,}, ta

l'f i*;h
0
*" llt7
i

r."I\OGRESS US
, Variarum in Dacir
Gentium r 8c Religionun
.:
cum Principibus ejusdem
LAUREATO HOT{ORI
P er illafi riam, Rev erendorum,
Nobilium , Excellentiqm, ac Dofhifi-
,nortttt DD. r4/. LL,6 Philotip;h;2
NEO-MAcrSTRoRuN4
Ctm in Almal,esio-Princip.Acad, S. l.
ruiliopolitenr 5u pftml
Glruiliopolitrnr_
Gl prcml friit.-,rffii;U
condecoiarentut "i,
..t PER
R. P. ANDREAM'ILLIA I,$
rtA. LL. & Philofoph'ie Iio&,kg6ri"=
cjuldmque profelGr:cm Ordinariuri .
nec non Incl. Faculretir philofooh.
p. t. Seniorem. I
tlb Orttorir'Frcrlc. Ctt*d,iopol. obl*tt.
.inno MDCCXXX, mcnji iigdlo, Dic
cr.ruDiol_m;iffiT".ffi
i, -'
 Perillu{tres, Reverendi, Nobi;
lcs, Excellentes, ac Do&iflimi D' D'
NEO. DOCTORES.
Dfumat irer*r*, 6 qai fettittit n*pn
simth Poprliquc Acadcmici Pltrfi'
bu i&ixti prinnn Phil1fphit Lilarcftt
er*rlnbamsr, cmcasl hodic frtli| Eqi'
iotiaVcftre triunphis applendim*t. /c'
tat id iwptret confvetudo ,4ra f*prcmos
45ti?2 Vobis laonoret, nobil ohfeq*inn lccernit,
t dnu in ldbor*m mcrccdeo dcfiint lau'
rcd,t, not pariter al ofici*n .irbct tcccdc-
rc octtigtlc t, Arciyitc t di r haJinr t, qnor,
in ptricn calar*a'm nibrficn*t : .t'ft
qu cfic i a Vobis dc h i t c tat tt tt t c rr.i* n gc r c.
o d o

att.- Pltcuit dswun lorgl non rcccikre ,

rc ir hinorir Veftri gr enht io ni erg* nc t-
tua th ca ipfircgionerin que lutru ntctc.
b *is, trt i tr c, Ortum igi t nr & ProgtcG

I fum earinrfr inDtcie ficnsirm ea Re ligit-

ll indigrrn rnti
"r1
n**Yobis i*{cripfnu, rV

i: {tpic*ilVeftrl, ctiltc rcr*# ctrfr pri*

cipit, qrn indtct trt oct lit ipJh intrctni.
ri, t*t ftni 6 mdit i nc nc oipit it : nc. t.,u
o
I
i
I
I
tl z tictit
 IL

fi:loftn, qa)a ncccfirins clfe phitos-

ihi.s, lepfit r,rttrrrrepor/nqi ;iccf nct r0-
rid complcEti ; rcq; inim. fapicttit not c,, I BtsBtsBBtsBBts
imple,acrit t ttli prattitor-rm cognitioncn
prelitns non clt. Hoc *t lebcrc coipen/i,r.' Ao LncroREM,
r io
_dlfc 7
u e r c n i n i,i do n c t ??t
fn p p r r! i t ) v i n r t
irfirunentum, Vrinus ittrd'quidi, qn)n
luod mcritir r tc nirmpbo Veftro ,irrs-
D Erum nondum fatis orbi cogni.
niet; opportr4nttrn tctncnrcim mizort eti-
I\ tarum naffario innata qua;am
virtute cupidos ad G anirnos rrahirr
y "-drmbra,
mdgnorum
_orndmcntum, )t in pi_
etquc invitar. Supcrvacaneum pfo-
Eurit conflntiaxt. pl*rimt in'eo,
pcregri n ar fi_gc nti rm, rc re Ii gion fi occ alioi inde, Ortum &Progtcllirm variarum
ae, in /iloYeltro, pAttctt ilitn geth ofrri- in Dacia gcndum, ac Rctigionum
yu; qxb tutb
maglt ocltlot animdsq;yei cnm Principibus ejusdem fiiorunlcor
[lrosalliciant. Principu dcmfi, q,xii* ab tis confignarurlls, exiftirnavi Lcdto,
lfurpato hoc:tonine perebtc Dicia, per- fum bcnevolenriam qurfitis laborc
$rinxinrr;Vcftrurn crit corfr gtfa- iisp;. improbo radonum momcntic conr
oerer rt q*d ) oirr*rit regrh dilcclfillc iin.
ciliare. Miff. igitur omni atfentatio-
pcrerititrVobis qlocl) toto homint iittrdt
tliluatb t gup ocrb cx-illiu prtf.ipto rctli fafi.
nc, iis ctiam neglcCtis r Qre E f*.
enttrq; coufitatd oiihritir,- in fai yos pcrtrd- culorum anreadtorurn rcnebris, qui.
bdn, imitdtionV, etq; itc quiYcfttp,.tdttt mc- bus Dacia qulm maxime invclvCba.
nnr i& dignd lcgitit, iligna ctii faturt recorda-
gione ger,fiit" rldm;ttetit oetl tcnro boc afr{tht tur ; iir lucern Scriptore$ accurari(I-
drgamcntan, cni fi bcneoolcntiam tdjcc*iqit mi produx6re : ad ca mc confqro*,
eonlrtAt nojri mercedcm conJiqrcmar. dc qurbus plurrmi pcnirus facuerun r,
Horcorl VIrTto rwdittifl: gbct.Cleufiog.
" ht Pauci

jf lil
 '?ruci admodum iique
, &rr{im du*
trxat , mcmincf[rrt Sericm verb
#(,)#
ss,.#e.fi .*,##.#,#.#*#,#.#,#,s#,
tcrnporis ftcurus primim Judao. ?&eeeaa&e&eaa
,wg'wsrywffwwwtrwwtrsTw
rum in Dacia natalei , dcindi.lEgy-
ptiorum , ac Valachoruna a.lvcntirn
Gomnocmorabo , pdft ad. Religionis
P/RS PRIh4/t.
orthodore antiquirarern, & laria. Orrus, & Progre{Ius variarurn
rum fc&arurn, qne hodic in Dacia in Dacir Gentium r ac Religionurn.
rcperiuntur , origincm drgrciiar :
Principcs dernunn, Qui r.roio ilDa- $. r.
De l*dmrsm in franfilaaniam
cia ultirnis poriebaniur feculis, tam adq/eil*,
fnc adulationc , qnim finc odio Nnd I reparsrr rnorelium falut*
pcrftringam. Unde non mediocrc fupra fcpturgcfimum fecund6, ab
l.t ioli rcliqra lun:cn afiiJgebit" Imperrroribua ulte Chrifti necir
TuA Lcctor bencvolc intcrc{t r ocil* .nom.ine gloriofifiirnir Tito, & Ve_
fpafiano , inrrninenie llierofolymi, .r.iaio,
lo minirnd vitiaro foliola hrc lufua- Judaorum profugorurtr eolonie poft lonqas
re i nrct in{tirurarn proiiqui tandcm rrnbageCin Daciam Medi'tcrraneam,
qur Tranfyltrnia e{l , appulcrunt. Oacirn
naffatroncnl co tempore univerfam gubernrbat Dcccbr_
l_rrs Rex ,_ pralio contra ilomanor, I quibur
demum devidtur fuit, inclytus. Is ut in'tcm-
pore Romrnis rcfftcndo eftrit r ern, in .

nationcs ultrd admirtebar, ear prr_

i:!ll* op.rrm ilr,lilar.
[r-tjil. I _l"p,n'ircatutr
bant fuam-, Has inter priini or"iofrn'i"e-
P/R.f A4
I
r
!
r)
, #(1)_S
r.logf , quib."r,tpffi
t
I z-nntalprna in.Trrnli.lvan iam ingreflum
#(r)#
I
?rtltrs- errgcnda poteltatem con-ceflit eo
ci_
,, tuentis. Superfunt verd etiamnum i,,feti.
!, rumprimis nomine-,- ut negotiationi aut , ces
:gl.uf pofteri fparfim in Tranfylvania ,
I
I ,
euro c.r aquis Tranf.r,lvsnie-aurum fcrcnti- ot nihil dicam dc [lngaria,itrerrerd fuo per-
I
l. operam darcnt. Urbcm pro. tinacillimi, Alba prir{<rtim CarolinF ,'ubi
I
:_u,:-.9:110*1to.
imrrcnfis Thalmum dix6.re obtenrO extrr Urbcfi domiciliO $a'tas io
T3,::.,cjr_1
qur Octnde Armenorum. Grecorum, Thra,, dies obeunt ccrirnor{ras.
rtim , Mceforum, ac Triballor.um accc.llu in
f,orentillimum eyafir Emp611u; , criebrrl .$. II. i

rimo Rz,bre Tarrit propug'na.ulo I T.mpla.

-Mut.
Origo , (f
lProgrellay zingarorilm
riis exr'"i&o rnunitum'ai rlcloratur. in Dacin.
tiplicabrntur firbinde Judrei non in Tranfyl-
rania modd, verim e:iam in Ungaria aJJJ, Jz./,Ingari, - vaga-hominum colluvies, & ab
artis Autholicp noritia celcberrima ,
.ut vari.is Rqlum Apo0olicorum"codrcendi qu^ando in-Tranfylvaniam penerrirint I noB
Iuerint ftatutis , cluorutD i numero tria com-
rnemoilflc futfciat. primum D. Repis La_ I refcrunt Annalium Scriprdres. Verior eft
dislai L. r. Dccr, c. 26. dr Ju;"i, ;;ft; il; I ron),:dtura ingrelfos effc fub Decebalo Dacia
'*:g:, qui-feu divitiarum corradendarum lpc
,, Iaborantibur ita' decerncniis : ., Si in clie. illedtus, feu comparandarum a,ly.rfus x,o_
,, Dominico , rut aliis majoribus f.fiivi,ati-
manos virium {tudio facilem peregrinis gen-
,, bur Judrum laborrntem invencris . ic tibus adicum in ditionem fuim .in..,titar.
,, fcandalizetur Chriftia:ritas , cum q,iilun 'tl Toti feri difper{i Tranfylvanii , Civitares
,, in{trumentie laboravr rit , illa amittai. Al- 'i amabanr ac prcfidia, ad guorum '*uror.r"-
lcruf Andree tJ. Judeil Ungaria , Zabolcn,
i cta ctlamnum tuguria, aut tabcrnacula in_
Legdcz, & confnibus exccprii, feverC int:r-
colont cum ampli[fimis principum priyile.
dicentis : Novilfimum denique Ludovici I.
giis. Infamia alii obeunt munia. fimoho.
,, IIt braor, fi dcficerent i fuis'erroribus, pro ;

niacol agunr alii nullis in Eacja 'felun'clos,

o, Un garis. curn u fu pri v ileg iorri, g n of..n,i os, !

I catcri rd incudem dcfudant. Relieionim aur

r, ltn DiaUtu cr Ungaria otnncs pcllendos fia. fc&rm ir
toD - .plurimr)m arbitrarirrn' prolt.n.
ep Jur r 3c tcrC guam beri , aut ii, quor'im opc,
Ag ,er
 {-
f
#(+)# #(c)#
rc patrocinio fruuntur. Lingri haud mul. to arpumenro,ludTGtrilffi
f'.:erit
rim ab /Sgyptia. difpari utortur :. Hinc fre-
l,::lf
l.talo :: tfoiic
rl,,,l:'l ;a;;,'." i. q uiiil. _
quens inter eor Ph*raoqis memoria r diale* .l dlfi ne t. r'd ac-fu s' qiii,j--' br,r, h
&um tarnen locis, in quibus degunt e Gos- SJ"uf: ,,,Uagaris Oli aici.tur parv-o
irlmodurn
fr'rmmt. I 1?, ! W;,ludd rtal urn a.n
s.iEi',-a]il,ii,,to,
$. ill
I .riilu mt,rs. poltremuih- illud Valachis intti-
{ q.:?f n-,, nuiilno,u-,
:i,T,
qul r telte i:l[.mptexi
terum FOJonicarum
Ortw , i9 lPropagatis Valacboram
Ale.xandro Guagniiro r-U
-oiir'n"..",
fcriptore
in Trinfilaexit. vol o cfi ur-_i ro c; ui fi lio, n ulnJ'ivr o;;;;;, *
.r_
ffavum Im.perii Romani renente Augufto
v Cefare aliquam Iflri Repionem
situta per chirft um ral;;i;;;
fiiana Sa.cn Grrcorum ,i;,; iuf*iJ;ni En r]"ci rr_
FoiI -
&il} nomancs I iisquc Cajum pompc'niurn
I

i qua proinrle ritiis illius ,I

flaccurn Ducis nornine prefuiG cinit icl
I
Vie , & Trrnfalpinc irropag.tri., ri..i
rniotd".
Grrcinum, erul Poeta Sulmonenfil Lib. 4.. oliito1 nuncupdrinl" ii,if"i*1rri llp"i"l ,.it-qgi
l

lern Romananr habure ; "guam fr*if;.-

-ioais
& Pont. Eleg. 9. , aa.d
Pr efait, h i s Gt d ine, lo ei t wo db Tl d u r i b il te
c
eoJruperunt , ut Latini etiarn fermonis
es
gne_
Rip,t firtx Uhi fab Dace tata faii:" lrs pcregrina effc videatur" Crn, ipi.-r:uai,
Hic tcnzit MXfu gentes in ptct fideli, edmodum, & Schifmari
ficulis fuperioribus invn_lute -ac fupeini,io*iUu,
Hic arcu. f.fot terruit cnfc Getit r4
-l S'pirir"rn'j"o-
Opinio multorum, c{t d Pornponio hoc d,tq* ,i foio patrc proo.C.r*".riiiji,
llacco Valachcrum nodnen derivi.turn efG ,
r$
il taria orthodoxorum , nrr"
)
i,
r.itus clamnabat, exec, .l11lcra .-";;;;;6rq".
Domitiano deinrlc ac Trajano Dacis bellurn
iinfcrcete majores eorum cololias, ex ttali* l, 9l:,o accipe, d;iti'flq:i;,ftiilltll
ia lar oras deeeni(fc, ac eriam fed'em in :norr1:orum
tacrl , ut- fi Romani rit0r Sr_
Ddr fixiTe. qucrufi! po.fteros fcfc hodiedurn ecrctorurn ad Irpide6 Valachorum
Y&chi, d,'duCta C, E.omenis nom,enclarione arem rem luernpiam.
Divinam I con-tigi{Gt ilhn
l*zrz, {ive ilomun, f,aceniur. Valachos funditis rliruerit ::::: ''
Itelorum gentilcs cllc illucl qrucque r* vo: i;;;il;;ill jiir,i, JJ'l;J[iil,'illHltlj
-
La irac.
E-
 #(e1ry '#(z ) #-..-
G*"-;t. c.tn'r .iffiiffiiiliffi
ry----

,"tit, profitctut ) o.a;t- tq;-fi;;

fe&os morbo falutari rurfri initiabant iavacro,
,, illa quatuor ". , in quibur ha&cnur
pun&a
tenueutes honore privabant fepultur.t. Ex
,, di{Gnfimus, Profitemur :
qribus demum , citcrisquc inn"umeris crro- ., t. Agnofcimus Romanum Pontificem
tibur, ac fuperftitionum ,'qurc confult6 prc_ totiur iccicfip Chrifti pct orbcrn diffufa
tereo, tenebris, DEO mifercnte emergerer. ",
operlclue Peuli Baranyi S. J. Sacerdoris Eyan_ '' caput e{fe vihbile'
..
Profitemur prater ccelum, (etle-m Bea'
gelicc veritatis lucem ccepit intueri. Hic
,,'r.
n, torurr, , ac infernum r carcergrrr damna'
Tteophilo Valachorum id'tcmporis Cnti-: ,, torum, tertium dari locum, in guo anime
fiiti author fuir r 696, ut ejnrefo curn, fuis: -ac puri6'
,, norrdurn expiatr. dctincncur ,
Schifmate , Romane Ecclefir reconciliare- or ctrD ttlt"
tur. Coadta igiiur Synodo menfc Februario ,, 3. Panem Azyrnutn fuffici'entem
(nate-
l.npi r 697. rcm aded fcliciter gclfit?hco- ,, ti"- Ccena Dominiea, ac Sacrificii Mi[l?e'
philus, ut ejupdem Anni menfe'Martio Re- fcu fiturgia non dubitamus.'
ljgionis Catholica profclfio omnidrn con- ", ...1. Spiritum Saudturn tertiarn in Trini-
fen!.u recipcretur , q-uam ad verbum hic fub- o, tate pdrfonam i Patrc & r'ilio
proc.edere
trcro. crcdiinus , ac reliqua omnir admittimus
", prof;temur, ac crcdimus quae lancta ma-'
-,, Nor Theophil;s DEI gratiil EcclefiaVa; ,, '
,, lachicr in Tianiylvania i p"rtiUf,.qu" U"- ,, i"r Ecclcfia Romano-Cacholica admiilrt '
rr $?rrr erdem annexis Epifcopus , & uni, .ri*-im , ac credif"
,, Frofitetur
-'
,, vei'fus ejusdem Eccle{ia Cierus,"-r*o- Fidei profeffione tria viciiFm i
,, rir comnrendainus tenore prafentium , Sacratiliima Cafarei, Rcgi6que Maieftate po-
5 Quibus.expedit imiverfis , qudd c&m ela-. ,,ftulAroor. ,, t. Llt Sacerctrotes , & ritfir
,, pfrr-Februario Albae-Julie fcneralem Sy- ,, Cre.i Monachos eorttndcm privilegiorum'
,, nodum crlebraremus . un",iirni conleniu ,, * jotium participes laceret , quibus iam
,, c-oneluiimus,i nos rcdire in grrrnium fan_ -. o"od.ttt non fol:irm Sacerdotes'Romano'
l qf Metris Ecc'leiix Romano-Catholicrc , ,, Satholici , fe d etiam Ariani , Lutherani,
in
,, ciC6mque reunire , ea omnia adnrictentes, ,, Catoin;nni" z. Ut in quolibet pago,
* Drofitcntsi, ac crcdcnter, {u4 i.ila adnit- ,,n"",Pltochus e it, domrim habcai Ecclcfia
titt ' "Pe"
 #l_!J#'
,,Prto.hiakilFfi-.tfir,ffiffirH ii --ntiti;t fuccubutre. tta enim An': 169f"
-_.
,, do cogatur p'ar_och.us habitari,---r. rir'rj;
,, rgu:lta dgpcndcntia , & difpofiiio-pa,ro.
rl ch{ym [r pcncs Epiftoguni , & null6 ::;; ;;:;';oiilo' Grreci ritfis Yalachus
Qsi
L'rl.'aoiliii pto v*l*.rris conplufum- ,, edi-
pencs fccularcr , ir haCtenus. ]li" otoftrnonc ad obftrvantiam rit0s Grae-
lr.-9doi
Dusdemum hunc in modum fubfcripferunti ei- ::; t;;-J cathoticos cum agnitione.Summi
poni;fi.is fc declaraverit , gaudcbit Prl'
J, Nos inguam prcnomineti tirioptritus
...

,'lprrlcop-us , ac Clerus uniyerfsr hrcc'd Sua ,, vilegio Catholicorurn. &c'

" ;;;?;b; in Auftria compo{itis gravius ic
,, Saerarilliona Caf*rea Rcg$6que lvtairRrt, tru_ excepit"
,, snillimC hic p<.r{tulam,is ,' ," ftanfffua"ia periculum !:alachos
,, troData. pun$l obligamus corarn "d';;;;r;; Su..i,i*n,la brivi uova lttitia fegcs in Thco-
R_p.paulo *ttf" Julio fatis fublaro poterat exi'
,, !nl"olr- Ecclefie R omano_Catholica itbr-
,,]ulia Plebano. In cujus ,ei fijern.o rr. "nli"
ifl-tti-,
-{abi;l -fien-ir pr*fertim i vcri fidc'poft'
,, brlr rnanu noftra fubicripfr,mor',-'e'ru*, ianciti CJfarei reverestia , Valrcho-
,, Epifcopall, tum Univcr{iiaris {ieilit.om_ Lt--itlttaorcs Prrrum urbant cxagitanti-
,, munivirnus, Datum Lrit. iolers Piuli indr'rftria eam in Atha-
"-{lbr-Juila t6gr7" "in
;;iil-t'h;phili fucceffore ab interitu .vin'
,rdic zt, Martii,
?xtopnlr,us Epifcopus, ac Clelu$ il;il?;: fiihil hon. dc catholilis cogitan-
univerfus. tlrn ft.tit induxit ' ut e:t deccfforis xcfiI'
Hac erat prima Valachdrum ail Ecclcfi* Ro- , fu6tlue , ac Alben{is .cce-
tnan& authorita.tem.- redeunrium confctfio
"il"i,*nr.tetur
"r"fii- n*rtid acl rnalus robur obtinendurn
gue ut^fautorer , ita adverfarios Viennac.; I tvpis nranclata . die Z' Julii An" t 693' coffr-
Da$a elt cornplures , corurn praefertirn i nu- 'f ririti;t"i" it habuit'ea Prafulis integerrimi
q.uibus grave elt Religionis Cati,oti_ ftum in Cleli, plcbciorfrrnque.a"nrmls Pon-
eT":o.,
r[trrerl rncremetrta. vicil taDa.en probi-
I
arl. n.. uliis fe'u n:inis , feu blandimenth
<litionem incolcbarnt ' ad-
as improbi.tatem,. e h.oftlu---oilii"n", i
;;J;:-";;;; fr-
gravrfllrnib l;;;;;',"d.e r ut titss antiqui normam '
.megni id tenrporis trcanorurn l**t; Crucis fignum, DEIpare, Sln&orfm-
r'allrrs. arbr.tri, Eminenti{fimi S. R. E. Car_ juratam in SPlrE-
$oalir d Koloni$ Strigonicafir Archicpifco- que invocationCm , rccins
ium San&om Rcligionern hcrorurn fuoru'm
pi gra-
 r
#(ro)* I #(rr)#
gratie pont atdl-cmci
;;ffi ;Eiffiffit-"d xlx. cal' sePtemb'
& quidiuid la&eum:l'-quarti
oo.1 otJ
rninr)s. , qudm_ luculenturn'i.o, ;r;;,
,rrii_.oi- il;;;'.*^idi";;;memoriam
etiam feri6 '&
- ,; il fl" "# iT"i"" l To,,tTiXli. t;5;'fj
lfi i;il-; *. in salvatotir'ls
Cruce mortern oPPetenti$, itli ,. qudd
l hu-
,, Rornano-Catholicc ii..arrr'r-;;.;X;';;
,, liqio.ni Ecclefia Romano_Catholicr ;aJ gtn*it ned'einPtorem tlie
lI:::ti: ln
adyer_.
,, fanti adherere. athanifi-uGpil""fr"i, ar_ nuncupata Ratum, ejusdmquernortem
itiJ*"io. concilio clecretam e{fc ptl: credant'
,rchlDiaconi, ac uleruE univerfus alba;Ju- 'iiliii* a,{uerfo san&i vigiliam
;- r!
,, li* ,r 699. s.f trm , & Dominr
-die 3o.
(Luo rerd hac omnia-teftata magls facercf
li*"t Ao"ftolorum Princigcs
Pracurfoiem excipias ) d Rftbenlcorum
.rtthanafius , viennem .";;ii,;rf;o'r
novunr irnperrarur-n: dipl;nl;, -qu6, rou" faftrlrum ritu , jcjunid venerantur '
uruclt
ima-
tln i o_ {onc t,' rilec I a rare t u r., quia iil;i;;;"; ' d.ip"* , ac sanctorum
ptor.quuntur reYercntia : Pa-
R e cl u ce m t I I u ftri
fil ;i;;-;;n"l
i;;;, ;;l- io'naor' dcteto. lugent. t:Pi!,t'
f1f* ;i,1 #.,?,1?i if ?:,1::' f ijlll#:; complures tanta laborant rnlcltler
/p rhoniacorum corn lrri n' airrrlrr" jourrn E vulso
l
i nd uxi t, ; ;;fili"l'- b'-inicam .ignorent' ad
6urninot & Sacerdotes mints bccupatos
a ch or{rm gue Epifcopu
rn "'
nomine dixit, ac proriulg";i;.-t-"" Ctfaris
-Va.l

Juvar hic C plurimis p.";; Valachorum iil;lil; i,l- p.t,;n.it-ti6tittnt.''

