuncto, filium ejus Clodionem in pa-
isfmibusaufugerant,ad persolvenda tributa germa- terno solio sublimavcrunl. Ilic in finibus Thoringo-

num sanguinem provocassent, nil moratiadversus rum Dispargo castello paucis diebus habitavit.
in

priraarium insurgentes, eum vitaprivavcre. Pariter Suspecti semper erant Franci etdubii,et in incerlo
et legatos,quos direxerat imperator.Consilio etenim vacillantes, dum explorarent sedulo, si forte inve-
juvenum dcpravati, ha^c inter se verba tractabant: niretur alicubi locellus aliquis, qui eorum habita-
Iinperatorcum exercituRomanorum Alanorumgen tioni videretur esse congruus. Et dum hoc taedio

temrebellem delatibulo paludum ejicerenon potuit ajstuarent, reJatum esl ab exploratoribus, Gal-
illis

et nos,qui eos devicimus, cur tributa persolvimus ? B liam esse omnium regionum nobiliorem, omni re-
His auditis, imperator felle fervens contra Fran- fertam dignitate, consitam ncmoribus pomiferis
cos movit exercitum, ducens secum Aristarchum terram esse fecundam, aptam adomnia quse huma-
inilitiffi suffi principem. Qui videlicet Aristarchus nis possunt subvenire necessitatibus. Tali nuulio
cum innumera multitudine super Francos irruens, animati animoset armacorripiunt, et ad vindican-
quemdam eorum ducem nomine Priamum gladio das injurias quas a Romanis pertulerant, corda
trucidavit, et caiteros nimia cfede comminuens, cum gladiis exacuunt non ut fugiant, sed ut eos
licet cummulto dispendio Romani exercitus, tan- exterminent, et unumquemque suorum dictis aspe-
dem eos superans, terga dare compulit.Sentientes rioribusaccendunt.IIis ferme diebus Romani habi-
itaque Franci iram imperatoris diu sustinere non tabant a flumine Rbeni usquo ad tluvium Ligeris
posse, et libertatem quam armis acpuisierant per- et aLigere fluvio vcrsus Hispanias Gothi domiaa-
dere formidantes,elegerunt magis omnibus diebus bantur. Burgundiones quoque Arianierant, et ha-
vitse suae exsulari, quam tanti nominis dignitatem bitabant secus Rhodanum fluvium. Ciodio igitur
amplius maculari infamia.Et relicta Sicam-
.servili rex missis pra?.cursoribus suis usque ad urbem Ca
bria, media pars ipsorum cum uxoribus et liberis p maracum,ipse quaque cum exercitu maximo Rhe
pervagantes Europam,huc etillucvacillabant, non num transiens eos subscculus est, et ingressus

habentes certos iares,nec propriaj stationis aliquod Carbonariam silvam, Turnacensem civitatem obti-

firmamentum. Per diversos igitur anfractus itine- Camaracum usque properavit.Ibique

nuit,etexinde
ris se suosque nepotes gladio defensabant, si forte modicum residens. Romanos omnes qui in eadem
propter adipiscenda vitai stipendia progrederentur reperli sunt gladio trucidari pra^cepit. Quacivilate
alicubi, et inhumanosaliquos adprohibenda neces- retenta, inde progrcditur et usque ad Sumam fUi-

saria offendissent. Et quocunque progrediebantur, vium occupavit, et ingrcssus Ambianorum urbem,

eorum terror ubique diffusus compellebat inunum ibidem et regni sedem statuit, et deinceps paoato
convenirepopulos,gentesinnumerasadunariuniver- jure quievit. Regnavit igitur annis 22 et mortuus
sas patriai munitiones machinis omnibus armisve est. Quo defuncto, Merovicus ad regendum popu-
muniri. Vulgus insuper universum, quasi spes pa- lum eligitur, et in cadem Ambianorum civitate re-

deperisset, abdita qua;que lustrantes, se suos-

triffi gali solio sublimalur. Mcrovicus itaque iste, a quo
que parvulos ad montium abdita conferebant, et ct Franci priusMerovinci vocati sunt, propler uti-

undique, buccinis concrepantibu3,ita expropugna litatem prudentiam illius, in tantam

videlicet et

culis oppidani quique transeuntem populum jaclis D venerationem apud Francos est habitus, ut qua.si
spiculis atque sagittis exturbabant, ac si debellan- comniunis pater ab oinnibus colcretur. Hic genuil
dain patriam eos adventasse cognovissent.Sed gcns, Childericum, patrcniClodoveiregis excellcntissimi
qute non^d pugnam,sed adcommeandum venerat. Erant autem Franci tuncfanatici, adorantes idola,
recto gradiebatur itincre, nisi forte aliquem ca- et non agnoscebant rcgem cojli, qui creavil oiniiia.

piendi cibarii necessilas alicubi pergere ccogisset. Mortuus igitur MorovIcus,et rcgnavit Childericus
Conmiunis vero oxercitus citato callc gradicntcs, niiusojuspro eo. Childcricus itaque rex cuin e.-^^e''
absquenimio impcdimcnlo ripas Hlicni iluminis niinis luxuriosus, et rcgnarcl supor Francos, filias

attigerunt. Ibique in (iermanorum oppidis fixcre corum violenler opprimebat. Super liac re nimium
tentoria, hahitaveruntquc pacifice cum principibiis indignantes, pari consilio et a^qualibus animis, aut
terrai illius. Hi vero,quia[)ud Sicambriam renian- cuin occiderc aul de rcgiio cxpellcre decreveruul.
serunl, incolcntes vidolicct ripas Danubii^clogcruiit Scntiens Childericus advcrsuin se Francorum ani-
supcr se regem nomine Torcat, uiule ct proptcroa mos essocommolos, aurcuin unuin divi,>it in parlos,

Torci appcllati sunt. vocans ad se Vioinaduni consiliarium suum, ct ail

Modico itaquc lcinporo clapso, inlranlos Franci illi : » Senliogontom istam ad\orsum nie consur*
 593 r.ESTA FRANCORCM :so'(

gere velle, el ego uiianiiiiilaltMn liiain poto, ul, iii A «t quod sis habilis el slreiiuus, o doino veni ut lia-

quanluin polueris,b"ranfos inilii pacifioes Cuinque bitcin tecum. Nam si in extrcmis terraj finibus
sedatos eos aiynoveri^, niandato tu ul redeani, et utiliorom te cognovissem, ct bunc nihilominus ex-
aurei ista parlitio erit sig-nuin inter ine el to.Cum petissem.»Complacuit regiinulierissermo facetus,
aulem videroquam tibi reiinquo,reverlar inpace. eteamgaudcns sibi sociavit in uxorem. Quaecon-
Sin autem, manebo apud Sisinum [al. Bisinum vo- cepit etpcpcritfilium,vocavilqueoumClodoveum.
cant] Tliorinirorum reg<-m. >> Hic fuit rexpotontissimus super onincs Francorum
liic dictis clam fugit apud Tli()riiigo=;, habilavit- rcgos, vir egrogius ac strcnuissiinus, expugnator
que cuin Sisino et Rasina uxore sua. Quo expuiso, bellicosissimuSjimperii dilatator ct lotius aKiuitalis
iEgidium Romanum militem Franci super se sta- amator.Childericus itaque rex hactempestate, col-
tuunt consilio non bono atqueiniiliii .Regnavitque lecto Francorum cxcrcitu, Agrippinam civitatem
super eos annis 8. et junctus ost ei Vioinadus in super Rhenum lluvium cst agressus. Quam omni
fictam amicitiHm ob amoreinCliilderici doiniiiisui. bellorum apparalu circumdaiis, tandem populiim
Et hortabalur regem Viomadusut Francos aliquos eumdeni nimia caede vastatuin devicit et inunitio-
male opprimerel; Franci vero ..Egidii regis furore nes universasejusdem civitatis sibi retinens, Colo-
attriti, consilium Viomadi expetunt, et quid agere B niani cam Hanc regcbat Romanus
vocari instituit.
deboantinquirunt. Quibusilleait : « Non reniinisoi- yEgidius, ciijus superius fecinuis mentioncm. Sed
lis, qualiter Roinani parcutes vcstros attriverunt? tanto oxercilui resistcrc non valens, urbe progres-
quoinodo eosa Sicambria expulerunt.^ Et vos rc- susfuga*. consuluit, et sic furorem rcgis cvasit.Inde
gem veslrum expulistisutilem ac strenrum, ctele- progredientes Franci, Treveris civitalem super
vatis super vos mililein hunc Roinanum crudelem Mosellam fiuvium vaslantes cepcrunt.
atque superbum? Sine consiliohoc fecistis, cl nunc Eo tempore mortuus est yEgidius Romanoruni
merito inebriamiiii poculo, quod propinastis. » Cui tyrannus, et ejus filius noniine Siagriusapud Sues-
aiunt illi «Sine legc hcet tunc filias nostras abu-
: sionem civitatcm in paterno soiio sublimatur. Re-
tcretur,nunc pcenitet noshocfecisse,et utinameum collectoiterum ChildericusrexFrancorumexcrcitu,
inveniremeruissemus, ut cum pace regnaretsnper Aurelianis usque pervenit, lerras onines quai sunt
nos. » His Viomadus auditis, cclercs nuntios ad in circuitu nimia feritate depopulans. Indc progre-
Childericum dirigit, utcumpacc redeat, aurei di- ditur Andcgavis, occursurus Adovagrio duci Saxo-
visi certa praMiiittens indicia. SenliensChildcricus num, qui eamdem Andegavam debellavcrat atque
quod desiderarctur a Francis, laitus, rcversus cst protivcrat, relictoPaulo comite ad cuslodiendam ci-
iu rcgnuni suum. Qucm Franci cum gaudio reci- q vitatem. Cumque rex Childericus cx improviso ci-

pientes,cuindedecore expulerunt.Egidium. Basina vstatem irrumpcret, et Adovagriuin ducomobtrun-

quoqueSisini regis uxor, apud quam latuisse pra?- care decerneret, navesubvectus Adovagriusaufugit
monstravimus Childericum, saBpiusrelicto viritoro, rcgisque mucrone Paulus obtruncatus cst ct prin-
consorlium nostri regisest experta.Quamobrem et cipalis domus ejusdem civitatis est igne cremata.
cuui iiec niulto post in Franciam est secuta, cu- Hac igitur palrata victoria, cum ad solum pro-
piens loco uxoris habilare Quain Childe- cum eo. priuin, hoc est ad Anibianoruni urbcm remeare
ricus cum insperate conspexisset, et ad quos usus cuperet, febre corrc})tus spiritum exhalavit, et re-
de tam loiiginquaprovinciaadeumproperasset,in- gendum poputum Clodoveo filio suo dcreliquit.
quireret : illa postposilo pudore muliobri, ut crat Mortuus est autcm Childericus rex xxiv imperii sui
niinis luxuriosa, lale fertur dedisse responsum : anno, ct rcgnavit Clodoveus filius ejus pro eo.
« Quoniam nuvi ulililatem tuam el pulchritudiuem.

PROLOGUS LIBRI SEGUNDL

Relatum est,ut opinor, compcndiosc ?atis,quan- D rit. Precor ctenim ne vobis onerosum videatur, si
lum propositifi brevitati congruit,cur ad has parles ad supplendam historiam veladdepellendum fasti-
Francorum populus sit delatus, cur et tali nomine dium eorum, quibus displicet prolixa narralio et
vocitetur. Sed quoniam vos intentos intucor, dum nova semper audire delcclat,si aliqua ex opusculis
adhuc solis exspectainus occasuin, ctdum saturos vicinaruni gentium clate [c latere] tetigcro. Nam
grcges ad ovilc reducinius,paucis tantum scrmoni- is, qui propriis sempcr dcliciis affluit, ctiam cum
bus iutimabo, qualitcromncin Galliam hic populus cxternas tetigerit, dclectatur.
sit pervagatus, ct qualitcr cam aRomanis abstule-

LIBER SEGUNDUS.
Clodoveus igitur anno quinto imperii sui contra in exercituinadunarcpraicepit. Siagrius pari modo
Siagurim /Egidii filium arma corripuit, atque ad ex omniparte collcctis viribusad defendendumsuo-
exlurbandum eum de palerno solic Francos omnes rum animospra;parat, Romanorum fortiafactacom^
 :

S9b RORICONIS MONACHi MOISSIACEXSIS. m

memorans, etcontemncndos inimicos corum
ad A giraret universos, etapparatumsinguloriimsedulo
enses acutissimos esc semper insinuans. Et cum perlustraret intuitu, ad ultimumeumqui percusse-
hinc etinde utrapquc acies insisterent, et buccinis rat urceum oculis conspicalur. Et pra^fatam inju-
concrepantibus undiquc spicula miiterentur, tolis riam menterevolvcns, agrestia ejus arma miralus,
viribus cumRomanisdecertantes Franci, memores eum injuriare coepit cur videlicetconventum viro-
prioris injuria^qualitcr eos a Sicanibria cjccerant, rum nobilium tam horrendo lurpasset apparalu.
nulli parccntes aitati,omnes pariter deseclis cervi- Accipiensque armasingula, cum indignalione ma-
quod diclu ctiamest
cibusgladiis oblruncabant; ct xima elisit ad terram. Et cum ille ad coHigenda
horrcndum, plures eorum laniandos bestiis obje- arma manum acclinis extenderet, rex elevata bi-
ctabant. Siagrius itaque Cffisumcernens exercilum penne caput ejus Jethali vuhiere percussit, et ait
suum, solus e pr«Iio fugit, et cum se morti cona- « Ita et tu anno praeterito Suessiones urceum per-
retur abstralicre,mortipotius deslinatur.Nam dum cussisti.» Quomorluo,adversusThoringos eumdem
Tolosam fugcret ad Alaricum Cotliorum regem, et duxit exercitum, et eos nimia cajde prosternens,
Clodovcus victor dctractis spoliis laitaretur, inter- postinnumerasca5des,post populitotius diminutio-
currentibus nuntiis pcrlatum est Clodoveo quod nem, post patriaedevastationem, residuos tandem.
apud Alaricum Siagrius occultaretur. Pervaso igi- g qui vitam fuga protexerant, redire praecepit, et
tur omni regno Siagrii, Clodoveus legatos suos ad eos Francorum tributarios fecit.
Alaricum dirigit, mandans ut ei Siagrius reddere- In diebus illis Gundobaldus et Codegisilus Bur-
tur, sin aliter, pararetur ad bellum. Metuens Ala- gundionum reges, fdii videhcet Gundevei, qui ex
ricus Francorum gladios experiri, per eosdem le- genercAthanarici regis descenderat, nimia cupidi-
gatosregi Clodoveo Siagrium mittit, mandans hu- tateillecti, fratrem suum nomine Chilpericum gla-
militer ut juxta votum animi quod meruerat red- dio pcremerunt, etuxorem illius, ligato ad collum
deret inimico suo. Quoi cum regi pra;sentaretur, saxo, fluctibus submerserunt. Chilpericus isteduas
misso spiculalore caput ejus amputari praecepil. habuit.Nomen uni Chronna, Crochildis altera
filias

Dehincjam sedato tumultu, etfugatishostibus par- vocabatur; Chronnam vero, mutata veste, Gunde-
tinique delruncatis, rcgnum Siagrii, et thesauros baldus exsilio condemnavit, Chrochildem domi re-
ejus universosomnemqucregiam supellectilemsibi tinuit.Prasceperat tunc Clodoveus rex legatario suo
soIiCIodoveus retinuit. Pra^dam vero et spolia oc- Aureliano ut sibi puella nobilis qua>reretur bonis
cisorum militibus universis seque dividenda man- moribusadornataethabitu corporisdecorata,quam
davit.Non solum enim villas seu castella aliqua va- sibi conjugio copularet. Frequenterin Burgundiam
staverant, verum etiam ecclesias plures cum tanta '-'
Aurelianus ierat, quamobrem et Chrochildis pru
aviditate depopulati sunt, ut cum aurea quaeque dentiam et ele,;.rantiam bene cognoverat.Hic acces-
vel argentea utensilia sibi quisque i'econderet, ea sitad regem, et puellae prudentiam nimiis praeco-
etiam quae nullis utiliLatibus erant congrua velun- niis attoIIei'e ccepit. Exarsit in concupiscentia ejus
guibus dissecarenl, vel flammis injecta concrema- regis animositas, et per legatarium virginis aures
rent. Inlercaetera vero ecclesiarum ornamenta,ur- si forteFrancorum regi puella nobilis et
appellat,
ceum mirae magnitudinis mirique decoris, de ec- orphana cuperelsociari. Regis mandatalaturus ar-
clesia quadam abstulerant. IIos ecclcsiae ejusdem ripit iter Aurelianus, Burgundiam tendens, et quo
episcopus per legatossubsequitur, humiliprece de- noverat essepuellam pedestri itinere properat,pe-
poscens ut ei Clodoveus7'ex urceumreddere digna- ram ferenset baculum, resarcitis tunicisadopertus,
retur ablatum. Quibus itarespondit : «Licet omnia in sportellaabsconsaferebat munera Clodovei.Quo
reddendaforent quae de Cliristianorumecclesiis ab- cum pervenisset,adveniente die Dominico inter re-
stulimusj lamen si aliiidvidetur non mereri episco- liquos pauperes ad capiendam cleemosynam sese
pus, urceum lamen, si nostr;e parti obvenerit,non Aurelianusimmiscuit ut Chrochildi de ecclesia re-
negabo.» Hisdictis,concitus abiit quo totiuspraedae j) deunti paucos indicaret sermones.Erat enim Chri-
summa dividenda erat, et sic universis militibus stiana.Quae cum de ecclesia domum reverterelur et
innt: « Rogo, charissimi mililcs, utDeiamorisgra- solita munificcntia singulis paupcribus eleemosy-
tiaurceuin illum meaesortidcputetis,quatenushunc naminipcrliret,pcrvenitadAurelianumctobtuIit ei

petcnti episcopo reddere valeam, nc ex toto pau- aureum ununi, lotius ignara negotii. Quem cum
percula ejus ecclesia noslra violentia desoletur. » ille rccepisset, caule subtiaxit pallium puellse, in-
Placuit univcrsis petitio regis, et gratandi animo nuens sese loqui vellc cum illa. Venlum est ad
urceum reddere decernebant, cum unus e Fraiuis palalium,cl,subsequente Aureliano, ingrediturvir-
in sui pcrnicicm elcvata bipenne urceum pcrcussil, gotricIiiiium,et misit ancillam qua^ convocet pcre-
ct ait « Quodei sorsdcderit, cuivis inipcrtiatur a
: griiniin Dclulit Aurclianus donaria regis, et aii-
rege, nostras nobis partes ipse relinquat.» Obs- nuIumC-lodovei manu gestans porrexiteum puelhc,
tupefactis omnibus ac rei istius novitate turbatis, ct ait: « Loquatur, obsecro, mi domina, quiddaiu
regis indignatio patientia interim opperitur,elur- seiTus tuus secrete in auribus luis ut licite possiin

ccum reddere pra>cepit episcopo Anno ilaquecx- intimare mandata domiiii mei regis.» Cui et illa ;

pletocon^reg^ato exercitu^dum s^cundum iiior^ni s< I^oquere, » intjuil.tl educguse sporlellaspousa»

59"; r.ESTA FRANCORUM. \m
lia ornamenla, oblulit puellae, dicens: « llxc man- A Qni eflusus esliu manibus cjus.» Et plura loculu?,
dal doiniiuH meus rexClodoveus, ulsi ci pra'bueris tandem consilio prudentum viroruin mitigata est
tua; voluntatis assensum, absque dilalionc te re- insania,ct sicCbrocbildem Aureliano tradidit.Quam
cipielin uxorem. » Tantam industriam virimiratur cum ingenli gaudio Aurclianus suscipiens,Sucssio-
puella, et cum niiniamentis alacritate donaria re- niscivitatem secum usque duxit, et reddidit eam
gis amplcxalur, et ca?tera sibi recondens, annulum Clodoveo. Ciijus pulchritudinc delectatus rex,con-
solum in Ihesauros avunculi sui rcposuil, et talia vocatis rcgnisui proccribus, secundumregiamcon-
retulit portitori : Salutom dicito Clodovco, el
« suetudincmeamsibi sociavitin uxorcm. Scroigiiur
quamvis non sit licitum ut nubat Cbristiana paga- die illo, quando more nuplialisiinulaccumberede-
no, lamen si Domini Dei voluntasadfuerit cui ser- berentjsic illa prior allocuta est Clodoveum. «Au-
vio, quem confiteor, quem adoro, gratias divinse diat,oro,dominu3 meusrexancillam suam, etcon-
referam majcstali, et nutum subsequar imperantis. cedere dignctur famulff!sua;pelitiunculam si inve-
El tu nostri sccrcti fidus adjutor vadc in pace. » ni gratiam in conspcctu illius. » Cui Clodoveus ;

Perlata suntadClodovcum verba puelhe,et rursum << Pete, ait, quod vis, quontam tua petitio conse-
Clodoveus Aurelianum lesratarium ad Gundebaldum quetur effectum. » Ad haec regina spiritu Dei reple-
dirigit, mandatque ut ei in conjugcm ncptem suam B ta, Iiis regem coepit interpellare sermonibus. « Pri-
Iribuat, si Francos velit habere pacatos ;
alioquin muiu postulat ancillatua, dominemi rex,ut Domi-
aut tributa persolvat, aut ad pugnanduin cum eo numcQjli patrem omnipotentcm credas,qui te crea-
arma corripiat. Haic audicns Gundobaldus, mente vit. Deinde ut Dominum Jesum Cbristum, qui nos
consternatus convocat amicos et consiliarios suos, redcmit, a Palre deccelis missum ad salutem cre-
dicens illis : <> Nostis omnesconsilariict amicimei, dcntiumconfitearis.Tertio Spiritumsanctum etil-
quod Francorum rexCIodoveus adversum nosqua;- luminalionem omnium justorum agnoscas,etagnos-
Icgatum ncptem Chro-
rat occasiones, petens per cens omnem simul veuerare divintatis unica; ma-
childem, cum necduin eam facie noverit. Hsec est jestatem, et in tribus personisPatris et Filii etSpi-
dissensionis origo, ha;c causa discordia;, ha;c no- ritus saucti, nihil prius, nil posterius, nil minus
strae vastationis infinita perditio. Ad hoc totamente et coa;qua-
tendit suspiccris, sed oeternitatem
omne negotium, ut nos oinnes vila privet, deinde litate complectaris. Et idola qua3 nou sunt dii, sed
gentem nostrani spoliet libcrtate. Ideo enim vos muta simulacra succendas, ecclesiasque Dei mei
accersivi ut pari consilio saniorem exitum intjuira- quas succendisli reaedifices, et baptismum recipias
tis,et communiutilitatiprovidentes,quidfacto opus
Q in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Et hoc
sit vestra auctoritate deccrnatis. » ad ullimum peto ut requiras thesauros patris mei
Hisita peroraris, Burgundiones consiliarii ejus et raalris meae, quosGuudobaldus avunculus meus

metuenles iram incurrere Clodovei, pari consilio nequiter interfecit,quorum sanguinem Dominus ul-
decreverunt uttanto regi tamquepotentipuellado- ciscatur. » Et ait rex: « Hoc ad praesens mihi vi-

naretur, ne bac occasione ad deleudos cos tantse detur haberi difficile ut deos meos relinquam et
gentis ferocitas acueretur. Metuebant enim Fran- Dcumtuumcolam; sed caetera, utpotero, faciam.»
cos, ut cajterae gentes quae cerncbant eos undique Cui et illa: « Hoc est, inquit, maximum et singu-

dilatari ; nec esse aliquem, qui eorum gladiis Iare,quodpostuIo,ut Dominum coeli cola&,per quem
resistere posset.Mandant ergo accelerari iu fa- velis nolisregnas, in cujusnomine adversariorum
stidium. Et advocans Aurelianum Gundobaldus, castra facile superabis. »
his eum caepit interpellare sermonibus « Quo- :
His ita peroratis, cubiculum introgressi pariter
niam occasione petendi uxorem domiuo tuo re- accubuerunt, etnuptiilitersolemnisantesingaudio
gi domos nostras et patriam explorare vcnisti,ha;c et lailitia totius annispatiumexpenderunt. Expleto
populinostriresponsadicito Clodovco. Inanitersu- itaqucanno,adGuudobaldumiterum ClodoveusAu-
spicalus est habere neptem meam conj ugem,fru£tra relianum dirigit, mandans utChrochildis uxoris suae
concupivit Chrochildis mea; pulchritudinem. His thesauros eitransmitteret.Ira fervensGundobaldus
exasperatus Aureliauus, ita rcspondit «Quoniam :
Aureliani verba vix sustinet, ct in haec verba tau-
rusticani alicujus me mandata deluIisse,non
putas dern prorumpit « Nuuquid in manibus Clodovei re-
:

hocmandat alius uisi Clodoveus, tuus et meus do- gnuiumcuin tradetur,aut thesaurimei ? nonue ob-
minus: tuus, inquam, tuus, ut mittas ei sponsam testatus sum,etdixi tibi, Aureliaue,ut uon venires
suam Chrochildem.Quodsi distuleris,aut citributa amplius explorarc substantiam rcgui uostri, vel
persolves, aut libertatcm gladio defensabis. » priucipum uostrorum felicitatem? Salutem populi
SubstomachatusGundoIbadusha;ctantuinAureliano uostri testor, nisi cilo revcrteris et rcccsscris a me,
verba rependit:
« Veuiat, veniat dominus tuusClo- ego interficiam te.» Cui Aurclianus ita rcspondit,
quoniam ad dcfendendam libertatem Bur-
doveus, dicens : dominus meus Clodoveus rex et pri-
« Vivit

gundionum enses paratos iuveniet,et,DominoDeo mates regni ejus,quia non te timeo, dum dominus
nobisauxiliante, ad internecionem decidet audacia meus advixcrit. Et eic maudat proprius tuus et
ejus,et vindicabitur sanguisgentium plurimarum. meus domiuus Clodoveus, quia libi est occursurus
ut thesaurosuxorissuce recipiat. «His auditis, Bur-
 RORICONIS MONACHI MOISSIACENSIS. 600
gundionummajorescledcruntregi suo consiliumut A buccinis cominus jacula mitterentur, nec Franco-
universa quee fuerant patris ejus vei matris Chro- rum viresadproLerendos inimicos sufficerent,pros.
childiabsque dilationeredderentur,dicentes regem pexitex alto Dominus, et miratus laborem mulieris
esscferocem, populumsine Deo,pactunidcbei'e sta- virum infidelem salvare cupientis, immisit timo-
hiiiri cum talihus, ne unanimiler irruentcs in eos, rem suum super Francos. Et jam terga dare vole-
lerram pariler delerenl ac populum. Quid plura? banL,cum AureliamusnomenDominiad adjutorium
Reddit Gundohaldus legatario regis omnem Chro- interpelians, his regem verbis conslanter ailoqui-
childis supcilecLilem, etexlhesauro suo auripuris- tur Crede tantumniodo, domine mi
;
« rex, Domi-
simi etargenti fabricaturas prcliosissimas,el ail ad num coeli, quem Chrochildis pra-dicat, et inclama-
Aureliauum: <(Quid rcsLat ampiius,nisi uL univer- to ejus nomine tuos ccleriter conteres inimicos. »>

sumregnum meum Clodoveo dare debcam? Rever- Hoc rex animalus aIIoquio,ad ccelum oculos elevat,
tere citoad dominum regemtuum, qui habes quod et cum lacrymishac Dominum voce precatur « Jc- :

ei munera muIta.MetiL messemquam non

dcfcras, su bone,quemChrochiIdisreginameapra^dicat esse
seminavit, et colligit quodnon sparsit.» Et aitAu- Filium Dei vivi, qui suhvenis in Lrihulalione, qui
relianus « Filius tuus est dominus meus Clodo-
:
das auxilium in te spcrantibus,tuum auxiliumde-
vcus. Non contristeris si modicum istud ei detule- B vote postulo, non abneges mihi soli quod plurimis
ro; ex hoc nunc orania vestra communia erunt est collalum. Quod simihi victoriam dederis, et in
Et dixeruntBui'gundiones:«Vivat rex,qui taleslega- hoc virtutem tuam experLus fuero, credam tibi, et
toshabet.))ReversusesLAurelianusaddominumsuum, baptizabor. Nam invocavi deos meos, et elongati
etrestituit ei omnia quaj reddideratCundobaldus. sunt a me, et nullam eos suspicor habere virLulem,
Indiebus illisdilatavit Clodoveus Francorum re- qui nec occurrunt, nec auxilium deferunt invocati.
gnum usque ad Sequanam, et accipiens castrum T<i invoco, te confiteor, tejubente, noster conferte-
Mileduncnsem tradidit eum Aureliano legatario, tur exercitus, et adversorium nostrorum audacia
eumque ducem provinciae iihus esse instituit. De- conteralur, ut vel si victoriam non mereor, tan-
hinc Aurelianis usquc perveniens, Francorum ter- tummodo ab eis liberer. » Et cum hsec ita peroras-
minos usque ad fluvium bigeris protelavit.InLerim set, ac nomen Domini cum interno rugitu cordis
regina dominum suum adhortabatur utDeum cole- inclamasset,defectisviribustergadederuntAlaman-
ret, et muta simulacra ex omni rcgno suo deleret, si spem fuga> credcntes. Sed cum et regem
ni vitae
victoradversusinimicorum omniumimpietateses- suum cernerent inLerfectum, retroversi Clodoveo
secupereL.DeludebateamCIodoveusetsubsannabat; q supplicant ut tantam stragem cessare praciperet,
non tamenexprobrando,sed blandiendopotiusvitse sua omnia seque dedentes. Qui cum imminentem
monita ref utahat. Ad hoc u tique ventum est ut regina plagamcessare fecisset, terras eorum nimia popu-
conciperetetpareretfiliuni,etjuxta ritum Christia- latione vastavit, et eos sub tributo constituit.
norumad abluendumsacro bapLismatcin ecclesiam Hac igitur patrata victoria, reversus in Franciam
deferri prfficipercL. Baptizatus, et signatus,et sa- narravit uxori qualiter per invocationem nomiuis
crochrismate delibutus: quemlngumercm vocave- Jesu Christi victoriam merueritobtinere. LaeLa illi-

runt hi, qui eura de sacrobaptismatesusceperunt. co Chrochildis efficitur, et lacrymis superfusa san-
Nec mora defungitur infans, et rcs sieut evenerat clum Remigium Remorum archiepiscopum sub fesli-
innuiLur Clodoveo. TristaLur pater anxius, primam natione convocaL uL ipse videlicet suppleat quod in
sobolem cum insperate deferri videt ad Lumulum, mariLo Dominus per eam jam coeperat operari.
et reginam increpatcurvidelicetinnomineDomini PandiL cpiscopus salutis januam, et torrente Scri-
uostri Jesu Christisignasset infantulum. Affirmabat pturarum sitieuLem animam reficit peccatoris.Miti-
enim insanusquodsi diis suis dedicatus fuisset,non gaLur amenLia regiset ex lupo mutaturin ovem,et
lam ciLo privareLur hac luce. Rcgina vcro graLias vacuus ad Dominum venire formidansmille hosLias
Deo refcrebatquodejusprimogcnila in coelesLiglo- ^ pra^parat,quas secumolferalcreaLori.Necduminitia-
riasublimasset.PostauLemhuncpeperitct alterum, tus insacris fit sua} genti aposLolus,nomen Doniini
ct ablutum fonte bapLismatis Clodomirem vocave- gentibusprajdicat^exeroituicomminatur ne ulLrasi-
runt. Et hiccuma^.grotare cojpisset, verljisreginam muIaorisinourventur.Quidplura?flLsubilooonoursus
asperioribus increpat Clodoveus, assercns islum populi, exeroilusomnesdexLras jungunl, pares ani-
eliam nulla ratione vivere posse, nisi quo modo mos oflerunt Creatori,etqui Lardior currit ad lava-
vixeratct alius. Scd orantc regina, el Domini nii- crumquasiignavior a caitcris incusatur. Elconscrlis
sericordia pr.-ecurrenlc, vitaj paritcretsospitati re- manibus vidensacies ad eoclesiam convolare, el oh
stituLusesLinfantulus.HoxiLaquc crpdcrediirercltaL, amorcm rogisantcaeliam bapLizarioupiebant,quam
ncc mi)nilasaluLisaudirevolcbaL, doncc landom ali- hapLis:natisjuracognovissent, Hac igilurfrequenlia
quando bcllumcontra AlemaniiosSucvosquc move- constipaLus suhinLrat ecclesiam rex viclurus. Cum-
ret, in qiio conipulsus est confilcri quod Deus solus que persensissct.perLhymiamaLisredolenlislhurisve
potest auxilium pncstarc credenti. Nam cum hinc fragranliam,etmiraretur parietescorlinispalliisque
ctindeuLra^queacies insisterent, etperstrepentibus velatus. jiavimcntum omne diversis floribus fuissc
resper5um,qua;sivit a ponLifice si essel hucparadi-
601 GESTA FRANCORUM. m
su?, vel futura gloria quam ei in sua pi\Tdirationc A abnPijatis diabnli pompis, el foroce? animos humi-
promiserat. Ad quem episcopus
Non, inquit. hoc
: - liansCreatori. lluic devolioni congaudens episco-
esl paradisu», quem poUicitussumdoniino meoregi, pu-;, protensis manilius in suhlime Dei polentiam
sed ost Ecciesia Dei per quam et in qua bonis collaudabat, el regem his hortabatur aloquiis < Milis :

operibus acquiritur gloria illa indeficiens regni ce- en,inquit, depone colla, Sicamber idolavariacre-
;

lcstis, quam ab mundi pra^paravit Dominus

origine ma, cullura venerare divinum. Pristinos errores, et
his qui diligunt eum. » Tantam denique craliam fana priora relinque, ot sanctas a^des vel nunc re-
subniinistravil Dominusinpopulo, utnon jam vioeni novarostudelo.»lgiturrexomnipotontom Dominum
vel ceuteni ad locum baptisterii convenircnt, sed in Trinitate coofessus baptizatus esl a sancto Rc-
universara pene civitatem in unum convolasse cre- migio in nomine Palris et Filii et Spirilus sancti,

deres, unam dedi>se sententiam, parcsanimos ob- el sacro chrismate delibutus cum signaculo crucis
tulisse Creatori. hiteriori iiritur gaudio conformati videlicot Domini noslri Jesu Christi. Baptizati sunt
applaudebant inunum, et regem suum his adhorta. de exercituillius ampliusquam tria millia, baptizatai
bantur alloquiis; «Dominus nosterrex prosequatur sunt etsororosilliusAlblofedis et Landechildis,insu-
inceplum, quia et nos mortales deos abjicimus, per totusFrancorum popukis. Nam Dominus noster
DU?aces contemnimus, manufactos expellimus : et g Josus Chrislus ahundanter his sanctam gratiamin-
Deumverumquompra^dicat Remigius inconlamina- fundobat. Hac occasione sua; fulei gratiam Gallica
la credulitate recipimns, et eum fidei veneralione dissominabat in tellure. Ecce regem reddimus in-
coniplectimur. Hunc Deum enim Chrislianitatis novatum, necesse esl uti et paginam pariter inno-
eredimus, et adoramus, et inhacreligione usquead vemus. Sed priusquielimodicum membralocantes
terminura vit;e permanere parati sumus. m Quid resumamusflatum, quofacilius die crastinomaleriae
plura? vcnitadbaptismumquasi novusConstantinus nostrce valeamus referre sequentia.

PROLOGUS LIBRI TERTIf.

Nondum noctis detcrsacaligine ad persolvendum bra locavero, si vos adfueritis, ct jaclis gk)bis vel
debitum, quia imporluni feneratores insistitis et lapidibus, ne modico gregi insidietur, lupumnobis-
pigrilantes arlus excutitis,e lectulo socordiam meam cum exlurbaveritis, tunc forte liberius atque com-
rerbis aspcrioribus increpantes, curnon jamadhuc modiusexsolvere potcro quod repetitis. Et ne vobis
pene dormiensextenderim digitos ad scribendum, videar innectere moras, dum nocui aeris nebulas
:um novcrit unusquisque vestrum qua conditioneG formidantes Austri spiramina, qui eas submoveat
^avolur.qui mercede conductus ahis servire com- velaranearuni telas disrumpat,quibusherbce solent
pcllitur. Prius ad pastum reduccmus ovioulas, prius pra?stolamur jam nunc in alteram partem
infici, :

igniculo^ modico lacle potabimus, f^rius ettectulo nosducentes consislamus in unum, et tcedium ve-
sos conlutabimus, et cum sub frondosa arbors mem- strum hac modica relatione levabo.

LIBER TERTIUS.
Baptizato, ut diximus, rege nostro Clodoveo, et videlicet, qui summa sorte de Troja cum nostris
universo exercitu ejus sacro chrismate delibuto, aufugerant et Macedoniara armis domuerant, iu-
tante regina dicitur exsultasse tripudio, ut in con- super et pervaserant. Hanc insectantes Romani,
spectu omnis populi solo procumbens, et lacrjmis sicut etca:>teras nationes, multis cam pra^liis attri-
superfusa Domini benediccret majestatem, quia in verunt, captivos secum adducentes, et spolia multa
eadignatus fuerat adimplere quod scriptum essein fercntes. Adductus est inter reliquos puer quidam
Apostolos lcgeratqui dicit: Salvabiturvir infulelis per ^ Theodericus nomine, et puella qua^dam quai Lilia
mulierem fidelem. Ex tunc Francorum virtus et vocabatur. Hic sorte militaris prajd« devoluti sunt
Erloria itaDomino procurante magnificata fuisse inpartem Idatii patricii,etfidolilerserviondodomini
referlur, utnon solum vicinui gentes, verum etiam sui gratiam pleniter sunt adepli. Erat huic Idatio
longe remotff corum amicitias expcterent, et eos uxor nomme Eugenia decora valde, sed sterilis. Ob
i^onsanguinitatis gratia sibi fffiderari vel consorfiari hanc causam adoplaverunt sibi in filium Thooderi-
^uperent. Unde contigit ut Theodericus Italifo rex, cum, Liliani in filiair;, ctsingulari dilcctione excole-
I"i In Ilalia Gothis imperabat ct Romanis, Lande- bant. Quos cum amandi le^-e consueta nulibus ot
'hildom Clodovei sororem adconjugium cxpeteret sibilis, jocis ct amplexibus incubare coaspiccrent,
3t acciperet. IsTheodoricus quis fuerit vel
igilur conjugio copularipermiserunt. EtadvocansEugenia
jndc originem duxerit, si modicis Terbis evolveru puellam dixit ei secretius, cum ad viri coitum
lon vobisonerosum liabeatur, prsnsertim cum heri accesseris, quBecumque lihi nocturna visione occur-
•romiserim me aliqua relaturum de opusculisvici- rerint in crastino milii refercs univcrsa. Putabant
larum gentium. Thcodericus igitur iste, ut Idatius enim insani et vecordcs universa provenire, qua;
efert, ex Macedonum descendit origine, illorum prima noclecopulalionissomniasselmulierdespon-
603 RORICONIS MONACHI M0ISSIACEN5IS 604
sala.Hancconsueludinom ab insipicntibus et rusti- Apaucis mililibus, optans magis mori quam amplius
cis adinic oUnin consor'van quasi veracom, cum ex vivore, cuni jam di?j)orsi essent ad pra-dandum,
toto inanis sit et dl)jicienda, plurinii asseverant. quasi ex improviso inimicisoccurrit,et eos impara-
Abiit mulier, et obdormivit oi, lamen oi in somnis tos inveniens veluti vulgus ignobile superavit, et
fictitia quasi praesentia demonslrata sunt. Vidit in eorum regem uxorem insuper ac
gladio trucidavit,
somnisquaside umbilico ventris suiexire arl)orem liberos interfecit, regnumqueetgentemHerulorum
excelsam etsublimem,itautpene nul)iumaUiladini et nominisdignilatemad nihilum usque deduxit,et
cowquari vidorotur filium videlicot signans, qui ox
: eorum spoliis dilatus est, ita ut Chroesi opes supe-
utero illius generandus erat. Et evigilata pra^. pavorc rasso se crederet. Hoc cumrelatum fuisset impera-
narravit viro suo somnium, insuper ot socretum tori, extimuit protinus ne similiter adversus eum

morala nudavit. Qua? cum mane

doniinffi suff; nil aliquandoarmacorriperet, et eum vita privaret et
surrexisset edocta a marito, non ut evenorat, sod imporio.Tunc etiam et persuasum estimperatori a
fallensdominam suam ei alitcr est locuta. En, quibusdam cTmulis, quibus Theoderici liberalitaset
domina mea, tua verba romemorans, juxta
inquit, prudentiadisplicebat, qui eumquoque accusaverant
virum hac nocte obdormivi, et vidi per somnium crimine pessimo, ut Theodericum sub festinatione
quasi equum ot equam oninium pulchiores ingredi B adse venire praiciperet eteumvita privaret.Theo-
in donium doininorum inoorum, quos subsoqueba- dericus igitur nihil doli suspicatus, curn ]2 mil-
lur piillus habilis et lascivus sua pulchritudine su- libus forlissimorum bellatorum Constantinopolim
perans omnos gregos equorum. usque properavit, et sic occurrit imperatori. De-
His auditis, Eugenia putaverunt sibi
Idatius et cretum eratab universo senatu utcum Theodericus
soboIemadfuturam,etobhancgratiamTheodericum solus ingrederetur palatium, membratimscindere-
et Liliam libortato donaverunt, et muUis muneribus tur totus, et ita de modio vivenlium tolleretur. Sed
ditaverunt. Concoptum puerum Lilia peperit, et Ptolemaii amici sui consilio conservatus et astutia
vocavit oum nomine
palrissuiTheodericum. Crevit liberatus est. Accessit enim ad imperatorem, el
puer, etablactatus est, et adoptans eum Idatius in eum his allocutus est verbis « Indignum nimium
:

filium, cum omni diligontia oum cnutrire pra?ccpit. est majestati vestrae, domine mi imperator, ut sic
Fuitenim decorusaspectu, statura procerus, sa^cu- fraudulentcr homo ille interficiatur sinelege, sine
lari prudontia et calliditate munitus, ot corporis judicio, sic soparetur a suis, sic opprimatur a no-
nimia fortitudine circonspectus. Defuncto igitur stris. Prius omnibus causa criminis expoualur ;

Idatio et Eugenia, jussus est militare Theodericus, prius ad suos senatores etiam decurianostranobi-
q
etsicLeonis impcratorisgratiam omeruit, etimpe- lioros dirigantur quirem diligcnterexaminent, qui
riali apud Constantinopolim ingenuitatis et
palatio oftensionum culpas multiplicare didicerunt,utcum
audaciaj nomen sibi acquisivit et laudem. Ptole- ab utrisque morte dignusfuerit judicatus, tunc de-
ma3us quidam ex senatorio ordino huic in ami- centius atque liberius aut bestiis subrigatur, aut
citiam singularom ita devlnctus esse refertur, capite puniatur, vel suspendiopereat. Interimvivus
ut eum usque ad diem sui obitus suo consilio tencatur et vinctus. En et ego cum legalis vestris
et prudontia ab obviantibus periculis invidorum abireparatussum. » Eliguntur deniquequinqueviri
tutare conatus sit. Et dum quibusdam Tlieode- nobiliores de curia imperatoris qui,ut suggesserat
rici prudentia placere, dum et quibusdam invidi» Ptolemffius, ad Gothos llalosve imperatoris mandata
causa viderctur onerosa, per internuntios communi deforrent. Jussu imperatoris abiit cum eis Ptole-
consilio ab imperatore Ilali peliveruntut cis Theo- ma?us, et secretissimepra?misit puerum qui Gothis
dericus patricius institueretur, quatenus ejus pru- universa nuntiasset,et quiintimaret legatos onmes
dentiasingulari ab instantibus inimicistueroturRo- esse vinciondos paritor oL Plolema?um,etquarum-
mana libcrtas. Placuit hoc imperatori, et eum dam poenarum ostentationc perterrendos, nisi eis
Romamdirigens, patriciatushonoresublimatus cst, ^ velociterdominumsuumTheodoricumsanum elin
etcum Horulis prailia multa commisit, et cos ad columcm redderet imperator,et cum prosperilale
internecionem usque dclcvit. Unde contigit ut cum eos omncs quicum oo orant ad propria redireper-
die quadain advcrsus eorutii rogom pr;clium oonci- miltcrot. Quid plura ? necdum verba finierant qui
tassent, et ox utroqiio excrcitu jilurima hominum missi fuorant senatoros, ct ecce undique vinciuu-
mullitudo mutuis vulnoribus sternerentur, sentiens tur, ad suspendendum cruces aptantur, gladii
Theodoricus suorum gladios defecisse terga dedit, acuuntur etdiversa mortium genera pra?parantur :

et itacum suis fugiens Ravennam est ingrcssus. eosparilcr eneoare comminantos,nisidominussuus

Quem cum insperatc Lilia malor inspexissct, sic eisdcm rcddorelur, et sacrameuto lirmaret impera-
eum cxaspcrans et illudons incropare ciepit ct di- tor ut cos omnes qui cum eo erant incolumes ad
cere : « Qua^, inquit, o mi nate, demenlia ita tc propria rcdire permitlcret.
compcUit abire praicipitcm ? Non jam quo fugias, llis augustiis arctalus imperator, voUet nollet
nisi ut sublevatis vestibus mcis ingrediaris ulcruni, Theodcricum Golhis rcddidit, et eos omnos cum
de quo parvulus oriendo prodiisli. » Quod ille au- prosperilateropatriariperinisit. Cum orgo Theodo-
^icus, ct aimia verecundia perfusus, rccoilcctis ricus cum sociis ad propria j'cmeasset, cojuperH
 m CESTA FRANCORLIM. 606

Arares iii Ilaliam iiitroissc, populuin el palriam A ordinem rociuTamus.pra^sorlim cum adhuc Tiieo-

devastasse, urbes plurimassolo co.Tiiuasse et Ro- dcrici istius hisloriamad supplendum nostnc nar-
main usque vestigiuin velle protendere. Tandem rationis ordinem nobis necessariam suspiceniur.
resun)ptis armis et viribus eos omnos de patriaex- ClotU)\eusigitur anno 2 sui baptismatis contra
pulil.et usque ad Pannonioruin tininiiios iiisoiulus, riundobaldumct (iodcgisiluni arina corripuit, et in
eljuxta eorum exercitum teiitoria fixil. In die eos aciem dirigens, ad ubMscendos veteres uxoris
i<»ilur craslino, assnmptis secum miiitibus sex» sua» injuriasFrancorum animos acuit, Rurgundio-

septimus ipse caslris est efjressus ut Avararum nes universos aut gladio trucidarc, aut tiibuto

castra per semetipsum explorarol. Simili modo gravi subjugare dcccrnons.Contra quem (iundobal-
Avarorum quidam Xeries noinine singulariter e dusetGodegisilus exercitum Jiiagnum pi\T!paraLit,et
suorum castris esl egressus,ut et ipse quasi poten- ad se defendendum, licet redarguenle conscicntia

lissimus prooliator polentiam persequentium explo- poenam fratricidii mererentur, cum omni bellorum
raret. Quem cum singulariter oberranlem Tbeode- apparatu a^tatis utriusque virosconglomcrare feco-
ricus inspexisset. Ires e suis coinilibus ad eum runt. El sie collocta oinni nuiltitudino Divionem
capiendum ire mandavit, quos Avar solus fugam usque properarunt, et utrinque tolis viribus con-
fingens,et sa?pius loca reflectens,singulariter inter- B certantes terga dederunt Burgundiones, et tanta

fecit. Alios Iresiterum abire imperat, sed statim ut feritate depopulatus cst eosFrancorumexercilus ut
primos fefellerat, fallere tentavit et alios, et in vix possit colligi numerus occisorum. Gundobaldus
oculis Theodericieos hasta dcjecit et gladio. Post itaquo dc prteliofugiens,in Avenionemcivitatemse

hsec Theodericus cum eosingulariter decertans, in reclusit, atquecommunivit,acsi tantoregi rosisterc

brachio eum vulneravit,tandemque devictum secum posset. Sed manusejus quandoque se eifugere non
ad castra-suorum ipse reduxit. Cujus prudentia et posse persentiens,et offcnsionis sua? modum refor-

fortitudine delectatus, verbis eum suavioribus est midans, Aredium qucmdam consiliarum suum vi-
hortatus ut cum eo pacifice remaneret, munera rum sapientom alque modestum, ad Clodoveum
plurima promittens et honores. Qui parvipendons direxit qui furcntescjus animos suo moderatissimo
eloquio (c?eeyi aliquid) viri sapientis mitigata est
preces et munera,hocsolum qaotidieprecabatur ut
ad solum prorium Theodoricus redire permittei'et. ira regis, et cum propositione fatricidii dedit Gun-

Et cum eum uUalenus retinore non possot,tandem

debaldus domino noitroregi auri et argenti pon
abire permisit,et ipse eum subsecutus est usque ad dera multa et iminonsa, pro perpetrato videlicet
Islriam fluvium. Quem cum Avar transnatasset, G scelere, ne regis animus amplius moveretur. Hanc

ripaTheodorieum autem conditionem inter se statuerunt ut per sin-

respiciens retro sic ab altera est
gulos annos sa^culi supervonturi tributum Burgun-
allocutus : « Quoniam liberome arbitrio restituisti
diones F^rancis praisentibus ac futuris exsolverent
jam nunc adte revertar, eroque tibi fidelissimus.»
Clodoveus igilur onustus praida, his atque muneri-
Reduxiteum Theodericussecum,multisque ditatum bus honoratus, victor ad propria reineavit. Eranl
muncribus conlra Wandalos et Siievos eum sa^pius autemGundobaldofilii duo,Sigismundus et Godegi-
comitem habuit, quoniamomnia prosperailli pro- silus.
venire cernebat. Eodem vero lempore apud VieHuam urbem ter-
His ita gestis, et fugatis Avaribus, Romam cum rsemotus accidit maximus, et multai eccIesicE sub-
prosperitate Theodericus reversus est victor. His versajsunt.Domus insupcrquamplurimaiitaeodem
ferme diebus ad Clodoveum Theodericus legatos motu concussae referuntur, ut etiam fundamenta
suos misit,niandans utei sororem suam Landechil- ipsarum ab imis sedibus solverentur. Nec mora,
dcm iu matrimonium tribueret, etex hoo pacis fir- oberrantos lupi et aliic bestiai feroccs tcrrajmotum
mi.ssiinum pactuminter se sustodirent.Annuit ejus subsequuntur, et per civitatis portas cum impetu
pelitionibus dominus noster Clodoveus, et cum -^ formidabili irrunipentes.si quem fortasse offcndis
honore maximo suam sororem ci tradidit, Quani sent hunc miserabilitcr laniabant et puerorum ali-

Thcodericus bcnignc suscipions, eam sibi sociavit quos ad silvestria protrahebant,catuIis utique divi-
in uxorem. Qua? peperit ei liliasduas, et cum eo dendos. Hac pesle vastata est civilaspene perunius
pariter et ipsa benigni.ssime conversata est, donec anni spatinm,et tota ejusdem civitatis i'egio.
earum unam beato Sigismundo regi et martyri in Eodem vero anno, adveniente paschali solcmni-
matrimoniuin copularet. Alia vero cum matre sua tate, dum S. Mammortus, ejusdom civitaiis episco-
domi rosidens post mortem Tlieodcrici, cum viro pu.s,Sabhato sancto niore solcinni olforrot sacrifi-
cuidam ignobili connubio illicito copulari cuperct, ciurn Creatori,regale palatiuin urbisejusdemdivino
a malreprohibilae.st. Sed conccptam saniem mente ignecrematum Videns igitur pra^fatuspontifex
est.
revolvens, injuriam quam pertulerat refudit in supcr miseros accolas pagi illiiis divinum exarsiasc
! matrem, ct eam quasi nofariam vcneno interfecit. furorom, et feras irrationabiles ratione utentesho-
Quod cum comperisset rcx qui patri suo successe- mines permissione Dci omnipotentis irrationabili
rat, tauti piaculi malum debita ultione dccrevitesse feritate vastantes, tanti infortunii remcdium a Do-
'
vindicandum, cteam balnei calore proefocari pra;- mino monuit esse qua?rendum. Pra;ccpit namquc
cepit. Sed d« bis satii dictum, et Jam ad historiee populo universo ut cum gemitu (jt contritione «piri
607 RORICOMS MONACHI MOISSIACEXSIS CO^

tiispor li-i(liiiim moro Niiiivitoruma]) alimonlisab- A Ecclesiam siiam defonsare dignelur,nefaliif]ijsho-

stinerenl, cl opcrti ciiicis,et nudatis pediJjus incc- stis sua fcritatccommaculet quod Doniinisanguiiie
dentes, ]oca sacrata flcndo et orando circuircnt, cognoscituresse redemplum. Precatur ibi pro stalu
ciamantcs Kyrie elcyson, si forte liac bumiliatione Ecclesia',pro incolumitate principum,proserenitate
placatus Dominus tam teri'ibilem exlerminationis aurarum, pro terrfe frugibus, el pro diversispopuli
sententiam benci^olentiamcommularct Iiistituit
in incommodilatibus, ut Dcus etDominus nosler Jesus
etiamut per annos singulos in eadem ccclesialita- Chrislus pro sua pielate et misericordia sua? sancta
niffi per triduum agerentur,adquasuniverus popu- lilcclesiai statum in omni prosperitate custodiat ;

lus conveniret, et ne amplius feraliter absumeren- principei populi catholici itaprotegat etconscrvet,
tur, preces supplices eflfunderet Creatod.Vidit Do- ut accinctifortitudinespiritaliprocul a nobisexpel-
minus aftlictionem populi sui, et pepercitcrcaturae lantomnes barbaras nationes; aeris tempericrnbo-
sua^ne vastarctur ad internecionem;hacplurimum nam nobis tribuat, agrorum sterilitatem in opimam
devotione delectatus est. Italupi saevicntes repulsi fecundilatem ipse comnmtet, frugescustodial atque
sunt; ita vindicta coelestisrepropitiante Domino con- multiplicet,et ad maturitatem usqueperducat; cor-
quievit.Ita generalis luctus in gaudium est mutatus porum quoque nostrorumincommoditales medica-
dum cessavittril)ulalio,dLim inmansuetudinemba- g bili virtute depellat et sanos atque incolumesin suo
stiarum feritasestconvcrsa.Hacsanctaconsuotudine sancto servitio nos conservare dignetur. Pepulil
dclcctata esl sancta matcr Ecclesia,et cum aucLori- Austcr nebulamformida])ilem arancarum,telce dis-

tateRomani universumorbeminstitu-
pontificis per ruptaj sunt, nocivus aer submotus, ad pastum ovi-

tum est ut in his diebus tribus,id est secunda feria culaj sunt ducendae,ne proeacis lingua; flagello per-
ante Dominicam Ascensionem, tertia vidclicet et Vos vero nemine sciente caute
cutiar ct verberer.
quarta, ad ecclesiam conveniat populus.Et sic lita- me sequimini, si quid amplius audire delectat, el
nias celebrent,ut sicut eodem temporeab inseclan- cavcle ne lioc quoque Domini mei sentiant, quia
tibus lupis pcr Dei gratiam defensus est populus milii plurimum irascenlur, si me deprelienderint
Viennensis, ita et nunc Dei miseratio spiritales lu- otiantem vobiscum atque fabulantem.
pos, id est, diabolos a nobis amoveat, et sanctam

PROLOGUS L,IBRI QUARTI

Hora diei decursajam tertia, quartum, juvanle C lapidibus implevimu?, fundam praeparavimus; non
Domino, hujusoperisinchoabolibellum, quiaetsub nossegnes ct imperatos inveniet, audacter eum ex-
frondosa arbore rcsidentes a^stum solis declinavi- spcclal)imus,fundadejicieturet lapide.Et quoniam
mus, et lupusqui insidiabatur ovibus territusabiit. spectatis ad Austrum, et non verbis, sed nutibus
Constrinxeruntenim fauces illius.quibuspariter in- intuitis,ut sicut Romanos a Gallisattritos et expul-
sidiabatur, ncc jam ut]upusu]ulat,sedut vulpccula sos insinuasti, Gotbos pariter tangam, et qualiler
gannit, Immiliavit oculos, cervicem flexit,altcratur eorum comprcssaplanosermone demon-
rabies sit

in voce, incedit ut languidus, non ut fcritatem po- strcmus.Faciam quod hortamini, si vos promiseri-
nat, sed ut inGautosdecipiat.Utrum gallinas inspi- tis nulla nos amplius inquietudine pu]saturum,ctsi
ciat, an sitiat agnos, liabetur incertum et si pel-: rusticitatem meam mecum ipsi celaveritis, ne viro-

leiTi mutasset iEthiops, in ovem pariter et Iiunc se rum nobiliumquamurbanasaureslaedat sermopau-

credercm immutassc. Quod si mcntilum hal)itum pcrior,quia tantircgishistoriam ausu temerariode-
exuerit, et oves nostras amplius consueta feritale gustavi, quam sensatus aliguis pra?coniis inuumera-
pervaserit,peram pastoralem, quampropc cernitis, bilibus extollere debuisset.

LIBER QUARTUS.
Clodoveusigitur,cujusre]igiosumai;imumdivinus B Filii, etSpiritus sancti ossc crederet,sieum sibi in

accensus,non solum dc
fervoraftlavei'al, zelo fidei amicitiam retentare cuperet.Sed Alaricusconsuela
propriis finibus exturbabat hasreticos, verum eliam feritate suffultus^propriis viribus confiderecoepit,el
si aliquos vicinarum gentium minus religiososesse hoc etiam indigne fcrens, cur talia auderet oum
comperissel,aut cos se(lulisirru|)tionibuscdomal)at, sa^pius injuriabal, ot pro gratiarum aclione contu-
aut duris nexihus scrvilutis violcntcr opprimel)at. melias inferebat. Qiiamo])rem et adversus oum,ut
Unde contigit ut adversus A]aricum,Golhorum re- dictum est, niultiolics arnui sustulil Clodoveus, et
gcm, armacorriperet,quem Ariana pravitaleforada- eum multis bellorum incursionibus lacessivit,donec
lum lotius vulgi opinione compercrat. Alaricus istc tandcm Palernus quidam logatarius Clodovei, vir
audax et validus, et vir amplissimi animi oxstitit, sapiens et modoslus^efVeros Alarici animos peue in-
prospcris ovcntibus sempcr clarus acnimiaferitalc fleclcrel ad crodendum,pacisot inimiciti» jura per-
priocinctus. Ilunc saspiusClodoveus rex pcr legatos poluo inlcr utrosquo conscrere cupiens,nisicaHoro-
admonuerat, ut ab Ariana pravitate desisleret, et rum infidelitas obstitisset.Petivorat enim vir modc-
ecqualcm divinitatem in Iribiis personis Palris, et slus ut in tondonda barba Clodovci patrinus ejus
609
CESTA FRANCORUM. 610

efficereturAlaricus, ctdeincepsin confessioneverse A eorum et animos arn)averis, juralas lcglones in

fidei perseverans, fipdus allerutra>
pacis lali obser- noslrum sanguinem acucris, abque dilatione fa-
vatione firniarcnl, ut Franei pariter at.iuo C.ollii otionis lu.p dignas poenas accipies,cum ad hoc au-

arma doponerent ciuoties ad stabilienduin fo'dus, rum (iivideuduni Fraiioos noslros addu.Ncro,oumad
vel ad colloiiuendum aoies utraniue conveniront. banodignitatom possidondam noslros nepolcsaccen
Gothi ilaque assueta infidelitate pacis foedcra per- dero, cum ad dividendos hos tcrminos calamos
lurbare oupicntos, et rcgem noslrumvila et impe- nostros vel funcs extendere fecero. »
rio spoiiare mcditantes, ouUollos pormaximos,quos Uis ila pororatis, asoenso equo ad Francos con-
vulfrariter/i</M/<'iCfO<oorruplo vooabulonominamus, oitus al)iens, universa siout cvenerant domino suo
paliiis conlexerunt, ulboobabitu palliali sincimpe- Ciodovoo nuntiavit, et ejus animos ad amplincan-
dimentosternerent imparatum exercitumClodovci. dam Francorum gloriam vehementeraccendit,dum
Quod cum Palornus legatarius pra'sensisset,genus ad videndos monlcs Pyrcna^os, vel ad collustran-
faclionisadmiratus, Franoos ad propria rodireprtc- duin mare Ocoanum eum hortatur Hoc fuit
abirc.

texit, el ipse Vlarioum his sermocinalionibus est scandalorum iniliam, inde concertationis causa
aggressus:» Quoniam paciset amiciliicjuranostris suocrevit. Hoc origo discordiic, qua et Golhorum
aoveslrisuliiitatibusprovidendointcrutraqueregnaB feritas est attrita, et Alaricns vita pariter spoliatus
sUibilire medilarer, ot ul ex faolo patuil, consuelo et dignitatc. Et quoniam Theoderici regisquaidam

mendaoiool fraudulentia utimini, ut nostros pallia- principia retuiimus qiu« nostra^ narrationi con-
lis vuliieribus sternere voluerilis, ne tam subito et gruerc spcrabamus, quis finis ejus fuerit pariter
insperaterejicialuristacondilio,quaIemcunque vioi- intimemus, utcjus formidabili exemplo pravosju-
norum regum per internunlios super h ic re pariter dicescorrigamus. Hiciniquorum quorumdam con-
consulamus,quid(iuidipsedecreveritabsquefrustra- silio depravalus, Joanncm papam et Symmachum
tioneoompleatur. '>Quod Paternusoraverat mandat palrioiunijVirosCbristiaaos, ab insidiatoribusaccu-
compleri p(ipulis,et Tbeodericuin Italia^ regem su- satos, cum ex toto sinc ofTensione vivevent, iniquo
per hoopercunctanduminsinuat,etquidquidipsede- judiciocondemnavitatque trucidarepra^cepit. Post
cernatprapcipitexsequendum.QBOCum pariter pcr- hsec cum ducerctur ad exitum, nec rem hujusce-
rexissent, Paternus videlicetetIcgatusAlarioi,istius modi purgaret poenitudine, ultio in eum divina de-
patcfactu negotio cogitavit Tbeodericus quod si lios scendit et iniquumejus spiritumacorporeviolenter
fortissimosregcs separarct ab invicem et inter eos, abstrasit, et sicut beato papa Gregorio referente
aItereationisetodiiaftlaniinascminarct,dumsemu- cognovimus, eodem die quo de hac luce migravit,
tuis bellorum eventibus impugnarent, dumque se ^ vir quidam in Sicilia habitans et angelorum vitam
uterque exercitusmutuis vulneribus sternerent, ho- inter bomines gerens, dum juxta consuetudinem
rumipse medius pacatojure quiosocret. Ilocdenique oralioni incumberet, et raptus in spiritii vota sup-
statuit, hocdecrevit, quasi ex sententia prodiretur, plicia porrigeret Creatori, vidit ipsum Theoderi.
ul hiuc el inde Francorum et Gothorum utra?que cum discinclum et discalceatum vinctis post ter-
aciesconvenirent atque circumstarent ; in quorum gum manibus ad pcenarumlocaperlrahi. Et hi duo
medio legatus Clodovei equo residens sursum ha- viri, Joaanes videlicet et Symmacbus, turpiler
stam crigeret.ct tandiu aurum ar-
in cirouitu ejus eum appellabant violenter atque pertraliebant. Et
genlumque pro compositione facinoris Gothi com- sicut eosinjusta morte damnaverat ila ipsi eum
porlarent, donec omne spiculum hujus gemini me- post mortem ad suppliciumperduxerunt, et in ba-
talli congeiie operirctur, Hao oonditione gravaliis ralhrum Vuloanisine miserationeprojecerunt.Eldo
Alarious, odium quam pacem ele^it poLius, et alio his ista sufticiaat. Verum ad historioe ordinem re-
fraudis genere Palernum decipcre conabalur, si vertamur.
forle casu aliquo laederelurad mortem et ita fini- ClodoveusigiturPaternilegatariisuiconsilio ani-
returisla contentio, dum non
esset qui renuntiaret j) matuset prudenlia confortatii,3,Francorumproccres
hujusnegolii veritatem dominonoslro Clodovco. In apud Parisii^s congregare pra^ccpit, et astulioi-eshis
vclustissimo eum solaiie hosi^ilaii pra.-oopit, por- verbis aIioqullur:« Quoniam animi vcstri vi-
quod dum iiicaule graditur, comminuto sub pedi- gor et conOdentia mihi bene comperta habetur,
busejus ligno, pronus ad terram cecidit, et fracto idco vos accersendo aestimavi ut quibusmecum cst
brachio vitaj reservalus est, Domino protogente. uiia voluntas et amioitia singularis, aniinimei se-
Cuinque vixcnnvalesccret, necdiim sanoto viiincre, cretapatcfaciam.VoIocomperlumha])eatisaniimim
ad oslendcndos thesauros suos eum quadam die meum accendi vehemcntius, cum considero vita^
duxit Alaricus, et aperiens arcas dcmonstravit ei nostra; statum sine aliquo laudis tituload occasum
divitiarum suaruminnumcrabilem quantilatem.Ad quotidie vergi, et feroces nostrorum militum ani-
hos Palernus exsiliens el alludens, pra- gaudio ma- mos desidia mollescerc, ct metuo ne cum iuertes
num tetendit ad arcam et rapuit aurum (piod pu- aiiimos ex dissuctudine capiunt, cum necessitas
gillus caperc poterat ; ct respectans Alarioiim, sic corum hebctatos ac rubi-
forte popo.scerit, gladios
oum alloquitur
aiid.)ciler Nisi cito conduxcris
: <• ginc corruptos inveniamus. Arnia jam resumenda
acie.3, exercilum innumerabilem adunaveris.dextras sunt, gladii acucndi, ad laborem militijE corpora
 RORICONIS MONACHI MOISSIACENSIS 612

suntreduccnda.Non vos illiciant blandimenta mu- A Munera etiam plurima et equum velocissi-
saria.

lierum, non parvulorum vagilus cxtcrreant. Licet mum, quem amal)at plurimum, transmisit rex per
gentilitalis errore tenerentur nostri parentes, ar- legatos ad beati Martini basilicam, et ait illis :

mis et vicibus domuere superbos. Et nos, qui Chri- <• Cum ingressi fueritis beali viri oralorium, et

stum adorare jam coepinius, qui cjus laudibus de- nostra niunera })rfesentaverilis, quidquid ecclesiae
lectamur et arnicitiis fruimur, condig-num valde cantor primum ore proRuntiaverit, mandate me-
ut inimicosejus exosos habeamus. Ecce Gailiarum moria;, ut mihi renuntiare scialis. Forsitan aliquod
parlem maximam, quam Aquitaniam nominant, victorise signum ex sancto sermone capietis. « His
populus infidelis, Gothi videlicet in.sensati, cruen- ad Dominum, et ait: « Si lu, Domine,
dictis, oravit

tare videntur. Qui per Arianam pravilatem Filium gcntem hanc incredulam mihi tradideris, et victo-
a Patre separant,nec Spirilumsanctum cum Patre riamin manibusmeisviderisf/., dederis],etadjutor
et Filio aiqualem divinitatcm liabere fatentur, et etprotector inbellomihi exstiteris, in ingressubasi-
per hoc inimici Dei esse comprobantur. Quod si licai Sancti Martini talia nostris pueris audire contin-
uno animo verl)is nostris assensum dcderitis et vos gatinquibusaliquod victori.-psignumdeprehendam,
ex nomine Christiano Dei amicos esse monstrave- et cognoscam quia tu propitius fueris mihi .servo

ritis, sursum dextras erigite, et ad conterendum

B tuo, » Dimisit itaque pueros, et abierunt. Cumqiie
populum infelicem gladios felices exerite, mi- pervenissent ad ingressum basilicae, cmissa voce
nus cautos armis ct adhortalionibus bonis in- cantor pronuntiabat, dicens : Prorcinxisti me, Do-
struile. Dabit ipse pro certo victoriam, qui men- minc,viriide ad bellum ; supplantasti insurgentesinme

tes vestras suo cultui dedicavit. Felicem Romam sublus me, et inimicos meos dedisti mihi dorsum, et

divitiis pariter et libertate nudavcrunt, nec nobis odienles me dispcrdidisti. Oblatis itaque muneribus,
minor gloria parabitur, si regem eorum ferocissi- et oraculo divino confortati, cum la-titia et exsul-

mum bellando vicerimus,etregnum ejus atque for- tatione ad dominumsuum suntreversi, et eum tali

iunam nostrai ditioni subjecerimus. » Regis pru- nuntio reficiunt. Inundaverant tunc aquoe proe ni-

dentiam omnesparileramplcctuntur,animositatem mietate pluviarum; et Vicenus fluvius intantumexi

admirantur, et fidem potius venerantur. Dextras creverat ut penitus inveniri non posset locus quo
omnes in sublime erigunt, mandatum regis accele- sine navigio transmcari posset. Quo cum pervenis-
rari denuntiant, seseque votis stringunt, et ni su- setrex et ultra progredi non valeret, tentoria figere
peressent infideles.barbas non amplius esse raden- prsccepit ut vel pontem sterneret, vel navigium
dasprofitentur.Nec moraperpopulosvolatedictum, p prsepararet quo illud aquae diluvium cum exercitu
pr»parari jubetursexus uterque adtale negotium. pertransire deberet. Sustulit hunc laborem Dei
Parvuli ducuntur et matres, et evulsis et eradicatis nostri miseratio, et in die crastina matutina jam
aculeis hereticfe pravitatis, inserantur virtutum luce diffusa, ecce cervam mirce magnitudinis emi-
surculi, et novella plantatio fructum Domino cen- nus conspicantur quse lento gressu amnem est in-
tuplicet, quem adinventio foeda fraudaverat. Ad gressa, et quo Iransire debeat populus animal in-
luT.c regina Crothildis niniiuni exhilarata gaudebat srium nutu divino demonstrat. Nec mora cun-
in Domino, etplaudebat quodtam prctiosam sobo- ctusexercitus amnem transiit, et cum animi Iripu-
lem per baptismum obtulerat Creatori, quai etiam dio Dominum glorificant in excelsis, qui utlsraeliti-

infidelium mentes, quas vomer ecclesiasticus sul- cuni pnpulum per mareRubrum, ita et Francorum
care non polerat, armis edomare decerneret. Ac- populumperinundationem tanti tlurainis viam mi-
cc.ssit igitur ad regcm, et ait illi:« Audi, obsecro, rabiliter ostendeudotransire proecepit. Qui cumPi-

Domine mi rcx, ancillam tuam, et jube construi clavam pervenissent ad urbem, longe ab ecclesia
ecclesiam in honorem beati Petri principis apo- Sancti Hilarii tenloria figere prsecepit Clodoveus.
stolorum, uttibi sit auxiliatorin bello, et profecto Et comminatus est omni populo, ne in ipso pago
faciet Dominus victoriam in manibus tuis. » Pla- D s{>oliuin alicujus auferrent, neve diriperent domos,
cuit scrmo regina^, in oculis Clodovei, et elevala non |)ecora pra'darenlur, nec stipendia etiam pcr

bipenne quam manu gerebat, adnisu quo potuit violenliam rapcrent. Eadem vero nocte pharus
projccit cam a sc, et ait In hoc loco, adjuvante
: << igneus quasi de scpuIcroS. egredi visus est,
llilarii

Domino, S. Pctri slabilictur ec(^Iesia, cum e prcPlio ct supcr Clodovci tentorium per dimidiam fereho-
victor rcversus fuero. » Movit itaque exercituni, ram apparuit, missus, ut credimus, in Francorum
ct Pictavis usque properare dccrevit. Alaricus auxilium, ut hoc vexillo confortati ad conlcrcndam
vero Gothorum rex tunc teniporis morabatur 'ncrcdulam gentcm magis ac magis accedcrcntur.
ibidcm Alaricus fortc tunc aberat, et ad congregandum
Cumque pcr jiagum Turonicum transirct exerci- innumerabilem excrcituin legatosubiquc dircxcral,
tus Clodovoi, pro reverentia S. Martini pricccpit ct ul ila dicam, noii ad resislendum, sed polius ad

rex ut ncmMii in cadem provincia aliqua violcntia coininuiiicnduin suoruin auimos acceiidit, corum
infcrrctur. Scd ncc omnino aliquid inde pcr vim Genlcm nostram dicit
forlia iacla coiiimcinorans.

lollere pra^sumpsisset cxercilus, nisi tantunimodo esscpaucissimam, latum ctspatiosum suuindcnim-

hcrbam qua?. equis eorum vidcbalur cssc neccs- tiat inijierium. Sicut Romam altriverant. ilaFran-
 61S GESTA FRANCORL'M. 6li

corum gloriain insluuat conlerendam.Nonad bel- A His itabellantibus, duo fiolhi prosiHunt ex ad-
landum, sed ad pr»dandum eos adventasse mcnli- verso, et regein nostrum lanceissuis forti conamine
tur. .Mille conviliis nostros infamat, suos laudilius percusserunt, emn cx improviso morli Iradoreine-
e.\toIiil inimon^is. .Ne parvulos suoslatrunculi spo- dilantes. Scil Doininus oiniiipotens luiiic jirotexit,
lient, arma denuntiat preliendenda. Sic substo- el glorialrij^Iioi ooopertus iotus talespro nihilo re-
macbatus occurrit noslris non ul feriat, sed utde- putavit, elAlaricum laeva corripiens, adnisuvalido
clutiat et vallatus militum suorum multitudinc
; deduxit gladium, et sic caput ejus amputavit. Tol-
nostrorura exuvias suspirabat, anlielus quod elfiiso luntur ileruin voces ad sidera, et renovalis viribus
sanpuine fojdarentur. Ignorabat insanus.ipiod ipse Franci itcrum animanlur ad caedes.ScdGothi inorte
noslrum ductaret exercituni, qui non confidit in sui regisinspecta, turbinummore hacillacqueditfu-
millibus, qui tonat in nubibus, qui movet abyssum, giunt, et projectis armis incassum abdita quaeque
et sedet in ca?lo. Clodoveus igitur castris egressus oolluslrant. El, ut in veleriim Patrum historialegi-
Christum gcstabal in pectore, et totuni lustrans (ur,unus nostrum eorum mille persequebalur, et
exercitum ordinabat acies electorum. Fortissimos duo fugahanl decem millia.CerneresilludimpIetum
nHlitesulferiantadhorlabatur, et mediocresnepa- quod de peccaloribus Scriptura tcstatur, quia sicut
veant dictis informabat alacribus. Ut egregius miles B fluitcera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie
auteductabat exercitum, utfidelissimusChrislianus Dei, etjusti epulentur, et exultent inconspcctu Dei, et
ad crelum. Ne ante tempuspro-
s.Tpius suspirabat dclectentur in Ixtitia. Ita Clodovcus inimicum su-
rumpant ex acie, nohilium juvenum ardentes ani- perabit exercitum, et pene ad internecionem us-
mos comprimit, et cum in bello steterint, gladios que deduxit. lli vero, qui Francorum gladios eva-
ne ohliviscantur hortatur.Rudibusinsinuatqualiter serunt, cum Amalarico Alarici filio ad Ilispanias
hostem feriant, et designat pariter quomodo iotus profugerunt, et eumdem Amalaricum in palerno
hostium incassum dissilere faciant. Petrum atque soliosuMimarunl. Maximus autem Arvernorumpo-
Martinum invocat ut succurranl et respectans Hi- ; pulus, quicum Apollinare duce in adjutorium Ala-
larium ut vexillum capiat et ductet exercitum im- rici venerat, ita in eodem praelio cum multis sena-
precatur. Nec segniusferiat Arianos,quam ventrem toribus est attritus, ut vix ex tanta multitudine
vacuum suis disputationibusferire consueverat eo- nuntius superesset, qui hoc uxoribus nuntiaret.
rum principcm infelicem Arium. F.t innixus hasta Factum est proelium istud in campoVosaglinse su-
Francos omnes intuetur, et signaculo nostree fidei per Clinnum fluvium, decimo milliario ab urbe
hdelem signat exercitum, et ut in nomineDomini Pictava.
feriant impreoatur. Asthinc et indeconseriturprce- Hac filiumsuum Theode-
igitur patrata vicloria,
lium, elbuccinisundiqiiesonanlibus,ca.>luni olamo- riouin, quein ex concubinagcnuerat,Clodoveus rex
ribus impletur, tela volant por aora,terrasanguine oum parte sui exercitus ad Arvernum dirigit, qui
cruentatur. Audires hinc gemitum morientium,iI- ei civitates et municipia ad Rhodanum fluvium

linc vulneratorum slridores horrescercs.Palpitabat usque subjioiat. Qui patris sui mandalis obtempe-
hinc exsanguis, et moriensvorabat terram aut japi- raiis urbes universas afinibusGolhorum usqueRure
des. Aliuscalcilrans, duin ei mortis tarda molimina gundiam sagaciter suhjugavit et Francorum ditio-
viderenlur, angusliatuspra; dolore vuliieruni,quid- ni substituit. Clodoveus igilur rex Burdegalem ci-
dam elfractis spiculis rapiebat quo Iristia pectora vitatem ingrediens, per hiemem ibidem demora-
Iransverberaret, et talimortisaccelerationefiniobat tusest,et fatigatum in hello refecit exercitum. Un-
vulneruni cruciatus. Clodoveus haslam vi- igitur de progrediens Tolusani invasit, et thesauros Ala-
hrans obvios quosquc pros'.ernobat, etnomciiDo- rici his, qui eamdem provinciam possessuri erant,
mini sajj^ius inclamabal. Cuinque Francorum ani- dividere pra^cepit. Cumquc Ecolesinam civitatcm,
mos ad internecionem odios» gentis sedulis incla qua; rebellionis audaciam assumpserat, expeteret
matiouibus adhortaretur,et aliquosin bello miiius ^ ct eam arniis et obsidione oxpugnare decerneret,
soIIicitusconfortaret,AIaricum eminusoonspioatiir, tantam gratiam ei virtus divina concessit ut in
et etpio post eum emisso, eum
lancea percutit, et ejus adventum muri ejusdemcivitatisruerent.Quod
sicgladium evaginat. Ecce reges ferocissimbs cir- videntes op|)idani, et rem divino nutu evenisse
cumstans populus mirabatur, et eisita bellantibus credentes, sese suaque dedere Clodoveo, et urbis
uullum solatium inipcndebat. Rimabatiir uterque munitionein machiiiis protriverunt, ct Cotlio,s mi-
lociini vulnoris, et plerumque non invcniens litcs iiiunitionis ojiisdem regi f>ariter obtulerunt,
aversi
clypeuin gladio decurtabat Cuinque hac vicissitu- Quos omnes capite plexos morti tradidit, et Pyre-
dine altcr alteri fe:vens sucoederet, etutrarumque na;os montes usqiie Perperaum suhjioiens, urbes
galearum planities scinderctur in partes, nc res et caslella subruens, munioipia qu.-oqiie depopu-
duceroturad efrcotum .antiqua-feritatis fuitia faota lans, prydain innumerabilom ot spolia iiuiltasuis
reiucmorans Clodoveiis, elovato braohio onsem li- mililibus fiMpie dispcrtieiis.
hral ad vulniis, et barbam nientumquc pariter ac Ilis igitur ita patratis, cum ad solum proprium
Imvam manum.qna clypeum gesiabat,excussitAIa- redire deliberaret, electos militesatque fortissimos
rici, etsicrcsiluit in partem ita alleracaput ejus
; cum parvulis atquc mulicribus adpervasasoivitates
amputare deliberans. .custodiendas ct ad reprimcndam Gothorum sajvi-
 ^ORICONIS MONACHI MOISSIACENSIS GESTA FRANCORUM. OiC

tiam dcreliquit, et immensis muneribus ampliavit. A est. Sed favente Domino, cui nefaria ejus vita di-

Sic ilaque exsultans in Domino et

inlaitilia dele- splicuerat, correptus est et ligatus, et Clodoveo
ctatus. Turonis est regrcssus, ct multa muncra prccsenlatus. Cuin quo et Ricliarium atque Pharo.
supplex oblulit confessori, ccntumque solidos ad ncm comprehendcrunt, et vinctos pariter regi ob-
redimendum equum suum matriculariis darc pric- tuleruat. Quos capiLibus puniri praicepit, et itane-
cepit.Sed nec solvi, nec etiam moveri potuit loco. fando ci-imiui finem imposuit. Insuper et Ihesauros
Dedit iterum centum, et moveri potuit ct absolvi. eorum ac civitatem propriaj dilioni reslituit, Apud
Quem cum reccpisset, ex abundanlilcftitiaresolulis Cenomanicam quoque civitalem Ragnerii propin-
in risum, talia dicitur rcspoiisa dedissc : « Vere quus quidammorabaturRagniniirus nomine,quem
beatus Martinus et auxilio promptus, et in negotio pariter vitaprivavit et regno ne scintillavidelicet
:

charus habetur.» Et ascendens equum,purpurare- iniqui germinis remanere videretur, quae scelus
dimitus et auro ac diadema regium in capite ge- horrendum suscitaret in populos, et Sodomorum
stans, pro exsuUatione victoria? ob revcrenliam Gomorrhffiorumve, quod absit, extermiuio danina-
sancti Martini auri et argenti plurimum in alrio, rentur. Cumque proditores Ragnerii cognovissent
quod est inter ecclesiam S. Martini et civilatem quod in prelio tanti facinoris Sis vitiatum accepis-

prajsente populo sparsit, et regia muniflcentia dis- sent, conquerentes nimium et sero pa3nitentes,ac-

pensavit.Ab i[>so igitur die suscepit eum Anaslasius cesserunt ad rcgem, et quaiiter indicali fuerant

imperator in amicitiam singularem, et non solum intimaverunt. Quibus CIodoveusitarespondens,ail:

rex aut consul, sed et Augustus ab eodem impera- « Tale aurum merito recepislis, qui dorainum ve-

tore jussus est appellari. Et tali gioria sublimatus strum morti tradidislis. Sit jam vobis satis veslras
ante sepulcrum beati Martini genua flxit et oravit. non pro tanto crimine con-
aninias resei'vasse, et
Et sic urbc progressus, Parisios rediit, et eamdem digna supphcia persolvisse. »
civitatem regni sui sedem esse constituit.Ecclesiam His igitur patratis, febre corripitur Clodoveus, et

vero Sancti Petri quam

facturum promiseraiante-
se dedie in diem scntienslangorem ingravescere,con-
quam progrcderctur adbelhim etdecenli composi. vocatisFrancorum proceribus, regnum suumdivisit
tione construere fecit, et constructam ornamentis in partes, et filiis suis quatuor easdem partes distri-

atque redditibus sufficienter ampHavit. Dehinc ad- buit. Childeberto vero filio suo, quem unice dili-

versus Ragnerium atque Richarium duxit exerci- gebat,Parisios tradidit, etClodomirem apudAure-
tum,qui apudCamaracum morabantur,eleosomni ham residere praicepit. Clothario Suessiones dedil,
dignitate sa^culari et vila pariter confirmavit esse q et Theoderico, quem ex concubina genuerat,Reniis
nudandos. Eral iste Ragnerius eifrenus in luxu- civilatem atque Camaracum indulsit. Cumque per
riam,ct habebatconsiliarium quemdara Pharoneni Francorum proceres luctus ingens oriretur pro

nomine simili spurcitia lutulentum. Odcrateos Do- tanti regis abscessu, suspirans ad coelum rex fide-

minus, et idco ab hominibus Dei amari non pote- lis : « En, inquit, Domine Deus, miserere mei, et

rant. Propterea et Franci superiores, quos domi- populum hunc, qui in tuo nomine sacri baptisraatis

natu premebant iniquo, nimium indigne ferentcs regcneratione purgatus est, tu ipse guberna tu ;

talibus subdi, accesserunt adClodoveum, et petie- noslros liffiredes perpetua tuitione circumda. Cro-
runtab co munera ut eum dolo ad certandum con- chiidem vero nostram,imo tuam,etquiatuara ideo
tranostros imi>ellerent,et ila sine tumultu maximo melius nostram, ila tibi commendo, ut eam tuearis
et vilai illius linis iraponeretur et criniini. Dcdileis sicul propriam, sicut domesticam, sicut iiliara,vcl

itaque rex armillas, et balteoscuprinos, et eiectri- sicuL anciliam. Tu eam mihi providisti servo tuo

nos su])dole compositos, et desuper auro tectos, atque tradidisti tibi eam reddo, per quara et tua?
;

Quibus receptis muneribus, coeperunt adhortari legis decreta cognovi.» Hisdiclis, reddiditspirituin
Ragncrium ut adversus Clodoveum armacorriperet et sepultus est iii basilica Sancli Petri,quara ipse

et egrcdercturadbcllum, iiieiilientcs regeni udven- D construxcrat, aiino triccsimo siii rcgni,DorainoJe-

tare cum paucis, seniultis militibus esse conslipa- su Gliristo regnante in perpetuum, cui est honor
tum. Quod cura audissct Ragnerius, audacter ad et gloria in saicula saeculorum. Amen.
pugnam iit, et advcrsus nostros acriter prajliatus

Explicit.
 A

ANNO HOMINI MVIII.

AIMOINUS
MONACHUS FLORIACENSIS.
NOTITIA HISTORICA.
(Apud Faduic.., Bibliuth. mcd. d inf. Lal, toni. I, pag. 33.)

Atmoinus, sive ffaiino, palria PctricoriasAquita- Apud An-

recensitaquc a Joanne Nicotio, Paris.,
nus, a lil)rariis modo iu Ai/mo»?»/», niodoinAimo- dream Wechelum 1367-8, deinde a Jacobo Breulio
mum, Amoniitm vel A/i/it»v/(i//i, Iransformalus, mo- ibid. 1603 fol. et in Joannis a Bosco Bibliotheca
narluis ab aii. C. 970 ocenobii F/oriacensis, sive S. Floriacensi, Lugduni 1603-8, ncc non in Scriptorl"
Beiiedicti {de Fleurij) ad Ligerira. Hic an. C. 1003 bus Francicis .Marcfuardi Freheri, Hanov. 1613foI.;
Vitam etMiramila abbalis sui Abbonis {[} (quem denique in tomo tertio Andi'ea3 du Chesne, Paris.
priore auno Wasfoiiesiiiterfecerant) consignavitad I6i-1 fol., ubi etiam Poema de prima fundutionc ccr-

Hervipum, sive Heriva^um, clericum thesaurarium nobii Floriacensis, versibus hexametris, itemquc
Joannis de Bosco Biblio-
S. Martini. Vila exstat in alterum de translatioiie rcliquiarum S. Benedicti in
thecaFloriacensi, Lugduni 1603-8, pag. 299; in Pi- Galliam,quod obvium quoque in Mabillonii Actis
IhceiXil Scri{)tori;)us, pag. 42.8; et tom. VHl Acto- Sanctorum ordinis Benedicli ScEC. II, pag. 339. Sm/io
rum Benediclin., pag. 682. Eidem Abboni dicavit in festicitatibus S. Benedicti cum versibus Mauri
librn< IV Ilistoriie F7'(incorum, quam ad Pipini regis Pauliquc, Casinensiuni monachorum,Smaragdi ab-
inaugurationem sive in an. C. 752 dcducere voluit, balis,Aldclmi episcopi,aliorumque, in laudati Joan-
sed substitit iii fundatione monasterii Floriacensis nis a Bosco Bibliotheca Floriacensi, pag. 270,in qua
circa A C. 6o0 vel 660. Cailera igitur a libri quarti B etiam pag. 79, Histona Miraculorwn S. Benedicti,
rapite 42, in quo Cbcsnii editio desinit, et liber libris II ad Gauzlinum, sive Gauslenma (2)abbatem,

qiiiutus usque ad annum 1165, addita a monacho postea Biluricensem aixhiepiscopum, qiios habeiit
quodam S. Germani Paris. aliisque. Vide Labbei quoquc Bollandus ad 21 Martii, pag. 32f, et Mabil-
diatribam de Aimoino, tom. \l de S. E., pag. 829; lonius Saec. Benedictin. IV, parte ii, pag. 366,Sige-
Cointii Annales Franroruiii, torn. I, pag. 842,tom.II, bertus Gemblacensis, Aimoini Historiam
c. 101
pag. 161; toni. IH, pag. 401; toni. IV, pag. Il7,etc,; Francorum memorans,scribit5/^t<//j etiam Gallarium
Launoium, inquisitione in chartam iinmunitatis, distinxisse. Dedit cl acta iranslationis S. Savinimar-

pag.77scq.,ejusque inquisitionis assertione,pag.620 ti/ris ex templojam diruto et deserto ab abbatiam

seqq., quae utraque scripta recusa tomo Launoii c[ua3 nunc S. Savini dicitur in Pictaviensi ditione.
tertio Opcrum.NicoIai Hioronymi Gundlingii Frag- Acta istalcgas apud .Martcnc Vet. Monum. Tom. VI,
Stuclien, \IV. Edita Aimoini llistoria a Badio Paris. pag. 806.
1314 foi. subAn/io/izV nominc, ct rcstituta Aimoino,

(1) Ex Miraculoruiu liijro unicum modo caput (2) Trithemlus, cap. 303, ad Renaldum monw
«iperest. churn.

NOTITIA LITTERARIA.
{Iliitoire littcraire de la Franre, tom. VII, pag. 218.)

II ya d'AimoindeFleuri une Histoire desFrancs, QJugcmcnl. II y mitdonc la main duvivant d'Abbon,

iu'ilentreprit decrire par ordre d'Abbon son abbe, et par conscqucnt avant lOOi-, qui cst rannce de la
:ommc il lc dcilaro lui-mcmc dansrcpitre dcdica- mortdc co dcrnier. Aiiiioin, (ians la mcine cpitre,
-oire, par lacpielle il la lui dedie et la soumel a son nous a trac6 lui-memc tout lc plan de son dcssein.
P.\TnoL. CX.\XIX, 20
 619 AIMOINUS MONACHUS FLORIACENSIS. 620

il proposaitHe rcciicillir cii un corps tl'ouvragc

s'y A grand noml)rc dans les derniers siecles. Pasquier
qui
et de niettre en meilleur styic cc qui se trouvait entrc aulres a employe les chapitres 27 et 28 du
6pars ct mal 6crit en divers livres sur ia nation des V* livre de ses Recherdies de la France, pour faire

Francs et lcs rois qui Tont f^ouvern^c. Cest ce qu'il connaitre une partie deserreursou est tombe nolre
devait cxecuter enreprenaut riiisloire d^sTorigine historien. II ne se borne pas ci les indiquer simple-
de la nation, ct la conduisant jusqu"au r6gnc de ment, il Ics v6rifie memc en conferant les endroits
Pepin le Bref, p6re de Charlemagne circonstance d'Aimoin avec ceux des auteurs dont il s'est servi.
essentielle, qu'on n'apasassezobserv6e. Elle aurait II est vrai quece critique en cite quelquefois
qui ne
suffi scule pour ne pas attribuer k Aimoin un 6crit sont pas d'Aimoin, mais de ses interpolateurs. II
qui pousse Thistoirc bcaucoup au delk de ceterme. prend aussi d'autresfoisun chapitre pour un autre,
Son ouvrage devait ctre diviso en quatre livrcs, comme lc 99^ du m^ livre pour le 98. Le P. Je
dans le premier desquels il traiterait de cinq rois Cointe, de son c6te, apareillement rele ve bon nom-
de la nation des Francs, et de six dans le sccond. bre de fautes du meme historien (Coint. an. 654,
Le Iroisi^mc devaitetreemploy6i donncrrhistoire n. 25 27). Le c6I6bre Pierre Pithou, dans ses M4-
de sept aulres rois, et le quatricme celle deplus de moircs dcs Cumtes de Champarjne et dc Brie, remar-

huit. L'historien promet dy distinguer si bien les B que k son tourqu'Aimoin,parlant des charges d«Ia
noms des rois, qui se Irouvaient ailleurs 6nonccs couronne, les confond souvent, et que par \k il a
avec confusion k cause de leur ressemblance, qu'il j et6 beaucoup d'ecrivains dansrerreur II ajou te qu'il

mettraleur gSnealogiedansunnouveaujour.Etafm serait en 6tat de montrer qu'il a pris plusieurs au-

de r^pandre plus de luini^resur tout sonouvrage, tres licences, en abusant des termes des anciens
il crut, dc Tavis d'Abbon, devoir mettre ci la tele historiens, et les accommodant ison temps, afinde
une notice de Germanie et des Gaules, oii s'6-
la faire parade de son latin. Aimoin n'est pas plus
taient passes lesevenements qu'il se proposait de exact en ce qui regarde la geographie, comme le
decrire. Cest ce qu'il a ex6cut6 dans une asscz lon- prouve fort bien le savant abbe Le Beuf par uncer-
gue pr6face, oii il a pris pour ses guides Pline, tain d6tail d'erreurs asscz grossi6res en ce genre
Orosc, ct principalement Jules Cesar, qu'il ne fait de litteralurc, dans lcquel il est tombe (Le Becf,
presque que copicr en ce qu'il dit de ces vastespays Diss. t. I, p. 16, 17, 94, 340, 341, 348-S50).
et des moeurs de leurs habitants. II se trouve deuxprincipaux manuscrits, fortdif-
Quoique lequatrifeme livre d'Aimoin dut contenir ferents Tun de Tautre, de rHistoire d'Aimoin, qui
rhistoire de plus de huit rois des Francs,et mcme ont servi de mod61e k presque tous les autres et aiix

jusqu'ci Pepin le Bref, commc on vient dc le voir, ^ editions qui en ont el6faites. L'un appartienta Tab-
neanmoins on n'y trouve, tel que nous Tavons.que bayede Fleuri, etne contientde rouvraged'Aiinoin
annee
celle de trois de ces rois,jusqu'ci la seizifeme que jusqu'au quarante-deuxi6me chapitre du qua-
du r6gne de ClovisII. De sorte qu'il faut convenir tri6me livre,cequi conduit Jasuitede rhistoire jus-
ou qu'on n'a point cet ouvrage en enticr, ou que qu'oi laseizi6me ann6edu r6gne deCloTisII,laqueIIe
1'auteur ne Ta point fini. Les principalcs sourcos r6pond k la six cent cinquante-quatri6me de notre
011 il a puis6 ce qu'il rapporte, sont S. Gr6goircde 6re vulgaire. De sorte qu'ily manque une suite de

Tours, dont Aimoin n'avaitcependantque les sept pr6s de cent ans, suivant le dessein de rauteur,qui
premierslivres; Fredegaire rabrege que celui-ci; s'6tait propose,comme on Ta vu, de pousser son ou-
avait fait des six premicrs livres deriiistorien prc- vrage jusqu'aur6gnede Pepin le Bref. Onne sail si

cedent; les Gestes des Fran^ais; ccux de Dagobert; Aimoin remplit enti6rement cc plan; et suppose qu'il
Paul Diacre, et quclqnes Vies de Saints (Val. Rer. Fait fait, on ignore ce qu'est devenue cette conti-
Fr. \. XV, p. 441; Mab. Dip. Supp., p. 24), nuation qui nous manque. L'autre manuscrit, qui
Quant cimanicre dont il a cxecut6 son entre-
la fait partie de ceux de Saint-Germain des Pres, re-
D presente rHistoire d'Aimoin beaucoup plusaraple.
prise ct mis scs materiaux en oeuvre, il n'a poiiit
r6ussi^ nousdonnerunehistoireexacte etcompl6te. Non-sculomentlcquatri6melivreyconiprendsoixaa.
II ne fait presque que d6signer ou indiquer 16g6rc- to-quinzechapitresde plusque dansle preraier nia-
inentles faits, k Texemple de Fredegaire, sansen- nuscrit, maisil y est encore suivi, contre le dessein
trer dans les dctails convenablcs (Val. ib.). II nc dc rautcur, d'un cinqui6me livre, divise en cin-

parle dcs guerres cn particulier quc fortsuccincte- quantc-scpt chapitrcs, etconduitrhistoirejusqu'cn

ment, ct n'cn dcveloppc iii lesmotifs, ni los causes, 1 IGo.II s'y Irouvc de plus divcrsos additions cl in-

ni lessuitcs,de quclque naturc qu'olIcssoicnt. Non- terpolations dans les quatrc premiers livres, qui ne
seulemcnt il necile aucun des auteurs ofi il a puise, sont point dans le manuscrit de Fleuri. Celles du
mais il ajoiite dc son cril diverses choses k ce qu'ils premier livre se r6duisent prcsque A repilaphe de
disont,rcnverscrordrodansIcquelilsIcsrapporlciit, Clovis le Grand. Mais coUos das autros livres sont
ct sc Irouvc quoiqucfois cn conlradiotion avec eux. consid6r;ib!os, ct paraissont assez visiblenienl hon
Aimoin, en ))ubliant son histoire, prevoyaitqu'il d'tcuvre.
aurait des critiques, mcme dc sou vivant. Nous nc Tousles criliques convieunent unaninicniontau
Yoyons point qu'il en ci\t d6s lors, mais il cn a cu jourd'hui quc tout cc qui se lit dans cc nianuscril,
 021 NOTITIA LITTERARIA. (;-22

depiiis li' quaranlc-iiniomo i-liapilro dii (iuatrioinc A «inc tous nos liiMiographos niodornos s'accordonl,
livrc exclu-sivcniciit, sont dcsaddilions olrangi^rcs ronlrc la vcrilo du fait, i^i lui assigiicr rannce sui-
apparlicnnenl poiiil
irapparlicnnenl
qui n p A Aimoin.dcsirouvragc vanlc l()03.TcIs sonl cnlrc aurcs lcs Pl». Labbc ct
!• _- :..„, j., c. :.,( 1- ...:., .!„. i „i.^ i- .i.. n:., i.-"-!.-:-:.., -i /i _ .-i
dun ou dc pliisicurs luoines
1
dc Saint-Cicrmain
- 1
dcs Lclong Cave,du
.

; Pin,Fabricius ct aulres (Lab. ib.,

i .

Prcs, coiuiue il cst aisc de sen couvaincrc par lcs p. 832; Le LosG,id., Cave, p.i72 Du Pin, ib.; Fab. ;

dipl6nies et rabrege de riiistoirc dos abb6s de cc £ib. Lat, ii, p. 83). 11 est ais6
I. que, le premicr
inonaslore, qui onl ctc intercallcs dans le second ayant uno foisla faiile, Ics aulrcsy soicnt toin-
fait

livre et lcs dcux suivants. Nous ne nous arrctcrons bos, 00 qui suppose quils se sonl copics les unsles
point i disculcr les addilions du qiialrit^^mc el cin- autrcs, et nont point vu rcdition par eux-mcnies.
quit>nie livre. Plusieurs babiles criliqucs l'ont dcjii Du Breul la donnee sur le manuscrit de Saint-
fait avec beaucoup de lumiOre.On peut consulter ;Y Germain des Pres, mais sans avertir, comme les
ce sujet Vossiusje P.le Long.et surlout lc P. Labbo, autres odilcurs, que le manuscrit de Fleuri ne va
dans ia savanlc cl longue disscrtalion quil a faitc pas au dclii du chapitre 41 du iv'^ livre. II n'a ricn
sur notre historien (Voss. Hist. Lat. I. ii, c. 34, oubliepour transporter ^Aimoin de Saiiit-Gcrmain
p. 98,99; Le Long. Bih. Fr., p 319,320; Lab rhonncur de cettc histoire avec ses interpolations
Scri. t. p. 8tl, 8oO-8T7). Une parlic de ces ad-
II, ^ et meme les addilions jusqu'au livre v^ exclusive
j:i! -• j--- ._ii-. j
i :-i- -.u„..:i l-o j..
ditions, c'est-a-dirc ocllcs depuis lo chapitrc b8 du
-. ..>„.,)v —
ment. Non-seulcment i :ii). j-
ilTa docorce du nom et des
i i . i

ivoiivre jusqu^alafindu meiue livre, qui coinpren- qualitcs decet ecrivain, d(>s lc frontispice du volu-
nenl une suile d"histoire depuis Tan 741 jusqu'en me,- mais ilemploie encore presquc toute sa pr6-
829, a ct6 imprimce in-I6 a Cologne Tan 1502, sous face pour tucher de lc persuader. On sait niainte-
letitred'un anonynieiuoine Bencdiclin (\Vion',L?^. nant a quoi s'en tenir. L'(>diteur y a joint quelques
vit. par. I, I. II, p. 398). aulres (^'crits du mcme auteur, et le pocme d'Ab-

La premit^^rc cdition de rHistoirc d'Aimoin sortit don, son disciple, desquels nous avons rendu comp-
en lbl4despressesde Badius Ascensius. Ellecsten te en leur lieu. II y a aussi ajout6 plusieurs autres
uii volume in-folio, dedic a Guillaume Parvi,ou le monuments qui rendent son recueil int(h-essant,
Pelit, confesseur du roi, qui parait Tavoir dirigce moinspour letexte derhistoirc eu question,qu'on
{Bib. D. de Lorcli.). L'inatlention a Hre le nom de a ailleurs bcaucoup plus correct, que pour les
lauteur afait quil s'y trouve nomme Annonius,au opusculcs dont il est accompagne.

lieu d'Aimoinius.Il estfacilc deJire runpourlautre iM. Fabricius supposeparerreurque

^^ ^,.... ^.^^^^ v.m. i,. Dubois
le xP. iyuuuia .

dans une d-criturc pasde poiut sur les i. q afaitentrer rilistoire d^AimoindanslaBibliothi^j^rue
oii il n'y a
.\ la fin on a marqu(i que Tautcur (itait moine de de Flcuri, imprimce h Lyon en 1005. Depuis Ttidi-
Saint-Germain dcs Prtfs, preuve que l'cdition a ete tion de du Breul,il n'y en eutpoint d'aulre jusqu'a.
faitc sur le manuscrit de cette abbaye. L^iiditeur celle qu'enpublia en 1613 Marquard Freher, dans

avait cependant eu communication de celui de ]a seconde partie de son Recueil d'historiens de

Fleuri, puisqu'apr6s le chapilre 41 du iv° livre il France, qui parut ^ Hanaw en un volume in-foiio.
avertilquc ce dernier manuscrit nc va que jusqu';'i Cct editeur y a suivi pour modtJlert-dition de Micot,
cet endroit, et que vraisemblablement la suite cst jusqu'auchapiti'e41 duivelivreinclusivement.Maisil
d'un niilrn
H*iin aiilmir
aulre auteur. on
en aa i^^l pni-ipli/>
retranche In
le orvif n/-» A^ .^tf,..^
r.Ii
chapitre 42 avec les «- 1 :
quinze sui-
Cclte edition se trouvant plein de fautes, Jean vants, ety a substitue les Annales d'Eginhard et la
.Nicot, maitre dcs requiHcs ot ambassadcur du rui Vie dc Charlcmagne par le mcme historien.Hy a
en Portugal, et non pasM. Pithou, commera (icrit fait ensuitc d"autres additions qui ne regardenl
M. duPin, travailla di^s loo7 i en donner une nou- point les vcritables ecrits d'Aimoin.
velle [Bib. S. P. dc Cull.]. Ccst ce qui parait par Eu 1041 FranQois Duchcsne, continuant la col-
le privib-ge qui cst de la m(jme ann(ie. EIIc ..V,
ne .«>, lection des Historiens de France,
1 fut . ^v,, commenc6e par
v,<^.iiiin,ii,,cc pui-
n^annioinsmise au jour que dix ans aprC-s^en 1567. D Andrt!Sonp('re,init ilatcledu IUe vulumerouvraf^e
Le volume est in-8° ct imprimc i Paris chez Andrt; d'Aimoin.Cette d-dition reprt;,sente lc texte de notre
WecheL Celle-ci contient Je texte d'Aimoin avec auleur, digagd de toutes inlerpolalions et addition
toutcsses additions,comme la preccdenle,mais elle (Jtrangores. Elle a cti; faile sur un manuscrit sem-
e.stplus ccrrccte.On y lit aussi aprc^s Iechapitre41 blablc a colui de Fleuri, dont dilforc
il utianmoins
du vio livrc la mi^-me rcmarque un peu plus ctendue en cc que le quatri^^jmelivre de FHistoire
y contien
iiue dans raulre. Wion et Possevin disent un chapitre quaranle-dcuxit>me, qui manque dan
que
:cttc m("me (idition parut encore k Lyon la mijine rautre. Ce chapitre, qui Iraite en peu dc niots de
inn6equ',^ Paris(\VioN,27>. ^o%9,.App. la fondation dc i'ald)aye de Ficuri, ot
; t. II, p. 21), jdiis ample-
inaisnous n'en avons vu aucun exemplaire. mcnt de ia Iranslation qui y avait (ilc faitcdcs rc-
Dom Jacques du Brcul entreprit ensuile d'en liques dc saintBenoit, estinteres,sanl pourconnai-
ionner une autrc (''dilion, qu'.\mbroise et J^-r^lme trc le vtsrilablc autcur de cetle histoire, qiii s'y
Drouart, libraires, publi('rent a Paris Tan 1602, en donne claircmcnt pour uu moinc de cctlc abbayc.
Jn volume in-folio fort bicn conditionnc {Bib.Vin.
Apn^is toules Ics (;dilions dc lllistoirc d'Aimoin-
-eH.).ll cst lout u fait surprenaiiL devoir quepres- donl on vicnt de faircle dt!nombrcmcnt,dom Bou,
 t>23 AIMOLNUS MONACHUS FLORIACENSIS. 624

qiiot r.iiaiL imprimor de nuuvcau i la ttHc du 111« Adans un seul et nneme discours ce f|u'il y adeprin-
vuhmie dfl son f^rand recucil des Ilisloriens de cipal sur saintBenoit.Ce sermon est imprime dans
Francc |Boijq. Scrip. Franc, l. III, p. 20-139). Ce la BiblioLlicque de Flenri (part. i, paj.' 270-208),
nouvek'diLcur s"eslscrvi du tcxlc do l'(''diLiondcDu- d'oii on Ta fait passer a la suite de
nouvelle la

cliesnc conimc lcplus correctet a eu soin dele con- Vie de saint Benoit en grcc et en lalin, imprim6e
ftrer avcc trois manuscrits:celui de Saint-Germain in-i-oaVeniseen 1723(5. Ben. Vit. par. u, p. 70-88).
des Prcs, dont on a parle, et deux auLres du xiv<= Mais on a sagement relrancli6 de cette cdition les
si6cle, apparlenant k la bibiiotheque du-roi. Un po^sies copices par Aimoin,et dcja imprimeesdans
aiitrcavantagc dc ceLLc dornicro edition, c'estque lapremicre partic dc ce rccuoil.On Fa aussi publi^
rcditeur y a porLo raLLention jusqu';i marquer aux dans d'autres coUections a la suite des poesies de
marges les cndroitsd'Aimoin emprunt6sdes 6crits Marc du Monl-Cassin {Syllug. poet. Chr.).
oii ilapuise; travail ingrat pour cclui qui en apris 4. La veneration d'Aimoin envers saint Benolt

la poine, mais utile cL agrcable k un lectcur. lui fit encore enlreprcndrela continuation derHis-

L'ouvrage d'Aimoin,qui iiousa paru rnoriter unc loire de scs miracles, dcja commeiicce par Adre-
aussi longuc discussion,afin d'en faire connaitrele vald et Adclcre, autrcs moines de Fleuri. Sigebert,
l)on ot lc mauvais, porte ordinairement le titre B qui fait mention de cet ouvrage {Script. c. iOl';,
de Ilistoria ou De Gentis Francormn. M. du Cange ditqu'Aimoin j reprend la suite des miraclcs op6-
(Gloss., ind. auct.) en avait cependant vu un ma- ros au temps du roi Eudes, ct la conduit jusqu'au
nuscrit oii il est intilulo: Dc ahhreviatione hisloria- r(>gne dc RoberL le Pieux. De sorLc que sa conti-
rim, tilrc assez convonable, puisque rouvrage est nuaLion, qui esL diviscie en deux livres, et le recueil
une compilation abregee d'autreshistoriens.Onen d'Adrevald et d'Ad6l6i'e, qui est imprime i la lete,
Irouve parnii les manuscrits deJean Selden (Angl. contiennenL les miraclesquis'elaienl op6rcsendi-
Dib. my. par. i, n. 3362) \m abr6ge fait par un vers lieux par linvocalion et les merites de saint
cerLain Wilbclmc, sous ce tilre : De gestia inipera- Bcnoit, sous trenle abbos consecutifs, qui avaient
torum, ex historia Ilaiinonis ahbatis Iloriacencis gouvernc Fleuri peudant Tespace dc plus de trois

collecta. Aimoin cst ici, comme oii le voit, mal centquatre-vingt-cinq ans. Aimoin avait commcnce
nomme Haimon, et cncore plus mal qualific abbc. a Iravailler k cet ouvrage lorsqu'il ecrivait la Vic
2. A la fin de rilistoire d'Aimoin, Duchesne ct d'Abbon. Trithfeme, qui n'avait connaissance que
dom BouquoLonLimprimoun poemedeplusdedeux de ce seul (^'crit dc notro auteur. ^Trit. Chr.Hir. t.
cnts vcrshcroiqucsdu mcmc auLeur, qui fait par- _, I, p. H3), dit qu'il TavaiL entrepris par ordre dc
;„
lie
j„ 1'.,
dc ^™„ „„„,„,„ „ .',(„„( n^
Touvragc, comme y etantannonce «„„,'. 4„.,i i„
lout a la — .\ ^ „„t „1,1,.'. „t
ccL
•:! i„
abb6, et qu'il j.',j:„ x ,«„:_„
le dedia k un moine
», D„
Re- nommc •.

fin dc la prose. Dom Mabillon fa aussi publi(!'c au nauld, que Possevin {App. t, I, p. 67) nomme Ro-
111° tome de son Rccueil d'actes des saints, sur 1'6- muald ; mais c'est a Gauzlin, abbe de Fleuri, el k
dition de DucJiosnc.Aimoiny dccrit rhistoire de la toute sa communautc qu'il est d6dic ; et il parait
ti'anslation du corps dc saint Benoit du mont Cassin par termes de fauteur quo cc fut ;\ leur persua-
les

k Fleuri. Comme il le commence par rapportcr la sion qu'il sc porta i prendre la plume.
fondation dc son monasL6re. Cave le compte pour Aimoin a trouv61e secret de rendre son ouvragc
deux pocmes separ6s fun de Tautre (C.ive, p. yi8). inlcrcssant, cn ce qu'il y a fait entrer grand nom-
Nous avons observo ailleurs {Ilist. litt. de la Fr. t, bre dc traits qui regardent fhistoire publique, ct

V, {). »18) qu'Aimoin u'y a fait que meLlre en vers plusieurs autres qui conccrnenl cellede son mona-
cc qu'Adalbert, autre raoine de Fleuri, avait 6crit st6re. Cest en cons6quence que les Duchesne en
en prosc sur le mcme sujct plus d'uu si6cle aupa- ont imprime une partie considerable entre les His-

ravant. toricnsde France (t. IV, p. 135-142-151-155).

3. 11 y a d'Aimoiu un fort long sormon sur saint Outre ces morieaux detach6s, nous avons Irois

Bcnoit. On voit par \k ct les auLres ccrits de notre D cdilions de rouvrage entier. La prcmi6re est duc
auteur sur cc saint patriarchc des moines d'Occi- aux soins du P.duBois,c61estin,qui fa publi6 dans
dent combien 6tait r6oIle la v6n6ration qu'ild6cla- la Bibliothcque de Fleuri i la suitede ccluid'Adre-
Ce scrmon
'

rait avoir poiir lui. n'esL proprement vald etd'Ad6l6re,quifaitlepremier livre durecueil:
qu'iin clogo, dans loquel Aimoin a rocucilli ce que de facon que le premier d'Aimoin cst complepour
les autours dc sa coiinaissancc avaicnt dit dc plus le second, ct le second pour le troisicme {Flor.Bib.
remar{£uablc k louange dc ce saint.Quehjucfois
la ib,, p. 79-1 18). LessuccesseursdoBollandusont en-
le compilaLour n'en rapporLe quele pr6cis.D'auLrcs suile insercjsur f^dition preccdenle et les manus-
fois il lo copic mol pour mot. Ccst cc qu"il fait a critsde Flcuri et dcPercci, rouvraged"Aimoindans
1'cgard dcsp()('Los cn particulier: tols que Gauzbort lcsMonuniculs (pfilsont iinprimesau vingl-unieme
dc Flouri, Marc dii Mont-Cas.in, Paul Diacrc, fab- dcMarspourservir;'! 1'IIistoircdo sainl BonoiL(BoLL.
bc Smaragdc et rcvcque S. Adheime. Aimoin cn 21 Mar., p. 301-31G-334). Enfin dom Mabillonona
usa ainsi, commc il lc dit lui-nK^^mc dans son doniie unctroisi^mc 6dition surcelle de du Boiset
cxorde, afin que ccux qui no pouvaiciil avoir lcs cello des Bollandistes (M.vu,Ac/. t. VI, p.356-3S)0\
ccrits de ces divcrs autcurs, trouvasscnt rccucilli DomMaLlhicu LaurcL, abb6 dc Sainl-Sauvcur de

i
«25 NOTITIA LITTERARIA. 020

Caslello ('SlM. let. chois. t. III, let. 12\ ayanlocra-^ t lirque (loFIouri, rl yaintorcalc dcs£r('mis.scmcnl3,

sioii dcparler d".\imoin dansKiClironi^iiie dii nionl ou csiit>oe de lamcnlations dc sa fa(^on, sur la (!(!-

Cassin, qu'il publia & .N.iples en 1616, el (jue dom cadence de la discipline rdguli^^^rc dans rordre de
Angelus de Nuce dt^ori-j fort dans la prt^face de la Saial-Bonoit (Fior. lib. ib., p. 299-3i8). Dom Ma-
sieune, roproche aux moines de Fleuri, de porlor billoii \'a publit!' depuis sur rti-dition pr(''C(!'dcntc,

la veneralion pour sos eorits justiui les enfermcr qnil a conft^r(''C avcc le manusorit dc Flcuri, sur

avec les os de saiut Benoit. II s'agit sans doute du loiiucl clle avait et6 faitc. La sicnnc cst bcaucoup
Recueil des miracles dirige par notre auleur, et plus coirecte et illustri>e de notcs cl de savantcs
peut-otre aussi du poi-nie sur la translation du obscrvations {Mab. ib., p. 30-o8).

corps du mfime saint dllalic en Franoe. Si les 6= Aimoin(V//. Ahbonis, n. 16) nous apprend hii-

moines de Fleuri font elVectivement ce (iu'on leur nu'''me qu'il avait fait riiistoirc des abl)(!'sdcFlcuri,

reproche ici, Fon ne voit pas (]uel sujet on aurait mais cct ouvrage nc parait plus imllc part. Dom
de lesenltlamer. Cest unecoulumeassezoonstante, Mabillon en regreltait fort laperte. Cen'(3tait point
el jusquici irroprt^hensible, de ccnservor avcc les lc momc dont parlc Tritlu^^me [Chir. Hir. ib.jsous
reliquesdcs saints Icsproc^s-verbaux ct autresaoles le lilrc dc Chroni^iuc du mome monasLerc, dans
qui constalent la v(jrite de ces momes rehques et B laquellc, aux termfis de cct autcur, Ainioin avait
la saintetede ceux dont elles sont les dcpouilles. m('\h en forme dc digrcssions plusicurs choses sur
Les ^crits d'.\imoin dont il est question sont de Ihisloire des Frangais. II est visible par cette ad-

celte naluro k regard du oorps dc saint Benolt. dition quc Trith^me entcnd parlcr dc rilistoire
Dom Lauret nest pas mieux fonde i faire valoir la dcs Franos (!'('ritc par Aimoin, delaquellc il n'avait
pretenduenote d'h(ir(jsie que Baroniusa voulufaire pas unc asscz justc id^''^.
tombcr sur Aimoin, en le traitant diconomaquc. 7. Outre le Rccueil des miracles de saint Benoit,

5. Un autre ouvrage d'Aimoin qui a intirilc les dontnousavons rendu compte, notre auteursc pro-
eloges dc tous les savauts (3), est la Vic dc saint posait d'cn fairc un parliculicr des miraclcsqui s'(^-
Abbon, son mailre, et abbt^ de Fleuri, niis a mort, taicntopcr{^'s ciiNeuslrieparrintcrccssioadunKMue
comme il a ele dit, le treizi^mcde novembre 1004. saint. Mais on ignores'il a execut6 cc desscin pro-
Persoune n'etait plus proprc qu'Aimoin A r^ussir jete, quoiqu'iI aitv(?cu quclques ann(3es depuisqu'il
dans cette entrcprise. II avait (?t(^ disCKijle du saint 1'avait annoncd' (Aim, De mir. S. B. 1. u, c. 22).
abbe;iiravaitaccompagn(^(iansson dernier voyage; Hclgaud, autre moinc de Flcuri, rapportc dans
il s'(Jtait trouvtj prt'sent k sa mort ; il avait cnfin le p son duroi Robcrt(HELG, Vit. Rob., p. 66,
hisloirc
taleatde bien ecrire pour son si^cle. Aussi serait 72) quclqucs vcrs k
la louangc dc ce prince et de
il difficile de dticider lequel des deux a cte le plus la rciae Constaace son cpouse. II n'en nomme pas
heureux, ou Aimoin d'avoir eu Abbon pour maitrc, d la vt^rite rautcur, se conlentautde lc (lualifier un
ou Abbon davoir eu Aimoin pour historicn de sa po('tcdctr(\s-graiidcr(jputation.MaiscommeAimoin
vie (.\L\B. ib. t. Vlll, p. 30, n. 1). II y mit la main se mclait de poesie, ainsi qu'on Fa vu par son
aussitOt apr6s sa mort, aux instances du P. Hcrve, poeme sur la translation dc saint Benoit, et que le
Irisorier de Saint-Martin de Tours, autre disciple montrcnt quclqucs vcrs qu'il a mis k la findcla Vic
du saint abb(?. Cest ce qui cagagea rautcur a la dc S. Abbon, on pourrait penser qu'il cst ce poete
lui dt^dier par un ('pitrc fort honorable k sa mc- qu'Helgaud a ici en vuc. D'autres croient au con-
moire. Vient ensuite une courte preface employ(?e trairc que c'est pluttU Gcrard, son confrftre et son
particuli6rement Ajustifier le titre de martyrqu'on conlemporain, oii cnfia tout autre poete dc ce
donna a S. Abbon cn consequcnce de la mort meme si(>cle, qui (!'!ait f(''cond cn versificateiirs.
violenle quil avait soulfeite dans une occasion oii Le manusorit coti'^ 101, qui sc voit a laliiblioUu"'-
il s"agissait de la r(jformation dcs moeurs. quedc Fleuri, conticnt ^ lapage 21 ctsuivantes un 1

Cet (icrit est eslimable nonsenlementcnccqu'on ^ CommentairesurrApocalysesouslenomd'Aimoin.

y a une histoire exacte, bien ordonnce, dc'gag(';e .Mais lc caract6re dc cet ccrit est plus aacien quc
d'(»pisodes, dc lieux communs, dc rtjllcxions hors notre auteur ct nous avons montrt'; aillcurs quc
;

d'aiUvre,maiscncorcparcequony trouvcplusicurs louvrage appartient i Rcmi d'Auxcrre. I/crreur

piOcesoriginales, apportcl-cs en preuves, etqueles sera venuc dc ccqu'au lieudeRaymon,ouRcimon,
fails particulicrs
y sont li(;s avec d'autres, qui re- qiii 6tait le nomvulgairc dc Rcmi, iiacnpistc aura
gardent rhistoirc g^n^irale de I'Eglise ct ccllc dc ('orit Hcimon, comnic il sc lit <\ la iin dii nu^-mc
Francc en particulicr. Du Chesnc a fait voir qu'il manuscrit.Puisun aiitrc, s'imaginantquc o'(';tait Ai-
en portait le m(''mc jugcmcnt, pour en avoir fait inoin,raura ainsi nommc ilatctedu commcntairc.
imprimer la plus grandc partie dans .son Rccucil Quclqucsbibliogr.iphes (Wio.N, 2^. Poss. ib.) ont ;

d'Historiens(Di; CiiEs.NK, ib.,[>. 12o-135). Lc P. du encorc attribut'; a Aimoin dc Fleuri d'autrcs ou-
Bois nous a donn('' roiivrage enticrdanssa Biblio- vragcs,conimc iin (';critsiir riiivcntion ou la transl;i-

(3) II est tout i'i fait surprcnaal (Ic voir qiu; Du cct oiivratic h iiii moiac d'V:)rU, qiril ao mme
Cangc {Glofi., ind auct.) lran.sportc riionncur dc IJaiinon.
627 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 628

lion dc S. Vincenl, ct un autre sur lcs miraclesdeA Ainioin dc Saint-Gcrmaindes Pres ii quiilsappar-
S. (lermain de Paris. Mais ils ne lui onl fait Tat- tietmenl.
tril)iiliun dc ces ccrits qu"en lc confondant avcc

HISTORIiE FRANCORUM
LIBRl QUATUOR
(Apud Andream Ducuesne, Uistorise Francorum Scriptore^ cosetunci, tom. III, pag. 1.)

AIMOmi MONACHI
AD AUUONEM ABBATEM ILUUIACENSEM

IN LIBRUM DE GESTIS FRANCORUM EPISTOLA.

Domino venerabili et in Chrisli dilectione fun- B partiri. Qtios eacontcxuiralione ut sequenssemper
dato, AunoM abbati, totius gregis illi a Deo com- priocem quanlilate sui etnumero regum transcen-
missi minimus Aimoints, perpetua^ munus felicita- derct vcrbi gratia, primo continente quinque re-
:

tis. gum actus; secunduscontinctsex ; tertius sentem;

Prfficeplis beatitiidinis tuse, bcatissime Patcr, quartus vero octo et eo amplius. Genealogias quo-
parui, quibusprfficeperas Lit,ingeniolum exercendo que regum, qua? propter similitudines nomituim
meum, quod tribuente Christo per tua; sollicilu- valde confuso:> crant, ([uanta potui diligentia dis-

dinis tuorumque discipulorum laborem ad meliora linxi, unumquemque vel patris nomine, vel Sc-

profccisse arbitrabaris, res gestas genlis sive regum nioris Juniorisve appellationeab altero distinguens
Francorum, quaj et per diversos sparsa! libros, et quemadmodum diligens lector in suis animadver-
inculto erant scrmone descripl;e, in unius redige- tcre potest locis. Id praicipue conservare curavi ut
rem corpus opusculi, ac ad emendatiorem latini- in omnibus his libris mentioficrct Penedicti Patris

talis revocarcm formam. Institi igitur ut potui, at- ccrtis ex causis, cui ego meum scire, meum posse
<|uc utinam tam efficaciter quam libenter Porro ! meumquc vivere post Deum acccptum fero. -Nec

de Opere tua patcrnitas viderit rectene an secus ignoro multos fore qui, solita libidine omnibus de-
egerim. Ego autem soliusobedientia^ (si tamcnvo- lrahendi,liuic volumini genuinuminfigant denlem.
luntate conaluque cam dccoravi) testimonio con- Quod vitare non potcrit, nisi quinihil oniniiioscri-

tentus sum. Admonilionis itaque tuai non imme- bet.Calumniabuntur cnim tempora, convertentor-
mor, qua saspissime hortatus cs ut situm Germania^. dinem, resarguent, syllabas eventilabunt, ct (quod
vel Gallia?, in quibus hoec quse referentur acta sunt, acciderc plerumque solet) negligenliam librario-
non prailermilterem, ca qua; in auctoribus Julio, rum ad auctorcm rcfcrent. Diccnt etiam: « En no-
Plinio ac Orosio invenire potui colligcns, huic opu- sler hisloriographiis novusque auctor qui aliorum
sculo inserendo volunlatisuJ)Iimilutis tu;p. satisface- verl)is pro suis ulitur. » IIoc quidcni mcfecisse non

re commodum duxl. His igitur adjunxi quai Julius nego neque me id nigct; ac dcinde faclurum au-
de Germanorum Gallorumque moribus ac instilulis tumo. Habeo bonorum exemplum, quo mihi id li-
Ab cgrcssu quoque
in libro sua?intcrscrit Ilisloria'. cere facere quud illi fccerunt pulo. Nec scutcnliis
Francornm c Troja usquc ad id tcniporisquo Pipi- delrahcntiuni salis moveor: ttia laude vcl vitupe-
Magni Caroli patcr reguarc ctcpit, cunchiin
niis rationc doctus cssc suflicicns. Vale, Pater vcneran-
rcrum gcstarum scricin in qiiaUior dccrcvi Libros dc, cl prosperis ad vota succcssibus polle.

ErpUcit (pislola <id Abbonciil abbatcin.

 :

629 HISTORIA FRANCORUM. - PROOnMlA. 630

INCIPIT SITUS GERMANI.E

VEL GALLI.E.
Dc <livc)'iii> aucloiibus nb historiographo excejilu>:.

AC PRIMUM DE GERMANIA.

Cap. I. Germania omnis in quinque populorum A Dacorum et Anartium. Hinc se flectit sinistrorsus

convenlus dividilur, e quihus piimi sunt Vindclicij diversis a tlumine regionibus, mullarumquc ^cn-
Deinde Cimbri, posl lios Teulones, ac perinde tium fines propter magnitudiiieiu attingit. Neque
Peucini,ultimis oinniumexistenlibusBasternis, qui quisquam est hujiis Gcrmaniic qui sc aut audisse
coniines sunt Dacis. Porrigitur autemCermania iu aut adiisse initium hiijus silvjodicat, cum dierum
longitndinem 686 miliibus passuum;: inlatitudinem itcr sexaginta processerit, aut quo ex loco oriatur
ii+S miiiibus. Amnesin ea clari atque in Oceanum acceperit. Multaqiie in ca genera fcrarum nasci
decurrentesCutiiaius, Visurgis et Rlienus.In Rheno constat, qiije reliquis in locis visa non sunt. Ex
autem cenlum propc habenturin longitudinem
ipso quibus, quie maxiinc diffcrant ab aliis ct memoriai
insulie, quaruni nobilissima est Batavorum et aliaj prodenda videntur, hffic sunl
quamplurimoe, quse sternuntur inter Rhenum ac Est bos cervi figura, cujus a media fronte inler

Flevum. vero appellantur oslia, in quai Rhenus

Ita aurcs ununi cornu esistit excclsius magisquc dire-
in septentrioue in lacus varios, ab occidente in ctum his quai nobis nola sunt cornibus, et ab ejus
amnem Mosam se spargit, medium inter liaic, et summo, sicut palmse, rami late dilfunduntur. Ea-
modicum nominisuo custodiens alveum. Orilurau- dem est feminee marisque natura; eadem forma
temexLeponliis,(iui .\lpes incolunt,et longo spatio B magnitudoque cornuum. Sunt item qua; appellan-
perfinesHelvetiorum, Mediomatricuni atqueTrevi- tur alccs. Haruni est consimilis capris figura et

rorum citatus fertur. El ubi Oceano appropiaquat, varietas pellium ; sed magnitudine paulo antece-
in plures defluit partes,multis ingenlibusque in- dunt,mutila?que sunt cornibus, et crura sine nodis
prremissum est, ellectis, quarum pars ma-
sulis, ut arliculisque habent ; neque quielis causa procum-
gna a feris barbarisque nationibus incolitur; ex- bunt, neque, si quo aflliclaj casu conciderint, cri-
quibus sunt qui soiis piscibus alque ovis avium vi- geresese aut sublcvare possunl. His sunt arbores
.ere existimantur, multisque capitiburin Oceaniini pro cubilibus, ad eas se applicant,atque ila paulu-
lluit, Germaniam vero nuUi inferius nobili-
Intra lummodo reclinatae quietum capiunt. Quarum ex
tate Hercinium jugum pra^tcnditur.Dc quovidelicet vestigiis cum cst animadvcrsum a venatoribus quo

jugo Julius Ca?sar, in Hisloria belli Gallici, quod serecipere consucverint, omnes co loco aut ab ra-
silva adopertus sit variisque ferarum gcneribus dicibus subruunt aut abscindunt arborcs, tantum
abundans, hoc modo scribit : « Ea, inquit, qua^fer- ut summa speciesearuin stantium relinquatur. Huc
lilissima Germanife sunt loca circum Herciniam cuni se consuctudine reclinaverint, infirmas ar-
silvam, quam Eratostheni ct quibusdam Gra;cis bores jiondcre affligunt, atque una ij^Sce concidunt.
fama notam essc video,quam illi Orciniam appel- G Terlium cst genus earum quai uri appcUanlur. Hi
lanl, Volga; Tectosages nuncupaverunl, atque ibi sunt magnitudine paulo infra elcphantos, specieet
consederunt. Quaj gcns usque ad hoc tempus his colorc et ligura tauri. Magna vis eorum est,ctma-
sedibus sese continet, summamque habet justiliaj gna neque hoinini ncque
velocitas; fcrai qiiam
el bellicajIaudisopinionein.Nunc quidoin in eadcm conspexerint parcunt. Hos sLiidioso ca[»t()s fovcis
inopia, egestate, patientia, qua Gcrniani, perma- intcrficiunt. Iloe sc labore durant adolcsccntes,
nent; eodem victu et cultu corporis utuntur. Gallis atque hoc gcnerc venationis se excrcent. Et qui
aulem provinciarum propinquitas et transmarina- plurimos ex his intcrfecerint, rclatis in publicum
rum rerum nolitia multa ad copiam atque usus cornibus qua; sint testimonio, magnam feruntlau-
largitur. » Qui,paulatim assucfacli supcrari mullis- doni. Sed assucsccrc ad liomincs et mansueti lier-

que victi prsliis, neo sc quidem ipsi cuiii illis vir- ne parvuli quidcmcxcepti,possunt. Amplitiido cori
tule comparanl. Hujus Hcrciniai silva', quae supra nuum, ct figura, et species multum a nostrorum
demonstrata est, latitudo novem dieruni iler e.x- boum cornibus differt. Haic studiosc conquisitaab
pedilo patet. .Non cnim aliter Hniri potest, neque labris argcnto circumchidcnt, atqiic ampiissimis
mensuras itincruin novcruiit. Oiitur ab llelvctio- cpiilis pro pociilis iiliiiitiir.

pum, et Nemetum, ct Hauriacoruiii linibus rccla- l^ Dt; lunrihiis <}riiiinnnrinn.

que fluminis Danubiiregione, et pertingit ad fines II. Dc inoribu^ quoquc lioniiniiiu ac cullu idcm
631 AiMOINI MONACHI FLORIACENSIS 032

auctor in oadrm libro licen rcforl. riormfini, ait, A liolia inforront, hominum multiludinem
proptcr
multum a consucludinc nallorimi dilleniiit. .Nam agriquo inopiam trans Hhcnum coionias millcrenl.
neque druides, quos nos sarerdolos, vel diviuos llactenus de Germania, qua; in veteribus reperire
valcs possumus vocare, liabenl, ut illi qui rebus poluimus, pandere curavimus. Nunc de Gallia di-
divinis pi"a!sunt, neque sacrificiis sludent. De deo- coudum.
rum numcro oos solosducuntquosccrnunt, ot quo-
DE GALLIA.
rum apcrte opibus juvanlur,Sulcm scilicel, ct Vul-
canum, et Lunam. Rcliquos nec fama accepcrunt. III. Galliam omnem in quatuor provincias Oro-
Vita omnis in vcnationibus atque in studiis rei sius hoc modo dividit :Gallia, inquiens, Belgicaha-
militaris oonsistit. Ab parvulis labori ac duritiaj bet ab oriente limitom fluminis Hheni et Gorina-
student. Qui diutissimc impubcres permanscrunt niam ab ouro, AlposPonninas amoridio, provin-
; ;

maximam intcr suos laudem feriint. IIoc alii sta- ciam Narbononsem; ab occasu,provinciam Lu;jdu-
turam,alii viresnervosqueconnrmari putant.Intra nensem a circio. Oceanum Britannicum a se-
; ;

annum vero vicesimum feminoo notitiamhabuisse, ptentrione,Britanniam insulam. Gallia Lugdunensis

in turpissimis liabent rebus. Cujus rei nuUa es ducla per long-um,ct per latum inflexa, Aquitaliam
occuUatio, quod et promiscuc in lluminibus per- B provinciarn scmicing-it Ha^c habet ab oriente Bel-
luuntur, et pellibusaut parvis rhcnonum tcgumen- gicam; ajneridie, partem provin^ia-Narbonensis,
tisutuntur, magna corporis parte nuda. Agricul- qiia Arelas civitassita est; et in mari Gallico Rho-

turaj non student, majorque parseorum vicLus in dani Uumine accipitur. Narbonensis provincias pars
lacte, casoo carneque consistit. Ncque quisquam Galliaruni habet ab oriente Alpes Cottias; ab oc-
agri modum cortum, aut fines, habct proprios.Sed cidenle,Hispaniam; acircio Aquitaniam ,- a septon-
magistratus ac annos singulos gen-
principcs in trione, Lugdunensem; abaquilone, Belgicam Gal-
tibuscognationibusquehominum,qui unacoierunt, liam : a meridie mare Gallicum, quod est inler
quantum et quo loco visum est agri attribuunt, Sardiniam et insulas Baleares habens in fronte ;

atque post annum alio transire cogunt. Ejus rei quaRliodanusUuvius in mare exit,insulas Stacha-
multas afferunt causas nc, assidua consuetudine
: das.Aquitanin^ provinciaobliquo cursu Ligeris fhi-

capti, studium beUigerandi agricultui^a commu- minis, qui ex plurima parte terminus ejus est, in

tent; no latosflnespararestudeant, potentioresque orbem agitur. Hsec a circio Oceanum,qui Aquila-

humiliorespossessionibus cxpellant: ne accuratius nicus sinus dicitur ; ab occasu, Hispanias habet ; a
ad frigora atque aistus vitandos ffidificent, neque , septentrione et oriente, Lugdunensem ; ab euro ct

orialur pccunias cupiditas, qua exro facLioncs dis- moridie, NarbouensemprovinciamcontingU..Iulius

sensionesque nascuntur ; utanimi ccquitate plebem vero Ca?sar, qui cum ejusdein terra; incolis decon-
contineant, cum suas quisque opes cum |)otcntis- nio bellum gessit, concordante secum Plinio inul-
simis foquari videat. tisque aliisphilosophis, trestantum vult esse pro-
Civitatibus rnaxima laus cst, quam latissime cir- vincias. Cujus nos scripta eodem, quo ipse usus
cuin sc vastatis finibus solitudinos habere.Hoc pro- est, hic inserimus ordinc,aliqua tantummodo,quai

prium virtutis existimant, expulsos agris flnitimos illo in aliis sua; Historifo locis dc civitalibus sive
cedere, neque quemquam prope audere consistere. tluminibusdixil,seu qua? Plinius alitcr ac ille sensit

Simul hoc se fore tutiores arhitrantur, rojienLina' intorponontes.

incursionis timorc sublato.Cuin bolluin civiLas aut I)c Gdllid sccutuhan Ca^sarcm.
illaLum defcndit,aut infert,magistratus,qui ei liello IV. Gallia est oninis divisain parles Ircs, quarum
pnfsint, ut vit;o nccisquc habcant poLcslalom, de- unani incolunL Bolgai; alteram, Aquilani ; terliam
ligunlur. In pace nulhisostcommunismagistratus, qiii, ipsorum lingua Celta:>, nostra Galli appcllan-
sed principes rogionum atquc pagorum inter suos tur. Hanc quoque partem Plinius LugdunensemGal-
jus dicunt controvcrsiasquc minuunt. Lalrocinia D li^i'''!' csse assoriL. Hi omues lingua, inslitulis, le-

nullain habcnt infamiam, qu;o extra finos cujusque ribus inlor so ditlcruiil. Gallos Lugdunonsos ab
oivilatis liunt ; at(iue oa jiivcnLutis oxcrcondce ac Aquitanis Garuinna tluinon, a Belgis Matrona etSe-
ilesidi;e ininucnda? causalieri prajdicant.Atque ubi quanadividit. Ilorum omnium fortissimi sunl P>el-

quis ox [)riucipibus in consilio dixeriL se ducein fure gva, proplerca quod a culLualque humanitale pro-
qui sequi velint prufifeanliir; consurgunt hi qui ot absunl,minimequc ad eos iner-
vinciic longissime
causam ot hominoni probanl, siiumque auxiliuin caLorosstopc coinineant, alquo oa(jua^ ad ellomi-

pollicontur, at({uc inulLiLudiiiocollaiidanLur.Qui ox nandos aniinos pcrlinoul important. Proximique

his secuti nonsunt, in dcserlorem ac proditorum sunt Gormanis, qui trans lUienuin incolunl, cum
numero ducuntur, omnium<iuo his rcrum postoa quibus conLinontor bollum gorunl. Qua dc caiisa
fides dcrogatur. Hospilcm violarc fas non pulaiil IhdvcLii ({uoquc relii[uis Gallos virLule praooodant,
Qui (|uaque de causa ad cos vcncriiU ai) iiijuria i^ro- (juod foro ([iioLidiaiiis pr;oliis sum (iormanis ron-
hibcnt, sanctos habcnt,Iiisquo omiiiuin doiiuis pa- loudiiiit. cum aiil asiiisfinibus oos prohihont, aut
tont, vicLusqiio coinmunicaliir. Ac fiiiL aiiLoa Loin- ipsi iii (•Di-iiin fliiibiis bollum gernnt. Hi una ex
pus cuin Gcrinanos Galli virtulc supcrarcnt, ulLro |)arLc lluiniiic lUiouo laLissimo al^iuc altissimo coii-
633 IIlSTOniA FRANCORrM. — PROriEMIA. 034

linenlur, qui aerum Helvclium a Gcrmanis divi- A Alter tluvius cst apud Relf^as Axona, ullimos Re-

dil; alleraex partc, monfe Jura altissiino, qui est morum rmes pra^lerlUions. Silva qnoqno Arducn-
inter St-quanos oHlelvotios lerlia. laon Lemanno
;
na, qna> est tetius Calliic maxima, alque a ripis
et llumine Riunlano, qui provinoiam nustram ab Rlieni liniiiusqno Trevirorum millibus amplius

Helveliis dividit. quingenlis in longiludinom palet. Ila^c de Rolgis

Galliai una pars, quam eos qni specialiter riaili salis dixisse sit,dummodo de A(iuiLania qua; digna

diountur olilinerediotuni est.initinmoapila iluniine sunl niemoria^ tradantur.

Rbodano, conlinelur (iarumna Ihimine, Ooo.uium .\qnilania, nl PlinioatqueJulio videlur, aCariim-

in finihus Reltraruni attingit ; etiam ah Seijuanis et na tUimine usqne ad Pyrciueos monles el cam par-
Helveliis ilumen Rhenum vergit ascptentrione. L'r- tein quie ad llispaniam perlinet, speclat inter oc-

bes in ea mulla ac opulcnlaj. Sed cx Iiispr£Ecipuae casum solisetseptentrioncm.Plus tamen hoc tem-
^unt nostroqneaMoplusoognitie : Luirdunum.Cabil- pore dclerminalio Orosii, superiusanobis declara-
lonis, Ilednaquji' et .Vuguslodnnus, Senonis, Autis- ta, lenetnr. Secundum quam tradilioneni, in Aqui-

siodorus, Meldis,Trecas, Parisius, Carnotum, Cen- tania continentur urbes egregia;: Narbona, Arver-
nabus, nbi nunc Aurelianis, Rotliomagus, Ebroas, nus, qna? nunc Clarusmonsvocalur, Cadurx, Tolosa,
Oximus.Ccnomannis,Lcxovium, Namnetis,Rhedo- B Cavaiis, Rotenus, Lemovix, Pelragorica, Pictavis,
nis,Venoln!<, Abrincatina, .Vndus qua^ et.Vndegavis, Rurdegalis, Santonia, ct Engolisma.Fluvii quoque
Turonis,Bituriges.Nivioduiuis, quamciuidam Mver- haud parvi nominis in eadem sunt provincia :

nis es.^e putant. Harum Auguslodunus et Senonis Elaver, qui non multo minor Ligei'i ejus excipilur
magna; antiqnitus apud Gallos fuere aucloritatis alveo. Dordonia etiam, qui ex monle qui Dor dici-
alquc polentia". adeo ut una carum, id esl Augusto- tur,ct est in finibusArvernorum, duobus scaturiens
dunus, quam .lulius Ileduam nominat, amicitiam fontibus, quorum uninomen esi I)or,a\tGriDonia,
populi Romani amploclendo,toti pene(ialliai,eorum qui haud procul a monte ipso conjungunlur, in
nixa favore, principata sit. Porro Senonis, viril)us Garumnam intluit. Denique Aquitania dicta esl, eo
confisasuisjpsam Romam orbiscaput obsiderc non quod prai ca^teris provinciisfontibus tluminibusque
perlimuerit.quam et cepit.UrbsveroRiturigaalque et silva, vocabulo Leccenna, non
exubcret. Est in ca
Turonio;!, sccunduin Orosii difnnitioncm,qui Aqui- contemncnda! magnitudinis, Biturigibus atqucAr-
taniam a tlumine Ligeris usque ad Pyrena'os deler- in quausque hodie ostenditur lapi-
vernisconfinis ;

minat montcs, quamque moderni sequunlur, non dea domusBrunichildis regina? quondamFrancorum
in Celtica Gallia, sed magis in Aquilania snntpro- p amoeno satis, ut nos quoque aspeximus, sita loco

vincia. Flumina in Lugdunensi Gallia plurima; sed Nam lluviolus eam prfeterfiuens irrigua a latere
ex eis pra!oipuum, Rhodanus, qui ejus ab orienlali efficit prata, messesque a fronte oppositee cingun-

partc terminus est.Uuod aulein verbis Julii posui- tur silva venationi congrua. Ilas omncs provincias
mus, qui provinciam nostram ab Helvctiis dividit, dum Franci occupassent, in duas tantummodo
terram illam inlelliuMmus, quKhoc nomineproprio partcs dividentes, eam qua3 scptentrionem versus
sortita est deindc .\raris, qui perfines Heduorum
; lenditur et inter Mosam ctRhcnumest, Austriam;
et Sequanorum incredibili lenitatc in Rhodanum illam vero, quai a Mosa ad Ligerim usque pertin-
intluit, ila ut oculis inulrarn partem iluatjudicari git,Neustriam vocaverunt. Pars tamen Lugdu-
vixpossit. Quod nos quoque perspeximus, ac admi- nensis Gallia:!, quam Rurgundiones occupaverant,

rati sumus tanlaj inagnitndinis lluvium tam tardo Rurgundia; nomen retinuit. Aquitania quoquc avi-
niotu prolluenlem. Post enm exslal Liger, qui ler- tum non est dignata nomen mulare.
ram illam qua; inter illum ct Scquanam jacet, penc His de situ Germaniai vel Galliae, prout in libris
insularncfficit. Silva.- multa"; scd emincntior ca?le- vetcrum investigarc potuimus, ostensis, nunc, quai
ri.s Perticus. Et hoc quidem de Gallia Ccllica, qua3 Julius dc antiquorum consueludine vel moribus
et Lugduncnsis vocatur. Nunc de Relgica provincia D scnserit Gallorum, ipsius explicemus verbis.
videamus. Dc institutiorvi Gallovum.
Bclgfp ab extremis Gallia; finibus oriuntur. Perli- V. Ait crgoomni, inquiens,Gallia, eorumho-
: In
nent autem ad inferiorem partem lluminis Rhcni, minum qui aliquo sunt numero atquc honorc, gc-
spectantquc in scptentrionem et oricntem solem. nera sunt duo. iXam plcbs penc sorvorum habetur
Urbcs njiis inclyta', acfamosa', (Jloloniu Agrippinen- loco, qutc nihil liabet i^er se, nullo adhibetur consi-
sis, Tnngris, Trevcris, Metis, qu.T. et Mcdioniatri- lio. Plerique,cumaula3rc alieno,aul niagniturline
cum, Rernis, Laudunus, Suessionis, Ambianis, Viro- tributorum, aut injuria potcnliorum premuntur,
mandus, Bclvagus, Atrcbatum, Lingonis^ct pagus sese in servitutem addicunt.Nobilibus in hos eadcm
Ilelvetiorum, quem nunc .\Iamanni inoolunt.Ejus sunt oinnia jura, (jiiaidomiiiis in scrros. Sed dehis
provinoiii llnvii, S(;aldus, .Matroiui, alipie Mosa pro- duobus generibns allerum cst druidum, alterum
lluenscx nionlc Vosego,quiest in linibiisLingonum, cquitum. Illirebus divinis inlersunL,saorificiapubli-
el parlc quadani ex Rhcno rcccpla qutr appcllatur ca ac privata procurant, religionc^ interpretantur.
Vaculus, vulgoaulcm dioitur Vnolis, insulam cflicit Ad lios magnus adolescentium numerus discipli-
Batavorum, qua: ru^tico scrmonc vocatur JJaliua. uaj causa coilcurriL; magno^iuc hi sunt apud eos
635 AIMOIM MONACHI FLORIACENSIS 036

honore. Nam fere dc omnibus conlroversiis publicis A se immolaturos vovenl.Administrisque adeasacri-

privatisque constiluunt. Et si quod est admissum ficia druidibus utuntur, quodpro vitahominis,nisi
facinus, si cajdes facta,si de hajreditatc, de finibus vita hominis reddatur, non posse deorum immor-
controversiaest,iidemdiscernunt,pra!miapainasque talium numen placari arbitrantur.publicequeejus-
constituunt. Si quis aut privatus aut populus eorum dem generis habentinstituta sacrificia.Alii immani
decreto non steterit, sacrificiis interdicunt. Ha^c magnitudine simulacra habcnt, quorum contexta
pcena apud eos Quibus ita est in-
est gravissima. viminibus membra vivis hominibus complent.Qui-
terdictum, hi numero impiorum ac scelerarorum bus succensis, circumventi flamma exanimantur
habentur. His omnes decedunt, aditum sermoncm- homines. Supplicia eorum qui in furto aut in la-
que diffugiunt, ne quid ex cogitatione incommodi trocinio aut aliqua noxa sunt comprehensi,gratiora
accipiant; nequehispetentibus jus redditur,neque diis immortalibus esse arbitrantur. Sed cum ejus

ullus honor communicatur.His autem omnibus drui- generiscopia deficit, etiam ad innocentium suppli-
dibus prffiest unus, qui summam inter eos habet cia dcscendunt. Deum maxime Mercurium colunt.
auctoritatem.Hoc mortuo, si quis ex rehquis excel- Hujus sunt plurima simulacra. Hunc omnium in-
lit, dignitati succedil; aut si sunt plures pares, ventorum arlium ferunt, hunc viarum atque itine-
suffragio druidum; nonnunquam etiam armis de g rum ducem, hunc ad quaeslus pecunife mercalu-
principatu conlendunt. Hi certo anni tempore in rasque habere vim maximam arbitrantur. Post
finibus Carnutum, qusa regio totius Galliae media hunc ApoIIinem, et Martem, et Jovem, et Miner-
habetur, considunt in loco consecrato.Huc omnes vam. De his eamdem fere quam reliquae gentes
undique qui controversias habent conveniunt, eo- habent opinionem, Apollinem morbos depellere,
rumque judiciis dccretisque parent. Disciplina in Minervam operum atque arlificiorum initia tradere,
Britannia reperta atque inde in Galliam translata Jovem imperiumc(jeIestetenere,MartembeIIa gere-
osse existimatur. Et nunc qui diligentius eam rem re. Huic,cum pralio dimicare constituerunt,eaquaB
cognoscere volunt, plerumque ilio discendi causa hello ceperint plerumque devotent; qu* superave-
proficiscuntur.Druides a belloabesse consueverunt rint animalia capta immolant, reliqujsque res in
nequetributa una cum reliquis pendunt.Militiae va- unum locum ccmferunt. Multis in civitatibus ha-
cationem omniumquererumhabentimmunitatem. rum rerum exstructos tumulos locis consecratis
Tantis excitati pra^miis, et sua sponte multi in di- conspicari licet. Neque ssepe accidit ut neglecta
sciplinam conveniunt,eta parentibuspropinquisque quispiam religione, aut capta apud se occultare,
mittuntur.Magnum ibi numerum versuum ediscere aut posita tollere auderet gravissimumque ei rei
;

dicuntur. Itaque annos viginti nonnulli in disciplina G suppiicium cum cruciatu constitutum est.
permanent, neque fas esse existimant ea litteris De Gallorum origine.
mandare,cum in reliquis fere rebue publicis priva- VII. Galli se omnes ad Dite patre prognatos pra;-
tisque rationibus Graecis iitteris utantur. Id mihi dicant,idqueabdruidibus proditum dicunt.Ob hanc
duabus de causis instituisse videntur, quod neque causam spatia omnistemporisnon numero dierum,
in vulgum disciplinam efferri velint, ne({ue eos qui sed noctium finiunt. Dies natales, et mensium et
discunt, litteris confisos,minus memorise studere. annorum initia sic observant, ut noctemdiessubse-
Quod fereplerisque accidit, ut prajsidio iitterarum quatur.In reliquis vit« institutishoc fere a reliquis
diligentiam in praidiscendo ac memoriam remit- dilferunt, quod suos liberos, nisi cum adoleverinl
tant. In primis hoc voluntpersuadere non interire ut munus militiae sustinere possint, palam ad se

animas, sed ab aliis post mortem transire ad alios, al- adiienonpatiunlur, filiumque puerili aetate in pu-
que hoc maxime ad virtutem excitari putant,metu blico in conspeetu patris assistere turpe ducunt.Viri
mortis exstincto. Mulla pra^lerea de sideribus ac quantaspecunias ab uxoribus dotis nomine accepe-
eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, runt, tantas ex suis bonis a>stimatione facla cum
de rerum natura, de deorum immortalium vi ac ^. dotibuscommunicant. Hujus oranisconjunctimpe-
potestate disputant, et juventuti tradunt. cunia3 ratio habetur fructusque servantur ; et uter

Alterum genus est equitum. Hi,cum est usus,al- eoruni vila supcraveril, ad eum pars utriusque cum
que aliquod bellum incidit, quod fere ante Ca?saris fructibus suporiorum lemporuin pervenit. Viri iu

adventum quotannis accidere solebat, ut aut ipsi uxores, sicutiin liberos, vilai necisque habent po-
injurias inferrent, aut illatas propulsarent, omnes lestatem.Etcum paterfamilias illuslriore loco nalus
in bello versanturatque,eorum ut quisquegenere
; decessit,ejuspropin(^ui convcniunt, ct de morte, si

copiisque amplissimus, ita plurimos circum se res in suspicioncni venit, de uxoribus in sorvilem
ambactos clientesque habet. Hanc unam gratiam modum si compcrtum esl,
qua^stionoin habont.Et
potentiamque noverunt. igni alque omnibus tormentis excrucialas inlorfi-
Dc Gallornm religione. ciunt. Funera sunl pro cultu Gallorum magnificaet
VI. Natio est omnium (lallorum admodum dcdita sumptuosa, ct omnia qua^ vivis cordi fuisse arbi-
rcligionibus, atquc, ob eani causam,(]iii suntalfccti Iraiitur, in ignom inferunt, etiam animalia ar, ;

gravioribus morbis, quiquc iu pncliis periciilis^pie paulo supra lianc momoriam.sorvi olcliontos, quos
vcrsantur, aut pro victimis homincsimmoIanl,aut ab his dilectos esse constabat, juslis funeribus con-
 D

63" HISTORIA FRANCORUM. — LIB. 1. 638

feclis, una crcniahaulur. Qiut civitalesconunodius A antcposilis, non vidoatur leclori onerosum duorum
suam rcmpul)licam adminislrare existinianlur, ha- clarissiinorum exempla sul)nectcre virorum, Orosii
beol legibus sancluni, si quis quid de republica a atqueSallustii,de virtuteprolataGallorum.Quamvis
fmitimis ruinore aut fama acceperit, ufi ad magi- enim id pi\Tfaclio non spopondcrit se acturam,ta-
stratuni defcrat. neve cuin quo alio communicet ;
menconcruuma^stimatum est iluurumauttriumtes-
quodsa>pe homincstemerariosatquoimpeditosfalsis timoniainsorere,ut,dum oorum virtus mai^na fuisse
rumoribusterreri,elad facinusinipollijOt dosummis doeelur, major fortitudo Francorum qui eos vice-
rebus consilium capere cognitum est. Magistratus runl,fore declaretur. Ait denique Orosius « Quo- :

quffi visasunl occultant, quioquoosseex usu judica- tioscumquc, inquiens, (lalli oxarserunt contra Ro"
verint nmltiludini produnt. Do ropublica nisi per manos, scilicet totis opibus suis, ita Soma dctrita
concilium loqui non conccdilur. est ut sub nunc concursionc Gothorum
pra^senli
De aliis Galluium in^tiitutis. magisdebeat mcminisseGallorum.» Ideo vero prae-
Itemr idem ipse alioin locoinquit: Est hoc,
Vlll. sentem dicit concursionem Gothorum, quia ejus
inquam, (lalica; consuetudinis.utiet yiatores etiam temporibus Gothi primum Romam ceperunt ;quos
invilos consistere coeant, etcfuid quisqueeorum de postoa Franci vicerunt, ut insequentibus declarabi-
quacunque re audiorit aut cognoverit quaMant et : B tur.Sallustius autcm ita scribit « Per idem tempus
:

mercatores in oppidis vulgus circumsistat,quibusque hauddubiumquin.quandobellumcontraJugurtham

ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint a Romanis gerel)atur, a ducibus nostris. Quinto
pronuntiarc cogant. His rcbus atque auditionibus Scipione et Mcmmio Maulio, adversus Gallos male
permoli, dc summis sa>pe robus consilia ineunt, pugnatumest. Quo metu omnis Italiacontremuerat.
quorum eos e vcstigio poenilcre necesse est, cum lllique et usque ad nostram memoriam Romani sic
motibus serviant, et pleriquead voluntatem
incertis habuere, alia omnia virtuti sua; prona esse eum ;

eorumJicta respondeant.His delibro Julii sententiis Gallis pro salute, non pro gloria certari. »

INCIPIT PROfEMlUM HISTOIRH FRANGORUM.

Regnum Franf orum,antiquaTrojanae gentispro- G re deemonum. Nam Grcatori potius quam creaturae
sapia nobilitatum.cum virorumferociscorporisani- subdi rectius ducens, ipsa, ut ita dictum sit, suipri-
niique virtute, lum maximeregum excellenlissima mordia regni Christo auspice cojpta, cullui ipsius
semper viguisse potentia, luce clarius constai. Quaj dedicare maluit. Hincad altiora se subrigenscatho-
pro certo natio, licet eo quo censcturnomine prto- \icai fidei norma, ardenti usa desideino, ea cum

ferox esse noscatur mansueludinis tamen ejusin-

; regniterminis utdilataretur^ardenterefficit.Rerum
signia adeo elucent, ut robellium colla hostium non vero secundarum processu excitata impetum non
tam vindicilcrire mucrone quam sibi subjicere ma- refrenabat suum, sed adjungere finitimos bello co-
luerit. Verum, ut diximus,cum regnumpraicellen- actos haudquaquam dissimulandum arbitrabatur,
tissima tloruerit auctoritate vitorumque pra^valida donec Alamannorum gens, dominationis jugum
animositatc.nonlam finiumampliarespatiasuorum, ferre detrectans, bellum immane excitavit. Quod
quamexlrarum sibiacquircrcstuduildomiiialioiiem quidem rex incljtus, Clodoveus, qui quintus regum
genlium.Vividam namque bello dcxtram proiferens, ipsius gentisregnum teiicbat, solerter advictoriam
et parcere norat subjectis, et debellare superbos. usque perduxit. Sed ha;c proprio digesta refe-
Quaj non immerito dominamullarum evasit natio- rentur in loco. Nunc Ilistoriai ordo texatur.
uum,dum nondiu passaest scmet idololatria:', servi-

Explicit Proremium

INCTPIT LIBER PRIMUS.

CAPUT PHIMUM. transmeantes paludes, in finibus Pannoniorumca-
Dn fjcatis Finncnrum., elprirno, Je Trojanorum strametati sunt. Arridenteautemeislocorum amoe-
dispersione. nitate,stationem inibi constituerunt suam^a-.dificata
Posl triunqdium vif,tori;n quam Gra^ci de excidio ({uam Sicambriam vocaverunt. Post mul-
civitate,
egerunt Troja', multi civium evor a; ur!)is, qui effu- torum vero curriculatemporum, contraValontinia-
gere cladein potuore necis,quaquaversuin poterant num, qui Romani tenebat imperii principatum,
sedes sibi quairere procurabant. Eorum quidain, Alanorum gens contumax robellavit audacia perfi-
.Vntenor nomine, non infinus gonere, abjunotasibi dorum. Quos ilio pra-lio supcratos, Meotidis coegR
socioruin nuinerosainulliludine, iiavibiis alliim po- expetere latibulapaludis.Illnc, qiioffue coscum exer-
liit mare. Tandem post mairnos polagi variosque ciliismulliludiiK' insociitus, dum situ et difficultate
laborcs Tanais ingrcssi oslia tluminis, Meotidcs locorum, qiiominus ol'; nocere posset, impediretur,
639 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS m
Trojanos Sicambriam liabilcnrcs in auxiiium evo- A rassrsibi visisunl Poslmodum tamen, cum majores
cat. IIos hortaLur monclque ut suis tanlummodo copiai, junctis sibi Ilcraclio acJoviniano, Romana»
viam pandanl, per quam securos hostes etnil tale mililiaeprincipibus, ad se ivissent ; commissapugna,
vci'entes invadcndo opprimant. llli noii id solum se lanlam cx Romanis Franci stragem, fugatis Hera-
facturos, veruni sc Ahmos hinc cxpulsuros spon- ciio ac .loviniano, ediderunt, ut cunctis circuilu
dcnt. Impcrator dcccnnio cis tri])uta, si id cfficiant, nationibus hfcc audienlibus tcrrorem suai virtulis
indulgct. Trojani liduciaanimatiquodforcnt gnari incutcrcnt. Nec fuit in reliquum gcns qua? Fraucos
locorum,simuIet munerum promissione allecli,A]a- jurc belli sub jugo redigeret Iributi.
nislocorum firmitatcfidcntibus eximproviso supcr- Sane Arbogates ejusdem gentis omnes ad Ro-
veniunt, cffidunt prostcrnuntquc multos morlalcs, manos se contulit, ct victus ])e]lo a Francis primo
ca)terosque in fugam actos a paiudc pcrtuljant. congrcssu aufugit. Poslmodum tamcn inita denuo
Imperator virlutcm gentis audaciamque miratus, pugna non parvam nudliLudinem manu fudit,cujn
quod loca, qua; totius orbis victores Romani expa- residuis vero paccm firmavit : uti in vlta beati Am-
vissent, non sohim intrarc, vcrum et immanissi- brosii plcnius inveniri valet.
mos hostes expeficrcnon du])itassent, ALticalingua Trcviorum ur])cm Franci, factionc Lucii consi-
Francos, id cst feroccs, nuncupavit. B laris, codem tempore pervaserunt. Qui videlicet
CAPUT II. Lucius indignationc commotus,eoquodcognovisset
De Francorum appellationc altcra opinio. ab Avito, Galliarum Augusto, uxorem suam stupro
Quidam vero auctorcsreferuntquod a Francione maculatam, atquc cavillando sibi audisset eum di-
rege vocali sunt Franci, diccntcs quod digressi a ccntcm quod calidas ([uidem liaberet thermas, sed
Troja regem sibi, Frigam nominc, constituerint. ipsc frigido lavarcLur. isLa pcpcLravit.
Sub quo, inquiunt, eis Asiam pervagantibus, qua;- CAPUT IV.
dam ex ipsis pars inter Maccdoncs sortcm habita- De Pharnmundo,})rimo Francorum rege.
tionisacccpit. Quorum viri])us aucti Maccdones, Regcm vcro, ca?tcrarum more nationum, Franci
quantasubPhiiippo et Alcxandro rcgibusbeila gcs- sibi cligcntes Pharamundum, Marchomiri filium,
scruntprosperaperspicuum habetur. Porro rcliqua solio sublimant rcgio. Cui fiiius successit Clodio
porLio cum proifaclo principc Europai partcs adiit, Crinitus. lUo in tempore, Francorum reges crinit
et inter Oceanum ct Tliraciam super littora Da- habebantur. Finitimos itaquebellolacessendo,Tho-
nubii consedit. Quaj duobus a sc electis regibus,in ringorum, qui Ccrmaniam incolunt, fines depopu-
duarum se divisit nominagcntium. Et una quidcm p lanles,castel]uni (luoddam Disbargum nomine oc
natio Torchorum, a TorclioLo rcge ; alia vero a cupant, in quo rex Clodiosedem sui constituit rcgni
Francione, Francorum adepla nomen est, quai CAPUT V.
Alauos, ut diximus, a Meotidis expulit palulibus. DeRomaniimperii excidio, et Francorum incremento
CAPUT III. sub Clodione refic.

De Francorum, antequamin Galham vcnerint, gestis. Eo in tcmporc,Romano impcrio a ferrea firmi-

Decennio sane exacto, misit imperator qui con- tate iu tcstaceam dccidentc fragililatem, Rurgun-
sucta de gente Francorum exigerent tributa. lili diones Lugdunenscm, Gothi Aquitanicam pcrvase-
pretio sui sanguinis se eo lcvatos fatentur, seque rant provinciam, caque tantum parsGalliarum Ro-
vectigal non soluturos, pro (|uo remittendo mortis mana? sul^erat ditioni, quamRlienitluentaacamnis
discrimenperpessiforent. IlisindignatusCa^.sarsuo- Liffcris dctcrminant Rcx autcm Clodio anguslos
rum instruit acicm, quai et viribus foret exercita, rcgni fincs dilalare cupicns,exp]oratoresa Disbargo
et tantaj gcnti o])viam ire parata. Ncc morali, ob- trans Rlienum dirigit, et ipse cum exercitu sulise-
viam euntFranci Romanis. Pugna in manibus, nec cutus Cameracum urbem obtinuit ;
quoscunque Ro-
comperendinata, quamvis uni genti advcrsus plures manorum ol)vios liabuit, neci Iradidit.
gentes praihodeccrtandumforct. Franci sancrobur D CAPUT Vi.
aharum nationum Romanis subsidio vcnisse con- De Meroveo rege.
cedendum sibi loco utilius tcstimantcs, Si-
spicati, Post]ia'.c,C]odioncregc vitadecendcntc,Merovcus
cambriam egressi ripas Rheni fluminis occupave- ejus affinis regni Francorum gubernacula suscepit.
runt duces autem sibi Marchomirum, Sunnorem
; Rcgnavit autem Ciodio pcr 20 annorum curricula.
cL Cenebauduni, posL funus mcmoraLi rcgis Fran- Qua lcmpcsLatc ctiam Hunni Rhcnum Lrauseuntes
cionis eligentcs, plurima (iermanorum oppida pcr- Mctis civilatcni concrcmant, Treviris diripiuut,
vasere. Quorum quidcm numcrus, rum primo di- Tungrcnscdcvastant lerrilorium. ILa per totamCal-
gressionis suae ab Asia tempoie vix ad duodecim liam sajvabcllorum exardescebanl incendia.Ubique
millia armatorum a^^stimarclur, in tantam coaluit luctus, ubi(pu^ dolor. el plurima mortisimago. .\.u-

numcrositam, ut ipsis ctiam Ccrmanis, proccri- i'c]iancnsem (pio^pie adcunLes urbem oltsidiouc
tate etvirtute corporum pra^emincnti])us, formidini clauduuL, eL nc (juis tute egrcdiatur, portis cuslo-
esset. Quos temporc Tlicodosii Nannius ct Quinti- diava]]atis, studioso conaminc providcnt. Erat tunc
nus, magistri militum, cotlccto exercitu Germania tcmporis ejusdem civitatis pra^sul, virtule admira-
pc]lei'c moliti sunl. Quos prima(piidcm acic supc- bilis, Anianus. tlujus ;-ncrilis et orationibus imma-
 :

Oil HISTORIA FIUNCOHUM. - LIH. I.

B$i.

nis-«;iina5lIiinuorum phalanirosoinnipotiMiliaClui.sti A Cliidoiicu oognoverat, criminibusinsimtilatos, Egi-

ila prulrivil, ut quilius protugi lial)itonl in tcrris dio niittil puniendos.Ille,ulroosimperialis majesta-
liucusquc sit inoognitum. tis,gladio puniri jussit.Hac regis immanitate pcr-
CAPLT VII. moti Franci,Winomadum ablujc consilioinuuunem
Le Childerico lege. a^slinianles,quorolam oi suani depronumt. Ille mi-
Merovoo autom rci,'o Franoorum hac luoc casso, variameorummulabilitatemmcntium,
rari se di(;it
CUilderious lilius ejussolio sublimatur regio.liujus ut ejus nunc crudelitate querantur, quem tanto
regni primordiaquibusquo bonis detestandafuere. ante prtEconio dignum judicavissent. Simulque hac
Hic namqueoonlraFranoosprinunnnoquiicr agens, eos orationeconvenit. « Qu<jc,inquit, demenlia ve-
cum lilia.snobilium inoosto oonlaminaro nondesis- stris Tcsanis insedit animis, ut,e.\pulso cive,domi-
leret,regno ejioilur. Qui expulsiis, regem Tliorin- natui vos super])i subderetis ad.\en8e? Sed dicturi
gorum, Bissinumnomine,expeliit, tutam sibi apud eslisinfretam ejus luxuriam vobis pudori fuisse.
eum lalebramfore aulumans.Necspesuafrustralus Ut quid ergo de hujusferitate cousamini,quem illi
esl..Nam,cunolo e.xsilii sui tempore oum rege oon- pra-ferendum aistimavislis/Sprevistis regem vestra
ver.satusbonorinooque apud eum loco habitus est de gcnte oroatum, qui bcnignus natura, benignior
Erat ei quidam
Francorum prooeribus familiari-
e B etiam abolila potuit esselascivia,et elogistis tyran
tatis vinoulo coUigatus, nomine Winomadus. Cujus num,ob hoc vel maximepertimescendum,quod ge-
ille omnia agebat consilio, dum adhuc regni poti- nus externa hubeat natione deductum, Animalia
relur sooptro. Hunc crgo cvooans, animosilatem sano, ralitnie carentia,sui potius quam extcvni domi-
Franoorum sese rogno pellero minitantium edicit; nium expetunt generis. Solis ciconiis alieni duces
quid facto opus sil consulit. Ile iraj eorum ceden- placent sanguinis, qua;, ventri dedita^, aliarum se
dum suadet, ne, si permandum putaret, augeret tuentur periculo avium. Verum si consiliis decre-
potius odiunt quam diminuoret, liumani dicens esse vistisparere nieis, redeundum in grali.im censco,ct
nioremingenii prfpsentia' alicujus invidere, absen- {)lacandumprincipisanimuin cxpulsioneotfensum.
tia? compati. Se inlerim, dum ille quoque locorum Durum ccrtejudico unius non posse perpetiluxuiiam
inimoratur,animos gentis pertcnlaturumpollicetur ettantorumperferrenobiliumperditionemcivium.)»
persuasurumque ut cumeoingratiam redeant.Divi- animati verbis,simul et atrocitatefacti per-
Hisilli
den.sque aureum, sibi medium reiinet, mediumque moti quo primorcs rcgni pessundari videbant, Wi-
illi coufcrt dicens : » Suscipe mcdiam luijus aurei nomado dixerunt : « Poenitet nos injuriarum pro-
parlem, et si quidom Francos tibi conciliare po- q prio regi illutarum, quem sicubi genlium inveniri
tuero, hoc libi erit signum, dum bunc tibi misero posso sciremus,suppIiceslegatos mitteremus exora-
parlem. et convenire si])i ulrasque contigcrit ani- tum ut suum rediret ad regnum » Hle convenien-
madvcrtas opurtcbilcodem modo convenientiapo- Francorum perseutisoens studia, fidelem
tia regi

puli studia libi congruere. Hoditumergoadpatriam per puerum dimidium ei dirigit aureum,cujus par-
accelerabis tuam, ut rognum, qno i:unc privaris, tenimedium abeunti dederatinsignum. Legatoque
recipias. » Post haic verbaCbildericusThoringani, illi dicere jussit: « Revertere jam nunc, ut desi-
lijoc

ut pra^libalum est,pctiit.Franoi vuroimmcmorcsin- doralus dominus, ac ut felix utere regno tuo.* Qua
juriarum quas Homanis inlulerant, Egidium patri- logationeChildericus accepta ovans patriam repetit,
cium,qui a Romanis tuenda; Galliaj curam susce- et e medio itineris mittitqui Winomado adventum
pcrat, regem sibi slatuunt. Cceca mens hominum nuntiet .«uum, et edicat ut sibi festinato occurrat,
eum sibi {)utare consulere, cui ipsc malanon desinit Quod ille Francorum proceribus matu-
junctis sibi
irrogare! .Nam quo pacto is bene illis consultum rato implevit apud castrum, cui nomen Barruni
: ct
vellet,cujusagrosigne, populum gladio,urbes vasta- est, ei occurrit.Pra^ceperat porropra!falus dux Bar-
tionc protriverunt? Winomadus sane versuta cal- rensibusut cumsummo honoreregem advenienlem
lcns astutia,et ad quip. animum intenderat efficere J) exciperent.
Cujus ipsiprfficeplo parentes, bonorifi-
satis promptus,in breviamicitite Egidiiinbai^sit.Cui Ccntissiniecumobviainprogressi susccperunt.Quod
ille, familiarissimum sibi (ostimans amicorum, se reiprooinineaccepitjgratantcrque eorum obsequio
suaquc omnla credebat consilia. Winomudus iia- usus, tributum,quodregni ejus dcpcndebant parli-
quc, pnpsentiscens Francorum ei suspectam forc bus, libcralitate indulsit regia. Junctis ilaque cum
polcntiam, cumulare etipse verbis, quibuspoterat, Winomado viribus, Childcricus inde progrc.ssus,
invidi.-e simultates non cessabat. Suadet ergo tri- Egidium aoiesuperatum regno dcccderc conipulit.
buti onere eos opprimi oportere. Sed per{)endons Qui expulsusSucssionem civitatem pctiit, rcliquo-
hac cos injuria non Hecti quin, in ceperant odio que quoud vixit tempore inibi deguit. f)o uudcnt
Childericum,honoreEgidium dignum acclamarcnt, prasscnti luminecasso,Siagrius filius cjus eamdom
Egidio sic locutuscst urbem luercditariojure posscdit.
« Ila, Fraiicorum frangere quibisconlu-
inquil, Cliildci'ious cum et maiiu prumptiis ct
vcro,
maciam,si ali([uod potentium gladio peremcris. » consiliis essct providus,cum Adovagrio, Saxoniim
Egidiusid illi committitnegolii. Winomadus oppor. regc,Aurelianis pugiians victor exstitit. Quem fuga
lunam uactus occasionera, quos infestiorcs fuisse lapsuni Adegavos usquc pcrsequens, cumeuni noq
 64^ AIMOliNI MONACHI FLORIACENSIS m
reperisscl, ipsam urbem oppugnans ccpit. Paulum Ajus regni poUenlur sceplris. Porro minorum lurba
Romanarum comitem partium inleremit, Sicquc animaliumsemetinvicem laceranlium, populusest
regni tcrniinos Aurelianensem ac demum Andega- sine timore principum, qui, dum regni primoribus

vensem usquo civitatem dilatare haud segnilur pro- mutuo sese odio iinpugnanlibus obsequitur alten-
curavit. tius, variis sese implicat causarum tumultibus,
CAPUTVIII. dumque proceres alterutris sese moliuntur privare
honoribus, illis ignobile vulgus favendo patetsine
De Basinse, Thoringorum tegis uxoris,ad Cldldericwn numero Cffidibus. Haic mihi, domine rex, tuae vi-
transitu. sionis est expositio manifesla, et futuri indicatrix

Basina autem Bissini,Thoringorum regis, uxor, certa. Ita rex,poslposita visionis propriai mordaci
cognoscensChildericumpaternumrecepisseregnum cura, numerosa ventura; suaj prolis ketalus est
se agnovisse auspicia.
ad eum, priori adjecto viro, irecontendit.Dicebatur
habuisse,dumapudpr8efatum exsularetregem. Chil- CAPUT IX.
dericusergo, dum ab eaqua?reret qua de causa ad Be Antemii imperio, et prndigiis suh eo.
se venire tantopere curasset, hoc ab
ea responsum Ea tempestate Antemio Romanum gubernanle
accepit :« Tua, inquit, virtute et modestia cognita,
B imperium, Leone Constanlinopolitanum, apud To-
expetere te decrevi. Nam si ultimi in finibus orbis losam Galliai urbem e medio ejus tota die sanguis
te utiliorem invenire me speraram, nulla itineris largissimo fiuxit rivo.Quod prudentes quique Go-
moleslia impedirerquin eumproperanter adirem.» thorum, qui eadein regnabant in civitate,pcrditio-
Cumquc ab ea rex hajc accepisset responsa, imme- nem, Francorumque dixerunt portendere domina-
mor amicitia? et beneficiorum abejusviro sibi col- tioncm. His quoque diebus Odoacer, qui Herulis
latorum, ipso superstite, utpote paganus, eam sibi altisque nationibus qua^ Danubii ripas incoluntim-

in matrimonium adscivit. Dum autem secreta juga- peritabat, victoria elalus, quam, Feletheo Rugorum
lis tori supervenissentsilentia, muliervirum admo- rege bello devicto, adeptus erat, Italiam a parte
net a mutuaeum debere vacareconjunctione, hor- Pannoniorum invaderecogitabat.Cumquefines.No-
taturque ut ante fores palatii exoat, et qua; viderit ricorum ingrederetur, colloquium cujusdam servi
sibi renuntiet.llle,monita
mulieris baudaspernanda Dei,nomine Severini petiit, qui his in locis mona-
arbitratus, dicto paret. Et, ecce prae foribus aulcE sterium sibi construxerat.A quo petita benedictione
regiffividetmagnarum formasbestiarum veluti de- etimpetrata, dumdomum egredivellet, et se ad li-
ambulantium,pardorum scilicet, unicornium,atque men osLii, necaput olfenderet,inclinasset,eratenim
leonum. Perterritus itaque ad conjugem properat, q stalura prooerus, hoic ab eodem viro Dei audivit :

rem ordine refert.Illa confidern eum impei"at et ut « Vade, Odoacer, vilibus nunc animantium pellibus
secundo ac tertio idfaciat edicit.Revertenti itaque indulus,Italia; dominusmoxfuturus. » Quaviri Dei

regi apparentiterum ursorum

luporumque circum- prophetia iile audita, Italiam ingressus, non ut de-

cursantium imagines. Tertioquoque egressus,aspi- buit, sed ul voluit, ctedibus ac rapinis cuncta vasla-

citcanum figuras minorumque auimalium se invi- vil.Antemio veroimperatore fraude Ricimirigeneri

cem lacerantium. Stupens igitur, visionis ignarus, sui interempto, ipsis cliam Romana? urbissummis
stratum repetit, causam prudentifeminai pondit,et arcibus infestius minitare co3pit. Qua de causa Ro-
quid portcndant sollicitus explorator exquirit.
ista mani et maxime Gothi legatos adLeonemConstan-
Namquenonsc abeafruslra ad hffic intuenda mis- tinopolitanum imperatorem diriguntoi-atumutsibi
sum certo sciebat. Illa caste se agere virum ea no- aliquis mitleretur [irincipum, pcr cujus auxilium
ctepra?monct, cuncta se,venturaluce,declaraturam impetum propulsarent hoslium.
poUicens. Dum ergo aurea polum facies rutilique CAPUT X.

iubar solis diem decorarent,

surgit mulier,marili- Dc Tltcodorici imperio.
que animum dubia visione suspensum hac reddidit Erat autem quidam inter primores imperialisau-
oratione lenitum « Has, inuit, mi vir, corde pelle
: ^1«, Thcodoricus nominc, vir speclal;e prudenlia?,
curas et qua?.dicam inlentapercipe mente.Etenim cujus pater Thcodorus, Macedonia gcnilus, cujus-
nontantum prsesenlium aclarerum quantum futu- dam Idatii palricii dum essel famulus, quamdam
rorum estoslensum praisagium.Nec le formas ani_ conservam suani, nomine Liliam, amare crepit ar-
malium, uti antc pcdes vidisti positas, dignum est dentius QuodaguoscensdominuSjConjugisEugenise
perpcndere,sed potius in lus poslerorum mores ot consiliousus, oani illi tradidit cunjugom, sciens ea-
oportetprospicias.Nostro namque dem de gentc esseprognatam. Cujus domina, quK
actus nostrorum
nui primis surgel a
seminc liliique censebilur no- se fruclu ventris dolebat esse privatam, hsec illi in
minc insignis erit potenliie, qucm leonis vel uni- mandatis dedit ut, quod prima noctc jugalis tori
cornis conspcxisliin speciem.
Infigurasane liipi ac in somnis videret, id sibi nuntiarecurarol.Eaigitur

ursi si""nantur ipsius postcri, viriutc pranalidi, ra- nocle,qua priniuin cuinviro secrela peliit cubiculi
pinajque avidi.Atcanis, libidinisiinpatiens,nullius- silcntia, vidot mulior ab umbilico sibi proccdere

quevirtutis, humanasine ope essc non pra^valens, arborem usque ad lecta domus e.\crescenlem. Ter-
corum prKsagit ignaviam qui ullimis in sajculishu- rorc visionis cxpcrgcfacla narrat viro visionem, si-
 645 HISTORIA FRANCORU.M. — LIR. I. 6^6
mul ct domiiKnjiissioncm. Ille mirari vi.>iini, domi-A quamvis bcllorum sublimala lriumphis,plusta-
sil

na?quiP civpitlaudarc praiooplum.Scd timeiis pueri men decoris emeruit insignibus inlegra; fidei ma-
inlfiritummularcjussitsomniumlalequededitman- gnificteque pietatis. Majores quippe noslri plus se
datum « Dum, inquit, ante domin;c vencris con-
: allcrulrum pietale quani Iiosles cerlabant vincere
speclum ct jussa fueris pandcrc somnium, diccs vi- hcllico jurc. Pr.cstantissimum quidem quodfertur
equum ct equam, pulchcrrimos omnium
dis.se te Scipio deCarthaginc triumphasse ;
praistabilius vc-
obambulanlesaliumque parvulum pone eos scquen- ro quod dicitur infestissimihostisexsequiis nonso-
tem. Parens illa verbis viri refert duminis ficti
'» lum intcrfuisse, verum et funus ipsum subjectis
verbasomnii.firatulanlur illi pro auspicio nascituri vexisse humeris. Laudabile quoque PompeiumMi-
pucri, famulos lihcrtatc donanl, natumque puerum tridatis delesse copias ipsumque ad mortem co-
sibiadoptant in filium. PostluTC, Idatioct ejus con- egisse laudabiliusetiamTig-ranemsesededentem,
;

ju^e vita dccedcntibus. jussu Leonis imperatoris terrteque ante pedesprostratum ac diademasuum
Theodoricus castris imperialibus miles cst ascitus. super genuaejus ponentem non solum elevasse, ve-
Qui, cum caeteris proceritatc corporisesset eminen- rum etiam coronam ejus capili imposuisse,sibique
tior,fortitudinequoquemcmbrornm virlutequeani- coii;,edere fecisse. Quid mirahilem Reguli consulis
mierat pra\slantior. Undcipsiimpcralorimultisque B rcferam fidem, qui maluitinterinimicorummanus
senatoribuscharushabebalur.Vcnicntihusitaquosu- inaudilis perire suppliciis quam juri.sjurandi fran-
pradictis Romanorum fiolhorumque legatis et pro- gendo fidem Romae amantissimus vivere civis ? Mon
pter qua? vcnerant inlimantibus, impcratorTheodo- ergo suscipias, clementissime imperator, eorum
ricum, patriciatus honore insignitum, ad parles di- verba qui decus imperii tui perfidiae volunt inqui-
rexit Ilalifc tuendas Qui, evcctu navali Hcsperiam nare macula, Quid enim toto dicelur in orbe, si
ingressus, cum Odoacro ac Herulis variis successi- praistantissimumducem tam infandissimapereme-
bus bella gessit. Quadam autem vice bello devictus ris morte ? Sed placeat tibi consilium meum, et,

Ravennam fugiens petere est coactus. Cui mater dum palatium inlraverit Theodoricus, custodiae
Liliaobviam venit; orat utin bellum redeat. Cun- mancipetur vinctus. Post hajc mittantur ex sena-
ctanti talitcrinfit; « .Mihi crede, fili, non cst tugu- toribus aliqui, qui hoc a tua pietate responsumre-
rium, quo fugiens te recipere possis, nisi allevem ferant Gothis « Non, inquiant, dimittetur Theo-
:

Testem,et eam, ex qua primam fusus es inlucem, doricus, nisi se purgaverit objectis criminibus. »
ingrediaris domum. » Placuit sermo principi cunctoque sonatui. Mitti-
Quibus verbis irritalus juvenis, pudoreque in- p tur Ptolomaius cum ahis legatis, haec nuntiaturus
flammatus, collecta suorum, quos ad praesens repe Gothis. Praemiserat sanepuerum hoc illisintimatu-
rit, parva, quidem, sed robusta manu, super hostcs rum,uteumcumcaetcrisvenientem caperent ethaec
irruit, qui securri viutorioe latc dilFusi jacehant iii imperatori mandarent: « Non remittentur senato-
campo. Hos ergo circumfusos stcrnil fugatque, ip- res, nisi dominum suum receperiutGothorum nobi-
sumque Odoacrum capit. Quem non multo post oc- les.» Illimonitis sibi utilissimisobsecundant,circum
cidit omnemque Ilaliam a dominatione Herulorum ventos senatoresin vinculaconjiciunt. Quarecom-
eripuit. Sedhuncejusprosperum successum invida pcrta, Caesarferltatemgenlisveritus,ne quidinsuos
mulavitfortuna. .Nam sicut fieri assolet utbonisvir- crudele agerent consulto praecavit,etTheodoricum
tutisaugmentum apud improbos invidia^detlocum, salvum Gothis reddidit. Ita provido amici consilio
quidam de senatoribus apud urbem regiam comma- ad praesens de mortis liberatus est periculo. Dum
nentes secundis Theodorici invidebant aclibus. vero Romam reversus esset, varios eum contigit
Quapropter derogare apud imperatorem rcbus ab eo bellorum habere succcssus. Nam et Avares saepe
optimc gestis conatisunt adcuntesque Leonem im-
; bello devicit, victusque ab ois est. Quodam autem
peratorem ejus clementissimum animum ex suale dic, supradictos hostes praelio superatos fugientcs-
vitate alios existimantem ah amore Theodorici -^ que totis haud procul ab amne, cui ,Hi
caedens viis,

averlere gcstiebant, confingentes vclle Theodori- ster nomenest,castraconstituit et paucis suorum ;

cum Hespcria^ arripere regnum. His imperator cre- assumplis ,speculalum hostcs processit, cum, ecce
duliis verbis euin ab Italia accersivit. Gujus Theo- quidam Avar, Xerxesnomine,itidem tentoria Theo-
doricus parens pra?ceptis eum nobilibus Gothorum doriciexploraturussinguIarisadvenicbat.QuemThe-
ei Conslantinopolim occurrit. Dclatorum vero ver- doricus solum advcntarc conspicatus, Ires c suis di-
sulia princeps dcceptus segregatum a suis Theodo- rigit qui eum captum oeius sibi pra^scntarent.Quos
ricum intorficere cogitabat.Sed Iiujus machinationis Avar Xerxes, fugam fingens,siiigulatim interemit.
lechnis obviabit Ptolom.ous, vir scnatorii ordinis, Alios quoquc tres pari modo neci tradidit. TuncTheo
providus consiliis. Qui fidissimus amicorum Theo- doricus, sociis reformidantibus, cum aggreditur ;

doricidum ab adolescentia jurc amicitiaj

esset, ct cum quo diu multuiiique decertans, tandem Xerxes
fifideratiis, nulla potcratincjusodiumcallidilatede- brachio vulncratuii a Thcodorico capitur, atque in
flecti. Ilic crgo, subdola adversariorum
pcrscnti- Golhorum viiictus statuitur. Cujus virlutem
ca.slris
scensconsilia,adiitprincipcm,taliqueapudeumora- supradictus princcps admiratus, primum blanditiis
lionc USU3 est: « Romani, inquit, gloria nominis. dchinc minis,adcohabitandumsibicogere nitebalur
 6i7 AIMOINI MONACHI FLORIA-CENSIS «48
Sed dum eum nec lerrore conculi, nec promissis A dulum personliscensfortiqne conaminc caput excu-
llecli posse conspexisset, multis airiictuminjuriisad liens, amissis cornibussilvum petiit profugus. Indi-
patriam redire permisit invitus. llle vero, natatu gnatusimperatorcontemplumsui; elimpaliensirae
flumen Histrum ingressus,retro respiciens ad Tlieo- multafuribundusccrvointerminatur.Conqueruntui-
doricum taliter intit : « Tua, iiiquit, exutus domi- inler se fera; pro principis iiijuria, nec tumeii inve-
natione mefjcque redditus libertati, ad tc nuncjam nitur ulla qu(e cervum pericqui audeat hanc con-
meum revertar dominum, pollicensme tihifidelem tumeliam vindicalura. Qui etsi videretur esse iner-
fore famulum. » His dictis, ripam quam reliquerat mis, pernici tamen cursu transihens ardui jaga
repetiitet ditioni se Theodorici commisit. montis,evaderetsine beneficio noctis. Eratinterea^
His prosperis successibusdum in Italia sajpefatus vulpes, artibus callens ingeniosis. Hanc mittunt,ul
polleret patricius, Conslantiiiopoli apud imperato- cervumcallidc conveniat ct ad lconem redire faciat.
rem invidisdetrahentium lacerabatur relationibus. Obtemperat cervum adit dicitque seejus
iilajussis,
Improborum etenimmentes hominum,aliorumin- dolori compati etquod sine causa talia pa.ssus sit.
;

commodis sua volentes augmentare commoda,bo- sibi injustum videri. IJIe econtra multa in leonem

norum benefacta virorum contrariam moliuntur congerens maledicta, se, dum obsequitur, raale
vertere in partem. Denique imperator, delatorum B multatum conqueritur. Gui vulpes: Videndam, in-
versutis in errorem inductus insimulationibus, fu- quit, est ne quod tu injuriai deputas, ille amoris tui

rensque animo quod Theodoricus insidiator regni causa fecisse comprobetur. Nam dum te,ut sestimo,
esse ferebatur,eumiterum ad se vcnire mandat,ha- sibi supplicem ud suum elevare vult osculum, tu,
bitoque cum senatoribus mortisejus tractatu,juris- forle putans morsum, ejus dechnasti conspectura.
jurandi fide eos obligat ne quis arcani sui proditor At ipsc nuuc tc absentem csse dolet, de te abscnle
existat.Theodoricus autem, lcgatione priucipis ac- sermonem agitat, in te soio ejus intentio moratur.
cepta,e vestigio ad Ptolomaium (cujussupramemi- Quid plura?suadet cervo ut leonem adeatac ejus se
nimus) mittit puerum, ut sibi rcmandet ulrum ex- ditioni commitat. Qiii dum, ut anle, inchnato ca-
pediat imperatoris audire praeceptum, Ille, dum pite regemadoraturus venirel, ccrvicetenus ungui-
simulat se velle responsum non rcddere, pueri qui bus inflixis a leone arripitur et a clrcumstantibus
missus fuerat inslantiavelerLsque viridevictus umi- feris sine mora discerpitur. Vulpes propestans fur-

citia, tandcm Theodorici legulo taliadutprajcepta: tim cor ejus uufert et devorut. Cor ccrvi quterenset
« Hodierna, inquit, die natalitio imperatoris exi- non inveniens leo fremit gruve. Tremefacl£e fera:
stentenobisquesenatoribus cum eopuriter discum- p iiiquiruut sollicitc qua; earuin huic obnoxia
bcntibus, tu vice obsequentis fanuili pone stuns ^-
culpa\
- ^"
- — •
•

Suspicio eratvulpem hujus esse furti

• '-
ream^ ' •
sil
'"

meo adhairebisluteri, et,inter convivundumdequa quod vidissent eam cervo proximius adhajrentem,
re mihi flet sermo ad senutores vel principem,in- Inquisita vulj^es negat se consciam hujus criminis.
tenta curabis aure percipere eique a quo directus Sed, dum ei non creditur, crucialibus addicta iu
es nuntiare. » Paret ilie mandato ac sedulus Pto- Iia!c prorupit verba: Vee, inquit, mihi misera?, quae
lomaii auditor fit in convivio. Tunc inter epulaset tuntus pa-nus pulior indigne! Ut quid enim a rae
pocula, cum procerum mcro inculuissent corda, exquiritur quod eum minimehabuisseccrta rationa
tali eos Plolomaeus est hortatus uffumine : « Hic, cognoscitur"? Elenim si corhubuisset, profecto huc
inquiens, dies, cum sit magniflcis laitus epulis, ju- non redisset. Primo, cornibusavulsis inermis aulu-
cundus oportet fiat delectabilibus fabulis, Satisfiat git; secundo, non dubitavit subire periculum mor-
ergo eorum voluntati qui his delectantur pcrfrui, tis. Nullatenus ergo cor hubuit qui sibi consulere
quandoquidcm uuxil lulium avidilutem cxuberuns nescivit. Haic Ptolomeus locutusconticuit. » Puer,
opulentia vini. » Omnibus ergo hoc sermone sus- Theodorici haic intente auscultans et sagaci animo
pensis, haic ille dicere est orsus
« Eo,inquit, in tempore.quohumanc-ccopla clo-
:
T)
dicta intelligens,
^ —
ad dominum suum reversuscuncta
'

per ordinem panditelcauliorem advei-sus dolosin

quentiaj cunctis inerat aniinantibus terr;e, bcsti.TC sidiantium cssepr;emonuit.Theodoricus ilaque, ini-

saltus in unum consensum ut sibi eligercnt

coiere pcratorisjussionibusspretis, quibus Constanlinopo-^
regeni,et,quiP. hominuiu fastidiebunt dominiuin, lim adirc jubcbalur, in Italia resedil. Denique posl-
haberentsuigeucris impcratoronielectum.IIis esse modum Gothorum, qui Italiam invaserant, rex est
mutuo cohortantes verbis, adoriuntur leoneni ro- clfcctus et Domiuus. Imperii vero partibus quolan-
gantquc ut earum non abnuut voluntatem.Dicunt nis modium torrffi dopendcbat. Undc rei verilalem
se vclle cum liabere principeiu, quem scirent csse ignoruulibus, dum modiumrox
Thoodorieus au-ariis
consilio prudcnti. Siiscipit jus dominationis leo, et publicis solvere diceretur, non addilo oujusquani rei
ab universisfcris soIiosublimaturregio.Conveniunt vocubulo, ut puta, vini aut olci, modium numino-
frequentes adeum salutandum et adorant ut domi- ruiu conferrc putubatur.
nuni. Inter caiteras igitur advcnit ccrvus, formu CAPUT .\I.

corporis egrcgiusraniosisquc pollens cornibus Qni, Dc diiobif; jH!/)is, ct pwiia iVitipiijKv fuutori^.
dum submissa cervice procideret adoraturus, a Eo leiupDro, defuncto Anastasio papa Romano,
leone arripitur epulum ei mox futurus. Sed ipsc, pro ojus succcssorc imdn in clero sinuil ct populo
 ;

649 mSTORIAFRANCORUM. — LIB. I. 650

eral disseiisio. 0"n^dam eleniin pars in pcrsonam A deeril in SiTculum saeculi. Fidelis ulique Deu.s in

cujusdam Laurentii eonsensum pia'bel)al; major verbis suis.etsanctusin omnil)USOpcribussuis(P6«/.

vero, et (ut post patuit) saniori ulensconsilio,san- cxLiv, 9), (idelem famulum de praMnio ju<ti laboris

clissimum Symmacbum. Ordinanlur

sibi eleg-cral voluit esse securum. » Intcrea rex Childericus, dum
ergo una dieambo; etSymmacbus quidem in basi- per 2i annorum curricula Francorum strenue gu-
lica Conslanliniana, Laurenlius vcro in ccclesia bernassct regnum, ex hac vila decessit. Huic h«rc-
sancta^ Mariu'.Sed cum neulra pars alteri cederet, ditario jure succossit supradictus Clodoveus, vir in
conslituerunt ul lis ccepla judicio supra memorali rebus bellicis slrenuus nuilifjTic })riorum virtute sc-
repis Theodorici finirctur. Qui Ravennaj positus, cundus.Hic Siagrium Romanorum patricium,Egidii
dum Legalos utriusque partis audisset, dccrevit : lilium, a Suessionis civitale expulit, earnque sucC
« Ul quiprior ordinalus csset, aut quemmajor pars ditioni subdidit. Exercitus s.ineFrancorum nmUas
clcri .simul ac populi elegisset, in sede aposlolica Galliarum ecclesias invadcns, thesauros earum diri-
resideret, » Unde Symmachus pontifcxfactus con- puit.Unde inter ca^tera spolia de ecclesia Remensi
stiluil Laurcntium in Nucerina civilate episcopum urceum miri ponderis simul et decoris asportave-
intuitu misericordice. Hfec autem plenius in Gestis runt. Pro quo bealus Remigius, ipsius urbis ponli-
Pontificalibus, qui scire voluerit, inveniet. In hac B fex,legatum adClodoveumdirexit, multaprecedc-
vero dissensione (ul beatusscribit papa Gregorius) posccns ut,si non aliud rccipere mercretur, saltem
sanctissimus Paschasius, Ecclesiae Romanae diaco- urceus ille sibi redderetur, Tunc rex legato praice-
nus, partibus favit Laurentii. Qui dum contemptor pit, dicens Scquere inquit, me usque Suessio-
: «

suialqueamator essetpauperum Chrisli,eleemosy- nis, ibi quaj capta sunt sorte missa dividentur.Etsi

narumque sedulus dispensator, nunquam tamea mihi sors justa va?, pro quo oras, dederit, in reci-
llecti potuit ut Symmacho communicaret, illumdi- piendo co nulla tihigenerabiturmora, » Parens ille
ligens,illum semper pra3ferens,quem Ecclesiajusto prfficepto iter regis usque ad destinatum prosecutus
episcoporum judicio sibi prff-esse repudiaverat. Hic est locum. Quo cum pervcnissent, ex regis edicto
ergoPaschasius, dum tcmpore Synimachi ponlificis supcllexcunctain medium dcfertursortedividenda.
terminum hujus ad ecclesiam
essel sorlitus vila^, Porro rex veritus ne forte, sorte missa, urceus ad
est delatusmandalus sepullurae. Cujus dalmaticam, allerius devcniretdominium,convocatis principibus
quaj super feretrum ejus posita erat,cum quidam hac eos alloquitur oralione ; « Cum rationis ordo
da;moniacus teligisset, stalim liberalus est. Ger- exposcat principcm imperarc polius subditis quid
mano autem Capuano episcopo mcdici dictaverant velit quam prece deposcere, cgo tanien, fortissimi
ut pro recuperanda salule corporis in Angulanis commilitones, malo cum gratia quam cum austeri-
tbcrmis lavari debuissct. Hic itaque easdem ther- tate quidquam a vobis exigere. Tyrannorumquippe
mas ingressus eumdem Paschasium in eisdem calo- est leviaquseque cum vi et feritate subjectispra?ci-
ribusstantemctsibi obscquiparatum invenit.Quem pere, bonorum vero principum ad gravia ctiam ac
cum Iremefactus inquireret « quid ibi tanlus vir difficilia tolcranda sola Icnitate iuvilarc verborum.
agcret, » hoc ab eo responsum accepit «Pro nulla, : Regii itaque dignitas nominis pii patris debet exem-
iuquit, alia re in his sum deputatus caloribus nisi pla sectari, ut plus reverentia; sibi ex benignitate
quia, Laureritio favens, ei contra Symmachum nc- quam timoris exigat ex crudelitate. Rectius igilur
quiter agcnti consensi. Porro si prome Domino duxi mansueti animi benevolentia id vos rogare
preces dignarisfundere, in hoc te exauditum scito quod posscm regia usus auctoi'ilate inconsultis vo-
esse si huc rediens me non quiveris invenire. » bis prajripere. Unde oratos vos omnes essevolo ut
Episcopus sane ad ecclesiam regressus Iiosliam vas istud (urceum demonslrans) vestramihi munifi-
pro eo salutarem Domino obtulit, et ad thcrmas centia extra sortis mea; portionem tribuat,deque
rcversus eum minime invcnit. rcmuneratioiiis prcemio nullus vestrum ambigat
CAPUT XH. ^ cum me retributorem profitear, si hoc cum bona
De Clodovei rcgis ortu et regno. quivero impetrare gratia. »

Porro Childericus, rex Francorum, ex supra mc- Ad hoecFrancirespondentesregi dixei'unt: «Nos,

mordta uxore sua habuit filiurn,nomine Clodovcum. inclylc rcx,sacramcnto olim tibi fidem promisse
Qui, ut aitalc in dics, sic et morum crescebat pro- recolimus,ulqucmorteni pro corporislui salutesub-
tempore, fame valida totam pencBur-
bitate. IIoc ire parati essemus profiteri noncrubuimus.Siergo
gundiam opprimente, quidam ex senatoribus, Edi- vilam ipsam, quai cunctis charior est opibus, tibi
ciusnominc,Deo ethominibus placcus,sluduitagcie vovimu?,(}uid inajuserit quod juste ncgemus? Sanc
rem placilam; missisnamquc pueriscongrcgavit ad exliis si)oliis non partcm, scd totuiii tii;n potestali
quatuor millia corum quos famis inopiacoangusla- cedinius ; ut voluerisfac.Aut mcrgi Iluininibus aut
bat, hos loto egestatis temporc propriis aluit ac llammis jubeaslradi voracibus, nil ad nos attinet
fovit sumptibus. Quadam itaque die, ei lam pio tanlum ut tuc) satisfiat desiderio. » Tam devotam
opcri insistenti vox dcsuper audila esl, dicens : tolius crg.isc cxcrcilus voluiitatein regc admirantc
<< Quia inquit, Edici, mihi in membris mcis csu- atquc laudantc, uiius cx Francis, levitate animi
rienti alimoniam contulisti, semini tuo panis non commolus, gladio urceum perculiens, ad rcgem
PATnoL. GXX.XL\'. 21
 ,

631 AIMOINI MOXACHI FLORIACENSIS 6a2

dixil Tu, inquiens, rex, hinc nihil accipies nisi A pi'Ocessei'at,Domino vola suarum solutura prccum.
quod lihi verasors aurerre permiscrit. » Mii"anlihus Erat quippe dics Dominica. Aurelianus, inter ca^^to-

Cfeleris, siniulque audaciam viri incusanlihus, i'ex ros pauperes pra^ forihus stans,egressum ejus oppe-
moleste id se ferrc dissimulans, vas supra memora- riebatur. Expletis missarum solemniis, egreditur
lum legato pontificis reddidit. Emenso labentis anni mos erat)eleemosynam largi-
puella, egenis (ut ei
circulo, idem princeps exercitumadunari pra^cepit lura. Accedit Aurclianus, ut mendicus stipem po-
in campo propo-
qui Martius dicebatur, generale stulaturus. Cumqueilla aureum ci porrigeret, ipse
nens edictum utsic adessentarmali ac si conlraho- apprehensam manum ejus, pallio super brachium
stes pugnaturi. Procedit eo ]oco quo jussumfuerat reducto, nudam ori suo osculaturus admovit. Illa,
exercitus, gestis militia> clarus ac armorum nitore pudorepuellari rubore perfusa, domum repetit.Mit-
conspicuus.Progrediluretrex Clodoveus ordinatam tit continuo puellam, quaj inventum ut putabal

suorum aciem inspecturus, circuitoque agmine de- mendicum ad se deduceret. Quem coram positum
venit adeum qui urceum suo percusserat mucrone. laliter alloquitur : « Quid tibi, o homo, visum, ut
Quam intuitus taliter alloquitur : « Universum,in- eleemosynam acceptui'us manum meam veste denu-
quit, perustrans exercitum, te ignaviorem non re- dans osculareris?» Cui ille, interrogala omittens,
peri, nec inutilioragerentem arma conspexi. Nam B tale dedit responsum : « Dominus meus, rexFran-
noc liasla aut clypeus nec galea aut gladiusalicujus corum, auditagenerositatis tuse excellentia, deside-

sunt utilitatis. » Et extensa manu franciscam ejus rat te habere conjugem. Ecce annulus ejus, et cae-
tevrsa dejecit,qua! spatha dicitur. Ad quam recipien- tera ornamenta sponsalia. » Conversus autem, ut
dam cum se ille inclinasset,rex suam vagina exemit sacculum quem post ostium deposuerat sumeret,
ejusque cervici valido conamine illisit,dicens : « Sic oblaturus ei munera qua; detulerat, furtim ablatum
mihi fecisti. » Eo itaque
tu Suessionis in urceo illo esse persensit.Queeslionehabita invenitur sacculus,
mortuo,rexunumquemque ad propriaredire prai- recipit eumut peregrinus, munera puelloe offert,de
cepit. Grandis propter hoc factum Francos terror nupliis jam securus. Nam illa, ubi de lori copula
invasit, et ne quis ejus voluntati in poslerum con- audivit, legato in ha;c verba respondit :« Non est,
trairet coercuit. Inerat vultui ejus gravitas mista inquit, fas Christianoe mulieripaganum sortiri ma-
alacritati, ut et jucunditate aspeclus mulceretpro- ritum. Sed siboc cunctorumpraeordinavit conditor
bos et severitate terreret improhos. Deus, ut ille per me Creatorem agnoscat suum, pe-
CAPUT XIII. titanon abnuo, quinimo omnipotentis fiatDomini
De Clodovei regis procatione. Q jussio. » lllo dicente regem ejus desiderioper om-
Quo ergo ordine ad matris Ecclesia? sinum ac ca- nia assensum prsebiturum, rogat illa ut secretum
tholicai pervenerit fidei unitalem paucis edicam. apud se hocverbum teneat,ne patruus aliquoillud
Duxituxorem ex genere Burgundionum,Clotildem pacto persentiscat. Quifidem dans se id nulla pro-
noraine, Christianam ab ipsis cunabulis infantia;. ferre ratione regredilur adregem,quem prospero
HaiC qusedam ex causa ad notitiamipsius rcgis
tali nuntio reddidit alacrem. Puella sane eum, quem
pervenit. Miseratidem princeps legatos ad Gunde- Clodoveusmiserat, annulum in thesauris patrui re-
balduni rcgem Burgundionum,ferendae pacisgratia posuit custodiendum.
Qui dum palatio immorantur, Clolildem puellam CAPUT XIV.
conteniplati inquirunt quai sit. Diclum eis cst ne- De Clolildis dcsponsationc
ptem vegis esse, ex fratrc progenitam. Qua?, in- Iterato CIodoveuseumdemAurelianumad regeni
quiunt, parentibus orbata stipe nunc alitur rcgia. dirigit Gundebaldum, ut sponsam requirat suam,
Regressi ilaque legatinuntiantpcrfectaesseproqui- nuptiali foederesibicopulandam.Qui,rcgem adiens
bus ierant. « Inter ca^-tera dicunt sevidissepuellam Burgundionum,mandata eidepromit regis Franco-
adeo forma venustam ut cuilibet potentissimorcgi rum. IHe se nescire fatetur quai ejus sit sponsa,nec
nuptui Iradi posset. Quam,inquiunt, regia manan- D
'-' sc ulla posse dareresponsa. « Sedtihi,inquit,caven
tem a stirpe, patre ejus hac vila carente, patruus dum ne publica aftectus contumelia ex hac pellaris
ab incunte nutrit aetate. » Hoc audito, rex Clodo- aula, qui nostra advenisti exploratum regna. »Cui
vcus amore oapilur puclla spcrans sc ex hac occa-
, legatus : « Ha?c, inquam,niandat doininus tuus, rex
sionc rcgnuin Burgundia^, arripere possc. Dirigit noster Clodoveus : « Si vis niilii Clotildom nieam
c vcstigio quenidam sibi familiarissimum, nomine reddcrc sponsam,locum designa quo cani receplu-
Aurelianum,qui nuinerapuellu^asemissaperlVrcns rus advcniani.» Atipsemiratus quod neplemsuam
speciem cjusdiligentius contemplaretur. Huic im- pcteret Clodoveus, convocalis regni primoribus, I

perat ut pucllam adcat,de nupliis voluntalem rcgis conjilium cuni cis habuit quid essct faoturus. Qui
ediscat, ct quid animi illa su|>or hac re haboat Francoruni veriti animositalom, no in Burgundiaia
agnoscat. llle, pra^ccpto jiarcns, lUirgundiai parles l^ararent cxpcditionem, si corum regi mcmorala
ingrcditur. Palatio appropinquans socios silvis sc non traderctur puella, talia suo principi dederc
abdere jussit. Ipse habitu mcndici circumamictus oonsilia :«Requirat, iuquiunt, dominusnosterquid
ud aulam proporat, ct ut fuUii;csibi doininai collo- puclhc desideret animus, ot ulruin eidoin rcgi:'

(jui possit cxplorat. Tunc fortc illa. ad ccclosiani Francorum delatus fuerit annulus. Quod si csl ut
 :

ri$3 HISTORIAFRANCORUM. - LIB. I. 6o4

bfficilla velil, el forlejam sponsalia munera susce- i tenlcsvictoriamClodoTeorclinquunl,acdemumrc

pil, reniti noii polcris; quin polius leiralis eam Ira- gemsuumgladio ca^sum conscipicentesjuretributa-

ilero malurabis.Buri,nnuliones nainqueomncs plus rioFranois sefore servituroslibcntissime spondent.

consiliis quam armissuam lulantur lempublicam.» CAPUT XVL
Inquisila puella fatelur supra mcmorala se susce- Clodovei convcrsi ad suosconcio, ct cjusdeni

pisse dona, regisque copulam mente veile cupida. baptizatio.

liundebaldus, licet invitus, Clodovei eam Iradidit VictorClodoveusexinderegredicnsTullocivitalcm

le^'alis,niliil ei de suis Iribuens Ihesauris. Poslmo- devenil,rcperlumqucinibibealum Vedastum postea
dum lamen, opere et industria Aurcliani, pars Adartcnsium [/Vlrobatenscm] episcopum comitem
ipsis cessit dominio Clodovei. Unde cum
maxima e.x sui ascivit ilineris.Ventum dumessetRemis,cunctos

regnum suum usque Sequanam, alque

Ciodoveus suos suorumque casus conjugi rex refert.Gratia; Deo
poslmodum usque Ligerim tluvios ampliasset,Mili- incommune refcruntur;rexcredulitatenisuam pro-
dunumcaslrumeidom Aureliano,cum lolius ducalu fitetur.Gralulabundaconjuxadsanclum Remigium,
regionis, jure benencii concessit. Susceptam ergo Remensis urbis episcopum, properat, fidem rcgis
jaepedictusAurelianusClolildem deducere festinabat edicit, quidfacto opus sit edocet. Hortatur antisti-

id regem. Qute finibusappropians regni sui patrui, g tem ad aulam quantocius regis properet, dumque
mperat Francis qui secum erant ut pra^dam ca- animus adhuc dubia pendet sub sorle, viam ei veri-
piant, incendiaque villarum in regno Burgundiai tatis qua ad Deum itur pandat; « vereri se, dicit,nc

faoiant. .Nec mora : illi liaud secus ac jussi fue- mcnsprosperiselatasuccessibus,Largitoremhorum

rant perficiuut, injectoque circumjacentibus villis dum ignorat contemnat. Facilius enim pro libitu
incendio aversaque praeda, Burgundia egrediun- nobis attributa nostro temporis interstitio memo-
lur Francorum rcpetentes solum. Hoc illa cernens ria; eximunlur,quam si qua aliorsum ac volumus eve

dixisse ferlur : « Gralias tibi,inquit, summe Deus, nerint. » Accelerat pontifex monitisreligiosa; pare-
refero, quod initium vindicta^ palernge necis con- remulieris,conspeclibussese offert regisjamdudum
spicio. » Nam Gundebaldus rcx patrem ejus infan- praisentiam ejus opperientis. Fides ab antistite pro-
dissima peremerat morte, ut post in sequentibus fertur, modus credendi edocetur.Rex quoque, yeri-
demonstrabitur. Porro rex Clodoveus, in Suessio- tate agnita, uni se Deo famulalurum devotus spon-
niscivitate nuplias cum magna celebrans gloria,5a?- det, procerum sane regni atque exercitus se tenta-
pediclam Clolildem duxit uxorem. Haec fidelis infi- turum sententiam. Ex hac re quai sit fatetur, quo
deli conjuncta viro eum ad lidem perducere conaba- lanto magis devotius Christo cervices subdant suas
tur. Atipseidagerepossenegabat, ritumqueet mo- G qiianto plus blanditiis quam terroribus allici se
rem Francis assuetum se nolle deserere testabatur conspexerint. Placet condilio, et ex regis edicto fit

CAPUT XV. publicapopuli evocatio. Conveniunt regni prima-

De Clodocei ad Christi fidem conversionc.
regis tes, nec militatis quoque manus defuit.
Concipit interea regina puerum natumque per- Quibus coram posilis rex taliter infit « Franci, :

ducitadbaptismum,quem vocavit Ingomirum.Qui inquit, Trojugena; (meminisse etenim vos nominis

in albispositus spiritum exhalans vitaj transmissus generisque vestri decct), quibusnunc usque servie-
est perpetuic. Pro qua re rex, nimia repletus indi- rimus diis ad memoriam reducere animos vestros
gnatione, dixit reginae : « Quia, inquit, puer in virtutemque deposco. Competens namque ac ulilis
I)ei vestri baptizatus est nomine, dii nostri illum visa est ratio ostendendi primum quorum cultu
pra^senti luce fraudaverunt.» Cui regina: «Gratias mancipati sumus^ut,dum inulileseosforeconstite-
igo. ait, omnipotentiDeo, qui dignatusest ex meo rit, unius verique agnitio Dei libentius accipialur.
itero primogenilum in suum suscipere regnum.» Quod tunc fiet, si majorum res gestfe
rectissime
jenuit et alium filium, quem baptizatum vocavit primum urbem illam Trojana;
recenseantur. Ac
Jlodomirum. Quo aigrotate, rex conjugem crapit quondam gloriam gentis intueamur, quam tot (ut
j)
'ncrepare,dicens « Et hic propter superstitionem
: autumabalur) numinumpra?sidiocinctam imbellis
•cslram deorum incurret olfensam. n Sed, orante Graicorum lcvitas, illis nil opis ferentibus, fraude
•egina.puerosaluscstrestituta. Verum rege in in- magis ((uarn virtute oppressit.Et certe mcenium illius
idclilatepermanente,tandem (ut supra dictum est) propugnacula deorum esse slructa manu audiera-
1
oramovetur exercitus, bcllumque a Franciset Ala- mus. Arci qucquesimulacrorum effigiesipsisconse-
Jiannis lotis regnorum viribus excitur. Tunc rex cratcC,utinexpugnabilis contraadversanliummanc-
;iodoveus,signo suis dalo,bcIlum aggredi imperat. retincursus,iinposita;ferunlur.Quodvcroadjunien«
cd inter prailiandum suos graviler bostium mu- tum, non dicani hominibus, vcrum ipsis maccria-
rone slerni conspiciens in hanc vocem prorupit rum pra;berentslrucluris,qui nec imaginibus opi-
Christe, inquit, potentissime Deus,qucm Clotildis tulati sunt suis? Abjiciamus ergo eos quos inutiles
!Jnjuxmeacolitpuramontc,lrophaiummeai tibivo- esseprobavimMs,cultumquedescramusinanem.Soli
•20lidei,tribuas si hiscx^hostibus trium[)lium victo- vero Dco Patri, Filioque cjiis Jcsu Christo, socia
'
a;. )' His peroratis,Alanianuos invadit timur,Fran- sancli Spiritus virtutc, mentes nostrascorporaquc
)3 accendit virtulis ardor. Igitur hostcs terga ver- subdamus, unum in Trinitato ct triaura ia Uaitatq
055 AlMOLNl MOiNACHI FLORIACENSIS 606

venerantos.Hujusmodi religionis vcl disciplinccpa- A luimus historiisquam quod in Vita sancti Fursei
tronum nostrum domnum Romigium nobis aucto lcgitur excepisse hospilio eumdem virum Dei. Ve-
rem esse certum lialjetole. Sed et collateranea rum in Chronica qua; dicitur Gregorii, et putalur

mea Clotidis hujus se esse profitctur fidei, meque quodquidamrex

esse Turonensis episcopi, refertur
hujus ab omaipotentia divinitatis, quod esset in- Sigisbertus filiumsuum Clodericumad Clodoveum
fortunium, auxilium sperare suasit. Hic plane principem direxerit, F^rancorum auxilium contra
quodnuperrime con-
Christus Deus, in Alamannico Gothos laturum. Memorat etiam isdem chronicus
fecimus bello, Alamannorum protervam stravit eosdem, patremvidelicet cumfilio, fraude Franco-
contumaciam, veslrorumque cordium incentivo rum esse interemptos, regnumque eorumacthesau-
notai virtutis excitavit audaciam. Ad rectas ergo ros a Francis occupatos. Sed quia codex iu quo
spes animos sublevemits,humiles precesin excelsa haec digestainvenimus, vitio scriptorum erat depra-
porrigamus, eum nobis prolectorem quffiramus vatus, ad liquidum investigare nequivimus cujus

qui in sc sperantibus omnia prajslat. » gentis rex fuerit, vel quoe justa necis hujus causa
Hajc dum rex fideplenus pcrorasset,plerosquede exstiterit.Tantummodo nari'atregnum ejusopesque
populo mitiasubderent coUa.Gau-
flexit ut Christo a Clodoveo pervasas.
detsacerdosregemnonduminitiatum jamsusegen- B CAPUT XIX.
tis esse apostolum factum.Exornaturbaptisterium ;
Be bcllo contra Gundehaldum.
descenditrex, velutialter Constantinus, in sanctifi- Gessit vero bellum Clodoveus contra Gundebal-
catumfontis alveum. Cuicumsanctus pontifex mo- dumregem Burgundionum, exercitumque ejus ad
duni Dominicae passionis recitasset, rex ait illi : internecionem Causa autem hujus pugnae
delevit.

« Si ego cuniFrancis meis inibi affuis3em,ejus in- fuit quia Gundebaldus fratrem suura Chilpericum,

juriasvindicassem. » Quod vero grata acceptabilis- patrem videlicet Clotildisreginoe,gladio intereme-

queDeo prajdic ti regis fides f uit,ostensum declaravit rat, uxoremque ejus, matrem supra dictai reginap,

miraculum.Nam cum forte qui chrisma gerebat,in- immergi fecerat.Ob

lapide ad collum ligato fluvio
terclusus a populo, deesset, ecce subito non alius id rogatus a conjuge rex Clodoveus Burgundiam

sine dubio quam sanctus apparuit Spiritus, in co- cum exercitu Francorum ingressus devastavit, re-
lumhajvisibilifiguratusspecie ;
qui, rutilanti roslro ^emqueipsum Gundebaldum,longaobsidionefati-
sanctum dcferens chrisma,inter manus deposuitsa- gatum, tributadare coegit.Godegisilusautem frater

cerdotis, undasfontissanctificantis. Fitgaudium et Gundebaldi ad Francos defecerat, et cunjunctis cum

exsultatio,haptizantur multi de populo,Deo laudes, Clodoveoviribusfratrem expugnabat. Sed opere el
Deo gratiai acclamantur, et gaudensrexabecclesia^ industria Aredii viri sapientis, qui ab Arelatensi
ad propria regreditur.Et,utpleniusdevotionemsusb urbe auxiliumGundebaldo laturusadvenerat, idem
propalaret fidei,basilicamDeo ac principi apostolo- rex auro hostem repulit, quem ferro nequiverat

rumin civitate Parisiaca, in qua ipsius sedes erat, Nam Clodoveus acceptis muneribus repedavit ad
construifeeit. Pcrmansitque in eo, usque ad termi- propria, relinquensGundegisilo in auxilium quinquc
num vitai, custodia religionis et justitiee vigor. millia Francorum. PorroGundebaldus, suijamse-
CAPUT XVII. curus, fratrem Viennoe obsidione circumdat, atque
De Clodovei expeditionibus et victoriis reliquis. per aquaeductum urbem ingressus multorum caede

Contra hunc regem cives Viridunensis urbis re- patrata fratrem una interemit, Francos quoque in

bellaverunt. Sed dum rex urbem obsidionevallas- quadam^turri congregatos ferro trucidavit.
set et jam admoti arietes alta murorum pulsarent, CAPUT XX.
supplicantesanclo viro Euspicio,ejusdem tunc urbis De bello contra Alaricum Gothorum regem.
archipresbytero,verbumimpunitatisaprincipepro- Contra Alaricum etiam regem Gothorum pugnanj
mcruerunt, et rcx civitatem recepit. Postea cum Clodoveus victor exstitit.Quam pugnam ideo quam
Aurelianenseni urbeni Clodoveus rex adire dispo- D maxime noscitur inchoasse quia Gothi Arianae
suisset, sanctum Euspicium ac eJHS nepotem bea- haireseos,siculi Burgundiones, erant, optiraamquc
tum advocans Maximinum, jussit ut suuni prose- Galliarum parlem a fluvioscilicet Ligeris usquead
quorentur itcr. Quibus et Miciaccnsc contuiit pra3- PjTcnaiorum jugamontium obtinebant. Exstililel
dium ; ct, eorum iilum posside-
ut ipsi ac posteri alia justa hujuspugnai occasio. Miserat idem Clo-'

rent locum, per suum firmavit Pragmaticum. dovous lcgatum suum, nomine Paternum, ad Ala-
CAPUT XVIIL ricum regem Gothorum, ut quai pacis essent cum
De Sancto Fursco. co ti"actarel,simul etiam ut voluntatem ejus agni>
Cujus diebus sanctus quoquc Furseus in Gallias secret, quo in ioco ambos reges sihi pro utriusqut
vcnit,et,codemconccdonterogo,monastorium quod rogni utiiitalilius collocuturos oporlcret occur

Latiniacum dicitur aidilicavit. llic autom beatus rere,etAIaricus, juxla morcm antiquorum, barbau
Furseus ex Hibcrnia veniens, prius a rege Saxonum Clodovei langens,adoptivus ei fieret pater. Legal»
Sigisbertohonorificc susceptuscoenobium in eadcm advenicnli et propter quaM-enerat intimanti.\lari
construxcrat provincia Saxonitc. Dc hoc rege, Si- cus designat locum, dicitquese coiloquio nondefu
gisbcrto scilicct, nil aliud in antiquis reperire po- turum. Inquiril demum legatus ulrum cum pauci

.1
 .

