MATEMATK FELSEFES VE REALZM

4.GRUP
LEYLA DEMR 20060033 SADE DEMR 200745055 FGEN YILDIZ 200745056 IIL IIK 20060036

[28 NSAN 2010]

NDEKLER
4. KONU: MATEMATK FELSEFES VE REALZM

1.REALZM NEDR?.........................................................3 2.REALZMN TARHSEL SREC .....................................4 3.REALZMDEK FLOZOFLAR .........................................8 Platon ( .. 427-347 )...............................................8 Aristoteles ( .. 384-322 )......................................10 Thomas Aqunas (1225-1274)..................................12 Bertrand Russell (1872-1970 ).................................12 George Moore ( 1873-1958 )....................................12 4.MATEMATK FELSEFES VE REALZM .........................13 5.SZLK....................................................................17 6.KAYNAKA...............................................................18

1.REALZM NEDR?

Realizmin ana dncesini, nesnelerinin varolular ve neye benzediklerinin, bizden ve bizlerin onlara ulamasndan bamsz olduu oluturur. rnein gne sisteminde ka tane gezegenin olduu, bizim orada ka tane olacan dnmemize, olmasn istememize veya aratrmamza bal olarak deimez. Yine elektronlarn veya g alanlarnn varolular veya dayand temeller, bizim inandmz teori olmadan da vardrlar. Yani kabaca bir tanmla maddenin gerekliine olan inan diyebiliriz. Olaya daha deiik bir tarzla yaklaalm ve ilk adaki realizmcilerin tanmlamasyla gidelim. Tmarhaneden ya da idealist dnrlerin okulundan kmam her insan, evresinde, bilinten bamsz bir dnya bulunduunu bilir cmlesini savunuyorlard. Buna gre talar, topraklar, aalar vb. var eden insan bilinci deildir. nk bunlar dnya stnde insan var olmadan nce de vard. Dnya, milyarlarca yln bu doal varlklaryla yaamtr. Bu realizm anlay maddeci felsefenin, bilginin ve bilimin temellerini atmtr. REALZME DAELSTLER CEPHESNDEN BR BAKI Boa dememiler her ey zddyla bilinir diye. imdi realizmi daha iyi anlamak iin bir de idealistler cephesinden bakalm. Ama nce idealizmin tanmn yapalm. dealizm: Varolan her eyi "dnce"ye balayp ondan treten; dnce dnda nesnel bir gerekliin var olmadn, baka bir deyile dnceden bamsz bir varln ya da madd gerekliin bulunmadn dile getiren felsefe akmn niteler. Grld zere realizme taban tabana zt bir gr vardr. dealistler bilinen veya tecrbe edilen bir nesnenin dnceyle bir ilikiye girmeden nce nesneden farkl olduunu ileri srmektedirler. nk bilinmesi ya da tecrbe edilmesi dnda bir nesneyi asla bilemediimizden, nesnenin bilinmi olmas ya da tecrbe edilmi olmas bilinen nesnenin btnne ait bir para oluturmaktadr. Bylece bilgi ve tecrbe bir lde nesneyi deitirmekte ya da oluturmaktadr. eklinde bir dnce tarzlar vardr. Kukusuz tecrbe edene kadar bir eyi bilemeyiz ayrca bir eyin ne gibi zelliklere sahip olduunu o nesne bilinmedii srece bilmemizin mmkn olmad da dorudur. Geerli tek sonu udur: Tm bilinen eyler bilinir ( ki bu apak bir nermedir) ya da farknda olma bilgide bir unsurdur. Bundan unu karamayz; bilinmedikleri zaman eyler hibir zellie sahip deildir veya bilme tecrbesi herhangi bir ekilde nesneleri deitirmekte ya da onlara varlk vermektedir. Ksaca realist iin doa alan veya 3

fiziksel nesneler bizden bamsz olarak vardrlar ve bizim onlar tecrbe etmemiz tecrbe edilen nesnenin doasn deitirmemektedir. ada bir ngiliz bir realisti John Macmurray yle demektedir: eyler ve idealar arasnda bir ayrm bulunduu gereinden kaamayz. Saduyu iin bir kavram bir eyin kavramdr; eyleri temsil eden zihnimizdeki bir dncesidir. Bu durumda nesne gereklik olurken, bunun kavram yalnzca onun zihnimizdeki grn olmaktadr. Bu nedenle dncemiz ayet uygun bir dnce olacaksa (yani doru olacaksa) kendisini nesnelere uydurmaldr. ayet dnce (idea) temsil ettii nesneye karlk gelmiyorsa o zaman dnce yanl ve yararszdr. Nesne kendisini onun bizdeki dncesine uydurmaz. Dncelerimizi deitirmek ve doru olana kadar deitirmeyi srdrmek zorundayz. Byle bir dnme ekli realist bir dnmedir. nk geerlilik lt olarak dnceyi deil nesneyi ald iin realisttir.