&
sacErdo-
dominicis ritu
atigiffc. l" s"r,'ct"ir*' .iiiill"a, ;;;i;b;t tahtirm feftis faciunt, nullor ferC
!_'?p'ir.
memoria orco rem Divinam
-qnotat- excipias,- a$ nopulum'
, temrorquc, -9Do.,l ..i"i-f,u.
-.",i"1' il ;;j,i";;
ft irre re fol cn t, obfeivanrll
.
nem rudes piaculum f,o-i.iaii,r-L.i",
"l_
"iJr'r,i* i;;;;;;i; <l"icunt it'-onit, fc<lreprehbnde'
tvpis ecli'
ior-oto concione praleg^unt
rtucunr, vcreres fequurrtnr
irrior."Gi,uo,
"ff" '
,rrrt.it alioqui (rltii quidem ?erlvadere nl-
in anno- majora hibcnt i.li,"ii", #i.u^
ante pafcha hebdomadar,ioi f.ltr* lonto, ) i fopulo . qui perfvafum brb-et fidei ' ea
r' .r,r" i;';;;i;"; i*irer.r ,'eJadve'las vcra
Qhri{ti Nataliria
complefren;. ;;pqri,
al
;#li,l?;," H1,3:Jf:::T lpiiioitt prt."urr. t rtjrfl {uam fp-eciofo
pleri-que
ijfa Divorum boc cotnmcnto tcguot infcitiam;
& nauii-ilir"nl.i A nltn
i Cr-
 : : r::-S'!:l:.#
cnim vix riiud prater cerimonirs qu"add
*(rt)#
Claudiopolitani Re&oris ope, confiliit'&
n6runt, qu*m'-lpge,y.g ;' fi it ro ca teroi gen ti r diredticnc tltitur.
tru;us ritu: , ac ciiiifyctudinet r
TUe aded in
T-ranfylvania au&a numcro, piopagat6que
eft, ut Anno t6g6. dum furrdininia *r.r- s. Iv"
cum lcligione Catholica communionis iacc_ An t i q ai rus fite I igionis Cat h oftc n
rc_t Theophilnr pretcr bis mille Sacerdotee in Trnnfllaania.
odt uagin te plebe i orum millia Brulllcrilcrtura
CCvthiam D. anrlrc* Apoftoli ptedi'crtio-
D iot fuiffe excultam comrnunis eit'opt'
*#Hfl. : il'3. i:lfi ir*J; ff:i:": iiiT: -
n

nio. & D. tradit Hieronymus' llndeexverr'co'

nes Nemcg dc Pata,k, rit{is anii tatini Sr_
tati'eonfentanettm vicletur nonnullos
gellos- facris , profanisque lirc;jr- ;;;rime iorn-p"n.tis, qui turn Cbii{lo ecce{ferant'
rnltru0tus._ Qgo in munerc durn ftiinuC, il;iJi;i;1;';; Catholicam intulifG' Er
qu* fubjeCtos populos conrrr malevcrlorurn l? tiam Dacia Ri nlis racti tioni'
conatus propugnando, qud priftinis ab erro- ir *riimt" e pc
l'eulum
t

bus *ccepimus Gendum Do&ortm

ribus ad Ecclelie auth6rititem revocrndo dicimus'
io vrto"Li.m qusm Transalpinam
dcludat, non find porre&i vsneni fufpi.iono ' veritatis complura. Anno
ocnetrife; cuius
mcritur Anno_ 1727. Ingemuerutit ;d pa_ #;: fr;lreiint indicia' Adh'rc enim fe-
--m.dio'rem
tris in cegerri mi obi rurn fiIii,. gu i bus corcli era t, ;;';on
i#ii -.ottop,"t.* chriftianc . do-
popurartum ialus, frec ante luClurn ablter_,
#re , guiqr Prafuiem in llluftriJiiolo , ac ili;; devoluti -
ruperieban-
Apoftoli Difcigu'
Eeverendillimo D. L. B, Joanne Klain Se-
;;.;til;-lt Divi Pauli
temPoribur p-er
iot. otpott ab Apoftolorum
minarii S. Adalberti Tyrnavicnfir Alumno .#r"i-^ v"l.ihotom Progenito-rum., fc-
redivivum rcciperent Anno 17zg. quem, riem propagatos ' nuncupabint' Saccllum
nondum. fuo funqcntern m.unere , cliu eft, etirrn'in'pieo wemoieft cum P-orta.r tene'
qndd anhelent. Clerus interer popnhisguc ntiil..lr,iala , vafr' luftralibus
Altari ur'
edvcrfus variorurn iniurias femei tireri ne_ ' cadcm Petra eL
;;?il;;;iro aitincia exrrrc
Itius; ita volente Cafarea , Resiique Ma_ il;.-;d;-.. 1u*t. hoc molis arbor
icftate Acaderaiei Socictatis J*U'Collegii *i*iitot, fub'qua Ds&orern gentiunr ver-
lau-
 ..+.- S(rs)#
f"r, G.tfScythas, Dac6sque-, n91[s. v:nr-
t rum fup.riticiouum tenebrii, fccrir Chtiftia'
nis reddiderit. Hunc in Dacia rnortem oP'
q
" J ". ', i "i"
; ",'"t j* tl oetii(G Romani Martyrum Fafti teftantur;
L n*. enim rlie 7. Januarii teferunt ! ,, In
tholicarn in Dar:ia i,"f,:,3".i:i,';,T,
w;.oraus^TiTd'qurr,A
t chrifti Narivitatc r"*io-iinL,#,Ji,l
tcfte Martino Szenr. I ya"lio"rrli'n"i.. am I ba.ie S. Niceta Epifcopi, qui fcras &mitet bar-
!".. l, iib"t"s gentes Evrigelii pradicrtione
i, reddidii, ec manffrtas. Vcro etiam
fimilc
l:
I
t$:: n'll3,l;l,;f ;i' -:fl i*j:g,l*
,, doxam converrir. rr"J, i..rii.*i#tlr, .r_
vid"tut Sen&orum Epifcoporum alterutrum
Epircouatts Asenfis & tvtllkovienfis funda-
m'!r, t"^ iec i (G iquort Di lTertation i Paralipo'
f;t#[*{al.g$,]iffi menicn rerum inemorabilium Ungarir in-
..feruit Mar,inus Szent-Ivanyi S. J. ,,Tran-
gar^orum
., fylvrnienfcm Dicecefim antiguiflimis tem-
_R,egir. animus f,rmam i.aiion, .. potibus. & longd a4tc temPora S' Stepha-
,
.i i'ti neeis di&am Aginfem & Milkovienfern'
-i.
It*tr $y.l'trliril-jiHli
il{|;11i*il"_' :#fi 1
i:::ntl,
r,l#.g o i
it.ni Nicetam fuiffc Dacorum Epifcopurn
circr A. C. lS6. ex Annalibus Romane Ec'
clclia afGrens. Catalogum ibidcm tcxuit
Epifcoporum Trrnfylvanienfiurn ab. Anno
Nicolao cc,lil rct tzdz. ad Annum ufquc t69z- uncle.non
p,*: .y* :ffi ; ffi li,l *" I L l,i'i,illltj obftrare'cum Mclchiore Inchoft'cr Annalium
ll.::1 I T ^a
po {toric.o r u.n- Jot li c i
ioa i *,i
r r-
tlngiricorum fcriptore coniicias a&r Dacica
qulrebar r trG. quod inutilibus t ri[i.- iiiru_ Ecilefie ad Divi- Rcgis Stephani tempora
rurn n egligen ri'd e ven i r; ?;fi ,'iul.rri.lrr., pluca admodum fuilG monumentis confi-

ffi [ ;
nalibus *H"fi
i;:T
Barsnius ah
X H ";;, R.li,Toli X
*: qnatat aut temporum iniuri* interiitG. An-
;iqurtam fuiG
-Dicecefirn
, & Dacos ad Ido'
loium cultum reverfoc vel inde manife''
ffiili'#i:iii;fir1f; iJ,i; *,'dJ# i!fl 6mi vidcturi qudd eam D"Stephenus'
,{tum Prl-
f,es,
 # ( ,1) # #(rz)
primus
cuttu,
ung';G-il"FFl;ffi
chrifto ceperit init.urrii-,-ii.'
$z6lnokienfem, Touclenl'em, & Kfrkfrll6ien.
fcm, Colocenli fubefGt,Milkovien[s verd Si.
M-elcior Inchoffer^ Soc JESO.d ai.- "rrim culiara ; & feptem Saxonurn Civitatce Ci.
root.
n, S. Stcphanus R.ex franfyh,anirr'-Ch.ifto binium, Claudiopolirn ( cui fobinde Szlfz-
lpe-prit r.poptlique omnir eundem Dacir y[nfinum fubititutum cft ) Bi{triczium , Co.
,, traotum incolentes., metu , ln fpontc, re. rond, Mcdgycfi num, Scgesvarinu m, & Szttfz-
,,ligioni .manus d.d;;;l;'pii*iiui' .ur, febelinum continens Archi-Epifcopurn Strii
,, maximl pii Rcsis Stephani'i,iit-d*i"nr* gonienfem Metropoliten a.gnofceret. Qgr
,, Chrifti in va{to,'& op.ilroio iria.r" pri". de re hrc Georqiuo Haner fcriptor Lothc-
',cipatu, & Anti'fti,."i, qui-n.ligi""i f"r_ ,rnus ex rnanufcriptis vetuftifimis fuc de
mande, ordinandeQ ue'prlefllr, ioniiru"r, Tnnfylvanica Ecclc{ia hiftorie inferuic.
', ecri ftatim i .oor.ao'.u;;;U;;j;;r*.
Et ,, Eoclefirpo{t Alhenfem prima erat, gul
ljo,. cr" eorum D"* ;;uiia",.ai,i,n_" rlrrl perfe&ionem veniebat , MilkovienGr ,
lg,1t., il q.u1 bcllum
Irri",ii
cem Relipioni Cathslice"addi&ittimum
flr*.
o". rr cui ctiarn Epifcop_at{is otficium conererlcbr-
Zol. n,tur , rclique his duabus fubjiciebantur :
tan didtum ,
proavu.m ruom pi*fiiir, g- llurde etiam faCtum, ut totaTranfylvanir
Tl,:|.1:: in Reipubric* tutelr'm ipii.Jp.ro ,rrhtiguitus duos Epifcopos habercr , Alben-
rsnarlrato Tranlylvanjr confuluit.' ,rfem, & Milkovienfcm, quorurn ille Ar-
_
rncerea dum Ail:u_Julia impenfis
D. R_e. ,;chi,Epifcopum Coloccnfem , hic Srrigo.
gis Stephani tonoribus {uonaril'an. ;,gonienfern agnofccbat Metropolitanum.
^ifani,
tonini Pii, & Julic.Matris fud l*i,
* lu_ Qa verd ratione po{t Albenfem Epifcoga-
nonis nomiue eb Ulpio Mutirno bu.i tum primam ad perfc&ioncm venife Mil-
gionis xiii, eredti rudeiibus ,tfirr;;;;.
r,r.
-irio- kovienfcm Ecclcfiam afferat, non video, ut-
fylvania tota dirioni ruuerat aicn#rif.lii lotc guam mulrd anre Divi Regis Secphani
temporr cxtitille Bullp Summorum Ponrifi-
f1lpo.nicpfil : totll verd rpifcop.ffdor.-
cenlr rn Arch.i-Epifcopatum ivc&b itr rcra oum Bonifacii IX. & Pii II. probant ; nili
partrn placuir , ur Alba_Julienfis fcptcm tcrnporum iniquitrte colhpfam , forence
complexe comiratus : Albcnfcm Hrinye- inm Epifcoprru Albcnfi reftrunriln inrcl.
,
orcntcru , Colqficnfcrn, Dobocenfcnr, gslt6_ tigar.
S.6l- Rur e

g 6;fl
 .'-
'#(tt )# #('s)# _-
Rurfus Annd r;42.cversd funditus, dele- fmori pene videbatur. Vivit tamen r qul
n:i"i"r(ue Maris in nobililf tl* p1'
_
tique per Tartaros Milkovif,, Epifcopatul iiii.
vetuftilfirnus antiquatue edcd e{t ,' ur iedes trimlnii fui pbrtionem c{t prcvidenria,. vi'
ctiam 9iu-s q rnemorir hominum exciderir, i6rout indiei colligit virorum Apoftolico'
cui proinde iure illud Poeta occini quelr: iuni inauArii , s6ciue iam patte {i:i rtftitu'
Nanc Jigct cJl , zbi Ti.dn fuit i Jure t'.men ,tam Czfarcis fubnixa Aquilis- gretulaturc
Epifcopalia Pontificis ac Regie iu{fu rd facrr. iuu"t t*..n hic crlamitrti Religionis Cr'
tiorcm Cibinienfium Sacerdotum Senlturn iholi.- ingcmifcere ' quen-tesque in angu'
funr lranrlata. Numerabag id temporir fi_ {tias toti oiim Prouiniia dominlns fit tc'
crum illud Canonicorum collegium Secer. a.A" , ex Patriae leeibus oftendere' Poftre'
dotes omnino vicenos,_f. qu"ruor, i-tuo. ;d';lr;;;ceptas fulG loc0 illud certiifimo
rum numeto munere Vicario unur Arclii. c{t document6. qudd ctm om.nibur Epifco'
Epifcopi Strigonienfis fungebtur. ./Edenr Dum Der resni {tituta habere liceret ' unis
perquam rragnificam Exaltetc dicatam Gru. id n"gito,o"ftt Catholicir , .ritque-Vieariul
ci, arir numero Sacerdotum equalibuc infi- foltrrri , lsque non quem ve llent , fed quem
gnem , & amplilfimis dotatani po{Gllioni. Princepi praficeretut I GollrJGf'
bus annexarn habuic. Totidem Epifcoprtus "onfirmaref,
fum. Grrtir locd datu-m ( falvo ctetis rc'
Albenfis in facratiore lenatu viris ni-". ligionis ufu ) ut ad procurandos egros , (e'
ravit, Balilicimque I). Michaeli Archangelo o3iicndor viti fun&bs , Sacramentr admi'
frcram i- D: prirnfim Stephrno fundatani', i ii{tranda Chudiopolim Saccrdotet ldmittc-
lrl-
Jornne drinde HunnradC rcfterrratarn r'Stetit rentur, Varadini, Boros-Jen6, &Debreczi'
plLque dote inftru&em pofiidcbet. ni aditu ipfo interdicebatur. Millenorurr
'dcnum
gemine huic bafr innixa Religio Cetholice, .l.ro,r* Timplorum
Tcmp dominc tribus dunta-
i"i-i" t""it lilono{torini, Somlyovia--, &
& fine ullius harefeos labe integre , illibe- ii,l.re'h.lvini rdem re licuit"
facram habere
edem facam licuit.
tigve per quin<1ue omnino fecula perfeve. trdverhtlyini
G;'omh. ionimmam exPoftulandi
rabat : eftli&a demum qud inte(linorum , "la , nc tlmen obdudtrr
quti externorum hoftium tumultibus.r, oirbeert mtterilnr
gcmino DPllco.PaEu erepto illr
Epifcopatu ereP[o llrr q{Oo(lUC lUr it.unorra cicrtricer refricern , prucil com'
EsIIuno ocmoiitro fuitciet. Egifcopaiuun 1l-t:?
trrc ccepis , tc pnvis vitirtr opinionibur MiL
colo.
 #_( zo) #
if Mi i.-,{ o yi en r-i
"l*" uF
j"m S("'J{*
--- F"T
i:j_rj* fi'be.l? ;ttdi*' dognrate imbutor, Frinceps corum in nu-
frnden teo'uou, ii. pi;i;-:" rnero Ulphilas , natione Geta , literarum
+""fii.T,li; Gothicarum auchor fuit , is ipfe, qui Con-
.al'Jn
fu a m co n- lc, e n ce h o d'i c i
! ", ii n-iit_ ;
cilio Nicrno Anti/lcs interfuerar, liic i Ca.
" ".
tholicir defcifcens facris, Arii arnplexus r:r-
torcs divinqrurn fcriptorum mbnumentr
f;*ii-fr1*frd*:#Fitr
rJregoilo Sorger ouem anno
hcc Romani
Gothico dondvit fermone, effecitquc vel,l,
lincera Rcligione alicnus, Theodoreto, &
l::::::l
'tu n ta r e
h,gr,q;;;;;i.ii;';".
rranais, Srrfomcno tefie,. ut rudec admodum Gothi,
;T;;:;;:
A n ti {li tc m'
";:-Jl,ti ; ;
GetrQue facris in literis cvolvendis fturli-
' p"., um omne collocarent i 9uO vclut hamd
ffi'"lTff
ff'i' ririi' *;n;;;fi capti, Arianorum fimul Epifcoporum fcr.
,H'*1::'
ftonibus edduCti Arii fcnlim eriorer imbi-
S. v. berunt, nep fuis dcfinitos limitibus inGen.
Frimw Ariinora,n in hranfil_ tiles, Daciatprafertim Medirerancc incola:
popagirunr : qud demum iir a,uthoribu:
taniatn adsentsr. plend velut alve6 pravum Arii dogma ir.
multis anre Atrilr in Pannoniam ad- ,rupit, ncc anrC dcfiit habere fcCtatorcr,
NOo
- ' ycnium annis Gothorurn , & Geta. gurim primus Ungarorurn Rex D. Stephanur,
ftur;mi neligionc Catholica irntoJ oo- Gyula Duce debcllato , rcbrisque- fcditiofis
ll-!
rrerfl t[cQlebant;^ guorum pars ptce compolitis Tranfylranirm Chrifto, ac
Hunnorum
Exoll Imprrium I'edcm in Mefia Ungarie adjccitlft Anno circitcr tocr.
3D llilano Orienrir Impcratore
& Thracie
lete Impctrdrunt, ut Romanum propugna.
Valentc cl
s. vI.
tent Irnpeiium, eiusque fines .Uliun,lroium Origo, 6 propagatio Lat{terttfinrtln
:ncurlron.bus turarenrur. Tnns lftrum in Tranfihtaria.
igi.
_.,,rT
libcris, & uxoribur prolcCti, Af,*:
1.1:
vlYo Dupc , Epirbopor ne&i funt Arii Indicatam I fupcrftirioqum tenebris Di-.
dogmr vi Rcgir Srcphani virtucc Tranfyiva-
E, niaq
 .a..
# ('rr 14 ' r#('t)#
.----!--_-
tro oPeram Anno lt2t' 8' Aug'
t*-
niarn primt omniuo nova Luther'i do&ri. o
na fub Vajvode Catholicis ;mbuio 'facrii t-i;. oUitns Luiherani in Tranfylv-ania- pro'
Joanne cle Zapolye, Stephrni Ungrrie pro.
Regis, & Advigrc filio i guantufrvis conar i",-,t'*l{:i{#:'#:::{::ili!aT:'':il"i
ti6us obfiltente -, tenebris'iterum invoivir. i.t trtpotit qcftarum fcriprori Luthcnno )
Lci frriem plucls comgle&ar. Anno rgrf. ili."otii*i. Colomano-viti fun&o fuc'
Martinus Lurherus genti Srxo , t Monacho ,
Ramafchiue gui non-minirr
9'i. n. Auguftini fahus'novi oi.uns;iii'apo. ""riii-iit,uias
ftolus , pi:ftquam adversis facrarii Romini i:'J?ffir :'T,,*";lf; I'ti#;. "lii: fr ii':
Pontificis auchoriterem , Virginis DBlpare, exemplis obfequeben-
ioicicbatur. curatoiti
ac Divoium cultum', cetetique praiipur titt : Viri religiofa prof'elfi in{tituta '
Carlr.o-lice Religicnis capita non tari ,"r'bO, "iu.s
ec Virsincs Dco dicate five neceliitate com'
& difcepcationibus pdfm habitis, quim li- fve novi evangelii ad carnis volup-
rrfir"."'n.."mmoilati
bellrs in lucem editis novas 'opinio. i"t". fvavitate illcdtp ceno'
nes fparlifl?t audaciis ; qudcl nori de. ilit-"on.iom remittebaut , vcrbi Divini
cfG,nt , qui prater aviia reli-gienis ftudium li*dicatores in errorum sragiftror transfor'
avidi eas arriperent ! erquc ( ilt novitate fr. i""U"",ot , advena' Cathol'cis alibi facris
cilC curioli capiuntur anirni ) acertimi eti- i"i*"ti Luiherum fccuti ad civilif recipie'
cir-
arn propugnarenr. Lapsb bienni& negoriato- t"nto, munia , excurrebant ad vicinos
rura ultrd cirr6que corireantiurn ltulii6 cjur * poeolos avites rcligionis hoftcs, rudm'
!ibelli Cibiniuni, Saxo-Tranfylvanorum "t i,fJ"i.ulam C Ro"meni Pontificis , ab
Merropol.im penerrirunt. Eos cuiiofiirs ca- "".
6ril5a.-"** sacerdotum obedicntir ed
teris volvere , ftudiofi&s le&irare Methiar f.iiu*- opinionum commenta traducebant,
Colomanus C Venerabili Canonicorum Col- tvtagiftratui demum ipfe. publica hetefcot
leg,o tu61;.ur Sacroru-rn Mini{ter , adc6rluc ii"?.itationis , tradeniaquc Luthcri doCtri'
Romane Eccle&ac reformande nccellitatcnq ne poteftatem fecit.
in animum immittere o ut nondum elapsl - a'uxit nutantis in Dacia rei Catholic ct'
bienni6 novarum opinionum philtr6 irnbu. Iamiietem lu&uofus Georgii Satthmari Stri'
rus d verirete dcficcrcs , 6bgus irvrtrrn rgte- gonientis 1 & Gcorgiilfrangcpani Coloccnfi'r
gllt!
 #(q)* #(eq)W
Archi-Epifcopi obitus r
- !uorum fupreil
aurnorrratc noyatorum fludia ros r.r it ex literis ld Lldislaum Szalka-
cohibcii oo-
tuifltnt. ira nur.n i Collegio Canonicoruni' ry Vipario
tate Antiftirer"rrJ'p.i.r'
. h;i Paulum-iJr*r*urr,
"irnu,.]TIij"&?: aritri-rpifcoiaU Petro Tbonhaufero datir
illeLadielaum Szalkenu* rrrAr , -r--r-..j-#--
inrellcxii in'edibue Joannie Csuka{ii viri
rcr, qui c' .nminarionibuscrebri;iii ;;;;;;;-
r"i*ffo- ordinis senatorii apertum effc. lpdum litc-
mrtis fedtitorer percellere, Ot-no, qu"- rariurn, cantari linilv5. yernaculi $ymbolum
dam detellatione fi,"1r- Nicpnurn, ade6q; Miffrrn fieri Germanicam :
U*i*i.o.
6tos jugulare. nitcba.rtur : fu'is
.;"- in iira"i" edibus'degerc Seorgium quenrhm
ii.-- n_
Monachum ab ambrolto $lefita Concionatore
""r" ar-
cet cultores iatcrcelTerint votis, qrribus
dentiflimc Ludoyicum rr. u";;i"'."n1g". quondam Cibinienfi ex Srxonia millurn ; gul
,, erotabant Anno r"gz3. ,, u_t Luchcrano, i;r vicis finitirnil ab obedientia , prtcep.
'iaaioii'ioiru_, tisque Ecclelia populum avocct ' dj&itdt-
,, &- eonrm fautorcs, , i. qud Evangelium annis plus quadringentir
,,:dherenres, velur nlrcii.oi i"nert*" r.-
,, cratillimr Virpinis. MARrE' firitl'e abfconditum : Cibiniqnfern item ur'
,, & ablrtione J-n,um bonorum fucrunt
i""i.}pirir, bem ingredi plures dogmata Luthcri profi.
, Maje{tas tencer ; rurfus. Monachum rlium apud Ec'
l.gil_, veluti C.rtroii.ur--frrin.
,r cepr , punirc disnctur. Anno verd ,,li, clefiam D. Elifabethe e{fe,' Joannem Sur.
pu.b-li ca R eg n i Comi ti a i n carn pi
s i. t ri.n ii U u,
daftrum, qlri fermonibus fuis ordinctn Ec.
cdi&o corfruni Lutherenos oroes io R.qno, clefia{ticum'infe&atur : nullar denique de-
qud, tum pcrtincbat rr"nfylu.ii. ,'ritir_ cimar Parocbis dari, i Marco Pcntllingcro
n? ramin frlutrrir pio. Judi_ce Regio Tcrnplum guoddrm violari,
L:1."-1rtecrevcrinr;
tum conhlia proficerent, funeftr cum Tur. i Qge{iorc Rcgio, caterirq; rem familitrelu
cis brlli dillidia effrcerunr. Jam cnim inda Clericorunr diripi : tributr imponi, minir,
A;;',1r,.'p., rc probrir omnct vexari; tt inqurm hrc,
i
:l_-:qre,:rto, Belgrrdg lstd. fe fc diffundebant alilquc intcllexit ; Saxoaum Judici Rcgio
3,_t-.jli-=Yalachirrn
I rantyyanirm depopulablntur. o
cum pcenl privationir Megiltrrtfis dcman.
'oinnir drvit, literir Bude datil pridic eefti B, Mz.
, Et ,gi.arnvis rurnote, , timo-
ric Magdalenr, ut eiusmodi bomincs com.
rlguc bclli plen+ clftnt; t.m"o luriooi-
prehendar, tc qucmque pro grrvintc culirt
clu ctfti8ct. Bf Nor
 *('6)# -z--) #
Non minori ardore Ladislaus Ezalkrnuii
Archi-Epifcopusr ur invalefcene luthermuml'
i

@dPerniciofiffi'
- 8-(
p"tt* i"nfyivinia' . Fa'ali
---
morum rapinis
'"i-
dogma inTranfylvania fifteret, Decanis furiil;;;il nnoi'a"tium acclpta.cladc fpes
iurirdi&ionit Cibinienfi, & Coronenli ly.f oni Dacir .o- rui"viio &'Ladislao szal-
Aug. literas .{edir , 9r:ibus iliftri&C pr499pii, ti,"J".l"u"gie. Hic, ut^pub.liciscomitio-
ur eos, qui libros Lulheri liCiiraverinr,'irire-
lint, vcndiderint , ejusqr.re dogmatr amnle.
ffi ,i+j,j,^; ::* :
cum Patronls caPrt(lx J; f,:"
1"",T' ffi'",# :
ri fuerint, ac'i Marre ecclefii fefe fcgrJga. addicereniur , irnpetravcrst I ut
co[r'
yerinr, anathematc defigant, continuisDo-
*ttil decretd icvera de
rnuni orclinorn o*]niod vires pene'
minicir, feftisquc diebus. Decanus tamctr iir oo*iri" haberetur , effe cerat;.
Cibinicnfis, & Parochus I pana prornulga. ;ril;"';ta-.ot"otl'"t auxilio' in
Luthero
campr: cha'
tionc ob imminens vita periculum abftinere #l#^t"rl'"in-lri"rtatlicn{i
debuerunt. Aut ccrti ( irt tempuq do(uir) il#lil;i.ot"piit'--ui"* Antifti'i ade'
Curio Cibinienfir , Mathias h.-ru.hiur i,ifnt "
o

in malum cdnfenferrt. Tum fupprcfsd man- ..tb immaturo Ludovici II' Regis
'aipoiin-i ad Mohacsitrm"i'1',1::
datd Cibinienfes licentie frena. lgxrntcs Lu- interrtu
theri afltclas peregrd atlventantes hofpiri6 "ioi"
t;;;''.i;' iiiitv, ProceruHi{torici
m nonnullorunr
recipere, comi,ledti , fuftentare : quin imd H;'i"'o, ' ;;T ti ) plcro'
Malsus Prntflingerus fprecd Rcgi6-, ac Ar- 'ariant
unsrrie rcnunciat'rs
;il;;;'roinJgit D' Mertino facra Re-
Rex
chi-Epiicopali decr:et6 Georgium Sletitam Iu'"
;;;;-;;;;;-i. t"aiti,ot
vlta Rcliqiofe de{brtorem domi fue alere. oio diadernare Petrutn Fct6nyi
tsJ;"ffiH';;;rv1;;;;ia dirir; cuius Ple'
[Iec dum rnemoro, alterum ruina ca- Luthe-
put occurrit, cx quo non mediocrenn res. tJ;;'ilrtntit inaotgcnti6- impunc
audacia r profana'
Chriftiana cladem accepit. Luthcri verd fe- ;iT#Jt;,o'et"r"u"tur
dta maxrmum fumpfir increrDentum. Dum bentur Divorum ottopabantur Sacerdo-
nempe Ludovicus Il, immenfis Orientis vi. tum collegi" , "alt,
ptt*ti* , g^ymnafta.lJofitL
ribuC bellum lnftruit ; An.iftite , maiorl- non.. oer- fumham iniuriam uipiebantut'
quc parte virorum fan&illim6 preditorum C.uia irrc quidcm Joannes. Rcx vel rcEKl'
'
ficqdotiO ad caftra cvoctti! nscclllriO de- ' il,;i;i; I rir"'it'ta cibinienfcr Budx da'
fti-
1i.