Co7 mSTORIA FRANXORUM. — I.in. I. CjS

igitur adpra^lium,
an cura multitiidinc advcniret cxorcitus. Illc sc fa-A logiilione fungitur. Feslincmus
telur, paucis assumptis, corum expetiturum collo- et de divina protcclione confisi hostilcs phalanges

quium. Hursus interrogat Paternus ulrum armati aggrediamur intrcpidi. >> llac allocutione ducis

essent an inermes. Dicit ille Suos omncs iner- : aniniati viri virtutis contra hosles proficiscuntur

mes venturos, et ut itidem Franci faciant postula- cordc constanti, aut vinccre aut mori parati.
luros. His omnibus consenticns Palcrnus, ad do- CAPUT XXI.

minum suum regressus, nuntiat ei quai cognove- De omine victorix ct ccrvce apparitione.

ral complacuisse Gothis. Progressus itaque Clodo- In hoc bi'IIo divinum illi adfuisse auxiliumsigna

veus Francia venit in .\quilaniam, ct antequam aDeooslcnsa docuerunt. Nam,dum legatosmuncra

perveniret ad locum placito destinatum, supra fercntes ad sepulcrum sancti mittcret Marlini, di-
memoratum dirigit lcgatum, quo liabilu Gothi xit eis « Ilc ct a basilica sancti Martini mihi si-
:

ulcrentur exploraturum. gnum victoria^ referte. » Abeuntes illi dum ecclc-

Qui, dum Alarico regi colloquerelur, ferreum siam oraturi intrant, vox cantoris eorum insonuit
ostiiobicem eum pro baculo manu gerere persensit, auribus, dicens Prsecinxisti one, Dominc,virtutead
:

el quod reliquiidem facerent agnovit.Apprehcnsa- hclluin, et inimicorum meorum dedisti viihi dorsa

que regis dextra, dixit ei Quid, inquit, o rex, te

: <> {Psal. XVII,
x completa
40, 41). La?tantes iIli,oratione
doininus meus Clodoveus et Franci, ut nos
lcesit muneriibusque oblatis, regi signum victoriae a Deo
fraude machinareris decipere ? » Quo negante, et sibi concessum depromunt, et alacrem efficiunt.

causa ad jurgium usque procedente, definitum est Cum autem flumen,cui Vigcnna noinen est,transire
Golhorum rcgis,cujus supra
ut judicio Theodorici, dcliberaret,dum vadumnon invcniret, eo quodtlu-
meminimus, hscc res terminarctur.Unde ambo re- vius pluviisauctus exundavisset, hisDominum ver-
ges legalos ad cum in Italiam, ubiet regnabat, di- bis exorare coepit : « Trinitas, inquit, in personis
rigunt.Qui, utriusque partisagnita causa, statuit ut Deus, et inmajestate unus, mihicontraadversarios
jegatus Francorum,ascenso cquo ante forcs palatii fidci catholica? victoriam tribuens, facilem hujus
regis Alarici stans, elevatam teneret hastam manu, concede transitum. » Annuit hisprecibus cle-
alvci

super quam Alaricus et Gothi eo usque copiam ja- mens auris Omnipoteutis. Cumque illucescente die
cerent nummorum argenti quousque summitas ope- castra movissent, ecce cerva qua^dam se subito
riretur conli; quorum summa solidorum ad do- conspectibus eorum ingressit.lili(ut moriscstFran-
minium deveniret regis Francorum. Reversi qui coruni, vcnatuiscilicetinsistere) prajdam pulantes,
fuerant missi judicium refcrunt regis Theodorici, eam avide insequuntur. Atipsa transilo flumineva-
quod cuncti laudaverunt Franci. Sed Gothi id se Q dum ostendit, ac deinceps nulli comparuit. Itarex
non posse implere dixerunt; insuper et legatum cum omni exercitu transmeans Pictavis pervenit,
Clodovei contumeliis atfecerunt.Nam quadam nocte et haud procul a Basilica sancti Hilarii tciitoria fi-

dum ille in solariocujusdam domus dormitum isset xit, edictoquc compcscuit populum qui secum ad-
Gothi tabulatum quod ante lectum ejus erat de- eiat, ne quid in ca provincia rapercnt, ncc cibi
struxerunt, qui, adrequisita dumsurgeret natura;, quidcin necessaria ; cum ecce medio noctis silcntio
pede lapso corruit, brachioque contrito vix vivus pharus ignea visa est egredi ab Ecclesia sancti Hi-
cvasit. Festinus itaque natale solum rcpetit, rei larii, ac supcr tabernaculum in quo rcx quicsccbat
ordinem ei a quo missus fucratpandit,flebi-
geslffi prolendit. Conserlo ergo pra?lio victi Gothi tcrga
lemquc sua; qucrelam a^rumnse miserabiliter de- verterunt. Inter ipsasvero confcrtissimas aciesClo-
promit. Rex ergo Clodoveus, in talibus non essc doveus cum Alarico certamen iniit. Cumquc eum
procrastinandum ratus,simul proinjuria legatiir.n tcrrai prostravissct, et qua lethalc vulnus infligeret
impatiens,congregat cxcrcituni,quem tali horlatur rimaretur, duo Gotrii cum a latere contis feriunt;
oralione ad pugnam : « Virtutis, inquit, vestrffi, o scd proptcr loricam eum vulnerarc nequivcrunt.
fortissimi commilitoncs, securus, animositatem ve- CAPUT XXII.
stram nullius exhortationis indigam judico.Quam
D De Thcodorici expedilionihus
adeo hostes extimucrunt ut lcgatum nostrum in- Rego itaqiie Alarico, qui Gothos per 12 annos
fanda cande perimere vellcnt. Ostendunt profecto modo interfecto,Clodoveus filium suum
rcxeratjhoc
se totiusiram gentis nonpossepeipeti,qui uniusex- Theodoricum cum valido exercitus supplemento ad
paverunt constantiam legati. Hocsolum vos nossc superiores ejus dirigit regni partcs. Qui,pcrvagata
cupio, vobis adversum immanissimos hostcs, non omiii provincia, Ruthcnos, Cadurcosquc atqiie Ar-
pro conjugibus aut Iiberis,non etiam pro acquiren- venos subcgit, ct ad patrcm victor rediit, qui tunc
dis certamen esse divitiis, sedpolius pro insepara- iii Burdegalciisi urbe hiemabat.Brumali autcm rc-
bili sanctai Trinitatis unitatc, quam illi nefandis- cedenterigore vernaliquesuccedentetemperie,Clo-
simo dividunt errore ad extremum pro divinissi-
; dovcus Tolosam petit. Inde Ihesauros Alarici aufe-
mul humanisque legibus, qua^ injuriarum immunes rcns ad Engolisinam propcrat. In ciijus advcntu
sanciunt debcre esse eos qui mediatores hostilium murus urliis, divino nulii spontcruens, advenicnti
efficiuntur armoruin. Intcr arnia namrjue hostilia, rcgi apertum pra-biiit ilcr. Qiii iinivcrsos Gothos
3oIa legatio pacis sequcstra est. Exuit hostem qui quos ibi reperit gladio intcremit. i'ari ctiiim modo
6o0 AIMINI MONACHi FLORIACENSIS
per vicinas urbes adversarios inlerficiens suosque A deauralas cum gladiis simili modo deauralis loci

constituens, eas sibi parere compulit. Rebus ergo muneris. Ventum itaque ad locum certaminis
est

cunctis ex sententia compositis, Turonis iter diri- et conscii proditionis fuga se finguntqua^rere sub

git. Ubi dum stativarum gratia aliquantisper mo- sidium salutis. Ragnecbarius vero, dum fugere ni
ratur, legationem suscepit Anastasii Constantino- titur, a suis captus Clodoveo prtfisentatur vinclus
politani principis munera cpistolasque ei mittcn- Quem ut degeneris animi virum, gladio pu
ille,

tis. In quibus vidclicet litteris hoc continebatur niri jussit. Fratrem quoque ejus similiter pra^cepi
uquod complacuerit sibi et senatoribus eum esse occidi, improperans ei quod non ferendo auxiliun
amicumimperatorum patriciumqneRomanorum.)) fratri permisisset se et iilum turpiter teneri. Par
His ilie perlcctis, consulari tralica insignitus, as- etiam modo multos parcntum suorum neci tradi
censo equo in atrio quod inter basilicam sancti dit, thesaurosque eorum abslulit, ne quis remane

Martini et civitalem situm erat, iargissima populo ret qui insidiari regno ejus vel vitaj posset. >'an

contulit munera. Ab illa die Consul simul et Au- fratrem Ragnecbarii, Rignemirum [al., Ricimi
gustus meruit nuncupari. Cum autem equum, rum] nomine, quem adverterat regni cupidiorem
quem inter caeteradonariasancto miseratMartino, missis satellitibus apud Cenomanorum urbem vil

redimere cenlum datis solidis decrevisset, nec ille B privari fecit. Unde una dierum astantibus regr

ullo modo eum de loco movere posset; alios cen- primoribus dixisse fertur « Parentibus, inquii
:

tum dari praicipiens taliter inflt « Sanctus Marti-

:
orbatus cunctis, periculum meipertimescocapiti.'
nus bonus in auxilio, sed carus noscitur fore in dum neminem habeam propinquum mea; custo
pi-etio. » Rex itaque recepto equo paceque per dem salutis. » Quod quidam calumnia? causa dic
circuitum facta Parisius regreditur. tum sestimaverunt, si forte quisquam prodiret qi

CAPUT XXIII. se regisanguine proximum assereret. Proditon

De Chararici regis morte et pugna Clodovei contra vero Ragnecharii, cognito depravata fuisse don
Ragnecharium. qua; acceperant proditionis gratia, Clodoveo quc

Chararicum vero regem, qui ei quondamcontra relam detulerunt.QuibusinquitCIodoveus:« Ingrai

Siagrium pugnaturo auxilio esse debuerat, et,flde estisbeneflciis vobiscoIIatis.iNam quantispulatisd»

fracta se subtrahens,spectator cerlaminis magis esse bere interire suppliciis qui domino suo auctortlai
voluerat quampugnator, ut scilicet postmodum sunt mortis ? Abite potius ad propria, sufficiatqi<

victoris sequeretur partes,CIodoveus cum fllio dolo vobis ipsa indignaqua fruimini vita. Illi indign^ )) m
cepit,et,tonderieosfaciens,patrcmquidempresby-Q tionemprincipisveritiadsuasunthabitaculareversi e,f

terum,filium autem diaconum ordinari jussit.Cum- IKI

CAPUT XXIV.
que Chararicus causaretur pro sui bumiIialione,fi- iiiilO

« Hae, inquit, frondes (barbam de-

De sancto Severino el aliis. m
lius ad eum :

monstrans) a summo vertice in viridi ligno decisae llunc regem fere per annum continuum febi sies

Utinam et auctor hujus facti lam laborantcm vir Domini Severinus (qui in coenobi
cito succrescent.
velociter pereat ! )> Quod verbum ubi nunliatum est Agaunensium niartyrum tunc erat abbasegre^alrjo
Clodoveo,statim eos gladio puniri pra?cepit,regnum ab eo accersitus saluti restituit, ac poslmodum i

que eorum cum thesauris pervasit.Post ha)C paravit luco, qui Castrum Lantonis dicitur, laudabilei liiaii

expeditionem contra quemdam ducem,nomine Ra- viltc cursum complens migravit ad Dominum. mi

gnecharium, apud Camaracum urbem commoran- Agebat eo in tempore curam imperialis majestat ii!;|

lem. Quemquidcmeisanguinis affinilasconjunxe- Anastasio defuncto, Juslinus Senior. In cujus in

ratjsed morum improbitasinfestumreddebat.Nam perii parlibus, in Nursia scilicet provincia,exorl

obscenitati et luxuriic deditus,suis etiam omnibus toto orbe venerandus vita et nomine Renedi
erat odiosus. Adscivcrat quoque sibi qucmdam jam tunc pueriles attingens annos, a parentB

speclattc (ut putabat) prudentia>, familiarem, voca- J) scholislibcralium doputaturHrtium.Romanam

bulo Faronem. Qui, fallcndi artifex, itaeum mente qucEcclesiam posl Symmaohum Hormisdasusci
abalicnaverat, ut, si quid muncris quilibet eioifer- regcndam.Cujus lcmporibussa^pe diotusrex,gI(
ret, in sumendo eo ipsum participem ascisceret, sus C[odovcus,direxit ad beatiPetri limina,hor
« sint, dicens, ista mihi et consiliiiio meo Faroni.» summi pravsulis Remigii, regia?.dignitalis aure

Hac ducis ignavia permoti (jui in cjus mililabant coronam gcmmis prcliosissimis insignilam. Qij^rei

aula, conferrc secum co-pcnmt ([ua rationchanc a faclo palcntcr oslendit so Deo non fore ingraturijiii,]

se removerent injuriam, Desidia enim imperantis dum ad ipsius aposloli sepulcruni insignc mittei1||j

opprobrio est subditis. Quaproptcr Clodoveum per regium, sciens se a Chri^to solio regni esse doniKji
internuntios sollicitant ut gcrendi adversus cum tum. Nam et Sosiusconsul Romanus, capta HieWjju,
Ciiusam bclli exquirat, nuindaiit so, priusquam ad solymorumurbc,inDomini lemplo coronam oblul n
Sod hic munorcgralior,([uia fidc polior.lllocleni*
mauus vcniatur,prceIio cessuros; vinclumqiio doini- jp|j

i(lolorumciillor,iist islo CalholicioKociosia' pro pos-j^^

num,si eis prj.emia confcrantur, Iriuiiliinis. Qiii nil
moratus cum validasuorum manu contra cum })ro- sodiilus vcnerator.lUo quod essct pra^scns, quamu IHl

ipsi urbi loniploi[uo infeslus; vcrum hio ahsonsRil

ficiscilur, miltens priusprodilorii^iisarmilliis it-icas
G61 HISTORI.YFILVNCORUM. — LIR. II. f.02

muleseque amator domus, necminus basilicoe apo- A poscerc sufTragium. Appropinquanlc autcni die sta-

sloli Pctridevolus. tuto, oonveiiitomnispopulusadecclcsianicumgau-

CAPUT XXV. dio litaniasperagens, cum triduano jojunio. Exinde
De ierramotii et Clodocei Iramitn. pulcberrimus in sancla universali Ecclcsia mos
apud Vicnnam Galliie urbcm
His ctiara diebus inolevit,ut, quoquo terrarum Cliristi fides dilTundi-

mullorum domussimul et ecclesite terrojmotu con- tur, a cunctis fidelibus bai lilania? cum cxsultatione
cussa?ccciderunt.In pascbalivcro festivitate, bcatis- peragantnr.
simo Mamerlo cjusdem urbis episcopo missarum so- PorroinclytusCIodovcus,rexFranc()runi,metassi-
lemnia celebranle, palatium rcgale, quod in eadem bialtributiattingensa?vi, defunctuscst, anno quinto
erat civit?te, ccelesti concrematum est igne. Lupi poslquam Alaricum regem Gotborum intcrfecerat,
quoquevelursi.silvisprofugi.eidcmcivitaliinnumeri et in basilica sancti Petri, quam ipse rogatu suaj
cceperunt esse infesli, adeo ut, multorum lacerantes conjugis faliricaverat, sepultus est. Regnavit autem
corpora, propria eoscogerent descrere babitacula. annis xxx,relinquens quatuorfilios regai ba^redes.
Unde memoratus sacerdos, adveniente Dominica» A transitu vero sancti Martini usque ad transitum
Ascensionis die festo, convocato populo prremonuit ipsius Clodovei regis computantur anui cxii.

agere triduanumjejunium, acomnipotontisDei ex- B

Explicit libcr primus.

INCIPIT LIBER SEGUNDUS,

CAPUT PRIMUM. A musicaab eo translata,ctLatinorumjamdudumcam
Dc rcgni Francontm inter filios Clodovei partitione^. desiderantium auribus delectabiliter infusa. Porro
Igitur quatuor filii CIodovei,Tbeodoricus,CIodo- ejusdem de sanctae Trinitatis consubstantialitate li-
mirus, Cbildebertus atque Clotarius, regnum inter ber liquido ostendit quam cximiussuo, si licuisset,

>e a?qualance dividunt. Et Tbeodoricus quidem sc- temporesanctse ecclesia? colonusexstitisset.Tlicodo-

iem regni Clodomirus Aurelianis,

sortitus est Metis, ricus autem tam immanis sceleris statim pretium
jlotarius Suessionis, Cbildebertus Parisius, quo ct luit. Namque, nonagcsimo octavo post boc facinus
jater eorum. Quo tempore sanctissimus papa Joan- die, subita morte defunctus indignam vitam digno
les, qui Hormisdae successerat, Constantinopolim ad exitu finivit. Cujus animam quidemsolitarius,apud
mperatorem Justinum est profectus, a Tbeodorico Liparam manensinsulam, vidit,inlersanctissimum
jotborum rege missus. Justinus namque Augustus, papam Joannem etSymmacbum ex consule dedu-
;um esset vir fide catbolicus, bcereticosimpugnans, ctam,in Vulcanidemergiollam,eoIocovicinam.Qua3
eorum ortbodoxis condonaverat, consilio
jcclesias ideo sicdicitur, quodinibi mancre,tanquama;neum
nemorati papa; usus. Quapropter Tbeodoricus, vas, fcrvescat ab igne. Hoc modo periit Tbeodori-
^rianai exislens hBereseos, eum cum aliis catbolicis cus, bomo in suis initiis bonestis pollens nioribus.
iris ad imperatorem direxit, mandans quod, nisi B Romanis etenim primitus quotannis ad subsidium
Irianis Ecclesia;redderentur, cunctumltalia^popu- conferebat tritici centum viginti millia modiorum,

um gladio percutiens extingueret, Sanctus autem Qui veniens ad cxtrema, utex supcrioribus palct,
intistes, ut erat languidus, iter arripiens navigio polluit omnia. Huic fuit in conjugio juncta soror
[lonstantinopolim est evectus. Occurrit autem ci Clodovci Fraiicoruin rcgis,nomine Audetleda. Suas
Lugustuset omniscivitatis clerus, gaudente principe quoque sorores aut filias Tbeodericus principibus
uscepissese in regia civitatc pontificem sedis apo- circumpositarum sociaveratnationum. Nec erat ulla
tolica;. Peroratis ergo pro quibus ierat et impc- gens vicina Italia;, cujus rcx ejus esset affinitatis
ratis, ipsi Justino Augusto, ut vicarius beati Pctri, expcrs.Nunccceptajordincmprosequamur Ilistoriaj.
mperialem imposuitcoronam, et,acceptai'cmcandi CAPUT II.

icentia, reversusestRavennam. QuemTbeodoricus, Dc bello inter fratrcs ob divisioncm reyni orto.

quod audierat eum ab Auguslo lionorificc susce- Diviso quadrifarium, ut supia pra^libatum est,
ituni, diutinacustodia maccralum,jcjuniis acsqua- rcgno, ali([uantispcr serva bellonim quievere in-
Drccarccrisaftlictuin, ultimum coegit cxbalare spi- ccndia. Dani vcro, gens inquietissima, conscensis
itum. Quideficicns animam Cbristo martyr reddi- quampluribus navibus,fines regni Tlieodericiregis
!it. Alios quoque qui cum eo fuerant, partim igne Q ingrcssi depopulantur. Contra quos supradictusrex
rcmavit, parliin variis poMiis interfecit- Interquos filium suum Tbcodebcrtum cum exercitu illas ad
iymmacbum patriciiiin ct Roetium ejus gcnerum, partes dircxit. Qui, fugatis bostibus captivisque
»ost carceris custodiam, gladio puniri jussit. Qui, crcplis, victor revcrsus est.
idclicet Boctius, quam disertiis fucrit in litterissa;- CAPUT IIL
uIaribus,quamquefucritcatbolicus,exejuscompro- De Clotildis nd regcs oratione.
'atnr codicibiis. Tcstatiir boc arillimcLica, neciion Tlicodorico ilaiiuc rcgc liostilcin iiicMrsiiin pro-
ialcctica, ipsa ctiam omnium animi-) gratissima pulsante, (^lotildis rcgina rcliquos filios, Clodomi-
663 AlMOIiM MONACHI FLORIACENSIS 664
rumatqueChildebertum, necnon Clotarium, advo-A fugcT, prgesidio se commitunt. Sigismundus vero
cans, hac eos oratione alloquitur « Omnipolens, cum tutelamsanctorum Agaunensiummartyrumci-
:

inquit, tolius conditor ac rector orbis, Deus, pa- tato expeteret cursu, a Clodoniiro,Francorum rege,
terni vos idcovoluitcsseha^rcdes regniut maternai qui eum persequeljatur, captus atque AureHanis
vos constitueret vindices injuriai. QuapropLor, dile- perduclus, carceri cst mancipatus. Tunc beatus
ctissimi filii, feliciter nati,felicitur educati, si bene Avitus, qui in territorio ejusdem urbisabbatisfun-
quid devobispromerui,ulcisciminiquoeso,injustam gebatur officio, rogare Clodomirum ccepit ne tam
patris matrisquemeaj infandissimam necem. Cau- excellentis nobilitatis insignieque bonitatis virum
deam, inquam, hos me enutrisse materni exsecu- neci tradcret. Quodille audire delreclans, eum in
toresdoloris,(|uorum ingemiscopcrisse avos, magni villa, cui Calumpnianomen est, perduci,ac ibidem
siadviverent auctores honoris. Neque etenim parvi cum filiis capite cajsum in puteum projici jussit. De
pendendaestvobiscausa mearum qucrelarum, qui- quo postmodum sublatusatqueadbasilicamsanclo-
buscontigit tanlorum carere patrociniispropinquo- rum Agaunensium devectus marlyrum, cum digno
rum,quos vobis abstulitinimici atrox invidia, prius- est honore sepullus.
quam hujus vita^ perciperetis obleelamina. Quid Quem sanctorum collegio Christum Dominum an-
verospcisit reiiquum animadvertite. Nunquidpar- B numerasse, ideononambiguumhabeturquodfebri-
citurosputatis nepotibus qui nou perpecerunt fra- citantes quique, si pro remedio animaj ipsiussalu-
tribus ?Etcerte illosparva pro partc regni e medio tare fidcliter offerre fecerunt sacrificium, conlinuo
sustulerunt hominum. Vobis autem miliores fore al) infirmilatis sua3 liberaulur incommodo. Auctor
censetis, quibus ablatis magnorum ineril spes re- vero nccis ejus non diu ]a:>taLus est in hoc facto.
gnorum? Namque vos justam non exegeritis ul-
si Nam, sequenti anno, idem Clodomirus, commoto
tionem, ipsi vobis infaustam inferent necem. Quod exercitu,parLesBurgundiaidevastaturusaggreditur.
si miserationc non movemini mortuorum, auxios Cui occurritfraterregis defuncti,ac, fralerna^ necis
saltem meorum contemplamini affectus viscerum. avidus vindex,pugnam cum eo non dubitavit con-
qui fuerint, dum patrem gladio, malrem fiuminis ferre.SedBurgundiones, more sibisolito, animosi-
submersione, sororem exsilii relegatione damnari tatem Francorum non perferentes, hostibus lerga
conspexi. » Ilis matcrna} querelajcommoti
filiipiis nudarunt. Rex vcro Clodomirus, juventa alacrior,
affectibus; cxercitum Francorum pervalidum con- armismunitus,etipsopraisentiscerlaminisprospero
gregantes, Burgundiam contra Sigismundum et successu animatus, dum audacius quam debuit ho-
Godmarum, filios Gundebaldi regis, pugnaturi in- p stes insequitur, pernicitate equi cui insederat ve-
grediuntur. ctus, agmen inimicum, sui nimium negfigens,
CAPUT IV. antecessit. Quem illi a suis desertum, a se vero
De Sigismundi in aedificcmda sede sanctorum mar- circumventum conspicati, telis eminus urgere coe-

tynim sancta magnificentia et victoria. perunt. Sola etenim species viri et nimis nolae
Tunc temporis Sigismundus basilicamsanctorum atquealacrisfortitudinisgloriaperturbabalhosLera,
MauriciisociorumqueejusmagnisexsLruebatimpen- ne quis proprius feriturus auderet accedere. Qui,
sis, in loco nuncupato Agauno. Circa eumdem ubi hosLilibus se circumdatum cuneis vidit, nullum-
quippe locum magnanimitatem suseostendit devo- que adesse suOrum, in virtute sola remedium po-
lionis, dum esset vir optima; mentis et sancLarum ncns salutis, convertit equum seseque collegil in
locupleLaLor ecclesiarum. Nam et praidiorum illi arma. yEsluare tamen magnanimus ccepit juvcnis,
loco contulit copiam, et clericorum ordinem psal- atque, incertus animi, ingentia pectore versare
lentium conslituens,sanclaireIigionis martyres pro- consilia. Obviamne eundum, anhostibus cedendum
piLios sibi adscivit. Meminerat etenim, se, conjugis foret, aliquandiu deliberavit. Tandem aliquando
pcrsuasionil)US deccptum, unicum amisissc filium. invenit ratione viam, vicitque menlem pudor; in-
Quem, dum illaodio perscquitur novercali, in tan- 1) terque confcrlis-iimos adversi agnimis viros pro"
tum exosum feccrat patri,utfelle commotusjubcret rucns, ferro itcr aperire conalus, qucm priumm
eum puniri gladio.Nec multo post facti poenitentia obviam habuiL equo dejccit. Circumventus aulem,
ductus, secumipse reputansquid sceleris admiserit, confossis lateribus lerminum sorlilus est.
vilse

ad sepulcra sanclorum recurrcns sa^pe humique Impigersanc juvenis etmanu promptus, sed consi-
prostratus, eos erga se clementissimc fore effiagi- lio parum providus qui in sccundis amorem
;

tans,rogabatuL,si quid minus perfecLumdivinaHiue posueraL vil». Fuit lamen materna% pro posse. ul-
majestati advcrsum in suis reperircLur actibus. id h)Y injuria!. Porro Franci, regis inLeritu comperlo,
eorum interventujustusJudcx in hoc sa?culo potius non, ut nationes ca^.lera^ subsidium qufesierunl
quam in futuro punireL examine. Quam peLiLionem fuga^ sed, ira fcrvente, Riu-gundiones inseculicae-
ad clFecLum juxtavolum perveni.sse coustat. Audiens duul prosLcrnuuLque graviLer. Dcvastataquc oujni
quippe exercitum advenire Francorum, iustruitet Provincia, nalivum rcpctunL solum. Reguum regis

ipse copiosam suorum manum, atquc advcrsus cos iuLcrfecli cum ejus uxor»,(iundeuca noiniue,rraler
pugiuiLurus aciem dirigit.Congressione itaque facla, Clotarius acccpit. Filios vcro ejus, Thjodoaldum,
Francis acriLer pr;rliautibus, victi Rurguudinies (iunlaiiiim atipic Clodoaldum, avia eorum Clolil-
 ;

665 HISTORIA FRANCORU.M. - II. 666

dismaterao suscepit nulriendos alFccla. A aiite principem, buncapudeumhabuit sermonem.

CAPLT V- 1« CumScriptura dicat Ilonor regis judicium diU-
:

De Juslhiifino el liclisnrin git{Ps(il. xcviii, 3). Et item : Hex, qui scdet in

lli.s ipsisapud Coiistanlinopolim diebu?, Justino solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo [Pros.

humanis rebuse.xeinpto,Jusliniaiuis ei successil in XX, 18), cgo clemenlissime iniperalor, ha!C dicta
Isaulem Juslinianus, dum esset temporibus
rejroo. esse de te intelligans, fiduciam sumpsi te adeundi,
memorali Juslini sacri .scrinii pr.Tposilus.ct Beli- tibiqi:e propria? necessitudinis causam exponendi.
sarius eiiuituni pnerectus. rnuhe sibi adinviccm Esl deniquo iii bac civitate juvenis qui, mecnm
dextras dederant amicitiic. Ui jurisjurandi se obli- permulatis aniuilis, iidcni pcpiq-it allcrni amoris,
gaverant fide, « ut, si quilibel eoruni altioris gra- professus quod ine sibi jungcrct sub nomine legiti-
dus potirelur honore, socium sibi aequaret digni- mre conjugis. Ob idserenitalis tuaepraesentiamadii,
iate. » Quadain ilaqiie die.cmu coaMjuis sibi lupa- tui siipcr bac re exposcens scnlentiam judicii.9 Cui

nar in^ressi conspiciunt duas inulierculasexi;en(c imperator « Si, inquit, fides cst pacla, non dcl)et
:

Amazonuin, sorte captivilatis abductas, inibi esse ficriirrita. » Quoillaaudito,annulumsuo debraliens

prostitutas.Eas iili rapiunt,alquead propriasdomos digitOjOstendit Augusto: «Videat,ait,dominusmeus,

dediicunt. Uni earum nomen Antonia,alia vocaba- Bcujusistc fuerit annulus. » Agnoscit princeps eum
tun Antonina. El Antoniam quidem Justinianus, quem dederalannulum, jubet eam introduci in cu-
Antoninam veroaccepit Belisarius.Erantcjuc ambce biculum, ornanientisque regaiibus indutam de
sorores. Una ergo dierum, Justiniano meridianis ca^tcro vocari et esse Augustam. Quod factum ve-
horissub dio quiescente, cuni caput in sinum suae hementer abhorruit populus cunctusque senatus,
reclinassel amat«, adveniens aquila alis expansis adeo ut palam clamarent nefariam rem fecisse
ab ardoresolis eum conabatur defeiulere.Intellexit Augustum, ut puljlica? abjectionis scortum sibi
mulier auspicium quodJustiniano porlendebat im- copularet in matrimoiiium. Hac Caesar exagitatus
perium ; et experrectumtali vocccompellat virum : injuria plerosquc senatorum pertrahi jubct ad
« Oro, inquit, amantissime juvenis. ut, dum regni necem. Quae rcs in tantum perterruit plebem, ut,

politus fueris'sceptris, non me indignam judices sibi quisque metuens, conalibus ejus in posterum
gratissimai amplexibus conjugis. » Ulodicenle im- minime obviare auderet.
possibilehoc essc utipse ad culmen provelieretur CAPUT VI.
imperiale, rogat mulicr ut,quod illa pro certo scie- De Delisarii successu.
bat, ne se inexoratum ei praibcret. Quo tribucnte ^ Posthaec commilitonemsuum Belisariumin Afri-
as3en.«um,factaquecoinmutationeannulorum utrin- ^ cac promovit partes, patricium eum conslituens ;

que est dicessum. Sane Belisarius eique copulala quiquesupradictam Antoninam, Augustae sororcm,
Antonina eadem inierunt connubii foedera,ut, quia duxit uxorcm. Hunc dum Justinianus summocom-
non dubitabat Belisarius adepturum se potiorisho- plecteretur amore, magnis locupletare studebat
norisgradum, si imperio potiretur Justinianus, opibus divitiarum. Erat assiduus imperatoris consi-
sociam sui eam adscisceret slratus. Aec multum lio, particepsquoque assumebatur in convivio. Scd
lluxerat temporis,cum imperalor Justinus expedi- quia semper invidetur fclicioribus, paupertatisque
tionem paravit adversus regem Persidis. Scd in nuilusinvenitur aemulus,immoderatequedetraben-
ipso belli apparatu morbo prajventus,anuo assum- tium Jaccrantur morsibus affluentes opibus, multi
pli imperii octavo est defunctus. Belisarii prosperis offcndcbantur successibus. Huic
Consensu senatus tjliusque simul exercitus Au- . caiumniam acerbo componuut felle, et acerbiori
gustus efficilur Justinianus. Qui, nibil moralus, parant cxitu. Deiii([uc rcgem adeunt improbissimi
collecto exercitu conlra barbaroscst profectus, ct, homincs, et invidiam excilant, asscrentcs nccem
commissa pugna fugatisquehostibus, regem se co- regis ac usurpandi imperii potenliam a Belisario
rumcepissc gavisus est. Quciu in solio regnijuxta j) aifectalam. Haud difficile princeps impulsus est ut
se sedere fecit, ct ul provincias, quns Uomanis eri- credibile duccret quod pro vero affirmabatur. Ita-
puerat.sibi restitueretimperavit.Cui ille : « Non in- que priusquam sibi probaretur tcntamentum ali-
quam,dabo.'>Adha?c Justiiiianusrespondit:« Daras. quod ilagitii parricidalis,vcl mendacii suspicionem
Procujus novilate sermonis civitas co loci con- excluderet examen vcritatis, suggerentibus calum-
slructaest cui Daras nomen est. Uex autcmPersi- iiiatoribus, jubet eum cxpugnarc Vandalos. Ili sa?-
dis, licet non voluntarius omnia ei restituit quie pissime maximas Uomani cxercitus vires clarissi-
Uomani fiicrantjuris ; sicque in regnum suum est maeque nobilitatis pcssundederant duces. Accepta
rcdire perinissus.Justinianus quoque Auguslus cum hac jussione priiicipis, Belisarius domum repetit
magno triumpho Constantinopolim est regressus mcerens ac Quein uxor sua gravi cernens
tristis.
Tunc Antoiiia,cjus(iuondain Hniata,sui iiequaquam alfeotum mairore, inqiiirita!) cocaiisam oifiiscantis
oblila, suniptis quinque aiirfis palatium e>t in- faciem ejus moestiti;)'. Uogatsibi inaiiircstari sccre-
gressa. E (luibus duos dcdil jaiiitoribus, ut sibi tum, si forte aliquid consilii valcat conferre subsi-
paterel inlroitus; tres vero teuentibus cortinam, dium Cui ille pranlii rcin fore dixit, iion lanifi(ni
ul suam permitlerentur enarrare causam. Et stans ideoque viros magis quam feininas oportere consuli-
 : .

667 AIMOINI MONACHI FLORIACEXSIS 668

Ad haec illa : « Confido, ail, in Chrislo me viriiem A bus, aut ligaretur mastigia,ubi se dedidit, catena
prolaluram senlenliam, si liujus arcani atling-erc vincitiirargontca.Constanlinopolimqueinlriumpho
quivero scientiam. Veridicus namquc cst scrmo pcrducitiir.Sediu paiatioconstitutuscum ab aulicis
Apostoli diccntis : « Quod salvetur vir infidelis mullis afficerctur injuriis, postulavit principem ut,
pcrmuliercm fidelem (7 Cor. vn, 14). » Erat onim concesso quem primum habueratequo,duode-
sibi
ipsa cathoiica, quamvis Belisarius hffiresi involve- cim cx his qui eum colaphis sputisque incessebant
rclur nefanda. singularc cum co inircnt ccrtamcn. «Ibi, inquil,et
Tunc sa^pefatns palricius, pauluhim quid intcr mca; probrum ignavia», et illorum spectares habes
scmetipsum dclibcrans, consideransquc quia et in forlitudinem audaciai. ,> Imperator, petita non ab-
fcminis invenitur sapicnlia, ncc privatur infirmior nuens, cum eo prospcctaculo duodecim juvenibus
sexus rerumprofundarum intelligentia, conjugi re- congredi imperat.Quos ille,simulata fuga.post ter-
fert ut Vandalos expugnarct sibi imperatum csse. gum jacicns spicula, omnes intcrfecit. Post h«c
llla, muliebri abjecta imbecillilate, hac virum ex- expra^ceptoprincipis Childemeruscunuchusfactus,
hortationeadfidemorsaestinvitare: (iNulkis,inquit, palriciusRomanorumfinium quiPersidis provinciae
protestante sacra Scriptura, spcravit in Domino et adjaccnt ordinatur.Cum Persismaximaacprospera
dereliclus est ab eo : Quapropter, mi vir, suadeo B bella gessit,ibique vitam flnivit.Sedad ordinem re-
tibi, rehctis haireticorum blasphemiis, trinum et vertamur Historia?.
unum Dcum agnosccrc qui rcgnat in coelis. Fac CAPUT VII.
ergo votum Deo Coeli, et eris victor melius quam De Clotaiio et Childeherto.
fuisti. » Interfectoeo quo supradiximusmodoClodomiro
PeripsuranamqucBclisariumimperalorJustinia- natorum Clotildis primo, reliqui ejusduofilii,id est
nusmultarumsibi subjugaverat fcritatem gentium. Clotarius atque Childebcrtus, iterum cum exercitu
Spondente itaquc illo fidem Christi,iterumdicitei Burgundiam petunt fugatoqueregeejus Godmaro
;

« Nullatenus immutetur dccor vultus tui, sollicita- regnum Burgundia' Francorum subj ugavere ditioni.
tus difficultate praelii, et pallor qui tuam obtinuit In hac pugnaTheodoricus, quem Clodoveus ex con-
faciem discedat ate. Nunquid non suntnobis duo- cubina susceperat, fi'atribus auxilium proebere de-
decim milIiapuerorum,quospropriisalimus stipen- trectavit,co quodfilia regis Sigis mundiesset nupta
diis, et decem et octomillia militum, quos cum pa- illi ncptis vidclicct regis Godmari.
triciatus dignitate acquisisti ? » Quo respondente : CAPUT VIII.
«Etiamsunt,»adjecililla:« Assumpta igiturpartemi- /^ De A malrico Gotho
lilum ad duodccim scilicet millia, puerorumque ad Amalricus autem, filiusAIarici regis Gothorum,
quatuor millia, terrcstri itinere parlcs aggredere cum partem regni paterni;quae aFrancisnonfuerat
Africfc.Ego vero cum reliquo exercitu, videlicct sex pervasa, suscepisset regcndam, legatos ad Childe-
millibus militum el octo millibus puerorum, navali bcrtum etCIotarium direxit,rogans ut,initofffidere
evectione fincs pelam Lybice.Hocque nobis adinvi- sororcm eorum mercrctur conj ugem accipere Quam
cem erit signum ut tui in castriscopiosum accen-
:
illi non negantes(ut regibus tantae gentis dignum

dant ignem, et nos in navibus lumen ostendamus erat) summo cum honore mi-erunt. At ille, ut erat
facibus. » Quii plura ? factis dicta compensantcs, gentc ei animo ferus,habere cam ccepit remissius,
Africam partito petimt agmine. Vandali, terrena necdiligcrcutrcginam.sedcontumeliisdehonestare
expeditione compcrta,navaIisignariagminis,ad pu- quasi prelioemplam ancillam.Nam dum essetipse
gnamse pra3parant,conjugibusacIiberis adbellispec. nefanda,qua et pater suus,Arianaehaereseosmacu-
taculum in castris constitutis. Conserto pra;Iio cum latus perfidia,despectui eamhabcnsquod esset fide
neuterexercitus alteri loco cederet, nuntius ad Van- catholica, eunti ad orthodoxorum ecclesiam multa
dalos venit, asserens uxores eorum ct nalos gladio ingcrcbal probra. Slcrcora namque in cam vel in
trucidatos. Antonina enim, cum suis de navi in lit- D cjusprojicicusviam,fcloriscoinniovebat violenliain
lusegrcssa,castrahoslinm pcrvascrat,nullumquevi- ut devot;iin a purae orationis studioaverteret men-
ventem reliquerat,ncc pueros quidcm ac puellas. At tcin.Quibuspraestricta contumeliisfilia Clodovei ad
Vandali pugnantes, compcta suorum nece, rupta cum lacrvmis scribit.opistolam mitlensper
fratres
acie,dum suis limentproprianegIectasalute,adcas- quemdam sibi fidclom,et,causain suarumoxponens
Ira reverli fcstinant.Quosconfuse rucntcs quicaslra injuriam, ad exlromum iiitulit : « Mi-^cromiiii, in-
invascrantobviamfacti cxcipiuntsternunlquc ac to- quit, mei, fratros amantissimi.et mearun neccssi-
to palantes persequunlur campo. Rcxaulem Chil- tudines indignamini causarum.»Urbs Arverna Chil-
deremuSjCum dbodccim tantum Vandalis fuga peri- deberlum in finitimissuis;dcfralris Theodorici re-
culo exemptus, castelium qiioddam munitissimum giinine al) co vi pr;oropta, tenobat. cum momorala
estingressus. In quo a Belisario ol)Scssus,dum nullus sororisscriplaad cuin porveucriint.liule vir.inilitia'

ci patcrct cxitus, rogabat mcnioratum palricium ul poritiis,non oxspcctato fratrisClolarii solatio, com-
libcr vinculis iuitcconspeclum diiccrctur impcralo- positis ordinibuscastramovit,atipic improvisus ar-
ris. Ciii ciim spopowdissotBelisarius quod non rcsli matas acics Hispaniis infudil. Ncc dcfiiit congres-
aut funil)us,non etiam ferrois conslringeretui' noxi- sioni Amalricus, torrcstri navaliqiio piigiia oortare
m IIISTORIA FRANCORUM. — LIB. II. 670

paralus. Ubi ulriquc cxercilui plaouil in campo A CAPUT IX.

pridio decernere, Childebortus validior equilalu Be Clotarii in T/iorinffos erpeditionc.

averlil hosteni.-Nec diutius potuerunt resistereCo- Indc, fratre Clolario in socielatem adscito, ipse

thi, virorurn contis et freniitu equorum con-

cum cum Theodeberto Tlioringam petit. Prfpcrat'
liiio

lurbarentur. Conversi igitur in diversa alii sunl, Thoringisrex Hermcnfredus, duobus suis trucidatis
plciiqueadclassem refugiebant.Ex ea quoque parle fratribus. Cui accesserat ex oonjugio vana qua^dam
occurrere Frauci,ac universo?,pra^occi.pato itinere, mentiselatio, quod ei filia Theodorici rcpfis Ilalici,

repellunt a niari. Ipse .\inalricus, fugerc cunatus, ex sorore susccpla Clodovei, jure copularetur nu-
ecclesiam catholicorum cursu petebat. Tuncunuse ptiali. Ila-c mulicbri fastu elata quodregali manaret
turma Francorum.citalo cquo eum insecutus,hasta prosapia, fratrcm mariti, Bcrtharium nomine, in-
cominus percussum terra; dejecit exanimatum. genli oderat crudelitate. Denique suadet viro ut

Cujus comperlo interitu, Ciiildcl)ertus post ler- ^ratrem sibi fomnlum vita privet et regno.
gum iter diriirensCothorum,Toletum urbem.ipso Id illc, nil moratus effccit, missisquo lictoribus
terrorebelli civibus consternatis, sine mora oppu- cum perimi jussil. Pari modo alium, vocabulo Bal-
pnavil elcepit; multisqueablalis Ihesauris etsorore dricum,suspicione fraterna^ insimulatum vindicta?,
sumpta,repcdare festinabat ad propria.Sed ante- ^ infanda damnavit morte. Hac arte Amalberga (id
quam cupilas pervcnirent ad sedes, soror regis, quippe nomen mulieri) vacuam fecit sibi aulam
uescio quo depressa incommodo, vita dcccssit. Cu- regni, dum simulat saluti se velle consuleremariti.
jus corpus in loculo positum Parisius estdelatum, Miser ille, qui putaverit quod illa in ejus fratribus
ac in basilica sancti Petri juxla patrem humatum. parricidales odisset cogitationes, nec animadverte-
Saue in thesauris quos Childeberlus avexit ab Hi- ret consortes regni ac
periculorum sublatos esse
spaoiis,reperta sunt ecdesiastici utonsilia ministe- suorum. Adeo apud improbos est afTeclus vilis, ut
rii, ex vasis quos dicunt fuisse Salomonis, novem cita pravis suggeslionibus extorqueatur. Profe-
pretiosissimi quindecim patense, viginti
calices, ctus itaque Theodoricus inThorigam, obviam ha-
capsa* Evangcliorum. Qua; omnia oum solido fabri- buit Hermenfredum cum innumera multitudine
cataforentauro,gemmisque ornalaopereinclusorio hostium. Foderant autem Tlioringi fossam, quam
rex lamen integer ab eorum cupiditale cuncta (ut texerant operimcnto cospitum, ut advenientium
eral largissimus) diversis tribuit ecclesiis. Sed dum inibi debililarentur equi Francorum. Quo cognito,

incursare studet aliena, perdidit quoe putabat sua. Franci acriterindignatihostesultima labefactarunt
NamTheodoricusfrater ipsius,dolens Arvernorum G fugam usque Onestrudem flu-
ca^de, actosque in
urbem ab eo sibi fuisse sublatam, eam ipso iterato vium persequuntur. Ibi etiam adversariis resistere
invadit, cajsisquo vel fugatis quos Childebertus ad ausis transituque proliibere Francos,gravius certa-
tuendam reliquerat urbem, Mundericum, qui se men. Sed ubi se Franci ipso usu veteri assuetaque
propinquumrcgisjaclitabat,regnumquesibideberi, vincendi confirmarunt consuetudine, ordine suo
perimi jussit, et quai ojus erant sub fiscum redigi. rixi incursantes caedere, scutis repellere, nisu om-
Uic elenim Mundcricuspersuasis Arverniciscivibus, ni ac virtute inconditam multitudinem in fluvium
collectaetiam ruslicoruni non parva manu,castrum urgere coeperunt. Nec difficile fuitplurimo in am-
Victuriacum contra Theodoricum pervasit. Ubi nem mergi, cum haud procul a liltore res gerere-
dum rex eum obsidione cinxisset, et superare nequi- tur.Tanta autem strages tunc de Thoringis facta
rct,cuidam suorum, Arogisilo nomine, imperat,ut, caosorum congerie opploto fluvio,
fuisse fertur, ut,
dalo sacramcnto securitatis, Mundericum a castello Franci super interfeclos in ulteriorem transirent
exire suadeat, quatenus a circumsedentibus perimi ripam. Hormenfredus ipse, cum paucis elapsus, in
circumventum
posset. IIIepra?cepto obtemperat, ac munimentum secontulit urbis. Quem posteaTheo-
hominemcastrooducil,daloqueinhunc modumsuis dorious, fide data, Tulbiaco [hodie Zulich] ad se
signo « Quid, ait, o populi, hunc virum aspicitis,
: veniro mandavit, eumque, dum deambulatum per
acsi nunquam ampliu^^cum vidissclis? » Ilisilli au- murum urbis irenl ot sibi altcrutrum sermocina-
ditisimpetuiuMundericum proruunt.Quod ille cer-
D
rentur, praecipitem deorsum egit. Qui ruens com-
nens, Aregisilum sic alloquilur : « Quia, inquif, o minulo cerebro examinalus csl. Ex co quoque ge-
Aregisilc, pcrjuriis me dcccpisli tuis, ex hoc tom- nitis minime pepercit ;
sed, eos strangulari praici-
poreto vivcntom nulluscernoloculis carnis.» Etha^c piens, universas Thoringorum civitates Francis
dicens, uti pone eum slabat, lancea inter scapulas subjugavit, pristinaquc eos jussit incolcre domi-
adacta eum terrocdenxit, evaginatoquegladio, hor- cilia.
latus socios, super hostos irruit, ac, quousque spi- CAPUT X.
rilus vilfo in eo fuit, ca-dore noii cessavit. Arcadius T)e oriijine Francorarn citatus divus Hieronymus.
(pioquo, qiii urborn.Vrvoniiain (^liildfborlo tradide- Donique FrancosThoringorum fincs priusposso-
rat, Hituricasaufugit.Ea urbstunc Childcberto pa- divse supcrior dcclaravitscrmo.Sed et bcatus Hie-
lcbat. .Mater vcro ojus atque amita compre!innsa>, ronymus, in opusculo quod de Vila Sancti scripsit
0|>ud C.iiliiniim urlicm exsiliala; suiit. Hilarionis, assorif hanrgontem, iioii lam amplam
quam robustam, iiitor fines Saxonumquondam ha-
 671 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 072
bitassc et Alamannorum, mnmorans illius nationis A in^'-roflio!ili domum
pedes apparucre detecti a^ma-
illustremjuvenemab oodomviroDoida?rnonocjf'Cto torum. Quod ubi animadvcrlit, suos capere arma
fuissecuratum.Nec nobis oneri erit ipsius disertis- jubet, sequc prsecedere Intellexitproliiius Theodo-
simi verba ponere viri, cum ct nostram (si inse- ricus fratrem dolum pra;sensissc ; ct, ne amplius
rantur)honcstent materiam, ct gontis fortitudinem manifestum fieret faftum, loco muneris discum ei
innotescanl paritcr ct decorcm simul cliam ut ; dat argcnteum, gratias agens proptcr collatum
virtus Dci in gentili quoquc operata homine evi- auxilium. Ncscientibus ergo suis quid actum foret,
denter appareat. Ait ergo divina? legis interprcs : Clotarius mctatum repetiit suum. Post haec Theo-
« Candidatus Constantii impcratoris rutilus coma, doricus cum suis questus sine causa se suum per-
etcandorc corporis indicans provinciam (inter Sa- didisse catinum, advocans Theodebertum filium,
xoncs quippe ac Alamannosgens ejus non Inmlala « Vade, ait, ad patrunm tuum, et pele ab eo vasa
quam valida,apud bisloricosGermania,nunc Fran- me ei dono datum. » Abiit illa, ac sine mora qiiod
cia dicitur antiqua) ab infantia possessus a da^- peliit impctravit. Clotarius inde regrediens, Rade-
mone, qui noctibus eum ululare, ingemiscere, frc- gundim filiam Bertharii regis sccum abduxit, quae
mere dentibus compellebat. Hic secreto ab impe- postmodum apud Pictavam urbem multis effulsit
ratore cveclioncm petiit, causam eisimpliciier : in- B virtutibus.
dicans, et, acceplis ad consularem quoque Palestinai Cum igitur,ut prajfati sumus,Theodoricum atque
litteris, cum ingenti honore ac comiLatu Gazam Childeberlum, quos junxerat natura, divideret
deductus est. Qui cum a decurionibus loci illius discordia, tandem domestico foedere civilium sunt
monachus, territi
quaesisset ubi habitaret Hilarion sequestratd bellorum certamitia. Sed quorumdam
Gazonses, putanteseum ab imperatore missum, ad nefandorum molitionilnis hominum, qui assiduis
monasterium perrexerunt, ut et honorem commen- gaudent mutaLionibus rerum, iterum pactse pacis
dalo exhiberent, et, si quid ex pra^terilisinjuriisin violata suntjura. Quapropter multi nobilium lilii,
Hilarionem esset offenscO, novo officio deleretur. obsides utraque cx parte qui fuerant dati, servituti
Deambulabat autem tunc senex in arenis mollibus subjiciuntur.Inter caeteros v-ere nepos beati Grego-
et secum dc psalmis nescio quid submurmurabat. rii Lingonicae urbis episcopi, dum cujusdam bar-
Vidensque tantam turbam venicntem, subsistit, et, barii servitio prernerelur, a memorati pontificis
resalutatis omnibus manuquc eis benodicens, post servo,Leone vocabulo, qui praeparandis epulis mi-
horam caitei'os abire pra>cepit ;
illum vero cum nisterium exhibebat, subducilur,pristinaeque liber-

servis suiset apparitoribus manere. Ex oculis enim tati boc ordine Audito quippe praefalus
restiluitur.
ejus ac vultu, cur vcnissot, agnoverat. Statim ergo q sacerdos eum Troviris detineri, mittit pueros qui,
ad interrogationem suspensus homo, vix terram oblato domino ejuspretio.illum exindeabducerent.
pedibus langens et immane rugiens. Syro quoin- Quibus barbarus respondit : « Hic, inquiens, tam
tcrrogatus fuerat, sermone respondit. Videres de praeclari goneris puer non dimitteLur, nisi raihi
ore barbaro, et qui Francam tantum ac Latinam decem librae auri dentur. » Illis haec episcopo nun-
noverat linguam, Syra ad purum verba resonare, tiantibus, Leo se obtulit dicens : « Permitte me, et
ut non stridor aspirationis. nonidioma aliquodPa- ego per Dei auxilium puerum liberabo. » Quo per-
laostini deesset eloquii. Confessus est itaque quo in mittente,'quapsilum illo quemdam hominem rogal
eum modo dacmon intrasset; et, utinterpretesejus ut se domino pueri, quasi proprium famulum, ven-
intelligerent qui Graecamtantum ac Latinam nove- dat, et pretium loco boneficii in suos usus habeat.
rant linguam, Graece quoque oum interrogavil. Quo Obaudit ille dicto, et eum duodccim aureis memo-
similia verba codem rcspondente, admirati sunt. rato vendidit viro. Qaerit dcindo detenter a Leone
. Multasdeniqueincanlalionumeioccasionesotneces- quid operis scitagere. CuiLoo : « In pra?parandis,

sitatemmagicarum oblendenti artium «Noncuro,

: inquit, epulis nullus mc pra^ieriit disciplina arlis >>

ait, quomodo intravcris, sed ut exeas in nomine t\ Impcrat ergo dominus ut adveniente die Solis (sic
Domini nostri Jesu Cbristi impero.))Cumque curatus enim barbari dicm vocant Dominicam) tale parel
esset, simplicitate deccm auri lihras olfe-
ruslica convivium, quod venturi ad eum amici haheanl
rens, hordeacoum ab eo accepit panem, audions admiralum. Quodille, congrcgata mulliludinegal-
quod qui lali cibo alorentur aurum pro luto duce- k)ruin gallinaceorum, ita pricparavit ut dicerent
rent. » Haec dixit Hieronymus, vir in sancta Eccle- convivt-p se nec in mcnsa regis tale quid gustasse.
siaomni laudum pra^conio dignus. Nos autcm ad Gavisus dominus Leonom promptuario praeficil, ac

rem cwptam vcrtamus articulum. summam sui gratiam impertit.

CAPUTXL Post anni circulum cum Attalo (id quippcnomen
De reliquis Clolarii el IVicodorici gcstis, nepotis cpiscopi erat) in pralo, co quod ille cuslos
Denique dum apud Thoringam morae fierent, equorum csset, descendit. Et versis sibi invicem
Theodoricus fratri Ch)tario occulLas })arat insidias, dor-is, ne agnosccrentur, loqucntcs, Altalum sio
expansofjuc in parto doiuus veIo,armat()s posl illutl compcllarc cu'pit «Tcmpusest, inquam, o puer,
:

slai'c jiihct qni Clotarium adsuuin vcnicnlcm col- ut do patria cogitcmus.Hac igilur nocte duiu equos
loquium eximproviso interimerent. Clolario itaquc e pastu reduxeri?, cavc ne somno graveris, scd, ut
673
HISTORIA FRANCORUM. — LIB. 11. 674

me vocalus fueris,iler si sapis noslrum parabis. » A et ait ; « Niinc mihi bonum est mori ou aCiliis
a
mois. Mortua esl pietas. Nunc profecto iliud est
Ea forlo nocle Leo, generuni domini ad domuni
redeunlein proseculus, vina porroxil. Cui illojooo
tcmpus quo, si omnessua dent consilia, huic malo
remcdiuin invcniantnuilum.Novuni hoc, flagitii ge-
ail: Die, o pucr, si valeas, (pia nocle ad palriam
'«

reverlidcstiuas.' •• Adquem Lco item joeando, veri- nuscst,qao palrui innocenUum api^etunLvitam ne-
effalus: « Hac, inquil nocle, si Deus potum. Uoleo,fateor,parricidasgenerasse melilios,
lalem tamen
permiscrit.» — « Ulinam.ailaUcr.mecuslodianlmci qui non possentparcere parentibus.Sedde illis taceo

domo moa aufcras. .Necduni quosjusta allcgatio maternoe calamitatis e.xososfe-

famuli, ne quid dc »

ilaque prima noclis quiele Iransacla, Leo ad At-

ceral.Verum in istis nuikereperiunturcausie oifen-
sionis, nisiquod in regno natis regisque
talum properans quauil an haberel spalharn. Quo
Iiliis,debita
invideturportio paterna^hereditatis. Pereuntitaque
uegante ille a capile doniini sui scutum simul
ad dolorem mihi, ad fructum iiiis. At quajral quis
cum framea auferl, sciscilanlique domino re-
ut quid eosocciderc velint. Cognoscat quia ad praj-
spondil se essc, vellequc Attalum, qui tanquam
sens ipsis mors eorum proficiet. Miseram me, quffi
ebrius quiescebat, suscilare, ul ad pastum equos
vero non abnuente, profectus est ad
ad hos fruclus fecunditatis sum reservata, ut infe-
deducat. Illo

Altalum; ascensisque equis raptisque quibusdam B lieia eis porrigerem ubera quimiiiichara nepotum

auferrentpignora Ego,infantuli,vestrKcausasum
vestibus sive ornamentis, triduo jcjuni iler peca !

gunt. Veaientes vero supcr.Mosam, dum a quibus-

perdiLionis, qu» inconsideratis persuasionibus pa-
trem vestrum objeci periculis raortis. SaLis infeha
dam detinerenlur, relictis cquis super parmas llu-
vium transmearunt; inventaqnearbore pruni,ejus mater fueram, avia volui esse solliciLior. Videns
ablato fructu, inter iter agendum eo se satiant. mihi ajtatem precedere, tentavi oonsulere post me
Porro viam ingressi Campania', nocte quadan\ au- nepotibus ;atque utinani consuluissem! Sed nunc
diunt sonitumposttergacurrcnliumequorum.Tunc
eosmihi quidem eripit intolerabilis a^rumna, quos
Leo ad puerum: « Proslernamur, inquit, terra;, ne magis niagisque coaimendavcrat naturaet miseri-
videamur. » Tunc post truncum rubi se coUocant, cordia.Summe Deus,ne intergregesnoxiorum de-
extractis tamen gladiis, ut, si necesse foret, his sc putes animas innocenliuni, nec easssevainferorum
defensarent. Equites vero eo loci conslitcrunl,spe- crucientsupplicia; sed mundo supernum iter car-

clantes donec equi urinaselevarent. Dixilque alter pentibus e vcstigio tranquilla a^terna^ vitK succedant
ad allerum : « Va?mihi, quiafugiunl hi detestabiles! hal)itacula. » His dicLis,indignaLione simul etcom-
Verum si invenircntur, unum exeispatibulo,alium passione vox est inLercepLa Iofj[uenLis. Verum ubi
gladiorum ictibus perdcrcm. » Erat autem quihajc ^ spiritum resumpsit : « Et quid, ait, aliud restat ?
loquebalur dominus illorum. Qui molis equis cuni CondiLio mihi offerLur uLrum malim eos tonderi,an
socio rccessit a loco. eadcm nocte Remis
lili vero gladio pcrcuti. Sed utcunque sc res habeat nulla-
venientes, a presbjtero Paulello per biduum re- tenus clericos fieri patiar. »

creati, ad beatumCregorium sunt rcgressi. Attalus Hkc dixit,putans quod pieLate flexi naturai a tanto
cum gaudio susceplus, Lco cum uxore ac filiis liber- desisterent scelere.Quamvis enim ei nota esset CIo-
tate pra?mioque terra; donatus est. tarii feritas, nunquam lamcn credere potuit quod
CAPLT .XII. usque ad parricidium persevcraret.At ille longeab
De dolo in filios Clodomiri. ejus sententia aberrans, arreptum seniorem natu
luterea Clotildis regina Parisius residens, filios puerumadterrameIisit,cultelloquelatusperfodiens
Clndomiri,nepotes suos, solerti nutrichat diligenlia. viLa privavit. Quod ccrnens junior,adChildebcrtum
Childebertus autem zelo ductus, quod videbat regi- se contulit; et suffusus lacrymis specie miserabili,
nam maternumsupereosdeclinasse animum, aulu- patruiinhairens vestigiis, orare veniam, ac ut ani-
mans deperiresibi quidquid materni alTectus in illis mum sibi regis Clotariiconciliatumredderet obse-
Iransfuudebatur, Clolarium excitat ut e niediu ho- crare.Motus illc miseratione fratrem dcprecabatur
minum tollendi adolcscentes occasioneni qua-rat. ut naturaicontemplatiouc nioUirctiram, ncpotiquc
D(;lasaqueadinvicern captantesconsilia, ad matrcm supra iram constitucns jus natura;. Pro-
par-.;cret,
dirigunt qui mcmoratos juvencs ab ea susceptos ad mittebat ctiam seprohujus rei vicissitudinebenefi-
sepcrducei'et, asserentesvellesedebitam ipsisregni cium quod ipse vellet rccompensarc. Cui fratcr :

reddereportioncja.Dolumrcginanoni)ra.'vidit man- « Dum lu, inquit, hujustacti minister cxislis, uL

datoque filiorum paruiteosludiosiusquo adolcscen- quid misereri velle le simulas? Quin polius puerum
tulis bene e.sse gratulabatur consultum. Suscepit a te expelle,aut pro eo morere. » vcritus Childc-
legatus juvenes, uteos deduceret adrcgcs Eo discc- bcrtus verba fratris, nec cjus valens, imo nolcns,
denle, e vestigio venit alter,forcipesetgladiumdc- contraire voluntati,pucrum a sercpulit. Quem CIo-
ferens. Quibus regina visis inquirit qiiid sibi ista larius eo quo fratrcm cjus, intcremit modo. Reli-
velint. Cui vcrcdarius: « Sic, inquit, niandant filii quus qui supercrate fratrihus, vila; potiusacsaluti
nencpotos tuostonderi, angladiopcrcuti?
tui, velis quam regno intcntus, prompta fidissimorum sibifa-
Delibera. Unum enim corumnccesseestneri. «Quo mulorum ope usus, fuga sc exemit periculo. Ei
illa audito, alta trahcns a peclore suspiria, ingenmit, noaien Clodoaldo. Qui poslea clericus factus, pre-
'675 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 676

sbylcrquc ordinalus, digne cst conversaUis. Et vilse A. legatos ad castrum Caprariam, ut sibi cives ape-

finem sortitus, Noviento vilia terrilorii Parisiacffi riant, dirigit. iJeuthcria vero mulier nobilis elsa-

urbis sepuitus, mullis miraculorum signis cceio se piens, cujus vir ad pra;dictam urbempropter hosli-
vivere declarat. Clotariusautem,nulritiis puerorum lem transierat incurium, Theodeberto mandavit
pariter neci traditis, ascenso equo, ab eo recessit quod veniens cum pace susciperelur. Quo adven-
loco una cum suis. Tunc Clotiidis regina ablata tante, illa ei obviam est progressa. Cujus specie rex
nepotum corpuscula condicns aromatibus,in sancli captus, suo eam conjunxit stratu.
Petri basilicafecitbumare. CAPUT XIV.
CAPUT XIII. De Tkeodorico et Theodeherto.
De Longohardorum origine et gcstit. In diebus illisTheodoricus, Sigivaldum parentem
Tlieodoricus autemTheodeberto filio suo despon- suum occidens gladio, clammandavitTheodeberto
dituxorem, vocabulo Wiscgardam,filiam\Vacbonis ut filium ejus, qui una cum eo ierat, interimeret.

regis Longobardorum. Hic locus nos admonet, in- Sed ille, eo quod illum de sacro fonte levasset,
termissa paululum ccBptai rei serie, exordium nos oslensis paternis fugam suasit, donec post
litteris

hujuspandere gentis, etpraeteritaretro tempora re- morlem regnantead eum reverteretur.

patris ipso
Iractando repetere;maximecum prajclaraquaidam B Qui fugiensapud Latium latuit. Post ha?c nuntiatur
Francorum gesta in Historia contineantur Longo- Theodeberlo patrem graviter segrotare. Qui post-
bardorum. Winiliigitur, qui et Longobardi, ab in- posilis caiteris rebus eo tendit, Deutheria Arverno

sula Germania", quK Scandinavia dicitur, egressi, relicta. Theodoricusenim, cum jam viginti quatuor

Iborac Aioneducibus, regionemqua3 Scoringuadi- annisregnumtcnuissetjVita decedens, Theodeberto

citur, quasi habitaturisunt ingressi.Dequapropter filio sedemsui reliquit regni. Qui, mansuetus cun-

victuspenuriam exire compulsi, transieruntinMau- ctis atque modestus, jusiitise quoque fuit cultor

ringua. Unde progressi habitaverunt in Gollanda. egregius. Consurgentes vero Childebertus atque
Mortuisqueducibus,regemsibi Agclmundum filium Clotarius eum regno pellere conati sunt. Quos de-
mulcens ille regnum sagaciter recepit; missoque
Aionis ducis statuerunt, qui per triginta et trium
nuntio, Deutheriam ab Arverno evocans, sibi eam
curricula annorum illis pra?fuit. Cui successit La-
missio. Lamissioni quoque Lethu. Post Lethu re- in matrimonium copulavit. Cernens Childebertus

gnavit Hildehoc. Quo defuncto, quintus Gudehoc quod eum vi sibi subdere nequiret, amicitia sibi
regnum suscepit. Deindepoft pugnam, quam inter necti commodiusduxit, accersitumquetriplicibusex
Odoacrem etFeletheumfuisse superiori commemo- q omni supellectili sua ornamentis donavit. Givaldus
ravimus libello, profecti Longobardi de Gollanda aulem, Sigivaldi filius audiens Theodeberlum loco
Rugorum pa-
pervenerunt in Rugiland, qu« Latine patrisregnare, ad eum rediit. Quem rex Jeosculaiis

tria dicitur. Nam Germanorum, patria

land lingua cunctas ei paternas restituit ba^reditates, data ci

dicitur verboLatinorum. Exemptoautem humanis tertia exomnibus quce a patruo acceperat muneribus
rebus Gudehoc, successit ei filius Claffo. Decedente parte. Veruin Deutheria cernens filiam suam, quara
quoque Clatfone. Tato regnum tenuit. Quo tempore ex priori susceperat viro, valde adultam, verita ne
Longobardi, relicta Rugorum patria, venerunt in aregeconcupisceretur, vehiculoimpositam indomi-
campis patentibus, qui scrmone barbarico fcltli tisquc bobus Iractam apud Virdunum de ponte in

appellantur, manseruntque ibi. Quo dum demoran- Mosampraicipilari jussit. Erat porro Theodebertus
tur,Radulfus, rexHeruIorum,fffidusquod cum Tato- rex egregie moratus. Agnoscens vero quod Deutheria
nepepigeratirrumpens,eoquodcompcreratfratrcm suam, utpra^dictum est, interemisset filiam, repu-
suum germanuma filia Tatonisnefandissime inter- diata ipsa, Visegardam iterum sibi sociavit.

cmptum, bellum ei intulit. Sed ipsc cum suis a CAPUT XV.

Longobardis superatus, vita pariler ct regno est De
Belisarii rcliquis successibus.
-D Porro Bclisariuspost inclytum quem dc Vandalis
privatus. Tanta autem consternatio ac (ut verius
ut supra diximus, apud Conslantinopoliin cgit
dicam)mentiumalienatio cjus invasitexercitum, ut
viridcs segetes, lini campos, fiumina crederent. triumphum, intimus ainicorum Justiniani principis
Dumque brachia quasi nalaturi extcndcrent, a su- babcbalur.Et.astipulantcpriorissocietatispra^roga-
pervcnicntibussine difficullate ca^debanlur hosti- tiva, cum inter primos secretorum arbilros ipsc pri-

bus.lrruitautcm super Tationcm Wacho filiusfra- musacccrsirclur, multorumconlraseinvidorumcx-

trissui:interfectoqueeo,ipsejamoctavu3supcrLon- cilavit corda. Qui dolcnlesulierioreillumpollcrcpo-
gobardosrcgnum tenuit.HuiusfiIiam,utpra;dictum tenlia.sibiquc dcputanlcsofficerein quoille proficc-
Theodoricus filio suo Theodeberto despondil. ret, quasi salutis Ca;saris soUicili, crebro ei denuntia-
est,
Quam ille post mortem patrisrelinqucns, Deulhc- bant • ab insidiis Belisarii fore cavendum. Quem nisi
simulatioiic fidclioris consilii rcvocavissent,
riam Romanigenerisfcminam hac dc causa duxit iltsi

uxorem: DumGothi,poslmui'tcmCIodovci,multade januiulum Bclisariighulio inlerfecluin Juslinianuni,

hisquffiipseeis abstuleral pervasisscnt, Tlieudori- regnumquc indigno btvrcdi vacucfactum. " His

cus Thcodebcrtum filium suum ad ea recupcranda atque hujusmodi regiorum satellitum, scu cliam
direxit.QuiadurbemBiturisl«/.,Biterri3jacccndcus, primorumpalatiisernionibus-Vugustuspcrinvidiam
 677 HISTORIA f RANCORTl. — LIB. II.
67S
paulalimaccendeltaliir. El su^pectam liabens r>oli- A regni ojus imposuit capiti. Juslinianus hoc niodo
sariipotenliani.palricialiisei inlerdixil oiirani. Qui imporio rcstitulus, siojiofatum Bolisarium iterato
palrioiuni ordiaans, advorsuin Gothos, qui Italiam
pubiicisexpedilus actionibus, securam doliberans
inhabitantes Homanos graviter armis preinebant,
in reliquum agere vitam, privalas incolebal «des.
est in prosperis invidia carerc, dirigit.
Sed, quia difficile

iterum zeUis, iterum orta insimuhitio, quia ultra CAPUT XVI.

quam privatis mos Duodecimnam-
est sese agebat. De divo Benedicto.
quemillil)Uspuerorum vallalus.quocunque cundum Ilis diebus beatissimus Benedictus Pateretprius
fnrel, progredicbatur. Fuere nonnulli, qui vitam iii loco qui Sublacus dicitur ( qui ab urbe Roma
quoque ipsam ereptum Verum cum
ei irc vellent. quadraginta millibus abest) et postea in castro
imperaloris inentem ail suam noquircnt inflcotcrc Cassino, quod Ilaruin magnae vita»
appoljalur, ct
sententiain,ipsun\dignitato rogiaprivaremolitisunt meritis et aposlolicis eflulsit virtutibus. Quo etiam
Op()ortunamque nacti occasionem,procedenlcmad tcmpore sanctissimiis Agapitus, Roman£E sedis
circispectaculum principem, privata detenlum cu- pontifex, ad regiam urbem profectus, Justinianum
slodia, corona spoliant simulquc veste purpurea. principem, inEutychis scctam delapsum,ad veram
Deductumque admedium tliealri qnomdamFloria- et oalholicam reduxit fidem; damnatoque Anlhimo
num in solio sedere faciunt regio.Justinianus au- B patriarcha Constantinopolitano, non mullo post
tem, tali dehonestamento afTectus, ad Beiisarium idem papa apud eamdem urbem diem obiii. Cui sus-
misitqui dicerent «Haic mandalJustinianusCaisar
:
cessitinpontificatuSylverius. Hiclevatusestatyran-
quondanielAugustus.Immemor,inquit,injuriarum noTlieodoro,qui apudGothosrcgnum arripuerat,si-
mi Beli<ari,faclusmodornatum i3/c),ad memoriam, ne deliberalione decreli imperialis.Qui corruplus
quipso.reduc pristinabeneficia,et,si quid pra!vales, pecuniatalem timorem induxit clero,ulquiconsen-
adjuva nie.<>Ad hwc Belisarius ita respondit : " Si,
liret gladio puniretur.Post menses duos nutu divino
ail,avilamihisuppeditarelpotenlia,ferremposcenti exstinguiturTheodorus,elelevalur\Vithigisrex.Tunc
sulTragia. Nunc autem incassum fundit preces, cum veniens Belisarius paricius in partesSicilise,audivit
mei pra^sentia consulares viduaverit fasces.Verum- quod Gothi fecissent sibi regem,et inde per Campa-
tamen Christi Domini mei parens pra^cepto, non niain properavit Neapolim, quam obsidere coipit,
referens malapromalo, auxilium illi laturusaccin- quia cives Neapolitani noluerunt aperire ei. Qui
gar ut potero. » Etsimul,liis dictis,ad conspcctum pugnando civitatem introivit,etGothos,quoscunque
properat novi principis, cunctis ut se sequerenlur obvios habuit, neci Iradidit, factoquemaximo bello
suis prajcipiens pueris.Et pro foribus theatri stans contra Withigcm, ingressus est urbem Romam, et
conspexit eminus turbam se odientium cathedrai civitatem munivit.Tunc recolligens Withigismulti-
imperatoris Floriani circumsistere. tudinem Gothorumuno anno itaobsedit urbem Ro-
Conversus igitur ad eos qui secum erant; « En, mam,utnulliessetfacultasegrediendivelingredien-
inquit,fidissimi milites,adest omnibus votis exspe-
di.Verumintracivitatemfameopprimenfepopulum
clata dies, ad capessendam ultionem ex inimicis. adeo ut aqua venundaretur pretio, pugnse tamen
Vallalus est tyrannus caterva malignantium,qui sc maxiina; fiebant a Belisario defendente Romanos
ei sociaverunt, freti improbitatemorum.Mec dubi- vel civitatemadversus Gothos quosctiam Raven-
;

tandum pari cos debereperireinteritu,quo3Kqua-

nam fuga petere postmodum compulit.
les reddidil malitiai causa.Armate itaque dexteras
CAPUT XVII.
vindices, et quod me videritis faccre, vos quoquc
facite. » Posthjcc introgressus, dum vcluti adoralu-
De Vigilii diaconi conatihus.

rus genu flecteret, evaginato ense falsi principis Tunc Vigilius diaconus, qui apud Constantino-
caput amputavit.Quod cernentes qui cum eo vene polim crat apocrisiarius, animadvertit displicerc
ranl districtis gladiis ciroumstantcs forliter ferirc D AugustootAugustai damnationem Anthimi patriar-
co'perunl. Turbali hi qui prius do pcrmutalione ch<eConstantinopolitani,et, volens sibi apud domi-
dominationis applaudebant, fuga; potius quam
sibi nos rerum parare gratiam, persuarit Augustte ut
defen.Monis auxilium quajsiverunt. Caput Floriani, mittcret ad Silverium pontificem litterashoc modo
numcoronarcgiiijBclisarius sustulit,veniensquead scriptas. *«Aut ad nos, inquit,ne pigriteris venire,
Iiistiiiianum talitorei locutus est. /Emuli, inquil, Anthimum in locum
aut certe scriptis tuis revoca
inefclua-que salutis seminarium discordiffi inter nos suum."Quibusbeatus Silvcrius perlcctis ingemuit,
ideoquammaximesffivisse visisunt, ul ct meexsor- etin haiC vcrba imperatrici rescripsit : « Licet Iia^c
lem honoris redderent,ct te,mei pncsentiadeslitu- causa fincm temporali mea? inferat vita3,ego tamen,
um,contumoliis,uti nuncpalain cornitur,afficoref. Augusta domiiia, rem lianc nunquam faciam, ut
Mtamcn ego,liis qu.-o adversariissuggcrentibuscon revocemhomiiicm in dainiiata permancnlem perfi-
ra mc egis.sc cognosceris posthabitis, gratiam dia. » Ilac de reindignata Augusta mittit Vigilium
mperii lucisque regendo, quam illi ercptum ire ad Belisarium, praicipicns ut invcnta occa.ssione
oIuerant,recolensqucprioraergame bcneficia tua Sylveriun in exsiliumageretjVigiliumquc pontificem
loc te nunc dignor muDcre. » His dictis, diadcma constiluerct,qui se revocaturum Anthimum repro-
 679 AlMOliNI MOiNACHI FLORIACENSIS 680

niiserat. IIujus prfncepli tenorem suscipons Belisa- A. contravioleiitiam imbrium conlectaclypeis,miseri-

rius:«Kyo,inquit,voluiit.itiprincipuin coiilraire non cordiam Ijomini efllagitatura Imrr.i {^roiternilur,
au(lens,licet invitus, jussionem adimpleo.Scd hujus utquemoderatioriquam merebantur vindictaipoena
machinator sceleris iramnon elFugietjudiciscuncta fcrirentur exorant, Quodque admirabilius esl, in
cernentis.» Subornatis itaque testibus qui dicerent castris Clotariinec spiritus flavit venti, nec pluvix
domnum papam Cothis civitatem simuique palri- cecidit gutta, nec ulla prorsus coruscationis appa-
cium tradere voluisse, jussus est pra^sentare se ad 'ruerunt signa. Tum demum,qui veneranlexlermi-
audientiam in palatium principis.Et ingrcdientem natum, legatos miserunt ad Ciotarium, quipacem
cum solo Vigilio Antonina patricia sic ailoquitur : petercnt foedusqua peipeluum jnirenl. Quod iiie
« Dic, domne Silveri, quidfecimus, utnos traderc volens concessit,et ex utriusque exercitus consensu
in raanus Gothorum velles? » Adhuc ea loquente, utrinque discessum. Ita precibus Deo devotissiraa-
ingressus Joannes,subdiaconus i^egionarius primu3 mulieris,matris videlicetsuai,ab imminenti piaculo
sedis,tulit pallium de collo ejus induitquc veste simul el interitu fratres erepti, immane facinus,
monastica. Qui apud Pontiam insulam iii exsilium quod mente conceperant,explere permissinonsunt
relegatus, inibi confessor vita decessit. Vigilius Fuereplerique la!ti,quibusplacebat concordia ger-
vero in pontificali sede resedit. Iterato Belisarius B manitatis.
cum Witbigc regc Gothorum dimicans, excrcitum CAPUT XIX.
ejus maximacajdo labefactavit, ipsumque captum De reliquis Cldldeberti gestis.

Constantinopolim triumphans perduxit. Childebertus autem rex,quianterioribusut supe-

riusderlaratum est, annisHispaniam ingressusTo-
CAPUT XVIII.
letumurbemceperat,Clotarium fratrem suum,cuin
De Childeherto regc et beato Gcrmano episcopo. quo foedus firmaverat, soUicitavit in adjumentum
Verum Childebertus rex Francorum, ascito in sui ;
quo, ejus frctus societale, eamdem provinciam
auxilium Theodeberto, Theodericifilio, nepote suo- sibisubaclurus aggrederetur.Quocum validoexer-
adversus Clotai'ium fratrem suum pugnaturus ire citusadvcntante supplemcnto, viribus conjunctis,
disposuit. Nuntius ad Chlotildem matrem supra- Caisaraugustam usque accesscrunt. A cujus urbis
dictorum properatregum (quaUunc Parisius mora- ingressi prohibiti.obsidionem adoriuntur. El resi-
batur) asserens ulrosquc germanos fratres in mu- slentibus oppidanis,cum summa vi uti'inque decer-
tuam perniciem exercitus adunarc multitudinem. nerctur,taudemnispani,ipsa obsi.lionisdispositioue
Quo comperto, mater filiorum condolens nequitia>. et Francorum fcroci perterriti animositate,animos

materniaffectuspreestriclanecessitudine, adsepul- G a prajlio revocaverunl,ac,tota mcntis intentionead

crumsancti Martini properat,et, lacrymarum effun- Christi misericordiam implorandum conversi, as-

dens flumina, orationem fudit ad Dominum inhaic sumptis crucibus cumlitaniamurum obambulanles
verba «
: bone, inquit, Jesu, qui discordes ele- circuire cceperunt. Quod reges oernentes, aliquod
mentorum cursus foedere sancto consoeias, tu fra- maleficium eos exercej'e suspicati suut, captuinque
tres,malo discordia; temerantesjuranatura!,in uni- quemdam ex rusticis sollicitius iiiterrogant cujus
tatem pacis redire concede. Nec mihi obsit quod religionis habitatorcs civitatis essent, aut quid ur-
talesgenui vel etiam educavi qui ignorent fratres bem circumeundo pra^canlationis agerent? Quibus
etaffectusnesciantpropinquorum.Interemerintpa- ille : « Cives, ait, Cliristiani sunt; nuncut sui mi-
truos, jugulaverint ncpotes,non tamen eo usque sereatur Dominus exorant.» Cuireges: Vade, in-

foreprocessurosexistimavi, ut quod nati sunt obli- quiunt,dic episcopo ui'bis ut ad nos nihilhaisitaus
viscerentur. Tu modo, omnipotens Pater, qui na- vcniat. » Quem advenientem Childebertus taUtci
turajauctor atque arbilcrcs,honcstum inter gcrma- aIIo(iuilur : « Christiaiue,inquit, religionisac uuiu;
nos compone pactum tuperturljatores pacis po-
;
vcri Dei vos agnosccntes esse cultores, parcerevo-
tentiaituK virtutc detcrre. » Has illam preces pro D bis decrevimus,si assensumnostraj petitioni tu,q»ii
natorum salute fundentem audivi.Omnipoten=,cffi- antistitis inhoc loco fungerisoflicio, praibens.nobis
lique aparte serena intonuit. Nam Clotarius pcri- sancti Vincentii rcliquias contuleris, qui in hac
culosum ratus advcrsum duorum potentuin regum urbe, ut multoruni sinceritas et signata vcritatis
copias pradio dcceriicre, confugium in Aurcliaiio Ycrba tcstanlur, eximius leviia enituit. » Ponlifex
pago, in loco qui Combros dicitur, fecit, donei^ aut nil moratus, ejusdem inclytilcvilffi ac jnartyrisslo-
animus erga sc fratrum tranquillior, aut sibi ad re- lam regibus offcrt.Quamilli condignohonorc sus-

sistendum virtus numerosiore suorum rnanu, qui cipientes, ob^idioncm juxta [iromissum solvuat. j

jamjamqueaffuturi crcdel)antur,essetparatior.Ma- Et dcvastata omni provincia, cunispoliis ctingenli

jorautcm spes cjus in Christi Domiiii virtutc con- prteda nativum rci^ctunt soluin.
sistebat; cum ccce subito, in loco quo adversarii CAPUT XX.
caslra fixerant, matutino sub tempore audilasunt De Gothonm regum a suis nece, et Chiideberti Fra%-
tonitrua mugire, imbres ruere, Fulgura vero per corum regis geslis.
procellas dejecta lcntoria rupcrc, cquosquc eorum Posl Amalricum autem, Theodus llispanias tonuil •

in divcrsa egerunt. Porro militaris manus, solis Quo interfectoJhcudegilussucccssit.Hic dumiulcr

6J^I HISTORIA FRANCORUM. — LIB. II. 682

coenandum alacrilale ullra solitum ulilur, cxslin- A. i'»"! eo cxsultans cclcl)ravil Pasclia. f.loriosus el-

ctisccrcisa suis occidilur et Agila regnumarri|mit. cnim in sanctis Dcus assiduc sihi placitos mirilicans

L"iOtln vcro.jam olim vitium boc in consucludincni famulos, huic egregio Patri excellentius cajterisjure
korlcrunt ut, ilmn cis rex proprias ilispliiucrit, a ad se perveniendi, qui,in convallc po-
pra;hiiit itcr

5uis intcrimatur. Verum Childchertus aoccplam bc- situs lacrymarum, asccnsioncs virtutuni in cordc
ati Vinccntii slolam Parisius defert, a^dificatamquc disposucrat suo, scalam Jacoh, pcrquam asccnden-
solo lenus basilicam nomini cjusdcm sancti lcvit;c lesangeli monslrali sunt,suis proponens sectandam
ac raarlyris dcdicari fecit. In qua non minimam scquacibus. In cujusautem, utpace omniumloquar
vasorum parlcm, qua^ cum a Tolclo asportassc su- sanotorum, non dicam martyris, vcrum et apostoli
pra memoravimus, cum capsis cvangeliorum, cru- transitu, lam innumeris tamquc divini fulgoris

ces quoque mirilici operis aliaque devotus excel- spiendens apparuit via luminarihus vestihusquo
lentissima contulit munera. ornata nuptialihus. Neque cnim in eo callc tcxtilc
CAPUT \\\. credendum est apparuisse pallium, quo aitcrnai
De Tlicndnherti in Italiam cxpeditione. incorruptionis migrabatur ad regnum.
Childebcrto itaque cum fratre Clotario Hispani» Nil mirandum hunc' divinte latorem legis
porro
partes aggredicnte, Theodebertus, Theodorici regis B h^nc assumptione spiritus promeruisse gloriam.
in

rUius, memoratorum ncpos regum, in Italiam cum quicorruptibilis adhuc circumamictustcgmine car-
nnaximosuorum equitatu conlcndit camqueabAlpi- nis, tantis effulsit mirdculorum signis, ut nisi vir
l)us us<}ue ad maritimorum confinia locorum perva- toto vencrabilis orbe,papa videlicet Grcgorius, ejus
falus trihutaiiam ctlecit etad propria rcdilum nia- esset vita; rclator simulque assertor eximius, pro-
lurans Rucellenum ducem ad pervadendum Sici- fectoab infidelibusquihusdam mirandis derogaretur
liam ct reliqua Italitp finitima reliquit. Qui, Tyr. Verum ut pra^tcrcam quod adbucpuerulus
actibus.
rheuo mari transfretato, Siciliam maximaex partc eremum petiit intrepidus,quod, ut quidam propter
^ubcgit, castraque vcl urhcs Italiac pervadens, cx ipsum ait sapiens, ncc Martinus toto nominatus in
suhjugatarum pra^da nationnm xenia Theodeberto orbc fecisse dignoscitur,illudccrtenonomittendum
miltebal regi. quod, post multiplicia charismatum dona ab omni-
CAPUT XXII. potentc sibi concessa, lribusadmirandis,necsaiculo
De sancto Bcncdicto. anicacognitis, resplcnduit miraculis. Ineo namque
Ilujusprincipis lemporibus, aCinnomannicaurbc quod solo intuitu ligatisolvitvincularustici,quodque
legatiadca^trumCassinumprofectijbcatissimumPa- G sub niomento,quasi sub solis radio, universusanle
trem Benedietum, posteremiticam, ul praimisimus conspectum ejus coUectus est mundus; sive quod
vitam in illo sancto dcgcntem cffinobio, omnigena slrata palliis ac innumeris corusca lampadibus via,
poposcerunl prccc, ut fratres in monaslica probatos ad polorum subvectus cst alta, ncminem illi puto
conversatione ad occidentales dirigeret partcs, a confcrendum sanctorum,Magnaporro nobis,sidis-
quibus leni jugo rcgula^ illis ab ipso traditfc Gallicana simulare nolumus, est indicta probitalis necessitas,
subderetur cervicositas, Qui gratanti animo dilc- quibus doaatumcst tanlum ac talem in pra^sentia-
ctum suum discipulum Maurum ad has nostrasdirc- rum babere patronum, ut ab illius nunquam pro
xitregioncs eiquc sanctissimum sui ohitus diem im- posse magisterio disccdentes, qua? audivimus ab
minere prwdixit, evidentissime designans co sua illoet mentis oculis vidimus in illo sectemur.Aderit
sacratissimatransferenda fore membre quo chari- pro ccrto nobis utque quondam corporales rustici
tatisvinculosihiunitum mittebatalumnum.Inclytus nexus, nostrorum solvclligamina peccaminum,
sic
ergo Domini lcvita Maurus, itcr ad Gallias agens, cl quorum in contemplalionc totius orhis creditur
dumin pagumdcvenissetAntissiodorcnsem,dic qua clcgisse domiciIia,corum,si devute ilii adhareant,
Dominica;coen£Eexmoreinterriscelebrabatur sacra
•iolcmnitas,ad monastcriumsancli Romani,nulritii
animas sua sequentes
^ _

luniinis splendore, in artcrna

vesligia,
Q ,
cum„ magno
. -. ^.._— divini
deducet babitacula
(uondam Patris Benedicti, divertit. Cujus gratuita Ihijussane Patris vitam, ut prredictum est, bealus
ullocutione lahorcm longinqui itincris allevans ci scripsit papa Grcgorius cujus flores eloquii in
;

u proximo essedenuntiavit dicm,quo bcatus Patcr sancta universali Ecclcsia velut aurum refulgcnt.
•celestem gaudens scanderet ad patriam. Et ecce Sed et Odo venerabilis abbas hujus Floriacensis
loctc illa quBP sanctum pra-ccdebat diem Sabbati, monasterii, in quo sa^pc nominHndus corpore re-
juo vigilia resurrcctionis colitur Cliristi, scilicct xn quiescit Patcr Bcncdictus,ipsius memoriam in quo-
valend. Aprilis, subito raptus in spiritu vidit viam dam scrmone mirificis extollit laudihus. Nos vero
stratam ac innumeris coruscam lampadihus
•alliis pro amore tanti palroni noslri his prrolibatis, ad
ibejuscellaad crelum usque pertendere, quodque Ilistoriam recurramus.
tramitedilcctusDomino cadum Bcncdictusscan- CAPUT XXIII.
'cret, angelum sihi dicentom audivit. Et ad sc re- Dc BcUHurii rcUrjnis gcslis cl nccc.
ersus, larnnias votivjc indices visionis elfundens, Bclisarius igitur, qui jam secundo ad Africam
uae sibi revelata fuerantsancto Romanoaperuit ac transicns VintharithVandalorum regem rcbellionis
'
articipem coclcstis eum facicns gaudii, sanctum insimulatumsuhdolopacisintercmcrat,rcsiduosquQ
Patrol. c.mix.
 1'

683 AIMOINT MONACHI FLORIACENSIS 6Bi

Vandalonim reipublicfc jlifro substraverat, audito A Hic, exorante Desiderato Viridunensi episcopo, ci-

quud Fraiici Ilaliani inrcslaront,Honiam redirema vibus ejusdem urbis octo milHa solidorum, qui an-

turato contendit. Et civilati appropinquans, cum nuatiin cxindc ejus inferebantur tbesauris, largis-

mag-no omnium utriusque sexus Itetilia susceptus, sima benignitate ad restaurationem concessit civi-
manuspapaj Vigilii auream tatis.Fuit idem rex egregie moratus cloquioque affa-
obtulit beato Petro per
crucem centum librarum, pretiosissimis gemmis biUs. Qui beatissimum Maurum in quadam parlc
exornatam, in qua suas dcscri{)serat victorias. In- regni Andegavensi videiicet {>ago, monaste-
sui, in

deque ad bcllum relraclus Francorum, dum pauci- rium construentem, quod Glannafolium antiquilus
tatem gentis contemnit virtutemque ignorat.paucis dictum est, mirifice coluit, praidiaque ingentiacum
aliis regia; munificentia? donis per semetipsum ad
assumptis pugnam non dubitavitcommiltcre.
et ipsc
Sed Romanis pro salute ct libertate. Francis pro eumdemacccdendo looum benignissimecontribuit.
Successit ei Theobaldus filius ejus, vir quidem Deo
adipiscenda gloria certamen erat. VA quia eo se glo-
dcditus et servos ejus unice diligens, sed in suos
riosiorem sperabant reportare triumpbum,si totius
orbis victoresRomanos vicisscnt, mori potiusquam crudelis. Cujustempore stella ex adverso veniens
loco cedere elcgerant. Inito itaque prselio,dum neu-
in lunam ingressa est. Tuncquoque uvaiin arbore,
tandem Romani salutem, B quai Sambucus dicitur, nata2sunt,et floresipsarum
tra acies alteri cederct,
pro qua aliquandiu substiterant, deperire sibi in-
arborum, qua; nigra proferre solent grana, botros
protulerunt. Gravis eo tempore ac solito asperior
telligentes, dum fortissimos quosque suorum bello
oppetcre cernerent, paulatim se cerlamini subtra- hiems facta est, ita ut torrentes congelati perviuni
super se populis iter praeberent Aves quoque rigorc
here coeperunt. Ita vir strenuissimus Belisarius, a
suis desertus, ab hoslibus circumventus, nequid-
astrictai vel fame, absque ullo hominum dolo, im-

fortiter faciens exstinclus est. Et qui mulla- mersaj nivibus capiebantur. Hic accepit uxorem
quam
rumsub triumpho gentium captivosadduxerat re- filiamWaconis,regisLe>ngobardorum,Walderadam

gcs,a duce non dicam imperatoris autregis, verum

nomine, sua? sororem novercse. Qui cum per oclo
tetrarchae Francorum victus, vita cum nominis sui
annorum curricula strenue susceptum gubernasset
privatus est gloria.
regnum, vita decedens, principatum gentis quam
CAPUT XXIV. regebat,cum thesauris, Clotario dereliquit haben-
De heaio Gregorio Lwgoncnsi et castro Divionensi. dum. Huic vero Clotario fuerunt virilis sexus filii,

ex diversis conjugibus numerosepteraet una

orti,
Erat tunc temporis beatus Gregorius Lingonicae
femina. De Ingunde quidem, Guntharius,Childeri-
urbis prsesul summus. Sed quia bujus pontificis
meminimus,dignum est ut situm Divionensis cas- cus, Cherebertus, Guntrannus, Sigebertus et Clol-

tri,ubi maximc morabatur,pandamus.Est denique sinda filia. De Charagunde vero, sorore Ingundis,

illud castrum in campi pianitie muris firmissimis Amore denique Ingundis du-
habuit Chilpericum.
circumdatum, turribus triginta tribus honestatum, ctus, Charagundem germanam sibi in matri-
ejus

terras Iiabens fertiles, per quas a meridie Oscarus monium copulaverat. De Gunsinde autem genuit
haud procul a muro fluit, piscibus dives. Ab aqui- Chrannum.
lone alter portam ingreditur, ac sub
fluvius per CAPUT XXVI.
pontc decurrens perque aliam porlam egrediens, De Franconim in Parthenium.
odio

molendinos summa vertit velocitatc. Murus ad vi- Tunc temporis Franci Parthenium in palatio re-

ginti pedes quadris ffidificatus lapidibus, dcsuper gis Theodoberti quondam potenlem, qui eos tribulj
minoressuperpositoshabenslapides,inaltitudincm onere valde presserat, immensis persequebantur
pcdibus XXX, in latitudinem xv, porrigitur. Portai odiis. Qui cum se cerneret non posseevadere, duos

ibi quaUior, a qualuor phigis cccli. Quod cum tantai rogatepiscoposutseTrevirisdeducantsfevientisque

sit mas-nitudinis, cur urbis vocabulo caruerit mi-
populiseditionemsuapriTdicalionesedent.Quodum
rum habetur.Hocquidem ab Aurclianoimperatore j) unacum eo cunt, una noctium coepitpra-diclusvir
constructum antiquilas asscruit. dormiensvoccs cmittere, dicens « Heu! heu! suc- :

CAPUT XXV. currite, qui adestis. » Expergefacti circumjacenlc?

De Chrolihlis obilu ct Clolarii pvogenie. rogant, quid c.?set? Respondit ille vidisse se .\usa-

Intcrca bonrc jncmpritT^. regina Clirotildis, uxor nium quondam amicum suum, ac Papianillam uxo-
Clodovei,quondam magni regis, piis, quoad vixit, rem propriam, quos olim zelo duclus occidcral.
Veni.
intenta opcribus, apud urbcm posita Turonicani vocantcs se ac vi compellenteset dicentes : «

migravitad Dominum plena dierum. Cujus corpus, ut anle Deum de injusta necenostra nobiscum con-
a filiis ipsis Cbildcbcrto ac Clotario rcgibus cutu londas. » Tandom vonilur Treviris ct cpisoopilur-

magno psallentium choro exindc sublalum Pari- batum populum suavolcbant linirc oralionc. Cuiii
siusque delatum, in sacraria basilicic sancti Pclri noquircnl, Parlbcnium in occlcsiam ductuni uni
juxta latus viri sui est sepultum. In cadcm etiam avciv. immiserunl,sterncntes desuper vclaecclesia'.

orationis domo beata Genovefa humata quiescit, Cumque populus scrulata basilica recederet, fren-
Thcodcbcrtus quoque, rox Austrasiorum, fcbrc dens quod non invonirotur, unus c turba cxclamal:

valida vexatus, dicm clausit anno regni sui xiu. « En, inquicns, arca, ubi non cst quiTsilus uosler
io
HISTORIA FRANCORU.M. — LIB. II. 686

dum spoadcret nec

Slalimquce reserala arca extrahilur Arcddcret. Quod ille se faccre
iversarius. »
columnam ligalus perimilur. Fuit tamcn fuceret, ipsi coatra eum pugnaturi acicm
r lapidibus ad
Sed qn.o; sumebal direxerunt. Quibus cum ille haud segnius obviaju
L'ro in sumeiulis cibis avidus.
cilius sumere iret, orta tempeslatc abhocsuiil reprcssi facinore.
austo aloe slatim egerebat, ut alia
Strcpitum quoque vcntris in publico sine Post hiPC Chranaus pcr subiiilroductas personas
osset.
fratribus insinuari facit patrem bcUo oppctiisse
lla emittebat verecundia.
(1\PUT X.\VII. Saxonico. pro vcro diclum arbitrati, Biirgun-
Illi,

De Clotarii edicto et expe litione in Saxones. diam citalo rcpelunt calle. Ilis abcunlibus,Chraa-
Proposuit autein Clotarius edictum, ut cunctin nus post cos itcr dirigcns, capta Cabiloncnsi urbo
cciesiie Galliarum fisco terliam parlem solverent ad castrumproperat Divioacasc, ubi quidaoiclcri-
•uctuum. Quod, resistente Injurioso ponlifice, in corum,curiosi quidChraono accidcret,supcr altare
)?o exordio tentamentorumcstcassatum.Posthaec tres posucrunt codiccs, id cst, Prophelarum, Epi-

iem Rex in Saxones rectuin iler direxit, qui assi- stolarum Apostoli ac Evangelioruoi. Oratioasergo
uis excuriionibus Francorum devastabant fines. ad Dooiinuoi facla, aperto Prophclarum librohuac
luibus super Wiseram lluvium bello subaclis, primum reperere versicuUim Auferam maccriam :

horin^os quoque, eo quod Saxooibus auxiliura B ejus, et erit in desolationem pro eo quod dehuit facere

Lilissoat, depopulalus est. Dcauo Saxoaibus rebel uva7n, fceit vero labruscas {Isa. v, 4-5). Rcscrato

ire paraotibus, Clolarius adversus eos exercituoa etiam Apostoli codicc hoc ioveacrunt : Cum dixe-

lovel.Verum Saxoacs superiorisbelli plagahuoii- rint : Pax et securitas, tunc repenlinus eis veniet in-

ali,per legatos commissorum postulaotes iodul- teritus (/ Thess. v, 3). Dominus autem in Evange-
entiam, de Ct-elero emendationem polliceotursua- lio ait :Qui non audit verba rnea assimilabitur viro
umque rcrum ooioium partcm mediaoi, exceptis stulto qui sedificavit domum suam super arenam, etc.
opjugibus ac liboris, loco otferuat pigooris. Quod [Mutth. VII, 26). Et haic quidem de Chranno os-
'ranci despeclui habeates, praMium adoriuodum teosa suot.
lutarunt. Coacti Saxones maoum conserere,taota CAPUT XXIX.
II Francos strage bacchati suot ut vixpauci Clota- De Childeberti post regni fraterni affectationemmorte,
io regi superesseo t ad fugai polius societatcm quam Childebertus vero a?,stimafls fratrem a Saxoaibus
,d pra:Iiaadi subsidiuoi. ioterfeclum, Reoiis accedcas cuacta iaceodiis ac
CAPUT x.xvni. Tuoc duae locuslarum acies per
rapiois vastavit.
De Chranno et ejus gestis p Arvcrouoi ac Lemovicioum io campum Iraosicre
filius, nomiae Chraaous,
Erat prffiterea Clotario Romaoiacum : ubi, commisso ioter se praelio^ma-
;orpore quidem elegaos, sed oieate levis, dolis oulli goum reliqucre acervuoi locustaruoi iofectarum.
ersutorum sccuodus. Iluic aoimus ioquietus, Coepta Chraaoi celcri destituuotur obitu Childe-
)rompta audacia, cui pater viccs suas per Aquita- berti.Nam idem rex post diulioam regoi fuoctioaem
liam commiserat. Ast illius eCferavisanimi eum ut febre vcxalus oioritur, ac Parisius io ecclesia sao-
•cgem agcrc oon siaebat. Tyranaica deoique ad- cti Vioceotii, quam ipse fabricarat, sepelitur. Ejus
iclus crudclitate res aliorum rapiois diripiebat. rcgoum vel Ihesauri ad Clotariuoi lege redierunt.
Juapropter paler eum, legaliooe dirccta, ad sc C4PUT XVX.
ivocare curavit ut iosoleotiam qua tumebat mo- De Chranni conatibus et Clotarii clementia et pielale.
Icsla iacrepatiooc redargueret.IIIemaodatis patris DcstilutumscChraaaus taoto parricidalis fiagitii
>osthabilis,Parisiusad Chiidebertumsuoioiosludio coasortc aaioiadvertcos, ad Coaabum Britloaum
onteadit, ea propositi inteatiooe ut ad genitorem priacipem coofugit,recidivaquc repararebellateo-
luaquam Abducere vcro amicosregios pa-
rediret. labat.Cui oobilitas coojugis odiorura suppeditabat
|-ente3que festinabat etpra^cipue Childebertum pa- matei"iam quodpraeemioeretprosapise claritudioe.
ris gcrmaoufo. Qucm etiam io lantuoi ab eo alic- D Ei aomen Caltc,\VilIecario geoila,Aquilaoia? duce.
lumeffeccrat utfralris vitam appetercL; Chraaoo Quijvidelicel Willecarius,fliiaisGlotariiterritus,qui-
,actis saactorum pigooribus spoate prooiitlcnlc busChraono favissearguebalur,tutelam basilicai san
iiuod patris perpetuus cxisterct hostis. Pcrpctra- cliMartioi cxpetiit; quara prideio et Austrabius,alter
lumijueforet faciiausmagouni acmeraorabilc, fra- dux, cxpelierat. Persccutoribus qua^roatibus cum
fre in mortcni fratris Dcus uoo im-
coospiraolc, si exiode avellere iiec valealibus,adoiotisigaibuspa-
^odisset et Cliildebertus raatura morte ooo op[)e- ritor cura ipsa oratioois domo llamaiis est creraa-
iisset. Coniposito namque cum Childcberto fadere, tus.Quara Clotariussolerti iadustria veaustiorido-
;iquilaniam iterura repetit, oninia perqua? priraura oavit gratia stanooquc cjus operuit tccta.Noadis-
srat subacturus. Post qucra pater, Saxoiiica oc- sioiulaadas autcm filii arbitratus iojurias, iodc
upatus expodilioae, ire non valcns, Charibcrtum qiianla potuit suoruin nianu Britanniam est ingrcs-
lc Guntraniuiin filioscum cxcrcitueo dirigit. Qucm Chrannus cuiii Oooabo Brittoiium
sus. Occurrit oi
» lijperArvcrnicumsccutiterritorium. in Lcmovico rc^Q,barbarorum agmea ductaote. Ubi ad certa-
im eo assccuto castra super inootcoi Nigrum coo- mco vcotum, lcatato utrioquc agminc, ubi ocque
liluerunt miscruatquc ad cum ut qutc pervascrat Chruanus pccunia coaduclos dcsciscerea fidovicjiit,
 €87 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 6^

Britannus, ncqueClolariiis filium erga sc suscopta A cepit Theodorai AugustcC in hunc se habenlet
deposuisseodia suosqueadbelli paraLos cerlamina, modum: « Veni, et adimple nobis quat prona vl
armis decernenduin aestimaverunt. Tunc Clolarius luntale promisisti de Patre nostro Anthimo, et rt
in incerto belli posiLus,lacrymis sufTusus ora, Chri- voca eum in pristini gradus honorem. « Ad ha?
stum exorat in ha^c verba : « Christe, inquit,Deus, rescrii)sit Vigilius: « Absil, dicens, hoc a me, do
qui oeculLa hominumsolus agnoscis.precibus nunc mina Augusta. Prius loculus sum male et insipicri
adeslo meis,jusLi excrcensexamen judicis. Etenim Nunc aulem nullo modo tibi consentio, ul re
ter.

quodnulli justo,maxime tibi omniumCognitori re- vocem hominem haereticum et anathematizatum.

rum, Chranni nequitiapossit viderisatis
vcniabilis Quo audito, Augusta misit Anthimum scribonen
certus sum, ideo quod, naturalis oblitus gratiam cum valida militum manu Romam, pra^cipienseia
pietatis, hosLili animo conlra vilam insurrexit pa- dicens: « Vigilium, inquit, Romanum pontificen
tris et quod, fraudc machinatus, occulte nequivit
; nosLris sanctionibus rebellem, decernimus ut nav
cfficere,idnuncpalam illatobellocontenditexplere. impositum ad nostrum deduci facias conspectum
Dumque uniusdecrepiti senisaccelerare qua?.ritexi- Nec cujuslibet basilica sanctorum defensionis ei si
lium, non dubitavit morti exponere tantarum in- adjumentum, excepta ecclesia Principis aposlolo
numerosilalem gentium. Et certe regnandi spem B i-um. » Anlhimus, Romam profectus, memoratun
dederam,cuMiYivens tucndte ei Aquitaniai soUicilu- papam, dum missarum soleniniain oraLorio sancl<
dinem mandaveram.Sed morantem non passus est, Cecilia-xKalend. Decembris celebraret(eratquipp
nec exspectavit regnum,nisi parricidio adipiscere- dies festus ipsius sacra? virginis), munera popul
tur.Respice orgo, Domine, de coelo,et judicajuste, erogantem tenuit navique imposuit, ut Constanli
illudque judiciumexerce quod contra AbsaIon,paLri nopolim deduceret. Quempopulus Romanusprofi
David quondam infesLissimum, exercuisti. Nonego ciscentem usque ad navim prosecutus, poslulat u
quidem David,sed tamen flde non degener.Credi- benedictionem illis daret. Qua tradita, mota es
dit illemundiRedemptoremventurum,credoetego navis. Non defuere tamen,^ quos injusta expulsii
venisse,aiquiquearbitrumsa3culijadicemfuturum.» Silverii in odium ipsius excitaret. Hi lapides pos
His intentum precibus audivit omnipotens Deus. illum, vel quailibet telorum genera sors obtulerat
Nam superior bello factus, BriLannos usque ad re- jacientes, in hunc modum eicouviciabontur: «Fa
fugia navium, quas ad hos usus paraverant, ut, si mes tua tecum, mortalitas tua tecum. Mala intu
adversa bellorum forent, eo se conferrent, perse- listi Romanis, mala reperias quo vadis. » Aliqu

cutus, maximam ex eis stragem dedit. Chrannus p sane ex fautoribus ipsius comitatui ejus adaese-

quoquc ipsc,dum filias pariterque uxorem captivi- runt.

tati subducere gestit, ab exercitu captus patrique Qui per Siciliam iter faciens, in civiLate Cathi-

pra^sentatus, jussu ejus incujusdam paupercula?, nensi quosdam ad sacros promovit ordines, quibu-
casa super scamnumextensus orarioque sugillatus, tuenda? Romanee Ecclesiai delegavit curam. Ipsc

ibidem cum conjuge ac filiabus igni estconcrema- navigio Constantinopolim usque devectus, abimpe-
tus.IIoc modo justa5 exsolvit pcenas ultionis insi- raLore et clero urbis honorifice susceptus, per bien-
dialor patris, qui se omni evacuavcrat pietale. Pe- nium inibi est detentus. Imperatore commuuioneni
riit quidem non optando patribus officio, sed non Anthimi ab eo exigente caulionemque manusejus.
dissimulando. Cui ille parccret, qui saluti paterna?, qua id se facturum spoponderat, ostendenle, ac
quantum in se fuit, non pepercit ? Hunc itaque hoc usquealtex'catio processit ut diceret papa Vigi-
improbitaLis sua? fincni Chrannus invenit. lius « Ego quidem ad clementissimos reipublica;
:

CAPIJT XXXI. moderatores JusLinianum eique conjunctam aesii-

De Longohardorum rcgibus ct Totila Gotho. mavi me venisse Theodoram. Sed Diocleliano ai
Clotario autem Francorum tenente principaLum, Elcutharia moribus reperi crudeliores. Verura qui;'
Longobardorum genti Alboin prfeerat, qui non 1) Chrislus me vobis pro commissis adjudicavitpecca-
multo post tcmpore Longobardos in Pannoniam tis, patiarquidquid est miserrimum, dum vosjusse-
deduxil. Goliiis autcm, qui Italiam incoIebanl,posL ritis quidquid est immanissinum. Haud enim re-

WiLhigis, Radula, qui cl Totila dictus est, j^raifuit. penditur merilis meis congrua vicissitudo, duii

Qui ad bcatissimum vcniens Patrem Benedictum, majora his mea mereantur facinora. Matura ullii

cujus supra meminimus, ab eo et arguendo com- Uagitii subest, ct digno convenior expulsionis Sil

monitus, et commoncndo a sua^ crudcliLalis im- verii preLio. No([ue porro Dei oculum tam impi,

maniLaLc esl cmollitus. Cui idem vir Domiiii quod machinalor soelcrispra^Lerirepoleram.» Elquidan
marc transiturus, Romani ingressurus, ix annis familiarium principis prope astans, alapani in fa^

regnaturus, dccimo cssct moriturus prnnlixit. cicm pontificis dedit, diccns: « Homicida, nescii

CAPUT XXXll. cui loqueris? An putas ignorare nos, dedisse t<

Dc Viriilii pajHP et Thcoiloriv Auijustw. controvcrsia. alapam nolario tuo, qui el continiio oecidil exani
Vigilius ctiam san(;ta> Roinana:' Ecelesia>. pra\sul, inis, el filium vidiuo Haslorium, oui neptein luan

qui eo quo commemoravimusmodo in locum san- dcderas Vigiliam, jussu tuo fustibususqucadsupre
clissimi subrogatus fucrat Silverii, legalionem sus- muni labefaclatum cxilium, papamquc Sylveriun
1S9 HISTORIA FRANXORrM. — LIR. 11. 690

actione tua exsiliatuni ? Quo ille audito, porti- A. est. Aminirus vero (lum Widin Gothorum romiti,
Deo speni suani oommittens, in basi-
iinit,solique oontra .Narsotem rebollare paranti,auxilio ossc non
icarn saucta' EupliemiaM^unfiigit loiuiilque oolum- duhitaret.utriquo .Narsotis virtuto vincunlur.Widin
jam allaris. A qua avulsus, lune oolla ligaUis per oa|ilus Constantinopoli exsiliatur. Amingus, qui ei

otam circumduci urbem jubetur atque ad vespe- auxilio essc volucrat, iNarsctis gladio perimitur.
am modicum quid panis et
ergaslulo claudi, ubi TerliusquoqueFrancorum dux,nomine Lculharius,
.({UJE ei Poslmodum sugge-
quolidic tribuebalur. Rucelleni gormanus, duin multa onuslus pnrda rc-
eute .Narsete Homanarum parlium duoe, vinoulis podare feslinat ad propria, iter Veronam ac Tri-
b imperatore levatus ac simul oum clero suo Ro- dentumjuxla laoum Benacum propria morte dc-
aam redirc permissus, ubi Syracnsas atligit, cal- functus est. Habuit niliilominus ?s'arses certamen
uli languoro fatigatus defecit. Cujus corpus Ro- adversusSisuvald, Brentorum regem, quiadhucde
iiam dclatum ao ad sanolum Maroellum via Sa- Herubjrum slirpc remanserat, quos sccum in Ita-
aria est bumatum, suooedente ei Polagio in ponti- liam veniens Odoacer adduxerat. Soluc quippe Si-
icalum. suvald dc Herulorum genle reslitcrat. Huic Narses
CAPLT .WXIIl. fidelitersibiprimum adhcerentimultabeneficiacon-
De Romx a Totila ohsidwnc et Roynanorum ad B liilit. Sed novissimc supcrbe rebcllem et regnum
Jttstinianum confui/io. dilatare suuin pcr llaliam cupienlem bello superior
Tolila quoque, rex Gotborum,depra?data Sioilia ocpit celsaque dc Irabe suspendit. Hic Narses prius
egressus, Ronara obsidione cinxit. Cujus cives quidem cartularius fuit deinde propter virtutum
:

anlam tunc famis penuriam passi sunt ut cibi ino- merita patriciatus honorem promeruit. Erat vero
ia coacli natorum suorum oarnes edere vellent, vir piissimus, religioneoatholicus, in pauperes mu-
essis diutina pugna simulque inodia Romanis ncc nificus, in recuperandis sanctoruin basilicis satis

alentibus mcenia tueri, Totila a parte Hosticnsi studiosus, vigiliis et orationibus adeo intcntus ut
rbem irrupit ; qui, parcere potius Romanis quam magis precibus Deo profusis quam armis victor
os perdere malens, per lotam noctem, qua victor foret bellicis.
rbem intravit, quosdam suorum buccinis clangerc CAPUT XXXV.
ubet : « Lt cives se a Gotliorum gladiis aut eccle- De Alhoin Longohardorum regc.
iis tuerentur aut (juibusque modis occulerent. » In ilhs diebus, Alboin filius Aldoin Longobardis
labitavitque aliquantum te.Tiporis cuni Romanis, pra^fuil. Hic, vivente adhuc genitore, cum Turismo-
ilus paterna piotale circaeos usus quam tyrannioa ^ do, Turissendi Gepidarum regis Hlio hello conflixit
rudelitatc.Hanc illi, ut conccdatur, animibenigni- Et cum suniina vi utrinque decerneretur, Alboin
atem, qui nimijc anteacrudelitatisexstiterat, beati Turismodum, spata cervice tenus peroussum, ad
'atris Benedicti (quem olim, ut preedictum est, terram dejecit mortuum. Turbali Gepidi, quod
udierat) monitio contulit. Aliqui sane ex senato- regis filium, por quem maxima ex parte prfclium
ibus, Romani quondam glorias nominis, tunc au- substiterat, intereinptum conspicichant, in fugam
em miscra' rcliquiio deserta^ civitatis, Constantino- versi sunt. XI vero Alhoin, patrata victoria, ad
olim Jusliniauum prinoipem adierunt supplices, patrcm Isetus rcdiit. Nec multo post ei vita dece-
dversum Gothos auxilia poscentes. Turbatus gravi dcnti in regiiuin suhstitutus esf.
lunlio Caisar, rebus in Hesperia minus prosperc CAPUT XXXVI.
oslis,Narselcm ennuchum, cul)icularium vcro Dc Caulini facinorc ctsancti Mcdurdi trumilu ct sc-
uum, expertum bclli virum, oinni militi.o quai in jjulcro.
taliaerat pra?fecit. Ille propere (neque enim dillo- Ilis diehus Cautinus, Arvernte urbis episcopus
ondi tempus dabatur] cum leota puho, transmisso rcm inaudifam fooisseinemoratiir.Erat iii ipsaurhe
loditerraneo frolo in Latium contcndit, et junctis \nastasius quidain noniinc, offioio voro preshyter.
ihi Longodarilorum auxiliis cum Gothis pra-iio ^ ingcnuus genere. Ifunc frcquenter ponlifox, nunc
onfixit. Totilaquo rege interfecto Italiam ah prccibus, nunc minis compellebat ut proprictatem
orum dorainatione eripuit. suam, quam per chartas gloriosa», memoriai Chro-
CAPLT X.XXIV. lildis rcgina' possidchat, ouni ipsis ohartis ci dono
De bello BuceUeno duci ab Nursete illato. daret.Quooninibus inodis rciiuento,episoopusaviila
Bucclleno etiam duci Narsesbcllum intulit.quem ad urhcmdeductiim oustodihus legavit inedia affi-
heodeberlus, rex Francorum, utsupra mcmoravi- ciendum, ni petita coinpleret. Sed ille forti animo
nu9,cum Italium introisset, revcrsus ad Gallias, rcsistcbat, dioens sihi melius cssc ad tem[)us faine
um Amingoalioduoeadcamsubjioiendamreliquo- afTici (jiiam Iraditis rol)Us iilios exh<Trcdare. Erat
at. Qui Buccllenus, iiitercmpto Bclisario, duin .'ipiid hasilicain Cassii martyris orypta, et iu ea sar-
icne totam Italiam direptionibus va^tarct et regi- copliagum cujusdam magni hominis ex Pario mar-
>usFranoorum de manuhiis suhjectoriim hostium more factum.In hoc igitur inausoIeo,ex jussu epi-
nunera copiosa conferet, in Campania biematurus scopi, cum mortuo vivenssepclitur prcsbyteroperi-
u looo,cuiTannotiim nomen ost,dysentori.'e morho turquc l;ifii(Ic,(l;itis oiislotilpiis qiiicuin oiislodircnt.
aborans, bello gravia .Nar.^etesupcratu.) exstinclus Vcruin prc.ibytcro, tanquain altcro .lonajOrantc ad
 '

m AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 692

Dominum,cuslodesinedriati vino vertur.turinsom- A aliiscffinobiissanclorummunificentissimusexslitit-

num. Quod ille intelligens, brachiis, quai tantum- Indeque venationis gratia exercendae^cujus studio-
modoliberaproptcrmagnitudinemsepulcrihabe])at sos fore Francos supra meminimus, Cociam silvam

opcrculum ad unam impulit parlcm reseratoque ingressus, dum supra vires corporis, quod sencctus
aliquantulum loculo caputerexit et sic toto pectore debihtaveratjinduiget exercilalioni,animo vahdior
aditum egrediendi sibi paravit. Gravabalur autem, quam corpore, comminuit omnem suro vigorem
ut ipse postmodum asseruit, nimio fetorc, qui ex salutis a?griludinemque contraxit gravem. Febris
putrefacto emanabat corpore.ltaque sepulcro hber, erat vehemens, continui ac sine ulla intermissione

ad ostium cryptai properat. Fiebant enim haic in viscerum dolorcs. Dum cruciatur alque allernis

initio Quos obseratum inveniens et inter

noctis. vicibus, nunc frigus,nunc calormembra exagitant,

rimas prospiciens, videthominem cum securi pra?- inter segra suspiria quse mens extorquebat sibi

tereuntem.Hunclenisururro evocans rogat ut adi- male conscia ha;c iterabat verba : « Vua, vua,quam
tum Quo impetrato, presbyter pro-
securi reseret. magnus est Rex ille coelestis, qui sic humiliat sub-
greditur liber, rogans virumne dese cuiquam indi- hmes terraj reges. Iste cum
immorlahs, melior
sit

caret,ac demum ad domum suam indeque ad regem est quovis orbis terrarum principe mortaH. Quod

Clotarium properat. Cui cum causam enarrasset B si melior et potentor et si potentior, ergo et rai-
:

suam,rege acoptimatibus dicentibus quod nec He- sericordiffi largitor. Qui non, ut multi hominum,

rodis vel Neronistempore taha fuerunt gesta,jube- mortibus delectatur reorum sed misericors ac mi-
;

turadduci episcopus. Qui dum istud se jussisse ne- serator po5nitenliam ampIectiturpeccatorum.IUius
garet,a presbytero conviclus confususque abcessit. igitur clementiai munus totis est exoptandum affe-

Presbyter vero res suas tenuit. Quo tempore, bea- ctibusdeque ejus miseratione nunquam desperan-
tus Medardus, Vermandensis episcopus, plenus vir- dum. » Inter hos atque hujusmodisermones finem
tutibus, migravit ad Dominum. Cujus corpus Clo- imperii edidit, corpus terrffi,regnum fiiiis derelin-

tarius rex honorificenti^simo recondidit mausoleo. quens, per quinquaginta et unum annos potestale
CAPUT XXXVII. functus, perpetua ac emper in majus augmentata.

De Clotarii regis donationibus, et piis operibus, obitu Filiis regni ha^redibus hujusmodi vocabula pri- :

ac hseredibus. mus, Cherebertus ; sequens, Guntrannus trrtius, ;

Idem vero inclytus rex Francorum Clotarius, ad Chilpericus ;

quartus, Sigebertus, vocati. Sepul-

suffragia egregii confessoris Martiniin tutelam sibi tusque cst in basilica Sancti Medardi. ut ipse jus-

-exposcenda, Turonis abiit. Multus ibi pro sua salute „ serat ;

quac triginta et eo amplius millibus ab eo
suorumque peccaminum abolitione Domini ac san- loco, in quo flnem vila; invenit, aberat, magno ob-

ctorum ejus precator et clarissimis doniseidem sa- sequio per tantum spatii deductus filiorum, seu

cro loco regia liberalitate impartitis, in ditandis et etiam psallentium clericorum.

Explicit liber secundus.

INGIPIT LIBER TERTIUS

CAPUT PRIMUM. urbesGalliaihaud mediocrisemper habita loco. De
De Chilperici regis cum fratribus disceptatione supcr qua quidin veterumrepcrinms libris,paululum iu-
hsereditate paterna. termissa re coepta, in medium proferamus. Cum
Sepulto Clotario, varia est inter filios ejus sorte gens Vandalorum junclis sibi Suevis et AlanisGal-
regnatum. Siquidem Chilpericus (cui inter fratres lias depopulatum ire dcstinavisset.Chroco regeipso-
nienspromptior)noncontcntuscum cajlerispartem rum a matre sua qu.erenti quid faciendo Magni no-
ponere fratribus, Ihesaurospatris Parisiaca in urbe men obtineret, illaadcum « Si, inquit, fili, famo-
:

reconditos rapit, ad Francis (quos avidiorcs fore susin orbeesse cupis, magnarum aedificia sedium a

pccunia? perscnsit) prctio sollicitalis, apud cos rc- majoribusexslrucla de.strue egregiasque urbes de
gnum arripuit. Verum conjuncti fratrcs improvida slrucnseorum incolasgladio exstinguc.Xeque enim
irruptione cum a civitate dcburtavere. Dehinccon- meliora prioribuspotcs condore habitaculaaulbel-
ditionibus pacis consenticntem evocant totumque lando nominisluigloriam ampliuspropagare.» Cu-
regni corpusquadripartilasectioneexoequo hi qua- „ jns ille responsi non segnis exseculor exstilil ac si i

'

tuor fratrespartiuntur. Et Chcrebcrto quidem, qui non hominis voce dictum fuissct.
divino oraculo
et Ariberlus dictus csl, Parisiorun» urbs, quondam Nam apud Magunliam pontoRhonum Iransions.pri-
Cliildebcrti, sorte provcnil ; Guntrauno Aurelianen- mo ipsam urbem miscraliilitor dolevit ac deraum
sis, rcgnumvidclicetCIodomiri; Cliilperico Suossio- cursum itineris Motis detloxit. Cujus muri, nocle
nensis assignatur civitas, caput et ipsaregni paler- qua; diem advenlus cjus praecedobat, divino nulu
ni ;Sigeberto aulem Modiomatricuin,qua^et Mctis, spontc ruentes, viam irrupturis aperuerunl. Incer-
cessit,Tbeodoricipatrui (luondamsubjecla domina- tum utrum hano divina indignatio tlagiliosis olim-
tui. IJrbs famosa cl inclyla, ac idco intcr cifteras poMiilcnlibus invoxorit calamitatom civibus. an
 693 IIISTORIA FRANCORLM. — l.in. 111. m
forle ul infandissimi homicid» justa accelerareliir A rium, inini' magniludinis simul et pulchritudinis
perdilio, quo cwleslia autumans opitulari sihi suf- compactum, Hierosolymam mittcre deslinavit ad
fratria eo contenderet uhi nefandi aususmerita lue- Jcsu (Ihrisli Domini sepulcruin Sed ciim elitineris
i-el su{>plicia. Civilnis denitiuo Melcnsiltus usque ad diHicuIlas ct Sarraccnorum qui eadem infestahant
iuternectionem peue pcssundulis.Trevirisproperat. loca timor ne vota perliccrel obslitissent, in Rasilica
Treverici in arenis civitalis pra?sidio localo, couali- quoi Cahiloncnsi adjacet civitati, cujus condendie
bus ejus reslilerunt. ChrocusTrcviris infecto nego- ipse aclor exslilerat, super sopulcrum sancl.i Mar-
tio, Arelasexpugnare nisus, aquodam milite, Mario colli poiii jiissil. yuod (jiiandiu liiinuluin sancti
nomine, captus, per civilales quaseverterat ductus, martyns duraiuU) veiuistavil, nullum in tota Gal-
poenis excruciatus interiit. Sed de his satis dictum. opus, quod ei a?quipararetur, poluit inveniri.
lia

CAPUT II. CAPUT IV.

De C/iereberto, qui et Aribertua dicttis est. De Sigeberti conjiirjiu cv.m Brnna Golhorum rer/is filia.

Cherehertus, qui et Arihertus, re.v Parisiorum, Porro Sigehertus,cognilo (luodfralrcsoh infausta

Ingohergam duxit uxorem. Huic erant ancillula} conjugia gravisuhjaoerent oppruhrio, riog-oncm le-

dua;. Nomen uni Marcovefa, altera vocahatur Me- gatum in Hispaniam adAthanahildum regemGotho-
rolidis. Harum amorc rex ita deperire ccepit ut B |.i,fn^ qi,iexercitumimperalorisah Hispania expulc
uxorem Ingohergam, et eas amhas in lo-
ejiceret ral,mittit])ctitiimfilia' illiiis,Brun<'cnomine,iiuptias
cum ejus suhstitueret. Pro qua re a heato Cerma- Qiiain ille a palre cum nuiltis sibi tradilain opihus
no, pradatie urbis episcopo, increpatus, nec cor- ad SigeberUim perducit. Sigehertus eam, eo quod
reclus, utrasquc cum filio, quem ei una earum ge- Ariana» dedita e.sset ha^resi, a catholicis baptizari
nuerat, divinilus percussas se perdidisse indoluit Brunichildemque vocari praecipiens ac fido instrui
Ipse quoque, non post multum temporis, in Aqui- orthodoxa, ciiiu magno apparalu epularum duxit
tauia apud castrum Blavia vitte finem sorlilus, in uxorem.Ha^c utin regnumconIirmalaest,Gogonem,
hasilica sancti Romani est sepullus. qui se ab Hispaniis abduxerat, inv^isum regni Sige-
CAPUT III. berto fecit. Huic denique Gogoni, cuin in infantia
Be Guntranni liberis et gestis. Sigeberti omnes Franci de regno ejus Chrodinum
Guntrannus autem quatuor filios ex diversis ha- majorem domus elegissciit,virum prohum ac timo-
buit concuhinis, quarum nomina recensere super- risDei plenum, illeoblato cessit honore, regem al-
sedi, maxime cum nec ei legitimo fuerintcopulatte loculus in ha'C verha ; « Onines, inquit, Franciai
conjugioet,eoadhucsuperstite,cum3usceptaprole^ potcntes consanguinitatis mihijurefoederantur^nee
lerminum sortita; sint vitaj. Fuit sane idem rex valeo jurgia eorum portare, dum quisque, mea fre-
summe bonus, pacis a?quique servantissimus hoc ;
tus propinquitate, eo ad noccndum alleri efliciatur
solum tanti gloriam viri ohnuhilante facto quod, promptior quo mei censuram judicii non pertime-
lenociniis delinitus meretricum, licitum refutavit scit, quasi afllnitate propinqnior. Sed honum esse
matrimonium. Hic quadam die venatum in silvam asseritis, a^quitatis intuilu, etiam parentcs punire.
profectus, sociis, prout resexposcebat, huc illucque Quis hoc abnegat ? Verum perpeti infamia deno-
dispersis, ipse cum uno suorum fidisssimo lidelium tantur vel Torquatus, filium pro contemplo suo
suharbore quieturus resedit,positoquein familiaris prfficepto securi percutiens, vel Brutus, duos pro
amici gremio capite, oculos cupiens furari labori, patriai libertate ex se natos pari modo perimens.
obdormivit.Et ecce ex ore quiescentis regis, in mo- Adeo ut priccipuus poclarum de eo ita scripserit :

dum reptilis, animal egressum, oras propterlahen- Infelix, utcunque ferent ea facta nepotes.
lisrivuli percursareac utin ulteriorem ripam trans- (ViRG. Mticid. lib. vi).

iretsatagere crepit. Quod cernens ille, super cujus Scd estOjSit inclius pro misericordia quam pro cru-
genua rex cervicem inclinaverat suam,gladium va- delitateargui. Ut quid autem frustra iinprobis mi-
ginanudalum Iluviolo superposuit, et sic animal il- D sericordia impenditur, dum iiidulla venia insolen-
ludad alterain traiismeavit partem. At({ue suh ra- tiores ad exercenda passini vitia efficiantur ? Xon
dice cujusdam montisingressum, postaliquot rcdiit mihi ergo contingat,propter transitoriam eorum gra
horarum spatium,eteodem ponte usum in os Gun- liam,a;terna; damnalionissuhiresententiam.» Post
iranni est ingressum. Exsurrexit rex, et familiari \\iRC vcrha, rege cunctisque optimatibus iii ejus ar-
narranssomnium,niirabilem se dixit vidisse visum, bitrii dispositionc electionem taiitccsuccessionis po-
inquiens « Conspexi fluvium permaximum poiite
: neiitibus, ipse eo ({uidem die siluit. Diluculo vero
ferreo constratum. Per quem Iransvectus, spelnn- subsequentis diei matutinus consurgens, ad domum
cam in cujusdam montis radice constitutam sum Gogonis cum quihusdam palatii primatihus prope-
ingresssus. Inibi ina'stiinahiles thesauros ahscondi- rat.Kt brachiumf;juscoIlo supcr[)onenssuo,signum
lanique veterum reperi gazam patrum. » Refert fiitura; doininalionis dcdit ei^iiin dixit : « Dominiis
ilter quid de eo et ipsc intuitus sit, consonaquc noster rex Sigebertus coctus([iie reipublica! nostra;
5ihi apparuerunt somnii verha ac visio manifesta. comitem me destinaverant forcdomus regiae. Hoc
enormeqiie auri ac
LJuidplura.' etfossus est locus, ego nuiic tihi cedo miincre. Uterc fclix meo privi-
irgeuli iuvcntum pondus.De quu Guntranuuscibo- lcgio, (£uo me si^onte carere proliteor. » Hujus cxem-
 !

m AIMOINI MONACHi FLORIACENSIS 696

plum ccRleri qui adcranlproceres seculi, Gogonem A illud positum oloum acccndcbalur, inlcrramdeci
majorem domus acclamaverunt, Strenuus in geren- dcnte, duritia aufugit pavimenti, et sic in terrara
do principatu Gogo eo usque esthabitus donec Bru- ac si inmodium farinaeest inlegrum defixum. Non
nichildcm do Hispania arcessire est jussus.Illcdies tulerunt fratrcs tanto scelerc maculatum consortem
mortis Gogoni fuit, cui expedierat cxsilio mutassc essesuum sed conjuncti simul regno pelleremoliti
;

sedesj antequam hanc omui ])ellua crudcliorcm in siinl. Quodconsilium,non tam astuChilpericiquam

cervicibus locandam avehcrctsuis. Nanique Bruni- ipsa levitate qua coeplum fucrat, dissipatum est.
childis, ut prselibatum cst, regio potita conjugio, CAPUT VI.
animum abeo alienans, ad postrcmum jugu-
regis De Chilpcrici fiUis el eorumgestis.
lare cocgit. A qua tantum humaui sanguinis ctru- Erant Chilpcrico trcs filii, Theodebertus, Mero-
sum, tanla; ctcdcs acta? potcntum sou otiamregum veuSjClodoveus, ex Audovera reginapuscepti.Quam
in Francorum regno sunt, ut non immcrito sibyl- Fredegundis eodem perfidia? commento quaGalson-
lam ante multa ssecula de ea vaticinasse sit crcdi- tam hac de causa pepulit Chilpericus, cum fratre :

tum.« Veniet, ait, Bruna departibusHispanise, ante Sigeberto expeditionem in Saxones agens, Audovc-
cujus conspectum gentes, sivegentiumregcs, peri- ram reginam domi reliquerat alvo gravidam. Cui
bunt.Ipsa vero calcibus equorum disrupta peribit. » Fredegundis, utpote ancilla ex ejus orta familia,ad
CAPUT V. cuncta deserviebat vitae necessaria. Haic hortatur
De Chilperici rnulierosi novis nuptiis. dominam natam puellam perducat ad baptismi
ut
Chilpericus quoque rex,aemulatus et ipse fratrcm gratiam,quo rex adveniens gratuletur non solum
cum plurimo praiter regiummorem fcminarumval- natam sibi esse filiam, sed etiam in Christo rcna-
laretur grege, qute regi propter dccorem magis tam.Parctmulier suadentimeretriculai eo altcnlius
quam propler nobilitatem generis copulabantur,di- quo autumal)at eam sibi bonaconsulta darc. Qua;-
rigitqui Brunichildis sororem natu majorem a patre renlideindematronam quai puellam susciperctposl
Athanahildopetant, ac vice suaspondeantse,si ejus sacri baptismatis nndam, rcspondit non posscinve-
potiundaifacultas detur, ca;tcrasabdicaturuni con- niri nol)iliorcm oa, qute luijus exsequeretur mune-
juges Quorum verbis Athanahildus credulus filiam, ris obscquia. Ilis quoqueilla credula verbis, effici-

Galsontamnominc, adChilpericum destiiiat,magna tur mater spiritalis. Regredienti posthaic

filiffi regi
ditatamdote.Quse cathoHcobaptismate (4)ma- itobviamFredegundis eumquehis interpellat ver-

gis consecrata, regitoro nuptiali est conjuncta.Le- bis : « Quam gloriosus, ait, apparet hodie rcx Chil-
gatis sane Atanahildi regis quaerentibus ut tactis p pericus, rediens victor triumphatis hostibus, cui

sanctorum pignoribus fides firmaretur quod Gal nata est Hlia, Childechinda. forma egregia corporis!
sonta in vita sua solio regni non pellcretur^Chilpe- Sedprohidolor scelus hacnoctea te patrabitur,re-
!

ricus non abnuit. pactaque

Praibitis sacramentis fugiendum quidem,si vitari posset,ne dominamea
pace, eos ad propria sinitabire. Sed, uterat animo Audovera tecum secreta subiret cubiculi silentia. »
levis, jura praivaricatus est pactionis. Nam Frede- Hujus novitate sermonis rcx slupefactus, causam
gundis,conjuxquondam vocata Chilpericiregis,of- qua?sivit. Cum sileretur, elicuit studioqua?rendi et
fensa nova; nupta; aspectibus invisis, exigui propc motu indignationis. Etcomperto indicio,quod cjus
temporis intervallo tantum adulandiartcprscvaluit commater foretregina ex prolesuscepta,Fredegun-
ut se conjugioregisreddcret.Inde adaudenda ma- di in ha?c respondit verba : « Si Audovera? uunc
joraprotcrviamuliebrielata,domina se omnibusqui fraudor amplexibus, te sociam asciscam mei slra-

in aula erantregia pra?ferebat, contumeliisqucafli- tus. »Et properantiadaulam occurritregina, fercns

cereGalsontamA thanahildi regis filiam non cessabat in ulnis parvulam, quam bis (ut ita dicam) genera-
Illa marito deinjuriis questa, ab eoquiomnem jam verat, filiam. Ad quam rex : « Nefandam,inquit, o

circaeamdem imminuerat affectum,verbisblandio- regina, rcni perpetrasli, et regiue inconvenienlem

ribusdeludebatur. Dcnique ferali])us furiisexagita-
D majestati.Nec potero te habere conjugem, cum
tus, instigantc Frcdegunde, caniin straluquiesoen- commatris adepla sis nomen. ))Postea episcopo^pii
lem crudelissime strangulavit. Immanefacinusnul- puell-imbaptizaveratincxsiliumaclo, rcginam cum
liquc antca cognitum tyranno, ac Franco homini, filia sacro adopcrlas velamine monasterio retrusit,

maximcrcgi Pcnitus incongruumconjugcminno-

! pra?dia ac facultales eis tribuens. Fredegundem
cuam, et quamab liostihus raptam vindicari forro, vero si])i copulavil. Incidil ea tempcstatencccssilas
aut mortem pro ca appctorc dccuoiit,liancsccuram Sigbcrlo rogi, fralri Chilporici at(|uc (umlranui,

'n communi toro cubantcm,suifocai'o non crubuissc excrcitum duclandi adversus Cacanum principem
Demens, qui illius meretricula? pei'suasionibus tan- Chunorum qui confinia regni ejusdepopulalurusi
;

tum connubii violarit decus.cujusfraudcinproximo adventabat. In hoc congrossu supcriorbcUo faolus,

erat ipsc pcriinondus. Post Iraiisiliiiu sanc Galson- ingciilosChunorum slragcs dodit. Ciimrcliquis vero
t«, magnum virtiis divinaad cjus sopulcrum ost di- paocintirinavit. Ciijus absontiam Chilporicus aucii-
gnala oslcndcrcmiraculum. Nam vitio,inquo antc patus, utsc cjus habcbat iniiuicludo morum,dome-

(4) Noincn proprium loci, quod dccst in codd. ms.

 A

697 HISTORIA FRANCORUM. — LIB. 111. 008

slicasedilionepublioam inlerpolans pacem Pranco- CAPUT IX.

rum, Rcmis opiilenjissimam rcgniejiis urliem im-
De Ca^^iodoro et aliis clari<! viris.
[iroviso impclti ornipavit. Super plagam tVadus
Sigebertus Sue^sioiiis et ii^se de regno (ihilperici IIujiis tcmporibus Cassiodorus tam in sa^culari

pervasit capta?quc urbis populum imperio suo ad- quam divina scicnlia, Uionysius abbas in paschalis
unxit, repertumque Theodebertum, Chiiperiei fi- calculi argumenlatione mirandus,PriscianusCa;sa-
ium, cu^todia^ mancipavil.Quem palri pelentiele- riensisinarte Grammatica,Aratorin cxcraudisapo-
ncnlissime muneratum poslea rediiidit, dato stolorum Aclibusarlcmclrica, claruerunt. Benedi-
>riussaerameiilo ne tpiid in posterumTlieodebcrtus ctiis qiioque in co^lcsti discipliiia placidius cjctcris
v)utraSigebertummolirelur.Ouod,prcPpedientelui- eliulsil. Ilicc nos studium boni principis,vel eoruni
nanigeneris inimico,non diu inviolabile pcrmansit, qui ejus fuere tcmporibus,diccre pauciscoegerunt.
:reneris innnico, non diuinviolabilcpernjansit.Cliil" Nunc Narsetis acta succinte pcrstringamus, ut post-

•ericus quoque, bello superatus, conditiones pacis modum continuoduclu iuchoala; percurral Ilistoriai
miplexus est. ordo.

CAPUT VII.
B CAPUT X.
Oe Saxonibus Gnllinin irnimpentibui a Mummolo De Narsetis inclytis gestis.
repuUis.
Narses ilaque multimodis subjugatarum gloriosus
Saxones,qui ad Ifaliam jussu Theodeberti sciiio-

is demigraverant.cumtonjugibas ac liberis in Gal- triumphis nationum, civica insignis corona, sum-

ias prorumpiint. QuibusMummoliis.Guntranni rc-

ma? per Italiam a^quitalis excrcebat jura. Sed his
ispatrii'ius, obviam pcrgens,eos fugaciter Italiam
rebus sibiapud improbosexpcrtus est nocuisse po-

epeterecompulit.SequenliannoitcrumSaxonesad tiusinvidiam quamapud probosfuissegratiam.Nam

{hodanum usque lluviumGalliasingressuriaccesse- cumpro liberandiscivibus mortis sediscrimini sa?-

iint. Mummolus cum excrcilu suo obvius, trans-

pisssime obtulisset, circumpositarum verogentium
in se odia excitavisset, tanta a Romanis pertulit ut
lumeis lluminis denegabat. Sed acccptis muneri-
per fines regni quod lucbalur transeundi ad
lus,
plus post bellum a suis quam in ipso bello ab bo-
stibus periculi in sese expertussit..Impleveruntque
igebertum licentiam tribuit.Aquo suscepti,juben-
ur proprias incolere terras. Quo dum tendunt,plu- Romanifacinus exsecrandumutquem protectorem
iniosnegotiatorum in itinere deceperunt, {erisla- sua? salutis babuerant eum ante tribunal judicis

ninasquadam artc ad auri oplimi atque probati G etiam absentem accusare non erubescerent. Nec
peciem coloratas venundantesaurumque pro pre novum apud eos hoc gcnusllagitiifuit. Quippe Sci-
io earumdem accipienles.IIac de re multi merca- pio major quondam Africanusdevictai Cartbaginis

jrcs ad inopiai malum se devolutos sero dolue-

nobilitatus tropa^is, ab ingrata sibi urbe Roma diu
unt. Sed Saxones fraudulentiaisuai panas matura cxsulans, in agris suis morbo simul et tristitia de-

llione lucrunt. Nam a Suevis aliisque nationibus, Alter quoque Africanus Scipio, superioris
fecit.

uaepatriameorumpervaserant,ternaaciesuperati, haud ignobile genus Scipionis .post perdomitam Li-

d XX milia suorumferme interemptis, reliqui con- byam causam adversus accusantes in senatu dicere
jtionibus hostium, licet inviti, paruerunt. coactus quodsibi pro patria laboranti ab improbis
etingratis denuntiaricognovis.sel,mediosubsequen-
CAPUT VIII
tis tempore, ab a^mulis in cubiculo necatus
noclis
De Justinianoet Justino Augustis.
modocontra hunc Narsetem relatio Ro-
est. Simili
Justinianus,eo intcmpore,posquam triginta tri- manorum ad Justinum cucurrit principem ac ejus
lus annisimperium
felici rexitsorte, sceptrumcum conjugemSopliiam,querelantiumnihiIsibicollatun
oronaregni Justinoreliquit minori.Fuit autem Ju- libertatis devictisGothis, quibustetrior supersitdo-
timanusvirfidecatholicus,pietateinsignisa-quita--L'minus, eunuchus scilicet Narscs. Quibus cognitis,
><iue cultur egregius. Idcoqiie ei omnia coopera Caisar ira exardescens successorem Narseti Longi-
antur boiium. Quiet bclla civilia prospere per-
in
num direxit pra^fectum. Quod ubi Narses agnovit,
ariosduces ct maximeper Belisarium gessit, et in ita dixissc fertur : « Simalc, inquit, egi cum Ro-
ausis civilibus componendisque legihus mirilicus niatiis,digna fartis recipiam meis. Si vero bona, et
xslitit. Ob causam ctiam niultimodarum vicloria- si redderc volunl similia, ut quid calumniatur,
um, ut Alcmannicus, Gothicus, Alanicus.Vandali- suentescapiti ineo falsa teslimonia? » Tantaautem
ii.sAfricanusque dicerelur,habere agnomina meruit indignatio, pra^cipue Augusta^, adversus Narsetem
xstruxitquoqiic idcm princepsMilra urbem Cons- eunuohus erat),
excitala est ut inlcr cadera (quia
intinopolimChri-,tol)eo( qui osl sapiciilia Dci Patn.s) injiirioso satis mandaret, debere eum in
sermoiic
;!Tiphim:quodGra'covocabuli) Ilagiani Sopliiam,id gyna^ceo feminarum pcnsam dividerelanarum,non
nSaiiclHin Sapientiam nOMiiiiavil,Cujus ojiusadeo
consiilatum tenere Romanum.Ad ba-c Narses: « Fi-
Jncta a^di^icia excellil ut in totis lerrarum .spaliis
lum,aif, filabo, quo talis ordietur tcla, quam Justi-
uic siniile noii possoinvciiiri ipii videro tc.slciiliir.
niisot S()pliiain;iiii(>anl in oiniii suarcscindcrc «vita
699 AIMOINI MOiNACHI FLORIACEiNSlS m
Nec promissa moralus,ad Alboin regem Longobar- A nasterium Sancti Martini, quod Lata dicitur, dum
dorum mitlil, qui Pannoniai paupcrtina rura desc- quidam hostiiis agminis lenderent vellcntque llu-
rerc, ct ad Ilaliam solo ubcrem eiim liortarcnlur vium qui inlcrllucbat transire, clarnavcrunt mona-
transire. Qui monita non aspcrnatus, cum cuncto chi.dicentcs : « N(jlile, o barbari, nolite liuic cai-

suo populoeorumqucsuppellccti Hespcriampropc- nobio Sancti Martini injurias inferre.» Hoc audilo,
rat. Narses autem urbe Romanarelicta, Neapolim quidam redierunt compuncti corde retrorsum. Vi-
venit. Quem sul)secutus papa .loannes, qui Pelagio ginti tamen ex ipsis ascensa navi flumen transeun-
successerat, Romam redirerogavit.Quoimpelrato, tes,ca3sis monachis,monasterium infringunt resque
ulriqueregressi sunt. Et sanctissimus quidem.]oan- diripiuntfactisquesarcinisnavim repclunt. Sed non
nes non diu supcrvixit. Narses vero post aliquan- defuit beati Confessoris virtus. Nam ingressi al-
tumtemporisdefunctusest,corpusqueejusinloculo vcum,amissis remsis,dum haslilibus navim impcl-
plumbeo positum Constantinopolim cum omnibus lunt, illa sub pcdibus mersa est. Ipsi vero, lanceis
tliesauris ejus est delatum.Sed, ut promissa solva- confixisuis, in profundumdelabuntur, uno tantum
mus, Historiae est ordo repelendus. superstite qui luec eos deserere hortabatur. Mona-
CAPUT XI. chi vero eos resque suas aquis eripiunt, ipsos se-
Dc C/iiini seu Avaribiis Galliam invadentihus. resautem monasterio inferentes.Talisque
pulturse,
Cbuni, qui et Avares,rupto fcedere quod cum rege •"
tuncTheodebertus Aquitanicis visus et Christianis,
Francorum Sigeberto pepigerant, in imparatam qualis quondam Diocletianuscatholicis intoto orbe
se Galliam infundunt. Quos cum ille congregato constitutis. Congrcssu Pictavis advcrsus Gundoal-
exercitu bello exciperedestinavisset,Chuni magicis dum duccmhabito,universaspene ejus copias dele-
artibus,priusquam ad manus veniretur,quibusdam vil.Ncc Chilpericusquievit, qui fratri Sigeberto lu-
pbantasmatibus Francosperterrefactos fugcrecom- dibriosuos fui.sse exercitusindignabatur. Non con-
pulerunt. Rex ipse, frustra resistere conatus, ca- tentus enim filii triumpho, cum magna et ipse ve-

pitur. Sed prudentia; sute astu oblatis muneribus niens manuCampaniam depopulatus eslRemensem.
honorifice ad suos rcdire permissus, pacem cum Sigebertus tamen non usqucquaque oliosus fuil,
Cbunis in reliquum stabilemfirmavit. Nec praetulit ncc nmlta diu regni sui passus dispendia est. .Nam,
mortis compendium saluti, condemnans in boc insidiis opportune ]ocatis,omnem excercitum Theo-
facto pravum Crassi Romani, quondam consulis, deberti cum ip .oattrivit.Qui, dum evaderenititur,
consilium, qui, ut dedecus servitutis evaderet,non a cohorte regia oppressus occiditur. Corpusejusah
pretium hostibus, sed sibi interituni paravit. Nam, Arnulphoducc cullectum et ad Engolismam dela-
dum forte contra Tbraces pugnans, caisis suorum tum.iljidemesthumatuni.DeindejCongreg-atissupe-
millibus in potestatem hostium devenisset,ne ludi- rioribus Francis Austrasiis,colIecto etiamsociorum
brium inimicis foret, virgam,qua ad stimulandum adjumento, contra fratrem aciem dirigit. Sedio-
equumutebalur,in oculorumThracissetenentisim- tercurrentibus legatis, pax convenit.Inde e commu-
pegit.Rarbarus,dolore iraque percitus, latus Crassi ni consensuexpeditionem inGuntraununi suumfra-
gladio transverbcravit. Sicque vir magni nominis trem Rurgundia? regemagunt. Sigebertus Arvernis
simul et fortitudinis, dum devitat quod fortuito civibus mandatArelas ex insperato invadant. Quo
casu sive beneficio hostis etiam posset evadere, in- praicognito, Guntrannusper internuntiosArelalen-
ciditin mortem quam illatam nec volens adversa- sesde adventu hoslium certosfacit.IIIi,pra?occupati5
rius potest avertere. insidiarum locis duce Celso, cosqui se interfectum
CAPUT XII. veneran tintcrficiunt.Guntrannusquoque,contractis
De Clodovei gcstis, et Gunlranni. undccunque viribus, obviam parat ire fralribus.
Eo tempore Glodoveus, Chilperici filius, Rurde- Curaque castra in loco qui Viriacus dicitur fixissel,
galensem (quaj ad regnum Sigeberti pertinebat) ur- residente Sigeberto apud Archiacum, Chilperico
bem invasit. Supcr quem Sigulfus dux partium idcntidem eo loci quo duodccim pontes Sequaaa»
Sigeberti irruens,eum exinde expulit,ac vcluti cer-
D superimpositi fuissc referuntur, mcdiantibus opli-

vum pra; se ageret,ad propria festine regredien- mis quibusque prudentia viris quibus nioris esl
tem,buccinisinsonando,usque ad refugiaParisiacfc semper regibus praibere consilia, hi tres fratres iii

civitatis insecfatus est. Quo comperlo, Chilpericus unum coeunt fa^dus. Trecas deinde in oratorio
Theodebertum alterum cx filiis,qui Sigcberto pri- Sancti Lupi dextras jungente.>>,Sigebcrluscum Cliil-

demjuravcrat nullatcnus se ei nociturum, in Neu- perico, jusjurandum (umlranno juwbuerunt nil se

striam ad occupandas urbes qu;x! fratri subjeclai ullerius adversus cum hostililer acluros.Eadem eis
erant mittit. Theodeberlus, nonnuUis urbibus sub- etiam Guntrannus visuset sacramenladedisse.lnde
aclis, tributa Turonensibus, Pictavis, Caturcen- cum gratia discessum est ; ct se inviccmsalutantes,
sibus, Lemovicinis jure victoriai ascribil, pervaga- Guntrannusad propria,Sigeberlusal(]ueChi]pericus
lusque Aquilanicam provinciam,monasleriascrvo- ad caslra rcdcunt.
rum seu ancillarum Dci direptionibus vastans, mo- TuncAuslrasiijurgari conlra Sigcbertum coepere,
nachossive clericos tormcntis,sanctimonialesvcro promissa sibi llagitantes solvi, qui se meminis.senl
lurpibus dehonestamentis atfecit. Dcniquc ad mo- spc hoslilis pra-ula} ad bclli sociclalem sollicitalo^:
 ;

?01 HISTORIA FRANCORUM. — LIB. III. 702

oporlcrecum aul ex proprio slipendia illis largiri, A ruunt,leviquo negotio menibratim sectos duosde-
aul publifuni demonslrare cujus rebus dilcntur lent viros. Chilpcricus dum egredi formidarct ct
adversariuni; 5<^ iuleriin. dum reges inler se paoem quid aooidisset iguoraret, aoccdentc ad scoonjuge
vendilant aul inimicilias, quasi mercenarios, ha- Fredegunde, interiisse fralrcm utcomperit,ad spem
beriqucruntur, ad periculaprimos. ad honorom vel vita; et salutis animum
quasi ab inferis rcduxit. In
prcPmia ullimos. Nec conlra Guntrannum se quere- crastinum egressus urbcm, rodeuntibus in gratiam
lamcujushhctolTensionis pm^lendere vellefalenlur, Xeuslrasiis, qui ad Sigebertum ab eo desoiverant,
cumquoSijj-eherttis justn^ lirmarit fanlera paotionis, corpus fralris in villa, oui Laml)rus nomcn cst, se-

sed in Chiipericum vcteris inimicitiai rei'ordatione peliri mandavil. Quod poslmodum a fidclihusobla"
cunclorum odia exardescere. Illum cssc cx multis tum, ct in ecclesia Sancti Medardi Suessionis juxLa
unum,cujus vitainprrata, morsforet omnibusgrala. patrem Clotarium est humatum. Regnavit autem
suorum persuasionihus coaelus Sigeher-
His igitur annis xiii.

fratrem persequi statuil; qui, nil lale melueus,

tus, CAPUT XHI.
majorem exercitus parlem ad hibcrna dimiserat. De fortunato episcopo et ejus scientia.
Ipse, accepto fralerna! insectationis nunlio, cum Ejus tempore Fortunatus, qui in rhetorica me-
paucisequitibus Toriiacum urhem confugit. Quem B tricaque arte famosus habebatur, ab Hesperia in
subsequens Sigebertus Parisiorum ingressus est Gallias transiens, Pictavis episcopus ordinatur. Hic
urbem. Cui oecurrens sanotus Cermanus ponlifex : multorum vitaspassionesve sanclorum,partim pro-
« Si, inquit, fraternum cruentus cupis eifundere sa,parlim metro composuit. Ad amicos quoque sin-
sanguinem,juxtaPsalmista^vocem,eamquamfratri gula disticha clegans orator conscripsit. Unde prae-
parasfoveam tibi experierisparatam, fratricidu^que fato regi elcgiacum misit carmen, congralulans ei

non privaheris vooahulo, cuni voluntas ipsa non iii nupliis Brunicliildis. Quod equidem ego, cum
careat supplioio. » Ha^c illo quasi ab episcopo parti- sors lihrumad diversos ah co sibi familiares con-
bus fratris favente dicta aspernatus, cogitabat coe- scriptum manibus intulisset meis, legi atque in eo
pta perficere.Et veniens in villam, cui vocabulum facunditatem viri, dulcemque affabilitatem satisad-
est Victoriacus [a/., Victoria], olfendit ibi validam miratus sum.
de rcgno Chilperici manum Neustrasiorum specie CAPUT XIV.
sc ei tradere volentium. Qui, viso rcgc, certatim De Brunichildls in conservandn prole solertia.
ad eum venientes, ditioni scejussubdunt. Necqui- Interfecto autem hoc modo Sigeberto, mutatio
libet ducum aut procerum regni Francorum cum /-j facta esl, multis faniiliarum ejus araicitiam Chil-
Chilperico relictus est, exoepto Ansoaldo ;
qui for- perici expctentibus. Porro Bruniohildis, quam Sigc-
tunam regis etiam in adversis maluit non deserere bertus, dum a pervasione urbium rediret fraterna-
quam promissam violando fidem proditor esse vel rum. Parisius sibi occuiTcre imperat, in eadem de-
dici. Tantis igitur Sigebertus vallatus millitum ca- gens civitate, comperta, tluctuabat animo
nece viri

tervis, cunclas urbes regni Chilperici imperio suo qualiter se suamque prolemab imminentiliberaret
adjunxit. Inde progressus in urbem, cuiTornacum interitu. Tunc Gundoaldus dux arreptum puerum,
nomen est, fratrem obsidionecinxit. Quiseurgeri Childeberlum nomine, per fenestram in sportade-
qua via con-
conspiciens hicrehat consilii incertus positum cuidam fidelium suorum tradit, ut eum
jugem ac quos secum ibidem adveniens de-
filios, Quem inibi perductum, adnitente
Metis exhiberet.
duxerat, periculo eximeret. Scd mulier, artibus Gundoaldo, de quo pra?misimus, universi Austrasii
viro longe callidior, duos subornat viros, quibus inregnumsublimantpatris.Brunicliildemonerefilii
audaciacontcmptum mortis invexerat. Hos horta- levatam altera invadft cura. Nam sibimet timenti
lur monelque Sigebertum adeant eumque, se ut nec sommus oculis, nec animo quies dabalur. Cui
Dominumadorare simulantes, interimant. Quod si r. etsi voiuntas discedendi erat, facultas deerat. Tan-
efficiant,evadentihus prtnmia,interemptis vcro con- tis ergo pressa sollicitudinibus, a superveniente
dignam sepulluram, eleemosynasque ad loca sau- Chilperico Rothomagum in exsilium truditur.Tlie-
clorum prooblationc tanti facinorisse prffibituram sauri ejus opibus Chilpericisociati; filiai Meldis ad

spondet. llli nihil morati prKcepto satisfaciunt, ac custodicndum missai sunt.

urbem egressi ad castra pro;.'rediunlur hoslium. CAPIJT XV.
Nihil viris audacius, nil terrihiiius eo bello in hos- De Merovei et aliorum rcgum qestis.
tem ex urhe processit. In medium namque adver- Meroveus etiam niissus a patrc Chilperico, utci-
sariorum proruentes non trepidaverunt, non re- vitates, qua» fiumini Ligeris adjacent, ad suam trans-
tractaverunt; scd tanquam familiarium suorum duccret partem, postposito patris proicepto, Ceno-
consortiis imm()rarctilur,noii antercmcanduin pu- niannis conlendit,ac si matrem suam Audoveram,
lariint qiiani oirotimventiim a laterihus rcgcin,cul- quai ihidem exsulabat, visilalurus. Inde Rothoma-
tfllis latcra fodientcs,nc(andissimtP, iieci Iraderent. gum Iransiens, ad Brunichildom vetiit, camque in
Clamorillico universorum luctusque lolis oritur conjugium accepil. Non tulit hoc Chilpericus pater
caslris, ul palani dan-liir iiilclligi regem oppetiissc .sel cos ahinvioem dissociarc volens, Rothomagum
Sigebertum. Iinpctu itaque facto in homicidas ir- u^que accessit. (lujui illi dcclinantes pryisentiam,
703 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 704

basilicam sanrti Marlini supcr murosprtEfatae urbis A apud ipsum plus fuit, quam illarcgis,vox pauperis.
ligneis constructam labulis sunt ingressi. Irritaque Tunc quoque Chilpericus legationem suscepit
fuissent Cbilperici tentamenlorum exordia, nisisa- Childcberti junioris, iicpotis sui, pelcntis matrem
cramento spopondisset: Se eos minimc separatu- siiam sibi rcddi Brunichildcm. Cujus illc non asper-
rum, imopermillenleDeomagis copulaturum. Quo natus prcceSjCam cum munerepacisposcenti remi-
illi credcntes, ad cum progressi, et ab eo appara- sit filio.

tioribus cpulis per biduum sunt suscepti. Tertio CAPUT XVII.

die profectus secum abducit filium, parvipendens De regum IJispannrwn rebus.
quod dederatjusjurandum.Morumegregiuscensor, Athanabildoautem regeHispania>defuncto,Ueuva
qui illicilum in fiiio damnaret matrimonium nec cum Levigildo fratre regnum assumunt. Mortuo
futurum pro perjurio super se Dei pertimesceret Leuva^LevigildusmtegrumHispaniff'. regnumtenuit,
judicium, Verum ilie plus metuebat versuta Bruni- babensCadsuindam matrem Brunicbildis uxorem.
childis ingenia,nc filium imbueret perfidia, quam Apud Longobardos Alboin, de quo pra^misimus,
indignarctur pro divinai legis illata injuria. regnabat. Qui maxima ex parteltaliajurbibus poti-
RevertentiindcnuntiaturproceresCampaniffiRe- Romanos,quos vel maxirae
tus, suos in cis statuit;
mensis Suessionensem sibi pra^ripuisseurbem.Qui ^ adversarios patiebatur, expulit. Hic civitatem, cui
continuo, raptis copiis, eosdem acie superansmul- Ticinum nomen est, qua> alio vocabulo Papia dici-
tosnobiliuminteremit captamquecivitatemjurisuo tur, per tres annos obsidens, tandem cepit. Cujus
restituit. Clodoveum vero fiiium Turonis dirigit, ut cum incolas, utpote paganus,quia Christianos esse
et Petrogoricum Aginncnsemque pagum sil)i sub- cognoverat, gladio ferire destinavisset. equus ejus
jiciat edicit, juncto ei duccDesiderio, ut ejusfrue- in medio Qui calcaribus impidsus,
porta? corruit.
retur in cunctis incommoditatibus subsidio. Quos modoadigipoterat adsurgen-
fustibus capsus, nullo
Mummolus, Gunlranni patricius, obviam cum exer- dum. Tandem suggerentibus suisin religionemrex
cituprogressus, devicitfugavitque non sinemaximo conversus, fregit quod dc ncce Christianorum vove-
suorum detrimento. Nam de exercitu ejusquinqua- rat volum. Huic fuit nuptaClodsinda ClotariFran-
ginta miilia sunt cffisa, cum a parte hostium, licet corum regis fllia.Qua defuncta,Rosemundam Chu-
devictorum, non nisi viginti millia sint prostrata. nimundiCepidorumregisnatamaccepitconjugem,
Exinde Chilpericus filium Meroveum, suspectum cujus ipse dudum intcrfecerat patrem.A qua, cum
doli, quod partes Rrunichildis fulciret, instigai.te tribus et eo amplius annis in Italia super Longo-
noverca Fredegunde, coma attonsum ac in mona- bardos regnasset, in vindictam patcrna? necisdede-
sterio Aninsolse detrusum, jussit ordinari presby- corosissima ieleremptus est morte.Etvir bcllicosis-
terum. simus summajque audacise, unius muliercula; consi-
CAPUT .XVI. lio periit; qui per tot hostium strages bello famo-

sissimusexstitit. Et illa quidein lantaj immanitatis

De divi Germani cpiscopi transitu, sanctitale cc
debita luit malurato supplicia. Nam dum corruptori
77iiraculis.
suo, Helmechisnomine, quem ipsa in necem regis-
Eodem tempore sanctissimus et vere Deo dignus armaverat, postmodum e balneo egredienti vencni
Cerinanus, Parisiorum cpiscopus, migravit ad Do- poculum, qiiodsalutare asscrebat esse,porrexisset,
minum. Cujus corpus in oratorio Sancti Vinrcntii iiIcagnitomortil'ei'uni haustuin sebibisse,evaginaio
est sepultum. Quid autcm Fortunatus de hoc bea- gladioeam (piodreliijuumcralbibere coegit.Sicque
tissimoscripscritviro, non j>rcTtermittam.Quadam, nefandissimi homicida^jusltefaclorumsuorum sab-
inquit, vice praicellentissimus rcx, Childcbertus jacuere vindiclcC. At vero post Alboin,cnm Clepli
scnior, cum ei direxisset sex millia solidorum pau- nobilissimusLongobardorum, anno unoetsex inea-
peribus eroganda, expendens triamillia revertitur sibus, lenuissct prineipatum, denuo duces in Lon-
ad palatium. Interrogatusque a regc si adhuc resi- ^ gohardoruingentedecenniu creatisunt.Etunusquis-
quod tribueret, respondit mediclatcm rese-
(leret que ducum suam regcbat civitatem. E quibusali-
disscnec invenisse inopcs quibus totum expenderet. quanti Callias prajdandi cupidine petentes, apuci
Cuirex: «Dominc.inquit, dona quodrestitit. Nam, Provinciam ciim Amato patricio, (|ui regi parebal
Christo largiente, quod donetur non deficit. ^) Inci- Cuntranno, bello conlligunt. Factaqne dcBurgun-
dens namquerex aurea niissoria, ctargcntea com- dioni])us maxima slrage, ipsum ducem intcrcnie-
minuensvasa, (|uid(]uid primum habebat dabatsa- ruiit.QuodGunlrannusaudiens,evocatoad seMum-
cerdotineperdcret. Eratergo exspcctandacontentio molo spectata> virtutis viro,patriciatuseiindixil(^u-
intersacerdolcmetprincipcm.Faciebantapudsede ram.Prorum[)entibusiteruminGalIiasLongobardis,
misericordia pugnam et de pielatc cerlamen, Ihc- MuMiinohiscum valida Burgundioiuini manu occur-
sauros ut spargcrent ac dc suis lalcnlis egeniditc- rit.Qui,tiiiobus pradiis hoslihiis usquc adsuprcmum
sccrcnt. Dcui^pic, alavice, cum aptusad sedendum labcfactatis, reliquos fugaciler in Italiam redirc
saccrdoti rcquircretur cquus, rcx cisuuni tribiiit, compulit.Nec ultra adjccerunt animuin Longobardi
rogaiis utsibi cum rclincrct. Interim bcatus vir po- utadCialliaslransircnt.Nam .Mummolusposltergum
slulaiiti (•aptivoc(iuuindonatintcr(liclum,(iii()niain eorum Francorum diriijeiis cxercitum, Anagnisoa-
 B

703 HISTORIA FRANCORUM. — I.IR. III. •706

struin, \n finibus llali;n ^ilum, debellavil pf rcpil. A cilus ab eo jnissus Pcrsas polenlisslnie debellavit
Ouam ob causam, oomes I.ougobardoruni Ragilo, violorque regrediens tanlam pranla^. molem cum
AnagDis venicns, deprsedalusest, et adsuareverti viginti pariter elephantis abduxitul luimana; cre-
feslinans, ab obvio sibi duce Franoorum, Cbraiini- derelur posse suffioere cupidilati.
chis nomine, perimitur. CAPLIT XX.
CAPLT XVllI
De Brilannorum rebus et Gunlranni facinore.
De JiKtini minoris gestis.
Dum ha^c in Orientis geruntur parlibus, in Bri-
Perhaec leinpora apud Constanlinopolim, utsu-
tanniis ba^o acla suut. Maoliavus ct Rodious illo
pra pra*misimus. Juslinus niinor reirnabat. in
femj)ore comiles Rritonuin erant ; qui araicitiam
tantum avarila; dedilus ut arcas ferreas lieri jube-
mutuam sacramenlis adinvicem datis junxcrant.
ret, in quibus ea qua> rapiebat auri taienla oonce-
Morfuo Bodico, Macliavus filium ejus Theodoricum
ret. Hic cum adivinis mandatisaurem cordis aver-
de regiio Britanni;c expulit. Theodoricus, i-esumplis
teret, justo Dei judieio ameus etTeclus est.Post haec
viribus, Maolianum ciim lilio ejus, Jacob nomine,
TTbcricum Cfpsarem adsrivil.qui ejus imperium iuterfcoit paternainque b.Treditatem recepit. Varo-
gubernaret, Iioniinem juslum,utilem, elcemosyna-
ciis Macliavi filius patri in comilalu succedit. Tunc
rium,sapientem, in judiciis wquum, in victoris cla-
quuque Guntrannus, rex Francorum, duos Magna-
rum el (quod bis omnibus supereminet) verissinuim
charii soceri ({uondana sui filios interemit, facul-
Chri?tianum. Igitur Juslinus cum undecim impe-
Dcbinc subsecutamors
tates eoruin fisco subjiciens.
rassct annis, amcntiam tandem. quam incurrerat,
diiorum filiorum ipsius est. Quapropter Guntran-
cum vita finivit. Belia sane, qute pcr Narsclem
nus liijeris orbatus, Childebertum suum cx fratrc
patricium (lOlbis vel Francis illata supevius per
Sigeberto nepotem adoptavit in filium.
anticipalionem diximus, Jusliniani quidem tcmpo-
ribus co^pla, sed sub Justino terminata sunt. CAPUT XXI.
CAPUT .XIX. De Chilperici in Praetexlatum simultate.

De Tiberio Conslanlino et ejus imperio. Chilpericus fralre ejus, alter rex Francorum,
Mortuo Justino, Tiberius Conslanlinus Romano- Prcetextatum Rof hamagensem episcopum cxsilio de-
rum regum quinquagesimus sumpsil imperium.Hio, sfinavit, eo quod,consilio Brunichildis rcginge usus,

utsuperius diximus, sub Justino adhuc Coesar cum insidias ipsi parasse diceretur. Meroveus vero filius
rempublicam regeret el multas egeniseleemosynas ejus, quem tonsurafum ac inonasterio detrusum
erogaret, magnam ei Dominus auri oopiam submi- ^ a patre fuisse memoravimus, iterum laicus
. X- . 11
uistravit. Xam deambulans per palatium, vidit in
1 T '-' lO -v
elficifur. Xam a Guntranno duce, de quo se-
1 . r'
•
. • • 1 1 1 1

pavimento domus tabulam marmoream, Dominicai quens sermo plura narrabit, pcr legatos sol-
crucis vexillo insignitam, el ait : « Crucem Domini licitatus, monasterio egressus et a Gaiieno suo fa-
qua pectusfronfenique munire debemus,indignisut miliari veslc laicali indutus, ad ecclcsiam Sancti
quid pedibus conculcamus ? » Et siinul cum verbo Martiui Turonis ut confugeret, est impulsus. Ad
jussit eamdem tabulam auferri a pavimento. Qua hanc denique et ipse Guntranus confugerat, mc-
amola, reperiunt et aliam simili signaculo exprcs- tuens minas regis Chilperici, eo quod diceretur fi-
sam. Post hanc quiJquc reperiunt etterliam. Qui- lium ejusTheodeberluminbellosuperiusraemorato
busablafis, iuieslimabilis diuque occultatus in lu- inleremisse, Quapropter Chilpericus Rucoolenum
cem profcrtur thesaurus. Qucm Tiberius,juxta con- quemdaniTuronis direxcrat qui eum exindevi abs-
suetum sibi morem, pauperibus erogavit. Narsetis traheret. Ruccolenus Turonis veniens beato ponti-
quoque thesaurumin quadam Italiai urbc terra de- fici tunc Gregorio mandavit ut Guntrannum abasi-

fossum,quodam decrcpilo indicanfeseiie invenfum, lioa sancta cxpelieret. Quod si agere dilferret,
in simile dirfribuit opus. Sophia vcro Augusta, im- sciret cum cum valida manu venturum et lia>cim-
inemorpromissionis quam Tiberio fecerat, cum ab D ploLurum. Sanctus aiitem antistes respondit : Hoc
imperio rcmovere Justinianumque Justini nepolem nunquam fuisse factum, nec a se ullo modo essc
siibslituere moliebatur. Quod Iiiiperator agnosceiis faciendum.Interim miser dum donuim ecclcsia!,
Auguslam custodiai mancipavil ; Juslinianum ver- in qua liospifahatur, destruere non formidat,regio
bis objurgatiim blandioribus taiito in postcrum correptusraorl)0, ab basilicam sancfi Martini dcfer-
amorc dilexit ut filiam suam filio ejuspromittcret t"ir,il)i nil medelce adeptus,non post multos dies est
ac filio suo filiam ejus sociandam exposcerct. Sed defunctus.Porro Merovcus ad sajpedictam veniens
haecrcs quadecausaincertum cstcurnon pervenit ecclesiam, memorato pontifice niissas celebi'ante,
ud eflectiim.Ad hunc Cbilpericus, rex Francorum, petiiteum eulogias sibi dare.Quo reoussanle,mina-
suos dirigens legalos, muila ab eo ornamenfa,au- tus est scquosdam dc populo interimerc, quoniam
reos etiam singularum susccpit librarum,habentes sinejudiciosaccrdotumeum communione privaret.
ab una parte effigiem imperatoris et in circulo Tiinc pontifex culogias quidem ei dedit, regi vero
scriptum : TiHKRii Constanti.m pkhpf.tii AnirsTi ;
per diaoonuni iniiotuit qua? acfa fucrant. Regina
ab olio vero quadrigam ac ascensorem continen- itaque clamantc clerioum cxploratorcm a
ipsuni
lcsque scriptum : GLonu Romanouum. Hujus excr- Mcrovco missum, rcx eum in cxsilium relegavit.
767 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 708

Direxit aulenl ad saccrdolem,ul inimicum suum dc A capiendum fore inleliigens, virlus nc, si ad palrem
ecclesia cxpclieret. Sed eo difrerentc, Ciiilpericus ducerctur, graves de se panas daret, Gailenum

exercilum commoveri prajcepit. Quod audiensMcro- quemdam silii farniliarem rogavit, ulsc gladio per-

veus baasilica egredi voluit. Leudastis vero Turoni- cutcret. A quo cullro per viscera trajectus interiil.

cus comes pueros ejus, qui pro necessariis causis Cailenus, truncatis nianibusac pedibus ,naribus si-

in villam ierant, peremit. Quapropter Merovcus, mul et auribus, turpiter vitam finivit. Post ha-c
adnitente Guntranno, Marilefltum medicum a rege Sanson filius Chilperici mortuus esl. Cujus funus
venientem tenuit, ablatoque auro ac argento quod cum nimia lamcntalione idem rex prosecutus est.
ferebat, eum utique occidisset, nisi ille eccle-iiam Eo anno stella in mcdio lunaj fnlgensvisa est.
expetisset. luterea dum
de patre ac novcrca Mcro- CAPCT XXIV.
veus multa loquercturfacinora, quadamdie Grcgo- De Gunlranni-Bosonis filiabus virlute patris liheratU,

rium episcopum ad convivium invitans, rogat ali- suffragantedivo Martino.

quid ad a^dificationem legi. Tunc anlistes, arrepto Quidam potentissimus procerum Cbi'perici, Gun-
Salomonis libro, bunc primum vcrsiculum invenit trannus-Boso uno nomine sic dictus, rclectisin ec-
ac legit : Oculum, qui aversatur patrem, elfudiant clesia sancti Hilarii filiabus suis, ad Cbildcbcrtum
eum corvi de torrentibus {Prov. xxx). Et bjEc qui- B transiit. Annovero lertio regniCliildeberti junioris,

dem ille non intellexit, antistes vero miratus est, qui erat Chilperici etGuntranni septimus decimus,
redargutionis sibi verba prima occurrisse. Guntrannus-Boso filias suasPictavis auferrevolens,
CAPUT XXII. Dracolenum quendam, sibi infestissimum seque
De Guntranno Pythonissamconsultante persequentem, ut a se avertereturprecibus ac mu-
Posthajc direxitGuntrannus admulierem Pytbo- neribusflectere nitebatur.Dracolenus^ut erat mentc
nissam, quse ei aliquando non solumannumsed et elatus, superbe respondit, asserens se funiculum,
diem et horam qua Charibertus rex obirct, pr^- quos alios deceptos perdere solebat, paratum ha-
dixerat, ut eam super slatu interrogaret suo. Cui bere, ut co Gunlrannum involvcrel.Xon tulitGun-
illa haic remisit mandata:« Iloc, inquit,annoCbil- trannus supcrba jaclantem, sed manus clevans in

pericodefuncto,Mcroveus,devictisfratribus,regnum coelum,prodigiafacienteminvocavit Dominumetut

accipiet, teque ducem constituct. Quo munere sibiper intercessionem beati Martini misereretur
quinquennio functus, septimo cfficieris cpiscopus.» oravit.Congressus contra adversarium, fauces con-
Hoc ille episcopo (jregorio retulit, et ab eo hoc tumacitc verba profantes conto transfodit eleva-
responsum accepit : <( Isla magis a Deo quam a _ tumque sclla cquitaloria dejecit exanimem ad

diabolo exquiri debuissent. » Verumtamen Frede- tcrram, Hoc cvcnlu felici usus, translatas a Picta-

gundis, quse occulte Guntranno favebat propter vorum urbc fil as dcduxit quo voluit.

mortemTbeodeberti (non eiiim fuerat exea natus), CAPUT XXV.

misit ad eum ut Meroveo suaderet egrcdiab eccle- De Pictavorum Britonumque discordia.

sia. Ille prajsto putans forte percussores,non distulit; Pictavienses quoque et Bagasseni, qui nunc Ar-
sed nilei nocuit. DemumCbilpericus per diaconum basseni dicuntur, conjuncti Andcgavensibus, Varo-
ad sepulcrum sancti Martini duas mittit chartulas, cum comitcm Britonum repcntino impetu oppri-
quarum una continebat ut sibi divinitus in alia,qua; mere moliebantur. Quorum praevenit insidias Va-
foret fas Guntrannum rocus, circa medium noctis super eos irruens et
crat vacua, rescriberctur si

a templo extrahi. Diaconus, triduo exspectans, maximam ex eis stragcm facicns. Tertia vero die
inanis a responso absccssit. Sed Guntrannus ve- cuni ducibus Chilperici fcedus pepigit, dans filium

nientibus regis missis, palam altaris cum sacra- suum obsidem el quoe pcrvaserat reddcns.Venetum
mento fidejussorem dedit,jactanter pollicitus nun- quoque urbemea conditione rcfudit ut si ex gratia
quam se inscio rege templum egressurum. rcgis eam tencre mererelur,tributa quotannis sol-

CAPUTXXHI. D verc non morarcretur. Aliquanto auteni intcrjeclo

Be Meroveo oraculum a libris divinis potcnle. teUipore a fide descisccns, Eunium Venelica^ urbis

TandemMeroveus,postpositisPythonissaj respon- episcopum adregem dirigit, pro quibusdani cauiis

sis, per triduum vigilans, in divinishoc responsum responsa laturum. Quem rox cum ira objurgatu:ii

libris accepit. In Rcgmn quidcm -.Eo quod, inquit, direxit in exsilium.

reliquistis Domimim Denm vestrum, Iradiditvus Deus CAPUT XXVI, XXVII.

in manus inimicorumvestrorum.ln Psalterioautem : De Chilperici in Pnetextatiun episcopum accusatione

In ct Pra.'te.vtatipurgatione,
Dejecisti eos, dum alleoarentur [Psal. lxxu).
EvaQgelio vcro : Scilis quinpost biduum Pascha fiet, Ilis ita gestis,Ghipericus rex congregato concilio

etc. {Malth. xxvi). Ilis illc visis llens, ad saucti Mar- pontificum in ecclesia SancliPelriParisiacae urbis,
tinitumbam cuni quingenlisetcoampliusviris, as- Pra^texlatum Uothomagcnsem episcopum(cujus jam
sumpto quoque (iuntranno ducc, discessit, ct per meminimus) cxsilio revocatum,in corum pra^seulia
cum bac accusatione cxhibuit, dicens « Quamvis,
Atissiodorensem urbem Divione castro venicns, :

cxinde ad Uemensem Campaniam transiit. Qui, a venerandi pontifices, regia potestas reum majesla-
legibuscondcmnare possit, egotamcnhunc, qui
Tarvancnsibus in quadam villa circumvenlus ct sc tis
 m HlStORIA FRANCORUM. — LIB. III. iiO

falsuin sibi pasloris nonien iisurpal, CDnjurationis A vas, mihi cur ilcncefas? Sed, ut video, pcrversis
ronlra mefactiV! auctorem.sacris nou coiilradiccii con-eutis, cl impletiir in tc vulgare proverhium,
canonibus, vestra^ audienlio' rcpra'Scnlo. » Etcon- quod Corvus corvi oculum non eruel. » Cui sacer-
versus ad Pra;le.\latum Kothomagensem episcopum dos: « Mihi, inquil, o rcx,aHiuitatem desercnticor-
" Ut quid, ait, o episcope, munera populo conlra reptores erunl multi. Te autem delinquentem quis
meameroirasti salutcm?Ouave de causa liliuin incuin corripiet, nisi illoqui se fatctur peccaminum viiidi-
Meroveum cum uxore patrui conjuiixi-;li?.\oii iLiiora ccm? Quaproptcr si iios,le dc justitia commoncn-
has quid de hac causa sacri sanciant canones?C|u;Mc tcs, audirc contemi^scris, plus a Deo quama nobis
autem ila filium adversuspatrem armasli suum, ul condcmnaheris. » Ad haic rex : « Apudaliossemper
ille pariter cum vita regnum vellct eripere meum?» justitice causam obtineo, apud te nunquam. Verum
Poslquam vcro rex siluil, Franci, (jui pnc forihus ego optimam inveni ultionis meaj matcriam. Persua-
stahant frementcs, ostiahasilica^ellVingere nitchan- so naiiiquc Turonico populo, ut clamet sibi a te
lur, ut antistitcm poMiis suhdereiit. Scd rcx, ha^c a^ijuitatis jura denegari, ego quoque proclamabo

fieriprohihei)s,Pra.'tcxtatocopiam purgandi trihuit. nie, qui etiam regia poUeo dignitate, nil eorum
Cumque ille objecta refellerel, quidam falsi testes quae ipsi postulant a tc posse promereri. Et sic
surgentes calumniahantur a poiitifice sihi muneraB ^^rlo adversum te populorum odio, injusti nomine
data, utrcgem dolo perdcrent. Quibus cpiscopus deiiotahcris.» Econtra pontifcx respondit: «Si qui-
« In conlirmo,quodmu-
hoc, inquit, veros vos csse dcm sim injustus, id Deo magis quam notum
neratos vos a me fore fatemini. Quidenim vestris Tu vero si nostra aspernaris monita, sacros
est.

ditalus donis aliud agerem, nisi ut par pro parire- sumc canones, et, hissaltem consentiens, juxta de-
ferrem?Quod vero me mala regi
falso confingitis, ccrne. »Tum demum rexanimum antistitis,uterat
machinalum esse, id omnibus modis falsum est. » callidus, hoc modo mulcere coepit. Erat autem co-
Uxc eo dicente, rex quidem in regiam se recepit, ram eis mensa panisque superpositus, cum diversis
episcopis autcm in domo ecclesice residentibus,ad- fereulis. Aitergo rex adsacerdotem: « En, inquit,
veniens Etius archidiaconusParisiensis itaeos allo- ferculum tui gratia paravi, in quo nil aliud quam
quitur :
i- .Nunc, inquiens,est tempus, o sanctissimi ciccr carnesquecontinenturvolatilium. Utere nunc
>acerdotes.quo aut pro vestra magnanimi constan- eo libensmecum. Beato vero Gregorio respondente
»
tia glorificemini, aut pro dejeclione et contumelia quod cibus ei gratioresset facere voluntatem Palris
fratris ac coepiscopi vestri, contemptui in posle- sui qui in ccelis est, et a rege petente ut sponderet
rum, si tacueritis, habeamini. » Tunc ca^teris ta- rex nihil se contra canones acturum, elevatis Chil-
:;entihus jquod motuercnt rcginai furorem, cujuSQ pericus manibus juravit perViventem in sceculase
instinctu ista gerebanlur) et digitum orisuosuper dccrcta sanctorum Patrum non transgressurum.In
ponentihus, Gregorius Turonorum antistes sic or- craslinum vero,aurora incipiente,IegatiFredegun-
;us est loqui : « Oportet nos, fratres charissimi, et dis reginae ad hospitium memorati pontificis vene-
maxime eos qui principisfruiinturfamiliaritate sa- runt, poscentes, et duas libras argenti pro munere
uhriaeisuggerereconsiIia,nefortc,iradevictus,plus offerentes, ut in dejectionem Prtntextaticonsentiret
usto in sacerdotem Doniinicommoveaturel aDeo, casteris episcopis. Dicebant enim aliorum se volunta-
nnocenlium ultore, gravius puniatur. » Illis quo- tem probatam habere. Illo itaque recusante et, si
juenec adista respondenlibiis,subjunxit antistes :
sibi mille libroe darentur, nullo modo assentire velle
<Cavenda nobis, sanctissimi Patres, illa terribilis magis iiistantibus,tandem polli-
se asserente, illisque
3ominicomminalio est, quamper proplietampr.-c- canonuin fralribus suis se assen-
citus est in decretis
lunliavit : Si me, inqinens, dicenteadimpium:Mur- suni prBebiturum. Tunc, illisqua^petebant se impe-
e morieris, non annuntiaveris ei,sanguinem ejus de trasseputantibusetgratiasagendorecedentibus,ad-
nanu tua requiram [Ezech. iii). Nos ilaque, quispe- veneruntquidamsacerdotessimiliapetenles.Quibus
iilatores in domo Dei sumuspositi, non negligamus eadem quc prioribusreddidit responsa. Con-
antisles
•egi periciila ostcndere sua,et, si necesse sit,excm- ^ venienlibusauteminconcilium episcopis,adveniens
)lisadresipiscendumprovocetur, qualiterMaximus Chilpericus rex ait illis reperissc se in decretis ca-
mperalor, heatum Martinum impiis communicarc nonum quodepiscopusfurtiobnoxiussacrisdeberet
;ompellens, imporio pul^us sit, vel Clodomirus, privari ordinibus. » Erat enimrcx litteriseruditus.
arcrdoti Avito iion obaudiens, interierit. » Cumque ponlificcsqua^rerent quis eorumfurtiinsi-
Cumque nec tunc quidemaliquiseorum responsa mularetur, rex dixit:«Num obliti estisquantavobis
)ra>buissct, aliqui adulatoriieartisregi denuntiave- ostenderim,quai Prailextatus mihi furto abstulit?»
unt nuilum ei pertinacius rcsisterc quam Grego- Demonstraverat namque rex pridievariaornamen-
ium Turonicum. Qui inox pcr quemdam aulicum la, quorum protium ad tria niilliatEstimabatursoli-
vocaliis, slante rege propter lahernaculumramis dorum,cum succulo duohus millibus luimismatbus
eclum BertrannoqucBurdcgalensipontifice dexlrai aureis refcrto. Uifcoinnia diccbat sibi ab episcopo
ju3inha;rente,sinistrai vero BagnemodoParisiaco furata.
aliler rex episcopum allocutus est dicens : « Dlc, Sed Pr;i'textalus ohjectis facile se purgavit, hoc
iomnc pontifex, quijustitiai Iramitcm caitcrisscr- modo regi responsadans : « Exccllcntia tua, domine
 7H AIMOIM MONACIII FLORIACENSIS 712

mi rex, rcminisci valel, si dignatur, Brunicliildem A antistes: «Audi, fraleret quondam coepiscope,nisi
a Rolhomago abcuntem plcrasque sarcinas in diver- regis promeruerisgratiam, noslra non poterisfrui
sis spcoiehus mihi commendasse et, post aliquod societate. »Post haic rogavit Chilpcricuspontifices,
tempus, missis pueris eas a me rcpetisse. Cumque ut aulvestis Prajtextatiscinderetur,aut centesimus
ego ex hacretuam consuluissemvoluntatem,prffi- octavus psalmus (qui maledictiones Iscariothicas
ccptis obaudiens tuis, unam eis sarcinam, eo quod continet) super eum rccitaretur, vel certe in per-
amplius ierrenon valercnt, contradidi. Venicntibus petuum cornmunione privaretur. Sed pontificibus
iterum actcrtio, cx tuajussione ca^terarcddidi, di- hoc agcre rccusantibus et maximc Gregorio Turo-
cente magnifieentiatua mihi ut a me ea rejicerem, nensi renitcnlc, ab ecclesia Pra:;lcxtatus pellilurac
nc pro hisirainter vositerumrepuJlularet. Hseduae custodiffi traditur. De qua dum fugere noctu nile-

lantumsarcina? apud me remanserunt. Nuncigitur retur, ca^.susque, in insula quadam maris, quaeci-
cujus furti me arguisforc obnoxium ? » Cui i'espondit vitati adjacet Constantiai, in exsilium relegalur.
rex: « Si ha^c ita sc habent et custodi;e causa ista CAPUT XXVIII.
suscepisti, cur limbum aureis intcxtum filis exinde Le Guntranni Burgimdionum rcgis ad Cldldebertum
rapiens secuisti et eum, pro nostri dejectione, his oralione.

quibus tibi placuit distribuisti? » Tunc sacerdos : B Porro GuntrannusrcxBurgundionumChildebertu

« Adsita jam,inquit, semeldixi, ctnunciterum di- regi Austrasiorum, ncpoti suo, ut pacificus cuni
co, me non ob aliud illis ista largitum fuisse nisi ut proceribus regni sui adpontem,quem Pclreum di-

eorum muneribus mihi concessis parem referrem cuiit,sibi occurreret mandavit. In cujusadvenientii
gratiam.Utvero,propriisdeficientibus,excommen- amplcxibus diuimmoratus,universis audientibussic
dalisaliquapra?sumcrem,confidentiaausumtribuit, est locutus: « Evenit,meispraipedientibuspeccatis,

60 quod Meroveus, cujus illaconjugium expetivcrat, ut ex me genitis carerem filiis. Unde mihi,propriis
ex te carnalitergenitus, mihi in baptismo spiritalis orbalo hajredibus, necesse est qua^rcrcextraneos,
essetfilius. » Animadvertens ChilpericusProetexta- quibuspartosrelinquam thesauros.Optimum itaque
tum hoc modo non posse superari, rclicto concilii lo- judicavi te,omni humana carne mihi chariornepos,
co,ac convocatis quibusdam sibi adulantibus,ait illis: Childebcrtc, eligere, qui et mei successor regniet
« Victum me verbis episcopi fateor, et vera eum congregatiessespossessor thesauri.Quapropter ma-
prosequi scio. Sed ut Fredegundi reginse satisfiat, neat,oro,quffi inter patrem ac filium debet manere
ite ac ex vcstra quasi persona consilium ei dantes dilectio. Unus nos protcgat clypcus, una contra ad-
dicite: « Scis quiadominusnoster Chilpericus, rex vertanles tuealurhasta; etab hodiernoetdeinceps
misericors est et confessis cito ignoscit. Vade ergo G talis inter nos charitas permaneat,ut si daute Deo
et prosternere pedibus ejusconfitercque te in eum filios procreavero, te tamen a jure non secernani
-peccasse, ac coufestim indulgettibi. »Quibusjussa hffireditario. » His dictis et proceribus Childeberli

perficientibus, seductus cst Prcetexlatus eorum do- pro eospondentibus, eo quodipsepueradhucesset,

lis qui se quoque polliccbanlur pedes regis deoscula- simul prandcntes et se muneribus honorantes, ad
turos, ut ci ignosceret. Sequenli die residentibus sua sunt rcvcrsi. Verumtamen legatos utrique ad
episcopis in concilio, Chilpericus cum Prtetextato Chilpericum regemmiserunt,denunliantesutautea
iterato altercari coepit, dicens: « Si munera pro quoe dccorum regno pcrvaserat redderct, aul se
muneribus rctribuisti, sacramenta pro partcMero- ad ccrtamina prajpararet. Quod ille tunc qui-
bclli
vei contra meam salutem cur cxegisti? » Ad hoec dem despectui habuit. Quotempore sinisterpopuli
sacerdos respondit: « Innotui celsitudini vestrae rumor adversus Salonium etSagittarium episcopos
Merovcum me ex lavacro susccpisse salutari. Idco- surrexit. HossanctusNicetius Lugdunensis antisles.
que si facultas fuisset, ctiam angelum Domini in enutritos.primum quidenidiaconii,deindesacerdo-
ejus evocassem auxiliuiii.»Uuid plura? procedente tiieosgradibusinsignivit.EtSaloniumquidcm Ebro-
Iongiusaltercatione,Pra2tcxtalusad pcdesregiscor- duni. Sagitlarium vero apud Vapingiini episcopos
ruit, clamans: « Misercrc, clcmentissime rex, ho- £) instituit. Uli vero non velut cpiscopi rcligiouiope-
micidiE, qui te regno pellere volui et filium tuuni rcim dabant,sed tanquamtyrannihomicidiis,rcruni
tibi substituere. » Ihcc co loquentc, prostratus et alicnarum pervasionibus, adultcriis quoque vaca-
ipse rex pcdil)usaliorum saccrdotum, qui insynodo hant. Etinlanlum corum cxcrcvil malitiaut super
rcsidcl)ant,aiel)at:« Auditc, sanctissiniisacerdotes, Victoreni Tricassinum antistitcm,natalitii sui dieni
nefandissimum reum exsecrabilc crimen confitcn- festumagentem.cumcohorte irruentcsmilitari,ejUs
tcm. » Vcrumtamen pontificibus a terra regem ele- vcstimenta scindcates, famulos cwsos fugaules,ap-
vantibus, jussitrex Praitcxtalum ab ecclesiaegredi. paratum prandii onincm raperenl ct ipsum cumhac
autcm in rcgiam sc rcccpit, mittens ad syno-
Ipse contumelia soluni rolinqucrent.Quacauia ad aures
dum quosdam canoncs, quibus erat annexus qua- Guntranni rcgis dclata, cx cjusjussu collecta estsy-
lcrnio novus, coutinens li;ec: « Episoopus in homi- nodusapud Lugdunum,qua pra^sidentc sanclo.Nico-
cidio vel ca;teris criminalibus deprchensus peccatis, lio, lios convictos a propriis cxpulit sedibus. Undo
sacrisprivcturordinibus. » Ilis lcctis, dum Piwtcx- illigravitorindignati,rcgis gratiam sibi aoquirontes.
lalusstarelslupcns,aitilliBertraunuslJurdcgalcn.sis acccptis ab eo epislolis ad papam UomanuniJaau-
13 HiSTORlA FRANCORUM. — MR. 111. Yii

em profocti sunl. Cui persuadenlcs, se injusle Aa Guntranno ducc co quo diximus inlerfectus est
amnalos.scriptaejusadregemdetulcrunt.juhentia modo.
l suisre-itiluerentur locis. Quos rex, verbis corri- Hritauni,co lompore,gravitcr rcgioncm vastando
icos, ad proprias jussit urbes rcdire. At illi, cum Redonicam, ad vicum, qui Cornutus dicitur, advc-
ictore quidem paccra facientcs, hominesquiei in- nerunt. Contras quos Hiholenus dux missus recc-
irias irrogavcranl direxerunl ut ipso in cisulciscc- dcntcs insccutus est ; IJritanniam^pie fcrro et igne
?tur. Qui Dominici pri-ecepti mcmor, non rcddcns dcpopulatur. Britannos in majorem
Hoc adeo
lalapro malis, ill.Tsosdimisitad propria. Salonius commovit iracundiam ut se^jucnti anno non solum
enique etSagittarius^pessimis quolidie adjicientes Redonicam, verum et Nanneticam infestarent
ejora, in expeditioncm, quam Mummolus co Ira provinciam. Qui tamen, legatis Felicis Nannetici
ongobardos egit, pergcnles, mulla perpctrarunt episcopi emendalionem polIiciti,mendatcsfuerunt,
^micidia. In civibuspari modo suis ita crudeliter CAPUT X\X.
eviebant ut mullos usque adefTusionemsanguinis Dc violatione templiDiomjxiani et repaiationc.

ederenl.Quod ubi rcgi (iuntranno nuntiantum est, Illotempore, mulier quaedam,azeIantcviroapud

)s exhiheripro-ccpit, a prrcsenlia tamcn suausque Parisius quodadultera esset impetita, dum opem
i audientiam sustincre. HocSagiltarius adcoindi- B pelisset a suis parentibus, et illi, eam innocentem
letulil ut de rege indigna loquens, publice pro- crcdcntes, sacramentum pro ea viro velejusparen-
amarel « Filios regis non fore regnaturos, eo
:
tihus super sepulcrum sancti Dionysii fecissent, ab
lodmater corum cx Magnacharii fuissetfamilia.» eis quod perjurassent redarguti sunt. Et causa

"ant namque adhuc filii regis superstites. Propler usqueadjurgium prorumpente,cumpropter nobili»
)c rex ira commotus, equos eorum et cuncta qua? tatem corum (erant enimprimiin palatioregisChil-
ibebant abstulit et ipsos in duobus monasteriis a perici) neutra pars alteri cedcret, gladiis se invicem
procul divisis poenitentiam agere constituit,man- percutientes sacrambasilicamsanguinepolluerunt.
inspropriisjudicihuscircum ea loca constitulis ut Interea ecclesia sine officiis manente divinis, dum

is cum summaarmatorumcautela custodirent,ne hajc ad regem delata fuissent, interminatusestnul-

rte elaberenlur. Tunc forte seniore ex filiis regis lis eorum prorsus fore henevolum, doncc Ragne-

gTolante, accedentes quidam familiarum ejus ad mundi Parisiasci antistitis,incujus dicecesi haec acta
im, suaserunt ut pra?fatos episcopos ad proprias fuerant, reconciliatione veniam mererentur. Quos
heret regredi Ecclesias : ne fortassis ob eorum episcopus, facinus confitentes, poenitentia indicta,
imnationem ira Dci super domum incumberet p communioni restituit ecclesiamque reconciliavit
" - .

incipis. Cumque rex petita non .

ahnuisset, Salo
.
CAPUTXXXI.
us el Sagittarius reggressi ad sua,tam eximios Be Nantini Engolismensis morte formidanda.
nctfereligionis cultorcsseostendehant utquotidie Tunc temporis Nantinus Engolismensis comes
tum ex ordine Psalterium recitando, nunquaina hujusmodi ex causa gravcm divinitus est passus
Hilinodiacessare viderentur. Qui tamen post pau- mortis poenam Maracharius avunculus ejus comi-
:

lum adsuumin tantumreversi sunt vomitum ut latu praidictai urbisdiu potitus,ad clericatum acce-
rnificationi etebrietati inservientes, dum clerici dens,post nonmultumtempus episcopus estfactus.
atutinos psallerent hymnos,ipsi adhuc in convivio Quem cumadversarii ejus, immisso in capite piscis
vina flagitarcnt. Incipientc vcro aurora, cir-
>siti vencno, nefandissime necassent, non diu lajtati
mdati mollibus usque ad tertiam diei horamsom- sunt. Nam Frontonius, cujus consilio hoc perpe-
imcapiehant.CumqueintaIihusvcrsarentur,Deum tratum
uno tantum anno post eum fun- est scelus,
•st terga ponentes,ipsi quoqueaDeo postpositi iram ctus est episcopatu. Cumqueei Heraclius Burdega-
us incurrerunt,ut in sequentihus demonslrahimus. lensis preshyter successinet, a Nantino, qui ob ul-

CAPUT XXIX. ciscendam avunculimortemcomitatum aregeeme-

;? Chilperici in Ennodium cceterosque Childeberli^ ^^^' gravissimc increpabatur, quod avunculi sui
faulores scevitia et de motu Britojiitm interfectores secum retineret.Quare in majus crc-
"His diebus,ChilpericusPictavam pcrvasit urhem, scente controversia, comes villas ecclesio3ah avun-
elesque nepotis sui, videlioet Childeherli rcgis, culo per testamentum relictas pervasit, asserens
m Ennodio duce, ah ejus sunt hominihus pulsi. quod non deberet ea tenere testamcnta, quorum
iiodius itaque exsilio trusus, facultatibus fisco testatorab ejus fuerat clericis interemptus. Post
;
tactis, post annum patriai et suisredditusestre- h£ec crudeliori exardescens iracundia, interfectis
h. Dacco autemGadarici filius, relicto Chilperico etiam quihusdamlaicis,unum expreshyleris lancea
:'!! ubique vagaretur, aDraccoleno duce,qui dice- vulneratum, dum adhuc viverct, suspcndi ac ad
i ur Industrius, fraude caplus est,juraiile sibi confessionem criminis cogi jussit. Qui diu revinctis
: )d non interficeretur. Cum cum ad regem
vcro post lerga manibus pendens, Huente e patenti vul-
f
duxisset, cgit ut interimerelur. Quodubi Dacco nere sanguinc innoccntcm rcddidit .spiritum. Pro
ihuslodia positus agnovit, confessus cuidam pre- Nanlimus ah Ileraclio ex-
tantis igilur scclerihus
i tcro peccata sua,pa'nitcntiain nescienterege pe-
commuMitalus,convenieiitesapud Sanctonas urbem
L Qua accepta,interfectus est. Porro Draccolenus quosdam saccrdotum rogavit ut pro se antistiteru
Patrol. CXXXIX.
715 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 7if)

intorpnllaronl.pollicilus sc rcsecclesioereddituruin Arum, a nobis injuste oppressorum, morti reddi-

ct niala qii;c comniiscrat cmcndaturiun. Antistes dcre proximos. Pccniteat nostandem aliquando
vero, ros-antibus annuens fralril)us, cum commu- malorum qax gessimus et conversi ad Domi-
;

nioni rostiluit. Scd comes ad Eii^''olismam revcrsus, num, placabilem eum super nostram imploremus
domos quas pervaserat destruxit,diccns : « Si ba^c fore malitiam. iSeque enim, quamvis indignos,
ecclesia recipit, sallem deserta inveniantur. « Epi- sibi supplices aversabitur, quia est misericors et
scopussanc, bis auditis, iterum communione eum miscrator. Inccndamus igitur iniquas descriptio-
privans vitadecessit. Nantinusquoquc a quibusdam nes, et quas ad oppressionemconstituimus paupe-
episcopis pecunia corruptis communioni redditus, rum, ad nostram nostrorumque deleamus salu-
in niorbum incidit. Cum vcrovalida cruciaretur fe- tcm. iNihii est quod timeamus, si vere poenitea-
brc, clamabat : « Ileu ! licu ! qux. tormenta ab mus,quasi passuri gravia,qui pertuhmus gravissima.
Ileraclio illata patior ! Ipsc menunc cruciat, ipsius Quid enim pati potest gravius quam ut amittatur
igne consumor. Mortem pcto, ne diu male vivam.» quod cst charius ? Quid vero nobis poterit esse dul-
In his vocibus constitutus intcriit. Audiant istaqui cius quam natorum afTectus? Quibus porro per tot

sacerdotibus, vcl Dco servire cupientibus, injurias annorum curricula partos reservamus thesauros,si
Deum vindicem injustc 'J prairnittimus ha;rcdes, quos
irrogant. Intelligant esse optaveramus fieri sac
oppressorum. cessores ? Cavendum profecto est ne illius evangelici
CAPUT XXXII. incurramussenlentiam divitisqui,innovandohorrea
Dc Cldlpcnci per Fredefjundemin suos sxvitia et congregando multa, accepit responsum se non
- Ciiilpericus etiam rex,suggerenteFredegunde re- visurum diem crastinum nec suarum cogniturnm
gina,proscriptionibus gravissimis populum sibi sub- ha^redem rerum. Sed propitius jam potest esse qni
jectumattcrere ccepit. Quade causa multi e plebe, vindicavitetmitior quamsi non vindicasset.» Hujus-
nativum i'elinquentes solum,maluerunt exsules no- modi orAtionem circumfcrens Fredegundisregina,
vas qua?rcre sedes quam patrios incolendo fines transduxitChilpericnm regem afuroreanimi.atque
iujusto rucre sub onere tributi. Inter ca;tera nam- intentionem ejus adeo emollivit, ut libellos quibus
que qux cogebantur solvere liberiori etiam orti pro- nefanda continebatur lex, manu propria voracibus
genie, e tcrra propria culta labore amphoram vini traderet flammis. Quibus peractis, junior eorum
regia^ mferebant mensa}. Marcus referendarius, filius diem obiit. Cujus corpusculum in oratorio

huic muneri pr«positus, utcunctas Aquitania; ur- sanctorum Dionysii ac sociorum ejus martyrum est
bes, quai ab regnum Cbilperici rcspicere videban- Q humatum. Nec longum fluxerat tempus, alterquo-
tur, ad hajc solvenda verbis vel minis invitaret, a que ex nominatusClodobertus, morti
filiissuperius

Lemowicinis seditione orta jugulatur et tomi uni- ;

coepit esse proximus. Consternata mater anxiis ge-

versi quos secum ferebat ignecremati sunt, Porro mitibus languentis filii ad basilicam Sancti Medardi
,

Chilpcricus, dum pessimisquotidie adjiceretpejora, Sucssionis eum defert. Ubi uterque parens volis,

febre arripitur valida. A quo cum convalescit lan- aureis donis sancti honorarimt sepulcrum.Sed ad-
guore, parvulus ejus filius nec dum baptisma con- venientenocte, aeger, ultimum exhalavit spiritum.
secutus ffigrotarc coepit gravius. Qui baptismatis Cujus funus praifataj ui'bispopulus, pulla veste cir-

gratia imbutus, levato paulispcr incommodo, ma- cumamictus, cum maximo luctu ad ecclesiam Saii-
trem nequivit la^tiflcaregaudio pleno.Nam fratrom ctorum Crispini et Crispiniani est prosccutus. Quo
ejus Clodobertum, cui setas provectior, eo conva- in loco prffidictus regis filius tumularium est sepul-
lescente doluit similiaincurrisse. Ita deniquelatcns turam adeptus.Scquenti abhinc anno alius ex filiis
peslis intotam diffundebaturrcgiam prolemac si a Chiiperici, Theodericusnomine, terminum sorlitu>
visccribus transiens paternis, in flliorum membris est vitffi. Unde Chilpericus divina:!animadversioni?
lia?reditariam videretur velle sibi vindicarc sedem. judicium cervici imminere sua^ cognoscens, multa
Tandcm Fredegundis, cujus totics dolor iacera tor- pauperibus Christi, seu ecclesiis, largitur donaria.

quebat pra^cordia, quoties semimortua natorum j. Rcstiterat sane adhuc unus e regia prole, quem
• • .-.
' ' "
contemplabatur corpora, pristinai fcritatis
'
oblita, ^
Chilpericus custodia;mancipatum,suggerente Fro-
humani compassionem animi ;adicnsqucrc_
induit degundc, custodibus legavit puniendum. Ita eflfer-
gem,luijusmodi apud eum habuitscrmoncm « Be- : bucrat Chilpcricus in malitia ut non ei sufficeret
ueliciis, inquit, diviiiis nosmot, mi vir, bencfactis generi ejus imminens coelcstis vindicta, nisi eaui

responderc convenit, quos superna non punit clc- augmentaret por sua facinora. i

mentia, taiito tempore pcrsevcrantcsinmalitia.iNc- CAPUT XXXill.

que enini llagcUa omnipotentis Dci sustinuimus, Dc inunddlione aquatum, tcmpestntc caeli, terrxmoti^

quasi rci,scd in virgatiliorum oruditi, prophcticum etprodigiis nuilti'^.

illud dictum in nobis sumus cxpcrti (Juin /tdgcllai : Anno v Ciiideberli regis (qui fuit nonus dccimu?
Dominus omncm fdium quem recipit [Ilebr. xii). Chilpericiatque Guntranni)tanta^lues aquarumpci
Eccc namquc nos, ctferibus et variis sa^pc vcxati uiiivcrsas rogionesfacta^sunt rialliaruin ut llumin'
calamilatibus, insuper filiorum ami>lexus amittimus tcrminos, quos nunquain antea excesserant, pr.i'

cralissimos, quos lacrymaj viduarum et orphano- tergrcssa,pecoraquidem exitio, a'dificia vero diu
 .

HISTOHIA FRANCORTM. — LIH. lll. 7IS

nimque locorum gravi afficorenl ruina. Quibusal- A fif^i'! »\itIioliinim, tamcn infirmilalc impulsus cst

k-eorum suorum melasrepclentibus,pluviis(juo rcs- ipsam amplecti rcligioncm.

lanliltus, rirca mcnsem qui Scptembcr dicitur, C.S.PUT XXXV.
lenuo arbores tloruorunl. Tuno quoque fulgurpor Dc Tihcra Conslantini obilu ct Mauricii in Imperium
:o!lum ruourrissc visum esl sonitusque laniiuiim succcssiimc.

rucnlium arborum por lotam pene torram audilus. Tiborius vero Constantinus poslquain imperium
Rurdcgalensis civitas lerroemotu concussa est; et vii rexit annis,sentiens dicm sua; imminerc voca-
lo Pvren«;is monlibus immcnsi lapidcs suntevulsi, una cum consilio Augustre Sopbiai Mauri-
tionis,
juilius immcnsa pocorum bominumtiue multiludo cium,gencro (lappadoccm, virum strenuum, elegit
jorcussa inleriit. Vious Hurdegalonsis, inccndio di- ad im|)eriumsuamquefiliam rogalibus ornamentis
riuitus orto nulliusque bominis incitamentis aug- oriiatam ei Iradidit, dioons : « Sit tibi imperium
Tientato inflammalus, multos cxussit, subito com- cum hac puella concessum: Ulere eo feliciter, in
jrebendens domoset arcas fiugibus refertas.Aure- montc habcns fpquitalem ac justitiam pra?cipua
ianonsis urbs simili incendio vaslata est. Apud opUmi imperatoris csse insignia. » Ha3C postquam
"arnotinum [»agum doefTraotopanesanguiseflkixit. dixit, corporcam rolinquens sarcinam:ad aiternam
n uvbe Piolava lupus e silvis veniens, per portam B migravit patriam, maximum suiobitus populis sibi

ngrcssus esl; qua cum capteris clausa, lupum civcs subditisrelinquensluctum.Fuit enimsummoc boni-
n media iiitcremerunl urbe.Coilum quoque ardcrc tatisjin eleemo>-ynispromptus,in judicando caiilis-

nsum cst et Liger lluvius plus solilo excrevit. Ven- simus,nulluni dospicicns,omncs diligens, ipse quo-
:us auster tam violens fuit ut silvas prosterneret, que cst dilectus a cunctis. Quo d(;funcio,Mauricius
iomos vel sepeserueret, hominesque usque ad in- purpura indutus, diademate redimitus, ad circum
.ernccionem volutaret. Cujus turbinis spatium, eo processit et,acclamatis sibi laudibus,largitispopuIo
loci quo visus est cucurrisse, tenuit in latitudinem (ut moris cst) muneribus,primus ex Groecorum ge-
ugora septem, licet longitudo quanta cssct non nerc in imperium confirmatus est.
:)Ossela;stimari. Sed ha^c prodigia, gravia sunt suh- CAPUT XXXVI.
>ecula mala. Nam et discordia inter reges orta, De primo Longobardorum rege.
ttella excitavil civilia, et dysenteriai morbus totas At vero Longobardi, cum per annes decem sub
prope occupavit Gallias. Qua pcste Austrigiidis rc- poleslateducumfuissent, tandom communiconsilio
^inafiuntranno regi iiupta laborans, querelam ma- Flavium Aulhari,supra mcmorati principis Clepho-
rito adversus medioos detulit, quasi illorum negli- nis filium, regem sibi staluerunt. Cui ob restaura-
erga se «gritudo convaluisset. Jussu Gun- ^
LTcnlia tionem regiii,daces qui tunc erant, mediam totius
Lranni diversis poenis medici intericrunt : ipsaque subslantia?suai partem contribucrunt,utessct undc
post dcficiens mortua est. rcx ipsc sive qui ei obscquebantur per diversa dis-
CAPUT XXXIX. tributi officia alerentur. Erat sane hoc mirabile in
De legalis captis et ronissis. De Maurilii episcopi gente Longobardorum. Nulla erat violentia, nullae
laudabilis obitu deque Gregorii Turoncnsis pro fide struebantur insidiai ; unusquisque quo libehat se-
cat/iotica victoria.
curus sine timorc pergehat.
Quibusdiebus Chilperic:is legalos Mirionis Galli- CAPUT XXXVIL
cisregis, qui Suevis imperitabat, ad Gunlrannum De Mauricio imperatore Francos in Longobardos
rcgem missos, apud Pictavium cepit et Parisius in sollicitante
:u3todia posuit.Quos tamcn post annum liberos ad tempore, Mauricius impcralor Cbildeberlo
IIoc
propriarcrnisit.Mauriliusquoque Caturcensis pon- regi Francorum quinquaginta millia solidorumper
lifex, dum proptcr podagrtn infirmitalem candcns
lcgatos suos ea vel maxime direxit gratia ut cum
iferrumlibii3scupcdibusimponerct,Ianguorcmpcs- exercitu supra Longohardos irrueret eosque Italia
5imum incurrit. Quo ingravescente, dum multi
j) pelleret. Qui, nil moralus, cum innumera Franco-
ijpiscopatum ambircnt,ipse Ursicinum eligens,dum rum multitudineltaliam subito introivil.Longohardi
idhuc superslcs esset, benedici fecit.sicque ah hoc vero conserendai manus spem abjicientes, muni-
k-cculo migravit. Fuil autcm eleemosynarius valde, mentis suarum se commisereurbium,ct, intercur-
Scripturisin tantumcruditus divinus utgcnealogias rentibuslegatis oblatisque muneribus,pactum cum
V/cleris Testamenti plerumque memoritcr rccen- Childchcrto fcccrunt.Qiio ad Gallias rcmeante,co-
-cret. Paupercs Ecclesifc sufn erg.) iniquorum judi- gnito imperator Mauricius quod cum Longobardis
•um opprcssionem suslentahat, ut illud Job Domino oh Longobardorum
fa'dus iniissct, solidos, quos ei
'lecantaret dicens Pa/er crampauperum, et causam
:
expulsionem dederat, repelere ccepit. At ille, sua-
orum diUgentissime investigabam \,h)b. xxix). Tunc rumvirium potentia fretus, pro hac re ncc respon-
tiam r.regorius Tunmensis cum Egilanc Leuvi- suin roddore voluit.
l'

'•ildi Hispanoium rogis legalo, quem ad Chilpcri- C\PUT XXXVIII.