2.REALZMN TARHSEL SREC

Realizmin tarihsel srecini incelemeden nce tmel ve tikel kavramlarna deinelim. TMEL VE TKEL NEDR? Bilginin bize yararl olabilmesi iin nesneler ya da olaylar arasnda bir takm ortak zellikler bulmak ve onlar ortak kavramlar ya da ortak tasarmlar altnda birletirerek, nasl davranmamz gerektiini bu kavramlarn ya da tasarmlarn salad bilgiye gre saptamak zorundayz. Nesneleri ayr ayr topluluklar olarak ele almamz salayan ortak zelliklerin zihnimizdeki karlklarna kavramlar, kavramlara verdiimiz adlara da tmeller diyoruz. rnein aa adn verdiimiz herhangi bir nesne zerindeki bilgimiz, aa tmeli zerindeki bilgimiz olur. Aa tmeliyse, bir yandan gvde, dal vb. tmellerin deiik trden balantlarnn bir rn olarak ortaya kar. Tikel bir nesnenin belli bir tarihte belli bir yerde bulunmas ya da bir tarihte ortaya km olmas gerekir. Oysa tmeller iin bu tr koullar sz konusu deildir. Bir tikel kpek, bir tikel sar nesne vb. bir tarihte bir yerde bulunur oysa kpek ya da sarlk tmellerinin ne zaman ne yeri vardr. Eer nesneler arasnda zihnimizden bamsz olan benzerlikler bulunmasa, bizim kendiliimizden onlarda ortak yanlar bulmamz da olanakszdr. 4

Realizm tarihsel srete drt dnemde incelenir: lkada realizm, antikada realizm, ortaada realizm ve gnmzde realizm. lkada Realizm

Her insan evresinde, bilinten bamsz bir dnya olduunu bilir. Talar, topraklar, aalar vb. var eden insan bilinci deildir. nk bunlar dnyada insanlar var olmadan nce de vard. Dnya milyarlarca yln bu doal varlklaryla birlikte insansz yaad. lk insanlarn gerekilik anlayna kendiliinden gerekilik ya da ocuksu gerekilik denir. Bu anlay salamdr ancak gsz yanlar da vardr. Birincisi, zle olguyu zdeletirmesidir. kincisi ise dnyann varl sorununu nemsemeyiidir. Bunlara ramen felsefe de ocuksu anlay zdeki felsefenin, bilgini ve bilimin temellerini oluturmutur.

Gerekilik ou insann benimsedii, kendiliinden ortaya kan bir grtr. Alglarmzn gerek dnyay kavradn ve bize bilgi verdiini tabii olarak, yani kendiliinden dnrz. Gerekilik, bir felsefe doktrini olmadan nce yani balangta bir hakikatti. Gerekilik felsefenin ortaya knda bir eit tabiat bilgisi niteliine brnmtr. lkan filozoflar (mesela Empedokles), evrenin mahiyetini ne olduunu soruyor; alemi oluturan unsurlar (toprak, su, ate, hava ) ele alyor ve inceliyorlard. Demokritosun atomculuu da, eyann mahiyetinin ne olduunu aklamak iin bir teoriydi. Felsefe, balangta tabii olarak bilimin uzants saylyordu. Bilginin kapsam meselesi, daha sonralar Platon tarafndan ortaya karld ve gerekilik ancak o zaman hakiki bir felsefe doktrini haline geldi. Antikada Realizm

Nesnel gerei gerek saymama anlamndaki ortaa gerekiliinin tohumlar antika Yunanllar tarafndan atlmtr. Elea retisi, Platon ve Aristotales bu anlamdaki gerekiliin kurucusudur. Bu anlaya gre gerek, bireysel olan deil, tmel olandr. Tmellerse ancak bireysellerde varolabilirler, kendi balarna bir varlklar yoktur. Gerek baml varoluu deil, bamsz varl olandr . Dnyada olan tm bireysellikler varlklarn baka bir varla borludurlar, bu yzden gerek deillerdir. Tmellerse bamsz bir varl olanlardr, bundan dolay gerektirler. Varolular bulunan bireysellikler gerek deildirler, grntdrler, 5

varolular bulunmayan tmellerse gerektirler. Antika da bu idealist savn sahibi Aristotalestir. Eleaclarla Platon bu savn tomurcuunu tarlar. Felsefi gerekilik: Burada ruhu gerekilik ile maddeci gerekilii ayrmak gerekir. Ruhu gerekilii Platon ne srmtr. Zihnin ele ald fikirler, bizim varlmzdan bamsz ve duyusal eyann gerekliinden farkl ve ayrdr. Bu idealar, hatrlama yoluyla edindiimiz bilgiden nce kavranabilir bir dnyada bulunur. Bu gerekilik tmellerin gerekiliini kabul eden bir doktrin tarafndan ortaa da daha da gelitirildi. Maddeci gerekilik: ocuksu gerekiliin felsefi adan hakl karlmasdr. ki aamada ortaya kar. Birincisi tm bilgimizin duyusal deneyden hareket edilerek gelimi ve meydana gelmi olduunu ileri sren ampirist bir teorinin kurulmasdr. kincisi ise gerek eyaya zde olarak dnlen bilginin temelleri hakknda maddeci bir teorinin ortaya kmasdr. Maddeci gerekiliin belli bal rneklerinden biri marksist bilgi teorisidir. Marksist bilgi teorisine gre fikirlerimiz, bize, kendinde gerek hakknda bilgi verir. nk bu fikirler gerek dnyann yanslardr. Ortaada Realizm