#('r)S #('E)# ry6d

tic.Anno r927. die Co-nvcrfionis. S. p.oli; Diyinainterea Nen:efis feverd inTranfyl-
guibus, ut novitiam religionem abjicerent, varos , Saxones pralcrtirn anim,aclvertic , &
mendavit , bonorum omnium pobti.rtio- turpem rded rb Jvita rcligionc defe&ionern
-!-b--\....rd
nem iis comminatur. paulus irJm Verda. ol.rcle Patrie anno eodem vindicavir. Pe-
nus Mctropolita Strigonicnlis rnifl'o inquili- trus, quem alii Pe traibonern appe ll3Dt, Mol-
iore Decrnum, Curioner , ac Religiofoi Ci- rlavia Veyvoda irruptione in Tranfylvani-
binienfis ditionis fevcrl rm fa&a collatis acl Mrrimbutgu,m fignis o
larcs rd -monuir r'ur-popo-
?n-ri.qoLj.qn reduceie;r.' ;; L.'ju, ac manibus vidtor pridid ffti bD, apbfto-
- Lqtheri fcintilla- jam incendium cvaferar; lorum Simonis & ;udr , oppidc Psasrnp"ri-
gulm ut eorum ftudio fopiretur ; d.uorurn enfi ignem {bbiecit , f,eguenti v*d die, ob-
guip-pc Regum Joannis ,_ & F*dinancli con-
I tentione in fuum ufi commodum Cibinicn-
feGi' Coroni -, arce potirus c{t , cundtique
diripuit : inde prrdis inefcatus Biftricium
fes Anno tgzg.Magiftratu civili . ac cen_ ufque procurrit , ac dernum repulfus eft,
rum-viris Lutheri dogmate infe&is menfe
Februario collegium Canonicoru* , Si.rr_ , Saniore, rcccnti hec firage admoniti r conr
filia capere potuera:nt , ni'fi novus error lu.
dotcs, De6que faoratoi viror , & mulierer cern , guA verit;rtern intuerentur , eJcmil-
omnes cum literarum cultoribus capitali edi, fet. Ademit verd eam & Coronenfibus ,
99 *mt,orum
gua
urbe emlgrare julGrunt, i:ireptis
pieras rrcrno- Numini cioni."
qui Anno r93o, lCibiiienfium exemplum
f, fecuti Catholicos Sacerdotes in cxilium ab,
rat , bonis o -templ6 etiam prepotiture fan- legirunt, Ordinis Scraphici Sodalcs, qui Di.
I &a._Cruci dica:6 vicenis & iuatuor arir yina ad $S. Pctri & Pauli Apolt. procuiabant,
confpicu6 Lutheri evangelio aafii&O. IlJurt in Csikicnfern Provinciolrm abire , Praedio
t:rmen non mcdiocrcm icligioni Cathoiica catores templum, ac coenobium cum fcptem
$ comrnencirtionem attulit, q"udd unus dun- pagisdcfcrcre codgcnrnt" Crevit in diei me-
trxat in mifcrabili hac direitionc ex omni lum Joannis.Honrlri opcr{, qui pofterqurm
i Clero repertus fir_Martinus'F6lckerueSacr- ctor feicntiis variir , tum Luthiri dodtrinr
a.o!, 9-ur n-: beneficium , guod in Xenodol plenilfimus Bafilci Coronarn , unde ortum
chio pinguiur ob;inucrar, airirt"rcr, ad Lu. duxerat, rediic , ut opcra fua Geoqraphi.
therum trea[it" cr, liircll6sguc do&rinam luthcri coitiicn-
D!- B6
 #(r')E
s-(31-8-- @T;,*jll"jlullll,lfl
tes procudercc Typographiam e_rexit. Pri.
, lt Dacia; brevi per c?eclem rr
rnus etiam in i"iU.tU","r
Patria d fuperiore loco evan' lo::T t"
latus. authore pt""iaii ca{l'aldo'
--
selium Lutheri promulgiffc fertur recla.
ir.nt.matre , fiiirtmqud rliris dcvovente.
Yuleetis libellis catech-eticis ' & Augu{lana
.l
n
il;' :ii;'l;c trivichio' quem cl'um- viveret'
Martinufii
rrnr.rlltm femper t*p-"'iJU"tot'etqu-e- Arbr
coni.tlion. , abrogrtd item priva'td Mi{f l,':'jil:;i;.'o'nnria i ..n;q*.
fecrificid, facram icenam fub utraque fpe'
cie adminiftravit ,ludrimque literalium ape-
ruit, fruftrr obnitente Paulo Bencknero Ar'
chi-Presb.ytcro ab urbe relegato. $ l;|$[tffi",f
;;;;;;;axinrum
i['iy'['f*.,lf#
dilcri'ren aditurumj
fe
Anno if+r. Biflricienfes quggue cives ad
;;il;H iiui"iur"'it Matth*um calv-inum
Lutheri dogma transierunt, d,l9" M.at-rlrao varadine.nlrs ' rtr
li.;ibi; aoaot aditui
Teitlchero l' thcri cujusilam Ordinis deferto'
rc. Aliis item Saxonum civicatibus avitr I :;:"i;.;inuii"t qrav itt r animarlverterst'
Jtrdd mulicri "nttuquttttiam
imaginem de
facra profi ten tibus ifrterrli6tum"' impegif-
Hac erat,,rcgnante Joanne Zapolya, Iu- J.nibus preceo fondt'nii totaghurn
I il:'il.i;-ttilit ptnt in eo qorvntu- Pro
&uofa Dacie corlverfio , haec fe&* Luthe- .i{
: Qgantum entm
,.o* orootga:io. Nunc ad ea , qua eiul
4l ii.irri""" fancituir eft affcclis adverfabatu-r'
mottein ioni..utt funt, gradum facio' Jo' ,t ffi;t;;;it"i iutt'e'io v c t' i rr s p a t r o c i n a ol:"":
j
Rcx ubi Anuo t gto. fato fe proxi- l: ;; ; ;;-iils ttvit r temPlis ac aris' ln I i:
"nr.., .t ;;;;-;it;;a "n'Po
mum fenfit, Gco,Pium Nlartinutium ex Or- t,
debat. Et Cibinii ;i;e;; Joauncs.Surdafter
dine D. l'auli p::imi Eremit't , Epifcopum ;J I u tr'iri I'acra procurtqii : n-
Varadienfcm, & Petrum Vichium, feu Pc-
'f.
;:ffi Eccleirt
"
cre-
trovichium fibi I'angvine inn&um tutorc$
l" ffi il;4t
'.Lh Dccand,pofibt{1l-:'
sf"gtterus ad in-
otum ibat, V*f tnt'nlt utta
filio Jornni Sigismundo, & Ifitbei'leX'cgine ft Jni;dtaecos rucli mentaincitante ad novclli cul tiis D sr
eonftituit. Ivfulicra , tutotrc tanto Prelulc E;il;;';oi. uutetu"t, hec au'
Martinulior guclrl Atrno l95o' ob na^Yatam genio
ilff t,;o"i.rtio'iiic n*moin audax'
a i in

in Dacia opciam Archi-Epit'copatr.r Strigo- vcrfutus, voluntate-p""'

ornnem'mobi;
uicnii donaiic Fe rdirrandus I' Julius vcrd ttl" lis , qui i cathotrJiililffi
ircrir clim ed
ollro
t: -

,-__ )# ,#(r)#l
!,utherum , ,Lt , dr-u--ffigrna
rr=
II
delecerat
galim profiuebatur i ;;"*t fuit ad Reliqionem Catlrolicrm ge'
;poft.aquim--nlUoru
lornem ifza Ep,ifcopu m irtf .nfim,- ni*-oum I ncrofiiis prcpugnandam. Q3a in re dum. ce-
toyertus bnrefes Rc^ligionis propugnetorem
l
iriir aoi;otiti'd ft.to Canonicorum Alb-en'
I

Col!.gio defudat inv-encfm'

in Unqariam redij;lt """i*.rgu"i;fi hom facerdos
'
Tranfyl','ani polGtfiones Epifcopat0s ;-;;;:i I'u* t.rtrl.nla feiicitati priftina rei in Dacia
] t e.-
I

cleuaruin patrimonia, Itlbeile-rem graranr

I
iatholicre rationem Ferdinanclo Regi porre-
dturus Vienriam contendit, Colos-Monofto-
I
.
tacturi, eripuiflbnr : ejedtis palfim, florimun- I

oo Kafmundo tefte, lcgitimis facrornmrni-

I
rini quielcens ab inlidiatoribur htreticis '
niftris, ac yiris DEO dicrris , f.rotr"irs .o_ foiritri pulvinis intercpto fuffocatur. Fran'
rum Regio rrario addi.xit , fuocumpri*is c'ifruE itt,lctec glorioGilimo nomcn, folum
tcntus peculio , gu-d fortunrs proirias- alie.
io- ;;;;i" vctus Tranfylvania Urbs Medgye{i-
ars pcr l-urirum nefas locupletaict"t parri pe- num. Yitr inftituto Saccrclos, facra Chri-
troviclio vicle batur.rrpti mileris forirnr, ftiana Mufna procurabat; un9c i-Luthera'
aiG fama guogue ac .ii1U*"tio ienom;ni{ nis e xa&us Viiaiii Epiftopi Albenfis- Eunc-
Doraretur, Crucem igitur virorurn'Numini re funqcbatur , nomErrque Antiftitis Tran-
devotorri frontibus in"uri, .r;;;;i'S."r- fvlvanias Martinuhi ad tiaram Strigonren-
g coronaris, cultdgue ., o"rririioo" fem vocati futlragi0 obtinuelat, Dcmum
tirn.
pfnrlltmlr facerdorio initirtorurn vcrtici- piis conatibus intcimortuur Praful intcgerri'
bus ,. 9u.t inus Lilisionis Catholicr veritatern occafu
{ -prg lorJ A "q";'"u6i.nrrn
rcperritct , auferi lloriofo p"o{tcris teftatam reliquit. Sepultur
iuflit dupllci infienis la_ Colos-M6noftorini in Tcmplo Virg. DEIpera
Eoclnto,
.bonoru_m n & farra. egibui' omni- in Cmlos Aff'umptr ante ararn rnai-oietn'
Drs tt talloaem hodie reddere liberct.
dccfiLt forcatJis rernetjencli A.ofi"s ,-ija
non Anno tt51. Di[rrus enimvero Chriftianur
yiLum .Rcligionir Ca,tholice propri.i.n io_
ni- oupil. in tanta iirorum etiarn facrrtiorum
ior?,tpttl$ nullii unquam harefeos labc vL
turus vrcera non rcddere , rlrt irsdtm bc- tiatus', odi6 verd 6dti intot.mptus ca in
rcficjis ctiam compenfa.re: --
Verim dcteftand-a hac petroviclii tyran- rcle tunrulari , qur profenatis ceteris per
rir,
_
grthodbxorum ferv.otioii-bur Tranf/lvanirm delubris inta&a fcmper' in'
ii*,r- violrtigue permanlit. Q3ra dc rc gloriantem
BOn
 gg* #(rr)#
tr I Valentino Gentile, qudd trium in Di,
Catera nzprtrant bF,D,(r-.
- vinitate perfonrrum locd beos totiilem pro-
fteretur.- Hic Bernr llelveriorum ,tn. ri6r.
*"{ffi f$i;:!ii;;+r:i::n:::{: , capite plc:us pertinacia pcenas dedit. Da-
I vidiltr
t/t(rltr?t a-\reorgto uavlqe, Daltle?e
d'Georgio Davide-, Bafilea A. Ittg.
rsf S.
i| f,ammis exuftol Sociniani d:nique i Leii,o,
& Faufto Socinis r guorun ilfe Samosatc-
num ab orco revocairrm Pelagio fociavit ,
hic talii dodtrinam B'afilep d Slbaftiano Ca-
ftiliorre explicetem ar-rdicns in eanclem abiit

ffi feCtam.
Sergetus inter varios fufcitatp bprefeot
rlqmnos fideliorcm ceteris na&us cft Geor-
gium Blandr4tarn , Pedemonranum , qui i
A ,\- 6. S'vJI.
vru ia!'
Ticinen{i facre inquiritionis cuftodia Gine-
vam primim, indein Hclveriam, Germa-
Pryltngat ion * eTailarior*w
niam ,-Poloniam ; demum in Tranfylva-
-'.":,:- (r
mod*t nn.-i^''-'xr tgi
* occafio. niam"elapfus artis mcdicre brneficid i ac Pc-
A Rii
/.r fe&am
rempo;il"1 r"""t*..Divj Regis srephani trovichii op: jn aular.n Joannis Siqismundi
ctiamtum adotrefcentis penetravic l[n. rgqr.
I Clim primd quidcm irlepferar ob lfabelle
umi:,
conenfis. v"r; i,i]ml s,.:xi,.!'ji:i*
i,ilrn t.

:.1 Reginc mctum , atque aded rplius.soly-

t
.o",-rf,,ii,i iil-.' :::i: I i';u' manni Turcarum lmperatoris . qui id tem-
porir Joannem Sigiimundum 'in folium
I

cha el_c_ Serv";;.lj ; S er "l.,l'dlii:

veti jni t iVti.
fi i,r,rna. Ttanfytvani*, reponens . nov is teligiosib'.rr
I)acem turbare fo\iris aditum ptecludi om-
lmi;lin*rlt$tr;*,*p nino jufferat : iis verd extin&il liberC ;rdcri
peregrinum dogma fparfit i ut Proceres ,
ipsumguc Sigilmundurq non modd ad pl
troci'
,
If ---
#-( t{ ) #
pi*au*-IoffiE
trocini um a perri for-.;
*(rz)# _
um numero, furrogato Sz6.fz-Vlrafino , de-
yn ed do&iinam-f"ili" io- Ieta fit. Ipfe quin imd Tranf.rlrani- Pria-
duxeric. "-pi.e."il_ . lcps , &
ab ejus con{iliis cooftirr:ii ( ut rc-
H

cft^Sic
Arii reJivivus error in Tren$.Ivaniaro
invedtus , cui Eianclr*," i.A"lur'^r.rno_
-
fert locupletillimus rerum Ungaricarcm fcri-
Dem , Fruftum Socinum ga&tei -;;;.;;;;
fi ptor Iftva.nffius ) Nieolaus Chagui':s , Sra-
$t-lnq Nisovius , Joannes Salaniur, GaQar
il
4jtoo rs6c. paulum verri ;il;;;,_; Gen_ Beketlius , pcnes qtros lumma reruo srat ,
. tilem , Sylvanum cum non peucis d Calvi; Elandratae dolis circumveoti Ariaae fe.&-
lf
ni &6tr ad Arii dogma tr.,{o'&is -i,i.ios er_ non tarn fautorer r guim complicer funt
torum na&us aflumpto Onitariorum nomi_ cffe&i.
ff_'^J_"-qd.
Arii mernorja exotai?nr.., ;o, Gravitlimis intere. Divinum !{umca ab
i lcholrrum aiba-juira iis laceflcbatur convitiis , nec decr:at , gui
oounulr, cui ab,, An.
^r1!3eyptrr1 -ac r-96o.
pr*ficicbarur pau- fcfe fcrr6 & igne Trinum i fraufyratiie
t
lus Julianur, Confcripta piotinus advcrstr DEum exaCturos ore neferic affirnnarenr.
fauCti {limaln- Triniratim iolumina,-iorru. Aufus ctiam Auno rg7o. Alba Julir furn-
I
prr tacrr codices , & varias in linguas ms inter fubs authoritatis francifcus DavL
non
dis reos criminis-pronunciare, guorquot bu-
lii'"iliil: i ",l,'r',i,X i: g*fl i r,*f.:,,,fi
,
virus facillimd aL io""u?;s -""Lo'a.rrru*
rnani generis Rerlemptorcm DEI Fili-,::o is.
vocarent, llon fecusr'ac qui DEI Marrem,
ll:r.':,lf p_':ry o.ror-n uirr"rl, *," ry- aut SS. Pcrrum, & Paulum obtc{larenrur,
prr edrtr. ,"1"*.
prefird Joannis Sigisrnuncli no. Verim triumphav.it ds conviciatorc DEI Fi.
mlne vulgrbanr.ur. Nec fpetr fcfellcrunc tius, impudciria condernnarus DcvenG is
tovatorum rnolitiones ; ui enim uihil dc srce carccric miferiis, ac fordibur confe&ur

fijThTiir,XtT#:?,",',f
gJqil*i'j] enimam Arii labe ineuinrtara crhalavit
foanner guoque Sigism'unduc peucis menfi-
du&is, nihil de caterir ,:rnit", lif?or-
-fJ. bus I Davidis Unitariorum (ii vocant)Su-
nione imbutis : aded oo""
dicam "pi_
f.C* perintendentis obitu, nentiquam revocetir
,9.:lj:t_tm, gcc.u paye,.a; ;; t rd.,."i
ro anrnsq ebicrit, gue Seronicrrurn urbi_
fancitis, quibus immifla in tr:nfylsaniam
Luthcri, Calvini, Ariiquc evrngilia role-
Bln rasdl
 q*(Jo-)-iE--.='=
*-ffi;n$a Rudol-
randa prpceperaf , longis conflidtatus dolo- tilffH*till"iH;. ^'i, .ni' m-ox ab
tibus, qui fufpicionm vcueni pcrre&i crca-
verant , nul16 ferd familiarium admifsC in "fiiil
ib,li.rto sigismun<tf i*"*t:i.ii::::l5
confpe&u Blandratae , Hagyma{ii , alior6m-
que Arii fe&atcrum Aibe-Julic celebs obiir
;:$':T'
ji,l,"*i.'
Tl'ii';*.i3';iliii[
ti;;"t ; domici'
.Anno r97l. cim ailirum ftratis compl(Gt, lfl;S.' ol;";;" -

prirnurn fupra tricefimum. eorpus Ariano

ritu ad D. Michadlis delatum in marmoreo
fcpulchro eonditum eft. Ita cum eodcm he-
rcdis experte ftirps Zapolyiana inrcriit a fa.
Bi,1ne ei'Ii'antlloanit ( Mathie Mile{iifunr
verba ) errortqrn omniaw ni:lur , & domi.
ciliurn.
t**m*fl'ffi
PLiucipem fccutus eft rnedicus Biandrata A,
If S3. gr,ri, nefcio q,uid horrendum incla-
msns ctm accurrenti nepoti Rcligioni Ca-
lflt*lt*$tr'nf,i-iir#;*tfi
:;it'll;;'cuftos Emrnanuel Niger '
[
quarr
irrucns lurentftm
tholiCac addi&itfirno vocem, & anirnam in. iil';;;.dium ""9t'::
fronti {-ccuttm
tercluclere coniltur , ab eodem fenex capu- cohibere conatur -' impa&am
laris folliculd fabulit plen6, qui fortl aile- cxcioiens, & pr"tl"t glande
'transfixus
oppctitl
rat, intrrficicur. o"cumbit. rttix 'uo''ie- fic:.'Jtlnit myfterii
' .dutn
Fefpirare ab horurn obitu fub Catholicis chrifti divinitatcrri"- &
folus
Principibus Stephano , & Chriftophoro Ba. veritatem p'opugoat' Nec 'Arianorurn
tho,iis videbatur Tranfylvania , accita JEfu
Socictate cd poiillimt\m confilid , ut
renafcentis fele incendium extingue-
'xrmi#i""*;-i:t:ni.\:{fi
filiil .Tf;os mat'd;&is laceflitos '
*ttitt',i::
ret. Verilm megnam paucir pdft annis ve-
ranrlre religionis faculcaccm rlcdit infirmus [H"s: i*f"1u""{iif"'ff }} '':;,,
admorlum Sigismundi Bathorii animus r co $cd non irnPu A - ;, --ia --niAit.
ilil- ;idus io rcic't"f;
.
graferuim tsmpors r god Moyfeo Siculic
Prin- "iih."ufoi:i
h t'

I #___
a

.#'! 4'
cl audio poli --S(+o)#
r r'r l"G-.irc]GT
ti o t687, Tunc tnimverd alterum quoddam
u,rn po refta rrrn
ho.ft i
r*t, tll i.'."ii", religionis diluculum diururnam nodtrm ,x-
!ator'nefalij aurhor"'"n. -i-r,rljiC sr-
fccdcris .* ,r. cepit, quocl non mediocrem fub Augufti1fi-
mis Magni Lrort.rr.pt Magnis Filiis Josrluo
iiie'_1ifi
cr
I i; : * :'*,iff i: th:x
ilegi in carcerern .:; j"ei;- n.^ ;1
g;", . gr"gre
ir & CAROLO lucis accepit iicclfione m, aded;
It qla1 {i non fuperiorem parem cerrC re-
:l:"_?
rf Joannes Argcnrus praficlii pro_
p.. liquis in Dacia re&ptis religionibus intue-
v,nerp Societatir JESQ iices g..ensl- ban:ur, minimis hodie pollei viribus expe-
evicit
liam'-1r. Et fpcm faciiinvi&a Auguftitfimi
ilfr i'J ICollegii iffi , ff *:t ."*ir "":*
;T;'; Re&oi, Principis r Que longeva lit , Foriitudo &
llajc-rius i"J".i ir',"ou"_ Conftantia , ut fugatd Arid fua DEI Filio
potuic. utficariim i qu;g;;uiln*".t"ur- tedeat- rcvcrcnria r"& plcnior orbi Dacico
.nus a(ccpcrat, guarDvis
prolC cognitum jn- mcridics illuccfcac.
altcaret.
Variis exinde vicibur Arii fc&a in
ercepta, & fub principibus quidcm Dacia
$. VIIL
i,,ftr;r- Initia 6 progrffit Calainiaaoril?rt
no-n infclicitlimis, pterumque
:;:.lul,1u.T.
ri!1s ,rcundis. Stetim. ccrti d fu'UjeAa ia Dacia:
d:tpl,o Ii. Tranfylvanra Anno r6ol. flu- fOannes Cak'inus Novioduni in Picardir
diffu-
grsarrbus Claudiopoli .rtrianis rediii
fua Ca- J natus Anno r;o9. ubi rctate adolevir,
t.ioitce Reljeioni lib.crtas , re_llitutum augu- ad condifcendas humaniorcs literas Pari{ios
ftum Divi iltichacljs r.*pluro, -;;;;i" miffus novrs opinionus :i Robcrto Oliuctano
p;ivat6gue rcligionis ufu irianis 'lr,.rai-, haufit, Bituricis vcrd, qud ad cornparan-
crm. Ab anno verd r dog. quo ad princi- dan Juris Civjlis , ac liugvarum cognicio-
pcm hetei.odoxurn devoluta 'rn uniil._ ncm abierat, familiaritate Mrlchiorii Vol-
f rnper ,-
f<rrtu:rarn expericbatur,-,i"o..'oot mar mentem anrpliis crroribus imbuit, fa-
continuarn duodecim cjus li.rte i;;i;Jr_ cro demum Canonicorum Collcgio adfcrip-
H.T vi&ricibus A.ruiij; LE;;;;;,' ;';j;.,;r- tus diuturna inter Lutheri curn Zvinelio
trrnl lrororqorum Impcrstoris cefiii' dididja noyas clucubrayir inftiturioncs,-vel
^lnno
r5ST" Po'