'um miseral, quia erat ipsc Egila Arianus, de fide De pcrseculione catkoUcorum in Ilispania.
ancla; Trinitatis conllictum habuit eteummirabi- Exstitit in illis diebus apud Ilispanias persecutio
ter superavil, Quiquamvis
ncgasset se aliquando dira catholicorum, quaj tali quadam cx causa d
 719 AIMOINI MONACm FLORIAGENSIS 720

Gadsunda malre nrunichildis esl excitala : Hnrine- A capicndus autinlcrficienduscum suo exercitu forel
ncgilduSjLemugildi rcgisfiliu8,sororem Childcberli Brunichilde pro eo intercedente, ab imminenli pe-
habebat uxorem. Qui videlicetHermenegildus prae- riculo eripitur. Prffisidium tamenejussupra memo-
dicatione Leandri, Hispalensis pontificis, atque ad- ratiduces direptioni tradiderunt. Chilpericus Desi-
hortatione suaj conjugis al) Arianahaircsi (qua [)ater derium ducem ad pervadendas Petrocoricum et
suus langucbat)ad catliolicam fidem conversus fue- Agennum, Aquitaniai urbes, cum instructis dirigit
Gadsunda autem tentabat si posset Ingundem
rat. copiis. Qui fugato Ragnoaldo duce, prajdictas urbes
suam neptem ilectere, ut maritum qualicunque per- invasit uxoremque Ragnoaldi cunctis rebus exspo-
deret morte. Sed cum id ncquisset implere,suadet liavit. Baudastis dux cum maxima sui exercitus
regi ut filium cum uxore propria alterius civilalis partc in Wasconia periit. Fuit tempore reclusus
illo

jubeat incolerc domicilia, dicens se ofTcndi eo quod quidam Dei servus, Hospitius nomine,apudXicen-
alterius essent fidei. Cumque liac injuria Hermene- sem urbem. Qui catenis super nudum corpus con-
gildus minime ad neganda verse fidei
flecteretur strictus ferreis, desuper cilicio tegebatur. Caeteris
sacramenta,impiuspatereum sepsitcustodia.Quem quidem diebus purum panem et paucos dactjlos
postmodum, in ipso sacro paschali die, securi per- edebat; in Quadragesima vero radicibus earum,
cussum intcrcmit. Ingundis vero post mariti ac quas eremus ferebat, herbarum alebatur.Per quem.
martyris funus ab Hispaniis fugiens, dum genuina B adhuc corpore conversantam,virtules
in terris solo

GaUiae repeteret arva, in manus militum incidens, multas,ad laudem et gloriam nominis sui,Dominus

qui limitem Hispaniai adversus Gothos tuebantur, ostendere est dignatus. Ea tempestate beatusMar-
cum parvo filio capla atque in Siciliam ducta, ibi tinus Galliciensis migravit]ad Dominum. Hic Pan-
diem clausit cxtremum. Filius vero Constantino- nonia oriundus, locasanctain Oriente circumiens,
polim imperatori Mauricio est directus. Captivitate abunde se illic litteris imbuit, et per Galliciam re-
sororis Childebertus comperta, et de liis quae con- vertens, in basilica, quae prima apud Hispanos in
tra eam gesta fuerant certior factus, exercitum in lionore sancti Martini dedicataest, pontifex ordina-
Hispaniam trajecit, cum Gothis proelio conflixit tus, triginta in hoc officio explevit annos.
maximamque cladem eis inferens viclor exinde Anno VII Childeberti regis, qui fuit xxi Chilpe-

regressus est. rici atque Guntranni, stella cometes visa est in die

Rursum Mauricius Augustus, legatos ad Childe- sancto Paschffi. Apud Suessionas civitatem coelum
bertum mittens,eum ut contra Longobardos exer- ardere visum est. In pago Parisiaco sanguis, de

cilum
^i.,l.li. V..WJ,V..V.., orabat.
dirigeret, „. Childebertus existiiiians nube fluens, vestimenta multorum horainum
suam adhuc gcrmanam Constantinopoli degere.Ie- cruentavit. Valetudines variai ac mortalitas magna,
utsuam posset sororem
gatisMauricii acquiescens, eo anno, Francorum attinvere gentem.
recipere, iterum Francorum exercitum ad Italiam CAPUT XL.
contra Longobardos direxit. Verum Longobardis De Rodini ducis obitu et pietaie.

aciem producere atque adversariis ire obviam me- Tunc quoque Rodinus dux mortuus est, verus

ditantibus, Franci ac Alenianni, dissensionem inter eleemosynarius,bonitatis plenus,juste sein cunctis

se habentes, sine ullius lucri conquisitione ad pa- agens ac pauperes Chri«ti diligens. Hic dura una
triam remearunt. dierum mortuum sepelire veUet, propriis praecepil

CAPUT XXXIX. puerismonumentum quoddam aperire, ut in eo de-

Be et Pelagio Romanis pontificibus De
Benedicto .
functum poneret. Quod illi cum maturato imples-
Miinwi.oli inAvenionem profugio. De Childeberti scnt,invenerunt immensi ponderisthesauriurasoli-
nd Chilpericum transitione. JDe Lupo Campanorum dorumque non contemnendum numcrum, eleva-
duce. De CUilpcrici in Petrogoricos cxpeditione.
tumque a terra detulerunt ante domini sui prae-
De Baudustis interitu, et de Hospitii reclusi sancti-
tate, et beati Martini Gulliciensis transitu, et de sentiam.llle vero domum coeleste intelligens,pau-

comete et ^iorlento ccclesti. D peribus cuncta (ut consueverat) largitus, talentum

Romanam porro Ecclcsiam postJoannem Bene- sibi credilum ei a quo acceperat duplicatum pcr

dictus susccpit rcgendam.Post quem Pelagius abs- manus retransmisit cgenorum. Multa aulem signa
que jussione principis ordinatus est, eo quod Lon- et prodigia eo anno in ccelo sunt visa.

gobardi obsiderentRomam, nec posset quisquam a CAPUT XLL

Roma progredi. Mummolus patricius aCuntranno De Chilpcrici in hscresim Sabellianam lapsu et resi'

rege dcsciscens, in Avcnionem castrum se contu- 2)iscentia.

lit, ubi advcrsus insectantes armis sese defensare Per idem tempus Chilpericus rex Sabellianani
aliisque subsidiis niunire parabat. Childeberlus volcns promulgarehffiresim,scripsitGalliarura epi-

etiam, Guntranni pacc rclicla, Chilperico conjungi- scopis ut,Trinitate abjecta, unum tantum dicerent

tur, promittcnle Chilperico, co quod sinc libcris Deum, « asscrens eumdum esso Patrcm qui Fiiius
esset,Childel)crtum rcgnisui facluruni seluTredem. vel SpiriUis sanalus est,ct cumdem Filium ao Spi-
Cujus promissionis,ut in ca>tcris solilus cral, mcn- ritum sancluin qui Paler est, neo divisionemperso-
dax apparuit.Lupus dux Campaniensis ab Ursione iiarum in Deum uUo modo cadere, » Quod cuin
et Bertefrido in fugamaclus, cum jamjamquc aut Gregorio Turoncnci, qui lunc ctcteros episcopos
721 IIISTORIA FRANCORUM. — LIR. III. 722

sanclitate prteibat, suadere conaretiir, ot tamen inAnon dixisse,sedaLeudasle indicalanarrassc. Quai

hac ralione Hilarium alque Augustinum sibi con- situm Leudastcn, nec invenlum (ipse cnim sibi li-
trarius fatcretur, ait adeum bealusanlistes : « Ca- niens audientiamfugerat) antistites exconimunica-
vendum est, domine mi rex, ne et ille irascalur tibi verunt eum et abseiilibus ne cuniinconiinunioncni
cujus illi fuerunt famuli, qui, ut lu ipse faleris, iu reciperentjScripserunl.Eoiocimirabileni palientiam

ista credulitale sunt contrarii. >- Porro rege cum quamvis tale
regis qui aderant mirali sunt, quia,

festu respoudente quod sapientiores eo ex hoc fo- quod ipsi quoque

scelus de regina diffamatum foret

rent inlerrogandi, sacerdos dixit : << Non esse sa- ignominiam generarel, nunquam tamcn itaanimo
pientem quicunque alitor ex fide ac ipse sentiret.» cominotuscstutquonililjetinjusleopprinierct.Quod
Saivio aulem Albigensi episcopo ad palatium ve- aliassanenon consucveratagere. Solummodo Leu-
nienti suadebat ul sibi consentaneus eiisteret, lecta dasten, eo quod contra episcopum falsum tulerat
iu auribus ejus chai'lula, in qua memoralam htere- teslimonium,excommunicatum ab omni suo jussit
sim conscripserat. Quam ille bcatus in tantum climinariregno. Tunc Leudaslis univcrsas suas rcs,
abhorruit ut, si in ejus forte manibus devcnisset, in qua? ci per beneficiuin regis conocssfe fucrant, a
partes scissam minaretur igne cremare. Denique Turonica in Biturigum fincs asportavit ct
civitate ;

cernens rex omnes sibi contraria sentire, ab illa B diubucillucque oberrans,landem, postlongum «vi
quidem quievit intenlione. Addidit autem nostris spatium, reconcilialus Ecclesia; et in gratiam rc-
lilteris w, omega, Griecam, et trcs alias, quarum ccptus a rege, dum monereturaPontifice Gregorio
characteres ab ipso invenlos cumpropriis sonishic quatenus observaret sc a regina^ animo contra se

subscripsimusx ch, th,yph; direclisque epistolis turbalo, parvipendens admonitionem, dum illa in

ad civitates sibi parentes, prsecepit ut pueri in his quadara oraret ad pedes ejus provolvitur.
ecclesia,

docerentur et libri pumice planali rescriberentnr. A qua despectus, dum oratorium fuisselegre.ssuset
CAPUT XLIL qua?dam mercimonia emere vellet, ut muneribus
De Agricola et Dalmatio sanctis. sibi reginam conciliaret, ab ejus pueris circumval-

His diebus, Agricola Cabilonensis et Dalmalius latur. E quibus unum gladio percutiens, areliquis
Ilutenensis, viri in sanctitate prajcipui et pontifica- in fugam actusinmedioponteParisiacffi urbis,pede
lum oplime adminislrantes, esaiculo migraverunt. inter duo ligna lapso tibiam sibifregit. Unde subla-

E quibus Agricola, ecclesiam sua? civitatis columnis tus,et in unani villam jussuregis ad sanandum de-
rulcivit,marmorevariavit, musivo depinxit. Dalma- portatus, a missis reginfe inler duos vectcs elTracto
ius vero suam stepe destruendo, dum mclioraTe p gutture, infcliocm vilam finivit
iiitlilur, impcrfectam reliquit. lloc ergo exitu periil, (lui ut crimcn opiscopo suo
CAPUT XLIIL objicerct, multos in vincula conjeccral, quosdam
Dc Leudastis comitis ob tyrannidam expulsionc. etiam verberibus affecerat. Nec in ipsis quoque
Leudaslis sane Turonicus comes eo tempore a sceleribusdegenerabat.Namde fiscalinis ortusser-
:omitatusubmotusest,eo quodpopuluminjuste op- vis, primum cuIinaMlepulalus est regia^ Sed, quia
primeretct Gregorio pontifici (cuifrcquentcrsacrfi- lippis erat oouIis,inde in pislrinum redigitur. Ubi
menta dederat se nunquam nociturum) injurias duminterfermenlalasniassassedelcclariassimulat,
irrogaret.SuccedentequeEunomio,Leudastiscontra fugase servitio sublraxit. Quam dum sa?pius redu-
jpiscopum commolus, quasi ejus consilio ista
felle ctasrepetit, aurisabscissione signatus est. Quihanc
iibi evenissenl, ad regem perrexit, accusans Gre- injuriam tegere non valens, ad uxorem Chariberti
ii^orium quod civilalemTuronicam regi Guntranno regis se contulit.Cui adulationibus familiarissimus
raderc vellet et de regina permulta loqueretur factus, custos equorumcfficitur.Indecomitatum su-
nala, affirmans cam cum Hcrtranno Burdcgalcnsi per cffiteros nactus cu.stodcs, post niortem regiiue
piscopo misceri. Ilabebat autem cooperantem Ri- comitalumTuronicum aCharibcrtoperocpit.Dequo
ulfum clericum, qui contra magistrum multos est D cuni ignomima, quam pra-fati sumiis, dcjeotus est,
naohinatus dolos. Rex ilaque, pro his qua:; de re- Riculfus vcro clcricus, qui conlra antistitem pro-
!riiiad'claerant,synodumadunaripra>cepit.Conve- prium falsus non dubitavit csse tcslis, pra!cipicnle
lientibus ergo apud Brill;innioum villam episcopis, rcge tanta suslinuitflagella ut, etianisi .'crcusforct,
;t Bertranno iiijusle sibi crimeii imposilum csse miraoulum tanicn spcctantibus pra'berct lanta pa-
onqueieiile, Giogoriiis, ex dccreto fratrum, ter licns tormenta. Vorum a capitali siipplioio inter-
u.sjurandumpra.-buitseidnunquamfuisse locutum, ventu beati Gregorii, libei-atus csl. Qui, inter cru-
t quamvis id conlrarium auotorilatibus viderent, ciatus et verbera, hoc confessus estideo sc talia dc
)ropter satisfacieiidum peractum est. tamcn rogi regiii;iadinveiiisso iit o;i do regno ejoota,CIodoveus
Juamobrem adeuiites pontifices regem, dixerunt (quisolusex liliis Chiipcrici supcrerat) a palre rc-
;i : « Frater et coepiscopus nostcr Gregorius sa- gnum suscipiciisrcgnaret.Ilic etenim Clodovcus, ex
ramentis innocentem oslendit. Quid nuncde te,
se alia uxore Chilpcrici natus post mortem filiorum
el Bertranno episcopo, qui fratri nostro calum- regis qui ex Fredegunde geniti erant, instigante
liam inllixil, agendum censes, nisi et communione jpsa regina, apiid Bronaoiim villain apalre mancre
uivemini? - Quihus respondilrexa semetipsolia?c jussus esl, ut siinili qiio fralrcs morbo deperiret.
723 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 724
Nam apud cumdemvicum dysenteriae tunc saeviebat a. nodus apud Lugdunum congrcgala multos episco-
pestis. Scd ille ubi mortis evasit discrimcn, dolos porum negligenter agenlium coercuit.
pcrscntisccnsnovcrcffi, fastuosc eam dcspicicns ja-
CAPUT XLV.
ctitabat se soium lifcredemrcgni relictum.Non de- De henedictione quarn Judous respuit, Chilpericus
fuerc tamcn qui dclatoriaconlra eum usi arte, non expetiit, et de Eparchii reclusi obitu.
solum qu<o ipseinjuriose loquebatur de regina, ve- IntereaChilpericus, in viilaNovientum nominata
rum et aliqua ad ipsam rcfcrrent mcndacia, asse- consistens, dum Parisius iter suum destinavisset,
rcntes malcficio matri cujusdam mcrclriculai, qucC pra'fatum Gregoriumantistitem rogabat, utcuidam
cum ClodovcosoHtacratcubare,ejusfilios intcriissc. Judcco, nomiiie Prisco, sibi familiarissimo manU'
Rcgina, boc audito, iracundia commola, puellam imponeret. Sed reluctantem Judaeum etsenoncre-
quidem CKsam antchospitium Clodovci palo pra;cc- dere reclamantem, insuper et fidei nostrai dcrogan-
pit infigi. Matrem vero ejus, verberibus laceralam, tem, opporluna satis disputatione beatus pontifex
vcra fuisse qu(c dicta crant profileri cocgit.Cum a rcdarguit. Cui rex : « Quia, inquit, o sanctcsacer-
rcge ultioncm posceret, rex, venatum profeclus, dos, perfidus benedictionem respuit, utiqueetipsa
filium ut ad se vcniret jussum alligari fecit, et re- elongabitur ab eo, Ego vero tibi dico verbis Jacob,
ginai direxit. Quem illa sepsit incuslodia, interro- B quibus ille contra se luctantem allocutus est ange-
gans rei veritatem, vel qui ex principibus ci fave- lum : Non dimittam te, nisi benedixeris mihi {Gen.
rent. Vcrum criminum confcssus, amicos
ille nihil xxxn). » Pontifex igitur henedicens regi, ac una
suosseu familiares detexit. llla eum post biduum cum eo cibum accipiens, ad propria rediit.
transMatronam in villam, Nocelum nomine, duciet EoUempore obiit Eparchius apud Engonismam
ibi in custodia cultro interimi mandans, regi per reclusus, vir magnifica? sanctitatis, qui hominera,
subintroductas insinuari fecit pcrsonas, quod ipsc furti gratia patibulo suspensum, vitfc restituit.
se interfccisset, et adhuc cultrum in loco vulncris
CAPUT XLVI.
persisleret. Quod rex audiens, nuUum pro morte
De Thcodoro Massiliensi episcopo et Lupo cive Turo-
filii concipicnsluctum, cumibidem scpcliri manda- nensi de eclipsi lunse, et prodigioso sanguvm
:

vit.Mater Clodovei crudelitcr necata, soror apucris fluxu aliisque portentis.

reginse illusa, in monasterium est detrusa. Mulier, Ipsis diebus Theodorus, Massiliae episcopus, a Di-
quK contraeum locuta fuerat, ut viva ureretur ad- namio rectore Provincia; comprehensus injuste el
judicata, dum mcndacium dixisse fru.slra clamaret, injuriis affcctus, dum inde liber ad regem Chiide-
ad slipitem ligata vivcns exusla cst. Thesaurarius _ bcrtum properaret, iterura a Guntranno rege ca-
CIodovei,a Cupane Stabuli comite de Biturico re- pitur. Cujus clerici odio eum habentes, hoc audito
tractus et reginse vinctus directus, ab ipsa, rogante res eccIesiaB invadunt, promptuaria spoliant ; de
pro eo beato Gregorio Turonieo episcopo, vinculis ipso etiam pontifice crimina falso proloquuntur.
ac poenis absolutus est. Tunc Childebertus rex ad avunciilum suum regem
CAPUT XLIV. Guntrannum dirigit, mandans partem Massiliae,
De Chilperici speclaculis. De Salcii visione, cl qim quam ei post obitum patris sui dederat, sibi reddi;
eam secuta sunt. sin alias, scirct se eo plura amissurum. His Gun-
Per idem tempus, Chilpericus apud Sucssionas tranno ncquaquam assentiente et insuper vias in

vel Parisius circos ajdificari jubcns, spectacula po- regno suo custodiri jubente, ne quisfidelium nepo-
pulis preebuit. Sane post memoratam synodum, lis sui Massiliam adirct, Childcberlus Gundulfum,
dum beatus Gregorius, ad propria redilurus, cum senalorii generis virum,suum vero domeslicum,
sanctoSalvio familiare collocjuium in atrio domus ducem creatum, memoratam direxitab urbcm.Qui
regiae haberet, ait ad eum vir Domini Salvius : per Turonicam eo tendens civitatem, a healo Gre-
« Videsne, o fraler, supcr teclum aula^, qua; cgo gorio agnitus (ijuod malris ejus essct avunculus)

cerno ? » Cui cum iile respondcret se nil aliud quani '^ humanissimc diebus quinquo apud ipsum cslhabi-

legulas,quas rex pridem superponijusserat,vidcrc, tus, ac itineris necessariis sumptis est profcclus.

rogarelquc ut, si ipse aliud quidlibct cerncrct, in- Dumquc a Dinarnio etclericis ipsi quidcmintroitus
dicaret (;cstimabat enim iUum solito niorc jocari), urbis, cpiscopo vcro Theodoro, qui jam cuslodia

illc iteratoad eum. Conspicio, inijuit, gladiuni

(( soluliis seci junxerat, ingressus negarelur ecclesia',

iroe Deisuper hanc dcpendenlem domum. » Nec tandein aliquando Dinamio suaserunl, ut in ecclesia

frustra hccc valicinatus est. Nam post viginti dies Rcati Stephani, qua? muris vicina crat, eis collocu-
duo filii regis mortui sunt : de (piibus paulo posl lurus descenderet. Quo dum venissel, ab osliarii
diccmus. Ipsc quoquc arihipra\sul Grcgorius, una ipse solus receptus cst, ca^tcris qui cuin sequeban-
noctium post matutinos iiymnos strato rccuhans, tur cxclusis. Dediiclusquc aGundulfo ac antislitei»

vidit angelum Dei super ecclcsiam volantem, qui salulatorium, incrcpatur graviter. Illis itaque qui

clara voce diccbat » Hcu percussit Deus Chilperi-

: ! cumeovencranl,et se nonreceptos iiidignabaulur,
cum ct cunctos filios cjus. Nec crit ex his qui nunc Gundulfus seniores capi pro-ccpit, voleus
fiigatis,

vivunt ullus in rcgiu) ojus successor. Tunc » enim cos ad urliom doducfrc, ut illi portas apcriciit. lu-
qualuor adhuc supcrstites erant. IIoc temporc sy- terim Dinamius,agnoscens se captum leneri, adpo-
725 IIISTORIA FRANCORUM. — LIB. III. 726

deseorumruit.poUicensseportasreseraturumro-i- Ailescendil ad iufornum. Nam orlo iulcr ipsum uc

que simul etpontilicidereliquolldeni^crvalurum. ([uomdam Patirum, cx.hulau) convcrsum, jurgio, ab
Sua igilur fide diniissus.ducem pariler cum ponli- eo crladm pcrcussus interiit.

fice, exsullanle omni populo, recepit in url)om. CAPUT XLVIII.

Clcrici sane, quieo impulsorcnequiler conlrasuum DeChilperici ob interfectuin jirwndimn pontis

e^eranl pastorem.dum addomum ojus so contulis- Parisiensis in Gi(nlriinnuni ullione.

senl, fidcjubsoresdarecompulsisunl ut rcgi Cihiide- Apud pontem Parisiacoi urbis memoratus prin-

berlo se prffsentarent. Gundulfus aulem, reccpla ceps cuslodes posuerat, ut insidiatores de regno
Massilia el episcopo suie sedi restiluto, ad rcgem fratris sui Cunlranni advenientes arccrentur. llos

reversus est.Uinainius autem,spreta quam promi- Asclcpius, officio quondam ducis functus, nocto

serat fide antistili, ad (iuntrannnm re-cm mittit qui una omncs inloremit, pagumque ])oiiti proximimi
dicerent se quidem urbcm tradere velle, sedTbeo- depopulatusest. Uuaproplcr Cliilpcricus cum exer-
dorura obstare ; nec illi cives ullalenus parituros, citu super fratrem irruere volens, consiliis bono-

nisi sacerdos alicubi truderelur exsilio.Quibus ver- ruin virorum monitus reslitit, mittens fratri legatos,
eum >ibi vinclum exbiberi jussit.
bis rex irritalus, ut malasii)i illata corrigeret. Ille juslilia' amator,
Sed cum antistes, sibi metuens, non facile egrede- B prout monebatur, agere non dislulit. Vcrumtamen
retur ab urbe, evenit necessitas dcdicandae basili- Chilpericus liis non contentus, aliquas a fralre ci-

cae suburbana". Dum igitur eo properaret, ex insi- vitates auferens, novos eis comitcs proefecit, pr»-
diissubito adversarii prorumpentes, clericos ca?te- ccptum dans, ut earum tributiisuo infcrrentur tlie-
rosqueobsequcntcsca?sos infugamagunt ipsumque sauro.
equo proprio dejectum vili imponcntes jumento,ad CAPUT XLL\'.

rcgem deduxere. Cui Aquensem pervenienti adur- De tahellariis Charterii episcopi deprehcnsis,

bem, Pienlius episcopus clericos ac cffitera via; at- Et Theodorici or'.u.

Iribuit necessaria; Porro rex eo discusso, dum im- His diebus a Nunnichio comile LemoYicino duo
inunem invenisseta culpa,multisbonoratummune- detenti sunt homincs, ex nomine Charterii Petro-
ribus ad suam reverti imperavit Ecclesiam. Qui a gorici antistitis littcras fercntes. In quibus, inter
plebe cum kelitia receptus,invcnit ecclesiai res suas- alia quae de Chilperico continebantur maledicta,
que aclericis pervasas. His quippe pro causis fce- hoc etiam legebatur: Quod episcopus querere-
«.

dus ioter Guntrannum et Cbildeberlum ruptum, tur se de paradiso pulsum descendisse ad iiifer-
discordiaquc immensa acta est. Verumtamen regi- ^, num. » Utiquc hoc volens intelligi, quod a regno
bus hoc modo ab invicem dissidentibus,Lupus qui- Guntranni in dominium devenisset Chilperici. Qui-
damcivis Turonicus uxore defuncta,dumclericatum busrcgi pariter cum delatoribus directis,pra!cipitur
expeleret, a fratre Ambrosio ne id facerct prohibi- adduci episco})us, de his rationem redditurus. Sed
tus est, poliiconte conjugem se ejus congruamgc- cum non facile convinceretur, ad propria ilhosus
neri illi provisurum. Cui rei dum studet dare ope- regredi jubetur. I)eni(|ue post funera filiorum,
ram, ab adultero, qui cum conjuge Ambrosii .stu- Chilperico filius nascitur, quom sequenti anno Pa-
pri rem babebat, utrique pereinpti sunt. Dumque risius in Pascha bapLizari lecil Theodoricumque
unus alterum Deo subtrahereac vilce prKsentis oblec- nominavit.
lamentistradere nititur, et se etillum perdidit. C\PUT L.
Hoc anno Luna eclipsim passa est,et intra terri- De legatione fcciali Childeberti ad Cliilpericiim.
torium Turonicum verus de elTracto pane sanguis Porro Childebertus Egidium Remensem archi-
eftluxit. In Silvanectensi pago, liominis cu;usdam episcopum,cum aliis oi^timatibus, ad Cliilpericum
domus,cum illo manesurgeret,sanguine introrsum patruum suum conOrtnandi foederis, quod inierant,
aspersa apparuit. Murus Suessionensis divinitus causa dirigit. Ex quibus Egidius in liunc modum
subversus esl. Andegavis terra;motus factus est. D legationis retulitordinem Pacem, quain tecum.
: '<

Intra muros urbis Burdegalensisingressilupi canes gloriose rex, inclytus nepos tuus firmavit, petit
devoraverunt ignisquc per coelum cucurrisse visus omnino a testabiliri. Fratris doiiiiiuc tui bencvo-
est. Icnlia ideo uti nequit, quia parlem cjus ex Massi-
CAPUT XLVIL neque transfugas reddereeivult
lia injuste retinet,
De Prisci Jnda;i oljstinatione et interitu. suos. Idcirco si, unanimes
junctis viribus veslris,
Ea tempeslate, Chilpcricus rex, dum mullos .lu- cjus expugnationem adorsifucritis, ultio dcbilai^ro
da;orum baptizari jussisset, et ipsc eo» ex sacro la- illalis injuriis ab eo facilc exigi |)()tcrit. » Ad h;i'c

vacro susco[)issct, nullatenus Priscum familiarcm ita respondit cx: « Fralris, inquit, mei culpa tam
suura (cujus supra meminimus) verbis ad creden- est in apertout difficileoccultari queat. Nam sidul-
dum converlerepoterat. Jiibensergocum custodiio cissiiriusnepos meusanimo malefacta rccenscal sua,
mancipari, ab eo nuineribus scducilur ut daretur reliciuis pra-termissis, ropcriot patrcm suiim fraudo
ei .spntium (iliuin >uum Massilen^i Hcbnoa; conjun- (;t cgo mo spondeo
(iuiitramii intcri.sse. Qiiajiroptcr
;:ciidi, ac tum demiiin complerctScd quino-
jus.sa adjutorem illi in ultioncm paterntti futuriim necis
luil conliteri Chrislum, non longo post tempore qui amiserim fratrem magna', si nunc viveret, di
727 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 728

lectionis.» Ilacc dumrexpcrorassel, dalis obsidibus Ario Piclaviensi tradid erat. Sed abealaRadegunde
foedus stabilitum cst. Coiitinuo Cbilpcricus exerci- prohibitus est.

tum de rcR-uo suo commoveri pr.T,ccpit, qui civilates CAPUT LII.

fratrisubditasobsidens, circumjacentes dcpopula- Be MummcAo magim et venefich imimulato.

retur agros. Tunc Berulfus partium ejus dux, cum Dum istageruntur,reiatio quorumdamadFrede-
Turonicis et Andegavis una ex parle, Desiderius et gundem cucurrit reginam, dicentium puerura,qui
Bladastis ex alio lalere cum maxima multitudinc, tunc defunctus erat, tecbnisMunimoli sui pra-fecli,
Hituricenses aggrediunlur. Quibus rex boc dcdit per quasdam mulierculasmaleficiisetincanlalioni-
mandati ut, captaurbe, sacramenta denomine exi- bus vilam amisisse. Is regin* jamdudum erat in-

gerent suo. Sed Biturigi apud castrum Mcdiola- fensus. Qua5 talia de eo audiens, rapi merelrices
nense, quod nunc Magdunum dicitur, quindecim ad supplicia jubet, quai se fatebantur carminibus

armatorum millia Desiderio duci opponentes,cum multos interemisse innocentes, filiumque ejus pro
eo contlixere.Reliquiduces urbem obsidionecinxe- Mummoli donasse salute. Tuncquidem reginaalias
runt. Cbilpericus vero,licetnondum exercitus Chil- earum tlammis tradidit, alias rotis innexuit. De
deberti advenisset, tamen quosdam de ej us ducibus Mummodo vero apud regem questa est. Quem rex
secum habens, universas copias suas per Parisiusg oneratum calenis adduci trabeque revinclis post
transducens, cunctavastandoMilidunum venit. Cui terga manibus suspendi prff?cipiens, quid maleficii
Guntrannus non dubitavit obviam irc, in solo Deo nosset interrogabat. Scd nil se de morle filii rcgis
spem habens, cuneumque hostium, prw cupiditate nossc diccns, boc solumniodo confessus est quod
ab aliis segregatum, crepusculo noctis aggressus poliones priccantationesque varias amemoralis ac-
ultima labefactavit pernicie. In crastinum, inter- cepisset mulierculis, ad promerendam rcgis et rc-

currenlibus legatis, frater cum fralre paciscitur, ginai graliam. Tandem dcpositus,mandavilregi se

polliccntibus utrisque commissorum correctionem. nil sensisse pffinarum. Ille eum maleficum esse pro-
Quippe Cbilpericus, cum milliles furto ac rapinis tcslatus,loris durissimis flagellari,ac gladio percuti

abstinere moneret, nec tamen obtemperarent, co- imperavit. Pro cujus vita regina, agre licet, obli-

mitemRotomagensem gladio percussit, sicquc reli- tamen non post multum dolore ipsorum
nuit. Qui

quos coercens, ad propria reduxit, cunctam prius tormentorum interiit.Regina autem assumenslhe-
rcstitucns prfcdam, captivosque relaxans. At illi saurum pucri, vcslesquidem omnesigne combusit,
qui Bituricos obsederant, accepto nuntio utindc re- aurum vero fornace conflans terra obruit, ne quid
cederent, quEecunque oculi viderant, manus rapie- ^ csset quod ei filium ad memoriam reduceret.
bant, dum ad sua redirent. G CAPUT LIII.
CAPUT LI. Dc clerici cujusdam lihidine, et inaratitudine
De Egidium episcopnm seditionc.
vulgi in detesianda.

Childebertus autcmomnes militia; sua?,quasag- Porro EtbcriusLexovieeepiscopusclericumquera-

gregaverat, cohortes dum uno in loco detinet, mui'- dam, propter puellam quamdam quam seduxcral,
mursubitopopuliminorisadversusducesetEgidium morli destinatum, viginti redemit aureis.Cui.pro-
episcopum, nocle proxima, infremuit, dicentis: filenti se doctorem forc litterarum, scholam com-

« Tollantur a facie regis, qui regnum ejus intcr se miltit. Sed cum a parcntibus puerorum, quos do-

venditant, qui urbesejus alienee subjiciunt dilioni. » cebat, ScPpe ad convivium vocaretur,unius matrem
Hsec dicentes manefacto ad tentoriumregispiope- concupivit. Quodcum illa casta indicasset virosuo,
rant armati, ut Egidium interimcrent pontificcm. et ille clericum ad supplicium qua?rcret, ilcrum a

Quo cognito, sacerdos, asccnso cquo, cum paucis ]ionlifice liberalus prislino rcstiluilur boniu-i. Hic

fugam arripuit. Cui tam voloccs timor tantoium oblilusbcncficioruni, dum,

fugienti ila^iuo niisor

addidit alas ut labeiilem tibicC fasciolam colligerouna dicrum, pontiicx ad agriculloros exercilaudi
non curaret. Ea tamen causa illi auxilio fuitquodj) gratia exiissct, cum securi eum pone sequcbalur.
adversarii equos, ad insequendumparatos, nonha- Conversus saccrdos et videns cum « Ul quid,ail, :

bebant. Dcumque illi moram in scqucndo faciunl, me cum hac proscqueris dolabra ? » Tunc ille cjus
ipse se iiilra urboin Homorum contulil. Post \\ivc provulMluspedibus,vcniam pctiit,dicciis: « Indulge,

Gunlraiinus Cliildeberlo ncpotisuoparleniMdssilia', Pater sanclc, rco facinus confitenli. Ab archidia-

quam invito eo retinebat,reddidit. Chilpericus quo- cono namquc ut talia audercm impulsus, ter jam
que pro obitu filii, quem ei natum supra diximus elevalisad tepcrcuticndum manibus.siibitategebar
fuissc, gravi alfcctus mu^jroro, iniptias filia^ siuc, caliginc validoquc arripiebar trcmore Atubi dcpo-
({uam regi Hispaniai pcr lcgatos liinc despondcrat. sueiain maiiiis, confcslim ct visus ct vigor rcdil>at
in postcrum distulil. Quaproptcr, niissis vcrcdariis, })rislinus. » Quod iibi antislcs audivil, I)co gralias
legatum qiii in Hispaniam regrodicbalur revocavit, agcns illum Ikvc taccic jussit seque ad doinum
dicens ei : « Luctu pro mortc filii gravalHS,nuplias coiitiilil.Vcrimi arcliidiaconus| crpcndenspcralium
intempus quod constiliii colcbiarc ncqiico. » Vc- sc noii possc iioccrc «'piscopo, jicr scipsum calum-
rum, lcgato insislonlc, viduil co diiigcrc filiain» iiiain liiigit, asscrcns sc vidissc nuilicrcm a cubi-
quam ex Audovera susccpcrat Deoquc in monasle- culo pontilicis cgredicntcm. Statimque cum jam
:29
HISTOIRIA FRANCORUM. — LIH. 111. 730

iiclo clcrico irruens, episcopum Yinoiri iniporat. A Vonicns Parisius, fiscaliorum multos a parentibus
Vlligatur ponlifexejus manibus, decujussa^pebra- segregalos, cum filia Ilispanias pclcre vi compclle-
•hiis vincula dejccerat, alque ab oo niancipatur bat. E quibus aliiiui vlam sibi liquco extorserunt,

•ustodiip, quem sflppiuscoenoso eduxerat de carcere. ne a propinqui.s quoquam seccderent. Mulli etiam
nterea cernens episcopu? humanum sibi deesse violcnlia illuc ire coacti, teslamcnta considcrunt,
luxilium, precibus opem imploral divinam.Ilaque quasi in proximo vita carituri. Talisque tunc luclus
liviiiilus solulis vinculis, custodibusque sopilis, fu- Parisiacis crat incoIis,qualis quondamfuit ^lilgypliis
rieus e cuslodia ad regem transiil Gunlrannum. inleremplis j^rimogenitis. E logatis sane Childe-
'andeni adversarii inventa occasionc, regi Chilpe- l>erli (quosad Cliilpcricum direxerat, obtestans ne
ieosuffgerunt, illum proditorem regniesse.Verum de thesauris civitatum, quas sibi pra;ripuerant, vel
opulus pro paslore niieslus, direxit qui regem pro de mancipiis, quidquam filia^ tribueret) unum clam
educendo eo exorarent. Chilporieus crgo misitad intoremptum fuisse fuerunt. Suscipio erat Chilperi-

ralrem, ut pontificem ad suam dimittoret urbom, cum cjus necis fuissc auctorcm. Qui lamen per re-
Iscens se nil olFensffi in ipso reperisse.Guntrannus liquos nepoti mandans,nilse ex velitis prffisumptu-
ulem multas episcopo tribuens pecunias, ad pro- rum, multa ex suo filia; largitus est. Quinetiam
ria eum remisil, dalis ad anlistilesregni sui epi- B regina tanta in auro, argento variisque vestibus
tulis, muneribus honorarent. Qui itor
ut illum fa- protulil numcra ut rex existimaret se inopem re-
iens tanta a fidelibus suscepit munera, quanta vix linqui. Cornens illa lurbari propter hoc regem, ad.

ivitati inferre sua? quivit. circumstantes Francos, ita ut Chilpericus audiret,

CAPLT LIV. sic locuta est : « Nullus, inquit, nostrum autumet

)<? Clotani filii C/nljicrici orlv^ pmiis Masiilia: per hioc regalium esse ornamenta thesaurorum. Quae-
Muyivnolumrestitutione, etChiljtcrici mctu. dam enim ipseprinccps milii dotis nominecontulit,
In illis diebus Chilperico denuo natus est filius, qua^dam proprius labor acquisivit, aliqua vestra
omine Clolarius.Quapropter universos carceres in munificentia tribuit. » Hac satisfaclione suscepta,
egno suo Chilpericus aporiri jussil, et diversorum intento regis quievit. Francorum quoqueprimores
cos criminum absolvi. Tcrum idcm rex Parisius filiam regis clarissimis ditavere donis. Tanta deni-
rbcm, contra pactum quod cum Francis inicrat, que thesaurorum fuil copia, ut sex plaustra his
tie dominantiseam aliquando ingrcde-
scilicet jure onerata eam pra^cederent. Qu« digrediensab urbe
etur) violenter intravit. Ob quam rera portionem Parisiorum, post oscula et lacrymas parentum,
jusdem civitalis, quo? eum contingere videbatur, q dum curru veherelur, in ipss porlae limine eifracto
uste amisit. .Mummolus parlem Massilia?,qua; Gun- unius axe rota?, ad terram corruit. Cui cum plu-
rannum ac Childebertum cumpetebat,a se perva- rimi malam optarent horam, populus hoc proau-
am reddidit.Chilpericus,metucn.sGuntrannum et spicio suscepit. Dum octavo denique ab urbe mil-
'.hildebertum contra se conspirasse, apud Camara- liario tentoria fixissent, quinquaginta viri, raptis

um Ihesauros omnequc defensionis, sute pra^si- centum equis cum eorum aureis phaleris, adChil-
ium constituens, exercilum sa>pc movebat, et ac debertum rogem se contulerunt. Unde metuens
i ad prailium progressurus, in papilionibus resi- Chilpericus, ne aliquae insidiae pararentur filiae a
[cre faciebat. ncpole suo vol fratre, quatuor millia armatorum
CAPUT LV. cjus deputavit tuitioni, quibus Bobo ct Waldo duces
Oe Innocentio Rutlnnorum Sulpicio Dilurignrii
et pricerant. Pracccpit ctiam ut de substantiis paupe-
fpiscopis, deque lO-tarum prmnainritute et arbori- rum ncccssaria cis in ilinere subministrarentur :

Ijus biferis.
ne fisci redditus aliquo modo minuerenlur. Hac
Theodosio Huthcnoriim episcoi^o dcfuiiclo,lnno- igilur cum ponipa, cumqtic ulriusque sexus multi-
onliustiavalilHnoruin comes,[)er doorelum Hrune- moda fumiliu,Hispanias petiit Chilperici rcgis filiaA

uildis regincT, successil, Uomigio quoque Hiluri- ^ li vero qui eam deducebant, cuncta pcr qua; ibant
iim prtcsulc decedentc. Sulpicius a Guntranno vastata linqucbant.
ege subslituitur : dicente pra-.fato principe multis CAPUT LVII.
'pi.scopaluscompetitoribus: « Xon cst, inquil, no- De Frcdegundis adu Chilperici ohitu
et illecehris, et
Ira? consueludo mansuetudinis ecciesias Chrisli ac rnoribus. Deqne Aurelianonoa cttm Blescnsibus
rclio vcndere, ne nos damnationc digni, et vos in Dunenses ecrjiediiione.
lago Siinoni similes vidoa niini.o Et lioc quidem Erat aulcm pra^fala Frcdegundisforma egrcgia»
^x dignum memoria jirolulit vorbiim. Hoc anno consilio callida, dolis (exccpta Bruncchilde) parem
jsffi visa' sunt mcnse Janiiario; ct arborcs, qiia; ncscia. Qu;i'. addicto ad suas libidiiios Chilperico,
lense Julio fruclus proliilcrant, iterum mcnsc itamcntem ojus cupiditatc sui obstruxcratutfemi-
cplembri alios protulcrunt. neas vinceie non praivalens aviditatcs, quasi vile
CAPLT LVI. mancipium insolenliao mulicbri obsequerelur.Dum
'V (iliw Chilj)crici rcyis per legatos dcsponsatione. igitur imj)cnso cam diligcrct amore, quadamdie,
In cujiis mcnsisKalcndis, Chili^cricus filiam siiain vcnalum profccturus, c rcgiain slabulum desccndit
i^panorum rcgi hoc ordine per legatos dcsponit. equorura. Rcgina vcro fesfimans regem jam pro-
^M A)MO!NI MONACHl FLOHIACENSIS 732
gressum,in interiori cubiculocapiit proprium aqiiis A duos lihros imilariScduliam volcns. In quibusplu-
parabatahluere.Hex crga ilerum ia regiam regrcs- ritni versus scazoii eranl, breves quoque sjliabas
sus, cubiculum post illam intravit, et eam, ut ja- pro longis, longasque pro brevibus contiuebanl.
ccbat, superscamnumacclinem baculo in posterio- Cumque et alia opuseula, vcl hymnos sive missas
ribus ludens percussit. ilia auLumans Landoricum compuneret, quic nulla poteraiit ralione suscipi,
boc fecisse (qui comcs tunc et major domus erut cum ip^is etiam memoratisuperiuslibri a menioria
regiaiconsueveratquecumreginastuprihaberecon- abolitisuut homiiium. Causas pauperum non facile
suetudinem), ait « Utquiil, Lauderice,taliafacere
: ad se ingredi sinebat, Ecclesias seu monasteria
prccsumis ! » lllico rex, ac si amens efTectuSjUbi hffic hostili odio insectabatur : adeo ut plerumqne in pa-
audivit, insuspicionem deductus, iiidignationc ni- latio residensaslanlibussibi diceret : « Ecce,divitiae
mia furens animique impos, exsiliit, fugiens turpis nosLrye ad ecclesias Iransierunt ,*soii nunc episcopi
corruptelaj contagia. Nec furentem capiebat aula. regnanl, soliseis deferLur bonor. »Sacerdotesetiam
Itaque silvarum secreta petiit, ut venatibusintentus Domini sibi in fabulam verlerat et in proverbiurn.
lantam animo conceptam leniret iracundiam. Co- Quid autem plura deejus parvis recensemus mori-
gnoscens vero regina non aaquo animo regem verba bus ? Nullum denique unquam perfecte dilexit, a
tulisse sua, et periculum suaj imminere taluti, si B nullo dilectus est. Hoc modoperiit invisussuis,nec
eum opperiretur venturum, timorem abjicit femi- amabilis extraneis.
neamque audaciamassunit.Et mittens vocaritjussit Defuncto Chilperico, Aurelianenses juncti Bele-
Laudericum, cui et dixit ; « Res capitis tui, Lan- sensihus expeditionem super Dunenses agentes,eos
derice,nuncagitur plusque tibi de scpultura quam
;
inopinate oppresserunt ; res eorum mobilesaufe-
de lectulo, nisicaves,inproximo cogitandum erit.» rentes immohiles igne cremantes. Sed eis ad sua
Narravitque ei cuucta quaj dicta seugesta fuerant. reduentihus, Carnotini cum Dunensibus foederati
Quihus agnitis, Landericusreputare secum scelera similem per omnia ultionisinflixerunt plagam, par
sua ipse ccepit et conscientiai stimulis exagitari. pari referentes. Etcum in majus ira augmentare-
Nullum fugae locum, nec evadendi suhsidium sibi tur,intervenienlibusutriusque partis comitibuspax
relictum ; circumventum, velut quihusdam retibus, facta est.
et captum teneri.Deniqueingemiscensaltius « Ya?, :
CAPUT LVIII.
inquit, dici, quo in tantamcordisamaritudinemde-
De Fredegundis et tkesaiirariorum Chilperici pro-
veni !Discrucior miser animo, et quid agam vel fugiis.
quo mevertamignoro.)) CuiFredegundis «Auscul- : /-1 luLcrea Fredegundis regina mariLo viduata, ad
ta, ait, paucis etquidego te facere velim,ct quid
; hasilicam Parisiacte urbis in honore sancLai Muriie
nobis profuturum sit, scies. Revertente rege de dicatam, cum thesauris quossecum habebatse coq-
venatione, ut mos
sub obscuranocte, immit-
ei est, ferens,'a Ragnemodosuscipitur episcopo.Nam the-
tanturhomioid(E,quipraimiorumpoIlicitationecon- saurariiChilperici regis,cum thesauris apudCalam
temptum sumentes vitse, lethali eum perfodiant vicum reperlis cumque missorio aureo quem ideni
vulnere. Quo facto, nos securi a mortis pcriculo, rex magnis fahricarat impensis, ad Childeherlum
cum filioregnabimus rhIotario.»LaudatLandericus regemsecontulerunt.Porro eademregina prudenli
consilium, etrevertentem de silva Chilpericum,his consiliousa, adGuntrannum regem legatosdirexit,
qui cum eo venerant alio intontis, circumstantes mandans se cum filio, qucm ex Chilperico fralre
qui missi fueiant praecepto satisfaciunt, atque de- ipsius susceperat, in clientelam illi vclle tradcre,
silientem oquo opprinumt, clamantes « insidiatores, Cuntrannus, de fratris iiileritu verisindiciis ceriior
a Childeberto rege AusLrasio directos, dominum faclus, Parisius summo studio contendit. Occurrit
suum interemisseet se in pedes quantocius silvam autem ei Fredegundiset eum intra urbemrecepit.
vei^sus dedisse. » Quo audito, qui aderant,arreptis Post quem Childebertus adveniens, dum a civibus
equis, quos non videbant insequiconati sunt. Quos ^ ingressus ci prohiberctur, ad patruum mittit, po-
cum minime invenissent, ad propria sunt revcrsi. sccnsut pactum quod dudum inierant reclius lir-
Madalulfiis Silvaiiectonsis episcopus (qui jam tertia marct. Vcrum memuratus princops ipsos quideni
die in tentorio residehat et regi minime colloqui legatos perfidiaj, rcdarguit, quodeorum parviscou-
poterat propter fastum superhiaj, qua idem rex siliis amicitia, olim cum nepole juucta, direinpla
tumebat) ut euminterfectuincognovit,advpnit. Ah- forel; se vero cum eis fcedus non facturum respon-
latoque ejiis corporc et veslc meliori (^ircumdato, dit. His Childebertus sihi nuntialis,iterum inanda-
navi imposuit, et a Calensi villa, uhi hajc arla fue- vit ut se de regno Chariberti, quodsibi debehalur.
rant, Parisius deducens, in basilica sancti Vincentii remuveret. Respondit ille «sibi magis deberi,qui
sepelivit. Fuit vcro Chilporicus giihe deditus, cujus fralcr dcfuncti crat, nec se ullo modo fralornam
Deus venter crat. In cujus lempore pauci clerici ad h;froditat(Mn altorioessurum. » Hursum alios nun-
episco|)atuin sunt j^romoti, ipso ncopiiytis eoclosias lius miUons Childehortus rogahat ut Fredegundis
cuiilradcnte. i[)sc iiam([ue omiios .sui lem|)oris sa- sihi ad sii|)plioia Iradorelur, qua' patrem ouin pa-
pienlcs scionlia se anteiro existiinaiH, cum|)osiiil Iriiu maliuno [)oremisset ingcnio. Hosjxmdil illo

« in |)roxiiuo placitum cum iiepole sc habilururo.

•33 HISTOHIA FRANCORUM. MR. IH. 734

bique dc his el similibus Iractaluriiin. » Eosque A ideo ad ipsum, cujus nepos eral, delalus ut ab eo
i a quo direcli fuerant reniisil. Otoullo nanique educaretur. Qucm Childeherlus,expers fiUorum,ad
•'redesrundi vidcbatur palrocinari. Quain dum sa»- educandumsuscepit,poscenli(iiicClotariovidenduni
)\us ad «oHviviuni cvocarct, una dicruin e incdio transmisit. Dlc inluitus eum incidi cjus pra?cepit
)raudio regina surgcus a regc invilabatur, ut ali- hunc suum negans liliuin fuisse. Post ob-
capillos,
[uid cibi adbuc sumeret. Sed illa juxta consuetu- itum quoque ejus,dum a Chereberto ejus fiUo loco
linem mulierumsibi accidisse diccnte ut pro coii- fratris aleretur,aSigeherto evocatus, iterum incisis
cplu surgcrcl, rex admiralus csf, sciens noiuUim criaihus Coloiiifc in cuslodiamlruditur. Unde fuga
[uarlum prateriisse menscm, quo altcrum pepe- clapsus, succrcsccnlihus capillis priinum ad Nar-
crat. setemltaliam tuncgubernaatcm.indcque adimpc-
ratorem transiens, familiarissinius ei efficitur. La-
C.\PUT LI\.
pso sane lemporis intervallo, Guntrannus
pauci
> Clotarii fiHi Cfiilperifi per principes inatignra-
tiune, d^que Guntranni plauiibili ud pijpnlimcon- Boso, cujus supra meminimus, ad sepulcriim Do-
cione. mini oralionisgratia properans, eum Constantino-
Principes sane Chilperici, e qnibus AnsoaUlus poli reperit.A quo, ut ipse post asseruit^soUicitatus

irimus erat, acccptum filium cjus Clotarium per ^ ad Gallias rediit, el a Theodoro episcopo Massihaj
ivitates reguicjus circumduxeruut, et sacramcnta
exceptus,sumptis ab eo equis ad Mummolum du-

X nomine ipsius atque Guntranui susccperunt.

cem, qui a Gnntrano rege descisccns Avenionem
lualraanus vero universos, quos Chilpericus in- Quod Guntrannus Boso ag-
confugerat, se confcrt.
Liste oppresserat, relevans, Ecclesiistestamentaab noscens, ejus se velle conatibus contraire assimu-
oablala restituit. Hed suspectus horum inter quos lans, Theodorura episcopum in custodiam posuit

enerat inaliliam.nusquainnisiarmiscustodibusqne arguens eum insidialoreni rcgni ausum fuisse sus-

allatus progrediebalur. Undequadam dieineccle- cipere. Scd pontificc sub duris custodibus Domi-
iafaclo silenlio, circumstantem populi multitudi- num exorantc, lux immcnsa totam subito in qua
lem hac voce rogavit « Ohsecro, inquiens. vos
:
custodiebatur replevit cellulam, ita ut dux memo-
[ui adcstis populi, ut firmiorcm quam fratribus ratus nimio arriperetur timore. Ductus tamen an-

neis ante hoc non servastis, mihi fidem cuslodia- tistesad Guntrannum regem, cum Epiphanio anti-

is, quateuus valeam cuiu quiete nepotes enutrire slile, qui ex Italia Massiliam demigraverat, iterum

neos, vosque cum justitia regere ne forte (quod

:
mancipatur custodise. In qua quidem Epiphanius
)eus avertdt) me ante teinpus siiblato, et ipsi ca- q obiit, Tlieodorus veroinnoxius repertus ad sua re-

eant uutriiore,et vos rectore.') Cuinquc cjusverba diit. Nam prolatis litteris exnomine fidelium Chil-
.dmiraus populus laudasset. Dominuni pro cjus ro- deberti,quibus inscriptum erat ut Gundoaldum ho-
rahal salute. norificentissime exciperet, absoUitus est. Guntran-
nus sane duxcum alio duce Guntranni regis, tUe-
CAPUT LX.
sauros Gundoaldi,qui ad quamdam maris insulam
De Bigundis delentione, et dotis ejus occupatione,
eventum rei praestolando demigraverat, dividcns,
Dum hac agerentur, Rigundis Chilperici regis
non parvum auri ac argenti pondus in urbem Ar-
ilia(quam ad Hispanias missam fuisse di.ximus),
vernorum devexit. Ex quaad CUildebertum demi-
'oIo«am venicns, moras itincris ibi innectere coe-
grans,id redeundo a Guntranno rege cum lilio
)it. Sed, perlato ad aures Dcsidorii urbis ducis de
captus minis ab eo lerrcbatur quodque poenis,pro
;
norle Chilperici nuntio, capta ac thesauris omni-
invilato a se Gundoaldo, consumeretur intermi-
»us spoliata in basilicam sanclai Mari.-e confugit.
nantcm sa^pe audicbat.Cui illc :« Ex hoc, inquam,
'.[li Dcsiderius arctuin constituens victum, thesau-
me innocentemcomprobabo,cunifilio iiiobsidatum
um sigillomunituii), in qiiadam domo fortissimis
tradito,Mummoium, ejus fautorem ingenio,captum
radidil viris fustodicnduin,et ad Miunniolum Avc-
T) tibi tradidcro. » Credidil rcx polliccnti et, rclento
lione residcnlem trausiif.
puero, ipsum sivit abire. Qui Avcnioncm cum co-
CAPLT L.\l. piosasuorum manu vallans urbcm, quibusdam sa-
Ds Tlicoiori Massilimsis, qui pscudofralrcm Gm- tellitibus Uhodano submcrsis, ipse, coUoqui Mum-
tranni extiilerat, muUa;ct dc prodigiis ejus aniii.
molo cupicns, super ripam brachii fluvialis, quo
.Nova iterum contra Theodorum Massiliai ponti- civitas cingitur, deainbalat. Ilortatu dcniqucMum-
licem jurgiasunlorta, eo^iuod Gundoaliiuin quem- moli, spondenlis nil adversi eum
passurum,tlunicn
lam, qui se fratrem Guntranni falso asscrebat. cum uno ex amicis ingressus, socio aquis suhmerso,
uscepissct. De cujus origine pauca disserere lihet, Boso undis sc liiic illucquc circumfcrentibus, ha-
\V\c deuique fiuudoaldus, in Galiis natus morC(iue stam a mijitc sil)i protensam arripicns,ereptusest.
cgum, a matrc sua enutritus (uli consuetudo an- DiMnum, illatis sibi a Muniinolo conviciis et gra-
i(iuis Frdiiciaj fuit ri^gibus), comym cai^itis pio- vioribusilli a sc rclatis, diini cum obsidcrct, Gun-
lUsam gerebat.Oblatus itaquc a nialre Childchcrto cujussupra meminimus, missus a Childc-
diilfus,
juiori esl, diccnte ea ({uxl Clotarii fiatris cjus berto,cumabobsi(lioncremovit,Miiminolum sccum
\ lius esset. Sed quia Clotarius euin odio habebat, deduccuti iu Arvcnium. Qui diu ibi lesidere fasti-
 A :

735 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 736

diens, ad suam, undc digressus fuerat,rediit civi- num essent habituri. Sed, illis respondentibus pc-
tatem; junctusque duci Desiderio, qui adeuni, ut titiones eorum non se prseposituros regis prae-
diximus,de pago veneratTholosano,evocatumGun- ceptis, coacli Pictavi, sacramento sc fideles Gun-
doaldum,more antiquorumFrancorum,regempro- Iranno fore spondentcs, fautores Childebertiasuis
clamantes esse suum, elevaverunt super clypeum. pepulcre mojnibus.Nec tanien h«c facientesdiuin
Cumquetertio totum cumeocircummisscntexerci- fide durarunt. Tandem, advenientediecolloquio rc-
tum, clypeus repente ruens cum regc, vix a terra gum pr«finito,ChiIdebcrtus mandalEgidioRemensi
clevari potuit. archiepiscopo Icgaiione fungiapud patruum.Quinil
Erat,dum talia agcrentur, mensis dccirnus, ap- moratus,ad Gunlrannum pergit hocque iniliumser-
paruerunlquein vineispampinicum uvisadplcnum monis addemulcendum principemhabuil:«Gratias,
formalis, et in arboribus flores. Pharus quoque inquit,pra?ccllcntissime regum,omnipotenli referi-
ignea,per ccelum nocle currens media, lale mun- mus Deo, qui tibi non solum regni tranquillitatem,
dum luce luslravitclara. Columnaetiam ignisccelo verum et augmcntum quotidie attribuit.» Cui rex :

pendere est visa,cuisuperposita erat stella magna « Illi, ait, vere sunt gratiae rcferenda!,qui omnium
Quai Kstimabant homines interilus Gundoaldi esse estbenignissimus gubernator regnorum non tibi, ;

indicia,cum et terra tremcret ac alia multa pare- B cunctorum nequissimo hominum, cujus consilio
rent signa. mearum sunt vastati fines urbiura, qui,sub veste
CAPUT LXII. ovina, non Domini sacerdotis, verum crudelissimi
De Gtmtranni cum coharedihus regni concertalione, geris officiumproditoris.» Silente ad istasacerdote,
Illis diebus Guntrannus rex duces suos ad per- pra3nimia indignatione uuus legatorumait regi
vadendas urbes, quas Sigebertus de rcgno Chari- «Mandat libi gloriosissimus nepos tuus, dominus
berti fratris amborum tenuerat,quasque ChiJpericus nosler Childebertus rex,ut patris ejus hgereditatem
Childeberto nepoti suo,cx fratre Sigeberto genito illi ad integrumreformcs.»Ah8ec Gunlrannus rex
vi prseripuerat, dircxit. Verumtamen Gariricus, rcspondit « Jam me ex hac causa responso satis
:

comes partium Childeberti, post mortemChilpcrici fecisse arbitrabar. Respondcram enim in alio pla-
sacramenta fidclilatis a Lemovccinis, domini sui cito quod nuncrespondebo, pactionibus ea mihi
et
vice, exegerat. Cajtcrum Pictavis paria aclurus ve- cessisse, nec me ulli eis cessurum nisi gratia amici-
niens, a civibus cum gratia susceptus,audivit Bi- tiarum.»Tunc alter e legatis his ad regem usus est
turicos, qui regi parebant Guntranno, hostiliter in vcrbis « Si ha;c, inquiens, optime princeps,diffici-
;

Turonicos irruissc, quoniam quidem et ipsijam se

p lia tibi videntur impelralu,saltcmilla impetrel, ut
ad Childebertum contulerant. Idcirco, Bituricensi- Frcdcgundis ei ad supplicia dedatur, quaj palrem
bus territorium Turonicum depopulantibus, Ma- cjus cum patruonefandissimeintcremit.»Huicquo-
sancto Martino dicata ab
roialensis vici ccclesia, que rex hocrcddidit responsum: « Tradiei,dicens,
eis estcrcmata. Ubi cvidens apparuit virtus beali nullatenuspotest, coquod filium regem acregege-
confcssoris, pallam altari cum circumjacenlibus nitum habet, et cam innocenlcm a crimine quo im-
herbis a tlamma defcndcnlis Mirabilc dictu, trahes pctitur csse puto.)) Post liaic Guntrannus Boso,qui
|
ingcntes igne fuisse combustas, et mollitiem lintei dudum, ut praidictum est, ad Childebertum trans- 1

seuherbarum mansisse intactam. Cognoscens ergo ierat et tunc cum legatis ibi advenerat, quasi ali-

Gariricus quai agebantur, misit qui Turonensibus qua regi Guntranno suggesturus, ad eum accessil. i

dcnuntiarent nc ullatenus scadpartem Guntranni Jubet rex silcre, atquc cum hujusmodi pra^veuil \
transferrcnt. Adqua; mandalaGrcgorius episcopus sermonc: « Quid ais, o bone vir ? cujus prudeulia
hivc reddidit responsa: « Gunlranno regi,post fra- ideo Orienlis expetiil rcgna ut nobis ballomirem
trum obitum.omne regnum Francorum eo jure dc- quemdam (sic namquc nominabat Gundoaldumi
beri, ut quemadmodum Clotarius paterejus super indc arcesserct qui urbes nostras pcrvadcrcl.
proprios Guntrannus supcr nepotes suosD scmpcr perfide,et nullomodo inhisquiu promiseri.<
filios, sic

principaretur.Non igitur serepugnaturos,scdipsum pcrmanens! » Respondit ad isla Boso « Tibi, in- :

quoque inepte agcrc sc dixit aistimare,qui putaret quiens, regi in solio regali residenli nemo audel
tanto principi repugnare se posse. » Videns comes contradicendo obloqui. Verumlameu si quisquani
non qualiaipscvoIucrat,sedquaIiamandavcrat rcx, nieorum fCiiualium islud mihi impingeretcrimen,
a Turoncnsibus geri, rclicto in urbc Pictavoruin objccla arniis rciellens, Doo opitulanle, et te spe-
Eberonc Ciiihlebcrti rcgis cubiculario, ipse quasi ctante, eum potcnter suporareiu.- Tacenlibusinlc-
excrcilum contra inimicos congrcgaturus exinde rim ca4eris, rox subjunxit « lAinctos pie vivonlo*^
:

discessit. Tunc Pictavi fines suos vastari cernenles hoc indignari oportet ac conari ut el medio aufe-
(nam Turonici cum Aurcliancnsibus, et sa'pe no- ratur hominum fyrannushic;cujus palor procura-
minatis fccderatis hostibus, agros corum rapinisac tor fuit regalium molcndinorum, ot (ut vorius fa-
incendio subvortobant), legalos eis de pace misc- loarjlana? opificiovitamproduxitsuam,»otquannis
runt, pctcntes ut usque ad placitum,quod patruus fieri possit ul unus homo utriusquc sitarlis porituj.

cum ncpole constituerat, quiescerent. Et tum propter opprobrium lamen rogis quidamex legalis
dcmum ilJuni, ((ucmDeus sorsque dedissef, domi- caluniniari ccvpif, diccns: «.Ne loquaristam i'icuile,
737 HIRTOniA F RANCORUM. — LIR. 111. m
rex. Nam quaralionc polcst exislere ul cujuslibel A mulundo slrcnuuni famulatum, occultum raorlis
hominis siulduo patres, re spiriluali cxoepla? Non inferrcl iotuin. Qui,domina! jussis obtcmperans,
sunl luec regiae dignilali congruenlia verba. » Uni- fingitse, crudelitatcFredcgundisoirensum, ad Bru-
versis igilur pro liis scrmonibus in risum solutis, ncchildis propcrasscconspectum,quod audieritejus
alius ieiralorum dixit rcgi « Valc dioimus libi, o
: benignuin in omnes alfcotuni. Taudcm in parlem
rcx, et quia nepotis lui paceni aspernaris, scito susocplusainioiliarum, oinnihus adulahatur, domi-
securim fore paratam, qua fratres pcrcussi sunt nam etiaiu usque ad cubiculi deduccns januani,
tui, ut ea excidaris. » His dictis, jussit rex eos a con- coajqualibus se prajbens benivolum, majoribus sub-
spectu suo pelli, ac super capila recedenlium sler- jectum. Sed non diu, quis csset, suspi-^.ione immi-
corade plateis collecla projici. Pro tunta igilur in- nentc, valuit tegcrc ; nempe, quaislioni subditus,
juriavehemens inter reges discordia exorta est. prodidit omnia malignitatis arcanael,diris affectus

CAPUT LXin.
suppliciis, ad priorem remissus est dominam. Cui
quai sibi accidissent enarrans, ut quasisuspicio au-
De Fredegundis regina in asplo Parisiensi ssevitia
per Aiidoneta injlarnmata. ferriab animo Brunechildis posset, re autem vera
Per idem tempus, Leonardus quidam optimatum ut poenas pron on perpetrato luerct scelere, ma-
Chilpericia parlibusTolosa^'adveniens, Fredegundi B "»iim ac pedum abscisit>ne ab ea est multatus.
reginacadhuc in majoreecciesia Parisiaca rcsidenti CAPUT LXVI.
intimavit se fuga lapsum ab ejus filia; quam affir- De Eberulfi punitione, heatum Gregoriicm fu-
et in
mabat in magna violus ac vestitus degere inopia. ronensem Guntranni gestis.
sirnultate, et
Quibus verhis rcginaindignata, pra?cepit abeoaa- Interjeclis diebus, Guntrannus rex Cabilonis re-
rerri baUcum qucm ex munere memorali meruerat gressus, fratcrnfc necis auctorem sollicite investi-
regis, acomniprivari dignilale. Similimodomultos gans, per responsalcs Fredegundis Eberulfum, in
ib obsequio filiaj receaentes vel honore privavit, palatio Chilperici cubiculariispraepositum,ejus sce-
.el contumeliis seu piKuis alfecit. Nec vcrcbalur leris cognovit esse caput. Rogatus veroabea idem
[)orainum, aut ejus Genitriccm, in cujus manebat Ebcrulfus fuerat ne ipsam desereret.Qui,dumcon-
jasilica, dum pcrversa ageret adhajrente ei Audone, sensum ei denegasset suum, ob idapudregem ac-
luo in malis omnibus cooperatore quem populus ;
cusatus est ab illa. Rex igitur, felle commotus,cir-
unc pereraisset, nisi in ecclesiam confugisset. cumstantibus amicis juravit « se non solum bomi-
CAPUT LXIV. cidam,verum cunctam ejus perditurum generatio-
nem, quatenus ausus interficiendorum regum de
De Proelexlati ejnscopi Rolhomagensis restitutione
PrffitcxtatumsaneRothomageniempontiCcemde ^ regno tolleretur Francorum.» Hoc terrore perculsus
mandavit Guntrannus rex reduci. Propter
;xsiIio vir supra nominatus, ad basilicam Sancti Martini
luem cum synodum vellet rex congregare, Ragne- cum clericis, quibus frequentes intulerat injurias,
nodus Parisiensis antistes dixit a sacerdotibus ne- aufugit. Tunc Aurelianenses eam Blesensibus ad
[uaquam cum coramunione fuisse privalum, nec cuslodieiidum, ne exinde uspiam dilaberetur,jussu
:s5e necesse ideo episcopos vocari. Sic demum regis alternas sortiti vices, in cundo ac redeundo
Vjetexlalus urbi restitutus est su£e. multas agebant praidas. Dumque
duo, qui mulas
CAPUT LXV. jam dicti rapiebant confessoris, ad donium cujus-
5e dilijcnti Guntrannicmtodia sui, et Fredegundis in
dam ruslici potum petituriadvenissent,et ille seha-
agrurn perfugio et fruude. bcre negaret,unus eorum, protenta hasta, ut eum
Interea commorante rege apud urbem Parisia- percuteret, ab eo ictu gladii peremplus est. Alter,
am, adveniens quidam paupcr suggcssitei ut sc a casu socii perterritus, aufugiens quai male pcrva-
'araulfo, Chilperici quondam cuIjiculario,oLserva- serant rcddidit. Post hajc facultas omnis Eberulfi,
et, dicens « se consilium cjus, quod de perimendo quK multa erat valde,diversis a regc concessa. Do-
ege conccperat, compertum habere. » Audito hoc, quoque, quam intra muros possidebat Turoni-
D mus
ex interrogatum quidem negantera dimisit, se
et cos, adeo direptioni tradita est ut nil nisi nudi su-
croita armis et custodibus munivit ut nusquam pcressent parietes. Pro his itaque causiscalumnias
ecad ecclesiam quidem sinc armorum aut custo- sancto anlistiti inferebat Gregorio, quasi cuncta
um munimenloprocederet. Fredegundera autem ejus gererentur consilio ; minabaturque quod si un-
1Hotojalensem, Rothomagensis territorii vicum, quam rcgis rcdiret in graliam,similem eiretribue-
d peragendum quod superesse poterat vitaj, dire- ret vicissitudinem. Verum antistcs plus clementia
it. Quammulli optimatura Chilperici prosecuti, pro ejus miseriis quam indignatione pro illatis ab
am inibicum Melanio(qui, PnetcxtalodepuIso,ab eo commovebalur injuriis. Cumqueforet eidem mi-
a subrogatus, ac post revocato,
a Guntrannoreje- scro domicilium in sancli Martini salutario, et a
:u9 erat) reliquerunt, promittentes se filio ejus presbytero (cui servandi oratorii cura delegata
loUrio fideliter parituros.
At illa exsortem se ho- erat) reliquaeclaudcrentur januaj, per ostium illius
uris relictam indignata, ct
Drunechiidom polen- saluLatorii ingrossi ecclcsiam pueri vel puella! uni-
oremiut erat) iestiinans,clericuin qucmdain fal- versa rimabantur ornamenta sacri templi. Quod
ndi dolis instructum ad eam dirigit, quatenus si- postquam custos sacrajaedis animadverlit,ac ferreis
 .

*739 AIMOINI MONAGHI FLORIACENSIS liO

ipsas forcs affixit clavis, media fcrmc noclc, in A cius, ibi vagina CAcmptum ensem inimici defixilin
ipsis noclurnalibus hymnis, a praifuclo Eijcruifo latera; sicque a circumstanlibus cjus salollitibus in-
episcopus Gregorius et clerici tantis lacessiti sunt vasus, multis telorum interfectusest ictibus. Clau-
conviciis ut laudcs Deo dcbitas rclinquere coge- dius vero.tamimmanisfacinorissibi male conscius,
rentur. Scd etclericum qucmdanijam lemulentus, ad ccllam abbalis, confosso lalcre abscissoque pol-
qu( d vinum sibi non largirctur, supcr soamnum lice, profugit, poscens sc occuli ab co. Verumtameu

extensum pene usque ad morLcm Ilagcllis cccidit, irruentibus Ebcrulfi stipatoribus, vallatur armisdo-
multorumque cjEdcm in atrio bcati antistitis exer- mus,jaculaper fencstras"introjaciuntur: abbaquo-
cuit, non veritus illi ingcnere contumcliam cujus quo vix a duobus clericis illffisus reseratis extrahilur
quotidie flagitabat clementiam. osliis. Pcr qu« introgressi adversarii Claudiumsali
Porro una noctium vidit idem episcopus somnium, lecLo latitantemnactijugulanL.sociosque ejussimul.
quod eidem viro retulil, in hunc sc habcnsmodum; Quorum corpora, adomo protracta acsuper nudani
« Videbam, ait, me sacrosancti Martini astantem humum jacentia, parentes amicique colligentesse-
altari ac Dominici celebrare mysteria sacrificii, pclierunt. Ad vindicandum autem homicidium in

Guntrannumque regem, ipsam ingressum orationis sacra? sedis atrio perpetratum, etiam energumini ac
domum, suis imperanLem utte a palla altaris, cui B pauperes, pro foribus excubantes, cum fustihus et

inhairebas, evulsum foras pellerent. Cui cum, in- saxis propcrarunt.Hanc igitur ad se causam per-
termissis ego missarum solemniis, me obvium prse- latam rex Guntrannusgraviterprimo quidcm lulil;
berem,et,ne te contingerent, manibus quoque de- doncc, comperto rei gesLee ordine,animum ad alia
tinerem,tu interea ara sacra deserta huc illucque tractanda convertit. Subslantiam Eberulfl ii, quibns
pavitans circumflectebaris. Tum ego, ex hoc mo- regalis eam contribucrat poLestas, auferentes, uxo-
lestus, dum tibiinnuerum ne quoquam abscederes, rem ejus inopem reliquerunt.
evigilavi, mecum in animo visionis revolvens cau- CAPUT LXVII.
sam. » Ad hac MuILum, ait, cogitatio
Eberulfus : «
De Pictaviensis cpiscopi redemptionc, ac populi re-
meacumviso quadrat quoquetuo. Quidnam cogi- — conciliatione
tas, inquit antistes ? —
Cogito, inflt illc, si mc Gun-
Anno X regni ChildeberLi, GunLranniautem xxiv,
trannus rexIiincvolueritexLrudere,una manu pallfe
idemprinccps adversum Gundoaldumexercitumex
altarisinhairente,altera tecumclcricis gladio Lruci-
universis urbibus sibi subjecLis commovit. E quibus
darc. »IntcIIexitepiscopusilIum dffimonisinstinctu
Aurelianenscs cum BiLuricensibus, Pictaviensem
talia effari. Nec longum fluxerat tempus, coeperunt
Q aggrcssicivitatem, civo?,qui jani a fide dcsciveranl,
fieri aclu manifesta, quaj fuerant episcopo visu re-
ad pristinam vi revocantes societalcm, episcopura
velata. Denique, Guntranno qua^rente virum, qui
inj uriis afficere moliebantur. At ille,comminuto uno
arte ab ecclesia educensEbcruIfum,aut sibiadducc-
ccclesiastici monasterii aureo calice, se quidem ab
ret vinctumautgladio relinquerettrucidatum, obtu-
exsilio, populum autem a captivitate rederait.
lit seClaudiusquidam, ad idopusstrenumspondens

se foi^e ministrum.PoIIicito itaque sibitanti sceleris CAPUT LXVIII.

pretio, ad Eberulfum accedit; jurat pcr Deum per- De Gundoaldi gestis et aliis quibusdam.
que omnia co^Ji ac tcrrcesancla,nullum fldelius aut In illis diebus, Gundoaldus iLer Piclavis destina-
posse aut vellc causam ejus apud regem cxsequi tum, audita expeditione, ad Engolismam deflcxit.
quam se. Perpendebat enim infelix alio eum non Ubi ab antistite et proceribus gratanter exceplus,
posse commodius decipi commcnto quam suo per- corum rcmnnerata sedulitatc, Petrogoricas tcndit.
jurio. Quidplura ? Credidit miser dejeranti, ac in Cujus pra>sulem malc muIcLaLum rcliquit, eoqnod
crastinum a clcricis accitus, cum eo ad convivium se cum favorc non cxccpisset. Indeque Tolosam pc-
accedit. Finitis epulis, Eberulfo, secum per atrium tens, pra?missis miliLibus, Magnulfo pontifici sibi
basilica; deambulanti et mutuam amicitiamjurcju- -D occursumiri mandat. QuapropLcr Magnulfus convo-
rando pollicenti, ait Claudius : « Si forte facullas caLam plebem horLalur monctque ut virililer repu-
foretjucundiorarcperiri viMa,faLcrcr mc corum ar- gnent, ne forLc calamiLaLi quam quondam sub
dcre dcsiderio. RespondensEberulfuscuncLaquce
» Sigulpbo expcrLi sunL, iLeraLo subdanLur; meniine-
cupcreLsc pra>biLurum,dum modo dignarcLur cjus rinLque qualenus Desidcrius, ipsius dux urbis, mc-
adire hospitium, universos dirigit pueros, polioris moraLi experiaLur fortunam viri, si quid simile mo-
vini haustum Cernens Claudius illum
qu(csiluros. litus fucrit. Et ha>c quidcm populum ab rebellan-

rcscdi.sse solum, cujus magis ipsc Icthum quam duna excitavcrunt. Scd robur advcnLanlis cxercilu?
aliud siLiret mcrum,manu elevanscrgasancti Mar- porLas aperiri suasil.Rcccplum igilur Gundoalduni
tini scpulcruni, eum in hunc cxorabat modum : urbc ac secum prandenlem, his cpiscopus alFatur

« Te, inquiens, sancte confessor, oro, ut sospcs vcrbis : « Licet tc fllium Clotarii regnumque libi

revisam conjugcm cum fllio. « His dictis,evaginaLo dcbcri astruas, incredibile tamen apud nostrosma-
gladio impctum faciebatin adversarium. Cujusco- net animos te qua' ca^peri.s possc pcrficcrc. » R^-
natuni unus intelligcns famulornm, brachiis com- spondit ad Gimdoaldus « Ego inquit, cl Clola-
isLa :

plcxuniresupinatEberulfum.Quijam u Claudiosau- rio megenilumfaleor, et debilam regniportionem

 VI lllSTORl.V FRANCORUM. — I.IB. ill. 742

in prasenliarum adepliis, urbe capta Paiisiorum, A que pr.Toipuc scno,qui sefanto ingemiscebat priva
ibi propriam slaluam scdcm.— Nunquani, ail ponli- luin palrooinio,apparucrunt parliculic haud procul

rcx, tuisla.impediente Chrislo, ooniplol)is,quandiu positir. Harum una Miimmokis- assumpta disccssit.

jui^piam re::ii superfuerit ecriniiiis. Tum Miim-

» Scd bcalus martyr id sibi iion gratum forc ex hoc
molus alapa Domini saoerdolem poroussit, diocns: pi\Toipuc oslciidit quod cidom viro, cujus hcoc acta
K Non pudel, ineplissime, tam nugacibus dominum fuerant imperio, noluit esse auxilio. Verumtamen
noslruin regem confutarc vcrbis?» Dcsidcriusquo- idcm (iundoaldus, iterato duos ad regem Guntran-
:jue,agnilisliisqua^contrasaUitemsiiam poi>ii!osua- niini dostinanslogatos(qucinadniodumolimFranco-

>eral,pugniseum fustibusque cuin reliquisocoidil.ao rum mos fuerat lcgalis), jussit illis virgas ferre sa-
post, fune revinolum pedes, direxit in exsilium, cratas; quibus prolatis, totius immunesforent inju-
•aplis tam ipsius quara Ecclesia? facultatibus. Franci ria;. Hi itaquc qui directi erantincaute legationcm
taque.quiundique ad perso([uendum Cundoaldum suampriuspopularibusvulgaruntquamregiprsescn-
jcrmoli fuorant, usquo ad Uordoniam progrcssi flu- tarcntur. Unde rex,eos sibi exhibcri jubens vinctos,
Tncn, pra^stolaban(ursiquosejus,fama forontc,pcr- severe intcrrogat unde, vel aquo, seu a quibus di-
icnlisccrcnt molus. Sociaveratse ei Waldo cubicu- rccti essent.IUi rem oninem, ut erat, enarrant or-

arius Rigundis, vir haud spernenda; potentise, reli- B dine. Missos se a Gundoaldo Clotarii (ut ipse profi-
juispuelln^ miiiislris fuca Sed et Desidc-
diiapsis. tebatur) regis filio, quatenus debitam repeterent
•iusi-um Mummolo ao Rladaste, uecnon saggittario regni partem. « Qua3,inquiunt, ni mature restituatur
qui sponsioncm de pra?sulaluToIosanojam elicuc- cuni circumjacentibus in proximo depopulabitur
•atab eo) intimi erant in consilio, perque eos res urbibus. Nec parvam illicocoaclam alebantbellato-
igebatur, His diebus ad amicos in superiori Francia rum manum, cuni,prseter Aquitanicascopias, vali-
iegentesmisitepistolas, duobus eas tradens feren- dos spcraret sibi ex Austria adfuturos auxiliatores,
quorum unus CaturciiKT urbis incola,
iasclericis; idquepraipotentesducum exregno Childebertinosse
igneam quam fercbatcavans tainilam,iniraissis lit- an ipsi vera proscquerentur. » El htec quidem legati
erisceram superinduxit. Niltamcn illumbaecfraus adprimaminterrogationemprodiderunt.Posteave-
Guntranni regis deprehensus,
|uvit,quin afidelibus ro, ad troclcas extensietdiutissime csesi, indicarunt
patefactaIegationc,postflagellacustodia3 cum socio Rigundem Chilperici filiamcumMagnulfo,ToIasano
nnanciparelur. PorroGundoaldusad Burdegalensein pontifioc, in exsilium relegatam. Demum, custodix
Lransiens civitatem, Bertranno pra^sule humanis- deputati, usque ad aliam audientiam jubentur
sime se suscipiente,aliquandiu ibi resedit. Qua;renti q asservari
vero eiquaeres inexpugnabilemhostibuseum efflce- CAPUT LXIX.
rct indicatum ab uno familiarium cst, quemdam De Childeherti et Guntranni reconciliatione, et Gun-
Orientis-regenr^reiiquias sanoti martyris Sergii bra- tranni cormlio Claldeberlo dato, deque Gundoaldi
chio alligatas fercntem, semper advcrsariisprajva- factione.

lere. Cumquesollicite invesligarct quis hujus testis Interea Childeberlus,nuntiis patrui impellentibus,
Dominipatrociniapossiderct, Bertrannusepiscopus a loco suae liabitalionis digressus advenit ei collocu-
ineadem urbe qucradam Syrum negotia-
iixit esse turus. Tunc, ex pra^cepto Gunlranni, supramemo-
lorem, nominc Eufronem, qui olim ab Orienle ea ratiinamborumpraisentiamperductiviri,cum prius
ietulit. « HiCjinquiens in domo sua, quam Ecclesiam relata ilerumrecapitulassent, addideruntunivei'sos
^onsecravit, inter aliarairacula illius dilecli Dei me- Rigundis thcsauros aCundoaldopervasosipsumque
ritis patrata, hoc etiam videre proineruit quod, ci- dicere solitum , invilante (iunlranno-Bosone ab
ritale flammata, ipsa basilica permansit intacta. » Oriente se ad Gallias transiisse. Cumque principi-
diltiturevesligioMummoIusdux curnipso episcopo, bus Childcberti haicnota esse asseverarent,suspicio
memoralas inquisiturus reliquias. Cui acrius inqui- nata est ideo aliquosadpraisens colloquiumvenire
renti responsum Eufron reddidit: « Noli, obsecro D distulisse. Tunc dcmum Guntrannus rex hastam,
Tie a^tale confectum defatigare sencm, nec sancto quam manu gercbat, ncpoti tradidit, inquiens :

lli inferre injuriam. Verum acceptis centum au- « Hoc, amantissimc nepos, indicio noveris temihi
•cis, ab hac desisle intentione. » Econtra ille a sc- successurum in rcgno. Idcirco, tradita tibi a me po-
•cns se, etiam si ducenti darentur, co^pta non testate, cunctas regni mei civitates, tanquam tuas,
Icserturum, insuper videns capsulam de pariclc disponc, reminiscens te solum ex noslra superesse
)endere, apposita scala, jubet diacono ut ascen- stirpc. » Ita quidcm rex, audiente omni populo,pro-
lens loculum dcponeret. Qui prajcepto parens, ferens, semotum a coetu aliorum nepotem monuit
lum sancta manu tangeretpignora,tanto arrigitur nc cui manifcsta faceret quaj ipse ei dicturus foret.
remore, utoonfestim rutuirum omnesi|)Sum puta- Dciiiquciiistrucnseumquosfideliumde rebusagen-
•ent.Dej)ositatamenMuiijmolo Iradidit. llle,inven- dis coiisuli, quosvc oporteret a consilio removcri,
um ospretiosi martyris, ausu teincrario pcroussum seu quibus propriioorporis tucndi curamcommitti,
ultello, in trespartitiir partes. Quibusrcsilicntibus Egidii episcopi fraudulentias ac perj uria,matris quo-
lec usquam apparentibus, magnusastantes invadit quc Brunichildis versutias cavendas pra?monuit.
lorror. Prostrutisautcm illis ad oralionera,flcutc- Finita scrmocinationc, ad convivium ambo rcges
743 AmOINl MONACni FI.ORIACENSIS *?U

consederunt. Etintcrrcdundanliorismens.-nepulas, A alii demonibus replebanlur,

sacro igne ardentibus,
serenissimus princeps Gunlranussic alloquilur con- quidam scmetipsos inlerimebant. Tandem residui,
vivas « Hortor vos, inclyti Franciaj primates, ut,
: Convenas pervenienles, in campestribus castrapo-
nepotem meum summo dignum honorecensentes, suerunt Vastatur primum lola suburbana regio.

fideicultum ei exibealis, quandoquidem ipse,trans- Undc quidam, acriori pra?dai succensi cupidilale,
gressus sevum pueriti;e, suadct meliora de se spc- dum longius a suis reccdercnt, a vicinarum urbium
rare. Nec contemnatis, ut puerum; sed rcvcremini custodibus trucidabantur. Interea, obsidione ccepta,

ut dominum.»Posth8ec,Childcbertus,rcslitutis sibi audaciorcs per arduacollisascendentes, Gundoaldo

a patruo civitatibus, quas paler tenuerat suus, ad conviciabantur, dicenles: « Unde, o siliceriiium,

propria maturavit regressum. haic tanta tibi pra^sumptio ut, vitam pictorura arle

CAPUT LXX. solitus lransigere,nunc te regem audeas nominare?

Convenas fraude. Nempe, pro similibus ausis, a dominis rcrum, regi-
De Gundoaldi in

Ea lempestate,Gundoaldus aDesiderio derelictus bus Francorum,saipe attonsusexsilioquees

scilicet

una cum Mummolo, Bladasleac \Vaddone,sive Sa- damnatus. Te quippe universa; Galliffi ballomirem
Convenas urbem ingreditur. Ea urbs in vocitant cognomine. Age nunc, ineple; nobis re-
gittario.
redde, quis te coegit istaprsesumere?
g sponsum
vel,
eacumine pra^celsi montis iransGarumnam sitaest
procul remolis montibus. Ad radices rupis
cffiteris
quoshabeas adjulores virium, expone. Namque in
fons oritur, cui imminet desuper turris altissima,
proximo nostra captus muscipula, merita lues sup-
quae cives per cuniculum descendentes aquarum a plicia pro tuaslulta perlinacia. » Ha^c et alia illis

lajsione defendat hostium.Circumventis igitur, me-

vociferantibus,nequaquammovebaturadiramGun-
moratus vir, ejusdem urbis incolis, ut bona suain- doaldus.Tanlummodo ingemiscendo aiebat memo-
tra muros propter advenlantem reconderentexer- ratas sibi a patre illatas contumelias, seque.a pro-

citum, dum illi ejus monitis paruissent, hac eos pinquis injuste patria pulsum,ab extraneis miseri-

fraude decepit. Confmgensenim hostesjam inpro- corditer receptum, proximis hostili odio se perse-

ximo esse, ila eos affatur « En, inimici, egredi-

:
quentibus, ab extraneis amica familiaritate rece-

mini ad resistendum eis. » Quibusdigressis, expulso ptum. « Deiude,inquiens,dum peraegreregumpol-

etiam antistite, post eos clausit portas seque ad re- lerem diviliis inlimusquc essem imperatoris Cons-
pugnandum cum satellitibus parat.Quam cwca mens tanlinopolilani amicitiis, Guntrannus Boso me suis

hominumignarafuturi ! Fuit profecto,post,ille dies decepit failaciis. Nam, in Oriente gratia profectum

ipsum expulsum morta-

(videlicet qui simili ordine
orationis,desalutesollicitusinterrogarispatris,quae-

libus ostendit ab urbe) quo, magno emptos pretio, G rebam una qualiter se stalus regni
vel fratres habe-

eos qui pellebantur vellet videre rcCeptos, rejectis rent mei. » Tum De palre, ait. quseris? is
illc; «

his qui putabantur fidissimi. obiit niortem. Fratrcs,moriendo seculi patremvii

quempiamsuorumreliqueresuperstitem.Remansit
CAPUT LXXI.
sane solus Guntrannus,et ipse,liberis orbatus, cum
De lilteris a Guntranno ad Gundoaldum missis, de |

auri direptionc, et de claustri Vincentiani apud parvulo nepotc,ex Sigeberto genito fratre. » Adhaec
Agennenses spoliatione, et ejus ultione, deque calli- ego: « Et quid,inquam,miamantissime, mihinunc
da Gundoaldi querela et reliquis gestis. censes agendum? Ilic vero ille, et me horlabalur
His diebus, Guntrannus rex litteras ex persona GaUias adire, et Francos affirmabat, mei cupidos,
Brunichildis ei transmisit, suadentis ut, dimissis mihi veUeregnumtradere,maximeque eosqui Chil-

quas aggregaveratadhiberna copiis,ipse Burdega- meiKtatemadremtutandampubli-

debcrti nepotis
lim hiematum secederet. Athostilis ducesagminis camperpcndcrent inulilem. Nuncigitur vosquoque
quos supcr Uordoniam castrametalosfuissepi-aifaLi dominum agnosccntcsme fore vestrum, a mea de-
sumus, audientes Gundoaldum ulteriorem teucre sistite ol)sidione,mihique favendo,fratrem Gunlran-
Garumnai ripam fluminis, coUecta virorum fortium num ad concordiam revocare. •
expeditaquemultitudine,{luviumnatatutransmcare Talia Gundoaldum prosequenlem malediclis ad-
disposuerunt. E quibus aliqui, inlirmis equis vccli, versarii dclcrrcbant, insupcrque tela in eum jacic-
lluvialisaquajopprcssionc pericrunl.Rcliqui,natan- bant. Quiiitus dociinus jam, ex quo ibidem adveiie-
do adcoutrariumdelati liltus, oircndcrunt iu ilincre rant, lluxoratdies,cuni Leudcgisilus rogalium pra;-
maximumcamelorummuIorumqucnumerum,auro positus equorum, quemvulgocomistabilemvocanl,
et argento onustorum, quosfugientes adversariire- qucmque rcx erpra^fecerat cxpeditioni, exstrucla
liquerant. Quibus caplis et, ob impedimenta, cum maohinamenla ad subruendos deduci impcrat rau-

residuis vulgi dimissis, ipsi quammaximis possunt ros. Erant carri vimineis cralibus labulisque tecli

itineribus Gundoaldum pcrsequunlur. VA vcnicnles ligneis, in quibus lalentes mililes fundainenla sub-
ad basilicam Sancti Vincenlii Agenncnsis territorii, foderent murorum. Sed parura hoc profieiente in-
resistentibus his qui co res sua3conluleranl,ignem strumcnto (pra>scrtim hostibus,pr;eaculis sudibus,
ostiisadmovent, consumptisque eis, universainlro validisque eos inhibenlibus saxis) eliani parieles
reperta, cum sacri ministcrii ulonsilibus,aufcrunt. vidcbantur non fore idonoi, oo qiiod ignibus jactis

Adfuitevestigio diviuauUio et,quorumdammanibu3 facilc possent exuri. Nam obcssi cuppas, pice ac
45 HISTORIA FRANCORUM. — LIB. 111 7*6

iccisreplclas li<»nisacccnsasquc,jaciontcs dcsiipor A cxsolves, ol tihi paciquc ronsules. i> Non fefellit

l opera cxurcbanl, ct ininiicos accessu prohibe animus Gundoaldum sc a Mummolo iri deceptum ;

lanl, Consuniploqueinhoccertaniincdic, in crasli- ciquc hoc reddidit responsum « Ego, inquiens,:

lum qiii obscderant aliud nocendi genus cxcogi- licet invitus has jam dcserucrim parlcs vobisque
ant. Denique, ex virgis ramisquc arbonim ununi impuIsoribusEuropam adicrini,bona tamcn volun-
acientcs mirie jnagniludinis fasceni, cupiebant co tate atque integra fide scmpcr veslras fovi partes,

nipiere vallem. Verum conatibus corum, et pro- nec meas ulilitatcs vcslris pra>tuli commodis, Et
jnditas vallis, et ignis, ab advcrsariis de superio- quamvis ejus, qui me huc pellexit venirc, perfidia
ibus cum lapidibus niissus, restitit. Leudegisilo, in propatulo claruerit, dum ct mcfugax rcliquilet
ontemplauti omncs aclussuos irritos lieri,in mcn- thcsaurorum partcm furto abstulit.nihilominusego
3m venit opportunius fore clausos dc proditionis vos, quasi meai auclores salutis, pcrpetuo colui
Mitare sentcntia. Advocalum itaque Mummolum ac in fralrum loco dilexi.Nunc igitur, si secusquod
dsibicoiloquendum incusai'e coepit, cur clemen- oportet, imo quod decet, adversum me egeritis,
ssimumrcgomCiiinlrannum descruerit, et iniquis- prfosertim cum ego corpus animamque meam, si-
mo tyranno sc junxcrit. « Quid porro cxspectas, mul cum consilio ac opibus,in veslris constituerim
B manibus, scrutator cordium
it an ut capta urbe maledispereas? Quinpotius
? illud advertat Deus. »
Bsipiscens ad benignum revertere dominum,reIicto His dictis, assensum prajbuit ut eum
ad hostes eis

lo nugacissimo, post paululum puniendo. »Tunc dcscendcret. Mummolo vero monente, ne superbo
lUmmolus se quidem consulturum respondit. Rc- utens ad eos iret habitu quin potius reformato ci,
;

ressus vero inurbem convocat Sagittarium atque quem ab ipso acceperat, balteo auro fabrefacto,
^addonem. Bladastes enim timens caplum iri ur- proprio accingeretur, qui fulgori memoraticarcbat
em, injecto domui ecclesia} igne, dum cseteris ad metalli, In hoc, inquit, tua jam patctfraudulentia,
estinguendum properarent incendium, ipse clam dum ea quajex tuo usque ad istud possedi tempus
ufugit. Junxcrant autem faclioni sua? Cariulfum quoque negante ulla se contra eum
rcpetis. Illo
jusdem urbis civem,cujusapothecis,qua3 permullai ursurum fraude, ventum est ad portam, ubi cos
rant, ipsi alebantur. Hunc ergo Munimolius cuni fortissimi opperiebantur adversariorum duces,Boso
raedictis adiit. Ostendit deinde quam iniquo res yidclicet cum Bollone Biturigum comite, non mi-
lae sint constitula; loco,quamque odiosi ipsi cun- nima satellitum vallati caterva.
[is effecti sint genlibus, dum incerti generis regi Quibus Gundoaldum excipientibus, Mummolus
ivent. Ad exlremum horlatur cedant rebusadver- p in urbem regressus, portas firmissime obseravit,
um se fluentibus et,si sibi sacramento securitas vitaj Cernens Gundoaldus se a suis derelictum, et ab
c salutis detur, civitatem jamjamque capiendam hostibuscircumdatum,introilumque urbis sibi pro2-
um pseudorege hostibus dedant. Assentientibus clusum, manus elevans ad coelum, cum cordis ge-
uciis, raemoratus dux Leudcgisilum mandat venire mitu sic orabat ad Dominum: « Judex aeterne ac
d colloquium, et qua3 sibi cum sodalibus compla- ultor innocenlium, Deus,cui omne patet secretum,
uerint exponit. Laudat ille sentenliam, jusjm^an- qui nullius amplecteris dolum, neclseteris fraudi-
unique praebet se apud regem suum eorum vitam bus malignantium,csto velox vindex mearum mise-
impetratum. Quod si principis voluntas in sua
i
riarum,retorquens in eos qui metradiderunt mimi-
iiraverit perlinacia, in qualibet. illos se spondet cis deceptionisipsorumlaqueum. » Postheecverba,
lausuros ecclesia, donec Guntranui defervesceret consignans sc cruce Dominica,cumhisquise cepe-
•a. rant abire ccepit ad eorum castra. Nondum col-
llac Mummolus seduclus versulia, Gundoaldum lcm, cui civitas imminet,prKtcrierat, et impulsus
iliidenlidcm circumvenit muscipula « Prono, : a Bolloneruit in faciem fcrcbaturqucinprofundum
ipuit, animo devotaque mcnte me tibi fidelem , vallis. Cumque surrexissetet contraadversummon
)re, non solum contra hostespugnando,sedetiam tcm niteretur, a Bosone lapide percussus incapite
)se probasti experiendo, Nam quaiu sa;pe meis concidit spiritumque exhalavit. Inde fune ligatis
5us consiliis, semperfrui i
s .sis prosperis, tute pcdibus prolraclus, loricaque qua amiciebatur exu-
leliusscis, Nuncquoqueorpmihi mfuinet consu- tus, ac lanceis confixus, pcr totuni circumducilur
ndi alfectus, sicul tu bene es meritus. Ideo deni- exercitum. Mummolus, sane thesauros diripiens
jUC cum adversariis sesermeom habuit ut corum universos, in diversis occuluit locis, dataque se-
|ga nos persenliscerem quis sit nirnus. Qui, in quentis lucc dici, hostibus portas aperuit urbis.
lantum perpenderc quivi, tutC nequaquam advcr- Qui in tantam crsdis exarscrc insaniam ut ctiam sa-
nlur utihlati. Imo mirari se aiunt te tantopere cerdotcsDominiad ipsajuguIarciitaItaria,reliquos-
.a^scatiam fratris vitare, autumareque quod ge- queciviumcum ipsaconcremarenturbcQuorumdux
,:aologi(e ignarus tutc cum sciolis diffugias dispu- Leudegislus clam ad principcm Guntrannum nun-
|re; nec fralri tuo! cupido visionis agnoscendum tios miserat, super Iradilores civitalis ejus exquisi-
pr£esenlare.Si ergo nuiic tibi me auscultare pla turos judicii seiitentiam. Illecunclos gladiopuniri
erit atque ad regis Guntranni pra-senliam una proecepit, « ut hujusmodi ausus de regnotolleretur
m his mecumqucproperare,et te hac suspicionc Francorum, ne quis scilicet lyrannis in reliquum
Patrol. CXXXLX. 2%
 »

747 AmOlNI MONACttl FLORIACENSIS. "718

sufTragari audcrel » Quo cognilo,Cariulfus fum A maximas in ca rogioncs occuparent. Subsecula e?t

Waddonc c castris fuga lapsi sunt. Mummoius, slalim lianc inundationem gravissima pestilentia
quosda ad arma concurrere cernens et super se quam inguinariam appellant. Qua; primum papam
irruerc eosvelle intelligens, ad tabcrnaculum Lcu- Pclagium pcrculit et sinc mora exstinxit. Deinde,
iegisili rectagraditur via,incusansridem sibi polli- pasloreinterompto, se in populus extendit.
citam infringi. Cui Leudegisilus « Ego, inquit, :
CAPUT LXXIV.
progressus cuncta mitigabo. » Et his dictis,prolato Dc heati Gregorii in papum clectione, et Anglorum
extra limen oslii pede,signum suis,ul Mummolum scu Britannorum ad fidem calholicam conversione.
cum Sagittario episcopomortitraderent,dedit. Illis Dum igitur tanta tribulatio miseram quaterct ur-
jussa faccre maturanlibus.pueri Mummoli eo pra?- bem, beatus Gregorius, qui tunc levita erat et sub
cipiente adilum domus defensare nitebantur,donec pontifice Pelagio apocrisiariifunclus officio, a cun-

dominus eorum armis sc muniret. Sed aliquibus ctis generaliter papa electus esl. In cujus ordina-
eorum letho occumbentibus,aliisvulneratis, Mum- tione cum nihil aliud quam jussio principisdeesset

molus armatumse ostio objicit et,adversariosomni (non enim licebat tunc temporis quemlibet in Roma-
conamine caedens, exinde removit. Quos
virtulis na civitate ad pontificatum promoveri, absquejus-

dum loco cedentes incante insectatur,egressus do- ^ sioneprincipisConstantinopoHtani),vir DominiGrp

mum alateribus circumvenitur confixusque telis gorius legatum ad Mauricium direxit imperatorem

concidit exanimis. Cujuscasu Sagittarius^quondam obsecrans ne populo in sui electione praiberet as-
episcopus,turbatus,dum staret stupens,quidam ad, sensum. Cujus litteras prsefectus urbis interceptas
amenscon- disrupit, et consensum populi imperatori transmi-
eum : « Utquid,ait, episcope, hic ac si

Quinpotius operto, ne agnoscaris, capite sit. Qui valde gavisus quodlocum aptum largiendi
sistis?
festinus silvam pete. » Cui dum pontifex parcns honoris diacono, olim sibi amicilia; familiaritale

plantasfugae commendasset,quidam velociter gra- charissimo, reperisset (nam filium imperaloris de

dienticaputcum opcrimento eum assecutusabstuIiL sacro fonte susceperat), eum absquedilationeordi-

Leudegisilus ad sua cum victore exercitu regredi nari praecepit. Ordinatus autem, tam cautum tam-

festinans, dum militcs nequaquam a rapino coer- que humilem se in omni sua praebuit actione ui,

vastata reli- sicut cx gestis sive scriptis ejus dignosci potest,

ceret, cuncta per quse transitus fuit,

quit.
vix uUus in successoribus ejusilli inveniripoesit si-

CAPUT LXXIL milis in flore eloquentiee ac puritate doctrinse, vel

Q etiam in sanctitate vitaj. Tunc temporisidem bea-

De Rigundis ad matrem revectione.

His diebus,Fredegundis Cuppanemcubicularium tus Gregorius Augustinum et Mellitum, necnon

suum Tolosam direxit,exploraturum quonampacto Joanncm, cum aliis servis Dei, ad Britannias diri-

gens, suis eos lilteris, episcopis ac regibus Franco-

erga flliamsuamres sese haberent. Cui etiam hoc
commisit mandati ut, quocunque valeret ingenio, rum,per quosillistranseundemerat, commendavit.
cum ad patruum reveheretsolum. Qui dictisobau- Quorum praidicatione nationem Anglorum ad Chri-
sti fidem conversamessein tantumgavisusestut.in
diens Tolosam petiit, reginseque filiam in magna
libris Moralium hujus rei faciens menlionem,intcr
humiliatione constitutam offendit; et in quantum
caitera de fructu bonorum operum suorum gratu-
posso illi adfuit, ad matrem celerrime devexit.
lans, diceret; « Eccc,ait, linguaBi-itannia?., quaeni-
CAPUT LXXIII.
hil aliud noverat quambarbarumfrender, nunc in
jDe Mummoli rebus fisco addiclis, et Italias dihivio
magno ct pcstilentia. Dei laudibus Hebr«um novit Allelma resonare.

Guntrannus vero, ihesauros Mummoli sibi exhi- CAPUT LXXV.

bcri praecipiens,uxori ejus,propter nobililatem qua De Mummoli supplicio, de aeris intemperie, Leuit'

oUebat generis, ea quai per arrhabonem merucrat Theodeberti ortu,

gisili patriciatu, et aquarHm i»

memovati Burgundia inundatione.

concessit. Fuerunt autem in thesauris
dudis talenta auri xxx,argcnti cc.Quce omnia Gun- Anno XXX regniGuntranni,Mummoluspatriciu5.
trannus, ct Childebertus nepos ejus, partiti, Clota- rebellionis conviclus, jussu ipsius regis Scnonia
villajugulaLur. Ejus vcro uxor Sidonia, cuni onini
rium extra partem constituerunt. Ea tamen quaj
Guntranno regi evenerant, ab ipso utilitatibus Dci thcsaurorum copia, a domnulodomestico ac Wan-
Ecclcsiarumdistributasunt.Enimvcrooblatusesl ci dalmarocameraeregispra?fecto,Guntrannopraesen-

ex familia jam dicti principis, intcr mcmorata xe- tatur, Anno xxvi ejusdom principis, oxercitus ip-

nia,homo tam immensicorporisut aliorum statum sius Hispanias petens,insolita aeris temperiegrava-

hominum triumexcederetmensurapedum.Eo tem- tus, infccto negotio est regrossus. Vicesimoautem

pore, Aulhari super Longobardos rcgnante, fuit scptimo, Leudegisilus ab eodem Cuntranno palri-

aqua; diluvium in finibus Venctiarum et Liguria^ ct ciusin Provincia ordinatur.Natus quoque est Chil-

coeteris regionibus ltali«, quale post Noc tcmpora dcborlo regi filiu.-^^noniinc Thcodeberlus. Eo anno

creditur non fuissc. In hac valida aquarum jtro- nimia inundalio aquarum in Burgundia fuit,<?grc>-
cella in tantum apud urbemRomam Tibcris excre- saquc sunt fluminatcrminossuos.Signum vero ap-
*it ul aquse cjus super muros urbis inilucrcnt et
paruit ia coilo globus igncus,qui cum maximo to-
 HISTORIA FR.VNCORUM. — UR. III. 750

Irus fragore scinlillans in Ipn-am dciidit. Ipso A mini noslri .lcsu Chrisli, qiur; ci in passionc sub
3.[ue annoSiai;riiisoonics,cx pr;i>copto (iunlran- latacslctuni militum sorto tradita, juxta illud

«ionstanlinopolini ad conipoiioiulani (iMniinpe- Prophcl.T vati('iiuiin : Qiiia super vcstem mcam mi-
orc pacem profcclus, inibi fraudc palriciatiini scrnnt sortcm {Psal. xxi); invcntam essc profitente

umerc voluit. Qua; rcs coepta quidem est, scd quodam Simonc, Jacoho palrc progcnito. Qui pcr
ctreclum minimc dcducla, Lewigildus, etiam duas fere hebdomadas panis alfectus, tandcm pro-
[laniiP rex moriens, Richarcdo liiiiim re^niiin fcssus cst ipsam lunioam in civitalc Zaphat, procul

i({iiit. a Hiorosolymis, in arca marinorca positam esse.

C.\PUT LXXVI. Qiiam Gregorius Antiochenus, et Thomas Hiero-
T/ieofiirici filii Childebeiti nalivilate, et ipmis solrtanus, Joannesquoque Constantinopolitanus
^hildeberti in regni sticceisione confirmationc. episcopus, cum aliis multis pontificibus, triduano
inno XXVIII supra memorali rcgk, ipsi principi completo jejunio, cum
dcvotionc maximatranstu-
iliatur Cliildehorto suo nepoti alterum natum lerunt, ac in loooquo cruxDoniinica veneratur po-
? Theodoricum. Uude eum cum
filium, noininc suerunt, cum ipsa, in qua prius fuerat, marmorea
inechilde matre ejus ad se evocans, iterum hoe- arca. Qufe tanta? levitalis, dum etferrctur, fuisse
em regni sui testamento ipsum fore designavit. B visa est ut nullum onus portantes sentirent. Eoan-
a sunt htoc loco nuncupato Andaiao, quo soror no luna obscurata est, et inter Francos ac Britan-
lulquc uxor Childoberli adfuerunt multique e nos super fluvium Wisnonabellum ortum,ubi Bep-
ncia et Burgundia potentes, ut palam omnibus pelenus dux Francorum, factione Ebrecharii alte-
elur agnosci Childebcrto, post avunculi sui rius ducis, a Britonibus jugulatur. Unde post, Ebre-
ilranni funus, regnum Burgundiaj deberi. charius multam, quam lex parentibus interfecti
CAPUT Lxxvn. solvendam esse pivTcepit, reddere coactus, ad
majatatis convictis,
Drimatibiis Childeberti la;<se inopiaj malum devolutus est.
'.
de Authari Longobardi ciim Theudelindu nu-
tiis, Recharpdiijue Hispani fidc catholicn, et de
CAPUT LXXIX.
rercitu Uispaniam misso.
Burgundionuin in De Anthari Longobardilegatione ad reges Franconim,
ct morte.
lemporc, Setacechinguset Boso-Guntrannus.
io quoque ac Bertefredus,optimatcsChiIdeberti Anno XXXI Gimtranni regis, Theodefrcdus dux
is, eo quod eum tractassent perimerc, ipso or- Ultrajuranus moritur, eique Wadalmarus succedit.
anle percmpti sunt.SedetLeudefredus Aleman- Interea rex Longobardorum Authari legationem
um duxotfensatn antcdicti regi incurrens,fuga G verbis pacificis ad Guntrannum regem dirigit. A
isusne mortiadjudicaretur, latuit, et Uncclcnus quo iidem legati jucundc suscepti, etai Childe-
) ipsius dux substitutus est. Porro apud Bajoa- bertum suiit directi, ut per ejus nulum pax cum
n postGaribaldumTassilo abChildebertorcx oi'- gente Longobardorum firmarelur. Dumque legati
itus est. Qui mox cum exercitu Sclavorum Authari regis in Francia morarentur, rex Authari
viuciam introiens, parta victoria ad solum apudTicinum veneno,ut tradunt, accepto moritur.
prium cum maxima remeavit proeda. Fuit Statimquca Longobardis nuntius mittitur ad Chil-
^m Garibaldus(cujus nunc menlionem fecimus) debcrtum regem Francorum,qai Authari regis mor-
r Anthari regis Longobardorum ex Theude- tem eidem nuntiaret pacemque ab eo expeterct.
a filia sua. Quani memoratus
Aulhari pcr Quodillc audiens, legatum amice quidem suscepit,
etipsum,sub specie legatarii profectus,in donio pacemvcroin posterum se daturum promisit. Post
rna comlcmplatus cst, eamquc adamavit, et aliquot tamcn dics eum promissa pace dimisit.
modum sibi in malriinonium junxit. Quo tcni-
CAPUT LXXX.
! Recharedus rex Gotiiorum, non patris Lewi-
De Tlicudclinda Authari vidua, Agilulfo nuhente
!i perfidiam, sed fralris Hermenegildi fidem
j^
catholicam, prius a
Defuncto Authari, Tlicudclinda regina, qute satis
jitus Leandro episcopo
|izatur secretius
placebat Longobardis, permissu eorumdem Agilul-
; dciiule oinncs libros sectcc
apud Toletum fum, qui et Ago dictus cst, ducem Taurinatium,
lUa? iiiio in loco adunari prfeci-
ignc cremavil, et Gotlios ad vercc fidei uni- virum stronuum ac l)elIicosum, ct sibi maritum et
,^,

jU adduxit. Anno xxix regni Guntranni, iteralo Longobardorum genti rcgcm elegit. Ad hanc regi-
[:itU3 Burgundionum Hispaniam ingreditur narn sapicntissimuspapa Gregorius quatuor Dialogi
;

'icgligcntia Bosonis inilitijc principis, graviter sui libros, quain de Vita sanctorum scripscrat, di-

jorum gladiis ohtruncalis quibusdam o suis, rexit, sciens eam et Christi fidei deditam ct in
.d patriam cst regressus. bonis actibus essc pra?cipuam.
CircahrecFcmpora, caMiobiuni l)oali patris Bene-
CAPUTL.XXVHL
I
tumc/e Domini inconsulilis inventione, de luna>.
dicti,quod in castro Cassinositum cst,a Longobar-
I
ifione ct pr.vlio cum Britannis, in dis noctu invaditur. Qui, universa diripientcs, no
quo at-
ncorum ducum desideratus est, alier, cui unuin quidem monachum tcncrepotucruiit,ut pro-
'"I piistea indicln cst, miserc inops factus. phetia vciicrahilisBciiodicti i»alris,quain longeantc
icesimovcro sicpe dicli prinoipis anno, fama qua
prcnviderat, iinplerctur, dixit : « Vix apudDeum
itos Fraacorum divulgavit fincs tunicam
[
Do- obtincre potui, ut cx hoc loco mihi animajcedcrcn-
7B1 AIMOINI MONACni FLORIACENSIS •75

tur. » Fugientcs porro ex codemccenobio monachi A lur. Congrclatis igitur cunclis auslresiis el de regn
Romam pelierunt secum codicem sancta? regnte, Burgundiaj auxiliaribus validis, Gundoaldum a
quain prajfatus patcr composuerat, et qua^dam Wintrioncm duceshis praiticit, mandatque ut, tei
aliascripla, necnon pondus panis ct mensurani ram hosti]empetenles,praidasagant,incendiaspar
vini, ac quidquid ex supeJIectili subripere potuere, gant,captivosquampluresabducant.QuieCarapani
deferenles. Monasterii autem Cassiniensis, post Remensi digressi, pagum Suessionicum vastalui
beatum Benedictum Constantinus, post hunc Sim- aggrediuntur, cum interim Fredegundis, evocal,
plicius, deinde Vilatis, ad extremum Bonitus, con- qui sibi parcbHnt Francis,ascito etiam Lauderic
grcgationcm i'cxit,sub quolucc destruclio facta est. (quitutora Guntranno,utmeminimus, Clotariofiii
Anno xxxu regnantc Guntranno, ita a mane suo datus fuerat) facta concione sic universos alk
usque ad medium diem sol minoratus cst ut tertia quituret puerum pra? se gestans, rogat « Ne in :

pars ex ipso vix appareret. fantiam regispupilli contemnentes,hostibus depo

CAPUT LXXXI. pulandos agros relinquant. Meminerintse noncor
De Guntmnni rcgis ohita ct clamtrali institutione. temptum pueritia; promisisse, sed veneralionei
Anno xxxiii ejusdcmregis,ipse rex corpore exem- majestati rcgise. Fovercnt porro honorem, quei
ptus, terrenum (ut creditur) regnum pro coelesti B conferendum in cunis adhuc posito aestimavissenl
commutans, in ecclesiaSanctiMarcelli Cabilonisse- ne in matura aitate vacuuspotestatis, plenus igno
pultusest. Ilanc dcnique basilicam ipse, ut prajfati minia^.rex remaneret.Secerte,quibu3 possetmodi:
sumus, divino succensus amore, in suburbio quidem remunerationiprofilio non defuturam, quae spectc
prKdicta; civitatis, scd in tcrritorioSegonum, sal- trix cunctorum, ac testisuniuscujusquevel ignavia
tuqueBrexio studiosissime sedificavit. Ubi monachos vel virtutis, in eminentiori constituta loco desupc
aggregans, monasterium construxit, quod pluribus pugnam spectaret. » Cumque his exhortationibu
prajdiis facultatibusqueditavit. Synodum XLcpisco- muneribus quoque, eos ad belli certamina redd
porum aggrcgari pnttcipiens, ut ordo psallendi,qui disset animosiores, ad exti'emum intulit « Ne,ai :

^n loco sanctorum Agaunensium temporibusSigis- qucmpiam vestrummultitudo deterreat adversarj.

mundi regis ab Avito et caiteris pontificibus illius rum.Si apertacongrediaminifronte, invenifallec'
temporis institutus fuerat,in coenobio quod ipse fa- eos viam, quse vobis pariat victoriam. Vos tantui
bricarat teccretur, efficit. Qui videlicet ordo etiam sequimini me pra^viam, et quae Landericura, vicei

ad sepulcrum sancti Martini antiquitus celebratus, regis agentem, me suggerente videritis facere, vl
necnon inmonasterioS. Dionysii(ut postdcclarabi-
p quoque eadem facite. » Placuitcunctis quod dixer;
lur) a Dagoberto rege agiprceceptus, et a nobis cu- regina, et ex consilii sententia regem adhuc malri
jusmodi esset exquisitus, taliter se habere est re- sugentem ubera ferrata sequuntur agmina. Inten.
pertus. In diebus namqueffistivis sexantiphona? bi- pcsta noctesurgensexercitus, silvam Landerico di

nis psalmis expIicabantur.Porrototo Augusto, pro- cente est ingressus. Qui, arrepta securi, ramui
pter crebas festivitates, manicationes fiebant. Ma- prceciditarboris,suspensumque tintinnabulum colt

nicare autem mane surgere dicitur. In Septembri equi cui insidebat ferens, hortatur socios ut suur
vero septemantiphonai cancbantur, distributis uni- omnessequantur exemplum. Quicertatiraarborur
cuique binis psalmis in Octobri octo, cum ternis
; prajcisis ramis,arreptisque unatintinnabulis,faclui
psalmis ; in Novembri novcm, cum ternis itidem niitati ducis, matutini hostilibus astitere castri

psalmis; in Decembri decem, cum ternis similiter Interea Fredegundis Clotarium fiUum suum propri

psalmis. Vcrum in Januario ac Februario,ut possi- gestans ulnis, usquc ad locumcertamiuisarmatur

bilitas tamen observantes, ne minus a
sinebat.hoc prcecedebat exercitum, ut miseratio eos infanti.

duodecim psalmorum quantitate ad vigilias diccrcnt accenderet, quem, si victi forent, captivumde reg

nocturnas.Ad scxtam tamen scx psalmi cum AUe- facturi videbantur. Sed unushostium, qui cum sa

/M;a,adduodecimam,duodecim,idquc cum Allehm, D ciis prajtendcbat munia vigiliarum, clara necdun

psallebantnr. Scd dc his ista sufficiant. Fuit autem luceeos conspiciens adventare, etrem prorsusigm
Guntrannus in bonitate praicipuus, in eroganda rans,conversus adsocium: « Qua^namest, ait, ha
paupcribus alimonia largifluus. Christi sacerdotibus qucm contemplor silva, cum hesterno vespere lu

se huniilem prwbens, leudis suis benivoluni, gcn- nullaapparcrcnt velminima virgulta '?» Cuisociu?
tibus cxternis pacalum. Talibusque itaque pollens « Tu, inquit, pridianas adhuc ructans epulas, v
virtutibus, multis nalionibus ejus Iaudespra;cinen- noque solutus, oblivioni mandasti proxiini salti
tibus, prsesens regnum Childederto nepoti suo re- opportuna nos equis nostris invenisse pascua. Nui
linqucns, ipse ad supernum migravit. quid non audis tintinnabula pascentium equorui
CAPUT LXXXII. collisdci>cdentia ? »Mosquippe antiquis inolever.

De Childehcrto xdlionem dc patre ct patruo in Francis,ct maximc Auslrasiis, ut pascentibuscqu

Fredegundem mcditantc. tintinnabula imponcrent, quo, si forte longius i

Childebertus,duorum regnorumvallatus praisidiis pascendo aberrassent, eoi*um sonitu dignosci po

ullionempatriscti^atrui, quos factioncFrcdegundis sont.num igitur vigilos hos atquc hujusmodi int
pcrissccertishabobctcompertumindiciis,mcditaba- sc scrunl sormouc3,silva, qua; priusapparucratco
i3 IliSTORIA FRANCORIM — LIR. III. 784
)nsa,decidentibu3ramisfrondequidcmrarissima, A n,la d commanentcs in ois univorsi ducti caplivi.
il armorumniloro videhatur densissima.Turi^atis Pro Ferruge vcro caslro, interocdentibus cpiscopis
ujuc oustodil)us, et ijuid a.?erenliucsitantii)us,su- Ingnuino de Savionc, ct Agncllo Tridcnlino, data
jnrenienle exercilu, cum adiiuc fessi multo supe- cst redeniplio,fpcr
caput uniuscujusque viri solidus
oris diei laborc quiescerent, aiii in suis stratis,
unus,usquc ad sunimam sexoentorum solidorum.ln-
ii expcrgeracti, sed somno soluli poiuas dabant.
tcrca Francorum exercilus, oumcssellempus a^-.sti-

T^si multi mortaies reliqui in fug-am vertuutur.

;
vum,propterinconsueti aerisincommoditatem, dy-
duces, ascensis equis, vix disorimen evaserc
si senteria^ morbo graviter laborabat. Cumque por
orlis.Landericus NVintrionem fruslrasequi cona- trium curricula mensium Ilaliam peivagaretur, ne-
s, veotumoursuminime vaiuit
velocis equi rapido que regem, quein pcrdilum venerat, attingere va-
sequi.Parta tanta ac tam insperata victoria, Fre- Ierct,eoquodsein(ra Tieincnscm claussisscturliem,
'jTundis oum filio Clotario, et cum armatorum
aeris,ut diximus, infirmalus intcnipcrantio ad pro-
aximu cuneo, Remensem invadit Campaniam,re- pria rediit.
cns omnia incendio et sanguinc. Vastabantur CAPUT LXXXIV.
ncta die noctuque, cxurebantur ffidificia^diripie- De Childeberti et uxoribus intcritu, et filiorum cjus
inlur patrimonia, perimebantur quiounque erant g Thcodchcrti ct Thcodorici succcssionc.
ibiles ad servabantur ad scrvitutis
bella, inllrmi Anno IV rcgniBurgundia^ aCbildcl)crto suscepti,
tioia. Ubi ca?dibus ac rapinis salisfaotura, Frcdc- palerni vero regni viccsimo terlio,a'tatisporrosuai
mdis suum Suessionas reduxit exercitum. Acta XXV, idem res Childebcrtus cum uxore propria,sic-
nt haec in pasro Suessionico, in loco nuncupato ut fertur, vi veneni exstinguitur. Hic est Childe-
ueco. bertus filius Sigeberti, qui etiam Junior dictusest.
Cui sucoesserunt duo filii sui, adliuc pucruli sub
CAPUTLXXXIII.
tutela aviffi Rrunechildisconstituli;et Theodeberto
? mutua FrancorHm Britlonumque ceede, de Verno-

nim exilio, Gripponis legatione, el Francorum in- quidem regnum Austrasiorum, quod paterChilde-
Ilaliam expeditione. bertusagenitoresuoSigcbertosibirclictumaccepe-
rat; Theodorico autem rcgnum Guntranni, quod
Anno secundo cum regnum suscepisselBurgundia^
Childebcvtus jure adoptionis tenucrat,sorte obvenit.
liidebertus, exercitus Francorum simul ac Brilto-
Qui ctiam sibi scdesin his locis,in quibuset priores
m in mutuum inliiantesintcritum, mutuasemet
constituere reges.Ad hos fratres ctad aviam eorum
'de prosternunt. Sequenti anno muita in coulusi-
Brunechildem exstant epistoKie beati Gregorii Ro-
asuntostensaetapparuilstclia cometcs.Eo anno
PO"^'^'^^^' Augustinum, quem Anglis Saxoni-
ercitus ChildeberticumVarnis,quirebeIlare ten- p "^^"'
bus destinaverat episcopum, illis commendantis.In
ant, conllixit; quod etiampene usque ad supre-
quibus idem vir Domini petenti memoratoe rcginai
Liin exitio dedit. Ilacetiam tempestate Grippo le-
fatatur se reliquias beatorum apostolorum Pctriet
tus cum aConstantinopoIi
Childeberti remeasset,
Pauli misisse.
eidem regi quomodo honorifice ab imperatore
uricio suscepHus foret nuatiasset, etquod injurias
CAPUT LXXXV.
asapudCarthagiuem perpessusfuerat,iniperator De Hunnorim Thoringam irrup/ione, ct
in Agibilfi
seu Agonis legatione in Franciam.
voluutatem Chideberli se ultum irc promisset,
Tunc temporis Hunni, qui et Avares dicuntur, a
ildebertus iterato vigintiduces cum lecta in Ita-
Pannonia egressi, in Thoringam bella gravissima
m dirigit pube, ad delendam Longobardorum
cumFracis gesserunt.Qui tamen a Rrunechilde, seu
atem.Equibus Andoaldus, et Olo, atquc Cedinus
ab ejus ncpotibus, accepta pccunia redierunt ad pro-
linentioresfucre. SedOlo, cum improvidc ad Ri-
pria.Ago quoquc rcx Longobardorum,causaeorum
onis castrum accessisset, jaculo sub mamilla sau-
qui ex castellis Tridentinis captivi a Francis ducti
tus cecidit et mortuus cst. At vero Andoaldus et
fuorant,AgncIIum Tridentinuin episcopum in Fran-
:duces Francorum, ad Mediolanensium urbem
lientes, in campcstribus castra posuerunt. Quo
D ciam niisit. Qiii exinde rcdicns, aliqnantos sccum

captivos, quos Brunccliildis ex proprio redemerat,

ij imperatorislegati ad^cos vcnerunt,nuntiantes
revocavit. Evuin cliam diix Tridentinorum a pra;-
isse exercilum in adjutorio eorum.diccntcsquc:
fato principe missus, pro obtincndapaceadGallias
)uia post triduum una cum eis vcniemus, et hoc
us crit signum cum pcrrexit. Qua impctrala, ad Italiam rcvei\sus est.
; videritis villichujus, quai
monte esl sita, domos inccndio concremari, CAPUT LXXXVI.
fu-
iMiqiio usqiic ad ocflosoonscendcrc.noveritisnos De Fredcgundis grassationc ct morte, Quinlrionis
cird.e, Coleni patricia, inguinaria jieste, pisciuni
11 oohortibiis, qiiospollicemur, ailvoiitaro.'» Sed
jirtc fcrvore /luvii dccoclione, et Warnccharii libe-
)cotantes Francorum duces dicbus scx juxta pla- ratitatc,
im, nullum ox his quos legati promisorant ve- Eo igiliir aiino (pio Cilili'lini'(iis vita dcccssit,
se oonspcxorunt. Cedinus autem ciirn Ircdccim Frcdcgundis rogiiia, ouiii lilio (^lolario, siiperioris
tibus Ifovam Ilalia^ ingrcssus, quinquocaslcllace- victoria^ clata triiiin[»lio, Parisios ot reliquas iirbcs
a quibus cliaiu sicraiuciita oxogit. In Tiideii- rilii pcivaiil barbarioo. Qiidiiiiii exorcitus siipcr
j quoquc territorio,deccmcastclla aFrancisdi- Thcodcbertum ctTIicodorioum reges irrucns,aduna-
 :

75S AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS. 7b

tas ah ipsismililarcs coplas loco nommaio Lalophao A Iseram usque ad maris Oceani liltora, Clotario re

gravi cajdc labefaclavil rcliquosque in fugam cgit. manscrunl.

Anno a regniTheodeberti acTheodoriciFredegun- CAPUT LXXXIX.
dis regina scne.x ct plcna dierum defuncta C3t,acin J)c Caiini cxde, Sigehc^ti orta, Efiilx nece, Vasco
basiUca Sancti Vinccntii in suburl)ano Parisiaccnsi num domatione, Adoaldi Lanf/obardi sublimatiorn-
slrafjc apud Suxoncs.
sepulta. Anno m
supradictorum rcgum, Quinlrio
dux, instigante Brunccbildc, intcrficitur. Sequcnti Anno VI regniTbeodebcrti, necnonetTheodorici
abhinc anno Colenus, genere Francus, patricius or- Catinus dux Thcodeberti interficilur. Sequenli al>-

dinatur. His diebus, apud Massiiiam et reliquas Pro- hinc anno, Theoderico cx concubina nascitur fdius

vinciai civitates,nascentibus iu bominum inguini- nomine Sigobcrtus. Et Egila patricius nullis culpi-

bus,seudelicatioribuslocis, quibusdamglandulis in exstantibus,sed sola suggerentecupiditatCjpercon

modium nucis,maxima generata estmortalitas.ln- silium Brunechildis est peremptus, facultatesquc

lacu quoqueDunensi,in quem Arulaflumeninfluit, Eo tempore Theodebertus a(

ejus fisco associatai.
aquafervensadeoebullivit,utmultitudinempiscium Theodoricus Wascones domuerunt, ducemquesu-
dccoctam adlittus projiceret, Warnecharius autem per eos, nomineGenialem,instituerent. His diebus
major domus rcgis Tlieodorici moriens omnesfa- B levatus cst Adaloaldus rex super LongobardosMe
cultates suas in alimonias pauperum distribuit diolani in prsescntia patris sui Agilufi regis, aslan-
CAPUT LXXXVII tibus legatis Theodeberti regis Francorum, etde-
De Bruncchildis casu, mirabilique errorc, ct gratitu- sponsata est eidem regio puero fiha regis Theo-
dine in paiipcrem ductorcm, dequc prodigiis co:les- deberti,et firmata est pax perpetua cum Francis.
tibus.
Eodem tempore Francis cum Saxonibus pugnanli
Porro Brunechildis a Theodeberto nepote suo,et bus, magna strages ab utrisque partibus facta est.
proceribus quiei parebant, de regno Austrasiorura
CAPUT XC.
expulsa, et a quodampaupere in Marciacensi campa-
De inventione corporis bcatis Victoris, de Etheri
nia sola inventa et cognita, ipsa petente ab eo ad Lugdunenm archiespicospi obitu, de Childeberti rra
Theodoricum alterum nepotem suum est deducta. noris ortu, Desidcrii cpiscopi dejectione, et Dom-
Theodoricus aviam Brunechildem, eo quo digna mili subrogatione, ac solis eclipsi.

erat honorc susceptam, secum quoad vixitfecit ma- Beatus vero Econiuspontifex Mauriennensiscor
nere.Pauper,quo ductore sa^pe fata usa fuerat re- pus sancti Victoris, qui Solodoro una cum sanclc
gina, ob hujus vicissitudinem beneficii Antissiodo- Ursio passus fuerat, hoc modo inveuit ; Quadam
rensem adeptus est episcopatum. Anno v memo- G nocte in sua civitate quiescentem revelatio diviaa

ratumregum,iterum'ea, quae superioribusannis,ap- per visum admonuit, ut surgens quantocius ad ec-

parueresigna,globiscilicetignci,inpartibusocciden- clesiam, quam SedeleubaquondamBurgundionum

tis per coelum carrentes, instar multitudinis astro- reginain suburbano Genabensi construxit,irent.Ibi,
rum. inmedio basiUcaj, esse designat locum, quocorpus
CAPUT LXXXVIII sanctum esse humatum. Cumque episcopus Gena-
De crudclissimo requm inter se conflictu, ct angcli bensem festinus adisset urbem, assumptis secum
visione, Clotariiquc fuga etdamno. Rustico et Patricio anstistibus, triduano peracto

Theodebertus itaque ac Theodoricus conccptam jejunio, nocte sequenti,eo loci,quo gloriosimarty-,

jam dudumcontraClotariumpatruelem suum rixam ris quicscebant membra, lux coelestis apparuit.TunC'
tandemparturiunt,et, adnitenteavia Brunechildc, hi trcs Domini sacerdotes, elevato quo tegebalui
supcr fluvium Arvcnna,nec procul aDoromello vico, lapide, invenerunt sanctumin arcaargcnteajacen-
cum eoprailio confligunt. Ibique lanta slragcs ex tem.Cujus facies, septempliciter quam cujuslibrt

utrisque partibus, et maxime ex Clotarii parte vivcntis hominis, divino irradiata resplendebatful-
humanis oppletuscorpori-
facta cst, ut fluvius ipsc
D gore.Huic tammirandaj egregiimarlyi'is inventioni
bussuosnequiret cxplere cursus.In ca pugna ange- intcrfuitThcodoricus princeps, qui loco illi nia.xi-
lus Domini evaginatum astans visus cst lenuisse mam portionem facultatis Warnecharii conlulil
gladium. Clotariussuosimmianissime sterni conspi- quam ille, ut pi'ajfacti sumus, eleemosynis dele-
ciens, in fugam vertitur,etperMilidanum castrum gaverat erogandam. Ad sepulcrumdenique bealis-
in insula Sequanai situm, Parisius propcrat. Theo- simi Victoris, Christi potentia mulla exinde nii-
dcbertusctTheodoricus posl tcrga fiigionlom secuti raculorum ostendit signa. Eo aiino, EthcriusLuir-
civitatesrcgni cjus magna exparlc cvtTlcntes.civcs duncnsis archicpiscopus obiit, ordinatusque eslSt.-

servitutisubjiciunt.Coactus Clotarius lcnorempacli cundinus loco ipsiiis.

ab hostibus propositi, invitus licet, firmaxit,ut in- Anno viii rcgni Theodcbcrti,cx concubina uasri-
ter Ligcrim etSquanam, usquc ad marc Oceanum tiir ei alter filius, avum CUildeberlum nomine rc-

limitemqnc Brittonum, dilalarctur Thoodorici rcg fcrcns. Synodus eliam Cabillono collecta Desido-
num, ct intcr Scquanam ct Iscrani diuaUis inlcgor rium Vicnnenscm cpisoupum dcjcoiljCoqucfaclic"''
Deuteleiii, ileinqiic usque ad mareTlicoilcbcrlo ac- Bruiicohildi^ et Aridii Lugduncnsis ponlifiois, qui
derct. Duodccim lanlum pagi, iuler Scquanam ac SocuncUno succcsscrat, incxsilium aclo.subrogaUi-
57
HISTORIA FRANCORUM. — LIB. III. 758

slDommilus in sacordotaliofficio.Eoannoeclipsis A Berloaldus nominatim Landcricum vocitare, et ut

sccum placilum coiigrcdcrelur, non ccssabat
jiixta
olis facla est.
CAPUT XCI. provocare. Quodduin Landoricus abnueret ac pau-
inleritu, etProtadii Brune- lalim loco cederct, ncrloaldusad Solum sul)eunda5
le Corbi ortu, Bertoaldi
chiUUs amatoris insolfntia, ac rcgum conflictu.
mortis aUeclum insurrcxit. Etquiajam cognitum
Anno IX mcniorali regis, iteratoei filiusnascitur, bal)ebat, quod Brunechildis eum a pristinohonoris
lomineCorlnis. Comes palalii ipsius prim-ipis lunc gradudejiccro, ao Protadium pro eo molirctur con-
stituere, meliusjudicavit oumdecore bello oppetero
pmporis Bertoaldus erat vir sapiens etoautus, mo-
ibus regis congruus, in prcelio fortis, ac in com-
quam rcliquum quod superesse potcrat vilae cum
iiisso fidclis. Protadius vero quidam erat
genere dedecorc ducere. Dum itaque palantia studet im-
lomanus, Brunechildi oausa stupri famiiiarissimus, pulsarc agmina oppressionemque in cedentes hostes

t ob id in pago Ullrajuraiio, post Wandalmarum, facerc, occurrentesquoquemucronesterneret,unus

Leaduxconslitutus. Crescenteitaqueconsuoludine a multis circumdalus oppressusqueexstinguitur. In

itii, crevit simul et desideriura honoris augmen-

eo pra^Ho .Mcroveus filius Clotarii capitur. Lande-
andi. Tacite ergo hoc praMnedilataconsiIium,prai- ricus cum Clolario in fugam vertitur, Theodoricus
umpsit nepolcm orarc suum ut inlorfiocret Ber-B victor Parisios ingreditur. Post haec Theodebertus
oaldum, etmajorom totius regia^ domus consliluc- cum Clolariopacem Compcndio villa inivit; excrci-

ot Proladium. Tum forle Bertoaidus aTheodorico tus vero eorum illaisus ad propria rediit.
um partem regni ejus
Irecenlis in .\eustriam, ut CAPUT
XCII.

ueretur, direclus viris, Arenauno [(iL, Arelaunol

Dc Protadii Romani, qui fuclus esl major domus
regix, avnritia foida, oh quam ornnihus cvasit in-
illa veuationi operam dabat. Quo comperlo, Clota-
visus, et tandem a proceribus est interfectus, et
ius filium Meroveum, et Landcricum duccm, datis regcs reconciliati, deque successione Claudii Ro-
Q adjumentum viris strenuis,adopprimendumBer- mani viri prudentis.
oaldum dirigit. Bertoaldus hoster super se, certis Anno X regnlTheodorici, juxta voluntatem Bru-
luntiis id deferentibus,irruere velie cognoscens,et nechildis, ex pra^cepto Theodoinci Protadiusmajor
e ad resistcndum viribus imparcm fore sciens, domus constituitur. Qui cum sensu argutissimusac
erga vertens Aurelianis se confert, ibique a beato in consiliis habcretur strenuus, saeva tamen illi

lustreno ejusdem urbis episcopo suscipitur. Laude- inerat contra locupletes cupiditatis macula, fiscum
icus ante portam civitatis Aurelianensis exercitu volenti replere ac seipsum ditare. Denique nobili-
leducto, Berloaldum ad pugnam egredi provocabat. tatem insectando Burgundiai omnes cupiens sibi
lui Berloaldus: « Numeroso, ait, vallatus milite Q subjicere, res eorum conabalur injuste auferre, ne
onfidisme cum paucistibi non posse resistere. Ve- quis sibi posset honorem quo fruebatur subripere.
um, si placet, nos duo singularis ineamus certa- Quapropter non valebatquiiibctpotentum reperiri,
uina pugnae, procul suspensa armatorum multitu- qui ejus vellet familiari colloquio vel amicitia frui.
line et rei eventum exspectante. XuIIius adsitsola- Sed dum Brunechildis, veleris inimicitice recorda-
ium satellitis, solius exspectetur examen justi tionc vindictam meditarelur expulsionis suae, mo-
udicis. »Recu5ante Landericocongredi, Bertoaldus: neretque Theodoricum thesauros patris de manu
lerato dixit ei « Quia formido te nunc prohibet
: Theodeberti quaerere, asserens illum non Childe-
necummanum conserereproximuni est ut domini berti, scd cujusdam hortulani fllium fuisse. Prota-
lostri, pro tuis ausis temerariis, quibus pra?sump- dius coepit rcgcm ad haic peragenda studiosius
isisli pra^ripere partem regni domini mei rcgis, commonere.TandemcumexercituTheodoricuspro-
nler se decernant cum armatorum cuneis. Tunc, fectus, apud Cariaciacum castra posuit, paratus in
i placebit, ego et tu vermiculatis adoperti vestibus, crastinum cum fratre congredi qui haud procul;

nter confcrta congrediamur agmina. Ibi et meaj cum validaAustrasiorum consederat manu. Interea
•robrum ignavia*, etvirtutistuee poteris documenta lcudi Theodoricum hortari coepcrunt, « ut fratri
oersentiscere. » ^ reconciliaretur, nec vanissima; cupiditati postpo-
Has conditiones non renuenle Lauderico, utrique neret decusgermanitatis. » Protadiusecontravehe-
juaidam sibi adinvicem, si a coepto desisterent, im- mcnter resistere, diccns: « Pacem licri non opor-
)recanti sunt inaledicta. Ikcc dum in die festi- tere. » Animadvcrtentes caeteri proccres eum solum
ilatissancti Martiui gesta fuissenl, ct Theodoricus esse, qui consiliis eorum refragaretur, alterutrum
»ro cerlo agnovisset quod pars regni sui a Clotario sermocinabantur opportunius fore unum tradere
>erva3a forel, ipsa die qua incarnati Verbi nativitas morli quamtotumexercitum periclitari. Opportune
. cunctis fidelibus devote colitur, promovet exer- rcx excrcitationis gratia tentorio egressus, rumore
itum,ct apudStaiiipassupcrfluvium Junna,contra ferente, comperit quosdam Protadium velle peri-
Uotarium, qui haud scgnius parabat occurrere, mere, ct proripere sese volens, ut eos ab injuriis
.ciemdirigil. Scddum arctus
Junna; Huiiiinis
es.set memorati removcrct viri, a suis prohibitus, ac vi
ransistus, anlequam lotum Theodorici pertransiret
detentus, mitlit quemdam Uncelenum nomine,qui
UMiieH, iiiilum est ofrtamen. Iiiler confertissiiiias
prinoipibus faotionis jussionis sufc auctoritatc tales
-'itur,acin mutuam iuhianlebperniciemphalangcs, intcrdiccret ausus. Tunc Uncelenus ad eos veuiens
7b9 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS. 760

qui jam tabernaculum regis circumdederant, quo A spanorum iilatae sumerent. Cumque Theodorico
Protadius una cum Petro mciiicinfn artis perito ad perlatum fuisset hujusmodi consilium illos conlra
tabuias ludens sedebat, taliler infil: « Jubct doini- se slruerc vclle, despectui habuit, utfutile. Legatus
nus meus rex Tlieodoricus ut inlerficiatur Prola- vero Bettrici cuncta pro quibus venerat se autu»
quod ver])um certalim
dius paci contrarius. » Post mans impetrasse, ad Hispaniam navali rediit eve-
omnes tentorium gladiis conciderunt, et Protadium ctione.
inibi peremcrunt. Theodoricus licot a suis coactus,
CAPUT XCV.
cumfratreTheodeberto pacificatur, el utrorumque Dc Columbani Hiherni in dicendo lihertate et mira-
exercitus salvus, ac integro numero, adsua regre- culis, regisque resipiscentia simulata, Bobiique
ditur. Anno xi regni Theodorici sul^rogaUir Prola- canobii construclione, et Columbani transitu.
diomajordomusquidamClaudius, itidem Komanus Anno XIV regniTheodebertiac Theodorici bealus
gcnere; homo prudens, fide plenus, jucundus in Columbanus ab Hibernia Occani insula progressus,
fabuiis, providus in cunctis, sed sagina corporis primum a Theodebertosuscipilur. Demum,propter
valde gravis. Qui praidecessoris sui territus exem- confluenlium ad se populorum multitudines, inde
plis, amicitiam cum universis servans, lenem se ac migrans, et solitariam agere vitam cupiens, ad
favorabilem praebebat. B regnum Theodorici transiit, atque in loco cui

CAPUT XCIII. Luxovium nomen est, a praefato rego habitare est

De ultione quam Brunechildis de immicis Protadii jussus. Ad quem visitandum dum freqaenter rex
cepit, dcque Desiderii episcopi lapidatione. adveniret, ac a viro Dei cur, reiicto legitimai con-
Anno xn regniTheodorici Uncelenus, qui fallacia jugis matrimonio, adultermis deserviret commis-
sua Protadio causa mortis exstilerat, insidiis Bru- tionibus, argueretur, illeque ad obaudiendum ejus
nechildis pede truncatus rebusque suis expoliatus, salutaribus monitis aurem cordis inflectcret, avia
egens est redditus. Wolfus quoque patricius, eo Brunechildis vipereis antiqui hostis inflammalain-
quod in necem jam dicti consensisset Protadii, Fa- cilamentis, adversus sanctum Columbanum commo-
riniaco villa suggerente Brunechilde jussu Theodo- veri coepit acrius. Sedsanctus vir, illius malitiaeob-
rici interficitur. Natus etiam est ex concubina viam ire parans,ad eam Bruchariacho villa commo-
Theodorici filius, nomine Meroveus. Quemrex CIo- ranlem properat. Cui regina, cum nepotibus suis
tarius de sacro fonte levavit. Porro ssepe dictus Theodorici filiis occurrens, orabat « ut regiam pro-
rexTheodoricus,persuasionibus Aridii Lugdunensis lem benediceret. » At ille ait « nequaquam iliosre-
episcopi ac aviai suai Brunechildis deceptus, san- gaiia sceptra suscepturos, eo quod de lupanaribus
ctun Desiderium Viennensem ponLificem exilioi^e- emerserint » Reginaindignatapuerospra:>cepitabi-
vocatum lapidari pra^cepit. Ad cujus tumulum mi- re,etipsapostpauIuIumestsecuta.ViroautemDomi-
racula creberrime sunt ostensa. niadpropriaregredifestinanteet regise aulae limen
CAPUT XCIV. pede tangente, subito fragore totius mota est do-

De HermemvergcR regis IJispania: infaustis

filiae cum mus fabrica. Sed nefandissima; mulieris mens non
Theodorico nuptiis. est commota,imo majori iracundia; igne succensa.

Tunc temporis Theodoricus Aridium pi^aesulem, Verebatur enim quod omniextorris dignitatepelle-
Rocconem et Eborinum prtefectos equorum, ad retura regno, si rex posthabitis meretriciis deiini-

Boltricum rcgem Hispania^, direxit, qui filiam illius mcntisj alicujus regalis feminaipotiretur conjugio.
conjugiosibi sociandam poscerent, ct si paler vcl- Interdixit igitur egressum et regressum a monaste-
letjusjurandum prajberent « quoddiebus vitae suaj rio tam sancto viro quani fratribus cum eo nianen-

eam regio non privaret honore. » Cui Bettricus tibus, praicipicns suis optimatibus, vicina ca?nobio

gaudens annuit, puellamquelegatis tradidit. Quam loca colentibus, ne quempiam exire permittereut,
Tiieodoricus la^tus accipiens primum unice di- vcl progressum hospitio susciperent. Denuo vir
lexit;qua; tamen maleficiis Brunechildis virum D sanctus, ut eam a tanta moncret desislere perlina-
non cognovit. Deinde, faciente eadem avia sua, cia, ad palalium perrexit. Eo forte dic Theodoricus

Theodoricus Hermembergam (id quippe nomen cum avia sua in Spinsia i'esidcbat villa, nuntiatur-
virgini) Ihcsauris exspoliatam abirc prfecepit ad que ei homincm Dei pro foribus stare, nec in iis-
Hispaniam. Haic de re indignatus Bcltricus, ad CIo- dcm a^dibus hospilare vclle. Tuncrex iram Domini
tarium regem, Theodorici ex patruo genitum, misit silii imniincrc verilus, melius dixit esse virum Dei

legatos, qui eum ab belli socielalem, expositis in- opportunis subsidiis honorare qnam Deum ex ser-
juriae causis, inclinarent. Ubi iilc votis corum vorum ejus ofiensa ad iracundiani provocarc. Jussil

visus est satisfecisse, cum missis ipsius ad Thcode- crgo regio cultu qua>cunqueeranl viclui necessaria

bertum rcclaproficiscunlur via. Huncquoquc auxi- parari ct Domini famulo pcr minislros proprios dc-

lio sibi adfuturum cognoscentcs, rcclaad Agonem Quod dum ilU maturato implcssenl, beatus
fcrri.

Longobardorum regem, cum supra mcmoralorum CoUimbanus sevcro, ut erat, vultu rcspioiens in
lcgalis regum, ilcr dirigunt, ut lii (juatuor rcgcs cos, inquirit quid sibi ista vclinl. Dictuni ab e:c
supcr Theodoricum irruentcs, cum vita simul ct est alimenla csse in suos suorumque usus a reps

regno privarent et vindictam contumcliai rcgi Hi- dirocla.Quibus ille: « Non, inquil, tcstc Scripluni,
:61 HISTOUIA FRAXCORUM. — LIB. III. 76Si

iccepta sunl Deo impiorum munera. Itaquc non A CAPUT XCVIII.

)porleteju-i servos suscipcre, qu.Te ipse probatur Dc Theodorici cnnsilii^, et Theodeberti infami coii'
xiirc. » Post hoc verbum vasa cunota in frusta juyio, de Berto Leimisio, et apologo ejus de lupd

lisrupla, vinum ac sicera solo fusa, coleraquc se- ct regum conflictu.

)aratim sunt dispersa. Pavefacti regii minislri, ad Theodoricus acceplas injurias ulcisci desiderans
•c£rem reversi rei gcslff', ordincm promunt. Kcx cum suis traolabat quo paolo fratrem opprimerct
limioterrore perculsus, diluculocum aviaad virum Eo annoTheodcl)erlusRilcciiildam(quaniBrunechil-
)ei propcrat.Precantur dc commissis vcniam, dis a mercatoribus cmptam, co quod foret forma
>ollicenlur in reliquum actorum suorum emendatio- eg-regia, illi dederat conjug-em) inleremit, puellam

lem. His pacatus promissis, ad monaslerium rediit. nominc Theudcchildem, sibi accipiens in uxorem
crum hffc polliiMtatio nMllius cfficaois prolulitfru- Theodoricus, ut pra^fati sumus,Theodebcrtum infe*
lum operis. Nam Tlieodoricus in ccvno luxuria}, stis inseotans odiis, ad Clotarium millil, qui velut
it aute consueverat, est obversalus, et Brunechil- ex persona sua diccrent: « Contumcliis a fratrc afTe-

lis animussemelnequitia imbutus, a persecutione ctus, reddcre ei quce meretur cogito, si te illi auxi-
icati viri ncquaquam cst immutatus. Quin potius, liononadfuturumcognovci'O.Quaproptercrgorogo
n usque processit spiritus immanitatis ferox ut B tc quictummanere,nil adjumcnti illi fcrentem,pol-
icpoti suaderct sanctum Dei in oppidum Vesontio- lioens, si victorevasero,regnumque cum vila ab eo
lum exsilio rclegari, indeque reversum usque ad quivcro auferre, ducatum Dentcleni, quem ipse tibi
narisBritannicilittoradeduci, ut,transmeato freto, injuste sublatum rctinet, me tua; remissurum po-
uoquam de ctetero Galliarum rcviserct arva.Cum- testali. » Huic pactioni asscnliente Clotario, Theo-

ue vir Domini, sccundum sui propositum animi, dorious anno xvii regni sui, mense Maio,universos
eliberasset ad patrium solum nuUo modo regredi, ditionis suse ad bella promplissimos Lingonis coad-
erregnum Thoodcberti ad Italiam Iransiens.cceno- unari praecipiens,ac pcr Vervona castrum,tum tem-
ium, quod Bobium dicitur, oonstruxit plenusque poris ffidificari coeptum, itcr faciens, Tullum deve-
anctitatis ac dierum migravit ad Dominum. nit. Ibi obvium habens Theodebcrtum, cum supple-

mcnto militi«Auslrasiorum,non dubitavitconscrcre

CAPUT XCVI.
manum. In Campania namque Tulcnsi advcrsus
Tkeodoricus metu fralris cum eo paciscitur.
fratrem congrcssus,cxcrcitum cjus graviter attrivit.
.\nno XV regni sui, Theodebertus aliqua sibi de Evasit tamen Theodebertus, et fugiens de pr<3elio,
latrisTheodorici possessionibus adjungerc parans, per Metensem urbem saltumqueVosagum, Coloniae
um in se excitavit. Verumtamen provido pruden- civitatis receptacula petiil. Thcodoricus, fratrcm
lum consilio virorum electus est locus cui Saloissa persequi e vestigio festinans,beatum LeunisiumMa-
ilim Saletio, hod. Seltz, prope Rhenum'] cogno- guntiacenscm antistitem obvium habuit; a quohu-
len, ut fratres ad destinatum locum cum paucis, jusmodimonitapercepit. « Inchoatis,inquit, insiste,
^d Francifc primoribus, convenientcs qua; pacis et ad perfectum, juvante Deo, istius attinges operis.
isent, eligerent. Ibi Theodoricuscum decem milli- Rustica refert fabula lupum, catulos suos ad praj-
us tantum virorum, Theodebertus vero cum ma- dam ducentem, eos ad se in montem vocasse, talia-
na Austrasiorum adfuit manu bello etiam,si fra- ; quemandata Nemincm,ait,quaj vobis,fllii,
dedisse :

r petitis annuerct, turbarc pacem volens. Theo- expcdiant qusererc scitote, nisi per paucos qui ex
oricus lant.-p multitudinis (-ontemplatione perter- vcstro sunt gcnere. Unde vos moneo suscepta non
lus, qua? ille cupiebat, quamvis
non sponte, con- descrere munia, et victui invesligarc necessaria. »
jssil. Conventus fratrum hujusmodi fuit « Ut : His suggestionibus Theodoricus,haud segnis exs6cu-
lcsalio et Sugitensi, Turonensi quoque ac Cam- lor, paruit, pra;cipuescienseum suaifavcrc utilitati
anensi comitatu Theodoricuscedcret, et adThco- et Theodcberli stultitiaj adversari. Transitaque Ar-
cberlum jus omnium horum transiret.» Indecum ^ denna, Tulbiacum {hodie Zulpich.] usquc accessit.
ratia, sed simulata, disccssum est, ac sc invincem Thcodcbcrtus intcrea, qui fugam paraverat,distulit.
ilutanles, utcrque ad sua regna sunt regressi. Nam Saxones caitcrasquc supcrioris Germanise gen-
CAPLT XCVIL tes, in sui solatium sollicitatas bello in supra nomi-
nato opponitloco.Ccrtatumestacriter,quoadTheo-
De Aleniannorum in Ultrajuranos grassalione.
debertus restitit. Renitebatur enim,quamvis exer-
Hisdiebus Alemanni Veneticorum fines ingressi, cilus cjus morc pccorum obtruncaretur. Ubi vero
Itrajuranos Cambeleno et Erpino ducibussibi ob- ipse, pondus non valcns, fuga sibi con-
pr.TJii pati
stcre conatos acic superant, ac usquc ad
rcfugia suluit, avcrsi suntomnesqui constiterant pugnatu-
lentium persecuti, prosternimt. Dehinc, nullo in- ri. Quorum maxima parsincerto fuga: dispersa ex-
lictantc, Juranum saltum pervagautur^ca^dibusac
stinguitur; residui Coloniam versuscum regcfesti-
ccndiis cuncta per qua; IransibanlrepIentes.Cap-
nanter properanl. In prima pugna; congressione,
visquc plurimis abduclis, cum spoliis ct ingonli taiila utriiisquc partisaiiiinositalc ooncursumcstut
•.Trla redioriint ad propria.
cailavera inturfootoiuin, pra; miiltitudinc compri-
703 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS. 764

inenliumsepopularum,nonvalentia adlerramrue- ^ertus annisxvii. Quidam vero auctores [Fhedega-

re, quemadmodum cquis inscderant, una cum vivis pius c. 38] scripserunt Theodebcrtum post illam
circumferrenlur. At postquam phalanx vicla liosli- Theodorici victoriam,suamquea:!rumnam,Rhenuin
bus lerga nudavitsua, viarum strata, nccnon silva- transisse,etTheodoricum,captaColonia,Bertarium
rum dcvia, corporibus morluorum sunt rcpleta. cubicularium suum ad comprehendendum eum mi
Thcoderico ubi faclum indicium Theodebertum eva- sisso. Aquo comprehensus, atque ad Theodoricum

sisse, inccntivum accelerandi itineris accessit, ut perductus, indumentisque regiis exutus, Cabillono
conflciendi belli impendium putaret, si dux et po- dicitur in exsilium fuisse relegatus. Ob recompen-
pulusbello promptinr intercipcretur. Adveniensita- sationem quoque tani pra^clari operis, Bertarius
que cum suis in Ribuariorum fines sese immisit, equum cjus cum stratura regiafertur a Theodorico
occurentia quceque devastans vel exurens, Cujus percepisse.
terrai incolai ad eum venere rogatum : Ne ob unius CAPUT XCIX.
culpam dissidium pararet eis, quos suos fore sciret Dc Clotario ducatum Dcntelini recipiente, et ira
jure victoris. Quibus Non, inquit, vobis, sed
ille : « Thcodorici in eum.
Thuodeberto,intcritusparatur; cujuscaput,simeam Clotario, juxta pactum quod cum Theodorico(eo
promereri vultis gratiam, vos nccesse est auferre, -n quo supra memoravimusmodo) pepigerat, ducatus
aut ipsum vinum vinctumque ad me perducere.»Illi Denteleni suo restituitur domino. Unde Theodori-
regiam Colonia; introgressi, Theodcberto taliter cus, cernens Austrasiorum sibi parere regnum,in-
locuti sunt Sic, inquiunt, mandatTheodoricusfra-
: dignatione nimia permotus, Clotario per legatos
ter tuus Si, ait, recipere meruero, thesauros pa-
: mandat « Ut se de memorato ducatu removeat.
:

ternos, quos Theodebertus adhuc injuste retinet Quod nisi efficiat, se ad vindicandam illala» contu-
pervasos,propriasfestinus repedabo domos. Ideote meliai injuriam quibusposset non defuturum mo-
hortamur, domine rex, ut portione quae ei debetur dis. ))

reddita, nostra eum non sinas infestare domicilia.

CAPUT C.
His Theodebertus dictis credulus, ac pro vero pro-
De Thcodorico fralrispham procante, ct ob id a Bru-
lata arbitratus,locum quo regalis continebatur gaza nechildc increpito, deque ejus in Brunechitdim ira,
pariter cum ipsis est ingressus. Eo igitur perscru- et Brunecldldis, quse cum vencno sustulit, in eum-
lante quid fratri opportunius, sine suidamno, pos- dem crudelitate.

set restituere, unus e circumstantibus, evaginatum Interea,dum Metis moraretur Theodoricus,aniorc

gladium ccrvici ejus illidens, caput abstulit ac per filia;fratriiTheodeberti,quamColonia^captivaverat,
murosColoniaecircumtulit.QuodcernensTheodori- p deperire coepit. Quam dum sibi copulare vellet,ab
cus,ipsa confestim urbe potitus,regias invasit opes. avia ne hoc faceret, prohibebatur. Cui ille : « Et

Et primates civitatis in sua sibi verba jurare com- quid, ait,incurramoirensionis,si illam uxoremdu-
pellens, dum in basilica Sancti Gereonis sacramenta xero? » Ad Non, inquit,estfas
heec Brunechildis; «
exigeret, visum illi fuitquemdam pugno suo latus fratre habere conjugem. » Ad ha?c
progenitam te
percussise. Et conversus ad suos ; « Observate, Theodoricus, ut audivit, felle commotus, tali ei re-
ait, ad ostia, ne quis egrediatur, eo quodignorem, spondit medo «Nonnetu,Deoodibilis, cunctisque
:

quis horum Riboariorum [Gall. Ribarolesl, perjurio invisa bonis, mihi dixeras, eum fratrem nou esse
obnoxiorum,mevulnerare conatussit.»Observanti- meum ? Ut quid imposuisti mihi tam grave onus fra-
bus autemeis,acubiculariis veste remota latusregis tricidii?» Et evaginato ense, voluit eampcrcutere.
inspectum, nullumque vulnus est inventum.Solum- Qufe acircunstandius erepta ac in manibus domo
modo signum quoddam apparuit purpureum,quod elata, mortisquidem evasit discrimen, sed nepoli
ego reor citae mortis fuisseindicium. Compositisex dolos paravittemeritate feminea. Nam egredienti e
sententia rebus, indecum multisspoliisprogressus, balneo, per manusministrorum pecunia'corrupto'
secum abduxit filios frati'is sui, cuni filia quai specie rumvcneni porrexitpoculum. Quohausto, utpceni-
nitebatdecora.Dum Metis advenisset, reperitaviam D tensscelerum quts gesserat, vitte sortitus est termi-
suam Brunechildem inibi obviam sibi vcnisse.Quoe num, quam criminibus foedaverat. Tradunt vero
arreptis Theodeberti filiis, cos sine mora neci tra- memorati scriptores(FREDEG. c. 39), cum apudprav
didit,etminorem quidem natu, nomine Mcroveum, fatam urbcmMetensem,dum contra Clotariuniexpe-
in albis adhuc positum, lapidi illisuni innocenlcm dilionem agere meditaretur, dysenteria; morbo in-
coegit cxhalare spiritum.Rcgnavit itaque Thcode- teriisse, xviu regni sui anno.
Explicit liber tertius.

IiNGIPIT LIBER QUARTUS

CAPUT PRIMUM. corum rcgibus, a quibus pcr quiiiquaginta fermcel
De Clotarii cum nothis Thcodorici inslinctu Brunc- unum regnatum est annos, soius lcgilimai succes-
childis super successionc in regnum ccrlatione, et sionis lueres Clotarius Chilperico palrc gcuilus e
de Bruncchildis cxilio.
rcgia stirpe videbalur relictus, in qucm rcguandi
Exstinctis, vel varia sortc obcuntibus, tot Frau- jus polissimum transfundi oporlcrcl. Druueoliildis
 T6j HISTORIA FRANCORUM. — LIB. IV. 766

tamcn moliebalur.sipossetSigehcrlum Theodorici A quihus par incral pugnandi affectus.Clotarius post

rcgiKC pricponcre Austrasioruni. Qualuor
filiuni cos paiilalim ilcr facicns, utpole qui nullum co-

naniquc Theodoricusex pellitil)us su»roperal lilios, runi pcrdere gcslichat, quos suos forc confidehal,
quorum isla suut nomina: Sigehertus, Corhus, Ararim usque lluvium, qui nunc Sagona dicitur,

Childebertus alque Mcroveus. Scd quia crunt mu- pcrvenit, captisque tribus Theodorici filiis, Sige-

tcrno latcre miiuis nohilcs, ad rcgniquoque guhcr- hcrfo, Corbo atquc Meroveo (nam quartuSjnominc
naculu a-slimaliantur forc impares. Siinul quia ct Childcberlus, pcrnicis cqui subsidio usus piv-clio

Brunechildis electo uno ad speciem rcgnandi, non clapsus, nusquam postmodum cst rcpertus),ad vi-
potestatem, summoe rei sollicitudinen sihi reser- cum Riona super Vincennam flumen situm rcdiit.
vare vclle intelligchatur: et priinatcs Francia^ Ibique instantia Warnarii vel caiterorum proccrum
tanto tcmpore feminco dominatui dedigiiahanlur ci favcnlium, Brunechildis cum TheudelanaTheo-
suhjici. rnde, adnitcnlibus Arniilfo alquc Pippino dorici gcrmana,de pago Ultrajurano, villaUrbana,
Austrasia* primorihus, Clotarius Captonuacum ab Erpone regalium pra?posito equorum prolracta,
usque accessit. Brunechildis in Warmatia residens, Clotario praesentatur. In cujus conspectu Clotarius
cjus audilo advcntu, ad eum dirigit, ohtcstans ut Sigebcrtum ac Corbum ejus ncpotes, Theodorico
dc regno Theodorioi quod filiis reliquerat seccde- B pi.ogenitos,juguIari jussit. Meroveum vero, cui ipse
ret. convcntum nobilium
Clotarius "respondit « pater spiritualis in baplismo fuerat datus,Ingobodi
debere eam aggregare Francorum et communi grapbioni commendans in Neptricum perduci,
tractatu de communihus consulere rehus; se vero atque ibi nulriri clementissime mandavit. Porro
judicio illorum in omuibus pariturum, nec pra}- Brunecbildem praisentari sibi praicipiens, astante
ceptis promisit obstiturum. » Brunechildis verbis multitudine exercitus, qui non solum ex Neustria,
se decipi animadvertens, mi.sso in Thoringam Si- verum etiam ex Auslria sive Burgundia convene-
geherto Tbeodorioi primogcnito, gentes etiani quse rant, accepta auctoritate, quo niinus odia tegerent
trans Rbenum hahitant adbellisocietatem invitare qua; adversus eam jamdiu animo conceperant, per
tentabat. Cum quo ct Warnarium majorcm domus triduum diversis eam jussit tormentis afflci, ca-
ac Alboinum e proceribus Austria^ pra?eminentis- meloque impositam per totum circumduci excr-
simum, dirigendos curuvit. Verum Warnarium su-. citum.
spectum habens, quod ad Clotariumtransitumme- Ad postremum reputans ei quod x reges Fran-
ditaretur, directis post lergum eorum litteris, Al- corum, ejus partim consilio, partim manu, vel
boino punicndum mandavit. Alhoinus Icctosapiccs n etiammaleficio exstincti essent, sic eam alloquilur :

scindens ad lerram projecit. Qui tamena quodam « Utquid inter mulieres maledicta,'acpessimarum
fainiliarium Warnarii inventi, ac in tabula cera exquisitrix artium, in tantam erupisti pervicaciam,
eidem sunt ostensi. Quibus ille visis,
lita tran.scripti, ut non crubesceres tam mulliplicempraiclarai stir-
periculum sihi imniincre perpendensmorlis, colli- pis subvertcre generationem ? Pereas igitur cru-
gere sese ac pra;pararc animo co^pit quo pacto deli poenarum exemplo, qua; non expavisti tam
Theodorici filiis deletis,regnum Clotario una se- ingenti te maculare parricidio. Nam, ut de cseteris
cum contraderct. Primo itaquenationes,ad quasad sileam, Sigebertum meum patruum, tuum vero
supplemcntum hclli accersicndas directusfueratab virum, novimus tuo consilio usum contra fratrem
eis alienavit. insurrexisse suum propter quod in improvisum
:

Deinde cuni Brunechilde ac Sigeherto Burgun- incurrit inleritum. Meroveus quoque frater ex pa-
diam ingressus, uuiversos primates, simul cum tre meus, tui causa a genitore odio bahitus, ne-
pontincihus ipsius gentis, in suam deduxit senten- fandissimo crudelitatisgenere est interfectus. Quid
tiam, sccreto apud eos hujus rci usus verho. Et autem mcmorem Chilpcricum mca! nativitatis pa-
quia omnes superhiam Bruncchildis simul et cru- rentem, quem, ut fcrtur, per directos apparitores
delitalem exosam habcbant, se voluntati ejus polli-
D
morte affecisti, nil tale verenlem ? Nequeo sine
niti sunt non defuturos. Hisitaque
patratis^nuntios lacrymis exilum tanli referre patris, serumnasque
id Clotarium misit, ct ut cuni exercitu advcntarel meai explicare orbitatis. Fraternasacies alternaque
'iiandavit spondens se, si ci integrafide securitas
:
hella, qucC profanis decertata sunt odiis, rcvolvcre
.ilai ac honoris concederetur, rcgnum
Burgundio- pudet ;
qua; tu, totius aulai procella, excitans, in
luni parilcr cum Austrasiorum universa militia mutuam necem nepotes anima.sti tuos ut frater
ladilurum. Venienti itaque Sigehcrto cum Bur- fratrem interimeret, necjusiacommovcretur men-
i.'undionihu3, in carapania Catalaunensi
super fiu- tis compassione. Theodoricus denique, tuis credu-
ium Axonam occurrit Clotarius cum iNcustrusiis, lus persuasionibus, quod Theodebertus cjus non
labcns sccum coniplures Austrasios, inter
quos esset germanus, effusor exstitit fraterni sanguinis,
Viclheus patricius, Hocco, Sigoaldus, nccnon
Eu- cum jam pridem .Meroveiex se geniti cruore pollu-
llilanus, duccs. Igitur dum utrinque armatorum tas gererct manus. Thcodebcrti filium,in alhis novai
lunci ad pra-lium paruli constiti.ssent, Waiiiaiius
regeneratioiiis adliuc oonstilutum, a tc ad pctram
iim siiis ju.xta, quod ••oiislituerat sigiuj dato (3 allisum, iiotum cst cum fralro innoociilcm exha-
'•ugna, ante congresHim, discessit. Eadem fecerc, lasse spiritum. lllud non omiltendum recens piu'
767 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS. 768

culum, Theodoricummaleficio tuoveneno

videlicet A dum cum regc ad locumcertaminisproperaretjOC-
necatum, atquc cjus filios, ut adversum me bella currit eis nuntius dicens: « Adversarium ejus, dum
moverent, pcrsuasos, tres ex ipsis, ac si reos, neci ad dcsignatumoccurrerefestinarctlor;um,equo cor-

esse traditos. Silere malo innumcrabilcs ducum ruisse, vitaique terminum incurisse, »Tunc rex ad
strages, quee utrum juste an injuste fueriutperpe- beatum conversus virum: a La;tare, inquit, araan-
tratge, non est istius temporis ex}<licarc, dummodo tissimejuvenis, quia Dominus defensor tuus est, ne
vos, dulcissimi commilitones, et praicnainentes tibi nocerc possit inimicus. » Post hoic cathedram
Francia? primores, decernatis cui sulijaceat suppli- episcopalcm sortitus, admirandis in mundo virtu-

cio tanti obnoxia sceleris. » Acclamantibus cunctis tum enituit bonis.

inauditis eam debere subjici poenis,j ubct indomitum CAPUT III.
exhiberi equum, crinesque miserrimai regina; cuni De Mauricii imperatoris cura filiis cade, deque ejas-
demum ad cursum
brachiis caudseejus colligari,ac dem moribus pravis et pwnitcntia salutari crelitus reve-
primo impetu currentis equi
concitari. Sicque in lalaper anackoretas jEgypti, et de Philippicigestis.
calcibujcerebrumdispersum.Reliquaveromembra, Dum hffic Galiiarum in partibus geruntur, Mau-

per aspera quaique senliijus rupibusve protracta rilius Auguslus postquam uno ac vigintiannisrexit
loca, dissipata sunt. Hunc Rrunechildis exitum tu- ^ imperium, cum filiis Theodosio, Tyberio, et Con-
Ht, mulier in cffidibus propinquorum maxime exer- stantino, aFoca, qui fuit strator Priscipatricii, oc-
citata; quibusexstinctis, possessionem eorum quasi ciditur. Fuit autem utilis reipublicai. Denique
spolium suis junxerat. Cui secunda^ res superbiam contra hostes dimicans, sfepe victoriam obti-
augebant,ut muliebris impotentiasupra modum sese nuit. Huni quoque, qui et Avares appellantur, ejus
extolleret. Nec tamen ex toto itavecors exstitit, quin virlute devictisunt. Hic medio imperii suitempore,
Dei acsanctorumejusmemorias, apraedecessoribus dum divina; Icgi contrariaspraeceptionesederet, et
structas, venerabiliter excoleret, ipsaque novas abeatoGrcgoriofrequenteradmonitus,eascorrigere
fabricando devote multiplicaret. Nam in suburbano noUet, imo cidem viro Dei,quia factis non poteral,
Laudunensi basilicam in honore sancti construxit vcrbis injurias irrogare non desisteret, tali meruit a
Vincentii ; et apud Augustodunum aliam sancto Domino redargutione coerceri.Quidammonachico
denicari jussitMartino, usa necessariis ad hoc opus schemate adopertusConstantinopoIi degens,exem-
ministeriis venerabilis viri Siagrii, praedictse urbis ptam vagina spatham a porta civitatis usque ad sla-
episcopi. Multis quidem et aliis in locis sub no- tuam gladiatoris, qua; in medio Fori erat posito,per-
mine sancti Martini magnificas fundavit ecclesias ;
imperatorem gladio punien-
ferens, pronuntiavit
illum sibi prse caeteris adjutorem foreconfidens et dum. Quod Augustusaudiens, valde pertinuit,voca-
confidendo exposcens. iEdificia, sane ab ipsa con- tumque quemdam praifectorii ordinis virum sibi
structa usque in hoc tempus durantia, ostenduntur familiarissimum, ad sanctos in superioris iEg^-pti

tam innumera ut incredibile videatur ab una mu- eremo manentes cum exeniis cereorum.acthymia-
liere, et in Austria tantummodo et Rurgundia tum misit omni cum devotione, deposcens ut pro
regnante, tanta in tam diversis Francife partibus se Domini exorarent clementiam. Ipse quoqucpias
fieri potuisse. Ea autem cum filio et nepotibus gu- Conditoris sui aures die noctuque non desiit preci-
bernante regnum, apud Gallias, divina; virtutis bus pulsare, ac ut sua in pra?senti potius vita pu-

gratia irradiati, fulserunt veluti luminaria, Elhe- niret peccamina, nec servaret ea ad subeunda per-

riusLugdunensis archiepiscopus, Siagrius Augusto- petui ignis incendia, non destitit implorare. Rediens
dunensis, Desiderius Viennensis, Aunarius Antis- porro praefectusa sanctis solilariis, imperatori nun-
siodorensis, cum fralre Austreno Aurelianensi et ciavit dicens: « Incolae solitudinis sancti viri dixe-
Columbanus abba. runt mihi quod humiUtatis tuae preces exaudiens
CAPUT II.
Deus, sempiterna quidem non te privaret gloria;

De Austrcgisilo prscsule sanclo, falso nccusato cl ini-

D verumtamen hujus temporalis honorcm, quo
raculose purgato, dcque ejus sanctitate. frueris, iniperii, cum magna a tc auferret iguo-

Austregisilus quoquc Rituricensis archipra^sul, minia. » Gavisus est imperator quia, etsi trans-
qui sibi rcgc Guntranno diuin palatio conversatus, itorianon eflugeret mala, non perderet tamen
mappam ei ad extergendas praibcre consue- praeparata justis pra-mia. Ac ipsum etiam tali voluit
verat manus. Ilic quadam vice a quodam pes- superna visionc consolari dignatio.Quadam nocte,
sima; menlis homine falso accusatus, quaidam alto deprcssus sopore, vidit se ameai Salvaloris
absquc jussionc principis scripta confecisse, dum imagini, quae ante forespalatii posita crat, assislorc,

id sedulo dcncgaret, jubetur a rege armis ob- et vox ex ipso incarnati Verbi charactere audita
jeclarepellcrn. Qui diluculo surgens, dum pcr pue- esl, dicons : « Dato Mauricium. » Et apprehendcntos

rum omncm suorurn apparatum armoruiii defcrri euin quidam ignotaj forma' ot claritalis minislri,

fecisset in campum, et ad exorandum Dominum statuerunt anle pra^sentiam loqucnlis. Voxquc ite-

ecclesiam l^ati Marcelli expeteret, obvinntipaupcri rum sonuit, interrogansillum : « Quid magis elige-

et eleemos3'nam roganli, trientem Iribuit, sicqiic rot, ulruin in isto saicnlo qua^ ncquiteregeralroci-
oralioni incubuit. Nec defuit oralioni circctus.Nam perc. an fuluro oa servarc examini. " Cui Mauri-
 •769 HISTORLV FRANGORUM. — LIB. IV. ^770

cius :« Jc^u, inquit, bone, qui hunuiiuim genusA Don\ini Grcgorius dc praescnlis vitai laboribus ad
tuo redeniisli sanguine, jube menunc potius male {eternam demigransrequicm, Sabinianosedem rc-
comniissa luere, et vonturijudicii dicni non formi- liquit pontilifalcm. C-ujus successor Bonifacius a
dare, imo electorumtuorum parlicipem fac cssc. » piipfaclo .Vuguslo pcliit et impclravit : « Ut scdem
Tunc qui loquebalur : « Tradatur, ait, Mauricius Romanjp ct apostolic» Ecclesia? caputcsbcomnium
cum uxorc et duobus filiis. » Evigilans
Focffi militi, Ecclesiarum slatuerct, quia Ecclcsia Constantino-
imperatora sommo, etvisionumsccum ipse revol- politana primam se omnium Ecclesiarum scribc-
vens advocare jussit Pbilippicum generum suum, bat. » Ipsc quoquc princeps, alio papa Bonifacio
quem abquando arripicnda^ tyrannidis insinuilalio- rogante, jussit in veteri fano,quod Pantheon voca-
ne suspectum babuerat. llle consummatam erga se bant, abolitis idolorum sordibus, basilicam beatai
Ca?saris iram esse pertimescens, valedicens con- ac perpctuce Virginis Maria3, et omnium martyrum
jugi, tanquam amplius eam non visurus, ad au- fierit ut, ubi quondam omnium, non dicam deo-

lam properat. Cui mauricius occurrens ad genua rum, scd da^monum cultus agebatur, ibi doinceps
ejusprovolvilur, ubsecrans ut qua?contra cum,falsa omniuni heret memoria sanctorum,
cogentc suspicione, indigne commisseral, ea ille CAPUT V.
propter Dominum benigne remittcret. StupefactusB De Cacani Avaris seu Hunni cum
Gisulfo Longolardo
Philippicus, et quid sibi ultra spem accidisset deque Romildoe amoribus infelicibus.
bello,

admirans, Augustum de terra levavit, et ut ipsc Ea tempestate rex Avarum, quem sualingua ap-
ei magis remitteret, si quam adversus eum ma- pellant Cacanum, cum Forojulianis Longobardis
litiam retineret, oravit. Cui Mauricius : « Tu ma- ducemipsorumnomine Gisulfum,
bello conlligens,
gis, inquit, indulge, et si quispiam in exercitu sit cum plurimis suorum interfecit. Cujus ducis uxor,
honoribus functus, qui vocetur Focas, edicito. » vocabulo Romilda, obsidentis se in memorata urbe
•Narravitque ei omnem cx ordine visionem. Philip- Cacani regispulchritudinem admirata, ei civitatem
picus vero rcspondit nullum se militum nossc, qui tradidit stupri mercede sibi pollicita. Quam idem
Focas dioeretur nomine ; esse vero intergregarios rex, capta urbe populoque ejus captivato, unapro-
slratorem Prisci patricii vocabulo Focam, atque pterjusjurandum quod dederat nocte,ac si inma-
eidem viro formidolosam incsse temeritatem. Ad trimouiura accepit. Post hajc duodecim. Avaribus
hccc Ca?sar : « Si quidem est formidolosus et san- eam tradidit qui, vicissim sibi succedentes ea, uti
guinarius. » Paucis intcrim interjcctis dicbus, ir- vidi scorto, abusi sunt, Ad postremum, palum in
ruere in eos qui, pactionem statutam transgressi, medio campo configi praecipiens, eam in acumine
Romanas sibi attributas incessebant custodias, vo-q ejusinserimandavit,cumhujusmodiexprobrationis
lens itercum exercitu arripuit. Porroin terrahoslili verbo : « Talera, inquit, merita est virum habere.»
constitutus, cum milites furlo ac rapinis abstinere Dignum profecto posterorum memoria, idem rex
compellcret, nec tamenlargiretur consuetastipen- proditionisejusexemplumreliquit. Qui, esti prodi-
dia, sed insuper in desertis transigere hiberna co- tionemamplexus est, proditionis lamen auctorem
geret tempora, non minimum in se excitavit sedi- sibi displicuisse monstravit. lllud forte pertime-
lionis. Hac ctcnimolfensi accrbitatc vetcris viri mi- scens ne, quae proximisnon pepercerat, ipsi,siejus
liti*, conferre secumcoipere et indigne ferre im- potireturamplexibus, minime parceret. Igitur dira
peratorem, qui nullo Romansestirpis nobilitaretur proditrix palria; tali exitioperitit, quseampliussuai
parente, tam nequiter opprimere velle. Nec
ipsos libidini quam civium et consanguineorum saluti
sediutius perpeti posse externum tyrannum, cum prospexit. Cujus filiae non matris luxuriam, sed
haberentinexercitudignumRomanigcnerisimpcrii casLitatis amorem
secuta;, ne ab Avaris contami-
gubernatorem.Hissecummilitesvociferantesverbis, narcntur, crudas pullorum carnes sibi inter mam-
adoriuntur Focam tunc centurionem rogant ut ;
mas sub fascia posuerunt, ut carum ex calore cor-
Romani irapcrii suscipiatgubernacuIum.Qui,corum poris putx'efactarum fetore Avares a sui commi-
pra?ceptis obaudiens, purpuram induit . Quo pra?co- ^ stioucremoverent quod et factum est. Nam qui
:

gnito, animi desperatione resolutus,

.Mauricius curaqueeasobsccno volebat attactu contingere,feto-
cessitrebusadversumse fluentibus,et in quaradam risrepulsus imraanitate, procul recedebat, cum
insulam maricontinguam aufugit. In qua ab appa- exsecrationcdicensomncsLongobardasfetidasessc.
ritoribus quos Focas ad eum pcrsequendum di- Quarumuna Alemannorum regi, aliadiciturBajoa-
rexerat, gladio cum uxore ac duobus filiis pcrcus- riorum principi postcanupsisse ; dignaspro servata
su9,etiam morte temporali iraplcvit soranium suum, pudicitia nuptias sortitae. Filii vero ejus, quos ex

CAPUT IV, praiscripto Gisulfo viro suo susccperat, vastata

Dc ponlificum Romanorum successionc, el ccclesix
urbe, ascensis cquis dum fuga^ se committunt, mi-
Homanse primatu. nimus illorum ab uno cx hostilibus cuneis, qui ve-
Beatissimusaulcm papaGrcgorius,compcrto quod locius caitcris cucurrerat, capitur. Qucm dum,
Focas potiretur imperio, ad eum sive ad ejus propter pusillitatem corporis qui eura ceperat
Augu- is

tamLeontiamdirexitepislolam,verbisgratulationis interiraere noluisset, magisque ad serviendura sibi

refertam. Ipsius principis tcmporc, idcm propter egregiam forinara servaro clcgisset (crat
dilectus
Ill ATMOINI MONACHl FLORIACENSrS. 772

enim ipse puer micantibus oculis, lacleoquc crinc A csl Auiruslara cl Seusium, dominationi cesscrunl
cxornatrix eum
natura donaveral, ducorc ad castra Francorum. Dcfuncto,ut supra ostensum esl,Cleph
cccpit. At puer, ingcntcs animosaugusto in peclore rcge nobilissimo, duccs super Longobardos crcali,
vcrsans et se captivum tralii ingcmiscens, parvum irruf)tionc in Gallos facta,grcgC3 captivorum simul
quojuxta suam octatem accinctus crat gladium, ut cum pruida al>cgcrunt. Obcujus prajsumptionisle-
ejus assuesceret usum, vaginaexemptum, nisuquo mcrarios ausus, prfpdictasurbcspartibusGunlranni
valuit cervici se trahentis illisit. Quo lcrrac pro- rcgis tradiderunt.Ex communi autem tractatu,
slrato, converso equo, retrogrado calle ad Iratres duodccim legatos ad impcratorcm Mauricium nii-
regressus, noo medico laitificavit gaudio. JNunc tcnles, pacem cum co fecerunt. Alios quoque ejus-
jam ad nostrae revertamur ordinem histonai. dem numeri legatos ad Guntrannum et Childeber-
CAPUT VI. tum destinavere qui amicitiamet socictatemeorum
De Clotarii regi et monarchae inFrancia geslis. efflagitantes, duodecim millia solidorumseeisolu-
Igitur rex Francorum Clotarius xxx regni sui turos fore vice sua sponderent. Hoc praicipue ipsis
anno postquam regnare cceperat patre defuncto missis suis in mandalis tradentes ut, quorumpro-
monarchiam regni adeptus, Warnarium cujus in- pensiorem in fcedera amicitiarum adverterent be-
stantia regnumBurgundiaefueratadeptus,majorem B nevolentiam, eorum quam maximeunire sibi stu-

domus in ipso constituitregno,dato ei sacramento, derent concordiam.Tandemauditautriusque partis

ne cuncto quoadviveret temporesuccessorem acci- sententia,patrocinio secommisere Francorum,tra-
peret. Austrasiis vero Radonem quemdam, proba- dita insuper Guntranno rcgi valle Ametegiscogno-
bilis vitse virum, eodera honoris gradu donatum mine sicque usque ad tempora Agilulfl regis sui
;

praefecit. Ultrajuranis quoque Erponem, genere memorata solvere tributa. Qui electos gentis suae
Francum particium instituit. Qui dum quae pacis legatos his nominibus, Agilulfum, Pompeium ac

sunt diIigeret,malorumdeprimens nugacitatem,ab Gautonem, ad Clotarium direxit Francorum prin-

ipsis pagensibus, instinctu Alethei patricii, et Leu- cipem, poscens ut vcctigal, quod ei singulis depcn-
demundi Sedunensis episcopi,perimitur.Tunc tem- debat annis, remitteret. Hi, circumventis pecunia
poris Clotarius ad villam, cui Maurolegico [Mauro- his, quos intimos consilio regis fore cognoverant,
legium, m Alsatia hod, Marley) nomen est, cum dalis videlicet unicuiquemille solidis,usque ad tria
Bertetrude regina accedens,ju3titia; obtentu multos millia solidorum obtulerunt, ipsi regi triginta sex

inique agentes gladio puniri jussit. Leudemundus millia solidos simul cum precibus, et itaremisso
autem Sedunensis pontifex, monitu Alethei, ad -, solitce pensionis onere, redierunt ad propria
Bertetrudem veniens reginam et eam secretius advo CAPUT VIII.

cans,ut thesauros suos Sedunumtransferret horta- De Bertelrudis reginse ohitu, et Sichildis matrimonio,
ac filio Ariherto. Et de Dagoberti in societatem
latur, dicens optime se nosse Clotarium eo anno
regni assumptione.
de saeculo migraturum, Aletheumque esse paratum Anno xxxvi ejusdem principis Bertetrudis regina
suam uxorem relinquere et reginam cum regno as- moritur, quam unico amore Clotarius dilexerat,ct
sumere,eo quod esset ipse Aletheus e nobili Bur- omnes leudi bonitatem ejus cernentes veheraenter
gundionum prosapia. Regina, haic audiens et se amaverant. Postcujus obitum Clotarius rcx aliam
lalem, cui talia suaderentur, aestimatam esse gra-
accepti conjugem, nomine Sichildem, de qua ha-
viterferens, i'apidose in cubiculum proripuitcursu.
buit fllium nomine Aribertum. Anno xxxixregni
Leudemundus intelligens verborumsuorumcalum- Dagobertum filium suum, ex Berte-
sui, Clotarius
niam se subiturum,per urbem Sedunum ad abbatem trude regina susceptum, consortem regni fecit
Austrasium Loxoveo properat, ut per ejus preces
eumque supcr Austrasios regem inslituit, relincns
indulgentiam regis mereretur, Quod etfactum est,
sibi quod Ardenna et Vosagus versus Neustriam ac
Namj promissa impunitate, ad sedem suam redire
Burgundiam excludebant.
permissus est. Aletheus, jussu Clotarii Massolaco D
CAPUT IX.
vila veniens, in conspectu procerum causam diccre Dc Samone intcr Sclavos rege cunstiuito ejusquc suc-
jussus, dum se objectis purgare nequiret crimini- cessu et prole.

bus, capitali sententia est damnatus. Anno XI homo quidam no-

principatus Clotarii,
Anno XXXIV regni sui, Clotarius Warnarium, pa- niine Samo, natione Francus, de pago Scnonico
comitem, de rcgno Burgundia?, cum universis
latii multos negotiatorum mercandi causa iu Sclavorinn
Bonogilum villam
pontificibus seu primatibus ad se patriam, qui cliam Winidi dicuntur,sccumdeduxil.
evocans, dando, sivepetitionibuseorumaunucndo, Sclavi jamdudum Ilunnis, qui et avares dicuntur,
cunctos sibi fidelissimos elTecit. subjoctijdominalionis eorumjugum dctreclare teu-
CAPUT VII. tabant. Siquidem cuni primum vcctigalia eis, uti
De Irihuto quod Longohardi Francis pepcnderunt. dominis, dependerent, prtelianlium castratutarcn-
Exigitnunc locus i'cferri quemadmodum Longo- tur, fugienlibusauxiliaad resistendum subminislra-
hardi duodccim millia solidorum, tributi nomine, rent, tantas ab ipsis sibi illatas tolcrabant contu-
regibus Francorum per multa solverint annorum mclias ut iion homineshominibus, scd feras credc-
curricula. Vcl ctiam que de causaduascivitatcs, id rcs quibuslibct vilibus imperitarc jumeutis. Nam
 niSTORIA FRANCOBrM. — T.Tn. TV. 774

tercjcteraqujp crudeliler, dictuquoquc

horreu- A Franrorum pxislenlcm, sinc cxaminalionc legali,
unum illud ncfandum, dehonestamcnlo dignam a'stiniavissct hujusmodi.
im, in eos exercebanl,
inlisque anlea sffculis inauditum erat
scelus, Qui dum justam sehabere causam vinculorum uxo-
lod quasi hiomaluri, eorum adouiiles domicilia, ris falorolur, unus legalorum, Ansoaldus nomine,
lores ipsorum suis assumebanlsocias slralis. Vc- talircgem intcrpcllat sermone:«FaciIc,inquit,cxa-

m illi, qui de conjugibus Sclavorum cl Hunnis men hujus rci tibi probabitur,si facullas alicui fa-

ant peniti, hoc malum, quod vitrici eorum diu miliarum regina; dctur, bcllocum criminatore con-
•rant perpessi, nolentes pcrpeti, immane conlra
tendere.» Quoddum illeconcecissetsimulqucappro-

minos et patres suosexcitaverc bellum. Ad quod

•
A(IaluIfum,quo minus proposilaabnucret,
I)assel,et

imocum sociis, adjunionlo Winidis luturus forle dcsperatio salutis compelleret, Aribertus quidam,
ofectus est. Factaque congressionc,Winidi Hun- reginic consobrinus, hominem, vocabulo Pittonem,
is superant. In hoc certamine Samo cum suis vicc sua pra;Iiaturum adversusAdalulfum dirigit. A
a^clarum militia; documentum dedil. Prajrupto quo idem criminator sine mora victusgladioque est
.mque sese periculo dans.plurimos hostium de- punitus, Gundeberga rcgina post tres fcrme reclu-
•uxil.Uoc successuSamoaScIavis ad rcgnandum sionis suce annos ad pristinam regni est i'egressa

petitus,eo quod egregia ejus delcclarentur forti- B dignitatem.

dine, de negotialorc rex constitutus, per xxxvi
CAPUT XI,
nosslrenue regnum gubernavit.adversuminnu- Dc Ro-
Dagoherti regis Anslranorum prudentia, ct
eros bellorumtumullus.qujccum Avaris gessit.In doaldi insolentia.
ibus semper,prudenti astulia uius, victor exsti-
Regni Clotarii annoxLi,curaDagobertusrcisum-
Ilabuitquoque duodecim ex genere Winido-
mam gubernaret, et quemdam
.

in Auslria strenue
m uxores, exquibus xxu filios ac xv genuit filias,
Rodoaldura majoribus apud Austrasios clarura,
CAPLT .\.
adhortante beatissimo Arnulfo pontifice ac Pipino
'
Adaloaldn Langobnrdorum rcgc,et ejus successore; majore domus, honoribus extulisset, coepit idem vir,
deque Gundeberga regina.
mutatainsaniensraente,iracundiam in se regispro-
Adaloaldus autem Agilulfi, qui et Ago dictusest
vocare. Nam direptioni rerura studens alienarum,
mgobardorum regisfilius,patri in regnum succc-
superbiffidedilus, elationisplenus, locura dctrahen-
ns,dum decem anniscum matreThcudeiinda re-
diinvidcntibus sibi dedit. Quade causa exasperatus
lasset, a quodam,Eusebio nomine, qui ab impe
,. ... j- .
t
Daffoberlusmterficereeummohebatur.Undeterri-
.

tore Constantinopolitanoad
,
cumdirectuslegatus 1

-„,,-, j /-, t •
* v» v
^ ,. . . ,. G tusRodoaldus ad Clotarmm se contuht, obsecrans
balneum potioneaccepta,m amentiam
. , ,

erat,post
ut suam apud filium vitara obtinere dignaretur,
rtitur. Cumque ipsius legati persuasionibus, duo-
Clotarius, viso filio, inter alia, ne Rodoaldura interi-
:(;imLongobardorum oplimates jus3issetperirai,a
meret precatur. Dagobertus proraittit eura, siquae
ileris regno pellitur. In cujus locura, Arioaldura
male gesscrat corrigeret, spem vitse habere posse.
lurinatiumducem, cui Gundeberga Adaloaldi re-
Sed cum Treveris una cura Dagoberto Rodoaldus
s germana in conjugium convenerat, substitue-
accessisset, nulla exstante mora, jussu regis ipsius
mt. Qu;e videlicet regina,cum et speciedecoraet
ante ostiura cubiculi regalisa Rertario Scarponensi
initate polleretmenti3pra!cipua,nec castitatis ca-
capitc truncatur.
ret gratia, quadam die quemdam, Adalulfura
cabulo, non infimo inter Longobardos ortum lo- CAPUT XII.
, sibi obsequentem, quod optimai esset formaj, De Dagoberti cum Gomatrude conjugio, ct cum patre
;perat laudare. Ille rcginara in sui auturaans Clotario disccptationc, ac corum pacificationc
arsisse amorem, ad aurcm ei infit ; (( Quia di- supcr regno Aiistrasios.

ns, luKpIacuit bencvolenlia? meumslatum laude Anno xLU rcgnante Clotario, Dagobertus, omni
a efferre, placeat, quKso, me sodalem stratus D ornatu cultuque regio fultus, jussu patris Clippia-
isumere. » Hoc verbum illa,haud perfimctorie fe- cum,haudprocuIParisius,venit. Ibique germanam
n dum arbitrata,in faciemejus exspuit.Qui, veri- Gomatrudem noraine, in conju-
Sichildis regina;,
•!,si ipsc rem non
rcginamcuncta pro-[iroderet, giumcipatertradidit.Dievcrotertionuptiarum,gra-
laturam, rcgemadiit, asscrcnsse, silutus adna- visinterpatrcmac filium orta est dissensio.Petebat
|ndum concederetur locus, rem necessariam ei enim Dagobcrtus reddi sibi solidatum quod ad Au-
Rcraturum. Et secedente rege seorsum cum eo strasiospcrtinebat,regnum.Clotariusautemcontra-
"ilsis hoc cccpit obnubilarc modo. «Taso, ait, diccbat, nil ci volens ex hoc concedere. Tandem
a\ai rector provincia;,pcr triduum jam cum eliguntur duodecim Franci, c quibus unus exstitit,
I -ermoncm luaj scrit perditionis, ut illa te vir Deo placitus, Arnulfus Metensium antistes,
louu perdat el ipsum sibi maritum assumal. «His quorura salubri consilio pater, pacalus cum filio,

k credulusconjugem in castro Italifc reclusit, cui rcddidit ei qua; postulabat. Hoc tantum exindc
rmen Amelio.Quo comperto,CIotariu3 pcr inter- quod citra Ligcrim, vel in regionc, quam Pro-
I ntios Arioaldum arguere cojpit, non rccte illum vinciara cognominant, situm est suac ditioni rc-
ii;s3e dicens, quod reginam et cx tegio generc tinuit.
775 AlMOINl MONACHI FLORIACENSIS. Tifi

CAPUT XIII. A i'egis, in basilica Sancli Medardi Suessionis, alque

Sisehodi regis Hispaniae virtute et fidc, et Canla- Sancti Vincenlii Parisius, jusjurandum pra?buisset
De
brix pcr eum subactionc, et regni Gothorum per nullas se insidias regi machinaturum, neque sic
hoc dilatatione. ei fides adhiberetur, compellitur a memoralis
Apud Hispaniam ea lempestalc humanis Bcttrico viris in Ecclesia Sancli Aniani Aurehanis, nec-
exemplo, Siscbodus ei successit iu regno. Qui, bello non Sancti Martini Turonis, eadem iterare sa-

strenuus, consilio bonus, ac prae caeteris retroactis cramenta. Cumque voluntati regiae satisfaclurus
Hispaniaj regibus fide promptus, Cantabriam,olim ad jam dictaproperaretloca,insidiis memoratorum
dominantibus Francis possessam, sibi subjugavit. virorum, i-ege id non abnuente,apud Carnotinos in
Dcnique duxFrancio,qui eidem provincia; aliquan- convivio cum plurimis suorum, repugnare quidem
Francorum persolve-
diu prajfuit, tributa regibus volenlium, sed minime valentium,nefandissimeju-
bat. Quo mortuo,eamdem regionem milites impera- gulatur.
torisCoustantinopoli residentis, quibuscontraexte- Eo anno Palladiusquidam,ejusque filius Sedocus
ras, ut prailibavimus, nationes custodiendi limitis Tolosatiumepiscopus, incusante Aynano duce.quod
Hispanise erat mandata sollicitudo, pervaserunt. rebellionis Wasconum fuissent conscii,in exsiliuin
Hanc, ut nunc meminimus, Siseboduseisvi abslu- B truduntur. BosoetiamAudolenopatregenitus, indi-

lit, multasque urbes maritimas capiens, ad solum gena Stampensis, ex praecepto Clotarii, stuprum
usque destruxit. Cumque ab ejusexercitu militesin cum reginaSichilde commissum ei reputantis, ah
praifatisinventicivitatibus obtruncarentur, Sisebo- Arneberdo inlerficitur duce.
dus, pia commotus miseratione, volens plerosque CAPUT XV.
eripere neci, ad se confugiendi fiduciam dabat eos-
De sitcccssore Warnarii praefecti auloe Burgundis
demque, pollicita impunitate, ut sibi fugaconsule- per Clotarium etregulos ac proceres regni coruul-
rent hortabatur. Ingemiscensque aiebat: «Vsemi- tutio, et seditione oborla ob csedem Hcrmarii ah

hi misero,cujus regni temporibus tanta humani san- Anginano factam.

guinis fit effusio » Dilatatum itaque est Gothorum
! Clotarius autem potenliores omnes optimatum
Hispaniam incolentium regnum per littora maris Burgundiae Trecasconvenirejubeus, de successorc
usque ad Pyrenseijuga montis. WaiMiarii cum eis agebat, sollicitus scrulalorquem
vellentrectorempalatii arege sibipraefiici.Illispor-
CAPUT XIV.
ro dicentibus nullius preeter Dei et regis se vellc

De Warriarii morte et incestis Godini filii ejus cum pati dominium, rex gratanter verba eorum susci-
noverca sua nuptiis, et cjusdem repudio, ct repu- i

'

piens, desiderio quoquesatisfecit.

diatse furore ac fraude in Gogoriem, ct de Gogonis
juramento fidelitatis multis tcinplis praestando,
in
Anno XLiv regni Clotarii, filiorum regis seu

cjusque nece. Itcm de Palladii Sedecique exsilio, proximorum, praesulum quoque Galliae Clippiaci
et de Bosoms csede. conciliumcongregatjut, quaecunque pacificaregno
Anno XLiii Clotarii regis, Warnarius, palatio re- vel utilitati Ecclcsiae congruerent, statuerentur. In-
gniBurgundiae praepositus, diem clausitextremum. terprimores itaqucFrancice qui convenerant, qui-
Cujus filius Godinus, animi vanitate commotus, no- dam Hermarius gubernator palatii Ariberti filii regis
vercamsuam duxil uxorem. Quaidivinailegisinjuria simulque bajulus a pueritia, Aginano super se ir-
rex impulsus ClotariusArnoberto duci imperatGo- ruente, perimitur. Is erat Saxo genere, unusque
dinum ut quantocius interimat. Godinus formidinis ex optimatibus aulae regiae. Qua de re gravi orla

gravamine pressus, relicta Burgundia in Austriam sediLione.pene usquc ad mortes lis insurrexerat,

transiens, a Dagoberto intei'cessionem imploravit, nisi Clotarius, agnita causa, tumullum repressissel
ut patrem ab exsecutione prajcepti severioris ad auctoritatc regia. JNam Anginano copiam secedeudi
inmonte,cuiMarcomirusuomenest,attribuiljuDcto
tarius,8egrelicet,orantitamenfilioconcessitut,con- j) non parvo pugnalorum nuniero, qui ei, si ila re<

luitu honoris, quem Warnariuspater Godini gesse- cxigeret, pra;sidio forent.Brunulfus vero avuuculu-
rat,etremunerandae sedulitatis ejusinregemsupre- Aribcrti, frater videlicet Sichildis rcgina?, collecla
maj gratia, necis sententiamitigaretur. Eavidelicet nobilium etsocioi'uni manu, Aginanum debcllaiv

rationeutGodinusu.xorem, quam contra canonum tentabat. Quod agnoscens Clotarius, lcudos, qu

decreta duxerat, abjicerct.Qua repudiata accepta- maxime indignabantur pro iniqua lanti viri nec.c,ad

quevitaesecui'itate,Burgundiamrepeliit.Sedmulier, habercin olfensunivellcut

se evocat cdiGilquc,si se

multoaliterquam sperari posset, iujuriam sibi illa- ncin belluniprodeant.Eoquomodorevocadoeorum

tam inaequanimiter ferens, delatoria advcrsus Gogo- impetu, pri,elium inleslinuni qiuevit.
ncm usafraude, regem adiit, et in mcdium hujusmo- CAPUT XVI.
didetulitscenam quod, si in regis praesentiamGogo
Dc Clotarii junioris obitu miraculosaque per d:r
adveniret, eum gladio perimere deliberassct. Ilis Sulpicium a febribus sanatione, deque eju.-u .

rex crcdulus sccuritatem vitai, ac salutis honoris- Sulpicii vitiv sanctitate, ci bcati Eligii aiuifabn
quesui a Gogonesacramentoexegit. Qui dum insi- innoccntia et opera

slcntibus Crannulpho et Wandelberto domesticis Anno XVI susceptai mouarchia?, paterui aulcm rc-
'77 HISTORIA FRANCORUM. LIB. IV, •778

'ni XLiv Clolarius rcx moritur, atquc suhurbano A iiiumsunuuancpoli suo commitleretur. Vcrumilii,
'arisius, iu l>H-silica sancti Vinccnlii sopolitur. llic paran(hvsibi polentia^ magis intcntum quam com-
Motariu-iJunior cstappellalus, propler avumsuuai iiiuui u^ui, arhilrati, ct (fuod csset ingcnio fcmis-
imili uominc, cum adjcclione lamen Scnioris sior, declinandum a'slimavere. Dagohcrtus tamen,
iictum; quiprimuseliam dici potest, istoexistente oplatis potitus, Brunulfo dignam factis vicissitudi-

ecundo, necnon subscquente altero, dc quo in nem postmodum restituerecuravit. Compositisvero

)05terioribus declarabitur. crgascrehus, ctstudiis omnium qui rem militarcm
Hunc vero Clolarium beatus sulpicius (tunc qui- vel administrahant, vel circa suum imperium con-
iem archidiaconus, postmodum autcm Bituriccn- spirabant, tactus corde atque respcctu fraternai
ium episcopus) anteriori tempere a gravi liberavc- compassionis ad miserationem inflexus, amicorum
at fcbrium incommodo, septem prius dierum con- consilio fratrem ex parte consortem rcgni fecit.

ummato jejunio. Fuil autcm paticns, litleriseru- Collataquc ei provincia, qua^ a ripa Ligeris Wasco-
lilus, limoris Dei plenus, j)auperibus neeessaria niam versusextenditurusqueadPyrenieijuga mon-
ribuens, occlesiarum Domini atquesacerdotum uti- lis, qui Galliam ah Ilispauia disterminal, pactum

itati Verumtamen suhdola malignantium

consulens etiam cum eoscriplo pepigit « Ut, privato conten- :

ersutiasubreplum est ei ut beatum Lupum prije- B tushabitu, nil amplius de paterno sperare deberet
ulen» Senonum a sede propria explsum, in exsi- regno. » Qui uhi prolestalem adeptus est, sedem
lum retrudoret. Qui vir tant:e sanctitatis fuisse pa- i'egni Tolosam eliger.s, sensu non, ut putabatur,
im ex gestorum scriptis suorum ostenditur ut tardus, verum naturaacris adoheunda negotia, sta-
uadam Die cclebranti eisacra missarumsolemnia, tim ingenio suo materiam invenit. (Scqucntia ex
a'litus gemma in sanctum prolapsa sil calicem. De- geslis Dagoberti desumpta, quaj tomo I habentur.)
jque rcx pcenitensfacti, ah exsilio eum jussit re- Anno enim iii postquam regnare coeperat, totam
uci etase perduci. A quo commissorumpostulala Wasconiseterramsubegitatqueregnumsuum latius
mpetrataque vcnia, muneratum eum remisi t ad sua. eflecit. Universa autem Austria cum Burgundia,

ealus quoque Eligius aurifex prohatissimus, rc- Ncuslria quoque, dominio parehant Dagoherli. Cu-
cto palrio Lemovicini territorii solo, ad eumdem jus actusliceta nonnullis separatim digestihabean-
egem transiens, sellam auream regia; dignitali lur, tamcn ne cos facta ejus lateant, apud quos pra;-
ongruam fabricandi ab eo praiceptum pariter et fata non invenitur scriptura, ea nos lihuit perstrin-
iipensasaccepit. El puras ab omni cupiditatis ma- gere. Dagobertus quippe a Clotario genitore
ula gerens manus,quae adunius opificiisusceperat _ venerahili viro Arnulfo Metensi ponlifici ad eru
,,..., .j ••
sum,in duodivisit, et unara quidem non miinoris
Ci j- j • j., ... , j..
diendum traditus, pueritiai annos in studiis exer-
. ,

lagnitudinis quam jussus fuerat, perfectam reddi- cuit littcrarum. Adolescentiam vero suam venatibus
it. Quod vero ex attributis sihi auri sumptibus su- (quem morcm Francorum principibusseepefati su-
erfuit,ne negiigensperderet, velsuae coucupisccn- mus fuissefamiliarum)assuefaciens, agere cervum
ife satisfacicndo rctinerc viderctur, in minorcm quadam die instituit. Qui facile industria equitum
untlavit, Qua re princeps perspecla, laudatum acsagacitatc invcntus canum, eavelocitatequaillud
Ilum acrcmuncratum,paIatiijaIjelincoIere domi- ct montes, et si qua
aiiimal uti consucvit, silvas -

ilia. Sed de iiis ista sufficiant. ctiam occurrere ilumiua transiens, in vicum, cui
Catuliacusvocabulumest, cursudefertur.Inboc vico
CAPUT .Wll.
quaicorporamartyruniDionysiiacso-
aidiculacrat,
> Dngoberli po^t annuntiatam sibi Cloturii mortem
ciorum cjustegebat, iu quamscccrvus tutoreperto
sludiii,cl Ariberti ac Brunulficonlra eum factione,
'Ipque curporum Dionijsii et sociorum inccntiune perfugio confert. Canes e vestigio eum secuti, uec
miraciUosa, nccnon el Sadrefjisilo locum tenento in ingrediapertisjanuisvalentes,ostiatimobIatrabaut.
Aquitania. AdveniensDagohertus,rem spcctaculo admiraturdi-
Fama itaquc defuncti Clolarii ad Dagohcrtum D gnam. Finitinios dcinde rumor istius miraculi, et
crvcncrat, morc ingenii humani,cui satis cst, ujji praicipue Dagobertum, ad revercntiam sollicitat
ipita acccperit, cajtera nonrcquirere. Quaproptcr sanctorum. Prajterca Clolariusquemdam Sadregi-
agobertus lectos c rcgno Austrasiorum quos fiden- silum nomine, rchussubsc Iractandis praifecerat,
iOresrcperil, in xNcustriam et Burgundiam dirigit, Aquitanio! ducatu specialius ei commisso. Ilic itaque
t ducum sive pontificum ipsarum gcntium sihi gra- rcgisfiliumsupcrhiaquatumchat, despicercconten-
|amsociarent. Idabomnibuscumkelitiasusccptum dcns, pi'ospere eum agcrc uonKquo fcrebatanimo.
o quod cognoscerentregnumeideberi.Remenses Excusatiosane eratjuveuilisaitatis, netumorem ex
agobcrlum advcnicntem, primi suscipiunl, iiiihi suhjectioncprincipumcontrahcret. Forte Clotarius
irincipibus memoralarum naliouum cum suinmo venatum ivit,ac iion parvo terrarum sj^atio a filio
ludiocontlucntihus. ArdehatAribertus,fralercjus scjunctus,opportunitatempra;buitutducem,adcon-
iquid sibi puhIi(;orum commitli nmncrum. Pari vivium acceisitum et contuiuacia; redargutum, Da-
'odo Brunulfus frater Sichildis reginjc, Aribcrti gohertus flagellis ca;di,barha;quc amputatione de-
'unculu3,paulatim ambicndo quosqne potentiores, lurpari pra^cipciet.Audacis itaque facti conscius,la-
licerc molichatur, utspreto Dagobcrlo,rerum om- lchra qua, seiusequcnte,Gervum confugisse viderat,
i
patroi.. cmix.
770 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 780

ipsequoque se recipit. Post lisGC Clotarius redicns, A. dum taliasuperbeprofanlem,audiret,nil dicens,quo

duciscompnrta contumclia,cx segcnito multa furi- major taciturnitatc suahostibus incutcretur timor,

hundus interminans, millit qui curn acccrsircnt,di- cclerrime galeanudavitcaput. Erat quippe ejusca-
"nas procommissis ut lucrctpoenas. InlcrcaDago- sarics pulciiracanitie variata,in cujus aspectuabad-

berto coram martyribus humili corde prostato versariismaxime dignoscebatur. Denique statim a
somnoque oppresso, assistens quidam venerando Bertoaldoagnitus,incongrua percepit responsa, in
jucundus vultu, ne timeat edicit; eumquc non so- huncmodumaprffifato contrarise partis duceprola-
lum prscscnti periculo, vcrum pcterno libcranduni ta.cTunc, dixit, hic mula adcras bestia? »Tuncrex
donandum spondet,
supplicioetinsupersolio rcgni hujusmodi comraotus convicio, et ultra quanidic
si tantummodo memorias eorumdcmsanctorum se possitexardescensira, capili repositacasside, calca-

ornatum promittat, Nec fides promissis defuit.

iri
ribusequum versuseum impulit, ut transmeatoflu-
Nempe ut non vana (quibus sccpe ludificamur) som- raine se de inimicis suis ulcisceretur. Franci itidem,

nia fuisse intclli^^crcl, hi qui niissi ad

eum a sacra itijuriaducispermotiatqucejuscxemplo animatiflu-

sede abducendumfuerant, cuinnon plus uno millia- men natantcs transibant, sequcntes regem ;
qui

rioasanctuarioabessent, progredi divina ultrapro- fugienti Bertoaldo infestus insistebat. Gravabatur

hibentur virtute. Redeunt confusi, eique, a quo

di- g sane adinsequenduraetpondercarmorum, et quod,

rectierant auoi pcrtulerenuntiant. llie eos inertise dum Irausnatarct fluvium, aqua sinum ejusnecnon

simul etinfidelitatis arguens, dirigit alios qui quod ocreasrepieverat. Bertoaldus tamen recedondocia
illineo-lexerantimplcrent. Quossimiiiapassos,c£uasi mabat regem « Non ccquo el bono illum esse
at :

nati fautorcs despiciens, per semetipsum

filium a intentum, quod se persequeretur sedsola hoc age- ;

sepulcris martyrum avellere cupiens ibat.