Eleaclk, Platon ve Aristotales temeline dayanan ortaa gerekilii, bilimsel gerekilik anlayna tmyle ters bir anlam tar ve nesnel gerekliin gerek olmadn, asl gerekliin dnce rnleri olduunu ileri srer. Tmeller gerektirler ve tmel nesneden ncedir. Tmeli gerek saydklarndan tr gereki adn alan dnrlerin savlar altnda, Roma Katolik Kilisesi'nin evrensellik sav yatar. Hristiyanlk, bata Tanr kavram olmak zere btnyle tmellere dayanr. Tmeller gerek saylmazsa Tanrnn da gerek saylmamas gerekir. Krmz bir addr ve ancak krmz bir iekte veya bcekte varlar, evrende bir zneye yklenmeksizin kendi bana var olan bir krmz yoktur. Varlk olgusal deil mantksaldr; bu yzden de varolu gibi bilincin dolayszca karsnda olan deil, tam tersine bizzat bilin, dnce, zihin ya da us olgusal, bireysel ve znel deil, tam tersine, soyut, evrensel ve nesneldir. Gerek, nesnel dncedir. Bu yzden de gerek, varoluu bulunmayan bu mantksal varlk, her eyin kaynadr ve evrenin ancak onunla aklanabilecei bir ilk ilkedir.

Ortaa felsefesinde nce, tmellerin bireylerden ayr ve daha yksek bir varolua sahip olduklarn ne sren radikal kavram realizmi egemen olmutur. Patristik felsefesinin byk dnr St.Augustinus , hem Platondan miras alnan radikal kavram realizmini savunmu ve hem de bu gr zerinde grnte nem tayan birtakm deiiklikler yapmtr . Buna gre; tmeller, Platonda olduu gibi, tikellerden ayr ve bamsz bir biimde varolan formlar olarak deil de, Tanrnn zihnindeki ideler olarak dnlmtr.

Bu realist gre, ilk olarak 11. yzylda Roscellinus tarafndan kar klmtr. Roscellinus, cins isimlerin yalnzca bireyleri gsterdiini, tmellerin yalnzca dilsel ya da szel bir stats olduunu iddia etmitir. Bu tmel gr, felsefede nominalizm olarak bilinir. Nominalizmin en nemli avantaj varlk bakmndan salad tasarruftur. Bu gr ayr bir tmeller dnyasn varsaymann gereksizliini gstererek, filozofu yalnzca u diye gsterdiimiz bireylerin varoluuna sevketmitir. Bundan dolay, nominalizm felsefe tarihinde popler bir gr olarak, etkisini hep korumutur. Bununla birlikte, Ortaada Roscellinusun nominalizmine, yalnzca, dine ve teolojiye salad destekten dolay kavram realizmini benimseyen filozoflar tarafndan deil, fakat ayn szcn, farkl eyler iin nasl kullanlabildii sorusunu yantlama abas iinde olan dnrler tarafndan da kar klmtr. Sz edilen soru, 12. yzylda, Champeauxlu William ve Abelardus tarafndan ele alnmtr. Bu dnrlerden, William tmeller konusunda, kavram realizminin savunuculuunu yapm ve ayn szcn, bir bakmdan zde olan birok farkl ey iin kullanlabildiini ne srmtr. Buna gre, bireyler okluuna yaylan bu karakter, gerek bir tmeldir; ayn tmelden pay alan ve bundan dolay ayn trn yesi olan bireyler ise, birbirlerinin ayndrlar. Gnmzde Realizm

Yeni gerekilik, yeni Tomaclk, kiilikilik, varlkbilimcilik vb. gibi nesnel dnceci retiler hala ortaan gerekilik anlayn srdrmektedir. Yeni gerekilik, ortaa gerekiliinin savlarna, bir yenilik olarak tmellerin gerek olduklar halde zihinsel olmadklar savn katmlardr. Kimi ada matematikiler de matematik kavramlarn insan bilinci dnda gerekten var olduunu ileri srmekle ayn gelenei izlemektedirler. Bunlarn 7

dnda gerekilik, varln bilinten bamsz olarak var bulunduunu dile getirir ki Markslk bu anlamda bir gerekiliktir. Marks gerekilik, insanlarn btn yaratc eylemleriyle, olu halindeki geree ve ayn zamanda da kendi oluumlarna katkda bulunmalardr.