::i *',:'-.
Iif i r
It t
iLL
r--
I

.----$(+z)#
;iliur I Ctt";ti elGclas vocitabrnt
t" ) art' 4' I
"",iqr.Gg.frr,-q,"J {ttttgtl"""""
converlas Francifco I. Regi ci*[ ;i;;iffi;;iun, , ,, articuliscontrover'
linpvam
nii-nitlimo infcribere veritus non -..-[ -=-#(n:%--*;
eft. o"uniif ;'fi;;;ili"
De
pontintios'Sactamsntarior' Ana'
fimiierve' II
dcre&is molitionib's c fupremi Magiftratiis, I i,baptift* ,
nfttntl"nt '' ac te{timoniic
^it"i-i'itli;i;;;&
rcl turnclam aviram religionem, nouas w. | ,, rain fenten.ii'" non obfcurd coniiciro
rd abolendas inrcntilfimi-manibus tint.oruii I ::;;;h;.ni"-una" circalnnum tfrt' I
benef;ci6 clapfus Engolifmum fc recepit, in. I Sa.rrmrntarior,,il'itCtim in TranfvL
de in Germaniam cxcurrit, Quem uui rl'i. I qt1.ilffi;"iil:;iiil;;t';f
I
verd cu'
fmus de controverfis Religioni, qu*ni;ii. [ ]i"i.it p"t.tri(G' '
Nova$rem
bus <tircrentem audiit, ita rle ,olr",i.inn] |. i;;'il;;i .ii'ii""a"', T?"-::::t:1,3"ru."i
Ravmuncrus L' +' I
:il,lff::l':T;ii::'i# ill.#J;il'*. | ffi[;tt;.F';6,ndur
No,, -"ria noft muitiplicator
( in'
,,riculofam p.r,ori"ropl!"."J,;;"""ii6r- [
rlo meonam in Ecclefia pariet o"'u'it' I ',ntirJiri;J-i;'LTtinitttiot Gtl!t-t:t^d::
",".o,,
iiH'HlT*l*Tl.'1;*H'.fi ii'l?:f ::6*'t1iti:l'#tiilil':!r"'?;'J'11 & rriir
!-ctPulos ((rit
rcipuros Yt Pronl -t;i;'i;9;.*-";I;&A:;'
proni a(l rc) ulJv'r 6ruyr!wre'- I ;:;;;':';d,";j,1**lllli
r tr Yrb t --'--ira'cullati'
lffir.:.
ApOftatif.
d"i -orirlium funt **imianimi) C JuriiDo&o- I
ri bus, sque t, i#hr b; ; ;;: I 'quibusdarn
:'"i1;llf ..'-"1':i1,ll,'l:i. qui;"::fr ,illtTl:
l,?H;
ar i v ;s
li,o'"txl,iil,,i";;;; io,, a.rua," i":
i
i hi;,tl;!J;u,-r"rclithus relisiofe pri-
lerfti,iosd "cl.d
y
f,roGrrrui o'','*r',ail
,,ou.J";;&il;;;fei;
Detltr'.tose acco nov?c
Ii i:f;:1":.t:-,f*jff:,*1"1';10!'SX1ff
ffift;;"i;ilt brcczini ., rirbe Celvino
-obnc*ie.crrorum
*flffi,;Hn5fi:l'i:JJ?:il:iui'1ffi|;l , |;ii'11'";;'t;;;u;n e'.-
u'bibus,1t
re.n.t
1f .,lll,;r;,:.,::.e:j* -c t ffu:tt fitr,;$jl.T,Ttrl#'fiffut
"",,,. iI !::::"'lt{;*p'ffiii#}J#
h:"lk', lixittli;*:Ht;;; il!;idie"o**iimbriit
etqu' siiutorurn Pirtem
:t::";il;H"1;;;. i"";';;iyi: , in eifrque Prrtcs
irrepfilfe non vana vcl inde.n
""i11".3"i
vaniam .Ji. I 6"ri'iql
,if1rn","
iia;;;-,-6bJ Luiheranor9q Fi' 'ii .dl1i,:t1d|*:
-- k-a in rn*rir DrocrGyG.
[Tiik"Hi";.';;';;;;.ri;;;;-b;i,i;;;
"rrorun' copi"fa.intcttc: .],il"ii,':ljjT::::
Novrtorurn
i.ri,ir"r'rr*r;ru-ri-1}!j : .ruiiinrdr, qribus ut irfignir
i
 ,:--.. #(++)*
-
*(+r)#
t utor Petror'ichius Tranf.yl yrrr;am
f
fceiun-, fcriptorem adear Lutherrnum Georgium
deret , Martinurn Kslmancfehiu-- nni'uurn
?orum ferninatorem Hrnerum Annel. Eccl. Tranfylv. L. +."
-induxit ,tnn'6 lrtz. . Verie deindc variorum C Calvini a{leclls
Controyrrfrm iltico de falutari fa"".r" ao.
&rinam vulgrre , vcterem facro fonte ab. {luciio enatr opinioues r gua reqni Primo-
ribus i religione etiam Cethollca alienis
:y1li. tily* abrogare , noya rarione bap. occafionern prabure , ut de perturbetl
tllmo iniriarr:. ,Fertur in publica urbis vi4
hir.l vcra facri lavacri noima jonet*ii.nls regni traoguillitate pubiico. in confcfl'u cum
joenne Sigismundo expoftulrrenr. Audiit
vcrbis_aqui lintri infusi inftntcs ?Lirin ,
Princeps fuorum quereles Proccrum, & ne
!!., t{j_hlte:ttt
Ircet
Cb:.i/}iana. qur de re videre
Hrnerum de Tranfylv. Eccl. L. +, Ni-
deinceps audirec, An. rt6+. his per Blan-
rnirum ut rcligionis refoimator tiratam furi{ (.egregium Jciiicet Fecielcrn n
atrct- vcterem , &
url
", Authorir qui nuBer inimicam paci do&rinrm in Tran-
irrn indc ab "o-
$,lve-niarn invexereC ) perfonrtum Enye-
:.tlftj, Apoftoiorrimquc temporibui ;;.;;" dicnfe conciliurn convenit :
tum {acrorurn morern innosarc oportebat"
Noa minori de frero_,fanCto Euchari'ni" *y- ,, JoaRnes IL Dci gratii ele&ur Rer iln-
fierio pal:im novum .togm" f.-iii.Lr,li.r. r,garir &c. in prefenti fynodo Envedicnft
nrndam a_ltcrius fpeciei ,,conftitutis l'alutem & favorem. DelcgrvL
-prohibitionem , pl_
nis yerd & vini convcrii'onem ,, mur ad prefcntern fynodum cunn pient
omnino non ,,rnaadato, & ruthorilete noftra huniprc-
rdm.itrcndam pronuncians. Et hec quidem, -Ge-
ho^rumque fimilia per Kalrnrncf:hiuir ,, fentem noftrum Excellentitlirnum
iadti ,, orgium Blendretam Do&orcru noltrurB
tuere nove doCtrine femina . qua tamer*,
ne rrdices egifl'e , nedurn in fenientem ex. ,, phyficum virum grlvem' cruditurn & in
creyiil-c videre potuit An. rrrg. morte sr- 1,6cris literir non medibcriter yerfeturD, u6
hnetus. Hanc, ne ruborem novatoribus in- ,, colloquiir, & differentiir vcftris dc Cent
.tucam , habeintquc cur finccro fcriptori ,rDomini, conciliandir interfit, & unircrlar
,
luccnfetilr , Iilentid potitr involverilam ,, rixat vergentc.r in civilcs turaultue , ac diG
,rfcnGonet in ipfr fynodo pro viribur fcda.
!uxi.. Si quern trmcn *almrncfehii errores,
rnorti$tu ,, te , & compeitere ftudeat, ttquc hrc oc-
rrrionclu lcgendi cupiclo inqetlit,
Dc.Eone odie, injurir, contenciob6lquc in.
-
fcripto- Ce rrtG!
l{ ]ffi,t,'"

*(+e)# *(+z)S
rr.t9r eos , qui vetetem priorum Patrtrm f,'.ndof, .ffi ,-*iltPttt*'ffi
ag'tflirtionem; & verum iudicium pro ma. iim Rcligioni Catholice
ii;i;t; hJc itcrum fub
- Betho-
ruinam adlerrent'
sigismundo
;;:nifefto verbo DEI fequentes pr*fentiam
,, Corpolis Chrifti affirmant, ac inter eos 0
iio ..tp.t.t An. lfsS' auCtis No-vatoruo
, ilui diverfrrn intelligentilm e: verbis cc- tiribo, errdtai Provincia JESU. Soctetal '
ioT-*i.e Rcligionis'mol* innitcbrtur I rc-
,, nae eruunt , fopiantur ' & fubfidant ' ut in pulfa,-rc ( ut.qur'
,,EcclefieDEi foreat vctt par, & concor- ii.t,. itcruml itcrum
dam rclieioni cum regnorurn fortuna lnt?t'
,, dir. Statuimus omnino rnaqLs & re ftttu-
rum, fr fcriptd utraque Pars fuam affertio- ili n..lrntuao ) cribrar inter Reipublicr e pCro
',
i, nem proponat ; ita enim arbitramur fore, iiciin.tioner florctat una , iaceba-t$ue bat'
turbabatur , aut tranquiila colltlte
,rut tum jurgia.' tum conv.i:ia, quc non- Novr demum rcbtii turbatitlirnis lu: af'
e1 rrurreu:lrn ex
ineandefcentibur hominum
,, affcdibur fubaafci confveverunt , tol'lan- fofnn "iaiditur an' r.{ot: SigirmundoBr'
Ab eils- 6'.
,, tur, ac praeter oflbnfionem , ac fcrndalurn
il;;l; i" saemi" vitl fun&o'- Batho'
,, infirmorum verital elueefcat. Plure hir
."iit.- & Crrdinalis Andrcr-
dc Religionum conju-a&ione adiecit, quibue iii c*dc "Uitu,
Rudoipho II' Romanorum Imperr'
opportdnum fore elfirmabat, ut fe&a gul- aori- n.t"tc itirum ccPerant Trenfylv.eni'
viivirum fibi gravem ac cruditum prcfice. .Ar Pr'ocerer , guibur elienus ab Au{irtaor
r:t, cujur impdiio fubiedti ritu cuique dog- ;;;;;i;"i', 'rp"t letilfimar brevi fuccide'
;;;;tra quipPe Turcarum ,-ac fcdi'io-
m;rd proprie gubernarcntur. Verilm ptoecl- 6.iigio lefta , qui Provincl
lar ofini-onum divcrfitatc fufcitatai ldcd i;;.um iurnu
non e-xiinxit, ut innata Poti&s odia ed im- ;;R;.i;i;t'i c*fi'i. neminc p-rorurebat'
;;;";-*# BotskriumerroributSigirmundi.. Batbo:ii
petendant religionern Catholicrm inflam. adcuctum tl
inirit. F.emittere hec paululurn An. tf7t, rro^pinquum Calvini
An'
ititi.ipi- inaugur6rurt nu.aiQ -t6o9' Hulm
Joanne Sigitmundo fatis fublrto n duorum inve&a ic
rao r piiifimcrutlt Principurn Eathoreorum oui-'..timfpiincipilProvinciarn cah'ici
authoritate in favillrs pene lbire ccePerunt: i;i;;; , univcrrimqui
Neq uaqurm tlmen luftrorum plurium igtcr. fc&r , dcfcnfa ' ao ProPagJt: '- contrn"it
nlll ifi fopiri Foturc n quin aovrr ali- .n l-.ioa. fuccclfione eiusdern fcfta FrinciPu5
I O; 3IIa,r
queldo t,
.1
i
 (-fr ) #-- #(+r)#
--L
.ooitf..;teoAofr;ffi tol. frcro iterum fonte initiarent ) I Luthe.
ca. tumpltt incrcmentl , 9ut tempeltate
tettcrlltma calrmito{illimir fuccedcnt. Viro_
ro alii, alii i Zvinglio, C Catolftadio de-
nique alii rencvaturn fcribuot Ann6 cjrci-
rum Apoftolicorum conatus labefa&are po- tcr ltlr. Natales verd ad prima Ecclefir
ru.rt , profig,arc non potuir. Dominacur
leducunc tcrnpora, quibul Marcioncm, No-
ctiamnum latillimC , Mlgiltrrtibus dccora-
vatianor , &'-Donati alfcclac falutir aquac
ta arnglitfimis , rdes nEi', OivorArn"_ -C"-
i aoribus olirn crcitatas , dein irriuiie'lem-
ircriilc vetuflillima teftantur monumentr.
! porum Cetholicis creptas po{liier quim Illud omni vacare dubitatione videtur : la-
{
plurimas , aticnis dcnique f"i"pio f"rtr"";, titlp eam pe{tem i Thoma Mfintzcro, &
I
Nicolao Storchio fuifle propagatam, qui ho-
tcceptas inrer religionir fls,rentifiima cla-
mincs agreftcs in Germania collc&os adver-
-rum po{teris exhibec documentum ; faci_ fus Priucipes armirunt , DEum noviifirnis
Itrts errorel i.llabi , quim extirpari.
temporibus nol'um moliri rcgnum mentiti,
6. IX, in quo dcletis Gedeonis gladi6, quem fibi
coiicreCitum allirmabant , impiis ( Frincipes,
Ingr e!fut Anib ap t y? ar an in Tr an- Epifcopos, Magiftrartsquc cptero6 indica-
bant ) foli jufti, fanCtiquc regrarcnr,
" fileeniam. Summa peftilentis eorum do&rina fuit :
. flErrnanam Anabapdfirrum o;iginem fu- infantiurn baptifmum ab humanr faluris ad-
- s6 dudum
oundue
calarn0 Flerimundus Ray_
dc Ortu, progrelTir , & Iareiitu he_
vcrfario drmone inftitutum cII'c , quare
adulra tate reeins tingcndos , perfvifuru
T{om ad,umbrryit : f,obis aliurrclc paucula quippe habebant, neminem ritC-beptifm0
dclibf,fG fufficiar; negue ,nim lop;oh,i,
rum originem explanire, fed qojdunr.xrt "o-
initirri , nifi. qui per fe fidem profitiretur.
filttone, qu6ve tempore in Trlnfylvaniam DEi praterer voluntatcm fomniis, vifioni-
irrepferint , inftitutum eft referit_ Ane_ but, infpintionibfsque manife{tam fieri af.
baptiftrrum crrorem (id nominis ind,irunr fcrcbant, facros proindc codiccs vcrbum
a_onnullis i. rcligione Catholice alienis gudd
DEi c{lc inficiabantur.
, Prirnurn vefani clogmatis domicilium in
IEtc Btionir ufuram lu{tnlibus unriis.-ablu- urbe Molaftcricnfi collocaturn Anno rg:4.
t0t, C+ &Jo-

l
 #(to)#t #(r')*i
& Joannes ILeidcn farcinator Batrvur Rel
,, pirrn illorum intra fincs regni eflL recipi-
r' frneticir proclamatus eft. lnde fedta in in brrcfcr de-
,, indos. Prri dcinceps fervore
llolla-ndiam r mox in Anglirm & Helvetiem
.non fine religionis avit*-pernicie transsref- ,, finitum : Enitendum cf omnibul ut f-an-
,, {ta Catholicr Fides iurtr veterum Srn&o.
fb cr'rm feditionibus implirer omnia, foium
11ltlrn Patrum do&rinam ubique in regno
?ertcre coqitur. Peregrinae aliquamdiu hrc..
,, rcftituatur , rvulfis undiguc hrrefibur :
rcli Moraviam confnim Ungaiie provrnci. ,, Anno denique r qi6. hec in tabulas funt
tm avaritia rcferavit : ubi coe'mptis magno ,, rclata : Ambaptiftt omncs inue fpatium
sre domiciliis, ac pofcllionibur rem com- ,, quatuor hebdomadarum fubgravitfima in-
munem Jacobo'Huttcro , & Gabrieli Schel.
,, dignationis Regire Majcftatis pena C regno
dingo p.rocnrandarn novatoie3 dcmandirunt.
,, penitur ciiciantur. Qg6 dcmum coa&i im-
Etfi vcrd quieti interea communi i pcnu peri6, Ungrrirm reli<1uerunt.
viverent, fociorum alibi tumultuantiurir ca- ' Beatior ixules fortuna in Tranfylv. exccpit:
fibul coerciti i non ttmen emi,liriis crru- fautorem quippe nr&iGabtiel. BeihlecnTran-
1e , qu-i vicinir in rcgionibus dol6 ac illece- fylvanic tiinfilern, qui bellica inter dill-idie
brir fidelcs irretireni; qua opinor raticne contcntionc furfrS Angelicl Ongarie Coroni
in Ungariam quoque influxerint. cxambiens , po{thrbitis Ungarorum flatutis,
Ac non diu San&orum fedem profrnis in- afylum novi hercli infeCtis aperuit, ob exi-
colere licuit : pupugit enim nova lues Un- rniimque artium illiberalium notiriam in
glrorum animos, follicicu<lirrem auxit , ftu- oppidiJ Vintz & Borbcrck, uno ab Alba-Ju-
dia dc avica religionis integritare vehemcrr- lii'milliari dilfitis domunr. rc fundos elfigna-
tcr intendit. Q.;are collarir Pofonii A. r gyo. vit, quor etiamnum nidoc crroris fui tcna-
confiliis uno ordinum omnium confenfu cillimi incoluntr propugnlntgue.
euintd locd decre um : Religio ed pri{ti-
'
,, narn normam redigaturr & harefcs undi.
gue tollantur. Et pauld pr){l : Anabaptiitrs, s. x.
'
,r& Sacrrrnentarior, qui adhuc in regno fu-
j

S$ b at bar i erir in Tr aty'llaania o r igo.

rrperfuntr procul deplllendor clft.de omni- I I Nabrptifiir Srbbatharios fubyicio . 6c di-
,, urnbonir, nce amplitl ullss , sut guem- {tn fI Abs, gudd ncgle&N, diciDorninicireve-
Ptrm \ rGt res'
 #(r' )# *(s)#
ffiffi
fuill6 non vefcan,rur, e6 infuperinfr-r", quad,
gerd cliei folemnitas i traditionibur
--+rG.dunta-
xat con.ftet. Ocdipus lit o qui fphlngem banc
uni Dro Paui divinos, prcftire honorer'*.le- <trltolvat"
enrur.. Horum fte1p:fucul6, ryi.. ex fupe_
riore ortann fcribit Jacobus euailc.iu;
b1ti1 osraphi c^is.
-in-"nanin ra_
q ando . $, xlo
_!tr1on
v:niam irrepferint, incertum elt: illud cer_ ryf Armenarnri in franfilaaniam dd-
t-igs; $iu eor in obfcuro laruifG , mutato 't)crrtt{r , 6 ad Rcligiancn Catholicawt
ritu, qudd furlrri exiliumrfuri. pra-
*b.i"a.
Agirnt, cxterno quodam cultu Dorninicqfl!
conrta'rf,,0,

dicqr cyl_ebrifG, iui unC frblrthi il;;-hl: A TS .l;,i*:

*l,','ii:' : f;lllo i'j i i, lf
i, :
tiosC obfervrntes. Arque vi;e Principern exorrs ad oppugnarrrlam
-uc nuiiur-too.n_
tsrDvit apertur error uriqui extitit, qui'pro- nrunititlimim podotie tr*-T#;;;;;*
tlugnacorem d prirnoribus n,on naricifccre. Turcc profcifccbantur, pcrcuJfi .orum ine_
tu ,lrmeni r {uorurh tcr rnillc familiie . va_
ilJ *ix l,i*'a i :iltf,:"'r, T li' : :...',* iT Itacii Armen,iA , ac ficlo cquatli 4pj urbc
Gorum. dogmatis f udiofus, mdrtem in-rius_ Armcnie prirneria in L{oldaviam, pluresio
dem confclfione voluit lpp."ir.' Exranr Poloniam fe rcccperrnc.; in. nlpes' vicinrc
ctiarnnum. pauculi in Sede'foarus. :&'Ud_ protugerunr. Tcrtium jam in annum per
vr-r-hely e d cete ris infcliciores , qo6.i Evan- fy'lvar ac montinm jusi diipern .iro[orl,
3elice; veritatis, luce acgleCtA , iu.i"-t]u"_ ctm op1:ort"ni tt,rn,iujjis occ'urrit A ,"'fr*,
Tnr i, Soeietate JEfo Saccrdotulm- operi
cjurata vteri fupcrftitionc co.*plu.r, 'Anno,
tuturum , k in fini:imum .l'ranfylvani;e re-
tZt-9. afgererunt , fuo in erro'r. obftinati FnuT profu.erent. Gubernrb"r id t.mporis
lrcrfcveren-t. Qge verd ta:ione noyatorct
,_:.t:
lt"t:rf: Tranc.xtorribus
qur dornrclllum
fyl v a niarn llf ich ael rt
|afi ,
Los neglcdta turdicionum auth.orjtate Calyi- , ac uri lner_
.facili
d efGcle iugular-c v.alsant . non abs re qus_ ::turr. liberratem prrguim "o"..mt.
gurclem eorurn pars S" Nicokumo
ri_ p-oteft .., ctm Sabbathorum qelebratfo'Di- ::,P1::
)cori uyerg).o locum non ignobilffi rli-
yinis in fcripturil prrcipiatur ror altcra pagum ditionis ciiklcnlir; "l;ro
, Dolniiici ,,
ve- C6 srd
 1"

Scr+)# I #(lr)#
nd locd fitum Szipvizium dclcgit , Minrr l
$
6;ffiF.t"it.r.* poft
-r'ovaiam- in
u.1-
Armenorum Epifcopur u Schismate jam tLrrn beno Collegio facris , Profenisgue lclentrti
notrtus cum Clero , & Magiftratu profano li
I' , deccm & guatuot annis. olcrlm ,
t1"l:::'
Bifztricziurn, elpqantem Sexonum-urbem i,i
l,:
tor in Palefio fa'cri otficii Armenorum -crro'
ooncelfit , Gbrg6n-y alii , ac Ebesfalvam , ,1,
iJr it..taotio infiqnis reverteretur' - Qgem
alii denique Tlfalu . Petelyc , & quordam
!t.
;;;-;;oto ' r&.onda illico laudum fe'
alior Saronum pagos tenuerunt , Arrneno ;;l.r; ;itri aperit , Pltl:. taeritem !c'
-el ln'
JuCici parerb iulli.. qui Regiis Scdium, quar rerem plnegyrtm , nifi alienum id lb no'
incolerenr, Ju'licibus obfequeretur. eiruto io..i.m. Que tamen in rem
Unum novis incalis rqud haud ferendunt ii;;;i;ilr,1, puo.ii'ttingam' Hic ille cfl
anim6 videbatur : Ccterie nimirum d Ro: Armenorum apoftolus, i" q.*o non
lTle-
mrna alioquin Ecclefia fegrcgatir publico iitd dubinvcrii : Maior6sne in populrrtum an
religionis ufu inCulto , fibi duntaxat tem- fooro- converfrone laborcr cxrntlErtt ut 'Ar'
ptis , lrcrhque ritu Armeno obeundis effc ;;il;i;;; fuftinucrit l Enirnverd
interdi&um. Orare igitur Principcm , folli. ;;;;;t ;*p"ii"- Romane Ecclcfia revo'
cirare Clerrrm Catholicum , R.cmanr vel ;;;;;b;"di,ir , nullus labor tam arduur'
iilcd Ecclcfi:e opinioni confenfuros , nec un- ouem non lppetcret , nullufi! tarn ance-Pt
;;;t,'o"ii.,ir'o-, quod perhorrefceret' Er
quam ab eius imperio recelluros polliceii ;
durn frbi , quod orarcnt , intcgrum efltt, adverfdverd quis flcile cdicat ?..guoc-rnlu'
Cellit drmurn piis Armenorum votis Bar- ,ias ac opprcbfia toleririt ? -quibus.calum-
rn-
tholorncur Szebcl6bius , gui munus, irl tem. niis . ac Haledi&ir lrccflitus lit- ? gurbus
porir, Generalis in Tranfylr*nia Vicarii ob- .r-l""ari'-.oniietttot t nihil ut &
^prorful
iinebat , & gerainum eis Sacellum in Csi- :ilr;":';';"'.'r.'ii*us & cfct-' dicc-
&ienli , ac Gyerqyoien[i tlitione attribuit.
Latebant interea non tam vulgi pertinr- iin'i *x*H:;,"l: il':rx.ffiiT:n
cii . quim docentiurn , ac curionum penu- l ioii" quorum ubcrem
ftuetur , fatis cam'
ri.t errorer perniciofillimi , nec qui cor po- ;;;fii";; Epifiopus cum clcra
a
'.ctteri$
inquinr'
puto eximeret , Epifcopo , Cler6que Schir- .: [;;';;;;it'i*t.tr ac fchismatc.
lrtio is cura
nnrtc infcdtis rcpericbatur. Donec An. r634, t. iiiiiii"ir" ut cnim nihil dc
Oxen'
 #;( f6)# S(rz)#
il dr i.t o*n-i.E.;G nd pontifici lub;iedtionem j:urcjurrndo pro'
:."1,,*ti:,r:t ncfigeni, -pei*iu-}",
Kegnl lalllm , & Religionis
I:g::f:lp, ; f.Bi{tricii dun-r a}ret,
perrurbaror mifcrunt. Literas etirm ad Innocentium Xtr'
crrcumtsrebarur
Sumrnum id tempotir Chrifti in tetri's Vi'
^
pe_
rurn abcrat, g,lin irnmanitrpieuil
irnmani lapirtuir vi a fili, crriurn , e:arirunt, quibus ut Armcnis no-
:!::.,or "ii foi,
alrer 'pro Ctrrifto s;i;-*r;;;_
velto Ecclcfi: gerrnini, fidelium Patcr bcne
Dcret.
prccatetur , &- Orencfium dc f,e gurim opti'
; Verlrn lariora brevi tri{tibuc his fuccef,sdre,
&_ Divini. rnjferante .t**.ntii- foi"" in, md rneritum Epifcopali honore infignirct '
rofas germintrunr, dum ip"n"f,.Jir'6*.o_ imis precibus exorirunt.
uu iaDcrrbus praeulll dedo&us fchismr ex auiiit vota filiorum beirignus Pat:r , &
lntenlrlhmo Rornrna Ecciefia ho,fte gnavus larsam impertitus benediCtionem , O'xencli'
um'aladiinfcm Epifcopum in Hybernia, &
propuenator eyalir lvtjuas. Majori -Dicecc
cid?rn fu_ Apofto.licurn Arm-enrc feos Viclliurn
rurus crnolumento , nifi poli diCto,n .o.
ram Cardinale pallavicino iluncio--ia oronunciavii.
poris.in
tr._ A fufceptis {tatim Epifcopalibus in6gni-
-polonia Apoflolicc fid.i-i*r**ro_ bus Sede liifztriczii fixel fuai cgregic futli-
:.1:_'i fiTflr:.liamqutmr.edux tethrli corrp- nebat parte$ , nf,c ritu fohim Armenico ,
tos r-rorbo.t'eiiciori, vi.rerat, coroni-
oc vriam hanc mortalern terminnifet. verum-etiam Latino ab exule Tr*nfylvano-
-p."aj.i,i"o,
Ma_ rum Epifcopo rogatut , Anriflitis religiofif-
in-r exinde conrinua o*."olii
Cleri., lopuliqje Armeni n.fie'i"ni C*rho_ fimi munia plurirno cum animarum crno'
rq? Iumento exeicebat' Sed cn , dum ita pro
la0ta accclJio r llli ut fuirn jn Sedern falutc grcgis Domini Priful vigilantilfimus
Romanam conteftarericur obferyanJi.*,-afi- -vin&us pro DEO
cxcubai , Cefare,
rm Sacerdorcrn Arm,.:num cum oeo Jils -, -Pro
pro Relisione in iurciarn abducitur : ubi
Leopolim :d N uncium;Aeo,{tolicu* rlf .ga- irienniuni integrum iis confli&atus mifcriis,
lulr , ubi ennuente
Pellayicini
Caidiaratr. C.ot*lnoo u ouas barbari ch;iftiairis inferre folcnt, libcr'
fucceffbre coram Archi.Epirbopo
Leopolitano Vrrtano flunanjano lo.i"ia"_ t'ate ,lcmum donatur cft. Leudavit Oxcndii
yirtutem proborurn *fllmator rg':illimul r
p:lr nerionis Dacirm in.otiotis il-rnin.
fmnerator Lsopotpus, ac in Prrfulcm DEO'
Edcliurn ccecui aggrcgui
Brrronr^'t% Ceiari, Rtligioni fidelcrn augultor Gontco
ttiltUP
 F*--
I

il6ffif
!.