Sed,quia ret laudiscupidine ductus, quitanli sestimareturul

non minus in re^-es quam in alios homines Dei prsc- scquestratus a suis, hostem terga dare sibi corapel-

valet potentia, qui alios arguerat inertes fit ipse Verendumveroneha^cres,incontrariumver£a

leret.

iners. Tandem a°-noscens Christi ac servorum ejus ipsumpotius pessundarct.»Istaaudemdumdiceref,

potestatem, indulgetveniam,filioquereditinpacem fugere non cessabat, etscppe «seejus servura,illuni

Sicque, abeundiacceptalicentia, ffidi beatai succe- verosuum fatebatur foredorainum,videriqueinjus-

dit ac precibus devotis gloriosos raartyres
ad sui tum ut, velservus a cleraentissimo doraino, veldo-
suffragium invitat. Dagoberto tamen (ut postea minusaservo, licet invito ac coacto, perimatur. •<

claruit) nullus locus jucundior fuit. Vcrum Clotarius, callide h^c eum prosequi sciens.

nec ea quai dicebantur curans, tandempernicitale

r\PUT XVIII
^ equi,quovehebatur,eumassecutusinteremit.Subla-
De Dagoberti cum Bertoaldo Saxonum duce penculoso
prBslio, et Clotarii subventione mrifica,
ipsiusque toque ejuscapite,ad fihum et cseteros Francos (qui
Bertoaldi futjientis nece. tristes,eoquodeum consequi nequirent,ejus saluli
Austrasiis vero Francis rex institutus apatre,ad- timentes, post eum iter pro posse accelerabant) re-
,

versus Saxones qui rebellare tentaverant.arma mo- greditur. Indeque relevatis moestitia eorum animis,

vit,transgressusque Rhenum, cum Bertoaldo Saxo- una cum eis Saxoniam ingressus, ita depopulatus

num duce pugna commissa, ense percussus in ca- est eam ut nullum in ea hominem viventenirelin-
put, decisos cura parte galeai crines patri per ar- querec,qui longitudinem spathK quam tunc forle ge-
migerumrailtit,ctutsibi,antequamcunctuscorruat rebatexcessisset.EtClotariusquidcmhoctalitercgil.

exercitus, in auxiliumpropcret, mandat. Fortefor- CAPUT XIX.

tunaadfuit. Clotariusenim venationis gratiaLongo-
De Dagoherti post mortem patris in Burgundiam,v!
lariam silviam petierat. Ubi accepto periculorum opprcssos erigeret, profectione et reliqua peregrin
nnntio,gravi exagitatus dolore, raptis quos in
filii tione,dequc cjusdem rcpudiala conjuge, cum Vi-
promptuhabcbatjuvonibus,ad aliosetiam utsc sc- li matrinumin, et de consiliariis ejus 6onw,Ar«ui/<'

^'Wino, Chuniberto cpiscopo.

qucrenturdirectislegatis,brcvit(jmporelongumilcr D <^Pi'<^<^P"^ et

Dagobertus autera, eo defuncto, totius regiraen

emensus (nam et noctibusviamcarpebat) ad filium
usque pervcnit. Et quidem nocte, fixis super
ea nactus gentis, in Burgundiam ea propositi inten-
Wiscram fiuviumtentoriis, quieverunt.Maneautem tione proficis^citur ut oppressis et caluraniam susii-

facto, dum Franci plausus ac voces Uctitia? pro ad- ncntibus justitiam excrcendo subveniret. Ex ciyu?
ventu regis Clotarii cderent, Bertoaldus Saxoniic adventu fiduoiabonis,maximeque pauperibusorla:
dux superripam fiuminis pra>Jium pr(cstolans,au- seditiososveroalquerapina>intontos,formidogravi>

dito tumultu, interrogat ut quid tautus in Franco- quo^dam mentium consterna-i. Q"i
incessarat, ac

rum castris orirctur tumultus. Dictum est ci Clota- ubi Lingonas attigit, pauperibus ac viduis se ad-
rium advenisse regcm, alque ob id diora fcstum eundi facullatc conccssa, unicuique, absque uUiu^
agcrc Francos.At ille ad ha^c: « Falsa, ait, spe de- acccplionc pcrson.T?, quod suum eral, lcgibussolvi
cepti praj timorc desideriasomniant sua. Nam rc- fccit; a^quitate servala, quam diligit AUis>imuN
gem,quem sccum gratulantur raanere, cerla ferenlc Post hrec Diviona caslrum adiit, paria ibidem ac-
fama, nos compcrtum habcmus vita jam defunc- turus. Indcquc Cabillonisprofeclurus,balneumnia-

tum. « Clotarius citcrioriarmatussupcrstanslittori, tutinus ingrcdilur, pra^cipicns .Vmalgario el Arue-

^,
lllSORI.V FRANCORUM. LIB. IV. *r82

erto ducibus, NVillebaldo quoque palricio,ul Rra- A versus,peccalasua clccmosynisrcdimcre deliberas-

unculum,proptor in- sol. Eral in rcgno ejus Pippinus, de potentissimis-
ulliiMi. .\ril.orti Iratris sui a\

ilflitalfiii sil>i suspectum. inttM-iiotM-tMit. noinde a .Vuslrasioruin,fainiliaritati ojus inha^rcns;quioderat

abillononsi urbo, per Augu^tadununi.Vntissiodoro iinprobos, noc so miscebal llagitiosis.IIunc quidaiu

crdiri^ens; posl,perSenonum civitatcm Parisius malignantium l)agol)crlo adorsi sunt faoerc odio-
evenit.El Romiliaco villa constitutus,rionjatrudom sum. Sed Domini protectus olementia, cujus inob-
3iriuam(noverca? sute Sicbildis germanam)eo quod servanda justilia sectabatur proecepta, et insidias
ssel slorilis, oonsilio quorumdam Kranoorum ro- paratas evasit, et regi ulilia suadendo fidelissiraes
nquens, .Nantildem quamdam puoUam, amona- apparuit. Cui cobwrcbat aller, Ega nomine,in con-
erio raptam, ii^ matrimonium sibijunxit. Usque silii salubritatc ct in principis hauddissimilisfami-

i id teaiporis consilio bcali ArnulfiMctensis urbis liarilate. Is erat ex Xeuslria, non mcdiocri praidi-

anlitiois, regno Austrasiorum

neonon Pippini, iu tus potentia.

lajoris doinus otTicium gerontis, usiis estldooquo

CAPUT X.XI.
De legatis ad imperatorem, et de imperatorum Focae
im strenuus tamque etlioax inadministrando ap- et Heraclii gestis, et successiOus Heraclii in Chos-
arebat regnoutcircumpositae nationes ejus verc- drohcm Pet-sarum tyrannum, ejusque nece crucisque
lulur nomen, suaque auxiiia in subjiciendis exte- B Dominicx receptionc.
s spondorontgonlibusfide promplissima. Atvero Tunc temporis Servatius et Palernus, qui lega-
ost discessum pi\Tfali anlistis, consiiiis jam dicti lione functi fuerant ad Heraclium Focai successo-
ippini et Chuniberti urbisColonia* proisulis obau- rem regressi, Dagoberlo se praisentarunt,dicentes:
icns,suggerentibuseis,a»quitati acjustitiae operam « Pacem se cum Heraclio firmasse perpetuam. »

ibat. Denique Focas imperator ab universo desertus te-

nalu (qursi perversa insaniens mente,opes imperii
C-^PUT X.\.
in mare projiceret, dicens se muneribusiNeptunum
*e Dagoherti ex Ragnelrude filio, qui dum a beuto
placare velle) ab Heracliano tunc Africai praifecto
Amando baptizareturrespon(lit:Ainen,etpostea in
avantiam fredam lapsu, spoliationeque templi divi perimitur. Atque Heraclius Heracliani filius ei in
Hilarii, ac libidine ejusdem sed resipiscentia con-
; imperium subslituitur. Anno ix postquam purpura
siliu Pippini. sc induerat, hic Hcracliusmultas provincias aPersis
Porro VIII annoregni sui,cum(more regibus as- pervasas reipuhlica^restituit aliasque graviter labe-
icto) superiores Franciai-partcs pcrvageretur,moe- factatas vindicavit. Chosdroesenim princepsPersa-
usque esset quod filiumnon progeneraretqui post rum, cuncta per quae transibat vastando.HierosoIy-
) regnaret, pueliamquamdam, Ragnelrudem no- mam venit, atque inter caiteras ecclesiasticas seu
iiue,tbuIamo sibisociavit ; ex quafijium eo anno populares manuhias, partem salulifera3 crucis,
iscepit.Quem dum postmodum in Aurcliansi urbc quam Helena maler Constantini quondamAu-
ihi

snerabilis vir Amandus Trajectensium episcopus, gusti reliquerat, asportavit. Traditoque fllio suo
ixta morem fidelium, prajsignaret, assistente ge- regno, ipse in argentea turri (quam ad hos usus
itore, pariterque Aribertn Aquitanite rege, finita paraverat) aureo residens soIio,vexiIlum nostra? re-
atione et nullo e tanla cxercitus niullitudine demptionis, quasi collegam regni, e latere consti-
nxen respondente, aperuit Dominus os pueri, qui tuit. Quod ubi Heraclio nuntiatum est, cum valida
)n plusquamxxxanativilate expleverat dies,ac au militummanuPersidempetens,obviamhahuitChos-
entibus cunctis, respondit: Amen. Slatim igitur droe filium,cum maximaPersarumphalange, quai
nctus antistos eum regeneravit; quem.A.riberlus eum, metu coacta lyranni, non voluntate ducta ju-
x de sacro fonte levavit. .Magnus cx hocfacto stu- vandi prosequehatur. Et conspirantibus utriusque
)r cumexsultatione, non tam reges quam univer- partis studiis, imperator cum Persarum ductore
5 replevitcircumstantes. Exinde Dagobertus,dum singularem aggressus est pugnam, proposita lege :

ilriumsaepestudet.\eustrifcinviserercgnuin,prio- D « 'Sa quis de ulroque excrcitu progrederetur qui

oblitus bonitatis, nonsoluinecclesiarum, verum duci suo auxiliuni fcrret. Quod si quis infringere
lam quorumque locupletium inhians rebus,impro- decretum pra^sumeret, ab ipso principe suo,succisis
'
3 effectus est prajdo. Nam inter alia ecclesiarum poplitibus, vicino immergeretur fIumini.»Diuigitur
spolia, ex occasionc basilicai divi Dionysii
[llije animoscque congressionc facta,Heraclius ad adver-
lornandie, direptas valvas fusilia;re fabrefactas a sariiim Ut quid. ait, tui hoc quod constituimus
: <(

') San<-ti Hilarii Piotavioiisisfortiir abslulisse. pr;ovaricant pactum ? » lUe reflexa cervicc,ut vide-
um Oeeanum in Soquanam dcvehi jus-
per rot quis suorum se venirct juvatum; ah Heraclio
Jset,
utpercam Parisius usque ducerentur, una percussus equo dejectus estmortuus. StalimPersai
rum iluvioabsorpta.necpostmodum dicilur fuisse supplioesse Hcraclio subdunt. Qui cum suis ad ul-
|{)erta. Luxuria; tam ineirreiiato se tiadidit ut ex- teriora i^rogrossus, Chosdrohem in nicmoralo re-
iribus, qua; cuin nomine cultu otiam fuloie- porit fano residentcm, etjuxta eum Dominicam
I rcgio, plurimisconcubinarum illi obseque- crucem. Quem dum intcrrogaret Ulrum Chrisli:

l( ur numerus. Aversum itaquecorcjusaDeo fuissc fidem suscipere,et salutare Iignum(quod,licct indi-

i'limabatui' prorsusque abalicualum,nisi inscMiict suum
gnus, honorificG tamcn juxla tyactaverat mo»
 783 AlMOmi MONACHI FLORIACENSIS m
dum) vellet adorare ; illeque 1'esponderetnullatenus A Cui successit Heraclona filius cum malre Martina.
idse faclurum, Ucraclius cum illico inlcrfccit. Pcr- Hic cliam, duobus annis rerum summa potitus,
vagalusque univcrsam Pcrsidem, filium Chosdroc fratri Conslantino jura reliquit imperii.
parvulum (quem cum eo invenerat) baptizari prae- CAPUT XXHI.
cipicns, cidem pra^ponil.Et argcntum (piidcmtur- De morte Ariherti rcgis Aquitanias, ct ejus filiiChiL-
perici deque nerjociatoribns Francis rnale a Sclavh
ris exercitui, aurum vero restaurationidcputans cc-
acceptis, et de lcgatione ad Samonem Scluvorun
clesiarum, cum mullimoda prfcda ac scptem ele- rcjem, et prselio cum eis commisto ejusque exilu
plianlis, assumplaetiam Salvaloris cruce,Hierosoly- Francis infclici.
mam, indcque Constantinopolimremcavit. Anno IX Dagobcrti rcgis, Ariberlus frater eju«

CAPUTXXH. Aquitania!rexmorilur,rclinqucns parvulumfiiium,

JDe Tlcraclii forina, ct jn-xsacjii qno $e a circumcisis nomine Chilpcricuni. Qui non diu rebus humani>
peUcridiim videral crrorc. Nam Judxos propterca superfuit. Opiniomortis cjusDagoberto ascribeba-
perscqucbatar, c Franciaqne pellendos curavit ;
ciim a Sarraccnis fuerit pellendus. De corum ita- tur. Qui ejus comperta moi'te, Barontumducem ad

que agitur prselio et Heraclii mortc. pcrvadendum ejus regnum, vel ad Ihesauros sifii
Fuit autem vultudccorus, visuhilaris, mediocris adducendos, direxit. Barontus vero grave dispen-
statura,egrcgiccqucforlil,udin!s;qui etleones sfppe B dium exinde fecissc memoralur. Eo tempore,coni-
in arena, ctplures, solusinterfecerit.Cumque Htle- mutaLores mercium cx Francia Sclavorum ingressi
ris abunde esset instructus, ad ultimumastrologus patriam, a Sclavis rebus exspoliati suis, et qui re-

Agnoscensitaquein signis siderum,impe-

efficitur. Quapropter qui-
sistcre tenlaverant inlerfecti sunt.
rium suum a circumcisa gente vaslandum,et autu- dam, Sicharius vocabuio, missus a Dagoberto ad
mans id de Judccis fuisse pra^monstralum, pcr in- Samonemmcmorala3gcnlisprincipem,postulaturu5
tcrnuntios Dagobertumrogavitregem Francorum, de commissis justitiam, dum scirel, se a Saraone
utcunctos Judaicte stirpis, qui in provinciisillisub- nollc videri, vestibus quibus Sclavi utebantur, ue
jectis manebant, Christianos fleri prseciperet ; eos agnosceretur indutus, conspectibus se offert regi?
vero qui nollcnt aut exsilio aut morte damnari. prffisentiam suamrcfugientis. Et qua; sibiinman-
Quod Dagohcrtus volens effecit, omnes qui nolue- datistradita fuerant prolocutus,ait nondebere eum
runt baptisma susciperc procul a fmibus eliminans contemptui habercgenlemFrancorum,eo quodipje
Franciffi. Porro Heraclio non de Judaiis, sed dc ac populusei subjectus obnoxii forent servitutisDa-
Sarracenis fueratpraiostensum. Agareni siquidem goberto eorum rcgi. His verbis Samo, provocatus
(qui et Sarraceni) gens perfida, ab Abraham cum ^ ad iram, respondit, se cum populo suo, simul et
origine ritum trahens circumcisionis, a radice terra, Dagoberto libentissime pariturum, « Si la-
Caucasi montis progressa, terras Heraclii popula- men,inquit, disposuerit nobiscum amicitiasconser-
tum venerunt. Contra quos lccta militummanus,a vare. » Ad hajc Sicharius : « Non est, ait, possibile,

Cajsare directa, graviter estabhostibus ca;sa. Nam ut servi Christi cum canibus foedera jungant. »Et
centum quinquaginta millia ex militibus interiisse respondente Samone « Quandoquidem vosservos
:

rcferuntur.Spolia caisorum victoresrapta AugusLo, profitemini esse Dei, et noscjus sumus canes, ideo
per legatos recipienda, miserunt.At illc qui ultio- eaquffivos ncquiter conlra ejus geintis voluntatem.
nem potiusmeditareLur, non solum oblatarespuit, ut inutiles famuli,nobis frequenter concediturmoi-
verum ipsa legatione Alanos in adjuLorium sui,rese- sibus ipsa ulcisci. » Statim ejectus est Sicharius dc
ratis porlis quas Alexandcr Magnus Caspio monti conspectuipsius.Qua exasperatus Dagobertus con-
imposuerat, ad centum quinquagintafcrmearma- tumelia, lcctas cx Austria dirigit militares copias.

torum millia pretio eduxit. Sarracenorum duodu- ad debellandam Winidorum gcntem. Quibusfuer.:
ces erant, qui duccnta millia armis instructa in auxilio Alemaojii cum RoLberto ducc, uecaon cl
belladucebant.Cumqueuterquc exercitus procul a Lengobardi. Qui in ea qua congressi parte victo-
se invicem castra posuisset, nocte, quai diembclliD riamadepti, plurimum captivorum ad propria re-
praicedebat,subiLa in castrisCraicorumquinquagin- deunLes abduxeruntnumerum.Austrasii veroFranci
taduomillia pugnatorum cxanimala in straLis rc- \Mnidos, qui in Vogastense confugcrant castrum.
perLasunL.Quaderc rcliqui,mctu pcrcussi, indivcr- obsidione clauserunt. Quamdum segnitcraduiini-
safugerunt, rcgnun^ suum depopulandum adversa- strarent, irruentibus super se hostibus graviter at-
riis relinquentcs. Qui, quasi, acce})La injuria quod ilicti, castra cum tentoriis dcserenles aufugerunt.

obviarcausi hostes fuisscnt, vchemcntius vaslalioni Hac victoria Winidi animosiorcs reddiLi,in Thorin-
insLitcrunt. Tantaj cladisnuntio Hcraclius acccpLo, gam et circumjacenLes Franoorum lcrras sese effun-
diflidens se possc rcsisLcre, cum jam illi majore, dunt, ilo ut Dervanus dux, qui urbibus prreerct
propc AsiajporLepervasa, Hierosolymam infcstare Sclavorum, quai usque ad id tempus Francis pa-
disponcrent, in morbum incidit, et proccdcnte in ruerant, dcsperatis rebus se ad ca?teros Iransferrct
deterius corporis a^gritudine.usque ad languorem ScIavos.Enimvero, non tam virLute AVinidorumha^i'
anima^, vidcliccL in Eutychis dolapsus est soclani. cladosaciMdilFraaeisquanlumignaviaAuslrasiornni
Sociata (luoquc jure connubii sororissujc sibililia, Alioqui vindictam, quam sub Clolario in Saxonos,
jixvisusceptajpotestalisauuo dicmclciusiLuUimum. hanc ipsam sub Dagobcrlo in Sclavos cxcrcuissenl
783 IIISTORLV FRANCORUM. LIR. IV. 786
CAPUT XXIV. A CAPUT XXVI.
De contentione inter Avarcs et Buhjaros de rege deli- De bello quodin Sclavos paracit Dagoberlus, aSaxo-

gendo,et de Bulijnris erpulsis a palria,et Franciam nibus ob IribiUi levalionem /icle suscepto ; sed a
Siijcberto filio rcijis fcliciter fjesto.
incadere purunlibus, una nocte ca:si<.
Anno aulem x, pos(([iiain pra>f;itus Dagobcrtus
His diebus, inler Avares, cognemento Hunnos,et
rcgnarecoepcrat.momor malititcSclavorum iii suos,
inosquiRuJyaridicuntur, magnasurrcxit contcnlio
collegit lectam e Francice bellatoribusscaram,quam
jui deberctur rcgni successio ulrum ox lUilgaris
:

nos turniam vcl cuncum appcllare possumus. Cui

)rto, an cx Avarorum scmine procrcato. Lis usquc
properanti ad capiondam ullionom ex inimicis.oc-
ul arma deducta.Hunnis viotoriam peperit. Vicli
currcrcSaxonum logati, spondentium scfore vindi-
Uilgari, el a propriis exsules terris, Dagoberlum
cescontumcliarum quic Francis illat-e erant,si tri-
xpetunl regem Francorum. poscontcs vacantom
ellurcm sibi conccdi adhabilandum. Illchicmatiim
butoquod regiis exhibebantusibuslevari meruisset.
os in Bajoariam dirigit, doncc cum amicis delibc-
Quing-cntas namque vaccas infercndalcs a Clotario

aret quid dc eis ageret. Quibus per domos Hajoa- Scniore,CIodoveirilio,(:hiipcricipalre,rei^ia!menscC

fuerant. Qua ideo ii inforrc
inferendales dice-
'"'^^''''^ jus?i
J"'-'
i orum hospilantibus, rex habilo cum familiaribus
eo quod singulis inferren tur annis. Dago-
^^"^"i'.
actalu (voritus nc quid
ractatu q novi molirenlur) cvocatisB
J^ertus ergo, sapienli Austrasiorum consilio, petita
-

ajoariis mandatis
hoc dcdit in L't unusquisque : <<

non abnuit, eo vidclicet pacto ut per succedentia

um, qui apud sohospitaretur, cumconjugeaclibe-
scmpcr tempora, Fi^ancoriim iimitcm sibi vicinum
is contrucidaret. » Quod factum est ct unanocte, ;

Saxoncs contra adversantiumdefensarentincursus.

ua; tam crudeli operi designala erat, omnes neci
'aditi sunt.
Hoc paclum sacramento quidemsuper arma(uteis
mos erat jurantibus) firinalum. Sed nulla efficacia
CAPLT XXV.
factornm est stabilitum, licet sensu quem solvere
•e reyibus ffispani$, et bello eis a Dagoberto per
solebant, liberati essent. Sequenti eliam anno,cum
Burgundiones de MiiSorii po^tulatione, et
illato, et
direptionc, ac recompensatione. assiduis Sclavorum incursionibus Thoringa labora-
Porro apud Hispaniam defuncto Siscbodo rcge
ret, collato cum pontificibus ac senioribus gentis
cmentissimo Scntila successit in regno. Qui dum consilio,DagobcrtusniiunisuumSigebertumAustra-
siis pn-cposuit, ut fiingcretur rcctoris muncre cum
lulta in siios crudclia exercerct, Siscnandus qui-
rcgni honorc. Tutorcs duos dcJcgavit, Chuni-
un haud ignobilisHispanicnsisad Dagobcrlnm se filio

)ntulit,rogans auxiliari eum sibi, quo Senlilam ])crtumColonia?urbisprapsulcmetAdaIgisumpalalii,

r<

ispania expelleret. Dagobertus universam rogni

rcctorcm. Thesaurumetiam eissufficientem Iribuit,

jrgundionum militiamproficiscicojubet,auxilium ctquaicunque concessit, teslamento cuncta inseri,

ac sigilli imprcssionc signari mandavit. Deinceps
senando laturam. Igilur ubi inHispaniam divul-
itum est, exercitum Francorum ad subsidium siii
quandiu Sigebcrtusvixit,sludioac industria Austra-
seoandum ducere, siorum irruptiones refrenata; sunt Winidorum.
illico cuncti Scntilam jamdu-
im sibi odiosum deserunt, ac illum alterum bcllo CAPUT XXVII.
iliorcm sine pugna secuti subliraant in regnum. De Clodovci fdii Daijohcrti ortu, ct de regnorum inter
)undantius et Venerandus ducescum exercitu tan-
Sicieherf.um et eumpcr patrcm divisiuie, ct de Den-
lelcni ducatu rccepto.
m Tolosano Csosaraugustam usque Sisenandum
osecuti sunl.Ubi nobilcs
Anno xii regis Dagoberti, oidcm de rcgina Nan-
Colhorum so ci tradide-
mI, otipsi,
lilde nascitur filius, nomine (^lodoveus qui et Lu-
a!)eodonisinuncrati,adpropriarodio- ;

dovius iiivcuilur iiiniciipalus. Uade rex, suggeren-

nt. Post hoo Dagobertus, direclis Anialgario ct
tibus iis qui utililatihus rcgniconsiilerc videbantur-
nerando legalis posccbal promissa sibi solvi.
rcgnum dividere
fcqua, lance inter hos duosfilios
•oponderat enim Sisenandusseci missorium au- .,.•,
^'^«^^ertum itaque seniorem cxliberis,Au-
um ex thesauris Gothorum daturum, quem olimD '^^.^"'^-

rsimodus (qui apud Cothos regnaverat)ab Actio, stria^, ut prcRlibalum est, rcgcm instituit; Clodo-
manorum vcum vero minorem iiatu, pari dignitato Ncustriic
• [.atricio, dono acccperat. Quem duni
ac niirgundi.-opraifccit, rostitutoctiam ducatu Dcn-
,'alis rex libenti animo tradidisset, (Jotlii speculati
od pcr tcliiii,qui usquc ad illud ternpus ab Austrasiis injuste
illos traiisciindum forct itcr, missorium
•ipiiint, ncc ouin rctincbatur possessus.Quudquamvis Auslrasii ygrc
piibli.-is passi sunt aiifcrri
«ra-
tiilcriiiil,molu tainon Dai^ohorli ct ad pnrseiiscon-
-.QuaniobiemSiscnandiispostcaDagobertorcgi,
rccompensalionc missorii, ducenta millia suli- firmavoruiilctiiipostcruiiistabileforcproiniserunt.
ruraannumcravit argcnli. Quos Dagol.ertus basi- CAPUT XXVHl.
.-n Sancli Dionysii largitus cst ; in cujus constru- De Sadregisili ducisnece, et filiorum ejux ob ignavium
oneqiianlum lil.cralitatem ostciidorit cl iKitcrnaeasdis negligenliam cxhwreifatiunc. Et
suam, in
di; hello in Vascones feliciter gesto, prxterquam
lucnlibus dcrlarabitur.
i/uod Arembcrtus dux pcnerat.
Aiino XIII rogn;iiito D.iiroliorto, Sadrcgisilus dux
AqMit.inoruiii ;i quihiisd^iin honiiiiibus, gladiatorio
advcrsus cum animo insiirgcntibus, Irucidatus est
787 ArMOINI MONACHI FLORIACENSIS 788

Hic est Sadregisilu?, quem a DagoLerlo, adhuc in A CAPUT XXX.

pueritia; annis constituto, superior dcclaravitsermo
ct flagellis cjcsuin ct barba; rasione dclurpatum. Dc Dagoherti in Ecelesiasmunificentia, et de conciom
ejv.s in concilio procerum regni, deque testamento
Cujus filii, cum ultores potuissent fleri effusi san-
et donationibus ejiis.
guinis paterni, maluerunt vivere desides ac oliosi
quam, perurgendo armis homicidas, cruorem exi- Eo anno, rex Dagobertus,omnibuscircumposilis
gere interfecti. Idcirco in publico Francorum con- gentibus,nationibusque sibi subjugatispacequeper
ventu, a quihusdam proceribus secundum legcsRo- circuitum facta,adpietatem intciidit. Ulque segra-
manas (qua? sanciunl,a patcrna eos deciJerc lurredi- tum, coBJesLibus inse supra modumfluentibusbene-
iatedebere,quinolucrintintcrfcctinccemvindicarc) ficiis, demonstraret, universas pene Gailiffiecclesias

omnibuspalcrnisexspohatisuntbonis,atqucinanes palrimoniisuihairedesinstituit.Convocatisquefiliisi
relicti.E quorumpossessionibus,multasDagobcrtus ac turba amicorum, generale indixit placitum in

tribuitccclesia! Sancli Dionysii o])sequia curantibus. loco nuncupato Bigargio. Ad quod propere conve-
Anno XIV Dagoberti, dum ei nuntiatum fuissct nicntibiis cunctis Franciaj primoribus, x Kal. Maias,
Vascones a suo imperio dcficere velle, exercitnm rex solio residens aureo, hoc apud eos disseruit
Burgundionum cum xii ducibus eo dirigit.Qui,com- B iriodo : « Causa modo, mihi amantissimifilii,etqui-
missacumhostibuspugna, eosdem acie superarunt, cunque adestis Francorum potentes, utilis ac fru-

et multos cx eis captivos ducentes, terram eorum cluosa visa est vos vocandi inlentio, ul de iisquse
rapinis ac incendio Denique cum
desolaverunt. pro remedio anima? merc agere institui, non ego
summa ad propria redisset illaBsus
fclicitate totus solus mihi applaudcrcm. Quia etenim caducageri-
exercitus, ni dux Arembertus, cum maxima parlc mus corpora, animasque immortales, magna no-
nobilium, et etiam veteranorum, ex hisquos secum bis, si nolumus, est indicta probitalis
dissimulare
duxeratin valle Robola, a Vasconibusfuissetinter- ncccssitas ne si (quod absit) minus fuerimus in-
:

fectus. Hujus tantai muUitudinis, quai Vasconiam tenti, non solum corruptionem quam speramus
nello subegit, licet multis rectoribusulcretur,prin- corporum, verumet ipsam feternitatem animarum
ceps fuitAudoenus ; qui multis in proiliissub Iheo- perpetuis tradamus incendiis. Ideoque ego, remi-
dorico inventus eststrenuus, cui prairogativa omnis niscens justis prieparata prsemia, et pra^parala
de summisreservabatur rebus.Adquemaccedentes iniquis supplicia, memor etiam malorum qua? ges-
Vasconum primores, rogaverunt parci sibi, pro- testamentum scribere decrevi, quo omnes re-
si,

mittentes se Dagoberto rcgi pr£Esentaturos, et de n gni nostri sanctorum basilicas isto tempore famo-
quibus arguerentur satisfacturos. Haic ille allegata sas haeredes faciamus earum quae eis a nobis tra-
sine dolo inteUigens,exercitum unde veneratreduxit. ditse sunt rerum. Constitui etiam quatuor fieri uno
CAPUT XXIX. tenore exemplaria etea manibussubterfirmare,non
De ad Judicahilem Britannise regem, cum
lcgatione tanlum meis, sed etiamfiliorum meorum Sigeberti
quo Eligius vir bonus fscdus pactus est, cleque Ju- ac Ludovii,quos hodie reges constituo, vestrisquo-
dicahilis Audoeniquc religiosilate.
que qui astatis sanctissimi pontifices, necnongentis
His ita patraLis, lcgatio a Dagoberto ad Judicahi nostrse principes. E quibus unum Lugduno Galliae,

lcmregemBritanniaidirigilurAit qua? Brilannicoii- aliud Parisius, tertium Mctis in Archivis Ecclesia-

tra Francos male gesserant emendarent. Sin alias riim cuslodiendis dirigimus. Quartum autem,quod
universHS copias.qua? e Vasconia redicrant, commi- pra? manibus habemus,in thesaurisnostrisasservari
nalus est sc Britoiuim finibus immisurum. Adsci- pra}cipimus.Cumquc,post depositam a nobis caruis
scituradhancEligiusexsequendamlegationcm,spc- sarcinam,unusquisquepra:'..'^ulum,quilocispr{pceplo
ctata^ (ut pra?ostensum est) fidei vir. Qui plurima inscriptis pra^fuerint, sibi assignata susceperint,
cum Judicahilc alloculus de pace, non soliim ut rogamns et oblcslamur pcr terribile Doinini uoslri
Francorum oblcmperarct regi persuasit, vcrum D nomen ut mcnioriam noslri iribus in
Josu Christi
Clippiaco villa, quo tunc Dagobcrtus morabalur, hebdomada diebus per sequentes annosfaciant;ao
secum perduxit. Ubi memoratus princeps etcorre- pro requie animse nostra? sacrificium offeranlsalu-
ctionem commissorum, ct subjectioncmsui BriLan- tare, nomenque nosfrum,quasi perpeluum tcncnte<
niciquc populi obLulil,a('paccm cum copcrpetuiun memoriale, libro iiiscranl vita^.Vos autem bonifilii.

iniil. Cumquc Dagobcrlus ad curanda juxta morcm considcrantcsprimumnaturaM-eligioneni,cujusgra-

epulis rcgaiibus corpora sc contulissct, Judicahil tia etiam bestias ligat, manete fratres, el nolite
palatio egressus ad domum Dadonis referendarii, exucre quod generali eslis. Deinde reveremiaime
qui et Audocnus diclus est, co qiiod rcligiosa-' vit;c palrcm vcstrum, qui rogarc malo, cum possim ju-
tcslimoiiium haberet, perrexit ibiqiic pransus est. bcrc, ut statiila nostra inconvuIsaservetis,si veulra
Erat cnim i[)sc Jiuiicahil rcligiusus valdc,audicral- a succcssoribus servari mavultis. Profeclo scieu-
qiic pra'(IicLiim Dadonemsludium saiiclic convcrsa- tcs, qiiod si a iiobis sancila contemptiii liabuerili'
lionis liaiicrc. Iii crasLinum valediccns Dagobciio ((liind iiou arliitior) pari inodo cl vcslra a po-
regi,pra'miisqucrcgalibusabco iloiialiis.in i(>giiuiii >(cris (•oiitcniiiciitur dccrcla. » Ilisdii-lis. cl cuiiclis
loiigaivain ei fcliccinque ojdantibus in hoc sa;culci
89 HISTORIA FRANCORrM. T.ll?. IV 790

itam, ac in fuluro mancutem, salularis omniluis A. per xii continuosdies qnihus ibi roscdit, omniaquoo
o.-Ium dimisit, ul redirot unusquisque ad sua. fuerant anliquitus in ornanicntum civitalis cx a?re
CAPIT .X.X.XI. instituta.deponi jussit.ln lantum utetiambasilicam
De fide prxstita Francis a Vasconibus. Bcatai Mariai {Pant/ieon antiquitns vocatam) disco-
Quinto decimo vero regni sui anno, omncs ferc operiret, toguiastinc cx a'rc factas exindcauferret,
oniores Va^conia', cum Amando duoe, ad cum easquecumaliisornamcntisConstantinopolim trans-
'.lippiaco venerunl ; ojusque formidantos pra\sen- mitteret. Qui tamcn, ubi Siciliani atligit, mcritum
iam, in oratorium Sancli Dionysii confugerunt. tantarum iniquitatum pra>mium luit.Nam ejusdem
)uos etsi dijjnos morte judicavcrat, respeclu insnlie incolas, Calabritequc ac Sardinia;, atque
amen sanctorum, quorum expetierant mcmoriam, Africa^, aflliclionibns tam gravissimis attrivit ut
is indulsit vitam. Qui sacramento fidem dantcs uxorcs a maritis et filii a parculi])ns scparati du-
de riPtero fidolcs Dagoherto, ac reliqnis posl ramcogcrcntur pcrpeti scrnlulcm. Itaqueimpcra-
efribus fore Francorum, ad palriam redirc per- tor, suis quam bostibus infestior, a militibus ejus
nissi sunt suam. sa^vitiam oxsecranlibus in balneo intcrficitur. Post
CAPFT .WXll. qucm Mczenlius inSicilialyrannidcni arripuit.Quo
De Gnnwalili regis Louf/obanlorum gestis, et fratntm B pari modo sine mora punito, capitcquo ejus Con-
ejus csede, deque Con^tantino im/ieratore {qui et stantinopolim perlalo, Conslantinus, Constdutinii
Constans dictus est) Beneventum obmlcnte, et de
(dc quoprajmisimus) filius,xvii annisRoraanitenuit
cntdelilate ejus el exitio, et Mezantii tyranni, dc-
ijue Cijn^tnntii imperio. gubcrnacula impcrii. Sane patris cjus lcmporibus,
Dagoberto igitnr pacifice apud Gallias regnante, Vitalianus papa Theodorum archiepiscopum ct
..ongobardis Grimoaldus pra^eraty^qui exstincto Go- Adrianuni abbatcm in Britanniam direxit, ad cor-
liperto Ariperti rogis filio, et ejus fr.jtrc Bertbarit roborandam, quam beatus Gregorius in Anglorum
laliapulso, regum arripuerat. Hiccst GrimoalJns, gentc scrverat, fidei Christianae segetcm.
le qua sumus, quod pra^dicta cversa urbe,
pra'fati CAPUT XX.XIII.
Ivarem, a quo captivus adhuc pucr duccbatur (ut Dc Dagoherti laudabili obitu et sepultura, ac sedis
lictum est) occiderat. Cujus fratres Tasonem ac divi Dionysii eedificatione et ornatu.
[^aconem, Gregorius Romanorumpatricius,in civi- Porro inclytus rex Francorum Dagoberlus,annis
ate Opitorgium dolosa fraude percmit. Nam pro- xvi gloriosa functus i'cgni adminislrationc,Spino-
iiittens Tasoni quod barbam ejus prcTscindens, gilo villasupcrflumen Sequanaesita, haud procul a
uxta morem anliquorum, eum sibi adoptarct in n Parisius coastilutus, protluvio vcntris laborarc
ilium, cum fratre ac paucis fidelium ad se venire ccepit.Indequeobsequentium manibusadbasilicam
iuasil. Ingredientique urbera porlas post tcrgum Sancti Dyonisii dclatus, dum sc incommodoultima;
:laudi pra^cipicns, milites armatos qui cum intcrfi- a'griludinis ad mortem urgeri inlellexissct. Egam
;erent direxit. Qnod ubi qui ingressi erant animad- consiliariumsuum summa cum celeritate adseve-
•erteruut, ultimura sibi vale dicentcs, per platcas nire mandavit, soquc discessurum e praesenti s«-
:ivitatis dispersi obviosquosquetrucidabant. Maxi- culo intimans, uxorem suam Nantildem ac filium
iiiaque eJita stragc,tandcm pauci a pluribus cir- Clodovcum ejustuilioni commisit, et ut secundum
:umvenli obtruncantur. Gregorius itaque qui spo- prudcntiamsibi a Deo concessam filium enulriret,
jionderat scbarbam Tasoni abscissurum, non so- pieque regnum disponcret,admonuit.Ca!terisetiam
lum barbam,verum et amputavit ejus aput Vcrum- optimatibusac pontificibus Neustriajac Burgundia;
lamen ne parjurus diccrctur,barbaj quoquc summi- accersitis, filio cos eisque filium commendans, xiv
tamen inaniler pnecidit. Quapropter Grimoaldus Kal. Februarii dicm cxtrcmum.Cujuscorpus
clausit
rcgno potitus.Opitcrgium fuuditus evertit in ultio- conditum aromalibus,sepullum est in ecclcsiasan-
nem fralrum inibipcremplorum. Cujus tcmporibus ctiDionysii, in dextro latere sepulcri ipsius marly-
Conslantinus Augustus, qui ct Constans dictus est, D ris. Deniquc, ut supra ostcnsum cst, cum se orna-
Longobardos Italia pcllcre cupiens, transmcato tum ire illius memoriam sociorumque ejus poUicitus
Adriatico mari, IJcncventum obsedit. Unde subilo cssct, tcmplum cis condidiLuniversis, qu<'c inCailia
adventu Grimoaldi territus, disccssit, relicto cum tunc temporis cranl, cxcellcntius templis. Nullum-
exercilu quodam c.v optimatibus nomine Saburro, queimpensisslatuensmodum, marmoreis illud co-
qui cum Grimoaldo Tunc unus e
pra-Iio confiixit. lumnis similique venustavit pavimento, immenso
i.ongubardiSjVucabuloAmalongus, quiregiumcon- a'dificandi sumplu, etcxquisito fajjricatum decore.
Inm solitus erat forre, qucrndam (irfeculuincodcin Nec minor illi in aliis quoquc ornalibus intentio.
••onto percussum, cl sclla equitatoria supcr caput Nam, vcstibus auro texlis et paliis holoscricis, to-
suum elevans, rcliquos perlerrefactos fugcre com- tum intcrioremcircumdedit templi ambitura.Ordi-
pulil.Talia agnosccnsimpcralor, iracundiamcordc netnpsallcntium uti apud SanctumMartitium Turo-
conceplam insuos (buc est Romanos) convertit, nis,nccnonapudSaiictum .Maurilium Agaunisagcba-
moxqucHumam portondit, ct a Vitalianu papalio- tur,inibiinstituit.Pry'liavcro taminnunicrafratribus
primo quidcm dicobtulit bcato
nurificc suscoplus, ineodcmloc(j Dco ramulantibus, sivc matriculariis
Petro pallium auro tc.\lum, in crastinum vcro, et ecclesia; contulit ut devotio animi ejus plurimum
791 AIMOINI MONACHI FLORIACEXSIS 792

admirabiHs csscl. Fuit ctenim idem rex Dagoberlus A sanctos sihi auxiliari poscebat, quorum basilicas
admodum cautus, ingcnio astutus, circa ])cnevolos plus csetcris se opibus ditasse meminerat.
et sibi fidelcs mansuetus, rebcllibus autcm ac per- CAPUT XXXV.
fidis valdc tcrribilis. Excertiiscorporis maximeque De Clodovci sub Ega jtisto principatu, et poradi>i
venationibus dcditus, atque in omni agilitatc cor- Romani pavimcnto. Et de Gothorum in Hispania
refjihus Tolfja ct Risicindo..
poreastrcnuus; pcritia quoque ac virlule in IjcIIo
At vero Dagoberto defuncto, ejus filius Clodo-
praevalidus.
CAPUT XXXIV. veus, (jucm eliam Ludovium diximus fuisse nomi-
De visione facta solilario super slalu Darjohcrli rcfiis natum, cum malre.Nantildcin partes coepit regnare
(lefuncii, et qvid prosit templorum ornatio, ct obsit Ncustriai sive Burgundia^, Ega consiliaro palatium
spoliatio.
cum regno gubernante. Qui patientia) deditus,
CaiteruTii eo tempore quo tcrminum sortilus est
abundans opibus, justitia? crat cultor eximius, et
vitae, quidam illustris Ansoaldus nominc, dcfcnsor
PictaviensisEcclesia;, partesperagrabatSicilice.Qui
genercclaro oriundus. Tantummodo blasphemalur
[Gall. (Hait 6Wmc'] apluribusquod esset avaritia; de-
dum cvcctu revertcretur navali, appulit ad quam-
ditus.Quitamcnres paupcrum,qua! sub Dagoberlo
dam brcvem insulam, pra^sentia ac meritis cujus-
j
dam
,...., T A-
solitaru qui .Joannes diccbatur rcdimitam. A
A 1 1 •« -R
x>
pervasai et fisco fuerant injustesociata!,possessori-
'
.,..."' ,^ ^-o un

bus cum omni rcddidit mtegritate. His diebus do-

quo, dum dcsalute animaj cum cosermocinaretur,
minus papa Romana? Ecclesia? locum, quiParadisus
interrogatus utrum rcgcm Dagobertum cognovisset,
[vulg., lc Parvis] dicitur, ante basilicam BeatiPetri
illeque se eum optime nosse respondisset, rursum a
aposloli, candidis et magnis marmoribus mirifice
sene i'ogatus mores vitamque regis exposuit. Cui
stravit. Apud Hispanias mortuo Sisenando, Tolga
senex ; « Cum, ait, multavigiliarumacjejuniorum,
filius cjus petente patre rex creatus est. Cumque
simulque senectutis faligatione depres3us,paululum
Gothi pueritiam regis aucupati, more sibi assueto
membra sopori dedissem, astititmihi quidam,vene-
multimoda committerent scelera, Cintasindui)
randa decoruscanitic,monens utpropere surgcrem,
quidam Golhorum pro?minenlissimus, Tolga regno
et pro Dagoberti regis anima,qu« eadem a corpore
pulso, acclerico ficri coacto, regnum arripuit. Qui
exierat hora, Domini exorarcm clementiam. Quod
agnoscens consuctudinem gentis, quam in interfi-
eum facere maturato curassem,apparueruntsubito
ciendis sive expcllcndis habebantregibus,pIuriraos
haud procul in pelago deformcs truculcnta facie
cx cis (juob huic vitio scivit dcditos ncci tradidit
dffimones, vinctum regcm Dagobertum pcr spatia
de potcntioribus quidcm ducentos, de plebe
maris agitantes, mflictisque insuper verberibus ad
tr , . , rw, j- 1
, . ,•, • .
•
n
ita ut
.

vero qumgentos
, „
lermemternceret, residuos
•.,..-, exsilio
Vulcania loca trahentes. Qui distentus cruciatibus, i-i ^ °
condemiiaret. Ipse autem cum quiete regno polilus
inter agitationes et vcrbera,quorumdam sanctorum
fuisset, fdium Risicindum vivens regem insliluit.
audiebaturpostulare sufTragia. Cum repente aperto
Ilic de malis quoi gesserat p^ienitentiam ageii<
C(]elo,inter fulmina influctus cum fragore ruentia,
cleemosynasquc multas facicns, nonagesirao (ut
visi sunt descendisse viri decore nitenles mirabili.
fertur) vito2 anno diem clausit.
Requirerc C(]epi aih cis qui essent. Qui dixcrunt se
CAPUT XX.XVI.
essc illos quos Dagobertus ad suum vocaverat au-
De thesauri regii divisione, et consiliis Pippini Sige-
xilium, DionysiumvidelicetacMauritium martyres, berto datis.
necnon Martinum confcssorem. Hi ereptam dsemo- Quoniam quidcm supcrius demonstravimus quo
nibus animam secum ad a^thcra levaverunt, ca- ordinc vitajsupcrslcs Dagobcrlus intcrliberos suos
nentes hunc psalmum :Beatus quem clcfjisti ct as- regiium diviscrit, nuncintimandum,quo pacto post
sumpsisti, Dominc ; liabitavit in atriis {Psal.
cxcessum intcr ipsosejussint jiailiti thesauii
tuis iilius
Lxvi). Usic vir ille venerabilis Joanncs Ansoaldo
))
Igitur Pippinus, qui subDagobertoassidue cum ali-
retulit sc vidisse.Quai ille, in Gallias reversus, san- quibus cx Austria primoribus palatium incolueral
cto Audoeno narravit, qui ea in una conscripta eo obcuntc ad Sigebertum se confert, juuctoque
chartulaposterisrcliquitin ordinem histori» digc-D (,„„^ Clumiberlo pontifice (ut prideni)ainiciliaruiii
renda.Ex qua re datur inletligi luillo modo asaii- fu}dcre, ulilia cunieorcgni memorato ministrabal
ctis ornatum contcmni, qucm ;ul(^orum mcmorias consilia. Ex quorum sententia Sigebertus ad Clo-
dcvoti confcruntviri.Quanquamciiim quorumdam doveum dirigitfratrem,qui debitam sibi portioneni
caluniniatorum, clcunctadevotarccupientiumlhPc ex patcrnis poscerct tlicsauris. Ad quamredhiben-
vox sil « Nil, aiunt, Deo vcl sanrtis ejus j)rosunt
:
dam ccrtus ciim loco dosignalur torminus. Statula
aurum,sivcargenlum ligiio affixuin,seu parielibus ergo dio, Chunibertus cum Pippino usquc Coinpeii-
dependcntia pallia; noii tamen sine causa ultione dium villam regiam accessil. Ibique, procuranle
puniti sunt divina, vcl Balthasar vasa de tcmplo Ega Clodovci rcgis palatium gubernanlc, omuis
Domini rapla in tiirpes convertciis usus, vcl lii^lio- tliosauroruni Dagolicrti supellcx, iii spociehus variis

dorus aM'aiiuin Dei dirijxMi^ coiiatiis. Anlioclnis imiiieril)US(jiii> aiitca ahdilis j)rohila, ao iiiler fra-

quoque,quia llierosolymitaiia! urbis tciiiplum Allis. tros aMjii.i osl laiico divisa, torlia j)arto taiiion, e\

simo consecratum exspoliavit, poslmodum scalens omnibus qti;o Dagoberlus acquisicral, |ioslquaiii
vermibuscxspiravit.»Dagoberlusvcrocosspecialius Naiitildom sihi sooiaverat.ii^siregime scrvala. Par
793 niSTORIA FRANCORUM. LIR. IV. 794

•em Si?eberti Chuniberlus el Pippiiuis ad ipsum A bus Flauoalus in Burgundiam transiens commissa
[)orluieruul. sibiniuniu iiupigrc ourahal.Cujusreslilit conatibus
C.\PUT X.\XVil. NVillibadus Ultrajuranus patricius,qui generis nebi-

De Eijani mnrU-, ei Erc/tiiuwldi iirwfectina, el litatect opum aftluentia sese extollens, dcspeclui
Ennenfridi hoinictiliu ducebat illi subjici.aut ojus parerc proRCcptis.Flau-
Anno III regni Clodovei, Ega, privrootus palalii, oatus tamon id sibi dissiinulans cognitum, nicnsc
'.lippiaco villa fel»re vexatus inoritur. Post oujus Maio ad gcneralcplacilumoum Clodovco Cabillonis
liscessum, Erchinoaldus, Dagoberli regis ex geni- agi decretum propcrare non distulit. Quo etiam
rice consanguineus, major domus in Neustria est \VilIibadus cum invidiososatis agmine, etquodmi-
nslitutus. (Jui liumilis, pacificus, cunctistjue virtu- nari bclluin vidcrctur, pcrtendit. Nec palatium in-
um bouisexistons ornalus, saoerdolesDominidili- gredi voluit,motuens videlicot nca Flaucato incau-
reudo verebalur, et ipso ab eis otab univorsis opti- tusopprimcretur.Quod ubiFlaucatus animadvcrtit,
ualibus diligobalur. Ante paucos sane dies obitus palatioegressus euminterficere voluit.Cuisese fra-
^gaui, Ermcnfredusquidam,quiejusduxcratfiliam, tcrAmalbertus obviumlulit,et Willibadum frustra
uuuUum oomitom Albiodorum viouminMallo
apuit ncci eripuit. Exindc Flaucatus
resistere parantcni
nterfecil, Quaproptorgravesuarumrerum,pcrmit- B rimabaturopportunilatcm,utdeWillibado ultimam
oiile paritor acjubentcNantiltlc, a propinquis Ai- sumeret ultionem.
lulphi passus esl dispendium. Ipse quoque a rege
CAPUT XL.
ibi metucns, Remis in basilica Sancli Remigii pcr
uultos resedit dies.
Dc Nantildis reginx ohitu, Willibadi csede, et Flau-
cati paulo post morte non immerita.
CAPIT XXXVIII.
Eo anno, Nantildis regina est defuncta, atque in
)e Pippini morfe a multi-> /leui, et filii ejus post
inullem contenlionem et factionem successioie in Ecclesia Sancti Dionysii, in eodem quo Dagobertus
prsefectura. sepulcro posita. Ipsoque anno Clodoveus ab urbe
Evoluto anno Pippinus diem obiit, maximum Au- Parisiorum cum Erchinoaldo et Flaucato ducibus,
trasiisrelinquens hutumcausa mortissuaigenera- ac nonnullis Francia?primatibus,mcnse Septembri
um, eoquod, proptor aninii mansuetudinem ctju- progressus, per Senonas et Antissiodorum et Au-
titia^ servatam aMjuitatem, abuniversisdiligerctur. gustoduncnsem profectusest civitatcm. Indcquead
iujus filius firimoaldus, strennus admodumjuve- Willibadum nuntium dirigit,mandansutquanlocius
lis, propter egregia patris merita, populo simul et p ad se veniret. llle quamvis cavendum sibi esse a
rinci|tibus valde erat chariis. At vero Otto qui- pr<Tparatis insidiis non ignoraret, pcriculosum ta-
om, Berone gcnilus patre, sperabat sc comitom nien arbitratus regi non obedire, dictisquidempa-
alalii fieri posse, eo quod bajulus fuerat regis ruit, quainon audebat rcfellere sed valida arma-
;

igeberti in ejus tenera cTtate. Idcirco dum Gri- torum vallatusmultitudine adventabat.Cuioccurrit
jam odium ad-
iioaldum paulatim despicere, nec Ermenricus quidam, cum aliiscx numeronobilium
ersus eum concoplum imo crebro con-
velare, a rege directus, ut eumsine ounctatione ad pala-
;mptusesemanifestum ccepcrat dcmonstrarc ad- tium debere properare hortaretur,simulque ut fidem
crsarium, Crimoaldus paterna; amicitia? preroga- daret,eum nil la^sionis in eundo vel redeundo per
va Chuniberto pontlfici jamdudum foederatus, pessurum. Cujus verbis non ex toto derogans cre-
loliebaturOttonem pellcre palatio. Sed cum id dulitatcm, ibat. Quem etiam donis uberioribusho-
exosum ciim Loutlicrio Aleman-
equisscl explere, noravit, ct ut sead civitalcm praeccdcrct rogavit.
orumeircoil duci, a quo idom Otto docimo Sige- Vorumtamen ncc sic suinoienter sui securus, Agi-
erli regis aniio intc.-fectus est, etCrimoaldus in lo- lullum, Valenliai pra?sulcm, acWisoonem comitem
iimpatrismajordomusirtAustria? regno institutus. ad regiam pra; se ire jubet aulam, et qua> dc eo
CAPUT XXXIX. D agerentur agnosoere agnitaquc ad se velociter re-
)e FUiucato majore domus liurfjundiee, et simultate ferro. Hos Flaucatus in urbc delineri fecit,ct ipse
ejus cum Williljado. maturius surgenscumsuis,oivitate relicta, advcrsus
Aiino regni sui CIodoveuscumNantilde matre
IV Wiliibadum pra;liaturus itcr arripuit.Auxilio ei
urelianis caput regni Bur^aindi.-n petiit. Ubi adve- erant Erohinoaldusdux cum Neustrasiis,Amalgarius
icntcs pontifices ao optimales ipsius genlis, et se ctRamclcnus non ignohilesjuvcnum^quos ooniita-
ominio Clodovoilradcnles. Nantildishiimani.ssiinc baturhaud spci'nonda niiiItitudosatclliliim.E(Hiihus
•aolavil,utqiioriliofidomscrvaiontadmoiiiiit.Quo- Ramclcnus ot Amalgarius,cum sibi ohscquentihus,
iim ConsiiioFlauoatum, Francia oriundum, pr£c- Flaucatoinacie auxiliumlulcre,ca;tcra multitudine
iotum inslituit palatii, sociata ei iiepte
sua Ragnc- jtrooul stantc,ac evcntcmbclli pra^stoIante.Nuntius
erla in malrimonium. Dc ca^lero Erohinoaldus
et advcntus praicurrcns, manifestum rcddidit
liostilis
laucaliis (quorum uniis Neiisl.riy,altor
r.urgundia'. Willihadum.Qui liortatus socios,nc incruentam vi-
osl r.^gom ()rfocral aul.T) dcxlras sihi
muluro, sooic- ctoriani advcrsariis csse sinercnt,excepitadvcnicn-
itis ad iiivior.m dederunt, utin oommuni tractatu lcs.lnprimaautcmfrontc ipse mortuusproslernitur
iinqiio omi.scii!,u,qii.T paris essotit
s.jrl;iiilcs,jusli- qiiipjio .sui jam oonleiiiplu vit.-cprodigus, ct dcspc-
{eeljequilatisjurain subditis cu:-todircnt. E qui-
ralione.^alutistotumse in hostem efluadens.Berta
798 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 796
riusquoquc parlium Flaucali, dum adversarios A adimplore faclis, Intenlionem igilur nostri cordis
vehcmenter urget, obviavit quemdamMadalulium vos, sacerdotes, qui dii vocati estis cl filii excelsi
Bur^undioncm olim silji familiarilatenotissimum. omnes [Psal. lxxxi) attendite etaudite,elauditain,
Qui Bertarium sese vocanlem,sil)iquc,quodsi ad se siapprobaveritis, una nobiscum ad perfectum ad-
veniret, eum salvum certamineliloeraret pollicen- ducere elaborate. Nostri itaque devolio luec exstat
tem, et ad eum prolegendum clypeumelevantem, animi, utmonasterium patroui noslri dominiDioDy-
ingratus bcnencii conto percussit iu pectore.Cujus sii, in quo ipse cum consorlibuslestimoniiveritalis
Aubedo,patrisexcitus pericu]o,adeum cucur-
filius requicscit humatus, et piae memoriaj genitores no-
rit,adversumque Madalulfi pectus iancea transver- slri, domnus videlicet Dagobertus, ac domna Nan-
beravit, et cunctos qui suum appetierent patrem tildis, se sepelire mandaverunt, ab omni soIvamHs
aut percussit, aut in fugam cgil. Sicque genito- dominio mortalium. Qualenus abba vel fratres eo
rem suum, licet graviter vulneratum, nati pielas loco commanentes, posscssiunes a parentibus no-
custodivit, ne imminentem expcrirelur morlcm.Hi stris sive ab aliis fidelibus Christianis sibi traditas,
vero qui noluerant bcllo interesse, conspicientes absque ullius dominantisinquietudine possidentes,
Flaucatumjam jamque superiorem conflictu *'ore, prosalute nostraac statu regninostri liberiusDeum
tentoria Willibadi et sociorum ejus pervadentes, "
depreccntur. Iluicautem nostrajsuggestioniconsen-
quidquid supellectilis in eis reperere abstulcrunt. tit venerabilis Landericus Parisiacai urbis praesul:
Equos quoque peremptorem per diversa vagantes ccenobium illud situm est, et cui
in cujus dioecesi
abegerunt, Postero die Flaucatus Augusloduno usque ad prsesens tempus subjectum fuit. Hanc
egressus Cabillonis venit, sequentique, quo urbem ergo libertatem servi Dei inibi constituti dum
ingressus est die, eadem civitas fortuilo conflagra- fuerint adepti, nulliusquepra?ter Dei ac sanctorum
vit inccndio.Flaucatus febre vexaLus,in scapha pcr ejus, nostrumque, qui etiam lotanatio Francorura
Ararim adDiviona castrum dcvcctus, ibi exlialavit paret, fuerint perpessi dominatumj sciantsedebito
spiritum, etin basilica Sancti Benigni cst sepultus. tali genitoribus nostris et nobis eisque qui nostro
Creditum hos duos viros,Flaucatum
est a plurimis (utsperamus) per Dei gratiam orientur ex semine
videlicet et Willibadum, dignasmeritorum suorum nostraeorumque quos memo-
fore obnoxios, ut pro
]uissepcenas,eo quod multis irretili essentperjuriis ravimus pra^senti ac futura requie non desinant
qua5, datis ad invicem per loca sanctorum sacra- Deum exorare. » Haecregem pro concioue locutum,
mentis, commiserant. circumsistentespostquam intente auscultaverunt.in
CAPUT XLI. laudibus ejus proclamantes, mansura ei optavere
De Clodovei in pauperes erogatione concione et tern- ^
gaudia. Huic conventui interfuere prope omne«
pli ac cxnobii Dionysiani ab episcopali suhjectione
exemptione et de viris sanctis qui intererant ac
:
Gallicani episcopi: inter quos quidam saucli exsti-

piis eorum, operibus. terunt quos sancta Ecclesia dignis effert hono-
viri,

Anno XIV suscepti regiminis, Clodoveus rex ar- ribus, es quod ad eorum sepulchra variis veiali
gentum, quo genitor suus absidem super sepulcra sanentur infirmitatibus. Id est beatus Audoenus,et
martyrum Dionysii, Rusticiac Eleutheriiprominen- sanclus Rado frater ipsius, atque domnus Eli^ius
tem operuerat, auferri mandavit et Aigulfo loci cum beato Sulpilio, nec non sancto Eucherio. E
illius abbati tradi,ut ipse illud egenis et necessita- quibus beatus Audoenus (qui et Dado dictus esl|

tem patientibus (quia fames eo lempore toLam

pene referendarius fuitregis Dagoberli, filiusque praecel-

occupaverat Franciam) dispensaret. Et quia idem lentissimi viri Autharii. Qui referendarius ideo esl

locus sub petestale adhuc constilutuseratParisiaci dictus quod ad cum universo: publica? deferrenlur
pontificis, tale quid idem Deo amabilis excogitavit conscripLioncs, ipscquc eas annulo regis sive sigillo

princeps. ab eo commissemuniret seufirmaret. Cuifue-

sibi
Anno enimxviex quo sceptrasusceperatregalia, runt duo fratres, Ado scilicet et Rado. Ado ilaque
pontificesettotius genlisprincipesCIippacio couve- spretissse.cuIaribuspompis,construxilmonaslerium
nire jubcns,mediusque inler cos soIioresidens,hoc In salLu lodrcusi supcr Matronam lluviuin, quoii
habuitsermonis exordium: « Quauquam,iuquiens, noniinavit lodrum: in quo ipsc sub regula abbalis
Fi'ancigenae cives, terreni nos curaprincipalus ad- Columbani Deo usque ad diem servivit ullirauiu.
monuerit,pubIicis vos consultores rebus advocare ;
Rado quoque zelo fraterni studii animalus, dum
lamen prius nobis convenit ea quai Dei et sancto- thesturis piwesset regalibus, et ipse in pateroa
rum ejus sunt disponere, ut f)Oslmodum ea quoe luercdilatc aHlilicavit ooenobium, quod es proprio
nostra sunl,dante Deo.ex seiitentiaccdant.llleenim iiominc vocavit /?(/(/(;//«/;(. Porro bealus Audoenus,
qui per scmetipsum polliceri dignatus cst,diccns : ne impar in bonis operibus viderelur suis esse fra-

Primum quserite regnum Dci et juslitimn cjus, et/urc ^ Iribus, ipsceliam fabricavitmonastcriumiutra Bri

omnia adjicientur vobis {Mailh. vi), nobis suis genscm sallum, quod Iltcrusakm a.h co quideraesl
obtempcranlibus pra>ccplis suaconferot promissa. nominatuni scd nunc a lluviolo, super quem c.<t
:

Rccpiiramus itaquocpia^siiiLplaciLasanolisiii rogno silum, Rcsbacense dicitur co^uobiuiii. Hos fralro-

jaiii consistcntibusfclcrui Patris, ct ouncta nobis ad Lam pr;polara cxcroilia.oxcmplosanotissiini reor

evenient prospera in terrissi ea ouraverimus exoilalosessc Eligii.IIiecnim duminpelalio gralam
07 HISTORIA FBANCORTM. LIR. IV. 798
3eo ethominibus ageret vitam, a rege Dagoberlo A Qui optatis politiis, nequaqiiam ciimdemlocum diu
iclierat condonari sibi villam in pago I.emovicino vacare csl pa«sus. Scd aHiificalis duabus basilicis,
;itam, Solemniacum cognomitatom. In qua et mo- una in honore apostolorum principis Petri,aliaque
laslerium consfruxit, et congregalioncm Deo ser- iii venerationc p-cnitricis Dei Mari.T, mox ctiam
lienlium monachorum statuit. construxit habit.ncula monachorum usiltus congrua.
CAPLT XLII (5). Adiinatisqiic quibiisqiie nobilibus, vel etiam Deo
De futulatione cxiiohii Floriacemis. sorvire ciipiontiiius, abbaleminslituit nomineRigo-
Rcsposlularc vidclur ut quia alioruin mcnlionem marum. Qui quinqucnnio expleto, exhoc transiens
ecimus locorum, quaiiter vel a quibu-j fucrint per- sa^ciilo, succcssorem acccpit nomine Mummolum,
nnis fundati.nostri non pra^tcrmittamus fundatio- Hic bonus pastor, dum crcdituni sil)i a summo vcro-
lom camohii. In quo et venerabilis ac virtulum que pastorc Dco augmcntarc grcgem studcret,
ii-a*conio insig-nis Bcnedictus Palcr corpore quicscit quemdam innocentis vita? virum vocabulo Aygulfum
umatus; nos ab ipsis, ut ila dictumsit.enutriti
et Blesensi castro haud ignobili genereortum suscepit
unabulis.quidquid in nobis boni vel utile exstat, si ad serviendum Christo conversum. Quem ctiam pro-
uidtamen esl,ipsiuspalroni intercedentibus meri- ccssu temporis in monastica probalum convcrsatio-
s a Deo,perccpimus.Igitur glorioso rcge Clodoveo B ne, ad Rcnevcntanam direxit provinciam, ut sancti
lagoberlifilioregniFrancorum moderamiuadispo- Patris Benedicti exinde ad Gallias transferret gle-
iente,quidam vir genere nobilis,necminus probi- bam, cunctis mortalibus reverendam. Cujus ille
nle clarusmentis Leodcbodus noininc,in monaste- pi\TCcpto liaud segnilcr'paruit, etsanctissima mem-
io Sancti Aniani, siiburbio Aurelianensi abbatis brajam dictiPatris, cum ossibus sororis ejusScola-
imgebatur ad sa^pediclum accedens
officio. Ilic slica^. Galliis inlulit. Quod quiplcniusscire volucrit,
riucipem,commutationen: exposcebat fieri Floriac in libro qui De Iranslalione PatrisBenedicti prffiti-

sci.Cui petilioni rex,ut erat mente benignus, li- tulatur invenire poterit. Quam
nos ardore dilectio-
ens annuit.Acceptoqucamemoratoabbateprffidio nis, qiio circa eumdem patrem flagramus heroico
uodei exipatcrna obvcnerat ha?reditate,pra2fatum carmine succinctum, in quantum quivimus,itared-
scura Floriacum et in ejus transfudit dominum. didimus.

INCIPIT TKANSLATIO PATRIS BBNEDICTI

Edita /icroico metro ah Aimoino Flonacensis caenobii monnclio.

Fert animus linguam modulis laxare canoris C Id neque damna putes concesseris, uUa
tibi, si

iximii Palris Benedicti laude vcnusla, Importare, mcum cumreddere fundum.

falear
t cunctis re.serem populis quo pra>stitit ad nos Nec gratisfiscum mihimet conferricr opto,
Irdine, pra^claros transferri corporis artus. Spondens e proprio similem redhibere locellum.
pse sui junclis sibimet membris vcnerandis Annuit his precibus gratanti pectore princeps,
ermanae mcritis urnaque sepulcri.
sociata^, Collatumque suum kctatur perdere fiscum,
lunc, Benedicte Pater, famulo viret rogitanti Contentus quod non dispar sibi redditur arvum.
lonfer, et exiguis quo te collaudet alumnus, His ita dispositis, Leodebodus venerandus,
icipe gratificos mecum mea tibia vcrsus. Poslhabitis animo mordacibus optime curis,
;iodoveus Franca dum rex regnaret in aula, Optataque diu tandem lellure potitus.
iiclyla progenies Dagoberti principisalli ; Fundamcnta jacit dornibus tunc apta locandis,
Ixslitil egregia morum probitate dccorus Ut famulis Christi monachis habitacula condat
ir Leodebodus clara de stirpe creatus, Procurans, instat donec perfectio summa
;i.Rnobii regimen sancti serrans Aniani. Perfcctum demonslret opus tinemque laborum.
loMua vicinum quod spcctant Aurcliana. Ecclcsias demum binas pro tempore parvas
lic larga Domini pcrfusus cor pielate,
j) Conslruit, ct minimam Chrisii Mariae genitrici
ilodoveum, quem jani primo sermone notavi Dedicat, ast aliam sancti sub nominePetri
:xpelii«regem, summa comptum bonitate, Consecrat. Haec tum major erat, spatiosaque pau-
laud sibi dissimilem, cui talia famina fatur [lum
:

lox, ait, e cujiis pendat inodcramine tellus Tunc cquidem. Nam nunc postqiiam Genitricis in
Franci gaudcntsub regc potentes
lallica, qiio
[aula
;

'arvaquidem, .sed grata meai possessio menti est, Transiit Ilcsperia vectum corpus Benedicti,
)uam fama didici fisci dilioni teneri.
Egregii Patris, spatio difiTusior ha;c est,
loriacum vulgo vocitant hoc nomine villam una.
; Basilicis ncc non inultis excclsior
lanc deposco meo Iribiias iitjiirc rcgatur.
lutcrca iiiasfnum ad caiilas dcduccrc curat

(5) Capiil hor .piod Aimoii.iiiii Fluriacciiseiii

monacbiim fuissc convincit, cx '
codd. niss. nunc primum
*
•l auieiliiiii.
 799 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 800
Agmen,elinnumerashominumglomerarecatervas, A Spondeo cclalum servare in pectore verbum.
Prfficlarus Lcodcbodus, studio vigilanti, Consiliiquc mei vires pra^bere petenti.
Congreget ut Ciiristo juratas sponte coliortes. Dixerat, et dicta Aigulfussic voce secutus.
Hinc quempastoris condonet munere dignum NuIIa meo major versatur corde voluptas,
Exquirens, meritis vivacibus atque beatis Quam potiar sacro Benedicti ut corpore Palris.
Invcnitmonachum Domino populoque placentom. Demumpauca refert a?vo maturus ad ista
Mummolus huic nomen, gcneris quoque nobile Arcano senior, reddens hac pectore voces.
[germen. Ha;c peragenda quidem, magno sed munere,dixit:
Fratribus hunc reliquis consulto prseficit; ipse Sunt redimenda tibi, si me vis indice tantis
Post metas vilse superas conscendit ad arces. Qutesitum terris thesaurum cernere coram.
Ast pastor commissa gregis moderamina sancti Sicquesenex fatur, cum talia reddidit heros.
Provide procurans, animum scriptis rclevabat Prffimia magna fcres, tantum si quod rogo mon-
gnarus dictis Patrum sociari.
Mellifluis, [stres,
Pra;cipuum in libris illi studium relcgcndis, Polliceorque moram
nullam generarier a me.
Pectore quos sacro profudit papa beatus, IIIeDco plenus, tacitaquem mente gerebat,
Jucundi verbi sensus Cregorius alti. B Elfudit dignas sano de pectore voces.
Quem docuit sanctus,quiadIluminanota columbai Cum nox alra polum subtexerit, atque coruscis
Spiritus in specu Christum vestivit honore. Vecta bigis Phebe ad medium devenerit axem,
Hos dum continua versare manu pius instat Tu vigil intentis oculis per devia montis
Mummolus, in gestis Patris semper memorandi Prospice, qua versum fulgor missus radiantis
Repperit emeritum dixisse suis Benedictum, Luminis, immensas vincat splendore tenebras.
Dum celsa residet Cassini monlisin arce, Illic invenies quod tanto gliscis amore.
Quo dirae eruerent nullo cunctamine geutes
!
Paruit ille senis monitis, primaque quiete
Omnia septa gregis. Tunc jam decursa measse Transacta surgens, quorsum lux splendeat alma
Agnoscens, sanctus qua? viderat ante futura Explorat, cernitque locum clare radiantem
Intendit mentem, eveniat si forte facultas Luce nova, lapis hunc signatus nomina fralrum
Asportare sacrum jam dicti corpus alumni. Texcrat exlerius, quem sensim vir venerandus
Mittitur Ayguifus magnam Diomedis ad urbem, Impulit in partem. Subito patuere rcperta
Qui vehat optandos cunctis mortalibus artus, Ossa beata Patris Benedicti, necne sororis
Benedicte, tuos, virtutum lampade claros, losius egregiaj, quae mox latro venerandus
Celso delatos Cassini vertice montis. ^ Inclusit sporta?, palmarum fronde virenti
Nam famuIusDominisomnodummembradedisset. Contextfe, patri«que solum medilatur adire.
Mummolus, ostensum dixit sibi crelitus istud. Confestim socios Romoe quos liquerat ipse
Tunc quoque progressi quidem Cenomannis ab Aspicit adventare via, montemque tenere.
•
[urbe Proximoshis factus, causam quaBrit veniendi.
Advenere viri, similis quos visio somni Tum primum secrela sui cordis reserarunt
Admonuit, longa ut qua?rant regione sepulcrum, Aigulfo Christi famulo, qui cuncta peracta
Quo fratri conjunctapio Scolasticasancta Jam fore pradixit, celerique fuga propcra.
Sit tumulata, suaque ferant lutamen in urbe. Admonuit callem, quo Gallicarura petuntur
Ergo alacres parli junguntur calle beato Haud secus ac jussi faciunt, gressuquc citato
Aigulfo, doncc transccnsis Alpibus usque Digressis, avidc dum linquitur Itala tcllus,
Urbem Romuleam, scdemque Petri reverendam Coelitus insonuit terris vox inissa per auras,
Devenere. Locis socios hic lortc sacralis Qutp veluit proferre pedem, spatioque moveri
Intentos sacer Aigulfus tum deserit, atque Quo steterant. Coelisillo sub tempore missus
Impiger accclerabat iter, quod ducit ad arcem D Angelus in somnis, vultu verboque minaci
eremo circumdata vasto,
Cassini, quffi tunc
Pontificem sedis Romanie lerruit, istis
Longbardis olim populantibus omnia circum, Iiicrcpitans dictis acsomnos rumpere cogeus
Dum nec tani sanctis timuissent u^dibus alras Cur tesegnis, ait, torpor lecto recubantem
Injectare manus, dicessit incola cunctus. Detinel, et Latios pateris popularier agros ?
Sedulus huc cxplorator veniens studiosis iNam Galli vcstris infcsli linihus olim,
Visibus oxquirit, sanctorum busta piorum
Nunc vetcris memoros ir;e, sutfragia vobis
Quo jaceant tumulata loco, seu qualibet arce. Justorum, raplo iiituntur tollere coram,
Nam deserta videt, specicque carcnlia lumbii>.
Servorum Domini oaptante corpora furtim.
Qucm senior montis residens in j)arte secrcta, Antistes tali lurbatus pcctora visu,
Omnia lustrantem cernens hac voce rogavit. Exsurgit ac agmina cogitin arma.
stratis,
Ileu! inquit hospcs, quanam de gente remota Langobardorum subnixus viribus, illos
Explorare venis nostroijue inviserc fiues? Inso(piilur, qui post tergum ocrvice retlcxa
Quidve petis? Rursus cunctanli (aliter inHl: Innumcros hostes se propter ourrore ceruunl.
Ne metuas secreta tui mihi pandere cordis. Quod postijuam vidcre, mctu calor ossa rciiquit.
 .

801 DE MIRACULJ.S SAN(.T[ RENEDICTI LinUI DUO. — PROLOGUS 802

Nec lacr)'nns caruere frenop; tuin corpore prono A Dojiique majorcs arlus priemortua juxla
Exoranl Clirislum, qui tanlo muiioro ili?nos Memhra locat puori; confeslim rcddila vilaj

Duxeraf, ut donum servet, ne genlibus illis Surrexerc loco pedibusqueinccderc discunt.

Pra*da fianl, et pr.Tclaro spolientur honore. Exanimis quoqucjam tumulo condcnda puella
Hos Deus obsouro gradicntos aere sopsit, Exilos artus mox alligit, cvigilavit ;

Ceraere ne quis eos, ne quis conlingorc possel Sic pur causa duos secrcvit slrenue fralres.
Corripuere viam interea, qua semita monslram Tum Cenomaunorum populi cuin virginc lajli

El l«eli patriis jjaudent consistere in arvis. Ad proprium rcdicrc soIum.Hinc Mummolus ahba
Bonodium vocitant a-rrum pagi Aureliani, Pronicritus, nec non Aigulfus, gaudia dulcis
Uuo primum fossi cinerum rcsidore piorum Magnafcrunt doni, gaudent in tempore tali
Vcolorcs Dominusque suis vult plorificari Hoc humeris vcxisse suis ad tecla beali
lu sanclis. Ca?cus dum malris fusus ab alvo Clavigerique Pctri, donec divina poteslas
Ingrediente die sensit discedere noclem, Signarct.quonamsibi dilectum Benedictum
El claudus reclis la?latur vadere plantis. Condere praiciperet, natales post geniales,
Jevencre Novain quam diounl nomine Villam. Quod non multo postpietatis contulit auctor.
^ic alter veniens ad hanc luoom sine luce, B Ergo Dei servus tanto de munere Icetus
Lumine perceplo sanclura laudat Rcnedictum. Ancipiti cura penetral dum cordis oberrat,
r'loriacus perslat vicushaud porro remolus Et prece pervigili co^lorum dindyma scandit
^oenobio, gcruii quo duloia membra tulerunt. Quo Deus hishabileni miscrans concedereturnam,
4uc Domini famuius gaudonli cum grege lendit Hlico celsa poli rogilanli porta patescit,
iummolus, ut celobri ducat pompa metuendas Ethumilischoreas coelorum nuntius inlrat,
-lelliquias. Post quem Cenomannica plebs prope- Ac superi Ditis post terrea visibus astat.
[ravit,
Nec mora qu^quecupit regum Rex annuit illi.

nrginis egregia» sperans non esse neganda Fulgor abictherea nam inox deniittilur aula,
3ssasibi. Sed constanlcr se tradere nolle Que tumulanda forent Bencdicti pignora signans.
Userit Aigulfus, proprio sudore redempta. Mummolus htcc cernens, et fido pectore credens,
Ulamen assiduis precibus non sponte quievit, Gaudens templa locat, gaudens transfert Patris
^assus reslilui corpus posccntibas illis. [ossa,

'erum pcrmistos artus secernerc tandem Servos qui proprios tueatur principc Christo,
nsedit menti; sed qua ralionc valeret Ac post hanc vitam concedat haberc perennam
gnarus, Christo meruit monstrante doccri. G [Amen,

Explicit Historia Francorum Aimoini mouachi Floriacensis.

DE MIRACULIS SANGTI BENEDIGTI

LIBRI DUO
Scripti ah AnioiNo, monacho Floriacenti.

(Mabill. Acla SS. Bmcd. IV, ii, 3oG, ex BihlioLheca Floriaccnsi ct Marlio Bollandiano.)

PROLOGUS
AD GAUZLINUM ABBATEM.

HonorandisPalribusGAUZLi.NO rcvcrcntissimo ah- D suhdidi, uLqutcdam de miraculis communis patroni

>ali,omniquc Floriacensiscoenobii sanctsecongrc- nosLri sanctissimiBenedicLi ad memoriam postero-
alioni illi oommissai, eorum peripsema omnium rum scriptotradcrera. InsliLi iLaqueutpotui,et non
iIUmims roffuum cum Chrislo ailernuni. solum eu qufc ad sacrosancLum cjusdeni Patris sc-
Obedicntiai bonum quanto sit pra-mio dignum, pulcrum gcsta sunt, vcruin oLiain illa qutcin aliis
cstra, reverendi domini, doolrina edisccrc nierui. ipsiiis memoria; locis ad cjus declarandum merilum

ieoqucquorundamveslrum imperiis, quiid pater- Dominus operari dignatusest,stylo comprcheuderc

a polius admoiiilioncquain iinpcriosa auctoriLale ouiJivi, opMsoiiuicin diiosparticnslihros. Suscipitc
erauadcndum inihi putaruuL, lihenLcr cerviccm igitur, sancLissimi Patrcs, Lcuucm liccL, scdlamen
863 AIMOINI MONACHI FLGRIACENSIS m
fidelem fruclum gracilis ramusculi e mag^na vestrai A 3. non puLavimus praetermitten-
In calce proiogi
unanimis socieLatis arbore prodeunlis; nec vos in dum hoc quod divina pietas huic nostro pastori in-
cjus ptenileatialjorasse proioctu qui id quam maxi- ter ca-tera largiLatis su<jc conlulit nunieraquia, vi-

me nititur efficere ut et nutriLorissui dilecti Bene- delicet ad ea promenda quae de se retulerant digna,
dicti laudes promulgare et vestris per omnia studeat nuUius extranecepersonjneguitunquamsuppleraen-
placere desideriis. Vos autem, fralres amantissimi, to. quinimo ipsius clientuli in ejus ccenobiis illius

cum quibus in primaivo a^tatis tlore jugum suave opeeducati atque edoGLi,quidquid inejuslaudepro-
Christi feri'e dedici, milii, quaiso, congratulamini mendum eraL, posterorum mandare memoria} suffi-
quod quoque adminiculisadlioc profeci qua-
vestris cienLes invenLisunt post beatum duntaxat paparn
tinus aliquid utilitatis meae vilitati possit injungi. Gregorium; qui et ipse, ejus regulaj subditus disci-
Quamvis eniminmeadvestricomparationem nulla plinis, quantis idem Pater elfulserit virtutibus elo-

exsistat utilita3,quidquid tamenboniin me est, ab quentissimo enucleavit sermone. Marcus deniqiie

omnipotenLe Deo, perintercessionemgjoriosie Vir- poeta, atque paulus in Cassinensi coenobio multade
ginis Marifc ac lcgislatorisnostriBenedicti, perque illius miraculis metrico opere elegantissimeedide-
servorum ejus laborem totum est. runt. Translationis vero ejus sacri corporis ordi-

2. Ad postremum omnes, quorumcorda ejusdem nem ad hunc venerabilemlocum,necnonsignahic

confessoris Christiamorpossidet, conveniens expo- vel per Gallias ipsius meritis gesLa, vir disertissi-

seo ne in hoc opere rhetoricai suadelam facundiae mus Adrevaldus (o*;, istius monasterii monachus,
requirant. Quin potius, inter rusLicana despicabilis scriptis inseruit. Cui operi Adelerius, hujusnihilo-

mensce nostra? canislra,rutilantia ac suave redolen- minus congregationis monachus, duo tantum capi-
tia miraculorum admirantes hauriant melia memi- ; tula adjecit.Horum ergo vestigia, licet non ajquis
nerintque quiaintestaceisplerumquevasis lautiori- prosecuLus passibus, vos bene valere cxoptans, his
bus epulis delectabiliter uti soleant.His de ingeuioli quse dicenda proposui hoc dedi exordium
nostri tenuitate prselibatis.

LIBER PRIMUS
CAPUT PRIMUM. obeuntibus sorte, Daniexcursionissuse liberamna-
Nortmanorum strages per Galliam suh Carolo Calvo. cli occasionem, quse et quanLa civiLaLibus bina ex-
sub Ludovico, sud Carolo Simplice, Odone et Ro- G peditionc intulerint damnavasLaLionibusseuincen-
berto. Cassinogili palatii situs, etc.
diis monasteriorum ac reliquarum ecclesiarum,
4. Gallicanarum incolas regionum, assiduisexte- studioso lectori procedentis operis textus patefa-
rarum labefactatos incursibus nationum,et veteres ciet.
et modcrnaj quibusque eas intellectu revolventibus 0. Verum Auguslo Carolo rebus liumanis cxemp-
pandunt historiai. QuosJuliiCaesaris decennalis at- Ludovicus successit, qui Nihil fecisse
to, filius ejus
trivitconcertario,HunnorumsubitadiIaceravitirru- prainomen sortitus est, sive quod vix duobus anni?
ptio, Gothorum subverLit prsesumptiva habitandi regno potitus nil sLrenue gessit, sive quod sancli-
invasio ; ad uUimum Francorum vividabello dextra monialem quamdam,sicuti a majoribnsaccepirans,
victos pariterque vicloros,a?qua sorte,suo subjuga- Cala; monasterio puellarum absLractam, conjugio
vit dominio. Horumpra:!ferox potcntia,cuai insubi- copalans suo, peccatum, quod nihil esse noscitur,
gendis, tum etiam in arcendisa suis finibus barbo- perpetraril. Hujus in diebus eifcra mcmoraLorum
ris gentibuSjViguit coiicordiaaviribus usque ad divai naLio Danorum LcrLiam Neustrasiis infiictura eladem
memoriai Caroli Calvi tempora,filii Ludovici, cui advenit, intulissetque majorem superioribus, ni
agnomen Piusfuit.Contrahunc frateruce insimulati Hugo (0) per Gallias abbaLis honorc pra^dilus, co-
invidiajfiniLimarum conciLaviLodiagentium, piwci- rumconipescuissct lomcrarios ausus. Deniquc quod
pueNortmannorum,qui piraticamexercendo mari- ^ parva manuinnumeras hostium phalanges adjulu<
tima regni ejus loca dircptionibus gravissimis de- manifesto sanctissimi Patris Benedicti auxilio ila

populati sunt.Obstitit primoeorum saivis conatibus fuderit ut vix nuntius superviveret, ex scriptisvene-
RoLbertus Audegavensiscomcs^Saxonicigencris vir rabiiis viri Adclcrii agnosci facilc est. Qua plaga
cui pcr idlocorum a rcgc summa rerum dclci^ata IiumiliaLi Dani Gallias peraliquoL spatium tcmpo-
fuerat;adnitentibussibipra>eminentissimisMeustriai ris quietas liqucrunt.
viris,Rainulfo atque Lamberto,uli eloquenLissimus 6. At, Hugone ultimos vitffi sua^ claudcnte solc^.
auctor Adrevalduspriorircfert libro, Sedillis varia Ludovicoque principc post administralum bienaio
(i)*) Patriciacensis codex,quo usi sunt socii Bol- De miraculis sancli Germani Anlissiodorensis epi-

landiani,lKPcinserit, gui et Adalberlus iestiinutar no- scopi, cap. L). Aurclianis mortuus anno SS7, et se-

viinatus, istitis, etc. qua de re supra.

; pultus Antissiodori in monasterio Sancti GTmaui.
(6) Joannes a Bosco addit, ut fcrtur Robcrti /i-
Alius fuit Ilugo Magnus, filius Rotberli so regeni
lius, Quaverba desunt in codice PaLriciaccnsi, et
foronlis, qui in Sucssionica pugna ca>sus est auno
recle: nam llugo istc filius fuitnon Rotbcrti, scd
Conradi comitiset Adalcidis, seste Hcirico inlib. n 923 infra.
m DE MIRACULISSANCTl nENEDICTI LIBUI DUO — LIBER PRIMUS 808

"cgnum (iiem obeunte, Caroluscjus filius.qui Sim XhWc roducret, cl lamcn quid aliquando fuerit,ma-
>Iox poslea est dictus, in cunis rcvum agons, palrc iiifeslc apparcat. hl eo loci silum cst quo torrens
)rbatus remansit. Cujusiolalcm Framia^ primores Ct>'//c(/(;arumna[n inthiit.lurrim lalcriliam in mar-
ncongruam, ulerat, excrcenda} dominationi arbi- ginc memorati torrcntis cxtructam habens, e qua
rati,maximccumjamrefidivi Norlmannoriim nun- et advcntus prffividcri, et ingressushostilium possit

iarenturmolus, oonsilium dcsummisineuntrcbus. arccri navium, simulque ut ciassis rcgia, absquc

uipererant duo filii Rolberli : scnior, Odo diocba- adversariorum impedimento fabricata in niinori,ad
ur : Rotberlusalter, patrcm nominc rcferens. Ex flucnta majorisdeducerctur amnis.Habet verocccle-
rnajorem natu Odcnem Franci.licel reluctanlem
lis siam ampiiori ecclesiaeconjunctam, miro opere ex
ulorem pucri regnique elcgorcgubcrnatorcm.Qui latcribus fabricatam :in qua (si benc visa recordor)
ncnte bcnignus ot rcipublioa' hostcs arccndo stre- permodicum habetur sarcophagum, in quo frater
lue prn>fuit et parviilum oplimc fovit, atquc ado- Ludovici Pii geminus (6) esse putatur sepultus.
liscenti et sua repetenti paticntcr regna rcfudit ; a IndeetianiMagnum CarolumGarumnam transiisse,
uo parte regni redonatus, quoad vixit tempore, Hispanite Christianis suppetias ferentem, ibique
ostibus tcrribilis ei(}ue sempcr exslitit fidelis, Ab rcdiisse, liber Vita? ejus refert. Sed de his satis di-
ac fratcrni mansiicludinc animi in tantum frater ^ ctum nunc pi'opositum cxsequamur
jusaberravit Rotbcrtus ut,co dcfunolo, quia pars CAPUT II.

egiminis, quam germanus suus Odo tcnuit, non Rainaldus rex Nortmannorwn moratur Floriaci ; a
i3dhibebatur, palam tvrannidem invaserit. Quam sancto Benedicto casus. Cadaver in Sequanam mi$-
:iusam aquilonalcs populi, sibi non obfuturamar- sum. Effigies ejus Floriaci.
ilrati, cum scilioct totius rcgionis incoKT, siudiis 9, Igiturinnumerae iNorthmannorum phalanges,
1 divcrsa porreclis,concordi ncquaquam advcrsus super quasRainaldus regnum obtinuerat,quamplu-
os rebellarcnt animositale,totis incumbendum ra- ribus longis usae navibus, usque ad superioraLige-
inJB viribusdecernunt. ris percursantes cuncta devastant. Tandem ad coe-

7, Et quia nobis adprnnsens non bollarcgum tu- nobium ter bcati Deoque dilecti Benedicti, quod
lultusve gentium dissererc aniino propositum est, Floriacum dicitur, Rainaldus cum suis attingens,
iiinimo miraoulo pcr beatissimumnosli"cC vilitatis vacuumhabitatoribuscunctisquenecessariisoffendit
lumnum, Deooperante,patrata Bencdictum,mens rebus, domibus duntaxatexccptis, siquidemmona-
romere geslit, ad ea explicanda venicndum est. chi cum corpore semper nominandi Palris nostri
on vero nosidoirco eum nostrce vilitatis auclorem Q Benedicli ad tutiora se contulerant loca, Lamberlo
itemur, quasi nos ipse viles fccerit, verum quia tunc abbate pice sollicitudinis erga eos curam ge-
os objectos despcclosijue, nulliusvc momenti exi- rente. Perveniensergoinibi rex memoratus, et ex
:entes, ad hoc suo intcrvenfu acsuaope provexe- captivis resciscens quorum hominum foret talis ha-
il ut, et ejus laudes promere et quidquid in nos bitatio, dormitorium fratrum suKmetationis dele-
ilutisseu utilitalis quiverimus agno3cere,post Do- git sedem in quo varia, utpote paganus, dum pa-
;

linum ei dpbeamus iniputare. traret flagitia, una noctium quiescenti ei sanctus

8. Prophetici itaque nos memores existere ora- astititBencdictusduobuscomitatusmouachis, unus,
iili,quo dicitur ab aquilone omne venire malum ut ipsi Rainaldo videbatur, medise atalis robore
Jer. i, 1 i- , ac si spcoialitcr in nosprolali, frcquens praiditus, alteri, puerilis inerat habitudo. Beatissi-
jgit memoralorum paganorum qui eige-
infestario mu3autemPater,niveam capite canitiemprteferens,
uina sua tellure, instar apum, super nostras sa^- baculum vcro manu, ita jacenlem allocutus est ad-
issime, ulprffifati sumus,provincias examen effu- versarium : « Quid, inquiens, te, Rainalde, offendi,
ere pra?donum. Qui liac ultima, de qua nunc no- quodmemeosque apropriisperturbas sedibus ? sed
isscrmocsl, ex[)cditione,Rainaldo quodam duce, mihi deincepscurtcerit, et tc ab incoeptis inhibere,
ij>lrarum rcliqiiias spinarum, (juanlum in ipsis
D et famulis Christi, ossibus quoque una meis, opta-
iit,eradcreprocurarunt.IIuju3testes sunt rei, non tam quietem reformai'e. » Hic dictis, ligno, quod
)Ium, ut jam dicti verba tcstantur auctoris Adre- manu gerebat, incurvo caput jamexpergefacti re-
ildi,SequaniooLi;.'oriooqucIiltori, quibiis Neustria giscontingcns, prainuntiavit terminum ejusvitaiin
obilitalurfluminibus, Dordonia; seu Carumna.', proxinio adfuturum; sicquc rccessit. Turbalus hac
uarumA<piitania insignitur lluentis. adlia;rentium visione Rainaldus, satcllitcsmagnaadauxiliandum
rljium,vcrum eliam priiicmincntiuni ruinaioidiri- sibi vocc inclamat. Quibus accurentibus et quid
orum.Inlcr quceeminentissimumillud Caroli Ma- palerclur pcrcunclanlibus: « Quidam,inquit mona-
iii principis palaliumC./.$s-/yjjo/,gloriaquondain ct clius, non altcr, ut a?stiino, quam illc hujus tutor
oouscunarum Hlii ejus jain praifati Ludovioi Pii loci senex Bcncdictus, baculo vcrticem tangcns
uod ito Dco inimicagcusrubveriit.utetinhabita- meuin,niortem minitaiido,doloremmihiingessitin-

(fi*}Lotliario nomenerat,uttraduiitvcteres Fran- l)cCassinogiIi palatit, CaroIiMagni, ct torrentis Co-

)rum Annales. Legc Vitain sanoli Abbonis Floria- ilrotscu Aroth, vulgo JJrui, qui amnis Dononiam
Misis abbalis ab .Vimoirio itideni si;rii)lam, inqua pra^lervectis Garumnam vcrsus occurrit.
ieulionem facit rcrum hoc inloco diolarum,ncm-
 '

n
«07 AIMOLM MONACHI FLORlAGENSfS m
genlcm.» JubclconfesUmcunclospcrvasadomicilia A humanitatis respectu ad rnisericordiam aerumn;
desercre, nativumque solum rcpctere, cum quibus commovebat principis; tandem Rodulfus quidam,
ipsc profectus, ut patriamattigit,crebro debilitatus Uurgundiaoriundus,regcnda; praificiturFrancorun]
cruciatuvita disccssit tantaquo sul)ito moriente eo
; Qui quatn sevcriis in cocrccndissancljc h':
patriic.
ventorum procella inhorruit ut non solumculinina Ecclesi<'e exstiterit pra^donibus, hoc uno hqueli
lectorum, verum etiam cminenlium subrueret mo- exemplo.
lesarborum. Captivorum vincula soiuta, equi seu i i .Paidium olim Sanclo Benedicto ab Hugone (9
reliquajumentainfra duodecim et eo amplius mil- lempore Dagoberti Junioris.
viro illustri, qui fuit
liaria, aRolbomagensi urbc ad pastum deducta,dis- dono eratdatumadslipendia Floriacensiumfratruin
ruptis compedibus, in diversa fugerunt. Corporis inBurgundicppartibussitum, vocabulo Diacum (lO^.
cjustumulo pyramidem superaidificatam validis- illud quidam perversai mentis miles ad suos usu-
simo accepimus tcrrai motu subversam, ac ejus ca- rapuit,nec pelenti abbali vel fratribus injus veniro
daver tellurem a suo rejecisse sinu quod culeo cum
;
voluit. Queiimonia ad se perlata, jubet rex perva-
lapidummoleinsutunijin Sequanam estdemersum, sorem ab hac cessare temeritatis pertinacia. Qui
quandoquidemliumo non poterat contineri teclum. vocem quidem jubentis audivit, sed assensum pa-
Hoc interitu memoria nefandi abolitafuisset homi- B rentiaccommodaredistulit.Renuntiatur principi,il-
nis, ni vetustas Floriacensium incolarum, curiosa lum non sojum pervasaretentare,verum etiam con-
futurorum,marmoream ejuscapitis flngere curavis- vivium ex substanliis monachorum scu incolarum
setcffigiem (7). Quai nunc in ultima parte parietis in proxima silva sibi parare,Forte rex Antissiodo-
ecclesiai SanctaiDei genitricis Marioe ac famuli ejus rensis urbis domicilia incolebat, cum nunliusbu-
Benedicti,septentrionem versus,insertapei'spicitur, jusccmodi rei aurcs ejus attigit. Qui incxspectatu
quatenus omnes agnosce-
et praisentes et secuturi milite equum ascendens,quantocius ad locumpro-
rent, interventu eorumdemsanctorum,omnipotens peravit, rcliclo in civitate mandato, ut armotorum
Deus qualem quantamque exercuerit in suis adver- cohortes se digredientem subscqucrentur. Atregii
sariis vindicLa; severitalem. Adeo denique ha^c ultio satellites, fama proficisccntis regis permoti, certa-
Nortmannicara in posterum pcrterrefccit temcri- timprosequuntur itermalurantem. Verebaturenim
latem ut prae cajteris Gallioe sanctis beatissimum ne quispiam de excrcitu,agnita re, aimulumredde-
revereantur Patrem nostrumBenedictum (8). ret cautiorem. Ubi ad silvam ventum est,circuni-

CAPUT IH. cingi eam princeps imperat armatis, interminalus

Robertus occisus. Lerbertus Caroli proditor. Rodulfus q eum capite plectendum a cujus partis custodia re-
rex. Exemplum de ejus sequitatc. rum pervasor e:clesiasticarum fuga delaberetur.
10. Interea Rotbertus affectaLtE tyrannidispoten- Ipse, cum lcctis juvenum silva; abdita perluslrans,
tiampalamexercerecupiens,a quibusdam episcopis reperiteum quemqua^rebatsumptis armisresistere
diademate se regio coronari ac sceptro regni insi- velle. Quem rex ipse Rodulfus lancea transfixum
gniri,partimblanditiis, partim minis, extorsit sed ; humi dejecitmorLuum, apparitoresque ejus quiim.
nequaquambujuspraisumptionisIajtoshabuiLexitus. minentem evaserant neccm per divei'sa fugere

DeniqueSuessionicis in campis bello a ducibus Ca- coegit. HaiC utapatribus accepimus. plana fide re-

roliexceptus, vitaque spoliatus, licet exercitus ejus tulinius,certumque habemus venerandaimemori»

victoriam obtinucrit, ipse tamen ncfariai temeritatis ingcniique singularis Patrem nostrumBenedictum
prelium luit. Nec tamen socii defectionis interitu deinceps ei suum contra adversarios conlribuisse
ejustcrriti,perfidiiEdeserucre conlumaciam ;
quin auxilium, praicipucNortmannorum debcUanti eier-

poliusllerbertus comcsVirmendensis,infaudo sce- cilum.

lere dominum suum regemque totius Franciai Garo- CAPUT IV.
Floriaccmium ahbatum successio. Drofjonif notilii
lum dolocaplum, vinculis quoque irretitum,Peron-
probatio, seccssus in ei-emum, tentatio ; visitattv
nse direxittcnebroso carcerc roctudenduin. Kt quia D S. Rcnedicti.
regni status sinc principe agebatur in incertum, 12. Abbate Lambcrto carnis sarcina cxoneralo,
maxime cumUugoncRotberti filio,qui post probis aliquanto intcrjecto temporc cgrcgiai sanclilati?
actionibus Magni nomen promeruit, puerilis obsi- Odo, ex monasterio Sancti Ciraldi, quod Aurelia-
slcrct a>.tas,quominus rcgias assumcret infulas ; et cum huicsacro praMatusesl ca?-
dicitur, advcniens,
Herbcrticunctos habcrctodium, pra;cipue eos quos nobio (II), cujus in diebus ca qiuc ad scpulcrum

(7) Nunc
loco marmoreu' ccrniLur in lapidc ad (10) Diac, Die, vicus dioecesis Lingoncnsis in pa-
deridiculumsculpla cjus capiLis effigics, quam go Tornodorcnsi, ex Rodulfo TorLano in cap.22I)e
Nortmannorum rcgisessc incol;c tradunl. miraculis S. BcuedicLi, infra. Pra-posilus de Diaco
(8) Idem tcsLaiiLur Dudo decanus, Quintinianus decem solidos ({uoLannis pro bibliothccasolvorele-
el Villclmus monacluis, iit dicluin
(jemcticensis nebatur ex piwscripto ^iacarii abbatis, in Bibiio-
supra, quos tamen nu.-^qiiam hujus Rainaldi rcgi.s theca Floriaccu.-i, pag. i 10.
mcntionem fccisse invcnio. (11) Quoinodo Lamberto succcsseritsanctus
Odo,
(9) Ilugonc, scilicet Drogonis filio, poslea arclii- narrat Joanncs monachus in lib. ii Dc ipsius \ila.
cpiscopo Rothomagcnsi, cujus Acta logc in sicculi cap. 11 id factum Rodulforoge circitor aniuiin030
;

secundi partc prima. Odoni succcssit Archombuldus anno 'Jii. Ulfaldus

,
DE MIRACULIS S. BENEDICTI LIBRI DUO. — LIB. I. 810

icti confessoris sui Benicli Doininus operari A starfiguralus,qucT flammivomisardereacsUmarelur

seu in aliis sub ejus noniine locis, ignibus,teclo appropinquabaf paupcristugurii.Tum

rnalus esl,
l)is usque nunc incosrnila nianent, partini anti- miles Cbristi ad nola rccurrens prajsidia, signo

ilate, partim scriptorum negligentia

oblivion' crucisarmat frontem, totumque se adversus phan-
Lilita. Ips-' tamen co sermone, qucm in ejusdem tasticum objicit iiicendium, mcmor utique, ut

tris laude ac bonore facundissima diclavit elo- conjici datur, operum domini ac magislri sui Be-

enlia, memorat eumdem co?uobitarum legisla- nedicti, qui, divinte gratia^ pra^vcntus munere,ad-
•em suis temporibus multis miraculorum ra- urentes llammas,vocatis ad suos oculos discipulis,
isse signis.
imaginarias fuisse declaravit (Greg. lib. n Dial.
At eo migrante, et Arcbcmbaldo (12) bujus cap. 10). Hacillius constantia frausinimica devicta

•ri oviHs sollicitudineni excipiente. Drogo qui- disparuit Adfuit e vestigio supernai visitationis be-

m, saeculo non solum corpore, verum eliam nignaconsolalio,ctclaritatisimmensa3circumfussus

a impbcilus mentc, ad conversionem venit. lumine, conspexit simul cum splcndore advenisse
jus spirilum mundanoe jampridem dedi-
vanitati queindam egregia comptum forma albaque pallia-
111 idem abbas experiri pro certo volens utrum lum stola, qui in hsec verba venusta resolvit ora :

iiuc ex Deo esset, tramitem regularis excessit B« Ave, inquil, primus hujusce vastae solitudinis

obaliouis. Nam petiturus Romam, animal sarci- accola,Cbristo dialim conlriti cordisplacabiiiaofTe-

is itineri necessarias ferens manu trabere absque rens libamina.Fueritquidem intolerabilis visa per-
lius evectionis adjumentis pedibus viam terenti fidi tentatoris pervicacia, sed post ventos et nu-
iperavit, ut qui pravitate mornm reliquos soecula- bila, Iranquilla, crede mihi, tibi succedent serena.
nisnugisabrenuntiantesexcessissecredebalur,ex- Propositi itaque lui ne cessescontinuare perseve-
deret etiam proe ostensa abjectioris forma humi- ranliam,alumniquetui Benedictilaudibus prosequi
alis. Qua ille injuria, quasi quadam cote, ad vir- celebritatem.Tuum post haec erit deliberare quid
lum acumen usus, postquam utsuscipereturobti- velis poscere ; illius studium postula concedere.
it^praeeederecKlerosin sanctitatevilai nitebalur. Aderit deinceps ut non sit necesse quidquam pe-
14. Vcrum memorato abbate monasteriabs regi- tere; quinpotius ante tui invocationem, tibi prae-
inis metasattingente, venerabilique viro Wlfaldo Hujus jucundissimee affabili-
sto procurabit fore. »

succedente, qui post auctorem non alium solitarius illc (15) procul
Carnotensis exslitit (13) tatis

a?sul urbis, jam diclus vir Drogo ab eo petiit dubio suspicatus esse quam beatissimum Patrem
^errimeque impetravit ut sibi, in coenobitali diu- Benedictum,eiproposse ac scire gratiarum sluduit
rnaprobato conversalione, cremi singularem li- Cmunia recompensare. Eccequalis acquantushujus
retaggredi pugnam. Quam eo loco qui Balma (14) nostri protectoriscircadevotead ejussacrosanctum
cilur viriliter adversus antiqui hostis insidias excubantes tumulum existat favor, liinc colligi
scipiens, quanta etqualiatentalionum certamina valct,si ita praesens his quoque apparetipsius con-
rtulerit, non est hujus operis evolvere. Sane solalio qui procul x"emoto commanentes in solo,
m in contritione carnis ac spiritus totam expen- ejus humiliter se dedunt obsequio.
ret vitam, et vigiliis jejunia, jejuniis, vigilias CAPUT V.
crnando subnecleret, graviores inimici gencris Ludovicus rex Caroli successor; filii ejus duo Ar-
mani perpeti ccepit insidias. nustus S. Benedicto dat potnas.
,15. Quadam namque nocle quai unam festivita- 16. Ca;terum Rodulfo rege defuncto, qui, dum
in «xcellentissimi legislatoris monachorum ante- armis protervos Danorum compescit incursus, Gal-
lebal Benedicti, maturius pervigil surgens ere- lias usque adhuc ab eorum impetu magna cx parte
I ta, explorabat sub dio progressus stellarum in facit manere quietas, conversai rcs: nam Carolus
iu compelentis hora; adventum, in qua Dco ac ergasluloclausus, animam, non corpus, custodia
ptectori suo laudum praiconiasanctopersolveret ^ exemit, relinquens Ludovicum ex Headt; riva (16)
Ijnedicto. Sed invidus omniumbonorum diabolus, Anglorum rcgis filia susceptum. Qui calamitatis
[^.liditatisconsuetaj astu meiitem ejus ab incffipto paternaiprocella semet involvi metucns ad Anglo-
c.errere bono gestiens propo3ito,aereaj quercus in- Saxones,materna;affinitatisinvitatusgratia,secon,
/ bcmbaidi successor laudatur in Vitae sancti Odo- dum substituit, cum Richardus Wlfaldo successe-
i\ loco prtecitato. rit, ex Aimoino, infracap. 7.
|-2i Is esl Ercamboldus, qui rejjulam momsticam (14) An Balma in finibus Burgundia;? ub, Berno
intario Sancl.iRerrtifjii apud Remos restitaisse
abbas monastcrium per suos instituit, cx lib. De
.•tur apud Frodoardum in Historiai lib. iv, Vita S. Odonis abbatis Cluniaccncis, cap. 10.
c. 32.
(15) Drogoncm cum litulo iJ^/a/^' rctulit in Mcno-
I n; Anno vm Lotharii regis, ut constat ex fra- logiuin suum Bucelinus ad 2 Apriliis. Drogonem
'. apud Cbesnium edilo in tomo lll Historia; fuissevirum pium patct ex hoc loco beatum dicerc :

)rum, pag. 343, qui annus respondet anno nolim absque auclore, neque mortis diemignotum
962. Is eo loci Floriacense monasterium
1

assignarc.
L muro munivissedicitur: el
OswaIdus,nepos (IG) Ejuslapis sepulcralis in crypta monaslerii
i .[11,^ Cantuariorum ponlificis, Floriaci mona- Sancti Medardi apud Sucssionas cernitur cum epi-
< 111 induisse. Sed tamen corrigendus illius fra- laphio, quod in tomo I Analectorum editum est
g inti scriptor in eo quod Ricbardo abbati Wlfal-
Patrol. CmLX. 2a
811 AIMONI MONACHI FLORIACENSIS 812

lulit,in Iransmarinisarbilraliis so Luliorcmmanore A CAPUT VI.

quam inlcrsuos domiuus si forcl in eu- S. Ronigii fesluiH. Enscm AUari S. Benedictiimpo-
regionibus
nem pynitur,
biculo, rcx in convivio. Post excessum sane Ho-
18. Unumvero ejus operum insigne, Patris dico
dulfii rcgis ab Ilugone Magno revocatus specie-
I?cnedicLi, nunc adorimurexponere, quodcujusdam
lenusrcgnoreddilusfslpalrio.Cii.jusadininislratio,
fraLfis relaLu seu scriplis non conLigiL agnovisse,
jus dominalionis cxerccrc cupicnti, tam sui a Tc-
qui se illud a fidelibus sanclae Remensis Ecclesijr;
tbebaldo Carnotensium comile captione quam post
viris lesLaLus esL didicisse in territorio ejusdem
regni recuperalione, varia, insLabilis fortuna^ pro-
urbis fuisse gesLum. Aiiniversariabeaticonfessoris
ventu, laboriosaquc illi fuit. Is obiit morLcm diio-
Cbrisli Remigii in Lerris ex more celebrabanlur,
bus liberis supersLiLibus, LoLbario aLque Caroio,
dies vidclicet feslus et plenus reverentise, in quo
quos ei Gerbergasoror Olhonis,HomanorumposLea
concursus populorum ad ejus venerandam basili-
iraperatoris, gcnuerat. Carolus eevo junior, pri-
cam fieri assolet.Eodem diejam dicLa Gerberga
Yatis in aedibus senuiL ; in bse.rediLatem omnem
rcgina, Lardiore jam incumbenle bora, suorum cir-
Lotharius successiL, qui poLesLaLc regia functus est
cumfusa comiLaLu ad templum veniL, eL accidit
per LrijrinLa cL eo amnlius annos perpeLua. .,,.,„...lam a cantorum
vcsperLinailaudis olficia
.
ut
* "
t7. Ejus in diebus,
' , '

lam apud sacraLissimaPaLns

,. .
r. I
•
-D
15 ,'..„,. ^
choro
"" ,

choata offendcreL. Quai pudore suae larditalis,con-

iQ

nosLri BeiiedicLi ossa quamque cL in aliis locis, ubi

sueta?. stationis relicto loco, crypLas ipsius ecclesia;
ejus venerandahabeLurmemoria,mulLa, prffistanle
ingressa est, in quibus pretiosi PaLris Benedicti
Deo, per eumdem egrcgiuin confessorem palrata
oratorium habctur; ubi dumad orandum regiisti-
sunl miracula,qua^. posLerorum noLiLiKdirisLo nos
patores suas flecterent cervices, unus eorum pro-
juvanLe Iradcre adoriemur. Nam ArnusLus quidam
torvai temeritatisausu spatam quam manu gerebat
fuit, virsKcularis militia} clarusstipendiis, qui ab
altario superposuit. Exsccrati factum socii, gladio
Archcmbaldo hujusloci abbaLe beneficiario jure ali- inde ablalo, adversus tantic auctorem vaniLatis,in-
quaex possessionibus monasLcriisibi tradita possi-
crcpatoria invexere verba. Quibus ille superbe re-
debat. Hic oblitusbcnefaclorum, fideiquoqucqiiam
spoiidit: « Quo^^nam, inquiens, in nos [/., vos] nova
sacramento sancLo spoponderaL BeaedicLo, ac illi
istha?c incessit religio, uL aggesLum calcis ac sabuli
pro posse famulantibus raonachis, Pauliacensis cuni lapidum molc meojudiccLisense fore sanctius?»
{Pouitly in Nivernis. Y. Andrevald., cap. 37j pa-
el simul cura verbo, rccepLam macbseram, Domi-
rochia? pra?dium assidua exinanibat meLaLione [id
nicse non dubilaviL rcimponeremensae. Hocfaciens
est hospiLatione]. Cui cum a fraLribus mandaLum q
tercio a contumacioesua? fastu inhiberinon potuit.
essetutabhac prrcsumpLione quiesceret, illeque
Sed qui blandis honiinum verbis corrigi noluit
obtemperare despiceret, coacti fratres, oranipotcn-
acrioremdiviiune severitatisredargutioneminsemet
tis Domini clementiam patronique sui Benedicti
expertus est. Nam discedcnte a sacra rede regina,
auxiUum implorare coeperunt. Illisdenique obnixe cL ipse discessiL. Curaque nimiumsuisecurusacde
Dominum rogantibus, advcrsario vero in sua per-
se praisumenSjlaiLus cumcoenanLibus et ipseccena-
duranLemaliLia,conLigiL uL una dieruin memoralus
ret, inter epulas ac pocula, labente super inguina
vir prandiumsibiin jamdicLo prajdioparari jubens,
cultcllo saucialur; deinde elatus manibus obse-
interlautioris mensse epulas,poma piri ad vescen-
quenLiuma mensa, e vesLigio impoeniLens, minium-
dum inquiri juberet. E quibus unum manu tenens, que lugendus suis, infelicera exhalavit animam,
post mulLas blasphemias adversus monachos Flo-
osLendiLque Deus displicere sibi alLaris sui abomi-
riacenses prolaLas,juramenLum proLuIilmendax,iLa
naLioneni, quod sub nominibus servorum suorum
inquiens:«Hoc testor, ait, piruin,hoc anno me eis
ipsi dicatur, quodque ob sacrosancti corporij
multa incoramoda irrogaturum » His dicLis,parLem .

ChrisLi immoIaLionem fi^uram obLinet crucis.

pomijam incisi suo injecit ori, quaj continuo ita CAPUT VH.
blasphemum oppilavil guttur ut inlerclusa vnce D
Herbertus, prxdiorum Floriacensium invasor percuti'
nulla valereL promere vcrba. Quem veluLi exani- iur baculo S. Bencdicti.
men brachia lecLo inferenLes, horLaban-
sui, inter 19. Soliacensis (
Suillij ) castri, quod a vieo

tur ut poenitens eorumquse injuste intulerat bea- Floriaco tribus distat millibus, posscssor quidani
tissimo obsequcntibusBenedicLo,veniam flagiLareL. Hcrbertus dicLus est, Herchenaldo genitus patre,
Sed ille proloqui non valens, rcclinalo ad parielem fratrcm habcns, nominc Arehembaldum, Turoni-
capiLCjSpiritum exbalavit. Nec passus esl Dominus c;p Ecelesia^nunc;17)archipra^sulem. Iluic Riehar-
Christus incassum cadore suorum preces servulo- dus vencrabilis abbas (18),successor domini Wlfai-
rum, a gloriosasua gcniLrice Maria dilectoque sibi di,aliquajuriseccIesiasticipraediainbeneficiumcon-
allegatas Benedicto. cesserat. Quinequaquam hiscontentus.reliqua qua*
coenobiLarum usibus delegata cranL nefando ausu

Ex hac parLicula nunc, rccle colligunL So- (18) Riehardiis abbas pra^fecluram iniitanno
(17)
cii BoUandiam Archembaldum superfui.ssc anno 90-i,quo Wlfaldus assumptus est ad sedem Carnu-
1005. teusem, ex diclis.
813 DEMIRACTILIS S. BENEDICTI LlP.m DUO. — LID, L 8H
diripiebal, Tunc Palcr monaslerii ciinclaque con- A prirarevo juvcnlulis florc vilcie hujus privalus mu
ilioad eum liirijrunt poscenles ul. memor ndei ncrcpravilatcm quoquc morum nonvaluilcorrigere
iirando eis a se pollicitoe, res eoruni invaderc C.\PI;T VIIL

Quo panipendenle eorum monila, ad

desisleret.
fiomiildus itcm morte correptus.

Lolhariumrejrem.seuducemHugonem.querimonitc •20. Romaldus civis Carnotensis exslilit, cujus

ajrumnam profccti sunt. silva trans Ligerim, in Segalonia [la Sologne) sita,
sua» llebileni deploraturi
Apiid quos lum quidem parum proficicnles, per confinis silva? quam dcvoti viri jam dictfe ecclc-

s.-melipso5 eumdem perfida' menlis hominem sicp altribuerunt, cssc dignosciUir. Isunus existcns
ab eorum opprcs- eorum de quiiius Scriptura dicit: Quoniuni quidem
adorsi, orant ut sui misercalur,
terminos transtulerunt, diripuerunlque (jrecjes
sionc cessando. Verumlamen eo averlente aurem, ipfi

ad nola recurrunt pra^sidia. Denique tolo prope- (Job XXIV, 2), adunatum tam in silva S. Benedicti
modum ejusdom anni quadragesimali tcmporc, quamqne in sua silva ad pasccndumporcorum grc-
inter litaniarum solemnia, suaDomino pro Iribu- gum ox a-quo parliri conaliatur. Et quia pars saltus

latione fundenlcs vota, duo a^rea pulsabant signa, monachorum mojor quam ipsius erat, grave hoc
uleorum sonituaudicntes adsimile invitarcnt opus. Undc communi consilio quos-
fratribus videbalur.

Inlerim iiriefalus Herbertus insuffi malignilatis dam ex suo collegio dirigunt ad Arnulfum Aurelia-
perseveransi-onlumaria, pessimis quotidie adjicicns norum tum praisulem, cui idcm vir beneficiigratia
pejora, cum quibusdam
quadam nocle satellitibus percepti parebat, ut eum ad sequitatis jura sua

in Wastinensem pagum adire disposuerat. Et qwia revocaret aucloritate.Verum ille,contumacia2 fartus

iuxla Verilatis vocem,^!»" ambulat in nocte offendit, spiritu, suadenti episcopo quatenus justitiK Ira-
{iiia lux in eo non est {Joan. xi, 10), luce utique ca- milem scrvaret.superbe respondit se eo die quo sues

rens virlutumac tenebris obsessus viliorum, obscu- e bosco abducendi erant interpellantibus responsa
ritate quoquc mundana; noctis impius quisque sc daturum, ajstimansmiser servis Dei se qua?require-
>uosque actus celarc nititur ; sed hcet humanos, bant erepturum,immemorevangelici divitis,cui sua
]uantum in ipso est, devilet obtutus, oculoslamcn amplianti horrea Dominus infit Stulte, hac nocte :

[)omini, qui super vias hominum sunt et omnes animam tuam abs te repetunt, et quse parasit, cujus
rressuseorum considcrant,eirugere nullatcniisvah;t. e/-w?i< ? (Luc. XII, 20) Nempe Romaldus prtefactus,

Son enim, ut beatus Job testatur, apud Dominum antequam e loco ubi legatis porterve responderat
jllffi sunt tenebrjE aut umbra mortis, ut abscon- pedem movisset, febre ingenti correptus, eo usquc
iantur ibi qui operaiitur iniquitatem (Job xxxiv. anguit doncc co ipso die,quo se sperabat pauperibus
li]. Sic ilaquc ab hoc impio Herberto ablata lux G Christi suillum pecus iriereptum, morte damnatus
;ua est, ipscque repenle sublatus, quia diu fucrat ferretur ad scpcliendum. Fratres interca a rcliquis
;xspectalus. Namque dum equi tergo insiden3,cum juxta condictum destinatiad silvam,cjusoperientes
iuis nocturna adopertus caligine iter carperet, adventum, comperto quod obiisset, cum portione
ispexit subito astitisse lateri suo aliquem mona- suum sibi debita ad propria sunt regressi, benedi-
iialis habitus stigmata praiferentcm cujus indu- ;
centes Dominum, simulque sanctam Christi ma-
ncntuma?thcrca claritatc,ut post ipse suisretulit, tremMariam,acDeifamulumlaudantesBenedictuni.
esplendebat.Aquobaculoquodpraemanibushabcre CAPUT IX.
idebatur, intcr scapulas ictus, horribilem emisit Floriacense incendium ; aliud.
ocem ; sicquc visio ex oculis cjus ablata est. Cir- 21 . Temporesffipius ac cum reverentia nominau-
umequitantes, horrore vocis pervicti, inquiruut di abbalis Richardi, cum ab imperatoria coelestis
ollicite quid ei acciderit. Quibus ille : « Sanctus, Regis severitate ob enormitatem peccaminum dccre-
nquit, Benedictus,nunc mihi a^-sistcns, valido me tum proccjsisset, ut flammis voracibus venerabilis
ftlixit verbcre, ex quo male habens immenso cru- liic locus, Floriacensis scilicet, purgari debuisset.
ior dolorc. Sed vos, fidissimi commilitones^ rc- D qua; ct quanta, pcrfidis quidemdespicienda, nobjs
rogradum callem arrijticntcs, ad domum mc re- autem ct quihusquc sanum sapientibus miranda,
f^rle mcam : indeque mihi veniam efflagitaturi, acciderintprodigia,paucismemorarclibet. Primum
[dsepulcrum propcrate confessoris gloriosum.» Illi quidem satisobstupesccndum ijuod basilicaSancti
ijus obtempcrantes pra;ceptis, hinc inde sustenta- Petri principis apostolorum, casuali conflagrante
jiim unde dicrressus fiierat reduxerunt. Qui intcr incendio,ca quae sanclissimai Dei Geuitrici ac per-
.Kiiitis famulorum, in ipso pene ostii limine, ani- petua; Virgini Maria; dicala,cunctisDominum tiinen-
reddidil; cujus devoti fideles coenobii Patris libus multipliciter diligendum retinet thesaurum,
adeuntes,eventum reiinnotescuut,
iictifralres corpus videlicct sanctisimi Patris Benedicti, illaisa
'osquatenus vel cadaver exanime ad sepultu- resedit. Non solum aulem illa qiiajsexagiiita et iion
nsoipiant. Quihus illi, qiipmvis indignalionis multo amplius ab ipsa distabat passibus, verum
. '
ti abbatissui,qui lum forteaberat,assensum universa intra ambitum castri admodum arctum
|*jebente3, susceptum corpus humo texerunt. Qui constructa a^dificia, uno duntaxat horreo ardentis
isi pro parta .sibi quictc applaudcbant, pia tamen ecclesia;paricti adhairente, incorrupta mansere ab
'mpassione defuncto compaticbantur, eo quod ia ignibus. Acervus quoquc frugum, quem metum
8i5 ARIOINl MONACHI FLORIACENSIS 816

(Gullicc »ieto7) valgo dicimus, qui laiitum poiile A ^id usus reficiendorum qci forle advenissent pere-
novcni vix passibus in Jonguin dilalaLo,;ib ipso di- giinoruni pra;pai'ala. Ila-c casu sub lurri e qua si-

stabatoratio, voraccs evasit igniuni ilanimas. Mo- gna dependebant, elala, decitentibus-ambustiscir-
vere del)uerat hoc damnum corda morlalium ;scd cumvallatur Irabibus. Tunc renovante Deo anliqua
heu! mens hominum nimium ignara futuri, dum miracula, qui sub Moyse rubum mediis in flammis
non veretur, dum non metuit, si])i ingruontia ne- servavit incombustum, mcnsa lignea vaporera non
quaquam considcrans adversa, cadit in dcteriora ! sensit igneum. Vidcbalur crgo non ardens ardere
22. Etenim nonlongo lahenteannorum curriculo, tripcs, nec juncla calori matcries alimenta dabal,
prsecellentissimi Richardi abbatis industria fusile ut a[.eite claresceret ipsum ahquando super hanc
ierisvas ad convocandos in oratio fldeles paraha- discubuisse mensam qui sibi tribui fatetur, quod
lur. Cujus rei ministri, cum nocte qufc ortavas egonis ac mendicis confertur (il/a«/«. xxv). Fit con-
sancti pra'cedcl)al Laurentii, laboro fessi mcm])ra cursus ingens ad hoc spectaculum, videruntque
sopori dcdissent, accensam candclam poslibus affi- quibus est videredatum,quasi turbinem a pradicta
xamoblili exstinguere rcliquerunt. Quai decidens, inensa exsurgcnlem, congeriem carbonum huc
stramen lectorum stipula exstructum accendil, a illucquedispergentem.Videre eratdudum lugubres
quo domus complcla fiammis, ut jam vehemenlius B proimmincnti calamitatenmllorum vultus, repente
arderct, etiam in continguam aulam Sanctfe
sibi Imjus prodigii alacritate pennutatos. Consumplis
Mariai Christi Matris ac dilccLissimi domini nene- igitur oninibus, hajc remansit inusta. Nec his in-
dictiincendiasparsit.CIamorsubilo ao luctus ingc- commoditaLibus animi bonorurn ; quiu imo
fracti

miscentium tollitur fratrum, verentium ne compre- procurante venerabili Dei cultore Richardo abbate
hensisomnibuseducendisarcicorporis sancti Patris in eo quo nunc cernilur statum, intra trium spa-

Benedicli sibi facultas deperiret. Quibus elsi spcs tiumannorumjiocsacrumct valdemonachicae vitff
inerateumdem excellentissimum Patrcm suosposse culloribus jucundum pra>paralum est coenobium.
incontaminatosservare artus, humanustamer; ani- Porro annus combustion's ipsius fuit ille qui ab
mus, fragilitalis suaevento agitatus, in incerLum Incarnaiione Domini (20) nongentesimus septuage-
agebatur. Effcrtur denique lugenLium mo^,ren- sinius quartus dicilur fuisse.

liumque manibus illud admirabiie margaritum, ct CAPUT XI.

cum palla (19), super quam pridie sacrosanctun\ ArcldUctus casH illcesus. Malier a deemone libe-

ChrisLi fuerat confectum, circum- ratur.

corpus Jcsu
ducitur. Cum repente aquilone, qui ad horrea 2i. Circa tempus vero iilud quod summo sludio

fratrum llammas impellebat, flare cessante, totus G quidam

i^estauratio ejus perficiebatur, architectus
qui nunc adhuc superest, Dominicus nomine, ope-
ignium gIol)us voluminc facto ccelum versus cacu-
ram cooperiendo frat)'um dabatrcfectorio.Cumque
mem exLendit ;ibiquepar superiori apparuit mira-
culum, ecclesiaSancti Benedicti, quai pridem suc-
in summo operlurfe fastigio consisteret, ac cuidam

ccnsa atquc restaurata erat, remanente cum xeno- sibi poculum porrigenti, ultra quam necesse erat,

dochio ejusque coquina, necnon et pistrino, ac si intenderet, lapso pede subito inter immensas tra-

Dominus nonverbis, scd operibus, servissuisdicere biummoles adterramdecidit.Concurrentesfratres,

viderctur :Etsi vobis pro commissis iniquiLaLibus qui cum tam ictibus lignorum quam duritia terrae

iratus videor, precibus tamen fidelium meorum, examinatum putabant, non solum viventera, sed
quos huic loco tutores delegi, mitigatus, aliqua vo- etiam omnibus memhris integerrimum reperiunt.
liis ad inhabitandum domicilia rclinquo.
Quodnon ambigitur meritis sancti viri Benedicli
fuisseobtentum,ne homo ejus deditusservitio, vit<c
CAPUT X. aut membrorum quodlibet sustineret dispendium.
Mensa incomhusln. Cimohii inslauratio. Incendium 2o. Ea etiam tempeslate qua adhucinstauralioni
anno 974. "
D ejusstudiosus impendebatur labor, et sacratissima
23. Aliudquoque inusitatum antea saiculis ostcn- Patris sui Benedicti ossa, in ecclesia Sancti Pelri (21;

sum aDominoestsignum quod nonambigitur me- dcvotus filiorumasservabat amor,talequidinpriori

rilis gloriosie Virginis Marire sanctissimique con- tumulationis su;e loco hic tutor noster ostcndiss*
obtentum, ad moe-
fessoris ChristiBcnedicti fuisse narratur. Mulierquaidamdamionioobsessa, ad mo-
storum solamen inonachorum. Tripodaeratexigua. naslerium est deducta, atquc in crypta interiori.ul

(19) Corporale vocant, quod contra incendia de- major etiam in honore sancti Pclri sacrala erat.ut
ferri tunc lemporis sole])at. Lege Consuetiidinum colligo tum ex Eccardi comilis superius ad-
liltcris
Cluniacensium librun\ ii, cap. 30, RoduI[)hi Clabri ductis,tum exquodam scriniolo ligneo.quodnuper,
librum v Historia^. cap. 1 ubi chrismalc appcllatur, duin allarc islud auguslius insLauraretur, in imo
etRupertum abbatem dc inccndio Tuitiensi. loco invenLum conLinebat ha'.c verha aurichalci la-
(20) Consentit anonymus chronogra[)lius in mina^ inscripla Mlmma fieri. Jrssir, in. amore.j
:

tomo III Chesnii, f»ag. 3i)i>. Sti:. Maiuk.et. Sti. PErni. Is est Miimmolus at-ba
(21) Oratorium istud hactenus magna cx parte loci secundus, cujuselogium in Sa>culo II relalum
supcrest intraclaustramonastcrii, aliud ab ecclcsia cst.
pnncipali,quic beataj Mariaj dicata est, tainctsi arj*
 817 DE MIRACULIS S. HENEDlCn LIBRI DUO. — LIB. L 81J

ibi curarelnr, introinissa. Unde post aliquantulas A ci in ordine vicis sse propensioris curce immineret

debaccliationis sua^ moras relracta, anle allare diligens caufela, accidit lucernam ante altare pei'-
constitit; excujusore pclua^ Virp-inis Maria" vcnerationis gralia accensam
sancl;i> Dci r.cnilricis Maruv
Mos vcro u priscis institutus Palribus
ul nobis rclalumcsl.tros (laMnones in moduni
sca- cxslingui.

rabtporum cum viridi cbolcrain conclia ilocidcnles obscrvari solitus crat,quod nos quoquc iu nostra
sonitum rcpcrcusso a?re cicrunt. Sicquc pcr-
icrca, perspeximus fieri pueritia, ut tam diebus quam
sona illa mundata cst, obtentu gloriosa? Matris noctibus, trium lucernarum luminc memorata il-

Domini ac inclyli confcssoris cjus Bcnedicli. lustraretur ecelcsia. B]xstinctani crgo pra^dictus
fratcr candelam, ad aliamquai sepulcro ])ealicon-
CAPUT XU.
fessorisprrelucere consucverat, ut acccnderet defe-
Contractus eiectus. Dnodecim paiiperes Floriaci
aliti. rens,ipsam quoque dcfecisso reperit; iertiametiain,
26. Homo fuitquidamWastincnsispagiindigena, qua? oratoria crypl,T illustrare solita crat, dum in-

qui ab utcro matris pcdum privalus officiis, scain- ipsam cmortuam oirendil. Turbalus igi-
visissct, ct

mcllorum adminiculoiter confiticbat,bumum vcr- lur animo, dum concito gradu sc eirert, ut lumen

rendo.Hic,ter beati Patris nostri Bcnedicti audita basilicre restituerct, regressus perspexit ununi e

fama.ejusvcncranda adiit limina. Susceptusaulcm j, cereis eminentioribus, qui pcnes altare Reginai
in domum alendorum paiqicruni usibusdelegatam, virginum poni solent, et in festivilatibus tantum
peliit se alimonia susfentari fratrum, donec intcr- acccndi, divinitus illuminatum, flammis rutilarc
ventu saucli coufessoris sui Doniinus optala? ei coruscis. Qiiam rcm valdc admirans, gralias Deo
saJutistribueret elTectum.Cujus precibusRicbardus rcddidit, intelligens exstinctionem luminum, non
abbas annuens,in numcro duodcciin cgenorum eum casu,sed divina accidisse providentia, ad ostcndea-
haberi instituit,quosdiligens boni antiquorum cura dum moi'talibus, huic sacratissimo loco supcrnam
Patrum in hoc nostro Floriacensi ccenobio.ob duo- nequaquam abesse visitationem.
denarium apostolorum numerum, comnuinibussti- CAPUT XIV
pendiis diatim ali ac vestiri sancivit. Qui quotidia- Sancti contempior pv.nitus.
nissuspiriis aures piissimi pulsans Conditoris,dona 28. Eques quidam aliquando iter faciens,devenit

cupita? poscebatsospitalis. Et quia juxla Veritatis ad jus monasterii Sancti Benedicti perti-
in villam
dictum, coelorum vim patilur rcgnum, el instantia nentem, cui Vitriarias nomen est ingrcssusque ;

rapitur violenlorum (Matl/i. xi, 12 ,petensaccipere, domum cujusdam viduct;, invenit sextarium avena*,
quierens invenire, pulsansque ut sibi misericordifjc quam pabulo equorum necessariam sibi tolere
aperiretur aditus 'Lnc. xi, 40), meruit obtinere. volens, amuliereprohibebatur, dicente: (cSi,inquit,
'
Tandem eni.ii sulTragio in primis almw. Genitricis viduitalismca^paupcrlalemauferendo medespcctui
Christi Maria;, jn cujus excubabat aula, ac dcinde habes, saltem sanctissimum revere Bencdictum,
excellentissimi monachorum legislatoris Benedicti, cujus juris hoc rus est quod incolo. » Cui miles,
quem mediatorem inter se et Dominum suarum « Tantum, ait, pro sancto Benedicto, quanlum pro
elegerat precum,arcntes humeclari nervi, cruraque lc dimitto;» vocaloque armigero,avenam quam ipse
conlracta cwpere resoIvi.Hoc ubi languidus pcrsen- insacculum paupercula; transfuderat, collo equi
sit, et ipse cupidus sanitatis,insueto altentabat viam fcrendam tradidit, sicque discessit. Nec longum
lcrere more. Paulalim itaque se subrigendo, pro- spatium emensus, subito, ac nullis urgenti-
itineris
cessu temporisambulandilirmissimasadeptusvires, bus calcarium slimulis, equo ad cursum proclivo
merilis egregii confcssoris, nativa? statuit repeterc in prfficepslabilur.Sonipcs disrupto guttureinteriit;
proprietam telluris. Postulata itaque abeundi li- ipse fracto dcbilitatus crure diu languit. Suaigitur
cenlia, gralias liberatori Deo sanctoque pro posse poena ipse dedicit et aliis exemplum praibuit nec
i
referens Benedicto, cum propriis quos ad hoc ip- sanctos oportere contemni, necviduarum lacrymas
sum evocaverat fratribus ad sua reversus, agricul- dcbcre csse despectui, qua?, ut ait Salomon, ab
' lura; de reliquo opcrarn dedit. oculis ad maxillas, a maxiilis ad terram decidunt,
'

CAPUT XIII. et Dominus omnium susceplor est earum {Eccli.

Lucemse trcs in ecclttda B. Marix. Cercua coslitta XXXV, 19).

[
/iccensus. CAPUT XV.
27.Ssepc nominati abbatis Ricliardi temporibus, Pr.vdaioies multi apuucis fusi.S.Benedicli vexillum.
icuidam monacho Bcncdiclo, cui Nigcr [)ruinomcn 29. Caput-cervium [Sacerge) posse.ssio qufcdam est
'
fuit, ab eodem abbatc cum aliquantis aliis ex coitu
Sancti Benedicti, de qua in sequentibus plenius,
fralrum tuendffi sacrai sedis mandata sollicitudo faventc Deo,narraturi sunius(lib. ii,cap. "i.V.Adre-
fuit, illius sane qua; .sancta'. Dci Ccnitricis Maria; vald., cap.38), qualitcr sciiicctad dominium hujus
1sub honorc Deo dicala, ctelestis tlie.sduri, corporis Floriaccnsiscocnobii pervcncrif, seuquomodo iiide
•dico .sanctissimi Palris Bencdicti, mirabilc cunctis
habitatiomonachoruni ad Salcnse(22) castrum mu-
Jiu se rctinel margarilum. l.no ilaquc dierum.dum tata sit. Cui posscssioni gubcrnanda^ paulo ante

(22) De situ castri Salensis, vuJgo Saint-Benoist du Sault infra in lib. ii, cap. 6, num. 15.
819 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 820

memoralus («wm. BenedictusA Quapropter Elias Bosonis filius, dominum suum

27) vir venei^abilis
monachusprfppositusest. Qua tempeslalc ex oastris,Willclmum comitcm Pictaviensem muneribus preci-
qua; crcberrima per eam regionein habentur, ad busque pellexit, quatenus caslrum Giraldi, quod
ccntumquadragintaarmati,inArgentomagcnscs(23) Brucia {V. lib. ii, cap. 6) dicitur, secum obsidione
agros, qui ei loco vicini sunt, sese diifuderant, cingeret.Qua dere non solum villas Giraldo parea-
prajdas ex eis acturi ; idcirco ex villis etiam prai- tes,verum etiam possessiones Salensis coenobii con-
dicta^ possessionis armenta seu pecudes abegerant. tigitgraviter devastari. Nuntius ad Giraldum Lerao-
Cumquc Argentomagensibus damna suarum per- vicina tunc urbe rcsidentem venit, qui diceret
in

lata fuissent rerum, e caslrensibus confestim ad- non solum ejus regionem, sed etiam agros Sancli
versus cos pugnaturi prosiliere portis sed in ;
Benedicti, eo quod ejus cssent delegati tutelae, ab

unum conglobali, cum se hostibus numero infe- hostibusdepopulari. Ille in talibus nequaquam pro-

riores viderent, congredi cum his pavilabant. Tunc crastinandum ratus,maxime confidensBenedictuni
unus cx animatus sociis inlit
ipsis divinilus : «Nunc Patrem sibi auxilio ob suaruni vastationem posses-
interim, commilitones,terram Sancti Be-
fidissimi sionumadfuturum, dirigitco Guidonem Olium cura
nedicti adversariosdepra;datumingredi sinamus; et lecta equitum manu, dans in mandalis ut Iiosteset

quia dominus noster Giraldus ejus est advocatus, B a rapinisinhiberet, et junctis sibi Argentomagensi-
eam vice ipsius defensaturi,hostes viriliter sccureque bus, ab obsidione, si tuto posset, bello deterreret.

aggrediamur, misso prius legato, qui e monasterio Argentomagenses non ignari per quem post dorai-
Salensi, quod est sancli Benedicti, vexillum ipsius num in superiori pugna victores exstitissent,ad jam
pretiosi confessoris, quod nobis sit, matu-
pree^idio nominatum Sancti Benedicti monasterium oraturi
rato deferat.» Consentientibus cunctis acejuscon- venerunt, possenlesque a fratribus eulogias panis
silio obtemperantibus, posl susceptionem vexilli, et vini sibi tribui, dixerunt se tantai fidei esse ut

adversariis nil tale verentibus, quadraginta solum- absque dubitatione crederent per illam escam me-
modo juvenes totis viribus sanctum invocantes Be- ritisgloriosiConfcssoris Benedicti seetin prajhofore

nedictum, ex improviso prsedonibus superveniunt. victores, et a mortis periculoimmunes; necsua eos

Adversai"iorum vero cordaomnipotens Deus meritis spes fefellit. Nam congressionehabita, tanta adver-

dilecti sui Benedicti ita pcrterruerat utnullo modo sarios cffide dtfecerunt utpost victoriama mouacbis

resistere audcrent hoc modo a quadraginta tan-

; et respeclu huaianitatisctiam inimicos inhumarecu-

tum juvenibus, centum quadraginta hostium,nullo picntibus vix sepeliri quirent. Altamen aratris hu-

aut minimo fuso sanguine, fugati, seu capti sunt. mumhac illacque morearantium invertiprfecipien-
q
Victorcs vcro omni potiti prKda,nobilioribus quoque tes, glebis, uicunque poterant,cadavera obruebaut.
ex hostili agmine captis, ad Salense coenobium vc- NuIIus sane Argentomagensium, qui pane ac vino

nerunt roganles memoraluniBenediclum pra^posi- Sancti Benedicti ob su» salutis auxilium pasli fue-
rant, discrimen aliquod necis perpessi sunt; sed
tum ut quidquidiuter manubias exsuorum agnosci
posset substantia pauperum gratis reciperet. Quod omnesvictores,integroquenumeroadsuaredieruul,
illelibens accepil, et receptis suorum spoliis, tripu- laudantes Dominum, ejusque confessorem summis

diantes bellatores ad propria sivit abirc.Sequuntur laudibus extollentcs Benedictum,cujus meritis etse

aliaduo miracula haud multum huic dissimilia, a periculo liberatos, ct liostes palam profitebautur

Domino per summum confessorem Benedictum esse fugatos,

iisdem in locis gesta.Equibus unum quod tempore CAPUT XVII.

ejusdem pra^positi accidit, isti ipsi connectentes,
Trahs loco rnoto.
aliud illi per omnia simillimum suo in loco aplius
31. Uichardo abbati Amalberlus (24) successil,
referemus.
qui benignusnatura,benignior eliam exstilit humi-
CAPUT XVI.
j^
lilatissibi insita mansuetudinc. Uic a Lothario,Lu-
Item alii. Argentomagenses etilogiis panis el viai dovici quondam aTethbaldo comile capti filio,cum
mumti. electione fratrumregin)em nostri suscepcral coeno-
30. MonarchiamregniFrancorumadluic Lolhario bii. Hujus in diebus, in posscssione ipsius Floria-

regente,gravi pcrduellione primores Aquilanici re- censis coenobii, qum Hervini-curlis [V. Tortarii

gni contigit turl)ari;siquidemGiraldus Lemoviciuaj cap. 6) dicitur, res hujusmodi divinitus acla est.

urbis vicecomes, ct Boso marcliam ipsiiis possidens Gauzlinus monachus , ci curli lunc pra^posilus,
regionis, conlractis adversumse decerlal)ant odiis. conductis operariis, ad ostium basilica^subnomiue

(23}Argenlomagum,Ar_(7e«/o»,aliis Argcnlomum, ptas, nimirum xxv Prior dala esl onno

et xxvin.
oiim casirum, quod VValicrius A<[iiilania^ dux de- dcconn Lolharii regis,
(lccimo, posterior aiuio quiiilo
struxisse, Pippinus vero Fi'anci)rum rcx inst;uirasse ac pi'oinde aniio Cliri-li OtULLcgc islius Charlarii
perliibetur; iiunc oppidum pagi BiUiriccnsis ad (]ro- instrumontiim ix, ot librum De miraculis S. Maii-
sam lluvium, iufra conlluenles Crosoi minuris in mini abbalis Mitiacon.-is cap. 12, ubi Uichardusfu-
luajorem, /d Creu^c. ncri Aniionis abbalis intorfuisse, ct Amairicus
(2i) Inccrlum milii quo anno.InChartariuPalri- Floriacousis dccanus, rejccto llorn\cualdo mona-
ciacensi binas invenio cliartas Richardo abbati scri- cho, Annoni successisse memoratur.
821 DE MIRACULIS S. BENEDICTI LIBRI DUO. - LIB. \. 822

egregii confessoris Chrisli Benedicli,Deo in radeni ^ na viculas voro duas, unam medio in flumine semi-
villa dicaln>,gradus liuneos fieri disposueral. Fuber mersam, aliam ulterioriin ripadelineri rcvinctam.
lignarius ei rei studiuni imptMiden^^, dojecla' in jiro- (ircumspicicns undique, nnllius naucb'ri opem,aut
xima silva arbori dolabra supertlua ({uaHiuo demere alicujus pra^tereuntis, valuit reperire juvamen. In
parabal, cumqun eam inpartem alleram vcrlere hac ilaque animi anxielatc constitulus, dum iter

lentarel, et non posset : « Eia, inquitjSanctcBene- suumimpediri,etdiemfestumappropinquareintel-

dicle,»juiaeiro nequeo.lu illam verlo.')II<ec ditilnoii ligerel sese in se colligens, ct audaciam ex despe-
;

oranlis volo.nec poscontis airoclu,tiuin polius quasi i'ationesumens,lotum sead orandum contulit. Ad-
diftidens. Vicinas silvaj adiit domos, auxiliares sil nunc, inquiens, Domine Deus, mihi indigno fa-

accersiturus ; eum quibus reirressu3,reperit lignum mulo luo auxilialrix dexlera tua, et si quid unquam
quod vix se.x virorum movisset manus, divina vir- majestali tua^ hone placitum Pater nostersacer Be-
tule eamin partem versum quam ipsevolebat.Quid nodiclus palravit, seu quispiam servulorum ejus
putaiibeneticii epregius isle Pater nosterillislargiri tihi in pnesentia sacricorporisipsius famulantium,
prffivalel quieumlotamenlisintenlione cumcordis ad pra-sensdeclara. Placeat lihi eamdemnunc, or-
mvocaverint puritate,si tantum illi prapstitit qui se dine quo tihi placuerit, exercere polentiam, quam
cum quadam, ut ita dicam, interpellaverat animi g quondam meritis ipsius dilecti tui exercuisti, dum
vanitate? nec nobis, quihus, quamvis immeritis^a discipuio illiusundas siccis pedihus calcare con-
Deo donalum esttalein actantum imprajsentiarum ccssisti ! Non quidem ad ha?c poscenda de meis pra;-
habere Patrem,omninodesperandum,si ejus opem sumens accessi meritis, sed majora egregium con-
pura ac simplici imploraverimus prcce,cum ct ex- fossorcm Benedictum apud tc posseimpetrarecoii-
traneorum non aspornelur gemitus humiIlimos,ct cgo quo({oe dc patrocinio ipsius, pro mea
lidons,
longe posilossa^pissimeexaudial fanmlos.Quid de- apud tuam clcmenliam fragilitate, majora meis
nique cuidam monacho sui gregis,vocabuIo Annoni audendo virihuspraBsumpsi. » Ilujusmodi orationc,
quinunc adhuc superest,Ion-
[infra, lib. n, cap. 6), ac mansuetaquaidemmonachuspolletsimplicitate,
piuscule binc romoto, mceslorura solamcn animo- prfficedentihusinsuperbeatissimiBenedicti raeritis,
rum, semper nominandus coni.ulorit Beuediclus, llexusDominus, citissimum illi sua; gratia? contulit
breviter cxponere libct. sulfragium. Navis etenim quam contrario in litlore
sitam esse diximus, divinitus soluta, absque ullo
CAPUT XVIII. mortali remige, ad eam in qua coenohita ille cum
Navicula ccelilus subminislrata. p sociis residobat, lluminis parlem transiit. Videre
erat ingcns prodigium, navim aliquando invilo ac
32. Post exccssum pastoris Amalhcrti, a quu in
frustra ohnitente guhernalore, influenlisaqu» de-
tenera a-tatebahilummonasticajsuscepi religionis,
viosagentem cursus, tunc quali coelitus ostensam
atque utinam cum proposito mentisIOilhodus (2o)
a ripa in ripam inoffense teneret,tran.s-
sihi lineara
ad prajlationem Fluriacensium fralrura, ipsorum
meavisse, donec contigua famulis monachi facta,
electione et regiaprincipis Lotbariiascendit dona-
lanccis, attraheretur qui hastis suhreraigando,uni-
lione, qui pia soIIicitudine,tam spiritales quamque ;

versa onera transponunt, equos natatui comrait-

lemporales subdilorum procurans ulililates, im-
tentes. Reversus ad Patrem vel adfratres festijam
niinente celebri Patris Benedictitransitus solemni-
diei celebre officium initiare parantes, prsefatus
Late, congruum ahundantes uheriorc
duxil ad
monachus cos magno exhilaravit gaudio, non tan-
pisciura copiaregionesquempiamsuorumdirigere.
tum advectione tripudiantes alimentorum, quan-
Mitlens igiturmemoratum frat.rem, et per manum
t^um dcvote exsultantes vii-tute signorum quoque
r-jus sufficientem
negotio pecuniai quantilatcm
ei
(/"., quocunque) terrarum Dominum suum sanclis-
monuit ut impigrc injuncto insisteret operi. Qui
prajcepto parens, lluminum legumina solerti cura
simum radiarc Bcnedictum.
D CAPUT XIX.
quaesivit, quaesita emit emptaque ut ad Patrem a Arnulfo episcopo vincas invadcnle, reliqaise delatsc,
rpio missus fuerat, revehcret anxie instahat, sed xger sanatus, sedicxila constructa.
3JU3 accelerationem ilineris inundanlcsprofusione 33. Liberalis circa a:'grotantes quoque ipsiussan-
injhrium retardavere Aquitanici amnes.Inter quos cti viri Bcnedicli exslat gratia. Unde unum narro
Andria despicahilis quidam visu lluviolus,sed cre- miraculum, quod memuratus abbas Oiboldus suo
hra in multiplicc-s discursus alvei seclionc,ac palu- liotalus est accidisse tempore. Arnulfus Aureliano-
ilum aliquantis iii locis intcrpositione, jiim ei)iscopus (26), alias sanc bonus, et ecclesia-
ad trans-
meandum ad cujus, ut vulgariter loquar,
difficilis; slicas regulas scientia et opcre oplimc servansi

inatremaquampr.'Rdictusperveniensfrater,o(fendit nunquam ad purum pi'a5latos hujus Floriacensis

vadum inundasse aquis.acideoimpermeabilecquis; loci dilexit, ideo quamraaxime, quod illi dilioni

(2.'}) Quo anno factus sit

censes monachos plurimum amavit, ut constat ex
ahhasOIhoIdusnon mihi
liquet, mortuusanrii» OSS, aut insoquoiiti, libro De miraculis sancti Maximini Mitiaccnsis ab-
infra.
(2H) Diiosojusdeni nominisepiscopos allerum post Manassen,
hatis, cap. 12 in Sfoculo I;
fiiissopult)
intcr quosmediusManassses; uuum Ermcnthei de quo hic sermo, et in libro De Vita sancli Abbo-
nc-
polem ac successorem, qui Floriacenses ac Mitia- nis abbatis.
m AIMOINI MONACHi: FLORIACENSIS 824

solummodo parenlos qua

regijfi,subieclionem(27), A sum sanctum Domini dilectum eo itinere
ei cst

ipsc ulla modum dclectabatur, nequaquam ei ad Bcnedictum ad suburbanaAurelianensium obsua-

ipsius voluntatis dependerent nutum. Qua de re vi- rum defensionem transire vinearum. Quo ille au-
neas S, Bencdictiin suburbano Aurcliancnsis urbis, spem promerendffi salutis induens, imbecilia
dito,
in loco qui Boaria (lc clos dc Boiirie) dicitur, sitas, membrabaculo sustentante, reliquias usque beatas
ut sui cas pervaderent satellites, asscnsum prai- protarit, prostratusque sub argcnleo quo recon-
buit; propter quarum recuporationem cum pra^- ditai erant scrinio, in somnum revolvitur, Trans-
dictus abbas ad eum legatos misisset, nec impetra- acta vero una nocte,mane primo surgens,incolumi-
visset, cum senioribus babilo consilio, deliberavit tati se scnsit restitutum pristina;, ac gratias Deo
ut sumptis sanctorum pignoribus, imminente vin- agcns, laudum quibus poterat pra!Coniis sanctum
demia, ad bjcum cum aliquibus c fratribus fructus altollebat Renedictum, procuratorcm eum suaedi-
earum colleclurus properaret, ut, quia eidem viro Nec multum a vero cjus deviabat
ctilans sospitatis,
viribus ai^matorum obniti difficile erat, cum ipse opinio, Ipsius enim ope ac precibus constat eum
multis stccuiari potentia prjnditis regibus quoque propriffi redditum virtuti, cujus meritis fisus seu

persa^pe rcslitisse comprobetur, saltcm hac arte B fama cvocatus ad illa propcraverat loca, licet nos
obviam irctur; cuiidem pontifex, cunctos pene supra nominatos veritatis testesnequaquam abhu-
antistites Galliarum suo existentes lempore in his jussecludamus operatione miracuIi,inioper omnia
qua? Jesu Christi sunt, sapientia antecedens, refra- aequaleset merito judicemus et actu.Porro fratres
gari intuitu divinirespectus nequiret, Levatis igitur cum memorato abbate,peractis absqueulliusinler-
duorum corporibus martyrum Mauri (28) atque pellatoris impedimento pro quibus ierant, gemino
Frongentii ("29), sub nomine inclyti confessoris Dei loetabundi gaudio, ad suaregrediuntur.Verumpau-
Benedicti, vcnitur ad locum, et inter iter agendum, per spiritu qui sanatus erat,tuguriolum eolociquo
vicinis, et propinqua incolebant domiciUa,
qui viae ipse cubans superpositoscapitisanctorumhabuerat
percontantibus cujustamcclebris oretpompaprai- artus, ligneo construxit tabulatu sub quo simili
;

tereuntium, respondebatur, sanctiBenedicti. Inter detenti Ianguorequiesccntes,si tamenplenaeorum

quos quidam cCgcr, longo attristus vires febrium ar- hoc fides exegerit, citissimam opitulantibus tribus
dore, sciscitabatur prajtergradientes,cujus in obse- memoratis sanctis capiunt medelam, uti accolae
quio tanta cum crucibus viam tereretturba. Respon- eoi*uradem testantur locorum.

LIBER SEGUNDUS.
CAPUT PRIMUM, G beneficiis piffi patcrnitatis ejus, ab ipso nobis im-
Floriacus, Vallis aurea. Sibinota narrat auctor. Fran- meritis impensis, ingrati esse videamur, ea quK
corum reges. Abho Oilboldi successor. nostramattigerenotitiam, inquantum ipsius beni-
\. Favorabili supernai dignationis proesagio, boc gni patroni clemcns supplicatio vires nostro tenui
in quo Deo auctore famulamur ccenobium, ut FIo- ingeniolo a Christo obtinuerit, rusticano licet

riacus (29*) vocaretur accepit; qui [quod) priscis sermone,poslerorum mandare adoricmur memoriae
temporibus,nondissimilisgratiaepra^rogavita,ValIis Etprimo, qualiterhis temporibusrespublica Frau-
nominabatur Aurea. Retinet enim in se aureum corum substiterit, succinctim perstringamus, ul

paradisi florcm, sanctissimumPatremBenedictum; post libcrius ca quse proposuimus, exsequaniur.

(jui gratantissimo virtutum odorc quosquc remotis- 2. Lolhario rcgi, ccelcste, ut credimus, pro ler-

simos ad sui rcverentiam invitat, Quarum propric reno cummutanti regnum,Ludovicus filius succes-
tatemopcrationumsi persingula cxplicare velimus, sit. Qui immatura prreventus morte, destitulum
chartam nobis sermonemque antequam sermonis proprio ha?rede Francigence gentis priucipalum,
materiam dcficere pro certo intcUigemus. Sed ns utpote naturalis expers conjugii,dereliquit. Sane

De subjectione spirituali, quam abbates tum,

(27)
^ (29) De hoc sanclo Frongentio seu Frotgeulio
cum bencdicebantur, promittebant cpiscopo, alias intelligenduni videlur diploma Caroli Calviconre-
dicnndum hic de temporali qua-stio videtur.
; den tis^Hilboldo abbati Deensi rogatu Erispologii Bri-
Quidam pontifex
^28) dc Britannia
venicns, cui tanniai duc\scel/(iminpago Cenomannico sitatn apud
nomcn erat Hedrem, et Floriacensi loco mona-
in Bussogilum, in honore beati Petri a sancto Tro<n:'
c/iileni indaciis tunicam, corpus bcuti martyris Mauri (legcndum vidotur Frogetio) fandatam ,dpud Cliilll'"-
tium probationibus Historia^ Toruuliensis.
secum detulit, quem constat Roma: passum sub Ce- in
lcrino prsefecto, imperantibus imperatoribus Carino pag. 206,
et Nunuriano. Sed ct alter ad idctn veniens cano- (20*) lloc nominc locus censebatur etiam anlr
biam, Otto nomine, et corpus cujusdam sancti conditionom moucistorii, ut constat ex Loodeboltli
Frotgcntii sancto secum ohfulit Bcncdicto, ut legitur abbatis teslamento. Joanncsa Hosco lestatur sibi
in pra-citato fragmenlo Chesniano. Mauri martyris lectam fuissc inscriptionoin iu arcn sacelli Beal;»'
Maria-" apud Floriacum: H.vx est Vallis Airea.
\
Vita metricc scripta est a HodolfoTortario, ct hislo-
ria ejus Iranslationis, uli habclur in Bibliodicca couditionoiuoiiastorii nonnunquain VoliisFloriaru:^
Floriacensi. In catalogo liibliolhec;i' Polavian;»' diolus ost locus, iihi lumo opiduin. Flori;ious mo-
nasloriuni. CaMiubium do Paredo. do quo infra
in
Fr;inibf>rlo nioMacho ejusdom m;irlyris Vita inotri-
ca tribuitur; an a Torlarii carminc diversa? libroTortarii,abinitioilidcniVaIlisAuroadicebalur.
» DE MIRACLLIS S. BENEDICTI LIBRl DUO. — LIB. II. 8S6

atruus ejus Carolus, quem privalum scnuisse su- A sanclseDei Genilricis Mariae holoseriis palieis alio-
ra praclibavinuis, conabalur, si posset, a sui ge- rumqucvclorum lam deooraintrorsuscircumamicla
L-ris auctoribus diu posscssum silii vindioare im- variclalo,ulmulti corum qui aJ diem convencrant
srium; sedejusvolunlasnuilum sortilur effeclum. feslumfaterenlurnunquamantea sicdecenter eam-
am Frauciprimales, eo reiicto, ad Hugonem qui dcm vidissc ornalam basilicam.Ad cujus pulcliritu-
iicatum Kranoia' slrcnue tunc gubernabal,magni dinemdecoris,cumlampadarum accereorumslella,
ius Hugonis filium, oujus jam mcntio facta est, se utsicdictumsit,area,aocedel)atauroacgemmisprpe-
)uferent€s, eum .\oviocomo ^Xoyon) solio subli- fulgcns a fronte lcctica, thcsaurumArabico metallo
[ant regio. Is codeni anno Rotbcrtum fdiuni sibi lapidique pra;ferendum topasio in se retinens. Id
)n<orlem regni legit. Etquia, quantumad ca?ptfle primum cum ccctcrorum reliquiis sanctorum hume-

i causam attinet, de rcgibus diximus, ad eam risdolcntiumsuorum oflertur servulorum.alque ad

osequcudain vcnicndum est. orientalcm ecclesia! partem in cameterio exponitur
3. Igitur Oildoldo abbate in Christo quiescente, fratrum. Inde universi ad deponendum sanctuarii
bbo (30), Deo
hominibus vir amabilis, a fra-
et ornatum ora conversi,quod solers aidituorum dili-
ibus Ilugone annuenle rcge electus, in gradum gentiaperoctospaliumdierumelegantercompserat
iccessit monastioi regiminis. Qui, pro>ccdente B id nostrium aut non multo amplius quatuor hora

quo ha!C scribimus anno qui fuit ab Inoai'na-

uic runi noctis intervallo deposuimus.Perspicere erat ac
Due Dumiui millesimus quartus, in Vasconise gemere regiam (30*) illam Matris Domini, stigmata
irlibus a perfidis illius nationis hominibus, nobis via; illius qua quondam dilectus Domino coelum

vcsentibus, innocenter oooisus, marlyrii sanguine Benedictus conscendit nocturnis in laudibus proe-
urealus, ad regna est a>terna a Christo vocalus. fercntcm^posl modicumdesertarum a?dium factam
, cujus diebus res mirabiles per prceemincntissi- jam fe-
similem. Et quia igneo fervore in vitreis
um Patrem nostrum Benediclum, ab omnipo- plumbum liquari posse conjiciebatur, ma-
nestris
nle Domino patratas, quia jam lunc uos intelli- xime cum victricis flamma? vorago cuncta exina-
ibiliscontigitpervenissead melas tetatis, cerliori, niret,spe sublapsa mortalis auxilii, supellex varia
Ipole aliquibus pra^scntes, digerimus stylo. longiuscule a monasterio inter memorum densa
CAPUT 11. occulitur, cum repente uni ex abbatibus, c[ui ex
loriacense incendium. Appuratus in festu tramla- emerito duci suo militaluri advene-
vicinis ccenobiis
tionis. Inceniium divinitus restinctum rant, nomineRainardo (31),visiosuperna? apparuit
4. Festivus ffstivismensibustranslalionis ejusdem consolationis. Aspexit namque cum aliis, quibus
annuo succcssu rccurrebat dies; ad
oriosi Patris G j^.^^, ^^^^j^^-^ est videre,duas columbas super nivis
ijusspectandagaudia,non solum quique pagcnses, candorem albicantes, quae trino volatu ambitum
quidam in ipsius laude ait sapiens (S. Odo in cii'cumcingentes templi, ad Africum sui impetus
m. De transl. S. Bencdicti), verum plebs urbana direxerecursum, ubi jam proxima horreisfratrum
)ne.stis clericorum confluxerat personis inflorata. violentiaslctit ignium nec divinitus designatum
,

uibus vigiliisinsistentibus nocturna? laudis, quam ausa est pra^tergredi terminum. Jamque humani
'votamonachoriim catervaitentidem undccunque cessaverat ars ingenii, laborque conquieverat ho-
1 Iretitiam tanta^ solemnitatis advenlando nostris
minum, ut major divina^, miserationis virtus cla-
iciata, iu sui legislatoris explebat obsequela, rc- rcsceret pcr bcatissimum Benediclum, qucm nos
mte per aquilonalesbasilicccfcneslras nocivi ignis iniscri criniinabamur iisse dormitum.Ncc quidpiam
ixrespIenduithorrenda.Qiiippo inquoddam fenile eorum qua; ambitu claustri olaudcbantur ulllam
isu qnidam igiiisdecidcns,aridisaiiotusfomcntis,
suslinere jacluram, ac si illarum angeHci aspectus
n-umpositas sesc diffudit iu a?dcs. Xec laborabat
volalu avium circumvallala protegerentur.
amma, ul suas augeret vires, cum a?statis ardor
CAPUT III.
x-torumjamtorruissctculmina, et domussibimetDCo/i//ac<«i- erectus. Injratus denuo male habet ;
jpulat.'p,unaaltoricxustionisoccasioncmpr.'Eberet iterum sanatus.
•'ilcm. Interea matutinalibus relictis hymnis 5. Nostris modo dicbus ArchembertumAntissio-
iiicli e sacris prosiliunt adytis,ad sua quisquc tu- dorcnsistcrritorii incolam fuisse novimus diutino
inda totis inlcnti animis. Pauciscniorum unano- languoregravitcr afflictum ; cui cum amicorum seu
iscum pucritia' in annis constitutis matutinalcs, propinquorum solers dcfuissct cura, ita assidua cu-
rout exigebatrcG, landos,licet minusdeccnti
fine, bationccurvatis genibus coxis tibia? adhaiserunl ut
)nclu3erunt. Inde adsubtrahendaignibus
quaque latitudincm palmse hominis subtercrescens excede-
ccessaria prompla: vertuntur manus. Aula erat retcaro.Quem dum parentes ad cujusdam sancti Si-
(30) Annoft«8 Oiboldo suroossit Albo, cum
annis Scnonensi Sancti Petri.RainardusScnoncnsisabbas
•xdecim Honaconsi monasteno pra.-fuerit,
mor- fucrat quidem abbas cceiiobii Sancta; Columboe
usquc sit anno lOOi, tostc Aiinoino in ipsius
Vita. prope Senonas scd Scvinusarcliiepiscopus coeno-
;

(30) Id esl, basiiicani priiKi[iahrii, qu;o beataj nii Sancti Pctri instaurator, istuc mnnachos regu-
arifp Dr-ipara; sacrala eiat, quaiiquam/y.yw
non- larcs ex cffnohio S. lienedicti et S. Petri Cluniascen-
iiiqiiaiii •'rrlosi.i. porlam sif,'iii(i.:at. siiadduxerat,\(is\f'A'Adr\o monachoin Chrouico, ubi
i3l) Diio tum tcmporisabbates ejusdemnomi- Hainardus isle dicitur obilsse anuo 102o.
s videbant in viciiiis raonasleriis, Ferrariensi et
 ;

«27 AIMOIM MONACHI FLORIACENSIS

ineonis(32) scpulcrum,quod. sanitatum s^ru-lia illus- A «ifi memoriam (zVi est ecclesiam) inclytaj Virg^inis

trariiamavulgante didiccrant,efleredestinavisscnt, Maritc deJerens, ante scpulcrum gloriosiconfcssohs

eo quod intra suam esse regionem, aljnuil a-ger, ChristiBenedictiaccendil; adhaerensquepavimento
seque ad Floriacensc poposcit deduci coenolnum. veniamadmissireatuscumrcdintegralioneposcebal
Aiebat namqueper nocturnumsc conspcxisse sopo- sospitatis.Faclo ergovotonun(j[uamse ex eodemre-
rem, quiaeo stantc anlesacratissimamPatrisBenc- cessurum vico, gressuummeruitredonari integerri-

dicti tumbam coram aitare prff-.celsee VirginisMaria>, nio supplemenlo.IIoc nos ab ipsius contigitore au-
rectisconstitisset plantis, immensiquedecoris iului- dire eo ipso die quohaicccepimus scribere : eiquo-
tuscssct basilicam, ex qua sibiexeundi facultas nc- quenarrationiinterfuere Constantinus(34) presLy-
gabatur. Ncc vana iila quibus sa^pe ludimur fuere ler et Letherius, levit, gradu monachus habilu,

somnia; sed, opitulante Deo sudVagantibusque mc- suscipiendorumliospitum lunc delegatusmiai.sterio.

ritisRcginic virginumaccminentissimi coniessoris, CAPLT IV.
Socergii situs Olherius paralyticus, Caputcerciuin
salubrem hahuere operationem. Denique iocato
vovet S. Bencdicto ; facto dono inox sanatus. Aliu
asello ad desideratum devectus locum, a proximis rclalio de trad/ilinne illius prsedii.
qui eumdeduxerant, proforibusmonasterii cxponi- 7. Et quia, ut refert beatus papaGregorius (lib.ii

tur. Unde quia necdum scaniellis usus fuerat, nati- B Dial, cap. ult.), sancti martyresfrequentiora ostea-
bus reptandoacmanibus, ad unume publicis sepro- dunt miracula ubi eorum tantum habetur memo-
trahenspistrinum,ab ejus custode humanitatis com- ria, quam ubi eorum sacra conservaatur corpora
passione susceptus est; ubi diu curationis sua; pra;- liquet idem de cateris intelligcre sanctis, maxim<
stolando adventum, desidcrio acccnsus esl adeun- cx hoc patre nosiro inullipliciter excoiendo san
di Matris Christi aulam, in qua spcs directionis ctissimo Benediclo. Cujus cxcellentissima siguu
ejus sanctus quiescit Benedictus.Quam introgressus, rum, a Deo per ejus mcrilum ahis in locis patrato
minutum [al., minutam] sibi avicarioejusdem vici, rum, notitise posterorum tradex^e noster gcslit ani
Ermenfredo nomine,obtentu transmissum eleemo- mus. Caputcervium (Sacerge) dicitur prajdium ii

synaj altario, quod Deo sub honoremsanctai Marioe finibus Biturigunisitum, Lemovicinis conlingum,
omniumque sanctorum virginum dicatuni cst, su- quo vicina regio, corru[)to vocabulo, Capcergeusi'
perponerecupiens, sensitsuosresolvi nervos. Cum- vocitatur. IIocad dominium Floriacensis cceaobii,
que circumspectaret qui sibi au.xilium ferret a ma- ; omnipotenti Deo sub nomine perpetuaj Virginis
triculario ecclesia3elevatus,scameilos quidem suos Mainaj sanctissimique Benedicti dicatum, hac de
cancellts sanctuarii, munus vero, haud secus qua- _ causa rclatu seniorum valde antiquorum perve-
dranteilliusevangelicae vidua?, Christo acccptabile nisse comperimus.
altari imposuit; dehinc humi prostratus cum oratioui 8. Ejus possessionis dominus Othe rius diccbalur.
incubuisset, resolutusin somnum,salso perfunditur inter Aquitanicos primates clara nobilitatis pol-
sudore.Experrectus autem, nonjam scamellospos- lens prosapia. Is aprima^va^juvcntutis tlore paraly-
cens, sed baculo a quodam circumstanliuni sibi sis percussus languore, maimum ac pedum cafue-
porrecto semet sustcntans,ad hospitium abiit,pedc- rat juvamine ; solius illi lingua?, auditus quoque ac
tenlimque firniissimas ambulandi vires adeptus est. visus, ex parte manebant officia. Diutino igitur la-

6. Cumquc sensisset copiam peragendi itineris borans morbo, dum vana medicorum studia pro-
sibimet non deesse, ingratus salutis, absque liccn- pensius sibi adhibita nibil intellexisset conferre va-

tiahospitis vel sanctorumqui ei medete tribuerant letudinis, audita fama miraculorum, quaj Salvalo-
efficaciam, clam abscessit veniensquc ad villam
; ris nostri omnipotentia apud sacratissima patroin

qui^^^iDomini petri {Donipicrrc) dicitur, iteraio dolii- cummunis Bcncdicti creberrime tunc oporabaliir
lisredditur. Cui presbytcr, Teudo nominc, qui ci ossa, aitsuis:« Videtis,fidissimi mihi, vitaque ip>a
locummetandiinsuaconcesscrat domo,ita locutus qiia nunc fruor miserrima chariores amiri, quod
est «Quid,inquit,mali commeruisti,ohomo,ut lan-
:
jy medicina^ impensis nihil proficio, iino in dies«egri
guorempristinum evitare nequas?)>Responditillcse tudinis protrahilur longiludo. Quapropter si qua
sine gratiarum actioneasanctis sune curationis pro- voscura vestri tangit Olherii, mearum, qua^so, nii-

visoribus recessisse. Inlerea sequenti nocte, quie- serantes aerumnarum, celeri calle sepulcrum adire

scenti ei videbaturquod sacris a quibus discessisset curate gloriosi confessoris Chrisli Benedioti. Et uo
locis astaret incolumis, tenens lucernam (33) praj fortc vos conturbent ignota viarum, scitote Lige-

manibus, status sui meusuiw ;equalcm. Moiiilu amnis [la Lnirc) littora, pagumiiue Aurelianeu-
rici

igitur etadjutorio priodifli saccrdotis carruca! im- sem, lior pra^claro irradiari Ihesauro. !d mihi divi-
positus, ad loca malc a so dcserla rcducitur. Dc- num praMiunliavit oraculum, dum fessos arlusso-
mum emptam ceram, juxta prj.eostensam visioncm, porimandasscm, dcbcre mc eo cum votis dirigoro

(32) Quis sit sanctus islc Simcon, nondum di- stnnt plurcs Cerbcrti cpisloUe ? Conslanlibus pre-
scere potui. sbytcr laudatur in libro de Vila sanoli -Vbbou!?.
(33) Id est ccrcum. Sic ad mcnsuram hominis cap. 10, ubi Bcrnardi Bellilocensis abbalis oome^
a!grolantis cercos formari mos crat. Italiie pcregrinationis fuissc dicitur.
(34) An Constanlinus scholasticus, ad qucni cx-
 ;

DE MIRACULIS S. BENEDICTI LIBRI DUO. - LIB. II. 830

jffi petitores salulis, quia iodo foreni adcpturus A Quod vero iii ipso regali prwcepto Aotharius (37)

inedium saiiilatis. El quia solus cuni dulcissima vocalur, perniutatio velerum facil verborum, ut
iiitrir.- recedi, palrc orbalus et iVatribus, ipsa post latius oslcndemus. Post cujus exccssum.vicini

n abMueule, verum hoc ij)sunj liori sedulo dc- qui(iue hoc eis proe.Qiuni auforre molili, ad sibi

scentc,voveo Deo et jam diclo eximo Benedicto, utile coegerunt declinarc ronsilium.
'reddatis mcie porlioneni,cui Caputcervium no- . CAPUT V.

cum oinnibus ad cam perlinentibus, eo AdcHiants Brnccix et Capitiicervii invasor. Otlicrio

•n esl,
j)jreposito Ilui/onon hortante. visoarcidente. Terri-
ielicet lenorc ul siiperstiles anibo usumfruclum
ttis audito nomine S. Benedicti. Custri de Salis
pr»senlis exaclionem retineules, fralribus
vitic sitits. Ademarus tandcni victus et captus, favente
jriacensibus dissolutionem cuncta
posl uostri iuperna virtute;sociiitiilein castigali.
litui faciamus.Spectenim suscipiendot» prolis per II. Denique, ut superioris continetur serie li-

tra memoratam privalus revelationem^solHcitu- bri (cup. lli), habitaculis monachico congruisordini
lera duiendie uxoris fundilus abjeri. Properate inibi constructis,spempotiendarumrerumipsarum
tur quantocius.et vestrisservurumque Dei inibi adversariis sustulere usque ad tempora Hotberti
;'entiuui precibus opcm cfllagilate niisero. » regisfiliiHugonis. Quo onus gubernandisuscipiento
l>, Acceptis fijus fideles hujusmodi pra»ceptis, regni, Ademarus quidam juventa pariterque cor-
m wantis (3j, ipsiusauro ornalis, per quos do- B poris elatus forma, cujus genitorWiIdo,in urbeLe-
lionem incmorataruni reruni sacris iniponerent niovicina vicccomitis fungebaturhonore, nefarium
aribus, absquc dilalionevcnerandum adeuntcoe- niolitusest scclus. Namque Lemovicinisnequaquam
bium, manclata preccsqiie sui doniini catervac conlentus facullatibus ex paterna sibi haereditate
lolescentes fratrum. Mcniorabite dictu cadem ! jure suppetentibus, dura cerneret numerosam cohai-
ipsoque hora? monicnt',), quo qui niissi erant,
, redum fralr um suorum succrescere stirpem,in subri-
iium cuni oralionibus ante ^ancti praesentarunt picndas res alienas animum intendit,dolique artifex,
nulum, acgerqui nonaginta millibus jaccbatse- castrum quod a rusticanis Bruccia(38) dicitur in-
)tus a loco integerrimam adeptusest sanitatem. grcssus, dominum se agebal. Erat in eaprovincia,
ilaudumDeopracconiasanctoque dansBenediclo vir quidamhaud contemnendae potentiae,Hugo no-
itiarumcantica, exercitaliunis venationisve gra- mine, cui media pars ipsius castri hfereditaria ob-
silvarum petiit abdila.Cui duin sludet operam venerat successione. Hanc ille, uti et eam quae
re rei, ocGurrit suisa uostro rcmeantibus mo- genitorem competebat suum, ausutemerario perva-
^terio, queni illi conspicati equitando saltum dit. Toto itaque potitus castro, copias duorumco-

•agrare, stupore ingenti perculsi sunt, videntes p mitum qui eum inde pellere nitebantur, Wil-
ninem, dudum absque allerius admiiiirulo ele - -
lelmi (39J videlicet Pictaviensis, et Bosonis Petra-
lo non valenlem surgere,tunc non solum firmi gorici, per quindecim dierum eludens spatium,
incedere, verum etiam equum cursu fatigare. obsidionemeossolvere coegit: qua liberatus neces-
sitantibus illis et vultus simililudine sc deceptos sitate,audendo majora municipiumPatrisBenedicti
uinantibus, obvium se ille gratulabundusoffert quatuor et semis millibus ameraorato distans castello
[uirit deinde sollicitius diem quo pro se vota sol- absentiam prcepositi Otheriiaucupatus, latrocinan-
>ent ; ipsumque fiiisse certissime comperit quo tium more ingreditur. .Municipio ilii antiquitas Salis
i salutem obtigisse gaudebat. nomen indiderat,eoque monachi habitationem assi-
0. Huic antiqua; veterum relationi virorum re- duam a Caputcervio commutavcrant, eo quod is
.'uabat antiquius tertii (^lotarii (3<)] rcgisedi- lo(;us magna ex parte natura forct munitus. Hunc
m, in (luo coulinetur ([uod memoratus Othc- prtefatus Adcmarus idcirco, utpostipsc retulit, in-
-ob perlidiam ab ipso rege intcrfici jussus sit vadcrc nisusest, ut copiis frumenti ac vini, quac a
pusque ejas omnibus confiscatis, illud prtedium circumjacentibusincoHsinibiobtutamensanctorum
oodem principe, sancto est Bcnedicto collatum. locorum aggregataerant pervascO Brucciaeinopiam
Iioc csl in quadam sententiaprimilibri le-
quod ^ sublcvarct; re autcm vcra «t arclissimos posses-
irfV. Andrerntd., cap, 38) Caputcervium libe- sionis sua; fines ampliaret operam dabat.
tale regiaFloriacenses promeruissc fratres.Po- t2. Intcrim pracpositus loci jamdictus Othcrius,
i tamen posthancquam nunc rctulimus
ficri ul tantcO calamitatis accepto uuntio, dolore cordis
lalionem, ipseOtherius a()ud regem infidelitatis taclus intrinsccusquodcommendatum sibi a vene-
imulatiisjuberclurintcifici,i;t quasiexsua parte rabili abbalc AbbonetuncFloriaccnsium rcclorc et
udem viilam idein rexnoslroconferret coenobio. fratribus locum funditus amisissc vidcretur, in di-

Rilus investituraj seii traditionis j^er wan-

(38) Brocia castrum vocatur ab Ademaro mona-
i.\'.>\

iaestchirolliecas,passini obvius apud auctores.

,
cho in toino II Bil)liolhecae Labl)eana!,ubi ejuscastri
ytij IsfiliuseratCludo^ei sccundi, cujus princi- quam
obsessio dcscribitur, non alia, ut vidclur, ista,
u facla est translatio curporis sancti Bencdicti tametsi nonpcr Ademarum solula fuisse dicilur,sed
jalliam. pcr Aidonciii()a,trcni, nulluAdcmarifactamentione
|'i7) Neque Aotharii, neque Otlierii
ulla nu^ntio Lcge Aiiiioiiii lib. i, ca[). IG, su[>ra. Brocia, vulgo
si noii failor, a()ud vetercs Hiioriae Eraucicic Brousse, adjacet ca.slro Saiensi, dc quo infra.
'ptores.
(39) Is Willelmus Ferabrachia dlctus, eo nomine
quartus.
 v

83i AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS «

versa cogitalionum lurbine rapitur landemque non A Quadragesima? vertebatur,quando factio latronui
;

moeroris, sed consilii tempus ingrucre sibi inlolli- memoratum occupavit canobium; et ecce crf
pfens, ad superius nominalum Iluponom rcrla pro- pusfulolcitifc feria; sequenlis soplimana^ undecut
ficiscitur via, Cui opportimitalem capiendi inno- que adsr-ili auxiliares, irnprovisi ustilere porti^

tescens inimici, quod scilicct Brucciai firmissiino Tunc quibusdam noslri agminis virisadhuc proci

derelicto praesidio in Salensis municipii dcmigras- a castro constitutis una cum pra'posito Otherio, d

set domicilium, ad pra-occupandos ejus conatus vinum apparuit prodigium. Videruntnaraque,so.

proficissi hortabatur. Nec ille distulit qui intellige- tolius tcrra^ rcli([uas clarissime illustranle parU
ret suo usui proficere, si eum
minustulo valcret
in jmibitiumcastri densissimavallarinebula, quajqui
prffioccupare loco. Quid plura? non solum illum, deni nuUum sibipugnandi afferret impedimentui
verum quosque circummanentes vicinos, quibus hostium vero obnubilaret intuitum. Olli haec di'
cordi esse Patris Benedicli venerandam dilectio- a^quandavidetur de qua antiquuslegislator scribil
ncm cognoscebat, ad sui adjutorium allicicns, dilu- Quia J^gyptiis erant tenebrai crassai et palpabile
culo feria; tertiae prsemonet hostibusoccurrendum. filiis autom Israel erat lux in omnibus finibus su

[Erod. X, 22, 23). Boboratis hoc signo animi

13. Intereacuidam militi ex auxiliaribus nostra?
partis,noctc qua? diem belli praicedebat, hujusmo _
B statuunt hostes praelio aggredi; et prffimissopra

di per quietem ostensaest visio. Videbatur ei quod

posito, qui prrevius dudum sibi fidos, tunc aulei

hostiles aggrcdiens muros, beati Benedicti nonif

quasi cum pra;posito ecclesia; SanctiStephani Le-
celsiusinclamaret, ip?a elala in excelium voce,Bi
movicinse sedis,nomine Ainardo,silvam peragraret,
ncdictum invooant monachorum Patrem, Bened
opportunisque inlocis, retibus oppansis, multitudi-
ctumresonant tum vallium concava, responden
nem aprorum prae seageret, quorum quidem alios
que Benedictum proximae silvaeabdita.Quo frago
ad prseparatasinsidias deductos vivos caperet,aIios
montes infernaque patuissehosl
vicinos '^onsedisse
vero venabulis transfixos neci traderet. Evigilans
busvisum; ei quia montium facta mentio est, nc
igiturdum cuidamsodalium quai videratenarrasset,
sit audicntibus onerosum jum dicti Salensis ca5t
hocab eoresponsumaccepit;«Visionis,inquit, tua?,
memorare situm.
Deo opitulante elsanctissimi Benedictisuffraganti-
bus meritis, manifestus in proximo propalabitur in- lo.Monsest non mullae altitudinis, in cujus di

tellectus. Namquod tibi de porcis prseostensum est clivio caslrum constitutum est, quod quidem a

hoc tu patrari conspicies de perfidis

silvestribus, orienlaliaustralivepartedifficilcmadsevenientibL

hominibus quodque auctore Ainardo te agcre som-

;
G pra^stat accesum. Ab aquilonali sane latere dev(

niabas,hoc ventui'a luce, Otherio sancti viri Bene- xus montis, machinamentorum oranium inbib(

dicti monacho duce, una nobiscum Christo auxi- evectionem ; at occidentem versus, ubi hostiurafa
liante perficies. wCumque ille qui somnium viderat cilisformidabatur progressus,domuserat lapidibu
rem sibi manifestius declarari peteret, erat enim firmissimeconslructa, ad auslrum in longum por
earum quae gerebantur inscius rerum, interpres ad recta, ad repellendosinimicos satis idonea. Huju-

cum: « NuHfi, ait, ad aures adhuc pervenit tuas, modienim munitio adversariis factaest perditioni
Ademarum Guidonis filium egregiiconfessoris Be- occasio, dum ob nimiam securitatem priushosler

monasterium, et OLlierium pra;-

nedicti pervasisse adesse senserunt quam praividissent.
positum idcirco domini nostri petisse auxilium? 16. Primatusferratasaquilonali parle intulil acir

Gaufredus ob fortitudinem corporis, Asini praMio- Gaufredus, proptcr vires, non propter pigriliani

mine vocitabatur; in cujus castro memoratus mo- Asinus agnomine ; ignemque, ut pridie suis inle

nachus tum forte adherat, cum ha;c miles contu- pocuIa(iO) in aniore Patris Benedicti sumptac.in
bernali referret suo.» Quique haec adjecit dicens: dixerat,admorevi prfecepil. Post eum reliqui auvi
« Nos quoque, volente Deo ac sanctojuvante Bene- y^ liares, Giraldus scilicet Cluensiscaslri Doininus, t

dicto, sacri pervasores loci aut vindice feriemus Hugo Gargelensis, rcliquique, quorum nominadi
gladio, aut captos nobili dicemus in triumpho.» IIoc qui ducentorum vallati catemar
cere supcrsedi ;

dictum multorum roboravit pavitantia corda viro- matorum, adversarios pari fidcnles nuraero, >««
rum. Videntur mihisomniator isleacejusinlerpres, virlute constanlia^ impares, e propugnaculis quo
duobusorientalibus fore similes, quorum unusvic- tuerl parabant,jaculis ac IapidibusrepeIlerccQ'1"
loriam Gedeonis somniavit, alter interpretatusest. runt: Et ecce providentia divina inlervealuijii
I4.Feriaporrosextasecundajhebdomadissanctce egregii confessoris veutusaquilo surgens, tlamina-

(40) Ejusmodi propinationes etiam in honorem corumque filios, quod vetant Carolus Magnus i"

sanctorum, si tamen is honor est, faclas hacteniis Capitulari anni 78i),De diversis rebus, cap. 10, '

liiiuMnarusRenicnsisinCapituh" \. cap. 14. c'

retinetmos compotandi inpervigiliosancliMartini,
ad nos usque traductus; do quo lcge Spondanum, utrumquc Augustinusin serin. -i^i dclempor
anno 580, niim. 2, et cx eo Coinlium, ad aiinum (latiis a Caiiismin Notatione ad .Vltuiini epi-t'''-

577, num. 4o, Hinc natoeolim polandiconjurationes 22.LcgcGrcgoriumTuroncnsem, lib n De glori'

per S. Stephanum altosque sanctos,imo et pcr reges marlyrum, cap. 35.

 DE MIIL\CCLIS S. BENEDICTl LIBRl DUO. - LIB. II. «34

Idein igiiium porlis ingercbat, hoslilia vero tela A Siquidom (luidoncmnonlanlumorationis quanlum
Iro agcbat. Cunique ignem eonvalcscerc, jacula- dissimulationis, quasi ncscirct quai a filio gereren-
e sua in irrilum cadere oppidani cernerent, for- tur, gratia,Romam profectum morbusadeovitili-
idinem animis induenles, inlrorsus fugere. Sedi- ginis dcbililavil ut iion alilcr quam inlcctica ad sua
isiseccksiam petenlibus, iiostri a tergo seijuun- regredi vaicret. (iiraldum vcro obtentu ejusdem
["
attenlius. cu^sisque in inlroitu porla^ aliquanlis, .simulationisapud Pictaviumdcgentom et reieven-
s qui hasilicam pnlebant inseclahantur ; in qua luin pra\slolanlcm, fcro.v cquus mordicus per
n tulam sibi lalebram fore auspicatus Ademarus, coxam arrcplum, pcr aliquot dics lecto cubare
rrim ligneam detjua signadepondebant, cum sex cocgit. Iliidcbertus quoquc Argenlomagensis [Bo-
lionissu.Tsociisformidolosusconscendit. Ibi quo- scio Argensisj incola, hujus factionis signifcr, qui
e selatere posse diffidens, lecla more architecli pacismedius palamquidcm videbalur fore, occulte
ramhulabat, donec ab Hugone qui studiosius reli- autem proditioncm alcbat, igne divino in maxilla
is eum investigaba(, vi_ius, pacla vita; ac mem- adustus, usque ad dicm suae mortis incurabilis
jrum securilalc captus esl. Cuin quo quinquc perseveravit, itaut, cousumptacarnc,dentes specio
mmanipularesexeininenlioribustenli sunt, Mugo mlserabili nudarentur.Pcr omnia benedictus Deus,
elicet acArchembaldusde Buciaco.Rainarduset B qni sibi bcneplacitos assidue mirificat sanctos.
lericus frater ejus, filii Heldegariihaud ignobilis CAPUTVI.
i Argenlomagensis, alquo (iiraldus Tirinensis, Adonari castnun dirutum. Equus e puteo eductus
exceptis, quos aut minor polenlia, aut minus \9. Quia verosemcl Aquilaniam ingressi sumus,
llcns de nobilitate parenlum sanguis noslra; sub- non ab re esse vidclur, si rci gcsta; miraculum,
xit nolitio;, quorum numerus ad viginti et eo quod ordo causarum superiori paucis elabentibus
plius fuisse refcrlur; equi capti numero ccntum annis subnexuit, enarraverimus. Captus, ut supra
iuli, pra;ler eosqui vel a victoribus furtim sub- dictum est, Adcmarus ab Ilugone, ad castrum
;li, vel a viclis fuga sibi consulcnlibus abducli Brucciie deductus est. Id Giraldus quidam partibus
it; e quibus etmulliludo hostiumcolligi poluit, favens Adcmarianis tenebat, exclusis factoribus
irlus superna pariterque excellentissimum Patris partem ejusdemcastriab
[fautoribus] Hugonis, qui
ledicti merilum evidcnler agnosci, quod a tam Ademaro sidi non mediocriterindigna-
prtjercptam
icis exercilala; mililia: viris advcrsarii copiis ac balur. Denique eumdem juvenem, quem captum
ura munili loci lamfacile sinl superati.IIlud ni- habebat, c regione murorum, unde a suis intueri
jminus gralia Dei gratuita nobis collatum crc- posset, deduci praicipiens,interminatus estse ejus
lus quod hoslium triginla mililibus percmptis, caput abscissurum, ni maturato sibi munitionibus
trorum nemo sallem vulncratus est, tribus ex- cederent. QuaresGiraldumet eos qui intus erant,
lis, unus videlicet mililaribusdeditusstipendiis, graviter perlerruit, maxime videntes dominum
lethali accepto vulnere adpropria redicns vita suum cum totexercitate militioe egregiis bellatori-
cssit, ac duo agricultura? potius quam bcllicis bussubita rerum conversionc dejectum. Unde non
lit stipendiis, qui cum multis aliis artis homini- solum oppidum, sed etiamse suaque omniaterriti
fama pra;Iii exciti, auxilialum nostris venerant; dcdidere. Hugo potitus castro, turrim qusn juris
n nimium rapina; studenl, inccrtum a sociis an Adcmari fuisse videbatur, confestim diruit. Juxta
extraneis interempti sunt. Hoc itaque modo eam cisterna erat ad colligendas imbrium aquas
Irum inlra sextam diei quo primum ibiadvcne- effossa, quadraginta quinque et eo ampliuscubitis
it horam receplum nostrisque rcdditum est, anno in profundura palens.
arnationis Dominicai millesinm. 20. Furlc post aliquod
temporis spatium duo ex
7. Et ne quis a-stimet tanlam vicloriam homi- apud mcmoratum sancti Patris
fratribus nostris
m quam divin» ascribi debere lar-
potius virtuti Benedicti Salense monasleriumdegentibus, utilita-
ioni, sciat ipsorum nobis relationc advcrsorio- D tis monastei'iigratia,praifalumHugonemBrucciam
n vulgatura eos vigore ila destitulos ut, quamvis tunc incolcntem adierunt; ob cujuscolloquiumsu-
rum
seu lapidum mole abundare se cernerent, periora turris petcntes, binos equos retinaculis
lam tamen elficaciam in jacicndo sibi inesse sibimetconncxosininferioribusreliquerunt.Horum
itirenl. Animw quoque pcremptorum nocturno unus quietis impatiens, dum huc illucque errando
iporcineadcmvillaquicscenteshominessomnos socium trahit, postrcma corporis parte in superius
npcrescepissime cogcbant, fiebililer oberrando nominalam cistcrnam labitur, nec altcrius ope ju-
limanles semiseras forc (esse), qua; excellentis- vari valuit quinad fundum usque deciderct.Clamor
li Palris Benedicti res pervadere non dubilavis- illico intuentium oriturequum monachorum in pu-
it.
teum esse lapsum. Tumultus causamllugosoUicite
8. Nec GuidogenilorAdemari, sive etiam Giral- pcrquirens,ubi damnalapsi animalis rcperit, vehc-
i fralcr ejus, palrimus jam dicli adolescentis, mcnlcr indoluit, quod hi qui eum visitandi gratia
munesmiscriarumfuere;vcrumscculiparticipes adierantmonachi (ajger quippe crat), tantamfuis-
s fucrcconsilii,sic quoque,Deijustis3imadispo- sent passi jacturam. Itaque uxori impcrat ut, evo-
ilc providentia, periculorura fuere consortcs. catis juvcnum robustiorihus,scmiueci3 cqui cada-
m AtMOlM MONACHI FLORIACENSIS K
vercpuleo abslrahi poslpaululum ubi
facial. Ipsc A exponitur. adquemhonorahilis vir Hugo acceden
scvcslibus induit, cam sccutus incHnans se ad os cumquc virga langans, ad circumstantes ail: « Hi

putei, solum equinum caput aquis cminere pro- reviviscet nunquam. »Tunc equus quibusdara eur
spexit, reHquis membris cum scllalymphis opertis, sublcvantibus a terra, sese erigens concussit
et ad circumstanles convcrsus: Ilic, inquit, equus nquamqiic quam invitus hauserat, pcr mealur
sella» deinccpsnunquam scntu;tonus.» Adqucm mu urina^ digessit. Alacris ilHco muMcr hisverbisv
licr:« JNura, ait, ille scncx Hcncdictus, qui tibi a rurTi argucbat; « En, ait, experimento hoc disc

Domino victoriam obtinuit ex hostibus, tam csl Bencdictum Dei famulum fidcliter seinvocanlibu'
invalidus ut impctrare nequcat quatcnus proprio prfficipuesuis famulis, praistoesse. » Plausus conl:

animali suus rcvehatur monachus? » Ad haic illc nuo ac vox hTRtitia? toto oriuntur caslro, Benpdi
diftidens: « Si, inquit, ha;c ille impetrarit, cfctcris ctum laudantium, Rencdicto gratias agenliur
prailato sanctis,ejus me committam tutioni. » Ad- quodjam viveret, quod jam propriis pedibusequu
molis igitur scaHs, descendit quidam,audaci fisus vadcrct. Sane religiosa fcmina, quia hiems crat.i
juventa, qui equum pcropportunas corporis partes aprica domo cornipedem dcductum mollioribu
funil)us Hgaret, quo facilius cduci possct.Verum eo stramcntis usquc ad diffusionem sudoris ipsa opc
egrcsso, cum difHcile videretur tam immensi cor- B ruit; qui indc post paululum relractus, terrae s

poris animal simulcum scala posse a])stralii ob an- provolvens acomnibusmcmbrisconculiens,hinnii

gustiam putei, primo scalam educentcs,dehinc ca- solademquoircbat. Quem fratres qui adheranl,rt
ballumahstrahcre coeperunt.Sed omnipotensDeus, ceptum bTiantes, ad propria incolumem, null

iit ostenderet non solum jam scepius dicto Ilugoni, mcmbro dcbilem reduxcrunt. Horum uni norae
verumquibusque sanum sapientiliusegregium du- Anno (supra lih. i, cap. 17), qui sacerdotii fungilr
cemmonachorum, summum vidclicct Bcncdictum, oflicio ; alteri Remigius, in ordine mancns diaci

non parvi apud sc esse meriti, imo majoris quam natus; quorum rclatu ante Iransactos quindecii
quisque mortalium conjicere valeat,geminavit mi- soles ha^c ita gesta fuisse comperi; a quibus r

raculum. Nempe cum jam numerosa juventus scllaostendebatur qua» dilapsa cum cquo fueraf

usquc ad summum putei margincm cquum elevavis- cujus scandilia, quamvis nova, et antelam suis im

set, ac eminus astantes, lilanifc preces

fratres paticns pedibus ipse disrupcrat.
Dominosolverent,ubi dilectumDomino Cenedictum Viderit nunc quisquis ille est, qui ha^c noi
21 .

iiivocare coeperunt,subitorupli funesequusque ad mira videri jactitat, quid horum pra?cellat

sibi

interiora lapsus est. Desperatio cunctos habuit, ^ utruni ferrum e profundolaci reduxisscan quad
diffldentescumultei"iuspossevivumretrahi,maxime pedis vitam in immani nra-cipitio non solum serva-
cum et descensus ad eum alligandum difficilis fo- visse, verum ct incoluniem superis reduxissc. E^c
ret, necfunium illistantasuppeteret copia, casus- quia ulrumque noster iste legislator patravit, ir
que de superioribus ejus ffistimaretur contrivisse ambolus cum non lantum potentem, sed etiam po
membra. Accedens autem unus fratrum admemo- tentissimum fuisse fateor. In hoc vero illud admi-
ratum Hugonem, hortatus cst de virtutc confes- ratione dignum est quodequum, qucm chordaruni
Benedicti sumpta fiducia, adhuc se-
soris Cbristi ncquivere rctinaculis protrahere, fasciokc fragili:^

mcl attentatum adorircntur opus. Annuentibus rctvaxcrunt habenis (Greg. lib. ii Dial., c. 6), ar «i

quoque ejus persuasioni quibusdamjuvenum, quid patenter pius Pater Bcnedictus eosnon verbis, sed

suffipossent vires experiri cupientium, pra^cipue factis moneret id non humanoe forlitudini, seddi-

conjuge cjusdem nobilissimi viri Hugonis,qu£e fidei vince potius operationi debere imputari suffiqiio

ac dcvotionis in beatissimum Patrem nostrum Bc- inlerventioni. Vcrum

quispiam cjus mira farta
si

nedictum ardore flagrabat, ilerato scate in pu- ob nostraivilitatis personam contemnendajudicat,

leum deponuntur. Porro apparatus funium nullus hunc nos rogamus, non ut nostra legat, sedut
quo retibus ad usum ca-
alter reperiri potuit, nisi D mitissimos cjusdem Patris vultus sua ncquaquam
piendarum silvestrium praiparatis caprcarum sibi exasperet ingratitudinc. Qui si, quod absit! offen-
invicem connexis atpue contortis utcbantur, His sus fuerit, nulli dubium quod durumse prrebealet

ergo alUgatum, uti prius fecerant, rctrahebant intractabilem, sicut ccontra, humililatis precibu>
equum, magnis clamoribus sanctum invocantcs miligatus, favorabilem se exhibebit ac lenera.
Benedictum. Et ecce, cum jam penc inter manus CAPUT VII.

futurus essct, iterato deficientibus vinculis rclabi 3Iilites pastipancS. Benedicii inprxlio iUxn.
cceperat in imis. Tunc unus c turba alligari sc 22. Opportunum videtur ct illud inscrcrc leclioni
poscit cingulis ex coriis ccrvorum descclis, quibus quod incadcm provincia .^ub antedicto priepo^i'
Aquitani utuntur latissimis atquc fortissimis, sic- OthpriomcritissanctisuiBcncdietiDominusopoiMi
que introrsus, dimitti, arreptisquetibiarum fascio- dignalusest. HildebertussupranominatiBosonisfi-
lis, caballum aptissime capite alhgans, monct so- lius,ex materni avi successionc comitaium Pctra-
cios se quidem primum, dcindc quadrupedem gorica>urbisadeptus,adversusCuillclmumoomileni
extrahant. Qui monitis ocissimc parcntes, ulrosque Pictavorum arma movit; et commoto cxercilu, aa

ad superos reduxeruut.Sonipes ac si mortuas humi- secundum Pictavsc civitatis miliiarium castra posuit,
 ;:

DE MIRACULIS S. nENEDlCTI I.IRRI DLO. -- LIR. IL m

tcr reliquos vero ejusauxiliares,quos ad id cvoca- A lcsmensem, caslra metandi causa, curtim superius
rat bellum,cral Hu?o.do iiuo prfpmissimup.domi- nominalos villa' Abbatis sibidilligere. Porrocsatel-
s castri.quod fiar.irilissa dioilur.Hiscognilum ha- cjusquidam perversa» menlisjuvenispraivc-
lilibus

ns bealissimum Palrem nostruni Rciioditlum liis nicnsdomidum, monaclio ci curli pra^posito,Theo-

i se plenainvocavcrint lide ubiquc cl maxiincin dcrico noininc.i"iiriI)uude impcralutsibiporlas apc-

llosolerc au.\iliari,memoratum rogavit pra^posi- riat, eo quod ipscinibi metalum abiturus forct. Ad
m Olliprium, ut sibi sallcm duos confcrrct pancs qucm monachus:« Paticntiam,inquit, ooptimcmi-
iis quibus monaclii vesi cbanlur, quos ipsc cum litum,inmchabe,adventum tuiseniorisopcrientem,
s certamcn inlraturus in cscam sumcrct; fidci cuisoli ha:>patel)unl porta"»Animadvcrtcns'milcsco-

n modicjcexsistcns, qui crcderet illo sc cibo va- piam introeundi sibi denegari, convcrsus in iram.
ius omnibus posse armis contra universa muniri sociis infit ; « En, inquit.contcmplamini hunc mona-
ricula.Interim Hildcbcrlum.tam ipsum Hugoncm chum, veluti tumidum bufoncm, equo itidem tu-
iimque cjctera exspcctantcm auxilia, pnccipue mcntisuperbc rcsidere, necmihiapcrirc vcllc» His
l'onem(4r).\ndegavcnscm comilcm, congrcp-ati contumclia^ verbis coenobita motus, conversus ad
tavieusesrcpentina irruplioneopprimcrc conali orienlalcm, ad quam monasterium situm est, pla-
il, qualeuus eo qui duxbelli crat,antcquam cunc- B gam :
.< Ego, ait, te, .osenior sanctissime Renedicte,
cjus cong-rcgarcnturcopia^.oppresso rcsiduos ab aut pcrpetuo obdormisse suspicor somno, aut no-
ius delerrerput adjutorio. .\cc illc segnior in ob- stris olfensum pcccatis, ab his olim tibi dilectis ab-
ndo fuit, smi cum paucis, quos secum habebal, tuorum pateris ma-
cessissc sedihus, qiii ila inultas

ipiensadvenientcs,biscumeiscampaliccrtaminc nereinjurias.» Quid multis morer? non diu vindex

itlixil. Cumque in eo esset ut ab hoslium inulti- dilata,est blasphemia}uItio,divinaeammeritisbeati
line superarclur, veteranis etiam snis fugore non confessoris idcirco,ut oredimus, accelerante provi-
ihescenlibus, cx improvisojam dioUis sunervenit dentia, nc pusillanimitatevictus frater, majoris of-
go, qui dcjeclos rebus advcrsis socioriim inluens fcnsiE in verbo incurreretlapsum. Namque, adven-
mos, fractis citatim, quos ex mon?sterio Sancti tante GuiIIeImo,infeIix ille qui scandalizaverat fra-
nedicli acceperat panibus, et ipse sumpsil,et his Ircm, et insuper Renedictum despexerat Patrem,
js sccum adduxerat, distribuit, acdemum Picla- jactitanssevinoservorum cjusad ebrielatem usque
jamjamquc viclorcs, et sui nimium sccuros,cum sua suorumque visceraabsqucejus opplelurum gra-
deberto aggrcssus, vicitfugavitquc. Sane cxmi- tia,domum a curtilongiusculeremotamingreditur
bus, quiquidpiam panisSancti Rcnedicti quam- p in qua minarum suarum satisfacturusexsecutioni,
J!__ 1..1 _i •. Ci ,1.,™ ..u J ;..- __i: c
. ,1
inodice sumpserant, nullus lethale suscepit vul
_ 1
dum ultra modum 1 !x
vinahaurit, calicem furorisDo-
T%

i, scd omnes incolumcs evaserunl. mini una cum merousque adfaicespotavit.A men-
sa quippe surgens secusigncmsecollocavit, tempo-
CAPUT VIII.
ralcm aiterno socians somno. Namque ignis stra-
batistilbe monasferium cmn miles pcr vini ingres- menta lectorum flammarum globos in
corripiens,
\isfuiiset et in conteraptum S. Bencdicli sese vino
sublimi extulit, ac leclum domus facile accendit
ratrum inehrias^et, (thbafe oranie Deum ut se
stenderet tutorem loci, igni coasutnptus est, nec ncc cvigilavit niiscr doneo.,comprehensis omnibus
on dao pueri ipiius complices, equi et qu<vcunque obrucretur trabium molibus. Itaque cum duobus ob-
un. sequii sui pueris (nam tertius semiustulatus evasit)
3. Nimc jam al» Aquitania grcssum verbi pro- ac quinque equis, seu cum omni itineraria supellpc-
vcntes, in Franciam redeamus, narratisque de tili, incendio consumptus Qui vero ambusta
est.
u regni seu rcgum qum ad rcm pertinerc vide- veste vel capitis crinibus, dircrimine morlis benefi-
itur.miraculumpcrbcatissimumPatremnostrum cioexcmptus fuerat fuga^, in pra^sentianiGuillelmi
icdictum ad omnipotcnte Deo in loco qui Abba- deductus, rcm, ut erat gesta, ordine retulit. Tum
illa dicitur gestum recitemus,sicque per mona- -^ ille:« Merito,ail,haiC infelicibuspoena provenit,qui
ium ad Burgundia; partes certis ex causis Irans- malivolo vecordia; sua;.spiritu vina monachorum
n faciamus. cuncta se exhaurire posse {cstimantes, in ebrietati
\. Dux Francorum Ilugo iafulas regni adeptus, opcram dcderuntut imminenspcriculum vitare ne-
i per decem continuos annos eis potitus est;
filio quirent. » Hocitaquefactosuspiciofratrisabolitaest
•icns aulem Rotbcrto filio monarchiam sui rcli- quafalsocalumniatus erat, beatissimum Patrcmno-
/. priucipatus.Ilugonides Rotbcrtusuxoriam inire strum Rcnediclum ohdormissc,qui cura pcrvigili as-
julam jandudum mente tractans, el ab Arelaten- siduam soUicitudincm sibi subdito exhibet gregi.
,n parlibus assumere sibi
conjugem (42) volens, Porro asibi placitorum istorum visitationelocorum,
|f'citum congrcgat^sponsa^ jamjamque adventanti nulliusnostrum quolibct immani potci-it deterri
jirsurus. Dum crgo iler agens excrcilus,uItcrio- facinorequem grata suorum invitat prajscntia os-
1
Ligeris ripam teneret,contigit Guillelmum Bc- sium. Verumtamen co inagis nobis cavcndum, no
\)\)(i hoc Fulcone.qui Nerra dictusest,legeGla- cilegii tomo X.
>.r\ Rodulfum in lib. cap. 2.
ii, cap. 3, el lib. iii, (42) Constantiain scilicet, filiam Guillelmi comitis
^e etiam Gesla comitura Andcgavensium,in Spi- Arclatensis, el RlanchcC seu Adelae ejus Hxoris.
839 AIMOINI MONACHI FLORIACEXSIS 840

tam pii aspcctum visilatoris fusca commissorum A lum replicaretBenedicli, exaudiri meruit.Nammu-
olfendamus caligine peccaminum. talis ilatibus vcnlorum, flan.s zephyrus adlitluseurn
CAPUT IX. leni impulsu deducere ccepit. Quidamveroejusna-
Ligeris exundatio, anno 1003. Arrnentarius ex aquis li, propclintribu.s obnavigantes, cognito quis essel,

ereptus. solutis quibusipsc se vinxcratligaminibus,adtularii

25. In ea inundatione Ligeris, quam plus solitam portus stationem secum incolumem reduxerunl.
litloris accola, insolitam procul remotus sensit Vocitatur autem homo ipse Gonstantius ;
qui etiarn
agricola, quid mirandi per meritum sfr.pissime no- rcfert se multiludine circumdatum serpentium seu
rainandi patroni nostri actum sit Bcnedicti, quia diversi generis reptilium, nec tamenper Dei provi-
absentem me contigit fuisse, relatu seniorum co- dentiam et egregii Christi confessoris Benedictiin-
gnitum memori.-R adoriar tradereposterorum.Igitur lervcntionemquidquam sibi iuissenocitum.Quodeu
Liger, corum maximus fluviorum qui per Galliam magis mii-andum censeturquiaquosdam hominum
alvei sui cursus in Oceanum propriis invehuntno- summa arborum cacumina conscendcntium, ubi
minibus, inaudito antea sfficulis modo antiquosex- undoso torrenti ^spirarcfasnon fore arbitrabantur,
cessit terminos, anno Incarnationis Domini mille- reptando subsecutiangues,miserandislaniatosmor-
simo tertio, regni autem Rotberti regis quo cum B sibus decidere in profundum cogebant ; huncvero
patre regnarc ccepit, sextodecimo, monarchia? in imis constitutum,quamvisin modum cingulicir-

vero septino (43). Tanta vero tamque repentina ejus curnambirent, nullatcnus lamen la?dcbant, grati;

fuitprofusio ut agrarios laborantes, seu equites iter eum divina meritis sancti sui confessoris Benedicl
agentes, subita involverit ruina, ut non incongrue custodiente, ad exhibendum famulis ejus devola
illi aptetur illud Virgilianum de Pado dictum : servitutis ohsequium .Cui etiam aliud divini muneri
Proluit insano contorqufins vortice silvas attribulum constat fuisse beneficium. Ruerat radi
Fluviorum rex Llridaiius, camposque per omnes, citus aquarum alluvics maximas arborum moles
Cura slabulis armenta tulit.

Georg.)
quarum impetu trunci quoque antiqua diuturnitat"
(ViRG. I

solidati evertebantur.Horumille impulsu non soiun

Sic et iste,non solum pecudes cum ovilibus, ho- mergi non poterat, verum sola manu vel brachio.
minescumdomibus,verumetiampatremmalremve ac si leves stipulas ad se appropinquantes depel-
familias cum filiis ac flliabus, seu eum universis lebat.
improviso impetu protraxit utensibus. Hac aqua-
rum illuvione involvi metuens armentarius gregis, CAPUT X.
q
usui monachorumPatris Benedicti in coenobio Fio- 5. Benedicti agrnmminuens mala morie perit.

riacensi degentium delegati,ad tutiora montium pa- 25. Ager quidam,ditioni subditusecclesiaj Sancti

scua vaccarum abduxit armenta; unde regrediens, Stephani Antissiodorensis urbis, confinis est terriT

dum concitus sese proripit, ut intra septa castri Sancti Benedicti, qua; memoratae superius adjacel
receptus imminens eritaretpericulum, obvium ba- paludi.Hunc quidam Walterius jure beneficii sorti-
buithostilem quemfugere cupiebat amnem.Retro- tus, ejusdem telluris partem adsuos usus praeripere
grado itaque sc proripiens pede,ad pondem rivuli, cupiebat ; confictaque calumnia, quod cx suo be-

qui ob circumjacentislatitudinem paludis,Longum- neficio existeret, atque a nostris ruricolis injusle

rete dicitur,quam jam forte prffiterierat, summa pcrvasa foret, querelamante venerabilem abbateni
cum festinationc tendebat.Ibi quoque obvios habens Abbonem exponit. Nam quodam tempore ab uno
inundantis fluctus gurgitis, in desperationem vitai dominorum suorum missus est, ut sua vice jam
labitur; et incertus consilii, fasciolis a tibiisresolu- dicto obsequeretur abbali ad regale palatium pro-

tis, ad binas pontis tabulas se alligavit. Invocarc pei-anti. Inde cum redirent ambo simul, et ad euin
tamenChristumetsanctumccepitorareBenedictum, perventum essellocum, de quo lis videbatur orta.
ut sui misereretur opem ferendo sed, resoluto vi ; ]) idem vir conversus ad abbatem « Nunc inquil, :

tumescentis fluminis ponte, ipse pariter ferebatur domine abba, si placet, ostendam libi terniinum
in praiceps. Tum vero toto cordis affeclu nomen bea- mea^ possessionis.))Moncnte autem illo, ne quidsu-
tissimi ilerabat frequentius Benedicti ; et quia jam pra suum determinarct jus, nc forte idnequaquani
morti traditumse credebat, ut animam tantumsal- ei impune cedcret, ille impulso calcaribus equo,
varetposccbat. Cumqueundis sc propeUentibus ad ad locum determinationis sibi placitre properat,
cum delatus esset locum, ubi Bonodia tluviolus Li- obtestantibus pene omnibus qui c-im abbate ad-
gcri influit, per tria fere milliaria aquis vcctus, et crantillum mctam justic divisionis transgredi. Sed
semperinore, semper in corde sanctissimi vocabu- cum habenis cquum rcfi'cnarc conaretur dicens :

(43) Notandaha?ccpocha deregno Rotbertircgis, filiumsuum consortem regni legit, teste Aimoino
cujuscum patreregnantisannusprimuscomparalur supra inlib.ii,cap. I, nempeeodem anno Hugonis.
cum anno Christi 988, monarchi» cum anno 997. sed Christi insequenti, el quidcm Kalendis Jauarii.
Utraque epocha multis instrumentis confirmatur, qui pro vetcri more ad anuum praicedeuteni ptM-
sed potissimum prima, de qua suo loco agendum. Imebat.
Et tamen Ilugo anno 987 rex dictus, eodem anno
>\
DE MIRACULIS S. BENEDICTI LIBRI DL'0. — LIB. II 842

Ab hoce^o loco universum jus ad islam parlem A ante altare Sancli Joannis cvangclistce, in basilica
lanu eam deraonslrans) mihi, etiamsi necessa- Sanctse Dci genilricis Maria?, tunuilariam adeptus
um fucrit,singulari certaminevindical)0. »equus cst scpulturam. Corpus aulcmanlcdicti confessoris
cursum aclus ab eo non poluit, ({uin
retincri Pauli cum proprio loculo,post locuUim sanclissimi
)tius invito sesfore prornens semel ar secundo, Patris Bencdicliposuerunt, uno tamcii anipliori
Fcuso labilur pede. Tunc rcverentissimus Abbo quod eliam argento tcclum cral,utrumque
scrinio,

)bas conversus ad suos ita infil : «< Jam nunc condudentes. Nunc jam ad id quod ccepimus ex-
quissimi Judicis justum citissirac con?picictis sequcndum regrediamur.
:amcn. » Posl quce verba.equustertio lapsusdomi- CAPUT XII.

Qm inte- Fclix anachoreta naufragio Ubcratm. Episcopus Leo-

ima tergo suo abjicit. caden-^, discissis
iicnsis id ctxlitus discit. Felix ob id in S. Benedi-
Dribus, fractaquc scapula debilitatus ad villam
cturn amplius aniniatus. Itcrum libcratus,
onasterii delatus, advesperacente ipso diedefun- memorata igilur insula, ob amorem tanli
28. lu
us est, peregittjue ipse solus singularem quam
pra^sulis, quidam civis jam dicLai regionis Cornu-
•oposueratpugiiam, Dcomanifestum cxerente ju- gallia', Felix nomine,adinhabitandum dcmigrans,
rium merilis dilocli sui confessoris Benedicti,
'
p> cum aliissuoeprovinciaiviris, pcraliquanlosannos,
ijus resaleniare cuDiebat
lius ic5aicui<ui,v.upn,i o.. ;cuius
,y. casum miscratus ^ rw i i i j -i j -i c
j
y)qo placitam sludLut ducere vitam.Scdcum \

veraci
)norabili5 Abbo abbas, eoquod sibi in itinerc de-
refereale fama didicisset corpus jam dicti sancti
)tissime obsccutusfuis>ct, cumfratribus inco?mc-
apud nos rctincri,deliberavil animo ad ejus sacra-
rio ecclesiffihonorificeiili^iime tradiditscpulturoe.
tissimapropcrare nicmbra. Incilabatquoquebonai
CAPUT.Xl. voluntatis ejus conatum rumor sanclissiini Patris
S. Pauli corporis tranilatio Fluriacum. nostri Benedicli, qui totius etiam rcniotissimosBri-

27. Osa {IIuessaKt} Oceaui maris quffidam est in- tanniaj replcverat sinus. Asccnsa ergo una, quam
la, quae a contiuenli Armoricauae rcgionislerra, soluin tunc reperit navim, adsuperius noininatum

lam Coruugallia) nomiuant, pelagosexdecimpas- Sancti Paul i oppidum venire disposuil,cum pontifice
um in transversum porreoto sejungitur. In ea ipsius sedistractaturusutrum sibi hfcc quae cogita-

alum Paulum, cognomcnto Aurelianum, ercmi- verat agere e.xpcdiret. Verum pelajus illud quod
ara duxisse vilam ex libro Vita; (ii) ejus didici- inter insulam ac contincntcm diximus essc tcrrani,

us.Hic deniqueS.Paulus,iu loco Britannio! qui op- ob sui augusliam ct rupium in eo prominentium
ilum Sanoti Pauli (4bi dicitur, Episcopus factus, exasperationem, difficilera multoties navigantibus
ultisin vita sua clarus virtutibus, ibidem perdi- Q efficit transitum. Quod cum jam dictiis vir trans-

lam designalionem lumulariam mcruit scpultu- meare vellct, inopinaloimpetu undarum navisver-
m. Cujus corpus post longa obitus ipsius tran- sataeumcum universis sociisinler sc ctmaro con-
ctalempora, a Mabhone (46) ipsius loci pontifice, cluiit.Erant inler eos natandijgnari hos unda ;

hoc nostrum Floriacense translatum est cccno- raptos, snper unum epron inentihus saxis iliffisos
um. Hujus translalionis sericm, qiiia occasio se deposuit. Ile vero cum uno tantum sodali,jam re-
a>buit, licet multis antea lemporibus jjCsta sit, ductac in suum statum navi insiluit, et fluctus qui
ut a prioribus nostris eam auditu comperimus, eam opplcvcrant, panno sinutce veslis exhauriens,
ferre dignum duximus. Memoratus denique ve- cum duobusquisoliremanserantremisadrecipien-
rabilisMabbo ponlifex, amore divino conlempla- dos socios rupi appropinquavit. Quibus receptis
;c succcnsus vita?, htesitabat animo quonam po- prospicit eminus librum perquem laudes Deo per-
simum iii lucosuum posset cxplere proposilum ;
solvere consucvcrat, undis jactari, nccmcrgi Post
^
di vinitus inspiraluin est nusquam aptins id posse quem dirccto cursunavis eum Ievavil,ita omni hu-
|m perficere quam in pra^sentia corporis sanctis- moro introrsuscarentcmquasinon undajipsumper
jiii Palris nostri Bencdicti, qui dux et signifcr t\ maria,sed ventus per tcrras portaveiit. Dcinde ali-
jii.s essel institutionisquam ipse seclaricupicbat. quibus rcmis cum aliquantula supc!lccLi reccplis,
mplisigitur Evangeliis ct sacr&rum vestium non ad dcstinatum tandem delatisunt locmn.
jilemncndo ornalu,simul cum jacratissimo cor- ?9. Ciirnquc mcmoratus vir, cum cpiscopo loci
j-e egregiipravsulisPauli ad sibide-.ideiatam pcr- colloqiiium familiarc habens, ca qua; sibi obvene-
|iit habitalionoin, quem abbas islius-.acri cocno- ranl rcferro vcllc, pi\Tveiiit cuni ponLifox, ita in-
(, praprcdeuti libro numinatus \V|f;ildus(47), cun- quicns: « Num,ait, ignoras, dominc ini Fclix, quid
:jquc cimgrcgali:) gratauti.ssimo dilectionis susci- cui lain .Monacho omnibus libiquc bciio ikiIc) do Le
•jntc.s ob.-icquio, quo advixit temporc, honorifice pernocLurnum soporomrcvcIaLumsil?» Cui cuin illc
lenueruut. Quiperacto laudablilis viticcursu. diccroL se id fundiLus ignoraro, epi.scopus ad ciim :

Ium
4l'i Exstal lihcr isle, sed miililus, iu l.ililiotlieca cx AlhcrLoilo Monterelaxo, ciiii liaucsanoli
!)40-!li-!),
Jriacensi. Pauii rcliquiarum IranslaLioiiom Fluriucuia LribuiL
ib) Sic rc.stiluerunl Socii Bollandiaui, Boscio etiam Liborali cj)iscopo siib Carolo Calvo.
•ido-^c, fjui nj.piduni dicitnr. Looiiium nunc di- AiicLor tVagmcnLi historioi jain cilali,
:, 'n, Leon sedcs epi.scopalis.
(i-7) apud
Mabbo LeonenM Chesnium tomo lll, pag. 3i:3, idom alleslaLur.
j,f6) Efdesiee prafuit ab anno
PATaoL. CmiX. 27
 43 AIMOINI MONACHI FLORIAGE.NSIS Ui
(( idem monachuscorammultis
Rclulit,inquitjmihi A tasverborumaudientibusfaslidium maleriae gigne-
leslilnis, dicens Vidcbatur mihi quod Felix,qui in
: ret.Sed quia decurrens sermo retineri non poluil
insula habitat,hic apud nos ioret positus. Qui dum quem vis dilectionissanctissimi Patris Benedicli ad

ad sua rcgrcdi vellet navimque ascendisset,diaboIus pleniusexponendasres gestasimpulil,ignoscendurn

in specic vulturis advenicns,cujus corporis moles est si, plusquamlicuit,loquax paginafuit. Procura-

montis altitudini aequari posse credebatur cunctos bimus deinceps succinclonarrandigenere miracula
qui rate vehcbantur simul cum ipsain profundum ejusdem dilectidominicomprehendere,ut etlaude:
mcrgere mihi videbatur.lUis itaque hoc modosub- ejuspromamus et lectori nequaquam oneri simus
mersis,apparuitrepente vir quidam monachico ado- 33 Burgundia; in partibus, lcrritorio Tricassino
pertus indumento, more abbatum recurvum a ca- villa habetur Sancti Benedicti, Tauriacus nomine.
pitedemanugerensbaculum; quique super aquam quam advocatus, vocabulo Gauzfredus, quaravis ar
deambulans eodemlignonavimcumhominibus nil exlraneis defenderet, violentius quam quilibetex-
mali passis, ac cunctis rebus, de profundo ad littus ternus vastabat. Quem a monachis frequenterutt
Iraxit.Libcratis vcro impcrans ut se ibidcm operi- malcfactis quiesceret, admonitum, nec obtemperan
rentur, vulturem qui jam fug-amparaverat,insecu- tem, pius Pater Benedictus a Deo obtinuit fiagelli:
tus, virga percussum in profundum abyssi mersit. B correp tionis prius percuti quam ej us malitia f undilu
Rcversus ad Fclicem et socios ejus, alacri ut erat deleretur. Quadam itaque die eo in domo propri;

vultu, eos hortabatur ut ascensa lintre quo cupie- intra memoratai urbis Tricassinae muroscoustilul.
bant securc enavigarent, dicens En adversarius : residente, et judiciariam inter rusticanos agente ac

vester, per Dei gratiam ame submersus, perdidit tionem, niger canis rabie plenus adfuit, et nullur
omnem vobis nocendi poteslatem. » Isedens circumstantium, impetu in eum facto nare
30. Cumque ista referente antistite Dei servus ejus ac faciem morsibus dilanians abscessit. Und
audissct, casus quoque suos et ipse omnes ei expo- ille in amentiam versus, ab amicis ad basiliear

suit, assercns ipsamvisioncm,etiam corporeo actu, SanctiDionysii est deductus ; ibique aliquautuluni
in se completam.Intclligensvero ex memorataap- sed non ad plenum sensu recuperato, regressusa'
paritione sanctissimum Palrem nostrum Benedic- propria, dum malis quse pauperibus Sancti Bene
lum suoe saluti auxilium contulisse, magis amore dicti intulerat adjiceret pejora, a dsemonio arripitur

cjusdempraicellentissimiconfessorisflagrarecoepit, catenatusqueetinquoddam retrususcubiculum,ul

atque ut ad ejus sacrosanctum tumulum perveni- timum exhalavitspiritum, profitentibus cunctis qu
ret instare. G eumnoverant, obsa?vitiam ejusinruricolasprelios
31. Igitur pauci temporis interposita mora, as- confessoris Benedicti taliaipsum pertulisse. Hui
sumptis quibusse indigcre rebusseslimavit, adcon- metuendse ul^oni, aliud amplectendum miseri
linenlcm deslinavit remeare terram. Sane omni- cordiai ac sanitatis adnectamus signum.
potens Deus, ut ejus ad amorem sanctorum quo- CAPUT XIV.
rum expetebat praisentiam amplius inilammaret, Moaachas in extremis ab omnibus derelictus, S. Bt
duplicavit miraculum. Nam dum anchora a littore nedictum hahet propitium.
sublataaltapcteret maria, repente se fluctus attol- 34. Ininferioribus hujusNeustrise(49] partibus.ii
lunt, elin sublime elatus prajruptus aqua? mons ita Andegavensi scilicet urbe, Ainfredus quidaraapu(
totamcircumcinxitscaphamutnulla cxparte aditus monastcrium Sancti Albini ex clerico monachu
reperiretur evadendi. Tunc jam diclus Christi fa- spontc factus est.Is meliorandaevita» gratia adhuu'
mulus Felix,horrore imminentispericuliperculsus, venerabilem Floriacensem demigrans locum, ali
intraimapectorishujusmodifundebatpreceshumil- quantisper nobiscum commoratus, ad memoiatun
limaisupplicationis : Inclyti, inquiens, confessores rcgressus est canobium. Ubi dum moratur, grav

Christi, Renedicte alque Paule, quorum sacratissi- tumescentis coxte afflictus languore, gemiuo urge

mos adire exoplo cincres, ferle opem mihi misero batur angore. Nam abbas ipsius monasterii, qui
({ui nunc mortis discrimen formido Posthas
solius busdamsimullatibus eum impetens, cunctis inler
preces, dicto citius lumida considunta;quora, ven- dixeralfratribus ne quis eum saltem in exitu visi
tisque placidum stans mare tutam navigantibus tarct anima-'.Cumque illc, morbo iugravescenle a
pra^buil viam.Ita ab instanti naufragio sa^penomi- dolore ad vilaliaserpente,fratres adse invisendun
datusFelix (48) cxemptus, ad hoc sibi diu deside- suumque exitum Domiuo commendandum vcuir

ratum venit coenobiiim, nobisque hunc sujie salva- deposceret, ab uno, cui soli concessum erateuii

lionis rctulit fuisse modum. inviscrc, quid abbas de eo pra^cepisset addidicii

CAPUT XIII. Quod ipse audicnsgraviter lulit,ctpcr Audega^;

Advocatas malas pcrit. civilalis nobiles qui ab ejus visilatioue, quia eur

32. Rrcvitali quidem studendum erat ne prolixi- diligebanl, inhiberi nou polerant, abbati maudavi
(4S) iHc cst Fclix illc, multis laudalusin libro de (49) Neustria siquidem olim compleclebalur qui
ViUi Cilda' abliatis in Sa'culo primo,is qui a Cauz- quid terraruni cst iuler Ligerim et Sequanam a
lino Floriaciabbatc inArmoricam missus cst anno Oceauuni,
1008 ad instauranda in carcgioue mouaslcria.
 :

DE MIRACUUS S. BENEDICTI LIBRI DUO. ~ LIB. II titJ

sibi misererelur, ad satisfactionem, si quid in A sanctorum pignoribus ad locum properat. Cumque

tn noQ recte commisisset, parato. Sed eo diffe- iter agendo, sanctarum vectoresreliquiarum Clu-
itecoactus esta>j?er aliundc consolationemqure- niacum ccenobium devenissent, inibi noctequieve-
e,et,quia se a tcmporali abhate vidobat de^pici, runt. In craslinum vcro ca3pli ilincris calleni ca-
illuru qui Ie;^ionibusmonachorumper longajam ptuii, a fralribus pjusdem coenobiicummagnopro-

dera sajcula sollicitudinis suaj curam impendit cessionis apparatu ducebantur, et ecce in ipso ba-
a se contulit mente, recordansque quantam in silicai cum vcnto
Sancli Benedicti egressu, orla
tribus hujus Floriacensis canobii temporc suae pluvia, cereosob honorcm Dei ac snnctorum cjus
•egrinationis reperit dileolionem, oonveiso ad aocensos funditus exstinxit. Sed antequam portam
'ielem capite ac lacrymis sutrusus ora, in haec caslri ipsius monasterii egrederentur, et serenilas
»ruil verba sancte, inquiens, Benedicle, mi-
: rediit, et cerei divinitus reaccensi, inspicientibus
ere mei tuum auxilium anxie implorantis, tibi- cunctis, per aliquod vias spatium nullis venlorum
j spondeutisquod,mihi oorporissanitatcm vi-
si flatibus exstinguipoluerunt. Simili per- modo dum,
]ue a Deo oblinueris prospcrilatem,tua supplex actispro quibus ierant, sanctas reliquias a taber-
ratissima expelam ossa, graliarum pro possc naculo sub quo manserant extulissent, lucernse ex-
Iditurus Yota. His peroratis, aspexit, ut post B stinctje,divinaque virtute illuminata^, nullo aura-
e retulil, subito quemdam incogniti vultus virum, rum spiramine lumen amiserunt, donec a terra
)nacbis habitus tegmine adopertum, qui e re- Sancti Benedictisanctorumprogrederentur pigno-
ineulcerismanu protenta, silenter abire visus ra. Erant autem, qua? fercbantur cum patrocinio
.MoxajgPotus in somnum resolutus, qui tres et sancti Patris'nostri Benedicti, pretiosa» reliquiro
amplius nootes pervigilcs duxerat, unius horoe beatissimorum confessorum Eucherii et Verani,
itio placidissima quiete potitus est. Evigilans necnon Cyprianl, Sperati, ac Pantalconis marty-
0, dum summis digitis vulnus quod vis morbi rum. Has, sicuti relatu seniorum nostrorum cora-
:efecerat, incautius premeret, particula quKdam perimus, quidam aliquando Lugduncnsis antistes
Irefactse carnis,instarboleti, inde cum maiima (SO)cuidam monacho hujus sanctce congrcgationis
lorisparle prosiluit, ad demum infrabreve tera- conlulerat remunerandee sedulitalis gratia, quiali-
5, resumptis viribus, quod voverat, devote, nec bcralibus eum instruxisset litterarum studiis. Quas
>que munere complevit. ille, utcelebrior inde esset locus,in cjusdemPatri-
C.VPUT .W. ciacse villoe oratorio condidit.
triciacus (Pressy) in burgundiu. Ibi reliquice S. CAPUT XVI.
Benedicticuin aliis eontra ^prxdatores delatse. G Minax et blasphemus in S. Benedictum interit. Duee
.1..,
.,
'^erei ctelitus bis ._
reaccensi _- ...
reliquias dutse
; in prse feminae sunantur a quatuor morlis.
nium doctrinae. 37. Bernardus quidam, ejusdem Burgundiai vir
15. Patriciacus dicitur villa in Augustudonensi dominusque castriquodUzon [al.., Vizon]
illustris,
rirorio regionis Burgundice sita.Hanc Echardus, vocatur, discordiamhabebatcum quondanisibi affi-
nesBurgundionum ditissimus, Sancto Benedicto nitale propinquo, nec minoris potenti», nomine
'ratribus Floriacensis ccenobii ad stipendiarios Lotboldo. Cujus possessiones dum direptionibus
mdaTi sumptus benigna largitate contulit. Quo vastaret, etiam ex ad jam dictumPatriciacum
villis
uncto ac in Floriacensi monasterio juxta eccle- monasterium pcrtihentibus armenta abducere cu-
TiSanctai Mariai sepulto, in mcmorata posses- piens,quo?dam servorumSancti Benedicti resisten-
ne fratres habitalionem sibi statuerunt : in qua les sibi mteremit.Tropter quam causamsupra no-
\m delatis a Floriaco sancti Patris Benedicti re- minatus Rotbertus pra^positus eum adiens, humi-
jiis, ecclesia in honore Dei ac gloriosaj virginis liter posccbat ut legaliter sancto Bencdicto ac ejus
|rii£, simulque egregii ipsiusconfessorisconstru- monacliisemendaretmalum quod conlra leges ser-
'
esl.quamChristusDominus meritis sanct» suaj vis corum irro^avcrat. Ille contuniaciceplenus
jj spi-
uitricis, necnon dilecti famuli sui Benedicti saj-
verba respondit Miror, domine Ro-
ritu, in hoic :

•5ime miraculis illustrem reddidit. De quibus tbertc,tam sapienlem virum ad lantam stultitiara
amulia perinertiam oblivioni traditasunt.pauca dcvolutum uta me cmcndalionem reicxigas, cum
Ie vililalis nostraj attigere notitiam, memoriaj me magis rogarc oportuerit nc pcjora adjiccrem ;
'iterorum, ad oninipotentis Dei ac sanctorum ct adjccit, Dominura, inquiens, qui me nascifecil,
slaudem, tradcre curabimus. tcolormc, antcquamquindecimabliocdiecvolvan
Solmaricense pracdium, jam dicto Palricia-
;>6.
tur soles, experimcnto probaturum utrum sanctus
:!;isi ccenobio subditum,
quidam perversa; mentis Bencdictus igni, an ignis a mc ejus injcctusdomi-
tl-nines invadere moliebanlur. Quorum malitiaj bus sanclo praivaleat Bencdicto, qui meum inlra
i-tbertus monachus illi looo tunc praijiositus ob- suum castrum dcfcnsare nititur inimicum. Ad qiirn
slere cupiens, inslante vindemi.-e lcmpore cum verba commotusmonachus: Confido^ait, in Doini-
joO) Lcidradus rcIiquiasS. Cypriani Arelate
Lug- asservantur. Al dc Leidrado intclliginon potcst h ic
tnum advehi curavil, lcstantie Adone in Martyro- locus, proptcreaquod donatio Patriaoiaoi Floria(
quas potea Carolus CalvusCompendium"de- laco
io,
senus fdcta cst.
c,xit inbasiliram ab sc constructam, ubi hactenus
 ;

847 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS U.

no, acin sanctorumejus meritis,te nec istaimple-Asignum dic, lortio videlicct Kalendas Junii, ali;

turum, nec consliiulum a te terminum lcmet vi- inibi deducta est mulier. Huic Alexandra nomet
vendo excessuruni. Hoc dictum rei verilas sul)se- erat, quae ge?tatorio, quo lapides ferri mos est,
cuLa est. Dcniquc praidicto viro vcncrabili Rolbcrlo duobus viris advecta, in basilicam se introduci ro
ad monasterium regresso, antequam prajfinita pra;- gavit. Qua; ineodem quo et prior erecta fuera
teriisset dics, prsefatus Bernardus ab obvio sibi loco,ad orationem se inclinans, post modicurr
liosle pra'scripto Letboldo lancea confixus intcriit, pedetentim erigere sese coepit. Cujus conatum fra
subilurus pro certo illud diutinum cum ignc ccrla" tres, qui ad tammirandum convenerant spectacu-

men, quod falso juravcrat se sancto Benedicto lum, juvare cupientes, inter nianus eam elevandc
brevi tempore illalurum. suslenlabant. Ipsaquoquecircahoram dieiterliam
38. Adjiciantur huic vindictai prodigio quatuor in qua delata fuerat, plenae donata sanitati, pei
sanitalum insignia duabus tantum feminei sexus aliquot menses in servitio ecclesia^ permansit.
personis, a Cbristo coUata in eodem monastcrio Pa- 44. Poslulataautem atque impetrataa jam diclr
Iriciaco per merita sancta^ susc Genitricisac inclyti ejus loci pra>posito RoLberto licenlia redeundi ac

confessoris Benedicti, aliorumque, quorum ibi ha- inchoatum reversurara san

sua, pollicita est se ad
bentur patronicia, sanctorum. " ctuarii obsequium sed dum moras ad regredien
;

CAPUT XVII. dum innecteret, pristinum languorem incurrit

MuUa et Clauda sanatur. Verumtamen dum qua^reret qui se ad suiE saluti
39. Mulier quaidam, Adekis vocabulo, linguBe ac locum reveherent, nec inveniret, coepit anxiari e

pedum privata officio, admcmoratum venit coeiio- ma'sta esse. Tandem necessitas consilium reperil
bium manibusreptando.Hajc praiforibus monaste- ut Deo ac sancto Benedicto voveret, si salus collal
rii per aliquantulum decubans temporis spatium, a sibi restitueretur, ut adjam nominatum valere
fralribus quidem nutu manuum petebatvila;sul)si- regredi monasterium, se deinceps inde nequaquan
dium, a sanctis autem voce cordis sanitatati? auxi- recessuram. Stalim igitur ut hoc vovit, firmissima
lium. Quadam itaque die, tertia videlicet feria jn eoquo residebat loco ambulandi viresresumeus
ante sanctam Pentecosten, cujus ipso anno (bl) postposita omni morarum occasione, ad Patricia

Kalendas Junii evenit, mcdela; sua;

fesLivilas xui cum sancti Renedicti coenobium, ubi sanata prius

horam adcsscpcrsensit ;vcnicnsquc anle ecclesiam, fuerat, reversa esL. Cumquecunclaquaecircaipsam

indiciis quibus poterat, apcriri sibi inlroilum expo- acta fuerant fratribus referret, sponderetque se

scebat.Quo impetrato pcr terram se trahens ora- G inde amplius non discessuram, incommune bene-
lorium intravit, el coram altare sanctoe ac indivi- dixeruntDominum, famulumque ejussanctissimum
dua' Trinitatis in ipso ingressu posito subito sub- Patrcm nosLrum Renedictum, gratias agcntes illi.

stitit, ad se paulatim ab humo sustollere coepit. qui scrvulossuos, quosforte ahsentia sacri corpori;
Quid pluribus morer? intrabreve momcntum plc- ejus mcestificare poterat,spirilali visitatione digno-

nitcr erecta, rectis giessibus ad altare Sanctae Dei ducendo miraculis tetificaret. Kt ne qua dubitatic

genitricis Mariaj atque confessorisChristi Renedicti depraestitis mirabilium beneficiis remaneret, vici-j

progressa, acsi in oratione proslerniLur ;

indeque nos ambarum mulicrum sollicite perscrutari cura-

post paululum se erigens, elatis in allum manibus verunt ; hospitem cLiam eius quee priussanata fue-
inhanc vocem prorupit Gratias, inquiL, ngo tibi,
: rat, interrogantes utrum eam aliquando loquenten:
Domina mea, virginum Regina sancta Maria, tibi- aut ambulanLem rccLe vidisset, tam ab ipso quan

que, sancte Renedicte, quorum interventu omnipo- a rcliquis qui utrasque noverant, vere eas debile?
tens Dcus mihi curva^ ac muLaercctitudinem mem- vere aChrisLo mcritis sanctsc suse Genitricis ac di

brorum Ncc vobis, sancti Dei

conlulit el loquclam. lecti sui Benedicti fui.se sanatas didiceruut.
Eucheri et Veranne, minores ))ersolvo graLiarum CAPHT XIX.
D incendium restinctum.
actiones, quos sa^pe exoratos meajnondiffidoadju- In tcito translationis

tores fuissesalulis. In his vocibus totam pene exegit 42. Migrante ad superos eo quo superius relatuir
nocLem. Agebatur eo dio fostivitas beati Romani cst ordine venerabili Palrenostro .\bbono,etvesli
(;)2) aluniui sancLissimi Palris noslri Rcnedicli, cl gio qua^dam adversa* res, maxime iiobis qui eju

fratrcs coinpleLorios Dco solvebanl hymnos;qui obscquioadha^scramus, evencre. At rcliquisneglo

coiiLinuo sonanLibus signis laudes Dco alacrcs pro ctis a^rumnis, unam memorijr mandare non gravi

ostsnso reddidcrunt miraculo. videalar audienlibus ;

qua?. peneinfolerabili boc sa

CAPUT XVIII. crum ca^nobium protliga<set damno, ni supprii

Iton alia ainbidarc non valens. Jtcrnni vnpotens, Rogis Chri^ti pia clemenlia, intervcntu sancl» su.n

ilerum sanala. Genilricii:; Patrisnue noslri RcnodicLi mitigata, vin

40 Cliri.sto disponenle adhuc sanctos sunsmira- diccm noslrorum si-clcrum retraxissct dexleram
bilibu^ insigncs reddere,nono post palraluni isLud EnimTcro <niia in signis superioribus demonslra

(;il) 1(1 c^^t anno lOOo, quo sanclum Piisclia in fcslum sancti Roniani ;ibl;alis, alumni ;^cu iuilr'

Roniani ^il
pr imam Aprilis, Pcnlccostes in20Maii incidcb;it. loris Palris BcnedicLi
sancti ; cu.jus

(1)2) Vidcs anLiquilus cclebraluin fui^. c dicm exsLiit iu SiPculu l.

d DE MIRAClILIS S. BENEDICTI LitJRI DUO. - LIR. II 8B0

m esl potens hic egregius dux nosler ac

quam A Quod ille fucalausus laude, quodam deterrenarum
mper norainandus Bencdictusin duobus singula- protulit principe rerum ita inquiens :

nimiura dilecte Deo, tibi miiitat sether,

n ex^lileril elemenlis, aqua videlicct et igne, in
Et conjurali veniunt ad ciassica veuti.
10 manifeslc apparcbit quanluni in
ulrisque va-
{Ex Claudiayio in Paneg. Honorii.)
pril uno eodemque lempore, cl, ut verius fatear, Liceat nobishacdc rc qua^dam proludendo paululum
mporis momenlo. eIoqui.Congruum,ulreor,huicnostrovidebalurlegi-
43. Celebris noslro orbi illuxerat dies Iransla- feroincommotioneelcmcnlorunivcncrabilissororis
inisipsiussurami confessoris, qucp quinto Iduum adhibcre solatium, quammcmincraladsc rcti-
suo!

liarum annuum nobis repr»sentare consuevit nendum tempestatum opposuisse obslaculum. Undc
C.umque tota vigiliarum nox
lectabileciue fosliim. non inoongrue, scrcis potcstatibus coniplaoila sibi

msubsequentedieinlaudibus Deodebiliscongruc loca evcrtcrc molienlibus slrenue repugnaturus, a

ssel expensa ob tanti devotionem Patris, post suis famulis eamdem sororem suam sccum invo-

bilam refectionem vcsperlinaleque officium,hora cari voluit, cujus preces ab obtinendas a Domino
ietis advenit, et cupicnlibus nobis oculos diurno imbrium profusiones agnoscebat fore idoneas.

ari laborijCrroneoe antiquihostisadfucre insidiff. -g C.\PUT XX,

mque quidam perversa? mentis
ejus instinctu Contracta erigitur.
mines, lalrocinandi, ut quidam referunt, cupidi- 44. Puellamquamdamnobilibusortamanliquitus
e.ignem forensibus imposucre domibus ;utvero fuisse natalibus, nomine Adelaidera, nuper didici-
i fatcntur, casualis eisdem sedibus irrepsit ignis. mus cruribus contractam. Quam dum pater cjus ac
la de cau>a, cxcilato tumultu fratres expcrgefaoti, matcrpernmltasanctorum loca duxissenl nil reme-
exstinguendas voraoes incendii tlanimas prope- dii ei sanclis impelrarepoluerunt. li, dcsperatasa-
unt, subductoque primum, quaqua opportunitas Iute,ad domum eam reducentes,manebant tristes,
e obtulit, omni ornatu basilicse, qui non minor, quid deeaagerentignorantes.XamParisius(o3)eam
per omnia major quam in priori incendio, in- ad S. Dionysii sepulcrum ,atque Lcmovicas ad domini
iora templi venustabat ; ad jam dictum opus Marlialis tumbam, qui ambo tunc miraculis coru-
animes vertuntur ; sed illurum labor incassum scabant, perducentes, nihil omnino profecerant.
lebal. In superiora namque se aurarum spira- Quiescenti aulem matri ejus vox coelitus advenit quae
ne ignis attollens, coquinam. ifenodochii repente diccret Quajnam, ait, dementia vos tantas in va-
:

•ripuit, quae aulai sanct» Dei genitricis Mariai num compulit perdere expensas, ut longe posita
ina erat,qua pretiosus confessor Domini ^ sanctorum adiretis patrocinia, vestro hic relicto
in

nedictus quiescit. Tum metus ingens cunclos vicino, sanctissimo videlicet Dominique dilecto
buit, verenles ejus aedis occasione venerabile Benedicto, cujus sacratissima ossa, pro vestra (si
iclis Dominum timenlibus exustum iri templum. tamen id ex fide expelieritis) multorumque sa-
de quidam nostrorum, interioris hominis voce, lute, ex Italia provinciain hanc divinilus translata
precibus sanctam Dei genitricem
tiliari sibi piis sunt regionem ? Unde pro certo scias nullalenus
riam famulumque ejus inclylum poscebantBene- tuam sanandam esse filiam, nisi eo delata fuerit.
tum, repelito sa-pius nomiue sororis ejus Scho- Evigilans ilaque mulier viro sil)i conjacenti som-
lica;. Aiii vero id ipsum clara quidem voce, sed nium refert. Cui ille Ego, inquiens, jam id ipsum
:

?rulosis iterabant verbis. Tandem memoratorum menle conccpcram sed vereor ul sanctus ilie no-
;

jces sanclorum audiit Omnipotens, coelique a stro irritatus contemptu Dominum pro eaexorare
'te serena intonuit. Deniquc cum summa ca;Ii velit. Adh.Tc illo respondens Ducatur, inquil, ad
:

el serenilas, profusus subito e nubibus imber, sancti sepulcrum et siquidem cam scnavcrit, ha-
;

mmas quae intcriora castri aidificia depasceban- beat ipsam ancillam in sempitcrnum; sin vero no-
funditus exslinxit. Mutati aulem venturum rcducalur cuni debililate etiam libertatem
j) luerit, ;

tus cadeotes favillas, quarum copia instar deci- retinens. Erant enim ipsi non solum liberi, veruni
ilis nivis inlrorsusferebatur, retroactasin scmet etiara generc clarissimi, ac facullatibus ditati. Orto
lirc cogebant. Ita meritis egregii protectoris igitur sole iter ad monaslerium arripiunt, quod
-.Iri Benedicli non solum
monasteriumincolumc non nisi xviii millibusabeorum distabatdomo,una
edil, vcrum nec tantum vici exustum cst, quan-
secum filiam deducentes debilem. Inslabat yuteni
n priori incendio perierat, quod in eadem festi- celebre festum ejusdem sanclissimi Bcncdicli, ct in
ate, lemporibusque memoraliconligil venerandi ipsa quidcm dic feslivilatis cam sanandam sancto
Abbonis, Unde nimirum k-gioncs monacho-
jatis
Patri Bcnedicto obtulerunt. In craslmo vcro manc
n dominosuo Benediclo illud cujusdamsapientis filiamsanamom-
surgenlcs, dumrcgredi cuperent,
aincongrueetabsquefucovalenlaptarcclogium, nibusquemembris bcnevalcntem rcpcrcrunt. Pro

B3) Id est in suburbano Parisiorum agro,

qui Aimoini quinto ab urbc lapide sitam fuisse nemo
isloci
lus sufRoit ad interprotandos quosdam
locos negaverit, qui legcril librum De Vila S. Abbonis,
tlorum
im vcterum,
...V..IU111, qui
i^ui basilicam
jia.-?iiii;<iiii Sanoli
.^iirioii uioiiysu
Dionysii cap. 9.
./. Lcge Elogium Fulradi abbalis in parlc n
i^-
lulo illustrem Paavudocant. >am eam tempore Sseculi 111.
 ;

dsf ATMOINI MONACHI FLORTACENSIS »n2

qua reimmcnsas graliarum actiones Dco ac cjusA CAPUT XXli.

amico Ijcatissimo rcfcrcntes Benedicto, camdem Auctor multa omisit,
nalam suam ei pcrpetuo scrvituram Iradiderunt, 46. Hscc de miraculis qua» Deus permerilasancli
quffi poslmodum duccns virum, filios procreavit sui Bencdicti diversis in locis operari dignatusest,
ex quorum progenie quidam adiiuc non inuliles inerti stylo acsermone rusticano edidimus. Verum-
(3 5) iu Pcrvitio perdurant fratrum. tamcn lianc sententiam claudcndo operi adneclen-
CAPUT XXI. tes, monemuslectorem multa nos scienter praeler-
duo limen reccperunt.
Cn:ci iisse. Cavendum est enim in universis rebus omDe

4;). Nupcr quoquercs estgestaquam narro. Qui- nimium, et auditorum inlcntio grata brevitate invi-
dam caicus Argcntomagensis castri incola, dum re- tanda, non fastidiosa est loquacitate deterrenda.
liquia> ipsius prfieccllentissimi confcssoris Cliristi Hic ergo finis erit libri, quamvis, si Dominusvolue-
Bcncdicti a Saicnsi cella ad Sanctum Marcellum rit vitaque comes fuerit,eaquae fidelisfama intola
martyrem (o5) a fratribus deferentur, tacto loculo pene divulgavi. Neustria, nostra nequaquam sinl
confestim visum recepit. Requiescit sane corpus silendadcsidia. Compellunt etiam nosad tacendum
ipsius sancti martyris in ecclesia non longe ab ipso amici [/"., inimici] nostri, qui maximum depulant
castro constructa. Quod cum identidem a suis ad B epulum, si aliorumstudiis laceruminfi-
sibi affluere
Salense monastcrium dclatum fuissel, aller cajcus gant dentem. Attamen nulla eorum detraclione
de villa ipsius monaslcrii,Modicianomine,ibiadve- deterrebimur quominus laudes Dei ac ejusdilecti,
nit magnis vocibus sanctum invocans Benedictum ;
Patris videlicet nostri beatissimi Benedicti, refera-
fania namque suprafati miraculi jam ejus attigerat mus. Ista igitur omnia, et quae in priori opusculc
non multo postquam ibidem ad-
aures. Qui ct ipse ab aliis auctoribusdescripta sunt miracula, sub tri-
vencrat tcmpore, miserante Deo et meritis sancto- ginla (b6) abbatibus, qui buic Floriacensi coenobic
rum obtinentibus, lumen quod petebat, recipere ab initio sua', fundationis, per trecentos octogint<
meruit. In quo videlicet Salensi ccenobio tantis quinque (57) et eo amplius prsefuerunt annos, di

tamque assiduis idem toto orbe venerabilis Pater versis in locis per merita sancti confessoris sui Be-
monacborum renitet miraculis Benedictus, et ma- nedicti operari dignatus est Jesus Christus Dorainu;
xime in ulciscendis inimicis, ut si cuncta quis velit noster, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto iii

mandare memoria;, propi'io indigeant volumine. Trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia
ssecula sajculorum. Amen.