3.REALZMDEK FLOZOFLAR
Realizmin temelini oluturan fikir, nesnelerin insan zihninden bamsz bir varolua sahip olduu fikridir. Sokrates tarafndan dile getirilen bu dnce Platon ve Aristoteles tarafndan gelitirilmitir. Yeni realistler arasnda yer alan nemli filozoflar arasnda Thomas Aquinas, Russell ve Moore saylabilir. Sokrates mutlak ve deimez olanla deien arasndaki iliki ile ilgileniyordu. Ona gre, doru ve yanl, zaman ve mekandan bamsz kurallara balyd ve biz bunlara ancak mantk kullanarak ulaabilirdik. Platon ( .. 427-347 ) Platona gre temel sorun Sofistlerin grelilik ve znellik grlerine kuramsal temel salayan duyumculuu rtmekti. Ona gre duyumculuk mutlak bir tutarszla yol ayordu. nk duyular dnyasna ait olan her ey zamann yok edecei maddelerden olumutu. Sadece algladmz eyler hakknda kesin olmayan kavraylara varabilirdik. Platona gre biz, duyumlarmz ussal snflamalar yapmadan bilemeyiz. rnein dm derken yenin kendi bedenimiz olduunu; onu bitkilerden, hayvanlardan ve teki bedenlerden ayrabildiimiz yani bir sr kavramla snflandrabildiimiz lde bilebilirdik. Kendi bedenimizin de m olduunu onu kanmalarndan, kzarmalarndan veya snmalarndan ayrabildiimiz yani bir sr kavramla snflandrabildiimiz iin bilebiliyorduk. Buna gre bilgi kavramsald ve kavramlar duyularn deil, btn bu snflamalar yapan usun rnyd. dealar kuram: Platon tmellerin anlatt ve bugn bizim kavramlar dediimiz varlklara idea der. dealar bu dnyadaki nesnelerin blmlerini oluturmazlar. Tikel varlklar eklinde baka bir dnyada bulunurlar. lmsz olduu kabul edilen ruh tarafndan bu dnya grld iin, nesneler daha nceden tannmaktadr. dealar nesnelerin hem varlk nedeni hem de onlarn bilgisini salayan yetkin varlklardr. Platonun bir Maara benzetmesi vardr; 8

Yeraltnda bir maarada yaayan bir takm insanlar olduunu dnr. Bu insanlar srtlar maarann giriine dnk oturmaktadrlar. Elleri ve ayaklar baldr ve yalnzca maarann duvarn grebilmektedirler. Arkalarnda yksek bir duvar vardr. Yine bu duvarn arkasnda insana benzer bir takm grntler, duvarn zerinde bir takm deiik cisimler tutmaktadrlar. Bu cisimlerin arkasnda bir ate yand iin cisimlerin glgesi maarann duvarlarna yansr. Maarada yaayanlarn grd tek ey de bu glge tiyatrosudur .Doduklarndan beri bu ekilde oturduklar iin, var olan tek eyin glgeler olduunu sanrlar. imdi bu maaradakilerden bir tanesinin bu esaretten kurtulduunu dnelim. Bunu ncelikle duvardaki glgelerin nerden geldiini kendi kendine sormaya balayarak, sonunda da zincirlerini kopararak baarr. Arkasn dnp duvarn zerinde tutulan cisimleri grnce, ilkin bu ok gl ktan gzleri kamar. Grd keskin hatl cisimlerden de gzleri kamar, nk o ana dek yalnzca cisimlerin glgelerini grmtr. Duvarn stnden atlayp atein yanndan trmanmaya balar ve maarann dndaki doaya knca gzleri daha da kamar. Ancak gzlerini biraz ovuturduktan sonra her eyin ne kadar gzel olduunu grp aknla urar. Hayatnda ilk kez renkleri ve keskin hatlar grmektedir. Gerek hayvanlar ve iekleri de grr. Maaradaki cisimlerin bunlarn kt birer kopyasndan baka bir ey olmadn anlar. Ancak imdi kendisine ve tm bu hayvanlarn ve ieklerin nerden geldiini soracaktr. O zaman gkyzndeki Gnee bakp, maarada glgeleri grmesini salayan eyin yanan ate olmas gibi, doadaki tm ieklere, hayvanlara hayat veren eyin de Gne olduunu anlayacaktr. imdi, halinden son derece memnun olan maara adam, doaya koup yeni kazand zgrln tadn karabilir. Ancak o, hala maarada olanlar dnp geriye dner. Dner dnmez dier maara adamlarn, duvarlarda grdkleri glgelerin gerek eylerin yalnzca birer benzetmesi olduuna ikna etmeye alr. Ama ona kimse inanmaz. Duvar gsterip grdkleri eylerin var olan eyler olduklarn sylerler. Sonunda onu bir gzel dverler. Maara benzetmesiyle Platon, bulank dncelerden doadaki eylerin gerisinde yatan gerek idealara uzanan felsefe yolunu anlatr. Bu ekilde maara benzetmesi filozofun cesareti ve pedagojik sorumluluunu anlatan bir benzetme olur. Platon burada maarann karanl ile yeryzndeki doa arasndaki ilikinin doadaki biimler ile idealar dnyas arasndaki ilikiye karlk geleceini anlatmak istiyor. Doann karanlk ve hznl olduunu kastetmiyor ancak doa idealarn aklyla karlatrldnda karanlk ve hznldr, diyor. 9