;1;f""
t.'"::il
;
t-
m
r':lrvly*i""il;1iT'fl,?,1"ill[ [,llt:ili:.TJJ:iln;:'i'iil;:rver(,rurn
:t
;il; : 3,:" ;iliill
i'f#; ii l ll { r: _i ;i ;ri- F'""pffi *
la 1T; * :'J' ;.!'"1
i

t*:i"i:,1"{1tl',?f
"
:1*;i:t*fr;illl-f :f T?H*l*'u:,a"{il"11[,ti,":fi
,*'3;:;f,",L,, f,j:::,fli:[]:l;JiiltH ii ;:,fi',?*I l.riai.l',*ri;- ;:;ir oclirc
H
g'^
ri
s
^e
x h i ben, .
" "'";'il,ln
*: " ";' l' ;J-
i:t "tr *::T:::n.' "fi ff "t #tl [::n
;nH i:-*:i,g*ffir*rffi
e.rrcanoa urbi ad,lamos_Lf
iv-ar;,rr__'iid iI rece{rsrit ; tftf,F*l
a.i"] | llt:m*i'iti#iur.:,:l
I;;;;;"nione _veteri
tamn
Itt ' cujus ipfc funda.mr,tjrJl[rr";A;",
g"ri omo-ia-p"ti.brtur.'Q.od ubi inte'
ritu
jitt*'-:.J"e de.ir:de in adem
Ji'#'";,1"il:;l'j" 1"_ 1a."1-
."i;;#'.;il
.oni..i#'o;" , gerri.mo ;;;;i;':;;i*
: i;*:;' ia-,.-i"ris A.ntiftiti
rr"'nrl'rJi"i" id,.'npiris Antir'liti
brcnfi-*lll:
obe'nri rr*,rr r,:, :Tlui. r..-"L".ii"ri.. i Georgio nn.ti.iif" , ctii. 1b
1,,1,:li*;iijx,t;"miJm;Fl;j[iiffi ,Ttr'."J,li;;.','i.i1,:::]t!i,':ii
["j:.lff'l:I^1.y,g,x";".ffi:'i:;#l',
il"::'.f;j**1,,*;5.
runt ! cePtAmque u.9^..{ ,:iq.:"lli#?J,?
ii f'?lffi:'"&i.' i-i; r.il-*':-":
iffi;'.',1Hvcrd extrem'T, a_"1:i',aJ::::
u:ltt'j''j;
cr
Jri,i'Jfil, fapere cceterat, virum
"i;4;rJ Ir liiiltii'olx.ndio
pop':'10 auxerunt
'rortunrs Iocuolerr,,,^. r enrrrrn ri're imbutum fa'
";:;;';;,ri'"ri.i,
iilTti$';Hr;'.{i*,ri1ii'$.' 1"il*ri'Hr'rirlf:lt*n*l:**it
lir*"i:fi#i"1i:aq,ii':i'';"T:*Hi
frfll: :5*i^c"*,:;'.i,"';J;ii ;lil;
iffi:H .,.X;11ir,""1'J: -,.l:o"o*i-hi,,,, i
i ';fiilTX*,,"'vo'..r"t
l:;llt,I"#,"?i:?,T:yi:
' intermirrt ' sran'
ilH'.;ij,.'J","t"llilii-,
authorit.t.'- r

i.Tji"l"',i,,T::.f:,,1,nlll
jeccraf,. Iiberratem"'r:nv
tn*i:{ltil$lii
\'ItrITr;uqo fub. ;. f.*k
' f,tu&ur t:T:"tifi
&'.Hru"'Jx3,!l,lii.,Fi:
,,*lt";i;irri.a.i.-
*1,:;b;il;il:,lJ&1"fi,'rrl.,ll?'l[J:: |ifi;lui,,menofori prolncre-e;ra&us, at rem-

- .Precmarurus
gurd
ox'cndij
331us,,tu,b.r*."i
Arrneaopori excirayir. i:ll;:!l$ruil*"T,qi.#ti?'iikJl
uc ,niril. ra.,- r guc
-i*g.. rev6centr6rum ltudium,
".r
 a &lio)# #(ar){l
-
lfr
nequi U. t r,
thoritate profequi fas f -iF,rrif
g u_od
-'rri"ioriUu, id meditrbrtur Oxcndiut , at nonnifi Ann6
rb.iet. r7rs. operi Apoftolici per Tnnfylvaniam
incle enimis jooftolic;, .ii"L
literis , evoruro ;.;;;; bi;# lnfiiuAur. Milfionarii Minae de Baron , & nounullo-
in"rrro- rum Armcnorurn ftudiO elt confc&um. Qos
flvania-nr red,ux rneli';; I;;;;;.nlru*
res intcr non po{trcmd ccnGndus loco cft mag-
.con{tituns repcrir. occupatii- qriri* s"_ num fur gentis dccus Theodorus Daniel ,
cerdotis Romd iriin ;;;;I-;;"";;fi;r"*
qui pluribns annis fupremurn in Tranfylve-
.'ii[ nir Armcnorum Judicem cgcrat , quiguc
tir erga Romanr :t"r',:H-jfu
ii#li'i$;r1,:ff Sacra
,,f
reversntiarn
confilium Armenis i Moldavia profugis in
rant , crue_
fenlim cperunt repatirc. aclcjlit Dacirm veniendi fuggefl'erat , & primus
rDlrurus facroruir Arrne nopoli dcindc eorum genti nobilitrtcrn, ac indige.
Curatoris nx nomen intulit.
obitus., cujrrr
Ir-one_
coriiv-";it;;
j, lmen or u ni yac illa r e -
;;.;, #ll*ir- Arrngnopolitanorum exemplum fecuti
tia.. Huic enim viri i" n.n _ ctcri , religioncm palfirn amplexi funt Ca-
"opi',- "
1""e"-";;;;;;1;."_
dori Danielis , & Salomonis Thoclorii tholicam , & quotqtrot fcr} C Moldavir,
opcr{ ips6quc Arrnenia ctirmnum adveniunt, ve.
pcrennis vel ided ,p"d p;ft;;;;
J:,?tlr"
ent memo..:ia, in munere ru..ilfit tcri abdicato errore fidem Orthodoxam am-
TheoCoroyicsius ; .ot, Urrui
ii;rrrr.r ple&untur : ut proinde jurc hodic dcvotio-
rcjectis icerum u"nrru--
-iu;r;{i;;;;;t;
Ar*.""pil;, , ribur Daei* lopuiis Armeni accenfcantur.
r.-
ae bris, Rom ana fcfe- rcdcl
hodic
i di i lr.r" n
conlecuta , ut nerninem "]"irr "a S. xll.
-fclicitatis in )rigo Ealgdrorum in Dacia, & fata
ee reperiar , G un.rrr.dil;;-d"._
tera-civium
rat fu pcrft i tion i s rnulic rern pcr cgt Rcligioni Catholicn tcecJfio.
ii piir,-q"i
td ccetum re&i fentrentrum ". rcdiiiGt.
non
Digna proinde el hor T/arias inter nrtisnet , quas Tranfylvr-
ili a ui o riil;;;,' ; ;i,1j::Ifi '
v nia finu excepit ftro o firmam quo-
impertiit , dum libere , RegirQue ffi H6i i,l'i,? oue Bulgarorum eens oblinet ftationem. dc
nomine , ac privilcgrrs clccoravit" civitaris qua pau"cis ad inftituturn pertinet meminif-
Dudum fe. Rcgioncm in Bnlgarir turcic6 qo"l;_.
id
irt
{,
\"'
iiL.' ,,
 trr-
I

* ( 6' ) **
i
I
t a----
opprcf6m iug6. Chriftianis tamen addidtara frtd"t"totom Ducem Emcricum Tbltbltum
facris ille folus ivcrit inficias, qui rerum tam f fcfe coniunxerunt' At continuo
"oot.ffuto
ignarus eft pcrcgrinarum, quim gnarus fua. i i?'i;;i; proditi, & Pozaroviczii intercepri in
rum. Qgatuor ca comple&ebatur urbes, fin. t ior.nti.rn lmperatoris Turcarum dcvene-
gulas Monafterio Ordinis Seraphici infigncs.
i runt. Suam cetetl
pr*videntes depopuhtion6
Caiprspot, eerum prima nuncupabatur ,' au- eum uxotibur & liberil, cun&6que tc--vGntr'
go{!6 Virginis in Cclos afur,rpra tcmplO. li. rcli&a veteri {tatione, in Valechiam Tranr-
teligioforirm D. Francitci cenibio, erchi" eioinem. per occultas palantium Tlrtarorum
Epifcopi denique Sardicnfis fedenobilis, cu. i;ffi;;:' i,"t,it fuorum amiflis, .funt- dilr'
ius Diccefis uni Romano Pontifici fubiicie" ;fi. Profuqum grcgem facra-fecutui Rcligioforum
batur. Thaumaturga eO loc6 Virginis DEi- 6:-Ft;;;i[l cor5ha"ftipatus paftor
'
para icon , facro przdives apparaiu, fideli- Itchi-EpifcopusSardice'n{is,in hoftium incidit
unr patebat venerationi, cuius ad fpe&acu. ;il;'i
-but quiuut malc verbir, & verberi'
'lum ipfi adcd naturd & moribus barbari fre- ' t.itptus , Jaccrdotalibu.r. infupct , cxll'
quentes accedebant. Cryi looa6,slalteri nomen,
*de & ipfa Principi Apo{tolorum facra con-
tut ornlmentir , trG vili- tc&ur lAccr'
nuli ad exercitum pervenit Cafareum
'
fpicua, hoc ccterir fclicior , qudd incolag cui opportune fub initium Anni r79o' CVa-
haberet Arnautol nulli unquarir herefr ob- i".rrii isredicnti cum fuis comcl [a&us' Du-'
noxios. Zclql'ena tcrtia, aliis Ferr:rra: qua!. ;il; #;;t" ;. Pace, & Donrtoindu&ur Heirler eb
cft'
ta demum KtiJbura hec Angelorum intc- ieiderstrein in Trrniylveniam
ligneno Michae li, illr Divo Alcrandrinorum Alcbatur ir pof,ce Cibinii cum .alrquot
ex
Antilliti Marco facrr. viris^impentir
ii;,li;t i.;;pfiico Dco dicatis Tranfylvaniam
Opulcnti hrs urbet arl annunc ufquc r 63l"
".
.u"in..itii fupremi pcr
Dulgari , & Arnruti ncgotiatorcs iicolcbant, rci bellicr Prrfc&i donec vitem htnc mor-
guO aloriofit LBopoLDr I. Romrnom.rrt fflt, i;i;;;;t"i commutilfot' Cglqus Albam'
?eratoris armis, crcptO Turcil Belgrrd6 , j;il; d"latum honorifico ibiilcm funere
guatuor Arntutorum Centuriones Copilqva- --fut;;;"meft. verb colonir villat rc
iumulrtum
czio cgrefli , Friderico Vererani arnorunt Per '
Gafarcorum Pr*fcdto Ungarorurn Turcis fce. prtos'quot-drm difl ribute dcgebant in Tran-
dc- iif"*ii ld tn. ufque rToo'-diplortl dcin' dc
 g(r+)# #(sr)#
de impetrirunt, guO Vinczii defolati propo iilie Bulsaroruin ngnnuilos fcdem fixiflc:
Albam-Juliam oppidi , in emporium eri. coi.,s t.i"incuientum' e{t tcftimonium ledi'
gendi fcdisque perpetuc ibi collocanda Lno. cuis etiarnnum cxtens cum annexo Religio'
tolDur Imperator potcftatern fecit. Miflus forum Br,lgat'orurn D. Francifci Seraphici.do'
etiam I frcra Congregatione dc fide propa. rnicilio, ubi 'Ihaumaturga Virgirris DEipa-
grnda Bulgarus Sacerdos Chri{tophorut Pei- rae icon, quem Cziprovaczio. profugi.abftu'
chich hodie faci Cfanadienfium Canonico. lerrnt, auieo, arge ntc6que dives anathcma'
rum Senatus columcn , qui dilperfos multo te aflcrvatur, ec fumrna popult colltur vc'
labore populares collcgit, rc Vinczium dc- oeratione.
duxit. Seclitione compofita An. rTrt' in ftatio-
Refpirarc hic paululum I metu. brevi cti. nem nonnulli rirnigrtrunt fuem : - cctcri
am duorum C Bulgara ?cnte Pauli Katale. Vincziurn temporis , hoftirimque in;urtts
aichii, & Marci Puenichii auxiliO rnimunr expofitum caufiti . Cibinium , tc Devam
sceperunt erigere ; qui fcrvatas I barbaro- fefc contulerunt' Degunt in his ctiamnurn
rum direptione fortunrs in popularel.fuot losis nurnero{i ', eminct vcrd inter eos ho-
relum omnium inopii preffos largitliml' die Bibiciiorum nomen, ut nobilitatis pr'
erogabant, & qut poterant ratione, hbo. rogltive , & opibus : ita virtute ' -ac Pl?'
rantibus amicis opitulebantur. Ita in fuorum. tusa curnPrrmrs ln
providl corfi oda, faluti quoq; confultri ibantn in eecnoilibcralitrte inclytum' Qibus' ut-
viris Rcligiolis avita facre procurantibus. oor"'Vit"tum Rcligioforum fautoribus Bul'
Er jam rebus Bulgaricis afpinre fortuna cce- ;;;i R;iiil;], i"tle'it.t.nt, Divorutn de'tc
perar, cim mutati arnici Rcip. tempeftateu iubre fpGndorcm ,'crlrmitoft vitam ,
iramani velut turbine cverfr iterum funt lor-i*.i, rcfelre dcbent in acceptis" sed ne
omnia atque dilfinata. Ercitatd quippe in gentis totius laudes oro{apia uuius.circ.um'
Qngaria fcditionc Tranfylvaniam quoque dc. Icribfm comrnendatione : communls Gaque
populantc pars in Valachiam Tranralpinam rnrrima c-tcrorum cum Bibicsiir Bulgrro'
abire, pars in munitiora loca, vitam ae for- t"- gloria tot intcr xdverfas'vic-es avi-
tunas fervaturi, recipcre I'efe funt eoa&i. il- t. "n
I i giSn i s obfc rvanti tfi m or ex ti tiffc-,'.
nec
ll6c, crcdidcrim, tcmpoftate Alba guoq; oliii ihp.titor crhrnitltibur ed frlfarum
oPi'
Ju'
 #( g)=8.-,,, .[
o;,inionum commenra defsciffe. Illud etirm I fiffi-.E* **i, fop.iruar ; infonante
non mediocrcm eorum commcndationi fi. [ ."rrn .oniu$um prrefte_
".r.niir"""ur"naii,
1it,accetfigngm, quqi forrunas fcu ri frequen. [
tr depopulatrone religr:lt,
-fen ncvo -fuilo. |
re.conquilitrs erigendir Divorum edibur , [
---#J-iDF----l
;;;fi;;'J,'"iil]r[ai, ''"if.?irgirier fuf-
, ita volente
'i"rir_"-iiti
ficicbantur
propior
per
Magiftratu. Hrc
fomnium homi-
coemendoapparatui facro, fublevande egen.
tlrlm lnoPie proximorum emolumcnto im. |
fn.ni.rn ^. q.rialcs iunt Clerici Societr.
"o'*
pendant : quod ut arl offciirm Chrifto au. II
tis JESfu {ibi vifam efle retulii, qui adfutu-
ii.-ua."riioue non exisuo rei'Catholicr
thoratorum maximc pertincre vidctur : ln I i;i;&" ir;i;iurl nit.*ndtio*. paucr abie-
m:ximam.quogue Bulgarorum nomini .oo. ;.;;;;&;l.t* edcrent pp. socictatir JE-
crllEt exrttltnluonem.
|
I fo , rt voluntrte Principir , ec Pontificis in
jllud cenobium , & rdje&urn
_ A ^ rt' 6. XIil. Ii 1"t,i:1,f-
tempfii. in platee qui Luporatn yocant iadU-
Ingretfut Societath l&Sllinr'rarfil. rini ,
r'urn pliudere'mutier *. Djo
vtnian, 6 anrie ejrdcu lortnii II
Ai
qf,:: {i.:r" ,
lo,}d trles viros pucllir Dro
Pauli IIt. oraculd
*1:H::il'illi;"r",
r rontifici0
JFsLlsocientem^ctm res abea "onfir-.tnr I Koros-Monoftorinum
f.-iii; b-. s.i.Ji6ti i1m iabett* Regin-
geftado. I
:ifi:'"':ji:::-*-:,T*",1';T?1':'
clefiag :: p:' i T{;l; ;:+i"T i* i"..f*v".'.d,cto-"pii
nefarium bellum inferebrnt,'slcpir. i ;t;-ii,iiiil,ir familir Bathoree boniiin
nus Batborius invitavit in Tnnfylvanirm
Allo rs7e,. cui f.optjTt cum poteltatc pn. iI urg*ir-r.rit, & nova hofpiti attrbuir,
calininilor,ii ircpn"ni fraier,'& crerto po.
cratr ut Lutheranis. Calvinianis, Unitariiiquc
f,rcra & prolana mifcentibus obfifterct. i".
i lonir dege Stcphino Tranfylvanie:nrinceli
;F;-;l;o-, i1.,, Jcgenyc , xaj{nt6 , Ti-
pro- II purcz, DqqarEglKe, non
-:- ;-;. ;----.;--r----:-- per.potoniara
:i:...T-,i,.1"1'!,f'"rgn3us r!..^v^vur.r...re-ii [il;;;6feii.lr..,';.i-;e;i,.ir
datis decem. fo- iniuriim,-r,ec dccirptor
Sqcmptol uul
d
uui per
pe,
firc'o-nrincipu'rn,
:J,:.'tlt:tl?::Ii:_s^,:l)'erus
-

:'j:,,T:rr^gaudiopoli
scraphica quondam
i i;;;l;;il;d;p,"i iJir;,;;;;;;
lamlltt s@nobtum gt'.od.poftmodnm i di- | per fum'mrm iniuftitiam i Socictrrc' iepcri
crtis DEo Virginibus' f,abiribatur. unica ix
| ;;fi#'---
iisl- D Frri
 sF(58)#
Pari liberalitatc Albe-Julia , quam hodic tsQgi(.ttl&-r-
legic intelligat , & Va-
,, conteftate.
Carcli,nam vocint , Collegium iidcm Ste. tem coronatum veneretur , unaque conrr-
phanus , & Chriftophorus Sociereti funda. cirt putidi mentitum fui{lc haud itr pri-
verunc. Probavit hanc Principum munifi.
centiam rgnum , ctm Tordc rfgg: &
-
dcm . qui in hiftoria, quanl Diplomaticrm
appellai, Stephano Brthorio tribuit epifto-
Claudiopoli rgS r. obirentur Comitia , & lii; ad PP. d; Societate JESU in Tranfllva.
Societatem JESII legitimum Dacic mcm- nir, guibus monet , ut ab in'ignioribus ,
bruru elG voluit. tn ftabiliram fuprerna vo.
.
quorum rei fint., criminibus abftincant. Si
luntate Rex Stephanus tocidcm , -quot fub. enim reos criminum credidi{Gt , ob qua
jungo,vcrbis Sigiim undo nepoti corfi'endavi t :
;ura fontes furce addicunt , qualir brllur
., Ad te redco charilfime nepos Princeps illc hiftoriographus Stephano de Societate
,, Tranfylvania Sigismunde Bethori. Tibi in- innotuitle rcferi , n6nne omnium mortr.
rr primis Collegiunr Claudiopolitrnum , & lium facinorofillimus fuiflet Stephrnur, trm
,, Albenfe lego. & cpmrnitto : quc Collc. ncfarios homines ita foveri , defendiquc rb
,, gia Pater tuus , & ege fundavinrur pro- innoccnte Ncpote volens , quemadmodun
ex facuitatibus noftris , {ine cujus.
'rr priis
i[udrn iniuria. Qge ite tuearis , ac defcn-
Petrirm, & fuam animam Princeps eurare
dcbet t cur locus, ex guo prima earum epi-
,rd'as, quarenus auime tue , Patrieclue , cni ftolarf e:empla funt fumpta.non nominrtur I
'pr;Ecs , falus tibi cara eft. Non dcarunt cdr, ubi legi gueent , ne ullum tit dubium,
1r porro ;lrriani t atqrre inprimis Kolosva- non infinuetur I Nimirum dc generc illorum
,rrienfes r qui gs everfa velint. Favcbunt iis fcriptor ir eft , qui legibus hominem obfe.
,rsenrtores tui omnes , aut Calviniftr , aut qui-non poft, & ftvc _obfcquatur , livc
,rLutherani . nec deert:nt opportunitati iu. . sontrafacirt , perinde elG : Nihil acl eni-
,,venes , aut Ar.rlici pariter hrrecici , qui nrorurn felicititcm preclard gefta proficere,
,, tii;i , procaciter in eos invehen-
adulrntcs nihil officere {upcun{; fegitia. imd quid-
11 tur ; animtimque -fcd tuum in transver- quid agrmus , pecclre nos credunt. Undc
,,i'um rapient' : fi vir cs, facilifimul aec mendacium erubefcunt , nec fincerrti
,, omnibus reliftcs foli conftrntii ,' zel6que ullus apud eot honor. Comminifcuntur ad
,r pictrtis mrgir . magisquc piir hominibr:c
d
D : iufr-
COrl- lti hgitar irTcjarnento Stepbnni"

,il
E-
#(ro)# #(zr)#
infamiem proborum crirn.ina ,'que - li .per. pnftetur , equi rcrurn arbitri cred'ent r gul
f,vi deri pofle defperenc , cum Machiavilto Socic tz ti im pon ebf, t ur, rn ali ti orC con fi 6te e JG.
ecquiefcunt providcnres , futuros qui dubi. Et verd quir crcdat hrc fcivi{|e,, rticuif.
tent de innocenria i.llorum , quibos rot fl. tb tamen eos, qui tot infamibus ljbellis So.
girir trihuuntur. cietatem appet.iverunt t ProfeCtd fi aliis tr"
E vivie fuhhtd Scephrn6 , & Chriftopho. cui(Gnt , dum Pofonii centenig plurcs circa
'16. slgismundi imbecillis retas fpem, & ion. Annum t6Z+. Acatholicorum Predicanter
{ilia Unirariorum erexit ed ad expel,le
expel,lendam So- in Lroror.our Ungarir Kcgern perducllionir
c_ietatem., Cui idcirco Medgye[inr nr An. rt88r convi&i ad transtra dannnati , crimina cum
rl'enuncilru1. eut Societatern , eut Principie
' & tcftibus typis vulgata funt 1 con..
i'ndiciis
folium dimitrendum elfc. Fra&us his minir vi&os criminum in Tranfylvauia JEfuitar.
edolrfcentulus arlcnfrr , ut Societas JESO non tatuilfent. Non tacui'lltt D.iplomatica
haud ita pridcm author hiltorie , qui plu-
:'^1:1*:
-
::*:. F i'l_" I
t Ii'_ ft
i
":':"'l : ^.q: I rimis con,trr. Societatem ccnfiCtis. dum rbul.
ta ab eri eqre gid, n on potuit infi ciari, fpe
earl 6 fi
lucri , & ftudid captande gloriafieri fcripfit.
Sed quid ego hrc perfequor I quandoso..
erm probrvit, furnentaretur, + Claudioiioli cietatis innocentirm Tranfylvanic Princi-
Anno t6o7, , Eiftricii t6ro. , Albe.Julir pum , aliorfmque virorurn' il.lrrltri,um, ic
t6ft" Acatbolici audecii & numerC veli. quorum oculis vixit, probant teftimonia"
diores corifirmirunt, adje&i enorrniusr ci- Sigismunclur Bithorius, gui metu amittcndi.
minum infamiA ; fcd qua nulli de Socie- rrgni, reclamantc confcientie in eius exilir
tetc c,?ram Judice obfc&r ,, nunquem juris i,I
um confenferet, literis Alba-Julia datic 3.
' Junii f lg.
ordine crrmprobata funr. Edicaiur enim , I l te{tatut Jesuitas ,, quamdiu in
qui accufatos audivit , dcfignelrtur ncmina, { I
,, Tranfylvania. vixerunt , probd ac diligcntcr,
exprirnatur locuq , in quo convi&i , teftes, ji ,, ficut vite, -ftudior.um,. religionis, pictatisq;:
inciicie, raliones recirenrur, quibur patra- ,, orum ratio poftulat, munere voiati6n6{:
ta fcclera in lnccnn produ&r funt. N.i hoc ,, fua fun&os effe, n9c aliam ob caufam, quirir

# rti Plt" E , gudd regnii ltrtur & orr{ines fcrrc cos nilue.
rycrti articuhi Comitioram,
{
I
:'} D3 llUAfa-
i
.l
I
 #(zr)# #(7,)#
q runt , difcctli(lc. Alter Sigismundur & Tran- rogabrnt, ne viris bonir tam iniguor fttot
fylvanie Princcps generi Rakocziur , qui fubdiros effe patercntur. Altcr0 i r9ss. quo
Acatholicis teftis fufpeCtnr efl'e nequagu:m orofcriota cft ann6 eam arcellivit Claudio-
npoteft , ,, Prtres Societat. JESu ut bonor & |olim tigismuodus , tertiO ercptum Albc
->