(o4) Nempe servi monasteriis devoti, si quos gi- vicesimum quintum occupat locum.
gnebant liberos, ii monasteriis etiam addicti erant. ^ (57) Aimoinus, el eum secutus Helgaudus, Floria-
(iio) Marcellum apud Argentomum castrum mar- censis monasterti conditionem referunt ad anuum
tyrii palmam obtiimisse legitur in Vita S. Genulfi Chrisli 620, ex male comparato anno Incarnationi^
episcopi, et tamen vicus Sancti Marcelli est infra cum anno secundo Clodovei Junioris Dagoberti Ma-
Argentomagum, gni filii quo anno ejus monasterii jacla sunt funda-
;

(oG) Desuut ergo quinque in catalogis vulgatis, menta. Lege Dissertationem de Iranslatione corporis
in quibusGauzlinus,cui lios libros dedicat Aimoinus, S, P. Benedicti in Galliam in Ssp.cuIo II.

FLOBIAGENSIS
SERMO
IN FESTIVITATIBUS SANCTI PATRIS BENEDICTI,
(Apiid Joaiincm A Bosco primum in lucem emissus, Bibliotheca Floriaccmis, t. I, p. 271.)

In annuis terronorum impcratorum natalitiis, D ore peccatoris [Rccli. xv), tamen unusquisque no-' I
moris quondam fuit a subjcctis rcgibus maximaeis strum studere debet ut, juxta Psalmographi moni-
exhibcri doiiaria. Studebat igitur unusquisque tum, m sanctis ejus laudet Dominum {Psal. cl'.
prose; ctnealter in olfcrendis munGribus potioreo Quapropter amantissimi patroni nostri Benedicti
videretur elaborabat. Quo exemplo, concciiijt uni- mansuetabcnignate inducli,qua nossuissanclisin-
ouique nostrum in solemnitatibus sanctorum placa- terventionibus adjuvare non desistit, dignum dini-

bilia Doo ofTcrre munera, ct cui decsl aiiri vel ar- mus universa qua^ dcipsiuslaudeadivorsis auclori-
geuti copia saUem dcvotionis pra^^tendat obsoquia, bus sparsim descripta sunt summalim in unum colii-
fundat preces ad Dominum, ut suum ritc dignotur gerc, et quasi quoddam munus nostra? scrviluliN
acceplare volum, Et quamvis«on sit speciosa lam in in ejussacris soleniniis,licct cxiguum, taiuen fidclc
 SERMO DE S. BENEDICTO m
A lionea>quorisacsalvalionc fralrisduplex apparuisse
rsolvere ul el apud quaniplures lausojus dila-
qui oninia volumina auclorum benericium. Ibi veslis coopcrala est magislri, hic
La palefiat, el
in unum ereptus puer melotam abbatissuper sc ferri, scque
bere nequivcrit, prcTConia alunini
sui

ergo promissje ab ea aquis cripi conspcxit. Rcverlenli Elyseo a

llccta se invenisse gratulelur. Hoc
translatione EIia\ filii prophelarum etiam ab invito
i eril cxordium.
exigunt ut dominuni ejus qua^rere eis liccal, nc
Supernaj dignatio majestalis, elcclos suos
co^les-

quoque eximiis lau-

in lerris fortc in unam vallium, aut in quomlibct montiuni
)U3 muneransdonis.
Quw per servos suos, summoe Iranslatus latcat. Qua?sicrunt ergo, sed minimc rc-
irn ditat prffooniis.
populis, quam Econtra bcatusPatcr
percrunt(7V'i?(',<7. n, 16, 17).
ilicet eloquentia^ viros, dilatans in
pr»- Benediclus, pro Dci amore consorlia linquens ho-
agni apud sesint meriti facundis ehicidari
famulum Bene- niinum et concavapetens rupiuni, a presbytero di-
it scriptis. Unde egregii merili

sancla> Ecclesia^ Palri- vinitus monilo, pcr defossa tcrrarum, pcr pra^rupta
i-tum tanlo pra? crpteris
non qui- qua-sltusmontium, et repertus; quod Paschaesset
is donavit privilegio,ut ejus vila; laudes
est edoctus, et alimcnLis refectus. Ascendentem ad
letscholasticorum. verum pra?cipuus docloruni,
monlana Eliseum pueri cavillantes dcridebanl, di-
egorius, sancta? sedis apostolicus, mellilis cita-

rit multorum quidemsanctorum duo

eloquiis, et
B ccntes Asceiidc, Cfdve, ascende, calve\lV Reg. ii,23)
:

ittria defioravit miracula. llujus autem

qualisab Benediclum Patrem ad superna magis ac magis
animo suspirantcm, dajmones, quiuliquc in boni-
ounle fftate fueril vita, quamque mirandum ha-
lorittraniitum dulcissima promulgavit facundia. tate infantes sunl, nialcdiclislacessebant,dicentcs:

cujusVila^ libro.inter aliahujussanctipraiconia, Maledictc, etnonBenedicte, quid nobiscum habes?

m aliquibus antiquis Patribus aiquiparat in qui- quid nos persequeris? verum derisores pueros
isdam miraculorum gestis inter caeteros vero, : egressi de silva ursi devoraverunt. Maledicos dai-

uclo prophetae Eliseo illum comparat in ferro quod mones a?terni gehenna! ignesperpetuo adurunt. Tri-
profundo aqua^ ab utrisque retractum memorat. bus regibus, rege scilicet Israol et rege Juda cum
)rum no3, salva ipsi sancto papai Gregorio sua rege Edom, adversusregem Moabilarum expeditio-

ictoritate, liceat dicere ipsius sancti prophetse nem agentibus, etsiti laborantibus, jussit Eliseus in

isei gesta sancti Patris nostri Benedicti

gestis pc- siccato torrenlis alveo facere fossas, e quibus aqua

t per omnia fore similia. Liceat igitur nobis ali- progrediens, faligatum satiavit exercitum {IV Reg.
jiddeambobus, quasiconcionando, sermocinari. m, 18). Venerabilis Benedictus monachis ex tribus
terrogatus in Evangelio a discipulis Dominus de monasleriis a sc constitulis, atque pro penuria
iventu Eliae, rcspondit Elias jam venit [Matth.
:
^ aquaj ad se venientibus praecepit cavare rupem
.11, 12) ; etpaulo post : SivuUis scire, ioSLXinesipse super quam tres aseimpositosinvenissent lapides.

t Elias {Matth.) xi, 14).Apparct itaque cujus me- Quo facto fons continuo prodiit, qui hodieque in
ti Elias fuerit, cum Joanni ffquatur, de quo ipsa rivum fluit (ii Dialog. c. 5). Mulier qua^dam, a cre-
eritas testatur quod inter natos midienm nemo ditore viri sui jam defuncti calumniam patiens,

:a/or eo surrexit {Matth. xill). Isergo cum ra- virum Dei adiit Eliseum, consiliumab eo simulque
iendus esset a Domino in coelum, habens Eliseum auxilium expetens. Cujus meritis oleum quod nui-
iscipulum, monuit eum ut^peteret quod vellet, lier se professa fuerat habere in tantum excrevit

riusquam ipse transferretur. Ad hsec ille : Peto, utetdebitum creditoriredderet, et ipsi, unde cum
t, ut fiat spiritus tuus duplex in me {IV Rcg. ii.,)' filiis vivcret, abundanterremaneret (Zyi?^»/. iv,6).

nnuit ille, 5t tamen me videiis, inquit, quando tol- Eodem modo dilectum Doinino Benodictum quidam
r a le (Ibid., 10). Vidit igitur, et quse petiit im- adiit, aere pressus, alieno, duodeno scilicet solido-

etravit. Haec idcirco relulimus, ostendere volen- rum numero. Cui pius Paler subvenit, tredeciin
;s quam magui meriti sanctus iste Pater noster solidos ei conferendo, quos divinitus suscepcrat;
eatus existal Benedictus, cujus opera illi sunt per D dans inmandatis utduodccimfoeneratorireddcrcl»
mnia similia, qui spiritum Eiiffi, ac per Elisci vi- tertium decimum adususpropriosretincrct (ii Dial'
£licet,curaaclibusvenerabilis Bcncdicti comparata, c. 2"). Item(iue vase vitreo petenti clerico, cum
I hunc modum visuntur sc habentia. Eliseus, post oleo dato, ad ejus orationem, dolium vacuum ila
anslationem magistri, pallio quod illi ceciderat replevit, ut supcrexundans pavimentum madefa-
trdanem divisit, et transiit {ihid., 1 i). Beatus F*a- ccret. virtus Sunamitis filium ab infcris
Elisei
(•r Ucnedictus, dilectum discipuium suum Maururn orando, revocavit ad vitarn. Venerabilis Benedicti
iper aquas sui meriti virtute ambularc faciens merilum rustici puerum sanctis prccibus patrired-
idacidum pucrum jam dcmersum ad vitam rcduxit. didit vivum. Commorante Eliseo in Galgala cuxw
)
uid horum pra^cellal non est hujus operis disserere, prophetarum cum eo degentos mortifcrum quid
filii

iiaximc eum a vcnerabili Oilonc hoc miraculum, dcgustasscntcoctum iii olla, ipsiusmcdicante manu
ioysis operi in divisione marisHubricomparaturn, evaseruiit morlis discrimina [IV Reg. iv, 40). iNi-
iropriam habeat expositionem. Hoc breviter inti- hilominus Pater Benedictus oblatum sibi a falsis
;iassesufficiat per Eliseum unum in divisioneaquae fratribusveneni poculum, per crucis signaculum,
oatratum sigauD],pcr bcatum DcQcdiclumiucoIIa-
855 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS iU
redegit in Piierum (luogiie qui flasco-
nihiluin. A verum prisLino visiii resliluit, pane el aqua pavit.
iicm a (idftli viro subniissum furLim absconde- atque se sua redire permisit. Venerabilis Bene-
ral, propheLico spiritu, pestem serpenLis qui jam dictiis ssevientem Zallam, sibique pertinaciter
iUud vas inlraverat, vitarct edocuit (ii Dialor/. per minilanlem, .'•olo visu lcrruit, cibo refecit ; et
to/iim). Tertia, in hoc uno Elisei facto, sancti Pa- ut deinceps minus crudelis esset solo verbi prae-
tris noslrJ BenedicLi virtusenituit, quando infectum ceplo Eiiseo prffidicente regi Israel famem,
eirccit.
vcjieno panem, ne peslis ad plures scrperet, per quai, Sjris obsidcntibusSamariam, populum pres-
corvurn longe projccit. serat, abundantiam frumenti.'-eculuram, cumunus
Ecco quanti apud Dominum meriti rutilans mo- ducum, super cujus manum rex incumbebat, in-
nachorum gemma existat Benedictus,Iuce clariuspa- credulus ac rebellis propheta? existeret, hsec ab eo-
let, qui in uno illiusactu,quemsanctus SpiriLus du- dem viro Dei audivit: Videbis, inquit, etexindenon
plici vostierat dono, quadruplici efTulsit miiaculo: comedes {VI Reg. vii, 19,. Qui in incredulitat«
in elfuso scilicet veneno, in ilascone eum scrpciite permanens,juxlaverbumhominisDei,sufricieiitiam
detecto, in obcdienLc corvo, in pane morlifero lon- alimentorum vidit, et in introitu portarum oppre?
gius projccto. In quibus mirabilibus quamvis et su3 a populo Haud multum di-
interiit {ibid., 20).
aliispossita-quariPatnbus, pra-cipue sancto Eliseo, -^ sparhuic causaexslitit, cum quidam clericus, adae-
nostri tarnen hoc solum exstitit proposilio vi- monio per BenedicLum Jesu Christi Domini famu-
tam hiijus sancti actibus conforre jusli Elisei. lum libcratus, mandatum abeo accepit ne carnem
Nempe Eliseus de viginti panibus esum centum vi- comederct, neve ad sacros ordines accedere au-
ris prajbuit, panisque superfuit, [IV Reg. iv, deret ;
quod si pra>sumeret, statim juri diabol:
42, 4i). Benedictus Dei famulus, fratribus inopia manciparctur. Qui in quantum ejusjussacustodivit
laborantibus, collatione ducentorum modiorumfa. incolumis mansit. At ubi inobediens et quasi or
rina3, incerlum unde advecta», divinitus subveniri Dei incredulus, sacris se ingessit ordinibus ; mo.'
obLinuit. Laboranti Naaman Sjro pestifera leprai persuasus a daemone in eadem poena permansi
contagione, ab Elisco prceceptum est ut lavareLur usque ad exitum vita*. Azaele, qui post regnavit in

septies in Jordane. Ivit igitur, lavit, et mundalus Sjria, consulente Eliscum pro salute Benadad do-
ad Sjria? regna regressus est {IV Reg. \, iO-i^d). miiii sui. intcr alia dixit vir Dei ad eum : Scio, in-

Puer autern quidam parvulus, elephantino morbo quiens, q^ioe mala faclurus sis (iliis Israel : civitatc

percussus, ad Dei hominem Benedictum est ad- eorum munitas capies, praegnantes divides, infantts
ductus; qui, pristina sanitate recepta, incolumis Q {IV Reg. viu, 12). Pari modo rex
gladio interficies
rcmeavitad propria. Alter qtioque, qui haustu ve- Gothorum, Totila, ad Dei hominem Benedictum
neni vaiielatem incurrerat cutis, per eunidem vi- veniens, atque coram eo prostratus et ab ipso de

rum Dei Bencdictum antiquai redditus est formcc. terra elevatus, ha-c sibi dicenten audivit : « Multa
Giezi puer viri Dei Elisei, per spiritum prophetise mala facis, multa mala fecisti, jam tandem ab ini-

deprehensus suscepisse a Naaman vestes et mu- quitate compescere. Et quidem Romam ingres-
nera, ipsius etiam donatus cst lepra [ibid., 22, 27). surus es ,mare transiturus, novem annis regnabis,
Monachus quoquc, hominis Dei Benedicti itidem decimo morieris. »
spiritu prophetico agnitus sanctimonialibus map- Etlicet, ut jam pra^dictum est, nostra: nonfuerit
pulas acccpissc (
Vide totam librim Dialogorum Grego- intentionis nisi ut actus sancti Patris nostri Bene-
sinum misisse; mox,confessacuIpa,
nY),sibiqHC oas in dicti cum actibus solummodo beati conferremus
non poena, sed indulgentissima donatus cst venia. Elisa?i,lamcn,qiiia mentioregisTolikTC opportunam
De ferro, quod ex profundo aqune rediit,nobis lacen- preebuit congruum visum est de
occasionem,
dum, uL summo pra^suli Gregorio congruus honor quodam propheta dignum memoria
alio sancto
exibeaLur, qui hunc bcatissimum Palrem nostrum retexere verbum, quod collatum assimilari possit
Benediclum, iu hoc signo, liuic sancto exa-quavit uni operum hujus incljticonfessoris. Deniqiie uxor
Eli.seo. Porro, quod Eliseus consiiia regis Sjria> Jeroboam, qui peccare fecit Israel, consultura pro
y^
prophctico spiriLu regi Israel per internunLios filio suoa^grotante Achiam prophctam,quicaligaB-
denuntiavit, assimilatur ei rci, cum venerabilis tibus pra\ senectule oculis videre non poterat,adiit,
Bencdictus, ad fratres qui parietem construcbant mutato habitu, ne agnosccrelur qua^ esscl. Quam
mittens, mouuit ut sii)i caverent, quia malignus venientem venerabilis propheta non carnalibus,.
spiritus insidians ad eos vcniret. scd spirilualibus intuens oculis, ait ad eam: Jngre-.
Sane Eliseus a Sjris obsessus angelorum exer- dere, iixor Jeroboam quare ie esse aliam simulas ?
-,

cituin, sibi coelilusin auxilium

missum, non videnti (/// Reg. xiv,5.)Huic rei iliudest simillimuin quod
ministro osteudit. ISosLcr Benediclus, licct et in cum regi ToIiUt nuntiatum forct virumDomini Be-
dissimili re, simile quid egit, dum dilecto disci- ncdictum prophetise habere spiritum, hoc ipsum
pulo suo Mauro immunduin monslravit da^inonem, experiri volcns, se quidom ad eum vcnturum esse
ab oratorio monachum educenlom. Eliscus Sjros mandavit. Misit autem spatharium suum, cui Higo
se obsidentes, exca-oaLos in Siimariam ad rcgem nomenerat,regiis indutumindumenlis.cum magna
Israel deductos, non solum oocidi non pas;-us est, obsequentum oalerva, ut lam cx vestimentis quam
 :

SERMO DE S. BENEDICTO dS8

obsequiis rex pulai-elur. (aii advenienli A Piilrc ubioumque, per Iribus, pcr linguas, pcr na-
X ducum
lionos eleoli Dei dilalali, sunt palerna mansuelu-
ccurrens Dei famulus, adhuc longius conslitulo,
ponc hoc quod dino niii appoHali, ul suavi jugo Clirisli colla sub-
amans imperavil: « Pone, fili.

orlas; non esl luum. » Quo cum ruborc addomi-

millanl admonentur.
Elhtoot|uidamanobisabbrevialo modoloiiucndi
um suum reverso, ipscTolila, pcr semetipsum ad
ei hominem accessit, et qujo prccdicla sunl pro- diota fauloribuslam inclyli confcssoris, oramus,
hola; verba ab co audivit. baud quaiiiiamdisplicoant. CcTterumeaqu.T abeato
C.res-orio dcscripta sunt, cjusrclinquinuis
excellcn-
Veruni nos ad nostrum rcdcamus Eliseum, no-
lia3. Hoc de nobis, procul
dubioprofitcntcs nequa-
rum utique, quiacujus opera sancti Palris nostri
enedicti opcrihussunt similia hunc nos pra? ca;tc- quamgloriamsanctiPalrisnoslris laudibus co pro-
s prophelisdignum dnoimus dileolione pra»cipua. pagari quocampromulgavitdulcis eloquentiahujus
Itimumcrgo ejus niiraoulorum oum uno, sed ne- pra>sulis. Qui vidclicet beatus papa (S. Gregorius),

Liaquamextrcmo,mirabilium venerabilisBcnedicti utiJonnncs, majoris cjus Vitai descriptor, testatur,

)mpareniu3. Nam cum idem servus Dei, e prfcscnti missis Anglorum gcnti pra?dicatoribus, bujus man-
ccessisset vita, post non longum tempus, quidam suetissimi legislatoris instilutionem, post sanctum
spelien leshominem, visis lalronibus, projecerunt B evangclium,pra!cipueobservandumtradidit.Quique.
idavcr in sepulcro Elisei. Cujus lactu mox mor- in Dialogo suo, post explanationem Vitse ipsius

lus surgens, ad propria rediil. Per beatissimum sanctissimi Patris, quam secundo posuit loco, in

joque Benediclum, ac ejus venerabilem sororem tcrtio volumine, capituto xvi, quasi quai memoria
holastjoam, dum ab Italia:> partibus, eorum sacra- excessisent, qua?dam de ipse intulit. Dum de quo-
*sima os5a gaudenti in.eherentur Gallia», duo dam sancto viro,Martinonomine,loqueretur, ilain-
lortui vila' suntreddili. Et ba^c quidem qme rctu- quiens: uHic vir Domini, haud dubium quin Marti-
musbeato Patri nostro Benediclo, et sancto pro- nus, cumprius ineodem monte se contulit, necdum
lelffi Eliseo communia sunt. Veremur equidem ne clauso specu habitans, calena sibi ferrea pedem
quolibelamatorumbujusegregiiconfessorisnobis ligavit, eamquc saxo ex parte altera affixit ne ultra ;

ijicialur quod, dum eum laudibus extollerecupi- ei liceret progredi quam catense ejusdem quantitas
lUs, extenuassesimus, cum eum uni solum-
visi tendebalur. Quod vir vitae vcnerabilis Benediclus
lodo prophetai comparavimus. Verum, quisquis audiens, cujussuperius memoriam feci, ei per disci-

le erit, sciat, et hoc sibi responsum esse deputet, pulumsuummandarecuravit: Si servusDeies,non

jn nos illum cuilibet ex prophetis, sed illi ipsum p tc teneat catena ferrea, sed catena Cbristi. Ad
[aequasse in quo duplex Eliai requievit spiritus. Et quam voccm prolinusMartinus eamdem conipedem
B objcclio ista praivaleat, succinctim, si placet, solvit. Sed nunquam postmodum solutum tetendit
)a;quetur tam novis quam antiquis Patribus pedcm ullra locum quo hunc tendereligatum con-
1 restauratione videlicet capisterii, Joanni di- sueverat. » Inquarto quoquevolumine,dumdeexitu
cto Domini, qui fragmenta gemmarum con- loqucreluranimarummiraculumquodinVitaipsius
mxit in solidum; in conversalione eremi a pue- legislatoris nostri Benedicti descripserat, quodque
lia, Eliae, vel BaplisttO Joanni; in dimissione pro sui magnitudine apud infirmorum mentes in
"lElationis, Samueli, seu ipsi Baptisla}: Joanni, dubium fortassis devenire poterat, recapitulando
ji, summo eremi
progenitus sacerdote, maluit infercns aliud quod minime rctulerat, subjunxit.
iserla incolerc quam sacerdotii principatum te- Ait enim capitulo octavo ita: « In secundo hujus
.Tc; in prophetia destruclionis monasterii sui,seu operislibro jam pra^fatus sum quod vir vcnerabilis
bversionisRomana; urbis, Isaiffi, vel potius Benedictus, sicut a fidelibus ejus discipulis agnovi,
ruinam urbis Ilicrosolymarum du-
remiffi, qui longe a Capuana urbc posilus, Germani ejusdem
ici planxit alphabeto. Dominiquoquesui videlicet urbis cpiscopi animam nocte mediain globo ignco
'^idemptoris omnium Jcsu Christi imitatus exem- D ad ccelum fcrri ab angelis aspexit. Qui eamdcm
^um in hoc facto est etenim benignus Jesus odien-
: quoqueascendentem animam intuens,mentis laxa-
|i;
se Hierosolymaj civitalis eversionem laciymans to sinu, quasi sub uno solis radio,cunctum in suis
Iffidixit. Ejus autem verus famulus Bcnedictus, oculis mundum collcclum vidit. Eisdem quoque dis-
'lecta; sibi habitationis domicilia, divinitus ever- cipulis bcali Bencdicti narrantibus, didici quia duo
')ni genlium tradila, dellcns ac ingemiscensprai- nobilcs viri atque extcrioribus studiis eruditi, gcr"
unliavit. mani fratrcs, quorum uuus Speciosus, alter vero
••Knimvero Eliam corvi quondampavere ministri, Cregorius diccbatur, ejus se regula; in sancta con-
i:alum Bcnediclum Patrem iter agentem sunt versatione tradidcrunt. Quos isdem vcnerabilis
Tcumvolantes seculi. Elia; ad solosciboruni mini- Pater in monaslerio quod juxta Tcrriicinensem
|raverunl usus; Benediclo Patri non solum in urbcm construxerat fecit habitarc; qui multas,
tjnsportatione vencnati panis, verum etiam in qiiidem pccunias in boc mundo possederunt, scd
imitatu servierunt itineris Comparetur, quia di- cuncla paupcribus pro animarum suarum rcdem-
iium esl, in lcgislatione Moysi. Quamvis a Moyse ptione largiti sunt, ct in eodem monasterio perman-
li lanlummodo geuli lex dala sit; a venerabili serunt. Quorum unus, scilicet Speciosus dum pro
 ;

8o9 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 860

ulilitate Capuanam urbem missus A

monasterii juxta Tempia ruinosis his olim struxcrat aris
fuisset, die quadam frater ejus Gregorius, cum fra- Qua}is dabat obsceno sacra cruenta Jovi.
tribus ad mensam sedens atque convescens, per Sed jussus veniens, et eremo sistitur aUa,
spiritum sublevatusaspexitetviditSpeciosigermani Purgavit sanctus hunc Benedictus humum,
sui animam, tam longe a sc positi, de corpore exi- Sculplaque confractis dejecit marmora signis,
re. Quod mox fratribus indicavit, et cucurrit. Et templum vivo prrebuit esse Deo,
Jamque, eumdem fratrem suum sepultum reperit, Huc properct coelos optatqui cernere apertos,
quemj tamen ea hora qua viderat exiisse, de cor- Et hic mcmor et votum [servet votum], semila
pore invenit. Verumlamcn a quodam hujus loci
» [dura pium.
sapientium, cui Gausbertus nomen, haud medio- Semper difficili quseruntur magna labore,
criter studiis a pueritia liberalitcr imbuto artium, Arctam semper habet vita beata viam.
hujus modi praifatiuncula Vila^ hujus eximii Pa- Hunc ego dum pressus, progressus fasce subissem,
tris, superaddita est: Depositum sensi pondus abesse mihi.
Germine, doctrina, meritis ac nomine clari Credo quod et feUx vita fruar insuper illa,
Abbatis vitam continet isle liber. Ores pro Marco si, Benedicte tuo.
QuemDeus, ffiterna faciens in sede potentem, T» Hunc plebs stulta locum quondam vocitaverat areem
Hseredem proprii nominis esse dedit. Marmoreisque sacrum fecerat esse deis.
Nam fuit, est, et erit Benedictus jure vocatus: Quem tunc si vero signasset nomine quisquam,
Ut relegens ejus gesta, probare vales. Tartareum potuit jure vocare chaos.
De quibus, ut nulii dubitare liceret homonum; Ad quem ca^catis errantes mentibus ibant,

Eximium testem promeruere sui. Iinproba mortifero reddere vota Jovi,

Romanus sed enim prffisul super sethera notus, Sed, puto, perversaj culmen signaverat aulae.
Gregorius, mundo hsec compublicavit ovans. Nomine nunc arcis, templa moderna vocant.
Schemate quse dialogico variavit honeste, In quibus »lernBe damnorum porta gehennae,
Lectori sermo gratior unde foret. Arxque modo vitse est quae fuit ante necis,
Tum sequitur munus nobis divinitus aclum Dequa steUigeri pulsatur janua coeU,
Corporis ejusdem Patris, et ore ducis. Dum canit angeUcis turba beata modis,
Cujus ab exortu decoratur Nursia mater; De qua coUoqueris vir, o Benedicte, Tonanti,
Miratur puerum quem pie Roma nutrix Monticola, et sacri dux eremita chori,
Provectu cujus veneralur Sublacus antrum, — De angelis qui ostcnderunt ei viam qua
p Cap. II.
Pastoris fructus, sed Beneventus habet. ^ pergcre dcberet.
Florida Floriacus membra, de nomine, fundus
Ad quam tu ex aUo monitus cum monte venires,
AureUanensis, ast tegit ecce solo.
Per deserta tibi dux fuit ipse Deus.
Gallia, plaude satis, tanto donata patrono.
Namque duos juvenes bivium perduxit ad orane,
Ejus et exemplis te super astra leva.
Qui te firmarent quod sequereris iter.
Gloria, Christe, tibi, tali qui stemmate servos
Hic quoque viventi justorum dixerat uni,
NobiHtas proprios, sicque paterne foves.
His, tu, parce locis, aUer amicus adest.
Sane postbeatumGregorium, Faustusvitse sancti
Mauri conscriptor, miraculum quoddam a benigno Caput III. —
De tribus corvis quos alere solituserali
qui cum
a Sublacu usque Benevcntim, per quin-
Patre nostro Benedicto patralum, sed ab eodem
quaginta fcrc milliaria, sunt sccuti,
pontifice praetermissum, hocmodo refert: Quodam
temporeS.BenedictusaquodamnobiUssimosecun- Credeque ficta loqui, nisi ternis solus abiret.
udaddo- Tres subito corvi promeruore sequi.
dum saecuU dignitatem viro exoratus est
Hic quoque te clamant populos qui teste requirunt,
mumejus dignaretur persemetipsum accedere,quo
Exspectas
i^xspecias nociis cum pia testa
noctis .a..«,
i<.si*i sacrse.
uxorem ejusacfiUum, quem nuper enixa fuerat, a _
da^monio quo gravissime pariter vexabantur suis
^ Qui veiut orbali, raucis, tibi fiere loqucUs
Inslant conviclu quod caruere tuo
sanctis meritis et orationibus Uberaret. At sanctus
Te sibi sublato tenebris mons CoeUus horret,
Domini, pro eoquod ei famiUaris pro aUquibusopc-
El poUet ncbuUs concolor ipse suis.
ribus ab co reUgiosc gestis existcret, ire non dis-
tuUt, eosque integerrime sanitati restiluit. Caput V. — Be monachis qui, ex tribus monoiie'
Deliinc Marcusquidampoeta,adeumdemvenera- riis pro aqua ad curn collccti, mervr
necessitate
runt ex petra aquam ubertim manantem adipisct
bilem Benedictum vcniens ejusque magisterio sc
commiltens, aUqua in ejus laudc, Levila ipsius Moercnt, ct largis disliUant fluclibus antra,

versibus exaravit, quro ila se habcnt. Cumque suis plangunt arida lustra feris.

Cap, I. — J)c oratorio quod S. Palcr Dmcdictus in

Ast tunc perdoclo scopuU cessere rubique,
summomontc coniidit, ubi sacrificabat ,fovi erro- Siccaquc mirandas terra rctoxil aquas.
nea paganitas. cst mons Christi quod montibus
imperet
Certum
[ipsis
Caeca profanatas colei'et dum turba figuras,
Et manibus factoa crederct esse deos, Subjcclis pedibus, mons capul ipsc luis.
 SERMO DE S. BENEDICTO 862
1

summum,lusanctcPaler,vegetere(o8)rariimcn, A Cognita, Christe, tibi, laudibus anlra sonanl.

Submisso tumidam vertioe plaiial humum, Fri,u:ora, flabra, nives perfert tribus impiger annis,

vc fatigentur qui le, Bencdicte, rccjuiiunl, Teniuisamorc Dci, frigora, llabra, nives.

MoUiter obliquum ponituhique latus. Fraus veneranda placel, pielalis furta probantur,
nc mons ipsc tamen jusle tiltircddit honorem, Oua sacer altuscrat, fraus vencrandaplacct.
[)ui meruit tanlum, te decorante, bonum. Signatadesse dapes agapes, sed lividus obstat
ida lu cujus, horlis oomponisamoenis, Nilminus alma fidcs, signat adessc dapes.
Nuda(|uc fccundo palmite saxa tegis. Orgia rilc colit, Chrislo qui accommodal aurem,
ranlur montes, scopula [scopuli], freta nuuc sua Abstemium pasccns, orgia rile coHt.

dona, Pabula grala fcrunt avidi ad spcloea subulci,

•^onmiferia-que virel silva decora comis. Pcctoribus h-ctis, pabula grata ferunt;
hominum celercs in fruclum dirigis artus, Ignis ab igne pcrit, lacerant dum viscera sentes,

Mcca salutifero tlumine corda rigans. Carneus ffithereo, ignis ab igne perit.
, rogo, nunc spinas, in frugem verte malignas^ Pestis iniqua latens, oculo cst deprehensa sagaci,
Juoe macerant Marci pectora bruta tui. Non arma crucis, pestis iniqua lalens.
tulit

Et ha?cquidcm Marcus in pra^conio spiritalis do- B Lenia flagra vagam sistunt modestimine modera-
ris sui metrice lusit. Post eum Paulus sacricce [mine mentem
bii Cassinensis monachus, in Historia Romana Excludunt pestem, lenia flagra vagam.
rodecimosexlo, taliterhujus sancti Patris nestri Unda perennis aqua»,, nativo e marmore manat,

it raentioncm « His ipsis temporibus, procul

: Arida corda rigat unda pcrennis aquae.
l)io quibus Belisarius patncius Vandalos in Africa Gurgitis ima Chalybs capulo divulse petisti,
lo domuit; apud Castrum Cassinum, post soli- Dcseris alta petens, gurgilis ima Calybs.
iam vitam, sancto degcns ccenobio, stupendis Jussa paterna gerens dilapsus currit in cequor,
itissimus Pater Benedictus, nec minus futurorum Currit vectus aquis, jussa paterna gerens.
Escius, radiabat virtutibus. Porro in Historia Pr«buitundaviam,prompto ad prseceptamagistri,
itissua?,hoc est Longobardoruin, vitam ejusdem Cursoris ignaro, prsebuit unda viara.
stri post Dominum prolectoris elegacio metro Tu quoque, parve puer, raperis nec occidis (raer-
cribere disponens,hoc sumpsit exordium. «Jus- [geris) undis,
iani.\ugustitemporibus,quiRomanumimperium Testis ades verax, tu quoque, parve puer.
ici sorte reiit, qui et bella prospere gessit, et in Perfida cordagemunt stimulis agitata malignis
isis civilibus mirificus exstitit, beatissimus Be- Tartareis flamrais perfida corda geraunt.
dictus prius in loco qui Sublacus dicitur, qui ab Fert aliraenta Corax digitis oblata malignis;
le Roma quadraginta millibus abest, et postea Diraprocul jussus, fert alimenta Corax.
Castro Cassino quod Harum appcllatur, et ma- Pcctora sacra dolent inimicura labe peremptum.
a? vita^ raeritis, et aposlolicis virtutibus efTulsit. Discipuli excessum pectora sacra dolent.
jusvitam, sicut notura cst, bcatus papa Grego- Diris amcena patens ducibus comitaris opimis,
isin suis Dialogis suavi serraonecomposuit. Ego Ccelitus altraheris, lyris aracena petens.
oque Paulus,ipsius sanctissimi Patris monachus, Anguis inique furis loco [luco] spoliatus etaris;
3 parvilate ingenii mei, ad honorem tanti Palris Amissis populis, anguis inique furis.
igula ejus miracula, per singula disticha, elc- Improbe sessor abi, sine dentur marraora muris;
ico metro hoc modo contexui : Cogcris imperio, improbe sessor abi.
diar unde tuos, sacer o Benedicte, Iriumphos ? Cernilur ignis edax falsis insurgere flammis,

Virtulum cumulos ordiar unde tuos ? Nec tibi, gemma micans, cernitur ignis edax.
ige, beate Pater, merilum qui nomine prodis ! Dum struilur paries, lacerantur viscera fratris.
Fulgida lux sa?cli; euge, beate Pater !
D Sospes adest fraler, dum struitur paries.
jrsia, plaude satis, tanto sublimis alumno, Abdita facta patent, patulo produntur cdaces,
Astra ferens mundo, Nursia, plaude satis ! Muneris acccpli, abdita facta palent.
puerilc decus transcendcns raoribus annos, Ssevc tyrannc, tum frustrantur retia fraudis,
Exsuperansqiic senes, o puerile dccus ! Frena capis vitffi, sa^.vc tyrannc, tua^..
os, paradise, luus despexit florida raundi, Mcenia celsa Neumaj nuUo subruentur ab hosle,
Sprevilopes Roraae flos, paradise, tuus. Turbo ait, evertet, moenia cclsa Ncuraaj
13pedagoga (aO) tulit confractuin, pectore tristi Plecleris hoslc gravi nc lites raunus ad aram,
reformatum vas pcdagoga tulit.
La>ta Munus fers dum aris, plecteris hoslc gravi.
rbcvocamon habons (60), l\ ronemcautibus abdit Omnia scpta gregis, pra^scitum est, tradita genti,
Fcrtpietalis opem, Lrbe vocanem habens. Gens eadem reparat, omnia septagregis.
ludibusantrasonant mortalibus abdita cunctis Fraudis amicc puer suaso captaris ab hydro,

('>8)0b3curum verbum. (60) S. Romanus.

(b9) Excusanda aiitiquita».
 : :; :

m AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS 864

Hflfidro non caperis, fraudis amice puer. A Exsu inops, tenuis, pamata [carmma[ parva
Mens tumclacLa, silc, Lacila ne carpe videaLem, [dedit.

Cuncta palent vaLi, mens tumefacta, sile, Sint precorapta tibi, calestis tramitis index,
PclliLur aLra fames dclaLis Cffililus escis, Bencdicite Paler, sint, precor, apta tibi.

Niihominus meuLi-;, peliiLur aLra fames. Hymnum qiioque singula ejusdem Patris mira-
Pcclora cuncLa sLupeuL, quod eras sine corpore cula continentem, metro lambico Archilochio, ila

[pra.'sens, lexuimus :

Quod pervisa mones, pecLora cuncLa sLupcnt. Fratres, alacri pectore

Vocis ad imperium sacris non csse sinuntur. Venite, concentu pari
Intersunt sacris, vocis ad imperium Fruamur hujus inclytae
Tellus hiulca sinu, corpus propelliL humanum, Feslivitatis gaudiis.
Jussa LeneL corpus, Lellus hiulca sinu. Hac Benedictus aurea
Perfidus ille draco mulcet properare fugacem, Ostensor arcti tramitis,
SisLit iler vetitum perfidus ille draco. Ad regna conscendit Pater,
Exitiale malum capitis decussit honorem, Captans laborum prsemia.
Id procul imperiis, exitiale malum. ElTulsit ut sidus novum
Fulva metallapius nec habet, promittit egenti : B Mundana pellens nubila
Coelitus excepit fulva metalla pius. Resplenduit prodigiis,
Tu miscrande, cutem variant cui fella colubrse, Ventura saeclo pra?cinens.
Incolumcm recipit, te miseranLe, cuLem. Laturus esum pfuribus
Aspera saxa vilrum rapiunL, nec frangere possunt Sanis, reformat vasculum.
Illeesum servant aspera saxa vitrum. Arctumque dans ergastulum,
Cur, proconde, times stillam praebere Lechili? Exstinxit ignes ignibus.
Dolia, cerne, fluunL, cur, o proconde, times? Fregit veneni bajulam
Unde medela tibi, spes est cui nulla salutis? Crucis per arma, cymbiam :

Qui semper metuis, unde medela tibi? Coercuit mentem vagam

Ah lacrymande
! senex, hostili concidis ictu,' Leni tlagello corporis.
Ictu sed resipis, ah ! lacrymande senex. Funduntur amnes rupibus
Barbara lora manus ignaras criminis arcent, Redit Chalybs e gurgite
Sponte sua fugiunt, barbara lora manus.
^ Hostem ruina conterit,
Ille superbus equo reboans clamore minaci, Ceditfremens leo grave.
StraLus humi recubaL, ille superbus equo. Immota fit moles levis
Colla paterna ferunt exstincti viscera nati, Rogus migrat phantasticus
Viventem natum colla paterna ferunt. Fractum revisit sospitas,
Omnia vincit amor, vicit soror imbre beata : Excessus absentum patet.
Somnus abest oculis, omnia vincit amor. Rector vafer [deprehenderisj deprsen-
Simplicitate placens instar petit alta columbae; [deris,

Regnapoli petit, simplicitate placens» Inique possessor, fugis ;

nimis apte l)eo, mundus cui panditur omnis! Futura praenoscimini,

Abdita qui lustras, o nimis apte Deo ! Arcana cor non contingit.
Flammeus orbis habet justum super a?thera nan- FundaLur «des eminus,
[tem, Tellus vomiLcadavera
Quempiusjussit[ussit]amor,flammeusorbishabet. Dracone frenator fugax,
Ter vocitatus adesttestis novitatis habendus, iEther pluit numismata.
Charus amore paLris ter vocilatus adcst. D Vitrum resislit cautibus,
Dux bone, bella monens, exemplis pecLora firmas Manant olivo dolia;
Primus in arma ruis, dux bone, bella monens. Vinctum resolvit visio,
Congrua signa dediL, viLa? consorlia linquens, Vitam receptans funcra.
Ad vitam propcrans, congruasigna dedit. Tanti potestas luminis
Psalmicem assiduus, nunquam dabat otia plectro, Voto sororis vincitur
Sacra cancns obiit, psalmiccn assiduus. Quo plus amat quis, plus valet
Mens quibus una fuit, tumulo retinentur eodem, Enarc quam cernitpolo.
Gloria par relinet, mens quibus una fuit. Non ante seclis cognitum.
Splendida visa via est, facibus stipata coruscis : Noctu jubar elTuIgurat [refulgurat];
Qua sacer asccndit, splendida visa via est. Quo totus orbis cernitur,
Rupea septa petens, nacta est errore salutem : Flamnisque subvehi pius.
Errorem crasit, rupea septa potens. H;pc iiistar nectaris
Poemata[carmina]parvadedit,famuIus pro munere Miranda, plectro claruit
[supplex, Nam pinxit apte liueam
m SERMO DE S. BENEDICTO 866

Vitse sacr* sequ.iclbus. A Oniiiibus est virga gracilis, modcralio jusla,

Jara dux alumni sat potens, Lima pia [pie] capicns, rogiia bcata parans.
Adsis gregis suspiriis, Arguit, obseci'at, increpat, atque libenter emen-
Gliscat bouis, bydrum cavens, (dat.
Sil callis ut icquax lui. Quos sibi germano fcedere consociat,
Porro dcsolalioiuMii ipsius sacralissimi Montis Novit ad a?teriiuin moiiaclios perducere regnum
iassioi, quam beatus Paler Benedictus, multo ante Et sdciare choro dulcilcr angelico.
piritalibus prseviderat oculis, ncc non restaura- Quamvis hoec socios cceli deducut ad alta,
onem cjus, brevissimo narrandi genere curavit Est tamcn augustus callis, et arcta via,

lanifestare. At vero Iranslationi sarratissimi cor- Arcta pios celsi deducit ad alria regni,
oris ejusdem sancti Patris ac sororis cjus Scho- Anipla nialos pulei mergit in ima nigri.
^licae, ad hunc venerabilem locum Floriacum,
Nemo viain tinieiit nionachorum iutrare pcr arctam,
cet invitus, in ipsa Longobardorum Historia testi-
Ducunt ad aslrigerum castra beata polum.
lOnium praebuit (Paulus Cassinensis/ Quoe omnia [Astrigero inducunt castrabeata polo]

lia in primo pcne ipsius ver-

libro .Miraculorum
llle poli polerit leviter conscendere celsa

s exarata sunt, nos interim succincto genere nar- B "^cuo nulla pondere culpa gravat,
Q"^'"^

.ndi praelibasse sufliciat. lllud sane non reticen- queni nullo poiidere culpa gravat..]
[.Noxia

Lim quiaDcoamabilisabbas Odo in laudeejusdem Aliger ajthereus gravido cum corpore uullus

ilris sermonem facunda edidit eloquenlia, et in

Verberat, aethereas sa^pe volando vias.
rmone quem de sancto conscripsit Martinohujus NuIIus enim monachus peccati pondere pressus
in siluit pracconia. Smaragdusquoque, e.xpositio- Slelligeri polerit regna subire poli.

ra in ipsius regulam commentatus, hospra?misit Omnisenim nionachus lacrymis commissa lavare

rsiculos: Debet, et ulterius nulla lavanda pati.
ad apternum mavult conscendere regnum,
lisquis Temperet interea monachi discretio mentem,
Debet ad astrigerum mente subire polum, Et via per medium regia ducat eum.
tlligione pia, vitae perquirere callem, Ut caveatdextramsolers, timeatque sinistram,
Scandere quo valeat aurea regna celer, Horlantur sacrae munia legis eum.
t monachis sancti Benedicti regula Patris
Tristianon timeat sed prospera mundi,
Perfectis, plana, suavis, et ampla via, Scandere tum poterit, regna beata poli.
pera.sed pueris, nec non tyronibus arcta Quisquis aniat rutilos sanclorum carpere fructus,
Quos aluit gremio lactea vita diu. Actibus in cunctis consocietur eis.

pc est sancta ria, prfelucida semila coeli; Moribus ornalus, et casto corpore comptus,
Carpere quam cupiunt caslra beata Dei. Vivat, et a Domino semper amatus erit.

Imonet ha;c monachos subliniis regula cunctos, Sic [sit] lacitus, humilis, mittissimus, atque beni-
L't rebus careant, regna superna petant, [gnus.
opria dimittant, habeant ut propria cuncta, Sit paliens, sobrius providus, alque pius,
Prospera quse sociis coelica regna manent, Indolis et docilis, sapiens, ac mente pusillus
tribus a nostris, iri sacrocarmine legis, Conceptus, placidus, et bene caustus eat.
Rcgia rectogradis dicilur ista via. Excitet inlcrea cordis compunclio sontem,
?c est vita bonis, nec non et norma salulis, Qui sordes auimae [mentis quisordes] illuviesque
\rcu3 et arma piis, frigida ^ela malis. [lavet.
nc nullus nolens, cupiens implebit et omnis: Chrismate perfuso lacrymarum fusio fonti
Estque gravis gravibus, suavis et apta bonis. /Equiparat, maculas tergit ut ille nigras.
)rigen monachis [coeli jubet ista dof.etque] osten- Tergil et ablulos paradisi ritc colouos,
[dit bffic paradisi D Elficit ut cives jam sinc fine petat.
Regula, lucifluum desiderare locum fconcupisse Quijugiterlaudes[Iautas)possii:tper3oIvere grates,
[locum). Vivere cum Domino semper et esse suo.
'Cbene materno nalos castigat amore, Nihilominus Adhelmus Anglus, primum abbas,
V.rguiterudiens, et sine felle monens. post episcopus factus, in libro Dc laude sancto-
•c palienter eos tenero cum verbere nutrit, rum a se edito, hujus S. Patris hoc modo memi-
r.andida post obitura praemia multa dabit. nit.
ndil ilcr rectis, ca.-lestia pandit ainicis,
Imperium mundi llorens cum Roma teneret,
Currere nc pigeat, sed pHticnter eant. Alquc gubcrnarot rcgnorum scpta pcr orbem,
Examinal vilas, morcs coniponil el ornat. Tern])oribusFauslu3 Benedictus claruit. Isdem
I.ibrat et a.-quiparat et moderaiido minal (et mi- Qucm Dcus Ausonioc clemens indulserat auctor,
[nuitmoderans). Utpopulum Domini, vadontem tramite recto,
nihilat, parviim jiistum conflascit [sic, conflat] Fcrrot ad .Ttcriii duclor vestigia regni.
[ut-aurum. Qucm prius abstrusus sarjvis anfrai-.libiis error,
Limat el examinat, el poliendo librat. Trusit ad infcrni tuircntis lartara iii''ra,
 ; ;

867 AIMOINI MONACHI FLORIACENSIS.

Sajpe tyrannorum contrivit tcmpla priorum, A Et tremuit lellusmagno tremebunda fragore.

Qui Dominum lucis tenebroso cordc negabant, Humida roritluis
'
humeclant
"
vellera guttis,

Mox illic figeus victricia signa salutis terram tenebrosis imbrilus aer.
Irrigat et

Sic miies Christi, devicto [ex] hoste triumphat. Complentur valles, et larga flucnta redundant,
Basilicam Domino restaurans a^de renata, Tunc mansit nolens qui pridem sponte negavi
Quis modus aut numerus, vel certe calculus index Quod germana pelit, deplorans anxia curis.
Explanare valet virtutes illius amplas ? SicDeus ausculLal devota mente rogantes,
Quai modulumct numerumexceduntpromolesuo- Quamlibet a nullo solandi verba capessant,
[rum, Et haec quidam Adhelmus.

Namque cadaveribus reddehal lumina functis, Adextremumproprii clientes ipsius amantissimi

Quae gelidae mortisper vim fortuna necarat {melius patroni nostri Benedicti, in praesentia preliosissimi
[negaral) corporis ejusapudFloriacumspecialigratia educati,

Auditu surdos et claudos gressibus ornat, ad laudandum alumnum suum haud segnes appa-
Mgvoios, vegetat, membrorum viribus augens, ruerunt: indescribenda duntaxat translatione san-

Doemonis armafugans, necnon et spicula frangens, ctarum ejus reliquiarum, ncc non miraculis quce

Hostibus explosis, restaurat socia corda, B per iilum antiquisseu modernis temporibus Chris-
Isle capisterium rimarum fragmine ruptum tus operari dignatus est. Nos quoque pro modulo

Innoval, ut nutrix lacrymarum tlumina fudit, nostrai possibilitatis, post praescripta quaedam ejus

Pestiferum calicem qui mortis pocula cinxit miracula, in ipsiuslaude hoc aggressi opus, videa-

Porrecta, rupit dextra per signa salutis. mus quibus adhuc sanctis possit aequiparari Patri-

Sic etiam Chaiybem prolapsum gurgite Gothi, bus. iEquetur sane viro forti Gedeoni, qui hostcs

Ad proprios iterum jussit remeare lacertos. IsraeliticK plebis praelio aggressurus, prius aram
Primo qui statuit nostrae certamina vitae Balaal depaternaexterminavitdomo, nemusqueilli

Qualiter optatam tentant coenobia normam. sacratum exstirpavit.Sic et iste fortis miles Christi,
Quoque modo properet directo tramite sanctus. nereis potestatibus bellum in Castro Cassino indi-

Ad superumscandens cselorum culmina cultor, oraculum Apollinis evertit, lucum succidit,

cturus,

Cujus prajclaram pandens ab origine vitam, ac fanum ejus, templum vivo praebuit esse Deo.
Gregorius prajsul chartis descripserat olim. Samson ille virorum fortissimus, mirabilium ejus
Donec setheream [mheream donec] felix migraret invideat virtutibus. Ipse etenim pro avulsione ocu-
[in arcem. p lorum, dejecto solario, tria millia secum delevil

Hujus alumnorum numero glomerantur

ovanles, inimicorum hic autem Deo amabilis Benedictus,
;

Quos gerit in gremio fecunda Britannia cives. armis patientiae fultus, inimicumsuumFIoreutium,
nobis baptismi gratia fluxit, et devitavitvivum: et solariiruinacontritum,flevit
A quo jam
Atque magistrorum veneranda caterva eucurrit. fuisse defunctum. Samsonnervosetvincula, quibus
Parimodo in praiconio sororis ejus,beataj videlicet ipse ab inimicis alligatus erat, rupit ac si stupea fila

Scholasticse, aliquanlos eidem carmini taliter in- mitisPaterBenedictusaliena,et,quodmirabihusest,

terserit versiculos. solo intuitu solvit ligamina. Tobias junor archan-

Tempore Gothorum, fulsit virguncula quaedam, gelum Raphaelem, meruit itineris habere ducem ;

Quae proprium ex (61) schola sumpsit Scholastica beatoPatri Benedictoduo angeJi in figura juvenum
[nomen. apparentes, ostendere ei viam qua ad caslrura

Haac Deus ubertim coelesti munere ditat, Cassinum pergere deberet. Daniel vir desideriorum,
Aurea virgineo lucrantem prajmia volo. sagacitate astutae mentis, furliva sacerdotura Beli

De qua hoc praicipuura vitse ramusculus alma deprehendit convivia; strenuus Benedictus Spirilus
Divulgare solet, latus qua tenditur orbis sancti illustratus gratia, absenlium fratrum sum-

Quod fratrcm sibimet germano foedere junctum, Dptuosa cogiiovit ac detexitconvivia. Ille draconem
Subnixis precibus gestitcompellere virgo, exsinxit, istefugilivo fratri dracouis speciem obje-

Quatenus acciperent [acciperet] sacrorum dulcia cit, etantiquihoslis,quiinserpentefiguratur, calli-

[noclu das persuasiones in cjus corde mortificavil. Dc

Fercula librorum, et sancti convivia vcrbi. antiquisPatribusquibus aut aequalis miraculis, aul

E quibus alfatim saturantur pectora plebis, excellcntior fuerit, satis dictum. Nunc jani, Novi

Atque saginantur sanclorum corda virorum. Patres Teslamenti perscrutantes, inspiciamusquof

Sed fidus precibus frater non fleclitur ullis, aut potentia exaequet signorum, aut exuberet. Pe-

Quinimo sanctam contempsit voce sororem. trus primus in apostolorumordineprimus ponatur

Tunc Yirgo Cliristum pulsabat cordc benignum, inhujus causai ratione, cuihunc inclytumconfesso-

Ut sibi dignetur vulnus sanare doloris; rcm bcalus papaGregorius non dubitavil cosequa-
igitur coelum nimbosa turbine tolum, re, tam in ilinere aquaj quara in sanclimonialium
Moi
El convexa poli nigrescunt cctherc furvo. excommunicationc. At vero Doctorigentiumillum
Mnrmuravastatonant, llammis commisla coruscis,

(61) In hoc excusanda anliquitas

 SERMO DE S. BENEDICTO 870

oequat,cum,cognitadiviuilusCassincnsis coenobili A ca'lum verum ct Germani Capuani animam, in

:

solatione, animas habitatorum hujus loci cum sphara igneacclsa penetrare polorum.Illi ipsi anti-
ilinuisse narral, ila inquiens : Pauli vicem video quissimo,atque ideo primo eremitarumElia;,quam-
nuisse Benedictum, cujus dum navis rerum om- vis jani pcr obsccundantes sibi corvos sil ajquatus,

umjacluram pertulit, ip>e in consolatione vilam vidoamus tamen ulrum et in ejus trauslatione sit
imium qui eum eomilabantur accepit. Ipse sane nondispar a Deo judicatus.Elias enim curru igneo
re^ius Pnedicator scribil de se ter Dominum ro- raptus est in ccelum. Amabilis Patcr Bcnedictus,
isse ut auferrelurab eo stimulus caruis,nec impe- via palliis strata ac innumeris coruscalampadibus,
isse ;
Gregorius vero narrat dc hoc ter bcalo, alta couscendit polorum Eliam dum toUerctur a
istedomitamvepribusacurticiscaruistentalionen se, ilens inclamabatElyseus : Pa(ermi,paier mi cur-
le quiddeinceps eum nunquamseusisse.Martinus rvs Israel ct auriga ejus. {IV Reg. u). Discipulis

e lolo orbe nominatissimus, hujus nostri Palris venerabilis Benedicti,viam quaad Dominumjucun-
ludquaquam iuvidet virlulibus : quem secum dus ibat magisler, mirantibus; astans vir clarus,
,udel regnareincoilestibus regnisedibus.Lleenim haud dubiumquiu angelus,haic verbacousolationis
1
Aniciano diemonem.qui ejus insederat cervici- est effalus:Hac,inquit, via dilectus Domino,coelum

is, sola eisufllatione depulil.lsteduosmonachos, B Benediclus ascendit. Hucusque quibus sanctis hic
lum ictu virgce,allerumaIapa3incussione abanti- beatus Pater uoster Beuedictus par apparuit in

li hostis dominatione ruit.Briclium sibiderogan- miraculis disputatum sit : uuuc, ejus dileclores
ra,absensMartinus audivit. Monachumsuperba in succictim disputaudo cousiderentiu quibussiguis
gitatu loquenlem, providus Benedictus divinilus alios excellerecredendus sit.Nam iueoquodadhuc
tellexil. Ampulla sanctificatum a Martino oleum puerulus eremum peiiit intrepidus,quodque carnis
ntinens, et in pavimentum marmore stralum inceutiva sic edomuit iu adolesceutia, ut nulla dein-
cidens, nequaquam confracla est. Vas yilreum cepslibidiuiscertamiua,aut rarissimaautnullaalio-
moleo propterinobedienliam a venerabiliBene- ruminveniuutur exempla.Quiavero eumquem lerra-
cto, per fenestram cellarii super molem lapidum postobilum uouteuuit, perimpositiouem Douiiuici
ojici jussum, permansit illaisum. corporissepulturai couclusit,etligaminarusticasolo
Nec anachoretarum choro hic nosler patronus quoque quibus se ad cou-
iniutuitu solvit,fratribus
spar invenitur. In signorum tropheeo, Macharius strueudum monasterium venturum essepra^dixerat,
e mirabilis.oralioni instans,aspexitdoemonem in apparuitjUniversum muudum subuuius horae mo-
steforata,variaviliorumeremitisferentempocula mento conspexit, viapalliisstratacceloscousceudit,
leminterrogansIOhe.-major ait,quovadis"?Respon G ut pace omnium loquarsanctorum,uullum ei video
m ab illo acccpit quod ad fralres iret et varios atfe- confercndum.Licet enimintransitu Elia;eum com-
lonumgustusillispropinarevellet. Praicipuusmo- parasse visi sumus, hoc tamen humauis seusibus
ichorumBenedictus,dumad orationempergeret, excelleutius fore creditur, quod hic amantissimus
mdem antiquum hostem,in specie medici obvium Domiui Benedictus, non subjectus aut raptus csse,
ibuit; quo tenderet inquisivit.Ille respondit sead sed consceudisseperhibetur.
alre3ire,potionem illisdare velle. MachariusTheo- De caitero uos,qui,multagravedinepeccamiuum
istum,daemoniacafraudevitiatum,suis exhortatio- pressi, laudes tam magnifici Patris aggredi ausi sa-
busadmeliorisvilaereduxitstatum.BenedictuSjOb mus, interim sileamus,quiamenssibimale couscia,
aboli despeclum,unum lantummodo seni ab eo ve- pavet se tanta altentasse praiconia. Unde hujus
itoincussitcolaphum,elcontinuo reddiditsanum. alumni quafruimurvitaquechario-
nostri, luceipsa
ntonius inler anachoretas eximius,animam Pauli ris, sanctissimi Benedicti efflagitamus benevolen-

emita; primi vidit ab angelis ad ccelum ferri : tiam, ut apud omnipotentis Dei misericordiam
nceritas Patris Benedicti non solum sororis Scho- peccatorum uobis obtineal veniam, et per infinita
sticse spiritum iacolumbse specie vidit scandere saicula sempiternamgloriam. Amen.
 ;

ANNO DOMINI MVIII.

JOANNES DIACONUS
VENETUS.

DE JOANNE DIAGONO ET EJUS SCRIPTIS

NOTITIA HISTORICA ET LITTERARIA.

(Apud Pertz, Monum. Germ. hist. VII, {.)

AnliquissimumVenetorumquodexstatchronicon A fabulosis,libris annalibus.quos interBedam De s(

exeunte sseculo decimo inchoatumatqueadannum a^.tatibus mundi et Pauli diaconiHisloriamLangi

usque i008 perductum, a nonnullis Joanni Sagor- bardorumfuissecompluraindedecerptaostendui)
nino, fabro ferrario, quod notitiam ab eo profe- calalogis ducum Venetorum et patriarcharumGr.
ctam ad caJcem operis legimus, tribuitur; perpe- densium, chartis etiam publicis majori minori\
ram tamen, cum notitia illa viginti qualuor post fide dignis, quas quampluriraas apud Venetc
librum absolutum annis spatio vacuoinscripta,non asservatas fuisse ex maxima earum copiahodiequ
(^hronici auctorem,sedcodicisfortassepossessorem Vindobonse et Venetiis exstante conjicere licel
indicet. Auctor vero, licct nomen suum latere Quibus subsidiis ita usus est, ut in antiquioribuse
voluerit, non alius fuisse videtur a Jnanne diacono rectamtemporiscomputatiouemetjustumjudiciui]
Vcneto, Petri Urseoliducis ministro, quemlegatio- nonnunquam desideres,in recentioribusplurimun
nis ad Ottonem III munus non semel suscepisse, laudes. Primam operi manum admovisse videlu:
imperatoremque clam Venetias adduxisse(l) infra circa annum 980 (2), deinde codice autograpln
legimus. Cujus legalionis historia ita comparata teste decursu temporisnarrationemproduxit(3),e
est, ut aut ipsum Joannem, aut virum ei amicissi- demum annol008 stylumdeposuit.Scribendi genu:
mum Chronicon conscripsisse necesse sit.Fuit igi- B ut plurimum simplex et dilucidum, lingua lamei
tur vir summa>apudsuos existimationis, ducidedi- Latinadialectum Venetam(4)prodit etcompluribu;
tus ab eoque arcanis regiminis admotus, cujus rei conlragrammalicesregulaspeccatisformisque ver
ipsa narratio in Historia sui temporis maximi fa- borum Italam linguam quasi proemoustrat (5).
cienda amplum testimoniumprsebet. Fontibususus Liber non solum Venetiis iuclaruit, sep cis Alpe!
cst narrationibus antiquis et legendis sanctorum quoque translatus esse ridelur, siquidem saculc
NOTiE
(d) Eum Joaniii quoque,ducis filio, Constantino- Vercellensis, Bellunensis ; Federicus; Arrijydanus,
folim pro Maria uxore arcessenda comitem ivisse, Erijidanus I. Eridanus.
icbrctasserit, cujustamenasserti ralionemignoro. (o) Cf. e. g. formas casuum vitiosas a Ausmii
(2) Anno 979 Pelrum ducem et Warinum abba- pro a(/ Ausoniam; suo sccpirui, ejnscopati, prxconi
tcni domnos * vucat, etcalalogusducum Veneto-
(< \oco praeconis, illo pro illum, filia pro filiam, filium,
rum, Chroiiico Veneto subjcctus regnaiile tribuno pro fiiius, adventum pro advcntus, unus pro unutn,
Mcni annum et menses quatuor, igitur a. 980, ditatus pro ditalu >', taiiti pro tivito, duci prorf«f«
subsistil. ca/jncitute pro capacitatcm, subditos pvo subditi,cun-
(3) Vide infra hisloriam anni 1004-, quam ipso ctos clcrcs pro cunctus cierus, jierversos pro percer^i,
temporc, certc aiile aiiiuim 1007, scriplam fuisse dics pro die, mulliluline pro multiludo, Mediolen-
patct. scrn ri(rcni pro Mcdioluncnse rus; patre pro pateri
(4) Excmpli ^vdXm: Sozi pro S<'rf)ii ; drcumsce Cradensem castrum fdrmas verboruin diferabalnr
;

pti, viscerc, scilo, posce, obscula pro circuinsrjili, I. di/fcrcbuflartjivit,espu(fnuturam l.exj/uffnaudaMi

;

visere, sita, posse, osculu. Co)f<cti(lc/i(es, siji/(us,Juslu, vento intpcraiore^ auderct 1. audtrent ; construclio-
cstitil pro conscendcnles, scyphus, juxlu, cxiitit ; le- nes verborum ut Quem successit Pclrus,aba!iqHi<,
:

gitur etiain dcquoritus, qunmoda Venetiquorum, ab ijiso infortuniunt, ut scquenteindicalivo ubi con-
Tcntoniquorum pro dcquoritus, coiumodu, Vcnelico- junctiviis reqnircbHlur, accusativos absolutos pro
rum, Tcutonicurum tum C(mdum 1. quondam. Lit-
; ablalivis. Mitto turim 1. turrim, vocesaliena signi-
tcra h. passiin oinilLilur, e. g. illaresco pro hihrc- ficalionc usitatas, e. g. intcrim 1. donec. reciprucart
seo. Habctur ct »)()////(/?•, pallucium; cessur ; Vcrgc- i.repetere, repetere I. redire et alia ejusraodi. Ad-
lcHsis. Belonensis pro molitur, palucium, ccsur verbia saepius in «: dcsinuut.
\ JOA.NNES DIAr.ONLS VENETUS. - NOTmA HISTORICA ET MTTERARIA. 874

jdecimo ChroniconC.radense excerplum, codem A arjjumentum csf, quod si ita autographum quoque
unle quffdam chronici Veneli ab Annalisla compacturn fuisse statuas, jaclura prio-
antiquitu'^

[onc deccrpla videmus(6); quo lanien lenipore rum ct uUimaruni pagiiiarum, iuitii chronici Vcniti
ographus codex daninum passus, uUima folia, et altcriuspartis Chronici Gradensis, faciliusexpli-
?ram scilicet Chronoci Gradensis partcm, ami- catur.Nec adversatur conditiocodicis, cumhodier-
Sa'CuIo decimo tcrlio transcriptus, decimo nus qualernionum ordo ciphris prodcnliinis rcccnti
irlo liber tam Chronici Vencli quam Cradcnsis tempore institutussit,et prima uUimi quatcrnionis
?ger ab Andrea Dandulo, celebcrrimo Venetia- pagina, quic una numero antiquo x signatur, ila
II duce, Hisloria?sua:>adhibitusest, ct auctoribus detrita sit, ul eam primam totius Chronici quon-
orum De Vitis patriarcharum Aquilegiensium dam fuisse facile conjicias.

otuit. (T). Posteris quoque saculis opus iterum Ex Urbinale transcriptus cst.
isoriplum et doctis Venetis notum, sed
[S) (2) codcx Vaticanus numero o"269signatus mem-
misi anno 1765 Vcniliis a Zanettio luci datum, branaccus, in-8°. majori,ct sa?culo xin,intra annos
lie subsidio codicum optimorum iterumprodit. scilicet 1237 et 1261,exaratus. Habenturibifol. 1-40
)s inter primo loco nominanduseminet ChroniconVenetum,foI.4l-48 ChroniconCradense,
) C. bibl. Urbinatis ia
Vaticano numero 440 si- B foj. 49.96 Gesta pontificum Ronianonini usque ad

itus, membranaceus, in t mnjori, quem a Gregorium II, quibus olim Lucas Holstcnius usus
'hmero nostro evolutum precibus meis V. cl. est (9), fol. 97-99 catalogus imperatorum Occidentis
«ebrechl Ph. D. diligentissimc exscripsit. Con- etOrientis{9),usqueadBalduinumIproductusLiber
quateruionibus quinque, quorum qui hodie amissam codicis Urbinatis partem priorem servavit,
nium locum oblinet, sed sa^culo cerle decimo qua V. el.Gicsebrecht intextu corrigendoususest.
;io ultimo locopositus fuit,ChroniconGradense. (3) C. olim Apostoli Zeni, postea bibliothecse
iqui Venetum exhibeut. Utrumque Chronicon Praidicatorum (10), jam vero in bibliolheca Divi
em manu scriptum est; fol. 22 inde a vocibus Marci Venetiis inler libros manuscriptos classis X,
eratiirinn Grecorum ratio coegit scriptor littcra numeroi41signatus,referenteIvrepkionostromem-
ilo minori et magis ffquali pcrgit; folii 27 pars branaceus in folio, pulchra saiculi xiv exeuntis vcl
)r vacat, posteriori historia anni 991 littera XV ineuntis manu exaratus est. Origincm ex
jori et atramenlo magis pallido pcrgit. Scriptura Vaticano ductam lectiones indicant. Usui fuit Za-
e a folio32 Efjremis vero indc levigrade minus nettio, qui in edilione sua texlum male inde des-
pla, folio 3o verso lineis omissis iterum gran- criplum expressit, variasquenonnullasUrbinatis et
.,
cit, et fol.
ifin- j-
37 medio
j . .
Interea Petrus
rk I .
dux dum
1 1 .•;.-C<ir.-
sibi
j-_
•
i._.- ••
Vaticani codicum lectiones mai'gini ascripsit, quas
votis primarum iterum paginarum scripturam ex utriusque.
?rl. Folio 38, linea sexta, Chronicon explicit, (4) apographo inusurnMarciFoscareni Venelorum
ijecto pagina posteriori el 39 catalogo ducum ducis, dum lcgalus Ronu-c morabatur, confecto se
letorura. Partes pagina? vacuas posteriores sa3- sumpsissescribit.Quoqquidem apograi»hum veram
i XI scriba! chartis duabus el catalogis regum codicum lectionem minime expressit, prout ip«is
igobardorumetimperatoremOccidentisaCaroIo iterum iterumque evolutis Giesebrechtusperspexit,
^no usque ad Bcrengarium I, Orieutis inde a quai'e]ectionem nostram anotisZanettiimarginali-
io Ca?sare usque ad Probum expleverunt. Codi- bus haud raro discrepare noveris. Apographum hoc
ri autographum csse ipsa scripturae varietas, nuper in catalogo bibliothecai Foscarina; lauda-
um decursutemporis gestarumseriem comitata, tum (11), in bibliothecam Caesaream Vindoboncn-
[uc sfieculi x exeuntis et xi characterem prae se sem transiit (12).
ens comprobat; cujus rei etmultacadem manu (4*) Editione nostra jam absoluta, bcncficio Leo-
iemque lempore correcta lidern faciunt; pauca poldi Ranke, clar-issimi historia? in univcrsilale
.leriore tempore addita, in numeris pr«cipue, D regia Berolinensi professoris, uti licuit apographo
ilc dislinguuntur. Ordinem paginarum hodie apparatus critici a P. Pellegrino a. 1806 iu usum
balumcorapluraarguunl, tum qiiod longopotior edilionis novff; congcsti. Corislat textu Zan(!tUano,
ri pars, scilicct Chronicon Vcnclurn, prirrrum adiiotalis in mai'gine lcctioni])Us codicum 3, 2, 1 ;

um occupasse judicari potest, tum institutio co- pra?fatione, qua Zancttiiincuriam exponit, etnova;
umexnoslro descriptorum, inquibus Chronicon editionis subsidia, codicem scilicet Venetum funda-
idense ullirnum locum occupat nec minimum mcnti loco positum et Vaticani utriiisque apogr'a-
NOT/E
6) V. Mon. Gcrrn. SS. t. VI, pag. o67 (tom. (lO)CornoliiEccI. Tor'cell. p. li.
LVII Palnjlog.j.
(11) Archivio storico Italiano U. p. 283.
.7)Muralori SS. .\VI, pag. 8, et alterius auctore (12 -Mius de quo s[)cm quamdam conccpcramiis
toriio Bcllono ibid. pag. 30. codcx Sii-ciili) .\i adscrifdiis, Medionioiilaniis, qiiciii
jSi Exempli ^'ralia Flamiiiiu
Cornclio, qiii anno nupcr apud V. ill. Tlioiiiaiii Pliiliipp-, KqiiitiMii cvol-
|9 in Kc.lesKi Torrellaria. pag. :j-ll, lli sqq., cx fdilioiic Zaiictliaiia descriptus
viiiiiis, c.-U, idco-
f^'mcnla clironici Gradensis edidil. quc in calculuin vcnirc non potest.
9, Codcx miiior.

PATftoL. CVXAIX.
875 JOANNIS DIACONI VENETI ^7

phum curanle Borgia transmissum, recenset:

slbi A a. 1008 procedat nonnisi annos Vitalis, qui circ

adnolHtionibus criticisethistoricis locos aZanettio a 1012 obiit, et Ursi successionem a succedent

proetcrmissos complexis; Chronico Gradensi ex co- quodam scril)a addita conjicias. Caeterum codic
dice Veneto usqiic ad Primogcnii palriarchse cle- noslro jam Ughellus in Gradensibus patriarchis, e
ctionem producto, et indice clericorum atquc laico- apographum Philippi a Turre naclus Jo. Fr. Ber
rum qui in Chronico Veneto occurrunt. nardus Maria de Rubeis in Monumentis Ecclesio
(5) C.bibliotheca}principisBarberini,n.2i7signa- Aquileiensis usi sunt (13); nostrum in usum V. cl
tus, et sseculo xu exaratus, ita inscribitur: Cionica Roestell, publicus juris in universitate regia Bero

dc smfjulis palriarchis nove aquikie quae gradcnsis cc- linensi professor, dum anle viginti annos Romo
clesin vocatur a tempore domini heUae ejusdem degebat, codicem iterum exscripsit et varias.
ecclcsise patriarchse. Exhibet in quatuor membrantE (6) codicis Vaticani n. 3922 eadem excerpta exhi
plagulis Chronici Gradensis cxcerpta hoc initio: bentis lectiones adnotavit.
Temporihus lyherii constantini augusti helias patriar- Quibus subsidiis adjuti, editionem nostrara it.
cha aquileiensis in gradensi castro ccclesiam sanctas instituimus, ut codice 1 fundamentiloco positola

eiifemi/e fahricari preecepit -, et ultra quod in codicl cunas ejus auxilio codicis2 expleremus, et Chronic
bus 1 4 exstatcatalogumai'chiepiscoporumGraden- B Gradensispartem alteram, qualis in codice o exstat
sium usque ad Ursum II producit, qui a. 1012 aliquot locisopeChronici AndreceDanduliemenda
cathedrse admotus, eam 37 annis occupavit. Eam tam subjiceremus. Lectiones codicum rainotismc
igitur Chronicipartemcodicis hujusbeneficio resti- menti eteditionis Zanettianae raro tantum indican
tuere licet. Nam cum chronicon Venetuin usque ad das censuimus.

NOT^.
(13) P. 241 sqq

JOANN!S DIAGONI
CHRONICON VENETUM ET GRADENSE
(Pertz, 3/onw/n. Germ. hist. Script. VII, 1.)

CHRONICON VENETUM.
Siquidem Venetise duse sunt. Prima est illa quae G nianusgloriosissimusaugustusRomanumimperiun
in antiquitatumhystoriis conlinetur, qua; aPanno- apud Conslaiitino^olim gubernabat, directus ab ci
niee lerminisusque ad Adda fluvium protelatur; est Narsis patritius, vir eunuchus, ad urbem Ro

cujusot Aquilegiacivitas extitit caput, in qua bea- mam, ut exercitus Totilte regis Gothorum, qu
tus Marcus evangelista divina gratia perlustratus, Vtaliam de^astabat, Deo auxiliante conterere
ChristumJesumdominumpraidicavit. Secundavero {ih. c. 1). Qui cum venisset, primum cuni Lons-o

Venetia est illa quam apud insulas scimus, quai bardis omnimodam paccm instituit, atque deind
Adriatici maris coUecta sinu interfiuentibus undis procedens ad belluin, universam Gothorumgenlen
positione mirabili, mullitudine populi feliciter habi- ipsorumque regemTotiiam usque ad internitionen
tatur i..Qui videlicet populus, quantum ex nomine delcvit, et univcrsos Italice fines oblinuit.

dalur intelligi ct libris annalibus comprobalur, ex (c. 3) Hic Narsis prius cartolarius fuit, deind

priori Venetia ducit originem. Quod auleni in insu- propter virtulem patricialus honorem promeruil

lis maris inhabitat, haic causa fuit. Winulorum Erat autem vir juslus, in religione calholicus,
* qui i

et Lon^^obardorum gensde litoribus oceani partes pauperibus largus, in rccuperandis basilicis sali

seplcmlrionisegressa,cum per multorumbellorum sludiosus, vigiliis elorationibus in tantum studen-

certamina diversarumquc terrarum 3 circuitus tan- D ut pliis supplicationibus ad Deuin profusis qiiai

dem venisset Pannoinam, ullra jam non audcns annis belliois victoriain oblineret (c. b). Sedcut

proccdcrc, sedem sibi in ea perpetuai habitationis dc spoliis genlium quascontriverat phirimum au

instiluit (Pauli hist. Long. ii, 7), Ubi cum habitas- et argenti divcrsaruinque rerum immensas diviti.
set quadraginla duobus annis, teinporc quo Justi- acquisisset, magnam a Romanis, pro quibusmull

VARI/E l .ECTIONES.
i ita cd. habilant 2. ^ ita rorrigo winilloriim 2. » transilionum rd.
 CHRONICOX VENETUM. 878

ra corum hostes laboraveral.invidiam pertulit. A episcoporum,eandem Gradensem urbem loliusVe-

contra eum Justino ausrusto. qui Justiniano iu netitT metropolim csse instiluit. Ad cujus roborcm *

lum ^uoces.serat, et ejus conjugi Sophia» in hcpc Iloracliuspostliajcaugustus boatissimiMarci sedem,

la su^ffesserunt dicentes, quia : Expedierat Ro- quamdudum Helena Constanlini matcr de Alcxan-
/>-, Gothii fotius servire qiiam Grecis, ubi Narsis dria tulerat, sanctorum fultus amore direxit. Uhi et
tcAuf imperat, et nos sercicio premit; et haec no- actenus vcneratur pariter cum cathedra, in qua
piissimus imperator ignorat. Nuuc ergo aut bcatus martir scderat Hermachoras.
a nos de manu ejus, aut certe et civitatem Ro- (Cf. P.MLi Hist. Lang. ii, 14.) At vero dum cssent
am et nosmet ipsos gentibus tradcmus. Cumque revoluti anni ab incarnatione Domini quingenti qua-
Narsis audisset, ha^c verba breviter retulit: Si draginta (14), Longobardi Venetiam, qua; prima
feri cum Romnnis male invetiiam. Tunc augu- provincia cst VtalicTC penetrarcnt ^, Vinccnliam Ve-
in tantuni aiivrr>um Narsotein conimotus, ut ronamque, et reliquas civitales, cxccpto Patavi et
m inYtaliam Longinum pripfectum mittoret, •Monte Silicis, Opilergio atquoMantua AUinoque,
Narsetis locum leneret.Narsis vero his cognitis expugnantas cepissent; populiveroejusdem provin-
e pertimuit.ol tantum maxime ab eadem Sophia tia>,penilus recusantes Longobardorum ditioni su-
ista terrilusest.ut e^redi jani ullra Constanti-
B besse; proximas insulas petierunt. Sicque Venetiai
jlim non auderot. Cui illa intor CtTtera, pro co nomcn, de qua exierant,eisdeminsulisindiderunt.
1 erat eBnuchus,ita mandaverat,ul cum puellis Qui et actenus illicdegentes,Venetici nuncupanlur.
enicio lanarum faceretpensas dividere.Ad quse Henetivero, licet apud Latinosunalitteraaddatur,
a Narsisdiciturhfpc responsa dedisse, talem se gra>ce « laudabiles dicuntur. Verum postquam in
m telam orditurum, qualem ipsa dum viveret his insulis futurjB habitatiouis sedem optincre de-
)nere non posset. Ilaque odio metuque cxagi- creverunt, quoedam munitissimacastracivitatcsque
>, in Neapolim CampanicB civitatem secedens, a?diricantes,novam sibi Venetiam et egregiam pro-
tos mox ad Longobardorum genlem direxit, vintiam recreaverunt. Nunc vero singularum no-
dans ul pauperrimam lerram relinqueret,et ad mina insularum necesse est conveuienter expri-
iam cunctisrepletam divitiis possidendamveni- mere.
simulque multitudo poniarum genera,aliarum- Prima illarum Gradus (15} dicitur; qua» dum
rerum species quarum Ytalia ferax est misit, constat moeuibus, ecclesiarumque copiis deco-
altis
.inuseorum ad veniendumanimosposset illice- rata, sanctorumque corporibus fulla, quemadmo-
ongobardi legata,nuncia,et qua? ipsi praeopta- q dum antiqu» Veneciaj Aquilegia, ita et ista totius
gratanter suscipiunt, deque futurir commodis novai Venetiae caputct metropolis fore dinoscitur.
los allollunt, et egressi cum Alboin rege suo, Secam a nanque (16) Bibiones nominatur.
lam possessuri adveniunt (an. 568). Tertia vero Caprulas (17) vocitatur, ad quam
. D. n, 10) Eodem tempore Romanam eccle- concordiensis episcopus cum suis, Longobardorum
vir sanctissimus Benedictus papa regebat. timoratione territus, adveniens, auctoritate Deus-
ilegensi quoque civitati ejusque populis beatus dedipapBe(18)episcopatus sui sedem inibi imposte-
us patriarcha praeerat qui, Longobardorum
; rum manendam confirmavit et habitare disposuit.
jm metuens, ex Aquilegia ad Gradus insulam Quarta quidem insula (19) exstat ?, in qua du-
ugit,secumque beatissimi martiris HermachorcC dum (20) ab Eraclio imperatore fuerat civitas
;terorum sanctorum corpora qua> ibi humata magnopere constructa; sed vetustate consumpta,
anl deportavil,el apud eundem Gradensem cas- Venelici itcrum illam parvam composuerunt.Post-
1 honore digmssimo condidit,ipsamque urbem quam antem Opiterine (21) civitas a Rothari rege
ilegiam-Novam vocavit.In quo etiam loco post capta est, episcopus illius civitalis auclorilate Se-
^um lempus Helyasegregius palriarcha.qui ter- hanc Eraclianam peterc ibique suam
veriani papa;
post Paulum regcndam suscepit ecclesiam, ex D sedem connrmare votuit.
sensu beatissimi papa.' Pelagii, facta sjnodo 20 Quinta insula Equilus (22) nuncupalur; in qua
VARI/t: LECTIONES.
roborationem e^/. » penetrarunt ei. «greci 2, ^ estat 2.
NOTiE.
\) Imo 508. pilisArgilis sitam hicminime innui, ordonarratio-
•>) Grado.
nisascplcntrioncmeridiem versus procedcntis pro-
6) Scilirct qua; postmodum Bobbe appcllata est, bat; uiidc insulam intcr Gradum et Caprulas olim
longiMimoannorumspatiolurrispra;altaperdu- exstilisse palet.
;ril, cujus vcslipia et rudera usquo
jsqi in hunc diem
,..._.. (17) Caorlo.
Lom tuI.;runt,undcTorredoIleBebe loco nomen
(IS) Sedit 0. a. 615.
tum. In veteri documenlo apud inc anni 1 1-78
(M)) Heracliana amplius non cxslat.
Iiahontur Item a cnnnnnni Inrris Jiehlnnrnm
:
(20) Quo anrio Hcracliiis imp. dcftincliis csl. Ro-
intim fid fo^tnm nnlfilis gnllin xiv, el nd
fi:sl. lliaris lox 0(iitergiuin copit; igitur isla Hcraclianai
T aiius XIV. DMCumeiitum incipit Er.onplwn. :
civitalis liistoria consistere noquit.
ilix antnn DeDnr.i<iin tctni prfmiif^sionc
in):en>se (21)Oderzo.
vint. Z.\.NETTi. Turrim Bebe ad
meridiem Ca- (22) Jesuio.
ft79 JOANNIS DIACOM VEXETl 8!

diimpopuli illicmanentesepiscopali seJecarerent, A ^zc est enim raagnm thesaurm, dicente Domino
aucLorilale divina novus episcopatus ibi ordinatus Thesaurizate vobis thesauros in coelis, ubi neque erw
est. neque tinea corrumpit, etubi fures non effodiunt n
Scxla insula Torcellus (23"* subsistit ;
quff', licet furantur. Ergo dc his, quse Dominus tribuit conor
urbium maenibus minime tamcn alia-
» clarescat, f/emus thesauros in coelo, et Dorninus nobis auge
rum inijularum munitionc circumscepla, in medio dignabitur in saeculo. Igilur Justinus \\ ann cum
tulissima poUct. regnasset, amentiam, quamincurrerat,tanderacui
Septima insula Morianas (21) vocitatur. vita finivit. Bella sane qua; per Narsetem patriciu;
Octava quidem insula Rivoaltus (2o) subsistit.Ad Gothis vel Franchis iilata per anticipationem dix
quam ad extremum licetpopuli ad babitandum con- mus, hujus temporis gesta sunt. Denique et cui
tlucrent, tamen ditissima et sublimata » omnibus RomalemporibusBenedictipapa?,vastantibusomD
manet; quse non solum ecclesiarum seudomorum percircuitumLongobardis.famispenurialaborare
decoritatc ostentatur, verum etiam ducatus digni- multa miha frumenti navibus ab Egipto dirigen
tatem atque episcopati sedem habere et possidere eam suae studio misericordiae revelavit i».

videtur. (c. Mortuo igitur Justino, Thiberius Coi

t2.)
Nona Melamaucus (26) dicitur, quai non
insula -^ stantinus, Romanorum regum quinq uagesimu'
indigel ahqua urbiummunilione,sedpulchro htore sumpsit imperium. Hic cum ut superius diximu
psene ex omni parte cingitur; ubi auctoritate apos- sub Justino adhuc ca?sare palacium regeret,
tohca episcopalem sedem popuh habere consecuti multas quotidie elemosinas faceret,magnam eiD
sunt. minus auricopiamsubministravit.Nam deambula
Decima vero insula PupiUa (27) manet. per palacium, vidit in pavimento domus tabula
Undecima Minor Clugies ^28) dicitur in qua ; marmoream qua eratcrux dominica. sculpta,
in
monasterium sancti Michaehs lo situm est. ait :Cruce Domini frontemnostramet pectora mun,
Duodecima insula Clugies (29) Major nuncupa- debemus, et ecce eam sub pedibus conculcamus !
'

tur. dicto citius jussit eam tabiUam auferri. Deffossac

Est etiam in extremitate Venetiai castrum quod que tabulam et erectam inveniunt subter et alia
CaputArgilis(30) dicitur. Suntetenim apudeandem hoc signum habentem. Qui et ipsam jussit auferi
provinliam quam plurimse insulse habitabiles. Qua amota reperiunt et tertiam, jussuque ejus cu
(P. tempora apud Constanti-
D. in, \\.) Per hec fuisset ablata, inveniunt magaum thesaurum h.

nopolym, ut supra premissum est, Justinus minor bentem supra mille auri centinaria, sublaturaqi
regnavit. Vir in omni avaritia deditus, contemptor aurum pauperibus adhuc habundantius quara coi
pauperum, senatorum spoliator. Cui tanta fuit cu- sueverat Jargitur (c. 23). Defuncto vero Paulo p.

piditatis rabies, ut archas juberet ferreas fieri, in triarcha, qui ecclesiam Gradensem rexerat anm
quibus ea qua? raplebat auri talenta congereret; 12, huic successit Probinus. (c. 12.) Narsis quoqi
quem ctiam feruntinheresim Pelagianam dilapsum. patricius Ytaliaecum in quadam civitale intra Yl,

Hic, cum a divinis mandatis aurcm cordis averteret, liam domum magnam haberet,cummultis Ihesaur
justo Dei judicio ammisso rationis intellectu amens ad supra memoratam urbem advenerat, ibique
effeotus est Hic Tyberium n cesarem adscivit, qui domo sua occulte cysternam magnam fodit, in qi
ejuspalacium vel singulas provincias gubernaret, multa miiia centenariorum auri argentique reposui
hominem justum,utilem,strenuum,sapientem,ele- Interfectisque omnibus conciis,uni tantumodose!
mosinarium, injudiciis aiquum, in victoriisclarum, hec juramenlum ab eo exigens, commendavit. D«
et,quod his omnibus supereminet,verissimumchri. functo vero Narsete supradictus senex ad Tiberiui
stianum. Hic cum multas de thesauris quos Justinus cesai'em veniens dixit : Si mihi, inquit, aliquidpr
aggregaverat pauperibus erogaret, Suffia augusta dest, magnam reni tibi cesari dicam. Cui ille dixil

frequentius eumincrepabat,quodrem publicam re- j) Qiiid vis? Proderit enim tibi, si quod nobis profut

digisset in paupertatem, dicens Quod ego multis : rumesse narraveris. Thesaurum, inquit, Nanii r
unnis congrcgavi, tu paucum tempus prodige
intra conditum habeo, quod in extremo vita potius cela
dispergis. Agebat *« autem ille Confido in Domino
: non poisum. Tunc cesar Tyberius gavisus, milUtH
quia non dcerit pccunia fisco nostro, tantam ut pau- que ad locum puerossuos; pra^cedente verosea
peres clemosinam accipiant auL captivi redimanlw. ad cisteruai,
hi secuntur attoniti.Pervenientesque

VARI^ LECTIONES.
8 munita <?r/. ^ \)nMinserit cd. loscitum 2 n tyberim 3. »^j. eaiebat. i3 «'.
e. relevavit.

NOTJE.

(23) Torcello. (28) Chiozza.

(2i-) Murano. (20) De duplici Clugia vide qua^ adnolaviraus
(2o) lliallo. observalionibus ad Papyr. Raveun. cditis Vcnel
('30) Malamocco. a. 17b2, pag. '2.0. Za.netii.
(27) Povegiia. (00) Capo d'.^.rgiiie.
 CHROMCO VENETr.M. 882
eoperlam ingrediunlur.In qua lanlumaurivelar- A <'fl'fi"rt/«, i''-r a^pirans ; ml et nunc Longohardorum
nti repertum esl. ul per niuUosdics vix a depor infnndse gentis /higella sustinere 7ion potest. Quapro-
nlibus poluisselevacuari.QuaMlle peneomniasc- pler dignnm dncit mansuetndo nostra, si vestrx placet
mdum suum morcm crojralione largilluadispensa- sanctilnti, in /lunc castrumGradensem nostrarn confir-
legenis.Hiccum auguslalem coronam acccplurus
mare metropolym.
set.cumquejuxlaconsucludinem ad spectaculum Quo diclo omnibus placuit episcopis, et facto li-

belio slatutaisuaijidcstde niemoralo Calcedonense

rci populus expeclarel : insidias ei proparans
>pbia augusta ut Justinianum Justini synodo de ac ipsa sede subler nianibus suiscon-
et
nepolem ad
j^nitatem imperatoriam sublimarel,
scripscrunt idestprimusHelyaspatriarcha;deinde
ille per loca :

ncta prius procedens,dehinc vocalo ad se ponlifice Marcianus episcopus sancta; ecclesiaj Opeterginfp,
biscum consulibus ac pra>fectis, palaoium ingres- Leonianus cpiscopus Tyborniensis, Pelrus episco-
pus Allinalis, Vindemius episcopus Cesseniis (32),
S indutus purpura, diadcmate coronatus,et trono
BerguUus episcopus Palavina^ ecclesire, Johannes
periali impositus, cum immensis laudibusin re-
est gloria
episcopus Celeiana? (33), Clarissimus episcopus Coii-
i
confirmatiis.Ouodejusadversarii au
cordiensis, Patricius episcopus Emonensis
mtos.nihilquo ei Deo spem suam posuerat
qui in (34),
'^^'"'^""^ cpiscopus Polensis, Maxenlius episcopus
icerevalentes.magnosuntconfusionispudoreco-B
pcrli. Transaotis autem paucis diebus adveniens Juliensis (35), Severus episcopus Tergestinse eccle-

^tinianus.pedibus se projecil imperatoris.ob me- sia;,SoIatius episcopus Veronensis, Johannes episco-

um gratia^quindecimeiauricentenariadetrerens, pusParentinaeeccIesioe,AaaronepiscopusAvoncien-
em sis (3G),Ingenuus episcopussecundae Retiae,AgnelIus
ille secundum patientia; sua; ritum coiigeus,
in palacio assisterc jussit. Sophia vero augusta, episcopus Tridentina?, vigilius episcopus Scarava-
fiiemorpromissionisquamquondam inTyberium ciensis (37), Fontegius episcopus Fellrensis, Mar-
)uerat,insidias ei temptavitingenere.Procedenle lianus episcopus Petenatis, Laurenlius presbyter,

em eo ad villam, ut juxla ritum imperiale tri- et Marinus presbyter, atque Emeritus presbyter
la diebus ad viudemiam jocundarctur, vocato provinciales, et ceteri presbyteri
tam metropolitani
n Justinianovoluit euni sublimare inregno. Quo quamqueet plebani. Omnes isti suprascripti con-
iperto,Tyberius cursu vcloci Constantinopolim senlierunt,et omnia in eodemloco confirmaverunt.
redilur, apprehensamque augustam omnibus (P.D.ni,lo.)TyberiusigiturConstantinuspostquam
5auris spoliavit, imperium septem rexeratannis,sentiens sibi diem
solum ei victus quotidiani ali-
ntum relinquens,segregalisque pueris ejus ab ea, mortis imminere, una cum consilio Sophie auguste
5 de fidelibus suis posuit qui ei parerent, man- G |^auricium genere Capadocem.virum strenuum,ad

s prorsusutnuUus de anterioribus adeamhabe imperium elegit,ornatamque suam filiam regalibus

accessum; Justinianum vero verbis solummodo ornamentis, ei eam tradidit dicens Sit tibiimperium :

Jrgatum, tanlum in posterum amore dilexit, ut meum cumhacpuella concessum.Utere eo felix, memor
ejus filiam suam promilteret, rursumque filio sempcr ut equitate et justicia delectens. Hoc posquam
filiam ejus expeteret.Sed ha^c res nescio quam dixit, de hac luce ad a^ternam patriam migravit,
ausamadelTectumminimepervenit.Hujusexer- magnum luctumpopulis de sua morte relinquens.
sab 60 directus Persas potentissime debellavit. Fuitenimsummaebonitalis,ineIemosini^promptus,
orque rcfrrediens tanlam in judiciis justus, in judicando caulissimus, nullum
molem praiidcE cum 20
ter elephantis detulit, ut humanffi crederetur despiciens, sed omnes
in bona voluntate comple-
e sufficerc cupiditati. ctens omnes diligens. Ipse quoque est dilectus a
*• D. in, U). Morluo(3l)vero apud Aquilegiam cunctis. Quo defunclo, Mauricius indutus purpura

larcha Probino, qui ecclcsiam uno rexerat an- redimitusque diademate, ad circum processit, ad-
eidcm ecclesia; sacerdos Hcylas pra-ficitur (m- clamatisque sibilaudibus largitisquepopulo mune-
'>/.9:50),quiha;c qua?suprascriptasuntordina-p. ^'^'"^' P^'"'"^ cx Grecorum genere in imperium
ioraumque
ique sihiafundamcntisa^dificavit.Etiam confirmatusest.
(c. 17.) Hoc lemporcMauriciusimperatorChilde-
1 corpora sanctorum miro modo collocavit, as-
ns in synodo supra statutum Karissimi perto regiFrancorum quinquagenta miliasolidosper
fratres,
:

venientibus lcgatossuosdirexitjUtcumexercitusuperLangobar-
malis nostris, cottidie hostile perpe-
dosirrucret, eosquc dc Vtalia externiinaret.Legati
r flagellum. Jam pridem ab Atila Unorum rege
obiatismuncribuspaccmcum Childebertofecerunt.
i'egta, civilas nostra, funditus destructa est, el Qui cum ad Gallias remeasset, cognito imperator
a Gothorum incessu et ceterorum harbarorum Mauricius quia cura Langobardis fojdus inierat,

N0T.4C.

I) cum Chronico Cradcnsi advcrbumfere

Haec
(34) Laybach.
eniunl usque loco confirmaverunt.
(3;>| Castri Julii in Carniola.
l) In Istria.
(30) Fortassc Avronzo prope Cadorc.
CiJly in Caranlanis.
(37) Scarabanlitc ad Istrum.
'8'83 JOANiNlS DIACOM VENETI 88

solidosquoscidemobLangobardorumdelrimenlura A veniensdc Ravenua in e Gradum,per semeiipsum

dcdcraL repetere cepit; sedillc, suarum viriumpo- basilica extrabens, Ravennam duxit cum aliis Iri
lentia fretus, pro iiac re ncc responsum rcddere bus cx Ilystria episcopis, id est Joanne Pareutino c
voluit. SeveroatqueVendemio, necnon etiam Anloniojar
(c. 20.) DcniquepostBenedictum papamPelagius sene ecclesiai defensore. Quibus comminans exili
Roman;c ccc.lcsia; pontifexalisqucjussiouc principis atque violentiam infercns, communicare compuii
ordinatus est,co quod Langobardi Romam per cir- Joanni Ravcnnati episcopo trium capitulorum darr,
cuitum obsiderent, nec posset quisquam a Roma natori, qui lempore papae Vigilii vel Pelagii a Ro
progredi. Hic Pelagius Helye Aquilegensi episcopo, manaj ecclesiai describerat i* societate. Exempti
nolenti triacapilulaCalcedonensissynodisuscipere, vero anno, e Ravenna ad Gradum reversi sunt
epistolam satis utilem misit, quam beatus Grego- quibus nec plebs communicarc voluit, nec cetei
rius cum essct adbuc diaconus conscripsit. episcopi eos receperunt. Smaragdus patriciusadfe
(c. 23.) Circa boc fuit, ut diluvii effusione in tan- moniononinjustecorreptus,successoremRomanuri
lum apud urbem Romam lluvius Tyberis cxcrevit, patricium accipiens, Constanliuopolym remeavit
ulaquaeejussupermurosurbisinfluerentetmaximas Post baec facta est synodus decem episcoporum ii

in earcgionesoccuparcnt.Tuncper alveumejusdem B Mariano. Ubi receperunt Severum patriarchan

tluminis cum multa serpentium mullitudine draco Aquilegensem dantem libellum erroris sui, qui
etiam aquaj magnitudine per urbem transiens usque trium capitulorum damnatoribus communicavert
ad mare transcendit.Subsccuta est statim post banc Ravenna?. Nomina vero episcoporum qui se ab ho
inundationem gravissima pestilentia, quam ingui- scismate cobibuerunt, hec sunt Petrus de Altin:

nariam appcllant.Quae tantastrage populi dcvastavit clarissimus, Ingenuinus de Sabione, Agnellus Tri
urbem, ut de inextimabili multiludinc vix pauci re- dentinus, Junior Veronensis, Horontius Vicentinu
manerent, PrimumquePelagium papam, virum ve- Rusticus de Tarvisio, Fonteius Feltrinus, Agnelli
nerabilem, perculit et sine mora extinxit. Deinde de Acilo, Laurenlius Belluneusis. Cum patriarch
pastore interempto sese per popubjs extendit. autem communicaveruntisti episcopi: SeverusPa
(c. 2i ) In bac tanta tribulatione beatissimus Gre- rentinus,Joannes patricius, Vendemius et Joanne;
gorius, qui tunc levita erat, a cunctis generaliter (Paul. D. IV. 4.) Hoc anno fuit pestis inguinari
papaelectusest.Quidumseptiformemletaniamfieri iterumapudRavennam,GradusetHystriamnimiuii
ordinasset, intra unius bore spacium, dum hi Deum gravis, sicut et prius ante triginta annos extiterat
deprecarentur, octoginta ex eis subito ad lerram (c.26.) Igitur Mauricius augustus, postquamunoe
orruentes spiritum exalarunt. Septiformis autem G viginti annisrexit imperium cumfiliisTheodosioe
letania idco dicta est, quia omnis Urbis populus a Tyberio et Constantino, a Focate, qui fuit stralo
beato Gregorioin septempartibusdeprecaturus Do- Priscii patricii, occiditur. Fuit autem utilis rei pu

minum est divisus. In primo enim choroomnis fuit blice, nam sepe contra hostes dimicans victorian
clerus, in secundo omnes abbales cum monachis obtinuit. Hunni quoque, qui et Avares appellaulur
suis,intertioomnesabbatissecumcongregationibus ejus virlute devicti sunt.
suis, in quarto omncs infantes, in quinto omnes (c. 33.) His diebus defuncto Severo patriarcha

laici, in sexto universe vidu£B, in septimo omnes ordinatur in loco ejus Joannes abbas patriarcha ii

mulieres conjugatse. Ideo autemde beato Gregorio Aquilegia vetere cum coutensu regis et Gisulph
plura dicereommittimus, quia jamantealiquot an- ducis. In Gradus quoque ordinatus est a Romani:

nos ejusvitam Deo auxiliante texuimusf38). In qua Marcianus antistes (40).

quae dicenda fueraut, juxta tenuitatis nostre vires (c. 30.) Focax igitur, ut premissum est, exlinlc

universa descripsimus. Mauricio ejusque filiis, Romanorum rcgnuni inva-

(c. 25.) Hoc tcnipore idem bcatus Gregorius Au- dens, per octo annorum curricula principatus esl.

gustinum et Mellitum et Joannem cum aliis pluri- ])Hujus sccundo anno indictione octava Gregoriu
Ijus monacbis tiincnlibus Deum inBrilaniammisit, papa migravitad Dominum. Hic rogantepapaBoui
eorumque prtedicatione ad ChrisLum Anglos con- facio slatuit scdcm Romanai et apostolicaa ecclesi.i
vertit. caput esse omnium ecclesiarum, quia ecciesia Con-
(c. 26.) His dicbus cum essent anni ab incarna- stanlinopolitana primam se omnium ecclesiaruui

tione Domini 588,defuncto Helya palriarcbaAqui- scribebat. Idem alio papa Bonifacio petente,jussif

legensi,postquam ili annos sacerdotium gesserat, in velcri fano, quod Panthcum vocabalur, ablati;

sepuItusestapudGradensem mclropolimin ccclesia ydolatrae sordibus ecclesiam bealre semperque vi;-

sanctic Eufcmiae, (39.) Qucm Smaragdus patricius. ginis Mariai et omnium raartirum fieri,ut ubi quon

VARLE LECTIOiNES.
15 1. c. desciverat.

iNOTiE.

(38) Paulus scilicct, non Joanncs. (40) Candkliamis antistes Paulus.

(39) Severi patriarchee nomen cxcidit.
5
CHRONICON VFNETUM. m
non deornm seddemoniorumcuUusagebalur,
m A qnia eam suus vir requirerct suggesserunt. Quibus

deincepsomnium fierct memoriasanctorum.Hu- illa respondit : Ilc, rcnunciatc rcgi veslro el domino,
i

veneti per Oricntem ct Egy- quia nisi, sicut ego jam credidi, ita et ipse in Christum
5 tempore prassini et

um civile bcllum faciunt,ac sese mutua ca?de pro- crediderit, me jam ultra consortem theori haberc non
;rnunt.Pcrs£e quoque adversus rem publicam gra- poterit. Quid multa? Reversi ad patriam, uni-
legati

wima bellagercntes, mullas Rdmanorum provin- versa qu;p audierant suo rcgi renunciant; qui nihil

is et ipsara Jcrosolimaai aufcrunt; ct doslrucntes moratus cum sexaginta milibus viris Constanlino-
clesias, sancla quoquc prophanantes, inler orna- polym pacifice ad impcratorcm vcnit.A quo gra-
enta locorum sanctorum vel communium etiam tanter ct satis digne susccptus est.Quicum universis
lilium dominica? crucis abducunt. Contra hunc Christum dominum credens, pariter cum omnibus
catem Kraclianus, qui Africam rcgcbat, rebella- suis sacri baptismatis unda perfusus est, et ab au-
„• alque cum cxercitu veniens,eum rcgno vitaiiue guslo de fonle Jevatus, catholica fide confirmatus
ivavit.remquepublicam Roraanam Eraclius, cjus est. Multisque muneribus ab augusto honoratus,

lus, regendam suscepit. acceptasua conjuge, letus et gaudens ad suam pa-

Defuncto aulem Marciano, qui ecclesiam Gra- triani repedavit.

nsem rexerat annos tres, dies quinque, successitB Anno ab incarnatione Domini sexcentesimo se-
.ndidianus. cundo 18 Epiphanius patriarcha mortuus est, qui

(c. 49.) His diebus defuncto Heraclio, qui viginti ecclesiam Gradensem rexil annos 5 et menses 3.
quinque annos gubernarat imperium, Eraclo- Huic successit Cyprianus patriarcha.
s «', ejus filius, cum matre Martina rcgni jura (P. D. V. 6.) His diebus Constantinus augustus,
scepit, rexitque impcrium duobus annis. Quo vita qui et Constans est appellatus, Ytaliam a Longobar-
cedente, successit in loco ejus Constantinus, ger- dorummanibus eripere cupiens,Constantinopolym
inus ejusdem, alius filius Heraclii, inperavitque egressus, per littora iter habens Athenas venit, in-
;nsibus sex. deque mare transgressus, Tarentum applicuit;qui
|c. 33.) Rursum mensc Novembris et Decembris laraen prius ad solitarium quemdam,qui propheciee
lla cometis apparuit. Candidiano i* patriarcha spiritum habere dicebatur, adiit, studiose ab eo
oque defunclo apud Gradus, qui ecclesiam Gra- scissitans utrum gentem Longobardorum, quae in
nsem rexerat annos quinque, ordinatur patriar- Ytalia habitabat, superare et obtinere posset. Circa
a Epiphanius, qui fuerat primicerius notariorum, hcc naraque tempora Cyprianus patriarcha homi-
episcopis qui erant sub Roraanis; el exillo tem- nem exuit, quiGradensem ecclesiam rexerat annos
re coeperunt esse duo patriarche. C viginti quinque, menses tres, dies viginli. Huic suc-
(c. 49 ) .Mortuo vero jam dicto Constantino filio cessit Primogenitus,Romana> sedissubdiaconusre-
raclii, Constantinus ejusdem filius ad regni di- gionarius. Igitur cum servus Dei Constantino au-
itatem ascendit, tenuitque regnum annis octo et gusto spacium unius noctis expetisset, ut pro hoc
pnti. ipso Dominum supplicaret, facto mane ita eidem
|c. 50.) Circa haec tempora regis Persarum con- augusto respondit : Gens Langobardorum superari
IX, nomine Cesara, de Perside exiens, cum paucis modo ab aliquo non potest ; quia regina quxdam ex
s fidelibus privato habitu propter christiane fidei aliu provincid verdens basilicam bcati Joannis baptislse
lorem Constantinopolym venit. Quae ab impera- in Langohardorurn, finibus construxit. Et propter hoc
•e honorifice suscepta, posl aliquos dies, utdesi- ipse beatus Joannes pro Langobardorum gente conti-
rabat, baplismura consecuta et ab augusta de nuo intercedif. Vcniet autem iempus quando ipsius
:ro fonte levata est. Quod
Persarum rex vir ejus oraculum habebitur despectui, et tunc gcns ipsa peri-
diens, legalos Constantinopolym ad augustum i^ hit. Quod no«(i-l)ita factum csse probavimus, qui
"exit, quatenus eidem uxorem suam redderet.Qui ante Langobardorum perditionem eandem beati
iraperatorera venientes, verba regis Persarura Johannis basilicam, qua ulique in loco qui Modicia
nciant, qui suam requirebat reginam.Iraperator D dicitur est constituta, per viles personas ordinari
!C audiens, reraque omnino ignorans,eis respon conspexlmus, ita ut indignis et adulteris non pro
11 reddidit dicens : De regina quam quxritis fute- vitai merito, sed datione pra:!miorum, isdem locus
ir nos nihil scire ; jirseter quod ud nos hic aliqua largiretur.
dier privato hnbitu advenit. Legati vero responde- (Paul. D. v, 7.) Igituf, ut diximus, Constantinus
nt dicentes Si placet, nostro conspectui velimus
:
augustus cum Tarentum venisset, egressus cxinde
nc qnam dicilis mulierem videre. QucR cum jussu
Bencventiorura fines invasit, omnesquc pene per
ipcralorisadvenisset.moxeam legati conspiciunt, quas gens venerat Langobardorura civitates cepit.
cju3 vesligia provolvuntur, eiquc venerabiliter
Luccriam quoque, opulentam Apulic civitatem,
VARI/E LECTIONES.
>»racloues3. "Candidianus 3. i^uugustam 3. i» DCXII. Pklleguin

nota:.
(41) Paulus £cilicel.
887 JOANNIS DIACONI VENETI 88
expugnalamfortiusinvadensdiruiLcladsolumusque A eral, ab augu.slo,ul fertur, viginli milia militwi
prostravit. Arenliam sane, propter munilissimam expetiit, seque cum Romoaldo pugnaLurum viclo
looi positionem,oapcrcminimcpoluit. Deindc cum rcmque spopondiL. Qui cum accepLo exercitu, ai
onmi suo cxercitn nencventum circumdedit, cL cam locum, cui ForniLus nomen est, advenisset ibiqu
vcliciiienLerexpugnarecepit. Ubi lunc Romoald Gri- casLra posuisset, Grimoald, qui jam Beneventun
m ualdi fil ius adbuc j uvenculus ducalum tenebat. Qu' advenerat, hajc audiens, contra eum proficisci vo
statim utimperatoris adventumcognovit, nutricium luit. Cui filius Romoald: Non est opus, inquit, «•
suum nomine Sensualdum ad patrem Grimaldum tunlum partem nobis dc exercitu vestro tribuite-, eg
Iransportandumdirexit, obsecrans uLquanLociusve- JDco fuvcntc cum eo pwjnabo, et cum vicero, niajo
nircL,fiIioqucsuoacBencvcnLanis, quosipscnoLrive- ulique gloria vcstras potentise adscribetur. Factumqm
raL,poLenlersuccurrereL.QuodGrimoaldrexaudiens esL; et accepta aliqua parte de patris exercitu, pari
statim cum oxercitujfiliolaturusauxilium. Beneven- terque cum suis bominibus conlraSaburruniprofi
lumpergcrcccpit. Quemplures ex LangobardisiLi- ciscitur; qui, priu^quam bellum cum eo inirct, ;

nere relinqiieiiLes, ad propria remearunL, dicciiLcs qualuor partibus tubas insonare praecepit,moiiju.
quiacxpoIiassetpaIaLium,eLjam non reversurusre- super eos audacter irrupit. Cumque ulraeque acie
peLeret Beneventum. Intcrim imperatoris exercitus B fortiintentionepugnarent, tunc unusderegis exer
Beneventum diversis machinis vebementer expugna- citu nomine Amalongus, qui regium contum fern
bat. Econtra Romald cum Langobardis fortiter rcsis- erat soIitus,quendamGrecuIum eodem contoutris
tebat. Quiquamviscum tanta mullitudine congredi quc manibus fortiter percuLiens, dc sella superqu
manii ad manum propter paucitatem cxercitus non equiLabat subslulit, eumque inter aera super capu
auheret, frequenter tamen cum expeditisjuvenibus suum levavit. Quod cornens Grecorum exerci
hoslium castra irrumpens, magnas eisdem inferebat tus, immensopavore perterritusinfugam converli
undiquecIades.CumqueGrimoaldejuspaLerjamquc tur, ultimaquepernicie cesus sibi fugiens, Romald
propcrareL, eumdem nulricium quo premi-
ejus, de et Langobardis victoriam peperil. ItaSaburrus, qu
simus, ad fiiium misiL, qui ei suum advenlum nun- se imperatori suo victoriaj tropbeum de Langobar
ciareL.Qui cumpropeBenevenLum venissel,aGrecis dis promiserat patrare, ad eum cum paucis re
capLus, imperatori delatusest; quiab eo unde adve- means ignominiam deportavit. Romald vero, pa-
niret requirens, ille se a Grimoaldo rege venire trala de inimicis victoria,Beneventum triumphan:
eundcmque rcgem ciLius advcntare nunciavit.
dixit, reversus est, patrique gaudium et cunctis securi-
Slatimque imperator exterritus, consilium cum suis tatem convexit,
innt,quatinus cum Romaldo pacisceretur, ul Neapo- (c. 14.) At vero Constans augustus, cum nihil s€
lim posset reverti. contra Langobardos gessisse couspiceret, omnes se-
(c. 8.) Acceptaque obside Roraaldi sorore, cui vicie sue minascontra suos, hoc est Romanos, re-
nomenGisa fuif,cumeodem pacem fecit, ejus vero torsit: nam egressus Neapolym, Romam perexit.
nulriLium Scsualdum ad muros duci praecepit, mor- Cui sextoab Urbe miliario Vitalianus papa cumsa-
tem ei minatus si aliquid Romaldo aut civibus de cerdotibus et Romano populo occurrit. Qui augu-
Grimoaldi adventu nunciaret, sed potius asseveraret stus cum ad beati Petri limina pervenisset, oblulit
eumdem venire minime posse. Quodille ita se factu- ibi palium auro textum, et manens apud Romam
rum,utei pra3cipicbat,promisit; sedcum propemu- duodecim diebus, omnia qufe fuerant anliquilu^
rosadvcnisset, vcllese Romaldum videre dixit. Qui, consLiLuLaexa?re in ornamentum civitatis dcposuil.
cum Romoald ciLius venisset,sic ad eumlocutusesL: in tantumutetiambasilicam beatse Maria},quse ali-
Constans esto, domine Romoald, et habcns fiduciam quando Pantbeum vocabatur, et conditum fuer.il
noli turbari, qnia tuus genitor citius iibi uuxilium in bonorera omnium dcorum, et ibi per concessiu-
prsebiturus adcrit. Nam scias eum ac nocic juxta nemsuperiorumprincipumlocuseratomniuiumar-
Sangrum fluvium cum valido exercitu manere-, ten- D tyrum,discoperiret,tegulasquea!reasexindeauferel.
tum obsecro ut misericordiam cxhibcas cum mea cosquesimulcumaliisomnibusornamentisConslan-
nxore et fillis, quia gens ista perfida mc
non vivere linopolym transmitteret.Deinde reversusimperator
sincbit. CumquQ bocdixissct,jussu impcratoriscaput Neapolymitinere terreno,perexitcivitatemRcgiuin.
ejus abscisuni alque cum beili machina quam pe- Ingressusque Siciliam per indictioncm septimam.lia-
Irariam vocant in urbem projectum cst. Quod ca- bitavit in Syracusa, et tales afUictiones imposuit
put Romoald sibi deferri jussit ct lacrimans oscu- populo seu habitaloribusvel possessoribusCalabriae,
latus est dignoque in loculo tumulari {)raiccpit. Sicilicc, Africa? alque Sardinia?, quales anlea nun-
(c. 9.) McUiensigitur iinpcratorsubituniGrimoal- quam auditaj sunl, ila ut eliam uxores a maritis'
di regis adventum, dimissa Hcnovcnti obsidionc, vel filiiaparentibus separarentur. Sed et alia mulla
Neapolym proficisciturCujus lamen exercitum Milola etinaudita arum rcgionum populi perpessi sunt.ila
CapuamuscomcsjuxtalluenlaCalorisnuminisinloco ut alicui spes vite non romancre t. Na m ct vasa sacrala

qui usquc hodie Pugna dicitur veliemenleradtrivit. vcl cymiliasanctarum Dei ccclesiarum imperialijus-
(c. IO.)Postquam veroimperalor.Neapoiyiii perve- su etGr.-ecorum avarilia sublata sunL.Mansil auloiu
Xiit, unus ex ejus oplimatibws, cui nomen Saburrus imperator iu Sicilia ab indictioue sepLima usque i;i
 A

CHRONICON VENETUM. 890

odecimamscd tandcmlantarum iniquitatum pc- urhis, el Antiochi.T Machario; et convicti sunt qui

s luit,alque dum si in balneo lavaret.asuisextin- unam Tohmtalcm cl opcrationem astruebant in

jg csi. Chrislo falsasse *> patrum cathoHcorum dicta per
ic. 12) Interfecto igitura[»udS7racusas Constante plurima. Fiiiito autem conflictu, Gregorius cor-
peralore.Mezelius iaSiciha rejjuum arripuit,scd reptus est, Maciiarius vcro cum suis sequacibus si-

sque orientalis exercitus volunlate.Contra qucm niul ct proccssoribus Cyi o, Scrgio, Honorio, Pyrrho,

aliac raililesahiper Hystriam,aHipcr partesCam- Paulo ct Petro anatiiemalizatus, et in locum ejus

ui», alii vero a parlibus AJricac et Sardinise ve- Theophanius dcSicilia Antiochise episcopus faclus,
?ntesiu Syracusas, eum vita privarunt, multique tanlaciue gratia legatos catholicai pacis comitata
judicibus ejus detruncati.Constantinopolym pcr- Johanncs Portuensisepiscopus, unuscxipsis,
est, ut

cti sunt, cum quibus pariler et fuisi imperatoris dominica octavarum pascai missas pubHcas in eccle-
put est deportatum. sia sancta; SophiaJ coram principe et patriarcha

(c. 13.) Ha?c audicns gcns Sarracenorum, qiioe laline celebraret. Hecestsexta synodusuniversalis,
11 Alexandriam et Egyptum pcrvaserat, subito Conslantinopoly celebrataetG.-ecosermoncscripta,
m multis navibus veuientcs, Siciham invadunt. temporibuspapai Agathonis,exequonte acrcsidenle
racusasingrcdiuulur,multanu[ucstragemfaciunt B piissimo principe Constantinointrapalacium suum,
pulorum, vixpaucisevadentibus,quiper munitis- simulque lcgatis apostolica; scdis ct episcopis loO
na caslraet juga confugerunt montium, auferen- residentibus. Prima enim universalis in Niceacon-
5 quoquepredam nimiamet omneilludquodCon- grcgala contra ^j Arium 318 palrum temporibus
ins augustusa Roma absluleratornalumina^rect Juliipapai sub Constantino principe; secunda in
.ersis speciebus ; sicque Alexandriam reversi Constantinopoly 150 palrum contraMacedonium et
nt. Eudoxium temporibus Damasi papse et Gratiani
iV.nnoautcm abincarnationeDominisexcentesimo principis, quando Nectariuseidem urbi est ordina-
adragcsimo septimo Primugenituspatriarcha ex tus episcopus; tertia in Epheso 200 patrum contra
c luce migravit.qui EcclesiamGradensem guber- Nestorium August» urbis episcopum, sub Theodosio
vit annos20, menscs 3 '»--<», dies 7. Huic successit Magno principc et papa Celestiuo quartain Calcc-
;

Lximus cujus tempore Maurus Altinensis episco-

; done patrum 630, sub Leone papa temporibus Mar-
s,Hon fercns Langobardorum insaniam,Severini ciani principis, conlra Euthicen nephandissimum
p£E auctoritatcadTorceliensem insulamvenit (42) prKsulem monachorum; quintaitem in Constanti-
ique suam .sedemcorroborare et profuturo mane- nopoly, temporibus Vigilii papa; sub Justiniano prin-
decrevit. Qui Altinensem ecclesiam gubernavitC cipe contra Thcodorum et omnes hereticos; sexta
nos i, ct mortuus est. Huis successit Julianus ha^c de qua in pra^scnti diximus. Sancta et perpe-
iscopus. tua virgo Chrisli Edildruda, filia Anne regis Anglo-
(P.VLL. D. V, 30)lgitur extincto, ut diximus, puni- rum, ct primo alteri viro permagnifico, et post Hec-
quc qui ci succcsscrat Mezenzio tyranno, Roma- frido regi conjux data, postquam 12 annos thorum
irum regum Constantinus, Constantii augusti fi- incorrupta servavit maritalem, postreginam sum-
13, regendum. Surraceni Siciliam inva-
susccpit pto vclamine sacro, virgo sanctimonialis efficitur.
mt, et prajda nimia secum ablata, mox Alexan- Nec mora, etiam virginum mater et nutrix pia san-
iamredeunt. (Id. vi, 4.) Agatho papa, ex rogalu ctarum, accepto in construendum monasteriumloco
)n3tantini,UeracIiietTyberii,principum piissinio- quem Eilge vocant. Cujus merita vivacia testatur
m, misil in regiam urbemIegatossuos,in quibus etiam mortua caro, quai et post 16 annos sepul-
al JoanncsRomanx eccl.jsije tunc diaconus, non turai cum vestaj qua involuta est incorrupta re-
ngc post episcopus, pro adunationc facienda perilur.
nclarum Dciecclesiarum. (Deda De scx selat mun- MortuoquoqueMaximohac tempcstate, qui eccle-
; Uuibenignissimcsusceptia reverendissimofidei siam Gradcnsemgubernavit annos 20, huic succcs-
j)
itholicx defensoreConstantine, jussi sunt, remis sit Stcphanus patriarcha. (P. D. v, 17.) Circa hec
s dispulalionihus philosophicis, pacificocoUoquio tempora Lupus dux ForjuIanusinGradusinsuIacum
fidc vcra perquircrc. Dalis igitur eis
dc biblio- marc
equesti i cxcrcitu per strata qua; antiquilus per
•

eca Constantinopolitana cunctis antiquorum pa-

facta fuerant introivit, et, depredata ipsa civitate,
um, quos pelebant, libellis, alfuerunt autcm et Aquilegicnsis ccclesiai thesauros cxinde aufercns
>iscupi IbO, praisidcntc Gregoriopatriarcharegiai portavit.

VARI^ LECTIONES.
'»-»» HIL s« ita corrigo.
3. Falsa se 3. 22 fox deest in cod.

(NOTiE.
{\i] Ex Dandulo p.1. vi, c, 7, 11. Pauliis urbia Consontiunt cliam alii. Forlc auctornoslcr ob tam
tinatis catholiciis cpi.scopusciim
catholicopopulo brcvom eo loci vilam illum omisit, et a Mauro ojus
. .
. in Torcello advcnit, etibiprimo. . . . successore {Mauritius a Dandulo et aliis dicitur)
coIatumelegit,elap3oquemensc uno mortuus cst incepit. Pellegr.
891 JOANNIS D1A.C0NI VENETI m
i2)Interh;KC Constantiniis imperator apud
(vi, A votisslmc componere variisque marmoribusconde-
Conslantinopolym moritur, et ejus filius minorJu- corarc perfecerat.
stinianus Romanorum rcgnum suscepit, cujus per (P. D. VI, 34) At vero Philippicus, qui et Bar-
annos 10 gubernaculatenuit. Hic Africam a Sarace- danis dictus, postquam impcriali dignitale confir-
nis absluiit, el cum eisdcm paccm tcrra muriquc malus est, Cyrum,de quo dixeramus, de ponlificatu
fecit. Hic Scrgium ponlificem, quiain errorisillius cjectum adgubernandum rnonasleriumsuum Pon-
synodo, quam Constantinopoly fecerat, favere et tum redire prccepil. llic Philippicus Constantino
subscriberc noluit, misso Zacharia prothospatario papae litteras pravi dogmatis direxit; quasillecum
Constanflnopolym deportari. Sed militia
suo,jussit apostolicesedis concilio respuit. Et hujus rei causa
Ravennae vicinarumque partium jussa principisne- fecit picturas in porlicu sancti Pelri,quai gesta sei
phandaconlemnens, eumdemZachariam cum con- sanctarum synodorum universaliumretinent. Nam
tumeliis ab urbe Roma etinjuriis pcpulit. Justinia- hujusmodi picluras, cum haberenturin urbe regia.
nusobculpam pcrfidiairegni gloria privatus exul in Philippicusjusserat auferri. Staluit populus Roma-
Ponlum secedit. Anno ab incarnatione Domini nus ne heretici imperatoris nomen aut cartas aut
sexcentesimo septuagesimo secundo Stephanus pa- figuram solidis susciperent. Unde ncc ejus effigies
triarcha ex hac luce migravit, qui ecclesiam Gra- B in ecclesia introducta est, nec nomen admissarum
densem rexit annis quinque, Huic
Agathon. solemnia prolatum.
(c. 13.) Contra hunc suprascriptum Justinianum Hic cum annum unumetsexmensesregnumges-
Leo augustalem dignitatcm arripiens, eum regno sisset, contra Anastasius, qui et Artemius dictus
privavit. Regnumque Romanorum Iribus annis rc- est, insurgens, cum exlra regnumcxpulitoculisque
gens, Justinianum exulem in Ponto servavit. privavit, nec tamen occidit. Hic Anastasius litteras
Rusumquc Tiberius contra hunc Leonem insur- Constantino papa^ Romam per Scolasticum, patri-
gens, regnum ejus invasit, eumque loto quo ipse cium et exarcum Ytaliae, direxit, quibus se faucto-
regnavit tempore in eadem civitale in custodia rem catholicae fidei ei sancti sexti concilii predica-
tenuit. torem se esse declaravit.
(c. 31 .) At vero Justinianus, qui amisso principatu Igitur dum apud eandem provintiam *' populorum
inPonto cxuIabat,auxilioTerebelli Vulgarum regis, multitudinepermanerentjtribunistantummodoma-
regnumrursus recipiens, eos qui seexpulerantpa- luerunt subesse. Unde factum est quo, spatio cen-
Iricios occidit. Leoncm quoque et Tyberium, qui lo- tum quinquaginta annorum, unoquoque anno ad
cumejus usurpaverant, cepit, et in mcdio circo co- hujusofficiifastigium subIimabant,quiiIlorum cau-
ram omni populo jugulari fecit; Gallicium vero G sas examinis censura cxperiri satagerent. Et quo-
patriarcham Constantinopolytanum, erutis oculis, niam omnino patrios fines dolebant abarbaris pos-
Romam misit, Cyrumque abbatem, qui eum in sideri,maxima mter utrasque partes jurgia versa-
Ponto eiulem aluerat, episcopumin locum Gallicii bantur, ita ut inter se vicissim molestias et depopu-
constituit. Hoc Constantinum papam ad se venire lationes conferre decertarcnt. Temporibus nempe
jubens, honorifice suscepit ac remisit, quem pros- imperatoris Anastasii et Liuprandi Langobardorum
tratus in terrapro suis peccatis intciTcdere rogans, regis (713-716) omnes Venetici una cum patriarcha
cuncta ejus ecclesiae privilegia renovavit. Qui cum et episcopis convenientes, communi consilio deter-
exercitum inPontomitteret ad comprehendendum minaverunt, quod dehinc honorabilius essetsub du-
Philippicum, quem ibi relegaverat, multum cum cibus quam sub tribunis mancrc. Cumque diuper-
eisdem vcnerabilis papa prohibuit ne hoc facere traclarent quem illorum ad hanc dignitatem prove-
deberent; sed tamen inhibere non poluit. (c. 32.) berenttandeminvcneruntperitissimumctillustrem
Convcrsus omnis exercitus ad partes Philippici, fc- virum Paulitionemnomine; cui jusjurandi s* Hdem
cit cum ibidcm iniperatorem. Rcversusque cum co dantes, eumapud Eraclianamcivitatem ducemcon-
ad ConstantinopoIym,pugnavit(;onlraJustiniannm j) slituerunt. Qui tantre fuerat teniperanli»,
ut sequo
ad duodecimum ab urbe miliarium. Evicto atque moderamine suosdijudicarct. Cum Liuprando vero
occiso Justiniano, rcgnum susccpit Philippicus. rcge inconvulsa; pacis vinculum confirmavit; apud
IIocquoquctemporcmortuoAgathoncpatriarcha quem pacti statuta, qure nunc inter Veneticorumel
qui ecclesiam Gradensem rcxeral annos 10, huic Langobardorum populum nianent,impctravit.Fines
succcssit Christophorus. Circa ha^c tempora Julia- etiam Civitatis nova", quce aclenus a Venelicis pos-

nus Allinensisepiscoi)us morluus cst, qui ccclcsiam sidcnlur, iste cum eodem rege inslituit, id est a
rexeratannosquadraginlaocto. HuicsuccessitDcus- Plave (43) majore, secundum quod desiguata looa

dedi episcopus, qui sauctse genitricis ecclesiam de- discernuutur, usque in Plavisellam.

VARI.l-: LECTIONES.
^^Zanetlihic ad marginem notain qnam Noster interpretatur, haberitscribil ; sed est signum noii&simum
et iu codicibus 1.2. sxpe occurrens : WOTA. «^cujusjurandi 2.
NOT^.
(43) Piavc.
3 CHRONICON VENETUM. 894

Anno incarnaliouis Domini 717 " Cliristoforus A Cirra h.TC lempora Donatus palriarcha cx Iiac
triarcha e\ liac luce. niigravil. Huic successit luce migravit, qui ccclcsiam Cradensem rexit
inatus. annis 7. Huic successit Antoninus patriarcha.
Circa lia^c tPinporaDeusdediTorcellcnsis episco- Eodem quoquo lomporc pr.TlibatoMarccllo duce
5, qui ecclesiani rexerat annis 24, ex liac luce mortuo,([ui a|uid Civitalem novam Vonccia^ duca-
igravit; cui successit Honoratus episcopus. tum annis 12 et diebus 20 gubernavcrat; cui suc-
[c. 36.) Thcodosius anno 1. Hic clectus est, im- cessit Ursus dux, qui ctiam in eadem so» civitale

ratorem Anaslasium apud Niceam gravi proelio sepedictum ducatum rcxerat annis 11 et mensi-
it, datoque silti bacramenlo, clericum fieri ac bus b. Unde postmodum Venctici illum acri livore
esbvterum fecit ordinari. Ipse vero ut regnum ac- interimentes, qiiinque annorum spatio magislris mi-
pil,cum cssetcatholicus, mox in regiaurbe yma- lilumtanlummodo subditi manerc voluerunt. Pri-
lem illamvenerandam,in (luasanctscsex synodus mus quorum nominc Leo diccbatur, cujus poteslas
it depicta, el a Philippico fuerat dejecla,pristino supcr eosdem fuitanno 1. Deinde secundus illorum
loco crexit. Tybcris tluvius alveum suum cgres- nominabatur Felix cognomento Cornicula, qui si-

;,multa Komanie fccitcxitia civilali, ita utin Via militer illos unius anni spatio rexerat. Exinde ter-
a ad unam et semis slaturam excresscret, atque B cius magister militum vocitabatur Deusdedi, filius
>ortasancti Pelriusque ad Ponlem .Molvium aque sjppedicti Ursonis interfecti ducis, qui etiam unius
scendentes coojungerent. Mansit auleni diebus anni spatio illius potestatis fuerat 27. Postmodum
Dtem, donecagentibus lelaniascrebris vicibus de- quartus ex habebalur Jubianus nomine Ypatus,
iis

nura dicm revertit. (Beua De sex aetat. mundi.) qui 28 ejusdem honoris unius anni simililer spalio
> tcmporibus multi Anglorum gentcs, nobiles et possessor fuerat. Cujus quoque diebus [an. 729)
lobilcs, viri et feminfe, duces et privali, divini exarchus Ravenna? primas Venetiam venicns, ni-
loris instinctu, de Britania Romam venire con- miumque Venelicos postulans, quatenus propriam
jvcrant. Inter quos etiam reverendissiniusabbas urbcm,quamIldebrandusnepos Liubrandi regis et
olfridus annos natus 74, cum esset presbiter annis Paradeus Vicentinus dux captam habuerant, lueri
adraginta septcm, abbas autcmannis3o, ubi Lin- atque defendere eorura auxiliis potuisset. Cujus Ve-
uas pcrvenit, ibi defunctus, atque in ecclesia netici faventespetitioni, navali cum exercitu pra?Ii-
itorum geminorum marlyrum sepultus est. Qui balani Ravennam ad urbem properantes, unus illo-
eralia donariaqu.T alferre disposuerat, misit ec- rum, Ildebrandus »9 scilicet, vivus ab eiscaptus est;
sioe pandcntc a beato Hieronimo in
sancti Petri alter vero qui dicebatur Paradeus, occisus dimi-
tinum ex Hebreo vel Greco fonte translatum. Q cando occubuerat. Atque hujusmodi exarcho prali-
Eodem tempore mortuo Honoralo episcopo,qui baroprimati urbs decenter est restituta. Ob quam
ineusem ecclesiam rexerat annis 7, Vilalis ad rem Gregoriusquoque aposlolicusuibis Roma3 tota
jendam suscepit ecclesiam. (P. D. vi, 47.) Leo aviditate saipedicta^ urbi subveniendo, propriam
nis 8. Sarraceni cum immcnso exercitu Constan- epistolam quae inferius iegitur Antonino Gradensi
opolym venientes triennio ciTitatem obsident, patriarchaj miserat, ut Veneticos amabili obsecra-
nec, civibus multa instantia ad Deum clamantibus, tionc inliceredeberet,adeandemdefendendam ur-
irimi corum fame,frigorc, pestiientiaperircnt,ac bem venirenl: Dilectissimo fratri Antonino Grego-
'• pert«si obsidionis absccdercnt. Qui in die re- rius. Quia peccato faciente Ravenantium civitas, qui
2ssi, Vulgarorum genlem, qua; est supra Danu- caput eratomnium, ab nec dicenda gente Longobar-
im, bello agrediuntur, el ab hac quoque victire- dorum capta est, et filius noster eximius domnus
jiunt, ac navcs repetunt suas; quibus cum altum exarchus apud Venecias, ulcognovimus, moratur de-
terenl,ingruentesubitatempestate,plurimieiiam beat tua fraterna sanctitas ei adserere, et cum co
ersis sive confractis per littora navibus, sunt ne- nostra vice pariter decertare, vt ad pristinum statum
ti. (c. 48.) Liuprandusaudiens quod Saraceni,de- ^ sanctse rei publicse et impcriali servicio dominorum
ipulalaSardinia, ctiamlocafedarent illa ubi ossa filiorumque nostrorum Leonis et Constantini, magno"
ncti Augustini episcopi propler vastationem bar- rum impieratorum, ipsa revocctur Ravenantium civi-
rorum olim translata et honorifice fuerant con-
tas, ut zelo et amorc sanctge fidei nostrss in statu re^
La, misit, eldato magno precio accepit, et trans- publicoe et imperiqli servicio firmi persistere Domino
lit ea in Ticino, ibiquc cuui debilo lanlo patri cooperante valeamus. Deus incolumem cus-
quo 30 te
)nore recondidit.
todiat, dilectissime frater.
Aimo ab incarnatione Domini 727, mortuo Pauli-
His pr<T,libatis, post decessum prscdictorum qua-
jne duce apud Civitatem nov.uii, qui ducavit annis
tiiormilitum magistrorum quinlus cjusdem prffifec-
mensibus 6,successitMar(:ellus dux. Eo quoquc
I,
lunr-.ordinatur, qui Johannes Fabriacus vocabatur,
mpore Leo imperalor migravit asjcculo; cui suc-
cujus simili modo ut aliis, principatus unius anni
sseral Constanlinus.

VARLE LECTIONES.
«712, ed. »«t. e. sic (Ed. Patr). j«* cade 2. ''?
scil. posscssor. " deeU 2. s» ilderandus 2,
ita 2. quoque ?
 :

895 JOAiNNIS DIACONI VENETI

spalio manserat, ipsiusque etiam a Venelicis oculi A oculi, ipsiusqueducatumauferenspossessorqueejui;

avulsi sunt. uniusannispatiofuerat.SuperquemdeindeVenetici
Ilisquoquc temporibus Anloninus Gradensis pa- irruentcs, unaqueconspirantesvoluntate, oculossi-
triarcha a pra?senli luce migraverat cujus regimcn ; mililer illius eruerunt. Loco cujus Dominicum co-
annorum 22 et mensium 10, insuper ct dierum20 gnomcnto Monegarium,Metamaucensem,duccm si-
fuerat. Hisdcm eliam diebus Foi'julensis ecclesia a bi fecerunt. Et ut mos vulgi est,qui nunquam in prae-

Sereno pra;sule regebatur, qui, nullius iustilifE ex- positavoluntate persistens »2^ sed quandam supers-
pertus, sibi usurpationis causa, regia potestate ab titiosa stultitia aliasatque aliasadinventioncsexco-

apostolica sede palliumprimustantummodo acqui- gitans, primo illius ducati anno tribunos duos,qui
sivit, ac hujusmodi epislolam a Gregorio antistite sub ducali decretu consisterent, sibi pra-posuerunt.

Romano accepisse dinoscitur Quod eliam persingulos annos pra^nominati ducis

Tanto mimere quis ditatur, quantum in sublimitate vitae facere conati Deinde praefati Venetici
sunt.
positus de se ex mandato domini Redemptoris humi- facta conspiratione ejusdem Dominici ducis ocnlo;
iiler sentit. Etenim pastoralis dignitas singulariter ex evellerun t. Fueruntquc anni ducatus illius numero 8.
humilitate ornatur ; spernendurn quippe apostolica Post 33 dicessum 3* cujus omnis Veneticorum
lectio urguit etntos ; et si accepisti, quid gloriaris, B frequentia simul coUecta, quemdam civem Haera-
quasi si non acceperis. Nam dum ad curnulum tui ho- clianae civitatis Mauricium nomine, peritissimnm
noris precibus eximii filii nostri regis flexi, plurimum saiculari studio, ducatus honore apudMetamaucen-
etiam pro rectitiuline fidei quam te tuamque ecclcsiam sem insulam sublimavit. Qui dum sapienter et
tenere et amplectere cognovimus provocati, patlium honorifice Veneticorum causamin omnibus tracta-
tibi direximus, interdicentes et inter cetera, ne un- ret, undecimo sui ducatus anno apud Olivolensem
quam alienajura invaderes, aut temeritatis ausu usW' insulam apostolica auctoritate novum episco-
(44)

pares jurisdictionem cujusquam, sed in his esses con- patum fore decrevit. In quo quendam clericum,
tentus quw usque actcdus possedisti. Nunc vero, ut Obelliebatumnomine, episcopum ordinavit.Dehinc
cognovimus, Gradensis prxsulis niteris pervadere cum triginta et uno anno ducatus dignitalera gu-
jura, atque ex his quK possedil nunc usque usurpare. bernaret, jam eflcctus senex, populo interpellantc,
Ne ergo in quodam exislas temerator, ex apostolica J"ohannem suum filium honoris sui habere consor-
auctoritaie prsecipimus ne ulio modo terminos exce- tem complacuit. Duobus postmodum annis cum
das ad eum possessos, sed solum sufficiat in his quse sobole extitit et sic ultimum in pace finivit diem.
modo usque possedisli ; nec amplius quam in finibus Preterea cum essent anni ab incarnatione Do-
procul dubio gentis Langobardorum existcntibus gres- '
mini octingenti viginti tres, Johannes, Mauricii

sum tendere prossummas, ut non injuste suscepisse antedicti filius, honoris fastigium apudeandemin-
gratiam collatam 3i pallii ex praesumptione ostendas; sulam adorsus est gubernare, quem neque scripto
et inde apostolici vigore concilii, si inobediens fueris, neque relalioneexpertisumussuBepatriffi commoda
reprobatus multum et indignus judiceris. bene tractasse. Extitit quidem 33 sibi filius Mauri-
Eodem etiam tcmpore Emilianus patriarcha, qui cius nomine, cui octavo deciino anno sui ducatus

Gradensem ecclesiam annis 8 et diebuso guberna- ejusdem dignitatissocietatem concessit.Temporibns

verat, in pace vitam finivit. Cui deinde Vitalianus quorum apud Veneciam adeo excrevit mare, ut
in eadem successerat sede. omnes insulas ultra modum cooperiret. Circa bapc
'

quoque temporibus praelibatus Vitalis, qui

His siquidem tempora Constantini augusti oculi a qni-

Altinenscm annis 9 et mensibus 6 ecclesiam rexe- busdam suis militibus evulsi sunt, et Herenis au-

rat, ab hac luce subtractus est. Severinus postrao- gusta imperium coepit gubernare [an. 797).
dum vitae cujusadsecutorin eadem fuerat dignitate Mortuo veroObeliebato episcopo, qui Olivolensem
ordinatus.Eisdem etiam diebus Venctici magistro- episcopalum rexerat annis 23, Christoforus exlilit
rum mililumprajlibataipra-fecturajdignilatemabo- ei successor. Anno vero vigesimo tercio ducalus

minantes,rursusutquondamducem, videlicetDeus- D predicti Johanuis,comperla occasione suum fliium

dedem, saipcdicti Ursonis Vpati filium, in Metanm- Mauricium navali cxercitu ad Gradensem urbem, ul
cense insula sibi crearunt. Cujus regimen extitit domnum Johanncm sanctissimum patriarchamin-
spatio annorum 13. Ipse quoque postha^c cum dc- terficeret,destinavit. Ubiilluc pervenit,paterni?ju«-
coris et honestatis gratia castrum quod Hrundulus sionibus oblemperare studens, eundem sanclissi-

dicitur non eo loco in quo nunc silum videtur, sed mum virum crudcliterintcrfccit. Cujus morsniaxi-
ultra praiscntem ripam lluminiscondcre voIuit,et mum dolorem suis reliquit civibus, quoniani inson^
jllicaquodaminfideIi,Galla iiomine, ejusavulsisunt fuerat interemptus. Gubernavit autem predictus Dei

VARLE LECTIONES.
81 coUata 2. 32 presistens 2. ^^ hinc codex \ pergit. ^^ita 1 ^^ vox siipra lineam scripta i.

;:;-::^ NOT^.
(44) Ollivolo,
): rHROMCON VENETUM. m
r Gradensera ecclesiam annis 36 »«, scpultasqiic A nainquesedes^qureproprio paslorcvacuavidebatur,
it in sanrti Marci capella (io) post sanotoruni Johaiini iliacono electo a pJehe fuerat adtributa.
artjrum mausolea. Quem successit Forlunatus Post aliquod vero tempus Fortunatus patriarcha
l regendam ecclesiam. cum (iiiristoforo episcopo de Francia rcpedavit. Qui-
Eodem quoque tempore domnus Carolus Franco- bus cum fas non esset Vcneciam penctrarc, in sancti
in rex lloraau adiil [nn. 8)0, Di'c. 2,")), ibiiiue ab Cipriani ecclesia, plebe scilicet .Vlliimtis episcopii »»

>oslolico ooronatus et unetus est in imperatore. qu;e scita esl apud Mistrinaiu (47), ospitati ct ali-
jrtua est namque Herenis augusta, quai rexerat quamdiu commorati su nt. Veru m postquam domnus
iperium annis 8, et .Nicyforus imperialo fastigium Fortunalus Christofori cpiscopi sedcm a Johanne
eplus est. Quem quidain tirraniius, Turcbis no- diacouo iiijuste usurpalaiu didicit, prorsus doluit, et
ine, magna expedicione stipatus. conatus esl ad tracla'-e studiosissiiue cepit qualitor sibi faverct, ut

tpiium provocare. Sed augustus cum sui imperii eum ad propriani scdem rcslituerc posset. Johanues
ne omnia loca contra tyrrannum tueretur, tan- si quidcm praidictus diacouus quadam die cum in-
mmodo solum Tarsaticum destruerc potuit »", cautus Fortunato patriarcha caplus ct diu
irct, a
istmodum vero predictus tirraiuius pa?nitens detentus est. Sed ut excogitaret quid de ilJo agere
lod contra iinperiale numen aliquod nefas pere-
B dcberet, nocte fuga lapsus evasit, et iustanter Obe-
^set, devotus et cernuussnam adinvenit gratiam. Jicriuiuducem adivit. Cui cum ea que passus a For-
Prelibatus siquidem Fortunatus patriarcha acri- tunato fueralordine recitaret, pocius ducis animum
r doleus interfectionem sui decessoris et parentis, advcrsus cundcm patriarchaminodium quamantea
sidias adversus Mauricium et Johannem duces essct excitavil. Tamen consulente patriarcba, Chri-
mposuit »», et rciicta sede ct urbe ad Italiam pe- stoforus scdem suam tandcni «o reospit, Johannes
cit »» * ;
quem etiam secutus est quidani tribu- vero diaconus reversus est ad propriam domum.
s Obellierius nomine Metamaucensis, Felixtrifau- Igitur Fortunatus patriarcha cum per aliquanta tem-
s, Dimitrius, Marinianus seu Fuscarus Gregorii, porum spacia cxuJ a propria sede maueret, Graden-
nonnuJliVeneticorum majores [an. 803). Ex
alii semdisposuitreciprocare urbem. Et quia valde Ni-
ibus solus patriarcha in Franciam ivit. Ceteri celaj patricii adveutum prcstolari formidabat, qui
ro remanserunt in quadam civitate non procul a tunc missus ab imperatore cum excrcitu iu partes
necia, nomine Tarvisio; ibique non diutius de- Dalmaciarum atque Veneciarum veniebat, relicta
ntes, consilio illorum ammoniti qui in Venetia sede et propria urbe, iterum Franciam petiit {an,
jrabantur, Obellierium '40) tribunum ducem elc- 806). Johannes vero diaconus, qui electus fuerat in
runt.
^ episcopatu OlyvoJensi, ordiuatus est patriarcha.
Quo Johannes et Mauricius duces comperto,attriti ObeJierius siquidem dux per Nicetam patricium spa-
loratione, lapsi sunt. Alter illorum Franciam, id tharii (48) honorem suscepit. Beatus vero, frater
. Mauricius, alter vcro Maiiluam adivit, ubi adeo ejus,cum predicto NicetaConstantinopoJim ivit,se-
mraorati sunt, ut neuter iJlorum Veiieciam redi- cumque deferens Veueticorum obsides et Christofo-
:,sed iUic diem clauserunt extremum Christofo- rum episcopum et Felicem tribunum (an. 807^. Quos
5 etiam Olivolensis episcopus, dum Obelierii ducis augustus exilio dampnavit. Gubernavit aulem pre-
ventum non auderet prestolari, cum predictis dictusChrJstoforus Olivolensem ecclcsiamannis 12.
cibus fuga lapsus est. Tunc hisdem Obelierius Quem succcssit Christoforus prcsbyter, qui sancti
dacter Veneciam intravit; qui cum devole et ho- Moysi eccJesiae estitit pleban us. Eodem quoque tem-
rifice a populo susceptus esset, suum fratrem, porc civitas Eracliana a Veneticis iterum devastata
leIicelBcatumnomine,dignitatisfecitsibisocium. etigne combusta est.
ic cliam tempeslate Civitas nova, quai vocatur Tunc Bcatus dux, qui cum Niceta patricio Cen-
acliana, a Veneticis destructa est. Ueinde predicti stantiuopolim ivit, in Veneciam revcrsus, ab impe-
ces navaiera exercitum ad Ualmaciarum provin ratore honore ypati(49;condecoratusest ^i.Deinde
im depopulandam destinayerunt.
D
Olyvolensis "^ Obelierius et Beatus duces Valentinum, tercium

VARLE LECTIONES
»« numerum ope chronici Gradcnsis suppkvi ; dccst in l et cd. «^ suprascripta vox l. »8 ad supra-
iplum \ »»• suprascript. »» p A. in margine addita 4o
. 1 .
e. \. suprascriptum i. *i supra-
ipla voi 1.

mrjE.
(45) In ccclcsia S. Eufemiai. Chron. Gradeuse. in exceptis legum in cgg. Lcouis ct Constautini
(46) Ab Emhardo \Vilharenus, Willeri, vocalur. impp. ann. circitcr 870 apud Lcunclav. in Basilic.
(il) Mestre.
p. 99. Ibi vocatos lcgas [t.t^a.XoTzpznz^zdzoui, h. e.
(48) Spatarii ct prolospalarii, vel ut aliiscribunt magmficentissimos. Z a.\ .

atharii cl protos[)atharii, idem prope crant tunc

(49) Vpatus,h.c.coiisul,sedcorisul h()norariiis,seu
niporisquod hisce no^tris equiles, cavalieri. Eo- mavis cousularis, et ut apiidProrop. lib. iiiDo I)ello
uiinsigniascaramaiigium (gcuus vcstis), ensiset Goth. coiisul nomiue leuus iiTzaio; /.aXo'j[j.£vo(; acSvov.
iciucs. Videsis iu Cercmonial. aului
Byzanlina? Ficfiuensdc iis iuiiriecis auctoribus, post coiulitHm
. i,cap. oO. De prolospatariis insignis locus est Cou.-?lautiuopoiiuiui;nlio.KoctetamcninouuiLCom-
 .

800 JOANNIS DIACONI VENETI 900

illoriim fratrom, in dignitate sui diicatus habcre A. (oO] petiit; quiquinque annorum spacio Venetico-
consortem voluerunt. rum ducatum gubernaverunt.
Interea foedus quod Veneticorum populus oTym Deindecumessentanniabincarnalione Doraini*»
cum Italico illo tcmporo {an. 810),
rege habebat, 8... [813] apud Rivoaltensem insulam Venetici "
''6

Pipino agente rcgo, disruptum cst, et hisdem rex communi decreto ducatussedem habere maluerunt,
ingenlem exercitum Langobardorum ad Venelico- et ad hunc honorcm quendam virum Agnellum *»

rum provinciam capicndam promovit. Qui cum (51) nomine, qui palatii hucusque manentis fuerat
magna difficultate portus qui dividunt insularum fabricator, sublimarunt. Sub dignitate etiam cujus
littora pertransisset, tandem adquendamlocum qui duostribunosper siiigulosannos fiericonstituerunt.
Albiola vocatur pervcnit «, nulla rationc inantea Eodom quidom anno Michahel imperator cura ad
pertendere gressum vakut. Ibique ducesstipati ma- expugnandam Bulgarorum gentemaggrsssus esset,
gna Veneticorum expedicioneeundemregem auda- in tantuminimicorum muUitudinem perterritusfuil
cter aggressi sunt, et divinitus datum est Veneticis ut,propriorelictoexercitu,fugamConstantinopolim
dc inimicis triumphum sicque predictus rex confu-
; arripuit. Etquiavaldesibiignominiosumhoc fecisse

susrecessit. Igitur anno incarnacionis redemptoris videbatur, non palacium sed monasterium petiit.

nostri... Pipinus rcx deposuit hominem {an. 8)0, B Tunc Leo qui iJIius exorcitus ductor et signifererat,
Jun. 24), et Constantinopolitani missi, qui tunc ad pugnam patrare minime timuit, et Deo favente cum
eumlegationiscausa veniebant, mortuo ipsoreversi triumpho urbem reversus est. Quem imperatorem
sunt. Johannes siquidem patriarcha, qui per 4 an- omnes fleri conlaudaverunt.Postmodum veroCon-
norum spacia Gradensem sedem vivente paslore stantinum, suum fllium; socium habere in hac di-
usurpavit, censura depositus est. Licet
sinodali gnitate voluit.
injustesedeminvaderet,tamenantesanctorum mar- Prelibatus siquidem Agnellus dux cum duos ha-
tyrum Hermachorai et Fortunati, seu Hyllarii et Ta- beretnatos, unus illorum, id est Justinianus, Con-
ciani corpora, nec non et sancti Marci capellam, stantinopolim destinavit;quem imperator honorifice
marmoreis columnis et labulis honorifice choros suspiciens, ipati honoremsibi largivit; alterum ve-
componere studuit. In sanctae vero Dei genitricis ducem fieri proraovit. Dehinc
ro, id est Johannes,
Mariai ecclesia supra altare ciborium peregit. For- autemnon postlongumtempus Justinianus impera-
tunalusdehincadpropriam sedem reversus est. Et tores <9 ipatus Constantinopoli ad propria repedavit,
quia nulla ratione sui operis plenitudinem exarare dolensque fratrem suum inhonorefastigiatum, con-
meposse existimo, partem quam corrumdam rela- q tempsit adirepalatium, sed in sancti Severi ecclesia
tionc expertus sum stilo adnotare studui.EccIesiarum unacumsua conjuge hospitatus est. Pater namque
namque lamminis argenteis
altaria Gradensis urbis, ejusnondiufiliimolestationem et abscentiampassus
condecoravit, et supra altaria martyrum argentea fuit, quoniam valde illum diligebat. Interdixithono-
templa composuit. Ecclesiam vero sanctae Agathe rem Johanni, et expulso ^" a patria, apud Jateram
martyris a fundamentis ipse ediflcare devolissime civitatem exilio retrusus est. Tunc satisfacere per
fecit. Ubi marlyrum quadraginta et duo corpora omnia voluit Justiniano suo filio,non solum ipsum
in ejusdem ecclesiaj cripta " recondivit. Coterum sed etiam Agnellum suum nepotem, ejusdera Justi-

vero quicquid in thesauris seu in ecclesiarum or- niani natum, consortem sui fecit ducatus. Undefa-
namentis peregit, nemo nominatim exprimerepo- ctum est ut Johannes, qui apud Jateram exulabat,
test. fugalapsusprimum Sclaveniam, deinde ad Italiam
Hac quidem tempestalenuntiusConstantinopoIi- ad Bcrgami civilatem pervenit. Intereapater etfra-
tanus nomine Ebcrsapius Venetiam adivit,etVene- terhocaudientes, miserunt nuncios imperatori Lu-

ticorum consilio et virtute hoc peregit, ut •". utrique dovico, efUagitantes ut sibi redderet filiumsi fu?a
duces et dignitatem ct patriam amitterent. Unus,id lapsum. Imperator vero libenter illorum precibus
Constantinopolim, alter vero Jateram
est Obclierius, obtempcrans, reddidit sibi fugitivum ;
quem absque

VARIiE LECTIONES.
5Sapple scd, ant lefje ct landem ad quendam locum pervenisset. ZAN. —
<3 Ha 1.2.. contm Zanetti

assertioncm. ^' mpruscripta vox\. ^s c. c. a. ab i. D. siiprascripta \ '6 VIII* \mi post addita in mar-
gine, ct recentinrc quidcm matiu ; antc numcrum in margine rasura cognoscitur. In cod, 2. in marg. adjectim
esi ; octingenti (juatuor, eadcm manu qua totns libcr exuratus cst. ^' suprascripla 1. «s ita 1. *» ila scri-

bendum erit iinporator upograplinm Giesbrcchti manu correctum ; legi conjicio impr.
:
lo cx iupra lin. add.

1. 51 suprascriptnm 1

NOT/E.
befisius innotis adTheophancm, voccm unaTo? non (iiO) Zara.
scmpcr in auctoribus Grcocis signilic-ire consulem, (ol) Exstat documentum anni 819. Venclorum
scd (iiiaiuloqde eximinm, j)ra:cipuum,proceres ct hii- omiiium, vestutissimum, in quo agiUir do
ni fallor,
jusmodi. [)(' iii.^ii;nil)iis liorumco coii.siiliim lionora- li"aiislali()no monachoriim Sar.cti Serviili ad San-
rioriim vidc Cussiodur. lib. viVariar. Vidc iiisupt>r cliiin llilarium aboodem ducoporacta. Vid. cl. Oor-
coleborriinum Pagium in Dissort. Hy|>al., cap. 8, nclium in ecd. Sancli Sorvuli. Z.\n.
p. 71,unde haic hausimus. Za.n.
 eHROMCOX VENETUM. 90^

ra Conslanlinopollm una cum uxorc de<liii;ive- A tJis in suo fratre remansit «». Fuerat namque pre

l. Eo quoque tompore Lco imperator apudCon- diclus Juslinianus s' maxiinus ecclesiarum cultor;
itinopolim inlerfeclus {an. 820), qui imperii sancli vero Zachariae etsancti Hyllarii monaslerio-

uipatum annisgubernaverat seplem,ct Michahel rum ipsc exstitit devotissimusfabricalor. Ultimovc-

>erium adeplus est. A.urnellus vcro prcdictus dux ro vitfe sua; anno sanctissimi Marci evangeUstai
itionis causa suum ncpotcm auiuivocum Con-
et corpus de .Vlcxandria so a Vcneticis allalum, reci-
itinopohm misit, ibique morluus fuit. Forlunatus pere promeruit. Qui tanti Ihesauri munus honori-
lem patriarcha cum non sedule in sua vellet de- fice suscipiens, in sui palatii angulo peragere fecit
esede, sed contra Vcncticorum vohintalem sc- cappcllam ubi illud reconditum posset reservari,
ime Franciamrcpetebat, el<iuia hocamodo du- intcrim ecclesia esset cxplctn, quam hisdem dom-
is disphcebat, pcpulerunlillum a sedc,et inloco nus iiichoavit, scd preventus morte, Johannessuus
1 ordinaverunt Johannem, Sancli Servuh abba- vidclicet frater ad finem porduxit.

. Circa hactempora apud OHvolenseminsulam Circa haec tempora missus Sclavorum de insula
'tiPetriecclesiaedincariincepla est. .\ntediclus Narrentis(o2)addomnumJohannemducemveniens
iem Fortunatus patriarcha propriasedc amissa. ab eo baptizatus est, pacem cum eo instituens,
mdum quod diximus Franciam cum Grecorum B licet mininie et perdurasset.
sis repetebat. Ibique aliquamdiu moratus, diem
Interea Obelierius dux,qui apud Constantinopolim

lit extremum (a/i. 82i). Gubernavit autem Gra- dampnatus, Veneciam reciprocavit, et
exilio fuerat

sem ecclesiam per viginti et septem annorum apud Curidum (53) sese retrusit.
in Vigilia civitate

:ia. Eo quoque tempore quidam Veneticorum Quo audito, Johanncs dux ad eundem capiendum
(pirationem adversum ducesfacereconati sunt: promovit exercitum, Sed cum diu predictam civita-
uibus duo prope sancti Gregorii ecclesiam su- tem obsidione circumvallaret,landem diviso exercitu
isi sunt, id est Johaunes Tornaricus, et Bonus Metamaucensesadpredictum Obelierium confugium
lauisso. Johannes autem monelarius fuga lapsus fecerunt, Exercitus vero qui suo seniorifidem serva-
id Lotharium regem tamen quidquid habuit et
; bant,Metamaucensem insulam expugnantes,prorsus
lus et fortuna depopulata sunt, Interea Johannes incenderunt. Tunc domnus Johannes dux iterum
13 qui electus in Gradensi pontificatu fuerat preparavit exercitum; cum quo ipse veniens Vigi-
sponle relictasede, sancti Vllariiecclesiam pe- liam civitatem expugnavit, et capto Obeliero decol-
, una cum monachorum conlubernio quod in lare eum jussit. Cujus caput adMelamaucensemin-

ti Servoli monasterio degebat, monasterium ibi sulam delatum, in sabbati sancti die juxta Sancti
ceps ordinare decrevit et haberepro futuros^. G Martinimarginemsuspensumest.Eoautemtempore
snerius deinde Gradensem adeptus est sedem, sancti Petri Olivolensis ecclesia, quae pernovem an-
iancti Mauri ecclesia?, quaj suburbio scita est, norum spacia fuerat fabricata consecrationem re-
icator exstitit. cepit.
moquidem incarnationis Domini octingentesi- Anno vero nostri redemptoris ab incarnatione
.igesimo secundo,mortuo Agnello duce, qui de. Istrienses episcopi, qui consecrationis donum a Gra-
et oclo annis Veneticorum ducatum guberna- densi patriarcha more solito recipiebant,Aquilegensi
ducalusdignitas insuofilioJustiniano remansil. metropolilano, Langobardorum regis virtutecoacti,
ic etiam tempestate (an. 827). Michahel impe- sese subdiderunt. Interea quidam Veneticorum, id
r mitlens exercitum ad Siciliam, Veneticorum est Carosus tribunus et Viclor nonnullique alii, fa-

lium peliit, cui Justinianus dux quasdam belli- ctaconspiratione Johannem dacem aVeneciapepu-
snaves transmiltere studuit Sed uterque exer- lerunt ct Carosus hanc usurpavil dignitatem. Tunc
3 minime aliquod triumphum consequi valuit. domnus Johannes dux in Franciam ad Carolum (5i\
emquoque temporeJohannes, Agnelli antedictj regem ivit; quieum devote suscipiens, honorem ct
s filius et Justiniami frater, qui exul apud Con. -rv solatium sibi impendcre procuravit.
tinopolim extitit, ad Venetiam reversusest, et Sequenti vero anno Basilius tribunus et Johannes
nte sibi Justiniano fratre, dux affectus csl. Ite- Marl urius et ceteri nobiliorum numero triginta, pi'e-
Iimperatore eftlagitante, exercitiim ad Siciliam dicti Johannis ducis fidelitate a patria exientes, in
:)araverunl; qui etiam reversus est al)sque sancti Martini ecclesia quae apud Mistrinam, loco
mpho. qui vocaturStrata,scita est,ospitali,et tamdiucom-
urluoquidemJustinianoduce(«n. 823), qui una moratisunt, donec Veneticorum multitudo ad illos
> palre gubernavit ducatum annis dcccm et sep- convcniret, ul Veneciam ad Carosi ducis pcriculum
,
ct post mortempatris unius annispacio,digni- intrare sine aliquo obstaculo quivissent. IJnde fa-
VARI^ LECTIO.NES,
et h, p. 1. suprascripta i 53 d, i, s. f. r. midita in margine i. »4 p. J. suprascripia \. bs de A.
nscripta 1.

NOT^.
2) Norrenta, Nurenta, ad quam iii>ul;f! Corcyra Cornichia in insula vcglia propc cjusdem vocahuli
a, Lesina, ali.T pertincbant. oppidum.
3) Curidum (aut fortasj-o Curirbnif. c-^l liodic <oi-j Ludoivicum s ribit .Viidroas Uandulo,
903 JOANNIS DIACOM VENETI 904

ctum est quo, quamdam die, dum prolibalus Ca- A ler dux facere non denegavit.Tunc praeparare sexa-
rosus dux securus in palacio nianerct, a predictis ginta bollicosas navesomni sub feslinatione studuit,
hominibus captus, evulsis oculisexilio retrususest. et usque adTarantum, ubi SabaSaracenorum prin-
Sui quoque secutores, idest Deusdedus Grurus, Ma- ceps cum maximo exercitu manebat, easdem desti-
rinus patricius, Dominicus monatarius et Tritulus navit. ScdaSarracenorum multiludinepeneomDes
Gradcnsis intcrfecti ?unt. Deliinc nemincm duccm Vcneticicapli et interfectisunt.Iidem nempe Sarra-
constituere maiuerunt, sed eo carcnte ab Ursono ccni, videnles quod in christianis victoriam essent
Olivolensi episcopo et Basilio et Johanne tribuno consecuti, ad Absarensera civitatem (55) usque per-
unius anni spacio dijudicabantur. Tunc domnus tingcre non dubitaverunt, etinferiasecunda pasce
Johannes dux de Frantia in sancti Dimitrii festivitate incendio eam devastantes, ad Anconam civitatem
i'eversus est; quem Venetici pronipte suscipientes transierunt;quamsimiliterigneconcremantes,mul-
ducatum sibi restitucre satagerunt. Dominicus qui- tos captivosexinde secum detulerunt.Deinde vastum
demTorcellensisepiscopus rclicto episcopdturaona- permarehuc illuc senavigantes, Adriauensem por-
steriumpeciit, etinlocoejus Johannesest ordinatus. tum (56), qui vicinus Veneciai subsistit, applicuere.
Circa hoc temporeVeneticinegociicausa dum de Ubi cumsortis industria se ilHc nullam predam ca-
Bcnevento revertebantur, a Narrentanis Sclavis Bpturos pervidissent.reddeundiitcradpropriamarri-
capti, pene omnes interfccti sunt. Isdem vero dom- pucrunt »7. Postquam vero ad exitum Adriatici cul-
nus Johannes dux sanctissimi Marci evangeliste ec- fi (57) pervenerunt, naves Veneticorum quae de Si-

clesiam consecrare, et digne beatum corpus in ea- cilia seu de aliis partibus revertebantur, omnes ab
dem collocare procuravit. Preterea quidam Veneti- eisdem coraprehense sunt.
corum, cognomenlo Mastallici, diabolicasugestione In secundo vero anno iterum predicti Sarracen-
deccpti, eundem Johannem sancti Petri de ecclesia maximocumexercituusqueadQuarnarii culfum(a8"
in ejusdem venientem comprehendentes
festivitate pervenerunt. Quos Venetici navali expedicione ag)

(an. 83()),detonsabarbacum capillis,clericumapud locum qui Sansagus ss (59.

gredientes, acriter juxta
Gradensera urbem consecrarc fecerunt qui ibi per- ; nominatur supra eosdem irruerunt s». Sed demum
stitit, interimdiemultimum vixit. Prefuitautem Ve- Venetici dantes terga, victi regrcssi sunt. Predicti
ncticorum populo septem annorumspacio.Cuisuc- Sarraceni etiam Romam ausi sunt adire («n. 846.
cessitquidam nobilissimus, Petrus nomine, quiJo- AM^.),eccIesiamquesanctiPetridepraedarc. Verum
hannem suum filium consortem in lionore habere vo- ad 60 sancti Pauli cum pervenissent, a Romanisci.
luit. Iste namque tercio sui ducatus anno Sclaveniam vibus pene oranes occisi sunt (60).
bellicosis navibus expugnaturam adivit. Sed ubi ad G Circa h«c tempora Sclavi venientes ad Venetico-
locumqui vocatur Sancti Martini curtis perveniret, rum loca expugnanda, Caprulensera tantummodo
pacem cum illorum principe Muisclavo noraine fir- castrum depredaverunt.
inavit. Deinde pertransiens adNarrentanasinsulas, IntereaLudovicusFrancorumrexBeneventi prin-
cum Drosaico Marianorum judice siniiliter fedus cipalum adivit (an. 848), et capto Abomasale (6!
inslituit, licet minime valerct; ctsic postmodum ad iniraico, cum suis Roniam regressus est «', sicque
Veneciara reversus est. Ubi diu commorari eum rai- ab apostolico coronatus et unctus regem {an. est in
nime licuil; sed denuo praiparavitexercitum adver- 850, Ap7-. 6).Fertur quoque tunc Ragusiensem ci-
sum Liuditum Sclavum, ubi plus quam centura Ve- vitatera maris et venti impetu maxima ex parte ceci-
neticiinterfecti fuerunt, etabsquetriumpho rever- disse. Denuo Anchona civitassaiis diebusdepredala
sus est. Tunc («n. 840) in mense Madii sexta hora est. Venerius quidem Gradensispatriarcha,qui pnn-
diei sol obscuratus est, et factus est eclipsis. Hac tificalem cathedram annis rexerat 24 et nieasibiij
denique terapestate Theodosius patricius Constan- octo, mortuus est et Victor patriarcha extitit sib'
tinopoli ad Veneciam veniens, spatharii honoris in- successor. lllud etiam non pretermiltenduni, quod
vestituram Petrocontulit duci, integroque anno ibi antedicti duces ad sua tuenda loca eo tempore duas
comraoratus est, ex iniperatoris parte eundem du- l^ liellioosas naves tales perfirere studuerunt, quale?
ccmefllagitansutexpeditionem Sarraccnosadexpu- nuniiuani apud Vcneciam anteafuit; qua?gra?caliu-
gnandos sibi adtribuercnon recusaret; quod libcn- gua «3 zalandria' dicuntur. lis diebus** Ursus Olivo-

\ARIJE LECTIONES.

»6 h. i. suprascriptal. ^"^ a.r.suprascr>ptu7n

i. ^s g.suprascriptunii. »9 vox suppascripta I. «» d.j>M/>rfl<

sc7-iptum 1. 61 vox supraacripta i. «- add. in nia7-g. es a lingua suprascripta i. «' is d. suprascripta 1.

NOT^.
(55) Osscro in insula Cherso sinus Fhmalici. (59) Sansego insula parva ab occidcnte insul;»'

(56) lu ostio Padi. Lussiu.

(57) Id est sinns. (60) Quod et Prudontius in Ann. Icstalnr.
(58) Sinus iii quo insuke Clierso, Lussin, .\rlie (61 )
A)iicl7Ha>!<>ar,Massar, in Chruu. Casineusi.ab
Pago jaecnt. Andrca Bcrg. et Erchemperto vocalur.
 CHRONICON VENETUM. 00«

isis coclesie prcsul.qui pontincalcm scdcmaanisA talc Johanncs firadonicus cum duobus nalis, Ste-
hernavil 32, hoininem exivit ". Cui suocossil phanus dc Sahulo, Johannes LahreseUaoccisisunt.
urus episcopus. Eo vero anno (860) talis glacies Pelrus quidem Candianus,et Petrus Cletensius,Pc-
ud Veneciam dicitur fuisse (02), qualis antca trus Flahianious. Dominicus Falctrus pcr Pctrura.
I" poslca visa csl. Equilcgcnsem episcopum cl Johannem Gradcnscm
tforluo vcro Victorc patriarclia, qui Gradcnscm arohidiaooncm,ct Dominicum Massoncm Conslan-
lesiamannisgrubernaveratsexetmensihus tribus tinopohm adcxulandum deslinati sunt.Cclcri nani-
diebus quattuor.VilaHs hanc adeplus est sedem. quc,id est SthcphanusCandianus cum JohannisGra-
Vnno quidcm Domini noslri Jcsu Chrisli incarna- donici ncpolc, scu omncs scelcris prcdicti conscii,

nc«« Lodovicusl.onirohardorumrcx unacum apudFranciam damnati,red-

ropulsi a patria,cxilio

ijuge sua ad looum qui Brunduhis (()3)vooalur vc- cundiadituinnumquamreppcrirevalueinint.Tamen

iis.apud >anctiMiohaclis monasterium ab ulroquc unusiIlorumquiapudVeneciamremansit,idestUrsus
re bonorifice susccplus cst.Ubi cum triduo simul Grugnarius, a demonio conquasatus cxpiravit.Pre-
nanerenl, ad dileclionis seu paoisvinculum cor- lihatus quidcm Ursus dux adversus Dommagoum,
>orandumJohanncs dux suam de saoro haplismate Solavorum principcm,cum navali expedictionc pro-
)oIemregempromovit utsusciperet. Quo peracto B peravit.Scd cerncntccoVenelicorum multitudincm,
; cuni conjuge Italiam, duoes vero ad pallati- proihuit pugnam, pacem rcquisivit.Deindc acceptis
m •' reversi sunt. Eo tempore Normanorum obsidibusdux ad Venetiam repedavit.Eodem vide-
iles cum Irecentis scxaginta navihus Constanli- licet tcmpore Deusdcdus Torcellensis cpiscopus a

polilanam urhem adire ausi j.unt. Verum quia duobus siiis scrvitoribus apud Altinum intcrfeclus,
lla racione inexpugnahilem ledere valehant ur- diem finivit ultimuin.Quod audienle dux,unum ex
n, suburbanum fortilcr patranles bellum quam- illis juxtatluraen quodSilis vocatur, alterum vero in
rimos ibi oocidere non pcperccnint, ct sic prc- Torcellensi lacuna suspendere permisit.Prefuitau-
ta gens cum triumpho ad propriam regrcssa teniAltinatiecclcsiai antedictusepiscopus annis
. Is eliam diebus Caroli, Francorum regis ct Ecclesia namque sancte Dei Genetricis et Virginis
Iharii •* filii (64), exilus Lodovico Longobardo- Marifc, quaa vetustate pene consumpta manebat, a
n regi denunliatus est {an. 863) ; isdem Fran-
et Marini patricii filiis consolidata
est. Hac dcnique
intcrpellantihus, illuc ire festinavit, eosque sub tempcstate Michael imperator intcrfectus cst («n.
I niansuros duorumque
regimine adquisivit, 867). Babilius vero"o cum suo filio Conslanlino iin-
nceps regnorum impcrator efFectus est. Tunc peratores effccti ?! sunt.
Mauro Olivolense episcopo raortuo, qui pon- Q Is diebusUrsoni Veueticorum duci nunciatumest
cali honorem rexit annos deccm, Doniinicus quod excrcitus Sarracenorum juxta Taranlum ma-
^copus sibi succcssor extitit. ncret.Tunc navihus bellicosis eosdem dimicaturos
nterea cum essent anni ah incarnatione nostri adivit. Cumque diu inlcr scse ^2 decertantcs, Sar-
dcmptoris Johanncs dux diem finivit sup- raceni superati cecidissent,Vcnetici victorcsrcversi
;mum, et ducatus in suo genitore solo remansit; sunt. Interea Baris civitas domni Ludovici regis
uno anno post filii funus dum iirsancti Zacharic Francorum et Longohardorum ab cxercitu capta
masterio dicm celebrarctfestum, a pcssimisho- est {(in. 871, Fcbr. 2); quam videlicet civitatem,
uibus, exiente eo, peracto vespero, de ecclesia, Bandone cjusdcm civilatis gastaldio agenle,Sarra-
ons crudelitcr intcremptus est. Cujus corpus cenorum gcns per annos circiter 30 tenuerunt.
iclse moniales in ejusdem ecrlesie atrio sepelire Trigesimo primo anno,divina favente gratia,rcddita
diose procuraverunt. Guhcrnavit autem Vcneli- est illis impietas quam Christianis civihus olim in-

•um populum annorum spacium. Dcinde ad tuIerant.Capla est autem quarto Nonas Februarias,
ndemdignitalisculmen quemdamvirumUrsonem qua dic sanclc Dei Genilricis VirginisMaricB purifi-
mine suhlimarunt [nn. 86i). Nomina nenipc ho- calio cclebratur. Scquenli vcro anno (872) mense
cidarum qui hoc facinusprorcgerunt, hecsunt: ^ Madii itcmSarraccni Cretainsulacgrcdicntcs,quas-
anncs Gradonicus ciim ([uodain siio ncpolc, Pe- damDalmaciariim urhcsdepopulatisunt,paritcrque
j Stephani Candiani filius,Stephanus de Sahulo, ctiam Bracicnscm ejusdem provinciai '^ urhcm in-
niinicus Falctri filius, Ursus Grugnarius, duo vascrwnt.Quod cum domno Urso duci denunciatum
tres Salhianifilii, ct multi alii, nomina corum forct, parvam naviculam cum 14 hominihus ad
ioramus«».Sed divinaclemencia diu noluit inul- Istriam usquc destinare suh fcstinacione studuil,
n hoc pretermitterescelus.ln sanctiSixti feslivi- quatcnusSarraccni nc fortcVeneciampeterevellent
VAHLE LECTIONES.
• in marf/. rfxenliori v/Mnu fuljecla: Ohiit a VIIlo Luj" «« A, q. d. n. L Ch. ab. '\.post imcripla suni in
"nani, nl pnlhdius ulrammtnm demonstrat. «' i e. palatium ««.
ejus svpra scribitur, perperam. «» n.
\. inprascripta i. ^o vox snprascripta \ ^ ^ ita 'd ; '\nlcriecli ed. et codd. {?).
. 72 ac altcrum supra-
ipium 1. -3 e. p, supruicripta 1.
NOT^E.
62) V. Rudolfi Annales, a. 860. (64) Proviaciie rcgis.
63j Brondolo.
Patrol. CXXXIX. 29
907 JOANNIS DIACONI VENETI 90»

vel qualis corum forlltudo subsisteret cxplorarc A Domnus vcro Petrus palriarcha, relicta Gradens
deberent. Qui cum Gradcnsi dc civilate Islriam urbe,Rivoaltum adveniens,apud sancti JuUanisui '•
pctituri exissscnt,predoncs '* Sclavi, qui in portu patrimonii ecclesiam ospitatus, ibi per iutegrurn

Silvodisreclusi latitabant,supraeandem naviculam annum commoratus '9 est. Tamen perfeclam cum
velocitcr irruerunt, Ubi cum ulerque pars fortitcr ducepacem propter Torcellcnsem ellecturarniaime
dimicaret multique Sclavorumpercussi deficerent, habebat. Tandem patriarcha duci resistere nonva-
novissime vero capta Veneticorum ab eisdem Scla- lens, occulte de Venecia exivit, Romamque adire
vis navicula, omnes Venetici qui inlus crant occisi disposuit ;
quem domnus papa Johannes devote sus-
sunt. Predicti aulem Sarraceni, urbibus quasdixi- cipiens, integro anno secum morari coegit. Eo
mus devastatis,cum inestimabili prcda ad propriam tempore domnus Ursus dux Johanncmfiliumsuum
sunt reversi. Eodem vero tempore dum Lodovicus in dignitate sibi consortem fecit. Tunc Sclavorum

imperator adhuc apud Benevcntum commoraretur pessime gentes et Dalmacianorum Ystriensem pro-
exercitusquecjus Tarauti civitatem obsideret,quam vinciam deprcdare ceperunt. Quattuor videlicet

Sarraceni captam detinebant, Adelchisi Longobar- urbes ibidem devastaverunt, id est Umacus, Civila:

dorum princeps imperatorem extinguere mollitus nova, Sipiares, atque Ruinius (68). Deinde nuncia-
est [an. 871, Aw»/. 25). Sed cum facile hoc nefas B tum est domno Urso duci quod Gradensem ad
perficere non valeret, sacramento eum constrinxit urbem vellent transire cum triginta navibus ad ;

quod ultra in regione eadem nec ipse nisi rogatus predictamcivilatemvenit Indeperlransienslstriam,
veniret,nec exercitum mitteret.Deinde ad Beneven- audacter super eosdem Sclavos inruens, in tanlum
tum cum rcdiret, Sarracenos qui apud Terracinam eosdem cede prostravit, ut nemo illorum evadens
Campanise manebant aggressus [Sept.) fortiter de- patriam valuit reverti. Quoniam hisdera princeps
bellavit, undecimque milia ex eis occidit, etsic ad celitus victoriam consecutus, Sclavos quos in hoc

Italiam rcversus est. certamine ceperat liberos dimisit, ecclesiarumque

Hac denique tempestate mortuo Vitale patriarcha res quai sublats in prelibalaprovinciafuerant resli-

qui Gradensem ecclesiam annis rexerat... (65), ''s cumgloria palatium reddiit.
tuit,sicque triumphaii

comnus Petrus diacoiius inloco ejus electus est,vir Et propter hoc fedus quod inter Sclavos et Veae-
sanctilate precipuus, grammatice artis peritus.Hic ticos olim fuerat, disruptum est.Eo tempore Saudan

dumtanti honoris se indignumjudicarct,priusquam Sarracenorum princeps, qui in Varensi so urbe (69)

eligcrctur,ad Italiamconfugit;sedtandem precibus jam dudum captus usque ad tempus istud carrere
reductus, invilus ad pontificale culmen ascendit. ,
Irusus manebat, ab Aldegisi Longobardorum duce
Lodovicus pius imperator tunc Veronse (66) obiit dimissus [an. 876),iterum post aliquantum terapus
[an. 875, Aug. 12). Apud Torcellum quidem mor- Tarantumreddiit,multaque postea Christianisraala
tuo Senatore episcopo, qui Allinatis ecclesiam induxitDehinc morluoDomogoi,Sclavorum pessimo
annis gubernavit, subrogatus est in ea sede ?« Do- duce, domnus Ursus dux et Johannes suus filiui
minicus abbas Altinatis monasterii, qui olim fuerat cum pacem et concordiam iniit. Tanien
Sclavis

monachus sancti Illarii, et iude egressus,pro impo- adversus Narrentanos cum quibus jurgiumhabebat,
sito crimine veretro sibi absiso, apud Spoletum exerciluin misit.
postmodum aliquamdiu moratus est. Quem dum Hac tempestate Dominicus Olivoleosis episcopus
contra ducis decretum Petrus egregius patriarcha mortuus est, qui Olivolensem sedem annis guber-
sub anathematis vinculo coarctaret, ejusdem
"? du-
navit domnus Johannes archidiaconus,Marini
;

cis amissa gratia egressus, Istriensem peciit pro- patricii filius, in loco ejus ordiuatus est.Petrus si-

vinciam. quidem patriarcha, qui Romre fuerat, una cuni

Circa hec tempora Sarraceni advenientes, Gra- Johanne papaRavennam adveniens,ibique seplua-
densem urbcm capere conati sunt. Sed civibusfor- gintaepiscoporumsinodocongregata,duoscpiscopo
liler decertantibus, Sarracenorum impietas non D VcneticC,id est PetrumEquilensem et LeonemCa-
prevaluit. Tamen cum duobus predictam urbem prulensem, et eos qui erant in eadem provincia
dicbus obscdissent, denuociatum est domno Urso electos ad eundem conciliumconvocavit,ulconlen-

duci qui instanter Johanncm filium suum adversus tioniscausam inter Ursoncmducem et patriarchani
;

eosdem cum navali excrcilu inisit. Quod dum Sar- diligentissime delerminarct.Sed dumepiscopicum

raceni sorte invcstigarent, protinus reccdcntes ab jam sinodoRaveunam veni-

electis tarde el expleta

urbe, Cumaclenscm (67) villam depopulati sunt. rent,communione a papa privati,ducetameninler-

VARLE LECTIONES.
suprascripta i. d. a.
7* vox suprascripla \. ''^. manxis recentior supplcvit in codtce 3. '« c. s.

^* s. p. suprascripta. l. ?» c. c.suprascripia i. ^o ita 1.2. 3.

g. suprascripta i.
NOT^.
(65^ Amiis 19, mcDse 1, debus 6. Chron. Gra- (67) Comachio. .

Umago, Cittanuova, Ccrvere, Rovigno.

dense. i^^)
(66) Immo in finibus Brescianis, icslc Andrca (69) Bari.
prcsbytero. SS. III. 237.
 .

CRONICON VENETUM. 910

lanle soluli sunt. Circa hsec lempora Carolus A electumconlra volunlalcmconsecravil.quoniamin

incorum rcx, quom dudum Johannespaparegem suai elcclionis diesacramento a principe constrictus
qualem illi elcctum dirigeret, lalem ille
liteunxerat {(in. 877, Se/d.), Papiani udvcnicns, c$t, ul ipse
consecraret. Dixit tamcn sibi patriarcha Ve tibi,
:Dum iavasit; adqucm papa profoclus,di,jrno ho- :

Boloniam (]uia temere ad hitvc accedi^ honoreml An nescis ubi

-e susceplusesl.Petrusvero patriarcha

liens, aliquaradiu ibi commoralus, rursus Par- dicitur: Si quis semet ipsum absciderit, dejicia-

m adiit, ac deinde donini paptp amore Papiam iur a clero ? Et ut coacte me hoc facere credas, in
iit.
Raiovarorum rex,
His diebus Carleniannus diejudicii pro hoc honore, nisi pcniteas, rationem

•jno cum Carolum

exercitu ingressus Italiam, reddas, quia tibi ipsiverendam amputare minime pe-

igavit. Qui videlicet Carohis Franciam cum pctere pcirisli.

et, infirmitale detentus, in via mortuus est {Oct.

'Circa haec tempora mensis Madii die 22 sanguis

Dornnus quidem papa Romam reversus est, de nubilus pluit. Tunc Johannes OHvolensis eccle-
ruin vero Palriarcham Papia^ reliquit. Qui ibj sia; presul obiit, qui predictam ecclesiam annis gu-

[uanlisdiebusmancns,dehincTarvisiumvcniens, bcrnavcrat quem Laurenlius presbyter ad

andono ipsius civilatis episcopo dignissima vc- hanc sedem regendam secutus est. His diebus qui-
acione susceptus e-?t. Ubi cum, legatis inter B dam Sclavus nomine Brenamir, interfecto Sedes-
im et predictum ducem euntibus, tandem pax cavo ipsius ducatum usurpavit. Domnus quidem
ilina consoHdata esset, isdem cgregius pontifex Ursus dux efflagilaute Basilio imperatore eo tem-
leciamrepedavit.etduce intcrpellante ahquantis pore 12 campanas Constantinopolim misit, quas
3US in palacio mansit ea vero ratione, ut Domi-
; imperator in ecclesia no iter ab eo conslructa pos-
is presbyter, Torcellensis ecclesiae electus, pro suit, et ex tempore illo Greci campanas habere ce-
inter eos discordia fuerat, diebus Petri palriar- perunt.
; episcopali consecratione carerel, in episcopii hac lempestalc («n. 8S) domno
Mortuo vero
en domo manens fruendi rebus ipsius ecclesiae Urso duce, dignitas in Johanne suo
filio remansit.

nciamhaberet. Qui postpaucosdicscumgraliam Fuit autem predictus Ursus multae sapientiffi et

d condictum pontificem repperiret, eum in Tor- pietalis vir amatorque pacis. Ipse aput Civitatem
?nsi ecclesia ad convivium invilavit. Deinde ad novam EracHanam palacium construere fecit.Tem-
jensera urbem patriarchareversus, tres electos poribus cujus in Rivoalto etiam paludes cullandi
coposconsecravitjidestJohannemOlivolensem, homines Hcenciam habuerunt et domos edificandi
eonem Metamaucensem, et Johannem Civitatis conlra orientem.Insulanamqueque Borsumdurum
e Pelrus vero patriarcha post paucum tcmpus Q vocalur, consulente illo composila fuerat. Guber-
< Hivoaltum adveniens, in sancti Juliani basilica navit autem predictum honorem annis 17, et mor-
latusest; qui non diu corporis sospitalem ge- tuus est ac sepultus in sancti Zacharise monasterio.
i, molestia preventus in eadem ecclesia, sancta Johannes vero dux Cumaclensem comitatum ex
anima migravit ad gloriam. Gubernavit autem Romani pontificis largitate adquirere cupiens, Ba-
iensem ecclesiam annis quattuor et mensibus dovarium suum fratrem Romam dircxit : qui dum
Fuit autem statura decens et aspectu pulcher, Ravennam adiret, Marinus Cumaclensium comes
quam quadraginta annorum extitit,
plus aetatis super eum viros armatos misit, et ibi vulneratus in
is corpus maximo cum honore Venetici ad «2 crure captus est. Tunc predictus comes, ne lianc
lcnsemurbemdeportanles, ante sanclae Euphe- injuriam rcquireret, sacramento eum constrinxit
ecclesiam in atrio sepellierunt. atque dimisit. Sed reversus ad »* Veneciam, statim
jst hunc vero ad Gradensem gubernandam ec- vilam finivit. Propter quam causamdomnus Johan-
lam Victor, presbyter sancti Sylvestri basilice, rv nesduxnavali exercitu Cumaclcnsem castrum pro-
essit. His diebus Sedesclavus, Tibimiri ex pro- perans, ejusdemque populum atquisivit,ctordinalis
ie, imperiali fultus praesidio Constantinopolim ibi secundum suum vellc judicibus, ad palacium
ens, Scavorum »' ducatum arripuit, fiHosque reddiit, et morle fralris ulcisccnda Ilavennatcs de-
logoi exiliotrusit.Eovideliceltempore domnus predari jussit. Circaha;c temporamense Julio slella
is dux ab iniperialibus internunciis prolospa- de oriente in modum faculc visa est pertransisse,
ius effeclu denis, amplissimis ditatus est, quc totum pcne miindum illuminavit. Post cujus
nque filiam nomine Fcliciam HodoaIdo,Julian- transilum visum csl hominibus in coilum audissc
lucis Bolonia' filio, iii conjugiun» Iradidit, Jo- in modumsonituniportaruincumaperiunturclclau-
iia siquidem abbatissa, domni Ursi ducis filia, duntur, et proplcreadicebaiit quodcelumapertum
:[i Zacharia) inona.steriuin jam
pxMie coiisuin- essct ot clausum. Tunc Victor palriarcha cx hac
nvctustaleafuiidamcntisrccroaro studuit Tiiiic luco inigravit, qui Gradensom gubernaverat eccle-
or electus patrianha s Kil. Febr. consccralus siam annis l!S,sepuItusquc cst in atrio sancta" Eiifc-
Jan. 20); qui etiam Doiniiiiciiin TorccIIcnscm mi;j'. Quem successit Georgius, frator ipsius, qui

VARLE LECTIONES.
nA raprntcriplvmA. ** Bii svprascriptuw i. 8» /e</e Sclavorum, »* ai sitprascriptum l
 ;

9H JOHANNIS DIACONI VENETI 01

non plus quam anno uno mensibus G ct diebus

et A quamvis adliucinfirmis, deprecante populo ad pa
'21 vixit. Ilunc Vitalis junior ad regendam successit latium rcdiit.
ecc]csiam.DomnussiquidemJohannesdux,corporis [An. 888.) Sed diuciusslarenolens,liceuliampo
infirmitalc delcntus, Petrum minimum suum fra- pulo dedit ut constitueret sibi ducem quem vellet

trem, populo adclamentc, successorem sibi elegit. Tunc omnesparilerelegerunt sibi Petrum nobilen
Qucm postea cum convalcret, babere eum consor- virum, filiuni Dominici tribuni qui videlicet Pelru
;

lem Yoluit. Ipse vero s^ infirmitate correptus, non nalus fuerat deAgnella neptia Petri superioris du
diu cum fratre manens expiravit, sepultusque fuit cis, quem ad monasterium diximus interfectum

juxtaprediclum Badovariumfratremsuum,qui non Mortuo itaque ipso tempore Vitale patriarcha, qu

plus annorum quam 2b fuerat. Domnus vcro Juhan- ecclesiam Gradensemgubernaverat annis 3 etraen
nes dux sanctorum Gornelii et Cipriani ccclesiam sibus 3 diebusque 14, successit sibi Dominicus pa
a fundamcntis in loco qui Vinca contra nominatur triarcha. Domnus vero Johannes dux rursuni a
edifficare fecit. Tunc imperatorBasiliusmigravitab domumpropriamreddiitjibiqueusqueadvitaefiDeD
hac luce («n. 880). mansil.
PrclibatusJobanncsduxaltcrumgermanumsuum Interea {an. 899) Ungrorum pagana et crudelis
Ui'sum nominc, sibi consortcm fccit. Siquidem do- B sima gens Italiam veniens, incendiis et rapiniscun
mnusUrsus dux dum quattuorhaberct filios, id est cta devastans, maximamque multitudinem horai
Johanncm, Badovarium, Ursum etPetrum, omnes num interfcciens,nonnuUos etiam captivos resei
ducatus dignitate prajter Badovarium claruerunt. vavit. Contra quos Bcrengarius rex direiit exerci
Eodem vero tcmpore aqu£E diluvii in finibus Vene- tum 15 milia hominum. Sed pauci ex eis rever

liarum fuerant, in lantum ut omncs ecclesias sive sunt. Ungri vero pertranseuntes Tarvisium, Pala
domos penetrarent. Dcindccum domnus Johanncs vium, Brixiam,ceterosque fines, Papiam et Medic
dux adhuc infirmitate detentus, frater ejus ducatum lanum venerunt et usque ad montem Job (71) d(
rcnnueret, Vcnetici duccm sibi constituerunt Pe- populantes cuncta. Sed ad Venecias introgressi cur
trum cognomenlo Candianum, infra do-
vidclicet, acquis adque pelliciis «s navibus (72), primo Civ
mum ipsius 17 die mensis Aprilis(887) .Quem domnus tatem novam, fugiente populo, igne concremavf
Johannes dux clementer ad palatium convocans, runt. Deindc Equilum, Finem, Cloiam, Capulargt
spatam (70) fustemque ac sellam ei conti-adidit, lem incenderunt, litoraque mari depopulaverun
eumque sibi successorem constituens ad domum Verum etiam temptantes Rivoaltum et Melamau
suam revcrsus est. cum ingrcdi per loca que Albiola vocantur in di
Suscepto itaque ducatu Petrus dux cum domno C passionnis sanclorum apostolorum Petri et Pauli

Johanne duce ej usquc gcrmano satis honorifice egit tunc domnus Pctrus dux navali exercitu, Dei pro
et contra Narrentanos Scavos confestim exercitum tectus auxilio, predictos Ungros in fugam vertit

misit. Quieum sine effectureversus esset,tunc per Fuit namquc hajc persecutio in Italia et Veneti.

semet ipsum cum 12 navibus mense Augusto in anno uno. Rex igitur Berengarius, dalis obsidibu
mare hostiliter est egressus, et ad montem Scavo- ac donis, predictos Ungros de llalia recedere feci

rum perveniens, in loco qui vocatur Mucules ex- cum omni preda quam ceperanl. Hac scihcet tem
ivit, licct cum paucis. Sed Sclavos sibi resistentes, pestate Dominicus patriarcha migravit a saeculo

primum in fugam vertit, multosque ex illis occidens, ecclesiam Gradensem rcxerat annis 7 et mensibu
quinque navesillorumque ibi erant, securibus fre- 1 1. Cujus Laurcncius successor extitit. Circa h»:'

git. Sed demum irruentibus Scavis, ibidem inlcr- vcro tempora domnus Petrus dux una cum sui

fectus est cum aliis scptem mense Septembrio die civitatem aput Rivoaltum edificare cepit (73) aiui'

octavo decimo, ceteri vero incolomcs reversi sunt. sui ducatus 9, sicque Lco imperator protospatlian
Tenuit aulcm ducatuni idcm Pclrus duxmcnseso. honorcni sibi injunxit. Predictc vero civitalis muru
Fuit aulcju vir beliicosus et audax, sapicns ct amo- a capilc rivuli de castello usque ad ccclcsiam sai.

dum largus; ecclesiamvero in tantnmfrcquentans, D ctaeMarioe que de Jubianico dicitur extendebalur

ut nullo tcmporcdivinocarcrctofficio.Cujuscorpus Maximaquc catena fcrrea inibi composita erat.qH.
Andrcas tribunus latenter a Sclavis sublatum Gra- uno capite in fine predicli muri, alio vero iusanii
dcnscm url)em misit, ibiquc sepuUus est in atrio Grcgorii ccclesia' margiMe,qua:! Irans ripam po>il

ccclcsiie. Fuit aulcm statura mcdiocris, annoruui est, coherebat, ob hoc videlicet, ne ullanavispcn''
quadraginta quinque. Tunc domnus Johaimes dux. trandi facuUalem nisi dissolula catena habercl. Vii

VARIiE LECTIONES.
«s vero HMprascriptuin I. s» ila I ; bcUicis ed.

NOT.E.

(70) In antiquis nostratibus nummis argcntcis, (7I)Jovis, S. Bernhard.

vulgo grossi, seu matapancs dux dextera vcxilluni, (72) Navibus ex pellibus confectis.
sinistra fustem gerit, seu sceptrum, Zan. (73) Primordium urbis Veneliarum. Zan.
 CRONICON VHNETUM. ',)14

mjam diclus Petrus »7 dux inducalu annis 23, A sif, a quibnsprolospalharius effectus,cummaxiniis
lorluu^ e«(t {itn 912), sepullusquc in sanrli Za- donis ad Veneciam rcdiit. Qui vero prclihalus dux
i{p monaslerio. de cujus funcre non niodicc posl adventum fllii non plus quam quinqiic anno-
ptici condoluerunl,quoniam plenns omniltoni- rum spacia vivens,ab hac lucc sublraclus est.Qucm
honorifice rexil ducalum. Qucm succcssit ad ."iucccssit *» Petrus Ursonis »" ducis filius, is qui
".
rcsendam dignitatcm domnus Ursus cogno- apnt Vulgaricum regem fuerat exulatus. Sane non
ito Parliciacu-i, qui mox nl dux elTcctus cst, absurdum vidctur intcrponcrc, quomodo predictus
n niium Pelrum nomine Constanlinopolim ad Roniano iinpcrialc fastigium usurpavit.Lco scilicct

nem imperalorem deslinavit. Quem imperator imperator quem supra memoravimus, dum solito
honore suscipiens, protospalliarium s" fccil, morc navalcm exercitum in Sarracenos mittcrct,
umque maximisdonis ad propria redire per- eundcni Romano,qui tunc delongarii officio fungo-
l. Qui dum Chroalorum lines rediens transire balur, primum cductorcm ipsius exercitus consti-
•l,aMichahele Sclavorum duce fraude deceptus tuit.InlcrcamortuoLeone imperatore,Conslantinus
ibusque bonis privatus, atque Vulgarico regi, cjusfilius omnium electione imperium esladeptus.
poni nomine, exilii pena transmissus est.Quem Qui slatim ad Romano suos delegavit nuntios,man-
r perdilum arriler dolens, minime acquirere B dans ul una cum excrciluConstantinopolimremca-
il, interim per suum internuncium, Dcmini- rct quibus respondisse fertur se nulla ratione
;

videlicet Metamaucensera archidiaconem, qui Constantinopolim redditurum, neque su» dicioni

ea episcopus elFeclus est, suis donis redime- oblemperaturum,nisi eum in palacio majorem con-
siliariuni ct quasi patrem coloret : sin vero aliter,
sautem diebusdefuncto Leoneimperatore {an. procul dubio sese totis nisibus suo imperio repu-
,Constantinuscjus filius imperium adepluscst. gnaturum promisit. Mox namque verba operibus
etiam tempore Laurentius patriarcha hominem adiniplcns, civitatem qua; Avitus (74) dicitur adiit,
t, qui Gradenscm ecclesiam rexerat annis t2, ibique ne aliquis alimoniam Constantinopolim de-
sibus 9, diebus 2i, tumulatusque est in sanctai fcrret penitus intcrdixit. Unde factum est,utcivcs
mia?alrio. Quem Marinuspatriarcha successit. incdia pene consumpti, imperiali consilio eundem
ibatus itaque Ursus dux, dum ducalum annis in palacio ut exposcerat receperunt (rt«. 919). Qui
ret 20,jam scnex elFectus terrena penitus par- instanler suam filiam Constantino imperatori in
ndens coenobitalemque habitum in sancti Feli- conjugio tradidit.Tum (75) sibi tribusque suis filiis,
lonasterio devote suscipiens, ibi vitam finivit. id est Cbristoforo, Stefano et Constantino, impe-
atnamque ingenio preclarus, sanctitate predi- ^ rialem coronam imposuit, sicque in uno palacio
ustilieamator,elemosina dapsilis, omnibusque quinque simulimperatores mancbant.NamChristo-
s fultus. quidam nobilis-
Post cujus discessum forus, major Romano filius, non diu vivens, impe-
3 cognomento Candianus ducatum sus-
Pelrus rium cum vita perdidit {an. 920). His diebus mor-
ins,nihiIo minus sui decessoris excmplo sub- tuo Petro duce Badavario, qui rexerat ducatum
Ti sibi populum tractare conatus cst. Ubi dum annis 3, successit Pctrus »» Candianus, antedicli
aclensis insula; homines quosdam Veneticos Petri ducis filius. Predicti namque quattuor impe-
;recomprehendissent,ipse vero tanli dedecoris ratores inter se animos repugnantes, dum Slefanus
"iam non fcrens, misso illuc exercitu ipsorum ct Constantinus fratressuum cognatum Constanli-
•um ignc combussit, quosdamqne illonim in- num occidere molirenlur, intcrdicenlem Romano
i'iens, reliquos utriusque sexus ad Vcneciam patrem violenter monachum etrectum,aput insulas
t, ibique lamdiu ipsos delinuit,donec sese suae quaj Paonaria) (76) nuncupantur exilio damnave-
jni sacramenlorum fidesubderent et utproprii runt. Hoc denique paterno scelei^e palrato, itei'um
deinceps in omnibus obtempcrarent.His nam- qualiler prcdictum Constantinum perdere conati
dicbusquidam OlivolensisepiscopusDominicus ^. sunt intimabo.Antiqua etenimconsucludo in Con-
ine defunctus est, quem successit Petrus, Petri slanlinopolitano palacio fuisse fcrtur, quo quisque
mi filius.Antediclus veroPelrus Candianus dux imperalor milites illic haberet qui palatinas excu-
n dileclumequivocumniium Constanlinopolim bias sorle pcragercnt, quos Eolica lingua littorias
ionslantinum et Romano imperatores transmi- (77) nominat. Cumqueti-cs simul illo tcmporc im-
VARLE LECTIONES.
vox suprascripla 1. ^^ \\\\im addilum eat, sed sif/iiis supposilis indicatw non esse lcgendum. ^^ su-
cr. manu rcrentiori XUl XXXVIl 90 suprascriptum manu rcccntiori Baduario »i siiprascr. manu
i^joriVIIIl XL.
NOT/E
4) Abydos. (77) Forlasse a Latina vocc lictor, Gra^co more
;jj Hiscum confer Liudprandi narrationem, iis sa^culis inllexa, veluti •/.a[j.::ioo6'/.twpa;, cnmjndu-
ipod. V. 21 sqq., quam noster ignoravit. Clores ; •/.'x-ni-fjMi,, cautalorcs, aliaique id genus hy-
tijPrincipum insuln- hodie Romanum impe- ; bridai voces,qiia! etsi Latina!,Gra!cis tamcn litteris
rem in msulam Protcn relcgatura, Zonaras Gra;caquc inllexione dcscripta-, a Gra;cis sequioris
XVI scribit. tevi pa.ssim usurpabaatur. la codicc tamcn repo-
 m JOANiMS DIACOiNl VENETl 91

pcriumgubernarent,unusquisqucilloruniinpalacio A. ill^JTfi ordine repelere.Igitur Pelrus Candianus du)

railites liabebat. Quibus
hujus condilionis proprios quem prediximus,sexlo sui ducatus anno,triginta i

onmibus quidam cunachus Gallus nominc prcerat, trcs navcsquas Vcnelici gumbarias nominantcori
cum quo quadam die duo fralrc3,id est Slefanus ct tra Narrenlanos Sclavos niisit, quibus Ursus BadL
Constanliuus,clam tali ordinc consiiiali sunt,vide- varius ct Petrus Rosolus prefuerunt. Qui absqu
licet dum ad raensam convenirent
simul solito ^^ efiectureversi sunt.Iterum namque totidem conlr
el duris sermonibus cognatum Constanlinum exa- eos raitterestuduit. Qua; federe firmato ad propri
sperarent, mox utcondictum indicium magister ab rcdicrunt. Eo videlicet tempore mortuo Petro Oli

illis sentiret, propriis militibus aditum exeundi volensi episcopo, qui episcopatum rexit annis..,
panderet,qui eumdem Constantinum vel cxstingue- Ursus sibi successit. Antedictus quidem Petrusdu
rent vel de palacio turpiter eliminarent, Constan- tres habuit fihos, quorum unum nomine Petrun
lini vero militibus, ne sibi favere possent, aditum populo suggerente, consortem sibi elegit {an. 959
interdiceret. Quod predictus Gallus libenter adim- Qui paternamonitaflocti s' pendens,adversuseui
plere promisit. Scd Dei »3 providcncia qui illum, insurgere temptavit,adeo ulquadam die utrarumqu
scilicct Constantinum, imperare disposuerat, banc parcium militesadpugnam peragendaminRivoall
raalignam conspiraeionem noluit sibi latere.Isdem g foro convenirent. Sed dum infirmo et velulo pati
vero Gallus, divina inspiratione, moi credilumsibi raajor pars populi obteraperaretfiliuraqueperder
consilium Constantino prodere studuit, spopondit- vellct, tandem pater raisericordia raotus, neillui
que ut illis innuentibus,Constantini militibus quos occideret »8, rogare ca?pit. Taraen volens popul
claudere proraiserat aperiret, illorumquc milites satis facere, extrapatriani illura exire jussit.Deiad
quibus aperire spoponderatclauderet.Quod factum omnes tam episcopi quam cuncto clero cum omni pi
est.Curaque in crastinum ad mensara convenirent pulo, facta conspiratione j uraver unt, quo nunquai
et jpredicti fratres injurias cognato iraponerent, nec in vita nec post bobi lum patris eum ducera habt
ccrtus Constantinus fide Galli, illatis sibi injuriis rent.Is auleraPetrus, qui patriapulsusfuerat,coini
constanter viceni redderecoepit.Tunc illi innuentes tanteillo GeorgiodiaconoetGregorio quodampre;
inquiunt : Numquidnam, Galle, possumus hahere bitero una cum 1 2 propriis servis adHwidonera mar
aliquos, qui in islo arrogante nostras queant vindi- chionera,Rerengarii regis filiura, pervenit.Qui euu
care injurias ? At ille : Potestis, inquit, et rapido devote suscipiens,patriRerengario regi presenlavil
cursu Constantini m
ilites ad sui senioris auxilium A quo sirailiter cum honore susceptus,ut secum ai
promovit. Qui venientcs, statim utrumque fratrera Spoletensem seu Caraerini raarchiam debellandan
coraprehenderunt,ac Constanlini jussu clerici facti G properaret,invitatusest. Qui rediens,acceptaaregt
ad patrem monachum, quem ipsi exiliaverant,de" licentia de Veneticis vendicandi, Ravennara adiit
tulerunt. Quoscum patre »^ venientes cerneret,in. Ubicujusdam relatione dedicit,septemVeneticorun
sultans ait : Et unde in hac mea
lam exilii solitudine naves in portu qui vocatur Primarius (80) fore,qua
devoti et pulchri clerici dclati sunt ? Sed qui patrem negotiis honerate. Fanensem urbem proficisc
exiliare non puduistis s», exilii penam simul non sus- disposuerant.Tum sexRavennatumnavibusadepti?
tinebilis, ut, quem contempsistis habere consortem contra easdem hostiliter irruens,eas absque obsta-

in honore, non habeatis consolatorem in dolore. Mox culo compi-ehendit.Sicque Ravennara reversus est

vero per nuncios Constantinum suumgenerum ta- Interea mortuus est Petrus dux pater ipsius, qui

liter aflatus est : Noli, queso, inecum filios in uno decem et septera annis rcxerat ducatum. Post fllii

exilio esse permittere, quia quos unutn palucium cu- quidemcjectionemnon plus quamduobusraensibu:
pere nequivit, neque unum exilium capiat. Tunc etlidiebusvixissc fertur. Annoigitur Incarnatiouii
Constantinus imperator alterum illoi"ura,idest Stc- Domini nostri Jesu Christi nougentesimo quinqua-
fanum,ad insulam que Preconisum nuncupa-
(78) gesimo nono, omnis Veneticorum multitudo una
lur, alterum vero, id est Constantiuum, ad Suma- curacpiscopisetabbatibusconvenere,etsacrameutd
lrapi(79)insulamexiliarijussit;qui videlicet Constan- D oblivionis tradentcs, cura trecentis pene navibus
tinus aput candem insulam post parvura tcmpus preparatis Ravennara, ut supradictuni Petrum lu

a quodamiraperatoris milite capite est truncatus 9«. ducatus honorera rcstituerent, properarunt.Queni
Iniperatorura Grecorumratio coegit nos a nostrai suscipientes, cum tali apparatu ad palatium duxe-
istoriaj scrie aliquid disccdcre. INunc uccesse est runt, saci"amentorumquc fide principem iterum'
VARLE LECTIONES. !

»2lo svprascriptum. vox suprascripta 1.

»3 »' sic in codd. Urb. et Vatic, sed emeiulatum est in paler i«

eod. Urb manu reccntiore. ^' ita scribo; duislis 1. 2. in hoc emendatum corr. in tiniuistis »* hinc /«7/r"'

paullo mimr et eequaiior , scd ejusdctn manus, ^'' ita infra-, llo.. pendeus 1. fiocipeadens 2. »* 1 f^'i'
add. I.