Aristoteles (..384-322) Aristoya gre gerek varlk nesnelerin iinde gelien zdr. z somut nesneler iinde, onlarla fiziksel olarak zde, ancak tanmsal olarak ayrdr. zn ve nesnenin ayrlabilirlii ancak soyuttur, kavramsaldr. Somut olduu her durumdaysa bir tikelle fiziksel olarak zde olmaldr. Bir eye yklenilmesi zorunlu olan nitelikleri, o eye yklenilmesi olanakl olmayan niteliklerden ayrt etmemiz gerekir. nk Aristoya gre her genel zn bir de kart bulunur; gereklikler dnyas batan aa bu tr kartlklarla kurulmutur. z ile birlikte dnlen varlk tzdr. Tz Aristonun varln belirlenimleri iin kullanlan nitelik, nicelik, iliki, yer, sre, konum, koul, etkinlik, edilginlik kategorileri ile birlikte gelir. Aristoteles tzn kullanld anlamlara bakarak drt anlam belirler: 1) Toprak, ate, su ve btn benzeri eyler gibi basit cisimler, bunlardan meydana gelen canllar, ayrca tanrsal varlklar, bu cisimlerin paralar 2) Bir zneye yklenemeyen eylerde bulunarak var olma nedenini oluturan ey, rnein canllardaki ruh 3) Byle eylerde para olarak bulunup onlar belirleyen eyler. Bunlar ortadan kalknca btn de ortadan kalkar. rnein yzey ortadan kalknca cisim kalmaz, doru, ortadan kalknca dzlem kalmaz. 4) Bir eyi o ey yapan ey, o eyin tzdr. Bu, dile getirildiinde tanmdr. Tz var olabilmek iin kendisinden baka bir eye gereksinim duymaz. dealar nesnenin iinde yer alr. Buna form ya da ekil denir. Formu sadece d biim olarak deil, her nesnenin znde bulunan ve maddeye biim ve canllk kazandran bir zellik olarak kabul eder. Madde olumu, ekil kazanm bir olabilirliktir; maddede kendini gsteren z olabilme imkan ise gcdr. Bu imkan ve gc, maddenin ekillenmesinde grrz.

Aristo ve Platon Arasndaki Farklar:

Aristo idealar gerek varlklar olarak grmektedir. Biimin bir z nitelik ya da zellik olduunu kabul etmitir. Genel szckler zel adlardr. rn. aa szc Platonda bir tzsel varln adyken Aristoda bir tek zelliin ad olur. Platonda btn aalar bir aa ideasna 10

benzedikleri iin aatr, Aristoda ise hepsinde ortak bir aa zellii bulunduu iin aa olmaktadr. Aristonun Platondan ayrld bir dier noktada genel kavramlarla renme yoludur. Platona gre daha nce tikel nesneleri grm olan ruhun yapmas gereken tek i yalnzca anmsamaktr. Aristoya gre ise tmeller bir sezgisel tmevarm yoluyla renirler; bir tmel iin ilk olarak bulank ayrmna varma zihinde yerleik bir durum alr ve sonunda onun ak ve kolay anlalr bir kavram oluur. Tikeldeki bir tmeli aka sezme konusunda, deney sresi iinde ortaya kan bir lmz vardr. Buna gre Platonda olduu gibi Aristoda, nesneler arasnda yaplan gruplamann kendiliinden yaplm olduunu kabul ediyoruz. Platon tmeli duyulur dnyadan baka bir yerde, varln gvence altna ald ve ayn yklemin iki farkl bireye verilebileceini aklayan deimez gerekliklerde aramtr. Aristo eer idealar apayr varlklarsa tannp bilinmeleri olanakszdr der nk bilen ile bilinen nesne arasnda trdelik olmaldr. Ayrca idealarn kopyalar olan varlklarn olduu ne srlen kaltm dncesinin ortaya kard sorun udur: nsanlarn, kendinde insana katlmalarn syleyebilmeleri iin onlarla arasnda ortak bir terim olduunu kabul etmek gereklidir. Bu insan ile somut insan arasnda da yeni bir iliki terimi bulunmaldr. Platon iin gereklik aklmzla dndmz bir ey iken Aristo iin gereklik duyularmzla algladmz bir eydi. Platon doada grdklerimizin gerekte idealar dnyasnda ya da insan ruhunda varolan eylerin yalnzca birer yansmas olduunu syler. Aristo ise insan ruhunda varolan eylerin doadakilerin yansmas olduunu syler. nce duyularda varolmayan bir eyin doada varolmayacan syler. Platon ise nce fikirler dnyasnda olmayan bir eyin doada olamayacan sylyordu. Aristo ise iimizdeki her trl dnce ve fikrin, bilincimize grp iittiklerimiz yoluyla yerlemi olduunu sylyordu. Duyularmz olmadan akl bo kalrd. Tmel nerme Aristo iin sadece bir aratr, Platondaki gibi ama deildir. Platonda bilgi, tmele ulanca gerek olur. Aristonun bilmek istedii tmel deil, tekildir nk tmel nesnelerin kavramsal zn oluturur. Bundan dolay bilgide yaplacak ey , tekil ile onun iinde bulunan tmel arasnda bir balant kurmak , tekili tmelden bir sonu olarak karmaktr bu da tmdengelim yntemidir. Thomas Aqunas (1225-1274) 11