,, mcrum integritate qtaves yiros non ob ul- Collegium P. Carillio cum gcminic Sociis
,,lum deli&uni , aut"Rotr alicujus virium , I reddidit g: placuit nihilominur , abftinere
, vertm ad inftantiam Rornanee & Catholicr tentifper vefte Societatis , & eam inducre,
,, fidei contrariam opinioncm fcquentif efle ' qui vuled Canonici utcbantur. Ann0 dcni-
,, in alie loce demigrire coa&ol , ait literis in {ur ,g9i. fumptd priii dc Proccribus ob
te{timonium innocentia abeuntibus datis. Si- injtum contra 'furcae fcedus cum Rudolpho
gismundus & Balthaf:r Kornifii, Pctrus Binlfr Crfare in Principcm coniurantibus fuppli.
dcLofoncz, Joanncs Kalncki Clcinens Bcl- ci6, Mcdgyefienfium Comitiorum dccretis
li aliique Procrres Catbolici iniguiffim6 I
poftliminio juribus, pofL'flionib0sque rclti-
Anni r 6o7. dccretO, quantum licuit obnun- lt
4
iuit, qurc aovis illico cx Ungaria , & Polo-
ciantes. lcgitirni contellati funt, ne levilfi- nia au&a eft fupplernentis.
mi rriminis. cur i piis legitimisgue regni AnnO rurfum t599. inchoatis ab Andrca
Principibus fundationcs , privilegir, & con- Bathorio Cardinale Comitiis, in quem Sigif-
frmationes obtentas de iure amittcre potuiC mundus Principatum transtulerat, vi&or in
fnt, unqud convi&cs fuiflc. * can:pis CibinicnGbus Michadlis Valachia
Toi clarilfimorum Virorum encomiis po- Vayvode exercitus triumpbentis in morern
titr , quim teltimoniis , ac innocentil fufl Albam ingrcffur Collegiunr diripuit ; at rnul-
confolabatur fe fe aifli&a JESO Societas , nec ta ltatim Societatis laude pri{tinum in ftr-
Eoquam Tranfylvaniam plcnd deferuit. Le- turn repofitum eft, non diu tamen Patribur
rabant dolorem Rudolphul , Mrthias , & quictis effe licuit; Darl comif{i quinto ab
Fcrdinendus IlI. Ccfrres , nec non JcanneE Alba lapidc_ pugn5, & vi&6 Sigismund6 pet
Cafimirus Poloniarum Rex , qui Sigismun- Baftam, ac Michailem, fcx i Michaelir mi-
dum, & Georgium Rak6czios pei fubmitlas li- litibur in cuftodiam pertradti rogos, & nc-
tcrer laudum Societatis plenas , ac Lcgatos cem erpedtabant, doncc catholice Belgarurn
roga- cobon monitO Broperi 8a{li cdu{tot carcere
rfutant bt
3.litert inkieit, D6.ProfS,J.ThbaL D4 DCIIo
 #(z+)# #(zrt#
pericuJo fubdu:.it. Cades
injuriar admi.fis Claudiopolim Anno r6oi,
& rrpinas, eliirq; ffiffiffic;,"-TG;
r6r4. Bethorii, &
gc{la edverfas
Catliolicir
Michaelir Szkely copiis., toleratae qua ra- Socictatique leges rcfciderunt. Bethlerriur
tionr Societatis Patres ulti' fint t in' hiltoria Monoftorienfem facram adem, & Societa-
fl ni tCri orum, re t u i I lud: peculiar, qudcl
Ii mur ; tem Catholicis Anno r 5 r g. folemni decreto
viccni id temporis i
Collcgio, lup aiffatit, rcddidit, advocatis in Monoftor, Albam, &
- Sacramcnta,.aliiquc foluia miniftrentes 6nt Xfirinfebes compluribus i Societete , quos
crtin&i. fuis impenfis non paucor annos eluit. Eiur
Anno r 6o5. Stephanus Botrkaius cr\rn au- humanitatern irnitatus eft Frater S.tephanus,
thoritate comitiorirm Societaterh regnd ex- & ut. omnes imirarentur Principec,'fanxit.:
turbare non. po{fet, pcr (efe id perfecrt. Ve. qudd libertas Socictatis JEfu in Tranfylvenia
ri:m fenfit altero poft mcnfe vindicem DEI. ed unionem fit necelTaria. Sic tut favore
nilenum, & inftantc morte merird fe ple&i' quoque Catharine vidur Eethleniane & fe-
exelemavit, qudd Societgtem Tran(vlvanii niorh Gcorgii Rakoczii ad an. ufque r693"
1

I
.{
exrurbdffct. Obtincnte Prineipatunl, Gabrie- licuit ellc Societati. Tum qurrrd-Gntentil,
le Bathorio Collrqium Societstis JFfu Cal-
I

I
Cornitiorum prof$ipta. mutat0 folitarum
viniani occupirunt. Hos illis auimos Batb-o- 1

vellium cultu in familiarem Curionibus, va-

rius facie brt , qtri cr[is fugatisque Primori-
I
i
ria egit ac paffr eft, ufque ad Afiurn r7oc.
busCatholicis infc&urn eotum cruore gla- P, tamen Stelhanus Xornis, hodiernir Ex-
1

.diurn ad Calvinianum Antifiitrm mific, ad- gellentilfimo ac Illufiriliirno Sigifmundo, &

tnonens, ut hoc crcmplo in Catholicos fc- Stcpbano Kornisiis Sanguine jun&us , doncc
virct". Nequc tamcn, quod ma;ime molic- vixit n :i profcriptionc ncc cultum veftium ,
batur, p.ifi.er va!uit-, non pauci quippe nec folum patrium adverfus Principir , &
latcbril tc&i'manlEre, imd unus in omnium ecathclicorum minas murare unquarn vo-
oculis, cui uf I rlonnitiis profcripto amplam luit, qudd gcnete privilegiisque- nobililfi-
remancndi facultatem concedcrct , Paulus rais Tranfylvanorum par nonnifi accufatul
Vcfe lnius Catholictrs, Principi in paucis fi- ac convi&ur cx.ilio rnrel&ari gucet. fu verd
dus, ac rrarii Prefs&ur impctravit. nunqusm accufetus aut convidtus fuit, nec
Oum principio Bcthlcniani rcgrii rcfpirerc convinei firir cum fociis unquann potuit.
vifr D9
 #_(zc)# __, _ #(77)Wl
la gentilitio ca{tro S.Eenedi&i plrnus meriro-
improbos, fi qui futur
rri obiit,unde prr noCtis tenebras, cilm per Iu- ,
tatts poeniteat , imd ipfis etiarn irnprobir
-
cem {truftis undique ab acatholicis infidiis
non pollet , totd leti vicinii Catholjcis Sa.
plglt Ea rcgni i'llius iausri pr*n"Uii,' ,.
qutDus voluptaterD, emolumeita,
cremsnta miniftrabat. fplendo.
rem capere Respublica & unusquisque
Flrmari cept6 in Tranfylvania circa finem ,
rutem_:lternam confcgui polfit.
fa.
.caiholicis
prioris faculi Imperi6 Augullilfima Domiis
verd fue fi1ne, a. lui;s i,i"AAU,.r-,
Aultriace, Religio & Socictas JEfu in fpem ir"._-
nrDus merltrs ex mirrillerjis Societatis
fccnndiorum renrm ere&a elt. Gubernatore inclytum Tranfvlvrni* -p";r:';rj,
per
comite Georqio Binlfi univefa fcre Tranfyl- ,rs,iu;
vrnia fummis prccibus apud Lnoror.puu Ma.
,n rranfflvani" s*i;;; 5"e;r;'ri_,
ll,..T
GebJt.
glurn in{titit, ut viros de Societate in Tran-
fylvaniam mitterer. Magnus ipfc Luororo[s
'Anno
-
r699. inter caterl imperavit aboleri -i;. $. xlv.
omnia, quae repugnarent aaqua,libertati Rc-
ligionis Cathoticc cum cricris : qua cLrm li-
.
.i Dej?8a trietfiarum, 6 Inrtfife_
rCflti&m.
ber.tate puqnere ltatuta de Epifcopo Catho-
lico , de Patribus Societatis , * iliis OnO plcti{tas quidem uon aufim
dicetis viris in 'Iranfyivaniam non admit- - vitate donatos alGrcre : atiinIndiffrren-
Dacia ci-
uum, ur vocant, fcdtam ( i quibus pacificln.
tendis declaravit Anno r7oz.
nragis
Denique nuperis hu,iur Aii Comitiir fum- ft .n?n
runt -,.
) paucis abhinc
atque ovum ovo aifr-
"U in eam ex
annis--i.rri
mo in i<l conatu incubure Procereg Catho- cJiim
Impcri6 ir-reSfrffe, qu,im
Iici , ut afr'nfu omnium quidquid eeflum, ,'irrn a.-
lere non furficio. C'rim eninr io'.orp.r,o
fincitdmquc eft unquarn :idverfirs Sociera- fi_t_,:rutlam prrdiftarum AA;;
tcm, refcindatur. His l"t'rd. liberalircr tamsn
toluniatem fuam Acatholici adjunxcrunt, ::iliY- ".rif" i.
,leu receptarum , feu toleratarum
rcrtgtonum r
& ut rquo cum crieris jure Sorietas in luir quefo inficias ierit, fe&r.
e;u-r patriis procul finibus arccndos
Tranfylvania vivat, alGn[i funt, Dabitope- ::r:r,
zc ad extrcrnam ufque- Thulcn ,elrgaodoi ,
nm Societal o ut ncrninern unguam .oifi ubi pro voro fuo , ^vetut i" rril'r?1i;gn."
lm. D 5 cnt[u-
 *(zr)# 4-
#(zp)#
ffiittr, r.ili.* Afi;rp.l.il ;ttf-t-. -n iclent Hierarchiam
ffi:-sa;;tdotium
.95tcni-{1
sacrificiurn Mifla, quod
vanisque Morphei illufionibus d pro-prio "
cerebio enatis pafci , oblc&arigue polfint. compendium idololatri?c' & abominationem
Et tamen, proh dolor ! utinam non fint , vo.tht. Vilip:ndunt Religiond, feu culturn
qui omnem moveant lrpidcm , ut operi DEl externurn , nec opus habent verb6 Drr
f-ui confeftum efG, guod o?tant , gloriari fcrintO : etm quilibct eorfi e'xiftimct ipfum
ooflint ! tam latC nimirum lndi{brentium
,1
It ioit'itum fanftim fapientie firntem omnil
ic&am palmites fuos exte-ndiffe , u-t guod
-Arii tcmporibus i
t
fibi foge.r.tt. Expl'odunt inanem Lutheri
olirn de didturn , id ipfum' I f duciam, ncc fecus iu{titi:rm imput-rtivam :
nobis ingemifcendum ftt :. Daciem antc fe fed lonei acerbiis , crudclifcqu-e dilaniant
Indiffercntem mirari , i[uim talcrn cffc Ib f''
Catholiiorum fpem ' quam in Sacramcntir
fentiat.
---Cui rcoonunt. Opus opcraium , abominandurn
*ato ut eb iis, guolum intereft , tcm- iiitilts nornin, [ine cachifiis, ac fibilis vir
peftiyd obviam eatur, creteri verd etiarn {i- ti unoo*- profcrri patiuntur I Ip{i ffduciam
Li o.mnss ab eo , vetut peftifcra luc cavgre o*it.* in intima cum DEO, & Chrifto con-
polfint , ope: plani pretium cenfuimus, iundtione, ipfos, tird guidcnr iudiciO, vivi-
irivis corum fedtam coloribus depingere" h."nt., & itrimante ' ncc non Spiritu frn-
Quia verd Indifcrentibus , & Pacificantibuc &o ipficrum corda , animlsgue inhabitrnte
in-nonnullis cum Novatori,bus , cgros Ficti-
ftas vocant , convenit , & vel in eo maxi- 'u'.'# 1:' *' ?*I;ii #i ;3t1' l"o'. ff: i:;
inflar
mc, qudd ut hi , ita illi iu Ronranain Se- etiant bearos aclu, De6que ferd Cce'
dem,-& Ecclefiarn probris, ac conviciis pro litum pcrfrui. Opera bona.guod attinet' ur-
Iibidine gralGntur, in altis verd quibusdam, pent quidcm eorum excrcitationcm; nefl1nt
difconvcnit , placuit & de ilietiftii paucuia i"..ti ca vel efG meritoria ' vcl crcdenti-
nrrmittere.
* bus frlutaria. Liberum arbitrium variis er'
Pieriltp proin explodunt quidcm fidem roribus cxplicant, gratirm r gtrarD vocmut
mortuem , id eft fidem fine operibus, dLu- a{lualem omncm imp.iis neglnt hrbilat'
thero adftrudtam , fed cum ca omnia Grnul Iem vctd fape cum lumrne glorre ' conlun-
Sacrarnente, iBrumque ctiann fu6 rnedd Ba-
.6d
Btir,
 **(so1 ?*r
.tL
t #(sr)#
aa t''.!"0 *i-BEffiT.?l;ffi fcribere, novem fidei incunt rationem ' to-
cam Ecclefiiam teftatumabundifaciunt, cfim I tique in eo de{udant, ut rcligiones omncs
quidquid in buccam .venir, o*ot" i.*r. io I inrcr fc concilient, fi unam Romano-Ca'
fummum Ecclelie pa{torem cflutiunt. egcrn i tholicam excipias, cum qua cateras conci-
iam Anti-Chriftum, jam homiri- p.idC, .i
liari po{fc, vil ip[ inficiari debcnr; cim
ia_m filium perditionis, perditum oi""ino nullalucem inter & tenebrrs intercedatne-
oc omnra p-erclcntem appeilant, qui adyer-
i
if,, ceflitudo. Hi ergo te&i quadam pietatis
tetur omnibus, extollitque fe fuier omne fpecie miram fibi authoritatem arrogaltt clo-
r{,_qu-o0 dicirur DEus. I,apal ccrtg pictiliis rl cindi novatorum recentiorum errorcs, gui
cft 8eftia Apocal;,pticr, q,,*' i",lu*ir-o_n., ;i, ncc religioni Orthodoxe , nec ulli feCta ab
populos, qur )uj dicit, impgritque Regibus ,1. hac alicnr conveniant. Freq':gn5 illis is orc
terrp, que perfequitur fandtos ; & niirt;r_ .i pacis nomen, paccm inclamant plenisquc
rcm arniCtrm fcle. Ecclcfiam Romanam cen- '
buccis crepant, laceram fc inconfutilis vc-
fcnt e{fc mercrricem illam ,Babyioni."-, Itimenti Chriiti farturim refarcire ' guern
Matrcm abominatiorlum, & fnrni.*tionum. tanren ipti rniferim fcdrimq'-ie difccrptum
ilillionarii ab iie habcn,r, pro-fpiriti[uo if- i eunt , d-ilaceratrimquc. Dt fucum quaienr,
lis imrnundis ranarum inftai in q';;;;; qtralem do&rin;c f,re illinant, in id unurn
bis parres cmilfis , ur congregeni Regcs "r.
acl vires ncrv6sque nccquidquam- inic-ndunt,
pr:rrum Umnipotentis DEI. Conciliuri Tri- ut Fidei Chriftianp articulos cf{Entiales ( it
!g1iou* apucl eos non alirer audit, atque , loqr-runtur ) fubftantiales, ftndsmentales ,
oqc1n-a errornm, ac abom_inarionum. neicffarios ab accidcntalibus , accclfbriis ,
Aid- , inccrtis diiternant. Primos inter ftatuunt Fi-
l*l1d,dt:iqr^ Jl.tTt A pocalypticot , quidoia
tltj tl Ep.iftolis Faulus dc Anti_Chritto va_ rl dem in DEum unum & trinum, itr Chri-
trcrnati, id ornne in unurn vclut fafcenr col_ i ltutn pro falutc humani generir palfum ,
lcdtum in Cathedrarn, & f..tinam-noma_
arm conjiciunt.
I malturimque, gui etiam t mortuis rcfurre-
i xit, bonorum ritributor , vindtxque malo'
, Novilfimi
oora
porrd.reperti, quor ab Ortho-
fide thenos cim pudcar feu Luthcri,
i ru- futurur. Fidem corum. qu* in Syrn-
i bolo Apoftolorum contiuentur, eorum de-
i:.
&u Crlyinil, fcu dcnigui arii doftrin"hu- I nique onrnium, irc fuur cuiquc Spiritus
[cri' 'u"
 E- #(lo1g
S;"fpirr*ri,. t{*. f"-;;;ffi"Effi
#(sl)s--
L' de Fidc rtho'
differcntium , r.:'igue accidenralir cii.cunt ,
6--t. J*.t.serranus
ii..,t -otti
ja.a
alii in cundern ftnfum abrepti :
que- credere vel non credere perlim aut
nihil ad falutem conferac. eafi iert) m.rjor
DEO fides habenda foret Chriflum paflirnr
-.
ti Indiffcrentes, feu Pacificrntcs ho-
;i;"t nihil 6bi de Enthufrafmo eciam pof-hos

aut mortuum revelanti, quim Cena'm Oo_

i.naqu. Morfhei illuliqne vendlcare iltos
A"i,ha fateri cogantur eattdcm ente
r-n!!i, aut alios artieulor,'
;;;, ,ll...rnrli, priores novetores ceciniflc'
bclli hi Thcologi difcernuni- - Noitiameftiro,pofiti
oden
mei genrinr.huiu.s.fc&e
Hujus furfuris libclli C coml>luribus no_ orertitfimoi eitot.s argumentis rct'ellere ,
vatoribus editi funt : ur I Sarnuele de pu- iec voluntate in id inclinor ; crim perfuafurn
{eor-lo1ff Jus Feciale Divinum de confcn.fu
& difltnfu editum Lubeca r6qc. Theolo.
lr"L.t. Indittbrentibus , ac Pacificentibus
ilfis proUe perfpc&os efll . nec alia dc cau'
gia comparativa, edita prits djacobo Gar- d-iis"dtt*rite i'quirn ut collyriOaibi ali:'
clen, tum ab Anony,mo Cjbinii r,Zo9. recu- qoO-orulot inungint : & quir i Catholic.a
fa; gui tarnen omnes in pace cliur.iaium.r- Religione alieni, fundamentis carent ; !ttt;
Iigionnm..concitianda nihil .aqunt , quod bus
^tut.l innitantur , h6c qua[i foporiferd
non ab aliis_ jam dudum necquicqna,", uduno ' rn t,l ntdcon fci e n t i tv er rn d fo pi u n t' h {c e fcl'
fit. tlt aded novi duntaxat -comit.s iis lac-
o
"
o.uantumvis venenatt obiedti-q,uietem iili''
ceiliilc vidcri potlint ad jdem Sifiphifaxunc {ibicuctconcilianf. Erit , cirh aliur id ner'
volvcndurn. n"ii pr:"n"bir, qood cg.o 1b inftitu'tr vlirt-
Faccm certA pacificantibus pratuli(G Zc_ ium Lentiurn ' ac reiigionurn narrationc
nonem lmpcratorern mentorat Evagrius L.3- rlienrim c{fc duxi.
c. r4. & 3o. Eandem cr.amben coxii apcllis rtbfol'virnus variarum in Dacia gentiuml
JVlarcionilla_.1ptrd Eufebium L. y. Hi/t.i. r3. lc reliqionurn originem, feliiem prtitcr et'
Eadd obgafiirc Jo. Crociur in vindiciis Anti- qur inilti."m 6artim progre{fum nerra.ti6ne
lecani, ubiacerrimC contddit I"urhci inter & &-ttt incornpta ' finccri tlmen e:egimut'
Grlvini feCtatorcs nihil omnino cllc ftcdr_ g* oo.a.-'om iltod cdnfici'as : fccunda'iam
nenclum, inrernofccndrimque, fcd ecuC hos i"dJt D.Itcgis SteBhrni temporibus Dacic
rc iUot in fua.fidc frlutcm atcrgam'confc- fluxi(fc ficula, acc trtn cxtcrarurn gtlj;:[
Ctl-
 tr
!

#(t,r)F __.__ #(tr)#

rdventu r c[urim peregrinis & ab Ortho-
,
do.ra Religione alienis' dogmatibus admillis
-._
fui{lt turliita. Felix quipfe aurca pace, ple-
ne poputo , fcecuuda- frugibus, Tranfylva- P AR S SECUIVD /t"
aie_confpiciebatur, quamdiu Catholica pro-
f,tebatur Myftcria: horum verd fublat0-re- Prineipes Tranfylvaniae ab An-
vcrcntii omnis in unam figna fu{tulir cala- no If71.
nitas Tranfylvaniam. Nec anrd medelam
a((eptis-vulnerilrus fpcrare licer, qudm lcgi STEI'TIJ{NI.IS B ATHORI"
fsb i'erdinando Rege fandtifll in p6fonienfi-
btu UngarorriComitiis A. rgjo. latc fubfcri. A }lplitfimas Geograpbi regiones , guls
nec oculis cmetiri potes, totas angu-
,, bemus : ,, San&a & Cetholica fides ac Re- c;Ltrf
r fta in tabeila fpeCtandas exhibent:
,,ligioDEique Opt. ,vtax. cultus iurte vcte- irnd celis irnrninentie rnontiurn iuqa pau-
,rtem San&orum Patrum do&rinarn longo cisin pun&is tam fcitdcornprehendnnt, ut
.,tempore per univerfum orbem Chriftia- in pundtis montes vidurs , & eorum molern
r, rum recet)tam arque approbatam ubiquc in fine mole inteiligas. Et nos fimiliter freere
,rrcgno reftituatur : quO demum confegue- tnnieri:e, gurm narrandann fufcipimus , di-
,,rDur, ut fit yera & folida anirnorum con- gnitas cogii, & ubertas. Principes enim Da-
,, junftio , uni6que in- regno , ac exinde -iro reprrefentarnus
,,DEI Optimi lvlaximi miiiricordirin. rlI i quorum anrplitudine rn
mirrri r:obis conveniat poti&s, qudrn verbis
,, rlies rnagis augcatur. vellecomplefti. Gcfta guoque (orum attinr
gimus : qur fi accurati hic perfequi veli-
mus , Iliadem in nucrrn denud coqemus.
Unus Stephanus Bathorius nomen ufque ed
fidera notum volumen grrnde expolceret,
nifi iam volumirra , imd orbem prrclarie
fa&is , & immortali nominis fui gloria im-
plevillet. 0t tamen eius vcl paucis li gc-
'
{torum iplius infinitatcm fpc&cs I mcminc-
P lRS
 _. #(r2s
:*::,.jio-ffrlcil.ffi
#(ez)#
hrreli arriana occcecatit Zapolyii fcnrtori-
l,lld:.. Jure, qui.ppe. eius, memori.tr r,iicre bus ; i quibus hoc folo no_mine, qudrl or-
Patria noftra
::,:1-l:_ vivjt ', & viqet.
cua_mnum "olr: thocioxe'Rctigi'onis tcnacilfirnus e{Gt , in-
Per
"gucrn
conftantis , lubricaque fidei in[imulabaturt
.

H*ros igirur ifte.rcgia r.dirus ftiine

^ Oporlo. & clanculariis 'non -fernel inEdiis petebr-
:H,:i?f J};ff.[il': l;.* l',f *#:' tur. Qid temen cffccit livor t excelfam
i;H' ,,ut rcfgond.rott llerois virtutem hec lima expolivit , ut
libyt ultiml-ori*ir. n*. po{lee chriris effulgeret in folis.
drvrna hulus vetullillime Fan:ilia in '
& homines promerir-a
Dlvoso His procedente'i.mpot" , & aliis rebur
-;;.;;;-h;; non"r"ti,
honorata. poft adotefc"ili;- domi ,'forisque prcclari geftis , erq; etilm
r'nir' dir.u -regia forme , ac ltaturr dignitatc_r {ui om-
plinis exadtam,, minoribus i"-f"iiirii,
nuc^conuttenr.,
,a, ner Dacir Optimates facilC fuperab$ , me-
_maxima bello., pac6q: edi_
,iefti_ I
rtit , ut fublato i visis Joanne Sigismundo,
sr.rladnora, ut fafces, quos libi. iftra
nlverant,, non fonc, fid virtuce ;;,;r"qr"_
]
f.
& rcie&6 amul6 Bckeflid arritna lue infe-
tetur. Einrs enim .ad^Fcrdinaqauro i.,' &6 , An. falutis r97l. d Prrfc&ura Varr-
Mexim.ilienum II.. Ccfares pro * tlicnfi evocaretur , & adnitente fratrc Chri-
.Ioanne iigis- ftophoro Brthotio , id ternporis Dacie Gu-
rr,ylrlg Zapoly i o lcqa tion e.s' oU uir:]" q Uu.
uti fui cxi{firnationirn auxit, i., -flrrrl*ui p"- bernetore , confpirantibus o-mnium l'otis in
cem , Sigisrnundo conjugem Vayvorlam Tranfylvanie eligeretur , Prin-
;oannaJ-lrn- cipisoue titul6 primus feftivar inter accla-
peraroris Ferdinandi filiari .or.itieiiii . C miati6nes infignire tur. Placuit hac ele&io
;i,"*kif ,'# ; nT'it iru;: ift li::r
verfus Sa,rt h m arinurn Cafa ria"l, .ri p"ii, p.-
utriquc Monirchc, Stll'mo nemPe Orientis,
& [,iarimili{no occirJentis , atgue idcirco
takinum deditione eoepit , Crv.toirom'folo utriusque calculd lirmatr s[t' Non item Be-
*quivit., Bidiam arcem fumma celeritace ketlio , qui ut pritrs Principis dignitatem ^fpe
occupavit , -riiiri, devcr,rvlrat , ila poftea
- nbei Principis-im-
-ftrenui ubiquc Ducis ,. perir dctre*abrt. Ac cttius irnperia fcrrc
pcrfungens. Tcilcbatur
1ul.j. "it-rr".'rj
esra Batborius,ab omnibus; ar nonnii;;r% non yolebat I nec lrma fuftinult. Ea re et
Fogrras ; in qur rr&a obfi.dionc conclufus
crltt
 #Css)# #rte)#
srat, clapfuE acl lvlaximilianum Imperrto- Iffi Prohibeant edi&a
r.nit nivine'
rem'fe contulic , falutcrn apud ipfum , & fi ::;;;l;'6 f.lf" cosmata ,
blafPhcmias hor-
Supcrie placerec ambiiam, ac prenfatarn di. .. itnd"t . adversiis DEum unum & trtnum:
sitatem quaeliturus. ,,ri.."ic'"u ovili lupcs., aut fi lYI"-t:
^1on
Obtento fic Principatu nihil Chriltirno ..a.fi"t",. eciam p'cenil corporalibus ,atfe-
Heroi magis cordi fuic-, quim brcchanti ha- :i;;;;;il;ni i "iJi,
, ut tii Pax Eccreftr
reft ogcurrere , tuenti c6ntrri ver*e relieioni ..ori. & fc:ndalr , quibus Provocatur.Ire
his conltmtltl '
opem ferre. Altcr6 proinde fui Principat0s ,, ntt,' ce(Gnt. : Plura alia
1nn6,Chrifti r972. faluberrimum fecit de- ffia' ;;roiut aign" Printeps,rcli gro6-llimus ar'
qretum, qu6 fynodum Luthericolarum tunc ia"l, . o.lrtb,tt tt6vos inrlies dogmatum -
in Dacia frequentillimorum Medgycfini con- ;; i",'.'&: t= ;ii
* i it t t' e s c o d r &
"
r e' . t
t
. :'1
grcgetam jubet dodtrinam Catholicam fim-
bold Apoftolicd, Nicrn6, & Athanalian6
comprehenlam profiteri. DoCtrinsm item
- N"t ai" hac virtus unius duntaxa.c Pro'
Catholjcam de Pcenitentir , de Fidc, de Ju- oi".i* "-Uir" jlcc fcli.De'
continebatur '
0ificatioge , de bonis operibus , lege Dci , .i"-?iu.uttur . qu?.l
amplifiirno
mandatis F.ccle{ire . dc Sacramcntis divini-
'
;.;";';;a.ttna"' ptt eirt' rcrftrr,nxir
^cu.iquc
.
.
tus inftitr.rtis , Baptifmo , & Ccena Domini, hac Polonorum oculis, qui u-t ip[r.fortitli'
in quibus prefcrtirn Novacores evi noftri il;;;;oi,rfrllimi mortalilrn fult' ita Prin'
Hinc
fc cerebrofcs exhibenr , alfiduC proponi : de- ;o..,.'rl;f ;*t-""im-ts exambiunt' ^
num uniformsm in confuetis Ecclefie ccri- iitt"tri" vii.iiJ totut'. rcgnorrr cleferent-e