NOT.E.
nendura pro littoras, quos intcrprclor so~
lictoras (79) Samothrace.
matophylar.es, custodcs corporis. Za.n. (80) Porto di Primaro, iu cstio meridiouali Paoi-
(78) Proconiiesus.
 CHRO.MCON VENETUM. 918

rearuuU Qui non post muUum lcnipus nacla A undiiiue illuni crudcliler vulncr^nles, diva anima
•asioue, marilale tliorum Joliauniic uxori sua: corporco rclicto ergastulo, supcruni peliit solita.

erdiceu3iasaacliZachariieca.'noliiomonacbicani Kilium siquidcm, quem nulrix ab inccndii pana

ilem VI eam recipere coegit. Kilium siquidem libcravit,a quodam ncquissimo cuspide transverbc-
iva ex eahabuit, Vilalem nomine.clericumdevo- ratus esl,pariterque mililes qui illi favere nileban-
js.Gradensem patriarcham poslmodum lieri pro- tur, occisi sunt. Gelida namquc corpora quorum,
ivit. Deinde Hugonis marchionis sororem (81) idcm (83) gcniloris et sobolis, ob ignominiam pri-
alderada uomine ia conjugio excepit, a qua scr- milusexigua navi ad macelli forum,dcindequodam
um ancillarumque copiis prediisque maximis sauclissimo viro JobanncGradonico nomineinter-
aJiciijui'e acceptis, pxteros militcs de Ilalico pellanti, ad saucti Yllari monastcrium detulerunt.

uo, cum quibus defenderc el possiderc predicla Palralo vero boc"oo nequissimo scelere, in sancli
?dia possed, acquirere sluduit. Nempc taule Petri ecclesiam convenerunt, ibiquecommuni volo
laciiH fuisse fcrtur, quo et subditos virtutis ri- quemdam virum, PeUum videlicet Ursoylym cogno-
c pius solilo premerel, extraueosque sibi obsi- minc, preclarum gcncrositate et moribus in ducatus
itesulciscendodcvincerclFerrariensisquippecas- honorcm sublimarc decreverunt. Qui puei-ili etate
populum potenlissimedebellavit. Opiterginum B uil aliud quaniDco placere studens,ad tantedigna-

Jem castrum igne coucrematum devastarijussit. lalisprovcctum scanderecontempnebat, timens ne

luuUaque alia sc ubjurgautibus aspera intulit. sa?cularis honoi"is ambitione propositum amiltcrct
um quia omnia gesta ab illo explicare minime sanclitatis.Tandem imporLune populo interpellante,
>um,ejus exitum eiarando demo-nstrare cure- non iiumano favore, sed totiusrei publica^ commodo
j.Octavodecimoquidcm sui honorisanno (977), bujusmodi principatusapicem accipere non recusa-
cum (ilio parvulo quem de prcdicta Hwaldcrada vit. Dcinde sacramentorumfide abomnibus confir-

uit, tali ordine interfectus est. Dum illo (82) matus, in propria domo degere voluit, ut uterim
;:otempore Venctici obausteritatemsui cxosum sancti Marci ecclesiam et palatium recreare posset.
erent facultatemque pcrdcndi sedule macbina- Erat siquidemsibiconjux, Felicianomineetmerite,
:, quadam die factaconspiratione in illum insur- unius iiali tantummodo mater, qui patris equivocus
;adorsisunt. Palaliumtamen,quibeIlicosis,licet nomine,nondissimiIisextititopere. Postcujus vero
cis, militibus ilium stipatum noverant, nuUa conceptionem, quam angelico inditio diva mater
jneausisunt penctrare. Tandem nequam con- fcrtur cognovisse,maritaIem torum viro sibi obtem-
m invenieules, propinquas domos.quai ccontra p perantc, inviolatum vicissim Deo conservare dein-
~ cilra rivolum
tium ~"' — consisteltant,
-
•..--. igne mixto
<
•
• .
cepsdevovere.Ceperatnamque isdemduxVenitico-
110 fomento accendere sluduerunt, quatinus rum causas bene et utiliter tractare, censuramque
larum ilexibilia culmina vicinum palatium legisin omnibusstudiosissimeobservare,elomnium
igcreetconcremare possent. Unde factum cst, virtutum gratia pollere. Combustum veropalalium
d non modopalatium, vcruin etiam sancliMarci et sancti Marci ecclesiam bonorifice propriis sum-
tique Theodori, nec non sanctai Mariae dc ptibusredintegrarestuduit.IntereaVitalisGradensis
anico ecclesiae et plus quam trecente mansiones patriarcbapredicti Petri interfecti fllius quorumdam
lie urerentur. I» autem dux cum ignis calorem Veneticorum consilio Saxoniam ad secundum
ique suirocalionem diu inler palacium lerre Ottonem imperatoremproperavit. Quemimperator
airct, persancliMarci atrii januas evadere cum devote suscipiens dixit: Cur ad me, pater, posita
ciscouatusest; ubi nonullos Veneticorum majo- tanti itineris intercapedine meam prseseniiam adire
una cura generis afinilate suum expectantcs voluisti ?At ille Proprii, inquid, parentes exicio
:

culumrepperit; quosutcernenslaliter alloculus coactus, ad tuam clcmenliam veni, quatinus mei

Et vos, fratres, ad exicii mei cumulum venire infortunii mexque inopise consolaior et fautor effi-
istis! Si aliquid in verhis vel in rebus publicisD ciaris. Tunc cesar cxperta ordine hujus sccleris
fui, viex msperate »3 vitae spacium rogo, et omnia ralione, patriarcham secum manere aliquamdiu
cestrum telle satisfacere promitto. Tunc ipsi rogavit, suasquc qucrelas pie veniabiliterque con-
cratissimum et morte dignum eum affirmantcs, doluit. Eodcm quoque tempore domnus Hwarinus
s vooibusclamaverunt, quod nulla cvadendi in vcnerabilisabbas sancti Michahelis monasterii,quod
possibililasforet. Etinstaulermucronumictibus in Equitanie partibus in loco qui vocatur Cussa--

VARIyE LECTIONFS.
' inspirate con. inspiraie i. 100 suprascr. m. r. VIIIl'-' LXXIIII. 1,

NOT.E.
il) Ugo rex llaliaj et Provincia; dux. Vide Guichemonium in Ilist. genealog. famil. rcg.
Sabaud. p. lGi,etGrandium in VitaD. Petri Urseo-
Ubertus marchio Toscio; ann. 970. li, ubi plura de Waldrada seu Gualdrada Uberti
marchionis filia. Zan.
^£0 Waldrada nupta Petro Candiano (82) Id. est illum.
Venot. duci. (83) Pro id est.
 :

919 JOHANNIS DIACOM VENETI 920

nus (84) scilum manere decertiitur, Romam ad A jussit. Socum eliam maximam Ihesauri copiamad
apostolorum liminaproperavil.ln redcundo quidem predicli monasterii restaurationem deportavit.Rexit
Dei fultus timore beatique Marci, Venetiam intravit, itaque ducatum annis duobus et mense uno. Nam
ihiquo aliquantis diehus orationis studio et domni non plus etatisquamquinquaginlaanHorurafuerat,
Potri ducis prccibus constrictus commoratus cst. quando sscularem deposuit gloriam.
Quemdumdomnusdux digna venerationecoleretet Post cujus discessum "'^ Vilalis cognomento Can-
sedulai divina colloquiasimul agerent, expertus est dianus, vir tolius prudentiaj et bonitalis, in ducatus
abbas ducem prorsus terrena parvipendere babi- honorem subrogalusest (an. 976). Quod audiensVi-
tamque dignitatem non ambitionis sludio sed sub- talis palriarcha, qui apud Veronensem marchiarn
dilorum soiatioobtinere; injunxit tamen sibi dicens morahatur, in Vcneti?m Qui a duce inler-
intravit.
Si vis perfcctus csse, relinque mundum hujusque di- pelletus, cum ad pacem inter impera-
suis nuntiis
gnilatis apicem et in 'nonasterio Deo servire festina.
, C ui toremetVeneticosconsolidandarnTeutonicampeliit
dux: Egregie, inquid, joa^er et meae animse lucrator, regionem io3, quoniam ducis Petriinterfectioneara-
summa aviditatc tuis monitis obtempcrare gestio. Sed modum illos execrahiles exososque habebat ; firraalo
aliquanti tctnporis spacium rogo, interim meam facul- autem federe ad propria reversus est. Pra?diclu;
tatem disponcre queam. Postca vcro in ?«o?ias^em Bnamquedux corporali molestia ingruenle, quattuor
tuique rcgiminis Deo mililarc
vinculo summissus, diebus antequam vitam presentem determinaret
eupio. His quidem determinatis, certam diem de- monachum fieri et ad sancti Illari monasterium se
creverunt, quas abbas Veneciam ad eundem susci- defeiTi promovit. Pr»fuitautem Veneticorum duca-
piendum reciprocaret. Tunc accepta licencia, ad tui anno uno mensibusqp.e duobus, tumuiatusque
suum monasterium repedavit. Antedictus vero dux est in eodem monaslerio ion. 977).
ceptam patriae salulem solierti studio procurare non Quem Tribunus cognomento io< Menius dignilale
desiit, licet ahquanti, quorum consiho, utdiximus, successit, qui,licet sa^cularisollertia careret, maxi-
patriarcha imperatorem adiit, sue ditioni perversos mis tamen fortun» copiis exuberabal. Temporibus
repugnantes efficerentur, adeo utsuam vitam cru- cujusaureaVenetianonnullisignominiorumpericj-
deli funere perdere molirentur. Tamentante boni- hs deshoncstata est.Contigil autem ut Veneticorum
tatis et divine virtutis gratia vigebat, ut quicquid majores primitus contra ducem insidias demoliren-
jpsi deseclanculo iniqua machinatione determina- tur, deinde inter sese invicem discidentes vicissim
rent, nemine indagante cognosceret, nullique resi- odiorum nequitiis inficiebantur. Interea inter Mau-
stentii aliquod nephas rccompensare voluit, sed recenos et Coioprinos,Veneti<r, proceres, maximum
equo animo Dei timoreomniatollerandesustinebat. ^ jurgium exortum est; adco ut Stefanus Coloprinus
adVenetiam
Inter hec statuta die prelibatus abbas cum filiorum et parentum afinitate, praedicti ducis
reversus est, ea occasione quo Hierosohmam ire consensu elvirtute, quadam die in Maurocenos abo-
vellet (an. 976). Quem Petrus duxlibenter suscepit, lendos insurgerent. Scd Dei virtute hujus periculi

etprimanoctedieiKalendarumjSeptembriarumipse flagitiumprovidi omnes evadendifacultatemconse-

una cum Johanne Gradonico necnon Johanne Mau- cuti sunt. Unus tamen illorum, id est Doniinicus
receni, suo vidclicetgenero,nesciente uxore etfilio Maurecini innocens in sancti Petri Olivolensis foro

omnibusque fidelibus, occulte de Venetia exierunl. detentus et diutissime laceratus est. Cujus corpus
Qui non procul a sancti Illarii monasterio equos turpiterdcnudatum semivivum ad sancti Zacbaria^
assendentes, jam detonsis barbis velocissimo cursu monaslcrium parva lintre delatum est. Cunique in

viam carpere ceperunt, in tantum in tercia die Me- ccclesiapositumacircumstantibusparenlibusdeplo-

diolanensem ruram (85) transeuntes, Vcrgelensem raretur, infra duarum orarum spatia vitalem depo-
urbem (86) conspicerent. Sequenli vero die Veneti- suit halitum. Cujus mors suis maximum dolorem
corum populi perditum pastorem conquaisti sunt; induxit; adeoutadhoc scelus ulciscendum oporlu-
quem minime reperientes, maximo tabescebant D num expectarcnt tempus. Circahaic siquidera teni-
dolore. Fuitncmpepauperum nulritor, ecclesiarum pora secundus Otho.imperator ad Italiam venieiiN
recreator, clericorum et monachorum fauctor,om- Veneticorum fedus ob Petri Candiani ducis funu?
nibusque henivolus. De suis quidem facultatibus disrumpereconatusest. AdquemTribunusprediclu
mille lihrarumnumerum ad Veneticorum solatia in dux suos internuntios mittens, cum placaresuis
palatio largivit, alias millc in pauperum alimonias muncribus studuit. Pacti eliam scriplionem tuiu'
contulit; in sancti Marci altcre labulam miro opere Vcronaiducisuoqucpopulorcnovatampcrpelualilor
ex argento Joi et auro Constantinopolim pcragere ad habendum indulsit (87). Dehiuc Ravennarapoi-
VARI^ LECTIONES.
loiargenl. i'>* suprascr.manu rec. I.X^^LXXVI. ^^^v. suprascriptum \ »04 sitprascript. m, rec.
IX-^LXXVII.
NOT/E.
(84) Saint-Michcl de Ciisan, diceceseos Perpinia- (86) Vercelli.
censis. (87) Auctor rei gest» seriem invertere videlur,
(8b) Rus, lerram. Otlo primo adveiilu Verouam aim. 980 m«n*e Dc-
 CRONICON VENETUM. 922

adirc feslinavit(n«.98l, A/rt»7.\ A propria amitlcrc voluisso requisivit in- cumque

isiens, Romam ;

Sarraccnorum formidolosam gentcm fortuniis viaj ventum seria^. cxponeret, cesari per-
didicil
jamque in Apulionscs suasil, quod si vcllct consiliis monitisque suis ac-
ibrilana inrasisse loca,
Lesvellenllendere gressum quamaggrcdihosli- :
quicscere, Vencliam diu desidcratam facili certa-

r conalus est. Verum dum

proxima loca.quibus mine posset acquirerc. Et insuper quo impcratoris
acenorum muilitudo manebat, iucaulus pcte- animus ad hoc nequissimum pcrficicndum scclus
lelra cohors repcnle Ciiristianorum cxcrcilum
polius cxardcsccret, centu libras purissimi auri se
daturum spopondit, si dcvicta palria, sibi du-
•ertamen lacessere temptavit (<i/t. l»8-2, Jul. li). illi

terator quidem ignarus, quod monlium pcran- calus diirnilatcm roncederet. Quod audiens impc-
tus omnes Sarracenorum majores lalilarent, edictum
rator, universis suo sccplrui adjacenlibus

i quos cernere valcbat ccrlamine debel-

facili et inevitabile intulitprcceptum, ut nemo aliqua
autunuins, pugnam audactcr inchoavit, eosque pra^sumptionc fultus, deinccps quemlibet Vene-
acissime Christo favenle devicit. Cumque Chri- licum in aliquam sui imperii partcm permilleret
norum milicia cum triumpnaii n-ioria tentoria exire^ neque aliquis suorum in Vcnetiam auderct

licare propria vellent, pajranorum mullitudo e intrare.Tunc unicuiqueVcnelicorumsccumdegenti

itibus exilicns, super eos<]ue inopinate irruens, B firmiter prwcepit, ut cumsuis videlicet nunciisloca

; cwdcre acrilcr cepit, in tanlum ut illi quibus quibus alimonia conlluere ad Veneticorum solacia
lendi aditus negabanlur, crudciiter vulnorati noveranl, sollerti studio cuslodirent. Unde faclum
erent. Iraperator siquidem, licet ingenti diffi- esl quod Stefanus Coloprinus cum fijio suo Domi-
ale, per medias barbarorum acics vix ad lilus nico Patavi commoraretur, Ursus Badovarius Atlie-
le per\cnit ; inimicorumquc imporlunitate sim tluvium praevideret, Dominicus quidem Silvo
ilus, lluclivagum marc Grav intravit. Ubi duffi cum Pctro tribuno Mistrinis partibus insislerent,
im naves, qua: lingua illorum zalandria" nun- Johannes quidem Bennatus ceu nugiberulus inter
antur, non procul a terra anchoris herebant. A omnes discurrere seduie festinaret, Marinus Golo-
bus iile cum duobus suis vernaculis susceptus, prinus Mistriensi comitatu hujuscemodi offlcium
lime agnitus est. Fertur namque quod per tri- pcrageret, Ravennain quoque Stefano juniori,prc-
m illum victum custodircnl, et quamquam libali Stefani filio, ad custodiendum injungerent.
; imperalorem se fore omnino denegaret, ta- Antedictus nempeTribunus dux repugnanlium in-
1 Greci ingenio peritissimi nescio quibus indi- fidelium nequitiam inultam diu non ferens, domos
eum agnoscere potuerunl. Agnito vero, Con- illorum devastari permisit, uxoresque ne aufugere
quod CJ
itinupolim illum deferre decreverant; possent custodire precepit. Imperalor autem in
! expertus ait ; Et ego /loc toto mcntis affcctu tanta severilate ct duricia ad Veneticorum destru-
t, quoniam potus ad mnctorum auffustorum vesti- ctionem perseverabat, quo nec precibus nec qui-
exuldegere gestio, quam omnibus bonis pnvatus buslibetmuneribus eum placare valerent. Sed om-
infortunii ignominiam hic sustinere.I antum pro- nibus suum ilcrum prcceptum imposuit, ut nulli
'ite, qw.di7ius mearn conjagem meaeque fortume in aliqua sui imperii parte pervento Venetico par-
luias rnc, priusquam rcccdalis, acciperc liceat. cere auderet. His quidcm definitis Romam viscere
ic duodecim scrinea, plena thesauris copia, ad disposuit qua non diu incolomes manes, vali-
; in
jris marginem delatasunt. Greci hoccernentes. da ingruentc febre, morluus est, sepultusque in
ni litubaliune remota, eundem secum velle fir- sancti Pelri curte non procul a sanctce Marite ec-
.er ire credebant. Et dum hac agerentur, Ces- dcsia (««. 983, Dcc. 7). Unde non dubiuni est ut

ie(88) Metense episcopo cum nonnullis alii3(89) quidam monachus, angclo sibi indicante,
spiritalis

ori »»» astantibus, ipse adepto gladio in mare cognovit, quod ob Veneticorum afiliclionem ino-
isiluit, et vifiliter natando desidcralum liltoris pinatam incurrisset mortem. Venecia namqueper
rgmem inlcsus petiit, et sic a duobus periculisD bicnniuin tali perpessa infortunio divinitate pro-
iralus, Romam cum uxorc advcnit. Deinde Pa- pilia liberala est. Praelibatus quidem Stefanus Co-
ra cctorasque Italiaj civitates peragrans, Vcro- loprinus una cum filiis et ceteris aliis Papicnsem
n adiit (an. 083, Jun.]. Quem praidictus Slefa- urbem adire satagerunt, flexisque poplitibus Adlie-
> Coloprinus una cum duobus filiis etquibusdam leidam augustam, quK inibi morabatur, exorare
cntibus, expcrtus quod Maurccenorum tcmeri- incessanter ccpcrunt, ut inlcsi suo conscrvarentur
, dacis videlicct consullu, parcntis morlem vel- in regno, quoniam omnibus pene Italia'. princi-
it ulcisci, clam de Venctia exieus festinanter pibus morte digni ob propria? patriaj delationcm
ire procuravit. Cui imperator valedicens, cur dijudicati sunt. Tunc repente apud Ticinum mor-
VARLE LECTIONES
'J*
liltori a. i. a. g. i. m. p. el V. d. desunt 2. 3.
NOTyE.
nbri Venctos commcatibusprohibuit, ct biennio tur Ccssone, Metense, etc. distinguendum sit, CeJ-
icto Veronam redux, die 7 Juuii a. 983 paclura tonc loco iJo.wanz scriplo.
lovavit. Liuponc etRichi^ouc Cf, Aipcrtum SS. IV
(89) . t.

88) Deodericoi nisi fortasse Etdum hnec agQrm- {Patrologix) t. CXL).

923: JOHAiNMS DIACONI VENETI. m
tuo Slefano Coloprino, aiigusta, praccibus Ugonis A Croatorum Sclavorum oppressione suos polealer
videlicet marcliionis constricla, fiiios cum quibus- liberavit; quibus etiam solitum censum(91)primu5
dam aliis suis precuntibus nuntiis ad Tribunum dare intcrdixit. Cum Italicis vero principibus arni-
duceni destinavit, qualinus quicquid sibi vel qui- cicia^ fcedere copulatus semper mansisse probatur.
buslibet aliis pcrverse deliquisseut, suo amorc Ve- Tamen si quis horum aliqua stipatus temeritate
netiam loe consequi mercrentur. Tribunus vero suis quoddam honerosum pluspacli decreto irapo-
dux quamquam invitus tamen imperalricis jussu nere voluisset,
viriliter obsistendo sui compos in
et prece, gratiam simul et patriam illis concessit, omnibusmanebat.Quid dicam? propriosaiquo mo-
et insuper ne ab aliquis inimicorum temere occi- deramine «quitatisque trutina preesse satagebal;
derentur, qualtuor juraloribus sacramcntorum fide exlranei vero suse resistenlibus ditioni vicissiludi-
muniti, securi in patria persisterunt. Maureceni nem recompensabat. Quibus tamen fortunis Veae-
sane taciti hoc lotum considerantes, firmiter pa- cia suis diebus claruit, serie prodere conabor. Eo
rentis mortem vindicare decreverunt. Quapropter namque tempore Gradensis civitas, qua: lolius
dum quadam dies tres fratres, Stefani Coloprini nova? Venetite metropolis fore dignoscilur, velus-
nati, de palatio solilo vcllent domum parva rate tate ex maxima parte consumpta videbalur, quam
redire, a quattuor Maurocenis interompti, rivoli B ad ipso fundamine ad propung-
praedictus princeps
latices proprio cruoreinfecerunt. Quorum corpora naculorum usque summitatem munitissime reno-
a quodam suo homine de limpha sublata, orbate vavit, domumquepropriam in eajuxta occidenta-
genetrici atque conjugibus delata sunt. Altcra lem turrim edificare fecit, parietes etiam seu ec-
vero die in sancti Zachariae monasterio tumulata clesiarum laquearia recreare libentissime studuit.
suntioT. Quorum duo laici fuerunt ; tertius autem, Apud Civitatem quidem novam, quae vocatur Era-
id Johannes, clericatus officii sortem gessit.
est cliana, pulchrffi imaginis domum una cum capella
Licet dux ab hujuscemodi nefas se inmunem red- ipso eodemque tempore componere fecit.
deret,nonnuIli tamen ejusdem sceleris eumnoxium Interea Johannes Belonensis episcopus Veneti-
affirmabant.Anno vero 1.3 sui ducatus isdcm dux quorum ducatus prsedia in flnibus Civitatis nova;
Mauricium suum filium Constantinopolim miltens, Tribuni ducis tempore usurpata per vim aclenus
ipso eodemque infirmitale delentus, sex diebus retinebat, quem necregalis jussionec quolibetpro-
non sua sponte sed populo cogente antequam ul- missum ab ipso infortunium terrere potuit,quoin-
tjmum sibi obscuresceret, monachus in sancti Za- juste retenta reddere pacemque cum domnoPelro
chariai camobio elfectus est. Praifuit autem Vene- duce haberet. Qui dux quamquam moIeste,tamen
ticis annis 13 et mensibus quinquc. Sepultusquc G pacifice, interim Heinrici ducis prsesentiara Vero-
et in eodem monasterio lo» nensis susciperet marchia, hoc toUerare disposuit.
Anno vero Dominica? Incarnationis noningente- Pervento vero duce, suis internunciis eundera pe-
simo nonagesimo primo Petrum, antedicti domni tere procuravit. Qui amiciciae foedere simulatus, de

Petri Ursiuli ducis sobolem, trigesimo suce a-tatis Johanne episcopo seu ceteris sibi adversanlibus
anno Veneticorum populi ad paternam dignitatem legem facere ad suum velle spopondit.Tamen quod
promoverunt.Quiprobitateetactuhauddegcnerans ore promisit, citius faciendi voluntatem dicto per-
a divo parente, utriusque tamcn hominis peritia mutavit. Petrus itaque dux tantae deceptionisproTi-
omnes poene antiquos excellebat duces. Istenempc dus, suum legalum Ottoni famosissimo regi ad

comoda non modo in priscum consolidando

patriffi Aquisgrani pallacium sine aliqua mora trausniisit,

reduxit statum, verum in tantum rem publicam qui hujusmodi causas ordine sibi panderet. Hocde-
auxit, ut suis teniporibus Venecia prca nique expertus rex prenotati ducis Heinrici aclum
omnibus
fmitimarum provinciis dccore et opulentia sublimata omnino redarguens, omniaquc obmissa praidiaPe-

quidem honoris exordio Constanli

diceretur. In sui tro duci praiceptali institutione ad habendumcoD-
nopolytanos imperatores, oamesque Saracenorum D cessit:cui etiam Brunonem,nobiIem suum militeni.

principcs suis legationibus placatos ac devotos ami-

misit, qui hoc negocium legis censura rcgiaque
auctoritate inler se et episcopum definiret. Queni
cosfirmastabilitatc adquisivit.Nuncios etiamSaxo-
episcopus adeo fioctipendens, ut illura nec conlo-
niam ad tercium Ottonem regem, prajclare indolis
quio adire nec videre voluissct. Cunique domnus
puerulum, destinavit, cumquo tanto amorisetami-
Pctrus dux talia cernerct, accepto a regio nuncio
ciciaevinculo sese coarctavit, quatinus remola dila- et a suis salubre consilium, inevitabile decroluiu j

lione,dcincepsquicquidsibipossibilecompetebatad supra suosimposuit, quo ncmo illorumaliquapra'-

votum consequairetur (90). Hisdem naraquo dux a sumplionc fultus praidictam seu Islriensera ausus
VARLE LECTIONES.
Veniara Zanetti legere mavult; sed lectio codicam sequcntibus patriam illis concessit defetidi potent.
100
i^TIta \ Altcra —
sunt ihsuni in edd. los Jfic in codicc Urb. lacuna exstat unius paginx; qux sequutUuf

intcr ipsas res gestas scripta csse videntur.

NOT/E.
(90) Pactum d. 19 Julii a. renovatum Liber
991 (91) Cf. Andrete Chrou. lib. ix, part. iil, p. 825.
Blancus exhibet et Andreas Dandulus in Chronico Zan.
pag. 223-225.
la CIIROMCON VENETUM. 926

ret marchiam adire, neque aliquud veiiale vicis- A facicnles, rcgem ipsum conlaudaverunt ; ibique
tu vendere vel coniparare. His quidem peractis, Jobannem defunctum
apostolica} scdis antistilcm
galis Duncius ad propriam reversus est. Ceptum audiens, Brunoremsuumvidelicet nepotem,Ollonis
rojurpium a duce diutissime perduravit.in tan- ducis filium, ad hanc dignilafis apicem fastigiare
m videlicet ut non solum illius marcliiie peculia disposuit, quod posloa coinplevit. Deinde pcr Ar-
lis egestate consummercntur, vcrum etiam bo- ripdani (1)2) llucnta navigio Ravoiinam adivit. Ubi
inessubsidiis Veneticorum carenlos, misorabili >o» aliquandiu commoralus (,93), ReduUi Ariminensis
lamitatcperpessi,sedule adducera pacem, quam comitis, necnon Hcrimundi, atque sui fralresRai-
nsequi non valebant, bumiliter efllagitareiit. mundi, pro a?cclesiarum seu pauperum praidiis
\^An. 996.)Dux itaque audiens Uttonem rogein ad qiia^ usurpatapossidebant, oculos ejicere jussit(3/a/.
iliam venturum, pacem cum pra'dicliT marcbia; 1). Romulidarum appetens urbem, in
His definitis
puio tacere diferabatur. Tuncsuosnuncios denuo qua apredicto Brunoneapostolico, qui postmodum
ulonicam raittere disposuit {Mart.) qui inter Al- Gregorius dictusest. Romanorummultitudineinter-
im anfractus regem jam a Ausouia venienlem pellanle, unclus et consecratus est imperator {Mai
iperierijnt. A quo bonoriflce suscepti, quicquid 2 ). Hinc non procul a Romana urbe discedens, ut re-
1

fas suis dux inimicis intulorat libenter audivit ; B missius iliius climatis «stum tollerare quivisset, in-
super promi^it uunquam quolibet modo illum ter Camerina? marcliiai alpes aliquid commoratus
istringere ad pacem faciendam, interim ipse est. Postmodum per Tuscise viam Papiensem repe-
iat. Deinde antequam llaiia; planiciem peteret, tcns urbcm [Aug. \), omnibus sibi obtempei*anli-
ndem ducem dulci pra^ce rogando demandavit, bus imposuitaidictum (94),quo ubicumque in suo im-
suum natum adhuc Ghristianai fidei confirma- perio perventi Venetici forent, inlesi el sine aliquo
tie carentem Veronam sineaUqua mitteretmora; imposito gravamine degerc debuissent, Et tunc
)d dux suorum fidelium consilio facere adquievit. per Cummanum lacum iter arripuit ultramon-
ero quidem Verona pervento officiose a rege tanum.
.ceptus est, quem cbrismatis unctione propriis
iplexibus coarctatum fecit munire, etamissopa-
Circa haec namque tempora Croatorum judex
propter interdictum sibi censum a duce in Vene-
DO Domine, Otto, id est suus a^quivocus, nuncu-
ticos lesionismolestiam exercere conatus est. Unde
us est. Johannes quidem prememoralus episco-
seu RozoTarvisiansesedisantistes, cumquibus-
domus dux sex naves pra^paratos illuc mittens,
,

staiiisad pacem interpellaudam quibusBadovariuscognomento Bragadinus prefuit.

ibi convenerunt.
bus rex banc adquirere interdiceus , donec ^ ^'" ""^"^ '"^^""^ civitatem qua; Issa (95) nomina-
batur comprehendens, ulriusque sexuscaptivos ad
imi Petri ducis polliciti forent satis faciendo
tiam recuperare. Insuper Veneciam deportavit. Et ex hoc mdjoris odii cu-
Johannem episcopum
is quam injuste possidebat, reddere cum
terram mulum inter Vcncticoset Sclavos pululavit. Cajpe-
runtque iterum censum inportune ducis exiere (96);
Hactempestateinter Veronensium cives
Jcoegit.
feutonicorum exercitum exortam fuerat jur- quibusduxproillorumignominiademandans N(m :

per qucmlibet nunciorum hnnc mittere curo sed vita

n, sed Teutonici a civibus interemti per civitatis ;

heas nonnuUi occubuerut. Inter quos nobilissi- comile, ad hunc persolvendam dationem venire ipse
"0 non denegabo. Eo namque tempore Joannes
iunus cecidit adolescens. Carolus nomine, qui
Grecus. Placentina; ecclcsia:! prtesul,Conslantinopoli
Limum de suo funere dolorem regi suisque com-
•iotis reUquerat. Quod rei graviter ulcissi in
cum Grecoruin imperatoris legato reversus, Romani
bus decreverat. Tamen ejusdem adivit.Qui dum apostolicam sedem, abjecto a
ciritatis Odbcrti
icupi interventu evaserunt. Otto vero, Johannis Crcscenti temeritate pastore, vacuam
prasdicti
ini Pelri ducis filius, diversis muneribus rcpperiret, invadere contra imperiale dccretum
rege a
^eneciam reppedavit. Tunc domnus dux pacem minime formidavit. Grcgorius vcro, iliius ccclesia;
D
jcius impioratam inimicis indulsit, quamvis sponsus, per Italiaiurbcsmerensimpcraloris expec-

innis episcopi severilas in amisso pradio per-

tando adventum versabatur. Per ha^c quidcm tcm-
aret. Eo quoquetempore apud Rivoaltum mor- pora antedictus dux Johannem suum filium Con-
Marino Olivolensi epi^copo, jui epijcopatui stantinopolim destinavit, qucm imperator non so-
lum divcrsis muneravil donis, verum eliam a;gre-
uitaimis...,successitsibiDominicuscognomine
donicus Otto denique rex Brisciam giis honoribus sublimavit.
ca-terasque
lie urbes peragrans,
Papia advenit {April,). Ilic {An. 998.) Impcrator siquidem hoc nequissimum
ci pnncipes fidem supra evangeliorum sacraria
scelus a Johanne Greco palratum cum audiret, Ita-

VARI^ LECTIONES.
» m. suprascripium \. uo jpge suprascriplum i.

•2) Id est Eridani. /n<v v^r. «v.tot

oi n j u • n j 1 •
(J*) ^^on cxstat.
^*"*^' Ponuum Irium
: Lr;.,i'r-T. ^ '"^
idorum libertatem .
insti- (95) Hodie Lissa,
impertivit. jycj m est exigcre.
 .

927 JOHANNIS DIACONI VENETI m

liam feslinus rcciprocare non pigritavit. Qiii cx Ti- A inlcrposila dilacionc, suorum consilio munilus na-
cinensi urbe Ravennam descendcre navigio dispo- valem prcparare expeditioncmperegit.Septimoquc
nens(t/«n.),Pctrosuo dilecto compatri Vencticorum sui ducalus,annoascensionis Domini festo (3/«t.26)
diicirogando dcmandavit,qualinus Ottoncm suum cum suis in sancti Pelri Olivolensis Kcclesia ad
filiuiuultraFcracicnsc castrum sil)i ohvium mittcre missarum ministeria percipicndaconvenire voluit.

nonrecusaret.Quod dnxlil)enter agcrevo]cns,fi]ium Cui Domiiiicus.cjusdem loci episcopus, triumphale

cum decoratis navibus misit.lnter quas una quan- vcxilium contulit, et una classem cousedentes illo

titate etpulchritudine m
excellebatnavis.Quam im- die Eqiiilensem portum intraverunt. Dehinc velis
peratorunacum pucro asccndcns,Ravennam usquc libratis occiduoque ventoflante, Gradensem appli-

pcrvcnit.Ubi non diu mancns, ducis pucrum dono- cucrunt urbem. Quos domnus Vilalis palriarcha,
rum copiisquc ditatusad Vcneciam redire pcrmisit preeunte plebe,cum clericorum apparatu excipiens,
{Fehr.). Ipse vero Romam, ut inimicorum ar- digna suo principi obsequia exibuil cujus quoque ;

roganciam abolere posset, petere curavit. Qui au- dexteram

Hermachorai signo conde-
victrici sancti

dientes eum Romam venturum.altcr illorum,id est coravit.Inde pellagi sulcando undas Istriensem ad
Jobannes Crescencius, in sancti Angeli castello se 113 provinciam transienles m, civitatis Parentina;

cum suis retrusi. Alter quidcm, id est Johannes Bjuxta insulam velis dcpositis pernoctare disposue-
Grccus, procul a Roma inexpugnabilcm turim in- runt. Quibus vencrabilis Andreas episcopus occu-
travit, in qua non diu, vcnto imperatore, illum rens, famulamina Petro duci multa "8 impertitus
manere licuit. Sed ab ejus militibus captus, pro- est. Quem humiliter rogitans, ut sancti Mauri ora-

jectis oculis auribusque pra'cisis, nares etiam et culum adire iion recusaret.Cujuspetitioni adquies-
iinguam amisit,et capitis deturpalus dccoritatcRo- cens, multo milite stipatus urbem (98) intravil, et
mam in quodam monasterio delatus est.Et quoniam expletis in sancti Mauri Kcclesia ministeriis sacris,
ad tanli facinus ultionem hoc non sufficerat, post- arrepto exin itinere,remigantibus nautis apud mo-
moduin a sacro concilio depositionis scnlenciam nasterii sancti Andrea^ insulam quce juxta Pollen-
sustinens, sacerdotalcofficium perdidit,et a Roma- sem (99) civitatem manet, grata ospicia habere
nis impositus deformis asclli terga, versa facie ad voluerunt.Illuc Bertaldus Pollensis eximius antisles
caudam 112 sub pra^conivoceper Romanas rcgiones cum clericorum et civium multitudine festinus ad-
ducebatur. Dehinc munitissimum sancti Angeli venit, et utroquehonore eumdem ducem glorifi-
castellum omnes Romani cives una cura Teutoni- cavit.Deinde vaslum velificando aequorAbsarensem
quorum exercitu cxpugnarcca-pcrunt.Quod magna ad urbcm (100) delati sunt. Ubi non modo cives,
cum difficullate compra^hendentes,JohannemCres-G verum omnes de finitimis tam Romanorum quam
cencium, vcniam miserabili voce adclamaulem, iu Sclavorum.castcllis couvenientes, tanli ospilis ad-
sumitate ut ab omnibus videretur decollaverunt ventum se prsevenisse gaudebant. Et sacramentis
[A-pr. 29). Et projccto lellurc,aliis quibus evadendi ab omnibus peractis, sub illius principis potestate
facultas defuit simili poena iu moutc Gaudio impe- manere decreveruut.Hocperacto sacrumdiempen-
riali decreto suspcnsi suut. Hisperactis, trium an- tecosten solemuiter celebrantcs {an. 998, Jun. 5),

noruni spacio impcrator regno pnefuit Italico, iu predictoprincipilaudismodulaminadecantaverunt.

quibus multa peregens rcgnum visitavit, Tcutoui- Tunc omnibus quibus a;tatis plenitudo adheral se-

cum. cum venire jussit, et acceptis stipendiis dispositum

lllis namque temporibusiu Daluiuciauorumcoii- li'ausfrctarc iter ca^perunt, Altera vero die Jala-

finio non plusquam laleraucuscs Veueticorum

civcs rcnsciu antequam adpropinquarcl urbem,ejusdem
ducis ditioni obtempcrabaut, quos Croatorum ac civitatis prior cum episcopo ct cseleris suum donii-
Narenlanorum principes crebro affligere solebant, uum gaudimoniis potiti recseperunt ; et ingrcssi

iu tantum ut Narrenlanihorum quadragintacom- urbcm, ibi illius regionis majorcs confiuentcs.

prailiendentes, secum victos (97) dcportavcruut. ejusdem principisdomiuationi subesscpra^oblabanl
Unde Dalmaciauorum populi omncs pcenc siiuul D
-^ Inter quos Vccleusis cl Arbcnsis (101) episcopi cum
convcnieutes, Pctro Veneticorum duci suis iutcr- earum civitatum prioribus adfucruut, et pari volo
nunciishoc demandavcrunl, quodsiipse venireaut supra sacra cvangelislarum dicta juraverunt, quod
exercitum mittcrc vcllet, qui eos a Scavoi'um se- juxta illorum scirc et posce deinccps domni Pelri
veritate libcrarct,ipsi et illorum civitatcs perpctua ducis fidcm observare debuissent.Insuper episcopi
staljilitatc suai suorumquc succcssorum potcstati eisdcm sacris ronnrmavcruut, quo feriatis diebu'<
subditos manercnt. Hoc audiens Petrus dux, nulla quibuslaudis pompam in aicclcsia depromcre solc-

VARLE LECTIONES.
m pulchriludinc snprascriptum 1 ad cuidani
112 1. ad cauda 2. "3 ad suprascriptum 1. "* tiaui-
ientcs suprascripinm l . "^ mulla suprascnptum l
NOT^E.
(97) Id est vinclos. (100) Ossero.
(98) Parenzo. (101) Insularum Vcglia et Arbe,
(,99) Pola.
)20 CHRO.MCON VENETUM. 930

janl, isliusprincipis nomen post inipcralorum lau- A siln illos rcddi, imploravit: noc vidclicct paclo,

is Croalorum ilaque rexad

pra^couiisgiorilicarent. quo priusqiiain ipse dux dc illiscxircl finibus, lam
iuae genlis depopulalionem duccm advenisse pre- ille .Narrentanorum princepsquam omnes sui ma-

losccns, nunciorumstudio eundemplacarepacilicis jorcs sibi ad salisfacicndum pro suis votis conve-
lisus e>t verbis; quod domnus dux omniiio parvi- nirent, et nec censum prcdiclum aliquo modo
)endens, eosdem nuncios redirc dimisil; ct sic cxierc, nec qucmpiam ilcranlem Vcnclicum molc-
raclare cum ulriusque gentise.\ercilu adorsus est, stare deberct. Tunc dux captivos reddcre jubcns,
[uo iuimicorum aditus intrare, vel quibus ai-gu- se.x tantum illorum,ne ipse pacem violasset,retea-

neulis illorum munilissima loca indemnis capcre tos secum reservavit. Eis dcfinitis, ad alios illius
lossct. Tunc quorumdam relatione didicit quadra- regioiiis subjugandos gressum tonderc ccpit.Apud

-inta Narentauorum nobilium de Apuleispartibus, saiicti.Maximi ecclcsiam ospicium liaberc dum vo-
eraclis ncgociis, ad propriam vellc reverti. Deceni luissct, Curzulc (107) iiuulc habilatores sui recu-
aves hominibus >'« onerata; adinsulam qua) voca- santes parere jussionibus, valida manu adquisivit
urCaza(l02) sub omni festinalione deslinavit. Quj suequepotestatisubjugavit.Prctcrca dum isdem dux
um irent, facili certamine eosdein comprehcnden quicquidcordiadcrat,Dco fautore advotum conse-
!s. Traorenscm ad urbem accelerare voluc-
(103) B queretur, improbos LadKstinoe insulcc(108) habita-
unt.Domnus namque du.x utriusque et Dalmacia- tores aggredi conatus cst,a quorum rabie Venetici,
orum ac Veuetiquorum militibus circumseptus, illa pernavigantes loca, pi'opriis facullatibus pri-
?xtodie predictam urbcm relinquens, ad quamdam vali, nudi sepisMme cvaserant. Erat siquidem

on longc a Belgradense urbe (lOi-) insulam adve- eademinsulascopulosispromuncloriiscircumsepta.

it. De qua lalem legatiuncm civibus mi tlere placuit, Liceladilum inlrantibus non denegaret, montiura
t si spontaneum famulicium persolvere et fidelita- tamen sublimilate ostcntabatur; e quibusunus mu-
(m sibi jurare vellent, gratiam adipisci valerent rorum menibus turriumque hcdificiis muuibus,
n autem, se ccrtamine capturos procul dubio sci- inexpugnabilis ab omnibus credebatur. Dein vero
mt. Hoc vero audientes, domini sui, Sclavorum predictus priuceps multitudine navium collecta,
:ilicet regis, periculum incurrere formidabant, et quendam illius insulae portumpenetravit,mandans
into principi resistere non valebant. IJnde utroque civihus, ut rehcta pertinacia ad se venirent aut
iscrimine positi, quid agere poenitus ignorabant. pugna sese petituros scircnt.Qui timore constricti,
andem timoratione domni ducis alriti, adslantihus pacifica verba protulerunt. Postmodum illis injun-
usdemrcgismiIitibus,etsacramentaetobsequium /-1 ctum fuit nulla rationc pacem a duce consequi
Bfsolverunt. Egressus vero inde, Levigradaj insu posse, nisi civitatem ipsi destruerent, destructam
? (18b) colones egregio duci occurrentes sacra- vero irrcparabilcm inhabilahilemque relinquerent.
lenta prompte fecerunt. Cumque Traorensem ur- Quod omni nisu faccrc interdicenles, tanti cxcrci-
em ab episcopo civibusque sacramentis
peleret, lui sese obsistere adorsi sunt. Tunc isdcm princeps
)rroboratus cst inibi suos, quos antea e.x Jatereusi
; suos ad certamen prcpararc illosque impugnare
vitate misisse diximus, victores repperit. iSclavo- Verum quia arduus locus difficilem
acriter jussit.
im etiam regis frater Surigna nomine aderat,qui dahal appropinquantibusingrcssim,jacuIorum icti-
mdam fraternodolodcccptus, regni amiscratdia- hus hostcs aiiquandiu procul virtute qua polcraut
ima. Ipse namque nonmodo sacramenti vinculo coarcei^e satagehant. Tamcn Dei omnipotentis
eidem duci associavit, verum etiam Stefanuni dispcnsacione major pars excrcitus ex illo loco
jerulum, karissimam sobolem suam, sibi pro oh- unde illius municionis ostia patcbant impetum
de commendavit. Hinc Spaletinam (106) nohilis- facientcs, rcliqua montis pcr devia conscndcndo,
mam et validam urbcm, quai tocius Dalmaciai turrcs ubi aquaruin vasoula tuehaiilur comprehen-
ictropolis constat, predictus princeps advenit; derunt. In quihus consistentes, in tantum lucta-
lem archiepiscopus sacro infulatus officio cum D mine comprimebant, donec n^ dejecti animo, ar-
bana lam clericorum quamlaicorum multitudine mis depositis, nichil ampiius quam mortis cxosum
missarum sollcmpnia iiicclehraus, cx voto
:<'epit, el pcriculum evadere llexis cxorahant popIitihus.Dux
sjurandi fide eidem omnes placare satagerunt. amator omncs vivos conservare "^
ita(|uc pictatis
srrentanorum quidem princeps quadraginta suo- inslituens, civitatem tantum devastare praicepit.
im in captivitatcm mancipatos expcrtus est. Qui Quo peracto, victor princcps sancti Maximi acccle-
lis iQlernunciis domnum duccm conlinua prece. siam reciprocavit (109). Illic Ragusicnsis archi-
VARLE LECTIONES.
""h. o.iupraicripta I. "^ doncc 1 1"* conservare supmscriptHm 1.

NOTyE.
(l02)Cazza. sistit?
(lOU) Trau, aboccidcnte ct scptentrioncSpalatri. (lOfi) Spalatro.
(IO't) Oliin Belogrado, jam Zara Veccliia. (107) Ciir/.ola.
(10.-)) Utrum Novigrad urhs munita, an insul.i (lOH) Losina,
rossa, cujus in lillorc oppidum Ncligrad con- (I09j id est repcliit.
m JOHANNIS DIACONI VENETI ^35

cpiscopus cum suis conveniens, cidcm principi A. rari jussit. In quo sese per Iriduum curalionis po-
sacramcnla omncs facienles, ol)sequia multa dctu- tum Nocte itaque perventa
cuslodire simulabat.
lcrunt. Inde prcdiclas civitates repetendo,remeans parvam naviculam ascendens,quapredictus Johan-
adVeneciam cum tali triumplio tandem regressus nes diaconus ad ipsius insulffi marginem prestolando
est. comes, qui postea(HO) Ba-
latitabat. Hccilinus vero

[An. 1000.) Interea Otto impcrator ad Italicum jovariorum dux elfcctus cst, et Raimbaldus Tarvisia-
regnum lertio repetcre disponens,per vasti Cumani nus comes, Teupcrnus belicosissimus vir, Rainar-

lacus gurgites aditum haberevoluit(t/(«?.e.?:.);quem dus, Tamo, camerarii, AVaitcrus unicus capeilanus,
Longobardorum multitudo Cumanain urbe excoe- Fedcricus [qui »«»] postmodum (IH) Ravennae archi.
perunt, inter quos Johannes diaconus, supradicti episcopus cxtitit, simul in predictam navim ascen-
Petri ducis nuncius, licct de sui senioris triumpho derunt. Qui tota nocte et die nautis inquiete navi-
ignarus advcnit, suumquc seniorem tanlum pro- gantibus jam sequcntis noctis in tempestate sancti
fectum ad debcUandam Sclavorum duriciamimpc- Servuji aicclcsiam, quaj non longe a ducis palacio
ratori nunciavit. Cumque isdsm Joannes una cum scita dcccrnitur, applicuerunt; ubi Pelrus prepo-
impei^atore Ticincnscm adiret urbcm (Jul. inc), tens dux tanti hominis occulte adventum prestola-
nonnullis referentibussuidomini adventucttrium batur. Et quia tetrae noctis obscuritate minime
pho cxtitit cxpcrlus. Cui imperator ad propriam conspici vicissim sese valcbant, inter amplexus et

jam reddire volcnti, lioc secretum injungens suo novi ospilis dulcissima obscula, dux taliter illunri

seniori dclegavit, ut si possibile foret, dilectionis allocitus est: Si vis sancti Zacharise monasterium
gratia in aliquo suae potestatis loco clam vellet previdere. instanter oportet te illuc tre, quo lucis anti
venire,et tanti viri et compatris presentiael saga- crepusculum in palacii mei meniis queas dignissimi.

citate potiri. Dux namquc quamquam avide tale Deinde navim uterque ascendens, allei
ospitari.

audiret nuntium, tamen numquam hoc fieri posse proprium palacium, alter quidem predictum petiil
credcbat, quo tantorum rcgnorum princeps, suis monasterium.Postquamilliusmonasterium ingres-
ignoranlibus, expedite aliena jura valeret intrare. sus ipsi patefactus forct, ecclesiam intravit, haud
Verum cum suorum nemine eodem communicare tamen illic diucius commoratus 121 sed ut condi- ;

scrmone volens,tacitus sibi in cordc servabat.Pre- ctum fuerat, ad palacium advenit, et orani dequo-
dictus vcro coBsar, Ticincnse relicta urbe [Nov.), ritate illius perlustrata, in orientali turre se cuni
perTuscie alpcs Romanum obtabile peciit soUum. duobus sui retrudi et servari voluit. Erat sanevili,
Deinde in abstincncia que pascalem anteccdens p ne agnosceretur, habitu indutus. Prefatus vero
solemnitatem, Ravennam descendere curavit {an Hecelinus cum ceteris ducem de matutinah ofBciLi
1001). Cui Petrus dux eumdem Johannem diaco- veniente ante 122 sancti Marci limina exceperunl,
num destinavit; a quobenignc susceptus,importune Cui salutaria verba,ne circumstantes hoc secretum
id ipsum quod antca dixerat rcciprocarc satagebat. sentirent, ex imperiali parte pertulerunt. Quibus
Unde factum est ul, inter utrasque partes sajpedi- dux, quomodo imperator vigeret vel ubi esset,

cto Johanne diaconocrebro discurrendo,taIe venti- inquiensrequisivit. At illi apudPamposiseraonaste-

larctur negocium.Demum imperalor salubre a duce rium eumdcm sospitem dimisisse responderunt. Et
accepto consilio,sacrum diem pascalcm devotissime datis obsculis, hospitari illosjuxtapalaciumjubens.
celcbrans, omnibus majoribus suis indicavit, se ipse vero impcratorcm adivit. Neque fas ducifuerat
purgationis poculum apud sanctai Mariaj monaste- cum impei*atore per totum diem in predicta turre
rium in quadam insula,quai Ponposia nominatur, manere, ne quis Vencticorum hujuscemodi reica-
accipereetaliquantis inibi dicbus commorari vcllc. pacitatc posset sentire. Ad prandiirefectionera cum
Manet siquidem eadem insula non procul a Vcnecia, aliis palam conveniebat, sero una cum cessare '"
ex una parlc marino littore, ex aliis Eripdani cin- dapibus colloquiisque rcficiebatur ; ad perfecta?

gitur fluentis. His dictis, statuta cst "9, in qua ille namque vinculum confirmandum filia duoi;
fidei

et sancti Marci oraeulum et diu desidcratum com- adhuc caticumina de sacro baptismalis lavacn^i
patrem adirct. Tunc, cum aliquantis quibus hoc ccsar suscepit. Pallium quidem, quod pro pacli
familiariter commissum habebat,
inlrans navim, fedcrc (112) a Vcneticis supra quinquaginta Ubra5
predictum monaslerium. Ubi minime per-
peciit persolvcbatur, eidem suo compatri duci pcrpelua
noctans, abbate cum monachis astantibus,ejusdem scriptione donabat. Et omnia quomoda (H3) illi

monasterii quoddam ospiciolum previdens, prepa- firmiter dehincimpcrtiri provotispromittebat. Seii

VARI/E LECTIONES.
"9 scilicet dies. i"> von decst. »-'1
com suprascriptain \. 1=2 aut. 1. »« i. e. cffisare.

(110) A. lOOi. Thietmar. I. vi, c. 3. vidc in Annalibus nostris t. III, p. 578, 579, 5!>S.

(Ili) Annis 1001-1003. sqq.

(H2) Qualc inde a Caroli M. lemporc pcr impc- (113) Commoda.
ralores passim reuovatum crat rcccnsum coruiu ;
 cnrxOMCON venevum. on;

hil duT ci cxlircrc volens, ni?i ut ecclcsiarum A Tosia ortus, rcfjnorum rilc diadcma (ctn.
suscepit

rumseu oninium Vcncticorum predia intcgro 1002, Jitn. G), (iuaiKiuam Ardoinus, comiLis Dado-

idalis, in statu suis temporibus conservarel. nis tllius, apud dicinum quihusdam Lang-obardo-

cro aulcm die cum jamrcdcundi licitum liabcre rum sibi favcnlibus regni coronam usurparet. Ta-
ebat, diversarum gcncrum fortunis dux cum mca iliorum major pars Henrici regis expeclabat
nerare voluit; qui nichil horum continerecupie- advcntum.
, dieens : lUiid mifii crimen inducere nolo, ne Anno quidcm incarnalionis Rcdcmploris nostri
i cupiditatis et non sancti Marci lueque dilectionis millesimoquarto, ducatusvero domni Pclri Veneti-
ta me huc rcnisse Tamcn importunis
asserat. corum ac Dalmaticorum ducis decimo Johannes,
rlalus precibus, eburncum scdile cum suo sub- cjusdem ducis egregia proles, genitoris efTeclus est
io,nec non argentcum siphum et urccum raro consors dignitate. Quem dum tercia etas octavo
actum opcre dono, ficet invitus, recepit. Dato- decimo anno cpheltum foveret, nimirum paterno
obsculo, lacrimanlibus utrisque, separati sunt. ingenio ct probitate vigebat; qui pii parentisadeo

ilinus siquidem et cetcri anlcdicli non illo sed obtemperare studeat »25 (115) moribus, ut sub ge-
ro die licentiam perceperunt. Impcrator cum mino regimine omnis patria uno maneret fojdcre.
bus lantum et Johannc diacono navim intrans, B Eodem vcroannoSarracenorum mullitudo Apulien.
diclum occultc in noclc rcgressus cstadmona- sium fincs invadcns, Varensem civitalem, ubi Gre-
'ium. Mane vero se prestolantibus videre inopi- gorius imperialis catapanus preerat, ex omniparte
p Ravennam cum prelibali Johannis
exibuit, et obsidione cii'cumdabat. QuodaudiensPctrusprcpo-
'oni nave properans, de Vcnetia se reverti om- tens dux, prepararemaxiniamcxpcditionem jussit.
Lisprodiit. Quod difficile crcdcrc voIentcs,amo- Sanctiquc Laurentii in solcmpni die {Atig. 10) de
1 miranlur. Dux itaque omnem Venelicorum Venccia exiens, eosdera expugnaturus aggrcssus
ulum posttriduum in palacio convenire indixit. est. Qui vastum per mare vel ficando terrarum di-

hujuscemodi gestum patcfaciens, non minus versa loca duni Iransirct, octavo Idus Septcmbris
m imperatoris quam pcricia sui senioris col- (Scpt. (!) prcdictam urbem appropinquabat. Sarra-
Mart ex., April. inc.)
labat (114). (An. lOOl, cenorum ncrapc uterque exercitus cernens inspera-
odem quoque tempore Beneventanos cives au- tam salutem Christianis advenire,armatis manibus
jsimperalor sibi rebellare, quibus aggressissuo aliisupra equos littore adstabant, alii naves ascen-
icrio potcntcr subjugavit, multosque interfecit. dcnlcs, Christianos adccrtamcn audacter provoca-
peractis Ravennam itcruni advcniens, Papien- p banl. Sed divina propiciatione domuus Petrus dux
i deinde peciit urbem.Ibique Romanorum cives cum omnibussuisantedictae portum in-
civitatis in
linationisjugo abjecto sibi rcpugnaturos audivit. dcmnis ingressus est. Quemuna cum Grego-
cives
ilra quos patricium suum nomine Zazonem cum rio impcriali catapano digne suscipientes, ejusdem
rcilu mitlens, ipse navigioRavennam instanler urbis in palacio ospitari fcccrunt. Tunc domnus
[•endit (.Vor.) Eo tcmpore duo imperialia orna- dux, quoraodo urbcm a paganorum severitate tuori
ita auro miro opere acta cesar per Johannem quivisset, pertractare cepit. Verum prius alimonia-
?onum Petro suo compatri duci, unum ex Pa- rum solatiis cives inedia perpessos sufficienter re-
iisi, dono transmisit.
aliud ex Ravennali urbe, crcavit. Tum ut virililer conlra nequissimam gen-
dux recompensalionis gratia cathedram ele_ tcm bcllum agercnt amonuit; et viclrice vexillum
inlinisartificio?esculpta tabulispercumdcmdia. se preire jubcns, quosdam in suburbio ad pugnan-
um Ravcnnae direxit. Quam avide suscipiens,in dum instituit, quosdam vero secum adsumens, na.
em urbe conservandam rcliquit. Dehinc Roma- valcadorsus cstperagerc bellum. Undc factum est
n dum vcllel validam urbcm repetcrc, civiura D quatinus pcrtriduum continuatim nunc gladiorum
idiasformidans,inquoddam caslcllura Patcrnura nunc igncis jaculis Sarracenos acriter insequcrcn-
Tiine ascendi {an. 1002, Jan.). Ubi infelix non tur. Terci<B noctis in silentio paganorum aufugit
503pes manens, inter dulces annos corporcam autem qui finitimarum loca cru-
cxercitus. Ccteri
e vilam amisit(7«n.2i). Dc cujus funere gcnles dclijure raancipando possidcbant, non raultum
quc minimc tunc queslu silebant.CorpuscuIum post ilUo dcgenlcsconfusi rcccsscrunt. Cives itaque
ejus Colonicnsiarchiepiscopo cumceteris def- domni Petri ducis noraen deincepscelebreethono-
enle, in Aquisgrani palacium fuerat dclatum,ut rabilc habucrunt, qui nullo terreno sed divino con-
n decessore suo pia; memoria^ Karolo queat ju- slrictus timore, eos liberavit al) inimicorum perse-
ialem sibi prestolari diem. cutione.
'ost hunc Henricus i^* regalis dux, prosapia dc Non puto pretcrmittendum foreprodigiumquod
VARIyE LECTIONES
infra Heinricus. 1" Hn 1 . sluduit ed.

NOT^:.
11 1) Scil. populus. referat, ha^c ipso quo conligcrunt temporc scri-
115) Cum noster infra a. 1W7 obilum Joannis psissc censendus cst.
 .

935 JOHANNIS DIACONI VENETI !)•

cuidam Sarracenorum, dicquofeslivaDci genilricis A decoritale pervenerunt. Predicli namque impen

assumlio a fidelibus ccleljratur, divinitusostcnsum tores tam egregie ac jocundehunc peragere thah
est. Nam dum in sancti Benedicti monaslcrio liaud mum satagebant, ut triduo convivantium gaudi
procul ad urbe quadam munitissima lurre ipso haud defuerunt ipsi familiarcs convive. Hoc tal
maneret, emicantem stcUam cx occiduo climate in palacio quod Yconomium nuncupatur, perar.t

prepete cursu venire ojusquc civitatis in portu ca- ordine,quisque eorum muneribusreceptisretrogr;
dere conspexit. Hoc ut Jeronimo, spirituali et pre- dus recessit. Novicius vcro dux cum sua venust
nominati monasterii patri, patefactum est, statim sponsa apud pallacium quod jure dotahcii nup(
futurum sanctai Mariai auxilium, quc stdla maris acquisiverat, degere disposu it. Cui Vassiiius imp
intcrprctatur, civibus advcuirc intcUexit; quod in- rator injungens monuit,ne ab urbediscederet,int
lcmerata pucrpera ia Pctri Venclicorum ducis ad- rim (1 19) de Bulgarorum finibus, quos valida expi
vcntu'procuI dubio complcvit, quem de occiduis gnandos manu agredi temptabat,Dei auxilio reve
partibus venire permitlens, in suai nativitatis festo teretur. Cujus monitis dux acquiescins, prompl

de oste illi concessit triumphum. Isdem namque ejus adventum prestolabatur.lpsoaulemredeunli

dux dc illo loco nuncios suos Constantinopolim dc- patriciatus officii dignitate eumdemsubli.mavil di

stinavit et a catupano imperiali nmltis ditatus

B cenQ,ottoncm suum pucrulum,qui aderat,fratrei
muneribus, adVenetiam incolomis remoavit. muneribus tantum honoravit. Dehinc duc sponsa
Hoc quoque tempore Hcinricus rex Ottonem du- dote, id est diverse forlune copiis,simulque imp»

cem (116) adltaliamcumexercitumittens,cum Ar- rialibus donis acceptis, licitum veniendiad propr
doinc usurpativo rege juxta Alpcs in compo 126 qui impetravit. Nam parentum conventus, pernobilei
Vitalis nuncupatur (117), pugnam peregit, ct ex puellam regionemad cxteram quasiexulem cxeui

utraque parte multi cecidorunt. Cumque hoc Hein- tem plorantes,Iiaud decrant. Dux itaque pro vol
expertum, in sequenti anno (lOOi)
rico regi foret omnia consccutus, navim cum spectabili spon:
maxima slipatus expedicione Italiam intravit, ct ascendens, equoreas sulcare procellas suis impen
Ardoine a Veronensi urbo expulso, omnes Lango- vit.Cui Grccorum seu aliarum gentium incole ub

bardos potentcr suorcgimini subjugavit. CuiPetrus que usque ad patriam non donegabant imperl!
etiam Veneticorum dux in predicta urbe suum obsequia. Cumque probabili et diu anhelanti pa(

nalurn, mire pulchritudinis puerulum, prece sua duorum natorum foret nunciatum adventum, co

permotus honorifice delegavit; quem chrismatis lorum regi gratias agens, navium multitudiae eo

divo liquorc ex more fecitlinire, patri oblime mu- q dem procul a litore fecit excipere; et tali circum

neratum remisit. Deindo ceteras Italiaj civitatos scepti pompa apud pallaciitribunal genitorumam
properare disponens, Papia? a Mediolanensi archi- plexibus sunt restituti incolomes. Pater siquider

episcopo estitit coronatus [Mai 14). Ubi cives insi- non solum suis verum exteris hominibus convivj

dias contra suum regimen molliri cognoscens, to- ci'ebra hujuscemodi thalamus facere non cessavit

lum penc urbem inccndio et intcrfectione devasla- Reverapargaudium nostris finibus emicuissenem

vit, et tunc per Cumanum lacum ultramonlanum nostroruni reminiscitur. Domna vero Maria, Greo

petiit regnum (Jun.). ductrix,nonpost plurcs dies puorum Constanlino

Hoc quoque tempore Pctrus famosus dux, sedula polimgcnitumVenetia^ protulitnatum,quemPelrii
petitione a Vassylio et Constantino imperatoribus cximius dux de sacro baptismatis lavacro susci
coaclus, Johannom ducem, suam dilectam prolcm, pienSjVassiliumob avunculi sui imperatoris nomc
ad regiam urbcm causa conjugii delegavit. Qucni imposuit. Circa ha^c tcmpora prelibatus Pelrusdu
imperatorcs dum bcnigne susciperenl, cujusdam pro anima! suaircmcdio mille quinquaginlalibra
nobilissimipatricii filiam Argiropolinomine, impe- denariorum solatio tocius suai patria; Venelici

rialieditamstirpe,ilIidesponsare decreverunt(l 18). donavit,ceptiquepalacii opus ad unguem perduxil

Et ut lantfc fcmine, inipcratorum vidolicet ncptis, j^ Ubi inter cetera decoritatis opera dedalico iaslru
copulationis dics accclcrarct, prefatus dux unacum inento capellam construore fecit, quam non mod'
puclla impcriali decrcto in quadam capclla conve- marmorco vcrum aureo mirifice comsit ornahi

uire permissisunt, ibique ab ejusdem urbispaslore Interca Petrus dux dum sibi pro votispajuc cuncl
sacre bcncdictionis munus, ab imperatoribus au- subpeditaredecernere, plus solitosubjectum equi
reas diademas suis capitibus, pcrccpcrunt. Quii)us tatis ccnsura populum rcgere studebat. Scd diviii

dextcra utroque imperatore supcrposila nianu, au- providcnlia moderainine equo omnia disponen-
lam qua convivantium cctus mancrc vidcbalur,tali illuni in tantefelicitalisfastigio constitutum, ad jii

VARUE LECTIONES.
126 ita 1

NOTtE.

(110) Ducem Karaiilanorum ct marchioncm Vc- (IIS) V. Cedrcnum t. II, d. V6i edil. Bekker.
ronenscm. Cf. Thictmar. v. Hi. (liy) Id est donec.
(117) In campaniaVcronensi.
 C.HROMCON VENETIM. y38

proveclum anilci- perculit. Eodcm ilaque A sus, prodictus domni Pclri ducis filius, clero et
iilis
populo consulente in eadem subrogalus est sede.
iporeil20) >» lOOo; stella comelis, cujus
indi-
Hiijus adulenlis»*" mores meo famine perstringere
huiiiaiuim «emper pronunciat tlagioium, iu
II

idiano climate apparens. quam maxima per volo. Krat nempc fide religiosus, spccie decorus;
subse- ingonio providus, indiistria litterarum ita peritus.
les llali.-p scu Veneeiai lines pestilentia
[an. 1007]. In qua ulriusque sexus ul lanli honoris a ounolis digmis diceretur. In cujus
i est (I2l)
ordinacionis cxordio Pelrus, diix et preolarus suus
lana' condilionis nonnulli inopinata morte ce-
quos domna Maria, fireca ductrix, genitor, lolum sancta; Marite domum et ecclcsiam
•runl. Inler
egreijius vir siius, sedecim die- jam pene vetustate consumplani recrcare sludio-
non Johannes, *.
sissime fecit
i numero in sancti Zaoharie monaslerio, proli
*
Hic initio paginse i;8 codicis 1 '-* laco vacuo
»rl uno claudunlur mausoleo.Uequorum funere clinrln i)i<crij)/a est anno 1032 : Quadam die nos
modo mesli penitores velul fralerna societas .lohannesSairornino ferrariusinsimulciimcunctis
loraltanl.verum omni< paliia laorimis ct dolore meis parentibiis in unum convenimus adtempore
'scebal.Fuerunl iiamque omni probitalein tan- domiii Pelri Harbolani ducis,et requirebat nobis
suoque gaslaldo,quod in curte ferrum laborare
famosi.ut Deo et hominibus ambo boni com- debuissemus. Sed tamen omnibus modis contra-
erent. Sex annorum spacio tantum sub palris
B dijiimus, nisi tantum quod laborare debeamus
inine Veneoia' prefuit populo. Sed ut tanti me- per noslras mansionesquioquid neccssitalem fuis-
consolationis, set, omnique lempore ad predictum palacium
s quoddam presidium adcsset
quanlum nobis deportasset carcerarius.Unde nos
Iconsensu Vcnetioi inlerpellantes, domni Petri illo lempore ita comprobavimus cum t<^stibus,et
icipisalterumnalum,scilicet Ottonem regalem judioatiim extitit nobis,ut jurare debui«semusad
rum, ducalusdignilatcsublimavere. Qui quam- sanota Dci quattuor Evangelia. Sedin diebus pre-
m tenera letale quattuordccim annorum tlore dicti nostri senioris jam dictum sacramentum
jiiinime fecimus 129. .\unc autem nos venimus
?laret, lamen adeo ingenii facundia vigebat,
anlepresentiam doinni Dominici Flabiani glorio-
ad altero fratre non probitaleseda>tale dicere- sissimi ducis,seniorisnostri,cum ipseresidebat in
secundus. Preterea Petrus dux omnibus suis palIaciocumsuis,judicibus,et ibiadstantemaxima
ris paternum munus imperliri voluit, ita ut pars suorum fidelium,et coepimusnos lamentare
de virtutom (122) quod gaslaldus fabri ferrarii
imentario jure qiiisque suas acciperet porcio-
nobis faoiebdt Dcnique judicaveruntetconfirma-
Noniina (|uorum ut rite recordor, exprimcre verunt, ut secundum quod ad tempore praefati
l.lllorum primus herile sortitus est nomen,qiii Petri Barbolani jurare debuissemus, ita modo
na et vinbus bene respondebat satis nalalibus. adimplere debemus;quod ita fecimus.Sed piissi-
indus nominalur Ursus iste sic officium ge-:
mus gioriosiis dux senior noster noticiam scrip-
tionis cxinde nobis fecit, ut in curtis pallacii fer-
clericatus, quo baud immcrilo queat dioi cle-
'

rum lahorare minime debeamus,neque sub jugo

rum decus. Tercius est ordine Otlio, prediotus gastaldioni fabri permanere debeamus ferrum,
rulus, patris qui constat dignitate equivocus. quantum carcerarius hu;us pallacii nobis depor-
tant ci.im omni nostro precio et expendio, ita
rlus nominatur Vilalis : hic ingenii strenuitale
quod ceteri fabri de illorumcapilibuspersolvunt;
esiaslicam adeplus est sorlem. Quintus estat
ct liccat nobis cunctum ferrum laborare, secun-
d)ulo Hcinricus, speciescujus puerilis ceu jiibar dum quod cetcri fabri laborant.
al solis. eidem oplimo
Qualuor quoque filicC Paulicis dux ducavit annos 20 et menses 6 et dies
icbanl palri, quarum prima Hicelam nomine 9. Marcellus dux ducavit annos 9, dies 21. Ursus
ano Sclavorum regis filio, de quo antea pre- dux ducavit aunos 11 et menses 5.Post interfectio-
, in coujugio honorifioc sooiavit; reliquas vero nemUrsiducis in annis 6 non fuerunt duces in Ve-
in monaslerio Dco omnifiolenti mancipavit. Uis necia. Sed magistcr militum eam judicabat; id est
[ucbene compositis, MariiO generosai sua uxo- domnus Leo magistcr mililum sedit anno 1, Felix
Ihorum sequestratum li.ibcre deinccps decrevit, magister militum scdit anno 1, Deusdedi annis 2,
ridelicel rationc, quo nullum divorcium foret in •'-'
Jubianus ypalus anno 1, Johannes Fabriacus anno
iiiaritalis conversalione.Doinde quicquit facul 1. i3'i Dcusdcdi ypatus ducavit annos 13. Galla dux
- restabat, lotum ecolcsiis ct pauperibus ero- ducavit annuml et menses 2. Dominious dux duca-
>,nichil sibi prelerdignitalcm reservabat.Anno vit annos S. Mauricius dux annos 23. Johannes dux
ur Incarnationis Jesu Chrisli Domini nostri mil- ducavit annosSo, Obilierius dux ct Bealiis sederunt
mo octavo, Valerio Altinalis trcolesite presulc '6. AgncIIus dux ducavit aiiiios 18. Justiniaims dux

rluo, qui cpiscopalem catlicdram rcxit annis ducavit annum 1, meiises 2. Johanncs diix duoavit
inti, quindecini dicbus tantummodo miiius,Ur- annos 8. Pclrus dux ducavit annos 29. Ursus dux
VARLE LECTIONES.
'" ttn In mnrr/ine coflicis. 3 legifur
\. eu.x 2. >28 Johanncs Sagorninus : iiijiis libclli aiiotor Quain
ia? sseculi xv ronjecturnm 7iii/lius momenti essejam Zancttiiis o.niniadrerlil. '-» miiiimc fecinuis .siijjra-
/>la 1. >so Qnalnor
linearnni sjiatium i'acat in 1.

NOTyE.
20) V Ann. Sangall. majores ct Anii. Loo- (U>1) Aiin. Sangall. majores
ises.
(122) Virtu?-vis.
Patrol. CXX.XIX. 30
m .lOANNIS DIACONl VRM/I}

ducavit annos 17. Johanncs dux ducavil annos o ct A Nero Ccsar regnavit annos Iredecim, men-
scptcm ct dies viginti octo.
menscs 6.Petrus dux ducavit rncnses fi.Petrus dux
Vespasianus cesar regnavit annos novem, nu.
Trondominico ducavit annos 23 et dics 23. Ursus ses undccim, diesviginti duo.
dux ducavit annos 20. Petrus Candiano ducavit »»' Titus ccsar regnavit annos duo "7 el men-
;i.PetrusBadoarioducavitannos3. Petrus Candiano duos.
Domitianus, frater Titi junior, regnavit ann
ducavil annos23. PetrusCandiano (iliocjiis ducavit
quindecim et menses quinque.
annos Pctrus Ursoyolo ducavit annos 2 et dies
18. Ncrva cesar regnavit anno uno, menses qu
20.Vita'is Candiano ducavit annum 1 et menses 2. tuor, dies octo.
Tribunus Meni i^a ducavit annum et menses 4*. Trajanus cesar regnavit annos decera et novc.
* Hic in codice 1 suhjicUnr Inquisicio facta cst
:
menscs sex, dies quindecim.
Adrianus ccsar regnavit annos undecim.
dc pallie, que portabant pcr loca Italiaj. Veni
Antoninus cesar cum filiis suis Aurelio et Lu'
ego Otho dux in publico piacito cum majorcs ju-
regnavit annosviginti duos, menses duos.
dices nostra^ ternc, mcdiocres et minores.Testi-
caverunt Badovario Hraj^adino et Mauricius
Marcus Antonius Verus cum fratre Lucio Aure
Maureceni et Dominicus Kloreiicius Flabianicus Commodo regnavit annos deccm et novem
mensem unum i38.
(123), quod in nuilis parlibus Itahaj debuissent
pallia porlarc nec venundare, nisi a Papia et a
Lucius Antonius Commodus post mortem pat
ri
reguavit annos tredecim.
mercato sancli Martini ct Olivo.
Helius Pcrtinax regnavit menses sex.
Hic in Italia regnavit Alboin annos3 etmenses
0. Cleps reg-navit annum ct menses 6. Longo-
ScverusI'ertinaxregnavitannosdecemelsepte
})ardi regem non habuerunt per 10 annos. Au- Antonius cognomento Caracalla regnavit anr
thari regnavit annos 0. Agikiifus •«2' regnavit septem.
annos Adaloald regnavit annos 10. Arioald
25.
Macrinus caisar regnavit aunum unum.
regnavit annos 12. Rotari reguavit annos l(i et Marcus Aurelius Anionius rcgnaverunl ani
quattuor.
mcnses 4. Rodoald regnavit annos 5. Aripert
Aurclius Alcxander regnavit annos Iredecim.
regnavit annos 9. Grimoald i^egnavit annos 9.
Berlari regnavit annos 17 Cuniljcrd regnavil
Maximinus ca^sar regnavit annos trcs.
annos 12. Liuperto is» regnavit menses 8. Ariper Gordianus caisar regnavit annos sex,
Pbilippus cum Philippo fiiio suo regnavil ani
regnavit annos 12. Ansprdndo menscs 3. Liut-
prandorcgnavit annos3lctmenses 7. Ilprandi^»* seplem.
regnavit menses 7. Ratchiso regnavit annos 4,
Decius ca>sar rcgnavit annum unum et men
trcs.
menses 9. Agistulfo regnavit annos 7. Desidcrio
regnavit annos i7 et menses 8.
Gallus cum Vohisiano filio suo regnavit an:

Anno ab Incarnatione Domini 774 i34 Karolus duos et menses quattuor.

rex in Italiam introivii, oamque cepit. Regnavit
Valerius cum filio Gallicno regnavit annis qu
annos 40. Mortuo quoquc Karolus rcx '33 succes- decim.
q Ciaudius ca\sar rcgnavit annum unum etmcn
sil Lodoicus, qui rexit rcgnum annis b9,et mor-
rcgnum octo.
tuus est. Iluic sucncssil Karolus, qui rexit
Defunclo Karuio successi isb ci Karlomannus, Aureiianus ca^sar rcgnavit annis quinquc
2.
qui regnum auiios 3 Mortuo jam diclo
rexit
medium.
Tacitus ceesar regnavit dimidium annum.
Karlomaiino successit Karulo junior, frater ejus,
qui regnum rexit annus 9. Successit Berengarius
Post hujus inlerfcctioncm Florianus regna
dics octuaginta octo.
imperalor.
Probus ca^sar regnavit annos sex et mensesqii
Alia manu s{vculi \i exciuili^i /isec adscyipla
tuor.
suiil :
Oricnialium iniperaloruni calalogum usque aJ
Primus in Romana scdc Jiilius Cesar regnavit culi XI cxitum scilicct Alcxius vero regnum impt
:

aniios qualuor ct menscs sex. arripuit anno ab Incarnalionc Domini 1081, in

Octaviauus Cesar regnavit annis qiiinquaginla ctione 4,mense Aprilis dic prima in qua lunc ct
scx et mcnscs sex Domini celebratum est,et rcgnavit annis....iWf'
Tibcrius Ccsar rcgnavit aiinos viginti tres. aiia maiiu uxquc ad mediuin sreculum Ti\n product
Gaitis, cognomcnto Caligula rcgnavit aiinos Ires, exhihci codex 2, hac senlentta fincm imponerts : P
menses deccm et dies octo. mortcm vero Johannis Balduiuus gener ejus, fii
Claudius Ccsar rcguavit annos tredecim.menses supradicti Petri, impcravit annis.... Balduinu^
seplcm ct viginti octo. 11 anuis 1237-1261 regnavit.

VARL^ LECTiONLS.
131 vox bis scripta I. i3^ iln 1. dax 2. i32 * Agdulfus 2. »33 Gomberto— Lopcrto 2. »" *Idprand.
18^ ita \. 2. 13- ita 1. 2. i3« ita \. 2. i»- Ha, i^* ^eryit alta manu in I.

(123) Qui postca a. 1028 OtUoncm diiccm cxpulit.

CHRONICON GRADENSE.
{FoL \.] Post multarum urbium destructioncm multitudo ad Altincnsium civilatcm aciem diri'
ct AqiiiIeicdesolatioiicin,c,umycvissiinapagauorMm riMit,ia qua ciini cjusdcin civilatisindigenisfu-'
 ;

I.I1K0N1C0N GRADENSE. 942

nincm repperisseal, omncm illain chilalom do- ^ dam vicinas cligenuil insulas, cx quiiius vioum
!danlcs, igne succenderunt, muros (iuot|ue ao Coustanciacum et vicum Ainianarum Aurii consti-
res ruiiJilus subvorierunl. iluis voru oivilulis luenlcs, nouiiniliusporlaruMi ox quiinis fucrant Au-
ignapars pojiuli timore curropla, cum in paludi- rius tribunus constituiL appoilari. PosUpiam vcro
i el in insuiis j>aganorum fugienlos insidias diu universaluiJuspopulimuUitudo convioiiianciuni in-
liilarel, divinitus faclum esl, ut quidam sanolis- sularum loco invaserat, una insimul convenienles
lus vir Geminiauus nomine, sacerdos, Spiritus inirabili formaacprelucida olaritatc basilicam fun-

icti perluslratusgralia, egeniscupienssubvcnire, daverunlin honore «anct.T, Doi (ioiiilricis et Virginis

n plurima loca dili^^enter perluslrasset, ad pre- Maria\ piiloliorriino pavimcnlo oiiialam,cujus mc-
lun paludumperveniens locum,oum.\rio quodam dium puloliiitudiiie sua rota qucdani ndmodumde-
Aratore copiusam Clirislianorum ibidem invenil oorabat. Undo oinnis habitalio que ijtsi ajcclesia'
iltiludinem, quihus visis ac de invencioue eorum proxima erat ab Aurio tribuno Rotaappellata fuit
iiodum illare^ooiis {\ii), nunoiavil eis, quod quam a^cclesiam videlicet cpiscopalum Aurius tri-
^sima mullitudo divine nutu demencie de-
illa bunus constiluit, quod episcopium prefatus Aurius
ucla esscl el in nichilum redacla. At illi gralias excoIIaudaoioncMelamaucensiuniet Rivoallensium
enles glorificaverunt Deum qui non deserit spe- " nec non cxconfinnacioneOI)eIlicriii''0ct lioBcati ''f
iles in se. Tunc Arius et Arator, filius ejus, cum ducum, qui tunc Venetiani .regebant, ducalum in
inibus quicumeo erant, vioinasquasdam insulas propriidominii jure vindicavit. Quibus omnibus
io in eisdeni eranlpaludibus intuentes, ac melio- compositis et ordinalis, prefatus Aurius tribunus
quas eligerant perscrutantes, domos et fficcle- oum universa populi multitudine qui ex predicta
5 in eisdem edifficare ceperunt. Quarum in Allinensi confugcrant civitate, Obclierio nfcti'!
fficatione reliclam Altinensis oivitatis pulchri- Reato (127-8) >''i
ducibuscolla submiltentessc sub-
inem nec non ct multarum turrium subversio- jug.ivcrunt, eo ordine quo in prefata civitale (fuL 2)
n recolentes, licel nimio merore lurbali,lamen olim subditifuerantducibusqui ipsiusregimen obli-
iradictarum turrium nominibus quas habi- illas nuerant. Hisnamquepatratis,utsupra memoratum
les »*» insulas appellarunt. Unde factum est, ut est,ex concessione jam diclorum ducum etpopuli
usdam excellentissime ejusdem civitatis turris coUaudationc quedam littorainprefati Auriitribuni
iiine Toroolli Arii oiniies insule prefate voca- poLcstalo concessasunt.Inprimo qnorum quendam
itur. Ex supradiotis iiaquc insulam quandam Arii Maurum prcsbylerum, qui de Allinensium fugerat
n quibusdain suis serviciis, ut ibi habitarenl, p civitate, invcnit; qui oi ordinalim omnia exposuit,
i vindicarunt ubi eliam proprium nomcn com qualitcr sibi Dcus revelavcrat qucndam hercmi
tantes, omnes qui ex corum tribu orant, Aurii lociim, in quo sancti martire.s Hermcs cL Herasmns
illati sunt. Cum liis quidcni omncs illi (jui in in Doi honorc etcorum nominis litulo aicclesiamei
jnensium erant civitate, in porta illa que versus edifficarc ju.sscranl, cujus cLiam mcrccdem illi im-
eas (fol. l) respiciebat, ibidem hospitati vi- pendere promiserunt. In sequenli quoque littore al-
n Burianum .\urii a porta illa appcllari constitue- bissimam nubem sibi apparuisse diccbat, cx qua
il. .Vurius vero tribunus cum massi (123) qui duos ciaritatis vclut soiis radios resplendere vide-
:inii Celires appcllati snnt, et cum quibusdam rat. Ad quam cum proppius accederet, clarissima
s quoruin nomina ignorantur, locum qui huic vocesibi dicentcm audivit:«EgosumDominusDcus
ule vicinior erat ad habitandum cligerunL. Cum Salvator et tocius orbis dominator. Terra aulcm in
(juidem pcrmauserunt omnes iiii qui fucrant in quasLas, cavc uLin ipso loco, quem tibi raonstra-
tiita civilale de eorum porta,juxta quam turris vero, in nomine meo basilicam consLruas. « Tunc
gna et nimis excelsa fuerat, ex qua erat eis in- nubes iilacnm prcfaLis radiis non longe ad alium
iluselexitus.Huncnamquelocum iiihabitantcs cx transferens se locum, in quo dulcisona alia vox
taetlurriillainagnaVicum.Majoribus(l2b)isdcm -^ facta cst de nube dicens; « Ego sum Maria domni
rius conslituit appellari. Iii qiia Maxum miliLem Jesu Christi MaLer; in hocloco aecclesiamin lionore
Nii fecit. IdemAuriustribunus cum Fraudunis, mci nominis volo uL ediffices; » qucm etiam locum
cL Falelri appcllantur, et Rusticus, qui Luthoi- sibi dcnotassc aiebat. In Lercio auLem cum pcr/e-
dicitur, et Calciamiri, quos Gambas sericas nisset litlorc, cjusdem liLLoiis medieLaLem cx gen-
ninarunt, cum viatoribus oL quibusdam reliquis cium cLpopuIi diversa muILiludiiie occupalam sc
Tum nornina ignorauLur, uinnes insimul quas- vidissc narrabaL. Ciijus alia niedieLas boiim ,'ic bii-

VARI.4:: LECTIONE.S.
'> ilac. ^^''>
jfiin delcla, qiioraya loco rccentiore ?y(anuLribuiiorum proccrurn oL scri/dion csl 1. Lcctioncm
•Hiam codex i servavit. ^'-^
jitin dclcta; qi.iorum loco manu recentiorc tribunis proccribus el scriptmn
1. Anliquuia lcrtiyuciii prcebct 3.

NUT.E.
\i'i)Id cslhilarcscens. (120)Ma/.zorbo.
l2oj Id esl inassa, arnialoriim globo» (12 7-8) V. supra, uol. »'J7-81)!J.
943 30ANNIS DIACONI VENEll y»

balorum densissimas acicsvegetabat. In medio au- A parvam a?cclcsiam in bonoreDei et sancti Johanni

tem littore nubes illa candidissima cum suis radiis sicut idem sanctus baptista ipsi Mauro ostendera
stetit.Ad quam cum accessisset, splendida canicie juxta atriuin episcopiimirafpulchritudine ediffic;

scnem quendam in speciosissima sede sedenlcm verunt. In ipsaquoque baptismatisfontesponento^

infra ipsam nubem contemplalus est, cum quo vidc- mirum in modum per occultos meatus in eisder

licet quidam erat, insimul confabulanles.

juvenis fonl,il)us aireas besliarum imagines aquas evomer
Tunc senior ille ait eidem Mauro presbytero «Ego : fecerunt. llis itaque p^ractis, prefatus sacerdc
sum Petrus apostolorum princeps, a Christiani gre- Maurus secum duxit Aurium tribunum ad littus i

gis pastore constitutus, ut ipsius pascam ovcs et quo sancta sibi apparuerat Justina. Ibique juxl
agnos. Nunc inpeccatorum tuorum remissione tibi quodin prefata visione sibi revelatum fuerat, par
injungo, quatinus ad Dei bonorem [fol. 2") et in vam ;i'cclesiam conslruer-efecit. Deinde venientei
mei nominis titulo honorifice in hoc loco secclesiam littus in quogencium acboum sibi apparuerat mul
fundare studeas, ut in natalicii mei die universus titudo, sccundum quod in prefata revelatione sil
Torccllanus populus in ea congregetur. » Junior jussum fuei-at, eecclesiam in bonore sancti Petri c

vero ilie.qui cum Ego sum servus

eo erat, dixit : « aliam parvam ecclesiam in honore sancti Anlonir
Dei nomine Antoninus, qui pro Christi nomine pas- ^ marlyris edifficaverunt. Littus autem boum Auriu

sus fui. Ideoque precipio tibi,utparvam secclesiam triburius constituit hoc appellari. Deinde ad aliu
juxta magistri mei basilicam in honore Dei et sub littus transfretari cupientes, albissimam nubei

titulo nominis mei ediffices. Nicbil tamen alieni supra id ad quodtendebarrtlittusviderunt. Adquo
operis inter utrasque qua si
facere presumas. In cum pervenissent, evanescenle nube, secundume
quis jusle ac devota mente aliquid pecierit, meis que illic reppererant signa cecclesiam in honor
precibus apud Deum obtinere non ambiget. Cave domni Salvatorisedifficaverunt. Exprefatc quider
ut sicut tibi designaverimus, ipsius secclesias ex- albe nubis visione, littus Album idemAurius tribi
truere facias. •>•>
In quartum autem cum pervenisset nusillud constituit nominari.Ad liujus littorisvei
littus,visum fuit ei, quod totum littus vineis esset sus dexloramgradientespartem,sieutinprefatasil
plenum, maturissimas uvas habentibus; et ecce ostensum fuerat visione et a sanctis martiribus dc
nubes illa, quam paulo ante diximus, apparuit ei. signatum,3eccIesiaminhonoresanctoruramartirur
Ad quam cum accessisset, decora facie puellam IlermelisetHcrasmi edifficaverunt i^^ cujusmercc
quandam in sede preciosa sedenlem aspexit. Quc dis promissa locum in quo altariafodientes destin;
dixit: Ego suni Juslina virgo, quc pro Christi G
(( ^^"ant, plurimum auriinvenerunt, et ob hoc Auriu
nomine in Patavi civitate passa fui ;
proejusainore trihunus '/b/. 3') littus Mercedis constituit hoc ap
te deprecor, ut parvam secclesiam in Dei honorc et pellari.

mei nominis commemoratione in hoc littore con- Expletis his omnibus, hec omnia que supra me
struerefacias. » omnibus taliler revelatis, visum
His moravimus littoraprefalusAurius cumceteris ejus
sibi fuerat in cujusdam brevissime tumbe, c. tu- [?'. dem episcopii principibusin jure proprie domina
muli] loco persistere, ubi ct nubes illa lucida ap- tionis sub eodemepiscopatususceperunt. Inquibu
paruit ei, supra quam soleni illustrantibus radiis etiam multos agricolas seu colpnos constituerunl
aspexit. In eadem autem nubevirquidammirabilis hoc itaque modo ut nullus in eisdem littoribus v
aspectu erat, dicens ci : « Ego surn Johannes ba- neas vel alicujus culture opus agere presumer>
ptistaprecursorDomini;deprecortepernomenejus, sine episcopiconcessione vel venundatione.
ut sccundum hanc quam tibi in hoc loco ostendero Constiluerunt quoque quod singulis annis -"

formam a?cclesiam michi edifficarefacias. » In qua unoquoque sulcu uniuscujusque vineae jam dicl
die noctuque orationibus ac vigiliis sibi vacare in- episcopatui duospalmiles cumomnibusracemispr
junxit, nec non per anulum ac scripturc paginam censu pcr"solvcrcnt, et pro unaquaquc domo pr
investicione tradidit His omnibus expletis supra fisci 1" precio oclonummos eidem episcopatui rn:

eccIesi<E sancta; Maria; tectum aslitisse sibi visum t^ penderent. Omnes veropiscariasgurgitumacpal
fuit, ubi nimio molendinorum sti-epitu qui juxta dum prefato subjugaverunt episcopio. Prelereaqui
pra^falam a^cclesiam adcsse videbantur, ex hiijus dam alic ejusdem "' c['iscopatus partes in cen
quiete visionis sornpno cxpcr-gcfactus, scripU [fol. 3) dehitum ova elgallinasolYorebant. OmniumaultM
volumen et anulum in suis repporit manibus. Hsec
'

supradiclorum cunctos redditus prcfato Mauro

autcm seriatim postquam omnia cxposuit, Aurius pr"es])itero, usquc quoepiscopalifungcrelurhouor'
tribunus et alii nobilcs qui cumeo erant.visoanulo comiserunt.
et scripti volumine, quodipse reppererat in Eo nainque tomporc Frauduni cum Willaren
mani-
bus suis, de hujus revelalionis visione certifieati, honore Dei et san^
mastalicis (129) a^cclcsiam in
VAHI.E LECTIO.NES.
"2 cdifficerunt I. i*» prosisci 1. pro lischi 3. '•' eisdem c. ^^'i mutatum
in Magno v. not. seo. ;

NOT/E.
(129) Id est massalicis, incoUs.
 CHRONICON r.RADENSE. 946

levite el marlyris honorificc conslriixe- A cossionc vero Obelierii el Beali Metamauccnsium

iirenci i
fundamentis constructis. duium el coliaudacionc Aurii tribuni necnon ex
t. Cujus pcr giruin
lellum quoddam illic tieri ordinavorunl. A quo conlirmationc Mauri prcsbiteri, qui in episcopatus

a caslello pontem cdifficantcs, usquc ad Amia- lionorc ejeclus luerat, ipsam a^cclosiam sancti Jo-

facerunl iter. Prefalis namquc Fraudunis con- liannisapostoli ct cvangelista? cenobium sanctimo-
sil Aurius tribunus et Maurus prosbitor
in vico nialium perpctuo essc ordinaverunt.
Ilis aulom ut supradiclum cst conslilulis,codem
ianarum judicii tribunalum. Maximam voro cu-
iamliltorispartem exconcessionc Aurii tribuni, lomporc univorsa Veneli.T populi nuilliludo coni-
•non el Mauri presbileri, ulad ejusdom oecclesie municatocoiisilii in Gradonse porveneruntcastrum,

lilalem vineas edilTicaront, ipsi Frauduni appre- ibiqupjuxta o-cclesia? sancti Jobannis Baplisto de
iderunt. Piscariasquoque ad paludes, ut eidcm Torcollis forniam,in honore sanctseMariae Virginis

;lesie molondinos constituorel idem Aurius tri- basilicam conslruxerunl. Aliani quoque a?.cclesiam

aus {fol i) el Maurus i'* presbiter plures con- in honore sancte Agathe virginis ediflicantes, mi-

sit. lu eodcm vero vico Amianarum supradicti rabili opere in candcni ordinarunt criptam. In qua

uduni ipoclesiam sancti Marci conslruxerunt, altarc in honore sancti Yitalis martyris erectum

i([uesaucli Laurencii ecclosia? subjugantcs. Non B ost.

l multum lomporis ipsi Frauduni cum Calcia- Ea nam([iic tcmpostato cuidam Gominiano presbi-

ris aliquas reliquias sanctorum martirum Sergi lcro divina rovclalione injunclum est, ut in Tcr-

Bachi a quodam Stephano Scopacalle suscipien- gcstina civitate destructa, inter muros ccclesiee et

;, sncclesiam in Dei et oorum honore in capite muros dcslructsecivitatis, corpora sanctorum qua-
i Constanciaci edilficaverunt, quam prefate plebi draginla ot duo martyrum diligenter porquiroret.
ictiLaurciicii subdidorunt. Iterumquasdam alias Quibus invcntis, cum quibusdam suis comprovin-
iquiassanctorum martirum MarcellianietMaximi cialibus 1" ad Aquilogensium destructam perveniret
[uibiisdani castellanis acquisiverunt, in quorum civifalem, perquirontes reliquias sanctorum, inve-
lore jpcclesiam cdifficantes, Jam dictc subjugave- nerunt ibi corpora sanctorummarlyrum Cancii et
it plcbi. Ilas naiiique tres a?cclesias per scripti Canciani atque Cancianilla^, necnori et corpora
rograpbum prefate subdidcrnnt plebi ; eo vero sanctarum virginum, Eufiniia?,Dorothese,Tecle£eet
linc ut siiigulis annisin carum fostivitatibusjam Erasmu), quas onines reliquias, ut ei revelalum
:lae ecclesia' plebano prandiuni preparare i»' ho- fuorat, sccum deflerentes, cum maximo honore in
rifice deberenl.IIiijus voroviccm isdcm plebanus p ca-tro Gradcnsi infra fccclesias dignissime condi-
ipsius plebis fostivitate earundem cecclesiarum drrunt.
ricis Ex collaudacione
constituerunt reddcrc. Hisdem autem temporibus Beatus i^o dux Meta-
•0 Aurii tribuni, principis Torcellani, et Mauii maucensium, cuni quibusdam Iribunis {fol. 5) ct
:sbiteri, qui in cpiscopii honore eleclus fuerat, nobilibiis suis ad universalem Roniane sedis ponti-
r testamonli paginam censuerunt, r[uatinus si ficem nomirne Bcnodictuni (130 adgressi suntiter.
is ex illorum tribu iililis invcniretur clericus, ac- Atquemcum pervenissent,supplicitor fusis precibus
)ta iuvesticione a Torcellano pontifice, sine ali- quatinus Gradensecastrumnovam Aquileiam insti-

us contraditione, in sancli Laurencii fficclesia tuerct, et tocius Venetioe metropolim

et Hyslria?
ibanusconstilueretur. Sinautemexpredictaprole ordinaret deprecabantur. Xoniina quoque palriar-
llis lahs superesset dericus, ojusdem parrochise charum qui post dcstructionem Aquilegensium ur-
ini in aliam quam vellont pcrsonam liberam fa- bis sine alicujus aposlolici conccssione in prefato
indi electionem haberent potestatem. Reliquas Gradensi castello sederant, refTerebanl dicenles:
ro ecclesia^, que per diversasTorcelli partesfue- « Marcellinus palriarcha, ipseprimusin eadem no-

nt edifficate. .\urius tribunusetpredictus Maurus vam Aquileiam sedis i^^i annis 11", qui priusfecerat
esbiter qui fuerat electus cum univcrsi populi D monnslerium Beligniense in destructa Aquileia,
ide eonstiluerunt et confirmaverunt, atque sub quod etiam monasterium sub proprii dominii jure
teslatlvojurefpcclesife sancta? Maria? subdiderunt quamdiu vixit reUnuit. Huic aulem successit Mar-
4'), et omnium supradictarum •'•s cecclesiarum
'/. ccllinus, qiii aimis 15 novfe Aquilega? rexit eccle-
nsuerunt episcopium ipsam ecdesiam .sancta? Ma- siam. Post quem Stophanus in ejusdom castri jrc-
n Juxta hanc quippe accclcsiam non longe in ho- closiain scdit aiinis 12 et mensibus 3 et dicbus W).
)rc Dei el sancti Johannis apostoli et cvangelistfe Hujus quippe siiccessor exlitit Maurus, qiii in ea-
efali Frauduni edifficaverunt basilicam. Ex con- doni fccclesia prefuit annis i, mensilnis \\. Post
VARI^ LECTIO.NES.
"* sicpriwum scriptum erat, post u m
g et n in r mnfjtta siinl,ut tninc Magnus in codirc lcfjatnr. Indiciu
men priince Irclionis facilc cof/nosci posswit. Gieselicrclil. H7 preparo c. "» itn 3. tribunorum et pro-
rum cl in loco rnso postera inanu 1. i'-» cum sitpplciidiim esse vidcfar. G. is« ita 3. [irocercs et in loco
•so l. isi (cgg ; sedit.

NOT.E.
M30) Benedictus nullus initio saeculi noni sedit.
547 JOANNIS DIACONI VENETI 948
quem Macedoniusper annos 16etmenses '6 et dies A innoluit, qualiler cives AquileisesevissimamLonpo-
6 ibidem extitit patriarcha, qui a^cclesiam sancti bardorum rabiem in flradense castrum fii^ienle':
Johannis apostoli et evangelislic in eodem caslello bealissimi corpora sanclorum Quirini, JllarietTa-
fundavit. ciani etcetororum sccum asportaverunt; liacitaque
« Hosautem in numero cpiscoporum, qiii a lem- revelalione, non parumil)arcscpns,ettranslationem
pore beati Marci usque ad ?\icetam, qui tempore eorum diem constiluit celebrari-
scripsit, et natalicii
destructionis Aquilegensi prefuit a^cclesia^, connu- In octavo die pentecosten natale quadraeinla etduo
iTierari credimus, necnon abapostolice sedis ponti- martirum sanctorum IllarietTa-
inslituit; natalicia
ficibus cum pallii bcnediclione in hancquam pcti- ciani scxto decimo Kalendas Marcii, Quirini sacer-
mus novam Ocri yVquilciam deslinati sunt. » dolis quarlo Kalendas Junii, sanctorum Canciano-
Tunc idem Sanctissimus I:5enedictus,summusRo- rum pridieKalendasMadii, natale sanctarum virgi-
manajsedis pontifexjbenignilatis clcmencia motus, num tercio Nonas Septembris.
digniseorum condescenditprecibus, communicato-
Rcxit autem Paulus, benignissimus patriarcba
«jue (fol. 30 cpiscoporum concilio, riradcnsem
[')')

primus per apostolicam concessionem, novae Aqui-

civitatem novam Aquilciam constituens, ex collau-
leiffi aicclesiam annis t2.
datione supradictorum episcoporum ct omnium
sancta) Romana^ Ecclesiffi cardinaHum, tocius Vene- B "«iic success.t Probmus, qui in eadem nova Aqui-
'^'^ metropolitanam rexitajcclesiamannis^, mer
tia. et Histria^ metropolim ordinavit. Accersitoque
sibus 8.
ducc et qui cum oo erant: « Por privilegii, inquit»
Dehinc Helias iss egregius patriarcbaGradensem
preceptum sancla^. Romana? Ecclcsia», et ^'^^
collau-
dalioneac conflrmatione omnium istoruinfratrum, regendam susccpitaecclesiam. Ipse in eadem aeccle-

tam episcoporum, quam cardinalium, tocius Vcne- siam sanctffi Eufimia? juxla nominis proprielatem
tise, necnon et Hystriai Gradensem fecclesiam me- fabricare precepit, Nam
quod grece eufimia, latinc
Iropolim vobis ordinamus. Ejusdem vcro presulis bona forma i»' eadem quoque i58 aeccle-
sonat. In

clectionem clcro et populo liberam faciendi tribui- sia congregata multitudine episcoporum a Verona

mus facultatem. Prcfate preterea regionis duci post usque Pannoniam, cuncteque Venetie populo con-
factamelectioneminvesticionispotestatem commit- vocato,generalemsinodumcelebravit. Ipsonamquc
timus, qua ab ipso duce accepta, ejusdem suffra- tempore corpora sanctarum virginum secundum
ganeis consecrandi licenciam concedimus. Quibus quod a reverando Paulo Patriarchascriplumfuerat
expletis, ad hujus sanctae Romane a^cclesia? sedem perquirens, omnibus revelavit. Quibus cunctisqui
ad benedictionem suscipiendam propcrarein-
pallii
^ erant in prefato concilio visis, celeberrime ipsa cor-

junginus. » Hec omnia pcr privilegii paginam pora venerati sunt. Tunc Helias egregius patriar-
duci i5>3 et cunctis ejus »S4 successoribus concessit. cha cum omni illa multitudine ifol. 6*) episcoponini
Ad hujusrei connrmationem,recto ut supradictum ac cleri et populi collaudatione ordinavit sedecim
est ordine, quemdam Paulum cardinalem sanctae episcopalusinterForoguliensiumnecnon etHystriiT
Romanai Ecclesise, facta electione ab ipsis tribunis sivae Dahnatiae partes, videUcetin Vegla, in Apsaro,

nobilibus qui cum Beatoi!'» duce aderant, a prefato in Patliena. In Venetia autem sex episcopalus fif li

quoquc duce acceptainvesticionc,patriarcham con- constituit, Quorum electiones uniuscujusque parro-

secravit, atque cum pallii bencdictionc in novam chiae clero et populo comittens, sicut a beato Bene-

Aquileiam cum
Qui sanctissimus pa-
eis remisit. dicto sanctae Romanae sedis antistile fuerat sancci-

triarchacorporasanctorum in eisdem nove Aquileie tum necnon et privilegii scripto confirmatum,duri

seccle.sis honorificc condivit, )n secclesia sancti investicionem concessit, Horum episcopalum pri-

Vitalis quadraginta et duo martyrum corpora mumconstituitTorcellanunijSicutprimusfueralve-

dignissimc tumulavit; in a^cclesia sanctn:', Maria? tustateinAltinensium civilate;secundum Metaraau-
corpora sanclarum vireinuni Eufimia:>, Dorolhea?, D censem tercium Olivolensem, cui ideo hoc nomcn
;

Teclae et Erasmac diligcnter collocavit; corpora impositumest,quiaibi antejanuani ajcclesiae saucli

autem sanctorumCancii,Canciani et Cancianilkein Serzi imanis (131) erat olivarum arbor, Cujii;
is»

ipcclesia sancti Johannis cvangelistc cclcbcrriiTie parrochioc convocatis populis, magnam aecclesiaii;
composuit, inhonorcDeietsanctiPctriidemvenerabilispatriar
[fol. (')) (Aimipic idciu vcuorabilis p;ilriaiTlia ad chaedifficaro prccopit,ibi(iue cpiscopium couslituil
destructam Aquileicnsiuni civitateni cum populi ubiscripticonfirmationoet analhc natis viuculori'i

multiludine ire disponcret, divina rcvelationo sibi vcnirc in unoquoquc sabbato se coutriuxoruul, ibi-

VARLE LECTIONES.
'S2 primiim scriptum
ita erat, qaod post nltern manu mutatum esl in ex, G. iss alin mauu dun
bus 1. la^ alia manu eoruin 1. i^'' ila 3.
prefato in loco roso. "^ /lic ineipit codex 3. 'st lege faiii;i

»'is quoquoqiic 1. '^» ila 1; id est Sor.;i, Scrgii, Vcnetn lingua, qua e. g. San Giorgio /»ro;ion/»Vj/iir Sar
Sorso.

NOT^.
(131) Immanis.
 CHROMCON r.RADENSE. 050

f nlurimas mercaliones faciebanl. Quartum i'pi- A acceperunt a bealissimopapa Pellagio, cousenticn

pium in .'Equilensem civilalom licri conslituit. libus universis episcopis jam diclarum provin-

iitiim in civitatc Eracliana adesse precepit. ciarum. Paulns siquidem, precessor '«' ejus, hoslile

lemquoquctcmporeidem vencriil»ilispatriarclja pcriculiim non lercns, l.ongohardis advenieiitibus

lesiam in honorc Dei et sancti Pclri edilTuavit, iun> oinni thesauro ecclcsio^ (iradus se conluicral,

im Opilerpinam appeilavit. Sexlum autemepi- atlerens seciim corpora sanctorum martirum El-

liiumin Caprulis lieri jussil, ul)i caslellum oon- lari ics et Taciani et reliquorum. Dcfunclo vero
uit, in quo jecclcsiam in honore sancli Stephani Paulo et in cecclesia Gradense umalo, cujus sepul-
lomartyris fundavit, juxta quain cpiscopalem chrum usque hodie manet, ProbimusGraden-
'6'*il)i

iium secundum loci posicioncm sat honorilice scm, id est novcAquilcie, rexit a3cclesiam. Cui suo-

'ficare precepit. cedens memoratusHeliaspalriarcha, hecque supra-

[etamaucensium autcm opiscopatus ex Patavium scripta sunt (r. .v(//j;-rtC(;/.S8l)ordinavit,cljamdicta

lateextitil oriundiis, et veluti universus populus corporasanctorumibi miromodolocavitdonuinique

•it cum suo cpiscopo, sic ineadera insulam(/bt. sibi a fuudanicntis fabricarc prccepit, assercns in
letamaucensi habilare disposuit. synodo supra slatuto Kurmimi fralres, inlervenien-
:

ipiscopatus vero civitalis novae, quse Eracliana B tibns mnlis nostris cottidie hostile perpetimur flagel-
ellala esl, de Overdecina civitale (13-2) adve- /iim, et jam pridcra ah Attila Ungarontm ifi' rege

ie teslatur. Unde dux et niagna pars nobilium Aqiti/eia, cicitas uostra, funditas destructa cst, ct

•
dcm civilalis fugientes, in prefata Eracliana Got/iorum inccssu et ccterorum barbarorum cassatat
tale prelibalum episcopalum constituerunt. vix a^pirat ; snd nunc Longoburdorum infandc gcntis
aprulensium quidem episcopalus de Concordiu flageila sustinere nonpotest. Quapropter dignumduci,
igienti clero el populo, sicuti ibidem fuerat, hic ninnsitetudo nostra, si vestrse placet sanctitati, in hoc
oonstitutus est. castro Gradensc nostram confirmare metropoiim.
lem quoque sanctissimus Helias patriarcba in Quod diclum omnibus placuit episcopis; et facto
iribus qusp a Gradensi civitate usque Caprula- libcllo statutff! suae, id est de memorata Calcedo-
:iepiscopiumdiscurrunt,quasdamedifficarefecit nensi synodo (fol. 8) et de hac ipsa sede et omnium
esias. In primo littore, quod juxta Gradensem suprailiclorum, super manibussuis conscripserunt.
ssedinnosciturcivitateni,basiiicaminhonoreDei Id eslprimus Heliaspalriarcha;deindeMarcelIusie:i
anctissimi Petri apostolorumisoprincipisediffi- episcopus sanctaj a^cclesiae Opitergine, Leonianus
; precepit, ubi et cenobium puellarum adesse episcopus TyborniensisjPetrus episcopus Altinatis,
inavit, ^ Vindemius episcopus Cessensis, BerguUus episcopus
1 secundo quoque litlore, cujus longitudo per sex Patavinffi tccclesiye, Johannes episcopus Celejanae,
;nditur miliaria, in quodam ejusdem littoris be- Ciarissimus episcopus Concordiensis, Patriciusepi-
li loco, duo viriibidem manentes inventi sunt, scopus Emonensis, Adrianus episcopus Polensis,
rum alter vocabatur Barbanus, alter vero Tar- Maxencius episcopus Juliensis, Severus episcopus
(U3 dicebatur. Idem namque viri pagnorum fu- Tergestinai fficclesia:', Solacius episcopus Veronen-

iles rabiem, deTarvisiocum omni sua supelle- sis,Johannes episcopus Parentine eecclesitc, Aaron
: illic latitabant. Quibus ecclesiam in honore san- episcopus Avonciensis, Ingenuus episcopus secundc
Dei genitricis Mariae, ut fuerat revelatum, Recia?, Agnellus episcopus Tridentine aecclesia), Vi-
nominatus patriarcha facere precepit. Ad quem gilius episcopus Scaravaciensis, Fonteius episcopus
1 isdem palriarcha pervenisset locum, veluli ibi Feltrensis, Marcianus episcopus Pelenatis; Lauren-
^rerunt signa,ejusdema!cclesia;fundamenlain- cius prcsbiter, etMarinus presbiter, atque Emerius
t, ubi et monachorum cenobium adessenecnon prcsbiter, provinciales, el ccLeri prcsbiteri, tam mc-
arbanumabbatemfieri ordinavit. Hujusnamque Iropolitani quamque el Plebani. Omnes isti supra-
us ad propria remeavit. Dsrripti consencicrunt, ct omnia in eodem ics loco
ol.l') In eadem vero sinodo (133) quam supra confirmaverunt.
iioravinius, quicquid de Calcedonensidubitaba- Post annos qiiinque hec is' oniuia suprascripta
coacilio, pulsa ambiguitate confirmatum est. pcracta in ipsa scde metropolitana Gradensc, de-
ue statuil aicclesiam Gradcnsem caputet metro- funclus 1C8 supramemoratus Hclias pairiarcha, qui
mtociusprovincic Hystricnsium et Veneliarum,- aniiis pontificatum rcxil 14 et mensibus 10, dicbiis
isVenetiaetcrminusaPannoniamusqueadAdam 21, ct sepultus est in aicclesia beata; Eufimic.
ium prolelatur. Epistolamque pro bis slalutis Huic successit Severus patriarcha ad regendam

VARLE LECTIONES.
'aDostolorum 1. '«i processor c. '«2 hylari o. '«3 modo o. ">'•
unorum 5. ct suiira ciiron. Vcnct.
881-883. »6* marcianuj o.e< swyjra co/. 881-883. 'co edeni 1.' '«' his omnibus soprascriptis peractis
11/ tt ;i. l«8 est uddit n.

NOT/E.
82) Oderzo.
33) Cf. de Rubeis Monumenla Ecclesiae Aquleiensis, pag. 23a sqq.
 :

&5i JOANNIS DIACONI VENETI ^,

Gradensern candemsecolesiam, qui omnes suasres, A ordinavit Johannem abbalem. In qua Iresepisco
que deparentumjure habuil, in j;jm dicta a^cclesia consenserunt Deo sibi contrario, eteum consecr
sancte Eufimie reliquid, per testamenlarium vocem verunt.
comendanssacerdotibusipsiusmetropolisGradensis Tamen i"i postea per epistolam domni
Bonifa<
ut ipsi superstites seu poslcri eorum pro his rebus papa; urbisRomxsub eandemmetropoiimGrade
specialiteromnidiesabbatiproipsomissascelobra- sem se subjugaverunt. Defuncto vero Candidiar
rent.atqueoblationesoirerrereut; mensamquepau- patriarcha apud Gradense casfrum, qui annis rej
perum instituit {foL 8'). Cujus et testamenli cartula tccclesiam numero quinque, successit Epiphaiii.
apudfBCClesiam Gradensem manet, ctresquassibi qui sanctam wcclesiam Gradensem anno un
reliquid ipsa possidct cecclesia. Defunclo vero ipso mensibus tribus, dicbus undecim gubernavit;
q
beatissimo viro, apud (Jradensem metropoHm mortuus et sepultus est in aecclesia beata; Eul
cecclesiam scpullus est in basilica l)eal;e Kufimiae. miae.
Qui pontificatum rexit annis numero viginli et Huic successitCiprianus patriarclia ad regendai
octo 1G9, et diebus triginta et uno. secclesiam Gradensem, qui eam rexit annis ni
Huic successit Marcianus patriarclia, qui eccle- mero quindecim, mensibus tribus, diebus vigii
siam Gradensem rexit annis numero tribus, mense B ti. Et hoc mortuo, sepultus est in eadem bas
uno,diebusquinque.MortuoveroipsoapudGradus, Uca ubi suprascripti predecessores ejus hurac
id i"o est novam Aquileiam, sepultus eslin aicclesia sunl.
bealai Eufimiae. Isdem vero papa providens utilitati sanctae D
Huic successit Candidianus patriarcha in ipsa interventu supradiclorum Primogeniu
fpcclesia^,
suprascripla metropoli Gradensi. Sub cujus tem- subdiaconum, regionarium sedis apostoUc», ;

poreperconsensum regisLongabardorum,
Agilulfi, eandem melropolim regendam direxit.
Gisulfus dux per forciam episcopum in ForojuUi

CHRONIGI GRADENSIS SUPPLEMENTUM '":

Fortunatus quidam herelicus pontificatum arri- simum Justinianura (134) augustura hujusrciind;
puit; qui quintam sinodum minime credens, ob gandae causa, qualiter ipse baptismales ecclesi

sui erroris piaculum pavens, totam a?ccle.siam Gra- denudatae fuissent, quod et Longobardi suos ep
densemmetropolitanam denudansiii auro etvesti- scopos a diocesi ejus subtrahere voluissent, et i|

bus velornamento, similiter "3 et ecclesias bapti- sum thesaurum apud se ipsi retinuissenl. Tur
smales provincia; Hystriae '"' at sinochagia i^s quge demum ipse piissimus imperator aurum et arger
ad eandem aecclesiam Gradcnsem pertinere vide- tum plus remisit quam i'8 perdiderant, et insupi
bantur, fugam in Longobardiam petiit, apud ca- sedem beatissimi Marci evangeliste dirigens, quai
strum Cormones super civitatem Aquileiam milia- ab Alexandria Heraclius augustus in regiamurbei
rio 15. Contracujus nequitiam et heresim episcopi adduxerat. Mortuo vero beatissimo viro Primogt
Venetiarumet Hystriensium etclerici Aquileienses, nio (««. 649), qui annis numero 20, mensibus
quietiam Gradensis aecclesiae, scripta sua ad Hono- diebus 7rexitpontificatum,sepuItusest juxtacorpi
rium papam direxerunt. Idem i'?^ vero p;jpa provi- antecessoris sui beatissimi Cypriani, in basili'

dens utilitati sanctae Dei «cclesiae, Priinogenium beatae Eufemia:'. Huic successit MaximusprsesuHff'
diaconum et regionarium ^t sedis aposlolicaj ad 670), qui annis numero 20 rexit pontificatuin. •

eandemmetropolimregendamdirexit, dansetepi- sepultus est in eadem basilica. Deinde successita

stoIamauctoritatisapostolicuMnnodantcmmemora- regendam aecclesiam Stephanus pra^sul, qui ann
ti Forlunati heresim. Idem autcm Primogcniiisper numero 5 pontifcx fuit. Eo vcro mortuo {an. 67
visionem ammonitus, corporabeati Herinachorai et ^ atque sepulto in eodemcaslrojuxla basilicam bea
martiris atque }'ontificis et sancti Felicis ot I^rtu- Johannis euvangelistc (135), Christoforus 'prspJi

nati, sita miliario tercio, in Gradensem civitatem suscepit eccle.siam Gradensem regendam, qui i

adduxit, ibique diligcnti cura deposuit; ct usquc patriarcgalu vixit annis numero 32, et morluuse-
hodie pontifex civitatis Gradensis pallei benedic- atque sepultus in eadom b;isilica {an. 685). Hui
lionem a summascdc ;iposto]icapronieruit. At vero successit Donatus antistos {an. 717), .ujusterapor
supramemoraluspatriarchaPrimogeniusapocrisia- Longobardi per fortiam Sereno Forojulensis «crlp
rium suum dirigens in regiam urbem ad virum piis- siae archiepiscopo a summa sede palleum delul»

VARLE LECTIONES.
1G9 XXXI 5. i'o_i. e. n. i4. ihsunl 5. iti //( niargine eadem nianu, qtia fe.rtiis exaratas est adnotatur : 1

hoc loco necessaria cst epistola Boiiifacii pape 1. i-s c.r codd. 3. 6. i"« simul 6. i'* hysloriaj 5 i'

"• i. e. xenonochia. «^e Idem — direxit ;"«»? supra in fine codicum 1. 2. 3. 4. hobetur. i"'ragionariuM
'J. 178 quoniam 6.

NOT.E.
(I3i) Cum Dandulo lege Hcraclium. (13») Agathonem hic inserit Ughellius.
 CIIRONICON f.RADENSE. 954

inl «f» apostolica prirtiitus: cui heatissimus papa A ad munitatem respitianl, et illa »«« satagere, undo
regorius ppistolani (iirexit, inlerdirenlpm '«" in- non >S9 cx potestate divinitusconcessasuppliciased
r celeras. ne umquani aliena jiira invaderol.aut praMuia sporonlur. Convenil enim, ut cum unius
> lemerilalis ausu t»i usurparet jurisdilionem ou- volis parenuis, allorius jura non fraudenlur. Quia

is(]uam, selin his esset conlemplus '"qucTusque ergo missa relalione, iios a Deo salvata communi-
nc possedisset. Et ex auctorilate aposlolica prae- tas 10« vestra peliit, conlra Foro julensem antisti-

pil ipse bcatissimus papa, nec ullo modo ter- ditionem lai Gra-
tein a,ireiilos,quod cupiat invadere

iuiis excederet. a Doiiato pra'sule Cradense pos- densis patriarcha' et ul numquam excedcretcrmi-
ssos, sel sibi sufficeret in his q<ia' possidebal, niim vel jura invadere aliena sed nec velle in ea ;

!C amplius quam in finibus procul dubio genlis qiia'hactenuspossedisset esse contentum; cuietiam
^npobardoruni gressum teudere priesumerel. in priesenti nc ea temptet ex auctoritate apostolica
uod si inobediens liiisset, apostolioi vigoris in- inlerdixinuis. eique concessiim paliiumsub hacessc
gnus judit-aretur. Mortuo voro Donato palriar- oondilione, dilectissiini, sciatis. Cui dcnuo, ne
la, qui annis numero 7 rexit ponlificatum, se- pncsumat excederc, pr»cipimus. Ne ergo incuria
iltus est iii basilica sancta; Eufemiaj. quadam aut incidio locuingcns eorum insidiando,
Inoipit epislola beati Cregorii papa?missaSereno B ut assolel, invadat, pervigiles cavete, potius solli-

)iscopoForojulensi,inhis vorbisinterdicens:«Tan- citi de vestra post divinum prsesidium percogitate

muncrequisquc ditalur, quantuin in sublimitate 192 «ahite. Quia illud nou occasione agitur, sed
jsilusdeseex mandato domini Redemptoris lui- ubi possunlDco ejus issresistente virtute perpetra-

iliter sentit. Etenim pasloralis dignilassingulari- re '"* niluntur. Optantes vos de reliquo in amore
rex humilitate ornatur.Sperncndiim quippc apo- domini nostri Jesu Chrisli pollere, et ab omni in-

alica lectio arguit elatos; ct si accepisti,quidglo- munes aversitate manere. Bene valete. »
irisquasi non acceporis? Nam dum ad cumulum Interim aulem hic beatus Gregorius defunclus
i honoris pra?cibus exiinii filii nostri regis tlexi, est Romae, cui successit beatissimusGregoriuspapa
urimum pro rectiludine fidei, quam te tuam-
et tercius; qui post obitum Donati Gradensis patriar-
le a?cclesiam tenere et amplecli cognovimus,pro- che epistolam suam direxit universis Venetiensis
icati.palleum tibi direximus, interdicentes et inter scu Histriae el cuncto populo, ut electionem in
lera'»», ne umquain alienajurainvadere.s, aut te- Gradensem patriarcliam facerent. Qui prsecepto
eritatisausui8»usurparesjurisditioniscujusquam; ejusdem papaj Gregorii elegerunt Antoninum vi-
d in his essescontentusqufc usque hactenus pos- rum probatissimum nova sancta Aquiieiensipa
in
1- , X- ... : - /-.,„j C. , .
, ,_ . _-,„>
, _^ _ __,_ r- .
,
disli. Nunc vero, ut cogno\imus, Gradensis prue-
:

triarcham ecclesiam Qui a beato Grego-

(an. 72.o).

lis niteris pervadere jura, atque ex his quibus rio f)apa tercio juxta deccssorum suorum exemplar
issedit nunc usque usurparo. Ne ergo in quo- privilegium cum benedictione pallei consecutus
lam existas temerator, cx apostolica auctoritate est. Hic Anloninus las patriarcha ammonitus est a
•jpcipimus, ne ullo modo terminos excedas ab pra!dicto Gregorio papa Roniam ad synodum oc-
» possessos, sed solum suffitias in hisque te ha- currere; ad quam synodum Johannesarchiepisco-
!lo, quo modo usijiie possedisli, ncc amplius pus Ravenas vocatus ost propter imagines quae in
aam in finibus procul dubio genlis Longobardo- regia urbe d(3ponerejubebant Leo atque Constan-
im existentibus gressum tendere prtesumas, ut tinus augusli, et inlicite conjugia quse per diversa
jn injuste te suscepisse gratiam collati pallei ox loca fiebatit. Post hanc vocalionem Antoninuspa-
ra?3umptione oslendas. Et inde apostolici vigore tiiarchacuin sufTraganeis Romam ad .syno-
suis
jncilii, si inobediens fuisses conprobatus, indi^'- dum qua synodo definitive divisio fa-
perrexit ; in
us judiceris. Data Kal. Decembris, indictionis?.» cta est inter Antoninum Gradensem patriai'cham
iem Gregorius pro hac re talem ad episcoposVe- et Serenum Forojulensem antistitem, juxta edi-
eliK et HystricO epislolam « Gregorius
direxit ;
J) ctum beati Gregorii secundi, confirmante tota sy-
;nu5 servorum Dei, cpiscopu^, universis episcopis nodo cl sentcnliam analhematis in hujus confir
onelicc seu Hyslria! vel plebi ejusdem. Quam- nialiouis violatores dictante.
iiam ex minislerio quod miseratione superna rc- MorLuo vero ipso Antonino patriarcha, qui annos
mu3,quicquid provide deliberando peragere abs- rexitpontincalum 22, menses 10, dies 20, sepuUus
ue obslarulo coiiveniat. attaincn ne frustrajudi- ost in eodem castro in fficclesia sancla! yEufemia?.
lum egisse videaniur i*", illa ciipimus persequi, Huic successit iEmilianus patriarcha {an. 749), qui
jse non '»7 ad lesionem cujusquam, verum potius rexit pontificatum annos 8, dies 6. Mortuo vero

VARI^i; LECTIONES.
'"• detft 0. ««0 dcest 6. >»i aii o. 6 i»* aiisi '6. G. '83 ^, <-. contentus. 's* prohibentes addil
nndulus in chronico pa'j. 132 >»• usu i>, 6. i»» a. ne f. i. e. v. desunt '6. 6. reeejii ea cx Dandulo
133. «»" dce^t ii 6. i»» et desiint is» i»o 6. 19' inva-
illa ",. 6. dccst 5. 6. c. et v. 0.
"re M.?5i'/f invadere erciderunt ;> 6. '»' cogitare Dandulus j>. 133. '»» ois non D. '»' obtemperarc D.
» antonitis •'>. 6.
9ol> IIERIGERUS ABRAS LOBmMSIS. — NOTITIA HISTORICA. f»r',f.

sepultus est in eadcm tpcclcsia. Hiiic successit Vila- A •lecclesiam rexit annos 4, mensesB, dies 8, el sepul-

lianus(«n. 757) qui roxitoccclcsiani mcLropolilaiiam lus cst anle ecclcsiam sancta; Eufemia?. Cui suc-
aimos it, menses 2, dies VS, ct sepulLiis est iu ea- cessit Victor junior 'an R7<V), qui rexit ccclesiam

dem Huic successit Jobanncs patriarcba

basilica. annos 11, menses II, dies 13, et sepultus e^^^t anlo

{(in. 766), qui rexit a^cclesiam mctropolitanam an- a'cclesiam sancta; EufemiK. Huic successit Grego-
nos 36, ctsepultusesl in eadem «cclesia beatai Eu- rius patriarcha {an. 896), qui rexit pontificafum

remia^.Post bunc successit Fortanatus '»6 patriarcba annum 1, menses 6, dies 22. Huic successitVitalis
(rc?i.803), qui a Leone papa privilegiuni cum bene- jiuiior aw. 89 .') paLriarcba, qui rexit a>cclesiam

dictione pallei juxta.iuorum decessorum exemplar annos 3, menses 3, dies 14 et sepultus est in spc-

conseculus est. Hic tantaj famosilatis fuit, ut divo clesia Eufcmia; juxta corpora sanctorum
sancla^
memoriaiKarolusimperatorspiritalempatremeum martyrum Hermachoraj etFortunati. Huic successil
babereoplaret. Cujusad augmentum a^cclcsia^idcm Dominicus patriarcha {an. 900), qui rexit ponlifi-
leverentissimus augustus quampbiriina contulit catum annos 7, menses 11, dies 3. Post hunc suc-

praecepta. Qui Fortunatusrcxita^cclesiamannos27. cessit Laurentius paLriarcba {an. 921), qui rexit

Cuisuccessit Venerius restauratoi' ccclesiarum (a; tccclesiam annos 12, mensos 0, dies 24.Cui succcs-

825), qui rexit pontificatum annos 24, menses 8, et ^ sitMarinus patriarcha {an. 955) qui tenuit ponlifi
shpultusestinsanctffiEufemia^ffiCclesia.Huicsucccssit caium annos 3i, menses 3, dics 7. Huic successil
Victor (a/i.848), qui rexit wcclosiam annos G, menses Ronus patriarcba [an. 967), qui rexit eecclesiam
3, dies 4, et sepultus est in eadem a?cclesia sancta? annos 9, menses 6, dios 2. Post huncsuccessit Vi-
Eufemiai. Cui successit ViLalis patriarcba(«n. 854), talis,qiii rexit pontificalum annos i»' 50 et mcnsci

(|ui rexit pontiflcatum annos 19, mensem I, dies 6. Huic successit Urso {an. 1012), qui omni virlute

6, ct sepultus est in ccclcsia bcatai Agatha;. Post plonus rcxit ecclcsiam aniios 37, dies^o.
bunc successit Pelrus Patriarcba {ati. 873), qui

VARI^ LECTIONES.
196 fornatus. •'•'^
Rnl/qKa, n cnnUniinioic CIironi.ci (iddita essc pntcl

ANNO DOMINI MVIII.

HERIGERUS
ABBAS LOBIENSIS.

NOTITIA HISTORICA IN HERIGERUM.

(Fabric. Bibl. med. et inf. Lat. lib. vui.)

Harigeriissive.ffmV7eri«, Lobiensisseu Laubiensis C Operap.iOOT. Gesta episcoporum Leodieniiuni primo-

abbas,ord.Bened.,inditioncLeodicensi,abaniio900 rum XXVII, a B. Materno ad B. Rcmaclum, edilaa
adl007, de quo auclor conLinuationis Fulcuini de Cbapeavillo in Gestis pontificum Tungrcnsium.
gestisAbbatumLobiensium, cditusa Luca Dacberio TrajecLcnsium et Leodiensium; lom. I, pag l-i^-
lom VI (editionis nova; t.II, pag lii) Scripsit gesta Leodii lGr2,4. VitamS. Ursmari episcopi ct abba-
pontificum Leudiensium .icripsit mctrico slylo Vitam
; lis in Belgio, an. 713 defuncli, scriplain versibii^

S. Ursmari ; scripsic etiam ud Hugo)icm epistolam de bexamcLris leoniuis, libris vimstam Gcmblaci, ne-
(/uibusdajn quasstionibus et alia multa composuit, scd
, gaL se voluisse ederc Henscbenius lom. I. Act. San-
in lucem non emisit. Scripsit, sub sua et Adelboldi ctor. April. 18, n. 558, quod nibil historici ccii-
persona, Leodicnsis clcrici postca vcro Ultrajectcnsis
,
tincat quod non in ViLa cjusdem Ursmari, quam
cpiscopi, Dialogum de dissonantia Ecclcsicc, de Ad- Anso abbas prosa scripsit,succincLius legalur. Spe-
vcntit Domini. Congessit etinm contra Ratbertum cimina tamen qua?dam darc non inlermisit. Libro?
multa catliolicorum Patrum scripta de corpore ipsos Herigeri vulgaLosab.Egidio NVauldeinteralia
et sanguine Domini Ha-.c illc
. quaj eadem ,
moiiastcrii Laubiensis monumenla,notavit Caveus.
leguntur apudSigcbertum cap.l38,ct apudTrithe- TiLulus libri esL : Di vie ct les miracks deS. Urstur
miuni cap. 300, dc S. E. et ii, 03, illustr. Rciiodi- el dcs scpt aulres saints, avccla C/ironi^juc de Lobl"..',
cLin., qui addit etiam librmn dc Divini^ of/iciis recueillie pfir Gilks Waulde, a Mons 1628, 4. E\i'-
qiicm Oudinus toin. II, p. 487 sq illumessc puta- , stoiam ad Hugonem edidil Edmundus Marlenc
bat qucm sub Alcuini nonVmc cditinu babcmiis a tom. I. Anecdolor., p. 11-2-1 18, Paris. 1717, i"-
Mclcb. Hittoi'pio iuLcr scriplores biijiis argumonli fol. In hac epistola subtilitcr Herigerus ad vei-
p. 225, et 13 capitibus locuplclioroni iiiter Aicuini sus Dionysii Exigui calculuin annorum Chrifli
; HERir.KRI F.T ANSEI.MI CESTA 1. IMSC. TINGR. TR.U. ET LEOD. — MONITUM. m\^

pulat. Huponi vicissim septem qurrstioncs cnii- A i';it Bollandns tomo prinio Fehr., 3, p. 378. Qua? in
andas pri)poni(. .Non vidco oiiusam cur tianr ("alalos-o libroruni bilil. Loidonsi? an. 1674, 4,
istidam int<\srram non cs.sp cuni Ednuindo Mar- edilo por KridiMirum Spanhemium inlor msta Lo-
le exislimem.inii pair.i 17 etiam initinm epislciia^ irati num. 31, memoralur
Scalifrerani, papr. 393,
sronis ad Harifreriim e ms. ondiie publicavil. Itatio abari secum/um Uenn//erinti, oamin Calii\o i;o
n/oyi/<ci<m i4</w6rt/</(;.nuemms. Gcmblaci servari ejusdem bibliollieca^ qiiem loii,?c locupletio »n
muit .Mineus ad Siireborti c. 137, necdum quod deinde an. 17lti fol. u
dedil f.asimirus Oudinus,
am a quoquam iii lucem daliis esl Lilier De invenio scd pa^. Adulanli philosophorum as-
33'.».

itore ft sanfnii»f Domini non Rabl!orln(Paschasio) secla* ullimi, Doctrinam sivc Mcr/ulas aba':i *. Huic
'u^ e<t quem laudat el sequitur.sod Ralherio atictori roipsa ascribi librum do raiione Abaci
'Jinuw, II, 48H) monacho Lobiensi ac dein- probal lostimoniiim Alberici iii Chronico, qui hunc
wK.iicnsi episoopo. cuius librum de eodom ar- librum tribuit lleri<rcro ad Rn.ddO. Herigeri haben-
inenlo momoral SigcbcrUis c. 127.oiversum, ut tur lieiju/cT numerorum super nhacum Gerberti Re-
:o, ab ejus epistola ad P.itricium, quam edidit mensis archiopiscopi, doin Havennatcnsis, tum
iherius t. .\Il S|ii.'ile<r.. p. 37 (edit.nova:* tom, I, Flomani pontificis Silvcstii II niiminc.
37.5\ Heriireri librum prinius, sod sinc auctoris Hisloriarei iilloiaiia; Gailicanac multascitu digna
mine vulgavil C.ollotiusad Hisloria" (iolheschaloi de soriptore hoc Iradit. Principio quidcm libcr Z)e
i'em. Paris Iti.SS, loi. Primus Hcrigeri csse ror/)org i?/ >vj?!(////;ie /A)?nj?u' scriplus omnino est ad-
:onavit Mabillonius tom. I Analcct., pa? 211 vcisus Paschasiiim Radbertum; ila cnim SigcLer-
ilionis nova? pair. 4l»6. seq.). et in pra'f. ad Sffc. ^ tus rotundis verliis affitmat. Insuper liber sub hoc
Renediotin.. Ji 2 et Viin S. Lnndoa/di arohi-
'.\. nomine a Cellotio cdilus diversus omnino est ab
•sbvleri Sa*i\ VII, quani siib .Notgcri episcopi hoc ipso operc ab Herigero confccto;nam iidem
iiliensis nomine dedit Surius 19 .Mart.,cui ipsius auctorcs Historia' lilteraria; (iallicana;, toin. VI,
im Nodgeri lestimonio vindicat eam Vossius p. oS7. etc, non exigui momcnti rationibus evice-
:. 3.i3De liisl.Lal.EamdeinHenschenius toni. III. riinl Collolianiim opus sincerum csse Silvestri pa-
•lii, p. 3.")-i-2, ouin iiotis c.xhibot soriptam jiissu pa? II fctuin. Exut Hcrigcri libcr De corporc
(|uo fil

I:reri ab Heri^ero. Deniquo Herip-cro etiam asse- et sanr/uitie Dottiini nondum lucem
aspoxerit. Vido
.Mabillonius Sa^o. HL Act. Saiiclor. Renedicti, eamdem Historiam lilterariam tom. VILpag. 201,
'. 1 i-, Vitnm S. Ber/cndts virginis circa annum nbi ot qusdam ejus poeticain honoi^em sanctorum
in Brabaiilia, qiiam sine auctoris noniine dede- ct sanctai Virginis indicantur.

HERIGERI ET ANSELMI
GESTA
EPISCOPORUM TUNGRENSIUM, TRAJECTENSIUM
ET

LEODINASIUM
EDENTE V. CL. RUDOLPHO KCEPKE PH. D.

(Ap. Pertz Monum, Gertn. Imt., Script. tom. VII, pag. 134.)

E VITA ET SCRIPTIS HERIGERI ET ANSELMI

DISQUISITIO.
dcm fore artcm scribcnd.-r- historia? quasi decur-
C grucnte impcralorum et Ronianorum pontincum
cspatium quod regumcl populorum resgestas, discidio dilabi viderctui^ paulatim aliud rerum
ue iisdem quje illis insilte el innata; .sunt legibus .scribendarum genus incrementa capcre cnepit. Jam
emperare. ct sciuiit omncset ipsa rerum natura enim crcbriorcs crant auctorcs in ecclosiasticis, ut
diat. Itaipie cum ex omnium rorum convcrsione ita dicam.componendis historiis, quibus et episco-
olorum regiiiim omcrsi^sct.unacum iispost cla- porum etabbatumVitasdescriberent;quodIibrorum
illos(;ernianicaiumgcntium scriptoresnalisunt genus eo magis invaluitapud clericos, quo melius,
naIesregumctimperalorum,quossffculoxiIiaiid commimi Ecclesije vinculo conjuncti,episcopatuset
itcmnenda auctonim arte Iloriiisse constat. Sed monasteria suo quasi genio frui perspiciebant. Cu-
lcin temporc ijuo (iermauorum impcrium in- jus rei primum cxcmplar cum (iesta ipsonim poii-
^89 HERIGERI ET AiXSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRA.r. ET LEO». Of

tificum Romanorum ob oculos hominum posilaA Ex hac eadem scliolasfpculidcciraidimidio allei

essent, eamdemque viam Paulus Di.-iconus in Geslis primus prodiitrerum Leodiensium scriptor Herii.'i
episcoponiin Melensium,scriploi' Fontanellensis,et rus Lobicnsis. iNam Lobiense quoque monasteriu
Bertariiis Virduncnsis pr?eiissent, novum scripto- Jam Hicharii Leodiensis cpiscopi lemporibus';
rura agmen una cu n Folcuino Lobiensi, Gestorum Ifctissimum Iructus quera iitteris aJlaturum er
cpiscoporum Tungrensium, Trajectensium et Lco- auspiciuni fecerat, ut nomina doclorum viroruio
diensium, quse jam edituri suinus,ndrratores Heri- litterariim monumentis conservata docent et ni'

gerus el Ansehiius ducunl. Vix cnini aha erat iho numeula ipsa coiihrniant. Inter illos Fulcuinus L'

lemporecpiscopalis calhcdra, qua* tottantoiumque biensium abbas Scuminum habet et Theoduiuu

clarorum rectorum nominibiis cl gloria qua Leo- viros « in litleris edisccndis opinatissimos (3),
dium fulgeret, ubisanclum sauctus episcopus exci- Aletramnum suum decessorcm, viruin "eloquenle
peret. Inter quos post S. Remaclum, Amandum, el undccunque doctissimum (3 ), » et ante onin
Lambertum duobus illis episcopis Notgero et Wa- quem omniiim perspicacissimum fuisse pr<Tdic
zone, quorum admiratione ad scribendura Herige- Ratherium, Veronensem postea episcopum, que
rus et Anselmus incilati sunt^prsestantiori omnium multa ingenii opera condidisse scimus. Si eode
virtutum laude qui excelleret nemo erat. Qui hanc feretcmporeF'uIcuinumabbalem libellum de aLL
quoquc prije cuiteris magnam gloriam consecuti p tum Lobiensium gestis (4) aliosque Lobieuses
sunt, ut ipsi non gustu imbuti, in
levi litterarum
B Leodienses (5) Annales scripsisse memineris, ilii
Leodiensium scholis placidissimum pararcnt ?ilusis que virisqui medio sa.'CuIo decinio inler discipulc
refugiuni.Qua in academia cum a niagistris claris exeunte vero inter magistros clarcbant Lobieus(
claviores discipuli eruditi essent atque edocti.Leo- Herigerum nostruin ascripseri5,Notgeri temporaq
dium magni auspicii nomine quasi Athena; per to- annis 971-1008 Lcodiensium res moderabatur i

tam Germaniam atque Galliam ita celeltrari co'p- litterarum laude sanenon immerilo celebrari vidi
tum est, ul in tali disciplina pra^dicanda illius tem- Inler quos viros haud ultimum locum tenet Hei
poris scriptores sibi vix satisfaccre possent (1). gerus,primo scholasticus, dein abbas Lobiensis(

(t) Adelmannus, adversarius ille Dcrenjrarii, et nustris brac/iiis alii^i haUlioribus sibi regionibm i

apud Leodienses post Wazonem scholaslicus, in tendens, svprewa vilium pulamina et paucos insfe
rhylhmis alphabeticis dc viris illustribus sui tem- gens thgrsos, extremam imposuit manum. His
poris hos habet versus : /nijusmodi multis commoditatibus Lcgia noslra ubf
iim dituta, adhuc /labet multo potiora, hisque lon
Legia viagnarum quondam artium nutricula
longcque prsceminentia. Denique ipsa flos Gallias t/
Suh Wathone subque ipso,cujt{s sunt /taec rhi/f/imiea.
partitx et altera At/tensc nobililer liheralium discip
Vid. Mabillon. Analecta vetera p. 382. Cum Heri- p ncrum floret studiis, et — quod /tis prsestantius
geri et Anselmi librorum innumeris poiuc \oc\?> — egregic pollet obscrvantia dicinse religionis adeo
gregic pollet
Leodii noraen occurrat,Leodium(juec.st quasi tliea- qnod p ce ecc/esiarum dixcrim iit, quanlum —
trum quod habebant episcopi illi, ab animo impe- liffcrarum studia.ni/til de Platonis expetas Acadenu
trare non possum, quin accuratam illius urbis de- quuntum cero ad cultum religionis, ni/ni de Leoi
scriptionem laudesque silentio pra^Lercam quas desidcrcs Roma. Et alio loco p. 444 idem Gozccl
plena raanu fudit Anselmi a^qualis Gozechinus, nus scrip.iit A dicbus domini Nvtgcri, nostrse ur>
:

Leodiensis scholasticus. Scripsit vero paulo post episcopi, eorum jiontiftcum qui ei contempioraUs
mortem Liupoldi,Moguntini archiepiscopi a. lOtJO, ecclesia fhrebant prsccipui, usque ad /isec quse jam
cura raunere se alidicassct ad Wcilcherum, Leo- miscriacicfluxcruit diio /us:'ra, mi^cricordia et ven:
diensera itidem scholasticuin, ha^c Mabillon. I. I.
: obviavcruiit sibi, jusfitia ct pax osculatse svnt Nu
p. 438 Prseter omnes tamen angulus ille mi/ii ridet,
:
autem, etc. Vidc quoque Nicolai Vitse S. Lambei
quem ma,ter Legia forti virtutum robore nodosa, indi- c. 16. ap. Chapeavillc 1,399.
genis sms tam deieclabilem quam jocundum cx/iibet. (2) A.Dio, II, 20-22,
Ipsa enim, ut nosti, ex occidua sua pnrte non subifis (3)C. 19.
coliium ciivis clementer erecta geminoque publici (3*) C. 27
montis reflexu qui in dorso non mullum audaci.qiiafuor (4) Mo;i SS. IV, o3.

(5) Annales Lobienses Mon, SS. IL 209 num I.

regularis vise gestat greges, ipsius inquam gciitino rc-
ffexu moUiter sinuata, sictif galiind puUossuoss ita /tsec tempo
j^ biis scripli sint, dubitari potesl, iNotgeri
filios iuos, sub a/as co/lipt, fovet ctnutrit,ct ad omne^ scriptosesse c. a. 9S2 certiim est. Leodieuses .\
quod civile sitct moribus conducat, informat et in- nales Mon. SS. IV, 9 ex parte c. a. 1000 confei
struit; nec quidquam palitur dcesse, quod cel copiam sunt, conf, a. 867, 872, postcro tempore Lobiens
regere vel inopiam possit teinperare. A/iubesat quoque Anuales (]ui ibidem lcguntiir.
et alluit ad loci muniincntum et copiae suppieinentum II, 2;i-30.
(6)
non subitis ailapsibus hictirnis Mosa, fhimmibus no- (7( Multisunt ((ui sive Ecclesia^ sive reilillerar'
I

strse Belgise non iinmerito prseferendu, quse non soluni historia» operam navanlos de Ilerigeri et An.«el:
cicibus sed ct indigcnis tcrrse pisciuin ciijna fluit dap- Vita el scriptis cgcrunt. alii uboriu^, alii hreviij
silis, variis mercium conuncatibus /labiiis, omnique prout libri consilium po.^cere videretur; qui vc'
prorsus commoditatum gctiere conilucibi/is, exceplo... dent in quo acquiesc( re possis sunt pau("is.«imi;
quod si quando in convivium deoruin cum nubig enis his Mabillon. in Aiinalilius ordin. Renedicf. IV.
omnibuf fratribtissuis cumque yEolo regc et ventissuis 178 ot auctorcs hist. litt. de France VII, iy4-:(
intra palafium Jtinonis adscisciftir, dum /ongis /abo- 472-47t) othocloco ot s.ppius <unt. H<' nominandi
ribus ex/tausta solito uhcrius yEoio projnnante nivei
, qnorum mentionem fcci.^^se satis est Magdeburirt: :

vel imbres ad/iihens, inebriata revcrfifur.Mofmi inun- sium ConUirianiin auctores cent. x, c. I»): K(S
datione facele descripla, ita pcrgit Hahent qunquc
: vimus in Apparalu sacro l. 8(5, 73;>; V Andrca?
suburbana nostra undique tersum suave olentes /mrtos RibliothecaRelgica p. 149, 39(5; S\voerlius,.\tbei
olerum et dulce rubentes lucos arborum, .^cilicct vineis Relgicge p. 129,' 34<i; Mirceus, Bibliotheoa kclejia
 MOMTLM. m.
lem maximo cum posleritalis fruclu lilleris do- \chanis et familinrh fnit, ut mm solum iic dotnesticis

vel ecclesiasticis rebus, sed in palatinis quoque nego-

ndis navasse operam probanl discipulorum quos
temporis preecipuv.s erat exsecu-
udivilclaris^ima noniina. Nam ad mediuni usciue tiis, quorum tu7ic

oiiUim undeiimum HiMiircri eU-xempUimcl prae- tor (12), idem episcopus inter primos eum semper

pla sunl servala, cum felici-^simum quod puero- hahucrit, nec in Lo(harini/iu solum sed et in Italia,

m aiiimis injeceral scmen in Olbcrto S) claris- ubi Olhoni 11 (13) ndhuc puero rcgnum prsepnrnbat^

no rtemblacen*i abbate el in Wazone episcopo ejus obsequiis et consiliis usus fuerit. Postquuni vero

isj exuberarel el ad laptissinuia fruges abbia ordinntus est , co*iStru.rit hoc oratorium ad
(9)

ircl. occidontnlem plagnm in honore Sancli Bene-

ecclesiee

Sed jam videainus qua; vila» Hcrigeri apud alios dicti, quod ab codem Nuthyero epi.scopo dcdicari
•iplores relictasint vesligia.Unum nobis Iraditum fecit; et unde obsonium competens fratribus in die
L testimonium non ila mullo post illius tempora translationis ejusdem beati Benedicti omni in poste-
riptum. (juod, cum ijuasi firnuim qiitcslionis proc- rum lempore procurarctur, ejnsdem episcopi auctori-
at fimdamenlum, iu tcxlum rcciperc non ab re tate assignnvit. Ornalum eccletiasticum, curn adhuc

:e opinor, viM'baque ipsa, ne te.<tis illius scntcn- monachus episcopali curise deserviret, cl cuni factus
mminusaccuratcrepelam,proponendavidenlur. B M>e< abbas, quantum adauxit, ipse quoque adnotare
nt autem anonymiscriploris qui Folcuini librum litteris curacit. Scripsit Gesli pontificum Leodien-
posleriora lcmpora dcduxil.Quod primum si im:i sium, sci ipsit mctrico stilo citam S. Ursmari, scripsit

Herigero lestimoniuni,gravissimum saUem esse ad Hugonem de quibusdam qusestionibus, et alia quae-

monon videl, nam quod paucis lanlum vcrbis in dnm qnse composuit, sed non exposuit. Scripsit sub sua
ro Dc scriptoribus ecclesiaslicis deditSigeberlus, yElboni et persona Leodiensis clerici, posteu Ultrajec-
fallor, ex illo altero mutuatus cst (10). tensis episcopi, dialogumde dissonantia EcclesisedeAd-
Post hunc (H) Herigerus suhstilutHS est cujus vir- ventu Domini. CongessitetiamcontraRatbcrtuni multa
tum dotes per<cribcre superflunm pufo, cum apud cntholicorum Patrum scripta de corpore et sanguine

teros etinm et vita et scientia clarus exstttit. In Domini. Obiit in senectute bona, anno Dominice In-
itum enim prcedicto vencrabili episcopo. Xothjero cnrnationis 1007, pridie Kal. Nov., sepultusque est

loi. ISO; Vossiu^, I)e Historicis Lalinis II, 41 ;

Otbcrto Lcodiensi episcopo el Fulcardo abbale,lit-
idiiuis.Cunimentar descriptoribuscccles.antiquis maadatani csse, minime affirmare vel conjice-
tcris
483, tilo: DM[)iii. .NouvcUe bibliolli. des auteurs re aiisiin. Htec sunt verba Sigeberti Genibl c. 137 .

clesiast. VII, i>l. IX, lOiJ Cave, scriptorum ec- ;

p in .MiraM liibl. cccl. Herigerus abbas Lobiensis littcrali
:

s. bist. litt. II 112, I3i) Pagi crilica ad Baron. ; scientia clurus scripsit Gestn pontificum Leodien-
07; Spanheim, hisluria ecclesiast. Opp. II. I, sium scripsit inetrico stilo laudabiliter Vitam S. Ur-
;

95 Olcarius, scriptoresecclesiasl. p. GO, 318; Fa-

; smari; scripsit ad Hugonem epistolam de quibusdam
icius et .Mansi in biblioth. script lat. med et inf. qusestionibus ; scripsit sub sua et Adelboldi euiscopi
alis I, 1 Fop|)ens liihUotU. Belgica
1 i. III, 180; persona dinlogum de dissonuntia eccle.rix, de adventu
6j, 471 FJerlliollel, Ilisloire de Lii.xenibuur^' 1,
; Domini. Conges.nl etiam conlru Ratbertam multa ca-
ICeillicr, Histoire gcnerule des auleurs sacics
; tholicorum Patrum scripta de corpore et sanguine
\, bi, 307 Hamberger zuverlassige Nachriclen
; Dornini. Cui altcrum illiid Trilhemii lestimonium
7G0, 821
, Villi.nfa?MC, Melanges pour servir k
; adjicere liceal ex libro De script. eccles. c. 306 in
listoirc de Lit-ge I7!s3,qiiein lilirum non vidi ; de Fabricii bihlioth. eccles. Herigerus abbas Lobien- :

indl bibliotoek dcr nederlandscheGcscliiedschrv- ordinis S. Benedicli in dicinis Scripturis

sis cccnobii,
rs I, 1, d. 19, 20. eruditissimus ut in secularibus litleris nobililer doctus,
Gesla abbat. Gembl. Dachery II, 763 In ck-
8) : carmine excellens et piosa. Cujus Berno abbas An-
>bio Laubiensi apuero in disciplina monastica regu- giensismeminit in libro quodam ad Aribonem Mo-
riter nutritus et in studiis scripturarum apprime guntimini archicpisropum Scripsit dialogum insignem
iiditus, ex procertu .«na? indolis nvmstrabat qualis suh pcrsona sui et Adclboldi clerici cl monachi tunc
iturns esset. Hic ubi ex ore Herigcri Lftubiemis Rotnoe existcniis, postea cpiscopi Trnjectensis, de dis-
'ibntis viri ma tempore disertissmn aliquid dc D sonantia ecclcsise librunil; VitamS. Ursmari mctrice
ptem sapore artinm bibit, sitim studii sui ex.din- lib. 1 nd Hugonem quxstionibus lib. I; dc divinis
;

\iere non potuit. offtciis Gestn episcoporum Lobicnsium (leg.

lib. 1 ;

(9) 11,30,70. Olberliis Wazonis ab ipsis pucrilife Lcodtcmium 1 ; dc corpore et sanguinc Domini
lib.
[iiiis rOiTvus ct collega appellalur. Gesta abb. lih. I, et nJin plura. Claruii sub Ottonc impcrntorc
Gembl. I. I. p. 7bH. l)c aliis .Notgcri lemporc Leo- tcrtio a. D. 090 Eadcm iisdcm fcre verbis repelivit
ionsium disciplina erudilis cf. II, 29 inter quos Trilhcmius id Chronico Hirsaugiensi ad. a 979,
delboldus Lobicnsis clericus, dein Trajectensium his additis Alia quoque nonnutla scripsisse dicitur
:

;)iscopus, vid. .Mon. SS. IV, 680. qiux ad manii< nostrns non venerunt. Eum ne legisse
(10) Etsi alius aliam senlenliam amplexos esse quidcm qua; in nianus ejus vencrinl, satis docent
deo, lamen jejunum Sigebcrti locum in libro Dc qu.T ibidein de Geslis temere scripsit: De gestis quo-
riplor cccles. c. 137 esse foiitcm, ex (juo Lubieii- ramdnm nbhnluni Lobicmium qui rexcrunt episcopa-
sanonymusubciiorcmsuam narratiuncmdiixerit, tum Lcodien-icm.
Iriusque aucloris verbis examinatis, haud lacile obiit a. 990 ineunte, ut vide-
(1) Fulcuinum, qui
libi persuadebi).GIiapeavillc,inprififatiuncadGe.s-
tur -Non Dachorii lcxtiiin exscripsi, sed ex codicis
i cjtp. Leodiens. ilUirn scriptorcm
cui noslnim Lo- Bruxellcnsis collatioiic quam instituit v. cl. Waitz
ieiisis r>onliniialif>iiis
lexliim dcbeniiis c. a. IIGO eum proposui.
xisscjurc affirmal, cf. Dachci yll,7 primam vcro ; (12j Ante oculos vidctur habuisse OttonisIII litte-
ulcuini conlinualionem ap. Dachery II, 7i3-746
ras ap. Chapcav I, 21 1.
•

uara cxscripsit ille, ipsis Sigeberli temporibus|

(13) Imo Oltonc lertioi esL error librarii»
 ; :

«63 HERir.ERl KT ANSELMl (JESTA EPiSC. TlJNfiR. TRAJ. ET I.EOl). 9t:

anle allare sancli Thomx aposloli in ccdcsia S. Urs- A Ilerir/crurn, Verurn Deo teslc non iccundum sua,

mari, quod quidem altare, quod in die cjusdem apo- sed secundum nostram sestimationem ante ann ,

stoli ordinatus esset abbas, eidem apostoh construxe-

rnultos ct nobiscum socialiter ut fratrem conver^

rat In honore etiam ejus duas antiphonas : Thoma tam, rnultisque ernolumentis nobis proficuum, plurib
Didime et Thoma aposlole composuissc dicitur ct vero no^trorum magistri et cducatoris strenue adiii

hymnum de sancta Maria Yirgine : Ave, per quam, plenlern officium. — In cujus eleclionem noveritis «<

et quscdam alia. Fuercquidixcrint frifjorelicoa ad cjus deesse nostramunanimitatem, etc.

tumulurn sanatos 7ios sicut de vitx illias sanctitate
:
r,um talc munusregendi in se suscipcretHeripi
non discredimus, ita et de sanctitatis remuneratione rus, ,jam supcrassc eum mediam a;tatem ex lu
coram Sancto sanctorum illum r/an/lrro non omU- appai'eL quod a. 1007 cum « in bona senectulp,
girnus.
oliiisse audimus, annoque 990 Loljienses monaf;
AdumLralam quidcm Herigcri iiiiagiiicm salis
« anle annos mulLos » cum ipsis vixisse scr
eum
))enelamencxprcssam aucLorcm ob oculosposuisse
bunt. Unde Herigcrum ante annum 950 nalu
nemo negel. Virum vides ct virlulc al lillerarum
esse(IO) sine ulla controversia statucre possc mi
doctrina ornatum, inter Notgex'i episcopi amicos
videor. In his tesLimoniis de tempore quo monasl.
receptum, non solisecclesiasticisrebus deditumaut ^ '."^
. .. ,, t j
^ ' j 1> rio prff-iuent
i
abbas subsistendum .
est, nequcexali
monastern umbra deiiLescentem, sed m Jucc
. , , ,. • ,

iu
qua ratione munere functus siL describcre licet. Sf
pablca, in curia versantein etiam antequam abba- ;
aliud esL quod addam.
Lis munus alepLus in ampliurem cL bonorum cL

rerum gerendarum locum ascenderet. Paulo anLe Quaj hucusque atlulimus summam faciuntfidei

eum Romse commoratum essejam alias viri docti haud vulgaris societatis vinculo Nolgerum episc'

conjecerunt (14). Num vero hoc illo ipso tempore pum cum Lobiensi abbaLe cunjunclum fuisse, s(

quo abbascligcrcLur facLum sit, vix dicerc ausim majoremquamdam necessitudineminter utrumqi
intercessisse vel e:v eo apparel quod posteri qu
sed non minus Lobiensium Annalium aucloriLaLe
probari videLur Herigerum anno anLe P^dcuini un us quid alter in litteris elaboraril non discernenti
obilum 989 Notgero in Italiam iter facturo comitem alteri alLerius libros tribuerunt, et num unus s

fui3se(lo). In abbatis munerc adminisLrando eru- utcrque communi consilio iisdemlibris conscribei

diLus eruditum virum cxcipiens, die 21 mensis dis opcram suam navarit dubitarunt.
Decemb. 990 (16) consecraLus usque ad diem 31 Cui qua^stioni lucem afferri credo satis clarai

raensis Octobris a. 1007 (17). Ottonis III et Hein- NoLgeri episcopi litteris, quaj aUi cuidam Herigc.
rici II imperatorum temporibus naviculaj suse cla- G opusculo, S. Landoaldi Vitae, prififixae sunt. Cui

vum strenuamanu tcnuit. Scd ipsorum Lobiensiuin enim a. 9i)'i- apud Gandenses antiquior Vita S.Lai
monachorumservataesLud Xotgerum ctRothardum doaldi ct socioruin ejus, Hungaris irrumpentibu:
Cameracensem episcopum epistola, qua « jam du- cum aliis rcbus Ilammis deperiisset, lioc daiunur

dum pastore viduati (18) » Ilerigerum, cum illo quoad possent reparaturi monachi, qua; de prior
aptiorem invenire non po.ssent, abbatem sibipetie- bus sanctorum illorum translationibus Sarabert
runt. Legitur epistola illa in Chrouico Cameracen- scnis presbyteri,et aliorum memoria suppeditare'
sium et AtrebenLensium episcoporum hic verba ; collegeruntposterotempore,etaNotgerouLcolIect
tantum qua3 pra^cipuum de Herigero judicium fa- in ordincm quasi redigeret et sua aucLoritate coi

ciunt, proponam : firmarelpetieiunL. Qui quomodo rogantibussalisfo

Ad quse (10) utcu7ique uffcctanda nullum hoc rit, docent litterse illse xui Kal. Jul 980 data:, qun
tempore aptiorem invenire potuimus quam domum in adnotatione apposuimus (21). Extrema sunt pr;

(14) Histoire litteraire de France VII, 196. Vila S. Rerleiidis ab Herigero conscripLa sil; d
(lEi) Ann. Lobicns. Mon. SS. IV, 18 ad 989: qua vide paulo infra.
Notkerus episcopus vudit Jtoinam et 11. eum eo. Lit-
j) (21) LiLleras qua; prologi loco Vita* S. LandoaK
tera. //. llerigeri, ut videlur, nominis ioco posiLa priclixa> sunLex (;odiccCandoii>i,edidiL Heiiscbeiin
noninniLerer, nisi conLinuaLoris Lobicnsis narraiio, Act. SS. MarL. 111, 3o ; cfr. eLiam quie deeadem \\'.
num Herigerus ILalia? lincs atligerit, omnem dubi- Bollandus AcL. SS. Febr. 1, 309 dixil, et Surii Acl
lationem eximcrel. SS. II, 281. iNolgeri vero lillera> sunt ha? A'"''-' :

(16) Aiin. Lobicns. 900 I. I. Ohlit Fulcuinus, rus qucm, etsi indignum sanctx Marix soii'
substituitur lierigerus natali Do77iini. Larabcrti manripiuiii pra-dicant tamen epifci
(17) Aiin. Lobiens !. 1. Womaro venerabili in Ckristo putri et fratribu- ('
(18j Quod interregnum annis 990 tcrminos non densibus omuibusque fulelibus quocunquc /'"i
Iransgrossuii) osso, lidoin faciunt discrLa verba positis, hcec oculo non obliquo kciuris, perpctn:'''
scriptorum Lobicnsium alioruin sontciiLia:! Gallia ; vitse cwkstis. Postularc imo exhorlari faculliHx
Ciiristian. 111, 84 i-cfuLaLic suiiL in hibt. lilL. Kranc. nostrw modicitalis, palrcs revcrendissimi, non dtn
I. L tastis, ut cx mirabi/ibus s.TCulis omnibus ct qci\ti'
(19)1, lOo. pra'dicandis nostrisque dicbus, licet simus t

(20) Eum Merbeci natum csse, haud procul a nobis quidem manifcstatis, vobis insuper pra'
Ninovia, satis ambiguo illo looo quem c miraculis in translatione scilicet S. LandoahU archipr, >

S. Rerlendis sibi peLierunL auctorcshisl. litl. Krauc. ct sociorum ejus 7-cvelatis, quia ex nostra elaU
VI!, 19i' prohari ncquit. Ncque constat num ipsa cesi, veslro, p/wordinanle JJco, cesserunt Jurii i-
 ,

MONITUM. 966
6r.

sc pra^lcr Amou et ipsius epUcopi sunl auclorilate roborala, insu-

a-lcris lenenda vcrha, quibus Nolgcrus
con- per sigilli sui impressione munita atquc domino ab-
anilciiMum uarraliones nihil aliud dedissc
bati ac o)nnibus fiutribas Gandciusibus fideliler
exreplis dunluxal iis (jua^ in opiscopalu(22)
rmal,
ra- juissa,
oslro deoerpla, hic sohcduUT pro loniiu)iis
Sod V.\ quibus hoo luoo olarius apparct, Hcrigoruni
louc videbanlur congrucntcrpni-poncnda.»
iii

locosubsislere iion possumus.allcr addon- a. 'J8y soholaslioum Lobicnscni, musices arlisperi-

ocuno
enim tpiidam monaohus anony- tum,S.LaiidoaldiVitam exriandcnsiuin schediscom-
us esl.Gandensis
quem Iranslalioni cl cl.-valioni S. Landoaldi posuisse (26),Nolgerum vero oi rcrum argumcnta
lus,
loslom narralio ipsa et scribendi materiem dodisso, Vitopque abillovere
. 982 inlerfuisse ooulaliiin
lcmpore quae viderat littoris et intogrc scripta; sponsorom quasi faoliim esse.
ocet, eodem fere
Qui intcr alia h.T*t de Ilerigcro Doin, quod summi est inoincnli, illo tomjiore luci
.ymraendavit [2'i).

;ripsit : At vero dominus ablui. — \Vomarus(2*) jam datafuissegestaopiscoporumLcodiensium,quaj

- visis, oratias umnipotenli Deo anto a. 1)80 scripla esse staluondum cst; ergo ah
tantis beucficiis
multo posl inspirunte Bomino, pro cau-
Ilerigcro monaoho minime ahhale composita surit,
penttil; nec
quod si quis Ansolmi verbisin cpistolaadAnnonem
la faturorum, e/, quod verius cst,pro majori gloria
um, priores noslros supra desipiatos ad venc-
B arohiepisoopum (27) innilalur oonjicorepossit.Non

episcupum Leodiensis Ecclesise miltrrc cura-

tnim profeclo video quid sihi velint illa Notgeri
...

vcrba,exepiscopalusuo dccerplaqua?dam intextum

U, suppUci precutu efflayitnns, quntcnus dc trantla-
reliquiii qufcque digna per ckricv^ Vitai S. Landoaldi sc rccepissc,nisi ea ad Hcrigeri
trum sanctorum
veritalem de iis omnibus re- episcoporumHistoriain refercnda esse cumBoliando
los inquireret, et illis

quod Dumino donante extemplo statuas (28). Quod reipsa probatum vides, nani
untiaret in scriptis,
mipletum a'.. Xam rcquisiti in stjnodo plena sacer- nonnulla ex Geslis episcoporum Tungrcnsium de-
undique confliientes, quanta audierant sumpla, in Vita S. Landoaldi iisdem fere verbis
jtes el clerici
lecurrunt. Ut hoo uno utarexemplo, epistolani ad
facta viderant de sonctis nostris miracula ore con-
episcopo suo proferebant. Jubente itaquc
NVerinfridum al)halemStahulciisem,quo:Gestis prse-
mo coram
idem extmio pontifice, ibidem vtiracula qnx ditul- missa esl, in allcram illam ad Womarum Ganden-
iveranl euntcollecta clper dominurn Ueynijerum (1'S) sem ex parte recepitHerigeriis, sed ila reccpil, ut

dascaluiii nc musicic artisperiun/i, breviler quidtiii

liinc inde verha omitteret ct oralionem qiiasi in

d saiis dijerte ac lucv.lento sermo}ie desrripta, ncc angustuni deduceret (29).

'amus, quantum ad )tos usque, farnn vuljante, po- l/o)ie videbanlur congruoitcr prceponenda. Valefe.
til per/erii, o)nniuin iuio vcstrpe petitioni satisfacere. Dnlum 13 Knl. Julii umin Do)ninic3e inc. 980, ind.d,,
Hsta quide)n pelitio digna cxUortatio. qusejuxta
ct i))ipcra)itc dom)io Ottrme post morton pat/is unno 8,
%einda))i snpiintem, de p)'3escn(is himesiate propo-
ct cpiscopalus /lostri como 9. Eamdcm epistolam legit
ti et de futiux cetatis utilitate conjuncta cst. Aisi ct in suum usum verlit Joannes de Thielrode in
tini gpstu corurn incuria jtrcedecessoriDn )wstruru))i Ghronico S. Bavonis Gandensic, ii, edit. Gandav.
cpertssoit, /lodicque sufficoent ; sed quanta
})ouis t83o.
udivi)nus et cognfjvi))ius, ea et pat)cs }iostri })arra- (22) Ex }iost)-o legitur in fragmenlo
cpiscopali
?runt nobis, ea videlicct qme adhuc nostra toict ejusdcm quod ex eodem codice Gandensi
epistoiffi
lenioria, rogatis scripta inaadarula, ne itidon et nos dederat Bollandus Act SS. Febr. I, 369.
(U)inemur a posterilnle snbseculura. Positis ad lixc (23) Ex ccdioibus (jandensi etCorsendoncano hi-
1 ancipiti, quia praesulatu)n npiul vos 0)nniuin artinm sloriam Iranslationis S. Landoaldi una cum Vita in
suspemara ^nenteni siloi-
rleni constat et esse credi, lucem edidit Hensclien.in Act.SS.Mart. I. l. vide ;

ium librabul illudquc pocticuni ani)nura offoidens, c. 15.

n silvam ne ligna feras, paru))x qaid diffidentim ini- (24) Praefuit monaslerio Gandensi a. 965-982.
ortabat. Sed quia in culpa est animis qui se non Ann. Gand. Mon. H, d88; idem ad qucin deditNot-
ffugit uinquam, diffidentiie torpor cessil, expostulatio gerus litteras supralaudalas.
ettra invalait, }usi quod celeritas, quse juxta S^^cra- (25) Legendum csse TJoigerm^i ,vel sponte appa-
efu beneficiu))) gratias facit,plus festinve qua)}i res rct et Ghronicon Gandense docet, in quo oadem
rpostularet nos compulit. Ernl ruirnque anlc no'» D verharccurrent, ut dioit Genschen. L L, desunt au
'ictuni vires quas unperitia doicgat, charitas sub-
('
tein in altero Chron. Handensi Mon. II, 188.
'liniitrnt, » et quin i/iccjtto tantufn opus est, cetern (26) Nihilominus Joannes dc Thielrodc in Chro-
es expediet. Igitur adorsi su)nus, ne vcstram aucto- nico S. Bavonis c. 14 Vitam S. Landoaldi Notgero
italem defugoc videreniur. Pnr.suincnti oiirn aucto- ascripsit, ut Iiaud pauci post eum rei lilteraria!
ilas datur, curn oedit quon
postulat praestare posse scriptores recentiores.
uod petitur, et scienti econtra parere atqufdis est (27) lii froiile libri Hcrigeri,
Utria cum impo-ante. Si quis autern forte faturm (28) In pr.Tfalionc ad Vitam S, Hadelini Act. SS.
btrectator obliquo lnec fjculo }i.on tirnuerit limare et Febr. t, I. I.

dio obicuro )norsu praesuinpserit voienare, in ejus (29) (iestorum ([uoque o. 41 in primiim caput
atisfnctionifm JeVDn et sanctos angelos ejas jiidi- S. Landoaldi recepit aiiotor, scd cx libolli consilio
inmque futuruin lestarnur, nos parum hic aliud po- oinisit noiinulla. x\e spcret ali^iuis forc nt tempori
iiisie qunm qua: ant a preibytero Sareberto id sa)icte quo (iesta scripta sint nova quaidam lux Wcrinfridi
nmntc n vobisque —
ut ipse retulit forliter pcr — Stabulensis abbatis noniine alTeratur nam nov.-p ;

Oeuin et horum merita sfmctorum obtestato andivi- exoriuntiir tencbrfc. Primam Werinfridi ahhdtis
nus, nul in so-ipto vestro nobis delato ftdelHer }nn)i- mentionem dcprclicndiinus in cliarta quadamBru-
inta rcperi^nns, CTceptii dunlaxat iis quae in episco- nonis archicpiscopi (^olonicnsis a. 953 .scripta apud
latu naitro deccrpta, huic ichcdaUe pro temporis m.- Marlenecoll, ampl. II, 46; dcin in litteris Everacri
 :

«67 lIERIGIiRI ET A.NSELMI (,ESTA EPISC. TIJ.XGR. TR.\J. ET LEOD. m

Sedne sicquidem cnodata esldifficultasillaquoe A venerabili in Christo Palri et comacerdoti, salutii
viros doctos satis vexavit (30), utrum ab Herigero a.'ternx subsidium.Qaid igitur clarius? dicat aliquis;
'psoGestascriptasint,an polius.Notgerumauctorem et littcras scripsit Notgerus et librum cui praefixa;

liabeant. Nam in uno codice eoque satisantiquo S. sunt litteraj iJIa^.Sed non ita clarum illud nara,ni ;

MartiniLeodiensis, de quo suo loco agcmus,Nolgeri fallor, .\otgerus neque Gesta epi.scoporum neque
non HerigeriGestorum auctorisnomen legitur.Sed Vilam S. Remacli, neque deiiique litteras scripsil.
unde exorta est illa dubilatio de auctore,cum Ansel- Ex ipsa libri auctoris persona scribere, quicumque
mus,continualor Lobiensis et Sigebertus Herigero, litteras illas dedit, satis patet ex ipsis quil)us usus

minime Notgcro, disertis verbis libellum noslrum est verbis(3t;. Sed sibi non conslans est unoloco ;

ascriberent? Verum est, libri auctor niodestius la- cs illius persona qui auctorcm ad scribendum im-
tere voluit; nequonomen neque locum quoscribe- pulcrit Joquitur bis ver])is Simulque visits es, nt
:

ret posteris prodidit aut leviter tantum innuit, el dicam precari, sed potius exhorlari ut eam (Vitam
nisi testibus supra laudatis constaret, librum a mo- S. Remacli) 7iullo modo exemplari verum aliqmnto

nacbo Lobiensi conscriptum esse, vix erueres. Pri- lepidius niandarem polliri, tum quod gestorurn illius

mam dubitalioneni attuHt Vita S. Remacli, quam aliundc sumptorum suppetat copia, tuni quod terrt-

utapud Anselmuni Vitani NVazonis, dimidiam fere Bporum quorum diversitas nunc maxime scito opuseil

partemcom[)Iexam esse videmus(31).

totius libelli cx chartulario vestro non desit notitia. Quis, quseso,

Surius enim eamdem Vilam ex codice nescio quo mandavit? Num idem qui librum conscripsit? Mi-
peculiarem edidit (32) sub Notgeri nomine. Qua in nime. Alius mandavit, alius conscripsit. Notgerum
re suo ingenio, ut solet, non indulsit; nam S. Re- episcopumutliherscriberetur mandasse,Herigeruni
macli Vitam sine ulla ralione reliquarum Vitarum scbolasticum vero scripsisse, et Vita; S. Landoaldi
scriptam e?se, et ipsa libri indolens docet etauctor quod ob oculos habemus exemplum fidem facil el
in epistola ad Werinfridum pra^fationis loco prae- laudatorum testium auctoritas prohat. Nisi forle
missa fatetur. Stabulensis enim abbas,S. RemacJi, quis difficultatem illam ita expedire malit, ut ipsa

sui et Leodiensium patroni, Vitani quam haliemus tpnens,Notgerum alii S. Remacli

pra'fationis vcrba
(3.')), reliquorum cpi-
Vitain scribendain reliquisse
antiquiorum (33),aridam et jejunam esse querens,
ut Vitam sancto viro digniorem componeret aucto- scoporum Vitas ipsum composuisse conjiciat.
rem exhortatus erat.Qui talem occasionem nactus Sed aliud est quod obstot. Si scrihendi genus,
Vitas reliquorum quoqueepiscoporum litteris man- quod in gestis deprehendilur, paulo accuratius exa-

davit, etex iisuberiorem illam S. Remacli seorsum _, minaveris, ab alio epistolam ad Werinfridum, ab

edidit atque,ut ipsius veibo utar, excepit. Epislola alio Vitam S. Remacli, ab alio reliqua conscripla
vero illa, qua^. in nostris codicihus et Notgeri ei esse haud facile tibi pe)"suadebi3. Cui ultima ca-
Werinfridi nominibus caret, in Surii codice talem pita Vita> S. Remacli legenti (36j non epistola

in fronte prfe se fert inscriptionem Notgerm, quem :

illa in memoriam recurrat,aut quae eji reliquorum
etsi indujnum Sunclce 3Ia)ise Sanctique Lumberti episcoporum serie desumpla est Vita S. Joannis
mancijnum prxdicaiif tamen episcopum. Werinfrido, episcopi (37)? Nonsane hmatius scripsit auctoraut

Leodiensis episcopi et in tabulis Otlonum a. 901, gesla abhat. Lohions c. '2S.

1)66,97i ibid. II, 47-50. Sed jain hoc ipso anno

;
Chapeavillium in priofalione ad Gesl. epp.
(lOi
980 quo ad Werinfridum littcras dedit Notgcrus, Leod ,Valerium .\.ndream,Mira>um,BoIlandum Act.
ininime Werinfridum sed Ravengerum monasterio SS. Febr. l,369,auclores hist. litt. Franc. VII, 19S,
prjcfuisse docet Ottonis II privilcgium die 4 Jun. et reliquos quos supra noininavimus.
conscriptum Marlen. II, 50. .Nihiiominus vcro in
; (31) I, 40-50.
bullaGregorii V papajiterum Werinfridi abbatis et (32) ActaSS. tom. V, 17.
dein iterum Ravengcri nomen recurrit; ib. 11,52. (33) Act. SS. Soplemb. tom. I ; exeunte saeculo
Cujus expediendjT' ditficuitatis aUi aliam viam inie- nono scripla ost.
runt Mabillon. duos Wcrinfiidos duosqueRavenge-
: (3i) llis Io({ueali formulis utitur Adorsus sum :

ros monasterio pra'fuisse statuit Annul.ord.Ben.lll, ^ manus, ei nvineri acquievi, hic labor qui susceplu>
610; eumijue secuti sunt Marlcne ot Durand cuil. est, gesta —
collegi —
jwrrexi, tnunus susce/)tum aini-
ampl. II, p. V Roderiquo vero in libro, discepta-
, cilix pr{eiU)nptio)ie, ))iorsus ti)neo invidix, elc.
tiones de abbatibusahbatiaruin.Malniundarii et Sta- (35) Tali .sentenliic repugnare videntur Vit« S.
bulai Wirzib. 172S, f. (Jiogorii hullam supposiUim Uomacli codices duo, Trovirensis et Sangallensis.
esse probarc alque catalogi msc Stahuleasium ab- in quoriim fronte .Nolgori aucloris nomen legilur
batumauctoritate ellicere conatus est 'It annos mo- et in alloro Sangallonsi Notgorus preshylor ad S.
nasterium rcxisse Werinfridum ; cfr. p. 3S, 120, Lambortum appellatur. Cui iii>.'riplioni si fuleslia-
quod cum supralaudatis \is. stare posse vi-
litteris bori posset, Nolgorus Vitam S. Remacli anle a.
dotur. Ros Stahuleusium lernpt)nhus WeriniVidi 972 scripsisset : sed cum evehoretur ad Leodien-
luisse turhatas satis apparet ex loco (juodam tahuke siiim episcopatumapud ipsosSangallenses eratpra'-
Everacri episcopi a. 961, quem apponere juvat : positus, natioiio ipse .Vlemaniuis Cfr. ann. Hildes-
Qauliter abba Wcrinfridus coEtcrique frntrcs Staba- hem. 1008 ct intVa II, 25. Ohslant praHorea qua'
lensis ccclesix nostram adeuntes mansuetudinem om- jain dicturi sumus de scribondi goiiere quod in
nimodis capelierunt, quatenus propter diversos regni Goslis deproheiulitur, deniquo pra^fationis verba
hujus multipliccsque perseculionis evenlus aliquod supralaudata )nundai-C)n polliri.
cioitatis nostrse suticum, in quo e diversis partibus (36) I, 55, 56.
venienies confugium facerent, contulissenius, etc. (37) l, 29—31. Eadein fere jam vidil Vossiusde
Anno vero 966 Ottonis I, privilegio Werinfrido hisloricis Latinis II, 41.
redditum est monasteriuni. Vide quoquc Fulcuini
 ,
; ;

Jft MONITUM 970

Itiori slylo librum suum composuit. Est potiusA. quafso, Anselmus cpiscoporum Vilas ad Nolgcri

iquciidi genus borridum et durum est traiisla- usque tempora sibi scribendas sumpseril, si eas ab
;

onibus aadax, et, quanquam UbtT velerum locis Heriirero scriplas esse conipertum babuisscl? quid
?fertiis est, baud raro ila obscuruin ut intcrdum in proMalionc ab illo res cpis^coporuni ad S.Rema-

jsoio qu» oracula le audire putes (38). Idem est clum usquc lilteris mandatas esse prol)e lestatus
icendi genus in epislola, idcm in Vita S.RemacIi, fuerit? Nisi mavis, scptuaginta annis post Ilerige-
em in reliquis Vitis. Et si unus idcmque est nim librum illum penilus periisse et ex bominum
ium illorum auclor, quis scripsit alius nisi ille menioria excidissc, ba^c una tantum est via qua
lem Auselmus, contiiuiator Lobiciisis,Sigcbertus c\pediri posse vidctur difficullas. Librum ad sua
10 ore profcrunt Herigerus? De Nelgero apud tempora deducendi consibum lam firm» in Heri-
os nc verl)uin quidem. At undo tandcm irrepsit geri animo insedit, ut res tanquam peracta ab eo
hunc librum .Notgori nomen ? Una tantum via, proponeretur,sedquominusreveraad finemperdu-
fallor, inveniri potc?t, qua enodetur difficullas; cerct auctor nescio qua temporum iniquitate im-
t illa, quam persecutus cst Cbapeaville (39).Epi- peditus est.

jpi nomine et jussu Hcrigerus quasi scriba epi- Sed jam videamus quomodo ipso scribendi mu-
)lamillam adWerinfridum composuit,et ad epi- B uere funclus sit Hcrigcrus, quibusque auxilis in-
jporum (iesta componenda .Notgerum matcriam slructus operi suo nianum admoverit. Unum est
rum 01 tabulario aliistpie fonlibus Hcrigero sup-
quod in eo baud libenter desiderabis : qu« in rc-
ditasse epislola ipsa docet. .Neqiie ingenio plus
bus gerendisministcr aut cgeritautTidcrit, omnino
>lo indulsisse mihi videor, si Herigerum eamdem
noii bcripsit, qua^, ab aliis audierit paucissima.Qua-
istolam toti operi pra?fixisse conjiciam, ut anii-
m qui sibi scribendi auclor atque adjutor fuerat lem igitur ad liistoriam sci"ibendam indolem attu-
laret, gratique animi causa suum nomon lalerc leritjlibro suo satis probare non potuit, alia itaquc

credam. Itaqueeamdem fere originem ac

iluisse ex aliorum libris et litteris prajsidia sibi paravit

a S.Landoaldibic quoque liber duxit.Sed unuin intcr qua; sanctorum Vitas, ut libelli argumentum
luc restat quod moneam. Gesta episcoporum pos_tulabat,primum locum obtinere vides.Sunt vero
[ue ad -Nolgeri temporacsse dcducta, littcrfe ad auxilia ejus liaec Eusebius in Cbronico (42) ex
:

riofridum disertis verbis probant (40); quam versione Hieronymi, bistoriaj ecclesiasticaj, quo
:i partem gravissimi momenti auttemporumin- nomine Eusebii librum a Rufino Latine versum et
ia nobis pra?reptam aut oblivione jam esse obru- ni fallor Sulpicii Severi bistoriam innuit (43), Jor-
1 vebementer dolerem, nisi eam ne scriptam ^ danis (44), Geograpbi Ravennalis liber, ul vide-
dem unquam esse mibi j)ersuaderem. Opinati tur (4b), Gesta Francorum (46;, Eiubardi Vita Ca-
it alii (41; S. Remacli successorum Vitas fuisse roli Magni (47), Bedae liber de temporibus (48)
?r ea quae, ut dicit continuator Lobiensis, com- ct Marlyrologium (49). passio SS. Petri et Pauli
ueril Herigerus, sed non exposuerit. Sed quid, apostolorum (bO). Vita sanctorum Eucbarii,

38) Eleganter scribendi artem in docta quadam (42) Qucm cum ipse in epistolaad Hugonem ap.
curitate positam esse probat Herigerus, in epi- Marlene I. I. testem faciat, quin eum in Gestorum
a ad Hugonem (de qua paulo infra) satis diiu- capp. 3 ct 4, etsi liberius-secutus sit, dubitari ne-
I scripla, ap. Martene Tbesaur. anecd. I. 117 : quit.
nts de lepuris urbanilate curavi, sciens eos qui 3, 4, 16.
(43) I,
? noi de artihns scripscre ut tantum inteUigerentur (44) I, 17-19.
orasse, eloquentiam vero omnino neg lexisse. Eam- (45) I, 26.
II urbanitalem reliquos quoquescriplores sccla- (46) I, 26. 41, 57.
osse.qui cx Leodiensiuni disciplina prodierint, 26.
(47) 1,
iftsis Imris Fulouini, Ratlierii, Everacli in epi- (4h>) 1, 17; laudatur ab eo in epistola ad Hugo-
a ad .Nolgorum, Nolgeri, Adelboldi, Anselmi, D nem.
nchini salis [tatet.
(49) Ex boc enim, non ex ipso de S. Lupo bymno
{!»j In praifationc laudata. Eamdem fere viam duos versus illos I, 21 sibi peliissc vidctur..
runt Andrcas, .Mira^us et post eos Foppens (.)0j I, 3, 4. Quai sit ba;c Pctri et Pauli apostolo-
io alilor Rollandus, Oudiiius, Lelong, Riblio-
runi passio ambigi j^otest. Ex rebus ipsis (juas iJli
lue bist. de Franoo, I, lisi; Laguille, llistoiro libcllo dobet Herigcrus non esse eam passionem
sarc, p. 47; auclores Hist. lill.' Franc, Ceil- [lalct qu<o sancti Lini nomine ciroumfertur, cujiis
,
I. I. rem explirari posse ojtinati sunt, verum du;i' noii congrucnlos rcccnsioiics
licno iiitcr se
oruni aiictoroiii luisse .Nolgerum, qui qu;o cxstant in bihiiothoca maxiina Palrum I, 67 ct in
i'soril Hori(,'ero liinanda, oniendanda etedenda Act SS. Jun. V, 424. Dcsiderantiir oniin nonnulla
iderit. Idcni fere quod do Horigcro proposui qua? afind Herigorum legunlur. Itaqiie alternm
Liit Hirscb v, cl. dc Sigoboito p. .s:>. apo.^toiorum passioncm auctorem secutum osse
0) Et ne hic lahor. qui
ndliortanlc smceptus
le conjiciam, (^ujus Marcello S. Petri discipulo falso
inferncii operis fial, non cjus modo rujns memi-
supi)ositai mcnsionem facit Sigcbcrlus iii libro Do
is suncli sciitcet licmacti, vemm cseterorum
scriptor., ccclcs c. l,qiiam(iuo ox codicibns (ilad-
reesedis pontificum tempora et gesta, quse tinde-
baconsi ot Trcvironsi in schodis suis babobant Bol-
lue potuerc conradi, ad nostru nsque tempora
col- landistee. Iluiic libclliim Lis in lucoiii cdiliim a
Naiisea ct Florcntinio non vidi. Vid. Act SS. 1. I.
1) Bollandus, .\ct. SS. Febr. 1. I. Hist. litt. de p. 399.
ice, tom. VII, 1. 1.

Pairol. CXX\1.\.
31
 071 HERIGERI ET ANSELMl GESTA EPISC. TU.NGR. TRAJ. ET LEOD. 97^

Valerii et Materni (31), S. Servatii Gcsta antiquis- A. Baudemundi Vita S. Amandi (34), Vitai SS. Bavo-
sima (32), S. Lupi Trccensis Vita poslcrior (33), nis (35), Chlodulfi (55), S. Trudonis auctore Do-

(31) I, 3-14. IIoc modo dc socictatis vinculo sta- quoque Vitam 1. I, p. 140-139 ex codice S. Ghis-
lucndumcsse,quo Heri;,'-crum etauclorcmVita.'san- leni, aliumque San Matiiianum In manibus habuit
ctorumlriumvirorumillorumconjunctosesseomues p. 30 qui Bollandum epilogi illius, in quo inniteba-
vident,cerlomiiiipersiiasi.Atreipsaomnes,nifallor, tur Ilonlbemius, prius tantum dimidium dedisse
duhitationcsrcmoventur.Herigerumsuamde tribus docent. Ilanc perorationem in pluribus codicibus
sanctis virisnarrationem non contlasse e.\ fon-
illis desidcrari Bollandiis ipse testatur, magna itaque
libus nescio quibus aut ex suo ingenio peliisse,re- exoritur suspicio eam postcaaddilam esse.nihilque
pugnat enim ipsum quoque scribciidi genus, sed dc tcmporc quo scripla sit Vita inde elici potest.
Vitam quamdam Eucliarii, Valerii et Materni ante Sed una manct dubitatio unde Herigerus surapse-
:

oculos bal)uisse disertisverbis ipse testis est,in epi- riL illa quai 1,3,0 de triumviris leguntur et in Vita
stolffi ad Hugonem loco paulo inlra afferendo,ubi eorum desiderantur amplior narratio illi Vitee vf;-
;

ha?c leguntur Locus qiiidam in Elisatiu parjo nomen

: lut fundamento superslructa, in codice Herigeri
hahtns Elegia concordut cum eor/«n (Eucbarii,VaIerii fortasse legebatur. Inde a sai-culo xvn usque ad no
et Materni) /«w/wrm.Talcmque librum in lucem jam stra tempora,ne lioc silentio transeam, qua?stio (!

fuisse editum anlequam Herigerus Gestis episcopo- Vita SS. Eucbarii, Valerii et Malerni viros doclu^
rum Tungrensium manum admovisset, fautorque vexavit, vel ea causa quod illi S. Petri discipuii
ejusNotgerus in cathedram episcopalem ascendis- -" Gallis Cbristi fidem primi praidicasse tradereatur,

set a. 972, luce clarius apparet ex paparum bullis Herigerum in libro suo Vitam illam exscripsissejani
quas de eadem re collegit Hontheim. Anno enim recte statuerunt Bollandus, 1. 1., Laguille, Histoirc
ineunte 969 talis libelli fama Romam pervenisse d'Alsace p. 47, Bertholet, Histoire de Luxeraboui^
videtur. Inlitteris enim Joannis Xlllpontificis ma- I, 113. 301, Hontheim, Historia Trevir. Hl, 993, d.

ximid. 22. Jan. 969 ad Theodericum Trevirensem Marne in libello quem dilucide conscripsit hoc no-
archiep. datis, Honth.I,p.305, liaec exstant verba : mine Sur I'epoque de la predicalion de S. Mater-
:

Sicut etiam pridem uudiendo irno ct legendo comper- ne, in Appendice libri Histoiredu comtede Namui
tum habuimus eandem z/Jsa?n(Trevirensem Ecclesiam) II, 482, Perier in di.squisitione de praidicati primun]

prse Cccteris Galliarum ecclesiis clmstianse religionis in Belgica Evangelii epocha n. 23, In Act. SS.Sep-
exordium catliolicoeque fidei primn rudimenta perce- temb. IV,334, sqq. Contrariam sententiam ampleii
pisse per sanctissimorum virorurn Euc/iarii, Vaierii et sunt Oudinus in Commentario de scriploribus ec-
Muterni et ca:terorum evangelicam doctrinam, quos cles. antiq. II, 1136, Schoptlin Alsatia illustrata I.
tempore suo prsedictus beatissimus Petrus apostolus 332 et nosLris diebus vircl. de Sybel in lepidissimc
ordinavit ct instruxit nec non illuc ad prsedicandum libro De tunica Domini fasc. 11,07. Contraque illo;
direxit. Aliud denique gravissimi momenti accedit qui fabellas de primis iilis Trevirorum etTungren-
argumentum. Egberti Trevirensis archiepiscopi sium episcopis tueri conali sunt, Bucherium in di-
temporibus, quem a. 973-993 sedissc seimus, Re sputalione historica de primis Tungrorum episco-
inigius abbas Mediolacensis, illo jubente, de tribus G pis ap. Chapeavillium I, in Append p. 16, Browe
illis sanctis cantum composuit dulci et regulari rum Annal. Trevir I, 143, Gelenium de magnitudi-
modulatione, ut testatur Trithemius in Chronico ne Colonia". I, 29, Fisenium Histor. Ecclesiae Leo-
llirsaugiensi 122; hoc vero ipsis probatur codici- diene, I, 10, Laguiliium 1. 1.,Foullonium in Historic
bus, eumdem de iisdem conscripsisse homilias, de Leodiensi I, 23; Bcrtboletum I. I., Hillariura I I,
([uibus apud Hillarium b^EC leguntur in libro Hartzhemium in dissertatione criticain Ghesquieri
quem contra Honthemium hac inscriptioneedidit: Act. SS. Belgii I, 33, docte et acute scripserunl
Vindiciae historise Trevirensis de tribus primis Trevi- Launoyin dissertalione de tempore quoprimunQin
o'orum episcopis, Euchario, Valcrio et Materno, con- Galliis susccpta est Christi fides in Opp.II, I, p. 'r2
tra impactam recentius ciisin. Metis 1763.4, p. 132 : sqq., qui Martialis, Memmii et aliorum sanclorun:
Asservamus et nos in bibliothccu nostra grande lio- Vitus examinavit qui mortuos in vitam revocassf
miliarum variorumqne sermonum volumen in mcm- dicuntur, Colmet Histoire de Lorrainel, p. IH,Lou
brana. Fol. 13 ct seqq. reperio homiliam kujus Remi- gueval Ilistoirc de rEglise Gallicane I, 30 dissert
fjii, Mediolacensis in natnli sancli Eucliarii
abbatis prelim., Tillcmont M6moirespourservir Arhisloin
primi Trev. Remigium vero camdem san-
episcopi. eccles. IV, j-99,Honthcim, Perier, Sollier Act. SS.
clorum Vitam exscripsisse quai in ActisSS.Januar. Marne, SchopUin 1. 1., Grandidier Histoire d'.\lsao<
11, 922 falso sub Golscheri nomine lcgitur, homi- I, 1 i. Librorum messcm longe majorem de hai
liarumfragmenta quai dedit Hillariussatisprobant; qua^stione scriptorum, quos non vidi, praebeu
cx qiiibus unum apponere juvat, cod. fol. 18 Qui :
D Hiliarius ]>. 139-133 ct Ilarlzhcim I. I

(S. Eucharius) se lupidibus obruere tentantes ngijredi (32) AntiquissinKcVila^ S. Servatii magnam par
iion formidabat ; siccnim Deo (jratissimse ipsius Vitse tcm ad verbuin, ut vidclur, scrvavil Herigerus,qiT-'
continet textus, quod die quadam dum hanc urbem aut periissc aut adliuc in iiibliothecarum umbra do
simul cum sociis intrunt, ut salutis monita populo litescere vjdctur. Jam Hcnscben eam amissam e?.'-'
jirmberet, universse multitudinis csetus sujtcr eum ccp,- dolcbat in }>rcefatione ad Vitam S.Scrvatii Act SS
j)erit irruere, parans illum lapidum ictibus perimere. Mai tom. III, scd eodcm fcre temporc Ruinarl ii
Verum autem Dco plenus cum sanctissimis sociis ora- editione s aGregoriiTuronensis jacliira' remediiui
armn jnsctendit, et omncs ita mirnbili vigore
lionis his vcrbisuindicavit in adnotatione ad H. o; p. ii-
<'onstrinxit,ut unusquisque,sccundum motus sui teno- Occurrit mihi intcr alios codiccs Corbiense-', g^i '
rcm quo se paravit ad jaciendum lupidem, inflcxihiiis nostrnra S. Germani btbliothecam advecti suiit, uivi
Inndiu staret, donec iterum precibus nd Dominum Mcrovingico charactere jiartim et partim Romano <i
fiisis prsesul pius vigorem pristinum rcstitucrct. Vcrba nnnis saltcm 900 conscriptus, in quo tota hxC Grc
typis insigniter expre.ssa ad I, 8 rccurrenti proba- gorii 7iarratio etquidem jiaulo prolixior continelut
liunt camdemVitam et Remigii et Hcrigcri ducem sub S. Scrvatii Vitce titulo. Et merito Gesla ill
fuissc hunc vero illius homilias miituatum esse
;
S, Seratii aiqiollari antiquissima ex co probatur
ncmosanc mihi persuadebit.Edidit Hillarius ipsani quod GregoriusTuronensis H, 3,ct in libro Deglo
ria coii

(53) 1,26; quam sreculo ix exeunte scriptam cdi- (34) I, 32-39, 42.
dit Boschius Act. SS. Jul. VII, 77. Et hic haud (33) I, 0.

pauca do S. Servulio legualur. (36) I, -ii.

 MoxrrrM. 974

ilofoT), S. Remacli anliqulor (;>8), S. Remi^ii A onratius cxaminavcri?, Horigcrumlonj^eprrc cfcle-

ictore Hincmaro (o9>, S. Lambcrli auctorc Ste- ris e.xoclluisse nou negabis; raram illis tcniporibus
lano (60). Tcxlum prout res poslulare videbalur ex velerum etPalrum ecclesiasticorumscriptissibi
odo scrviivit ad verbuni, ut Vil;o SS. Eiicharii, comparavit eruditioncm multilegit et secum co- ;

ilerii, Matcri, Jordanis, Baudeniundi, modo li- gitavit. Nam non primis laiilum bibris vclercs alli-

Tius ar<7umenlum ex illis dcsumptum <uo stylo ,£rit,sodila, ul hoc verbo utar, in succum verlit, ut

oseculus Sed aliorunujuoiiue librorum men-

est. scribentiveterum sententias vel sua sponte memo-
) apud Herigerum occurrit, quos non in usum i-ia non sane medii a?vi Cbronicoa
suppeditaret ;

um verlit, sed laulavil tantum. Multos hi^torio- scd <'entonem ({ucmdam intcrdum Ic,i,'crclibi vidc-
aphos, «jui dc Hu:iiiis rcferebant, pra'ter Jorda- ris ,68). Eorumquc exoellit scriptorum nolitia,
in habebat ^61), Hilduiiii passionca) S. Dionysii quorummenlio rariusillo lcmporc deprehcnditur,
idal in epistola ad U-jriatridiiui, el ibideni se E veteribus occurrunt Cicero (69), Salluslius (70),
amplurimas sanclorum Vitasabaliis conscriptas Plinius(71), Terenlius (72), Horatius (73), Yirg-i-
»issc et scribendi rationem seeum considerasse lius (7i), Tibullus (7b),
Persius {16', Martialis (77)
;

obal. Hisce librislitlcras tabulasque publicas ad- quibus adde Hieronynuim (78), Au,gustinum (79)
il Si?eberti et Childerici regum, episcoporuTi ^ ct cx Chrislianis poctis Aratorem (80) ct Pruden-
teras(62', conciliorum canones (03); et ea quac tium (81). Ataliaquoque non decsse quye supersli-
terit multis scriptis in Leodiensi et Stabulensi tiosam illam quae in monasteriis florebat doclri-
julario asservalis lirmari possc alio loco testatus namredoleant, vixcstquod mireris (821. Sed nihi-
;''j4|. Sed nequc illum fonlcmcontempsit, qui ex lominus a crilices excrcendai periculo in rcbus ip
puii vivido ingenio reduntlat,vulgarem qui in sis scribcndis minime auctor abhorruit. Miraculis

minum ore versatur rumorcm, quem in Vita fidcm ipse non denegavit, tamen eos ex a'quali-
Joannis ita descripsit : Auditu tantum el relatio- bus suis sana sua mente refutat, qui suis ipsis lempo-
n mnjorihus et setutc provectioribusaccephnus (65), ribus miraeula non fieri querebantur (83). Minime
emque alio loco ab incolis referentibus se exce- dubitatS. Servalii ex Salvatoris familia origineni,
se confirmat et rclationis famam vel antiquita- qute pietate fortasse Vita? ejus ingesta sit, rejice-
n vocat (66). Ipsas deniquc res quomodo se suis re; et ingenui sane est animi illa quam profert-
nporibus habucrint tostcs fecit (67). confessio, juelius esse ignoruntiam verecunde.
ilis denique aliudaccedit praesidium, quo, si ac- fatcri, quam irrcverenler pro pictate yncndri (84)
G
confessorum c. 72, iis usus quidcm ut
cst, etita possessa, I, 48 Extat usque in praesens locus oratio-
:

alterove luco cum llcrigeri ad verbum consonet nis ejus opere in rupe cxcissus.
jgorii lextus. Quod jam vidit Henschen I, 1 , et (f8) I, 1, 53.
slris diebus confirmavit Haupt. v. cl. in libro (69) Librum de Oratore et orationes in Calili-
Ischrifl fur deutsches Alterthum V. 73sqq..\um nainlegit, Tusculanas vero ante omnia in suum
liquissima illa Vita intcr eas sit quaruin haud usum vertit, I, 1, 20. iiij.
.ici codices annolantur in libro Archiv. T. Vll (70) I, 22, 5o,
VIII (vide iuvicem) vix dicere ausim; in uno illo (1) Historianatural. I, 7.
lice Parisicnsi s.ec. xiii, 5320 (Archiv. VII, 59) {'1)1, i, o5.
Ti non servari, descriplione codicis quam Beth- (13) Odas, Scrmones, Epistolas, Artem poeticam
mno v. cl. debenms, probatur; reliqua' Vita^aut legit. I, 1, 55.
Herigeri libro manarunt (vid. Archiv. VIII, (14) I, 30, 55.
h aut cum miraculis S. Servatii qurc scripsit a (75) I, 55.
^ Jocundus prcsbyter conjuncta?sunt. De mira- (/6) I, 29.
lis illis, in quibus fabulatoris somnia {-!) I, 1.
proferri
:ere uon dubilavil Hcnschen, vid ejus praefat. (78j Epistolas contra Vigilantium ct ad Ageru-
vit. Servat. c. 3, 4. Act. SS. II. Similem
S, chiam; I, 1, 21.
rum auctor Germanici carminis swc. xii ex. D (79) I, 2.
em ex codice Viennensi edidit v. cl. Haupt iri (80) Hisloriam apostolorum I, 3. ;
ro laudalo, videtur secutus esse.
(81) Lihrum Peristcphanon 1, 3. Sed nc liis qui-
i:.7) I, 44, 45. dem qutn proposui vetcrum scriptoruinnominibus
[5«) I, I, 41—54,56. in reconditjons Herigeri eniditionis rcccssus
59) 1,1,27,41.
me
penetras.,e bene scio, iiam etin cpistolaad Ilerin-
•iO) I,:i3
friduin et in oratione S. Remacli I, 55, nonnuUi
61) I, 17.
relicti sunl loci, quos cx vetcrum scriptis duetos
62 I. 3, 46, 4S, 54.
esse nemo non unde vcro des>jnipti sint non
vidct,
}^y, I.iS.
ipque in aperlo est. Qute indaganda me poiitiori-
64; I, 1 : Ex cnrtnlnrio
vatro (Stabulen.si) non biis libentcrrelinquo.Sedunumcstquod inoncam.
H n-itir.ia. Mulla cteniin srriplu er eisdcm
I, 41 :
Tarili Germaniie vcstigiimi in lierigcri c 1 dc-
"/< per multa umiorum curricula a nohis
possessis prchcndisse sihi videbatur Ijuchcr. ap. Chapeavil-
utrarumquc erckstarum adlru- rctincntur urchi-
liiim f, app. p. 9 et nostris dicbus ilauptv. cl. I.
1 ;
sed ex .Kgidii errorc nata cst illa lcclio, q\w
(63) I, 29.
l«B)
Ta-itum rcdolerc vidcbatur in geiuiino Hcrigcr :
17, 4(5. el I, 4.S : Sicul
I, quiUhet nh inc.olia tcxtii nihil tale occurrit
•tdtre imlehit rrfrrrntihui,
N2 Cfr. qii;i; I, 7, dc origine noiMJnuui Mctisi
67) I, ,H). Testuntur prpndin nh eodem
nostrx rc- ct Tulli uibium profert.
^six coUula a maj.jrtlju, nostris ct
a nobis adhuc .^3 1, 20.
 .

91 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TLNGR. THAJ. ET LEOD. 07G

Ilaque de antifiuissimis Tungrensium rebus in Aanno sequenti vero VitamS. Landoaldicomposuisse

tanta rerum obscurilate nihil cerli proferri possc Quid versibus pangendis posses, in alio libro ten-
non uno loco libero ore fatetur (80). Qua? critices tavit de Vita S. Ursmari hexametris conscripto,
exercendae ralio quo magis in aperto sit, alium ex quem, anlequam abbatis munus susciperet, edidit.
epistola ejus ad Hugonem afTcram locum,quoHe- Ex omnibus quai habemus Herigeri opusculis, ni
rigcrum, num primi illi Trcvirorum episcopi Eu- fallor, primumestcompositum nam in Gestis epi- ;

charius, Valerius et Maternus rcvera Evangelium scoporum versus quosdam ex ilio transcripsit. Ipse
praidicaturi a S. Petro missi sint, dubitanlem vi- enim auctor est metricanus ille quem de S. Ser-
demus. En verba ejus(86) :
vatio versus haud incongruos fecisse dicit (89).

Dt nostris Treverensibus Euchario, Valerio, Ma- Sed Herigerum nonmodorebusgestis narraodis

terno, qui dicuniur missi fuisse ab apostolo Petro, operam navasse, sed magnam suam erudilionem in
et locus qtiidam in Elisatio pugo nomen habens Ele- illustrandas ahas quajstiones contulisse, catalogi
gia concordat cum eorum historia, sed a passione hbrorum ej us ostendunt et testes comprobant. Inler
lealri Petri, qui qui est annus \ 3 Neronis, qui quos sane primum obtinet locum libellus ille qui
{scihcet Petrus) si forte Euchanum, Valerium et inscribitur Epistola Herigeri abbatis ad quemdawi

Maternum Treveribus misit, ante aliguot annos B Hugonem monachum (90). Quam post a. 990 et

passioni suce hocfecit, computantur anni iG^iusque ante a. 999 conscriptam essc; abbatis nomen Heri-

ad anmm 25 Constantini,quando obiit sanctus Syl- gero datum et domni Gerberti mentio facta (91),

vester, cujus jussu Arelato facta est synodas, ubi summi pontificis nomine suppresso, mihi persua-
legitur interfuissesanctus Matcrnus, Agrippinxepi- dent.EtjamprovectioriaetateHerigerum illumtem-
scopus, cum Maurino archidiacono suo, nbi et ad- pore fuisse haic qua^. ibidem occurrunt verba do-
fuit sanctus Agricius Treverorum episcopus. cent : Hsec, frater dilectissime, surnmatirn breviter-

At non in rebus tantum gestis hyesit, sed indo- que, quia per memetipsum, infirmitate interpellanle

lem earum et naturam perspicere conatus, altio- et oculorum aciejam caligante, scribere non potui.

rem se gei"ere spiritum gustuque quodam philoso- Proposueratenim Hugo ille quasdam de calculo

phico se imbutum esse in libro suo probat. Nam chronologico quajstiones ,quaque ratione cura Evan-
de mundo non eeterno, ab eeterno Deo creato. de gelii veritate Dionysii conciliandasitauctorilas(92).
libero hominis arbitrio cum providentia divina Quibus enodandis benignameruditionisproferenda?
conciliando qusestiones enodare conatus est (87). occasionem uactus Herigerus, illud quod de se ia
Alioque loco quid intersit inler antiquitatem etre- Q Gestis episcoporum fecit judicium satis probavil.

centiora tempora explicandum sibi suscepit, ita ut Nam Eusebium, Hierouymum (93), Augustinum,
cx hac ipsa re historise scribendse necessitatem Fulgentium, Bedam, quos ipsis hominibus laudat,
derivet (88). eruditionis suai testes fecit. In calce demum cpi-

Jam adAnselmilibrum transirem, nisi pauca de quaestionum ab Hugone propositarum quasi

stolse

addenda esse arbitrarer,

reliquis Herigeri opusculis remunerationem septem chronologicas qua^stiones
ne quidtameruditoviro detraxisse videar, Vidimus solvendas reddit, qua" num ab illo cxpeditaisint
illi

jam supra Gesta episcoporum eum non post a. 979, valdc dubito. Tertiam quaestionem supra atluHmus

(84)1,20. tionem viundi et Adarni, hujus lajisum reparationem-

(80)15 Q,ui quorum velimperatorum vel con-
I, que per Chrisli adventum et tritunphum in cruce.
:

sulum claruerint temporibus —

nec a nobis lectoris Deinde progredilur ud Evangelium per opostolos etvi-
alicujvs requirat exactio. I, 26 Incertum est, si- : ros opoatoticos annunliatuM orbi universo ac polis-
cnt et de multis aliarum legitur civilatim episcopis simurn vicinis rcgionibiis
— ([uanta intercapedine ecclesia Tungrensis fuerit (90) Martene Thes. anocd. I, H-2. Quem Hugo-
sine pontifice. I, 43 Incompertumest dtinde quan-
: nem eumdcm esse voluit Mabillon Ann. ord. B.JV,
ta tcmporis intercupedine plebs Trajectensiurn fue- 317, quem a. 1033 apud Lobicnses Herigeri suc-
.„•/ n,-»./. f^noinit.a
rit sine pastore, etc.
otp L) cessorem rppatiim esse
rp<5^(irr>ni creatuni scimus. Ann. Lob. Mon.
pssft sriniiis.

(86) Martene ct Durand Thcs. anecdol. I, H7. SS. IV, 19. Hunc libellum illum essecujus codiceni
(87)1,2, 40. in monastcrio S. Lamberti La^tiensiservalumfuis-
(88)1, 1. se dicit Sanderus in Bibliotheca Belg. manuscript.
(89) I, 21. Vitani S. Ursmari totam publici juris II, 24-; rccte sinc dubio viderunt auctores Hist.

focit cum aliis nionumentis Lobiensibus a. 16*28 lilt. Franc. VII, 207. Codex inscriptus eral Bpi- :

/Kgidius Waulde; librum ipsum non vidi. Carmi- stolaris responsio de cyclo paschali et ejusmodi
nis fragmentum, in quo cosdcni vcrsus deprehen- contra Dionysixon abbalem.
dimus qui legunlur 1,21, cx codicc S. Viloni Vir- (!)1) Marlcne Thcs. I. 117.

dunensis cdiditMabillon Act. SS.stcc. lu, 2; cui Ikcc (92) Marlone cl Durand Thosaur. anecdot. L
inscripta cssc verba lcstatur p. 5537 In Christtno- 1 17 :Ilugonis quoque litteras se logisse toslanliir
;

mtne incipit Vita S. Ursmariconfessoris atque pon- quaruin initium hoc est Dumno abbatt H. fraitr :

tificis, venerabitis Ihrieri abbatis industria mebo Hu,go. Qiwd Bfda et Divt,ystus in opvsculis suii
he.vametro honoiifice composita. Qua^ vcrba postoro vidtntur diversa sentire, quod aliquando qvoqtf
l(Mnporc addila csse cx supradictis satis ai)parct. plerosque confundii ,vestro pelnnus con igi examine.
AliunicjusdcmViluMiodiccmtionildaccnsomin ma- 93) Inter alia lia^c ibidom loguntur (Marl L
nibus liabuit Ilciischenius, ox quo pra-lcr (iudsilain 112.) Secunduiii c/ironicam Eustbii vrl ctinm Htf-
:

vcrsus lioccarmiiiisargunKMiUiin dodil, in (pKi lle- ronymi, qui, nisi probossvt, non itu tramttiUi-
rigeri ingoniuninon dcsidcrabis(.\ct. SS. April.II, SCt.

['•'^^X) : Propontt Hcrigcrus lapsv.m angelorv.iK. cr:(i.-

 :

.MUMTl M. 078

L septimam iDque ad res Lcodienses spectanlem j^ salis antiquo eumdem deprehendit Mabillon, his
jo loco dabinius. vcrbis qua? omnem pellerc videntur dubitalionem
Alius liber, quem diiiioguni Heriireri et.Vdelboldi iiiscriptum (99-100): Dicla domni abbulis Hcrigcri

rajeflcnsiuni po.->toro tcniporc episcopi fuissc scri- de corporc et sanguinc Domini; cumque paulo post
unt, dc Advcntu Domini cclcbrando, tcmporuni I.obicnscm bibliolhccam perscrutaretur, in vctuslo
ividia nobis videtur esse praTcptus. Quod vix nii- librorum calalogo anno lOiO ascripta lcgit ha^c
indum, cum baud ita multo post Herigerumnon- verba : Erigeri abbatis exaggerationem de corpore et

jm in eam quaj optanda erat lucem prodiisset. sangiiinc Domini. Alium deniquc codiccm cjusdexn
erno enim Augiensis abbas, qui eidcm quiTstioni libii Ilcrigcri nomiiicinscriplumvidilOudinus(IOI).
leram dcdit in phiribus libellis, hoc de illo libro Probis liisce insisto leslimoniis,ncquccorumauclo-
stimonium fccil in epistola ad Aribonem archic- rila«convclli videtur a S. Geraldo abbatc, qui Hc-

scopum Moguntinum (94) Sed et abbas Herigcr, :

rigerum dc illo argumento epistolam scripsisse di-
r non parvx aucloritalis, nostris temporibus pro- neque movcor Gottwiccnsi codicc a Pezio
cit(l02},

iiim super hac rc libellum composuit, in quo, ut reperto (103^, in quo idcm libcr sub Gcrbcrti no-
semnl qui illum kgerunt, probabilibus argumentis mine legitur. Nam etsi ex ipso libro certum de au-
s eonvincit contra Pntrum imtitula agere, qui plus B ctorc indicium peti non potest, tamen Herigeri et
lam quatuor Dominicos dies Adventus Dornini ce- eruditionis et scribendi rationisvestigia dcprehen-
brare ctntendunt. .\cc malhematicas disciplinas dissc niihi videor. Rcvera enim congessit auctor
irigerus a se alienas esse voluit; rcgulas enim de Patrum ccclesiaslicorum locos dc illo argumenlo,
laco conscripsit, de quibus .\lbericus Trium Fon- Eusebii, Ambrosii, Hieronymi, Augustini, Leonis,
jm monachus ha?c acerbe scripsit ad a. 990 (95) Hilarii,Cyi'illi, Basilii, Fnlgentii. Dialectica qua> ipse
erigerus jxl abbas Lobiensiutn septimus, scientia profert argumenta (104) eodem sacrae Scriplura;
terarum clarus, cujus habentur regulse numerorum locode mensura, pondereet numeroinnituntur,cui
per abacum Gerberti. In multis nempe studehunt quasi fundamento primum caput Gestorum super-
tiqui quee hodie habcntur derisui. Ejusdem libri struxit. Hunc vero fuisse Herigera inlibris conscri-
dicem sa^c. xn (96)Ratisbon?e in manibus habuit bcndis usum, ut qua^ idonea viderentur ex uno in
'zius, alium Lugduni Batavorum servari scribit alterumlibrumtranscribcret,jamsupravidimus(i05)
idinus [97). Omniadenique quai in hocopusculo congessitinhoc
Quos enumeravimus libros revera ab Herigero uno vertunlur, idque efficerc volunt, ut Paschasii
nscriptos esse vel codices vel testes in dubium Radberti dccreta (i06) refellantur. Majorem dubi
n vocandi probant; addamque unum, de cujus '-'
tationem aliud opusculum afferre possit,quod Tri-
ctore aliam alii viri docli amplexi sunt senten- themius in Herigcri librorumcatalogum hac inscri-
im. Est ille libellus, in quo,'ut Lobiensis continua- ptionc recepit : De divinis offiziis libriduo, a conti-
r habet, congessit contra Ratbertum multa catholi' nuatore Lobiensi vero silcntio pra?tcrmissum esse
nim Patrum scripta de corpore et sanguine Domi- viri docli mirati sunt. At aut fallor aut minime hunc

, quem ab Herigero conscriptum esse cum Mabil- librum reticuit Lobiensis scriptor; eumdem enim
persuasum habeo. Post Cellotum, qui hunc
lio Trithemius vel in mente habuit, de quo
vel vidit
irura primus edidit (98), in Gemblacensi codice apud illum hcec leguntur Omatmn ecclesiasticuin
:

!94} Liber Qualiter advenlus Domini celebretnr. Lovaniensem codicem exstare testatur.
L. Thesaur. anecd. nov. IV, 2, p. 46; vide ibid. (102) In prologo Vilai S. Adelhardi Corbei.MabiJ-
'ilionem isagogicam p. VH. lon. Act ord. Ben. sa^c. iv, 345 hffic habet de Pa-
I.d. Leibnitii p. 32. scliasio Hicautcm qualis fuerit ct quantis in quadam
:

', Lit membr. 4, et hanc

habet ins- in fronte epistola tcstatur abbas Laubiensis Hcritjerus, qui eo
iptionem Incipiunt regulcc Herigeri in abacum.
: tempore inter sapientcs habebatur cclcberritnus. Erra-
imos versusexscripsit Peziusin thes. anecd. no- vit sine duljio Gcraldus; Herigcri libcllum commen-
>s. \. dissert. isagog. p. xxxviii Si dividitur :
D tationein, minimecpisLolam, fuisscetcodex et cala-
ique major per rhinorem, dividendus accipit deno- logus Gemblacensis probant.
nationcs aut ex toto ditidcndo, ant ex partibus, (103) Codcx est soeculi xi; vide Pezii Thes. anecd.
i ex neutro ; sed denominantur per difjerentias di- 1,2. p. LXIX. Geraldi quoque verba in auxilium
oris. vocavit Pezius, cujus scnlentiam tuiti sunt aucto-
(97) Codex Lugdunensis fol. inscribitur liatio : rcs Hist. lill. Franc. VI, :i87. VII, 201, Ceillicr I. I.
aci secundnm dicuui Murigcrurn; est msc. Scali- ctMansi iii cditione Fabricii III, 191 reliqui ferc ;

ri n. 31, vid. Oudin II, 4.S6. omnes Mabillonium secuti sunt.

,98) In Historia (Jotteschalci Paris, lOlio fol. p. (104) C. 7.
I s^qq. ex codice mus. Sirmondi, in qno liber
(105) Ex Geslis nonnullos locos epistolcc ad Wc-
'
Eucharistia nominatur; ct [)Ost cum sub Ger- rinfriduni et c. 41 in Vitam S. Landoaldi recepit,
rti nomine luci dedit I»ez. Thes. anccd. nov. I, aliarepeliit in c[)istoIa ad Hugoncm, vid. supra el
|i. 133 sqi[.
1, 1
, 10; cx Vila S. Ursmari versus quosdam inGesta
('.»•»-
100) Act. SS.ord. Bened. 591 et sa^c. vi, 2, p. transcripsit, vid. I, 21.
.\\l f)r mmine
anoni/mi Ccllotinni. Vid.
ct lelale
(10*)) Uuod post Posscvinum ct Mir.-pum repetie-
uquc Mabillon. votcra Analccta p.49f»; Annalcs runt alii, noii contra Hadbnrtum scd contraHalhe-
ilinis iitiiifd IV, 178. rium vcl Bcrcngariiiiii Iuiiic libruni composuisse
101)
lii bibiiolliccaSiguiacen.siordin=sCislercien-
Hcrigerum, niillo niuiiiLum est argumento, ct re-
m
archiepiscopatu Rcmensi ; vidc Oudini Coni- futatiiiii ab Andrca bibl. Belg. I. I. ct auctoribui
onl. de scr. eccl. II, 486, qui etiam S. Martini
Hist. lilt.Fraiic. VII, 201.
 .

979 IIERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 980

cum adhuc monachus episcopali curisc descrviret ei in perscrutandis Tungrensium rebus antiquissimis
curn foctns esset ahhas, quantum adauxit, ipse qnoque primusviam critices pr8eivit!H2),viros doctos Leo-

littcris adnotare curavit (107). dicnses sa?c. xvn et xviii valde exercuit. Bella
enim
Alii dcnique lam dubifp, sunt originis, ul dc
libri de serieepiscoporum,de tem-
litleraria gcsta sunt
lis scnlenliam nonferam, alii planc falso llerigcro pore quo calhedraTungrisTrajectum,TrajectoLeo-
ascripli sunt. In illis Vitam S. Berlcndis habco, dium Iranslata sit; obsummamTero Tungrensium
quam Mabillon, et posteum alii ab Ilerigerocompo- Trajeclensium a^mulationem maximaexarsit con-
et
sitam esse conjecerunt^lOS;. Sed una excepta pra- lentio de nomine episcopatus, num Tungrensis an
tatione,c Lobiensi quodam monacho cujus nomen Trajectensis appellatus sit. Episcoporum seriera ab
II. ne verbum ({uidem
littera insig-nitur conscripta, Hcrigcro ex vetustioribus catalogis populique rae-
occurritquod nostrum indicare videatur; neque moria ductam (H3) et litteris mandatam priraus
lempus quo libellus ille in lucem prodierit accura. merilo perrupit Bucherius, qui Tungrensem episco-
Itaque.eumHerig-ero pro certo
lius definiri potest. patum ante S. Servatium exstitisse negavit, postque
minime tribuam. Haud aliler scliabet S. Landelini illum usque ad Chlodoveitempora oblivione fuisse

Vitametrica typis nondum mandala,quam ejusdem obrutum, nihilque certi ante S. Amandum in rebus
auctoris esse hoc pra?scrlim Mabiilonio persuasit, Tungrensibus deprehendi mirasaneillistemporibus
B
quod cam, auctoris nomine suppresso, S. Ursmari audacia statuere conatus est (H4), Vera omnia el
Vita; in eodem codice S.Vitoni annexam Iegerit(109). recta, at Leodiensibus acerbissima; quae tamen viris
Qua? vix absolvenda est quaistio, nisi librum ipsum doctis non adeo bilem moverunt, quam altera illa
inspexcris. S. Hadclini denique Vita quam, cum in Bucherii sententia, post S. Servatium episcoposillos
fronlc cjus iterum recurrat Herigeri praifatio ad nusquam Trajectenses, ubique Tungrenses appella-
Vitam S.Remacli, ab eodem scriptam esse non- ri (liij,\ Quod primumGodofredum Henschenium,

nuUi opinati sunt, non HeiMgeri est sed Notgeri hagiographorum antesignanum, ad arma vocavit,
episcopi (iiO). Quod et satis probavit Bollandus, et quia.1653 commenlationem(l 16)uberrimadoctrlna
conscnserunt reliqui (tit^. conscripsit, qua Trajectensibus nomen episcopalo
Sedunumest quod, cumadHerigerumpolissimum vindicaret. Eadem iterum edita est 1688 Antwer-
spcctet, in calcecommentationis deabbate Lobiensi piaj(ii7),eamque ab auctorerecognitam postHen-
monere liceat. Praeter illam cujussupra mentionem schenii mortem eodem anno in Acta sanctorum Pa-
fecimus quajstionem de S. Materno ejusque succes- pebrochius recepit (118). Cum in Bucherii partes
soribus, exorta erat alia qua? post Bucherium, qui prpeter alios Fisen (119) et Foullon (120), rerum

(107) OudinusII, 480. Hunc librum Herigeri sibi scopali. Leodiensem vero
fuisse episcopum, vill»
deprehendissevidebaturinanonymicujusdamsaec.x nomen Leodiensi dioecesi sitse c, 10 indicat Alio
in
commentatione qaec sub Alcuini nomine falso fere- loco laudatur ab auctore S Remacli Vita Vitse : m
batur; cujus sententiam satis refutarunt auctores ejus liljro quisquis velit poterit repeerire. Omnis vero
hist. litt. Franc. VII, 207. dubitatio vcl eo pellilur, quod ex Herigeri Geslis
c. 40 de S. Remaclo in pra>fationem Vita; suae S.
(108) Primus eam ex Lobiensi, Merbecensi aliis-
quc codicibus,praitermisso prologo, edidit Bollan- Hadelini, deiii capp. 43, 49auctor mutuatus est.

dus Act. SS. Febr. 1, 377, qui ob mentioncm ducis (111) Cfr. Bollandi pr£Bfalionem ad Vitam S. Ha-
Lotharingiorum factam librum circa a. iOOO con- delini I. 1., cujus sententiam probarunt Mabill.Act.
scriptum esse statuit. Ex suo codice Mabillon in Act. SS. ord. Bened. sa^c. ii, 1013, Hist. lilt. Franc.
SS. ord. Bened. saec. iu, 16 prologum repetiit, qui VII, 214
inscribitur Domino et amico suo Gcrardo H. Lo-
:
Disputatio historica de primis Tungrorum
(1 12)
bicnsium inonachus ultimus, ideoqueexorta est quani seu Leodicnsiuni episcopis, apud Chapeaviile t. I

apposuit Mabillon. conjcctiira, nuctorc, ut videtur. in appcndicc,

Ilerigcro. Eadem sententia placuit quoque auctori-
(1 13) Ut I, 29, in Vita Joannis episcopi, quani
bus hist. litt. Franc. VII, 194. Si revcra Herigeriest
populi memoriai se debere fatetur Herigerus,etvel
liber, ante a. 990 ab eo conscriplus sit neccsse
I) hoc probavit, quod I, 26 Amandi fuisse decesiorem
est.
Joannem dixerit, cujus noraen Baudemundus, anc-
(i09) Act. SS. ord Benod.sa^c. iii, 2. p. oi;?. Ma- tor duo sfficula illo antiquior, proferre non poluil.
billon, conjccturam suam vel hoc argumento con-
(1 14) L. 1. p. 38, 47, 49. Vide Albericum de epi-
firmavit, quod in Vita S. Landclini eadcm quse in
scopisTungrensibus, oujus verba, quse ex fonte ne-
VitaS, Ursmari lcgitur origo nominisCrispianensis quo duxit, apposuimus ad I, 27.
.scio
monasterii ab afjuis crispantil)us doducla recurrat, (IKi) p. 48.
quodrcvcrallcrigeri indolomi)rodcre videlur.Atin Diatriba de episcopis Tungrcnsibus, Anl-
(1 16)
cod. Gemblaccnsi Vita^, S.Ursmari, quem vidit Hcn-
werpi* i6o3.
sciicn desideratur Vita S. Landolini vidc supra,
(117) Excgcsis historica de episcopafuTungrenji
;

Mabillonium scouti sunt aucturt^s llist. litt Fr;uio

ac Trajeotensi, apud Miohaelem Cnobarum.
.-

VII, 202 ct omncs fere quos noininaviinus roi liti.e-

(118) Aota SS. .Mai. tom. VII, p. xvm.
raria^ scriplores.
(1 19) Sancta Legia Romana^ E colosia? fiha, sive
(110) Notgori nomen rctioent Malmundarien^iset Ilisloriaruni Ecclesiae Leodiensis partes du«, Leo-
Leodicnsis codiccs, sed episcopum sc esse auctor dii 1696, fol.
ip5C his confirmat verbis c. iO. Act. SS. Fcbr. I, (120) In Vindiciis Ecclesifr Tungronsis, Leod.
368 : IIoc compcrto qui tunc to.iporis pnvsul, cui i6;j3 oi in Ilisloria Leodiensis per cpiscoporum el
nunc Deo annuente nomine, non —
proli nefas ! — principuin seriem digesta, fol. 2 Voll.
merito famulamurf sedis auctoriiate intcrminticit epi"
 :

;<1
MOMTLM. 98-i

eodienslum scriplore3,ivissent,aliique Henschenii Acuni per triajam ScTCula Lcodii cathedra fixa es-

?nlentiam luili esscnt (I2J), singularc dcniquclit- sct (129).