En nemli bilgi zihinsel bilgidir nk insan insan klan, yneten ynler zihinsel ynlerdir. En nemli bilim de maddeden en ok ayrlan bilimdir. Bu bilimin konusu ilk dnlendir. nsan zihnini balangta bir tabula rasa olarak grr yani zihinde duyumdan nce hibir ey yoktur. Bilginin kkeni duyumlardr. nsani bilgiyi aklamak, maddesel eylerle, duyular ve zihin arasnda olumu olan ibirliini, ortak almay aklamaktr. Asl zihinsel bilgi tmelin bilgisidir. Zihin ancak soyutlama ile ortak bir kavrama, tmele ular. Ortak kavram sayesinde bilinen, bilinen eyin zdr. Tmel ona gre bir yandan dnmenin rndr, te yandan tmel sadece zihinde deildir; maddesel dnyadaki tzsel bir formdur. Bertrand Russell (1872-1970) Dnya tek bir tzden olumaz fakat ok sayda ayr ve tikel eyden meydana gelir. Bu basit eler tinsel bir yapda deildir. Bunlar basit olduklar ve yalnzca varolduklar iin, kendilerinde hibir nitelie sahip deildirler. Onlar, olgular ad verilen kompleks yaplar iinde ortaya kar ve bunlardan bazlar da tinsel bir varlk tar. George Moore (1873-1958) nceleri Hegelci bir idealizmi benimsediyse de, daha sonralar gerekilie yneldi. Moorenun felsefesi ahlak, bilgi teorisi ve metafizii kapsar. yiyi kendi iinde iyi olarak kabul eder. yilik dolaysz bir sezgi nesnesidir ama bu dolaysz sezgi baka kavramlarn alglanmasyla da tamamlanr.

MATEMATK FELSEFES VE REALZM Matematikte realizm saylar, fonksiyonlar, kmeler ve benzeri matematiksel varlklarn sahiden bulunduunu belirten doktrindir. Realizmi daha iyi anlayabilmek iin doruluk ve gereklik tekrar gzden geirmekte fayda var.