moniis ufum fervari : Magiftratus ittm om- &--"i nt"".icrm Coronam abeunteeligitur'
.Potlorl
aium orclinum, & graduum i publico fug- fuffragiorum prrt.-"[ eis inRege.q mone'
geftu idenridr:nr comooneri , ac edoceri , Et n,i. r976.'per Oretorel fubmilloscleCtio-
,, G divinitus ele'Soi e{fc ( verba funt dccre- tur, ut regnum amptillimum lure tenrPore
,,ti) non tanlinr ut corpore tueantur, auc oii'nui dlbitu- piimo 9u9qu: ra-tg:'
.,divirirs cumulandis inhient , fed ut fcr- .ait.i. Bathorius nihil cun&andurn
ad Meilgycfinum Comitiis'
' * til;:
,,ecntvocern decalogi, in cxtcrna difcipli- -riui-llit,um
indidtis a&utum
,rnr honeftas legcs fancicndo, intrprctcm
rr VO'
ilffi actcPtet
 # (2{_$ *(P')#
t ..s"iir notonoG;.1.-I;TrT.;ffi4 *" ",t" i" fangvirrern lundere paratum di'
folcnni, more obftringit, pollicicui-il oii hitabat. & labanti in ea verae Religioni cer'
-
fuperis bencfavenribus" ad ittu.l inirnaurn tits prode{li po{Gt.- Lucr:lencC .patuit hrc
gljnjgcfys .,profe&urum. Fecifet edam , cjus inrentio,-ctm decem i Societate JESII
nif Maxirniiianus Imperaror, qui & ipfe virot in Daciam trrnsmilit. fundatis fubinde
pa rt^e fu ffrag io.ru rn arl id cm regnri'vocabr r ur, resii munificentii binis cidcm, Albr ncm-
b:ll? m?lam injecifttt. clg6 tfmrn cffe&um pf. & Claudiopoli Collegiis r ![ua ootr Gott'
alhtlr nrlr ut Laureatus princepe ardentiore irntus omni drim viveret fure ftabilircr ltlo'
I P-olonis ltudio expcteretur. 'Ut enim rc. , ricns quoqtlc Nepoti fuo Sigismundo efficr'
cep6re
.poloni contia tantum ,aurrniiurn ciffimii in'tcftamcnto fuo Ycrbir commen-
gloriosC triumphi{G,vehementioribus qua.m drta voluit.
ynqrlaq aater in eum {tudiis exarsrb .' ar_
tlcntioribfsque eiusdcm adveutum ....1.rr.
Qir verd Divini Rer conlilii perfpe:it
rd rJparandum Relisionis fclicem ftrtum icl
ri precibus perire. Ubi,vcrd eum fplcnili. rnaxiini momenti f6ie, fi iuventus honeftil
do.:ppararu iemiam adventrntem aidirc; difciplinis, atque altioribus fcientdir, qui-
exiEre obvirm cum exercitu, & Creeoviam bus fpecioli no-vatotum fuci deteguntur, itn'
introdudtum Calenclir. Maji p'olonii-..'iy" buerdtur : Academiam in urbe Claudiopoli'
venie corcnd capiri cjus impoliti inaugura. trni inftituit, elmgue ornamentir omnibus'
vere. Q"m ver.d cumulatC polonorurl x- iuribus r ac prrrogrtivis-, quibus alie per or.
pe&ationi refpondrrit quant{que ed immor- bcm Univcrfitrtes gaudentr. excoluit 1. Gotl-
trlem nom,nis pslonici gloliarn gefltrir, fe&ir hac fuper rc 'Iiterie regiis, & rd Fra-
h6-cce conrpendium t on c.!it, srrd.i.rurn trcm Chriftdphorum Anoo- t981. rz. Meii
volumina doccnt. transmilfic. Ni vcrd trecc(hriur in urbe tum
Rex creatus Bathorius Chri{lophorum Fra_ t haredcr iuvcntuti vi&us deelfet, Seminari-
' Yuve fuerat,I tam
tttm fuum ca ratlone fui fuccciforern con- I' urn Juvenum f quod-irm
slU J$Yllrurrt Fratre Vayvodr
fitui;., ur.& fib: ius, tiiulrrmqu, frin.ipis I fcliciter inchoetulm Nobilium .
Tranfyltruie retinsrct. egod quidem non I quim.t'lcbeiorum, qui ob tcnuem fortlT,trn
embirioirc , fed charitrte
litrie'fa.iriit'. ur i-ngenium literis exiolcrc nonpo(funt, libc.
rcmpe lic jundtis cum Fritrc viribus Dacirn nlirr turit, mille ed clm rc8 luleit llllll-
pro E mir
 ,
I
I
{S(e?}*
i mis annis fingulis in ?erpctuum pcn- fcientie-iuxti ac liberalium difaplinarum
dendis , cx cenfu Cathedracico Curio- emantilfimus, par marimls guibusquc he'
f num Srxonum affignatir. Audis hec roibus. Polonii {anC tantus virus cft, ut vi
Juventus Dacica : de igitur operrm t bellica, magnitudinquc animi, vi&oriarum
Der fandtillimos Prrentis tui Manes tc curfu & nuiler6 non tantilm eos, qui pau-
ibteftor. ut piilfime cius beneficentie re- ld ante eum in Polonie regnl(fent, fed cti.
fpondeas. viriutiqurac literis ea fedulitate am fuperioris fecuti Regei fummd glorir
ie impcntlai , ut faluberrimi eius conatus -q-e- ab eorumidfcriqtoribur
frftiqid fuperprcfiirr
ac de{itlerir finem fibi prrftitutum per tc' treditur. verd meritd eferetur,
confcquantur. Tui enim illr operd prifcam rrgumento dt fepulcralis infcriptio C Joan-
Mujorum pietaiem revocandam I vctaltl Ft- ne-Zemofcio -.!no Polonic Cenceltrrio ei.
li;ronem Patrir rcfiitucndam , e-rrorem I ,,dem concifiatr. ,,stephanu; MagnusRer Po.
civium veltrorum fibrir evellendum ccr- ,,lonir , Magnur Dux Litsanie, Princeps
tri fperrbat. Nehr fit trm juft* fpei non ,,Tnn fyl vanirc, poll con{t i tuta iudicir, rcccp-
refpondere. rrtrs Livoniam, Poloci6mquc Provincias, pro-
irnd"m optimut & ho-
Princcps de DEO ,,lator, adjcdt o agro Velilienli.vr{liflim o, Lit- t!:
ninibus optimd meritus.Grodne inLitvanle ,rvanip fines, parta pace Vi&or, Triumphr-
3nnum pt3tis 1gens f t. ingemifccntc toto ,rtor., Plter l'atriec, ercellit d vivir r j8 6.
orbe Chriftiano'? vivis exce0it improlis' '
,,idibur Dccemb. poftquf regnifGt rnnos ro,
Ejus corpus tettiO eb obitu rnn0 , ,,trrenfcs 7. dics r a. Et tu Dacie quid Prin-
nimirum An, rss3. GrodnA' lugubri ritu cipi, verifir Patri tuo optimo in grati rnimi
Cracovlrm clelrtum, rnenfe Maio eiusdem rnonumenturn preftrbirr quibus elogiir, fta.
anni infacrllo Templi Pontificelis retro al- tuii, ac colollis ejus memorirm honorabir t
tere mrjus conditum cft. Ncque enim alio toli leborare : fruelc eiur bcneficid, & qur
fcpeliri loco vetum Eccleftr filium cotrvgr eiur munificentit accepifti , farta r;dtr
nilbat , qui vel moriturus fuprcmis verbir tuerc : piis cius Manibur bcnc prccrrc, &
de cultu bioioo augendo, provehend6quc officio fecifti fetir.
firis nrandate dabat.- Vir crrt incomprrebi-
lis , rnrgnificus, liberalis, facilir, rnilitrrir
fci- El CHRI.
I
 ffrr+)# #(pr)#
pencs fc fimul ius & Titulur Principil Tran-
CHRISTOPHOR US BATHORT. fvlvrnir remancret.
1]ariftophorus Bathori priusquam ad Prin- .'ObtentA hoc modo fumml potesatcChri'
v cipir Dscic dignitatcm evchcrsturI il fiophorus nihil antiquius elfe duxit, quim
eliis, iisque fpedtatitfimis muneribu3 Virtu. frn,ftiflimis Fratrir fui Polonie Regis votir
tenr fuam egregiC Dacil probavit, erri .fo. obfccundare, & delideratem pridem Socie-
!irm dominationem iure o,btcntam exiltio .lltcm JESU in Provinciam introducGtcr
lnani, guem virtus, non c@ca forcuna pa. f,am ob rem literas dedit ad fummum Pon-
reret. In primis enim mortuo Joenne Si- tificem Gregorium, eius norninis XIII. ad
gismundo Zapolya Arriano, ne quid Rcrpu. Prapclitum itcm Generalem di&r Societa-
Slica dcfcdt.r'..pirit dcrrimenti laperet, ab tis liverardurn Mercurianum, & ed Regera
Ordinibut Proeincic Gubcrnatoris nomine Ffatrem, quibus Patres Societatis nuncupa-
prreflciufus eft. Stephan6 Bachori6 iu Prin- tillimis voiis expetebat. Addena, qulm ube-
cipcm Tranfylvania publicis fuffragiis clc- rcs in fterili hoci & loligine lururiante agro
&6, ipfe in Prafrdtura Varadinenli Fratri fuo unius cluntrrat Joannis Lelcfzii Apoftollcur
fuccellor fadtus; in ea adminiftranda tamdiu hbor, & inculpate vitr excn'plum, fiufiur
perfevcravit, dum idcm Frater fuus art Co- iam peperifGt.
ionam Polcnic capeifendam evocaretur. I{is literis perceptis Rex Stephanus Anno
Habebat autem in animo Stephanus adhuc rl7g. manipulum dccem Sociorum mifit,
dum Tranfylvania Principatum iriierat', rem qui ut ante ldventum Chriftophoro deiidc-
Catholicam in fubiedta fibi Provincir ad pri- r,'atitlimi, ita poftquam adveriifilnt, furc
ftinum {plendorem rcvoctre, graflant6mq;. lcccDtillimi. bedu&is e&utum Colos-Mo-
latd hrrefim codrceteo Societlte etixm JE- Abtatic. & duo-
fu in lubfidium advocati.". QSia verd rd id -Bic ipfius,
nofi6rinum ,-oppidi
& Jegggye polfellionem
rum pagorura
Berficienrium unius Daeip Principis opes fuf- pii in Patres ac Patriem libcrr'litatc cortll-
fe&ure non vidcbantur, Divin6 prorfus con. iit , confe&ir hac fupcr re f.undationir lite-
Sliii, tt fuprr infinuatutn abicnr in Polo. rir, & dimidii , prits, qulm advcnirent ,
niam Fratri Chriftophoro' ite Provincirm anni fpatid promulgatis.
furnme curn potcftaic tredidit, ut tantcn Atguc ut drinccps quoque fuo in Societa-
Pc. Er .tcm
 #(gc)#
tcm effc&ui , & Regis Stcpbani voluntrti ;ffit,j."t frequcns P.oPo],*t^i:*:l-
l* r.,"t", brccrclotJs, ne ?iudi e{Ilt Prin'
tnorcm gercrst, gnavitr,'r urgebat fabricem
Collegii
"dls
Semiririi in ipfi urbe Claudio- cipi'eos toncederc. Hec ctiam Comitiorurn
politina, in quam tem?ore non ita multo irirUtii.,"-- uli PP. Societatis JESo -Thcfet
fubitationi aciomodatan An. ItSl. mcnfG la .otttotitate Traditionum difputandas pro'
Aprili Socierrtem , & i,uventutern eius in. ponunt , e:rt plcrisque lr{iniftrorum-.'. 9.!r
ftiiutioni per publica ibgni comitir credi- ;;oliit'9o. .onv.otiant . tradunt" ubi di-
tam induxit, a:quum iudicrns eos mcenibug er'iifooi.,ionis di* illurit ' venit.cun&a
orbir rccipi , qui urbibus bonos cives, civi- Ncbilitas in Collcgium i venit Princepr.cum
bus incorruptos Magiltratus Pararent. filio , confluxit ingens hominttrn multitu'
Nc lutcri Adolcfientes , quibus anguftio- e;'; it;-a un,liqfie expedtatio : nullus in-
res fortunr , vi&0r inopi4 d ftudiis revoca- terim adclt miniftiorum-, qui manus conft'
tentur , ettribuit cotum Scminario decimal rat : qu;rruntur fcd fru{tr;i , difparuerunt
intcgrai polfclfionic fur Mak6- :- atgue fic univerii. Patres 'dcindc , nullo comParcnte
Scmlnarii ptuperum initium fecit , quod rdvcrfirio inter fc exercitationir gratil , &
pauld pd{t-peternd Gregorii XIII. libcrali- d illuftrandam veriratcm difceptlntes Au'
iatc , ic pii tegis Polonia munif,centii in. ditorcm frequcntillimum cxPcdtrtionc fua
lqniter audtum , Gtiamnum rnaximo Rci- fruftraium dimisre. A meridie Tranfylvari
publicr Dacice emolument6 pcrfe verat. adolefcentcs Drammr Principe, Proccribus'
Q;rp" viros gigncte non dcfinit n gui & oue fpc&antibul cdidre. Iti illud liberelis
rfri&e religioiri opem ferant , Patrir in i'nftit'itionis fpccimen arrifit i ut celtatim
quacunque fortuna con{litutc lnanum por- Nobiler , qdanguam haretici fuos lihros
iig"nt , & ipris Provinciis , fi forr fc-rat; Collceii difciplinr comm ittcrcnt.
cum hudc precffc nOrint. reth & fciundus rei Catholicc hic annus
Eodcm aino r98r. Calcndis Maii Comi- ridcri poterrt, prcfertim otrm & uxor Prin.
tia Gencralia Princeps Cbriftophorus Clau- ribis C-hriftophoii . Crlvinicua fe&a colu-
dior,oli inchorvit . in quibus Nobilitas eidcm nicn Elizabitha nata Botskai diem fupre-
fucietforern iuravit Sieismundum filium rtr- rnum obierit. Ni{i & iplius Principis mors
tc o&cnnsrn, Dccrctum Ptrtcrcx clt , ut S mp nult'i 3di fccuta fuiffet. Tennri mor-
rs qul
1
I
t ,i
;l
 #(rt)S #'( r ) #
;ffi
mitiorum cauii accefferat. lnde verd Al-
H4-
sui rhinimam Chrifii -
JESU socictater:n illO
r-'urbulentilfimd rerum articuld fuir humeri:
bam rediens, inclementis podrgrz , & tr. in Daciam intulit,.fovit , ftabilivit. Dignus,
ticulorum doloribur ptand ad exiiema dedu- culus mcmoria epud poftcrob fit in beae'
Stur c{1. Qgod ubi advertit , mce0illimoc di&ione.
ad fc $enrtores accerlivic , corrimque fidci
Iiliolum fuum,sigismundum in J" rtatc SIGISMUNDUS BATHORI.
Vayvodlm Tranfylvan ia conft itutum lacry.
lnantiFus oculis impensi corfienciayit. Tum
, qucm aeger nufquem il
N Ondum cr ephebis exectftrat Sigisrnun-
dus, ctm iuratum Claudiopolitanis in
P. Joanni Lelefzio Comitiis Anni rtg r. dcdu&o pauld pdft ad
fuo laterc dig-redi eft paffus, Cundcmln pie- crtrernl Chri {top h oro, Principat um obtinu it.
tatc inftituendum , in honeftis artibus eru- Clariflimo editur Patre Stcphani Bathorii
dienrlum tanquarn alteri parcnti C finu fuo Nepor effe&ur cft , & utriusque in fc deti-
tradidit. Sic omnibus riti conftitutilad iter varir animi decora, utrumquc ge{torum glo-
xternita:is optimi comparatus animam Dso ria efformiffet,.ni{i in celamilofe eded tem-
rcddidit Anno etetis fue gr. Chrilti vcrri pou rcgnurn cjus incidi{lct. Indolem quip-
rrI r. die vi. Calend. Junii. ijc prrfirebrt' quim fingi votis poGt egre.
Funeratus cft An. rt83. magnif,centifli-
!ia'm , & vcri Religio:ris ftuiium fupre
rnis excquiis Albe in Tcmplo Societatis JE- itatem. Morum,ac bonarti artiri Magillrf na-
SU C fe con{trudto r gucrurn porapam igfc 6tus cft P. Joannem 'Lclefzlum , qui & eu-
Rcx Polonir Stcphanus millis ad Sigismun- lem Regii Principis ab Arii , Calvini , Lu-
dum Nepotem fuurn literis prcfcriplit , & thcriqui repurgabat erroribus , & tenenm
fimul fumptuofum rnonumcnturn cr mrr, accepii f'atris animrm iemjam agcntis
morc & alabaftro Frrtri optimo f,cri fecit Gnu tvronis Sipirmundi rtatem fclicitcr in-
Fuit hic Princepr mitie ingenii. & fingu- ftitutim ad afnum ufquc duodcvigefimum
trri manfuetudine Chriftiena prrditur': Fr provchcbat , donec orta Procerum in rcli-
lrie, ac vere Religionil amant'rffimur : {tu- gioncm confpiratio Socictatem JESO, ctim'
diofe juvcntutis , & literatorum Meccnrs iuc ille mod.tatorem Lelcfzium d Trrnfl-
'munificentillilDut ; & vcrA Cb.riftophorus fanir cxturbrvit. obiu&ebrtur ilitid Prin-
Eg 3c91,
 '# _( t."l$
___-
crp,.ttrribiGiirffi #Cr.or)S
Non latuit tanta rernm turbatio el.il*rr.
cii heretice nobilitatis fra&us , o" ai-ir- tem ,. Rornanum temporis Antiftirem,
teret Puncipir folium, regni & riligionis di- guam li non prorfur-id fedaturus
mirtere drbuit propugnaiulum. A't brevi, , cohibicurus
falsem ,- in id toto conatu incubuit r ur Si-
guos, g!:rlrgue viros abirc fivitlct, didicit, gismundum ad feriendum in Turcis fcrrO
cum ea re
^graeem in fc Sixti V, pontificir ffemml,que Ungeriam vaftantis, -i-aor'io.
tnirnr.lverfionem provocetetn, & hrrctico- d'uccret. Sigilmundo ipfi pronum in id ani_
rum frdtiones invalefcerc fen{ir. Revocare mum' f?cerant auCta re-cdns veCtigalia . ft
igit-ur in quorum exilium inconfultus eon- iniquitfima Sinani mandata, quibfi arl tel-
fenferat, agqre{lus-e{t , 6tque manum ulti_ lum adversfis Rr:dolphum Ceiarem in pan_
mlm bene ceprrs imponeret , Tranfylvanis, ditilcitfi*i pi"rioir.
ordrnri omniri in Calcndas O&obres Cbmitie lonia gerendur4 faCiuprovincia{u,
bantur. Sibi itaque, fuo cln.
indixit , minirnO dubius ,,quio-io.i.t.iir;o fulturur Comiua pro alGrendr publicr li_
intcgrum reftitutionern ir5rietraret. Or".- bertate Szafz-scbelinum indi.xit, ifUi quum
obrem animos fibi proceruin , qui inf,arc- magnitudinem pcriculi, perfirliam' TLiic"-
ticorum Fartibus authoritati praeftabant, rum,, infidias Sinani , ac vfrm, qu6 ilLr evi_
devincire, Andrerrn Batlrorium bardinalcrn tarcntur , defedtion6mqte ab iinpia barbr-
petruu-m fuum d polonia accire n qubrunr. rorum focietate di{feruiilcc , .r"rm
ope rdvers&s frditiofos triumnhare t'. ipna- Crfare jungenda fuefi/lct : in"rmique cliveifum ab-
rus guinrarn rcligioui pcrni-ciem o.ri.rt. ire Procercs animadvertit . ,. nou. ,ii*"
Du&is fuffLagiis ed pars rirai,,l Comi.iorurn volvens confilia , ut rd di,ftum ,tid i;;_
incnbuit , ut indi&um Med;yeini Religio_ dam armati convenirent ,^ cerrique .liqoia
ai , & Societari exilium no-v6 d..ruto fan. deli bere r Et, cdixit. Con v-en re frequ crr t i tli'm ;
circtur Ed quinimd proce;fit adverfs,iorurn rt plcriq; ab ineuncto fadcre aljeni', o. in iliin-;
euCrcia , ut 'fran{iivaniam in Turcarnm cipe m coniurati,.cerriq redire ad
fdem ,. clientelimgue confcrre cogirarent 3 r,.ri.i iur-
r:r u r.n :.& c ri m s i e i s m ri i di o*. r.i t u rn lii Jo t. _
poti[s-,' qy.am in c-a non jam Socitarcm ftrrc haber-ent, ed mifcrri adegrc princip6, ur
&d vei Rilieionem Carhoiicam ftare pare-, fy.g
31
o_n! li ri i n i r e
_cog c rc t u r.la t o ra t i #r-b; :
trat!tur. Ira nempe projc&a ail audcndum eft r_i]lii s. J. sacerd. o6fi rria tu r, u u i6 d;; .;;.
f,cditio , fi nequi,ai reli{icre. -
&1i6, & vicinerri arciri pretidia iaiu',u"rtji"ii
Non
il\,,, nz +, -'--"- -;[.F'
'1,.:t.,
:,
Fd*
#Cror)S .-l-.----
#('or)#
rliopolim ad Comitir, qur f*&iofi -ry indixe. confulere' Suas igitur
Erc. n.iqite publica-----;---
r*ni, revertitur. Mira fubitd.fa&e animo. ii r'iit*i'perira&is Refuano Moldavie , &
rum rnutatio : Principis dc barberorum jugo fiiil,"Cf" Valachie Principibus, iundtis vi'
cxcuticndo fader6que ineundo {cntentiam ribus Sinanurn Turcicarum copiarum Ducem
rDetu compulfi proliirunt omncs : die gue t i'oopr" ingcnio Tranfylvanis inf9l$q, rni' '
fecuta eft Brptifta clccolleto facra fumpturq n6'priftinum fraufylvrnie , Valachicquc
dc coniuretir decem & quatuor Proceribus iupurr imponendi ingenti cum exccrcltu ld'
fupplicium 3 capti quippe, & carcerr ali' ycirtanti vim d...roit. Vi&oriis animatus
quamdiu detcnri, vit6 alii,alii fortunis ac Pl*- ouibus nupet Totvardam ' Fetsadum, LiP'
'
ti'ii privati funt. Sedato utcunque turnultu p"* , ali6quc mu-nitiorr loca Tureit fubje'
Anno rg9g. Oratorem ad Rurlolphurn Cefa- ha.dicioni'fu* acliecerat : comParato guio-
rem mi[t Carillidm, hunc fecutus fubinde c{t ouapinta & duorum millium cxercitu ca'
Stephenus Borkaius curn nonnullir a{iis, qui . {ira-rd Rucariam promovit' Vi&oriis Sigis'
non multis diebus interje&is condirioni- '. 'rtundi cceium o*in" prrluGt : precipiti
bus ritl conceptis f.*due cum Crfare pepi- tiol.,o delapfa C vicinis ilpibus aquila pto-
gerunt. Has inter Sigifrrundc Principir ti- ,, pe tabtrnaculum Prttorlanum conlccllt t
tulus cum torclue Aurei Vcllcrir , ac Tran-
: io"* humd fe fc attollcre nequeul'ttcm '
fylvania omnis cum annexa Llngari;e parte' f;;tir"t captam boni ominis ergd Principi ob-
MolCavie, & Valachia , guarum Vayvcdc ,. tulerttnt. tlec vanum fuiffe omd docuit eeen'
i Turcjr def,cceiant, , CI*b iu*,,oolifoneba- . . a,td.; sinrndrn quip.pe Duceinii t3 3t-atc 3i;:-
tur 3 fponfa ittm Maria Chriftierna Ceroli riltmmurn fol0 adventiis fui famA fe'
Archidircis Auftrie fili: , qud fcedus i&um
"ei
mtf ac iterum fugavit ' Terg.oviftam, Sicu-
ncxu guodarn cognationir itabiiirctut ' ell : loium fuorum, fiiro bellandi ritu JESU &
conscG r cluafit ineuntc rftatc in Tranfyl: ,'s Mastn xomina inclamentiurn virtute cx-
i pugnavit infecutus e:rerciturn ,
vaniam dedudtam Sigismundus apParatu pla-.
' ia'bitoionem ' Turcarum
qr-,inque eorum millia partim
aC Reqio Albr Julie matrimonid fibi junxit"
Noil ignarur verd cxflIftd barbarorum iu-
I aouis ?rerfit. 'pattim fcrr6 , c*cidit, tanti
gd Turcar in fc , Provinciimq; fuam rrma ,, '' edit6 llrape r ut tRri rlveur tni^.lium, ho-
iroturor , nibil potiuo hrbuit, quirn, rebur i ftifmquc" cafonlr. crdavcribur orrlctul,
fuis,
l--- #(r"4)g__, #(ros)H'
I tc mutto ctuore immixtus curfu liro inbi-
- Scrctur. lie, f,ne aliquo tcrminaret. Malui(Gs' fanl
Arce demum ipfr eb arte, d Dao Rudol phus Sigismundri Ttan fyl vania prre(fc,
. !]t. loci munititiima potirur, vindicatis irr ncc repentinum probabat conlilium ,,
I i:ii?ilt :ti i? :;, ::'f fi ,*:n i; ii'i,:': -quinimo' cortatu orini ad illud immu-
Iiir in Tranfylvaniim cft re'verfur : vel tlndum bortabatur : At Sigifmundus, cujur
froo animum obfirmate quadam libido occupa.
l lomine ,gloriofilfimus,, 9ud'd Sinanum, fu. verat, ut honeftic & prafentibus incertt per-
FtUum ac .indorrituml principem , qui
It qnoia niciiosigue prrferret, tanta obftinationc in
ambiticni fuse celTura' cxiltimabai
admod'um juvcnir faperc docuirfer".
o fua perliftcbat fcntentia; ut fi Cafar nollet,
. l-rn.upl cumlPolonis fe, vel Turcarum Prinripe de
I"n minori
I fcnfcm ardore'Anno tise. -in Teme-
!gno transa&urum affirmarct, dum iPFa.
! tt-stcrn Purporatum ditioni fua vim inten- cale Prouincic admini{tratione cxcedere ,
inye&ur crftra, fua edi Temefianr
ufgue arcrD '
I oppugnat,l promovit, eui nequidsuam
optatfque quiete perfrui liceret. Ne igitur
infi.gnis Ungr^rie'portio in exterorum aut
II .
manus cum hofle conferuii, ac '
barb'arorum:potellatem venirer, ad necelTl-
profligat6s5ue ad'tertium m.illiarc pcr_
1fo1,
Fcutns ctt. Pari ad Agrigm felicitate ium ria* cum eo conditionesCrfar defccndcre e{t
teximitiano contr3 Mehemctcm coa&us :, ninirum ut Tranfylvania in Ru.
J irl erL dolphi jur, ac ditionern ceclcrct; Sigifmun-
!Fj, -ni6_
-| Dlm
Panicur q"i'j;;*'..r-, p.t- dur Oppolitanum in Silefia Comitattim cum
vr0toribus cxtorii(Gt.
hec.extra provinciam ferf gefta gocoo., nummfim aurtorrlrn pcntione accipe-.
l,__glolioTu
rcrum in Dacir exccpit inclinitio. rct, Eiusmodi pa&ionern An. r99S. con-
I ?ggot
I