;rariumcertamcn inierunt liberbaro de Crassier, Jam ti*anseamu3 ad alleram (icstorum parLeni

eodiensis tunc principis episcopi consiliarius, qui septuaginta annis post libro Herigeri ab Anselmo

cuschcnium aggrcssus crat a. 173.^ (I2'2). ctPetrus subjuiictam. cui tcsti oculato ob res gestas ad sua

lolmans, e societate Jcsu (i"23), quibus accedit usquc tcmpora deductashaud parva videlur gratia
1743 Bertholet (124) et a. 1754 de .Marne (i25); habcnda.Sedcst quodin utroqucauctoredesidercs.
.

jntentiasdenuo adexamen vocavit JosepliusGhes- De Herigcro, qucm crudissimum fuissc mulli testcs
uier a. 1783(12»)). Non uno igitur sa?culo tantum probant, meritodolebamus tantumtalemque virum

ellum ad fincm perduci poluit. Qua^ omia sex- non niajus ingcnii sui monumcntum in rcbus scri-
Mities sane ab illis rcpotita neque boc loco neque
bcndiscondidisse Vilam .Vnselmi,quihisloriro ma-
;

I adnotationibus aut probare aut refellerc in ani- gnum rruclum afierens opusreliquit, longcpaucio-
10 est.
ribus quam optes leslibus munilam csse non im-
Quibus enim in tenebris jaccrcnt Tungrensiuni mcrito dolcmus. Paucatantumsuntquse apudalios
!santiqui^simo^ jam sa^culo excunte decimo bcnc dc eo leguntur ; nonnuUa de Vila sua elsi haud
erspexitHorigcrus.ncque aperte indicare dubitavit, plcna manu in libro ipscposteris tradidit. Primum
iaesse satis obscura episcoporum intcrvalla, post
B quod habemus
•" lcslimonium cst oequalis Anselmo
. Maternum,post S. Servatium et ante S. Aman- cujusdam auctoris in Vita S. Theodorici Andagi-
iim (127); qufe libera inscitia; confessio a nobis nensis. Quem si audis, erat vir nobilis genere, sed
:to sa^culis post viventibus nunquam sane refutari moilior moribus et ecclesiastica religione (130) ; et

jtest, neque, aliispra?sidiis dcficientibus, Herigeri alio loco legimus Theodericum in Terram Sanctam
islimonium excedere Iicet(128). Ipsas vero docto- profecturum Theoduinum episcopum Leodiensem
im virorumadeatcommentationesqui argumenta forte fortunaRomse obviam habuisse, et cum eoplu-
>rum ad normam vocare velit. Hoc unum quod res amicorum suorum, inter quos Anselmum S.
enschen el Dolmans jam recte observarunt hoc Lamherti canonicum pro ingenii claritudine etmorum
ico repetcrc juvat, Leodienses episcopos vel eo nobilitf.ite jam a puero in amicitiam sibi familifirissi-
impore in tabulis publicis appellari Tungrenses mum (131). Leodiensium Musarum se fuisse inuti-

(121) Laurenlius Ludovici, Michael Seneschal, quinpatius religionem adeo ftoruisse, ut inibi insur-
u^obus Plalel, in Duaccnsi acadcmia professores rcxerint 72 congregationes, prout credimus, inquit,
leologiaede eadem sententiam tuleriint, eamque religionum et ordinum seu ecclesiarum. Unde nec
jis nominibus subscriptam miserunt Hcnschenio. p verum esse quod omnia priorum episcoporum gesta
d. Excges. hisloric. 26. c. perierint.
(122) Brevis elucidatio qusestionis Jesuiticse (ita (129) Walcandus Tungrensis episcopus aippellaituv
ne dubio appellata quiaomnes pene dercertantes in labula Ludovici Pii a. 831 ap. Cliapeavillcl, 154;
rdinis erant Jesuilici) de prsetenso episcopatu Franco Lamberti ecclcsisc Tiingrensis vel Leodensis
rajcctensi ad Mosam. episcopus in fabula Caroli Crassi a. 885-, ib. 1,161 ;

(123) Observationes apologeticse pro episcopatu idemque in alia Zuenteboldi ib I, 162 S.Lamberti :

rajectensi ad Mosam, Antwcrpia^ 17il. Cui libro Eccle.sine in Leodio constitutae episcopus a. 898; Tmi-
lium opposuitCrassier:.\dditamcntum adbrevem grensis Ecctesiie bona a. 908 a Ludovico confirmantur,
lucidationem responditDolmans in libello
; Ob- : ib. 1, 167 Stephanus vcncrabilis Tungrorum est
;

jrvationes alteraj pro episcopatu Trajectensi ad episcopus m

litleris Caroli Simplicis a. 915, ib. I,
osam. 1742. 169. Leodicensis sedes occurrit in privilcgio Ottonis
(124) Dissertation sur le prclendu evechc de 1 a. 9j-9, ib.I, 175 episcopus Leodiemiuni iNotkerus
;

[aeslricht, in Hisloire de Luxembourg VI, 313. apud Ottoncm II, 981, ib. I, 209; Notkcrus Tun-
sur le siegc episcopal dcMacs-
(12r)) Dissertation grensium vel Leodiensium episcopus a. 985 apud
richt, in Histoire du comtc de Namur II, o34. Oltonem III., ib. 1,215; ilemquc in alio privilegio,
Acta sanctorum Bclgii selccta, Bruxcllis I, 211; Notkcrus Leodiensium cjiiscopus a. 997, ib.
J120)
783, 4; qui illos libros cx parle recudentos cura- I, 210; iNotkerus Tungrensis seu Leodiensis episco-
it t. I, 221, sqq. Cfr, quoque Essais historiques [)us a. 1006, I, 2l2,apud Heinricum II; Baldericus
ur le d^partemcnt de laMcuse infcricurc p. 18i, ^ Leodiensis cphcopns in duabus tabulis a. 1008, I,
.'<03.
224, 225 Diirandus Leodiensis episcopus a. 1021-
;

(127) I, 43; vide supra.

lo, 26, apudConradum II, ib. I, 263; Nithardus Z,eo(/«e«.?«
(128)Paufissima erant quoi Iria sKCulapostHeri- a. 10>0 apud Heinricum concilio
III, il). I, 279. lu
crum /Egidius de episcopis quorum sola nomina Tullcnsi subscripsil Franco episcopus Tungrensis,
le Iradidit, adderet; pene nihil habet nisi jejuiia iu Ingellicmensi Faral)erLus Tungrensis, Stcplianus
logia. Primus vero, ni fallor, posterioris?evi scri- Tungrorum ci>\iicopn^ Vitam suam S. Lambcrli misit
iloribus superstitionis viam pra;ivit Joannes dc ad licrimannum archicpiscopum Colonicnscm.Cha-
Varnans, dc quo paulo infra agcmus, Herigeri et pcaville I, 351. Everaclus a. 961 S. Lambcrti Ec-
inselmi conlinuator sfcculi xiv, cujus codicem clesiai Leodier.sis se ap[)ellal c[)iscopum Martcne ;

cgil Buchcr. I. I., p. 19, qui hKC de coexscripsil et Durand ampl. coll. II, i)7. AL hoc quoquc alLcri
'? m
Vnlentiito nono Ttingrornm ponlifice ita scrihit : sentcntiai dandum cslTrajeclensium cpiscoporum
^rire sc Herigerum octo priortim episcopornm
S. nomcn sexcenties occurrcrc apud illius lcmporis
Matrrni surce^iorum non sif/nasse annos, fjnod eorutn scriptores.
jestaomnia Htmnorum perscciUionibus intnrierint. (130) C. 16. Mabillon, Act. SS. ord. Bcncd. sa^c.
Se tamm Joannem aliter sentire, credercque Timrpis VI, 557.
'rnnquilldm semper pacem regnassc, dum alix Gal-
(131) c. 15. I. I.
larm iCQlcsxie periQcutifjnurn proccUis fp.ifi.t'ir'jn(i.ir :
 !

m HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 98.

lem alumnum ipse testatur (J32), quod modestius A Testimoniis de aucloris Vita propositis aperl.
qiiam verius dictum esse opusquod posterisreliquit indicassc mihi videor, Gesturum partem alteran

hice clarius ostendit.Quotempore natus sit nos satis Anselmo tribueremenondubitare. Aliis vero dubi
conslat; extrcniis veroNotgeri annis autpaulopost tatione non ita libera iiia qucpstio visa est. Nan

ejus obiUim propriam lucem eum accepissc, vel inde nescio quo fato faclum est ut hujus quoque libr

conjiciam, quod nonnuUos viros illius episcopi origoeadem fcrc ac prioris Gestorum partis aucloi
temporibus excultos se vidisse Anselmus confir- obscuritate prematur. Num illa ab Herigero ar
mat (133). Ex sacro fonte baptismatis, ut patet ex Notgero conscripta esset, erat dubitatio; utrum
alio Gestorum (1 34) loco, ab Ida abbatissa monastc- posteriorAnselmum an Alexandrum canonicum
riiS. Caeciliaiapud Colonienscs susccptus est. Dein auctorcm habeat exorta est quajstio post Marte-
in Lamberticanonicorumnumerumrcccptus (13o), nium et Durandum. Hi enim primi genuinumlibri
primum in Wazonis familiaritatem et amicitiamin- textum ex codice suo Andaginensi restituenles,

teriorem pervenit (136), neque minus Theoduini neminemadbucverumHerigerumverumqueAasel-

successoris ejus conruetudinc usus est. Quem cum mum vidisse docuerunt et Alexandrum illum ex
a. 1053 (137) Romam
profectum comitatus esset. umbrasua protraxerunt (141). Sed jam videndum
Roma! Theodcricum, Lobiensem tunc monachum B quomodo difficultas expediri possit Versatur enim
sibique amicissiinum, a consilio avertit quod non inuno loco prooBmii libri secundi, quem ita ex suo
sine summovit«periculoexsequendum ceperatvir codice dederunt editores Deinccps quse sequmtur :

religiosus, itineris Hierosolymam facicndi, sccum- jussu priorum loci istius anno Dom. Inc. 1050 n
que eum patriam abduxit. Quem virum paucis
in alterius opusculi libello, quem quidam ex canonicu
annispost 1055,cum ad decani honorem ipse eve- S. Lamberti Alexander nomine composuit, monitu
ctus summa inrebus administrandis vigcretaucto- Jdx venerabilis abbatissae, quae regebat monasterium

ritalc,post Adelardiabbatis mortemS. Huberti An- sanctse Ceciliae virginis in Colonia, huic operi sunt
daginensismonasterio praificiendum curavit (138). annexa (142). Itaque miuime Anselmus, qui haec
Sequentis anni mense Martio Anno Coloniensis ar- vcrba conscripsisse putatur ; Alcxander verus est

chiepiscopus consccratusest (139), ad quem eodem libri hoc uno codice stare velis. Quam
auctor, si

anno litteras illas, quibus librum de Gestis episco- vero sententiam non ita firmam esse ut convelli
porum Leodiensium ei dicaret, Anselmus conscri- ncqueat, qui nostraeeditionisubstructi suntcodices
psit.Antea. 10b2auctorem]ibrum illum non absol- probant. Verumuno quoque ex tribus no-
est in
visse, hajreticorum mentio fidem facit qui a. lOol q stris quidem rccenlissimo Hagensi
codicibus, et
in Nativitate Domini Goslariaj capitis damnati sa;c.xiii,AIexandri nomcn legi, sedhaud magna ei
sunt (140). Annorum igitur 1052 et 1056 terminis tribuenda auctoritas, et,ni fallor, idem est illeco-
tempus quo Gesta litteris mandata sint certo cir- dex quem Martene etDurand ipsi seculisunt,quod
cumscribiposse, nemonegabit; quod num anteiter suo loco probarc conabor. Longe vero aliter se
Romanum a. 1053an posteafactumsit, argumentis habent rcliqui duo codices, quorumGuelferbytanus
exlibro ipso petitis adliquidum perduci nequit. Scd ipso saic. XI non ita mullo post Anselmumexaratus
cst. In neutro enim aut Anselmi autAlexandrino-
ante a. 1053 eum scriptum esse hac ipsa re pro-
bari posseconjiciat aliquis, cum in libro ipso nulla
mcn littcris cxpressum lcgitur, sed hic quoque
auctor modestius nomen suum latere voluit, lauda-
Romani itineris mentio fiat. Quo aniio mortuus
toque loco canonicus ille sancti Lamberti sola lit-
sit Anselmus a nemine quod sciam posteris tradi-
tera A indicatur. Neque aliter in epistola ad An-
tum est sed sunt quscdam argumenta qu» ipso anno
;
noncm sui mentionem fecit auclor ac solis his
1056 eum obiisse persuadere mihi videanlur qui- verbis : Domno Annoni —
presbiterorum infimu^
bus num alii quoque fidem habere velint ex infra A., etc. Jam igitur summa exoritur suspicio, cum
diccndis patebit. uno illo loco nitatur Alexander, ne sciolus quidam
D
(132) IL 74 : ducis nutricula, in cujus gremis coll. IV; 923.
ego inter tol verse philosophise tyroncs solus inutilis Lamberti Annales 1056.
(139)
ternula coalui (140) H, 64. Herimanni Augiensis chron. 1051.
(133) II, 30. (141) Martene et Durand ampl. coll. IV, 836 :

(134) Procem.lib. ii, Quibusannisldo munercsuo Cum tamen Leodii bibliothecam clnrissimi viridomini
functa sit, fruslra qua^sivi. baronis de Crassicr per/ustraremus, incidit in manus
(1.15) Quod sibi finxoruiitreilittcraria} scriptores 7wstras antiquus codex Andaginensis monasterii S.
supralaudali Ansclinum fuissc dcraiuim Naniurcen- Hubcrtiante sexcentos annos cxaratus, lucubratwnes
sem, commentum cst quod allor ab allcro bona contitiens Anselmi, quem diligeHler cum
Harigeri et
fide exccpit. non modo diversum in mnltis
editione illa collatum,
(136) 11, 51, 52, 67, 68. de/)rehcndimus sed mul/o ampliorcm. Animadccr- —
(137) Romam
nuntiatur, ut iii Vila S. Tlieodorici timus prieterea Alexandrum Lcodicnsem S. Lamberti
I. I, legiinus, llogonem LobienstMii ahhafcni mor- canonicum, delibatis ex Harigeri opere vrimorum
luum csse, cique successissc Adelardum, quod a. cpiscoporum gestis, subsequentiutn post S. liemaciufn
lOiiS factum esse testantur annal. Lobieiis. Mon. antistitum acta scriptis commendasse, etc. .

SS. IV, 20. (142) L. I p. 843. Chapeaville loco Alexandri

,

(138)Vita S. Thcodorici c. 16, Ilisloria S. Hu- nominis legit Anselmus,

Jjerli Audagiuensis ap. Marteiie elDurund. ampliss.
 MONITUM. 986

sparsim aut
rarius qui verum auctoris uomen ignorarcl.fal- A.ctere studuimus qux de posterioribus
;n ingcnio proprio indulgcnsin lcxlumreceperit. legimus aut cerlu antiquorum rclatione didicimus et

c argumenlo
uno remola essct dilTicullas, nisi breviario quodam Jiomina singulorum cum paucis
3 quodam loco augeri et quasi rccrudescere vi- quorumdam ipsorum Gestis usque ad domnum Wazo-
'clur. nem porstriiuimus. Itaque una parlicula illa episto-
iertissima cnim in libro ipso vcsligia deprchcn- Ktc ad Idam abbatissam ea ipsius Alcxandri libro

nlur duos post Hcrigorum de gestis cpisooporum lcmporum iuiquilati crcplu vidcri possit, rcliquum
idieusium libros scriplos esse, quorum unum opus compilator, quicumque cst ille, A., in usum
^elmo, alterum Alexandro tribuere viris doctis suum vertit. Alteram enim libri partem, qua prio-
ouit (143). Ille nim A. presbytcr, quem supra rum 27 cpiscoporum Gcsta secundum Herigerum
livimus confitentem allcram parlem libri ex lilteris Alexander quoque mandavcrat, se recidisse

xandri opusculo se hausissc, in cpistola ad An- compilalor his verbis testatus est : Qux cian ita

lem diserlis verbis han" testatur IJorum quklem : sint, nos quoque non inconvenienter ejusdem opu-
{ prior ab Herigero Lobiensis ccenobii abbate sculi capile sublato, ut inoffenso pede servare possi-

jue capitulis est conscripta, cui nos capitula mus ordinem Geslorum pontificalium, a successore

notantes, nostram cum capitulis suis elucubraliun- B sancti Rcmacli, beato videlicet Theodardo, novum
m coaptare sluduimus. Et cum illa superior Ge- ingrediamur exordium. Ex quibus hoc elucere vide-
eorumdem pontificum a primousque ad vicesimum lur, compilatorem intactum nobis servasseAlexan-
imum scilicet a sancto Materno usque ad san- dri librum, uno exordio ad S. Theodardum usque
n liemaclum, digesserit, nos quoque noslrum sublato, quod ni fallor confirmant quoque verba
;, quoii precatu domnse Idx abbatissa? conscri- supra laudata : quse sequuntur ex alterius opusculi
amus, decapitantes, ne eadem replicando fasti- libello — huic operi sunt annexa. Sed in memoriam
n Ugenti faceremus, a beato Theodardo incepimus revocemus quid de suis temporibus deque sua au-
'dinem episcoporum usquead domnum Wazonem, ctorilate in epistola ad Annonem A.ille testatus sit,
'i quinquagesimum secundum esse constat, pro- Qu» prffisens audierit,qu« prsesens viderit posteris
ti sumus, nihil ponentes nisi qiiod aut legimus de Wazone tradidit. Num credendum virum qui
certa fideiium personanm relatione didicimus, rebus ipsis gerendis vel testis oculatus vel mi-
certe ipsi prxsentes vidimus et audivimus. Itaque nister et adjutor interfuerit easdem res scri-

quoque A. presbyter antiquissimas Leodien- bentem de suo plane nihil dedisse, sed alius
1 res conscripsit, sed in Horigeri favorem Q cujusdam librum ad verbum exscripsisse ? Num
lam sui libri partem suppressit. Hisce duobus credendum eum aliud pollicitum, aliud revera pro-
itoribus in praefatione Gestorum librosecundo ferentem, turpiter mentitum esse ? Et quid dc
rixa, tertius quidam accedit, si codicem Hagen- altero illo auclore statuamus (145) ? Non minus
et Martenium sequeris, Alexander. Ex qua aperte Alexander in praefatione ad Idam docet se
fatione loco supra laudato ba?c verba addere Wazonis episcopi faciem vidisse ejusque consuetu-
t : Et priorem quidem ejusdem opusculi sui par- dine usum esse, posteris se velle imaginem ejus
ex prssentibus 27 episcoporum Gestis (i. e, He- tradere ex illo manasse fonte quae de Wazoue
ri, qua» ibidem superius volumen Gestorum scripserit, satis aperle indicat. Itaque duo suiit

illantur) se compilasse non est confusus confiteri auctores qui eodem tempore viventes Leodiensium
. auctor alterius opusculi, i. e. Alexander) ita episcoporum res ad Wazonem usque deduxerunt-
ido. Jam sequitur prfpfationis ad eamdem Uterque in priore parte quaj legerit aut certa anti-
n abbalissam particula his verbis (i4i) Ex : quorum relationedidicerit,in posteriore quse vide-
ificum Tungremium Gestis, quse a sancto Ma- rit ipse scripsit,uterque Heriger libro suum sub-
<> usque ad sanctura Remaclum sunt porrecta, junit, uterque nihilominus tempora quoque ab
lit quasi ex florigera prati amenitate decerptum D Herigcroscriptaiterumlittterismandavit,scdpostea
'versis fioribus texere sertum.Cui deinceps anne- hjEC libri parssuppressaest;uterquedeniquelibrum

i3) Martenc et Durand IV, 838. Histoire litt. Coloniensi nrchiprsesuli obtulisse a. 10b6. Paulo post
10. VII, 472sqri.
hanc viam inire posse sibi videbantur, in codice
ti) Idip nomen in hoc prtpfationis fragmento Hagensietin recensioneChapeavilli proposilos esse
occurrit, quin vcro illa sit Chrisli sponsa ad et Anselini ctAlexandri libroscum Ansclmi pra^fa-
n scripta est epistola, nemini dubium erit.
di- tione, uler textus vero Anselmi sit, uter Alexandri
sque verbis in prooemii partc priore confir-
non satis sciri posse. Ha^c non slare posse vidcntcs
auctores Hist. lilt. Vv. VII, 475 conjccerunt, cum
ir.
lo) Quomodo enodarcnt has tricas hand felici Alexandii libellis prioribus Lstius loci displicuissel,
tu leularunl Martene el Durand editores,
ne- eorum ju.ssu Anselmum idem opusaggrossum es.sc.
sane cxplicanda illa difficultas, si uno Hagcnsi Vix
Martcnii sentenliarii am[)loxus est Cellier I. 1.
'^einnilanlur.Primurn liancprotulerunt opinio-
est quod moneam (^liapcavilli recensionem, quam
Alexandrum dofimolo NVazone a 1048, cn-
,
nihil esse nisi epitomen Marteniani textus recte
statim manum ndmovisse. ut Dodiensinm
ponli- perspexerunt auctor-cs Hist. litt. Fr., ab hac quoj-
gesln cnnsrriheret, cnque paulo pnst vivis
i
ere~ stione penitus esse removendam.
Ansdmum Alexandri opus contractum Annoni
987 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD.
suumejusdenildacabbatissoeexhortatioiiecomposuit A Herigeri et ipsiusAnselmi libello composilum,que
eidemque dicavit.Alexander opiisgenuinum rcvera ante oculos habemus, Annoni archiepiscopo mi
ab ipso condilum ad Idani misit, impudonter sane Ansclmus, Ida", vero abbatissa? alterum libellum
alter suum quoque librum in quo alterumcompila- cnjus parte priore ex Hcrigero gravissima tantu
verat ci sacrum esse voluil. Nequeinhocacquicvit, excerpta suo stylo prosecutus est, ut ex ipsis ej

sed eodem mendacio Annonem archiepiscopum stolis apparet.In priore igitur parte inter se differu
fallere conatus est, tanta;que erat impudentia; vel, librialteram partem ad Wazonis mortera usq
;

si mavis, dementia^, ut in pra^fatione secundi libri deductam in utroque fuisse eamdem nemo neg»
sc ab aUo mutuatum esse Jiberc confiteretur, quai Duplicem igitur libri sui textum Anselmus inluce
in epistola ad Annonem sua esse religiose confir- edidit;unam editionemintegrametillibatam,reru
marat. Nam tandem suut illa quse post tam
quae Leodiensium quasi corpus, Annoni metropolitai
superbam tamquemagnificam de suo opere pra;fa- dicavit; succinctam alteram,ut salisfaceretadhort
tionem metroplitano suoA.ille mitlereconatusest? tionibus,Ida?abbatissaemisit(I50).Quaeduohaecab
Primus enim Geslorum liber ab Hcrigero, secundus petierat,ut de S.Ebergiso Tungrensi episcopo,cuj
abAlexandro compositus est,ejusdemque estAlexan- cineres inde a S. Brunonis temporibus in ipso il

drialterumdimidiumpra^fationislibrisecundi.Quo- B monasterio servabantur,nonnuIIaHtteris mandan

rumuterquesi suasibi vindicarit, nihilnisi mendax nequeminusdeWazone,clarissimoaequali,cujusm
illa ad Annonem epistola ,
prajfationis ad librum gna famaadipsam perlata esset(i51).Illarumediti
secundumdimidia parsprioretcapitum inscriptiones num utram nos habeamus in manibus,satis aperlu
presbytero A. ex fictisilHs divitiispropriarehnquun- esse videri possit ;sed neutram noshabere apparc
tur,miserae quasi laciniae, quibuseum tam superbe estpotius ex duabus satis inconcinne libellusnost
segessisse vix credat aliquis. Quse omnia si mecum compositus. Quidenim sibi velit parlicula illa pr;
considero tam contraria et vix interse concilianda, fationis ad Idam conscriptae in libro quem Anm
abanimoimpetrare nonpossum quinstaluamalium auctor misit, profecto non perspicio. Neque vid

esse Alexandrum, alium presbyterum illum A., qui curAnselmus eamdem

pra}fationem,quam in toli
litteras ad Annonem dederit:imo unus est idemque operisfronte ederedebebat, ut verbaipsa probai
auctor.Quod si statuerimus,post ea quse supra de libro secundopraefixerit.Vixsane mihipersuadeai
codicibusnostris diximus,nemo facile nobis persua- duplici parata editione, auctorem ipsum duas ill

debit Alexandri nomen IJnum An-

auctori fuisse. editiones in unam tam inconsulto confudisse. >
selmum Gesta episcoporum Leodiensium scripsisse
p vamque movet dubitalionem, quod in praefatio
Sigebertus (146), .(EgidiusAurea» valliaa. 1231 (i47), libri secundi auctor canonicum quemdam S. Lai
JoannesStabulensis (148) c. 1450etalii (149) disertis bertiA.libellum illum composuisse scripserit, ci

ne verbum quidem.Itaque
verbis probant; de altero Anselmus neque ad Annonem neque
in epistola
abeat tandem infcHcis ominis Alexander ille, qui ipsis Gestis de se deque suis rebus suo nomine I

tantam in rem Htterariam confusionem invexit. quidubitaverit(i52).Nequehocdenique,quodibide

Duplici auctore jam e medio sublato, quomodo legitur, alteram Gestorum partem priori esse a
duplex liber de iisdem rebus Gestis Leodiensium nexam jussu priorum istius loci (id est Leodit), ci;

episcoporum ab eodem conscribi potuerit, nova propriisAnselmi verbis conciliaripotest NamAni

Nam duo ifii post Herigerum de
exorilur qua^stio. ni sua sponte misit librum, ut bene vivendi in
rebusLeodiensiumepiscoporumlibri vel sic manent excmpla peteret,ut ampliusadvirtutem accendei
neque removeri possunt. Quorum unum ex integro tur,alterum Idae exhortatione monitus conscrip.*

(i46)De scriptor ecclesiasticis c. 163 Anselmus : po qui Waso nomine nuncupatus est tenninatur.
clericus Legiensis, scripsit gesia pontificum Legien- (149) Joannes Ultraraosanus, Placentius, Bi
sium, et in eo libro vitam Guazonis episcopi veraciter j. sthemius, rerum Leodicnsium continuatores. Vi
sihi notam plene descripsit. Chapcavillii praefationcm.
ad Mauricium canonicum Hagen-
(147) In epistola (loO; Similem sentcntiam jam proposuitChapo
scm Chapcavillo II, 1 Imitati studium venerubUium
: ville cenlum annos antc Alexandrum malo omi
pntrum Ilerigeri Lobiensis abbatis et Anselmi viri inventum, his verbis in praefatione tomi I, P.
rcligiosi, qui successive, unus post alium, usque ad Quamobrem verba in prcefatione ad Amelmi iior
sua tempora partes superiores fideliter sed breviler superius aUegata nit aliud volunt, quam quod An^
dcscripserunt. mus —
haec gesta pontificum desumpserit ex h'
(148) Cod. Hamburg. Gcrm. f., cujus noti-
Hist. quem ipse de omnium pontificum gettis usque ad <
tiam v. cl. Waitz mecum communicavit. Htcc sunt tetnpora scripserat, truncatis viginti septem pnmoy
verba Joannis Stabulensis Primus conscriptor Heri-
: cpiscoporum gestis et pr.Tfatione ad Idam, Haru]'
gerus nbbas Lobiensis scribens suam partan n b. que libro, qui gesla viginli septem episcoporu^ip"'
Materno primo Tungrorum episcopo suscepit, et inde rujn jam ante scripta continebat, anneiuerit.
ordinem episcoporum usque ad 27 prosecutus est, ex (151) Vide pra^fationcs ad libros I, II.
qiiibus b. Remaculus fuit ultimus, et ita idem sanctus (152) Vide locos quos infra atferemus. Modest
aicitur esse meta libri Herigeri abbatis. Postea An- gratia in prooemio lil-ri sccundi sub alterius nomi
selmus presbiter scripsit, qui suum librum a b. Tlieo- loculum essc Ansclinum conjceit Cliapeavillc
dardo post Remaclum facto episcopo incipiens, recto pra}f. lom. 1.
ordine episcopos prosequenSf itvvicesimo quinto episco-
 MOMTUM. 990

m tantum quae in explicanda hac difficultale A describendi serviluteni se dedit, sed, paucissimis
possil viam video. PPtTfationem libri secundi, exceptis locis,consilium liberiiisseculus, ressui libri
ptaparticulaepislol.-e ad Klani.alius nescioquis argunienlo acconiniodarcconulusest.Integratamen
pilator conscripsit Anselmus vero quoininus
; aliaservavit testimoniamagni facicnda, qua; ex Leo-
Gesta omnibus numcris absolveret, parlemque dionsi tabulario illibatain lexturn rcccpit. Wazonis
eriorem cum priori idoneo aliquo Iransitu con- sunt liltera^, qua; nativa sua indole velhodielcctDris
eret, nescioquofatoiniquo inipedilus est. Quod nunent, ad Joannempra^posituin (162), ad
aiiiiniim

illius praifationis textu, ni falior, satis proba- rcgom Francia?(t63i, elad Rogerium epi-
Hiiliortum
nam si paulo accuratius eam examinaveris, ex scopumCatalaunensem(164). Quibusacceduntejus-
Imi epistola ad Annonem iisdembaudrarover- dem Rogcrii litteroe ct Richarii episcopi Leodiensis
am scriplam esse invenies Joi). Ne([ue boc in- tabula (1G51. Surajni tamen sunt moraentiqua^ipse
^endunijCur huic auctor brevitor repetierit qua; vel vidit lestis oculalus, vel in
curia Wazonis au-
onte totius operis et planius el fusius dixerat. diit ; nain alterum pene dimidium quod de libri

lam itaciuc ad Idara edilionem paraverat, ut lit- Wazone conscripsit hoc fundamento quasi super-
adAnnonemprobant; inparandaallera.morte struclum est. A 1041 solemni Wazonis inaugura-
ssc prajventus. suuin librum alii reliquit, qui, B lioni lestis interfuit (166), vidit episcopam 25 pr»-
sa parte priore, cum Herigeri libcllo in unuin bondas uno die confercnteni (167), cuinque domum
nen eum conscriberet. Ideoque auctor .\nnoni extruendam agressus esset, subministrata pccunia
suum revera misisse credi nequit. Anonymura ab illo adjutus esl (168). haud pauca ex Wazonis
I), qui sua interpolatione omnia confuderit et colloquio sibi sumpsisse lestes sunt alii loci (169).
irit, munere felici conatu funclum esse nemo >'um morienti quoque episcopo astiterit,dicere du-
bito. Alios in aliis rebus secutusest interquosde- ;

^nselmilibro non uberior illa, qua} in Herigero prehendimus Popponem Stabulensem abbatem,
doclrina cernitur, tamen haud contemnendis Wazonis amicum (t70), clericos qui diurna cum
mm scribendarum et eruditionis praBsidiis mu- eodem conjuncli erant consuetudine (t7t); imo
, opus agressus est. Ad antiquiora tempora adversariorum non respuit tcslimonium (172), ne-
enda sanctorum VilasinauxiliuravocavitTheo- que minus ea quce, ob omnium oculos posita. omni-
i(6oi), Huberti (loo), Lamberti a Godcscalco bus nola sunt laudat (173 Quibus exrebus tantam .

tephano compositas (liJfi), Ruotgeri vitam narrandi materiem comparavit, ut multa men-
sibi
•unonis (lo7), monachi anonymi S. Jacobi Leo- q tionedignissimasepra:!teriissenonunoloco testetur,
iis Vitara Balderici epi.scopi (158), quibus ex nebreviariiquodpoll!citussitfinesexcedat(174).Nec
iorisarguraentilibrisReginonisClironicon(159) in scribenda priorum temporum historia ex vivo-
lcuiniGestaabbaturaLobiensiumaddidit (160), rura memoriact rumore vulgari, qua? aconsilio suo
;um ex scriptore nescio quo de S. Lamberto de" non aliena putarel, haurire sprevit. De S. Laraberti
)tura (161). Sed in comparanda rerum materia miraculis Thietwinum episcopuraet clericosquiilla
:onsueto illorumlemporum auctorummore in se vidisse affirmabant, testes facit (175) alia ipse
;

•3) Conferas hos locos ex pra-fatione libri II (166) II, 51 Nisi prsesens vidissem, nullo modo
—
:

mptos, Superiori succcssores ; Dcinceps qux crederem, etc.

nl annexa ; quce cum ila ordinem cum loco — (167) II, 67 Vidimus — ob eo — datas, etc.
ulae adAnnonem : El cum illa superior — au- :

Qod — sum expertus,

lus locum requiescit — affirmant cum qux (168) II, 68 : ego etc.

i
;

prseler — sepulchrum. (169) II, 24: Ut audivi Wazonemrcferentem, etc.

y\) II, 2. II,52 ut ipse fatehatur
: II, 68 : Miscrum me — di-
lo) II, 16. gnaretur alloquio, elc
>6) 3, 5, 6, 7, 8, 20. Vide quaj de diversis
II,
t\ (170) 11,48: Ut attestari solebat abbas Poppo, eiC'
S. Lamberti a Godescalco conscripta; recen-
(171) II. 48, 57 Per diacomm ejus qui hoc idem
:
bus acute disseruit v. cl. Ilirsch in comment.
ah ore ipsius didicerat, etc. II. 71 Testati sunt
lEreberto p. 288. Anselmiis textura ad
iloniana; editionis anle oculos habuisse vi-
modum preshiteri et capellani qui ei assistebant, etc. — :

(172) II, 56 : Ipsi adhuc testari solent, etc.

!7) II, 24. (173) II, 25 ; Sicut impresentiarum est. II, 38 :

i8) II, 31. Apud nos fas est cernere. II, 46 Testes sunt penc
:

9) II, 8, 19. quotquot Leodium novere. II, 53 ; Fas est adhuc cer-
<0j II, 19—22. ncre vcsticjia.
I) II, s. Noqiie Mahillon. neque Suyskens. (174) II, 53 : Pauca referens plura prxlereo, qno-
SS. S<'pt. V, ;;il, aut alii iiiidc id haustum rurn aliqna hrevitatis studio me constat negliyere.
vesligarunt; nnqiie me Itiiiciorem fuisse con- 11,61 Brevitati siudcns materix succumhcrc timui,
:

viulta diccnda prxterii. II, 68 Qua: si enumerare :

>'l) II,38. velimus per singula., non jam breviarium, utdolliciti

'3; 11,58. snmus, sed. 69
Cfr. praifal. iib. ii, II, : Prseter-
Vir) II, 60. II, 62 quoquc ex epistola Wazonis missis pluribus tarn dictis quam faclis, etc.
oinricum impcratorem vidcturdesumolum
*
(175) II, 6—10, 13, 14.
)5) 11,59, 21. '
 .

m HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 99

yidit S. Lambcrti et Wolbodonis miracula (170), in A vitse rcligione splendentes, utEcclesia eximperalc
cujus Vita famulo cuidam aul amico episcopi nar- rum potestate crepla uni summo pontifici regend
randi copiam cx parlc dcl)el (177). Ncque desunt tradcrctur, omni animi fervorc niterenlur. Taier
eruditionis teslcs, lumina illa ex vetcrum scriplis segercnlem Wazonemceiebrat Ausclmus,omnium
petila, quibus librum suum etsi non lam larga manu que illorum antesignano Annoni bbrum suum di
quam Ilerigcrus frequenlavit : Sallustii (178), Vir- cavit. Acerbius igitur illos quoque episcopos c-

gilii (179), Horatii (180) sententias inseruit, Cicc- clcricosperstrinxit, qui, monasticaj disciplince jugi

ronem,Donatum,Priscianum(181) nominelaudavit: abjcfto, in rcgum curis versantes, quai essent s$

ex Patribus ecclesiaslicis Sulpicii Severi (182) et culi curarent, propriisque ecclesiis spolialis raimo
Gregorii M. (183) libros lcgit eorum vcrba in aliosquecanes palatinos alerent (189). Neque minu
suum usum vertit. qui fuerit Anselmi animus ex iis elucet quae d'

dcniquc qureris quomodo Anselmus munere

Si conlcnlione inter Wazonem
imperatorem scri
et
rerum scribendarum functus sit, eum sana mentc psit (190). Dicendi denique genusquo ususeslnequ'
omnia expcdiisse, eaque quse in verisfalsisque judi- purumestnequeemendatum; namgravioraquoqui
candis cernitur perspicacitate rem absolvisse vix vitia occurrere non negabis. Sed nemo sane ii

negabis. Nam in miraculis superstitiose celebrandis d illorum temporum auctore castitatem orationisfp
temporum suorum ingeniominusindulsit; simpli- quiretvcl ad normam severiorem eam vocabit. Ej
cioris sunt generis quae narrat neque a rerum na- vero scribendi genus si cum Herigeri comparaTeri
tura abhorrent (184). Neque critices exercendse pe- dilucidius magisque perspicuum, neque tara gravi
riculum desiderabis ; in epistola ad Annonem Ever- tantaque offusum est docta obscuritate, quaraillun
gisilum et Ebergisumunumeumdemque nonfuisse sectatum esse vidimus. At vel sic haud raro turai

evincerc conatur ; et cur S. Lamberti scriptores ve- dum est et quaisitum, audaciusque quam verius

ram passionis ejus causam silentio proeLerierint quibus ipsis vitiis Leodiensium disciplina se erudi-
deprehendisse sibi videtur (18o). Ne pro oertis tum esse satis probat Anselmus.
incerta narret bene cavet (186), cautissimum vero Qui ex recentioris sevi scriptoribus nostros au
se ineo praebet, quod miracula vulgo nondumpro- ctores in conscribendis libris in auxilium vocave-
bata narrare devltat (187), easque res quas minus rint, non sunt ita multi. Quos magnam partemfuissi
exploratashabet ingenueindicarcnondubitat (188). Leodienses ex ipso, quod non tam late paleat, libr

Illorum vero temporum indoles in ea potissimum argumento apparet. Herigerum exscripseruntNot

cernitur rationc qua Wazonis imaginem depinxit, gerus in Vita S. Hadelini (191), Gesta Treviro-

quem unum sibi nequeimmerito in libello suo cele- ^ rum (192), auctor anonymus vitae S. Servatii (193)
brandum sumpsit, eamque ob posterorum oculos Nicolaus inVitaS. Lamberti (194); AnselmumSi
posuit. Est enim Wazo illorum episcoporum exem- gebertus in Chronico (193) et in Gestis abbatiim
plar et quasi regula, quales Gregorii VII papse tem- Gemblacensium (190), Rupertus in Historia S. Lau-
poribushaudpaucicathedramtenebant, qui, sanctai rentii Leodiensis (197), Reinerus in Vilis episcopo-

(176) n, 14 Contractum prius et post erectuin fugam vacui, ut ita dicam, posteriori tempore in li-
vidimus. II, 35 Tum ex me, tum ex aliis sum ex- bros Trevircnscs transcripta sint. Nam Herigerc
pertus. ne in mentem quidem venisse illos episcoposdua-
(177) II, 33. rum Ecclesiarum fuisse anlistites ex ipsa ejus nar-
(178 II, 61. ralione luce clarius apparet; quod medio sseculo
(179) U, 24, 37, 39, 59, 61, 73. decimo tertio /Egidius silentio transiri non posse
(180) II, 26, 52. pulavit. Eamdem fore sententiam amplexos es>c
(181) H, 52. vidco Hcnschenium in Excgesi n. 6, Calmetum Hi^l.
(182) II, Vitam S. Martini II, 55, 64. de Lorr. 1, Vll, Honthemium, Marneum in disserl.
(183) II, 50. p. 503, Perierum in disquisit, n. 53.
(18i) II, 11-14. (193) Dequovidepaulo infra qua? deauxiliisedi-
(185) n, 8. -D tionis diximus.

(186) II, 20. 64 : Cum diligenter sciscitarcmur, (194) C. 16, Chapeaville I, 399.
non aliam — cuusam cognoscere potuimus (195) Rarius quam exspecles ad a. 903, 960, 972
(187) II, 35 Quae n<js huic opusculo inserere
: vidc Mon. SS. VI, 275.
devitavimus —quia relatu miraculorum nondum (196) Qua^ de morte Wazonis et Olberti legunlur
pervulgato dijudicare decitamus, sed posteris fideliter Dachery 11, 767. Accurata collationc inslitula bor
scribenda relinquimus. docuit ilirschde Sigeberlo p. 263, nec non jam Si-
(188) H, 53 Aliqua qux a me nesciuntur necesse
: gebertum ei integrum Gcslorum lextumclrecisuin
est reticeri. II, 60 Litterx unde aut a qno transmissse,
: ante oculos habuisse.
(197) In Vitis Euraeli 1, 2, 5, Notgeri c 7,
parum est nobis cognitum. Bal-

(189) 11,28, 34. derici c. 1, Wolbodonis c. 1, 2, 3, 4, 8, Wazoni?»".

103.^.
(190) II, 57.60. 14, ap. Martene et Duraiid ampl. coll. IV,
(191) Vide supra. Quin utrumquc tcxtum Gostorum. vel quod mai:i:=
(192) C. 16. Genuinus textus est cxscriplus, non niihi arridet, codicom minus muliiatuin gonc.n? I>
mutilatus generis codicum C. quem apud .li^idium logorit Hupertus, dubitari nonpolosl.Quod prolianl
deprehcndimus, Nullus dubilo quin nominaquoque Nolgori c. 7, ct 'Wolbodonis c. 3. qua^ cum H, '-c.
oclo illorum episcoporum qui Materno suc-
I, 15, S. 33, gcnuiiii lcxtus ad vorbum iiitorduin consonaiil.
cessisse el in catalogis et Gestis Trcvirorum Tun- in hruracli vero c. 2 recisi textus vcstigiasunl, c !^-
grensi ctTr«virensi Ecclesia) prcefuisse dicuntur, ob Ruperlus : Mediante dte meridie ecli/psis solit suon.'
 ; ;

MONITUM. 004

Everacli (198), Reginardi (199-200), Wolbo- A lerae niinutissimae sed cleganlcrpiireque cxpressce^

201), auclor anouymusvilae Wolbodonis(202) prinuim fusco atramento, dein subfusco et pene
uquo scriplorem in usuum suum verlerunt docolori scripliv suut. Orthographiain qualem anti-

•iius Trium Fonlium monaohus in Chro- quis-iimus hic ex noslris codioibus exhibct, lenen-

(203), et .-Eg-dius Aurea?vallis (204), qui reci- dam esse ralus sum. Texlusneque purus est nequo
Gestorum texlurain suam rerum Leodiensium emendatus, imo multis vitiis patet, quaj ex librarii
riam recepit, suaque additamenta intrusit. neghgenlia aut potius inscitia tluxerunt, qui quae
i jamquocodicumfundamonlo noslrallorigeri scriberet haud paucis locis minime intellexit. Inter-

iselmi editio contituta sil videuilum, quorum dum autem veram h?ctioncm servavit (207), ita ut

io auxilium vocavimus a neraine huc usiue corruptionibus reliquorumcodicum ex hoc medela

utos, tertium vero eumdem, quem ni fallor alierri possit.

ue et Duraad secuti sunt. Roliqui in laloin A 2, Cod. Parisinus suppl. Lat. 812, memb. 4,

amnotitiam venerunt, utquaHssint momeuti, stec. xu, inc. (208) novem quaternionibus et 4
3 sane magni, in tcxtu restiluendo perspicere foHis f. 40-122 descriptus, cujus varias lectiones

. Qui eiipsa codicum natura inhuncordinem dedit Waitzv. cl. ; .'itteris aeque elegantibus atque
endi sunt. Signavimus siglo A. eoscodices qui perspicuis exaratus est. Saepissime librarius « 03
rum et gonuinum Herigeri textum, qui nunc usus est loco e, exempligratia, aequitare, aebrietas,
im in lucom prodit ', et Anselmi servarunt, Cceleriter, aecclesiae, rabiae progeniae urbae, etc.
•recisam neque posteriorum interpolalionibus scribit, uput, aliitt, quit, etc, frequentesque sunt
ara narrationera exhibentes. Omnes vero co- accentus. Neque hic textus emendatior, imo novae
et Herigerum continent et Anselmum ipso accedunt et graviores corruptiones, in quibus ex
XI arcleioterse conjunctos; qui vero codex parle librarii calamus lapsus est. Nonnulla menda
tanlum librura proferat
«raelermisso aiterius ipse librarius, alia corrector coaevus haud felici

nostram notitiam non veuit itaque codi-

in ; ubique manu tollere conatus est. Quin ex eodem
^nselmo antiquiorem non habemus. fonte cum A I, manarit codex dubitari nequit et ;

, Cod. Guelferbytanus membr. stec. xi, fol. haud pauca probant menda in quibus consonant,
ris, ex quo jam Ruolgeri Vita Brunonis et et saniores lectiones quai in A 2 servatae sunt.

•ti Opera edita sunt (206), qui fol. 49-63 Hcri- A 3, 4. Quorum 3 est codex Hagensis A 23,
?t Ansclmi libros continet. Scripti sunt duobus membr. saec, xii exhihliotheca G. I. Gerard{209),
;rnionibus,ultimofolio etantecedentisdimidio C alter 4 illequemMartene etDurandin sua editione
) relicto. Exaralus est texlus binis columnis, secuti sunt. A 3 foliis conslans 143, sola continet
I minimo intervallo stylo descriptae sunt, lit- Gesta cpiscoporum Leodiensium ; in multis cor-

Text. rec.
est. Suhito ecbjpm solis defectus
: cem ejus a. 1378 exaratum se vidisse testatur, quo
vix meridiana Iransacta Text. integ.
<ra Re- ; auctor Herigeri, Anselmi et ^Edigii narrationes se
mnn —
solis perculit ddiquiurn cuvx multuin — interpolassc fateatur. Easdem taque plaue res eodem i

(peresset. lcmporc scripserunt Hoscemius et Joanncs deWar-

8) C. Pez. Thes. anecd nov. IV,
I, 2, 3, 4, 6, nans. Cfr. Villcnfagne MeJanges, etc, 1818, p. 290
io'6 sqq. Integrum textum habuisse Reinerus sqq.,qui continuatoresduos Joanncs eumdem esse
lur. conjecit;sed nisi codices inspexcris, nihil certi
19-200) C. I, 8, Pez. I. I,p. 267 sqq. statui potest. Nec non Joanncs Stabulcnsis, qni a.
11, .\ct. SS. April.lI.8o7 sqq. 14i9 obiit, si epilomatori ejus credi licet, res a S.
•2) Vidc infra. Matcrno repelivii, vid. Andrcae ct Foppcns Bibl.
>3) Vide a. b46, 577, b9o, 611, 626, 647, 6yl, Belg. p.73i-, 7o3; idemquc fccerunt BrusLhemius,
1014, 1016 Gesta integra exscripsit. qui rcs Leodienses ada. loOo deduxit,vid. Sanderi
>4) Cfr. Hirsch p. 424. Reli(iuos rerum I.eo- bibl. Belg. msc I, 24, et Placentius in libello
;ium continuatoresJoaunein lloscoiuiurn, Joan- F) Boxhornii de republica Lcodicnsi Amstelod. 1633,
Warnautium, Joannem l'ltianiosanum,Joan- p, 209 quoque Vilienfague 1. I.
: cfr.
Hruslhemium, Joannem Placentium in scri- statuendum sit dc Gestorum codice
(205) Quid
is rebus Tuugreusiurn antiquissimis non Heri- quem Alrcl)ati apud Vcdastinosscrvai"i scribit Fop-
m sed /Egidium ducem siljisuinpsisse et lex pcns. Bibl. Belg. p. 471, ncscio.
lamdescribendi mihi persuadet,et Cliapeavilic (200i Vide quae dc eodem codice dicta sunt Ar-
orum rodices vidit in prccfatione tostatur De chiv, VI, 6; VII, 439.
emio, cujus librum ex parte taritum edidit II, * Loca apud editorcm Gcrmanum in tcxtu Heri-
idemhoc habet tcstimonium. El ea quidcm geri rcstituta vel suppleta characteribus minutissi-
ua tempora praeccsserant ex libris monuincntis mis suiit rccusa nos eadem inter uncos conclu-
;

inrtis eccleiia; Leodicnsii recollif/fns hreviter dimus. EuiT. Patrol,

it. In codice Joannis Slabulensis de Joannc (207) E. g. I, 21 loco corrupta^ vocis quod recte
lanlio ha^c loguntur :Joliannes vero investitutus lcgit cod.A. Quadus; II, M loco inepti latam recte
1

'fiannisde Warnans scripsit ah Ilenrico Getrensi latcra ; II, 30 pro licct rcclc lucis H, 41 pro cclchra- ;

yio factopost Rohertum prwfdclum ct termiinavit , tionc bene cclehri slulionc, pro dedcrc, tcdcre ; II, 51
srriptumm Enipdhcrtum dc Marc/ca. Post istuin pro maturam, inarulam. Scdnon desunt vitia II, 2 :

it quidam monachus S. Laurentii diclus Johan- occidi domcsticorion pro acciti ; II, ~ pcrsuasores pro
(c Slahulaus et ex ordme prosequcns pro
cathalofjum jiervasorcs ; II, lo hcllarc ridcat hcl/a dcrideat
ijiorum Leodiensium sicut hoc suo scripto claret. II, 33 in/icctoris pro inspcctoris.
iies de WariiaiiB res Tungrenses ininimc pra--
mH) Archiv. VIII, :j(!'J.
'. iiam Huclicr,
ap. Cliapeav. app. I, l<j, codi- (209) Archiv. VIII, 509. Apographi fragmcntum
 ;;

095 HERIGERl ET ANSEEMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD.

ruplionibus nec non emendationibus,quas manus A Anselmi textum Chapeaville omnino non altigis»

coaiva in A 2 ascripsit, ita cum illo consentit, ut Namin his quoque codicibusmutilatum esseGest
A 3 ex A2 descriptum credasnecesse sit. Quod vel rum textum ex iis quas attulit variis lecUonib
iis vitiisquaide suis addidit librarius firmatur, qui luce clarius apparet. Non sunt sane magni m
litterasin A 2 liinc inde minus pure scriptas falso menti ; in capitibus vero ii, l.o-l8 se hos solos c(

legerit (210) pauca codicis A 2vilia librariussustu-

;
dices secutum esse his probat verbis ChapeaviL
lit et verborura collocationemhaud rarolevitermu- (2l;j):in separando textu Anselmi ab additionib'
tavit.Omnibus pene corruplionibus codicis A 3 yEgidii Aureaevallis hactenus usi sumus codice cruf
blandam affertmedelam codex Andaginensis,exquo ferorum, qui hic est mutilatus, desunt enim illi qu,

unum Anselmum ediderunt Martene et Durand, tuorcapitaii-ll. {i o-i 8). Restituimus ex codicih>

Herigerum pra;tereuntes (2H). Arcle tamen inter Almensi et S. Martini. \n utroque vero codice ei

se cohoerent hi codices. In ulroque eadem i'ecurrit trema capitis lo aliaque nonnuUa desideranta
veTborum coUocatio, eademque verba in utroque (216). Quai qui sciat minime eo movebitur, qao
exciderunt (212). Quae sibi contraria vix alio modo S. Martini unus est codex Ule qui Herigeri librun
expedias, quam utAndaginensem etHagensem co- sub Notgei"i nomine proferat.
dicem eumdem esse statuas, cujus vitia de conje- B C. Tertium genusunum tantum codicem habet
ctura deleveruntMartene et Durand. Sed tam feh- continuatoribus prai caeteris lectum versumque i

citer delerunt ut eorum lectionem haud paucislocis suum usum ; est codex conventus Cruciferorur
in textum recipiendam esse nemo facile negabit. Hi Leodiensis, qui Chapeavillio teste, iEgidiano con
generis A codices brevitatis causa solis numeris formem habet textum absque ^gidiiadditamenti:
signati sunt, ita ut 4 Marlenii lectionem indicet. Codex est chartaceus saec. xvi. inscriptus LiA^
Cum hi codices,si non emendatum,genuinum saltem fratrum S. Crucis in Leodio, quem Leodii vid

textum exhibeant,non sane est quod reUquoscodi- Bethmannus v. cl. (217), ejusdemque generis vi

ces nos non vidisse doleamus, in quibus et recisus dentur esse exemplaria quae ab ill. viro Th. Phi
et interpolatus est, ut ex descriptione et adnotatio- lips servanlur (218). Est longe aUus multoque ina
nibus quas dedit Chapeaville (2l3) satis eUicet. B. gis recisus textus quam in B., qui in hoc codic
duos signavi codices, qui textum habent recisum, legitur. Desiderantur penitus capita supramenK
nondum vero interpolatum. rata u, 15-18, verum textnm recisum et fucatui

B 1. Cod.Alnensis, quem membranaceumab ab- esse et yEgidii lextus ipsaeque probant quae hin

bate monasterii Ahiensis naclus est ChapeaviUe inde apud Chapeavillium exstant lectiones codic
hodie servatur in bibiiothecaviri doctissimiThomse G C. Eademquemenda etlacunae recurruntmagnae
PhiUpps Equitis Mediomontani, Pertzio tamen a. parte in codicibus generis quarti, quod quin e

1844pr8esenti,in plurimarodicumpretiosissimorum iilo manarit nemo dubitavit(2l9).

copia Jatens, monstrari non potuit. D. generis codices sunt recisi et interpolati,et
B 2. Cod. S. Martini Leodinensis Ecclesiae coUe- posteris scriptoribus continuati.
giatae, membr. pervetuslus,quem per omnia alteri D 1 . Herigeri et Anselmi textum recisura et a

similem Raymundo Lcodiensi canonico debuit

illi ^Egidio interpolatum exhibet codex Aureaevalli;

ChapeaviUe (214). Ambo, ut testatur, fusiorem et quem iEgidii autographum esse conjecit Chapea
ornatiorem qiisbusdam in locis diclionem habent ;
ville. Hoc igitur codice, ex monasterio S. Huberl
reliqua omnia exemplaria quse videre licuit, iisdem in in Arduenna petito, quasi fundamento haud felic
locis breviorem et magis historiije accommodatam consilio in sua editione usus est.
sequuntur, scrvata interim per omnia in onmibus Dl *. Cod. conventus Capucinorum Leodieasiun
exemplaribus earumdem rerum gesturum conformi- cum illo conjungendus est, quem verbo tenus ill
tate. Quibus ex verbis elucet genuinum Herigeri et D correspondere afUrmat ChapeavUIe.
1

saec, XVII Gestorum Anselmi cx Wilthemii schedis j) inspectoris;l\,Si crediderat. Neque ultimura e-

servatur Bruxeliis. Archiv. VII, 2«; VIII. 503. augumentum Alexandri nomen in utroijue codic
(210) A 2 legit I, 17 ex Cain gcncratis, A 3 ex ea falso scriptum ; de quo vide supra.
ingeneratis ; A 2 I, 19 falso Alantis pro Alani, A 3 (213^ In prajfatione ad Gesta epp. Tungr. Trai
A l csse M
putans Mantis. Leod. I.

(211) Ampl. coll. IV, 843 : Quod vcro spectat ad (214) De hoc codice vid. Sanderi Bibl. Bei-'

opus Harigeri, etsi hic illic emendatius possemus msc. I, 24, 26.
exhibere, res tamen tanli nobis non est visa, cum (215) I, l28annot.
primorum untistitum Tungrensium gestu fere omniu (216) Vide notas oriticas lextui subjunclas;
dii

fabulis sint compcrsa, etc. in capile 11, 15 laouna^ doprehcndunlur.

A 3 et
(212) E. g.desidcrantiir in II, 2 vorba i-, (217) Arciiiv, VII, 439, Vlll, 478.
dir.ina —
tantum ; 11, 5 in utroque codice deest
:

(218) N. 455, li:>0; Arohiv. VII, 96, 97. Codu--'

cwto ;l\, ^ Bei miracula decst Dei; l\, 10 desunt illius goneris lonjc anliquiores exslilis.so Sigebor
verba scd ejus; II 14 desideralur y)/e»((' D 23 qua- ,*
tus ct Kiiportus ooinprobant
26 futuram;\\, M utorque
-

tnor quadragcsimus (219) I, 38 dosideratur in C. vitu, ilemquo

.i<^
; \\,

oodex legit inrubiem vcrso, X \, 2 converso; II, 12 vox in oodiciliusgonerisD; U. 53 C. logita).'i'

ignotumque, A 1, 2ignotum est II, \l\ rongrcgavit ; ; dum pro inculcandum, eamdcin leotionem i»'»»'
2i pcrcutit; \\,2^ genus D II, 55 in utroque gonero pro
porteHluo^
11,21 struentcs; II, jiibct co'pcrit ;

II, 27, 12 congrcgati ; 11, 30 in sc ; II, ;'3 in^^^irantc, nominibus ooourril nominibus dxnnnuosis.
 MOMTUM. 098

2.Codei merabranaccus, qucmviro nobilide- A Leodiensis ad S. Landpcrtum presbyleri Yita S. Re-

Theodoro de Groesbeck, lexlum Heriirori cl macli[2i6).

3. Ejusdcni ferc ualuric cst, ni fallor, Vila \Yol-
Imi muliiatum el ab .Egidio iuterpolalum cx-
t iMia luiii Joanuis Hocsemii canonici el scho-
boJonis qua; in Actis SS. edita cst. Sunt Anselmi
:i Leodiensis continuatioue, qui anno 1334 oapila 30-30. de Wolhodone episoopo ex gcuuino
nle scribendi iuitium fecit, etiu Leodiensi epi- textu dcsumpta, (jui, elsi codioibus A 1. 2. pro-
Engelberto de Marcka a. 1348 calamum de- pinquus, melioribus tamen lectionibus non ca-
lit (220;. rct (227;.

ponendus est codex 4. Alius nolaj cst codcx cujus fragmenta dedit
3. Ullirao deuique loco
Ilenschon in Aclis SS. ad Vitam S. Scrvatii, Heri-
f
rensis, quem a Guilloliwo Herkenroede canoni"
geri capp. 20 2;), secunduni collalionem quam
m Tungrensium priore accopit, iii quo .Egidii
inslituerat Kosweyde, collcga illius (228). Quaj
jcsemii conlinuationibus suam ad annum 1389
fragmenta si accuratius examinaveris, quin gene-
e adjecit Radulfus de Rivo Tuugressis Ecclesiai
ris G.sit codex vix dubitabis; nam uno alterove
Qus (221). Cui addi posse videtur.
... „ , , „.K Joco excepto cum texlu Chapeavillii consonat. Ita-
4. Cod Hamburgensishist.Gcrm.foi. Sli^ sa^c.
p .
n j
'^
- -D que auxiuum plane nullum hinc pelendum est.
i .

[v, XVI (222) Johannis de Slaluilao, quieumdem

Tertii denique generis suntprsesidia quae adHe-
lianum Herigeri et Anselmi texlum recepisse
rigeri textum sanandum ex fontibus ejus vel des-
cicndus est.
cripturibus petivimus, quibus seque corruptionis
i codicibus alia quffdam accedunt auxiJia quae remcdia debentur, Ex quibus pra;cipue :

lullorum episcoporum Vitis haud paucas af- (l)Vitam sanctorum Eucharii, Valerii et Materni
il emendaliones. Inler quse primum locum in Herigeri capitibus 8-14. cousuluimus, et hinc
inde (2) S. Landoaldi Vitam ipso Herigeroauctorc

od. Leodiensis 260, quem contulit Betbman- et Motgeri Vitam S. Hadelini in auxijium vocavi-
vir cl. In hoc codice S. Servatii legitur Vita, mus(229).
extremis lineis exceptis, nihil est nisi Heri- De cditionibus Herigeriet Anselmipaucatantum
texlus c. 22-28. Valde dolendum est hunc dicenda sunt ;
primum in lucem prodierunt Chro-
reri codicem periisse, ex quo \\stc S. Servatii nica in Joannis Chapeaville Leodiensis canonici et
manavit. Codex neque mutilatus neque inter vicarii libro Gestu fontificum Tungrensium, Traje-
us generi A. annumerandus est, sed ali us G c^en^mm e^ Leodicnsium, Leodii 1612, 4, p. 1-98,
em generis eum esse famijiae sanai Icctiones 99-318; idem liberminime emendatusvelmutatus,
int iis locis quibus inA 1. 2. 3. perversamcnda uno qui in fronte est folio denuo typis expresso,
ehenduntur (223). nova tanquam editio, Leodii 1618 iterum editus
Simili codicum generi ascribendus est ille in est (230). Ex iisquae supradecodicibusdiximussatis

iola legcbalur S. Remacli Vita cum epistola patet, et legenti vel sponte occurrit, quam infelici

erinfridum, qucmquc duccm habuit Surius successu critice cxercendBe conatum fecerit Cha-
la editione vilai S. Remacli. Texlum neque peaville, quiinterpolalumcodicem ducemsibisum-
jm habet neque interpolatum, eique haud pserit. Omnia susque deque
sunt et in quo acquies- ,

is dcbemus emendationes. Sed neque scio una est Herigeri edilio. An-
cas nihil habes. Haec

1 codicem Surius secutus sit, ncque ipsos qui selmi genuinum textum dein in amplissima?. Colle-
eara notitiam veneruntvidi codices. Sunt vero ctionis monumentorumtomo IV, p. 843-9 Hexcodice

jor quod sciam. Videlur antiquiisimus Ber- Andac-inensi edideruntMarlene elDurand.Sinffulam

is membr. ssec. x (224); Slabulensemmenibr. S. Remacli Vitam edidit Surius in Actis SS. V, 17,

XI, fol. inscribitur Notkeri Vitu S. Re^ j)e[. h-di^ji\eiilii e}usdem\iiaiha.hcnlDuchesaelMi,

i (225); Sangallensis siec, xi, mcmbr., 4, etBouquet 111,544-1347. Singulae ex Herigero de-
que hanc prie se fert inscriptionem: Notkeri sumpta; leguntur Vitac S. Scrvatii, Amandi, Mo-

>0) Chapeaville II, 272, 274. (225) Archiv.VIH, 608.

!1) Chapeav. Radulhide Rivo duos
III. ab init. (226) Archiv. IV, 334.
es, Alnensem unum, Lovaniensem alterum (227^ H, 32, A 1, 2, 3, 4falsotJ//«, elog. Wolbod.
kit Sanderus Bibl. Belg. msc. 1, 27. reciinviae ; II, 33, A 1, 2, 3 fa.Uo prioris, elog. Wol-
:2) Archiv. VI, 210, bod. rccte pejoris ; II, 35, A 2, 3, 4 falso licet, elog.
!i>) Pauca excmpli gralia apponere juvat: I, Wolbod. tucis.
orvcrse legitur in A 1, 2, 3 satuletn, VilaServ. (228) Praefat. c. 3. Qux (acta Servatii), prirler-
Iiabet saltem; 1, 23, A 1, 2, 3 yenu incutcantes, missis yEgidii Aurexvullensis intcrpotamentis, tuljel
Serv. incurvantes; l,2i, A 1, 2, 3, falso per /lic vertjuli/n proponere, juxta correctionem et emen-
'->, Vit. Servat. recte pcrimmunis ; 1, '2'.'>, A i, dationcm Roswiedi nostri manu factam ad fidem ve-
falso irrfjuit, Vit. Sorv. benc irrugiit ; ib. A I, teris excrptari^.
,
invenire falso, Vit. Serv. itwenires; 1, A (229) De quibus vide supra.
infjeminantius falso, Vit. Scrv. rccte ingemi- (230) Hisl. litl. Franc. VII, 198.
um.
!4) Archiv. V, 483.
999 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. iW

nulfi, Remacli in Actis SS. ad A

13 Mai., 6 Febr. et scuritale sequi certissimum esse ralus sum; i

16 Jul. In fragmentisdcniqueAnsclmi quin inBou- Anselmo, post imperatorum privilegia et tabuU

queti Collectione continuata, t. Xi, 9-12, cxstant, pubiicas, Annales Lobienscs et Leodienses prol

Martenium editores secuti sunt (231). duces fuerunt.

In conslituenda denique cbronologia antiquissi- Scribebam Berolini mense Julio 1845.
morum tempoi-um Bollandistas in tantarerum ob- Rudolphcs K(epke.

PRiEFATIO
Domno i Annoni, vcnerahili Coloniensimn archi- terno usque ad sanctum Remaclum digesserit, nc

prsesuli, presbyteroruminfimus A., praedicarc annum quoque nostrum opus, quod precatu domnce Ida ab

Domini acceptum, et suam Christi familise fideliter g batissse (232) conscripseramus, decapttantes, neeader.

dispensare annonam. Gloria omnipotenti Deo, qui replicando fastidium legenii faceremus, abeatoTheo

nomen suum dignatus est glorificare tem- dardo incepimus », et ordinem episcopormm usque a.
nostris ita
poribus, ut te^ qualem cognovimus servum suum,san- dornnum Wazonem, qucm quinquagesimum secundm
ctse Colonise sponsum, Leodicensi aecclesiae prsefecerit esse constat, prosecuti sumus ; nihil ponentes, m
archiepiscopum. Quarum altera, Leodicensis videlicet quod aut legimus, aut certa fidelium personarum rela
secclesia matris suse venerabilis Colonise oppido gau- tione didicimus, aut certe ipsi prcesentes vidimui <

det tam fideliter te invigilarc provectibus, et toto desi- audivimus. Enimvero matrem suam, sanctarn videlicf

derii affectu in amplexus tuae karitatis gestiens, sese 2 Coloninm, latere non decet quot et quales humiUs

tuse paternitatis cxoptat adjuvtLri pariter et confoveri Lethgia habuerit rectores ;

quorum 1» si quos De>

amminiculis. Atque ut hoc sibi propensius tuadebeat^ placere ^^ cognoverit, vnde abundantius gaudeat st

benignitas, hsec suorum pcr me tibi dirtgit gesta pon- dula mater habebit 12. Matrum enimest, filiarumpro

tificum, ut quiper te ipsum studiose satis ad melioris ventus suos existimare. Quse etiam, prseter candida
vitse arccm niteris, his profccto amplius ad * virtutem torum martirum milia, unius expatronis nostris,beat

accendaris. Horum quidempars ^ prior abHeriqero^, videlicet Ebergisi i3, noverit se cineres servare, quo

Lobiensis cenobii abbate, absque capitulis est conscri- G in Trutmonia ** nostri is episcopatus 1« villa (233

pta ; cui nos capitula praenotantes, nostram cum capi- consepultos, ut hsec eadem testantur gesta, a Brunon

tulis suis selucuhraciunculam coaptare studuimus. Et archiepiscopo eodemque, ut aiunl, duce, inde in mona

cun'. illa superior gesta eorumdem pontificum a primo sterium sanctse Cecilise tam memorabilis abbatisu
usque ad vicesimum ^ septimum, scilicet a sancto Ma- quam i7 indigense i» paedictsp. Trutmoniae perhiberi

VARIiE LECTIONES.
1 deest inscripiio 1. codex 2. hos versus praemittit :

Hic liber est scriptus clarus studioque legentis

Gestis pontificum jam quinquaginta duorum
Sedis Tungreusis, Trajecli, Lcodicensis.

3. inscribitur : duorum pontificum, Tungrensis, Trajectensis, Leodien

In hoc libro sunt indita gesta L.
sis, et manu sseculi XV
Cronica episcoporum hujus dioecesis. Incipit prologus ad sanctum Annouen
:

Coloniensem archiepiscopum in gestis pontificum Tungrensium, Trajeclensium et Leodiensium. ^'

quoquehii*. 2 sancta; CVi. 3 d. beata b. CV;. 'peri spras3. « harigero C/«. ^ vicesimusl. «ctr
pinms Ch.. » deest Sh. i» ut si quos eorum Ch. n placere c. corr. 2. placeret 3. placuisse Ch. »' i" 1 .

veniat. Ch, " ebregisi Ch. i'- trumonia C/t. i» ita 1.2. 3. B. 1. 2. i^ episcopatu 1. 3. episcopii C^
n tam m. ab. quam deest Ch. 18 omnes ejusdem trimoniae indigenai. Ch.

NOTiE.

(231) Vixest quodea repetam quai vere jam per- D riusfabulam.quamipsisPapebrochiiverbisreddan

spexit Papcbrochius a. 1688 in Paralipomcnis ad Quomodo ha'c fuerint u Chupcavillio inserta histoii.i
Conatum chronico-hisloricum de catctlogis ponlifi- epi>!Coporum Tungrcnsium. Trajectensium et Leodien-
cum Romanorum in AclisSS. Mai. Vll, (i.S, merum sium, ad dcinde revuharum sohuir ab impressis exm-
esse falsarii fclum locum illum qucm, quasi IVag- plurihus, scd etiam ab or-iginnli mernbranacco cod"
mcnturn exlitterarum naufragiosei'valuni,Heiigero Lcodioisis (cclcsin:, qua deinde via acceperirn ilh
in Vita S. Gundulfi, el Papobrorhio sciolus ncscio mcrrrbrana; sic rrvuha' et adhuc Divione strralv
quis obtrudcre conalus csl. Cuin cniin illotcniporc ecgr-aphum. nihil aftinet fusiuseTplicare IpsumHcn
inler Hadrianum Jordanum ali()S(|ue cxarscisset gpri tcxluni supposilo illi fclui rcpugnare beii<
contentio de genealogia S. Arnulii Mctcnsis, frag- vidit Papcbrocbius, noslrique ad unum oniues coiii

nicntum illud Herigcro suppositum lencbris suis ces lucc clarius fraudem illam ob oculos ponunl.
emersit, quod totum in co vcrsatur ut Bodcgisili (232) S. Ciccilia^ Colonicnsis.
ducis filium S. ArnuUum fuissc probcl. Cui ut (233) Cfr. 1,28; II, prO(j?mium.
fidcra faceret, impudentem sibi excogitavil falsa-
 .

HERIGERI GESTA EPISCOP. LEOD. lOO^

tramlatos (234), xihi hodieqite cacuum ejns in A computantur ^i, circa cujus tempora hic noster Eber'

imo honore kabetur seputchrum. At quod vestra- gisus Trajectemi kathcdra; priTsidebat . liesiat tgitur

•um '» Evenjislum vocant ex aliquo hujuf nominis ut dijant, suitm Ecergislum aut post transitamsancti
opo, cujus muuioleum forsitan ignoratur, ob no- Martini pcr eosdnn 2.)'2 annos usque ad Dagobertum
s consonantiam huic nostro Ebergiso hoc attri- vixisse, ut sic videatur credibi/e, eundem vestrum et

m esse arbitramur, licet nonnulli hunc eundem *o nostrum episcopum esse potuissc iino tempore, quod
oloniensem et nostrum uno tempore fuisse conten- fidem excedit ; aut nobiscum credant eos omnimodo
eundemque cum beato Severino, antecessore
»«, tum quia a temporc diluvii nemo *•
dicersos csse,

IJiciunt " suo, vocum angeiicarum in transitu

" 200 annis vixisse, tum quia inter beatum Servatiuui
: Alartini psalientium auditorem asserant ('235). episcopum nostrum, quiconlemporalis fuit beato Seve-
/ 51 ita idem qui Coloniensibus quartus,
esset, rino, et inter istitm Ebergisum Iredecim (2b6) episco-

f virrsimu< quartu'! ex^titisiet. Sed hoc omnino ** pos nobis lcgamus prxfuisse. In tuo igitur, domne
mibile esse, liquido ex temporum ratione colli- archipnvsul, pendeat juditio «9 utrum hxc quas nostra
: In transitu enim beati Martini secundus Archa- sunt, jubeas ignibus dari necne; quamqnam hanc
'.
Bonorti annus ernt, qui est a domiftica incar- materiam utcumque dictatam, ubi bene vivendi exeni-
me quadringentesimus »« primus. A quo ducenti plum essepossit, salcam esseexpediat.
quaginta duo »« usque ad Dagobertum regem
I.NCIPIUNT CAPITLLA LIBRI PRIMI.
Proemium opusculi sequenlis. B IS. Quod ab inmundis spirilibus et ex magis mii
Ouod Deus omnia in numero el pondere et licribus procrcati 37 dicantur.
mensura coustituil, et de niyslerio crucis. 19 Qualilcr ductu ^s ccrvai insula egressi, primo
QuodDominusoccidenlalespartes apostolorum Colhos, deindealias gentes, novissime Galliam
priucipibus Pelro et Paulo »" dignatus est illu- invascrint.
slrare. 20 De sancto Servalio.
" Quando Petrus Romara vcnerit. 21. Quod multi sancti viri contemporales illi fue-
Quod Eucharium, Valerium atque Maternum de multarum urbium eversione.
rint, et
Treverim ** miserit. 22. Quod sanctus Servatius Romam adierit, si quo
Qualiler beatus Maternus defunctus, per bacu- modo orationibus suis valeat Galliamab Hunis
luni ejus sit resuscitatus. liberare.
Quod hi Ires viri Treberi, Colonia?, Tungri praz- 23. Qualileranlc Uimulum beati Petriper visum de
dicaverint, el de insigni fonte Tungrensi. eversione Lolius Gallioe et de obitu suo sit edo
Quahtersanctus Eucharius populum resistenlem ctus.
oralione ligaverit et absolveril. 2i. Rcdicns quid vidcrit, commisso gregi exponit.
Quod niium vidua^ rcsuscilaverit. ^ 25. Oratio cjus ct lameutatio clericorum et popuii,
Quod revelalum ^hW. cuidam senalori, omncs et de obitu ejus.
oporlere baptizari ^K 26. Quod Huni multas Galliai urbcs cum Tungri
De obilu beati Eucharii. subverterunt, quos ilem 39 Franci a Galliis
De vila el obilu beati Valerii successoris ejus. expulerunt.
Quod bcalus Materims tol annis episcopus fue' 27. De sancto Remigio et novemTungrensibusepi-
rit »5, quot diebus in sepulchro jacui*. copis.
QuaUler eum Eucharius ct Valerius de hoc mun- 28. De sauclo Domitiano, itcm Pcrpetuo et Ebre-
do per visum vocaverint. giso.
I)c oclo episcopis qui beato Malerno in sede 20. Dc sancto Johannc.
Tungrensi successerunl 36. 30. Quod ei a transmarino quodam prajdiclum si t

Qualiler in divcrsis loois orlhodoxi viriarriana; eum Trajeclensem episcopum futurum.

hcresi restiterint. 31. Quid ad hec illcrespondcrit, quodque baculus
I)e Hunis per totum imperium Romanum dif- cjus terrK fixus floruit,ct dc episcopatu, vila et
fusis. D obilu ejus cjus.

VARI.i: LECTIO.NES
cum deesl 3.
i. !o!' contendunt 1 2. 3. 22 aiunl C/t " transitum I. ^-'deeslCh. s^ qua-
.

reulesimus t. s« ducenle-,imus quinquagcsimus secundus 1.23. 27 Hn, [. 3, CIi. computanlur, corr.

ipulatur2. *« legatur Ch. deeit. i. 2. 3. sed vidctur supplcndum. '9 arbitrio Ch. '<> lill numerus

ritur errorc quodam in 1. 'i V. I. 2. qui

deinceds numcros imo majores habcnt. 32 Treberi 2 33 rcla-
I. »' babluari 2. 33 fuit 3. 36 .Hiu-cesserint 2. 3- ,i,.,.si ;j. ss dictu 1. 2. 3. 39 ji^ 3.

NOT/E.
'.34) At non Ebregisi sed Evergisili archiep. (235) Gregor. Tur. dc miraculis S Mfirtini I, i
)n. corpus transferri jussil BruMo, ul lcstalur el de Scverino vid. dr! confc.s martyr 45.
'tger m vita Brunoms cap. 31 (236; Undecim tanlum si Herigerum audis.
P.\TiioL. CXXXI.X. j2
im HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. loo:

32. De sanclo Amando. A successerit, et qualiter ibi vixorit.

33. Deserpenleoraliouibusejusfugato, etquodcle- 43. Qui sancti viri sub eo coaluerint

ricus factus Turonos, hinc Bituricos, tunc Ro- 44. SanctoTrudoniadhucpuero quid eura oporlea
mam, itcmqueinde Gallias repetierit. facere prffidicit.
34. Quod episcopus ordinatus niulta bona opera 4b. Quam alienus fuerit a cupiditate.
fccerit. 45. Quod Sigebertus ex consilio ejus cajnobiun
33. Quod Gandensem populum converterit, Ba-
'-o primum super Sesmaria ** tluvium deinde ii

vonem recluserit, mortuum suscitaverit. Arduenna construxit.

36. Dagobertiregisfiliumcatezizat ''i,Trajectensem 47. De Malmundarii constructione.
episcopatum post triennium dereliquit. 48. De Strabulaus conslructione.
''3

37. Quod contemnentes verbum Dei exoreejasul- 49. « Quod designato sibi successore heremiticair
tio divina percussit, cecus ex aqua manibus vitam expetierit.
ejusinfusa visum recepit. bO. « Responsio filiorum, ne hoc fieret refragan

38. Insidiatores suos cecitate percussos, itemque tium.

caecam muliex'em illuminat,monachum inobe- 51. ^6 Item excusatio ejusdem sancti viri.
dientem paralisi^percussum liberavit. g 52. ^^ Quod multi ejus exemplis seculum relique

Enumeratio virtutum ejus et dormitio. runt.

39. Proemium in vitam beati Remacli. 53. Quod crescente religione creverunt resaeccle
40. DeregnoFrancorumetAquitania,undesanclus sige.

Remaclus originem duxit. 54. Exortatio sancti sacerdotis ad fratres instaul'

41. Quod idem a beato Sulpitio, dehincsub Elegio die vocationis.
educatus, palatii primoribus innotuerit. 55 . Obitus ipsius.
42. Quod beato Amando in kathedra Trajeclensi

EXPLICIUNT CAPITULA.

GESTA PONTIPICIJM TraGRENSlBM SIYE LEODCIENSIIJM.

PROEMIUM OPUSCULI SEQUENTIS «.

Omnis antiquitas, ut oratorum maximus, quo

ait G tudinum, antiquorum memorare inventa virorura

proprius " aberat ab ortu divina progenie, hoc me-

et Vixere fortes ante Agamemnona
so (237);verum Multi, sed ^v inlacrimabiles
lius ea fortasse quse erant vera cernebat
angelo Daniheli narranle novimus, quia pertrans- Ignotique urgentur ^s longa

ibmt plurimi, ctmuUiplex erit sententia " (Dan. xii, Nocte, carent quia vate sacro (240).

antiquis utique vigente ratione, -veritatis in- Hcec ut credo perpendens, cibbatum reverentissira
4), in
dagatrice, et perspicatia futurorum, in modernis (241), et quia necesse est, quanto juniores, laati

vero fide credulitatis «^ quam primum pollente esse perspicatiores: obtulisli libellum de vitatan
cum plurima scientia prajteritorum. Illis diutur- nostri quam vestri spetialispalroni, domni se lice

nitas vitaj, vetustatis obducens callum (238), cogni- Remacli(242),conquestuspropterincuriam tamen-

tionem prsestitit omnium rerum; nobis econtra, prajdecessorum vestrorum <5o
(243) brevius quam u

quod callidus^^ sanguis, quod s* rerwn inscientia »3 res expostularet pru magnitudine gestorura eju
iversat »6 (239), esse editam 61. Simulque visus es, ne6»dicarapre
utinam non avolet ob brevem vitam et curam soUici- cari, sed potius exhortari, ut eam nullo " raod

VARI^ LECTIONES.
''OGaudensem 1. caleciza 3.
'•' ^^ sesmara2. 3. « deest numerus 3. " XLVHI. 3. " XLVlIil. •

^^ L. 2. et itadeinceps. 's P. libri. 2. ^» proprius 1. 2. 3. s» cerncbat Swr. C/mo:

deest numcrus "i
''<i .

nebant. 1.2. 3. " scientia Surita e. corr. 2. »* qui, ut 1. 3. legunt, crudelitatis habuisse vUi(t>
«3 callidus co?7-. calidus 2. quos at. lidus Sur Ch.
s* quos Sur. Ch. »» inscientia corr. inscilia :

S6 Recepta lectio cst vexat versat occurril Veneta cd principe Iloratii. «^ omiM omnes. b» Urg. ig., H-
;

s» tam B. 1. 2. G. «0 Ua B 1. 2. C. Sur. Gh. nostrorum 1 2. 3. si eruditam Sur. ut ne Sur. •» nuli

.
ull «'-

corr. non 2. Sur.

NOT.E.

(237) Cicero Tuscul. disput. I, 12.

Eadem verba D (241) Werinfridus Slabulensis; vide prefatu

recurrunt in Hcrigeri epistola ad Hugonem, (-rr. ncni.

praefat, (-''^ ^'*''"-
W-^ diximus in pra>falione. ^;-"*^^
*

(243) Slabulensis cst monachus qtii ptinm»

(238)'Tusculan. III, 22.
(~m] Horal. Ep. 1,'3, 33. Remacli Vilam scripsit.

(2iO) Horat. Od. 4. 9, 25.

1-1 HERIGERI GESTA EPISC. LEOD. 1006

implari verum aliquanlo** lepidius GSmanda-

»*, A rcxi ; longo quidem mca sentenlia ab oraloris ob-
u tum quod gestoruni illius uliundc
polliii «"; limi8o(-
(2oO) cxccllenlia me ralus diircrre, qui plu-
nptorum subpctat copia, tum quodtemporum, rima paucis absolvere, pauca plurimis protelare,
>rum diversitas nunc maximc scito opus cst,
«» vcl magna extcnuare, maxima e minimisefficere,

cartulario veslro non desit noticia. Sed ad ha!C lata angusle, angusta latc, vulgala diccnter (251),

Ti te cum tuis omnium arcium pra?sulem esso dicenlia «i intelleclualiter, nova usitate, usitata
istaret, illudque Picrium animo occureret : nove, et id »- gcnus valeat plurimadelibare, cuiet
Jn silvam ne ligna feras (214) !
a pocta prsecipitur :

Aut fumam sequcre, aut sibi convenicnlia fingc{2o2).

Ncc ut scolarcs posito themale, quibus verbis uti
>nare quiil pisces. quid aqua^ in ftumina «» mitlis?
qui intulit,
potuil, qui injuriam passus cst, vel ille
fCHSam tnterea librare silentia "o mentem (2io).
fmximus frivolum, immo nec creperura
aliquid
)crant, cumocce menioriam olTendebat, quia vi-
Quod ctsi eloquentissimum quendam dicen-
(253).
quas iraperitia denegat, karitas ministrat, ct tem quod et si hxc, inquit, ^dcrque non dixit, ta^
'•.
1 inccptu lantum opus est, oclera rcsexpediel com-
men in voto habuit ct in actu ostendit, sectari
ur adorsussum, et ut verbis cujusdam sapienlis B lenderem, nullius utique juditium extimescerem.
"- t.)llam, u ex-
r el ex illo tiuaulum res poscit Verum ha?c alias. Misi, inquam, karitati tua; mu-
lalioae tua, quio et pra;sentis hooestate proposili
nus, quod minus »3 quidem effitientiai securitate,
uturffi a?tatis utilitate conjuncta est, uihil anti-
maxime autem susccptumamiciliff!pra;sumptione.
us "» existimavi. » Et ne aucloritalem diffugere
Magna »* etenim indifficillimi operis cursu 85 ami-
?rer,ei muncri'»libcntiusadquicvi. Prrt;sumenti
citiae «s conlemplatio supplet, et placere multa
:n auctoritas dalur, dum"^ creditpra^stariposse
scepererum copia suppeditat. Unde licet verear
d petitur;et parerescire, a?quaIisestgIoriacura
nedum imperalor »" muneri »* par nequeam esse,de-
leranlc. Fecerantidemjamdudumsetate venera-
ficientis culpa in adhortanlis »9 cedat injuriam : ta-
s Hilduinus abbas in passione sancti Dyonisii
men cum tuam specto benivolentiam, fit omne
6), Hiucmarus archicpiscopus in Vita sancti
pronum et facile, et ut ita dicam voluptuarium s»,
quamplurimi in noupaucorum
iiigii(2i7),ct alii
quod in tuae jocunditat simpenditur praiscriptum.
ipilandis geslis sanctorum. Quibus auctoribus'6
"'
Hoc autem munere impenso sollicitum te reddere
inere possumus oplimis "», quodin omnibus q
cupio quia si quid operum tuorum quandoque
sis et solet et dcbet valcre plurimum. Nam
;

poslulavero ^», injuriusmihifueris, si negabis.

mquarn ita quisqujm benc subducta ratione ad
Quisquis magna dcdit, voluit sibi magna remitti (2o4).
[vitam fuit,
Set non arrogantur 92 magna, quippe tuis meritis
n res, ,Ttas, usus setnper aliquid apportet no- et nostris votis imparia, quapropter obIati'antis
[vi (2'iS). morsus timeo invidia;, quia in difficili re facile so-
'.i ne hic b'd>or, qui te adhortante susceptusest, let livor praejuditium importare.
;racis operis^^fiat : non ejusmodo cujusmenii- Denique non omnes cadcm mirantur amantque {2o^).
jus, sancti scilicet Remacli, verum coeterorum Ergo.
trae sedispontificumtempora ctgesta, quse un- Non istic obliquo oculo mea famina quisquis 9»

umque potuere Conradi, ad nostra usque tem- Limet, non odio obscuro morsuque venenet (2;)6).

acollegi, et cujus potissimum anhelabas desi- Sed tu, pater bealissime, mei laboristuaique adhor-
io, vitam inde exceaptm (2iOJ, volis tuis por- talionis assertor «^caveas securum »5 nieperactum
VARLE LECTIONES.
' cxamplari corr. exemplari 2. «» aliquando corr. aliquanto 2. «s lipidius 1. «t polliri co?t. poliri 2«
correcfiones ejnsmudi non omnes attuli.
li «» scitu Sur. «9 flumine I. 2. 3. '>o
silentia corr. scienlia 1.
•xpediat 3. "* '3 antiqiis 1. "* ita c. corr. 2. qui
p. acervo t. Sur. Ch. numeri nt 2 habuisse vi-
tr. numerari 1. "s cum Sur. "« aucloritalibus B 1. '<^ ita corr. 2. ojUineri I. 3. R I. C. D I. I*.
portunis C. " Ua corr. 2. inferaci scrnper 1. 3. inferaciter fiat Sur. Ch. »<> primi
Sur. si itu 1. 2.
lec. — dec. Ch. »* ut precipil post add. 2. »3 Ua Surim ; dccst in omnibus codd. non corr, 2. 8^ ma-
s Sur. »i vkes additSur. »5 amiciliai 1 . 87inipalo1. »» numeri 3. «9 adhortandis 3. 9" volun-
iim 3. Sur. »1 expostulavero Sur. »2 urrogant 2, 3. Sur. 93 quisq 2. 3. quisquam Sur. 9i alfcrior
'< rorr. assertor 2. asserior 1. »5 ita Sur. iiisecurum 1, 2. 3.

NOT^.
!iil Horat. Serm.
10, 34. I, D (2.')0) Ciccronis locum dc Oratore III, 2G cx suo
ii5) Cf. Cluiidiun. dc hell. Cet. 457. ingcnio interprelatur.
!46) Hilduiiii cpistobim ud Ludoviciim Piiim S. (2;)1) i. e. deccnlcr, dccenlia.
nvsii passioni pryiiiissuin unlc orulos liuhot. (2:\2) Ilorat. Ars pocLic, MO.
. V, 636. (2;)3) 1. c. dubium vox upud Kestum, Varroncm
;

•17) Vita S. ncmigii pr^fat. 7. Act SS. Oct. I, Lucrctiuni obviu.

(2:)i) Murtiul. cpigramm. V, 60 ad Stellam.
>»8)Terent. Adelphi V, 4, I. (2So) Horat Epp. 11, 2, 58.
!40) i. e. c Vilarum serie sclectam, seorsim (256) Commoda quisquam limat, elc. sunt vcrba
am. Horati, Epp. 1, 14, 37.
1007 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUiNGR. TRAJ. ET LEOD. \m
rcddat officium, cuni libi pudor aniici dignius pos- ipsumque quod idem pro nostra assumpturus eral
sit convenire, si displicet 9". salute humanum corpus, quadrifariaessetsoiiditate
2. »? Quod Deus omnia in numero et pondere et men- perfecturus,insigneque inde vivificaecrucis, ut esset
sura constUuit, et de mysterio crucis. obslaculum advcrsusomnium insidiasinimicorum,
Deussumme bonus, cujus divina ex a'terno na- quadrilateraporrectione sancturus. Quodinkarila-
lurn regnat et in aiternum sine aliquamutabilitate tis omnium virtutum perfectissimaj plenitudine vi-

pcrdurat, omnia providens o» prudcnlerquc dispo- dctur apostolus commendare. In karitate inquil ra-

nens, universa in numero ct mensura et pondere dicati et fundati, ut possitis comprehendere curn omni-

constituens (2o7) [Sapicnt. xi, 21), ipsum quoque bus sanctis qua; sit latitudo, longitudo, sublimitas m et

universitatis mundum sponte sibique lantum conscia profundum (259) [Ephes. iii, 17). [In latitudine »«»
voluntate, cumnon subsisteret, pulchrum pulcher- scilicet bona opera karitalis, in longitudine perse-

rimus creavit, ut esset; non eum ex sua proferens veranliam perfectionis, in altitudine praimiare^ni
substantia,ne coaiternuscrederetur,quippe ex pro- cseleslis, in profundo inscrutabilia signans juditia

pria essentia »9 solum ct sibi nota ratione coaeter- omnipotenlis, huicque inteiiectui coaptans myste-
num, per quod omnia formarentur, ex corde eru- rium salutiferae crucis (260).] Quod in eo i"» auctor

ctuaverat verbum. Nequc ut idem crearctur mun- B redemptionis nostroe voluit spontesubire, ut passis
dus mohtus est aUundc, ne jam vel in matcria, vel palmis in cruce, reliquoque distentuscorpore, ipsa

jn 100 cooperatione altrinsccus esset quod cjus om- membrorum positione omnia ad se credatur tra-

nipotentissimam voluntatem cxlrapetitisammini- quo per transversum exten-

xisse. [In latitudine,

cuHs, nec satis ad id peragendum sufficientibus, duntur manus, propter bonorum operura secundum
adjuvaret, ac subinde tale quiddam esset quod ne- karitatemexhibitionem. lulongitudine quoquepro-
que factum ab ipso esset non in-
esset et tamen ;
pter tocius corporis crucifixionem,] voluntatem in

quam, sed verbo cailos convivificante loi spiritu exibitione karitatis longanimein,borealem sujEag-

volubiies perduxit, et ut pellem omnibus superex- nitioni plagam missis cuUoribus addixit pariter et

lendit {Psal. cni,2), terram vero circumlibranlibus australem. [In altitudine, quo caput voluit eminere,
undique elementis in medio omnium collocavit,ita propter supernorum no promissorum expectalio-
ut cailesti habitatione cailo dignas naturas effice- nem,] orientalem multis accensis prsedicanUura
luminaribus irradiari voluitpartem. [In profundum
ret, de terra vero terrenacomponeret(2o8).Quippe
summe 102 bonus, so- 111 autem, quo sub pedibus pars crucis in abscon-
omnium potentissimus, solus
lusnaturaUterunus, et quod hujusmodi sit solus ut q dito terra?defixalatuit,propter occultamhominurn

nihU aliud sit nisi bonus, qui 103 io4 omnia de nichilo ex Dei voluntate vocationem,] plagam suae volun-
et ex non subsistentibus nempe solus subsistens tati mancipare dignatus est occidentalem.Necfru-
creavit valde bona. Qua? quoniam non sunt 105 sim- slra illuc misericordissimum spetialius deflexit in-
plicia — non enim per se prodierunt, nec esse tuitum, non enim qui sani sunt egentmedico. Venitque
prorsus poterant, nisi ea is, qui solus naturaliter vocare peccatores ad paoiitentiam, nonjustos [Luc. v,

honus est i«^ esse voluisset — ideo quia bonum eo- 31). Oricntalibus etenim quibusdam »i« noraenDo-
rum summo bono prodiit, eorum quoque esse
a mini timentibus sol justiciae quodammodo vide-

necesse est bonum sit. Omniainquamin numero et batur exortus, cum occidentales tenebris semper
mensura pondere suis quaique temporibus pro-
et objecti ignoranlioe, delegissent eatenus crealura?

ditura constituit, ipsumque universitatis mundum potius quam creatori deservire "»

prsediffinita dispositione quadripertitis elemenUs 3. 114 Quod Bomitius occidentales partes apostoUs

constantem,quatuor quoque plagarum climate qua- Petro et Paulo dignatus est illustrare.

dravit, dispositissimadispensatione, ut crcdidatur, Non inquam frustraocciduis parlibus pendensin

jain praesignans, quod hominem, ([uem crealurus cruce spetialiusbenignissimum dignatus cst oblu-

erat et propter quem cuncta visibUia fabricabat. tuin intendere, quas voluit tautis doctoribus,Petro
VARIyE LECTIONES.
; sequuntur apud eundem
»6 Vale addit Sur. hi versus:
Quod nec vota pali nec fingere somnia possunt,
Gaudens semper habc gaudent praj nomiue molles :

Auricula? tibi me virtus tua fecit amicum. Iteruin vale.

:

"^- ''» providc C/i. »9 substantia C7i. ^'Jo deest

3. im cum vivificante 102 us 2. 3. <••
•)' deest \.'l.

corr. 1. e.Ch. ^»^ ^^*'' crasu7n 2. ^'>'^dcest\. ^''^deest[i. ioideestCh. 10« Latitudo 1 109 ideo Cli-

110 supcrioruni C/(. m

co/r. profundo 2. ^^^ deesl Ch. H3 deservisse C^. ^i* Nurneri desunt in 'i
NOT.E.
l2o7) Haud alilcr Auguslinus in libro dc Genc.si Opp. IV, 11-10, Serm. ;;3, 166. Opp. V, 317, 7l>8.

ed. Vonct. 111, 1 p. 168. Iioc loco cx epislola ad Paulinum de vidcndo Deo
(2;i.S) Augustin. I. 1. p. 138. Opp. Il.486sibi dciibavil auctor In libcUo delau-
I2;j!)) Augiistin. ad Honeratum cd. Voiicl. II, dibus irutib.quom Hrabaaus Mhiu"iis arguliusquain
44(5.
vcrius consoripsit, l;ilia, quod putarc j)Ossis, uoii
(260) AUcgoriciim crucis inlcrprclaUonom quaiu occurruut.
Augusliuus adamat c. g. Enarrat. in Psalm. 103,
 HERIGERI GESTA EPISC. LEOD. 1010
)9

lelicet cum Paulo aposlolorum principibus, utApassione dominica undecimus, cum Pelrus, caput
lampadibui illu^trare. Qui posl plura vir Antioohiam pro sc ordinalo Evodio, vcnil Romam,
mini.*
documenlorum insignia diversis lin?uis ubi per 2:; annos Chrislum annunlians, id cst usque
uni ct
ad annum Xeronis 13 (201) et a Domini passionc 36
nationibus mirabiliter prrebila, Paulus quideni
omnibus laboravit (/ Corinth. xv, 10), ab (Cfr. ErsED. Chron.; Hieron., Dc viris ilL), animad-
i plus
verlit •« suam per se pra?dicationem ad pra?occu-
usalein usipie Illiricum Chrisli pra'dicans evan-
ium,landein biennioante viotoriosissimtemortis
pandam omnom occidenlalem plagam, suo aposto-
deslinulam, non posse sufnccre.In
latui spolialiler
jmphum Romanoi arci contra Neronem el Sy-
meni magum Petro intulit se «>* socium. Petrus magna enim urbc ct tolius oibis principc, quia
inaxinuis undiquc circuinilucnlium gentiuin erat
em et ipsc quibusdam wcclesiis, deindc Antio-
incursus, maximus totius idolatrioe vigcbat cullus,
bene fundata a>cclesia, pluribus jam antc
la «»«

liseandem urbem, lotius orbis primalum sibi et quia lam »2« Symonis niagi, quam multorum
philosophoruai el maxinie Judeorum legem Moysi
endenlem, suo salutifero illustruverat adventu.
orum qui fuerit exilus agonis "", satis est texlus
semper defendenlium obviandum sibi scicbat crro-
i^^^
ribus, delectis bonis vinea? Christi culloribus
•um triumphalissima? "« passionis (201}. Hoc
^ misit qui officium tanta; legationis explcrent in
ilun» sullecerit ncscientibus memorassc, per
nnium anle consummationem eos in communc omnibus et Ilalia} et Gallia; finibus. Ex quibus Mar-
Ti Symone mago contlictavisse postque deteclio- cumsecundo ingressionis suoe anno,cuin evangelio
in delectionem magi, ab Agrippa et Nerone
et
ase quidem dictato, ob eodem vero conscripto,ad
srum crucis confixione, allerum gladio "', neci Aquileiam ct alias quamplurcs Ilalia? urbes, novis-
lul addictos fuisse; et Pelrum i-« quidem in prae- sime autem ad Alexandriam et Egyplum direxit.
iti mortem »«• ocoubuisse; Pauli vero tropheum, Aliis Galliarum parlibus pra;dicatores idoneos _et
.Xerone, a railitibus quibus tradi- testes Christi vcridicos misit, quos hic, quia alias
;upato in aliis

fueral, quosque contiuuo i-- converlerat, in an- festinare contcndit, singillatim nominare nostra
11 quidem , sed in eandem diem dilatum esse, intentio nequaquam admittit (Cfr. Rufin. ii, 16).

jd ipse videlur in epislola a Romaad Timolheum Ad 128 Galliam itaque, quaj comata dicitur, Medio-
ipla significare. Et nudiant, malricum urbi beatum Clementem dircxerat epi-*
inquit, omnes gentes,
a liberatus sum de ore leonis {II Tirn. iv, 17), Ne- scopum, non cum aulem qui quartus ab ipso Ro-
lem significans. Quod et satis testanlur divers£E manaj sedis administravitpontificalum, quique po-
veritalis assertoribus 129 ad
iltorum tam Gra?corum quam orientalium epi- Q '^'^* ^""^ ^^''^ "^"^^''
Galliam brachatam Parisiorum Lutecioe urbi san-
porum epislola; ad divcrsos scriptae, sicut in
loriis secclesiasticis quilibet potest invenire.Sed clum misit Dionisium.
;>. Quod Eucharium, Valcrium atque Maternum
.\.rator Romana; subdiaconus a?cclesiffi in libro

ostolorum acluum ita confirmat :

Trecerim miserit.
Non eadem tamen una dies anniqiie voluto Sub ipso enim temporebeatusPetrus ad metro-
Teinpore sacravil repetitam passio /«cm(262). polim Trebirorum i^o scilicet civitatem ternos dc-
nobilissimus Hyspaniarum scolasticus prodit 123 slinaverat Trinitalis unica; astipulatores, in unitate
iidentius : fidci,corde et animo paritcr et virtule concordes,
Vnus ittrumque tamen innovatus anno
dies pleno Eucharium videIicet,Valerium atqueMaternum(265)
Vidit supcrba morle laureatum (263). {VitaEuch., Val.,Mat., 2). [Et Eucharium quidem
d ut ad quod animum ut i^' duximus articulum pontiflcatus, Valerium vcro diaconatus, Matcrnum
ileclamus, paululura pra?terraissa ad memoriam aulem subdiaconatus donavit honore,] et data eis
voccmus. apostolica benedictione : Videtis isi, inquit, /"raim
4. Quando Petrus Romam venerit. et commilitones, quanta est mcssis domimcse sationis,
.\nnus erat Claudii cesaris secundus, qui erat aD quamqucmullis indigeat operariis. Quia iqitur omni-

VARLE LECTIGNES.
"»se int. 3. ne Anliochena n» gloriossima^ Ch.
2. ii" ''9 capitis detruncatione Ch.
deest Ch.
QitOR sequuntur verba usque. Sed ut ad omnia desidcrantur apud Ch. 1^1 raortc 2. 3. '"^^ con-
quod etc.
luo corr continuo 2. pd 1. decstl. 3. >^* c>-asum, 2. '" adnimadvcrlit c corr. %U videtur 3. i^o dcest l.
rorr. dcjectos bonos —
cultores 2. dejectis b. c. 3. '^^* At corr, Ad 1. 2. 129 assertionibus 3. »»<>

evirorum 3. '" videns "i.corr. videtis 2.

NOT^.
(261) Cfr. praefatio. Et Clemcns Mediomatricum missua ad urbem
(262) Sunt ullimi vcrsus historiai aposlolica; Edocct in solum vicinos credcre Christum.
blioth. max. Patrum .X, 141. Trcveribus terni mittuntur cnrdc fideli,
!263) Liber Pcristcphanon hymn. XII, W, 6. Trinum personis Dominuya deitate, sed unum
(264) 1 i.. apud Eusebiiiin. Credc/c qui doccaiit jxipnlum lavncro renovandum,
(26;)) Eadom fere auctor in Vila sua metrica Scilicet Euchurius, Malernus, Valcriusque.
Lrsmari his versibus inolusit. Cfr. Mabillon. Act. Cfr, pr;r'fat.
V swc. 111, 2, p. 60S ;
iOH HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. ioi;

biis cathoUcia me dofjmulis »32 sanclionihus sufftcien- A men et alleviatio 1*2 vestri laboris. Sicut fuit Domi
ter edocti ac christiana adrnodum religionc estis ro nus seniper mecum in omnihus, ita votis vestris ubi
borati, ite, in nomine JDomini partes occiduas aggre- que Hac apostolica consolatione ite
assit propilius.

dimini, et ut boni milites Christi prodiamini bella rum animati, tandem

quadragesimo postquarr
Domini Dei nostri. Muriim validissimum infidclilaiis, indc 1" dimovcrant die, sinc cunctatione ««« ac
quo totius Gallise tallatur populus ac Germardce, coi'pus regressi sunt dcfuncli, et egesto terra tanti.

div ini spiculo verbi perfodile, ariete fidei dominicse thesauro, utveritatis dominica; promissa firraaren
propugnale. Potestas quoque a Domino Jesu Christo tur, qui credit in me, opera qvse ego facio ipse facic
nobis collata in ligandi et <iolvendi auctoritate vobis etmajora horum faciet [Joan. xv, Vt), et ut eorum
semper assit, comitante i'» et nostra oratione cum mentes ad signa patranda corroborarentur, quo-
nostri apostolatus sorte. Tali itaque dolalam benc- rum 1« pedes ad evangeJizandum pacem diripe-
dictionc hanc societatcm fraternitatis absolvit abi- bantur, cujus umbra sanaverat omne genus morbo-
re. Qui urbe Romaegressipereg-rinatione suscepta rum, ejus baculus a morte beatum revocavit Mater-
fclici, circumcirca incunctanter nomen prasdica- num (267). Qua visa virtute roborati, quid puta=
bant Domini Jesu Christi; cum vi.x paucorum eva- super recepto sodali animiseorumaccumulatumf*'
serant iter dierum et tanti sodaHtii i3i perpessi
B est gaudii ? Quanta super profunditate inscrutahit
sunt dispendium. hum judiciorum Dei superque potentia divinitalis

6. Qualitcr beatus Maternus defunctus per baculum ejus inenarrabili? Quseque apud superos »*' videra'

ejus resuscitatus fuerit. et si omnia lingua humana promere non licebai,

[Nam cum in quoddam castellum nomine Ele- conferendoetitincrisconviantiumlaborcmleviabal,

gia (266) pervenissent, ibique aUquanlum i^s tem- etad Christi magnaliaprsedicanda mentes collega-

poris commorantes, omnes ad credulitalem instan- rum amplius animabat(V'«Ya£'., V.,M., o).[lncola'

ter incitarent, sanctus Maternus a febre valida in- autem ejus loci laudes immensas in coelum exlule-
terccptus, humanis subito exemptus est rebus.J runt, ct multi paganorum baptismi i*» gratiam in-
{Vita E., V M., 3.) Hinc isc diabolus auxit laiti-
, depti unitati fidei se conjunxerunt. Et i<9 morllsil-

ciam, quod Christus providit ad gloriam, Reliqui lius occasio multorum fuit ad vitam resurrectio.Ia
dolore insperato perculsi sed de Dei pietate non quo locoposteachristianiajcclesiam construxerunt,
dubii, cadaver decernuntnon insepultum relinqui, eique ex eo quod ibi acciderat nomen Resurrectio-
viaque qua venerant remensa, ad beatum Petrum nis imposuerunt (c. 6). Illi vero postquam multo?
quantotius reverti.Cumque 137 adessent improvisi, ad fidem Christi imbuerunt, et jam »5o ad alia loca
imo cordis tractis anheh^^^cceinquiunt,
suspiriisab tempus transmigrandi videntes, valediccnles fra-
Domine, quem collegam et cooperatorem dignatus es tribus per Galliam et quocuraque transibanl verf.
dare, extremo vitae per omnia functus humanse , co- divini spargentes sementem, tandem perveneruni
mitatu vitse 'susceptse incepto nos quoque frustratus ad antiquissimam Trebirorum,] Irium civitalum
est opere. At apostolus benigne eos consolatus iss^ metropoleos, arbem. Quarum medianani raatreni
Revertimini, inquit ,
quantotius, et vohiscum nostri que, Mediomatricum scilicet civitatem, quani —
tollite petalum pontificatus, nec »»9 de Dei pietate ct Romani, qui '•'i bcne quicquit uspiam gentiumerat
nostra auctoritate diffisi, super defuncti ponite corpus suo subsiderant imperio, ob memoriamMettii Fo-
simul imperantes ut protinus surgat, iterque cceptum fecei Albanorum regis, Mettim »5» vocaverant.siciii
comitans, opus evangclistse i'-»
faciat, mrjnisterium i'» ct ob memoriam TuIIi, Romanorum tercii regis '-'

tnjunctum expleat. En, inquam, baculus pontificalis cidem contemporalis (268), et primo quidem sibi
patrator efficacissimus signorum, tocius virtutis sola- foederati, sed post ob rutum foedus male raultali
VARIiE LECTIONES.
dochmatis 2. 133 commitantc corr. comitante 2. i^i ita e corr. 2. qui ut 3. hahuit solidati. solidilalii
132

1 135 Verba alquantum —

incitarcnt desunt apud Ch. ^36 Hinc gloriam desunt Ch. i3' Vcrborum l'X —
cumque —
opere leguntur apxul Ch. lisec infortunium quod acciderat nunciantes. iss cousolalos 1. '-
consolans e corr. 3. —
139 nec dilfisi dcsunt Ch. 1*» evangelista? 2. 3. ct sic dcinceps. i«i mj-sterium

eadem manucorr. mynisferium 2. ita quoque \. 1*2 alleuiatio 1. allcualo corr. allevalio 2. •«'» rfwi/ 3.
1*4contatione quorum — dirigebantur dcsunt ap.
3. i^s Ch. 1^8 accu : mulatum 2. i'' supcrnoscon.
superos i" babtismi
i. Et — resurrectio dcsuut
2. i«9 3. isoet jam —
videntes desunt Ch. is' qui -
imperio, dein eidem — multati desunt ap. Ch. mctum
152 3. corr. ut videtur mettim 2. is» r. t. 3.

NOT^.
(266) Locus quiclam in Elisatio pago nomen habcns D <7Ufc attulit Grandidier I, i In quo quidem /ix"'
I :

Elegia. Epist. Ilerigeri ad Hugonem, cfr. pr;efat. Elley mullichristianidc dicersis regwuibu.sad beati'-
Hodie villa EII, ad rivum III. intcr Kogenlicim ct simum patrem nostrum S. Maternum per totum fl'i'i
Ernstein e regione oppidi Bcnfold. Vidc Calmet. curriculum confluunt.
Hist. dc Lorr. I, p. 3 Lagnille ilist. d'AIs., j). 47.
; (267^ Eamdemfabellam postea repeliverunl Otli
Idem occurrit locusapud geographum Haveniiatem Frisingcnsis in Chronico III, lo, Petrus Cluniaccii
liis verbis Civitas quae dicitur Alaiu juxla civUatem
: sis in libelloconlraPctrobrusianosin max,Bib! otl;

Stratishurgo. Alege appcllatur in bulla Leonis W Palrum 1074.

.\.\1L
liapa; Grandidier I, p. 261, ct in litteris Kri<Icrici (26S) Cfr. gesta epp. Meltensium ap.Dacheryll
cpiscopi Argentoratcnsisa.l387htocIegunlur verba 22i
)I3 HERIGERI GESTA EPISC. LEOD. lOli

'uchum Aulercorum populosam civilalcmTulluni A. ^. Qnaliler sanctu^i Eiicharius popuhim resistentem

jminaveraul. —
.Metenseminquam uibem quidam orationibus lujaverit et absolcerit.

vini jubaris jam irradiaverat spiculus, bcatus vi- [Cumque >«« sanctus Eucharius per singulos dies
.Micet Clemeusa beato Petro eidcm urbi jaman- populum admoneret ul idola vana colere cessarent
'
praemissus. Qui dum primo illui" advcntasset et et ad Deum vcrum crealorcm coeli ac tcrra) se con-

ib thealralesarenas, quiaaliudnon habueral hos- modo vcrbis ejus adquievis-

verterent, illiquo nullo
icium accepisset, a?cclesiam sub beati Pctri uo- quodam die cum sociis urbcm ingrcssus est,
sent,
line 1**, parvulam ibi dedicavit, iu qua multos eundem sermoncm adpopulum habiturusCVito^?.,
maxime ludis cl lupanaribus deditos ad
•enicis V.,M. 6). Quaproptcr «64 poniifices capilolii zelo
hnslum convcrtil (261*). contra eos accensi, inaximam partem populi adver-
«»» Quod iUi tres viri tribus civitutibus prxdieuve- sus eos concilavcrunt, et expellentes eos extra ci-
rint, et de insigni fonte. vitatem lapidibus obruere voluerunt. Quod videns
Quoniam igitur ut dictum est quidam veri solis beatus Eucharius [Yita E., V.,M. c. 7), ad arma
im qu£E Trebcribus vicina cst jam penetraverat orationis se cum suis convertit, obsecrans videlicet
Ldius,ea iieglectajam dicli isstrcs viri Trcvirorum cum lacrimis omnipotenlis Dei clementiam, ut et
vilatcm ingressi, ut ubitjue Trinitas qua; ab eis B illis iciconlra incredulos pium pra?beretauxilium et
•a?dicabalur, sub uniiis veri Dci cultuinnotesceret insanis inndelium turbis ad cognoscendam fidci veri-
Te.sub unius ipsorum trium pontificatu aliassibi talem capabilem aperiretsensum. Interliffic omnis
las contiguas civifates addidcre, Agrippinam i^^ illa sevientium tui'ba mirum in modum itaccelitus
ignomento Colouiam et Tungros. Cujus Plinius obligala cst, ut lee alii ex eis i67 incassum jactui
icundus, quilemporibusTrajani augusti quadrin- innitentes, brachiis extentis iss inflexibiles starent,
inlis et eo amplius ante ejus subversionem annis alii nichilominus pro colligendis lapidibus deorsuni
iruit, in naturali historia, libro scilicet de naturis inclinati, terrae pronis cervicibus inhererent,et i*'

[uarum, menlionem facit in hoec verba Tun- : omnes secundum uniuscujusque "omotum corporis
is (270) civitas Gallise fontem habet insignem, immobiles et obstinati perdurarent. Dumque hoc
uribiiS buUis stiUantem, ferruginei saporis, quod fere per unius horae spatium ageretur, etcuncti per
ium non nisi in fine potus inttUigitur. Purgat hic varios modosnexibussuperni numinisastricti tene-
rpora, tertiunas febres discutit, calculorum vi- rentur, coeperunt omnes jam nimio dolore fatigati
I
(271) adest ; aqua igni admota turhida esl, ac absolulionemsuorummembrorumhumiliterpeterc
stremo rubescit. Et octaviam eam ob honorem q seque credituros |si absolverentur clamare. Tunc
taviani •" Augusti vel matris ejus, sororis Julii sanctus Eucharius iterum orationera ad Dominum
esaris, qui primus Galliam Romano subegit im- fu»dens,omnemilIamrebeIlantiummultitudinema
irioet Germaniam,ferunt (272) fuissc '^» nomina- vinculo doloris absoIvit,et ad priorem statum red-
m.Iuquibus civitatisut '6«l)onivera!vinea; Christi dita sanitatc restauravit (c. 8). Hoc viso miraculo,
;ricolae «so jara dicli tres viri semina verbi serentes omnes paritcrse adpedessanctorum provolventes,
vini, comilante "o sibi omnium gratia virtutum, rogabant ut eis viam salutis ostendere non differ-
;r eum quem semper secum beali Petri ferebant rent, sed quid illis pro eorum recuperaiione agen-
icillum •6'*, multosad Dei vivi cultum revocabant, dum, quidve vitandam esset citius insinuarent.
(jccta idolorum cultura. Flectebatur leni Christi 9. Quod filium Alban^ vidux resuscitaverit.
go ferocitas Gallorum, curvabatur imperio fidei Prajdicanic sancto Euchario, conpuncli sunt cor-
:rvicositasGermanorum. El Gallicanus, teste beato de, ac i''! se nunquam lalia audisse vel comperisse
leronimo, coturnus, qui monstra non habuit, sed testati sunt(f. 13). Affuit etiam liuicsalutiferai am-
ris semper >6i fortibus et eloquentissimis habundavit monilioni divinai virtutis connrinatio, cteammox
!73), piscatorum discipulis et magisterio favora- subsecuta esi stupendi miraculi attesiatio. Nam fuit
ililer cordasubmillil. La;tabatur apatre is^here- ineodem qua;dam viduanomincAlbana,
spectaculo
itas Christi, quiaportio cotidie minorata 1*3 luge- gcnere prKclara, rebus opuleniissima, qua; a famu-
at diaboli. D is illuc cura festinatione currentibus triste accepit

VARI^ LEGTIONES.
"* Nomine Petri. us decst numerus etiam i. 2. »»« deest initium apud Ch. is'?
Agrippinam corr. ut vi'
Hur Agripinam. "s octoviani 3. i^» deest 3. ico ut — ogricolaj et coniitante — bacillum dcsunt ap Ch.
' septem I. ^^i corr. apte 2. '«3 itacorr. 2. imminoraia I. 3. i64 Cumquc. — Quaproplcr dcsunt
•jud Ch. sequentiapaulo aliter lcguntur.
;
ics irmno s\hi ut habet vila E. V. M. i«« et 'i.superscr. ut I. 2.
• nexeis 1. 3. corr. ex eis 2. Ch'. ita vita E. V. M. lo» extensis 3. i»» ci perdurarcnl desunt Ch. —
' rei addunt 2.3. erasum 2. dcest in vita E. V. M.
1 .
i'i ac sunt desunt Ch. —
NOT^.
(269) Vid. Pauli Diac. gest. cp. Mcttcns. (272) Octavia qux Tungris est vocata lcgitur in
(270) Plinii nat. Ilist. XXXI, 8. Vila S. Lupi posier ,c. 33, Aci. SS. Jul. VII, 77.
(271) Caieulorumquc vitia ; eadem aqua igne ad- (273) Ilieronym. conlra Vigilantium Opp., ed.
nota, etc, sunt verba Pliai, Vallarsi II, 387.
 :

lOlb HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. iOl

nuncium,videlicetunicnm niiuinsuurn, quemdomi A dierat. Qua revelationefreli, cceperunl cerlatima.

reliqnorat infirmum, redeunte ad vilaiia dolore sanctos Dei currere et sacri bapti.-matis i*>o
undari
esse mortuum ^''-. Quodilla audiens, misitsestatim sicienter expelere isi.Tantaqueluit per Ires diesai
cum lacrimis ad pcdes sancti Eucharii dicens: illos quod per median
concursio, ut in flumine
Obsecro ''^' te, renovator noslrcc vrbis et illuminator civitatem currit eos baptizarent, nec eonim alite
totius gentis, ui mei miserse jam bis orbatoe miserea- ohpressionem ferre .«ufficerent, unde et accidissi
ris, et viscera pietatis supcr me infelicissimam habere creditur, ut ex eo tempore ipse rivulus obinfusio
digneris. Nxpcr cnim marito sum viduata, et hcu! ncm sancli olci derivative Olevia '»2 nuncupelur
hodic miser abiliter uniti filii morte sum deslituta. Interim civitas a pollutione idolorum mundalur
Quod si cum resuscifaveris, scias me certissime post errorsuperstitiosusahjicitur,destruunturdemonun
hfjcc prseccptis tuis libentissime ohedire et cum ipso arff!, fabricanlur per loca Christi aecclesia?, perso-

mco filio ac tota fumilin in Christumtuum crederc i''^, nat pcr urbem late tuha salutaris, omnesque invi-

Ilis gc.Tiitihus motus bcatus Eucharius ibat cum illa, ad gratiamcreduiitatis, armisquefide:
tat ac j)ulsat

ct pro tanti miraculi novilalc, cum eo turba co- contra spiritualium hoslium insidias i«3 undique
piosa. Cum veroilluc pervenisset, assumptissecum munitur, ymnusque novus in ea publice canitur,et
bcatis Valcrio et Materno, domum introivit, populo B qucTanteacreatorem suum noncognoscendoi8«eral
extra forcs exspectante evcntum rei.Et prius qui- aduUera, ipsa se per fidem convcrtendo factaesl

dem genua,in orationemse dedit et i^* ah

lleclens Cbristi sacratissima sponsa. Interim (c. 16) per
oralione surgens, ad corpus examine accessit, te- universas cij"cumquaque regiones verbum vitaepr»-

nensque manum ejuscum fiducia dixit: Dico tibi dicahant, et tam sermone quam virtutibus longe
juvcnis, ut in nominc Jesu Christi qui unicum filium lateque pollebant, nam cecos illuminabant, debilrs

viduse sua virtutc rcssuscitavit, tu quoque ad prsescn- restaurabant, mortuos suscitabant, demones fuga-

teni lucem redcas, et dcinceps rclicto dcmonum errore, bant et omnes languores curabant.
creatorcm tuum rccta fidc rccognoscas.Qm,vedi&\inie
11. De obitu beati Eucharii
anima, statim surrexit, et nondum fide imbutus,
Deo gratias agere ccepit. Quem assumens sanctus Cumque beatus Eucharius per 23 annos pontiti-

Eucharius, secum extra domum duxit, et coram catum Trehericse urhisteneret et aecclesiasticas res
omni populo virum et totius infirmitatis expertem bene firmatas atque fundalas haberet iss; ipseque
matri reconsignavit. Tunc omnes qui aderant ma- jam provecta? esset ajtatis [c. 16); quadam nocte

gnis vocibus coepcrunt clamarc dicentes: Vere astitit ei ang-elus 186 dicens: Euchari, fideliier in

magnus ct potentissimus Deus Christianorum essc G mandatis Domini laborasti, viriliter in agone prs-
probatur, quia talia signa ct mirabilia pcr famulos sentis vitse certasti ; veni jam in requiem tibi promis-

siios operatur. Eadem die baptizata est "s

Albana sam,et accipe certaminis tuiincorruptibilemcoronam.
rum filio ac tota familia, et dc populo turba non His per visionem compertis, sanctus Eucharius
modica. Domus vero ejus non post multos dies a valde gaudehat, et tempusejus dissolutionis iiilre-

sancto Euchario est aicclesia consecrata. pidus expectahat. Cum vero diem exitus sui sibi

10. Quod revelatum sit cuidani senalon omnes instare pra^nosceret iss convocatis ad se discipuli?

oporterc baptizari. ait: Scio, fralrcs karissimi, me de hoc sseculo citiu<

hKC quidam nobilis ejusdem urbis scnator

Post migraturum atque debitum humanse conditionis exfk-
vidit somnium ad salutem cunctorum i"6 civium turum, et idco vos rogo itt fidem firmam, sfivm iitcon-
profuturum [c. 14). Quadam autem i" nocte aspexit cussam i»^, karitatem veraminter vos is» habeatis,c'.
per somnium vii'um quemdam coram sestantem, nequaqnam deinccps diabolicis erroribus consentia-
vultu cleganlemi"**, splcndidissimis vestibus corru- tis. Quod de me tcrrenum est, terrse commendate, d
scantem, crucemque miru' i^seslimalionisin manu quod spiritaale, spiritualibus quoque exscquiis pro-

ferentem ac sihi diccntcm Isti viri, qui huc vene- : curaie [c. i~{. Ad beatum vero Valerium dixil
D
runt, servi Dei sunt excclsi, ct propter vestram salu- Commendo libi, frater karissime, sponsam Chrisit,
tem huc destinati. Et ideo si morton CDudere et ad secclesiam videlicet is», ut illam caste custodm^

vitam asternam vultis pcrvcnire, omnia qux vobisdixe- ct 7tullis eam errorum deceptionibus in diebus tui

rint facite, et prseccptis illorum cum omni dccotione pollui sinas. Mensttram evangelicse familise '»* /<"-

obcdite. Et hsec dicens, ah occulis cjussublatus est. giter eroga, commissa tibi talenta in cis fideliu

Kacto autem mane convocatis civibus narravit per multiplicata, ut cum i»» judex rationem panere fn "i

ordincmqu(Ci80per somniuni vidcrat, qua;que au- servis suis adcenerit, non ut servus ncquam etdc

VARLE LECTlOiNES.
'* subita mortc defunctum Ch. i'i<
Obsecro — credcre desiderantur aptid Ch. i"^ dcest I. i'ideesl\.
ab eadem manu superscr. 2. »"6 multorum 3, ita vit E. V. M. i'" eiigantem 1. 2 cm.
(orr. cnim 2. i"»

clegantem 2 i"» deest 1. i-ost ad 2. is» quaj — expclcre parlim desunt, parttm mulata apud CJ^-
"»i baptysmalis 2. if^ deest. 3. 'S' nequitias Ch' i>*' fugicndo Ch. iss strennuo adminislrassel CV<.
^^paucis exccptis dcsunt ap Ch. i»" incu.^^sam !. is» dcc<.t. 1. supcrscr, 2. i^"» videlicet — adquisivi
desunt Ch, i»» pahuli spiritualis (?/(, »''' dum vii ii. V. M.
 HERIGERI GESTA EPISC. LEOD. 1018

osus pro iniosiis la^entis puniaris, sed potiits pro du- A visionem diopiis *«* : Tempus jam instat, frater Va-
thesauris ad gaudium Domini tuifeliciter in- leri, resolutioms tuw, et parata siint tihi fjaudia re-

>. Ha?c dicenle sanclo Eucliario, subiio tribulionis .vternx. Patct enim tibi janua cielestis reg-

ctis qui adcrant ceruentibus, iux clara velud tii, quam post hauc lioram guiuto die gratulabundus

l^ur emicuit, ac pene per unius horai spacium ingrcdieris, et de concessis Domini tui benc/iciis sinc

injcellulam ejus circumfulsil. At ille valedicens fine lcetaberis ;

quapropter Maternum agonis nostri
ribus, repressis<pie reverenler oculis, reiiquit cooperalorein s»» tui officii successoi-em constitne, il-

trisle seculum. et cum ipsa luce iJ '»* Idus Do- liDnquc dc visitatione nostra ante diem siii exitus cer-
ibris letus migravit ad Christurn (c. 17). Tunc tissimum reddc. Et hfpc dicens recessit. Evigilans
ipuli pro ejus exilu sacras exequias ceiobrave- aiitem sanclus Valerius,mox visum somniumbea-
l, et corpus ejus in jecclesia, quae est extra to Materno cajterisque fratribus qui praesto erant
iiia civitatis ad meridianam plagam sita, cum narravil, ot eis diem obitus sui Iffilissiino vullu in-
lis et piis lacrimis sepulturio tradiderunt. stare praidixit 201. Sequcnli vcro ^og die venerabi-
De vita et obitu beati Valerit successoriris ejus. lcm Maternum ad sacerdotalem g-radum provexit,
osl cujus venerabilem obituin beatus Valerius et eum de sludio commissi minislerii diliffenter
ministerium sacerdotale >»» successit (c. 18), B inslruxit (c. 21). Cumque per praedictum spacium
Ique »'•" por quindecim annossancte vivendoet ob famam deposilionis ejus advenicntes fideles
juiii vita'piwdicando probatissime rexit.iii quo verbo salutifera" animonilionis de exercilio-^o^Jsan-
?licel temporis spacio '»- multos ad Dominum ciddconversalionis instanter inslrueret, et eos ad
ulos, signa magna et slupenda prodigia exer- salutem animarum suarum dulcillua exhortatione
lo convertit, et »96 ad agnitionem catholicse fi- paternisque visceribus incitaret, illucescente jam
saluberrimainstigalione perduxit '9«. Qui etiam quinlo die oratorium ingressus, vialicum quodip-
iosissime verbo pra;dicationis instabat, utjam se consecraverat accepit, et post hac extensis 208
; pene per Galliam ac Germaniam chrisliani inter discipulorum manus sacris membris 4 Kal.
paganos et numero superarent et religione. Februarii spiritum coelo reddidit. Cujus corpus
, namque doctrina ejus singulis congrua, cun- colligenles discipuli, sacratissimo corpori sancti
[ue audientibus dulcis et gratissima, unde et Eucharii coaplaverunt , cl in eodem sarcofago di-
nelliUuam >»5 sermonum ejus facundiam un- vinis laudibus condiderunt, quod 209 superna di-
le ad eum populi confluebant, et saltem ali- spositione actum esse credimus, ut quorum una
d •««verbum exore ejusaudire cupiebant(c. 19), semper mens 210 in Domino erat, eorum quoque
ntum vero ad propriosmores pertinuit, ut bre- Q corpora nec sepulchrum ab invicem separaret.
r narrem, fuit cogitatione mundissimus, verbo
13. Quod beatus Maternus tot annis episcopus fuerit,
s et discretus, operatione nichilominus inre- quut diebus in sepulchro jacuit.
lensibilis ac prsecipuus «<">, ac sic per activam (An. 314-) Deinde beatus Maternus pontificalem
rn singulis compas>ione extitit proximus, ut suscipiens apicem (274) (c. 22), co-pit per civitates,

en prae caeteris contemplatione esset suspcn- et rcgiones verain fidem quai est in Christo con-
"•. Et inhac contemplatione positus, non dese- slanler pra?dicare, cunctos ad viam sakitis assidua
it fraternam condescensionern vitse aclualis, ammonitione provocare,magnis virtutibus crescere
eliam in actionesubmissus, recedebat a sublimi- signis et miraculis longe latequeclarescere, quanto
»"* contemplationis, quique salularia monita colidianis incrementis fidelium multitudinem plus
magistri recto tramite sequens, evangelicum augeri conspcxerat, tanto diligenlius injunctum
rum dominicaj familiui fideliter dispensavit, ministerium regularitcr ordinare studebat. Ilic 211
crcdila sibi talenta spiritualibus augmen- elenim quamvis esset vir magncc auctoritatis et
niultipHcavit. Cum vero perfectuum 203 gradi- prudentiae, nichil tamen ex proprio imperio
usque ad venerabiles canos pervenissct et jam quanisi 211 libcra utens potestatecxercuit, scd om-
sommalio sui cursus appropinquaret {c. 20), D nia humiliter atquc siinpicilcr cgit, communem-
dam nocte apparuit ei beatus Eucharius per que sc subditis sludio sanciac dilectionis exhibuit
;

varij: lectiones.
- 6 vit E. V.M. <9» "^ corr. \.e.
sacerdolalem 3. corr. sacerdotale 2. 'o^ illutque corr, illudque 2.
Lemp. iit desiint Ch. lo' xpT 3. co;>-. xpiani 2.
1 .
»'•'8
mollifluam cor/. mellilluam 2.
'"aiiqiiotl.
orr. i,e pra.-cipius. °"i intentus C7«. ««^ c. s. 3. lorige ulitcr Ch. 203 corr. prorcctuuin 2 201 desunt
''''•
"5 cooperationcm 2. «»« die vero 2. 207 exerticio 1. 208 Ha viut E. V. M. dcest 1. 2. 3.
diqua desunl Ch. 210 semper mens corr. 1 pro m. s. mens superscr. 2. dcest. 3. 211 dcsunl Ch.
;

not^.
74; Maternurn quomdam revera a 214 Colo- concilio Arclatcnsi. Mansin,47G. Cfr.Pcricridisqui-
isi Ecclesia; pr-a-luisse doccnt Optatus Milevila- sitio de jira-dicalo prinium EvungelioinRelgica Act.
in iibro de schismate Uonalistarum I, 23, et SS. S. pt. IV, iili^ sfpj^.
stanlinus in epist. apud Euscb. X, -j. lutcrfuit
101!) HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. 10

in omnibiis cliam qua; probabililer gosserat non A autcm a tenuissimo somno cvigilans, valdequide
suam scd Christi gloriam qusesivit. Quique^i^inte^' Iffitus deostensasibivisioneextitit, sedstatimtam
caitera sanctarum virtutum exercitia^i^ niilissimus adesse 220 corporis molestiam sensit, accercitoq
insistens2i3 consolabaturafllictos, pavit ex hisqua; ministro cum ejusadjuvamine 227 ad cellulamred
habcbanlur egenos, vcstivitnudos, rcdemitcaptivos elseorsum familiaribus discipnlis hoc quod s
susccpil peregrinos, crrantibus viam salutis mise- ostensum fuerat relulit (c. 24). Die autem crasti
J^icorditer osLcndit, desperalis spem veniaj conse- convocataad se fratrum caterva, coepit eos studic
quenda3 clementer promisit, currentes viam man- de fidei integritate admonere et animos eorum
datorum Dei semper ad anteriora ^h inpulit, in coeleste desidcrium delectabilibusverbisaccendei
eadem romoranles verbo exhortationis instiga-
'^15
ac per totum diem salutaria monita eis dare n
vit 215^ et modo docendo, modo exhortando, mo- cessans, usque 228 ad octavam horam subsequcQ
do suslinendo, modo in^iepericulis se objiciendo, noctis sermonem exhortatoriumprolraxit, etqu'
omnibus indesinenter pio solamine occurrit (c. 23). B creJiquum noctis supererat, in psalmis et ymnis
His crgo atque aliis hujusmodi bonorum operum u m
fralribus transegit. Post pullorum vero ca
studiis fullus, ad sanclam et laudabilem senectu- tum, instanle jam die, venit desuper clara v(

tem pcrvenit et sicut quadraginta dies jacuil in cunctib. qui in illa cellula erant audientibus,
sepulchro, ilaetiam totidcm annos mansit in sa- cens Muterne, dilecte JDei, veni. Qui 230 mox qu.
:

cerdotali ministerio. assuetam vocem audiens,conversus adcircumsto

14. Quuliler cum tes fratres ait Valcte, filioli 231 mei et viscera nv
Eiicharius etValerius de hoc mimdo :

pcr visum vocaverint. Ego enim jam migrabo, et in prsesenti seculo ampi
Is itaque solitus erat pernocturnamquietem jo- vobiscum 232 non ero. Et hffic dicens 233^ communi
cum ubi corpora sanctorum requiescunt silenter nem dominici sacramenti accepit, statimque sa

frequentare et ibidem diutiusin orationesolusper- ctam animam exalavit Procw/ws : a65o/M<?onehii:

sislere 217. Unde dum quadam nocte juxta morem praesenles aderant fideles condignas exequiasci
eandem a^cclesiam inLrarct, ibique prolixius divi- pleverunt234 et ejus corpus non longe a reliqi

nas laudes celebraret, circa mediam noctem ccepit sanctorum Eucharii ac Valerii honorabiliter \
somno gravari, et ab instantia precum ofFendente suerunt].
sepiuslinguaretardari. At^is ille insubsellio quod
15. De octo 'i^o episcopis qui beato Matemo in i<

ad genua^ia cubitis, in-

ibi erat considens, infixis
Tungrensi successerunt.
tcr utrasquc manus sanclum caput reclinavit et
paululum somno ccdens celeriter obdormivit, 1 Illoque humanis exempto, secundus ei calhed

prcesedit Navitus, lercius Marcellus, quarlusMeli

statimque apparuerunt ei per visionem sanctus
polus, quintus Severinus, sextusFlorentinus, sej
Euchariusetbeatus Valerius clarissimis 220 vultibus
splendentes, saccrdotalibus infuiis coruscantcs, co- mus Martinus ^ss^ octavus Maximus, nonus Valei

ronas singulas rosis et 221 lihisac 222 ca^teris odori- nus. Qui quorum vel imperatorum vel consuh

feris floribus 223 mirabili arte intexas in capilibus

claruerint temporibus, quosque vita singulon
geslanles, consimile serlum deznonstrantes et di. habuerit exitus, quotque singuli annis amnii
centes slraverint officlum pontificatus, vel ubi quoru
: Eccc, Materne, sicut olim tibi promisitnus,
ita ante diem dormicionis luse visitandi gratia ad
que sittumulus, seu quantum quisqueampliati
te
secclesiae suse reditus, quia totius Galliae ab Hu
venimus. Nunc ergo gaude et lostare, quia die tercia
ex hoc seculo migrabis facta non solum nostroe sed aliarum secclesian
et ad inenarrabilia Dominitui
abolevit cversio, nec a nobis lectoris alicuju-
gaudia introibis. En cerne 224 prsemiii tui incorrup'
tibilem coronam, quse a paradiso perpetuse amenita
quirat 230 exactio. Hoc certum tenemus omuii
eecclesiarum copias exuberasse, circa ea scili
tis ^^^ est sumpta, et tibi a Christo pernos famidos de^

stinata cujus flos numquam 7narccscct, cujus / , D tempora quo 237 divaj memoriie Roraano
;

proserat Constantinus augustus, deindc filii if^

numquam a suavitate dcficit, mjus perseverantia fi-
nem non novit, quam post corruptibilem prxsenlis Constans et Constanlius.

vitse incorruptibiliter possidebis, et in conspectu recis 16. Qualitcr in diversis locis orthodoxi viri Arri^'
regum cum ca seternaliter laureaius persevera- heresi restiterint.

his. His dictis mox disparuerunt (c. 24). Illc Quo "8 etiara lemporeinclinatisreligionichrisl

VARL^ LECTIONES.

212
dcsunt Ch. 213 insislens corr. existcns 2. 214 iuteriora 3. potiora Ch. 213 desunt Ch. eraswi-
217 Inilium deest Ch., se(^uentiu longe aliler. ai» desunl CA. 219 infixis ad jenua corr. I. e ad jen. i-
220 clarussimis corr. clanssimis 2. 2m ac. 3. 222 ct 3. 223 gemmis Ch. 224 {(a Vita Ench. Vtf/. A-
cerlc I. 2. 3. 223 ammenitatis corr. amen. 2: 226adejus I. 227 adjuvamine co/r. juvamine 2. *'*<^"
\. c ausque I. 229 hymnis 2. 3. 230 desunl Ch. 231 fliii 2. 3. 233 non e. v. 3. 233 explcverunt 2^.
234 septcm scd idem in capitum indice octo.
1 23s deest Ch.. 230 requirit 1. 3. corr. rcquirat 2. "' «'
corr. quibus 2. 238 dcsunt Ch., scquentia (diter cxprcssa.
 HERICERl GESTA EPISC. LEOD. 1022

principibus orbis (27b), ac per hoc ccssantc A siiis ellcra gcns Hiinonun, qucc per totum dillusa

bine persccutionis "», exuberantibus facultati- est orbem Romanumi**. Cujus antc ca ^*» tcm-
{ecclesiasticis, rjuanto aftlucntiaaugcbatur divi- pora invisaj gentis exortus, ut scsc fcrt antiquitas

um.tantoluxus*"^ fomenta subministrahat hhi- rehilionis, nos quoquc absolvamus pcrpancis.Fcr-

um -", hieopolissimum mala supcranlc Arriana^ tur namquc quod temporc famis ^so
a quihusdam,
fidia berescos, qute »«» puliis sui erroris tolum quffi facla est«si anno decimo Claudii [Act. xi, 28)

:ierserat orbcm Romanorum. Cui pesti ubiquc Ca?saris, cujus et Lucas in actibus apostolorummc-

jenli resistebaut polissimum a collo a^cclesiai minit (379), cum sss et Petrus Romam ingrcssus
urrc veriDavid qua; edificatacstcumpropugna- nonum annum agcrct, et Paulus omncs a^cclcsias

s, dependentes mille clipci, omnis armatura ad elcmosinam paupcribus sanctorum Ihcrosohmis

ium {Canl. iv, i), Silvester Romanorum,Atha- mittcndam monerct —
modius enim annona; sex
iusAlexandrinorum.AmbrosiusMcdiolanensium dragmis aureis aput Greciam vendcbatur — cum,
:imus Trc\irorum, Ililarius Pietavorum, Marli- inquam, eo tcmpore, ut Lucas dicit -'^, Claudius pro
Turonorum,Anianus Aureliancnium, Scverinus inopia totum orbcm profligalura non solum Judcos
)aiensium, Euscbius Vercellensium et cquc alii expelli jussisset ah Urbc, scd ct omnes imhecillio-
olici ac prteclari ejus temporis episcopi (276). B ressss cumipsis Judeis, utsaltem validiores sustcn-

quibus Athanasius toto orbe fugatur, scd a tarentur rcliquo pane, claudi fccissct in quodam
imino Trevirorum archiepiscopo intrcpidc susci. abdito terra^, coaluissc usque ad supradicta tem-
r (277). Paulinus post cuin episcopus cum Ro- pora in gentcm magnam ;
Ungros denique nolum
10 (278) et Hilarioeque Galliarum cpiscopis in est huic famai asscntari velic, qui et jactant se a
fia exilio damnantur, ubi et Paulinus Trevircn- Judeis originem ducere. De Hunis aulem cum multi
ixulans mortem obiit {Aii. 364). Hac so itaque historiographi assint, testis verissimus prai cffiteris

sub multis deindc impcratoribus pcr christia- adcst Jordanis episcopus, quis eorum fuerit ortus,
1 impcrium usquc ad tempora Valcutis augusti in historia de gestis Gothorum vel Gctarum lucu-
ulante, videns AUissimus quud multa malitia esset lenlissime edita in haec verba :

imtm et cuncta cogitatio cordis humani prona 18. Quod ah immundis spiritihus et ex magis
ad mnluni omni tempore {Gen. vi, 5), qui pri-
'.
mulieribus procreati dicantur.
Tiper aquarum diluviums^a omnem purgaverat [Postea254autemnonlongi temporisintervallum,
am, ne *** commixtione filiorum Dei, de Seth ut refert Horosius, Hunorum gens cum omni fero-
:licct procreatorum, cum hominum ex
filiabus citate atrocior exarsit in Gotlios 254. i\'am hos, ut
» generatis2«5 coinquinaretur progenics, dequac refert antiquitas, ita constitisse comperimus {Jor-
nostra salute carnem decreveratsumcre : ipse dan., 24) : Fimiler ^ss i-ex Gothorum sse Gadarici
temporibus orbi Romano praiparavcrat exci- magni filius, qui post egressumScantiaiinsulaejam
n, ne aecclesia non habens maculam autrugam quinto loco tenens 2^7 principatum Getharum, qui
sanguine redempta et aqua baptismi super et terras Scilhicas cum sua gente introisset, si

:m dealbataArriana diutiusfuscaretur pcrfidia. cut 238 a nobisdictum est, rcpperit in populo suo
7. De Hunisper totum imperium Romanorum quasdam magas mulicres, quas patrio sermone
diffusis. Haliorunnas is easque habens
ipse cognominat,
alentis igitur iraperatoris tcmporequi persecu- suspectas, dc medio sui proturbat, longeque ab
,emnovissimus5«6 a^cclesiiscatholicisnon timuit exercitu suo fugatas, in solitudine coegit errare.
sntare, et ab Eudoxio heresiarche 2«" rebaptiza- Quasspiritus iramundi pcrheremura vagantes dum
est Arriano dogmate, excitata est de latibulis vidissent et se earum coraplexibus in coitu miscuis-

VARI^ LECTIONES.
' perseculionihus 1, 2''0 luxis
3. ^^^ 2''3
superscr. co/r. d. e. diluium.
'i. ^i^ reliqua desunt Ch.
iion 2. 3. i»5 ex ea ingeneratis 2« novissimis
heresiarchc corr. cha 2.
I. 3. 248 Roma-
l. 247
1 corr. 1. c Romanorum lotum mundura diffusa cst 3. 249 antea i. 250 faraes i. 251 teste
;

a Ch. "i desunt Ch. 253 irahecilliores corr. i. irabec. 234 deswit Ch. 255 filime 1. 3. B 1. corr. fili-
2. filimeth B 2. 2« erasum 2. 257 tenens corr. tencbat 2. 258 gic 1. 3.

NOT^.
!7.j) Eadcm ferc vide apud Sulp. Sevcrum in Dexiliumapud Treverim jussu Comtantini, non Con-
. eccles. II, 3.=j.
stantii pertulit, quando cum Maximo episcopo Tre-
:76J
Conf. Sulp. Sever. II, 36, 37— 4o verorum et Scrvatio Tungrorum ct aliis rnultis Colo-
77) Cum his conf. septima auctor in quam niensi stjnodo interfuit, uhi Ephrataejusdem civitatis
lola sua Hugoni proposuit queestio de prohroso episcojJHs dnmnatus fuit. Cfr. quoquc Rufini Hist.
inlerilu quasi tempore Constantii, filii Constan- eccles. X, 13, 18 sqq.
secunduin hiatoriam ecclesiaslicam extitit, sub
(278) Tolosano.
^andro episcopo suo ffsse non potuit. Ohitiis enim
(279) H«c ex parte Bcda; in lil)ro Dc sex ailati-
nndn obitum prxccssit Constantini annis 8. Atka- bus mundi debet, qui Claudiianaum fuisse nonum
»s namque qui Alexandro successit, primum
scribit.
1023 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TA.NGR. TRAJ. ET LEOD. Kr

sent, genus lioc ferocissimum cdideriint. Quod luit A riinnanimi fiduciam turbidus^so prodit aspect
primum inlerpaludes,minulum,tetrumat(£ucexiie qui eliam inpignora suaprimo die natadeseviu
quasi hominum genus, nec alia voce notum, nisi Nam maribusferrosecant genas,ut antequamlat
quia humani sermonis imagir.em assignabant.Tali nutrimenta percipiant, vulneris cogantur sub
igitur Iluni stirpc creali, Golhorum finibusadvene- tolleranliam 281. Hi inberbes senescunt et sine '

runt. Quorum natio scva,ut Priscus hisloricus re- nustate 28» eiroebi sunt, quia facies ferro sulc;

1'ert, Meotida paludc ulteriorc ripa insidens, vena- piiorum gratiam^s^ per cicatrices absumit. Exij
tioni tantum nec alio seo labore experta, nisi
239 forma, sed acuti, motibus expediti, etad equilj
quffi 261 postquam crevisset 202 in populisfraudibus dum promptissimi, scapulis latis, et ad 28< ar(
et rapinis vicinarum gentium fines ^cs conturbans. sagittasque parati,* firmis cervicibus et super)

19. QualUer ductu cervae insula primo Go-

efjressi, semper crecti. Hi vero sub hominum figura vivi
i/ios, dcinde alias gentes, novissime Galtiam 20* beluina sevitia.] Novissime autem Galiicanum i

invaserint. pugnare aggressi sunt orbem.

Cujus ergo gentis ut assolet venatores, dum in 20. Be sanclo Servatio.
ulterioreMeotide ripa 20^ venationes inquirunt,ani- Ea tempestate sanctusServatiusTungrensi de

madvcrtunt, quo modo ex improviso cerva se illis B mus prfcsidebat cathedra?,vir vultu angehcus,al
obtulit, ingressaque paludem, nunc progrediens, quio facundissimus etomnimorum honestatepr
nunc subsislens, index se vise tribuit, quam secuti clarus. Cujus quidem orlum et prosapiam, lii

venatores paiudem Meotidem.quam imperviam 266 quidam 285 ferant (280) 286 ex domini Salvaloi
ut pecus 207 existimabant pedibus transierunt. Mox cognatorum descendisse 287familia, quiatamenl
quoque ut Scithica terra ignotis apparuit, cerva cum nativitatis ejus nequaquam accepimus, n

disparuit, quod credo spiritus 208 \\\\^ unde proge- causas ejus aliunde adventus uspiam audiviint
niemtrahunt, adScilharum invidiam id^ooegerunt. idcirco auditu 288 faciles esse possumus ad credei

llli 270 vero quia praiter Meotidem 271 alium mun- dum, nec tanlae opinioni, quse fortassis ex pieta
dum esse penilus ignorabant, admiratione ducti ingeritur, arbitramur omni modo derogandur
terrae Scithica?, et ut sunt sollertes, item illud ante Sed289 cui non displicet^oo post lapidationem pr
hac cetate nulli notissimum per 272 divinitus sibi lomartiris Stephani ultra trecentos ferme anm
ostensum rati, ad suos redeunt, rei gestumedicunt,
inventorem sanctse crucisJudam cognomenlo Qu
Scithiam laudant, persuasaque gente sua, via 273
riacum (281), ejusdem protomartiris ex Symor
quam cerva indice didicerunt, ad Scithiamprope- ^ fratre fuisse nepotem, ipsi nichilominus placea
1'ant, et quantoscumque in ingressu Scitharumha- ultra quadringentos fere post nativitatem vel pa
bucrunt, litavere victoria^.,reii(|uospcrdomitossub- sionem dominicam annos,beatumServatium sancl
egerunt. Nam mox ingentem illam paludemtrans- Dei genitricis ex malris matertera fuisse*" abni
ierunt, ilico Alpidzuros ac Ildzuros, Ilimaros, potem. Verum utcumque res sese habeat"», n»
Tuncorsos et Boiscos, qui ripaj istius Scithise insi- illi niraium laboraverunt ad suadendum, nec ni

debant, quasi quidam 274 turbo gentium rapucrunt. etiam nimii simus ad derogandum, cumjuxtaTi
Alanos27o quoque pugna sibi pares, scd humani- lium non deheat pudere nos futcri nescirc quod ne>
formaque dissimiles, frequcnticer-
tate27c^ victu277 mus (282), et illis conveniat ignorantiam poli'
tamine fatigantes subjugaverunt. Nam et quos 278 verecunde2!>3 fateri quam inreverenterpropiclate-
bello forsitanminime superabant, vulius sui terrore mentiri.
nimium pavorem ingerentes tcrribilitate 279 fugu- 21. 295 Quod multi sancti viri contemporales <

ct de multarum nrbium eversione

"'.
bant, eo quod erat cis spccies pavenda nigredinis, fuerint,
ct velud quaidam, si dici fas cst, dcformis olTa, non Ilic sane vir, sicut in gcstis cjus legitur ^283) a'

facies, habensque magis punctaquam lumina; quo- tiquioribus, ex generosamagnorumvirorum stii;

VARI^ LECTIONES.
^es crcvisset
2:i9 venationi corr.
venlionem 2. 2co aliolaborc curr. alium laborcm 2. 2G1 erusum 2.
populis corr. crevit in populos 2. 203 sicB'I D l*fide 1. 3. fidcm C. D. 1. 264 gallias 3. sss ult. M.ripa
1. ulleriores mentidem ripam 2. 3. corr. ulteriore meotide ripa 2. ^cc quie 1. 3. quiJCCO/T. quam
2."'
1. 2. 3. pelagus Jord. 268 nequam addunt B 1. 2. G. spiritus deest C. 209 erasum 2. «"o illo 1. «' meol
f'
dam 1. meotidem corr. mcotim 2. 272 crasum dcest Jord. 273 sua deest, viam C. *"* quedam 1. i.
quidam 2. 27s Alantis 1. Alan : : s corr. Alanos 2, Mantis 3. 276 humanitates corr. 1. huraanila'
2so ssi assuessere
277 victis 2. victi 3. 27» quod 1. 3. corr. quos 2. 279 lerribiliter 3. turbitus 3. <'.

ritiam C. D 282
vetustate 1.2. 3.
1. 283 gratia cicatriccs assumit 1. 2. 3 corr. graliam per c. aJb^'
mit 2 ^ss q. f. ex d. e corr. coava 2. 286 fuerant 1. 237 decendisse i. «8« audn
2. 284 deest 1, 3. supcrscr.
mus 1. satis addit vit. Scrv. 289 desunt C/i. 290 cui dispicet 3. 291 decst 3. 292 habet 2. 3. ««s verccundio
29i sic C/i. proprietate 1.2 3. 290 XI 2. 206 subversione 3.

NOTyE.
(280) Filius Emmui filii Eliud qui
consobri- fuit (28l)De hoc deque actis ejus apocryphisadeum
)ius b. Mariae oirginis, appellalur Servatius in Vila Papebroohii oommcntatio Act. SS. Mai. I, 43l>.
S. Lupi Trec. postcriori, s. ix, ex. scripla, Act. SS. (282) Tusculan. I, 2o.
Jul. Yll, 77. (283) Clr. prrefalio p. 1*3.
 HERIGERI GESTA EPISG. LEOD. 1026

ditus, nobililer nalus, nobilius conversalus, A »»<*' Tolosx ><»» facere mentionem, qux ut hucusque

inoa!epclatumgessit(284) oves dominicas ab non ruerel, saticti Exujjerii episcopi merita prsestile'

ialore lupo et rugieule leone prolexil, pro eis- runt. Ipsee IJispanix jam jamque periturae contre

,
elsi gladius noii incubil persequeiilium, pa- tiiiscunt tecordantes irruptionis Ambricse 203 et quic-
i pcrferre marlirium. lu diebus plaiie sui sa- (juit alii semel passi sunt, iUx scmper timore patiuu'
jlii placens Deo, probalus invenlus est, justus lur. Catera taceo, ne videar de Dei desperare cle-

nipore immincntis iracundia; {Eccli,xu\, 17), mentia. Olim a mari Pontico usque ad Alpes Julias
ens pro barbarica irruplione fieri reconcilia- non erant nostra qux nostra sunt, el per annos 30
ijusmodi enim multas ea tempestate Domiiuis fraclo Datiubii limitc, in medtis imperii Roinani rc-
idcrat lucernas, qui et errorismundani pcllere yionibus puijnabatur. Aruerimt vetustate lacrimse,
int tenebras, et sevientis in tanto turbine Iri- prxter paucos senes oinnes in captivitate et obsidione
ionis sedarent procellas. Unde quidam me- non dcsiderabant, quum non noverant, li-
getierati,

lus non incongrue de eis deque boc ^9' tem- Et quia non peritpius pro impio, multos
bertatein.]

sic ail : sanctorum tain olericorum quam monachorum et

libus aeccl<:si3e fautoribus undique firme sanctimonialium sublioccontiLnloccubuisse excidio
Uant imbriferis vento quatiente procellis " Urbesmunitissimae licetlongaobsidioneeverteban-
super, et petram nequeunt trepidare ruinam. tur, a?cclesi£e sanctorum exurebantur, altariajugu-

iboc specialiter beato viro intor alia : latorum ante ea sacerdotum sanguiueprofanaban-
sercando fidem sercat pereuntem
.tius tur, pueri innuplflpque puella? suffocabantur, vir
Japopulum conservatis forte Trajectum (28o). gines Deo dicata; slupi'abantur -"^,nionachi et clerici
atus Lupus Tricassinae urbis episcopus ludibrio et spectaculis exponebantur, et omnibus
Dum betla cuticta perderetit in commune diversa mortium facies adhibebalur.
Oraiido Trecas muixiit (286). Et quia sic porlio populi merita erat nequissimi,
Iberonimusad Geruntiam j287) scribens epi- usque ad internetionemgladius seviebat Altissinii.
nsupermundi contemptum;28S),superbujus- Unde contigit sanctum Nicasium Remensis urbis
quoqucclademlacrimabilesumpsitlamenlum episcopum, sicut et alios multos, cum Eutropia
i haec sunt verba [Quod rari hucusque resi-
: sancta virginc ct sorore, hac Hunorum incursione
9, non nostri meriti, sed Domiai misericordia marmora iccclesiai imbre preciosi sanguinis cruen-
limumerabiles et ferocissimae nationes imiver- tasse (289). Nec solum noslri hac suntpena multa-
lallias occuparunt, quicquit inter Alpes e^ q ti,sedetiam Arriana; defensores hajreseos Gothi,
lettm esl, quod oceano et Reno includitur, qui seli Valentiauguslo et Romanis in Galliavide-
us »»«, Wandalus ct 299 Sarmata, quod "9 hanlur rcsistere etrciiiti, ab Ilunis crudeliler sunt
t", Gipedes, Heruli 3oo Saxones, Burgundiones, devaslati, et Alhanaricus eorum rex pro eo quod
anni et, lugenda res publica ! hostes Pannoni multum sanguinem innoxium catholicorum non
verunt, etenim Assur ccnit cuin illis. Jlagon- timuit eirundere,pulsusa regno meruit exulare.Ve-
s nobilis quondam civitas capta atque subversa runi Hunifame compulsiper avaritiam MaximiaVa-
in eecclesia rnulta hominuin miUia trucicata, Romanoruni par-
lente Galliis pra^fecli, coacti sunt
giones longa obsidione dcleti, Remorum urbs tibusrefragari ,moxque iterum Gallias occupare, et
jtens, Ambiani, Atrabate, extremique hominum urbesctcaslra cumincoliscrudelicede vastare(290)
ni, Tomacus, Nemete, Argentoratus, trunslatse
22. Quod sancius Servatius Romarn adierit si quo-
'ermaniam, Aquitania;, tvjvemque populorum, modo oratione valeat Galliam ab ^o^ Hunis libe-
'unensis et Narbonemis provintiae prxter paucas rare.
i cuncta populata 'O' sunt ; quas et ipsas foris Quorum advcnlum sanctusServatiusTungrensis
us intus vastat fames. Non possur/i absque lacri- gecclesise episcopus 3i\xdien^GestaS.Servatii, cf, Gre-

VARI^ LECTIONES.
deest "^. »«8 quod 2 3. ^^^ decst \. post add 3. et ita 2. 3oo Alanigi pedes herculi 1 2.3. »01 po-
sos
a corr. populata 2. »«2 Dolosa; corr. Toloste 1. ao^ Cimbricte Hieron. ^oi strupabantur \. a 3

iNOTiE.
<'0 Sardicensi concilio dL.Vil, Mansi III, 67, Ageruchiam, quam in qui
(287) Epistola 123 ad
Ariminensi a 359 interfuit Arianorum fortis busdam codicibus Gerunliam vocari adnotant edi-
trnator Scrvatius, Tunfrrorum episoopus, ut tores. Ilieronymi opp. ed. Vallarsi I. 89.
lur Sulp. Sever 44. Cfr Ilensclieniit
il,
(288) De monogainia inscribilur.
mcat. de S. Servalio Act. SS. Mai. tom. III.
(2S9) P.issjo SS. .Nicliasii et Eutropifc Siir. VIII
I

101 mvi llerigero rccentioris e.st.

I
'•») Snnt versus ex ipsius auclori.s S. Ursmari
mclricadesumpti Mab I I, p 609. (290) Cfr. infra c. 26. ubi eadein non niinus
'6) Sicut iii ejta hgmno cnnitnr : Dnm betla falso de Francis rcfert aiiotor.
'i, etc suut verba Beda; in Martyrologio ad
il. Aug.
 . ;

1027 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. io;

GOR.Tui\oN.n,5),simulqucdeirruplioneetpcrditio- A quo ab oratione vacaret, El die quidem alioru

ne susRcivitatistimeiiSjVigiliismullisctjqjuniiscor- sanctorum patrocinia frequentabat, noctu vero :

pus affligebat, seque crebris lacrimis profundens beatiPetritumulumremcabat tandem quia sir ;

806,misericordiamDeiposlulabat,ne307unquambanc intermissione non cessabat aures pulsare cleraenti

gentem incredulam,scque semper indignam Gallias simi Dei, tali meruit visione solari ai'. Videbat,

intrarepermitteret (291) nationemque suo cultui di- cccequasiantealtarebHati Petri thronus positus,.

catam contaminariquodammodo sossineret »08. Sed super thronum sedcns Altissimus, et circumcir*

sentiens per Spiritum sanclum peccatispopuli inter- sanctorum 320 animarum et angclorum chorus, duf
pellantibus309 id sibi nullomodo concedi,induxitani- autem conspicui vultus viros ante ipsumthroaui
mum adire limina apostolorumPetri et Pauli, ut sal- genu incurvantes 821, et vicibus Domini magestalen
tem^iosupersalvationesutcurbisperintcrcessionem vicibussanctaiDei genitricisinterventionem iraplc

eorum mereretur exaudiri. Et ^ii quia priusquam rantes, quosconstatprsecipuosapostolorum Petrui

quid inchoetur consulto, at ubi consultum fuerit, et Paulum fuisse, etob conservationem Gallorui

mature opus est facto 312 (292), paratis viatico com- obnixius subplicasse. Et quia idem sanctus '" vi;

modis, et assumptis secum comitibus necessariis, demonstrabantur, cura sua supplicatioD

cui htec

data etiam benedictionecivibus suis, indicta pariter B beatiquoque AuctorisMetensiumepiscopi obtulen

vigiliarum et orationum,jejuniorumet elemosina- precem, vidit in parte septentrionali altrinseci
rum super tanto discrimine instantia, deliberavit stantcm fidelem qucndam virum,albis vestibus bei:
beati etiam nomine et merito Auctoris Mettensis stolatum, quem procul dubio constat protomarh
episcopi super hoc inire colloquia, qui 312 tunc m rem sssfuisse Stephanum, et ad eum sanctos apc
Dei rebushabebatur praestantissimus, seddeperdi- stolos responsa qusedam perferentes, et ab eo»»'a

ti one sibi commissorum et irruptione suaj etiam ur- majestatem Omnipotentis subplicationes quasdai
bisnimiumsollicitus322. Quique habita cum beato referentes.Sanctum itaque Servatium hac conlen
Servatio deliberatione, adjudicavit ejus ratam esse plationeattonitum acgreditur sanctus Petrus,qui
intentionem,simul exposcenspro se quoquesuaque in gradibus fecclesiaj ponitum \Etquit s^s^inquien

urbefundi profusius ejus ante apostolorum limina meinquietas sanctissimevir? Ecce apud Omnipotei
precem,utquoniam perse Romam nequibatadire, tem sequissimu deliheratum est sanctione, Hunos Ga
ejussanctissimi viriintercessione votisuicompos et liam nniversam impetere, cunctaque oppida et casteL
ipse mereretur existere. Suscepta s" itaque tanta Europas humi cosequare, civitatemque tuam peccat

profectione, posthabila totius itineris difficultate, populi exigentibus penitus eversum tri 326. Quem vidi

tumsiMnvastissima Alpium progressione, tum 3is G in septentrionah parte nobis interloquentem »",nn

influminumtransmeatione, tuncsieetiam ex latro- vens 328 Stephanum protomartirem pro urh

cinantium infestatione,dummodoquod habebat in Metensi subplicius 32» toyantem. Qui sso Ucet primc

voto assequi possil, tandem Romam peraccessit. prseciosi cruoris rore ante omnes rependent Dk
23. Qualiter ante tumvlum beati Petri per visum de quod communiter cum omni gcnere humano aecep'

eversione totius Gallise et de obitu suo sit edo- ah eo, vix vro illo valuimus habere 331, ut saltem orn
ctus.
torium in Mediomatricum urbe, quo sanguis ejus dt
Accedens ergo ad beati Petri tumulum (cfr. Gue- noscitur pullulare, flammas et excidium reliqux civ
Gou. Tuu., 11,5), depraicdbatur ejus intercessionis, evadere ; quod Auctori coepiscopo »«'
tatis possit et
auxilium,ut, quiasi^^suoapostolatuinsignierat Om- responsis habes perferre 38o. Tu sss autem, sanctmim
nipotensorbeniocciduum sn^ arceretsallemaTun- anima in sorte sanctorum jam prseclecta, quia indi
grensi et Metensi urbe infandam gentem Ilunorum
bus tui sacerdotii placens Deo facta cs dilecta, viven
In hac desiduus persistcns oratione, macerabat se
inter ^teccatores jam jamque es transferenda qitia i

multa affliclione,maximainedia corpusconsumens te est inventa justitia. Jam, inquam, ad patr^

itaut in Iridui biduique interdum 312 curriculo abs-
tuos es 334 colligenda, ne oculi tui videant mala, q^.
quceduliopotuque maneret,necesset intersticiumD33o /-flc^f^-i sunt Huni in tota Gallia, et potb

VARLE LECTIO.XES.
806 perfundcns 1. vi( Serp. 307 desunt Ch. sos quomodo 1.2. corr. quodammodo 2 quoquomodo r
Serv. 309 interpellentibus 3. 310 Hn vita Sero. salutem 311 desunt Ch. 812 dcsunt Ch. »» .<t
I. 2. 3.
quentia longe alUer ap. Ch. su dum \. 2. 3. 3io
^i» ita vit. Sero.
dum I. sifi dumco?;-. tunc 1. sit desunl Ch ,sequeiu,
aliter. inlerdiu \. 2. 3. sip consolari ci/. Serv. 320 Ua vit Serv. sanclarum \. i.
•'

821 ita vit. 6er». uiculcantes 1.2 3. 32-2 deest 2. 323 marlirem corr. marlvrem 2. 83* iterum addil r,
Serv. 320 inquil 3. vit. Serv. ssa Ua vita
Serv 3n lociuentem vita Serv. sss esse addil vita St>-
829 supphciter vit. Serv. 330 desunt Ch. 331 optinorc vit. Scrv. ssj episcopo 1. sas Tu 1. 2. vit. Ser
corr.lua 2. 3. 334 Verba transfcrcnda
recipere
—
tiios es quu in codicihus nn^^fri desiderantur. e.r rita S. Srrva!
non duhitavi; tpsa codtcum leclio vidons ir.ter peccatores jain jamoue
es collii,'enda. e.rcidisse n
qmdnohis persuadrt, nccno prubare vidcnlur rcpctUx vocul.v iam, es. Verba et in "^brevi transferen:
.^gidius servavit. sso desuut Ch.
NOTvE
291) Quoddcmun centum aniios post Servalium factum esse intcr
omnes constat.
292) Nallusl. Calilina \.
 HERir.ERT GESTA EPISC. LEOD. 1030

i m civiiale tua. Tungris enim secuti nomine, ila A ad cjclum surreclis »5o cum manibus : Et »»» has^m-
ere tunsa et cesa permanehit iisquc in finem »»«. quit, oi-fi, quus, Domine, pr.vcioso sangutne redemi-

mobrem reversionem festinaio accelera , domum- sti, hunc inquam gregem.quia tuus est, libi hodie de-
'uam onlina, nitida linteamina quere »»' sepultu- do, meque totum tibi commendo ssi. Deprecor te, ju-
que cumpone '" ; nec habebis in urbe sccleratu ct dex xquissime, humili et /lebiti prece,ne ovile tuum
peritura sepukhrum, quia placuit Altissimo op- non parcentes subruant, neve 85*
lupi rapaces gregi

01 reservare »»* Trajectum, propter corpusculum carnes ovium tuarum

deglulientes consumant. Tu,
i in eo recondendum. lloc oraculo "* venerabilis Dominc Jesu, qui animam luam pro eis posuisti in
tifex Servalius susceplo, reversioncm accele- morte, animas eorum a luporum voracitate 333 cripe
Galliasque quam cilissimo 3*0 repcdat, transi- et a rugiente leone, ut possim 3»^ ad te aliquos mani-
jue per urbem Meltensium babens, beato Au- pulus reportare. His ergo 33s ^ beato Servatio »36 pe-
indicat quaj in responsis acceperat. roralis, mox univcrsus aslanspopuIus,clamore ma-
Rediens quid viderit cotnmisso gregi exponit. gno irrugiit s", luctus eL ejulatio sss ab utroque
ndemque **i nimium fatigatus, tum itineris sexu increvit.At ssovir Domini necessariis sepultu-
ullate, tura remeandi accelerationc, ad urbem rffisccum levatis, progressusadorientalemplagam
enit Tungrensem, pastoris sui adventum sus- B pedester porta Tungrensi exiit, pergens viam quce

e pra?stolanlem.Et quoeque congrua sepulturse ad oppidum seo Trajectensium mitlit 359. Tunc uni-
ianlur, assumptis super via Domini sacerdoti- versi cum vociferatione et lacrimis vestigia illius
?t levitis, necnon in conimune consulebat uni- persequuli 3ai,prodeunt a civitate doIentes,subpIici
s, ut parati essent in animarum suarum salu- bac voce subjungentes Ne derelinquas nos, jjater
:

quibus tantum imminebat discrimen. Ac per sancte, ne obliviscaris nostri, pastor vigilantissime,
um dissimulata recessione, tandem omnes al- nos populus tuus et oves gregia tui, ne nos dimittas in
tur, aggregatos in ajcclesia catholica majorc secieniis faucibus inimici. Monachi vero et sacralai

e semper virginis Marifp «'i : Jam eoUegio ve- Deo puelke,quorumilliccoenobiaerantperplura 362^
»«» fraterniiatis nequeo celare, quod per triduum etomnis in commune clerus de monasterio exeuntes
aulans, tandem compellor dicere. A b '^» ho- persequebantur ej us iter, pectora percutientes seque
a die faciem meam non videbitis, nec ulira me po3t363 omniahumi prostrantes, haec quoque inge-
c urbe vobiscum morantem su compicietis, quia minantes : Cur pastor bone, tam cito deseris,vel quo
totius ierrx sum iturus, et huc ultra non rever- nnnc iturus ^^^proripis? Educ nos tecum, ut commo-
**3. Super vestra salute pridem beati Pctri se- rientes conspeliamur tibi, quibus soluni est infortu-
rum adii, hujus iirbis reservationem supplica- Qnium post te relinqui. Adventu 3«» tuoeramus gauden-
prsemissa petivi , et quia hoc peccato non ies, quod cx longinqua 366 reversus peregrinatione
bar »*s vestro in responsum accepi : Huic enim
« dignareris jam nunc nobiscum csse 36?^ cum nec 368

seternus instat interitus, vestra quoque perimma- tridui saltem curriculo apud nos velis manere. Dic
»« perditio, nisi ex toto corde morum praecedat nobis quid faciendum, quidve 369 te discedente consilii
irsio. »Quapropter et hic prohibitus sumeffodere sit nobis captandum 365. Quid 37o crit de nobis quibus
sepulchrum, et ad vicum hinc jussus 3i" sim ianti auferetur preesentia patris ? Quid miseri facturi
ire Traji>ctum,ut illinc me dies assumat extrema, sumus,qui sine teviverc 3"i nequimus, sed morii pes-
quam me vobiscum vestra contingat vel cernerg simee tragentisumus? Ve nobis qui ideo tua prsesentia
erpeti mala. Hoc autem quantum in me est vobis deslituimur ,
quia vindictee caelestiohjicimur, nccdigni
ntto quia, quodsi pro 3i8 corporum vestrorum sumus commoriendo^''^ hac pcena Uberari, ieque nimis
tione supplicam exaudiri peccatis veslris pros- indignum cst perditioni nost-^ee^nobiscum implicari.
eraniibus nequeo, pro animarum saltem sio sa- 0, 3-3 nomen quod semper pree ie ferehas pastoris,

vestraruTiK a Deo mihi commissarum defunctus, malle tc occumbere pro tibi commissis, quam oves tui
Mm Christo regnans, felicius interveniens impe- exponeres deluniantihus lupis! En non ad
gregis^''''

). dilaniandum potius,sed cxponimur adp enitus devoran-

Iratio ejus et lamentatio clericorum et populi, et dum.Saltem 37s /tac 376 fortassis occasione quodsemper
de obitu ipsius. siiivcras invenires 377 marlirium,esseique tiia pree aos-
inde mulla exhortationeeosconsolatus, oculis tris ocules habiia nostree mortis utcumque solatium ^''^

VARIyE LECTIONES.
a-lernum Serv.
vit. 337 nitida —
qucre desunt vit. Serv. 338 servarc 3. 339 miraculo 3. 3'.n citius
»• aut ilesunl aut alitcr cxpressa ap. Ch. ita vit Serv. nostrai 2. 3. m 343 dcsunt Ch. 344 oom-

mtem 3. »'» peccalum —

merebalur vit Serv. 346 Ua vit Serv. per manus 1 347 Ua \. vit. Serv.
iis 2. 3. "8 deesi 3. vit Serv. 3'» addit vit. Serv. «^" levalis vit Serv. »31 dcsuiit Ch 352 nec vc

ve mj.JM?n 2. 333 voralitale 1. 2. 3S4 de eis additvit. Serv. 353 igitur 3. vit.Scrv. 336 UcbiiiLcr

vit. Serv. i^i sic vit. Serv. Ch. hr]f^ml\. 2. 3. sss julatio 3. ^^» dcsunl Ch. ^<^'> iia
i 2. 36i pro-

i vit.Serv. »62 plura 3. s*» 27« vit. Serv. per i. 2. 3. 364 addit vit. Serv. '«^ f/csunt Ch. 3G6 |on-

qua co>T. longinqua 1. »«7 essos \. 36» Ua vit. Scr. 3.i9 quidque vit Serv. 370 ergo vii. Scrv.

.
>^i vivivuere 2. »'* tibi addit vit. Serv. 313 desunt Ch. 3-4 fjr. t. 2. 3. vil. Serv. 37» sallim 2. 3.

'a vil. Serv. his 1. hic. 2. 3. »77 ita vit. Serv. invenire 1. 2 3.
4031 HERIGERI ET ANSELMl GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 10

Propositam qusesumus 2^» miUc inlcntionem «/i- A cslab eiscede Galliarum,Wandalorum prosequen
quam faciens prorjressionis dilationem, v.t t.ridid vel 30'» crudelitale (29;J), incerlum est, sicutet de mi
bidiii vel unius saltemnoctis procrastinatione dif/netur tisaliarum legitur civilatum episcopis, paucis fj

nostrse fructum pvnitcntiue acccptarc, qiii Ninivitis supererant cbristianisinahditismonliumetcaven

difjnatus est parcere. Quorum s''» healus Servatius petrarum babentibus latibula,quantainlercape(ii
permolus insecutione,pariler et flebili talia ingemi- ajcclesiaTungrensis sa^ fuerit asosinepontifice.Na
nantium ssoexcruciatus vociferatione,paulatim pi"o- et Franci ^^^, qui ab Antenore duccbant origine
gressus iterumque resistens, in lacrimis resohitus {Gcsta Fr. t), et Vinetia 337(296) vel ut 39» alii (

xitputandumestpcrtulisse38imartirium,dumexquo- runl 399 in Mauritania (297) excreverantin magna

quebatur3*2supcr aurum afrcctucompassionaliili'*»' gentem, et Sicambri 'oo vel a quodam suaj gen
torquebatur pro commissis jam jamquedeserendis duce Merovingi dicebantur, quoniam propriaja
afJectione carnali, nrgebatur ad discedendum pro eis ''01 non poterat prae multitudine sufficere p
perditione suorum, ut dixerat^inrecuperabilis^Jo.At tria, palantes hac et illac, praedis et rapinis inter;

inbecilliores et 3»* claudi, pauperes et pcregrini, erant ^'>-, nec stationem adbuc certam inveneran
viduae et pupilli,a turribus et [)ropugnaculisstantes solum ejus Tonngia profugium erat. QuibusV
pulveremque in ca;lum spargentes 38o,cum fletu et ^lens imperator, ad quem summa imperii pertin
singultibus clamabant diccntes Quis nobis daturus
:
bat, etproprium nomen, qui Francus Attica lingi
est victum ? Quis tribuet alimentum 386? Nudisumus vocabatur (298), dedit, et partem Galliarum el ;

et famclici ; quis consola bitur nostri ? Sed cum his tle- utendum et inhahitandum sine vectigalium exa
tibus 387 non posset revocari, data eis pontificali tione permisit. Qui et Hunos ad Meotidas ire *

benedictione, osculatus eos et confortans coegitre- paludes vel in Pannoniam compulit *«<, ubi po:
dire.Et ad Trajectensem accedens vicum, modica multos annos a Karolo magno imperatore et fili

pulsatus febre,fragili absolutus corpore,publico ela- ejus Pipino penitus etiam nomine disperiere (299
tus 388 funere, et a viris fldelibus juxta aggerem Franci vero propter avHriciam scquentium imp.
publicum 3 Idus Maias sepultus. ratorum vectigalia ab eis exigentium, et Romao
26. Quod Hunimultas Gallise urhes cum Tioif/ris 38» coacli sunt fldem non servare, et civitates quasai
subverterurd, quos item Franci 39o « Galliis expule- huc tenent Gallise prseoccupare (300). Hi inquai
runt. paganis adhuc ritihus inserviebant, et ideo plun
Post hujus obitum (293) Huni subversis multis episcopis civitates vacabant ^o».
Gallia? urbibus, civitatemquoque dirueruntTungro- '08 Be sancto Rcmiqio et <07 septem Tunqrensibi
p 27.
rum pervenientesque ad urbem Meltensem 391 jn episcopis.
vigiha pascse,eam obsidionibuscircumdedere fati- Tandem ad hoc sancto Hemigio caelitus prsenui
gatiquelonga obsidione,cum de reditu jam cepissent lialo,ct perpromissionem nato,ut eam gentem a
tractare, muri civitatis ultro corruere, adilumque Dcivivi cullum converteret etGallia} populusinuui
revertentibuspalefecere.Tunccivitalcmsinc cuncta-
tione ingressi,omnessicut etapud Tungros interfe-
tate fidei catholica;conveniret — jam 'osenim ablat

misericordia stillabat ^«sAltissimi et beatorum ango

cerein ore gladii,i'eliquam urbem tradentes igni, lorum et hominum spiritus jamjamque posceban
excepto oratorio beati Stephani,quod videbaluripsis G(i\\'\fG\mscrev\,(iu'm,mqumnl:Tcmpusmisei'endiejii-
a quodam splendidissimosuperilludstante viro de- quia venit tempns 'os (301) _ eo inquam temporeuu
fendi(29i). Posteamigitur392vindiclam,quaQ facta decimus praesedit aecclesiae Tungrensi Agricolus o

VARIiE LEGTIONES.
8-8 qs. 1. 2 3. 379 desunt Ch. 38o Ua
Serv. ingeminantius f. 2. 3. 38i Ha 1. 2. 2.vit. Serv. »«» if
vit.
vit. Serv. exquoquatur 1.2.3. 383
compassihili 3. 38-. ut superscr. et 2. unde in 3. ulque scriptum ed
385 aspergentes 1. sse indumcntum C/i. 3S7 nddit vit. Serv. 38s elevatus vit. Serv. 389 tungri 1. i
»30 in rassura i sai Mettensc soi^^^esM.1 . 393 persequenle r/i. Serv. 39i trungrensis 2. »»5 ite crt
.

3ii6 Frangi
Serv fuit 1. 2. 3. l. 397 Venetia vit. Serv. 398 velud 1. 2. 399 ita vit. Serv.,deest l. 2. 3
''00 Sicahri 1. 2. 3. 401 ejus 1. 2. 3, ^02 intenderant vit. Serv. 'os itn nt. Serv. iterum I. 2. 3. ""'
lit. Sero. compellere 1. 2. 3. compuUcre Ch 'Ob carebant Ch. ^oe XSVI. f. 2. ^oi deest. i. ^oidesw
Ch. '09 Sic 1. still bat 2. quod stilleba< fuisse videtur ; siiWehaicorr. stillabat 3.
:

mTM.
(293) Vita S. Lupi Trec c. 36- D in hisce verhis deprehendebat Patria Albis Mm, :

(294) Paulo aliter Paulus Diac. in Gest. epp. Me- Tunqani antiqxiitus certissimas dicebatur,in qu^ipi"-'
tcns, Mon II, 263. GlV.cpuii de hac fahulla dissoruit Albis per mitltos annos Francorum linca rein'.'
Ilirsch in commentatione do Sigeherto p 229. est.
(29i)) Imopncccdentc, ut cx ij)so llicroiiymi cpi- calamo hoc excepit ox Gcsl I
(298) Festinanti
slol;« fragmento c 21 patet. 2;non Valenlinianus imperator scd Fraucibocn
(29())In hanc scntentidm auctorcm Liviana» nar- minc lingua Allica appellati sunl.
ralionis memorem Antenoris nomcn abduxisse vidc 1^299) Ihijc ex Einhardi Vita Caroli cap. l.n. bau
tur. sisse videtur.
(297 jSic infelici conatu Maurungani nomen inter- (300) Cfr. c. 21.
pretalus est, quod apud (ieograph. Havenn. I, 11. (301) Cfr. Hincmari Vil. S. Remifrii c. 2.
 HERk.ERl GESTA EPISC. LEOD. 1034

jceps 12 Ursicinus, 13 Dcsifrnatii::, li Rcsiiriia- A Trulmonia ejnsdem episcopalus *»' villa fuit lumu-
»10, !o Supplicius"», 16 Quirillus. 17 iLUilierus latus(308).

18 Falro (3i>'2), 19 Eucharius. 29. De sancto Johanne.

*'3 His ^er succcssionem ad alia vocatis,.Ii)lianncs
D'' «tnrio Domitiano itemque Pcrpf/uo ct 2;}

Ebergiso. succcdit, vir totius sanctitalis, cujus vitam ct gesta,

icesimusscdilDomitianus^30:V,qui janilloronle utauditu tantuni et relatione a majoribus et o^tate

sliana nbique reli^a^ionesub Hildebertigloriosis- provoclioribus accepimus, nos quoque perpaucis

regis temporc («/». 349), Aurelianensi lcgilur absolvamus. Nec debetexistimari difficere*28 (30(t).

doinlerfuisse ^^Oi^l.Quiet rivitatisjam diruta" "< liccl inusitatum quod placet, mirabililer omnia va-
dicns Tun.i,'rensis, sancli Scrvatii aput Trajc- lcntem opcrari Dcum.qui mirabilis in oninibusope-
1 frequentabal scpulcbrum, circa illius quippc ribussuissanctosquoque inedicibililer suos <s6 mi-
ulum quamlibet nivium copia detluxissil, itaut rificat quibuslibet modis, potens <" etiam efficere

rdum "* duorum aul cliam trium podum cras- mirabiliora, temporibus accommodanstempora in-
line ciroumjai-cnstcrrarespergeretur; tumulus portunis cl incredulis ingerens oportuna. Lingnx
n ejus nunitjuam ea operiebatur [Gcsta S. Ser- ^ enim, ut ait Aposlolus, in signim sunt non fidclibus
. Gregor.Tur.. De gloria conf., c. 72^. Erat-
Cf. scd infidelihus (/ Cor. xiv, 22), ut quia coltidie in

mirum montes in circuitu nivium videre, nec mundi fabrica, in clementorum concordia, in guber-
?n sancti Servalii sepulchrum contingere *•*. natione ca?lestis machina?, etannuaseminumetfru-
rabaluretiam multain eodem loco Christusmi- gum et animalium redintegratione operantem mira
la, ut plane darelur intelligi pra^ciosa in con- non attcndunlOmnipotentem.miraculis saltem invi-
lu ejussancli virijugiter csse merita. Ob hoc et sisexcitentur^28adfidem,Audivimus sepequosdam
ilio fidelium fratrum et frequentanlis populi stultesubmurmuranles, quia non obm (310) mira
ium conatisunt sepe illi pro possc facere ora- suidignarentur patrare martires, ignorantes pro-
)Ium "'.Sed quia tanto viro non eratcondignum fecto, quia necesse fuit tunc eos miraculis innote-

gnis scilicet Icvigatis tabulisque taessalatis com- scere,cum pro humana fragilitatepotuerunthostibus
um, citius aut ^i» a vento rapiebantur, aut *•» in morte succumbere, et inproperantibus ubi est
lead terram subruebant donec sancto Do- «'9, Deus eorum visi sunt ad horam vilescere. At nunc
anohumanis exemploet apud Hoiuni "o (30o) cum debila pro nosse reverentia eorum bonori de-
cclesia majorc sancta! theoticos "> Maricc sc- penditur, non usus sit virtutibus eos coruscare, sed
jjbeatus Munulfus vicesimus primus procedente n vota ''29 et preccs fidelium intra sacrarium suse exau-
3ore in regimen aecclesiae Tungrensis successit, ditionis admittere, acceptanterque in ara summi
\ sancli viri honore templum honorificatum Dei olTerenda mandare. llle igitur qui vocat ea quae
it, composuit, ornavit, corpusque illius in eo non sunt lanquamea quae sunt, quique stulta mundi
digna reverentia translulit, sedemque in Tra- approbat, ut confundat forcia, et contemptibilia et
I
ponlificalem amodo «^^ esse constituil, ubi ct ignobilia et ea qua; non sunt, ut ea quffi sunt de-
us suum sepeliri mandavit in medio fficclesiaj. struat, piscatores elegit, non philosophos, pauperes
;tiaai beatus Gundulfus,qui 22 successit in regi- et ignobiles, et fecit apostolos, et qui stultam juxta
;, habet locum sepultura:; (306). Sanctus aulem Apostolum fccit sapicntiarn hujus mundi [1 Cor. iii,

eluusqui 23 prfefuil aput Deonantum *2i

(307) 1 9}, ipsi nicbilominus placuit per simplicem aposto-
5cil. Beatus quoquc Ebergisus succedens 2i in lorum rusticitatem salvos facere credentes. Ipse os

VARLE LECTIOxNES.
'
ita vit. Serv. Renatus
1. 2. 3. Sulpiciusco?'?-. vit.Serv.
'•»' ^t^ eucherius 3. ^^i^ decst i. 2. *•* di-
ila; 1.2. 3. '*
Serv. interdiu 1. 2. 3.
ita vit. *»<5 a nivibus contigi Ch. '••'
oratorium vit. Serv.
l 1. '» subruebantur vit. Serv. *-" hominum i. <-• Dei genetricis vit. Serv. «22 Ha vit. Serv.eo

L 2. 3. <« dionantum requiescit 3. *" eniscopatu 2. 3. •*" difficilc C/i. ''^^^deest '.i.
1 . ^^' de-
Ch. *i» corr. i.firo excitente. ^29 nota 1. 2.

NOTiE.

•2)Pra?crat TungrcnsibusS. Rcmigii tempore, D (30;;) Iluy ad Mosam.

lerisapud Sirmond. I, 20."). aRemigio ad Fal- (300) Monuifi ctGundulficorpora, praisente Ilein-
m datis lidcni habere licet. ricolll rcge a .Nilliardo Leodicnsi ct Gcrardo Camc-
•3) Domiliani qua^ in Act. SS. Mai. t II,
S. raccnsi lcvala sunt nionse Augusto an. 1039. Clr,
nt Vila; pust trauslationom cjus a. 1 173 scrip- Chron. Camcrac. III, iH. Dc sepulcro eorum anno
nit, neque inaiorismomonti altcra illaS. Mo- 1623 apcrlo, dcmic liLteris in co ropcrlis vidc Acta
Acl. SS. Jul. I. elevationis Acl. SS. Jul. t I.
'0 Quintfc a. 11 10 hal)itjp.
cujus acla subscripsit (307) Dinanl.
ilianus..MansiI.\,13o.Apud Albcricumin Chro- (.308) Cfr. Ansolini lilloras adAdnonem.
Eid a. ol li^-Ec leguntur Dicilur qnod ab obitn
1 :
(309) i. q. doficorc.
<cfiiu usque ad sgnoduia Aurelianensenx vacavit
(310) jam [iridcm i. o nostris lcmporibus.
Tunjrensis per annos 80 el amplius.
Patrol. CXXXl.X. 33
1035 HERIGERl ET RNSELMI GESTA EPISG. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 10:

muti 180 aperuit, ipsc linguas infantium disertas A ctum ex nominc designatum super magnalia D
fecit. Et cum dicerct propheta Ecce nescio loqui
: iiistitueret *<<» Is itaque multas circumcirca tftrr

quia puer cgo "' sum : Noli, inquit, dicere « quia Iuslraverat,benefactamcivitatemquesierat,tande
puer sum, » quia ad omnia quse mittum te ibis ctquse Hoium peraccessil, civilatem ex nomine demoi
mandavero tibiloqueris [Jer. i,6, 7). Et ut mirabilior strato invcnit Ampliusprogressusad horienter
'-'-^

praedicaretur dispositio Omnipotentis etiamingen- beatum repperisse se laitalur Johannem, juxtacoi

tibus discolis, sulco ^32 terentem dentalia Quintium dignum angeiicum rationali opere in prsedio si
Seronum (3H). Tictantia '•" (313) incumbenlem. Et ne ullus eji
Trepida ante boves dictatorem ^33 induit uxor, animoscrupuIusremaneret,temptavitanex nomii
Et tua aratra *3'. domum lictor tulit. rehquum inditium convcniret. Salvc, inquit, v

Et non modo alienigense ''3:^

oculos adhuo apertos optitae Agne. Cuicum annuerct, et salutatus resali

habcnti resolvit in laudes ora propheta;,verum quod taret, cercior jam factus vir transmarinus : Bou
miriflcum fuit cadenti ct ad maledicendum prope- inquit, operi insistis, bonus et ipse a Deo cognosccri

ranti, ipsius cui insidebat linguam ad loquendum Bonus adte missus surn nuntius,nisifurte,quodab>i
reseravit asella; ''27. iUe, inquam, qui tam niiris et verbis raeis cxtiteris incrcdulus. Opera tua et elemosin

ineffabihbus signisomnibusgentibusiunotescitjipse B^j/acwerwni^ Altissimo, ccelos quoque tua frequei

heatum Johanncm propter ejus f orte temporis incre- penetravit oratio, cuique nota sunt omnia, cornplaeii

dulos praistantissime mirificavit, ut, qui soli omnia cst quceia abditis tua manet intentio Et quiarnagn
scienti propter conscium sibi opus bonum erat fice Domino faraularin, magnifice ab eo honoraben
notissimus, mirabiliter ejus tempoi'is ostenderetur Mirura scrvitutis tux spectaculurii exhihuisti angelic
hominibus. spiritibus, rairabile de te eeeemplum prxbebil
30, Quodei a transmarino quodam praedictum sit hominibus. Oppidum Trajectense proprio vidmlui
eum Trajecti ''^c episcopum futurum. est pastore, statuit Dominus eo officii te sublimn'

Trajectensis •'36 sedes episcopo vacabat, et ad honore. Ad ^''3 hsec sanctus vir primo obslupui:
alium substituendumclerus etpopulusconlluxerat, arrectoeque coma; vox faucibus inhesit (314), pei

regiasubiimitasquemvcIIentannueratjSacerdotum teiTitusquc rci novitatc,tandem sicvoceresumpta

ctoptimatum dignitas audilorium publicum condi- Mira quoque ''", inqml, prsedicas,nec sum increduL
xerat. Forte his omnino qux narras. Oppidum quidem Trajecteny

Scindilur incertu7n studia in contraria vulgus ["iil), vacuum est pontificc, sedmc ad id admitti multum y
quia mirifice <38 a Domino providetur alius '3" , Bealus detur ab re. Me enim uxorio innexum vinculo neces^

Johannes, cui tunc temporis nomen erat Agnus, G est juxta Apostolum cogitare « qux sunl mundi, quo
tanto et prsesago vocabulo meritis simplicitatis et ynodo placeam uxori H Cor. vn, 33). » Sed nemo mh
castis respondebat operibus. Insistebat enim agri tans Dbo implicat se negotiis secularibus, et necesse e:

cultura:!, quae sola fere ars exerceri valet absque his eumvacare, qui quara suavis est Dominus [Sapien
totius criminis labc. Hoc autem opus non egestatis xu, 1) cupit videre. Non enim canones atUislito

coactuspenuria vel necessitatis alicujus constrictus statuunt, non talem statuta Patrum saltem ad clt

inedia, sed pro ejus lemporis consuetudine pocius rum admittunt. Liberos '^s habers mihi conligit,qui
invigilando sequebatur.Non autem ipse operabatur; rum prosperitati -»''6
et usibus intendere lex secu

nobilis siquidem erat, et multis magnarum posses- sancit, et eos quidem subditos
omni caslitate in
sionum "9 reditibus abundabat. Quod ne cuiforte vi- Tim. lu, 4) Apostolus prsecipit, sed dornum ante oro
deatur ambiguum,testanlureliainprtediaabeodem nandam canon mandavit. Et hsec omnia esto suppe'1
nostrae acclesiae colIata,amajoribus nostris etnobis tent; quod necessarium tamen est, ad id mihi officiu'

adhuc possessa, et de quibus dominicam dccimatio- peragendw.n omnino deest. Opera indolis ^*'' sumn
nem sancta^ Cosmac retinet ajcclesia, pro ejusdem ab apostolo in episcopum dcflorata dcsunt, sanclitc

sanctivirisepullura.Dum igitur talibus incuinberet D ^jjvVi^w stirpitus absunt ^'^, inreprehensibilem

laboribus, supervenitquidamdepartibustransinari- Tim. III, 2) me esse non autumo *•«, multis me u'"'

nisperegrinus, qui visione angelica fuit monitus,ut irretitumconscius mihiipse condempno . Non astiti 1*1
maretransiret, etcivitatwmbcne faclam,ab Antonio rantibus,non sum compassus merentibus, cum Mart
augusto constructam pncaccederet, et virum san- pauperibus Christi na non ministravi, cum Maria rtr

VARIJS LECTIONES.
<8o mutum I. "i dcest i. «2 fuloo 3. '33 ita e Persio restituendum dicturam I. 2.
2. corr. muti 2. ;
."1.
•

dum aratur 2. 3. "s allenigene corr. aligcnigene 2. '3« trajectensi I. 2. "t deest Ch. "s mir
1 . ficissin :

2. mirilicissime 3. <39 possionum 1. 2. 1^« instrueret co/r. inslitueret l. inslrueret 3. *" minc monslrai
invenit 2. corr. monstrato 3. "- Tutantia Ch. •"3 at. 1. <'* decst 3. ^'^ Liberos— absunt dcsunt Ch •

prosterilatc I. 2. 3. prosteritalc ecorr. 2. "" indoLis 1. 2. 3. "» inauclumo I. """Tpir^spiritu) 1. 2.

ISOT.E.
(3H) Persius 1,73 75. cabulo hodierno tempore nuncupata. CHAPE.W
(312) Virgil. iEn. II, 39. (3l4j Virgil. .En. Hl, 48. IV, 280.
(313) Villa cst Huyo vicina, Tyhange Gallico vo-
 ,

HERICERI GESTA EPISC. LEOD. !038

ia non aitendi. Ideo ab acliva muUiiiii tue desen- J^radiritii^ (errx inhererc, slirfies prodiiccrc, florere

fateorcila ^i<>,contemplativx vero minqnam saltem pwiter et fructificarc, ita videlur inconscnlaneum
)asse principia. Proferentem *»• inguit apostoliis in me implcri posse. yio\ m\ri\m in
verba quie dicis
qui securulum fidem est rcctum sermonem. Qucm moduni lignum continuo superficicm inmutavil,
eret rectum, qui pene nnmquam didicitullitrii *»> ? stirpilus «6 lerra? inhesit, corlicem induil, prolinus
tras nondidici, nunquam sttului,scolis nan interfui, viruif, lloruil, ct fructificavil <sg. niira polenlia
Ise neqaaquammanus subduxi: « ^onneophitinn (1 condiloris, o iiicllaltilis gralia rreatoris, o tenipus
. 111, 6)» aitapostolus. Et quomodo ad pontifica- acceptabiie, dies pra^dicandaubiquc! Felicesbi qui
tam in<perato debet ascendere, citi non contigit, ha'c meruerunt videre feliccs et nos si non *''
uloi (/radus sinijulariter amminislrasse ? Quo- dsssimulemus credere, felix et rex cujus ha?c conti-
) tandem poteril praees^ie, qui nunquam scivit gerunt lcnipore, fclices palalini (juibus (conligit
ise ? interesse! Felix clerus tali ponlifice, feliccs populi
ios ille suo rumpelial "« peclorc qucslus (315.) tanto paslore! Rcnovatur "» anliquum niiraculun»
?nior dcmum subneclil talia dicens : reparantur virg-ff>Aaron pr.TcIarum prodigium. Illa
ignus Dominuset laudabilis nimis et magnitudinis lcgitimi index fuit sacerdolii, bfEC insperali cl dubii,
non cft finis \Psal. cxLiv, 3). » Qui omnia sicut -B sed divinitus mirabiliter provisi monstratrix extitit

potest, ei quoqne id perficere impossibile non est, ponlificii, nisi quod illa unius dilationem noctis
idem ex ntlnlo cuncta creavit, ejiis potentix quis accepit, ba?c in momento fructificans procrastina-
titt Quique valet de lapidibus suscitare filios tioncmnuUam habuit. Illainlideles confutavit, haec
ahx <»», ipse potest scicntia sua os tuum replere. destinatum ad opus adduxit "•. Vulgatum
ca?lilus

him ejm majestnti nirhil difficile cxistimes, sed cstboccelebrc aput omnium aures, perlatumcst ad
uhts linguam fidelem in creatoris aperias laudes. plurimos rcgni totius proceres. Non latuit regem
t «»» enim prophcta prseconcm summse veritatis faraa hsec, apudTrajectum congregatam occupavit
us generare sit habilus, tamen taciturnitate est plebem. Confestimproperalur, legatio Hoium diri-
pnatus, quia divini prnmissi appnriiit dubiiis. gitur,'bcatus .Jobannes cum transmarino invenitur,
•'ideravitquippe corpus siium emortuum, vxorisque Trajeclum usque sub admiratione omnium perdu-
itionem effetam; nec retractavit majestatem cuntur. Regnum Austrifranciae Dagoberlus adhuc
ini omnipotentissimam. Si enim Deum universa ex adolescens administrabat [an. 622), Lutharius ma-
subsistentibus fecisse satis adverteret, etstantibus gnus, pater ejus, monarcbiam quatuor regnorum
tit componere minus dubifasset, et siindignum se, strcnue solus regebat (iJIG). Regia igitur preecepta
suamperspexit prspponderare nequitiam, sed non edicuntur, res in anticipiti posita solvitur beatus
rsu<i Dei debuit pittare clementium. « Ecce, » Jobannes ad episcopatum assumitur (c2'/ro«n.62.^).
il Domimis ad alium prophelam sua sibi crimina consenlituracunctis,omnesfavent, universi la-tan-
lcantem, et ideo a visionc Dei, et magnalibus tur Sanctusvirlicet adhucvelletreniti,quiatamen a
innantiandiUrepide suspendentem,«Ecce ,inquam cunctis videbat se favorabililer excipi, laetabatur se
das qito tetigi labia tita, et auferetur iniquitas vinci a dispositione Dei tammira et ineffabili.Igitur
'». ') Ne, qucso, ditiita, sed antiquorum diligen- 439 abuniversisexceptuscumlaudibus,eIectusintro-
istorias perlracta, — fortassis enim aliquas ^al- nizatur, adductus extollitur, acclamatus sanctifica-
auditu percepisti, quid in eis aliud anliqua tur, sedi imposilus cum reverentia obauditur, no-
nt miracula, nisi qitia ab omnipotcnti Deo menque ei Johanncs immutatur ^'^^. Qui qualem
ibiliter jussa innatum sibi mutavit statum na- quantumque se meritis sanctitatis ornaverit,armis
? fidei induerit,virtutibus optimis decoravcrit,etquod
Quid ad hsc ille responderit, quodqite baculus cjus pius operc impleverit, qua?cumque digna subjectis
terrae fixus floruit. iniplenda mandarit, omnibus est et crit perspicuum.
thfiecbealusJohannesrespondit:.ff'or«m jw2(/cm D lui tam mira pra^missa ab Omnipotcnte in eum
'mihi est ditbium, sed comparatione eorum, per complcta non ducent ambiguum. Nam et ipsum in
vel a quihus ea gesta sunt insignin, cgo sum omni morum bonestate perfeclum, complurcsha-
rior m^iltum. Pariterque baculum, quem forte buisse perfectos constat discipulos, cx quibus
bal, infigens <ss humo: Sicut, inqnd, pcrdiffi- unum accepimus bcatumscilicetMononem (317),
''6"

est hoc umplius aridum quod cernis lignurn responsis sub eojccclesiasticis inslantem pcrfectum

VARI^ LECTIONES.
</««/ i. C. D. I. r. 2. «si Profercntcm— ullum (/(?5««/ C'A. '-12 rumpepat \. ''»3 Habraha; 2. 3.
«•Jfi slirpilus --
\c>-i\.—\.nAdr<iuntCli. infingins 1. •<'^'' fructificavit errore quvdam cxccdcriml ini.
i 1 "» Hcnovatur— adduxit £^«?m< Ch. <•;» Igitur— immulalur desunt Ch. "" in unum I.

NOTiE.
fn) Virgil. ^n. IV, u:i3. (317) Visa S. Mononis Sur. VII, 783. Herigero re-
i(j) Obiil a. 028. cenlior est.
 1030 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. 1040

exhibuisse martyrem. Ipse vero domnus et sanctusA Deinceps desiderio inflammatur caelesti Romam
Johannes cursum vitae prajsentis explens, in sene adire, limina apostolorum invisere, orationum
ctutebonarepausationemindeptus,hominemexivit, eorundomsufl"ragia expetere. (c. 8.)Quodubi com-
bravium coron.T perhennis accepit, sepultus in plevit, egredientibus quadam nocte custodibus in
secclesia Cosmaj Hoio sita in monte (.318). aiccle.sia submittit, inventus injuriis afficitur, aL
De sancto Amando.
32. aicclesia eliminatur. Hac de causain foribusseden-
Post hffic sanctus Amandus22 subrogatur,cujus, tem contristatum et subito in mentisextasi raptum
quia vita plenavirtutibushabetur descripla,placuit sanctus eum Peirusblande et comiter delinit «», ut

hic inde decerpta deflorare tantummodo pauca,et Galliasad pra^dicadum repetat admonuit. Illehila-
ipsaanteepiscopatum -ifii geslorum ejus altiusrepe- rior redditus Gallias est reversus.
tere\mVia..[BxVDEii\]iim VUa S. Amandi, c 2.)Igitur
34 Quod episcopus factus multa hona opera
Aquitanianativitatisejusexstititpatria, pater Sere-
fecerit.
nus, mater Amantiavocitataest, non solum secun-
(c 9 Subinde coactus a rege et sacerdolibus
dum seculi dignitalem incliti,verum etiam christiani )

episcopus ad praidicandum, ut tunc moris erat, est

Dumpueradhucesset,patriamparentesquereliquit,
Ogiam (319) insulam ad occidentem maris oceani ex-
ordinatus.Quod officium slrenue implevit, circum-
quaque positis verbum Domini annuntiavit,raona-
petivit. lilic a fratribus spiritualibus cum magno re-
steria plura exstruxit, praediis et opibus a rege el
cipitur gaudio, etquia sacras ''^^ litteras didicerat,
principibus acceptis juvit, qui ea incolerenl et
in Dei cottidie '•'^^
servitio majori fervebat desiderio.
Christo militarent locavit. Captivos vel transraari-
33 *6^ Quod serpentem oratione fugaverit., loca sancta
nos, si quns inveniebat, accepto a rege vel fideUbus
adierit, patriam revisit.
pretio redimebat, litteris ^"^ sacris inbuebat, diversi?
fPrimumsignorumejusinditium^es fuitquia dum
ad sustentandura jccclesiis dirigebat. Aliiex his visi
per eandem insulani gratia obedientise cujusdam
postea suntabbates, multi presbiteri,aliquiinsuper
jussusdcambularet, mirie magnitudinis serpentem
episcopi '''i,(c. 10.)lterum''"2subiitanimum Roraam
obvium habuit ''Gg. [c. 3 .) Primo ut puerilis palicbatur
temptaro,contigitqueinderevertentemCentumcei-
setas extimuit,deinde orationem prostratus fudit,
lis devenisse.Ubi cum in oratione pernoctaret,*7s ut
surrexit, crucissignum opposuit,viverborumut ad
eum demergeret. lUo iterante: C/iriste adjuva mc,
latebras redeat edicit.llleimperatis obaudit,quan-
diabolo liBecimproperante : QuiChristus? a.\i beatus
tociusredit, et in eadem insula ulleriusnoncompa-
Amandus ; Filius Dei vivi crucifixus. Ad hanc vocem
Deinde pater ejusad eandeminsulam de-
ruit. (c.4.)
disparente diabolo, ereptus est homo. (c. 11.) Per
venit, utde monasterio debeat egredi monet, utse-
ideni pclagus navigantibus eis, captus est pisci?:
cularem resumat habitum suadet, addit insuper quia
cujiis captura gaudium cumulaverat nautis Hane
nisi obtemperaret ''67 hereditate se privet llle au-
la^titiam subito orta turbavit tempestas, quae omnes
tem: /c/, inquit, territas ociose, quo semper volun-
in desperalionemadduxit, jactain qua^que necessa-
tas est carere ; Dominus pars hercditatis meae. Post
ria inmari compulit, ad ultimumad Dei famulum
hffic Turonos ''6** sancti Martini petit sepulchrum ; ibi
confugere fecit. Iterato sanctus Petrusper puppiin
ejus interventionis oravitauxilium,utidsibigratiai
navim transiens apparuit, confidcrc jussit, salvan-
apponi expostulet Dominum, quatinus peregrina-
das omniuni animas repromisit. Sedata esl pro*
lioni tocius vitai sibi concedat dependere cursum.
cella, tempestas fugata. Facto mane, omnes ad
(c. 5.) Aboratione surrexit,capitis comam abscidit.
lerram incolomes exiere.
honorem, onmem in clero
Clericatus est adeplus
gratiamtranscendebatperordinem (c.6.)Indepro- 35 '"*. Quod Gandensem '^'^ populuiiiconverterit.

gressus Bituricos adiit, ubi a sancto Austrigisilo ejus (c. 12 ) Af;gressus est interea Ganda oppiduni
civitatis episcopo et ejus archidiacono beato Scaldi lluentis inpositum, diaboli sic laqueis irreti

Sulpicio post honeste et humane suscipitur, ^ tum, utarboreset lignaproDeo colerent coelerisqiie
quorum suasu cellam ibidem construxit, quam fere circumquaque positis ad fidem Christi inclinaliN
per IJ) annos inhabitavit, Cilicio tectus et cinere ipsi vel propter efleratos mores,velpropter infecun-

vigiliis se macerabatassidue,jcjuniisetinediaattri- dos ^'6 ccspiles, adhuc idolis inservirent, favent',^

*""
tus, ordeacio pane contentus, avino abstinuit, aqua Aichario episcopo Noviomense, regia superin-
tenui corpus sustentavit potius quam aluit. (c. 7 ) cumbente auctoritate, tantum discrimen aggrei^i

VARLE LECTIONES.
*6i epam 1. 2. 3. 1.8.2.3.
"62 '63 totidie 3. «' .\XX1I. 1. 2. 3. "s jnitium 7/7. A. ««s habet 1.
*67 obteperaret 1. obtemperet 2. 3. '«8 turonos corr. turonis 2, *«9 declinivit 2. 3. *7o XXXHI. \.d<('
2. 3. 471 litteris-episcopi d^sunt Ch. *" item C. «^s prcnotaret I. 2. 3. ^"* X.XXUII. 1. 2. 3. '"» tiau-
densem \. ^'"'ecorr. 2. infedos 1. *"i Achario corr. Aichario 1.

NOTiE.
(318) Si iEgidium audis hoc erat Joannis cpita- (319) Nunc insula Ovem eregionc Rupell«, Clr.
phium: Act. SS. Febr. 1, 810,"
Per stimnli florem, tulit agricultor honorem.
 HERIGERI GESTA EPISC. LEOD. 10;2

is csl sine cunclalione. Quociens injuriatiis, A niultissacerdolibus sanclum Amandum evocavit,

ciens «'* tlapiis cesus, quooions ah inhoncslis Trajoclonsibusprrpfccit.Porlrioniunmvicosetcastra

ieribusdelurbatus.quam sepe in llurnen pra'ci- circuivit,vorbumvit.o annunliavit;tuncnichilsepro-
lus, ad ullimura fugatis cteteris sodalibus ipse ticerecernens sac erdolosinsuper '80et jevitasinsul-

an>it pru.'dicalione desiduus {Vita S. Bavuius.) tare sibiconsidorans,pulvcrcm pcdem ineis excus-

asterium saneti Potri illic a'dificavit, sanctum sit, et addeindo locademigravit(322) (an 649).
alia

L>nonj ex Haspanio pm-donom converlil,et trans I)eca'lero ljrevitatestudomus,quiaaliorum scriben-

ium factacellula pii-nilentom reclusit [Vitn S. dis g-ostis pontiHcura nos rcservamus.

i/i(/i,c.l3.)lneodem pago rcusquidam comitiad 37. Qtiod contemnenlcs verbum Dei ex orc ejns ultio

nendas causassedenti adictoribuspra^sentatus, dicina percussit.

iter ca'sus, slipiti est addiclus, sanclus vir {c. 19 ) Canalaus (323) posteainsuIamsuperScal-
mdus suporvonit, pro roo intorcodoro voluit, dum fiuvium invcnit, ihicumfralribusspiritualibus
1judicem nicbiloptinuit,donmm confoslim re- Christo militavit.ContemptoresverbiDeiingensper
Heus patibulo est affixus, et statim apparuit biennium plagaattrivit,itauteo loco nullusreman-
luus. Judox cum c;oteris disoessit,beatus autora sorit,qui virum Deiprfodicantem contempsit (r.20.)
indusbominommorluum invonit,ad cubiculum B Vacceiam dcinde gentem qua? Wasconia dicilur
orare solebat deferri fecit, in oratione super adiit. Ea in montibus manebat,idola pro Deo cole-

>u3pernoctavit,manefratribus couvocalis aqua bat Mimilogus ^si (334) quidam servum Christi
m vivHm,ita ut vulnerum quidemejus
reslituit derisit, evangelium annullabat,protinusa demonio
iim remanerot inditium.(c. 14 At ubi longe
''» ) ar rcptus,propriis se lacerans manibus miserabiliter
.jue divulgatiim hoc miraculum,spontead cum cxpiravit.
luebant, idolasuapropriismanibusdcstruebant 38. Insidiatores siios cecilate percussos *82^ itemque
is iecclesias Cbristi et monasteria edificabant. cecam miilierum illuminat.
o.) Sic pra?dicationemsuam fructificare gavisus (c. 21.) Illic etiam parum proficiens civitatem
sito Daniibio.gentibus illis praidicare est or.^us. quandam in revertendo intravit. Ibi ab episcopo
;os in Christo regeneravit,et quia fructuro quem civitalis honorifice susceptus,dumaquain ejusfun-
vit non est lucratus, martirium quod spera- deretur manibus,caute jubenteepiscopoconser-
's*

non est indeptus, ad propria subinde est re- vata, cecoque cuidam porrecta,dum oculos ex ea
iSUS. fovit, protinus vidit.
36. Dagoberfi regis filium catezizat,
(] 39. ^^''Monachuyn inobedientem paralisi percussum
. i6-l7.) Dagobertus interea rex filiura sus- liberat. Enumeratio virtutam ejus ^^'.

beatum Araandum qui eum exsacrofonte

t, {c. 22.) Franciam deinde rediit,locum ubi dein-
peretinquiri mandavit, et quia idem pontifex ceps habitaret elegit,Hildericumregem adiit,muni-
um pro capitalibus eum crirainibus arguens, cipium ubi monasterium consbrueret rogavit.(c.23.)
absque injuria de rcgnofuerat expulsus,humi- Igitur inpetravitjsed Mumolus Ozidinsis(32o) urbis
ul sibi boc reniitteretur volebat orare, et ex episcopus boc graviter tulit, apparitores continuo
jratione filii sibi conciliare. Beatus Amandus misit,quiei aptiorem locum simulateostenderentet
rtus advenit,D0xam remisit, filium ejus tamen adquendammontemdeductumocculteinterficeren.
acro fonte susciperehumiliter recusavit,fugien- Hoc beatum virum Spiritu sancto revelantc non la-
leclinavit. Missis deinde rex sanctis viris Eligio tuitjtamen ardore martiriiireperrexit.Ad montem
I
el .\udoenio (321) post episcopis.vix obtinuit, itaque pervenitur, apparitorescecitateferuntur,scd
m non plus quadraginta dies a nativitate liaben- pconitentesbeatoAmando orantcitcrumilluminan-
I catezizavit. Circumstantibus in alia ocrupalis tur. ('•. 24.) In redeundo apud quandam "cecam in
I respondentibus,puer claravoce amcn rospondit pago Belvacensiospicium accepit;sciscitatuscausam
[uc baplizatus et Sigebertus vocitatus gaudium D cecitatis, didicit, adorare eam arborem dicatam
nibasfecit. [c. 18.) Post h{ec,ut supradictura est, dcmoniis,mox ut illam incidi ab eadem fecit, pro-
tusJohannes episcopus Trajectensium feliciter tinusmulier rccepto lumine vidit.
rravit adChristum(ct>crt«n.646).Rexconvocatis (c. 2o) *»« Preeposito monasterii cujusdam ut
VARLi: LECTIONES.
Wiuocens 1. *'» ullum 1. 2. 3. ««o et supcr 1 .
•"i Minilogus corr. Mimilogus \ "^ perculsos 3.
1 lunderentur 1.2. »»» XX.WIil. 1. 2. is» et dormitio additur in indice 1. «8« in 1. 2. Iioc loco
Vlllf. scriplum est, in 3. quxdam erusa videntur ; dcsideratur in indice.

)20) Noviomensi. loo, duas leucas ab Anlweipia dislans. A<t. SS

121) Rothomagensi. Febr. 820.
1. 1.
122) Cf. Martini I. papfe iitteras ad S Araandum (324) Jocularis in quibusdam VitseS.Amandi co-
y^ 649 Mansi X. 1183.
a.
dicibus vocatur. Act. SS. 1. 1.
323) Chavelans, Chanalaus,Chalelaus,Calolo in (325) L e. Uceticensis in Gallia Narbonensi
S. Amandi vocata, insula estScaldis fluvii Cal-
4043 IIERIGERI ET ANSELMl GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. m
plaustra viiiofratrum subvehendo pararetmanda- A ccanum et lortunalarum incolteinsularura. Etidei
vit; illeexcu^andas excusationes in pcccalis
ad tanto delectet nos succumberebono, tantovolupla
quasi plaustra habere non posset neglexil, et ad sit subesseDomino,qui nonmodo fautor et adjulo
horani inobediens extitit. Uttamen ire ccepit,mox est incrcmendoproricentium,verum remediabililp
iii paralisi resoluLus, quil)us valuit vcrbis (juia in- providet rucntium casibus obviandum, duin et au
oboedientiai causahaec paleretur manifestavil.(c 26, gelica nobis proistat sutiragia non deesse, et patro
22, 27 ) iNavi inposilus ad virum Dei '-87
Elnoncm cinia confcrt .=anctorum,quos pro reatibus interces
deducitur, vinum et panem ab eo accipiens, in in- sores non dubitemus efflagitare. Quos cum passin
togrum saniluli rcstituilur,et de pervcrsis moribus ctdiversisdonatos provinciisiu coinmuneconvenia
inreliquumeincndalur.Aliamultaniiranda peregit honorare;singulis tamcn quibusque locis rnisericor
coenobia innumera a>dilicavit, opibusquc "s ditavit diter provisos attribuit, quosspecialiter aniplecteu
Deo servientibus cumulavit, ad ultimum Elnonem dos et propensius exorandos voluit. E quibusnobi
monasterium(326) inhabitavit,ubi et sanctam dor- beatum Remaclum destinavit, cujusquia suffragii
niltionem accepit (cnc« an. 68i). ] plurimum innitimur,ejus vita ct gesta,ut captiues
40. Proemmm invltam beuti Remacli. facultatis, narrare ordimur.
T>
Omnipotens Doininus,qui divcs est in misericor 41. De refjno Francorum et Aquilania iinde sanctui

dia, cujus natura bonitas, voluntas effllientia ^s^, Remaclus oriundus fuit
opusmisericordia, sustinuit vasairse, aptaininte- Francorum regnum a sui principio semper infa-

rilum, inmuUapaliencia [Rom.ix, 22),tandem sal- tigabile,tunc pra; caiterissibicollimitaneis «^* visuii:

vandis omnibus venit,quia a reatu primai prfcvari- est florcre, [cum jugo dominicai fidei colla passum
cationis liberum nullum invenit. Divitias bonitatis inclinare,et quod prius adorat incendere, quod in-
etlonganimitatis suai omnibuspra!rogavit,voluntali cenderat voluit dcinceps adorare (Hincm. Vt/. S.

omnipotentiam et ''^" ingratis etrespectugratiee sua? Remigii, c. 64. Franc c. 40.) Maxiraum
Cf. Gesta
indignisefllcacissimeexercuil,quia opus misericor- autcmaccepitincrementum etfirmumsubeosancta
diai salvatricis ut esset recuperabile misericorditer Dci fficclesia statum,cum Clotharius "6 res jusia
ante providit.Forti ''"i armaabsLulit,in quibus con- successione hanc ^s' quartus monarchiam singula-
fidebat,vasa distribuitquai possidebat,utsicut prius riter trium regebat regnorum,et eum quadragesi-
fuerantpeccatis interpellantibus *92irge,itadeinccps mum agebat annum {an. 613), quem Eraclius au-
per gratiam divinam flerent vasa raisericordiee. Quia gustus sancta; crucis rclator quartum decinium.Hic
utnon est credendum aliqucm ad salutem venirc q sceptro '»98 suo nuUius circumpositi sceptrum ''•

Dco invitante,sic nec invitum quidcm saluLem

ni.si passus est occursare; sed quicquit pene Gallia cl
suam operari nisi Deo auxihante,nullum voluntate Germania regum et gentium continuit,suisstuduil
Dei perire, sed permisso arbilrii pro "' sua ele- liabenis coercere. Hic filium suum inclitum Dago-
ctionc,neingcnuitaspolestatisattributascmclhomi- bertum AusLrasiisproefcceral,ejusquc dominioGer-
niad scrvilem cogalur nccessitatem referri Ini- ''31
maniaM'egna conjunxeraL(r?« 622). Quorum fcli-
tium crgo saliitis nostrye Deo miserante habemus. cissimo tcmpore in lantum exuberavit christiaoi-
Ut '»'' itaqiie adquiescamus saluLifera? inspiraLioni, tatis titulus ubique, ut pene rara aut nulla citra
uostrae est potestaLis,uL adipiscamur quod moniti finitimos inveniatur hodieque ."ccclesia^quae nor
adquiesccndo cupiinus,divini csl muneris utlaba- «'
; alicujus ejus temporis sancti nobis pr?etendal
mur, nosLnc esL poLcsLatis,eL ignavia;,uL non laba- patrocinia, Sed ut silearaus inleriin de innumeri^
mur, indepto ,-:aluLis niuncrc nosLra; quideni est Lunc sancLi viri Eligius et Audoenus (327) palatini'
quedammodo sollicitudinis.omnimodo veroadjuto- inceptabant insudare curis, beatus Aruulfus cuir

rii ca^Iestis Eteispeifortissimseinnitentes^si beatos Romarico rcgalibus jara tunc intererant consiiii'
esse, re ipsa comperimus, qui dum Christum in Sanctus auLein Ainandus et beatus Reniaclus el
carno tantamprailibantcmsalutem non vidcrinL,crc I) sancLus Goar AquiLaniam nalivitatis sua' iilustra-
dere lideliter audita non dubitaverint Multos nam- bant auspiciis. Estautem Aquitania, quam quidam
quc ipsorum qua; ipsc fecitfecisse,et majora(</oa?i. partem fere terciam autumant Galliarum.ab obli-
Aiv, 12) juxta promissum ipsius operatos esse, non quis aquis Ligeris fluminis nuncupata.qui expl"-
soluin falcntur proximi,scd ctiam iiltra Sauroma- riina parti! cam limilat,penequc in orbein circuin
tas pra^dicanl positi,et glacialemfrerjiienlantcs oc- (iat. Ihec a circio habet occeanum, qui Aquitauioii

VARI/I-: LECTIONES.
^'*'-
decst \ .
<»« que (/('c^V 2 ;!. cfficientia 2.
^:*'' ^9« deest 3. '•" Forti referri desu)it Ch. «»»11' —
lcrpellcntibus 3. ^»»
p. 1 . 2. 3. "' Ui,— innitentes dcsunt C/i. "s collimilanus I. collimitans 2. ^^

'98 clo ecorr. 2 lotharius 1. 3. *»''

tunc 2. 3. ^^»itavita Landoaldi c. 1. circumposilis ceptrum 1. cir-
cumpositis sceptrum 2. 3. "» itavit. S. Landoaldi c. 1. porta?utat I.