12

Doruluk:Bilgi, znenin nesne ile kurduu badan kan rndr.Bu baa ise bilgi akt denir. Bilin sahibi bir varlk olan insann nesneye ynelmesi ile bilgi oluur. Bilginin, bilginin alnd nesne ile akmas ve uyumu doruluktur. Doruluk; alglar, kavramlar, bilimsel kuramlarla nesnel gerek arasndaki uygunluktur. Gereklik:Gereklik bilinten bamsz olarak nesnel dnyada bulunan varlklardr. Yani nesnenin kendisidir. Genellikle doruluk kavram ile ayn anlamda kullanlmaktadr fakat felsefede bu iki kavram farkldr. Doruluk bilgiye ait bir kavramdr ve zneye bamldr ama gereklik ancak nesnel dnyaya ait bir varln zellii olabilir.nesnel dnyada var olan ancak insan tarafnda alglanmam bir ey yine de gerektir. Bilgi ile gerein uyumu bilginin doruluunu salar. Matematik felsefesi matematiin elde ettii bilginin kaynan tanmlama aklama soruturma noktasnda aa kar. Tarihi adan matematik mutlak doru ile e anlaml olarak grlmtr. klit geometrisi 2300 yl mutlak doru olarak okullarda okutulmutur. Matematikiler bile 19. Yy a kadar klitin elementlerini mutlak doru olarak alglamlardr. almalarn ve iddialarn kuvvetlendirmek iin birok filozof elementlerdeki sistemin benzerini kullanmlardr.Descartes Newton(principia) ve Spinoza (etik) bunlardan bazlardr. Descartes dahi bir matematiki ve analitik geometrinin kurucusudur. Fakat onun asl amac nsan asndan bilinmesi mmkn olan her eyin kesin ve tam bilgisine ulamaktr. Bu yolda ilerlerken kaidelerinden birisi Hibir bilimde ve bilgi alannda kesinlik yoktur.Ancak btn bilimler arasnda bir tek istisna vardr: Matematik. nk Descartes e gre her bilim apak bir bilgidir ancak btn bilimler ierisinde sadece matematik sarslmaz salamla sahiptir. Madem matematik ilminde bu ekilde kesin doruluk elde edilebilmektedir o halde ondaki bu sarslmaz ve phe gtrmez doruluu salayan her ne ise onu kefedip dier bilimlere de uygulamak suretiyle btn bilimlerde ayn kesinlik ve pekinlii elde edebiliriz. Bu suretle insan asnda bilinmesi mmkn olan her eyin kesin ve phesiz bilgisini verecek olan matematik modelli bir niversal bilim sistemi kurulabilir. Descartes buna Evrensel matematik(Mathesis Universalis) adn vermektedir. Btn byk filozoflar matematik hakknda konumulardr. Peki matematik neden filozoflarn ilgisini bu kadar ekiyor.kisinin de antik yunanda domu ve hala gelimeye devam etmeleri mi? Evet olabilir fakat asl neden ikisinin de hayat anlamlandrma gayreti iinde olmas ve birok felsefi sorunun matematie ynelindii zaman netlie kavumasdr. En azndan uzun yllar bu ekilde kabul edilen birok kuram olmutur. Ancak hibir kuram matematiin ne olduu sorununa cevap verememitir ve hala matematiin tanm yaplamamtr. te tam bu esnada devreye realizm giriyor. Realizmin ne olduunu kendi iimde anlamlandrmam ok zor oldu ve hala eksikleri var.Bunun en nemli nedeni Realizmin Platonculuk ve gerekilik olarak da ele alnm olmasdr. Ulatm noktada realizm iin; Matematik nedir? Sorusuna verilemeyen cevaptr diyebilirm. Zira Matematik nedir? Sorusunun bir cevab olarak da okunabilecek olan ve neredeyse btn matematikiler tarafndan inanlan Platonculuun kendisi matematik felsefesinde merkezi bir konumdadr. Bir fizikiye Fizik nedir? Veya bir tarihiye Tarih nedir? Diye sorsanz cevap vermekte hi zorlanmaz.nk gerekten ikisi de ne aradn bilmeden iini yapamaz.Ancak bir 13

Matematikiye matematik nedir? Diye sorduunuzda hakl olarak yant bilmediini syleyebilir. Oxford szlnde;matematik say, miktar ve uzay bilimidir. Bu tanm balang iin iimize yarayabilir ancak fakat modern matematiin birok daln kapsamaz.Lakatos; Matematik bazen net bazen bulank olan eydir. Matematiin tanmlanamamasnn en nemli nedeni kat zerinde ina edilen veya kefedilen matematiin neden fiziksel dnyada da karlk bulduu sorunudur. Buna birka rnek verecek olursak;Helis bir noktadan belli ykseklie dolanarak kmak iin en ksa yoldur. Fasulye ve sarmaklar ubua aynen bu ekilde trmanmaktadr. Ayn ekilde bal arlar peteklerini dzgn altgen eklinde yaparak en az malzeme ile dzlemi parsellemektedir. Grld gibi kainatta her ey minimum enerji ilkesine gre hareket ediyor ve bu husustaki hesaplamalar da matematik dilinde yaplmtr. Rabbin bal arsna da yle vahyetti;Dalardan ve aalardan ve kuracaklar ardaklardan gz gz evler edin. Sonra meyvalarn hepsinden ye ve Rabbinin kolay kld yollara gir. Nahl suresi 68-69.ayet Matematikilerin ou realisttir.Matematiki filozof Frege ye gre Pisagor teoremi zamanst bir dorulua sahiptir.Matematikiler Pisagor teoremini kefetmeden nce bile o bir gezegen gibi eskiden beri vard.G.H.Hardy matematiksel ispatta matematiksel teoremlerin doruluk ve yanllnn mutlak olduunu bunun bizim onlar hakkndaki bilgimizden bamsz olduu ve matematiksel doruluun nesnel gerekliin bir paras olduunu belirtmitir." Hersh in yaklam bu konuda nem arzeder. Matematiki matematiksel almalarn yrtrken realist haftasonu ne ile urat sorusuna muhatap olunca ise formalist(biimci) olmaktadr. Matematikilerin formalizme kamalarnn nedeni Eer matematiksel nesneler bizden bamsz zaman ve mekan dnda var iseler biz bunlar hakknda nasl bilgi sahibi olabiliyoruz? Byle bir alem nasl var niye var? sorusuna cevap veremeyileridir. Genelde matematiin hem tecrbeden bamsz olarak bilinebilecei hem de fiziksel dnyada bir karl veya ilikisi olduuna inanlr.(Mat. Fel. sy. 31)Immanuel Kant a gre matematik d dnyay algladmz alglarmzn biimiyle ilgilidir. Bu gr Kant idealist bir bak asna sahip olduunu gsterir. Kant a gre klit geometrisi sentetik bir a priori bilgiye yani doruluu zorunlu bir eye rnektir. Ne var ki klit d geometrilerin kefi Kant n felsefesini ykmtr. Yani a priori bilgiye alglarla ulamak o kadar olas deildir.evremizde sradan mhendislik yaplarna baktmzda klit geometrisinin ne kadar kullanl olduu grlr fakat daha byk boyutlara kld zaman klit d geometrilerin veya daha zelde sylemek gerekirse Einstein in genel grelilik teorisini kurarken fiziksel dnyay tanmlamak iin kulland Minkowski geometrisinin daha doru olduu grlr. Poincare bu konuda Geometrik aksiyomlar ne a priori sentetik sezgilerden ne de deneysel olgulardan ibaret deildir. Bir geometri baka bir geometriden daha doru olamaz ancak daha kullanl olabilir. Burada matematii aksiyomatik sistemin matematik i aklamakta aciz kald grlyor ve yine realist sistemdeki matematik anlay bize gz krpyor.bu kadar ok felsefik soru ve sorunla bouan matematik yine de cazibesinden hibirey kaybetmiyor aksine insanlarn gizeme kar olan zaafndan da faydalanarak birok insan kendine ekiyor. Henri Lepesgue Matematiki olan birinin felsefe ile zihnini megul etmesine gerek yoktur. nk matematik matematiki gznde mkemmel bir sistem ve gerek dnyada ciddi bir sorunla karlamadan kullanlmas ayrca genel olarakbir matematikinin matematik yaparken ald zevkin bunda etkili olduu sylenebilir. Derken bu gerei ifade etmitir. 14

Matematiksel nesne ve dorularn bizden bamsz olarak var olduklarn iddia eden Realizm bu nesne ve dorularn nasl var olduu, bizim bunlar hakknda nasl bilgi sahibi olabileceimiz gibi konularda baz ontolojik sorunlarla yzyze olsa da Matematikilerin gznde taht kurmutur.

SZLK dianoethik erdem: Zihni erdemler; bilim, bilgelik, gzel sanatlar ve pratik kavray vb.dir.

15

duyumculuk: Btn bilgilerin yalnzca duyumlardan geldiini, duyu alglarna dayandn ileri sren felsefi akm. ethik erdem: Ahlk erdemler ise, cesaret, lllk, cmertlik, hakseverlik, yiitlik vb. idea: 1.Uzay ve zamann tesinde, znenin dnda, kendiliinden var olan, duyularla deil, yalnzca ruhen alglanabilen asl gereklik, dnce, fikir.2. platon'a gre, her insann zihninde doutan nce bulunduu ve onun gereklii kavramasn salad kabul edilen; her somut eyin ya da soyut kavramn genel modeli. poietik: Yararl ve gzel eyler meydana getirme iidir. sofist:M.. 5.yzylda para karlnda felsefe reten gezgin felsefecilerdir. tikel: Kapsamna ald nesnelerin tmn deil de bazlarn gsteren kavram. (r. Baz insanlar. baz aslanlar.) tinsel: manevi olmak; manevi olma durumu. tz: baka eylerin ona dayand, ama kendisi baka eylere dayanmayan ey'dir tmel: tikel nesnelerde ortak olan genel zellik ,nitelik, tr ve iliki gibi genellikleri ,bir genel kavramn kaplamyla ortak zelliklerinin tam ve eksiksiz olmas durumunudur.

KAYNAKA

16

[1] Aydn Hasan, Yaplandrmac Yaklamda Doruluk Gereklik ve Bilim Eitimi, OM, Sinop [2] Bykdvenci, Sabri. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, Realizm ve Eitim, Cilt 22 Say 1, sf:135-149,Ankara,1989 [3] Gerald Gutek ev. Kale Nesrin, Realizm ve Eitim, Loyala ni, Chicago,1988 [4] Gdel, K. (2004) Cantor'un sreklilik problemi nedir? [1964]. Bekir S. Gr (Ed.) [5] Gr, Bekir S. , Bir matematik filozofu olarak Kurt Gdel, Bilim ve Gelecek (Nisan, 2006), say: 26, s. 48-54. [6] Gr, Bekir S. , Matematik Felsefesi, Orient Yaynlar, Ankara, 2004 [7]Matematik felsefesi, Kadim Yaynlar, 2. bask, 217-238. [8] Yazc, Sedat. (1999). Felsefeye Giri. stanbul: Alfa Yaynlar [9] Yldrm, Cemal., Bilim Felsefesi., Remzi Kitabevi., stanbul, 1970 [10] Yldrm, Cemal,2000. Matematiksel Dnme. Remzi Kitabevi. stanbul [11] www.felsefe.gen.tr/realizm_nedir_ne_demektir.asp [12 ]www.Felsefe.NET [13] tr.wikipedia.org [14] http://www.matematikciyiz.com/index.php/matematik-felsefe/238-matematik-felsefe.html

17