NOT.E.
(326) Situm iuter Tornacuiu et Valeucenas (327) Cf. S. Audoeni Vila coKva c. 6, Act. SS
CHAPEAV August. IV. 806.
is
HERir.ERI GESTA EPISC. LEOD. 1046

verum graliaita sos

oxuberaret superna, ut
U5 dicilur, ab oocasu Hyspanids, a
septenlrione Adivini,

)rienle LuedunpnsemS"«provinliam, ab curoel omnibussubeadem militantibus disoiplinareligiosa;

•ridieNarhoiienseni (,328). Rivulis el tluniinibus conversationis lieret exemplum etnorma.ln vigiliis

cosa, glebis lerr.T piuguissima, vinetisnectarea, namque continuis pernoclabal, orationes vero per

noribus consita, Iruotibus opulcnta,pasouispeco- noclem so9 conlinuabal, in abslinenlia pnpcipuus,

u sufllcienti^sima, auri et argenti ct C£eteroruin inuniversa moruni probitate »»<> prieclarus.] Heec
liis melallorum relertissima, navium etvcoliga- sanotur Eligius, cui comniissus fuerat, cernens,
[nconieatibusi[uesluosa,sedvoluplalumomnium siniulquc ad ojusprofectumanimi alaoritatecommi-

L* ccleris provinoiis luxuriic fructuosa, et viris grans, [curam sibi gregis coniniissi illi commitlei'e
' reliquis etTeratos mores babentibus bellicosa non abnuit, onus el vices rcpartiri non dubitavit,

iter et inquiela. Hicc, munioipiis et cjeterarum seque servitio palatii sicut compellebatur rcindul-
nicionum oaslrisexoeptis, babet civitates opina- sit. [c. 2.) Post ^it ha?c Jabentibus annorum curri-

imas porgrandes pariterque populosas 14. Ex culis vulgante fama in circumpositis Galliai tolius

bus dua? sunt metropoleos urbes, una scilicet provinciis, anditum cstundique dc vita ct aotibus
degalensiumtitulissoinpermagnoruni insignita san.ti viri.Et aures procerum, qui tunc palatinis
>rum,alteraestBituricumhabensliactcmpestale B invigilabant curis, penetravit »12 gesloruni eorum
otum Austrigisilum arobiepisoopum et bcalum 0])inio, quod scilioet talis ac tantus puUulans pal-
pioium aroliidiaoonum inbrevi post eum pontifi- mes vitis sunimai rcsponderct plantario. Nonpotuit
(329) honore donatum. In quorum parrochia ordinantc Altissimo lucerna divinai accensa gratia;
tus isdem diebus Remaclus felioissime sumpsit spiculo sub propriaiconsiderationis contegi modio,
ivitatis exordia, fpater ejus Albucius, mater est sed ut supplomentum ficret desiduis in fide pro-
itaMatrinia. .\mbo secundum scouli dignitalcrn posito lichnus supcrponitur candelabro sii. Igitur
ciispollcntes *"', utpotegcnerisnobilitatccluen- proniulgatum est in aula regali lantum virum non
velul traditio magnarum possessionum ejus debere abesse prKsentise rejis,ut illius prudentia
iTungrensia^ccIesicT quamnostro monasterio »0* disponerentur regni negocia,cujus tanta jam tunc
'a S. Remacli, c. I) ] facta, vel ab ipso vel a pro- audirentur meritorum insignia. Evocatus itaque
ed'bus ejus, ve! etiam a regia sub!imitate,testa- honorificc ut decebat ad palalii produciturlimina,
Multa etenimscripta ex eisdem rebusper multa magnum eo ^iisniodo omnibus solamen futurus, uti
orum curricula a nobis possessis, in utrarura- subinde perdocuit rei'um eventus.] Per idem ferme
'.
aecclesiarum adhuc rctinentur archivis. tcmpus bealns Jobannes Tungrensium vel Tra-
i Quod idem u heato Sulpicio dehinc sub Eleijio pjectensium feliciler regens pontificatum,hominem
educaiui palucii primoribus innotuerit. exivit31*, Inclitus ^is rex Dagobertus, qui patri
ed ut, unde s»' paulo momento evagati sumus, defuncto auspicabiliter successerat et monarchiam
culum reflectamus sot, [educatus est sublimiter imperii soluss ollertcr administrabat,beatum Aman-
£e indolis puer Remaclus (Vita Rem. I) prout duni:qui ad prppdicandum,ut Innc moris erat3.32),
ima faoultatum copia cjus suppetebat parenli- faolusfuerat episcopus,arcersierat.[;Et quia duduni
,]sub beato Sulpicio (;i30), in cujusveneratione arguens cum pro capitalibus {y?<a S.Amandi,c.\^)
«tat ab eodcm sancto viro plurimas in nostra iiijuriatus fuerat et expulsus,deinde per regenera-
cesi posteadicatasaicclesias. Deinde eum adu!- tionem ^is (333) fiiii sui Sigeberti aliquantisper re-
et tocius bonitatis, ut ta!i competebat aBtali, c;)nciliatus,temptavit,sicut et fecit, eum sibi arcius

rfructum ferentem tradunt beato Eligio, viro dcvincere,et inTrajectensium cathedrasublimavit.

libusejus temporishominibus meritorum gratia (f. 18) Qui pcr triennium vicos ct castra circuivit,
ferendo. Qui eum Solempniaco 505(331) mo- verbuin vitai disseminavit, nichil sc proficere cer
:erio, quod ipse pio opere in sua conslruebat iieiis, sacerdotes insuper et levitas sibi insultare
^ditate,] locavit, et sacris monasticfe disoip!itii.c do!ens,pulverein pcdum juxta Domini prcEceptum
itutionibus ad uuguem 5'^'6
instruxit. [In tantuni jj in testimonium supra illos excussit, eosque tali
Jm bcnusadolescens adhesit monitissancti viri, elogio inposterum denotavit,et cid aliadcinde loca
lun modo haut segnis lieret verbi cxecutor ''•'
priedioando ut antea feccrat demigravit.]

VARLE LECTIONES.
"lugdinionsem I. 2. ^"i reliqna dcsunt Ch. :i"2 ad nos i'/<. R. ^"^ indo
2. 3. ^*" lleotamus 3. »o:i

^mniaco I. cum sollempniaco 3. soo apprime G. ad primum I). I. cxesutor rorr. exeoutor I.
-07
leeit^. so» pernox 2. 3. C/t vit. Rem. sio honestatc 3. •-n post -oaiidolabro r/^vfm/ 67«. ^i^deesi.i.
io 1. »' exiuit corr. exuit 2. '^^^
omnia
reli</ua pcene desunt Ch. ^sio
ila reslituenduM ex vifa S.
andi; peregrinationem 1. 2. 3. corr. per generationem 2.

J28) Hffic in /Ethici comosgrapbia, dein .ipud hoc pra^termittitur in S. Sulpicii

(3.30) Silentio
Mum I, 2, lo^Miiitur. Undc sequcnlia liauserit Vita coava
Act. SS. Jan. III. 167.
lorme ignorare libere confilcor; ipsi Herigero (331 Soligiiao in Aquitania et dioecesi Lcmovi-
uendum essevix ac ne vix quidem mihipersua- censi. Cf. Vita Eligii 1, 16 ; Sur. VL 63«.
fP'^^'"'^. . (332jCfr.CcCp.3t.
329) Bituricensi.
^333) Scil. baptismatis.
 — '

mi HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. im

4.'J Quod beato Amando in cnthedra Trajectensi suc- A bonus, omnibiis cerle benivolus, in lerra positu
cesserif, el cpialiter ibi vixerit c.Tlcstem se habitu ostendebatet moribus.angelicu'
Incornperturn estdoinde, quantii temporis intor- in aspcctu, mundns in incessu, nitidus, sauctus ii

capedineplebs si^Trajectcnsiumfucritsincpastore, actu, intcgerrim.us corpoi'c, sollcrtissimus menle.

dunec Sigeberturnpater regem Austrasiisprajfecit, circumspcctusin opere,nptimus ingenio,magnus iu

et inMediomatriciim urbe sedemhabereconstituit consiiio, catholicus fide,palientissimusspe, diffusu?

'

(«/t. 032). Cui picl)S "'T Trajectensiuni cum cleclione cxtilit charitatc, et cujusquc rneriti crat, operibus

communi sacerdotum, cum frequentia otaudientia dociarabat, quippepiissimusctomni suavitale fari|.

magnatum ^i», cum vociferationc eliam acclama- limus.lntc-r divites et pauperes scmper mcdius, ut

tione omniumordinum, obtulittaleprecum suarum pauperesiiIumquasipauperem,divi!.escomputarent

votum, nemincm sibi debere nisi bcatum prseesse ut divitem. Non enim »2« personas potenlura, sed

Remaclum, bunc Deo ct hominibus acceptum et pensiducebat clcgantiam morum tantum quemque ;

nulii ejus fctatissi» sanctitate secundum »20 jiunc ^ai honoi'ans propcnsius, quantum agnovisset vivere
angelicis spiritibusgratum, hunc terram incolenti- sanclius. Quod aslruebatore, numquam destrueus

bus reverendum,ejus se multimoda expertoscom- actione, pra?monstrans opere quid esset dicendum

modabeneficiorum, interventionumilliustamapud B voce.Etquod ei gratia divina concessit, in posteros

regem quam apud proceres sepc sensisse suffra- derivavit ; non solum enim per se ipsum nobisho-
gium, prudentiai iilius advertisse sollertiam, cum dieque proficiunt gcsta, sed discipulorum illius el

rcgaiibus crebro consiliis inpenderet operam;non qui ab 00 edocti exemplo et imila-

»30 fideliter sunt

deesse ei scientiam scripturarum unde proferat tioni nobis operas^^. Coenobiorum extitit piurimo-

nova et vetera, subcsse ei omnem ^22 catalogum rum fundator et rector, ubi ejus exemplo u^que in
cum dotis summa ab apostolo in cpiscopum de- prajsentcm diem Christo famulantium accrescuDt
florata »21 (i Tim. in, 2). Talibus votis rex fa- agmina. Discipuiorum muUorum fuitpateret insti-
vorabiiiter assentiens, tantis studiis ofliciose con- quorum
tutor, »31 etChristo lucratusest animas, et

cordans, decrevit eorum quia sequum expostula- quorum ab eis et ab eorum successoribus adhu<

rent annuere peticioni, simulque supcr hoc inire lucrantur animae ;ipsius cottidieusuratufceneratur
Scd quis memoratu possitsuffi-
colloquiabeativiri. talcnti 532 recompensatione, ejusque ascribiturme-
cere,quanta iliumbonignissimus rex ad assentien- ritis, quod corum cumulantur augmcntis ssi. Ei

dum demulsit verborum duicedine ? Quis denique quorum numcro beatus extitit Theodardus, ab eo

valeat enarrare, quantum vir beatus reluctari et procul dubio disciplinis eecclesiasticis informalus,
reniti visus est pro posse? Et rex sacerdotum et utpote ab ipso sibi successor designatus 533, et ad

obtimatum fretus consilio, a proposita non desti- ultimum martiri coronam indeptus.
tit 523 intentione. Sanctus vero sacerdos metuens 44. 33/. Qaot sancti viri suh eo coaluerint.
sanctioni contraire divina'., licet nolensseptimuset Sanctus etiam Lambertiis unus ex discipulis eju*
vicesimus Tungrensi vel Trajenctensi substitui- e.xtitit, qui et ipsemartirem probatum suotempore

tur S2'. 6b0 ) [ut verbi semina deinceps

{ecclesiae {un exhibuit. Sic quoque beatus Badelinus 53«^ quj cl
in plures dilfunderct, quai in sehactenus diulaten- ipsc Aquilania ortuset convena dicitur fuisse pere-
tia occuluisset {Vila S.Remacli, c. 3) ] Porrocujus grinationis ^30 iUius, dum aliquando digna ubi se-

meriti religionisquequam integre in eodemextite- cesserat Deo opera generet, vidit in visione eundein
rit regimiue, nostrse facultatis non est evolvcre, patremsibi apparuisse, vultuvenustum,crinereve-
cum -'25 mox in ipso initio ejusordinationis tantam rcndum, statura reliquapraAslantissimuni, quiquo
ei graliam Dominuscontu!itpraedicationis,utomnes iliilocum (334) l'utui"G conversationis '^' et perp''-
aurem quaiu citissime accomodarent »26 obseditio- luai rcquietionis ostendit,ct fontcm usibushabilcni

nis ''2S, nullusessetqui non eum ex aifectu diiigeret, liominum demonstravit.Quod cunctis adhiic liquido
unusquique ejus inherere doctrinse pro se scdulo demonstratur, dum et sas in eodem loco corpore
agerel. Nichil enim arrogantia "? dc ejus moribus
D lcnus =3^ requicscit, et spiritu pnesens iunumera
usur))abat, totum hunc humilitas tota possederat. crcdcnlibus ibidemcoltidie beneiicia pricslare noii

Supcrl)ihuncrcvercbantur »28 iit sibi superiorcm, desistit. In •*'<>

quoquc viri Trudonisopere ct
sancli
humiles amplectebantur ut fratrem. In commune eiectionis sorte perpendendumest, qua intcutioiic
VARLE LECTIONES.
sn pleps 1. si« itavit. S. Rcm. magistrorum vit. Had. magnarum I. 2. 3. ^i» sai. acoeplum s. L Af
cxpuncta est iw acceptum. =^20 iiccsl {. »21 hnnc dellorata r/cv;;^/ Ch. — ^^^- omue corr. omnem 2.
"'

dcslituit 1. 3. co?r. destitit 1. et vita S. Rcnutcli. '-21 substituilur 1. substituitur corr. subslitiiitur 2.
"^••i
cuiu— obeditionis
rft'i»«< Ch. '^-''
ifa vit. Rcnuicli ; drsidcratur 1. 2. 3. •>-"
//« vit. i?e//(. arroganliain
1.2.3. revertebantur.
»28 »20 ]\on o\)CVii dcsunt Ch.
1 »^0 cdmdii vit. Rcm. ^si qnorum augmcn- —
lis desunt Ch. »»2 Ua vit. Rcm. lali I. 2, 3. »33 decst 2. 3. "* LIII. I. 2. s»» Hadelinus 3. "« fuissc
rcpctitur in \. »3" cumversatiouis 1. o^^deesto. =>" corporenus 3. "'» In hortabatur (/e.<MH<C/i. —
NOT.E.

(334} Nunc Celle dictum non procul a Dionanto. CHAPAUV.

 ERIGERl fiESTA EPISC. LEOD. «030

tus sacerdos circa caulas et custodiam domi- A inlroducunl»5s. Inluilus paler eum pius surroxit'

grcKis inviirilavoril, quod spiritu propheti-

'el et pra> gaudio flens ejus in oscula ruit, illum suis se
:>lenus futuroruni interdum pnescius fuorit vestigiis advolvere conantem sustinuil, et a terre
protinuseievavit.hasquedo intimapectorisDeogra-
iS. Reimcli,c. i.leldivinilatis amorc llagrans-
omuium incentivo rcfrixerit. tes libavit : Sit tibi, Jesu bune 5»% pcr Spiiitum san-
dilatum
"I Siinrdj Tnoloiii mlhuc piiero tjiiid eum opor- clum cum aetcrno Palrc visitator animarum, qloria,

lcdf facert' prepilicit. lauset jubilutio; qui toluisti nos in hac die consolari
isloralisollerliaparocbiambealusRemacluscir- percjus in quo /labttas adventum famuli tui [c. 7.) Et
more.quos poleral a hiporum voraoitate
t)al»*»ex tu, /lli mi, si benedictus a Deoaltissimo, qui te dignatus
ehat, et ^ummopastori hn rari salagehat, bonis est ad nos dirigere, ct dcsidcrium animi tui occulta

melius prolicerent adminiculahatur, desidiosis inspiratione nobis significare. Scito ergo prgenoscens
[•penlibusut resipi>corent hortabalur ^'s.rintcr- 55Sj /i/i nii, quiaab /lac hora fiiius mi/ii vinculo c/ia-
ni'tus Trudo puoriliadiuu- o.'tate lloridusprimo rilatis eris, et ego per/ienniter jura tibi patris supple-
tebatbonisaporis fructus. (
Vita, S.Remacli,cA. bo spirituaiis. Mi/ii enim servo tuo dignatus est Do-

a\,y itaS .Trudonii,cA) ]Hiccumsuperbiadrao- minus revelare quicquit super disposilione animi tui
sauguinis generositate poileret.magis tamon in
B te oporteat agere, et a me perdoceberis qualiter com-

liamoris el virtutum studiis anlielabat, [el ideo jios coti tiii existere possis. In puericia tua Spiritu
liSpirilus taotus est ardore, ut volo se aliquando sancto insinuantc vovisse «»6 te didici, quia si Christo
»arit,ut si quandoque fhristo auspice sacros api- udminicu/ante sacras unquam litteras addisceres, aec-
ddisceret, aicclesiamin sua^- proprietatisfundo clcsiam in tua /lereditate edificares, ibique ipsi vita
a?dificare deberet, seque ibidem perhenniter superstite militares. Heec omnia hoc ordine noveris te
Jaturum] cooperatoreset *" Donjino conservi- adimp/eturum, sancto Stcp/iano protomartiri posses-
i»»5 quo possitaggregaturum.[(\7<« S.RemucU, siones luas quas sst apud urbem Mettensemhabcs tt a-
Tali estuans desiderio,visione nocturnacorri- dcre, et ab in/iabitantibus divinas pleniter scripturas
,etaDgeUcaconsolalionein liwc verba perdoce- addiscere. Postea voti compos ad me remeabis, et
\'ota s'« quibns te, fratcr, obli(ja.sti a puericia aecc/esium quo volueris sicut poliicitus es edificabis.]

ta tuenti scias accepta, preces quas Omnipotenti Dansi330)itaque lilterarumsuarum indiculum,be-

liler obtuhsti.quiprseveniendo aspiravit, adjuvans nedictionesuamunitumadMetensis urbis misitepi-
implevil, quiqae praelibavit affectum subpeditabit scopum,ab eo secundum quodsibi sanctus indicave-
iter e/fectum. Ipse sapientia sua inplebit »*^ cor rat»58Spiritus »^9 instruendum.Mediomatricum urbi
et erudiet te mandatis suis , et moniia suaexarabit G sanctus tuncpraeerat Chlodulfus66oC337),i)eatis6iAr
tropecloris tui. Ad secclesiastiae qucque dignita- nulfi sicut carnaliter filius, ita et virtulum meritis
adus promoveberis s*», muttos C/iristoet secclesiee et pontificatus infulis heres et successor dignissi-
luo exemplo generabis, et ut ex /ds cercior red- mus. Hic benignissime et humanitus beatum sus-
, surgcns beatinn Remaclum debes adire.quinunc cepit Trudouem, non modo cjus qui suscipiebalur
prncul abest huic cicinix, il/i ''^ revelavit Dumi- gratulalus eleclione, verum mittentis eum, sancli
«« agere /lahes »5o omnia ,ipsediiiget gressus tuos Remacli, reverentissima commendatio-
362 scilicet

a? desiderat anima tua 346. (c. 6.) Surgit vir Dei ue. Causas ejus adventus addidicit, inbuendum sa-
ere, de visione angelicanon dubitat, quo ^si mandavit=6i, traditionem
cris litterisetdivina lege
s fuerat tendere gressum accelerat. Sanclus possessionum ejus vice sancti Stephani suscepit,et
aclus curae pascendarum interimoviuniinsuda- pcr plura annorum curriculaillic moranlem beni-
Beatus Trudo adveniens comminus appro[)in- gne habuit, pro quibus venerat instruclum et ad
iat"*,cum eccc, ut Spiritus sanctusejusdudiim l^resbiteriiusqueculmcn promotum sancto patri et
:ulae revelaverat, ait domesticis suis : Surgite cocpiscopo Remaclo remisit. [[DosxT.Vit. S.Trud.,
elocius, viro Dei qui ad visitandurn nos vcnit c. 9, 13.) Qui percunctatus qua^ ergaeum Dominu.?
im cunamtnt quantocius, cum reverentiu ?//«?/i D egerit,et anprosperum »6» ejusiler et reversiofuerit
ile, cum honore ad mc introducitc ; ecce est iii etapprobans ut lege divina eruditus sit, iramensas
''i>iMj, uccurrite ei celcrius. Illi mandata perfi- Deo gratias retulit. Laus sss^ inquit, iibi sit, Do-
, ad episcopum uhi domi cum manebat ^i<,
suis minepater cceii ac ^*»* (erne, quod adimplore digna/.n.t

VARI/E LECTIONES.
numerus dee.st I. 2. •••' ciicuiobat
corr. circuibat 2. circuibal.3. ''^videvar. lect. ^^^pagimeprse-
1, 2.
i^i "6 Vota— anima lua c/e«u«/ CA. b47 inplevit 1. »4» promo-
tis. dcesl A. 5*5 conservaluros 1.
m I, 2. 3. •-» iiiic corr. illi i. sso debes 3. ssi quos i. s»» propinquabat 2. 3. R»» Surgite— intro-
nt demnt Ch. -it manebanil. 2. corr. manebat 2. "s bene— pra;noscens '/^'vMn/ C/i. »-'6novisse 1.2.3.
'dendumvidctur,decst \. 2. :i. 55» indioaverit 2. 3. 55» ticc.st 3. soo Choldulfus i. 5«' beati —
lavit de.iunt Ch. »«4 dcesl I. 5«3 prosperatum 2. 3. »6* Laus— revocasli desnntCh. sos et3.

xoT/t:.
'r>) Sarchinii in territorio Hasbaniensi. (337) Cfr. Vita S. ChloduUi.
6) Cfr. Douati Vit. S.Trudonis c. 6. 9.
mi HERIGERI Er ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD. mi
es verbum, quod mihi exigun super famulo tuo revela- A v i r'^'fpi'fnnics .•iiiimo non repugnantecalcarent
sti ; et quia eum prseceptis tiiis
decenter ordinalum »6« coelestia mente et opere concupiscerent. [Inho<
Mihi incolomem revocasti 3«* Et concessil illi in desidius (.33>^) opere majore ccepit animi intentio

diocesi sua verbuni aununliare divinum, missasin nc flagrarc, quo libcrius vacare] et quam suavi.
quasvellet fficclesias ceicbrare, ut in pueritia spo- est Dominus, possit videre, causasque quod "» i^
ponderat, in sua potestale oratorium construere,] fieret facilius inventas sibi dari optabat attenlius
{cf.c.WS.) Etaliquandiuilliccommorans sanctissima
40 Quod Sigehcrlus cx consilio ejus canobiumpri
conversatione,tandemepiscopaliacpalcrnaaccepta
mum siiper Sismara s^* dchinc in Arduerina con
benedictione, natalesolumrevisit. Quodmcntediu
struxil.
acceperateffecit; oratorium in pricdiosuo fundavit,
Sigebertus ejus tcmporisrex gloriosus,locasan
Deo servientibus cumulavit, ad ultimum a bealo
ctorum cullibusmancipanda, in quibus non eran
Remaclo consecrationem expostulavit, quam et in-
petravit. Post liujus vitee multimodos laborum e.x-
partibus, maxima devolionefundabat, fundataau

cursus ibidem est tumulatus,et per plura beneUcio-

tem aut a se auta pra^cedentibus regibus benisrnis
sima largilate et opibus sustentabat, et ut debitu
rum et miraculorum commoda apta inonacliico
ordini in hodiernum usque pra^bet habitacula. j^ Dco cultus non deesset, tam hujus sancti patri

35. Quam alienus fuerit a capiditate. quam cajtcrorum sacerdotum invigilanlia provide
non paucis intendere, oninium, ut bat»75.|inloco qui vpcatur Capecongidunus|339)su
Libet ad hfec
beato Remaclo cupidilalum ignes
praidiximus, in
per Sesmarum S76
(340) fluvium sito, ccenobiun

deferbuisse,omnium nostree aitatis sacerdotum me- idem rex obtiniatum suorum consilio in honon
omnesnostritemporisepiscopos sua apostolorum Pelri et Pauli et Johannis «difieave
rita excessisse,
comparatione dampnare.Quibus si forte eadem,ut rat, quiacongrua servorum Dei habitationi domi
aliud procul du- ciliaportendebat. Munere largilatis sua; ditaverat
huic viro sancto, dareturoptio ^67,

bio facerent neid facerent, scilicet nc, dum alteri

probatas Deo servienlium personas aggregaverat'

aicclesise et non suse oiferenda a devotis testanda

Quibus beatum Remaclum provisorem instituit, e
mandarentjipsipotiusullroneisidfaceredissiduade- ut inhabitantes juxta Iraditionem Patrum viver

rent,immo ut pace eorum

sibi testari facerent, et
assuefaceret demandavit (341).] Extat usque ii

Quod quanto in nobis

dicatur, aliissupplantarent.
preesens locus orationis ejus opere in rupe excisus

hoc amplius inculcandumsea, tanto meritum beati unde infirmanlibus usque nunc proveniunt bene
Remacli taliaproterentis magnificis laudibuseffe ficia ; ubi et ipse se aliquandiu victimam in av^

rendum. Totum =69 ideo beati Trudonistextum in- Q s«i""" Dei jejuniis ct vigiliis maceralam lilahat.

serendum putavimus, ut etiam prophetiae donumet ct familiarius Deo conjunctus conicniiiUlioiii

Remaclo non sanctse suspenderat, et tluenta suae doctrinfn ii

futuroruni noticiam sancto sacerdoti
deesse monstraremus. [Qui primo eidem Christi fa- subjectorum cordibus diffundebat Tnndem cjii
discedenti; cum super ejus habitu dome- loci fastidiens, licet incertum quibus dc cnii<i<, la
mulo ase
sticiillius"» insultarent, eo quod talem personam men ut sese hahet fama relationis, qiii.) scilirc

tamabjectisvestimentisindutumjuxtasecollegisset undique premeretur idem locus a circumhubilan

ha?c Spiritu sancto revelantc cognovit, et super ea tium et potentioruniinsectationibus, nec s"?' hal-c
»"
ret rex in vicino '>'», unde ulla eidem loco fieri
re durissime increpavit, prenitentes reoepit, et dc
csetero emendandos ammonuit. Verum hfec alia.s. posset dilatatio^^*', induxilsanrlus vir animum re

Quis denique sufficiat enarrare, quam sancte et re- gem super hoc adeunduni. Vestram, inquil, ceU:

tudinem, inclilc princeps, stat sententia pertemptarc

ligiosede reliquo beatusRernaclusconvcrsatussit,
quantaveilli soUicitudo crga sibi commissum gre- quia cum plura iibi sint vestra munificentia Dei e

gemfuerit? Monebatomnesutalenociniis S7ihlan- sanctorum cultibvs dicata cccnobia, sola Ardueruia^^

dientis mundiobservarent,asecularibuscurisin-
'^''^ in orduis montibus coliocata, extra limitem sechis.

tentionum gressus retraherent,] fralcrnre pacis le-

*
raro irnmo nulla habcre dinoscitur monustcria. J(fit»

nerent concordiam, [mandatorum] Deisine offensa jubeat vestra serenitas, illic aliqua extruere, aderit i.

currerent semitam, mundum et ejus concupiscen- sedificando ss^, Deo favente, facultas, et nostrx se>li

tias non diligerent, sed velud tlorem fceni in hre- illud supptcbit cicimtas. Xec illa examplare fl «

VARI.^2 LECTIONES.
««« ornatum 3. Trud. ^«7 opinio 3. ^»» conculcandum C. 1). I. 1*. .i. ^«i»Totum— provid-'
Donat. vit.
hdl desunt Ch. ejus 3. "' lenotiis t.' '^''^itavit. Rfm. blandimentis I. 'i 3.
'•''<'
quo 2 3. 5'« Ssi
»'" reliqua dcsunt Cl>
smaral. ^""^ videvar. lcct. ^''^ pagmcC prseccdentis. »'« Sesomiris lah. Sigch.
s^» fieret t. fieri ssi arduentia 1. »81 ita vit. Rfi"
'^"^^
nWvi expunctum in \ . 2. »»» possit dilatio 3.
:

sanctificando 1. 2. 3.

NOT.E.
(338) i. q. desiduo. berti regis desumpla 5unl, qiiod oninibus chrono
(330) Cougron inter Boullion et Chiny oppida. logiie signis carens inter a. 644 et 648 scriptur
(340) Le Semoy. ^
oonjiciunt. Vide I Vcldii commenf. de S. Renia
(341) Haec ex ipso privilegio fundationis Sige- clo, Acl. SS. Febr. I. 234.
 ,

053 HERIGERl GESTA EPISC. LEOD. 1054

rs^ianii snfficere erit mpossibile, cuni cirf«»ic/>ca A spirituummundaverat infestatione,Malmundarium

U3e ndjacent; ve<trx ditioni constet subesse. Ttium (3i9) qua?i a malo mundatum placuit vocitare.
pater bealissime, tiivm est nobis in Oratoriuin illic iPdiJicavit, habitaoula ad usus »»»
'», inquit rex,
oc comalere, nosirtirn antt-m i-rit ttio tptitntocitis con- scrvorum Dei construxil, el qua;que adcultum Dei
ilto aures nostrse *»* serenitati^ ad asscnsum prsebere, pertinenl aucmentavit.
matiire factoopus esse. Tua, inquam, intersit, itlud 48 Lc Slabttlaus conslructione.
sptmere et ei opcri insistere, nostru intererit loco Quia autcm ilhid in Agrippinensi parrochia si-

iie tiis acconimoda ekiferis delegarc ctijusquc sidatii liim erat, studuit '•''>«
el illud inceplarc, quod tamen
\digtteris »*5 stimptihus siippiditarc. [Convoratis suio diocescosclaudcrcturlimile.Procedens'>" inde
aque rex (idelibus viris, scilicet sanclo Cuniberto quasi duobus milibus »»» ad occidentem, Calla ri-

•chiepiscopo (34'2l,Atellano(343),Teodefrido(344), vulum, qui59"parrochiarumconterminus est,trans-

islochardo (34o)iiMiue cpiscopis, oplimatibusquo- iit, et ad sso Amblava (350) fluvium ^oo jn confinio

le suis, Grimoaltlo majure domus, Fulclioaldo, moiitis cujusdam substitit. Illic etiam aliquantisper
3none, et domeslicissuis, Ghlodulfo ^««^Ansigisilo commoralus, multastudio conversationis idoneaest
Bebclinu (34b) : Ex coluntate, inquit, Bei et ve- operatus, sicutquilibet ab incolis audire valebitre-
ro et caeferorum nostrontm »»'?
fidelium consensu de- B fcrentibus. Sed quia idem locus soi angustiiseo? lo-
')eramus, dioi fieri monasteria infra forestem 588 corum erat constrictus, el ideo officinarumnecessa-
istram »", in saltu Arduenme sitam,] in quibits riarum miiius sufficiens usibus, denuo i'eversus ad
igreijenlur viri religiosi ordini monastico inservituri, oricntem processit, locum spatiosiorem et operi
ti pro nostra el succcssorum nostrorum incolomitate futuro 603 aptiorem prospexit 6<". Proposito labori
pro tocitts regni nostri stabilitate et quiete, et pro instare ccepit attentius, et ut assolet in talibus di-
iris regni iiivigiluntium observatione ^s» omnipofen- vina cooperabatur virtus, prosperoque successu vo-
m Deum debtant profusius obsecrare. Cujus rei mo- luntatem est subsccutus effectus. Et quia ob con-
torem et incitatorem Itabentes pree manibus beatum fluentiam ferarum undique illuc, vel ad potum «oSj

emaclum, eumdem prcefecimtis ei operi provisorem vel ad pastum, velut ad stabulum concurrentium,
'que inagistrum ^s". iiiditum eidem loco Stabulaus antiquitus erat voca-
47. De Malmundarii constructione. bulum non dignum duxit illutimmutare, sed stabu-
,

Accepta igitursanclursacerdos regio auctoritate lum fidclium animarum illucvelut ad pascua vitcB
1 coniitum necessariorumsubIevatione,Arduenn£E perhennis deinceps properaturarum semper dici et
islumpaludibusetconfragosis^si niontibussaltum r; esse.Nam fratribus, quos ibidem sanctus vir ad
rgreditur, Fanias (347) transit, Warchinne (348) priesensaggregaverat,nonparvumsepedivei'sarum
vulum peraccediti-^i.Repperit ibi inditia,loca illa calerva ferarum illic perstrepenssoe iacussit terro-
oloIatri«quodammancipata,lapidesDianajetpor- rem,ita ut ad beatum Remaclum eioperi insisten-
ntuosisnominibus s" effigiatos, fontes hominum tem cum horrore recurrerent,et quid muniminis,
jidem usibus aptos,sedgentiliumerrore pollutos. quidve dcfensionis caperent contra has diaboli in-
•
per hoc demonum adhur infestatiune obnoxios. sidias eftlagitarent.Quos benigne consolatus, et in
icta itaque Christi nominis adjuratione et signi comrnune confortans Credite, inquit, m Domino :

iiictiB cracis proleii?ione,locum illum a demonum filioli fideliter, ejus mandala amplectimini inviola-
icursalione piavit, et statim aqna ab ipso suo biliter. Mentem n cogitationibus, quee sunt sine intel-
leatu i^ttatim dilapsa
disparuit.Videns ergo locum lectu, servate innoriam, onimas vcstras castificantes,
lum turnaquispiscusis,tum pascuis uberrimis ha- scrcilutem Domino impendite puram. Sine intermis-
ilandiconjinodis habilem,copiosam super fontes sione orate, vespere et mane et meridie psallite,
rationisauxit beiiedictionem, lapidi signum crucis leclioni quam sepissime vacate. Frontes vestras munite
isculpsit, plumbuinque "« superinfudit. Protinus crucis signaculo, ejus virtutem recondite in imo
lliueruntaqufplargissim;e,(iua;diclisfirlemfaciiint ^ cordium onlro, et confestim insidise hostis invisibilis
rnenlibushodie EtquiaeMndemlocumanialorum el. molimina redigcnttir in nichilum; istarumque fe-
\An\M LECTIONES.
;»»Tunc;(. ssi ucstnc 1 . 2. 3. »»3 indigncris 1 . 2. Flodulfo /«J.
3. ^'«o choldulfo t. 2. clodulfo 3.
i^ei. Chlodulft) s»- obst.riiantium
tiili. CliUderici. ve>lr. \. 2 3. i\o%\.i\i:il. Rem. ">8»
forensem 3. ^»»
"" ministniiii 2. 3. ^»' confrogasis f 2. 3. ^s^ peraccessit 3. s»» dojmoniosis portenlis G. D. 1.
.

'.
2. *» cum foramiiiibus addit. vit. Rem. s»^ adversus \. sb» statuit 1. alio atrarnento coir studuit. .

Procedens
ideni manuin I.
—
['rospexit '/'>•(/«/ Ch. >!»« mililibus 1. •'"S»
deesfi. «oo verba qui fluvium inscrta sunt —
coi jjcet aftliKMct
foutibus addit vit. Rem. «02 corr. alio otrumcnto 1. «»' vide supra
jt. tar. »»T. 60, portuni I. :\.corr. potum 2. 8»« strepitus vit. Rem.

NOT.i:.
(342) Coloniensi. (347) Les hautes Fagnes, dic hohe Veen.
(343) Laudunensi. (348) VVarchienne rivulus, qui in Warcham exun-
(344; Tullensi. dat. Vide descriplionem illius regionis, quam dedit
[345] Virdunensi. Hoderique pag. 93 in libro in pricfatione laudato.
(3461 Ordiiicm quo in Sigeberti regis tabula oc- (349) Malmedv.
irrunt nomina paucis omissis servavit auctor (350) Ambleve.
ideAct. SS. I. I.
lOoS HERIGERI ET AiNSELMI GESTA EPISC. TUxNGR. TRAJ. ET LEOD. lOb

rarum, per quas nos i7r>pufjnandi sperat se mcenme A dardi vilarn satis prohabilem regi et oblimatibu
aditumjiorrur erit incassum. Taliter «"^ cnun impu- ostentavit, eurnque vicera suarn supplere et pos
gnabat ««* vastam ^gyptiorum, Thehaidie et Nitriae se calhedree suce subrog-andum ex nominedesigna
hcremum incolentes, quorum nos donet Deus vcl vit (3i)l) («n 661). [0 quantus de ejus abcessi
tcnuitcr ficri imilatorcs.Sunt ilU inille nocendi artes, cxortus est iuctus! o quam mestos reliquit quibu
sunt innumcrge insidiarum fraudes. Sed non ignora- somina contulerat vidcrent se tali palre
vit;i.',curn

mus versutiam ejus, qui eliam pcr tnuscas suos uli- tanto doclore orbatos remanere ] Omnis aeta
quando init congressus. At nos famuli Christi quo ulriusque sexus dolorem cordis lacrimis lestari
plus incursando prcmimur , eo magis assurgimus cum atque eum prosequendo ha?c validis claraoribu
reluctamur. Expertus satanas ^^^ pcrtimescil principiu profiteri yllea miseri quid acturi swam, qu
61'«.

Tccte vivcre iniciantium, vigilias, orationes, jcjuniu, tanttim pastorem amittimus ? Unde recipiemus con
mansuetudinem, patientiam, voluntariam pauperta- cum ipse essct pjrsecipuum
solationem, 7iostrarur,

tem, vanse glorise contetnptum, humilitatem, miseri- erumpnarum levamen ? Quis medebitur ultra, cu»*

cordiam ct prxcipuc purum erga Christum amorem ;

ipse fuerit solus nostrorum dolorum medicinu
ct ideo sicut leo in spelunca insidiatur cx oculco, ut Qui 615 nobis jam denique restat locus salutu, qu
nos 610 deterrcat a proposito 607. Ha^c et bis similia B tanti dcstituimur prnesentia patris ei^ ?] Quorum eju
eos exhortans 6», eorum animos in Dei obsequio latu sanctus vir permotus, sic eos est consolalus
promtioreseffecitet contra cunctatemptamina ani- Nolite 6i6j queso, filioli,propositum intentionis anirti

mequiores reddidit. Post hsec praipositis operum mei tantis persecutionibus insectari. Habetis Deuu
dispositis,quaique essent ageuda delegavit,et Tun- super omnia pastorcm ct patrem, in seternum vestn
gros vel Trajectum rediens, officio pastorali invigi- incommodis bcnignum consoiatorem. Providimus nam
Jandum sereimpIicavit.Nonmultum deinde tempus que exterioribus vestris commodis 6n fjUum no
erat elapsum, et rex in foreste sua monasteria sua strum 618 in omnibus probatum Theodardum, sagaci<
constructa audivit, immensas omnipotenti Domino simum invigililatorem, etpro captu erogandi conservi
gratias retuHt. Et quia seoclesife nova materia ornatae in tcmpore tritici fidelissimum dispensutorem. Etquh
episcopaU indigebant benedictione, misit, beatum ejus provisionem cobis sufficere non diffido, locwi
Remaclum accersivit, ettam eam quse Coloniensi dilectx solitudinis adire delibero, et solus in supcrn
subjacebat parrochiae, cum consensu venerabilis spectatoris oculismccum habitare contendo.
Cuniberti ejusdem urbis metropolitae, quam eam '60 619. Responsio filionm ne hoc fieret refragatitium

quae nostree adjacet diocesi, a beato Remaclo man- Tunc forte qui aderant prudenliores intendun
davitsol]empnitercousecrari,utcujus expositione6i2 Q talia prosequentes: Vide, pater beatissiitie,vide qui-

et maximo etiam
studio fuerant itdiflcatse, ejus agas, adtende cui nos ignominise prodas. Gregein
diligentiapontificalidonarenturbenedictione.Quod ut patrum statutadecernunt, quem semel regenduri
vir sanctus illico adimplevit,ulpote qui regi etpro- susceperis, nisi infirmitate cogente, et ultroneus rc
ceribus adeo erat carus,ut nichil pra?cipuum fieret nuntiare noii pcrmitteris. Quamdiu enim vivit epi

absque consulto ipsius.Unde contigit ut,quia tanli scopus, qucm ub officio suo necessitns infirmitati^

honoris et dignitatis apud eos erat habitus, missa- noncrimcn abducit,aliumloco ejus nisi ipso lecusanl
rum peractis solempniis,traderetutraque coenobia et scripto pcticionem probante, ordinatio multa sinit

Grimoaldus major domus eidem beato viro sua Etiam mente capto, si intervalla egritudinis haber
deinceps sollertia gubernanda, et quaeque mona- est solitus, nihilominus nisi peticione data armuat
stico ordini necessaria ejus suggestione et sollici- nondcbet succedere ulius. Enimvero si nullo tempor
ludinea regia sublimitate administranda. fid sanse mentis redit officium, persona fidelis a<

49. Quod designato successore hereitiiticam vitain vitae probabilis esi eligenda, qui vices ejus eo vivent

expccieril. tantum suppleat, et defuncto ordinari digne suceesso.

Igitur sanctus sacerdos, quod semper habuil in •£. valeat. Hac promulgatu patrum, si
viu secus qui
voto, remotioris scilicet vitae solitudinem, sic Deo egerit, et uxorem dimissam nucchari facit, et ei qu
annuente nactusest occasionem.[(yz7a /?c/«, c. 12.) dimissam duxcrit, nomen msechi procul dubio impor
Tandem liccl difflcillime impetravit tamena rege, tubit. Huc ratione, pater sanctissime, vide^ quantvn
ut alius sibi succederet, et sibi diu desideratam gravetur judicium tuum, adtende quanlum farth
liercmum adire liceret, uhi remotns 6i3 a curis secu- noslra subeat dispcndium. Crimen libi nnn inlendihir

laribus liberius inhiaret ca?Iestibus.] Sancti Tlieo- quo coimctus ^-*^ deponaris ; infirmilatis condilio nn-^

VARLE LECTIONES.
««J desiint Ch. sosante nos iddit vit. Rem. eoo R. sanitas I. 2. 3. 6io vos vit. R. «n exhor'
i/a vtt.
[aliirvit. R. 612 expositioni 1. dispositione vit. R. remotis corr. i. alio atramento remotus. «'* desun
6i3

Ch. 618 quid 1. 2. 3. 6i6 Nolite — tollerarc in cap. 41. dcsunt fcre omnia Ch. 6i7 commodis I. 3. ni

eommodis corr. commodis 2. 6i8 vestrum 1. 2. 3. eio nuincrus decst. 2. 6io convictis I. 2. 3.

NOT/E.
(3Si) De abdicationis tempore vide Yeldii supra laudatam commeulationem.
)«? HERIGERI r.ESTA EPISC. LEOD. 1058

tnravot, nuo repudium oslentans ab offxcio su^pen- A.non meo judicio, perfeclonim est et ab inceptis n07i

iris. llfo peticionem abrenunciationi^- tuae, etianisi declinnre, et in ulteriora perfeclionis sese extendere,

ripto probetur, abdicamus qui vices tuas suppleat, activx viloe cum Murtha insistere, ad contemplatiuam
;

dum qui successor te vivo existat, omni modo in- vero cum Maria unhelanter suspirare, et si detur
obamu^. Patrem te justa successione admisimus, conditio, ab activa potius refragari, quem contem-

li et non aiulteri dici et esse percupinus. Advertisli platicx speculationi non inhiantissime exxquari.
m ubi pergravetur Juditium tuum, audias. quiesu- Gregem rnihi in vobis commissum rexi, Domino
HS •*', ubi ignominia subsequente nostru capiat cooperante, titpotui, laborem meum fructificasse

ma dispendium. Quo obtentu nos deseras, causas vota votis accumu/avi. Nun me tenet sacietas «»o
n habes, primo quia non sumus fornicarii, nt jure studiorum vestrortim, nec me offendit pravitas qux
beamns a te relinqui. In catholicse matris fjremio nulln cst actionum vestrarum. Superest ut talentum
le sumus excepti, faciles aures nunquatri prsebui- quod volis meis in vobis gaudeo accumulatum, alias

is pervitso docmati, et si esset forlassis taliter conferam accumulundum, ut vestra habundantia

atum, debuerat certe ate esse subventum. Deinde inopiam suppleat aliorum. Fecerunt itidem ante
te conferas alio, non hinc nostra te perturbat per- tempora vcstra sancti, quorum nos suppares esse
itio, quod etsi concedatur a Domino, infirmorum B merili utinam contingeret ! vel extremi, quorum non-

1 satii perfectorum est consul/a/io ista. Multi san- nulli majoris gratia utilitatis ad alias passi sunt sec-

rum patienler usi sunt pravitate malorum, el clesins se conferri, nonnulli potioris confidentia meriti
um sufferentia illis ertitit disciplina. Denique comniigravere ultronei. Exinde ubi se advertebant,
ndc fugiendi. non equanimiter portandi sunt ynali, aut parum prodesse, aut non multum necessarios^

nulli supersunt qui aliquo modo lucrentur boni. sese subtrahebant et mojoribus laboribus offerebant,
i ve nobi.^, qui cum tua, quem esse *" constat et ut fortiisimi prseliatores Dei teneri intra claustra
feclissimum, prxsentia destituimur, tantseinfamise requietionis nolebant, sed in apertum certaminis
icimur, ut non modo te supcr studia nostra tcderet campum sponte prosilicbant, non desertores pugnx 83i

•um nostris pravis actionibus te dicamur fugare, vM spiritualis cffecti, nec mercenariis ab aspectu laporum
mm neminem superesse tanti viri recessus appro- subterfugientibus comparandi, sed ubi aut minus
ur clamare. Nil jam, nil amplius restat, calum- prseliantes ascipiebant, aut hostes in comminus
ientur maliloqui «", augurentur maledici, succes- insistentes incumbebant, illic se fortiter congressuros
es fortassis tuos non modo fugandos, scd morti ingerebant. Et ego, filioli, non horum me ostentatione
itiendos, dum et tu nostrum regimem subterfugis, ^ suslollo, non meritis illorum vanus conjectator
Watus Amandus qui te prsecessit pulcereni pedum seq^upero. Si successoris prsetensum nomen abhorret,
edeiis in nobis excussit. Verum Deus ornnipotens cooperatoris et comprovisoris commendatio roboret.
profntiandum «*« facilis et clemens, prophetam Nec prxsentia mea vos putetis constitui, quem licet

^er edera {Jonas, iv, iO) repente marcida «25 in- ad alios instruendos, nostra «32 non continget excederc
pans contristatam, approbat se super opus creatio- diocesi. Aderit inproximo aditus, consulere, si quis
'
mx si pereat multo magis constristandum, ct vos excipiteventus, ubi ct pro vestris 633 exccssibus
ille pcenitentiam quam mortem peccatorum. intercessorem omniumquc 9»* vestrarum necessilatum
51 •*•. Itcm excusatio ejusdem sancti viri. me tanto sollicitius habebitis memorem, quanto con-
Tandem inseolatione reclamantium sanctus Re- stiterit curis 7nc popularibus remotiorem, ad divinitatis
aclus concussus, mcntem inlerim moderato si- contcmplationem suspe^isius anhelantem. Et Moyses
itio librabal,et sicinhspc verbaprorupit : Nolitc, in monte stabat, nec armis sed precibus pugnabat,
1 fratres, nolite sic incusare mc, patres. UtiHtatem. et Israel cum Amaleck confligebat {Exod. xvii,9),
^trnm aput me deplorare, non est ut deterream, tanto inter prseliandum superior, quanto Moyses Deo
juriam tero hanc sic expostulare, non est ut suffe- in oratione propinquior, et a strepitu con/lictantium
m. Non «" esse vos devoto (352) fornicarios, utD hostium erat remotior. Et aput me, karissimi, fixum
: cordi insederit relinquendos, non in commune sic est, ibi divinis obtutibus prsesmtius herere, ubi iu-
nseo inprobandos, ut omncs esse necesse sit infru- multus seculariurii non debeam tollcrare «s^. ^^; /,«,,(;
mos, ut et cum «J» considerem hic mcum laborem spem bealus me Johannes Bablista animavit [Math.
le fructu esse, alias velim cum fructu migrare. Non, in, \), quiin ipsa teneritudine annorum elegit etiam
quam, perfectum me essc constat, perfectissimum a in convescendo bestiarum potius accola esse, quant
ro multum abhorret. Sed ut vestra ^^^utar sententia. inter cices leni 63^ saltem sermone vitamcontaminarc.

VARLE LECTIONES.
'•*' qs t. 2. 3. mcorr.\.
«" malivoli 3. «" propitiendum 1. 6^'^ corr. {. aloi otramento. recen-' m
>rt manu nppositus \. deest 2 ««^ nos 1. ««8 eccum \. 1. «^» nostra \. «so satias 2. «ai pungnoe
2.
I
vestra 1. «'» nostris 1. «" quc deest \. »3s h.ucusque omnia pcenedesunt op. Ch. «'« ita 2. letu saltu
Item 1, levi saltem 3. Ch., num. legendum Jerusalcm?

NOTyE.
(332) i. q. devoteo, afflrmo.
 HERTGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TUNGR. TRAJ. ET LEOD, 1060

Et Moyses vitam Imnc approbavit, qui in vaste A non ad ejustemperavitaspeclum?Quis non raeror^
soliludinis deserto Dei colloquio maluit perfrui, pauperlalis quo premebatur «« oblito, et divitun
qitam Egyptiorum divinis enervari «3'' {Exod: iii). despcxit opulenliain, et in sua lcclalus est pauper
Ilelias et Heliscus {IV Reg. ii) cseterique prop)het(B lale ? Quis lahoruin onere prc-sus, ejus non cs

dedicaverunt, qui hujus thoricae contemplatione in- horlamenlis relevalus ? Quis adolescens incentivi
signes ipsos subjugaverunt, UahraJiam omnium creden- vitiorum succensus «« et carnis titillatione, eju
tiumpater /ide effectus {Gen. xn Rom. iv, 16), ad hos
;
saluberrima ammonitione non stalim cultorexlili
me incitavit e/fectus, cujus et exemplurn «ss imilalus, pudicitice? A diabolo vexatoscurabat, nichilomiuu
natali solo egressus, omnium renunliavi cv.piditotum cogitalionibus illicilisdislraftosadpetramChrislun
proventibus. Ipsius salvatoris Domini factum me ad allisos ab operibus cohibebat. Sciebat quo quis labo
hoc adduxit, qui diabolum debellaturus solitarim he- raret incommodo, etexvila^ meritis faciens discre
remum adeundum decrevit [Matlk. iv), £(//«.» rniseri- tioncm, pro morborum qualitate adhibebat "t cop
cordia concedat, pietas annuat, ut et ego versutias reptionem. Crescebat»*» ibidem divini fervorisar
illic antiqui hostis proculcare et dc illic instruendis dor, et monastica? discipliua; inllexibilis rigor. K
lucra cumulare et vestns hic commodis rnea oratione qualiter quoquein reliquis officinis seplorum inbi

valeaminservire. Sic a bealo Remaclo peroratum, B bilasilfacullas peccandi, testis estceila dorrailori;
sic insectantium doloribus consultum, sic queri- ejusdem loci, lestis est sanctus martyr Lamberlus
raoniis est satisfactum, deinde quo inlenderat qui pulsus ab episcopio hunc specialiter expetendun
acceleratum pariter et perventum. decrevi t, quia ibidem sanct* rcligionis tramitein ri

52 639. Quod muUi ejus exemplis seculum gidius observari agnovil (3b3), lestis et crux apm:
reliquerunt 6*0. quam[(STEPHANi Vit.Lamb.,c.%.) c\imd,A orationen
Audientes haec vele vicina vel ex semotis parti- medio noctis tempore surrexit, quialapsu6*»calce
bus viri devoti, [{Vit. Remacli c. 13.) quorum quietem «'O fratrum sonilu «^Uncussit, adjudicatu
Deus dignatus est corda tangere,] cceperunt undi- usque crepusculum slelit, psalmodise et oralion
que ad eum velut apes ad alvearia confluere, non- vacavit, frigus reppulit, nivem restrinxit, saDClu:
nulli se «*i Omnipotentis servituti addei'e, et leni esse omnibus innotuit.J Verum htec alias.
jugo Christi colla subneclere, aliqui vero liberos 54. Quod crescente religione creverunt «^s res

suos liberalibusinmonasticis instruendoscisciplinis secclesiae.

etillicperpetuoinserviLuro3Contradere,multi etiam [{Vil. Remacli, c. It.) Crcscenle religione, cre

de facultatibuset reditibus suis sanctorum neccssi- scebat etcensus aicclesiae. Nam audicHsinclilus re>
tatibus communicare, intcr quos domnus ct pater G SigebertushujusmodiergaChristicultumfervoreni
Papolenusvisendi eum gratia venit, sed ejusmagi- misit,beatum Remaclum accersivit,] et supra i(
sterio adherere quam redire contendit. Susceptus quod prius dederat, quodque vir illustrissimusGri
itaquea beato Remacloofnciosissime,etconversatus moaldusadquisierat (354), unde et eatenus victita
illic absque offensione, et qui instruendus venerat, veranl, cum consensu fideiium suorum tam episco
plures ad imitationem sui ffidificabat. Sanctus vir porum quam etprocerum supradictorum adhono
apud se retractans, ne forte pro hoc ipso eum Do- rem etcultum sanctorumapostolorumPelrietPauI
minus direxit, non modo ne ab eo discederet roga- et sancti Martini, quibus ipsa loca erant dicata, con
vit, verum propter disciplinam fratribus Malmun- cessit bealo Remaclo et ad usus servorum Dei, qua
darii positise^ssalvain omnibusaucloritatcprajfecit. tinusquietius deinceps viverent, [el absque inpre>
Ipse Stabulaus reversus ad majora se deinde vir- sione vicinorum liberiussoli Deo vacarent, inensu
tutum opera exemplo plures ad
accinxit, suique rarentur in girum utriusque monasterii duodecin
consectatum suorumoperumanimavit.Quise^sapud leuga;(355),]inter653 quarum limiles quicquidccn
illum trisliciam non mulavit ingaudium?Quisiram tineretur, ab solis utriusque canobii coloniseico
non convertit in pacem ? Quis orbitatis «" luctum j) leretur. Dicitur autem leugaGallorumtantummodi

VARLE LECTIONES.
637 corr. 1. 038 est i. 1. 3. crasum 2. «^o numcrus lAll. rccentiori manu appositus «"> relique
l. dee^t i.
«^i dccst 3. «" retiqun desunt Ch. «" orbalus
2. «*=! juxta institulionem S.
Benedicti nddit vit. Rem. :i

«" q. pr. desunt vit. Rem. «*« sucessus 1. e" abhibcbat 1. «'-s interea addit. vit. Notg. «'!• lalsu 1

6»« quietum 1. 2. 3. «^i sonilum 1.2.3. «52 crever 2. ^'^ reliqua paucis exceplis desunt CA.

NOT.E.
(353) Cfr. Stephani Vit. S. Lamberti c. 5, 6. mulicrumj nt ggruni gyrando et in utrorumqne par
(354) Gcrminiacum villam in dioecesi Remensi ;
tibus monastcrioruin rnensurarentur spatia Jextrot
vid. Grimoaldi tabuiam ap. Miruuiin 1, 281. sum saltibu^, nonplus duodecim mi/liaribus, ut nbs
(355) Et ha^c ex tabula Sigebcrti rogis, vid. Act. que imprcssiune ijopuli cel tumultuationi seeulan
SS. Febr. 1, 235. petita sunt, ex qiia iiaic verba Deo soli vacaretur.
afferre liceat Concessimus
: —
ad evitanda consortia
 .

HERIGERl r.ESTA EPISC. LEOO. 1062:

'uahabendiiomilia«5'passiiumveI IOfi"sladia. A scd moribus quam annis malurior, diein sibi «70

rcjjiiinpres- vocationis inlelligens imminere,quo recompcnseret

lod leslainonto confirnialumelanuli
honor in caMis quod trivera llabor in lerris,morem
lesignalum sanclus vir suscepil libcnler, lenuil
ercnlor. Procedenle quoquc temporo, annosci- gerere decrevil subjectis. Quos acceroitos 671 el de
sui, addidil idem rex et abcessii patris suaque desolatione meslos, his ulti-
t quarto decimo regni

amento connrmavit (356) bcato Remaclo quas- missolatus est verbis : Ecce, palres sanctissimi, ecce

n rcs in Aquitania (357), thelonium

vidolicel, fralre^ karissimi, prseconliorim meorum conviscerati

»d est ad portum Votraria supcr navios Taunaco compage, pars animse dimidia viam nni-
rneae (359),

»1llta.porlum quoquc qui dicilurSollis.immoque versse terrx sum ii^gressuriis, et ad vos deinceps non
rogaliosuper fluvium Ligcris cum omnibus illic reversurus. Vestra me, vestra quos desero solitudo
•endentibMs85-,docimaseliara deditcxfiscis circa sollicitat, non mea abicio, qui Deo solatore confortor^
nastoriaadjaoentibus.Posl liaH" idem rcx gloriosc vuntristat. Non me terret proventus conditionis omni
lernansAustrasia? re?num, diem clausit oxtre- mortalis comnumis, cum tota ctiam sapientium 672

m ^nn. 655). (Cfr. Gcit. Franc, 43) ririmoaldus g yi(,i commendatio «73 esse dehcut mortis. Non turpis

jor domus sub optentu muneraadi a Clodovoo mors potest accidere 6"' viro forti, non inmatura
reejusParisiusovocatus rcgredi non estpermi-^- consulari, non misera prospicienti (360), vestrarum

; filium namque domini sui Sigcberli, quem in me magis vestrarum mentium, quas «"^ asperioribus
susceperat, uteum substitueret s^* in rcgnopa- adhuc esset necesse studiis informnri, teneritudo

, clericum fecerat,filiumque suum regnare ins- retentat; vobis, 67o inquam, timeo, ut si luporum adi-
eral.Clodoveo «" quo jue 6«o defuncto, Lotbarius gerit rahies, ne nemo sit 6"7 qui ahigat. Haec mona-
«ej
Piliuscjus in occidente,fraler ejus Ilildricus steria Dei et sanctorutn dicavi, vestris quoque ancillari
est. Franc 44,45) inperabat rogno Austrasite 678 iisibus delegavi. Vestra ad hoc usus sum opera
656). Quem sanclus vir adiit, quod palruus forti et fdeli; vereor cum sepe pendere debeat nnimi»

tulerat, confirmari rogavit. Rcx libens annuit Quo loco nostrce sitae sunt res, in commune 679 videiis,

uxlapeticionem viri Dei a successoreillius sanc- et cpiia hic mundus in maligno positus sit {1 Joan. \,
rheobardo et Odone domeslico cjusdcm men- i9\, juxta mecum omncs attenditis Si ergo quicquani
fe procinctum regirari mandavit Cujusmedieta pensi est, videle ne ab integritate, quam in vos locavi^

\ suo dominio reservavit aiiud medium usiljus G uHo unquam 680 errore seducamini, sed unanimi
vorumDeileslamenlorcconnrmavit(358).]Quod glutino pacis in Christo, juxta quod et patrum habet
jm Dei sagaciter provideque constat fecisse, ut traditio, et scripturarum sanctarum lectione, sed et

ucccssorcs suos minus cuntingeret aliquando mese invigilantise didicistis ammonitione. Et vestris
ise, cum minori ditTicnitalo quod minus csset itaque manihus 681 sacra nunquam recedat lectio, et
e invidia et inquielale «63 vicinorum 66< valerent in ea vobis jugis sit meditatio. Ut enim ager, quamvis
jriusrelinere. (Cfr. Gest. /'/•aMc. 45.) Et Lotharius fertilis sine cultura, non potest esse fructuosus, sic

rex morlem obiit [an. 670), Hildricus 666 fraler sine doctrina animus (361), doctoque homini et

s monarchiam singularis oblinuit. Post hcPC et erudilo vivere est cogiture (362), orationi frequenter
e propter insolenliam morum inlerfectus mor- incurnbendum, pro excessibus humana fragilitate
n occubuit {an. 673), fraterque illorum Theode- contractisexorandum, et de csetcro contrahendis non
us cum Ebruino 667 occidentalibus regnaturus modo supplicandum,verum cauta .sollertia invigilan-
xessit.Quorum tyrannidem abdicantes Austrasii, dum. Uhi namque socordiae se 682 quis ignaviaeque
47) Pipino ««s salis agebant principi 609. tradiderit, nequicquam c83 Deum imploret (303).
55. Exortacio snncti sacerdotis ud fratres instante Vohisque
die vocationis. Virtus sit vitium fugere, et sapientiaprimn
D
~
Eo lempore et «'o beatus Rcmaclus jam senior, Stulticia caruissc |36i) ;

VARI/E LECTIONES.
»* mille quingentos vit. R. c^ XVII 2. 3. corr. XVI. 2. duodecim stadia vit. R. «56 ita vit. R. Tannaco 1

3. «>7 Sequuntur in Notgeri vita Hcmacli ipsa diplomatisverba. 658 sustitueret 1. 2. corr. substitucrct 2.
'
Chodoveo I. sbo 2. pxtstea add.. post Vlll (et; X annos regni. «oi lotliarius corr. clotharius 2. 662 hji.
icusforr. childericus 2. «03 inquietudinc 2. 3. rit. R 001 Ua 'cit. R. viciorum 1. 2. 3. «os lolharius
rr. ctolharius2 quipost udd. Rcgnavit aniiis quatuor. oeo hildricus corr. hildericus 2. et ita 3. ««^

•bruino corr. hobroino 2 r-M^y 3. ocs 2. suyjerscr. filio Ansgisi. ^oo^post. ndd Regnavit Thcodericus
iiiis XVII. i-odpf-ifi. ^'i reliqua dessunt CA. »'^ corr ]. ^^^commonlaVw '2. 3. vit. Rcm. <i''' acce-
:re 1. i'' ila vit. /l. quam 1. 2. 3. «76 nobis I. 0-7 Ua vit. Rem. nemo qui I. 2. 3. »78 ancillarum 1.
» in c. deest vit. Rem. 680 iui vit. R. inquam 1. 2. 3. «si el auribus itaque el manibui vit. R. ««^ vit.
. si 1.2. 3. 683 ne'q»qm —
neqiiiquarn 2. 3. ncquaquam 1.
NOT.-E.
(356) Act. SS. 1. I. (361) Cicero Tusc. II, 5.
(357) Loca quorum nomina sequunlur, Aqui- in (362) CiceroTusc. V, 38.
nia sita esse in Sigeberli litlcris non legimus. (363) Sunt verba Catonis apud Sallustium ia
(358) Vide ipsum diploma in Acl. SS. 1,1. Catilina c, 52.
359j Horat. Od. I, 3, 8. (364) Horat. Epp. I, 1, 41,
(3G0) Cic. 4. Calil. 2.
 .

1063 IIERIGERI ET ANSELMI GEStA EPISC. TLNGR. TRAJ. ET LEOD. m)

Pudor justiciseque soror A Quem res plus nimio delectavere secundse,
Incorrupta fides nudaque vcritas (365) Mutatse quacient (377)
m vestris cordibus ««* obtiiieant locum., zit vestra Pacem prae omnibus et unanimitatis concordian
opera spectantes, provocentur ad exemplum. Confes- moneo tenendarn, ut, sicut in duobus monasteriis estl
sionem veram delictorum Deo et praelatis offcrte, oggregaii, ita gemina ferveatis dilectione Dei et pro-

temptationum «9» pulsationes in ipso aditu dctcgite, ximi, etquiaah uno pastore regimini, numquarn ali-
quia quo scandalo vel scismate possitis disjungi. Non vo-

Stultorum incuruta pudor malus nlcera «so xielat quae ossa consumit rumpai invidia, quia

(366), Invidus altt;rius maccrescit rebus opimis,

bonum Invidin Siculi^^' noninvenere tyranni

et tegendo e" vires ministrat (367). Obedientio?
Majus tormentum (378).
majorihus exhibcte,eorum documentis ardmosinbuite,
quia quisque
Et dc minori forte substantia non queramini,
Tum recle vivit, si curat id «88 esse quod audit Paupcr enim non est, cui rerum suppelit usus (379i
ipsaque vos cottidie natura ammonet, quara paucis
(368).
quam villbus, quam pravis egcat rebus (380). Eslo,
Ah omnibus quse amat temperate, quia verum
ira ficri

triumphum innocentia;, non peccare,

B Non opibus mentes hominum curseque
•
levantur {ZS\ *
est solum esse
Hsec igitur mese sunt exhortationis monita, quxjam
uhi liceat posse. In optimis quoque et adjudicantes
jamque recessurum et ultimum valefacturum «»», m,
689 temperantes estote, quia
vobis communicatum oportuit, ut vestris tanto arciu
Est modus in rehus ; sunt certi deniquc fmes
«^'
imprimantur cordibus, quanto constiterit meo vosdii
Quos xdtra citraque nequit consistere ^^^ verum.
cessu gravari molestius. Quae si cdiquem atlulerin
(369)
fructum, id mihi erit palmarium (382), id fieri "
triumphabo, inde animus gaudebit inpendio. Vb.
Metiri 692 ,se «93 quemque suo modulo ac pede «^' quoque, karissimi, morituros scitote, ideo pcsnitentis
verum est (370). tempus indultum non paciamini, queso, transireincu<
Nemo injuriosus sitalteri, qvia accipere quam facere sum. Veniet, veniet dics certissime, cum frustra des'.
prsestat injuriam (371). Pacientiam, quse miserarium deretis unius usuram /io?-a? (383). Du7n tempus e.<

portus est, quoniam

amplectimini ; operamini bonum adomnes, quia labuntur anni faga
Ncmo adeo fcrus esf, ut non mitcscere possit, ces dieque truditur dies (384).
Si modo culturse pacientem commodet aurcm (372). Immortalia^o^ non speranda monct annus ct albu),

A nullo labore a prselatis jiroposito dcterreamini, quia q [TOt

omnes clari et nohilitati laborcs, contentu «s^ etia^n Quse rapit liora diem f38o).
fiunt tollerahiles (373), et consuetudo laborum perpes- Mors ultima linea cst (386).
sionem facit faciliorem dolorum (374). Segnitiem Popetuus nulli daius usus, et heres
devitate, quia tardis mentibus non facilc comitatur Heredem alicrius velut imda supervenit undan
virtus. Superbiam supra omnia calcate, ut vera done- [ (387).
mini liber enim non cst, quem superhus
lihertate, Pulvis et urahra sumus (388).
inflammat animus, Castitatem diligite, quia omnis Omnes una manet mors
sacra scriptura. Et calcanda semel via Iseti (389).
Nil ait esse prius, melius nil celibe «9« vita (37y). In bono autem opere finientcs, heati crimus, cimrc
Prospera, quse sapientium animos fatigant (376), 7ioti liciis corporihus cupiditatem omnium et emulationui

vos delectent, quia expertes fuerimus (390).

VARLE LECTIONES.
684 veslri cordibus vestris 2. vcstris c. vestris 3. «83 temptatio 1. «86 ulc. inc. p. m. 2. 3. «s" celebrandi
3. ^«^deestS. «89 ita vidctur lcgcndum adjudicantis 1.
: 2. adjudicaiidis 3. adjudicatis R. «^o corr.
vit. 1

091 edd.Hor. rectum. «^^ e corr. 2. mcriti 1. «93 sese 1. «i" pete 1. »95 ila \ 2. 3. contendcndo €(h!
Cicer. «96 celibet 1. «9'c'corr. 2. «98 nialcfacturum l . «»9 sevio vit. R. 'oo Jam morlalia I. 2. ;:

701 almum cdd. Hor.

NOTyE.
(365) Horat. Od, 24, 6. 7. I, D (378) Hor. Epp., I. 2, 58-60
(366) Ilorat. Epp, I, 16, 24. (379) Hor. Epp. 12.4.
I,

(367) Virg /En. XI, 7i. (380) Cicero. Tuscul. V, 35.

(308) Horat. Epp. I, 16, 17. (381) TibuU. Elo? III, 3, 21.
(369) llorat.Serm. I, 1, 105. 106. (382) Tercnt. Kunuch. V. 4, 8.
(370) Horat. Epp. I, 7, 98. (383) Ciceron. Catil. 1, 12.
(371) Ciceron. Tusc. V. 19. (384) Horat. Od. II. 14, 2. II, 18, 13.
(372) Horat. Epp. I, 1,39. 40. (385) Horat. Od. IV, 7, 7, 8
(373) Ciccron. TuscuL II, 25. (386) Epp. I, 16, 79.
(374) Ibid. H, 15. (387) Epp. H, 2, 175.
(375) Horat. Epp. 1,1, 88. (388) Od. IV, 7, 16.
(376) Sallust. Catil. 11. (389) Od. 1,28, 15,10.
(377) HoratEpp. I, 10, 30. (390) Ciceron. Tuscul. I, 19.
)5 HERIGERI GESTA EPISCOPORUM LEODIENSIU.>t. 1066

56, '0* Obitus ipsitis. A quodipsecondiderat,estsepultam.Ubietaliquandin

*osl has dulccs pateriicT pietatisammonitioncsct cum Dominoviveremiraculis attestan-
jacuit, et se
rema caritatisverbaeorum super ''>3 suo discessu tibusindicavit. Successitilli domnus apostolicus vir
rorcm sedavit, eta contionando quievit. Dcinde Papelonus, cujus^os superius mentionem fecimus.
dica fcbre pulsatus, et sacrosanoti corporis et DeindeSigilinus-ofibeatipatris oequejudicio appro-
guinis viatico confirmatus, inter karissimorum balur. SubindeGoduinusannisetmorummaturitate
jrum manus unde animam suo rcddidil '"' crea- grandevus (39 1 ), qui eliani sancti viri corpus Iranstu-
i (cjVcd rt». 667), ubi Dci plurimum insudaverat lit, et in a^cclesia bcali Petri locavit,
lectum illius
vituli ; verus Israhelitaegressus de ..Egypto spo- auro arg-entoque decoravit. Ubi per ejus merita
ii{Exod. ni, 22) vicinum conditori suo foenera- multa Dominus usquein praesensoperatur rairacu-
» reportans talcntum. [(^V'/7« S. Renacli, c. 16.) lorum beneficia, quorum ibidem congesta et de-
pusejushonorifirecuratum.cum multa melodia scripta conservatur copia ad laudera et gloriam
Imorum ethymnorumjinoratorio beati.Martini, nominissui,quod estbenedictuminsecula.Amen'".

CAPITLLA LIBRl SECU.NDI GESTORUM PONTIFICUM TUNGRENSIS, TRAJECTENSIS SIVE

LEODIE.NSIS ^ECCLESLE. -o».

, Procemium opusculi sequentis. B 23. De Nokero episcopo, et quantum omnia

De sancti) Theodardo. apud nos melioraverit.
De sanclo Lamberto. 26. Quam sapienter cujusdam potentis cupidita
Quod pulsus ab episcopatu monasterium tem ffiluserit.
rit. 27. De JECclesiissanctiDionisii et sancti Johannis
Qualiter ibi probatus fuerit. asvangelistae.
Qualiter denuo ad episcopatum raptus in eo 28. Quanta illi cura erga educandos pueros fuerit,
ixerit, el Te.xandriaj praidicaverit. 29. Qui etqualessud eo coaluerint.
Qualiter a perfidis sit interemplus. 30. Quod raitis humilibus, terribilis fuerit su^
Item alia de eodem opinio. perbis.
Quod in Bawarri et "lo pago Wirzeburgensi 31. De Baldrico episcopo.
ncmoriam ejus frequenler fiunt miracula. 32. DeWalbodone episcopo.
). Quid apud Lovinion ad racmoriam ejus con- 33. Qualiter episcopus factus fuerit.
rit. 34. Quid placaturus imperatorem Henricum
I. De cquo in rabicm vcrso et mortuo. Q fecerit.
!. De quodam qui pedem foribus a^cclesiai ejus 3b. De vocatione ejus.
t et putrefactum amisit. 36. Dc Durando episcopo.
t. De 60 qui vomitu furtum prodidit. 37. De Reginardo episcopo.
r. De contracto manifeste erecto. 38. De Nithardo episcopo.
). Oratio ad sanctum Lambertum. 39. De domno Wazone episcopo,
i. De sancto Huberto, 40. Qualiter in scolarum raagisterio se ha-
'.
Dc sancto Floreberto. buerit.
l. Dc aliis septem cpiscopis. 41. Controversia ipsius in Johannem praeposi-
•. De Francone episcopo, et quidejus tcmpore tura.
derit.
42. Quid a ruslicis sit perpessus,
t. De Stephano ct Ricbario episcopis. 43. Quod capellanus imperatoris Cuonradi sit
. E.xemplar testamenti in]quo testatur Ricba- efTeclus.
Stcphanum condidisse responsoria dc sancta 44. Quod Judcum sententia veteris Testaraenti
talc.
revicil.
'«1 Ilem dc Richario. 4o Quod, defunctis prajpositis Johanne
!.
D etLam-
'.
De aliis quatuor episcopis. berto, praposilus efficitur.
. De Everhardo episcopo, cl quid sub eo in 46. Pra?positus factus ut se habuerit, et quod
bria CQntigeril. praibendara fratrum raelioraverit.

VARLE LECTIONES.
deest numerus '<>^dccst\.
i . '"' redidit 2.
2. lo^ cui i. 2. 3. "oc Sigolinus t'/^. i?. -"^t
decst
Idtt 2, lncnc Libri fit primi finis mors sacra Remacli. 3. Explicit liber primus,
versuin: 708 eccle-
eest 1, Incipiunt capitula sequentis libri 2. 3. ^o» ita 4. invixerit 1. deest
2. 3. '"o deesl 1, in XXIII,
ita deinceps usque cap. 4ij.

NOT.E.
1) Cui lilteras dcdit dc monastcrio Dagobcrlus II rc.\ a, 077.

Patrol. CXXXIX. 34
mn HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. 106

47. Qualiter exteriora amministraverit. A 61. Quod regem Francorum, ne Aquasgrar

48. Qualis interius fuerit. invaderetper litteras abslerruerit.

49. QuoddefunctoReginardo imperatorCuonra- 62. 'i'' Episcopus Catalaunensis eum per lilt

dusillum episcopatu ""2 donare voluerit. ras consulit, quid de herelicis censeat agendun
50. ''13 Qnaliter in episcopatum electus fuerit. 63. "is Responsio ejus, quai sibi super hoc s

ol. '1' Quod episcopus factus vigilanter sanctam deat sententia.

religionem exequebatur. 64. De hereticis nequaquam interficiendis.

[)2. Quam largus cujusque generis hominibus 63. De apostolico eligendo quid sibi videati

fuerit tempore sterilitatis. per nuntium imperatori respondet.

53. JisDebello et karitate Wirdunensibus in- 66. Insimilatusabimperatore quidfeceritqaid\
pensa. responderil.
54. Quod belli tempestatem maxima ex parte 67. ^i» Quos vel quales prjEbendarios constitut

sedavit "«. rit.

53. Quod castella proedonum everterit. 68 De inpediis ab eo ad aedificia datis et vit

36. De divisione gratiarum huic homini collata. ejus perfectione.

57. Ut imperatori injuste suspeclus fuerit. B 69. De imminente corporis ejus dissolutiont

58. Quid in causa Ravennatis episcopi senserit. 70. De confessione ejus et unctione.
''^^9. Qualiter a comitissa Monlis castrorum tem- 74. Quod abbas Olbertus, ne 7 dies super eu-

ptatus fuerit. faceret, exoravit.

60. Quod sollicitalus sit per litteras ut impera- 62. Quod Lethgia tanto pastore orbatur.
tori resisteret. ... Apostropha ad Lethgiam, ut relegioner
73.
"''^ "'^•"'
teueat sanctamque Coloniam imitetur.

l!'.,.,M'!.orH,M<.,f,(„;-.!ir.Mi,',r,(,;. !,:!:
expliciunt capitula.

INCIPIT LIBER SEGUNDUS

GESTORUM
i.iir.iiu -li
PONTIFICUM TUNGRENSIS, TRAJECTENSIS SIVE LEODICENSIS ^CCLESLE.

i:'' PROCEMIUM OPUSGULI SEQUENTIS.

Superiori volumine gesla Tungrensium pontifi- G Idae venerabilis abbatissae, quae regebat monast
cum sunt digesta, quoe fideliler servant ordinem rium sanctse Ceciliai virginis in Colonia, huic opt

eorum qua; relatu digna erant geslorum sive "i sunt annexa; cujus "^^-i,
ut ipse '^s testatur, si

dictu, a27 memoratai sedis episcopis, quorum pri- cepti laboris causa taUs fuit. Requiescit in eode

mus lieatus Maternus catliedra Tungrensi

"'^^ in sanctae vii'ginis monasterio corpus beati "f" Ebi

fere 20 habuit successores. Sed beatus Munulfus, qui Tungrensi aecclesiai praifuit 24; quod
gisi,

qui 21 extitit, ex auctoritate canonum a Tungri Brunone archiepiscopo, qui dux fuisse fertur,
sedemepiscopii''^^ amovit, et eandem Trajecti, ubi Trutmonia Leodicensis episcopii villa, ubi sep
turic temporis aptior locus erat, constituit; qui chrum ejus adhuc cernitur, iiluc translatum e-
locus tandem cpiscupii sedem usquc ad sanctum affirmant (302). De cujus vita quia nichil ihide
Hubcrtum sorvavit. Isque propter palrocinia sancli habebatur, eadem venerabilis ^bbatissa Ida men
martiris LamberLi,aput Leodium vicum publicum, ralum Leodicensis a?cclesiai canonicum pudici
ubi '''2''
usque hodie voluit csse caput
ppsrscvei^at, admodum faniiliaritate, quippe quaj eum exsa^
episcopii. Deinceps quse sequuntur jussu priorum fonte spiritualis raater susceperat, est agrej,
loci istius anno Domiuiccc incarnationis 1056 exD ut si quid in Leodicensi secclesia de codem sao >

alterius opusculi libello,quem quidam ex canoni. haberetur, conscriberet et ei miltere •" nont-
cis sanctiLamberti "s nominecomposuif^monitu derct. Quai etiara sepe et muitura de vila el mi-

VARLELECTIONES.
JiM. episcopum 2. 3. ^i» LI. 3. '1*^11.3.
4. LY. 3. et ita usque {L\Ul) pro L\L
''^'^
'«sudavi.
2. T" LXV. 3. 'i» LXVIl. 3 et ita usquead LWipro LXVl). 719 Ha etiam 3. '^o deest 2. 4. "' »'
1. '22 martinus 1.2. corr. ma: t nus 2. :
"
epu i ct nic deinceps "2* ibi I. 2. corr. ubi 8. " '

J. 2. Alexandri 3. 4. Anselmus Cli.

'2(i dcest 1. 2. 3. •" oujus studuimus desunt Ch. '" ipsa — I
•

3. •'20
alio atramento in margine oppnsitum 1. ''so emiltere 4.

NOT.C.
(392) Vid. Anselrai litteras ad Annoncm ct 1,28.
/!//.> > ru>-
 ANSELMI GESTA EPiSCOPORUM LEODIENSIUM. i070

domni Wazonis, noslra >•memoria episcopi, Acirciimquaquc comilibus, ipse innocens ibidem
unctabatur, et nonnunquam inter audiendum trucidalur {circa an. 668). Nec mora, quanti meriti
ja vel extrema de eodem beato viro religiosos apud se vir iste fueril, omnipotentis Dei clemen-
ilus el pia? recordationis lacrimas edere sole- tia declaravit (Act. S. Theodanli. c. 12, 13). iNam
Hac nimirum spleudida ancilla! Cbristi inpor- puellaqua-damdunipialomerilatefilasubtegminis,
tate sollieilatum se dicit, ut quod ultra vires unde in frusta comminutum caput martiris colli-

ict, hoc opus nimis audacter arripere tempta- garelur,domiusesubtraxisset,redienscumpecore787

1. El priorem quidem ejusdem opusculi sui par- ipsam dominam suam,eo quod pensum non redde-
ex praesentibusiT opiscoporumgestissecDmpi- ret, veliemontcr olfendit, adco ut,furore exagitata,

;non est confusus coniileri, ita dicendo Expon- : pugnis et verberibus in ipsam insurgeret. Sed
itnTungrensium geslis, qux a sancto Materno repente dum percutit, ipsa graviori "3* ictu, cecitate
e ad beatum Remaclum sunt porrecta, placuit videlicet, divinitus percutitur. Perstrepit ilico

iex /lorigeraprati amenitate decerptum de diver- lugens familia, adsunt ''39 acciti ''o domesticorum
loribus texere sertum. Cui deinccps annectere plangorc vicini. Exquisita diligenter tam subitse

iimus 7»« quie de posterioribus sparsim aut legi- cecitatis causa, ad cadaver sacerdolis ocius cucur-
aul certa antiquorum relatione didicimus, et B ril, rea illuc cum fide et precibus confluentium
iario quodam nomina singvlorum cum paucis pcrducitur, in confessione criminis venia postula-
'
nn ipiorum gestis nsque ad domnum Wazo- tur et impetratur; discitque ab co "^i misericor-
inximus. De cujus vita et moribus extrema diam qucrerc, cujus funeri paulo ante noluerat
libet dicendo, paulo diutius immorati sumns, pietatem ab ancillafuisse exbibitam. Unde indige-
itt posteris, si quis Ii3ec dignetur legere, tanti narum sollicitudo certata "*2 devirtutibus sacerdo-
non negetur noticia, tum potissime quia hoc tistam evidenti indicio, ejus ossa ibidem terrse ^43
"^'
mis vestrse pietatis negare non potui; quibns mandarestudent "" cum summa reverentia.Proce-
ejusdem vcnerabilis viri, nunquam fatiec, sed dente '43 vero tempore,successor ejus venerabilis
a tarUum cogniti, dulcissimam mentionem sole- patronus nosterLambertus,eadem magistri ossa in-
mplexari. Quibus vere quod temptare ultra vires de ad nos transferre sepissime temptavit. Cumque
nisi cum auxilio divino voluntas optemperandi multum reclamante rusticorummanu, et ''^s sui,ut
t, Umle contigit ut
a nobis extorquere potuistis. aiebant, raartiris nssa cum armis vindicante, hoc
Angendum pulcherrimum hominem a vobis '3* diu frustra esset, tandem divina misericordia
tus sim pictor ignarus, qui si in aliquo tanti viri ,
famulo suo in conspectu ibidem commanentium
'es exilis ingenii seu tenuis stili vitio detrivi, ex 'tantam "'''
concessit gratiam, ut inde transfercndi
lientia favorabiliter Christi sponsse inpensa ubse- tanti tbesauri darent copiam saccrdoti. Quorum ''•s

ianlis ignoretur ignorantia. Quaj cum ita sint, singulos ubcrrimis pocunisc muneribus cumulatos
quoque non inconvenienter ejusdem opusculi relinquens '^^, sacri funeris pignus aicclesiaj suoe
ite subiato 's^, ut inoffenso pede servare possi- sanctus advexit Lambertus. Cujus adhuc passionis
; ordinem gestorum pontificalium,asuccessore diem ejusdcm provintiae compatriotaj singulis an-
cli Reraacli, bealo videlicet Tbeodardo, novum nis cum summa celebritate solent frequentare,et,
rediamur exordium. licet ossibus absentcm, mcritis et signis, quaj ibi-
"35 Be sancto Theodardo. dem frequcnter fiunt, sc gaudent habere pra^sen-
'Jircaan. 66 i.) Beatus igitur Tbeodardus sub tcm.
Xo Remaclo cecclesiaslicis adunguem disciplinis 3. l>e soncto Lamberto '-''S.

armatus, raagislro ullro pontificatus bonorem Huic successit semper memorandus venerabilis
iderioarliorisvitiedeclinanti, in calbedra Tun- noster patronus Lambertus in ordine 29 (Godesca-
nsi sive Trajectensi successit 28 {Acta S. Theo- Lci Vit. Lamberti 1). Is, ut perpaucis multa de vita
li, c. 8j. Hic pro rebus aicclesiae sibi creditis D ejus pcrslringamus,bcatus ''^o Lambertus ex nobi-
ti regias aures pergitcompellare, et conlra per- lissimatunc temporis "^i Trajectensium stirpe na-
3res prajdiorum a^cclesiai auxilium postulare, tus, a primfpva aitate nobilius in sancta religionc
•allu quodam qui dicitur Hiwalt baut longe ab conversatus, et ob merilum excellentis vita; ad
e Neraetensi, qua; usitato nominc Spira '^so nunc supplendas jam dicti '''•^
antecessoris ejusdemque^ss
lur, ab ipsis sua; aecclesiaj praidonibus ex pii pra^ccptoris vices raptus est potius quam electus
»roviso undique vallatur, et ditfugientibus a se (Stei'Uan( Vit. Larnb. c. 3).In quo videlicet episco-

VARI/E LECTIONES.
' veslra
^36 (igesi
i. 2. 3. "3i
vide not. 392. quibus sublato desmt Ch. —
'31 a vobis dcsunt 4. "35 i. 4 sic d
ceps. 1. 2. 3 '37 peccore curr. pecore 2. '38 graviora corr gravior i. gravior 2. 3. graviore
»» lugens farailiaadsunt i. 2. 3. -4" occidi 1. J*» deest 1. post add'. 2. ""^ certificata 4 Ch. ^" ter.
-.3.4. i*' sludct 4. :»3 procedenti 2. 3. ?'« ut 1. "? tandemi.2. divina lanlam c/cA/m/ 3. fa- —
— lantam f/es««< i-.
^"* Quorum — relinquens desunt Passio sancti Lambcrti episcopi et
Ch. '''•»

Lyris. in murgine 2. ''^'>

b. I^. supcrscr. "ii tunc lemporis erasa 2. desunt 3. 4. legiuUnr 1 Ch. <" ita
'
CVi sti corr. bcati Tbeodardi 2. b. Tbcod. 3. 4.
'"'^
que deest 1,
 1071 HERTGERI ET ANSELMI GESTA EPISG, TANGR. TRAJ. ET LEOD. lo:

palus culmine cum inreprehensibilis vitae gratia A pora (Stephan. Vit. S. Lamh. c. 6); sicque altetui
hominibus eluceret imitanda, adeo
in ipso bonis contcmptusignis caelo transmisit, allerius vitam
pravis quorumdam moribus erat invidiosa, qui ad majores certaminum labores frigoris inmanitas 1

tantam quandoque devoluti sunt insaniam, ut re- terim parcendo servavit.Qui licet propter salule
gem suum Hildricum 754 nomine innocentcm ob- multorum a gloria cselesti paululum sit delatus nc
truncarent [an. 673), et hunc sanctum virum a tamen communi sanctis martiribus praeciosa mori
sede pontiflcali dejicerc non perliorrescercnt nec multiplici certaminis fructu tandem est fraud*
(GoDEsc. Vii. Lamb. c. 2). tus. Tegitur nive magis quam veste, ut diclur
4.Quod pulsus ab episcopatu monasterium udjecit. est sacratissimum venerabilis viri corpus, t
'fi3,

Hac illc gratantissime contumelia accepta,quip- usqueante crucem manens fixum et immobile, dui
pe qui jam dudum ultro transitorios honores eva- fratres expletis vigiHis ut frigentia caloribus cui
sisse exobtabat, ubi potissimum sanctos viros mo- rent corpora, nunc "6* iu conclave "65 his
aplalui
nasticar! convorsationis studio fervere constabat, usibus sese conferunt, consideratisque oranihu
Stabulaus monasterium a sancto Remaclo '''"^
ins- solum abbas deprehendit abesse beatumLambe
titutum adiit ''^. Quique slrenue noverat preesse, tum (GoDESc, Vit. Lamb. c. 3); cujus absentiaecai
ut abbatis (303) imperio subesse sibiliceretexpetiitB sas requirens, agnovit a referentibus eura esse qi
et optinuit,atqueibidcm per septem annossanctam ipsius jussu crucem intempesta "66 nocte adieri
et angehcam"-''' conversationem in "•'«laboribus, in eum pene "6"'
nudum et discalciatum nive etfrigoi
jejuniis, in vigiliis et orationibus, in caritate, in intollerabili 'S» etiam vestitis, jamdudum excn
pacientia, immo''^» in omni virtutum exegit obser- ciari. Curritur ocius ; sacerdos Dei vixdum agnos
vantia (Godesc. Vit. Lamb. c. 3). valens extrahitur media illa nivium densitate, a
5. Qualiter ibi probatus fuerit. tusque "69 sacri acsi in mortem rigentes prae figor
(Ibid.) Cumque nocte quadam, qua tempestas copiosis ignibus admoventur, non sine mullafrj
hiemalis solito asperior frigoris et nivium horrore trum et abbatis maxime penitentia, se reum, ;

incanduit, virDei ex carissimo suo illo usu fra- sacrilegum ingcminantis "'<>, qui taUa in sanclur
Irum vigilias in Dei laudibus pei^geret anticipare, virum judicare pi'aesumpsisset. Nec prius abstil
a manu pie festinanlis subito calceus est elapsus, sedulitas fraternae pietatis, donec cum Dei auxili
atquc aliquantus perinde sonus a patre monasterii multaadhibendo fomentaaftlictum corpus prislic
est auditus. Isque statim eum qui taliter fratrum
fregisset silcntium, adjudicatus '^"'9
cst cruci sub
Q 6. Qualiter denuo ad episcopatum raptus in eo viier
divo positai — nam hcec erat ibidem hujusmodi
.

Texamlriae prmlicacerit.
et

corrigendis cxcessibus '^co disciplina — nesciens ta- Non multo post (Godesc. Vit. Larnb. c. 4) devoti
mencui hoc impcraret, intlexibiliaddicit sententia. filiorum Trajectensis aeclesiae amissi pastoris se

Ille, velocius quam si prospcrajubercntur, abbatis vivi dampnum sero ""i reminiscitur "''. Tander
edicta facessit, et ut erat solo indutus cilicio, pe- dctrectansjugum impiissimi supplantatoris '"'*, q^

dibus nudis coram cruce mundo crucifixus car- indignissime oves Dominicasper septem aonos vi

nisque desideriis, orans et psallens persevei"avit. xaverat, domnum Lambertum unanimiter sibi r^

Stat instar crucis ante posita^, stat plane vivens poscunfTi episcopum.Quemdiumulturaquereci
Christi hostia, olferens coelo '?6i suavissimos odores mantem, majori violentiaquam antea expulsusfu
oboedientice., dum et obrigescenti praj algore cor- rit, de monasterio extractuni ad sedem episco)

pusculo incumbentes fortiter comtempnit nives,et reducunt, exceptumque egregio hinc Deo servie
'

psalmodioe ''62 nichilominus pcrsoIvitmunus,procul tium,hinc pauperum Christi triumpho, iterum

dubio creatori suo multo acceptius, Vere eodem
sic in cathedra pontificali sublimant. Tum veroqua
spirituhunc nostrum et ex hoc jam supplicio mar- tam utriusquc vitae, contemplativae scilicet etac

tirem inflammatum esse credidcrim, quo craticula- vac, pcrfcclioncm asseculus fuerit, a raajorit

lus illeLaurenciusscstuansinteriusextei-iores flam- j) nostris conscripta cvidcnter ipsius declaral Vil

mascalcavitvictor. Quorumpar fidesiiloignequem quam his qui compendio scri

nou legere, haec
dominus Jesus in terras misit, vehementer ignita mus, simul ne gloriosissimum patronum nostru
ad dispares poenas quasi insensibilia reddidit cor- cui inulto ampliora debemus, silentio praeelerr

VARLE LECTIOXES.
'5* in2postea corr. Kildericum nomine filium Clodovei filiam Dagoberti oblr. "ss vocabulum erasun>-
'"»6 adit 4. evangelicam 4. "»8 in laboribus
''''' —
immo desunt C/i. '»9 adjudicatus est 1. adjudicalus -

perscr. ct post corr. adjudicauit 2. adjudicatus est 3. 4. deesi Ch. '^^ sic 4. et Ch. deest 1. 2. 3, '*' '''

''^^ psalmodiae 1. ''^'^ supcrscr. 2 "61 erasnm 2. "«^ clave corr, conclaue 2. concl'
3. 4. dcest 4. 1. 3.
"6- •» aij
4 Ch. '60 intempesta 2,
impesta corr. pede 1, 2. 3 intollerabili corr. intolerabih 2. "68

3. 4. C/t. co?T.2. arius 1. '"« co/r. ingcminantis 2. zV/fm 4. Ch. ingeminans 1. 3. ""' vero 1. 2.
"2 damnum vcro erasum 2. ubi post cvrr. reminiscens; reminilur 3. "3 supplautoris 1. "* posl <•
reposcit2. "" uerum 1. '3.post corr. iterum 2.

(393) Goduini, si quid in rebus lam incertis staluere licet.

 ANSF.LMl CIESTA FPISCOPORIT^I LKODIENSIUM.

jamur. Texandriam ealenus idolatrirc dpdilani A autcni, inmanissimi perpetrator .soeleris turpiter
itantior quam lanc cum .^ub nivibus slaret cgestis '*''
inteslinis, anle expletum annum vita

iB?c. Vit. Lamb. c. 6), fortis bcllator agirrtnli- privatus, felerna morte est damnatus; ccetcri nihi-

confodere eo verbo quod est penetrabilius lominus omncs, qui neci antistitis intcrfuere, alii

i gladio {Ufbr. iv. 12); nec mora, annuente inler se dimicantes se ipsos interemcrc, alii a de-
pratia. silveslris illa humanorum oordium fe- monibus vcxati miserabile spectaculum divinjeul-
mansuescil, et vasta solitudo qui-r "s nichil tionis in sc hominibus pra'bucre {c. ii). Post ali-
1 retro quam miricas noverat. ex Domini bene- quot autem annos sacerdotibus mullisquc aliis Deum
one cspdrura'"'', abietem, pinum "'s el buxuin fimcntibus revelatum est a Domino corpus sacra-
. Lx, 13| se suscipere Itetatur ; mediisque inter- tissimum in locum Leodium,
passionis, scilicet

js paludibus a^er "^ diu sterilis et infecun- transferri debcrc. Quodfidelissimc a beato Huberto
alius centenos, alius sexagenos, alius trigcnos, successore ejus est adimpletum. Nam ?»" elfossum
juo ferlililer reddit fructus iMallh. xm, 8). humo sacratissimum corpus,non corruptumet mi-
Qunliter a perfidis sit interemptits ris odoribus respersum repertum est; Icvatumque

Jibus virtutum exerciciis

''»
ad gloriosum vc- B inde in ferelro, in locum quo nunc colilur, cum
martiriuin, quo vitae ingressum, morlis ex- omni honore estdeporlatum "«o.Ubiinter eunduni
viclor invenit (Godesc. Vit. Lamb. c. 7). Vio- per illuminalionem cccietcIaudicurationem,marti-
es et pervasores '8« rerum aecclesiasticarum ris sui virlutem Dominusconfluentibus undique tur-
i fratres aliqui ex propinquis sancti Lamberti, bis dignatus est amplius declarare. Ex quo innumera
nesciente, interfecere ;
quod Dodo, proximus ad tumulum ejus, tum ante nos, lum nostra memo-
m.eodem tempore pra^potens in domo regia, ria ostenra sunl miracula, qufc pro sui numerosi-
aJias quam in ipsum episcopiim censuit esse tate minime sunt conscripta. Quo "9i modo vivit illic
icandum 'si. Collectisque non paucis ad hoc ubi vivit, qui tot miraculis mor-
vivit, ubi corpus
iusmilitum copiis, in pontificem cum rara do- luum requiescit? Non ergo pigeat sanctam Colo-
icorum manu tunc forte Leodii commorantem, niam, multis martirum milibus insignilam, etiam
jpus in oves insilit. Et primo diluculo domum hunc filiffi sucC venerari palroniim, ut censeat se
iulis, quani videre nonnulli tota illa nocte ca^- ei debitorem apud Deum in prece ''^^, qui lanti fue-

lumine instar Dominica; crucis insigniri, auda- rit apud eam quse suae '93 urbi pra^sidet secclesiam.

rnus prsDsumptor armatorum cinxit obsidione. 8 Item aliade eodemopinio 'i^''.

rDeiintrinsecussomnOjCuipost vigiliasdefessa C Huic beatissinio viro testimonium perhibet Re-

ibrareclinaveratjimprovisotumultuantiumfra- gino abbas Prumiensis,ita scribens intercaeterain
expergiscitur; statimque nichil reniti vel con- chronicis suis,quajaprimo incarnalionis Dominica!
lorili querens, cum et posset, sciebat enim — anno usque in nongentesimum octavum ejusdemDo-
»» bellatores Christi cxcmplo magistri mo- m\n\a.nmimexlcndit:«Tempore,'inqml^^'',Vigtlii])a-
do quam pugnando norunt vincere — lolum px habita est synodus 'sg Aquileise contra hereticos, qui
us in oratione prosternens, prcEciosam con- heatam Mariam solum ''^^ hominem, non deum homi-
tissime morlem operitur. Nec mora, adversa- nem genuisse affxrmahant. In quasinodo catholice in-
?x omni parte parietes doraus inrumpentibus, stitutum est ut Maria semper virgo Theodocos dicere-
Li anle '«'
pastorem trucidantium ferro ad CcT- tur, quia non solum hominem, sed verum Deum et

prjemittuntur martyres 's», tandemque ipse hominem genuit ^"s. Ea tempestate ''^^ claruit Lam-
r venerandus, ut eralsolo fixus,laetaU vulnere bertus Tungrensis xcclesiae episcopus {39i). Qui dum
^onfectus ; sicque cum orationespirilum afflavit regiam domum zelo religionis accensus increpasset —
! Nec est dubitandura (Godesc.
[circa an. 709). sic habet alterius adhuc scripturae relatio nobis a
Lamb. c.tl) quin sanctam martiris animam prioribus relicia (39b) rex Pippinus «on tunc tcm- —
:perint '" laudes angelica^, cujuscadaveri non j)poris monarchiam regni tenens, sororem memorati
erunt ^m cjEJesles exequi£E,qua5 eo '«^ loci ubi Dodonis, legitimae conjugi pelicem induxorat, et sua-
lura sepuUuram habuit, videlicet Trajecti, ab dente diaholo licitos amorcs illicitis postposucrat. Pro
eis testibus sunt compcrlai [c. 13). Dodo'?»» qna re hic solus auctoritate sacerdotali principem

VARI^ LECTIONES.
'qu« — ager devint. Ch.
1.
''^
credrum
»"» ita kgendum ex vulgat. spinam I. 2. 3. 4. "9 exercitus
iciis ecorr. 2 'so
persua-sores I, 'si judicandiim 1, 2. 3. "82 quod 4. ''83
antea 1.2. 3. ante4. Ch.
lartires eorr. raarlyres 2. "85 exceperunt
1. 'se defuerint 4. ^87 1. 2. 3. ''88 Dolo 1. ''89 egistis
eum
•»0 Nam —
deporlatum desunt Ch. i»! reliqua desunt Ch. "»2 praesens esse 4. ''^^ sui. 4. dcsi- '"'•'''

tur Ch. hoccapat. "»s quondam /mtadd. 2.'^*s[ih Justiiiiano imperatorc ;?o.s/ add 2. ''" non solum I.
)t sequitur post add. t. ''»9
sub Justiniano minore Leone et Tyberio post add. 2. 8oo pipinus corr. pij)-

iNOTyE.
9'»iMinus acciirate Reginonis verba reddidisse auctorem, qui Aquileiensem synodum a 608, Vi-
papfp, lemporibus habrtam esse scripserit, jam monuit Suyskens in commentario de S. Lambcrto
SS. Sept. V, .iii.
W) Cfr. qtiee de h sdocuit Hirsch in coraraentatione de Sigeberto Gembl. p, 298.
 ;

1075 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. 107

puhlice aduUerii nrguere non reformidahat, et nxmc A n ore ejusdem sancti martiris, ad quam in annivei
minitando ierrore divini judicii, nunc honestatem lega- sario passionis ejus undique confluere consuetudi
lis thalami commendando, et conlra turpitadinem nemhabent provinciaiiumfrequentia.atquehucco
adulteriidetestando, hoc apud ferocem ejm animum piosa frumenti,vini et peccorum convenere sancl
vir apostolicus effeccrat, ut jam jamque minus infor- martirixenia Dumquedevotestudenlsoe offerrecai
nicaria insaniret. Quod ubi illapnmum persentiscere naHa,praiterinvisibiJiaaniniarumamminiculasepi:
potuit, furore simul et libidine estuans, qualis Hie- sirae la^sorura quacumque parte corporuin etiam s(

zabel in Heliam, vel Herodias in Johannem, fratrem se gaudent inde «ov referremedicamenta.Teslis e-

gemebunda adit, fratri contumeliam a sacerdote sihi domnusThiet\vinus808episcopusi307)et quolquotf;

illatam memorat, ipsius instinctu aversum a se rcfjis partibus ad nos venire solent cleiici sive laic
illis

animum, mori sacius esse quam tam honestis ignibus 10. 809 Quod 810 npud Lovinion su ad 812 memo-
privari cum dedecore ;
faxit ut sacerdos intereat riam ejus contigerit 813.

nullus posthac regalis tJialami fore discidium, Bihit

Necinterhspc pra^tereundaesse arbitrorqusedar
ille transfusum a viperca sororis lingua alto pectore
de miraculis ejusdem sancti martiris, qua^me ant
venenum, armat statim ex domesticis regix domus ad
B biennium a presbitero quodam nomine»!* Wirin
necem episcopi milites auxiliarios, et miser dum in 8IS contigit audisse. Possessiuncula qusedam *>
est
necem crudeliter grassatur, nescit quia sihi
sacerdotis
hujus aecclesiaj nimis contigua oppido, (juod Lovt
seternam mortem, illi finem lahorum et perpetuam
nium nomine diminutivumexsuonomineeidemvi
pariat vitam. Hanc passionis ejus causam scripto-
lula^ indicit vocabulum ; cognominatur enim Lov
reni vitae ipsius ideo tacuisse arbitror, ne, ut flt,
niol. Contineturin eadem possessione aeclesia, qu;
eorum incurreret offensam soi, quorum majorestali
ut ea lignea antiqua patrum religione diu est ser
notati essent infamia. Cujus vitse sanctitatem et glo-
vata, sed sn ejus parietcs nunc minores racliorar
rios» passionis dignilalem cum et rerum experi-
student cementi et lapidum structura. RefereL-
mento, et auctoritate tot testamcntorum approbe-
memoratusprcsbiter sc multa audisse et vidisse i

muSjtum 802 contldenter Cbristiana? religioni persua-

eodera loco gesta Christi domini rairacula. Qu.
dere audemusbunc vere esse angelorum concivera
cura raajori ex parte memoria exciderint,paucaqu.
etmartyrumcoberedem,quem gloriosaDeigenitrix in mente veniunt, strictim ^isstatui sia memorart
apud nos majori a3Cclesia,inqueomnibusqu3ead
in
11. 820 i)e equo in rabiem^-^ converso sss.
illam videntur apenditia, suo dignatur consortio.
Pullus equi indoraitus aliquando ad parietcr
9. 8''3 Quod in Baivari et pago Wirzcburgensi ad
^ ipsius secclesiae latera 823 confricabat, statimqu
memoriam ejus frequenter fiunt miracula.
824 in rabiem versus, nou luuUo post cecidit moi
In 804 diversis profecto terrarum partibus, ubi in
tuus.
honore et memoria venerandimartiris oratoriaha-
bentur constructa,pro ejusmeritisfrequenterfiunt 1*2. De quodam qui pedem forihus secclesise ejus ^

Dei^oo rniracula, ut liquido constet fidelibus nicbi- illisit et putrefactum amisit.

lominus ejus preces vigere ubi cineres ejuscernun- Adolescens teraerarius puellara quandamoppr
quam nobiscum ubi preesens est corpore.
tur abesse, mere volens, rapido cursupost illara fugientemff
EstinBavaria lacus, qui quandam infra seinsulam rehatur. lUa pernicibus plantis insequentem«*di
blando stagnantis aquae allambit circuitu. In hac fatigans j uvenem 82', alium evadendilocum minin
in honore sancti Lamberti situm est monasterium, invcniens, in 828 memoratam aecclesiam confugi
quodabantecessoribus domni Piligrini Coloniensis fores diligenter exciusit. Quara ille celeriter inseci
archiepiscopi ibidem cum ciaustro et offlcinis mo- tus, ut erat araore siraul et furore exestuans, cui
nasterio necessariis constructum, et opulentissimis maximo impetu pedemejusdem sacris foribus inp
prsediorum redilibus ab eisdem esl ditalum ubi ; pv git.Ignotomests23an forespraifregerit, sedpespi
quod sepissime ad memoriam sancti marliris et cpi- lanta temeritale lam graviter collisusest, ut deii
•
scopi nostri miraculaChrisli flant, frequenler audi- ceps per annuni integrum cottidie excrescente
vimus.Haud longe aburbe Wirzeburg vicus cogno- aftectus dolore, tandera putrefactus et raiserabilil
monto DuckeHnhusen (396) aicclesiam habct in ho- a junctura tibioe sejunctus ceciderit. Sicque mis

VARLE LECTIONES.
801 incurrerit oirensa cum 4. »03 Jecst I. 2. 3. 80i Jongc aliter Ch. «os deest 3. i. «*'« slustfi
1. 2. 3. so»

J. 807 Jhicuvinus 4. »00 deest 4. sioquidj. 811 Loviniol 4. CA. sis in. 2 3. 4. ad C
inde se 4, 8O8
81« caput lonqe hrevius ap. Ch. su sine nomine 2 8i.s Warino 3. Warilio 4. sie ejus 1. sif sed ejus dm

3. 4. 818 structim 1. 3. corr. strictim 2. 819 stat I. 2. 3. statui 4. Ch. 820 \\ 4. et deinceps duobus mn
capilis numerus. sm rabie 2. 822 uerso 3. 4. 823 latam 2. 3. 824 qne deest 1. 82S dcest 3. 4. ^se jnsequen
1. 2. 3. 4. insequentera Ch. 8i7 fatigatis juvene4. »^»deest.i. 829 Ignotumque 3.4. sso excrescent 1.2 •

(396) Dunkelhausen.
(397) Leodiensis, successor Wazonis, natioue Noricus de Bavaria, ut .^cribit .\lbericus. Martenz.
 ANSELMI GESTA EPISCOPORtJM LEODIEXSIUM. 1071

e evideiis omnibus spectaculumdedit, sacra loca A ternarum siipe elemosinarum alebalur, nec
n revereri quanlum sil periculi. aliunde vivcre noverat. Unde contingit, cum inter
13 De eo qui vomitu furtum prodidit. fratres sermo incideret de gyrovagis quibus-

Pleps ejusdem parrochiae, sicut ct vicinarum circa dam, signain sese «s» facla mcntienlibus, ut si iste
eionum, solenl qusecumque possunt alter altcri orectus foret, sine dubio hoc credi dcbere assevera-
bripcre, annonam, veslem seu quamlibet aliam relur, quippe qui prcV nimia simplicitate, nedum
bpellectilem; ubi apertenequeunt, latcnlor invo- aliquid fingorel, longe prius quani lallere pos-
falli

e, pecudes sibi abigere deciptero nec bannum

; set, Taliler apud nos septem paulo plus minusve

erdolis, nec terrorem alicujus potestatis, qui conversatus annis,quadam vice,sicul crathilariset
smodi sceleribus prohibendis, ne dicam 8»« rarus, ad exhibenda talia agilis, sed ca^tera omnino clau-
monullusest, reformidare"^ Factiosus quidam dus et debilis, ad mensam fratribus occurrere fes-
js de talibus porcum vicino sublatum cum aliis tinans, criptam in qua sancli martiris est mauso-
lilia secum actitare solitis coxerat etcomederat. leum pergit claudere. Venitur ad sinistri lateris
itera die, qua? Dominica habobalur, populo ad hostium cui dum summis innixus ai-liculis, pessu-
:lesiam concurrente, iste, licetfacticonscius,pro- lum obdere tenderet, sensit paulatim nervos 84o
s altari cancollos inpudenter, undeomniumocu- B laxari, t^-bias a coxis disjungi, adco ut non jam
:ontiguus essel, aslitit. Proclamatio ad presbi- articulorum amminiculo subrigi, sed si «ii se ita
um de sublali porci dampno perferlur ; statim- posse crederet, totus in directum ad hoc valeret
! ab eo, si quis ejus rei in facto seu conscientia assurgcre. Miraiurac stupet simplicitas adolescen-
s sit, bannitur. Dissimulante illo videlicet proe- tuli novani in se recte incedendi potenliam, nec
16 et aliis facti conclamat pleps omnis
consciis, unde sibilioccontigerit8i-'intelligero valen?, nescio
a sacerdote, orans ut omnipotentis Dei miseri- timore an pudore, rem nullipublicat; it «'S itaque
dia propter propsentem sanctorum memoriam ta- incassum scabellis aliquandiu, multo nunc quam
n pra>donum diu non sineret homines latere ne- ante vere debilis inpolentior, At 8'.s landemex ma-
liam.Vixdum haecverbacomplevcrant, cumccce triculariis quemdam ad se secreto advocans, eidem
ido ille tomerarius abjuratam cum obsceno vo- quid donante Deo posset ostendit. Ille primum
u cepit praedam reicere. Namquc ferunt qui^ss prse pavore rei inusitatae fugiens, sed subinde re-
jre, multa suillee carnis frusta cum parte pedis sumplis viribusrediens, tempus et ordinem cura-
!, pridie consumpta, jam digesta esse poterant. tionis inquisivit, illo simpliter narrante cognovit.
ejus effluere.Turpiusfactum turpi prodentem Q nobis narravit, et ex illo scabellis m virtulis testi-
sea expellunt ab aecclesia, nec absistunt donec monio ante martiris tumuhim dereliclis, novellos
lentiusfateturubi,quando, quicumeundempor- baculo sustentantc didicit regcre gressus. Contra-
labegerit »»<. Pro hujusmodi miraculis Domini clum prius et post erectum vidiiTius, aliquantis
parvaeidem locoservatur reverentia, nichilque cum postea annis vixisse vidimus, scabellain testi-
ecens, quodinultumsit,circaeandem fficclesiam monium virtutisrelinemus. Haecideo nondicimus,
atrium ejus credunt posse contingere 835. Idem ut cottidiana Dei ineos obsanctimartiris meritum
ibiter ovibus caeterisque pecudibus suis idem beneficia extenuare velimus,qu8e totac tantasunt
um propter timorem vicinorum praedis inhan- ut humanus ea vix comprehendere valeat animus,
n, ad pascua pervium fecerat, sed eorum ani- sed ut his qui nova et inusitata mirari consuevere
iumaliquod diu vivere posse, propter quodcal- nova memorando ad disque-
satis facerernus, et ut
1 illicilura sepiusper atrium trivissent, negabat. renda cottidiana studiosorum sollicitudo excita-
14. De contraclo manifeste erecto. retur.
iceal M6 adhuc ad laudem et gloriam Domini 15. Oratio ad sanctum Lamhertum.
rtirisque ejus preciosi unum enarrare, cujus Jam ad le noster vertatur s^s sermo, martir
tramemoria gesti in praesenti aecclesia, ubi D Christi inclite, servulorum preces ne adverseris 846
erandum ejus requiescit corpus, tot esse pos- obsecro. Tu fonle evangelico majorum rigans pe-
L testes,quot qui hoc idem videresunt supers- clora, terram simul precioso irrigasli sanguine «i^
I. Adolescentulus quidam u primis puericiae Spirilus caelum possidet, terra servat cineres, nos
isclaudus «s* aecclesiam et quocumque proce- eosdem veneraniur, qui terra et cinis sumus, ut
?mus cum scabellis perreplare *^», et continuis peccata servulorum quae 8*8 exsupcrant harenas
em annis erga signa pulsanda, hostia seranda numero et pondere 848^ luo precatu deleas. Per
eseranda, sedulus esse solebat cottidie ex fra- tuum 849 quohancaecclesiamfundastijpaslor,
;
san-

VARIiE LECTIOXES.
ne dicam desunt ^.4. 83? hucusque desunt omnia ap. Ch. 833 quod 4.
^^^ /uicusque
sstabieritl.
834 abic «^i seqttentia
:..
krantur ap Ch. 836 initium /.-.-.. />. ,. ..„ .^ -
deest ap. Ch. reliqua omnino differunt. 837 deest 3. 4_ fiis sic. fi Ch.
.

emptare 1. 2. 3. 839 se 4. 84o deest. 3. 4. «»1 sic. 4. 84i contigeret \. 2. 8<8 sic 4. ut I. 2. 3.
c4. 8i5.?jc4. B 1. 2. veneratur \. 2, 3. capita i:;-18 i:;— 18 dcfwiente cod. C ex B i. 2. se restiluisse
•mat Ch
2
»46 advcrsaris 1 8*7 s. j, 4. 848 quje
.
—
ponderc 4esunt B. I. 2, «*» sic 4. le I. 2. 3, eum
 . :
;

1079 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. m

guinem, quippe ip.sam 8»" ex minima ferme exe-A operis intentione evagati sumus, pelila venia ac
quaslimajoribus,oramus, quodenutristi,plustuere propositum redeamus.
precibus. Non petimus augeri fundorum ex»^*
ssi id. Dc sancio Huperto.
reditibus; fuerit hoc 852 majorum moribus pra^di- Igilur successitsancto Lambertovencrabilispat*]
torum, scientia pollentium, remauxisse publicam. Hupertus [ua. 708) in ordiue episcopali tricesimus
Nos minoressufficiat talium vel Jonge sequi vestigia cujus vitam qui plenius nosse volunt, ad Vitam ejus
sub te patre, te tutore teque dulci prffisule. Nullam quse virtutibus plena aput nos habetur descri-
tuarum ovium peccati contagio «^» sinas esse mor- pta (398), Sed ne nos eum sileatir
recurrant.
bidam, sed etsi qua morlali labe est confccla,per- pru'terisse videamur,
tanlum de co dicamus, quaii-
lamenta pcenilentiai tuo ovili rursus dignam csse tum scientibus non sit onerosum, nec omninc
facito. Depelle 8-'« primum turgidam cum livida ignorantibus obscurum. Hic cum ossibus beat
filia superbiam Absit ira, absint odia, nullum lo- Lamberti (399) Leodium transtulitsedemepiscopii
cum in fraternis cordibus hajjeat discordia. Foris quai ealenus habebalur Trajecti. Ip.se primum ir

pugna?, intus rixai sss^ luo interventu omnia sint humili Leodio, Deo opitulante, religionis posuii

pacata. Fugiat cum sodali gula turpis ebrielas. fundamentum,unam tantum aiccIesiamordinaDdo
cedant et invicem pugnantia, luxus et avaritia, '^ eandemqueprolemporisoportnnitate fabriciscaRte
cedat et libido, animarum milleferens naufragia. risque insignibus adornando. Jus civile oppidani-
Obtine, qusesumus, prece tua tibi servienlibus a tribuit, vitam et mores ipsorum disciplinae frenc
Deoveram cumpacientiaebenignitate humilitatem. composuit Librampanis, libram vini, modiumque
Karitas nonfictain nobiscum fraternaregnet con- qute nobiscum perseverant usque hodie, sapiente.
cordia, pax interior exteriora bella derideat «se^ constituit 86'.. Tandem multis virtutibus plenus, ii

cum sincera sobrietate adsit cibi temperantia caro senectute bona migrans ad Dominum [an. 727),
Dei adjutorio castitatis edometur legibus. Pro am- semet (fictatamin ecclesia, quae nunc est apostolo
bitu terrenorum appetitus veniat cselestium pro rum principis, apud nos accepitsepulturam. In qu;
amore praesentis seculi numquamdormitethorror cura post septuaginta annos corpore jam fulma
judicii, praedonis ferrum relunde »'"''
visibilis, mul- resurrectionisgloria demutatoinveniretur, obtenli
toque magis hostes preme ^ss invisibiles. Istienim Ludowici, fllii KaroliMagni,in pagumArduennan
necant animas ssa, iUi nisi exteriora tollant, nil est translatus (400) [an. 825), ibique ex »65 sali

agunt amplius. Neminem de grege tuo Vehemoht amphs reditibus fldelium devotione oblalis pra-
{Joh. XL, 10) illius crudelissimi, obnixe deprecamur prium illi conditum est monasterium (401) (o/i

sinas gutture absorberi «eo ; sed si quem tuorum 817).

dentibus arripuerit, eum pro tuis meritis circum- 17. De sancto Floreherto.
plectentis armillse gratia per maxillse foramen 11- Post hunc 31 episcopatum suscepit Florebertus
beret. Ora «si pro spiritibus eorum, quos
tibi hac dictusquidem, ut vulgatumest, sanctiantecessori
id eadem Dominusaggregavit «ea retroactis
ecclesia fllius (402). Quem si carnalis idem pater ant

temporibus, Ora postremo pro oranibus et viam sancte religionis generavit habilum, nichil d

universse carnis ingressis, et modernis qui eodem dignitate derogain potest alterutri ; sinvcro spiri

tendimus, et sequentis seviposteris,utomnessimul tualis alter alteri patri erat filius, nichil obeji
ab auditionemala fiberemur in adventu judicis. Ut immo multum prodest,spirituaIes iilios sibonis pa
hoc possis, aput primogenitum suum adjuvet le tribus contigerit succedere. Hujus corpus cur.
Theodocheoptima,namquedebettibisuisquetecum Petro et Audoleco see^ qui occisi sunt cum baati
servulis. Concedat nos idem vestris meritis nos itap. Lamberto, uno compositum est sepulchro (40-3
sibi vi vere, ut placatus nobis appareat in novissimo {an. 746)
districti die examinis; cui sitcum seterno Patreet 18. Dc aliis 7 episcopis.
Spiritu sancto laus et gloria per infinita scculase- Tricesimus secundus sedit Fulgaricus »*' (W
culorum.Ameu «63. Jam dudum longius a suscepli [an. 769), 33us Agilfridus, ad queniKarolusMagni

VARI/E LECTIONES.
«»» sic 4. ipsSs 1. 2. 3. «" sic 4. nos 1. 2. 3. non
r praesule desunt — 1 2. «s^ g rasura 2. «*»pri B .

'

rigine B 1. 2. 85; repelle 4. 1. 2. B

sss sopiantur addant 1 . 2. B
8b6 bellare rideat I . beila rideal B

2. 8" reconde B1. 2. sbs deest 3. 4. 859 4. animam

seo obsorberi i. sei //( sequentihas longc diffkrw

B. 1. 2. finis desideratur. 862 congregavit 3. 4. 803 Passio Lamberli finitur prsesulis alm: in margine

«"instituit B. 1. 2. «^'ideesti. see Andoleto B 1. 2. 86- Fulcarius B. I.

NOTiE.
(398) Vid. S. Huberti Vitam ab auctoreco«vo 918.
scriptam apud Surium, VI, 4fi. (402) Hoc teslatur auctorVitae S. Huberti.Flon
(399) anno 13 prsesulatus. Vit. S. Hubcrt. berti jpqualis. Sur. 1. I p. 52.
(400) Cfr. Sur. VI, 56, (403) Vid. Acl. SS. April. III, 377.
(401) Cfr. Historiam monasterii S. Huberti An- (404) Ad Fulcarium episcopum Tungrenseiu
at

dalginensis ap. MarteneetDurand incol. ampl.VI, ditepistolam Zacharia.s papa circa a. 7oi.
^l AN«;ELMI UKSIA
A>SKLMi GESTA EPISCOPORIIM
t,l'lSLil)l'imi).M LEODIENSIUM.
l-hUUIM>iMUra. lOftS

isideriiim Italiap rcgcm Leodium misit in oxi- Ajudicalurtlialamo,mechodissimulanleetscelusjan\

im (iO;.) 'an. 787). T.ui successit 3iu* fJerbaidus duplicatum occultantc, quod quasi tristaretur judi-
)6), po5lquo illum iio"* suscepit opiscopatum tio episcoporum dulci scse privari con)uge. Nec
alcaudus «» {aii. 810' ;cujus anno ciuarlo, qui est nuilto post a legalibusthalamisinjusto factodivor-
Doniinica incarnatione 814, Karolu^diem clau- tio, non cjelat mcchus quid 8"* maligno corde ma-
extremum. Walcaudo (407) successit Eirardus chinatus fiicrit: cum Waldrada enim turpi voluta-
insede3»3iis(flH.83l), 37u>Harcarius »'<^(an. 8'f2). tair adultcrio. Auditur huc Roma'; nuncius (410)
»< huc statim a beato papa Nicolao mittitur, qui dili-
\9. De Francone i'piscnpo*T-.
genter omnem rei verilateminvestiget. Venit ergo
rricesimus octavus posscdit Franio Lcodium responsalis domni apostolici. Ut audilum RomsB
i. 8o4), a Trajecto transvcelam rpiscopaiem fuerat, ita vorum csse reperit: archiepiscoposGun-
hedram, quam ibidem circiler 48 annos pruden. tharium Coloniensom,Tielgaiidum vero Treveren-
regere studuit, inler asperrimas tluctuantis sem, tanti malifautores deprehenduntsimulet auc-
uli enim temporelegimus(408)
procellas. Hujus tores,qui.Mclensenisynodum('/n. SO^^tu^^piter rega-
Giyoan. 881) diram IVortmannorum genlem " lium nuptiarum injusto fedaverint discidio. Convo-
n duce suo rrudolissimo fiodefrido a transmari- cantur Romam {an. 863) cogente apostolicaauctori-
parlihus nostros finos irrupisse, et ex Oceano tatecumLotharioregearchiepiscopus uterque. Rex
dem in Rheni partim in .Mosa' alveossubito tan- dc injusto legalis matrimonii divortio 877 canonicis
1 evolasse CTercitum,ut,relicto intluviisnavigio, legibus insimulatur. Rex se esse laicum, canones
i^dibili pedum velocitate utrobique (erras per- ignorcire confitetur; sed super hoc in omnibus se
rerent, et vaslantes omnia cede et incendioil- episcopali paruisse juditio, Conjuge amissa, non
qua?quc vellent. itcrum ad navcsvertercnl. Adeo negat se duxisse aliam, eo quod ita juvenilis calor
cio quis terror divinae ultionisanimos ^'seorum setatis poposcisset(4 1 1 ). Quid ultra memorem?Thiet-
bus est cordi armis libertatem lueri, invaseratj birgalegitimedebere esse regina, altera Waldrada
nullam in armis spcm ponentes, servire quam sciliceladjudicaturadultera,archiepiscopiquihujus-
ellari »'« maluerint (Regino Scdet si
"/;. 882). modi tlagitio assensum dederantsacerdotalidignita-
lale aliquitteniptascent, nunierosam nostratum tcprivanturf«n.86o).Sedcontempnuntinfelices,rex
iam paucis eorum sepius turpiter terga dedisse et alter archiepiscopus, Guntariusvidelicet, aposto-
ipertum est. lluictantie misericT invictissimam licam auctoritatem. Rex enim contempnit jusjuran-
0 Lulharingiam principis Lotharii crimen in- C dum quo fldem legitimffi regina se servaturum
it, qui dum honcslos legilinKc uxoris amores spoponderat,ctvolutabro potius delectatur adulterii
ilis concubince posthabuit, ipsos, quod dictum ille praesumtuoso fastu divinum audet celebrare
est nefas, sacerdotes in perniciosissimum erro- officium. Ob quam rem illi ambo eisque consentien-
-n\ consensum (409)
miserabiliter pra-cipitavit tes anathemate dampnatisunt ab apostolico, Hujus
r.i.No Naniqueadulteriuam convocantes
an. 863). causa reatus adco miseros fecit Gallise populos, ut»
odum,falsisdantlocumaccusatoribusutrcginam sicut supra memoravimus, Dei omnipotentis ira
Ibirgamarcessanladulterii. llla dumcontraque- barbaram Nortmannorum gentem omnino sineret
excusare, acsi scortum repulsa, regali indigna pr8evalerenostratibus,(/ln. 867-869. )Tandemdivina

VARLE LECTIONES.
'» Walcandus k in 2 m margwc (i(l.scriptum est : (Isl)e Walcaudus rejst) auravit a funda(men)tis mo-
ilerium in (A) rdiienna in loco qui (dici)tur Andainus, quod monasterium fundaverat... beregisus...
chro n)os saucti Huberti, quod etiam (u)sque ad tempus ejusdem Walcaudi incoluerant canonici. Sed
ilcaudus monaclios ibi locavit. corpusque sancti Huberti traiistulil illuc a Leodio cousensu Ludowici
peratoris, filii Caroii Magni, locumque ipsum possessionibns aniplians ossa saucti Beregisi in vicino
ius nionasterii tumulata ad idem monasterium translulit ac loculo imposuit (407) «" Pirardus B1.2.
Hircarius Bl. 2. »'i deest. »"2 2. caput pkme diversum dedit Ch. «"3 animus 1, 3. corr. animos 2. »74^6-

lare 4. "s djdu 4. »'6 quod 4. 8" dissidio 4.

XOTiE.
405) Cfr. Aunal. Laubiens. et Leodicns, 774; statur idem Regino. Cfr. quoque Folcuin. gest.
1 major fides habenda videtur Ann, Sang. qui abbat. Lob, c, 16.
em Corbeice obiisse tradunt (400) Inter quos Franconem fuisse aut fugit auc-
i06 A quo conscriptasquasdam opistolasedide- lorem, aut consulto abeo lectumeslsilentio. Con-
il Martene
el Durand, Colleol. VII, 16. ciliis Aquensibus el Metensi a. 860 et 862 interfuit
Franco, ut lestantur acla conciliorum et epistola
407) Cfr. Hisloria monasl. S. Huberti Andagin,
45 Nicolai I. papa?; Mansi XV, 311, b47. 611. Cfr.
Anno 831 dic 19. mcns. Aprilis Walcaudum
i».

luc inttr
quoque Hincniari ann. 869, ubi Franco episcopu!
vivos fuissc conlirmant Ludovici
S. Landberti vocalur. In curia Caroli Calvi postea
litterse eodcin die scriplfp, ap. Chapcav. I,
versatus est; Hincm. et Regin. ann. 869. 870.
(410) Romualdus Porluensis el Johannes Fico-
»08) Auctorem in seqiienlibus pauloliberius Re- dcnsis episcopu.s; dcin Arscnius, Ortensis episco-
lonem ducem sotutum cssc, noii ex ipsisqiiidein pus, apocrisiarius papm i, e. responsalis,
•bis, al ex rebus apparct. Anno 881. Leodiuni (411) Hcjcc iion leguntur apud Reginonem, Ex
ilatcm,rra;jectumca:itriimetTiuigronsemurbcm dofensionc quarn Roraara raisit Lothafius' (clr.
defrido duceia JfordmaQnis' ewe combaslaa le-
Hincm". 8M) videntur deBttmpta,
 .

^083 HERIGEBJ ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. 1084

ulLio regem ferit cum archiepiscopis svs (412). Nam A urbani sermonis expolivit facetiis »«», et responso
dum ficte veniam ad apostolicoquerunl, atqueinde ria quajin sollempnitate ejus cantamus, composuit
humanitatem summisacerdotisexperti rcdeunt,in- scr.bensaddomtiumHerimannum archiepiscopun
tra Italiam peregrini intericrunt. fp-oLcuiNi Gesl.tibh. memorati Willebertisuccessorem.Idemipserespon
Lohiens. 17) Ea tempeslate aiunt nostrum episco- soriororum quae de sanctaTrinitate cantantur au-
pum Franconem, non ferentem diutius indigenas ctor fuit886, quod nos quidemignorabamus,credea-
vastari ab externis pradonibus, tandem pro defen- tes,quodfamahabcbat,nescioquem Hubaldumipso
sandis eecclesiaj rebus, pro viduarum et orpliano- rum fuisse compositorem. Sed infra hoc fere de-
rum causis in liberlatem vindicandis arma sump- cennium, dum aliquaj in armario revolverentui
sisse, in barbaros hostes sepissime fortiter dimi- cartulcK, insperato una ex his inventa est a succes-
casse, donecatantapervasorumpestecumDeiadju- sore praedicti venerabilis Stephani nomine Richa-
torio patriam liberaverit »''9. Etquia pro hac neces- rio a-dita, cujus exemplar, ut fidem astruamu:
silate humani sanguinis effusioni interfuerit
crebro omnibus quicumque hujus rei veritatera scin
memorantquod ipse spontaneus se officio altarisab- volunt, non ab ««^ re credimus huic inserere opuj
dicaverit.Ipseamenumssohuicnostrfficecclesia? con- culo quod in hunc modum continetur
;
:

tulitJustinum88i,abbaciamLobiensem(4131etprK- ^t\,%%%Exemplar testamentiin quo testatur

Richn-
posituram Fossensem adquisivit (414).Quemomni rius Stcphanura condidisse responsoria de sanctc
potensDominusutpius pater flagello suo corripere Trinitate.
voluit.etquicquitsibi in eo displicebatadpurum 88« Ori>nibm »89 sanctam Trinitatem confitentibus
excoquere. (7^«?. 1,20). Nam ante finem vitaj diutino Patrem ct filium et Spiritinn sanctum, Patrem plenm
corporis fatigatur languore, anima^, ut credimus, Deum in se, Filium plenum Deum a Patre genitum
integratur sanitate, quam multis tribulationibus at- Spiritum sanctum plcmnr. Deum a Patre et Filv
tritam cselestibus apothecis credimus reconditam. proccdentem, non tamen tres Deos sed unum Deum
Domus sanctse Mariaj et »83 sancti Lamberti terrse Richarius Tunyrensis secclesige episcopus, gratia tobi

creditos ejus 884 servat cineres(41a) ((m.801, J«h. 9). et pax a Deo Patre ct Filio ejus domino nostro Jesi

Circa idem tempuscathedraColoniensisperseptem Christo et Spiritu sancto. Si aliquid utilitatis vel fm-
annos })astorisexpers(416), vastata a Nortmanno- ctificationis in aecclesiasticis rebus nobis commissi
rum rabie urbe et a?cclesiis sanctorum cedc et in- ordinare valemus, quantotius accelerare debemus
cendio, propiciante demum divinitate, Willeliertum Idcirco noverit industria fidelium, tam prpesentiun
suscepit archiepiscopum(417)(fm. 870). Cujustem- quamque 89o futurorum, quia venerahilis vir, prxca-
pore domus sancti Petri,quae adhuc ibidem pra;sto q sor videlicet noster StepAanus, in honore sanctxjri
est, ab ipso et ab aliis compluribus episcopis est nitatis qusedam responsoria cum antiphonis noctuma
dedicata, ubi pridie quam dedicaretur, ingentes lihus sive matutinalibus necnon vesperlinalibus to-

demonum strepitus sunt auditi conquei'entium se tumque ad jilene officium dulcissime modulaiioni
anoto propelli habitaculo. stabilire curavit, credens sibi suaeque aecclesise liqu\d<
20. De Stephano episcopo et Richario profuturum, si illi debitas laudes spcciatim deferret
Tricesimum nonum habuimus Stephanum («n. cui nichil addi vel minui potesi, quia semper est quo(

901), qui,eoquodMetensisaecclesioefueritcanonicus est, cui proprium est quod »91 sempiternum est, cu

et protomarliris alumnus, de inventione ipsiusquae idem est 892 ^ivere et inteUigere (419). Hanc quo
cantantur responsoria edidisse dicitur. (Folcuin., que semitam vcstigii suprascripti firmiter inceden

c, 18.) Verum, utde incertis taceamus, idemVitam tes, curavimus quoddam oratorium in aecclesia sancl

sanctiLambertisimpIiciterant:quitusdictatam(418) Lamberti, ubi ipse quiescit, struere, atque in eo oftar

VARIiE LECTIONES.
«"s archiepiscopo 1. «7» liberavit 4. 880 Amanium 4. ssijustinum 1. Lustinium 4. «8' ita. 4, apu
rum sed a expunctum,
1. apurum 2, 3. 883 deest esse 1. 2.
1. 2. 3. 884 3. »8» facelus 1. »»* rtliqu'
desunt Ch. «»7 iib. 4. s"» deest 2. 3. 889 pracisnm textum dcdit Ch. san dfiest 1. soi cui 1. 2. 3^

8»a deest 4.

NOT^..
(412) Obiil Thealgaudus Trevirensis a. 867. Gun- Carolus Simplex, Zuenleboldus, vide iu tabuli
tharius Coloniensis a. 869. menseJul. munereepi- eorum ann. 884, 894, 898 datis apud Chapeav. I

scopali sc abdicavit testibus Bert. annal. Eodem 160 scq({.

anno mortuus est Lotharius. (41o) Exlibro Leodiensi commemorationurnhff
(413) a. Annal. Lobiens., Folcuin. gest.
889. affert Chapeaville Quinto Idus Januarii commemn
:

abbat. Lobiens. Privilegium donationis Arnulfi re- ratio fratrum nostrorumpresbyterorum dominiFran
gis lo. Nov. 889. Francofurti datum vid. ap. Mi- conis episcopi, qui dedit nobis duos mansos m Mer
raeum I 650. Ad Notgeri tempora usque Leodien- hein.
ses episcopi Lobiensem abbatiam administrarunt, (416) Anno 863. Gunlharius Romam ieraU
quod quam male tulerint monachi, vide in gestis (417) Ann. Coloniens. Mon. I. 97,
abb. Gembla,c. Dachery II, 762. Cfr. quoque conti- (418) A Godescalco vid Acl. Sanct. Scptembr
;

nuat. Gest. abb. Lobiens ib p. 743. t. V. Hist. litt. Franc. tom, VI, 168.
(414) Qu8B alii donarint reges, Carolus Crassus, (419) Cfr. Ciceron. TubcuI. V, 38.
ft5 ANSELMI GESTA EPISCOPORUM I.EODIENSIIIM, \m
Uuenles »«, quamvis a runclis /itlelibi(s Deiis et Do-A. «^"« 24). Post hiinc 429)Ratherius,genere nostras,
inm, vera et sempilernaunitas, in snbstuntiu ubique a Veronensi ppisropatu primum dejectus (430), in
(etilcr adoretur, quia »»» xina substantia esf Pater sedem Leodiccnsis i»"' adciscitur ponlificii 43 [an.
Filius et Sjiiritus sanctus, tamen in honorc ipsius 953, Ai/(7. 28). iNec tanien usque iii finem vitaesuoe
iclae Trinitatis dedicare maluravimus. Sequitur ejus honoris est potitus; nam duminmores homi-
inceps cujusdam fundi ad idem allare tradilio ;
num tam seriptis quani dictis inveheretur a?quo
de, ul»»»ibidemcontinenlur,Iuniinariaol reliqua mordatius,hoc non ferentc potentum insolentia^a
nnie servitulis jueiler adiin[)Ieantur sollempnia, nostra sedo nichilominus dejicitur(i31 ,indultisque
ae hic interponere super\acuum extimavi ^420). sibi ahquautis episcopii ad usum vitae agellis (432),

•tum esl hoc Leodii sub die{6. Kalendus Decembris quadragesimo quarto locum dedit Baldrico (433)
no Domini 93i »9*, indictiune o, regnante Heinrico \an. 'Joi, Dcc. 2.'i.). CujusRatheriinonnullaaputflos
ie anno 13»»' (421) [an. 932,Nov.l6).
glorio^issimo nos multo sale condila habentur opuscula hodie- ;

d ad propositum redcamu*;. Idem venerabilisvir que auditorum conscientias acerbe solet confrica-
)LCLi.\. c. 18, Stephanus nonnulla sancta> a?ccle- rc (i3i).
? ronlulit uldia (422), ex quibus est libellus ille 24. Dc Everacro «os episcopo.
quo unicuique fempori congruas per totum anni
B (FoLcuiN. c. 27.) Baldrico post paucos ammini-
culumcompojrit leclionescum responsoriis.versi- strati 90^ episcopalus annos defuncto (43o], Evera-
iis, el orationibus quas rulleclas vocant, horis crus 905 (436) Cisalpina? Veronae 90« prapositus, quaj

c canonicis recilandas, scribensmemoratum co- vulgo Bunna dicitur, 43 nobis constitutus e.st epi-
em Roperto Mettensium episcopo. scopus {an 939, Apr, 30.), annuente Brunone ar-
22. Ilem de Richario episcopo. chiepiscopo, eodemque ut aiunt duce, cujus provi-
digrante auleni illo feliciter ad Dominum (423) denlioe tunc temporis intererat (437) universa hu-
I, 920, J/«/. 19), paulo anle dictus Richarius ex jus regni negotia dispensare, Otone imperatore
bate Prumiensinobisepiscopusestordinatus;424) primo circa alias regni partes occupato. Hic cum
'
secclesiam, in qua sanctus Hupertus primum eleganti morum adprime ho-
probitate, liberali
[uievit, ampIiavit,elinhonore apostolorum prin- neslatis scientia, cum jam pridem aput illius tem-
is consecravit (423) {an. 922), deputaijs illic poris noslrates fundilus liberale studium cum rae-
itum prfpdiorum, unde usque nunc 30fratresca- moria absolvisset (438), ille scolas per claustra
uici victus et vestitus habcnt sufficeutiam. G stabilire curavit; quas ipse vicissim nonindignum
23. »98 De aliis episcopis quatuor »99. duxit frequentare, lectiones majusculis tradere, si
FoLcuiN. '. 21.) Hic (426) quadragesimus qua- quidminus in lectione intelligerent, benignissime
igesimum primum Hugonem »"0 habuitsuccesso- identidem inculcare, spondens, qua; nontamfacile
n (fl».943, Jiil. 23). Hugoni (427)subrogatusest paterent inlellectu, se eis vel cencies enodare. Si
Faraberlus cx abbate Prumiensi (428) («??.947, quando aulem cum contingeret, aut ad palatium,aut
VARLE LECTIOiNES.
»* struentes d. 4. ^»^ quod i
1. <?. 3, nongentesimo superscriptum in {. alio airamento,
»^~o deest »96
XV undecimo 2. 3. 4. «98 deest 2. differt. Ch. »99 deest 3. 4. »"0 deest 3. 4, aoi Leodiensis 4. 902 apud
I.

aput cnrr. apud 2. 903 Everhardo 2. Everardus 3. Evcraclo 4, Everaclo C. 904 administranti 1.2. 3. «os
srardus 3. Everaclus 4. 906 nerone 1. 2, 3.
NOTiE.
i20] I. e. e.rislimrici. 169; ni Id. April. ab /Egidio traditur.
421* Imo 14annus Heinrici regis currebat. (428) Interfiiit concilio Ingelheimensi 948.
122) Abbas erat monasterii S.Michaelis in pago (429) Obiit v Kal. Sept. yEgid.
•dunensi. Chron. S. Michael. Vird. Mon. IV, 81. D (430) Liudprandi antap. III, 42, 52.
X donalione rcgum LudoviciCaroli Inf. et (431) In .Nalivitate Domini Folc. c. 23; cfr. Ruot-
npl. ecrlesifc compararit a. 908, 913, vide ap. geri V^it. Brunonis c. 38.
apeav I, \61. Nostrx conmnguinitatis affinisvo- (432) De quibus vid. Folcuin. c, 28.
ur in dipl. Carol. Simpl, (4.33)Nepoti Ragineri comitis Hainoniae. Leodi-
423 XIV Kal. .lun., ut tradit .'Egidiiis ot confir- censium episcopium snhripit, legitur in Annalibus
iiit iNecrologia Laniborliaiii coUegii Foullon ; Lobiens. Mon., II, 210.
1. Leod. 1, 162 Qui in Leodiensium notitiam
(434) pervenerint
424) De contentione inter Richarium et Hildui- Ratherii lihri vid. ap Folcuinum, c. 20, 24 et ap.
m opiscoposa nostro omissa vid. FIodoardiAn- i^Egidium Chapeav., I, I77.Ibid., p. 179 de Ratherii
les 920 sqq., Folcuini Gesta abb. Lobb. c. 19, codice Lobiensi.
innis.X papa? et Caroli regis cp. Bouq IX, 213, (433) XII Kal. Mai. habetNecrol. Leod.; Chapeav.,
I, 187; XV Kal. Novemb. i^i^L.ndius.
3)Men5eMaio dio S. MHximini, teslatiir .'Egi- (436) ClaroSaxonum sanguine oriundus,uttradit
13.
Reinerus in Vita Everacli, c. I Pcz. Thesaur. ;

426) Obiil x Kal. Aug. Cfr. .-Egid. etlibr. mort. anecd. nov., IV, 3, p. 137.
ulloiiI, 167
(437) Ruotgerum in Vita Brun. c. 38 secutus
427) S. Maximini abbali, testibus Flodoardo,
est.
it. Reginon. ol Folcuino, dics supremus iv Kal.
(438) Prfeclaram illam Leodiensiuraeruditionem
•r. in libro Mort. Leod. Chapeav. 1, 174 Foullon
jam in Everaclo eluxisse, probant ejus ad Rathe-
1087 HERIGERI ET ANSELMI CESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. ^m
ui expeditionemlongius abhacurbediacedere.quos A cuLueril, qiiique ipsi durioribus sepe superaudis
reliqnisset scolarura magislros, lilteris animare, assuefacti fuerint, ex hoc naturali solis defectu
ipsis crcbro duici carmine alludere solebat, adeo animis tam facile labefactari potuerint. Fortissmi,

quibus prsesens congaudcre non potcrat, ulierat inquit, bellotores, qui per mille periculorurn fatia
imperialibusedictisobnoxius,scpeabItalia, sepe »07 tociens egregio veslro nomini insignes rapuistis victo-

a Calabria, ut caros filios,ad sosstudia incendebat. rius, surgite, queso, nil timentes surgite, virile robur,

Nec anle a tampr<Bclaro ]aboredestitit,donecmul- quod turpiter dormitantes amisistis, resumite. Pudeat

tosexrudibus tam spiritualibus quam saiculari- naturales elementorum viccs horrere. Nil de vitse

bus disciplinis brevi prefectos reddidil. Et, quia periculo ajitur. nullus de inflicto cum hostili dextra

paulo ante mentio incidit Calabriffi, quiddam »«» cruor stillat vidnere; innoxise tanturn hunc aerem
quod ibidem contigit illo prcEsente,nonpigeat me- involvere tenebrae, quos paululum post cernetis »t«

morare. Imperator cum exercitu longe per agros illuscescere redintegrato lumine ; ceterum in tuto sunt
dilfuso Calabriae fines tenebat (439), cum ecce omnia. Tandem his verbis expergefacta vano ter-
repentinum omnes ingenti pavoresolis perculit»!») rore sopita tot heroum pectora agnoscunt, post
deliquium (440) {an. 068, Dec. 22.). Namque, ut paululuni,lucidum orbem Phebeae lampadis (44fj
audivi referentem domnum Wazonemepiscopum, sensim in proprium reformari sn statum vident ;

cum multuih diei superesset, vident, deficiente diem redditum, quem paulo ante nimis Ire-
terris
paulatim sole, cum adhuc maturus foret, diem pidantibus animis spectaverant ablatum; suusque
quasi jam vesperascentem nigrescere, et ceu sub illis horor postmodum jocundo fit ludibrio. Mnlta
noctem greges peccorum a pascuis stabulaavesque idem episcopus a suis sepe perpessus, cum retri-

aviaria petere Unde noslratesqui sn ibidem forte buere posset, cum pacientia superavit, nuliam pro
tunc aderant, incredibili pavore exterriti »12, nichil injuria sua volens reddere vindictam. Unde con-
aliud quam diem juditii putant imminere, et va- tigit ut, dum cives Leodicenses domum ejus vi ir-

lida armatorum manus, qua^ miiltas urbes egre- rupissent, et rubeos Wormacensis vini rivos a
giis viribus multosque x^ebellantium
excidisset, monte quo nunc a?cclesia sancti Martini (442) sita
populos ferro perdomuisset, hanc alienam ruti- est, usque in Mosam deduxissent, ille hoc a?quani-

lantibus stelhs noctem in tantum expavit, ut in- miterferens, nuUam adversariis prohac teraeritate
credibili anxietate diversas quasi tutanda? vitse ex- vicem rependere quesivit. Et quamvis innumerij
quireret latebras.Sic alii vasis vinariis, alii cistis, premeretur molesliis, et multa familiaris rei au-
aliisub carris turpiter sese recondunt; quisquepro q gustia, quippequi asis viris militaribus episcopio»"
lucro vitee si^ computat 9i<, si quod pro hac inusi- appendiciis privatus esset villis, duas taraen no-
tata nocte sibi reperire queat latibulum. Stupet biscum 920 condidit aecclesias {an 963), quaruni
superhis prudens antistesnon de eclipsi soliscujus unam in beati Pauli (443), alteram in beati Martini
naturaliter factse optime noverat rationem, sed de honore consecravit (444), singulis triginta fralre?
irrationabili tot virorum fortium formidine, quos canonicos deputavit, terciam in honore beati Lau-
minimo terrori fore suspicabatur hostibus, in quo- rentii coepit, sed non perfecit. Cujus corpus posl

rum medio consederant, si rem naturalem ila ti- 12 episcopatus annos terrae est redditum in aeccle-

muisse ab illis fuissent auditi. Sicque ut in suis sia beati Martini [an. 971, Oct. 27) (443).
quisquecastris parvoceu putabant, Isetidiscrimine
2o. De Nokero^^^ episcopo,
latitabant,singulos ipse circuiens, ignaviae accusare,
innatcB virtutis ammonere studebat, arguens pro- Substitutus est Everacro »« 46 Nokerus (446),

brose satis^cursi^^quihisortifuerintmajoribusquo. genere quidem Alamaunus (447), sed admodum

rumnemo ullisaliquando rerum asperitatibus suc- omni morum elegantia insignitus, paterna dijp-

VARIvE LECTIONES.
907 deest 4. 008 ab i. 2. 009 quoddam 4. »10 percutit 3. 4, »" deest 1,2. 3 9ij perlerriti 4. "•
e.est 4. »14 reputat4, oi» hj additi. 9i6 cernitis 1. 2. 3. 9)7 reformare 1. 2. 3. 9i8 deest 1, 91» episcopo
id 2, 3. 920 cum deest 4. oai nochero 3. semper copiosior hoc loco textus Ch,
-,
922 euerardo 3.

NOT^.
rium Htterse Chapeav.,I, 190, ex cod. Lobiensi
;
; racrode miraculo illo conscriplum Chronico inse-

Opp. Ratherii ed. Ballerini, p.459, Cfr. Vita Balde- ruit. Chapeav , 1, Quem
librum|;suppo?itit»nni
194.
rici II, ep. Leod.,c. 18, Mon. SS. IV, 731. essedocuit Foullon, 1, 188. Cfr, Leodiensium cano-
(439) Boehmcr, Regest. imperat., p. 19. nicorum diploma a. 963 uta ex reliquis nolisrhro-
nologicis corrigenduin), Martene, coll. 1, 320
f440) 968, XI Kal. Januar.. luna 28, hora diei 3,
habent Annales Sangallens. major. Cfr. Liudprandi (443) VI Kal Nov. notatur dics supremus in »
legatio 64. crologio.
(441) Virgil., Georg. 1, 439; ^En., iv, 6. (446) A Gerone archiepiscopo Coloniensi mens(
(442) Publicus Mons, Publemont, Douille, histoire oprilioctavis pascbee et ix Kal. Maii apud Honnam
de Li6ge I, 63 Annal. Lobiens I, 1. Rotgeri nomen' in numnii
,

(443) Cfr. Vita Balderici II, ep. Leod., c.l8,Mon. ejus qui extant legitur, vid. Renesse-Breidbach
SS. IV, 731. Histoire numismatique de Liege, p. 2.
Ob sanitatemS. Marlini opc Turonis recu- (447) Pra-positus fuerat apud S. Gallum
Ann
(444)
pftratkriiiut vWlt i^gidius",qui libellum ab ips6 Eve- Hildesh. 1008.
89 ANSELMI GESTA EPISCOPORUM LEODIENSIUM. 1090

i)ne er^a fficclesia filios Qoslras fieri studuit. Ul A tumesse, qujB aliquo modo posteris noxia esse
ini paucis phirima perstnngam, oninia aput nos poteranl. Unde in nno quod refero (4oo),et insidi£C

[uexlerius quain inleriusmolioravit ot anipliavit, luinianre malitia! prudenlerobviavit.etmagnificen-

mum sanoLui .Mariae et sanoli Lamliorti. sicut in tiam Creatoris devole honoravil. Erat in Liujus

Leseutiarura csl.cum ornamcntis, claustro etwdi- urbis editissimo loco (4i)6) spacium quod talis
iis episcopii rcnovavit, urbem rauris dilatavit et videretur capax esse acdificii, unde reiiqua urbs
jaravit (448>. Multa auferens incommoda, plura ab ejusdem arcis babitatoribus violenler posset
ic noslra; a}ccIosiae contulit comnioda, inter qua^ inpugnari "o. Hujus scdificandi copiam cum qui-
seros Leodicensesliberarestuduit a munitissimo libet in armis praepotens expetisset, quasi inde

facliosis hominibus semper fecundo .Montis Ca- totam urbemetuniversas episcopiifacultatescontra

irum (449) castello. Quod quam damnose fuerit hostiles insidias defensaturus, intellexit prudens

i Leodio, haul longe hinc distantes fidelibus antistesversutam hominis nequitiam, et si quod
ilis ejusdem oppidi "^s
subjectao atlestari possunt petebatur annueret,rem omnemin contrarium esse
nse.Eratenim.praeter naturalem ex situ »24 loci vertendam, ita pline ut qui defensionem promisis-
initioncm,a;difioiis editioribusexstructum,tribus set secciesiai, ipsi episcopo vim inferret, clerum et
clesiis ornatum. In quarumuna i2presby-
(4bO) B populum oppi'imeret, postremo cuncta illuc appen-
i ad serviendum Deo erant deputati, ad quorum ditia »31 sibi pro libito diriperet, hac perniciosa
is respiciebant de adjscentibus villis nonnullae frelus municione.Assumpta ergo evangelici serpen-
:imarum parles,el praeterea quorundamexinte- tis astucia, vultu quidcm quasi benignissimas ejus
agrorum usufructus. Quae omnia quum post precibus aures accommodaret.pro temporesimula-
ius oppidi excidium (4bl) in suas »S5 suaeque ssc vit, cordeautem quomodo domesticihostis obviaret
ilesicC utilitates posset relorsisse »'', quippe qui consilio deliberabat, cum interim
insidiis altiori
intistes ejus dioceseos foret,et in palatio Ottonis rem usque in quemUbet certum diem,
diflerendo
uii adhuc pueri inter primos consiliarius esset hominem jam in spem potiundae voluntatis adduc-
2), siraul ut a loco suo invidiam facti transferret, tumsuspendit.Nec multo post,accersito archidiaco-
sedem regiam (453) honorare his quae prius ad
iuit no eidemque »" majoris aecclesiae pr£eposito,nomine
raoratum oppidum erant appenditia. Undeetin Rotperto, secreto dolos occulti pervasoris aperit.
itorio sancla; Mariae,quod est Aquisgrani, quan- Suadet, monet, immo jubet, ut faxit ibidempocius
iJHc anteainerat numerus clericorum, tantum- fundari secclesiam in honore victoriosissime cru-
nadauxit ibidem »-8Deoservientium,sibisuaeque cis, cujus virtute magis quam omnibus 93' morta-
dens sufficere aicclesiae, si tantum
fideles ejus lium armis seque suaque omnia tuta esse posse
iros esseliceret a molestissima improborum lio- certum teneret; atque ut ejusdem aecclesiae ante
iuni,qua eatenus vexabantur, oppressione,cujus praescriptum diem maturetfundamentalocari,pro-
leratcausa ejusdem oppidi refugium. pensiusindicit praebet 93* insuper ad hoc matu-
;

Quam sapienter cujusdam polentis cupiditatcm randum largasatis impendia,spondens profecto quae
elnserit »-'9. ille adheec autnollet aut non posset inpendere, se

lluduit vir idem praeclarus, in providendo filio- innullo necessarioilli defulurum auxiiio.Ille autem
n saluti linccoshabens oculos (4b4), ab his cau- boni prsesulis artibus inslructus, antc condictum

VARLE LECTIONES.
» oppidi 2.
opidi corr. »24 exilu i. 2. .3 »•2^;
suis. i. 2. 3. 92« dcest 1. 92"
"• relrorsisse.
1 928 ^cgst
^
4.
»•» '-'
»"
»i* totum pane coput recisum
recii apud Ch.
'
930 impungnari. 931 appendentia 932 que m 1. alio
'''•' "-'^ 933 omnium 4
amenio" additurn; eodemque '
4. 934 jubet 3, 4.

NOT.E.
418) Laudcs Notgeri vide ap. Fulcuinum, c. 20, Cfr. Wilmans,Otto 111,46. Quomodo castellum ex-
as posteri his versibus qui apud /Egidium ie- pugnatum sit, vid. in Hist. Sanct. Laurentii Leod.,
ntur, inciuserunt : Vit. Notgeri, c. 6.
(452) Donationes quffidam Notgero ab Otlone a.
Legia, legc ligam cum prselatis sibi leges,
Nolgerum Christo, Notgero celera dcbes.
997 factcC sunt m
rccornpcnsaiionc vidclicet servitii
avo patrique meo ct mihi exhibiti, ct devotionis quam
Ar. quoqueGozechiniepist.; Mabill. Anal. vet. in eo prx omnibus promptum ad excqucndam volttn-
»; Histoirede France, VII, 208 Qualis fuerit
liLt tntem mcam et jmtitiam semper rcperi ; sunt verba
jlesiae Leodicensis status paulo ante Notgeri ob- Ottonis in tabula, a. 997. Chapeav, 1, 210. Fidc-
m palet ex Heinrici II privilegio anno iOOG con- litatis nostrx promptissimus exequutor in alio Ot-
iplo; CliapcHV., i, 212. Vide ibidem alia privi- tonis III diploraale vocatur ibid. Vide quoque Ger-
[ia Notgero dala et Fisen. Ilist. Leod., 1, 108, berti ad Notgerum epislolas 30, 39, 42, 49, QQ, 67.
iq- (4o3) scil. Aquisgrani.
.449)Chftvremont. (4b4) Horal., Serm. 1,2,90.
Joann, apost. et SS.Cosmae et
ioO) S. Maria;, S. (4bo) Cfr. Hist. S. Laurentii Leod., Vit Not-
miano erant consecratae, ut habet vEgidius. geri, c. 7.
y6\) Non anle annum 987 factum, quo ab cxer- (4b6) in Publico monte, medius inter SS. Petri
uTheophauu imperatricisobsidebatur castellum. ct Martiai coilegia; Fiscn. Histor. Lcod,, I, 150.
 ;

1091 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. 109

diem honore sanctae crucisfundamenta

secclesise in A. unde 15 fratribus victus et vestitus solatia pende
ibidem locare studuit, beneficium quod ex dono rentur.
episcopi tenebat, illuc destinavit, voto insuper ad- 27. De ecclesiis sancti Dyonim et sancli Johanni^
dens quicquit de suo vcl baberet vcl habilurus AHa nichilominus ipsiusamminiculo condita es
essel. Verum ubi impio jam dicto pervasori com- ecclesia a Nithardo custode majoris ecclesiaE ii

pertum est eo loci fundari aecclesiam, ubi arcem honore beati martyris Dyonisii. In qua primun
sibi vana spe futuram 933 spoponderat, non sine quidem 20 aggregati ^'-^ sunt canonici, procedenli
multis querelis atque conviciis recurrit ad episco- vero tempore additisdecemin triccnariumipsorun
pum ; illum perfidia^accusatet fraudis Alemannicai numerus excrevit. Ipse vero prajterea suo nomini
qui sentenliam mulasset, atque ubi ipsc donium ecclesiaminhonorebeati JohannisevangeHstsecon
postulasset, ibi fallax promissor cecclesiam fundari struxit (457) et dedicavit, 30 fratres canonicos ai
mandasset.Episcopusaul.emcontramagisutmorem serviendum Deo ordinavit, fundos a se adquisito
gereret armipotentis 986 personae, quam deservire unde sufficiens iJHs victus et vestitus esset, depu
volens falatiaj,diu manet in dissimulando ejus rei corpusque suum, quod
tavit, et factum ceruimu?
conscienliam ; alque ad satisfacicndum ei, cujus ibidem sepeliri mandavil.
moribus liabebat dcservirc, in taU temporis neces- B
28 Quanta illi cura erga educandos pueto
sitate, ipso proesente, memoratum accersiri jussit
fuerit.
preepositum, quid struat, quaspe. qua fidutia, cu-
jusve jussu hoc coeperit ^^', non sine mulla quasi Maxima illi circa cducandos pueros erat soilici
indignatione rogilat. llleautem cum summa Immi- tudo, eosdemque cum fficclesiasticis disciplinis in
litate, nullo temeritalis studio,pro nullius odio ^^^, struendos, adeo ut quocumque vel ad proxim.
immo hoc ob Redemptoris ejusque reverendae vel ad loginqua loca (458) pergeret, scolares ado
crucis impensius optinenda suffragia, ad »39 lioc lescentes, qui uni ex capellanis sub artissima noi
sese esse adductum respondet. Terivm, inquit, ih- aliter quam in sculis parerent disciplina, secun
dem invcni vacuam per muUos annos alicujus utililatis duceret, cumque his librorum copiam ceteraqu'
immunem ; visum est mihi illam secclesias sanctse arma scolaria circumferri faceret. Sicque fiebat u
crucis, cujus et fundamenta struere c<Bpi, maxime quos plerumque rudes et illiteratos a claustro ab
esse idoneam. Quod si s*» aliter vestrse, domne^ prse- duxisset, et ipsos quos prius magistros habuerant
sul, sedet sententiae, domus Dei funda-
sive placct inlitterarum perfeclioneredeuntes superarent.Sei
menta commuturi refugium, nil ?riea
in jirsedonum C vereor ne hujuscemodi se tueantur exemplo, qu
intererit ^^^ bonse voluntatis; si qua est exme, merces cscolaribus alis in curias regum et episcoporuii
mihi a Deo non deerit. Si quis autem ne haec seccle- querunterumpere,et,disciplinaejugumdetrectante
siae in honore Dei consummetur oi^ obstiterit,super hoc levitatianimumdarecontendunt,quosego9*8felict'
peccatiimmunis [essej nonpoterit. Audiens hoc epi- judicaverim, si in nullo ab istius exempli discipliu

scopus, jamsedato vultu, quasi iramreprimens Si : exorbitaverint.Nam nunc temporis interstrep;

si

quid aliud, inquit, ihi capisses, pro certo id frustra tus cuinarum studia bonarum arcium haut secu
esset, fidesquc amico promissis inconvuba maneret. quam in clauslri 9i9 quiete constiterit valere,de re

At nunc quandoquidem saivator crucis suse vexillo missiori ad arciorem discendi viam non negamu
hunc locum per te dcstinare voluit, quod cxpisti convolari dcbere. Sin autcmlonge. est rcse contra
inconcussum conservabimus, immo quse poterimus rio, immo quia ^so est, cesset ultra lasciva «la
supplementa suppeditabimus Injuriam namque Crea-
. falsas instabili tati suae causas pra?tendere,quia quoi
tori inferimus, si posthabito 9*3 eo 9u spem vanse in tranquillitate clauslri neglexit, verum est quoi
salutis in armis hominum posuerimus. Ita profecto nequaquamintumultuantis seculiturbinepossil a?
dolus ejus qui jam rapina animi pervaserat a^ccle- sequi, quamque «•'i o si nostris temporibus tam au

siastica,laudabilitcr satis splendida, admodum non ^ rea possentrevocari sccula, ut in capellis tam in

fraude, sedindustria pontificis compescitur. JEdi- peratoris quamcpiscoporum nil magisappeteretu

licium aecclesi» cum claustro ct congruis pro loco quam cum Hllerarumstudio morum discipliua I .V

officinis consummatur ^«cademque in honoresan- nunc quia 932 longe res est contra,nos quoque a^

ctce crucis dedicata, agris et decimis donatur nostrnm iNotkerum revertamur.

VARLE LECTIO.NES.
93S (^ees^
3. 4. armipolis 1. 2. 3.
936 coeperit i. 2. 93s studio co//. odio L
93- 9S9abI.2. .1

9*0 deest
1.2. 3. ^n interit 1.2. 3. 942 consummaretur 4. 943 sn ejus 1. 2. 3. posi vocem do\as fals

omissum. 945 confirmaatur 4. 9<6duodecim congregali 3, 4. ^^' deesii.Omnino differt Ch. 9*8 i/c 4.

1. ergo 2, 3. 9*» clustris 1, 2, 3. 930 quod 4. 951 quamquam 4. 9^^ quod 4.

NOTyE.
(457; Monaslerium S. Joannis in Insula noviter (458) Anno 089 c. g. Romam itor loiil. Auii
anlc civitatem constructumin privilegioOttonisllI, Laubiens. .Mon., IV. Cfr, Vila S. Adalberli, c. tl
die 9 April.997, dato lcgitur; Chapeav., I, 210. ibid.
 ANSELMl GESTA EPISCOPORUM LEODIENSIUM. 1004

»58.
A Boemice civilatem transmissus, cum nonnulla ibi-
29. Quiet quales sub eo coaluerint
dem Cliristiana^ religionis documenta dedisset, ad
:umad honorem eecclcsise sua? tam diligenterct nos cum maximo lionore remeavit.Multi pra^terea
enuoseteosqui essentexfidoli familia cecclesitp, sub tanto patre onutrili, religione ct studiis libe-
>rumnonuullos scpe a pra^gnantibus cliam ex- ralibus diversa illustravere loca, cum insuo^ssqui-
tulasset nialribus, lam diligenter alendos essc demloco quicquitubivisstudiivelreligionis esset,vi-
seret, tuncaliarumnichilominus filios aecclesia- gere adlaboraverit. Idem prudenli consilio prffidia
ii.quisibiastudiosis commilterenturcoepiscopis ffcclesia^ in tres^so a^quasporcionesdivisit, quarum
parenlibus, gralanter suscipiebat. Multique unamsuiset successorum usibus,alteramDeoser-
tam apud eum Deo donante assecuti sunt perfe- vientibus per recclesias et permonasteria, terciam
mem, ut idonei reclores fierenl animarum. Ex his qui miliciam exercerent concessit. Multosque
enim mulla? a^cclesia; se gavisae sunt paslores consilii et bonarum arciumstudiisinformatosvitee
lere, quarum Salzburgensis aecclesia archiepi- et moralitatissuse imitatores reliquit, qui quas «s»

pum habebat Gunterum,Cameracensis duos al- videre noticia discipulorum de magistri elegantia
im alteri succedentem, Ruothardum (459) et nequaquam sinit dubitare.
ewinum »* (460) Wirdunensis Heimonem, Tul-B 30 Quod mitis fuerit humilibus, terribilis superbis.
sis Hezelonem, Trajectensis .\dcboIdum, licet a Erat enim pauperibus mitis, superbis, divitibus
llis praterea non episcopis, qui siniiliter sub eo terribiliSjbonis quibusquemansuetus, iniquis etfa-
luissent.quamplurima? correctee sunt ajcclesia'. ctiosishominibu3nietuendus,potentibusvenerabilis,
]uibus Durandus postea noster episcopus Baven- mediocribus amabilis, admirabilis sapientibus, in-
gensem »" ajcclesiam religionis et arcium libe- doctis eruditor clementissimus, senum atque de-
um disciplina ilhistravit, Otbertus cum aliquibus bilium baculus, juvenum et adolescentium corre-
s secum hinc abductisvitam Aquensium clerico- clor studiosus, providus in consilio, circumspectus
n, perneciosae contagio licenliae retro deprava- in facto, clarus in eloquio, discretus in silenlio ;

), ad sanctamreligionis, in quantum poluit, nor- quem surami proceres, antistes, dico, Romanee
m reducere sluduif^s. Quid dicam deHupaldo, urbis, pariterque imperator, tanto honore duxe-
, dura adolescentulus a scolari disciplina hinc runt 9*52 ut alter eorum, papa videlicet, in diccep-
ugisset, Parisius venit, canonicis sanctae Geno- tationibus praesulum Cisalpinorum vice sua seque-
3e virginis adhesit, inbrevi multo scolarium in- strum (462), sepe esse jusserit, imperator vero in
ixil? L'bi cum aliquaradiu moraretur, interim p disponendis regni negotiis primum habuerit. Hic
elicetcumadomno Notkero episcoponesciretur, tanti liabitus extrinsecus, talis erat interius, qui
dem canonica episcopalis sententiffi executione numquam nec in se »63 nec in aliis familiarius sibi
npulsus est redire ; digressusque inde, prose- adherentibustorporilocumesse voluerit, dum ipse
mlibuseumcummulto amicisin brevi sibi
tletu cum clericis evoIvendisatqueiterandisdivinseScri-
iciliatiSjStudii »5- et moralitatis nonnulla ibidem pturse paginis jocundissime intentus, laicos nichi-
Contigit autem nou multo post
iquit vestigia. lorainus adolescentes, quibus alendis sua seorsum
tkerum episcopum, utconciliaretamioicias inter erat disciplina, aetali etordini suo congruis artibus
opertum Francorum regem etimperatoremno- inplicavcrit. His et talibus insistens laboribuspater
umHeinricum Parisius devenire (461), cum »58 venerandus, 36 inreprehensibiter in episcopatu
smoratebeataiGenovefcevirginiscanoniciad eum exegit annos (463), («», 1008, rt/3r. 10) raultosque
votissime concurrerunt, humillirae petentes ut nequaquam a nobilitate suadegeneres reliquitfilios.
annoperununi raensem Hubaldo aput eos ma- Quorum nonnullos uos vidisse merainiraus, inter
Episcopusautem bonumtesti-
ndi copia daretur. quospiairaeraorisedoranus Wazo velut Luciferin-
)niura de conversationecanonicigratantianirao j. terrainoresstellasenituit. Quicum in ipsiuscapella
jipiens, illis quideni, ut si cura eis tres menses primoquidera minimus et fere abjectus librorum
)rari vellet, ultro concessit, illum autera huc abbaci»^* que geruluscoaIuerit,succedentepauIaIa-
lieasgralia et donis muneratura, ad virtutem tim valentisingenii progressu, tandemadregendas
iplius accendit. Quipostea sub Baldrico Pragam majoris »«^ aecclesiai scolas, ipso domno Rothero
VAHLE LECTIONES.
''^ haud pauca dcsvnt Ch. »»* Herluinum 4 9« banimbergensera 2 baumberg. 3 Bamveberg.
deest {. «s^^studuil. »5« tura 4. »3» solo 2,3. »«<> sic. 4. ut ves. 1, 2, 3. "1 quos qui
duxerint 1, 2, 3. »63 ujse 1. 2. »6* abacis 4. »6o raajores 2. 3.

NOTyE.
(439) Chron. Camerac. I, 101. S. Bernwardi, c. 41 et Hist. S. Laurentii Leod.,
|460) Leodiensem anlea archidiaconura. Ibid., Vit. .Norg., c. 10.
110.
(462) Idem quod Papiae ei/wes/er vel xqueslcr qui
(461) Siocdubio paulo ante colloquiura ab ira- cerlaminibm rnedius intcrvenit, per queni utraque
ratore et Hotberto rege ad Mosani institutum pars rectam fidcm scctotnr.
no 1006; de quo vide diploma Mabillon. Annal. (463) In die morlisiv Id. April. consonantiNec ro-
d. S. Benedicli, IV, iSo; cfr. Thnagmari Vita log.Leod. et ^gidius. Gir.Anual.Quedlixnb.
 .

i095 HERIGERI ET ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. lO^J

episcopo jubente,evolavit. Gujusexemplis imbulus A Ocf. 28). Videns autem quia, pro mediocritate loc
etdoctrinis instruclus, adjectis insuper prop^nis ex abanteces«oribusconstruct;esufnccrcnt 8 secclesi;

divino munere quoquc ma^i-

virtulibus, nostris canonicaj religionis,dignum duxit etiam moaasle
slrum rcprcesentare studuit lcmporibus. I)e quo rium struere, ubi arctior vita sub beati Benedic
suo in loco, quantum Deus donavcrit, lacius dice- regula duceretur,ut eorum mens qui ibidem ines
re habemus. sent, eo magis studio orationis esset intenta, quaat
31. De Balderico episcopo a secularium curarum turbine esset libera. (c. 19

Quadragesimus septimus episcopatum suscepit 20,29, 27). Coepit ergo fideli devotione in honor
Baldericus, generis et morum nobilitate insignitus. beati Jacobi apostoli locarefundamenta monasteri
(464) Qui cum in pluribus sepe rebus boni antecesso- {(in. quo nuHC ipse corpo
1016), cujus criptam,in
risinniticonteaderet ««6 vestigiis, tum in aicclesiis re requiescit, cum honore beal
perfecisset, et in
honorandis Dei earumque rebus agcndis magnifi- apostoli Andreu; dedicasset, pauca ad opus Dei
cus fuisse habetur, adeo ut nullam «cclesiam vel inibi famulantium prajdia constituit, reliquura
monasterium in episcopatu prajtericrit {Vita Bal- g opus semiplcnum et non altius quam usqueadfe
derici, c. 3),quod non aliquo vel agrorum vel deci- nestras,dieoccupauteextrema,dimisit; el ipso die

marum usufructu donaverit (465). Et, licet excve- cademque horaqua pralium apud Flardenges(472
scente fratrum aliorumque propinquorum nume- committebatur,inquomaxima nostratum cedesfa
ro, in multas particulas dividenda; hereditatis an- cta est,vitale 9«» Uatum exhalavit {an. 1018. Jul. 29'
gustia, carnaliter timeri posset consanguineae pos- 32. De Wolpodone »69 episcopo.
teritati,maluit tamen ex proediis suis magna ex Iluic 48. virDomini Waipodo successit. Qui aput
parte secclesiam et pauperes Christifacere heredes. Ulterius Trajectum (473) sub religiosis adraodun
Unde contigit ut Pannardum oppidum, alodium patribus inaecclesiasticis claustralis vita; adolevi
suum,majoria2CcIesia;adususfratrum,et3eccIesiam disciplinis,quibus postea,de bono discipulo optiinu?
ad sustentandos victu 24 »67 egenos condonaverit, magister elfcctus, subditorum vitam exercere slu
cum prffiterea comitem Arnolfum (466) cumuxore duil. Et, licet preepositus factus exteriorum curari
nobilissima Liutgarde ad hoc exortando adduxerit, adprime tamen regendis interiori
suscepisset s"»,

utliberisorbati secclesiam sibi proaaimarum reme- invigilavit, etseipsum quidemant

bus constanter
dio heredem facei^ent. EjustemporeGerhardus Ca- G omniasuavissimo Christi jugo subjiciens, alios se
meracensisa2cclesia3episc(ipusi467) cum fratre suo cum intra angusta; illius via; 9"i oras,quffi ad vitau

Godefrido monasterium Florincnse (468), in honore ducil {Matth. vii, 14.), tam exemplis quam docu
sancti JohannisBaptistseconstructum, et commoda menlis cohibebat. Senioribus filium, juvenibu.
satispro modulo suo prsediorum parte honestatum, fratrem, adolescentibusse patrem exibebat, quu
matri Domini sancloque Lamberto martiri contra- rumlascivam ^'<^
ajtatem hinc arcioridisciplinare
didit(469). Cuimonaslerio, nequitDeo ibidem ser- primebat, hinc ipse per se sacrse Scripturae leclio

vientibusminussuppeteret, idemdomnus Baldricus nibus erudiebat; nullusque alicui locus evagandi

episcopus duas ex sese gratautissime addidit a^ccle- aut quoquam a sanctaj religionis tramite exorbi
sias(470).Ipsepra3senle sancto HeribertoColoniensi tandi sub eo locus erat.
archiepiscopo,abeato antecessore Notkeroconstru- 33. Qualiter episcopus factus vixerii.
ctam domum sancta; Mariai sanctique Lambertide- Huncobcximise vitse meritum imperator Heinri
dicavit, cum dehinc tertia dic secclcsia (471), quam cus miro karitatis aflectu amplectebatur ;
qui e

vir gloriosus Godescalcus majorisa^cclesia^praepo- eundeminvitum ab claustrali quiete abduxit, else

situs ex alodiis suis, unde 12 canonicis fratribus cum in capelia aliquandiu commorari voluit. Hu
victus et vestitus sufflciens forct, dotavit (a«. 101 jus ergo episcopatus »'3 sedepastoreviduata,insp
3)^

VARI^ LECTIONES.
06« contendere studuerit 4. s" sic I. 4. C/i. xxxiv, 3. 4. 9«» vilalem 4. oca wolbone 2. 3. woIIk
done 4. ""'o suscipissct 1. »" ita elog. Wolbod. vila; 1. 2. 3. 4. "^ lasciviam 2. 3. "3 episcopatu l.i.

NOT.^.

(464) Radispono^ antca viccdominus. Annal. Hil- Maria in Rovera, adnotavil .Egidius.
desh. 1008, fraler (iislebcrti comilis de Los, utipse (471) S. BartholomaM. Hist. S. Luurenl. Leod.
testaturinlittcrisDeeeclesia S. Jaoobi a. iOlO con- Vit. Balderici. c. 2.
scriptis. Mart. et Duraud, coll. II, 377. ('^72) Vlaerdingen.; Cfr. .Vlpcrt.de divers. tomp..
(465) Heinrici II imp. donationes quasdam a. IL21; Thictmai-,, Vlll, 13, iv. Kal. Aug notatu;
tOOSfactas vide Chapeav., 1, 224, 225. dies supromus in Necrolog. Stabulensi msc. i
(466) Lassensem. apud ^Lgidiuni.
(467) Hujus nominis primus. (473)Ecclesia! S.Martinipraspositus.Hist. S. Lau
r (468) Florenncs. Cfr. Chron. Camcrac. et Alreb. rentii Leod., Vit. Wolbod., 1. Si Reinorum seqwi'
111,13, et litteras Arnulfi Remensis archicpiscopi ris in Vita Wolbodouis, Act. SS. April., 11, Sj"
a. 4012 datas, ap. Fisen, 1, 171. sqq., claraj uobililatis geute Flaudriae ortus cra
(466) Auct. Gembl. ad Sigeb. Mon., VL cpiscopus.
(470) Scclestam dc Liers juxta Leodiuin et S.
 .

AISSELMI GESTA EPISCOPORUM LEODIENSUM. 1098

9 *f* ul credimus Dco, huic beato viro nec opi- A^^jns frigorc el glaciali viarum asperitate adustos
ti, imino amarissime lleuti, cjusdem regeudi viderit, ut ex usu ejusmodi deambulalionissangui-

irus curam comrailtit {an. 1018.). la oujus nem ab interioribus elicitum in utroque pede con-
irum pradus culmine nil de prioris o'5 vilai starcl occaluisse.

Li remiltere, iramo rigore inleutiori corpus 34. Quid placatunts imperatorem Heinricxim fc-
itil edomare, ne, ut ait apostolus, aliis preedi- cerit 98S.

1 ipse reprobus efficeretur (/ Cor. ix, 27.) Nam Iratum conlra se imperaloris Heinrici animum
ler certissimam qua sub oculis superni iuspe- placaturus, consilio suorum aliquantum pecuniee
is •*• affliclo corpori inperilabat disciplinam, contraxerat, quam ut eidem ^'^^ pro gratiaejus»»'
iiiorum el vigiliarum impiger execulor extitit. oflerret, Colonia^ occurrere deliberaverat (474)
Ili dulcius erat, quam si cui »"''
ilidem »'« cordi {an. 1020.) Sel subindc retraclans animo cur non
l explorare ;
quorum aliquos si quando 9'» aut pocius daretur largitori omnium, in cujus manu
jgulis aut i-ircum altaria invenisset, hos magni corda sunl regum ofTenso coelorum dominatoro,
:

lere et doni^ honorare consueveral, nullum a frustra terrcnujn principem placari; ilemqueCrea-
Deum »«<», a quo autem
limeri sciebat negligere tore placalo, quantumlibet subli mati hominis minas
servilus negligeretur, nullius monienti ducere.B conlemni debere; ccepitipsa quain crastinum pro-
m,staluraprocero,non ex carne sed ex ossium fecturus erat nocle qu» collegerat fideliter disper-
>
venerabilis inerat corpulentia, cui dupla quam gere, et inter eundum adeo expendere omnia, ut ne
bct exili corpore refectio esset necessaria, ut unam quidem cx memoratee pecuniae summa ad
mus in bominibus ejusmodi. Quod ^si tamen placandum principem sibi retineretsiliquam. Itaque
ussuum tali magnitudinevastumcybario pane fama,quibusdam deferenlibus,ad auresimperatoris
e aliis cibis communioribus longe citra saturi- pra?currerat ^cs^ episcopum Walpodonem ad con-
n »8!reficiebat, et lauciora quidem et exquisita ciliandam sibi gratiam ipsius non parvam auri
sibi apponerentur mauibus,acsieainmomento argentique copiam coegisse s»» cum ecce, expectans
;

; voraturus, contreetans, nichil de his sibi in- quando ha?c ad cameram suam afferretur, itei'um
erevolebat,sed omniapauperibusdislribuebat, audit deputatam sibi ut, crediderat 99o, pecuniam
ilosum, sc edacem esse accusans, qui necdum pauperibus esse distribulam. Et licet in aliis sane
orumvelsecularium parcitatem assequi posset, pcrfcctum aliqui «si contcndant hunc ortliodoxum
, ut dictum e>l, longe minus quam inmcnso virum contra avariciam minus consuluisse, in hoc
irpori sufficeretviclusacciperet.Enimvero cum tamen faclo venerabilis episcopi tequitatis contra
icnsa sibi parcissimus, pauperibus esset huma- se ipsum censuramtenuit. Et qui,sicarnales seque-
mus, tnm alias »8* nichilominus cujuscumque rctur affcctus, succensere »92 habebat, ex splendido
i egenis largitor erat tam profiuus, ut quKcum- 993 iiio suo contemplu unde cum amplius amaret
sibi ipsi possct fideli furlo subtrabere, nihil invenit, suamque vanam potentiam in hac parte a
j sibi manus pauperum omnia
relinens, per bono sacerdote derisam esse oppido gavisus est.
.sto reddere non cessaret. Unde plerumque Sicque magis celebre hujus nomen episcopi nichil
a, tapetia, vel quKlibet episcopii ornamenta largiendo in aula regia est effectum, quamaliorum
ra pauperes, qui ca nocturnis horis a domno quorumque pra^sulum, qui, credilas sibi spoliantes
sule accepisscnl, precio quo possent a camera- secclesias, mimos cajterosque palatinos canes ditarc
redimi opus erat. Quid de vigiliis et orationi- contendunt, ipsique scurrilibus stultiloquio et tur-
, quibus exequendis adeo studiosus erat, ut pissimis circa reges adulationibus inservire non
las hibernas nocles insomnes conlinuaret, san- crubcscunt Hujus veleris noviquc morbi antistcs
umlimina circueundo ctpauperum manus, qui hic nostcr omnino inmunis.maleblandientis seculi
peruolaviarum divcrliculadivisissent, largiter lenocinia fortiter calcabat, ad coelestia toto corde
endo? Allestari solet quidam de his qui fami- D suspirabat, et per duos semis annos quibus in
iUssibiadhcrcbant, quod inter lavandum pedcs cpiscopatu vixit (47o), pra^ter spontancamquacor-

VARI/E LECTIONES.
insperanle 1. 2. Wolbod. pejoris 1.2. 3. 9^6 in pecloris \. 2.
cnrr. inspirante 3. 4. «^* ita 4. et elif/.
•icut 4. *'* nWU addit 'ic.
»"» aliquando 4.
neglegere 2. 3. ^si qui 4. 982 salurnitatem I. 2. 3.
98o
in li.el elofj. Wolbotd inmensum i. 2. 3. 98i aliis 4. 98i |\ iralum 3. 4. 986 cuiem post Coloniae 4.
i3.4. »<»* percurrerat 3. 4. collegisse 3. 4. 9»o credidcret I. 2.
9<j!» 9oi aliquid 3. 9»2 succendero
»' spendido 1

NOT^.
k74) Wolbodonis lemporc unam Hcinrici II. imp. ribus celebrarit docentes.
emus tabulam, Coloaia; dic 18 Fcbr 1020 scri- (47."j| Scdit episcopio lcr dcnis memibus legitur in
m ; B6hmer Regcsl., p. 61; Hcinerus, Vit. Vila Wolbodonis brevissima, Latinis, Gallicis et
Ibod.jC. 8 hoc nataliliis Christi ColonicC factum Tculonicis versibus conscripta ; Latinos dedit ex
; scripsil, scd repugnant Annales Hildesh., qui- codice S. Laurentii Chapeav., I, 256.
iocisimperatorNativitatemDomini illis tempo-

Patrol. CXXXIX. 3(>

 i

1099 HERIGERI RT ANSELMI GESTA EPISC. TANGR. TRAJ. ET LEOD. <1(

pus scrvituti subicere non cessabat afflictionem, A. deinde circumstantes, sine intermissione psalle
continua stoinaclii infirmitatc laboravit eoque ,
pro suiexitusexpectatione, ipse incipiendispsalni
991 magis anima; vires rol)orans, erga subditostam antiphonaSjitemquefiniendiscollectasinponens:
monitis quam exemplis secclesiasticisrigorem auxit ut hoc efficatius vel pocius posset, os et lingua
disciplinis. Muitique a levitate, quam retro fuerant vicina jam morte siccatam aqua infusa madefie

seclati, ad gravitatemmorumconversi, innitivesti- jubebat.Tandem oblata Sal vatoris crucifixi imagin

giis sanctitatis cjus sunt conati. capud suum ejusdem petit adnrioveri vestigiis,
',y6. De vocaliune ejus. inter salutandum et inexplebili dulcedine adosci

Celebratis, ut solebat, in spirituali jocunditate Iandum''38 crucifixo Domino, cujus imaginem fo/

paschae diebus (an. 1021, Apr. 2), sentit se vocante amplectebatur, reddidit spiritum ^476) [an. 10-2

Deo ad perhcnnis gaudia invitari, cum in-

pasclise Apr. 21) Ad cujus corpus in beali Laurentii ma
gravescentequidem morbo pr«rnortuaulteriusnon liris monasterio lumu]atum(477) quicunque ex fu

valens sustentarc membra, spiritum cojIo intentum languorum medicinara inv

petunt, diversi generis
psalmodiaoa^etdivin» legis mcditationeroborabat, niunt, ejusque meritorum apud Deum efficalia
vilibus stramento et superjecto nudus incumbens tum ex me ipso, tum ex aliis sum expertus, quoru
cilicio fralresque, qui sibi assistebant, saluber- g uota fides et auctoritas de rei geslee veritate nc
rima exhortatione contcstans ut cam ,
quam sinitdubitare.Qusenoshuicopusculo insereredev
sibi horam prwsenti exemplo
inslare cernerent, tavimus looo^ partim quia lo»! ad alia festinamu

relormidarc discerent. Cumqueidem sepiusiteras- partim quia i"oi miraculorura nondu

de relatu
set, conversus ad Johannem archidiaconum, po- pervulgato dijudicari devitamus,sed posterisfide
ter scribenda relinquimus (478).
stea prseposilum, ipsi identidem inculcabafsasne-
36. De Durando episcopo.
minemque a foribus domus in qua jacebat arceri
volens, omnibus admissis sui morientis prpebebat
Quadragesimus nonus subrogatus est Durand
spectaculum, ut tanto cuique sua caro in pulverem (479) («H. 1021), natus quidem ex humili gener

redigeuda vilesceret, quanto abjectius hanc in epi- servorummemoratiGodescalciprsepositi,sedadnii

scopo emori viderent.JNec defuere interim anliqui dum pollens nobilitate ingenii.Dequo ferturquo
illiusdraconisinsidise,qui,more suo explorare vo- cum idem dominus suus manus sibi dare Yellet,

lens si quid suum in egrediente

»:'" sancta anima raos est, et sacramentum facere, cum magna rev
inveniret,propter vestigiajacentis astitit. Quem ille rentia de sede episcopali eidem i"o- assurrexerit

visum agnovit, mox orando cum aspersione aqu^ hoc fleri humiliter recusaverit, asserens se poci
benedictce repulit :Nequaquam. iaqixiens, o scekra- Q servumdominosuodebitamservitutemexhibiluru
31. De Reginhardo episcopo.
tissime tcnehrarum accola, donante Deo tihi
preeda

ero; nullam pavtem

hahiturus cum sinistris, lucis 99» Huic defuncto(480)et apud Sanctum LaurenUu
mansione fruiturum me confido cum dextris. Qrat lumulato(481)successitReginhardus(482)(an.lO:

VARIiE LECTIONES.
»94 que deest 3. 4. »94 psalmorum 4. ^oe iuculcare cepit 3. 4. «97 suum ingrediente I. 2. s. egr
998?;«!. Ch. clog. Wolh. iiccil. 3.4. 999 deosculandurn 4 Ch. »w" c
dientc 3 4 in egrediente C/*.

pntavimus "con-. devilavinms 1. deputavimus 3. 4. 1001 quod 4. 1002520.4. ipsi CA. ejusdera I. 2.

NOT^
Stabuleuse, Necrol. (480)xixKal. Febr. obiit e.^ Necrolog. Stal
(476) XI Kal. Mai., Necrol.
lensi; x Ival. Febr. habet .Egidius ex Necroloi
Leod. et .Egidius.
Leodiensi, quem diem cum anno 1025, ut legitur
(477) Auratis litteris hoc habetur exaratuni
epi-
taphiuin ;
AnnalibusLeodiens.,noncuma. 1024in Ann.Lai
Ingens carnis honor, sed. morum graUu major notato conjuiigendum esse docetprivilegium Cc
radi II de bonis Ecclesiffi vi Non Oct. 1024, inci
Prxsulis officio te locat et solio.
Sensit dives, egcns, ut eras ad singula prsesens, j) tate Legia Durando episcopo datum. Chapeav.
Istis unde salus, his fiuit unde cibus;
264. Epistola in BerengariumTuronensera^u'
dem subDurandi nomine legitur, aTheolwiuoV
Hic eadem cunctis adsunl nunc viscera nohis
Hicque salutifcrum excolimus tumulum. nonissuccessore esse conscriptamsatis constal.t.
HaecapudReinerum in libelloDcscriptoribus cccle- Mabillon., vct. analect., p 446.
Pez.Thes. aiiecd., IV, 3 ; ct apud .Egi- f481) IIos vcrsus a Stephano, abbate S.Laurcn.
siasticis, I, 3 ;

Clarissimi cpiscopi depositioncm in plus sepulcro inscriptos servavit ..Egidius :

dium.
quam Iriginta Martyrologiis se reperisseadnotatam Durandus Jacet hic, qui paulo plus Iribui annis
observat Molanus in Natal. sanctor. Belgii. Tungrensem rexit nobilitcr cathcdrum.
(47«) Miracula Wolbodonis, praiter
Reincrum et Panpcris in nido palrimonii natus et alius
.'E'^idium, anonvmus quidam posta 14o4 scripsit.
Ingenio summos evolat ad proceres.
Act. SS. April.,il, 862. Dc sepulcro Wolbodonis a.
Quos tulcrat dominos hisdem famuhintibus usits
16.')6 apcrto vid. cod. loco.Orationem mclricamad In theatro mundi fabula quanta fuit'1
Wolbodonem ex codicc S. Laurentii cdidit Cha- Se))tima lux urnam fundends in orbe fiuebat,
peav. I, 2^)7.
Cuni faccret rebus iriste vale senior.
Alium nescio quem dicm mortis
•

vid.Histor. S.Laurent. Lcod.,

De Durando salis obscure
(479)
et Reineri Vitam Wolbodonis, c.
17-19. Act. SS. nuere videlur Stephanus.
Hist •
April.,II,861,ubi malam apudpostcrosiamam eum (482) Simonia episcopatum adeptus, si

jioa etlugisse legiinus. Cfr. quoque Auselux.,c. 29. Laur. Leod. sequeris.
 ANSELMI GESTA EPISCOPORUM LEODIENSIUM. i[01

<4), qui coalilleralis'483) archiepisoopo Heri- A piaiherot, trecontos (485) ex eis stipe sua alendos
to, eximiae saQClilatisviro,perfe<lioneni in eccle- suscepit, et ad similia pietatis opera pro posse ex-

ticis assecutus fuerat disciplinis ; a quo et prai- plenda alios accendit. Hic in recclesia beati Rarlho-

13 canonicae apud Veronam, qiue u^itatius Runna lomoi aposloli ad duodecim canonicos, qui ibidem
itatur, institulflp, eandem slrenue pluribus annis prius ineranl, ox honis a sc adquisilisS addidit; et
Rrat. Hic bonis bonus, perversis studio erat mo- inter alia qua; fecit insignia, pontem super Mosam
us, mitem asperrimum quoijue
sese pauperibus, magno sumptu exlruxit (486) {nn. 1026), monaste-
|uis exibebat divitibus. Ejus lempore non parva rium sancti Laurentii renovavit (487),prffidiis auxit,

lum copia ex occidentali "^'f» regione in hanc et triginla monachos sub abbate, qui adhucsuper-
em contluxit, qui patriam et duloia arva lin- est (488), vivere regulariter constituit, ipsumque

ntes 484), ut ipsi ferebant, pra'dis et incendio monasterium Piligrinum archiepiscopura conse-
olitudinem redacta, parvulos suosmiserabiliter crare fecit(489) ; ubi etiam post obitura suum [an.
umferentes, ab ignotisgentibus stipem mendi- 1037, Dec.o) (490) locum sepulturse accepit (491).
e cogebantur. Horum cultidie concurrentium
jg
38. De Nithardo epUcopo.
ba cum alitiuantum gravisesset indigenis cibos Hujus in loco successit iNithardus (492), custos
au el arte querentibus,proptcr coemendi panis majorisaecclesia!, a clero etpopulo unanimiter ele-
'ustiam, qui tanlaj plebi minus posset sufficere, moribus senior, quatuor se-
ctus. Is juveuis a?tate,
domnus episcopus ad concives nostros paterna mis in episcopatu degens annos, in tam brevi
s est ammonitione, ut unusquisque hujusmodi tempore magnum ornatum, quem aput nos fas
»«•>* proposse misericordiam impen-
ois studeat est cernere, nostrse addidit basilicae (493), in qua
e, qui i'*»^ autem aliquid largiri nequeat, vel nul- defunctus \an, 1041, Aug. 16) postea adeplus est
Ieis molestiam inferal humanam mentem ho- ; sopulchrura (494).
jexemplo tangi debere.quod similiscasusquan- 39. De domno Wazone episcopo ioo8.

[ue ingrueret '«"S vicissitudo, non alitersibi ab eis- Hujus episcopi Vitam quse librura Anselrai clau-
iforsitanpaaemexpetitumiri.Utiyo'ejusmiseri- dit, dediraus ad annura 1048, Patrologiee tom.

iiae, quam populo suggesserat, prior exemplura CXLH, col. 72o.

VARLE LECTIONES.
«» orientali C/i, studeant
'«»» 1. 2. k»»» ut 4. ioog Ha 4. ingruore I. 2. 3. ita 4. Ch. et 1. 2. 3.
deest hoc caput ap, Ch.
NOTiE.
i83) Canonicus Coloniensis. Reineri Vit. Regin., G Tollitur hic Nonis perfunclus forte Decembris,
, ap. Pez IV, 3. Paret ei introitus par erat et reditus.
t84) Virgil., Ecl. 1, 3.
i8.j) Mille ducentos fuisse Hist. S. Laurentii Anno Domini 1036 dominus Reginardus vene-
obiit
id. auctor aflirmat. rabilis Leodiensis episcopiis. Alteram Everlini abba-
i86) Cfr.Dewez, Histoire de Lioge. Brux., 1822, tis praeter eumdera auctorem habent Reinerus ct

Librum quem nuper edidit Polain, Histoire

8. ^gidius :

Liege, non vidi.

Flos, decus Ecclesias, prsesul, specutumque sophise
i87j Ann. Leodienses.
i88; Stephanus. Obiit 1061
Hic, Reginnrde, jaces, corpore jam cinis es.
cfr., Ilist. S. Lau- ;

tii
Nos (j[uia frumenti satias pinguedine dulci,
189) Anno D. 1034, ind. u, anno episcopatus Pascua sint cfdi centuplicfita tibi!
^inardi x, Piligrino archiepiscopo Coloniensi et Te rapit a tenebris mundi lux quinta Decembris,
nne Porluensi episcopo pra^senlibus, monaste- Splendeat in reciuie Soltibi justitiae. Araen.
Mi consecratum esse testatur Hupertus in Hist.
(492) Nizo aliis vel INitho, Reginardi nepos, in
Laurentii Leud cujus diploraate fundationis haec leguntur Nizo :
i90) Episcopum anno 1037 obiissedocet, prailer majoris ecclesise thesaurarius ex prosapia mea. Ma-
iiales Laubienses et Leodiense-^, lamina plura-
bill., Ann., IV, 442.
i in tumulo Rcginardi a. i;i69 aperto inventa,
D (493) Pro assiduo et fidelt servitio quo patri nostro
ijua teste Fisen Hist. Leod., I, 180 ha;c verba
,
nobisque multum fideliter servivit ab Henrico III co-
ebaotur B'jo lieginftrdus, Leodienm episcopus,
:
milatum Haspinga Ecclesise Leodiensi acquisivit a.
•i^si de titi ftnno ab incarnatione
Domini miUesi- lOiU. Cfr. quoque supra II, 28. Chapeav.,I, 279.
trigesimo octavo, indict. fjuinla, Nonis Deccmbr.
(494) Anno Incnrnationis dominicse 1042, indi-
CfjuUiis sum in basilica S. Laurcntii, (pi.ain adju-
clione x, xvu Kal. Septcmb. obiit Nithardus Leodi-
te Deo construxi. De indictione v
tcnenda, i. e. censis cpiscop. Accuralius hanc in inscriptionemla-
i7, vid. infra c. 49.
minai plumbeae ex sepulcro crutae a. 1568 reddidit
491) Duplex oxstat sepulcralis inscriptio ; unam Foullon., I, 223. quam Chapeaville I. I. Consen-
versibus inclusara servavit auctorliist. S.Lau- tiunt Ann. Laubienses et Leodienses xixKal.Sept. ;
ilii :
legitur in iNecrolog. Stabulensi. Quatuor semis
ic domus hsec index, liip.c ejus tota supellex, anni 1041, minime 1042 indicant, quod confirma-
lYec minor indicio cultus episcopio. tura vide ab ipso Anselmo, c. 50.
 '

J103 HERIGERI ABBATISI^BIENSIS. iM

VITA SANGTiE BERLENDIS

VIRGINIS MERBECC^E IN BELGIO,

Auctore [ut videtur) Herigero ahbate Lobiensi.

(Apud Mabill. Acta SS.ordinis S. Bcncd., Saec. III, part. i, pag. i&,ex m$. cod. ctFebruario Bollandiatn

OBSERVATIO PRjEVIA.
Hanc BcUendis Vitam edidit sine prologo, ct commentariis illustravit Joannes Bolla.
sanctsp Berlendis seu
di(s, eamdemqve tribiiit auctori anonymo, qui sxculo xi '.nxerit. Prolognm nacti sumus ex quodam codi
rnanu descripto, in quo auclorii nomen prima dunlaxat tilLeia II. rlecurtatum reperitur. Herigerum ahbate
Lobienseni, intcrprelorcui conjeclurx favet tuin Herigeri xtas, tum titulusin prolugo expressus,quo Auci
.

se monaclioium Lohiensiuin ullimuin fatetur. Auctoris xtas petilur ex ivimine ducis Lotiiaringorui.
quod ttsuipai num. 3 (Lotliariensium nomen vertente sxculo ix ob Lot/iarium regcm. audiri coBptum, seri
Lotharingorum »oca6«/K»i auditum). Herigerus vero, testante continuatore C/irontci Lob., Futeuino abb(
succcssit anno 990, mortuus anno 1007, r.larus ingenii sui monimentis ibidem recensitis.

PROLOGUS AUGTORIS.
1. Domiuo et amicosuo Gerardo,!!., Lobiensium A.luntatem faciendi, sed ad voluntatem meam nc

monachorumultimu.s, cumBellende inccelesticuria habuiexemplar.Vosigitur legere etrelegerecura'

laureatum incedere. Scio me fecisse tardius et desi- ut ipsius Virginis bonae conversationis exemplo i;

diosiusquod vobis dudum promiseram, sedtamen structi, cum ipsa in coelesti regno gaudere po

parcendum est amico.Ego enim semper habui vo- sitis.

INCIPIT VITA
2.Cum ubique fideles Christicoiai nationum om- 3. Tcmpore itaque Dagoberti regis Francorur.
nium, atque protecti patrociniis sanctorum
confisi pater ejusdem virginis, Odelardus nomine,sul)\^
omnium, eos venerantes intercessionibus eorum de gero duce Lotharingorum (496j militans, tolius d
coelo postulent auxilium, et eorum sanctorum quo- catus exercitui prseerat, atque pree cseteris ipsi di
rum in suislocis pignorahabenturreverentiam ma- ad]iserens,familiarique amicitia perfruens, couc
joris dilectionis vcnerenlur affectu,nonincongruum provido utihque consiUo quai in domo et in exerci

arbitror hujus virginis, cujus palrociniis possumus iiliusgerendaerantdisponcbat.Fuitautempossej;

apud Deum protegi, memoriam pro modulo styli illius Humberth [aL Grimbergh] et Ascum [o/. As(

humilis, verbisquclicet impolitis retexere,adexem-B inter Bruxcllam et Alostum], castella duo; qnoru
plar vitaiutriusque audientium animis coinmenda- aUerum, sciUcet Ascum, ab Hunnis destructun
re. Haic igitur virgo, Bellendis nomine, Ucet se- alterum vero natura munilum, milituraque co(
cundum saeculi dignilatem non infimis, sed totius defensum, inexpugnabile perstitit, Quia igiiur
regni nobilioribus orta parentibus memoria exsli- iste tam generosa propagine quam diviliis alq
terit, excellentiori tamen reverentia a nobis co- pra^diis honorumque dignitate ampliatus pollol
lenda est, qua; apud Christum veneranda rcfulget (nani a portu Antwerpen.siuni usquc Condaci
meritis, et gloriosa castimonia sanctitatis Nam et [Condeck, inter Antuerpiam et 3IecI<liniam) comi

ccelesti sponso jucundum in sua virginilate aedifi- tum regebat), puellam nobilissimara, soron
cavit habitaculum, et domus aiternse sibi, sacris beati pontificis Amandi, noniine Nouam, in n

insudans actibus, in ooelo locavit fundamentum. trimonium sumpsit. Erat etenini virgo specie
JNon enim immerilo haecvirgo ab illis debet liono- mis decora, moribus honeslis composita, castil^
rari quibus et ipsa in hac vita consanguinitate vel pudica, fidc calholica omnique doetrina ad i

familiaritate conjuncla fuit, vei qui, exejusparen- guem erudila. Ex hac igitur genuit filium noiu •

tela genealogiam ducunt, vcl qui, ejus atque ma- Eligardum, qui in supradicti castri deslruclii
jorum illius fainulatui obnoxii, obscquiis ejus de- G ab Hunnis interfcctusfuit Genuit eliam ex ead
servierunt. Indigena namque istius(49o; loci atque oonj uge virginem faciequidemforraosissimam.t-
domina fuit, ct idco cjus orationibus divini adju- maconspicuam,pcroOna elegantem, omnique p-
torii rore iriMgatus semper Uoruil et Uorebit. bilatc ct induslria luculcntam, nomiuc Bellendi.

(495) Nempe Merbeccensis, quod in textum ir- ducis nomcn. Auctor sui tcmporis usumsecus
repsit apud BoIIandum. De hoc infra. est. Wigerus dux Amalbergai maritus et sair -

^496)lnauditumerattumLotharingorumeorumve Gudilai virginis pater fuisse dicilur.

 VTFA SANCTiE BERLENDIS. M06

.Tribtw denique anni& qualer revululis t)osl A nium recepit, el sicut fueral prius clausura ac si-

11« noclij.co{>ulain. prcpnotala Nonauxor illius gillalum pernuinsit. Tunc clamor ad ccelum toili-
)oraino Je5U Christo obiit, qua juxta liumanai tur, Creatur omniuin qui gemitui suorum aurcs suae

suetudinis debiluni primce niatris greniio ad re- pielatis nunquam avertit adoratur, ejusque famula
.andum beata? rcsurrectioni commendata, vir cujus raeritis tam inopinalura miraculum laraque
:n siECulu ullerius implicari noluil, implcre cu- jucundiim peccalorura praisentiaicxhiberedignatus
is quod beatusait Apostolus: Sululmesub aiore, est, summa devutione veneratur. Scd cuin vir pric-

tiuserere uxorem (I Cor. vii, 17). Sed cum per memoratus aliquanti lemporisspalio trihulaliunuin
lixura tempus cum sua filia pr^edicta virgine piis igne adexeniplum B. Job purgaj'elur placuitei qui
businstaref, eieemosynisct operibusbonis erga nihil irremuneratum diraittit, illius patientiam re-

les, sed maiime erga domesticos fidei viscera munerare, alque ejus animain post laborum dolo-
atis haberet. remunerator omnium bonorum ruraquede.sudationcm in aetcrna requie collocare.
5, qui lucis filius nundura rubigine peccaturum
7. Beata igitur virgo Bellendis, omiii paterna;
[ninatos flagellis sanctop castigatiunis verberat,
materna^que luTreditatis jure privata, auiniadver-
xcussa palea trilicunipurura in area raundare-g
lens s^se spoliatam bonis patriisob rcatum crimi-
it, volens prubare aurura raundura in fornace
nis, parvi pendens honoreshujussa^culi, timensque
ratura, eunidera viruni, sicut filium,rauUipli-
iram superni Judicis quia patrem dedignari praesum-
languoris paterno verbere corripuit. Nani et
psit (audiverat enim soepe quodscriptumestjZ^eK^.
uor eura diutinus invasit, et in ipso languore
xxvn, 16): Qui palri vel matri injurium intulerit,
a eura graviler percussit.
mortis seternse sententiae subjacebit], tanta mentis
Cum igilur multo langueret annorura curri-
intentione mundana postposuit, ut non solum cibo-
, detluentibus famulis tredio affectis, contigit
rum vcstiumque delicias respueret, sed etiam vilia
lam die solura cum filia in domo remanere.
et contcmptibilia habcre recusaret. Mox subtus ad
cum ab ea potura peteret, continuo illa sur-
carnem cilicio induitur, inedia et algoris urediue
t, scyphuin concite lavit, potuni infudit, patri
martyrium desiderans afficitur, corpusquc jejuiiiis
avit: qui bibit, eique sryphura reddidit Sed
et orationibus vigiliisque crebris perurgens, lacry-
ens antiquus, huraano generi seniper invidus,
vmarumquc irnbres crebro fundens,non solum pec-
anitatis nescius, radicis oranium raalorum su-
catis purgari mcruit, sed et supernisponsi gratiam
liae fuco virginera aliquantulum infecit. JNam
., ,. , pinvenit. Manus enim illius quidquid boni invenire
ns, '^post patrem bibere dedignans
,

c poculum
r
^ ,

., i j,
, i i . •
,
"^
poterat, pauperibus erogabat, adeo ut vix autnul-
lit, scypbum potum imposuit, ac
iterura lavit,
latenus ab eleemosynis vacua foret, et sa?pe cum
»ibit. Quod pater aspiciens, nullum ei verbum
pauper non invenirctur, in ejusdem manu desu-
, sed tacitus niirabiliindignalione tulit, iraque
daret.
menti turbatus vocavit servos, currura sibi

ri statira jussit, super quera ascendens Nivel- 8. Contigit autem eamdem virginemin loco qui
petiit, ibique sanctfc Gertrudi quidquid habe- dicitur Morsella (498), coenobio beatae Deigenitricis
in pr«diiscum omnifamilia servorum ancilla- Mariaj sacri velaininis habitum siiscipere, etanno-
que, cum cespite et ramocultelloque(497) cum rum multorum spatio caelibem vitam ducere. Cuin
ubrio albo tradidit, ac filiam paterna^ omni ergo esset eadem virgo in caenobio, sanclis operi-
emaeque h*reditatis jurc privavit. bus sumrao certamine invigilans, cujusdam noclis
In eadem vero traditione res stupenda, et ultra medio pulsante matutinali signo, audivit voces
lanum modura admiranda, adlaudem ipsiusqui sanctorum angelorum in coelum animam patris
lia condidit. advenit. Nara cum idem vir ad psius cum canoro jubilo deferentium. Mira', ergo
Lrura accedcret, oiniii obstinalione affirmavit D sanctitalis gratiaeque supernap. haec virgo plenaexs-
unquam ei praedium daturum, nisi beata virgo titit, quae instar gloriosissimi Severini Agrippinfe
>ria manu reciperet. Qui cura ter quaterque urbis archiepiscopi, sicutille inobsequio aniraae B.
laret: >< Sancla (ifrtrudis, hoc raunusculiimde Martini angeloriim chorosaudire meruit. Qua;tan-
lU mea suscifie, et iioli me percatorem ante te taesuavilalisdiilcedine mocliilalionisque lenitalesu-
Lem et ejulanlern spernere, nisi potius mealias piase veliitinexcossum nientiserecta, intentisin cue-
rura visabire,»confeslira, niitusummi lonan- lum auribus, la'titia tani beataj refcctionis rcfecta,
crinium quo beala virgo jacebat sese aperuit,
in interrogatassistentem sibi famulam si quae audic-
usque manura [)orrcxit, cunclisque
exaniine bat audiret, et quui inlelligebat intelligercl, Quy,
entibus populis qui aderant, ramuin cum ces- cumillaminimcseaudirevelinlelligererespoiideret
cultelloque de manu viri porrigentis intra scri- iiitiinaviteibeatavirgoanimampatrissui,corporeis

97) Nola iiisignera riliim traditionis. Idem re- Morsellense ctenobiurn a CaroIoMagnonon prirnuin
iir miraculfs sanctie (ierlnidis abbatissa.' Ni-
in conditum, scd ariifililiciituin aiit restitiitum fuisse.
^nsis, de qiia Sneculo II, ad. ann. f(.';8. Nimirurn sancla Ciidila, islhuc secedcns, ccenobio
98| Morselln, Morselle, viciis est prope Tene- occasionein aut originem dedit.
lundam oppidum ad Sraldim. Ex hoc loco patet
 ,

il07 HERIGEBl ABBATIS LbBiENSlS H(

nexibus solulam, pro Iribulationis paliontia coro- A dam die solftmni sibi appositum in vini sapcrei
nari, et a psallenlibus angelis in altum deferri. convertit.
Accepta ilaque coenobita Domini licentia a matre 12. Ter quiuis igitur annis cumduobuspostpatr
monasterii, ad sepeliendum patrem suum Merbec- mortem expletis, cum divina revelatione extrem
cam (499) adiit, et in ecclesiolaquam inhonoreB. hujus lucis tcmpora imminere sibi sentirot, convc
Pelri ipse aedificaverat, juxta uxorem suam matrem ,
catis sacerdotibus oleum sanotum petiit: qu
ejusdem virginis, juxta morem nobilium, sicut
accepto, corpore et sanguine sui Redemptoris ex;
decebat, eum sepelivit. tum suum consecravit, et sic ultimum Fpiritur
9. Post mortem vero patris sui, quia cffinobium in
coelo reddidit.
quo ordinata fuerat, quod prius ab Hunnis (500) fun-
13. Congregati igiturcognatiet amici ejus, ser\
ditus dirutumatquecombustum fuerat, pauperique
et ancillae, et etiam majoi'es regionis illius, ad se
modo resedificatum fuerat, carebat appendiciis sub-
peliendum eam convenerunt, illamque modocor
stantiaque qua famula; Chrisli suslentari possent
gruo juxta tumulum parenlum recondiderunt. .Se
nam in pane et aqua vix puellas sex detinere pote-
cura in quo eam reconderent sarcophagum no
rat),coeentibus famulis atque necessit,ate domi ,

m hac reeione peni

. ,
•

r. „.
. . ,-,j-
remansit, et in praifata ecclesiola die noctuque de-
. jr>ii .
,

^
,

bahercnt lapideum,
^
,

quorum
... '
v .*
ria est, quercum magnam juxta templura stanler
gens, se Domini servitio mancipavit. Nunquam
succiderunt, illique ex eadem quercu vasin qu
enim pes ejusa visilalione infirmorum quiescebat,
posita est, aptaverunt. Quantas autem per illai
nunquam manus ejus a procuratione pauperum
virtutes Dominus in eodem loco operari dignali
cessabat. Semper laus Dei in corde ipsius assidua
est, ncc mens nostra valet edere, nec lingua suft
erat, psalmorum hymnorumque cantus ex ore ejus
cit explicare. Multi enim caeci, luminibus reddil
nunquam recedebat, psallens sibimet, juxtaApos-
sine duce domum redierunt; multi claudi solidat
tolum,incanticis et psalmis et hymnis spirilualibus
basibus erecti sunt; surdis auditus redditus; lin
in Domino. Nihil unquam, neque hiemis neque
guffi mutorum solutse ; dsemonesque ad ejus sepul
eestatis tempore, prseter cilicium, quo super nudum
turam ex obsessis corporibus expulsi sunt.
corpus utebatur, matlulamque atque lapidem capiti
suppositum sibi subslerni patiebalur.Vigiliisetora- 14. Cum ergo tot ac tantis miraculisejussanct
tionibusassiduis jejuniisque continuiscorpusmace- tas pollens longe lateque claresceret, placuit po;

rabat. Bis tantum in lieTjdomada, prseter diem septennium amicis et vicinis ejus sarcophagum v

Dominicum apostolicasque solemnitates, reficiebat. p dere,et, si possent,in melius ad ejus honorem rai

Carmen a die consecrationis sua^ non comedebat, quo loce mirares et inusitalum miracului
tare. In

piscem aut cibumalium, prajterpanem et aquam, humanisque auribus iuauditum evcuit. Nara cui
nisi in praeclaris solemnitatibus non attingebat. sarcophagum idem in quo sancta virgojaceh;
10, Tantum ei Dominus obbeata? vilai merilum cum priusligneum fuisset, lap
ejicerent de terra,

gratiam concesserat,ut quibuscunque infirmis sive deum estinvenlum. Ilujusrei notitiacum perhai
febricitantibus manus imponebat, saluti pristinse regionem divulgarelur, omniumque audientiui
restitueret. Ea igitur de die iu diem proficicnte,et animosad laudem Dei et sanctae Bellendisextolli
de virtute in virtutem ascendente,tribus lustris in ret, qusedam mulier ex vicino incredula permanen

vasperitate vila? jam peractis, dieipaschalis solemni- atque mendacium esse affirmans, ad videndum ma
tatibus contigit perticulam piscis illi ad mensam Sed mox ut vidit sarcopbagum.
credula venit,
sedenli apponi. Quai (quod admirabile diclu est et dsemone arrepta ad terram cecidit; quK per tr
({uasi incredibile) inter manus ipsiusincarnemcon- duum exanimis, non audiens neque videns, il

versa, valde eam perlerruit, et cum vehementi stu- jacuit, donec virgo sacratissima, astantium prec

pore ministro indignans ait: « Ignoscat tibi Deus: bus pulsata, pristinse saluti eam restituit.

quare me sic illudere voluisli ? sciebas me carnem j) 13. Quibus miraculis tam jucundis tanique mir
non comesturam, et eam mihi apposuisli. » Quo ficis omnis regio permota occurrit, et iu honoi
negante et obnixe jurante, intellexit hoc Dei niitu bealie Dei genitricis Maria; sanctseque Belleiid

factum fuisse. Parumquc gustavit, ct a sesubmo- virginis ecclesiam in qua nunc requiescit, fabric
vit, protinusque amensa surgens, Ecclcsiai el ora- vil. Tricesimo itaque depositionis su» anno. oniii

lioni ad laudem sui Creatoris se reddidit. inuUitudo finitimarum regiouum, divina inspi'.'-

11. Hoc etiamsilentio suppi'imi indignum arhi- lione afllata, convenit cum duobus episcopis, C
tror, quod ille qui servos suos glorificare ac moracensi videlicet, nomine Ausberto |;i01",Torp

magnificare nunquam dislulit,poculum aqua? qua- censique, nomine Norberlo, qui eam dc sepulci

(499) Mcrbecca, Merbeke, vicus Brabantia? iu giones srepiusinfestarunt. .NamHunnorum uoniii

dioecesi Mechliniensi, haud procul a ISivonia Klau- veniunt nonnunquam alia' barbara' nalione^.
driai oppido, inquit Mira^us in Faslis Belgicis. In (501) Meiidum, ul reolo adnotavil Hollandu
divisione regni LoLliarii auno 870 facla, interBeleii Autbertus eniin, qui hoo loco desigiiari videlu
monasteria nominatur Mcrrcbccclii, iiuiic parochia- anle Bellendem vivere desierat; nec ullus Toriu
lis et collcgiatascptem sacellanorum ecclesia. censium episcopus nomine Norbcrlus Florbcrtus>
(500) Forlean a Frcsonibus, qui vicinas sibi re- reperitur.
 09 VITA S. LAXDOAT.DI Vn6
ravcrunl. alque in scriniuni in quo nuno pausal A ^il. in quasipnis ac virlulibus atque miraculis co-

caverunl. ruscans, usqui- ad liodiornunuliem lulget admira-

16. Cumauteni vcllet Iieus irloriam et honorem bilis. .Nam ot ••onirree-atio monachorum relio-ioso-

jue nomensua^fanuila^amplificare, contigilTulli rum ibidem conslitula Domiiio ramulalur, etipsius

italemonachumquemdamcoeuobii B.protomar- virginis patroniciis illa patria a Domino sustenta-

•isStephani(o(V2 per visum juvencm pulchorri-

,
tur. Dominum igilur qui tam magna et pene in-

im videre assistentem sibi, atquo diconlom : numorabilia g-loriose el laudabiliter operalur mi-
Lirge, ct vade ad provinciam Bracbanti;p, ad lo- racula in sanclis suis, condecet colontes euni,

n qui dicitur Merbecca, et de reliquiis sancta; amanlcs eum, credentes eum, servientcs ei,
in

?inis nomine Bellendis tenla habere, ut in ejus laudare.et glorificare^etbenedicere et, utipsi me- ;

lore.in loooquom tibi Dousostendorit.ecclesiam roamur ab eo conservari alque benedici.hujusvir-

isis sedificare. 0"' itd pra>fatum locum veniens frinis precibus cujus, Domino juvanle, Vitam ver-
n magno honore suscipitur, ibique manens in bis licet incomposilis depcripsimus, tota pia; de-
gna veneratione habetur,etad ultimum tempii votionis intentione poscamus ut pervenire merea-
toseffioitur. Nocleigiturquadam cunctissopore mur ad patriam supernae hffireditatis.

iressis, scrinium aperuit, et de virgine quantum ^ 17. Migravit autem sancta Bellendis ex liac vita

1
plaouit. abslulit, ac tcmpore sibi congruo re- feliciter in Domino (bOi), tertio Nonas Fcbruarii;
jit. Veniens autem Dei duclu in solitudinem et exsultat cum sanctis perenniter regnans cum
ocum nomine (503) Tin sibi coelitus ostensum, Christo, qui regnat ubique sine termino.
lem mansil, beattTque virgini basilicam sedifica-

VITA S. LANDOALDI
Jussu Notgeri episcopi Leodiemis ab Herigero scripia.
(Apud Boliand., Martii t. III, die 19, pag. 35, ex variis mss. etSurio.)

PROLOGUS.
OTGERUs,quem,etsiindignumS.Mariajsanctique dam sapientem,etde praesentishonestatepropostii
iberti mancipium, pra^dicanttamen cpiscopum ^ et defuturee jetatis utilitateconjuncta est.Nisieniiu

>), WoMARO venerabili in Christo Patri et Fra- gesta eorum incuria pra;decessorum nostroruin
us Gandensibus, omnibusque fidelibus quocun- deperissent,nobishodiequesufficerent. Sed qtianla
locorum positis, ha^c oculo non obliquo lectu- audivimusetcognovimusea,et Palres nostri uarra-
perpetuitalem vilaa coelestis. Postulare, imo verunt nobis, ea videlicet quai adhnc nostra tencnt
orlari facullatulam nostrse modicitatis, Patres memoria, rogatis scripto mandanda, ne itidem et
Tendi.ssimi, non dubitastis .oOft) ut ex mirabili- nos damnemur a postcritate subseculura. Positis ad
,
sa?culis omnibus et gcntibus pra'dicandis, iio- ba^c in ancipili^ quia prajsulalum apud vos oinniunl
iquediebus, licet simus indigni, nobis quidem aitium arcem constat esse et credi, suspensam
lifestatis, vobis insuper pra^rogatis, in Iransla- mentem silenlium librabat, illudque poclicum ani-
lescilicet S. Landoaldiarchipresbyteri et socio- mum oDFendens In silvam ne ligna feras (IIou.
:

I ejus revelatis,quia,exnostraelati di«cesi,ve- Sat. I, parumquiddiffidentiaj importabat.

10, 3i),
,pra;ordinaiite Dco,cesserunt juri debeamus, ; Sedquialn culpa est animus,quisenonell'ugit un-
ntum ad nos usque, famavulgante, potuit pcr- quain (Hoh. Epixt. I, 14, 13), diffidenlia; torpor
i.omnium imo vestruisatisfacerepetilioni. Justa
jy
cessit,exposlulatio vestra invaluit: nisi quod celeri-
lempetitioetdignaexhortatiu,qua;,juxtaquem- tas, quK juxta Socratem beneficium gratius facit,

02) Ergo tum erant monachi in cathedrali ec- mus.Superfuit patrianni.sseptemdecim palcr vero
;

la Tullensi, S. Sle[>hano sacra. S. (iortfudi .Nivialensi, cui jam ad superos recepla".

03) Esthujusce noiniiiis luciis in pago Bogites- rcs suas tradidit. Porro (iertrudisanno O.^iH, utsta-
i\, k ReUieiiis. diclus Tin le Monsf.ier, haud ita tuimus, autccrte, ut alii volunt, aiinoO(iiincu;him
"ul a Carolopoli,ad Tinum amricm cognominem dimigravit. S. Bellondis corpus Morsoll;je iii sacra
*. Monasteriuni quoridam a Stcpliano comite i|jsius icde asservatur. Lcgcsis alia S. Bollciidis ini-
reduide conjufro ibi u-dificatum e>liii lionorem racuNi apud Bollandum.
ilaria*, poslea abbatia- MozDmonsi uiiitum ab (.)0.")) Womarus crcatus Abbas Candonsis anno
ilberone Hemorum aiilislitc,ul lcgilur in Cbro- 06."), morluus !)S2. Consule Gandavum S;iii(ieri.
) Mozomensi tomo VII Spicilegii Aclieriani ; (.)00) Ila.-rct diutius suspensus seiisus, lioc. modo
fioprioratus cideni abijdtia; subjcctus, in cujus cum fine periodi tandcmjuiigendus nl exmirabili-
:

iesia S. Bellendis patrona colitur biis... (Iel)euinu>> vealnc jteiUiuni facerc sulis, quia cx
j04) .Nimirum cirtiter auuum 702, ut coujici- noslra dioecesi, etc.
Hli HERIGERI ABBATIS LOBIENSIS ill

plus feslinare,quam res exposlularel,nos compulit. A. rumlcstamur, uos parum hicaliudposuisse,quaj

Erat namque ante nos dictum Vires, quas impe- quae aut a presbjlero Saraherto fid sancte jurant<
:

ritia denegat,charitas subministrat et quia Incoepto ; a vobisque, ut ipse retulit, fortiteret horum roer
tantum opus e.st, ca.'teraresexpediet (Sallust. Ca- taSanctorum obtestato) audivimus, aut in scripi
til. 21). Igilur adorsi sumus,ne vestram auctorita- vestro nobis delato, fideiiter mandata reperimus
tem def ugere videremur. Praisumenti enim auctori- exceptis duntaxat iis qua;, ex episcopatu noslr
tasdatur,cum creditjquempostulat, praestare posse decerpta, huic schedulae pro teraporis ratioae v

quod petitur : et scienti econtra parere ffiqualis est debantur congruenter praipdnenda. Valete. Dj
gloria cumimperante. Si quis autem forle futurus tum tcrtio decimo Kalend. Julii, anno Dominic.
obtrectator, obliquo haic oculo non timuerit limare Incarnationis nongentesimo octogesimo,indiclioD
(HoR. Ep. I, 11, 37) et odio obscuro rnorsnque pra>.- octdva, imperanle Domino Ottone post mortei
sumpserit tJcnenare {Ibid.) : in ejus satisfactionem (507) patris anno octavo, episcopatus nostri anu

Jesum et sanctos angelos ejus, judiciumque futu- nono.

LIBER PRIMUS.
S. Landoaldi et sociorum gesia, translationes miracula Wintershomi facia

CAPUT PRIMUM. B marico jam lunc intererant regalibus consiiiis

Viri apostolici sub Francis in Belgio adventus S.
sanctusautem Amandus Aquitaniam nativitati
Landoaldi ctsociorum.
dum puer adhuc e;