I tigismundus feditionun domcftic.;; p;i: vocatis Albarn incunte Apiili Comitiis fi-
aded tot .jam bcllorum pro
I
gnificavit, popuiumquc facrameutd lblvenr
- 5Tr,-arciue Rudolpho ejusque Pr*fcdtis. gravi priir ora-
lDrcie fufceptorum tcdid vi6tus dc abdican. tione ielmonitum s nefoiita adrcs novandat
llrb Principatu cogitavit, errc inirio anni
'rJ2-?. Pragam contcndit, ut torquerB aurci mobilitete agcrctur , n6vc incoftantie
nomrn , tt gr.rondam Funic* fidei de.
dit 3x,f:::l.f
r ;lfli drcur, in prover-biLrrn abirct; parerc,iu{liti
demurn in silefiarn feeellit, Privatur ibi C
I
I
lia, Pris-
"#iiiiiihl':[?,
t*-
 'F*
I

!---r--#(rod)#
Princip-e , folus ,
i #(roz)#
F...ru.rrrlu,
lpfli{fimo,
". "",orrild M;fr;;
rr(rccrumqt
?rocerrimqr comicetu
--;;;oj aliqUam_
COmiCetU
F elti"""t" Crferis reda&a eft Tranfylvenia'
F lt sigismundus privatam pertafur vitam,
di* dcge n j ect
s m t.; ;;
a "tiou",,,_
rl'r'.t_ i * i fuis adverfus Auftriacos ccncltatus no-
-ab r".
petere con{lituit. tum fe dclufim-qurnor, i fumglt'
-rn rurfum Principis ac perfonam Claudio'
i,to" iem ob rom atb"m inter & commif'
i:i;lf{f T ;J,.,T.:!"fi :i,"fJfr #kj ,
[ ;;li- prclium femel ac itcrum
;: &j J,'"Ti,"l
i:: ;
"i
& ctaudiopoti'pelterrt",
plum albenfe S'oeietatjs,
i: t:.::il : i;fi;*ff
i;t;;;j,'.i, i.r_
[
I
i
i
iirrn; iuccumbentc
d;. b.ri dcmum tot
"x.t.iio,
fe mpcr Cafari'sigiemun'
adverlis rebus offenfur
foli6 in
ec Principatfis IbIi6
ercrcitu, rc
in
tn ?erpetu'
.PcrPetu'
Eofiemiam conceflit , ubi
hrreticir traderc- um r.lihb
'reliovum quod fuperfuit vita Privatus
1ol. Qgod quidem po{tremum-driilrri.o,
tsit': slorioitfimi iuxta ac felicitfimi frin'
i;:: m,;H#?J,T',.tr
t, datis itcrig i"nr..iti"' l**,
rccufavi I
r*
l'.?ibur,
;fi; "?;;n. a"pon,o etiam onerc ' Caroli
v'. erempl6. aiud pofteror confecuturus t
dL ve&igalium ufu conce/Ib, cui
nifi partam eeftii amilifiimis qloriam rep.e'
,.nitulL -"--
guc.nre Collegium ipfum
anno fc,
Arqll rir Sigismdndi abdlcationem aunr .iia'roiitt io.on{taniii maculiliet' obiit
,
quam Anno t 6o3.
CJcmenil Ror
UDOLPHUS II.
'it, it",j";;;;'-;:;i1il,*:ff '"'"Ji#[:
Ar Sigsmunclus rncru U.iti"friftor,
R
II.
Impcrator tlcbita Llngarie
!i_ui:.Crefar, ut
quod
Odotphus
Tranfylvania t;fft'fGr.*
ex fcedere iniret, parabjt, ar-*irj,irnil' ;;;fb;; jem q.F"si: stePhani
-inde .c infignir nlrP.cr
i,r_ t.-oot?bot frrnfylvanie ' Ferdi'
;:I' l;iH'fi :: ;"#:?-"j :r ;i;
ii r';'t' il'" qoi- a"oio- eedcm tempeftlte Regum-inJoan-
rt nandi. & Joaanir Zapolyii fa&ione
r e n tia, p"'iu niui'5:i.:::ifr:i:i1';'r:,itr
nem iieismundum, inde in Brthortos trlns'
I

Andrcam Dathorium Cardrnal-cm',r.rfi"fir, iata'.-Hllns r.rnfylveniam Lcgetis stc'

in
rcmifit ad Matrcrn rvlrrif bi.di;;;. ;t;"'0 Sauhaid Epifcop6 Vaceienfi.,^Errtho-
quem fifcinrtur ryerfari r*p"r.i.'-jnnO , lftvanffi0 certll
iome6 Pcczid , & Nicolad
'
Jfppr.,Andrel ex acic profug6',-d iU i"ni.
bur fugicntir vcftigia picmcn-tiiur
ior*iigitrnundo initir conditionibul rcce' pit
."16, i"
di-
 ff(ros)g #(ror)#
pitel.tr?. Hlrl"ffi piruat : doircc fufis fugatisq; Tranfylvanis,
plecipue fuir : ut, fi Sieijmundus animum
.d ficje fufcipiendr adiiceret , rpud fum. Sigismundus finieri offenfus fortuni d T'ran-
fylvania ercetlit : Moyfee verd duplici fu-
II 31t i;;,*;il"
dtgnitatc
;,-#t;;.; i.'il,,pu,,
omncm fuam opeiam Rudollhus
peratur prrlio, interfe&risque eft.
interponerct. Stetit conv'cotis lmpiraro, Subje&2 iterum Rudolpho Dacii, Auftrie-
at Sigismlndus prucis elapfis menli6us ab-
: ce illico pietatis editum fpecimen : rcdiit
; ,
rcnle tremrutq Ivlaximiliano cui Rudol- fua Catholice Religidni libertas. ac fccuri-
Ir ,
phus Tranfylvaniam deftinau.iat feditio- tas : Divinum Chrifti-Corpus per Urbis Ario
, nuper dcdita compita folJnni' fupplicationc
. lojl-*^guorundam. operi.in firiium rcpo- depormtum cft , collachrymantibue pre geu-
| fitus eftl quod quidr;;-, i.-i"""iii'i[iri dio plerirquc, fcnibus prcfcrtim , qui ean.
I rumorc territui Sigismun,lus-dcfcruit i nu*
dcm cerimoniam ante annor facili quinqua-
ginta vifam d fc nerrabant : Redditi deniq;
, ;"''ilfi , ifi '.d,1?i lrjl iT^'f;Hi'li, l,'i-
aT fa&ioforum DEI Filio rcycrentii mlgnil indicr incre-
I Yinrlicavit
:-
illud
confiliO eft rranslarum, mcntis res Catholicorum augcbantur : do-
armir, Cefari non multd, nec Stcphanur Eotskaiul eor in invidiam
pdft trtichae'l Vrlachia vryvoJa, ,. iniirr",
addu&urus famofum promulgavit libellum,
8r{la , sxcrcitfir C-e frrei 'du&or Lu_
fTlgjurnomine
gotplr in quo exploratun fibi cflL alfirmabar Ru-
gubernavir.. Noua illico rc_. dolphum , & Pontificcm id concordibur
hr Drcicis lux caperet oboriri' :. Divorum. animis , atquc armis moliri , ut omncl I
It*pJE{u-t.lirimis rlaaiu."tu, ;"irurb;;;;;
Socie tar priftinas in Gdes,, ac Col.
Romana fidc alicnor exterminarent r corum
.cr1t ditefcercnt bonis , & impcrii fines ultrl
proferrent. Ad hoc tam immene periculum
Fjlrq* X.i,lk Jttr #31?: i J',lffil: fc rrmr lirmpfife , nc dubitrrcnt fequi fc
I
ttflet
Itfiet cv_cntul,
cv-cntu$, nifr eam,
eam,animi lcvitatj Si_.
animi.leviiatJ prpeuntcrn, & facre, Patriimqne fuam
I3rrmunAus prof igi{lbt. Geminrtd Rudolphi
'crercitum aggrefli prelib Duce fe defendsrent. Hoc vclut clalfico er.
-fi Sigismund.ur,^,!r citati Trrnfylvrni prllm C C*far.c dclbifcen-
,Ioyfcr Siculue & non omnin+ encrvd-. tcr trrnr corripute , puls6que,Duce Ccfa-
Irrat, rttcnuilrunt tamsn vel hltdrn ocGU_, rti crcrcit0r Sockrium Principcm p"rocla-
I " pflruntr Fl3lUAtr
II
i.
 # ( 'ro ) *
mArunt. lta Tranfylvania Catholico nrlpct
Principi reddita excuft6 Rudolphi lmpera.
toris.,pacir, quim belli amantioris imperi6,
Principi i facris Catholicis alieno parerc
ccepit r guem alii fubinde , feric r quern
debimur, excepcrun't.
ANDREAS BATHORIUS dem ouippe fuarn ad obfequium Cafaris
cARDINALIS| femper'pit.t"m obtulit . eiGquc rci con-
Qlgirmundur Batborius contra fidem Cefr. firmindei ered virum ordinis Scnatorii Ste'
u ri darrm , receptam Tranfylvaniam Ru- 'oh"*u* xaliillium ad Rudolphum mifit'
dolpbo iterum ccdere medirabatur, Legatit ' It" r"bur Dacic conftitutis Comitia ad
atianc eurh in fincm Pragam milfis. Veirim D. t ucr feftum Albem-Juliam indircrat '
folin animi lesicate 1&us., an feditiofo- fedus cum Crfere, ac Pontificc initum pro--
liim confi1i6 t Regni fafcis Andre: patrueti mulpaturus: cirm adfertw Michadlem Trans'
dcfenc mal.uit r guCrn iuratam Oefari fidem elpinum magnis ftipatdm copiis alpes fu'
obfervarc. Epifcopatum ir Varmienfcm in- periflc . hoiiil6quc-quidpiam lrrnis , ac in-
Pruflia Polonica tum ditionis pror.incia , iendid bo,on* rinotiri. Sblutis reptnte Co-
collegi o Purpu ratorum adlcri p cur ob.tinebat : mitiis Cafparum Kornifium exercitui prae'
unde clim evocatri, Sigismundus principem fccii-. ipfc'cum fex rrmatorum millibue in
certii fub conditionibus dixit. Eas inter piimr ."-o'i,'Cibin;enfibus Michaeli occurrit'
fuit, ut quotafiis yicena & quatuor airox die Divis Apoftolis-Simoni ' &.Jq'
nummfim millir peadere-. egibus "ur"'orum
ultr6 de facra, cruenifmque prclium commictt'
-Tranfylvani
'j
promitlis, initurrr Andrers Principaturn.fir. tur ilihit initib omisrc ,
Faturus ge-mials A!. ttt9. inftituit Legz- I oudlnovum Principem defeudercnti irruen'
tiones : Ad Michaelem unam , VrlecAie I tiuui dcinde Transalpinis pedem rcferrc ,
Transalpine Vayvodam i quf noVi prirlci- I uod.l'md &'tcrga volcarc cGperunt. Pro'
pit amicitiam , boniquc viclni ojficium ex- i h;e.tur cum fuii Prinieps Bar[orius , fugl
i
.,

cbic&is Purpur* or-

lctcbet r vicifsimqi polli6sh3ur ; Ad Geor- I &-ipfc
t feluti confulcrc
tlSr
giun
,
E
- - # ( rI! ) 'S_
- _STEPTTANUS
S(irl)#k_
, -
namentis ,;ttm;AffiE;ffi
pr iam.ad radicer monrium treifylviniam BOTSKAI.
I Moldavia & podolia a;r;-rnAr- ,.rrb.a
fuc indignatus fortun*,-.uni i"ru. fMgugn-aqm -notr expultnatam fub Rudol-
l:lti:!
t, 1..1o_t-1-
trones
Eapu pervsnerlr , quum in opi-
quordrm , nodturnil ignibus calefcc'n-
I pho -dt Bathoriis Daciam novr demum
loftis feriic;.
gua
-fumma
u! rrorum- fi.rii',U*ru_,
irerum religionc Romana pro-
tes incidie e quorum unum iure6 doneturn patrir pirii.i"rr,
nunnmO ctm pro haurienda'vicino C fonte
fcqui.cepit inltituta. I"n
cortFiravre Filii, & quam illico' evertere
I rgua tame ac Gti la{fur mittit hoftes frn-
qyn3rio.r, q-ui cruorem ipfius
, nequiverunt,- ut Gverteritur laborf;,oot, dum
6ii-etiii., .a- excufsd fvavifiim0 Auftrjacorum iusd st.-
cue tn ttt. La tron sr nonn ulli fui{fc fcribunt, ph_anum Borskaium de Xir-Maria 'f;ilicatis
I fgrc{tes Iftyanrfiur Siculos roieirir,.iV.- l-fcmet dolis rdjuturn reclamrnt. noaot-
tachrs aggregato. , profu-qum 'ix acie Crr- ?ho' Tranfylvania Principem, ac parrium
iii:,j;T ffJ,t?:ili:h lt* ti,lf 'fflfii: lllgarie Dominum An. icor. nneileyefini
falutirunt ; gucm non mult0'poif -a?ir*r.
I quam tentltor precibur ac promiflis,'
,
tamen motol , belluino in piincipcm iuro-
ail tes Turcarum Impe_retor tradiiri p", irg.-
tum. clavi. enfc, & vexillO canfirmavit.
re irruj.tlt, ho{til6mque impetum hried ali_ Turbatis domi rcbur novisqut triburis im-
quamdiu gladi6 cluiitG ti*"fi ai-"rn
I ,
$onre , ac-occipitG accepto vulnerc crani_
io politis. poft inaugurationeniin uneiiiam A
contuht, non tamen.fine barbaraidelitatis
mem corruifli. Uicunqu-e fc res habertt: infignibur, ur Rovis alibi molitioniilor.-.on-
Lu.
gendu,s cerri princcpr ttt
; quIJ-ruroor._
tum fenguincrn tutindis pitril finibu, i non
ciliand6que Mehcrnetis atfe&ui ia"n.", i"a_
I provehcnda Religioni Carholice
deretur. Foedus Budae cum Turca pepigir,
&.mox obligatr fidei merccd"* , .ii[nu*
rrn p.e n fu nr. Ca p u t- Bat horii abfci
- {fu.'"otu.rit
Irf i- olrm Thrrcie , cnfem aur6 gemmisque or-
primirrn allatum , dcinde religuo "a naturn, fcepcrurn ac vcxilluli i Meh'emetir
::T].:t"
lodrcum corpori magnifico fepultura
hono_ menjbur accepit , Rex 0ngaric rb eodcm
rc curatum Albr-Julir An" rSpc. . proclamrtus. Gratas habuit-princeps Regir
dignitrtir Dorilt r as teracn gemiaim oibir
STEPHA. Ilngr-
 # C r'+ ) # r*
f*(t'r)W
'
Ungaricur numeiaret firlem , vaftattque fa- ffi-t"t"Gt , furori fuo. coltiofo fuorum
orbi Princeps-ttlot'
tis'iegio duobus parere Dominis .R.udolpbo ianpu;n. litavit. Lltilior
& golskaio c(]qeretur r vel potiirE ne non ir"?. o"l- vivus : ubi enim fcu hydrope'
Angelico infienitus tliadcmate , regni iru v.itend . ilt aliis placet ' confumptus
Ce{fovia nullo relifto herede guin'lt'agenr'
.fe audirct r coronem muneris lo.
ufu?pator
*oi-e". r5o6. eg. Decemb" occubuitt-Ori-
cd accepturum dixit. Odium reipfr
fercbat in Regem. quod pgllca derirarij in I ;;; ; &: oc"id.otem Praturn rccl<lidit'
pompi dcla'
b-irt"t',ribrm-Juliam negit
ciyem. Non ego Lic uiigvem imprcfl?ro D. Michaelir Archangeli ma-
yulneri, quod nondum fetis rnnalium gue. tooi, in cde
relis cleplcrltum deplorent hotliedum po. gaifijo ftlnerc tumulatum eft'
ftcri. & notam 'Botikaii hiftorirrn uberri. $IGISMUNDUS RAKOCZI.
mis lachrymis dcfiniunt. Trnt0 certe Reli-
qionis Caiholicrc flegraba3 odi6, ut negaret QTephanum Sigirrnundur excepit fit digni-
fe dominari potlc, nifi eius fe&atoribur ex.
D t.iir,ini .rrriri h*rts : hoc eltir6 t'uperior, '
qudtlrfeditionibus ille ad regni fa{tiqid aditurl
tin&ie. Famim rgui , religibrique Principil eleriiet: Invitus iftc ob frvoe erticulorri ds'
ambiens, corr{i fibi JEfu Socictltem fcmper '

futurd dixit, daturrimq; operil , ne quid in c{ ft;i, qui membrorum Penc omnium ufurt
prrcter ius & ftqultm
-{tatueretur. - At qud ademeriot , Principetum inirct. Meaut
icipfa eflct in Jam anim6 , te{tatum fe- unl ofrcium non nigavit, qud & ftris pr'
cit , cunr dcliberaturn libi efG Societrten troiinrri. & vcritati"polfct r?vcrfti. Egit
exigere atfirmavit, qudd Rcligioncm Cetho. utru*qo" ftreouC, drim iniqurs in Religio'
licarir iu Traufylvania luftcntaret : & quam. nern Cithoiicanr leger confiilit : nervoe io'
vis expertem criminis n6iGt, profcripfit : fupcr f,.elieioni lncidic, durn viros fecrl Pro'
quanroLrem moriensquoq;r rneritd fcfe ple- ferior inftitutr i fuis Cotrlegiis , bonisque
&i cxclamavit. Nicolaum Mikaczium Va. .. non ob ullum clelidtum, (Sigismuadi funt
l. vcrbr ) verirn ad inftantiam R.omana &
radinenfem, & Georgium Szaletnrkium
Qrinqur-Eccle{ienfcm Anti ft ites caPtivos t- ,,CetUoii.t fidei contrrriam opinionem fe-
ttuit , multa popularium fuorum millia brr- quentium profcripfit, Claudiopoli zf. Jqii
berorum iugi iubjccit, Unp,rriam tumuL inn0 rdoi. Vii rnemorirrn Ebrcri ge{to'
tl. rttn
I
#(rrd)S
b-

I rum Fafcium tempore confecuturus, ni6 eri tS__

J fe facinore po{terii rgemorabilem reddidiG
G;. &liti Princeps ingenio, & innatr enimi :p".'."^;tlifi ?"I;r"lffi;ffi
r-r-llo td Uoronam
I lenitate fpem initi6 fecerat revoctndr, rrg;
iri
--__&_!? i Moldavie , & \rrlr.
chiz Transalpina veyvgais viftus iniraii.-
in Trenli'lvatios exeriuit tyraiiicld o-oiUor."
Il {.1dry Tranfylvania pacic, xc fore, ut . ,
lortunis atios, viri rlios-fpolitvit, hos ilcligni.
Grtholicis licCc iovilis t.mperaret, fi prin-
.- cipatum diu retineret : vertm rt$itus mor- :l::,Ti|aftigio,.illos. i raiororn imr.o,o*
I bis diqnicatem rmbicnti ceflir Galrrieli Br- rurnqmgue apice pracipitavit, multor ,
fu-
I thorio , -altero ineun're Principatts annO ; . i rpenolo aecrri , Eultos ign_i lis forcipibur
igfe verd corrahs in Tranfylvinia thefiurii i ac eguorum ferocientium tri&u difcerpi iull,
rrE , yattavit oppidr
I locuples . retente prrtium Patakinenhurn r Bagoi expihvit..foitu-
nrs.drrtp,uit,_ popularis fuos Turcis
I po-f,clfione. fuls in-ditiones feceffir. Obiit mlnci-
I h rrcc Szcrencs, humat6sclue eft An. r6zr. Nec fatir furori fuo litatum ratul
,' !l-yrr:
pre0e;o_rutunere, nobiliores depopofcit
I GABRIEL BATHORI. mas. Ut en"im omnem netigioii ac Socie_
'f trti reftituende yiam praclud?;,
vidti-

| -p*iUur.rius Bathoriis Tranfylvrnia prin. cuius *i_

qrta fub Sigirrnundo iakocri. ip.iiinrCr.
^. gi-?"t-ur iam in quintunn tradu&us in rot, Proceres Catho-licor , quibirs
1 Gabri iedefiii.fur.rrufo adeprus fuffragiurn, uir.qo"
ritebarur, pesdere ftaruit,
II & ab Ordinibur Tranfylvanic Prineep"s rc- irror-io'iuorn-
caput coniurdiG fingir, C;;i;;
lunciatus Ann6 r6os. famam fui reliquite' l,l,1,t11
ctrtclt, rn
. v.o.re, tyrannidquc probrotillimarn.' Spe- . quibur variis per cal;msi1m qps_
dmen utriurque accipe : I Cibinienfibus in
I
rati criminibur. omniuri voce irnq".i
J
i
' d uelles dam n a ren r ur. -No,r i" r"lr"t p.*.
I- rrbem non rhmi{fur'.um, cirn arte haud . cor funefta con6lia, adire ,..or.iiciliri.,
?1,r, ori.
aultirn ab illa difpari, qui olim Trojr fuit munirir rlii arcibur fe inclucluii,-iiii
1 dev:&a , cepiffet, inclnlis, in vafa fiiliti- f*
J b* . pro quibus invchendis, yelut .lrincipir Elrl, lrma allliad injuftam vim ."pelt"n-
I &ppellcdtili refertis , eives frcultatbm feie- drm moliuntur. procerum f"iiTe'rfir."p.
'Balthafer Kornitius-,
rirlc; ,viris urbe exedtis , Andree Bathorii qui f,. Diii.iem Vnrar_
I luui fui in,itllii, qudd curn rcic fufum re. belyium in Tranfyli,aniam a"a"..r*,
rliquot d Socictete .*otr. e
t
I
.'clPc
:ur" lrg.;'i;ifli:

i
 i,_._#(rrE)* .,,. il
I f# ( rr! ) # _- ;ffie;iccufetione
-.#--
promifiitque Turcr
Principatum Da'
!!a6Gd-
ffi .x"*i fur aluerat ----'q"q='++'r"'
c-aefis
Partinr '
rtmato'
i;t;ii:'-il"i.ioit arcibis
Bethlcniu r
I
itriit" AiltpGs Primoribus acacle&a ;i;t;b' ^ilitiit.- sultano Gabrief
mctuGns. Ba'
[u* *oou'i fugr retra&us,- plagis con' i;;';;;;.1-i-.oiot infidias Yaracttnr au'
I
;#;; ;;i veftigio ad fuppticium. Bathorii
-oUftitit Nobilitas ti.itius ex Ungaria & Polonia jam
iriffu raferetllr o' ftrpplex iiti. ."p.aobit. Adcrat cirm cum :ooo' I
pro v!ro fibi che'ritfirne ,-cuius-integritas tQ' A;;t;;,il-ib"ffiut ' suos glandium -infpc&urur
ti nora erat Provincia, & ad nrthoriidt pedes I IJil;;';;;.el;;;',*p'-iiti' Plum'
occlditur r7' octo"
atlvolute impetravit , ut indefletus tgno-
Solcnni i,
;:";; i&il"l.. i"fi'diisanno un6 a-ntca-ir I
,"t f"-ni"qia in arce nooreretul t;'rr ;;;a';6-t;. crlm Ma- "r'l
;;;r;rei ie'creto, pcenisg; gravilfimis pro'
xr, Ad;;-";; fociciatem ab Regc llngaria 1

thi" tt..ptrs 'fuillct' Necis authorcs compre'

Joannel i
Cathol' Sacer'
ion,lt fancittl, ne quis deinceps
f;os redem in Tranfylvanirm inlerret' anl' t i"iirnut l & bt.qorius Nadan/iur l

nror^ Nou.toribus faciente Bathsrio -' -

qur I prealta- turri prrctpttct
liiif ct"uaiopoli-d Bathorii I

il;;;t;; catholicorur:o fang-vine. infe&um I

a&i funt : caiiaver aliquamoru rn- I

proie{tum ncc multri

.l

o{tentans gladiurn,, clua.in Catholicos retlQ- I

iJiirt* , in aqunr '
ae fevienium eflbt, admonebat' ^ . pdft i fideli canc protra&6-, ec plruttro ltllp.o'
cf
I

ibiq;
Crteta Grbriclis gefta ne quelie.rrc ' lccup
t?T; f;;il ffi;;;;;dinumcxPette dcveclum
tumulatum'
I
I

ftnt enim potifis Principern o guim venid omtir I

rnendant. Picem eum 'furcis coluit il.;;l;ft

t I

'videbl* G.aBR.IEL tsETHLEN' I

ln*tn dignus, .qudd necc{ftrilm tr'tdeferue'"

;;;'.;.;;laiit, i.-u- opportuna CuUlrtd crudcli nece Grbriclc Eathorio dc
;ir: jii;h";;tpfr iiberari ri*llaten-us poteft ' D-n"iftot in Comitiir fine mora, prefcntir I

r"ia l ;vrtiotibus acceBtam , &utfen&d cul- Tu.rcrrurn exercitfis mcto ',- cor-&ir Tran- I

il*"*rilTnetn- catitiicam, tranquillQ fvioi"i"PrinceprClaudiopoli .diSy cft Gr'

i
I

iln Cal v ini eommutdrit' @6 briel Bethlen idchorto Novembri Anni r6 I t' I

;46';;;ft;;-.R hi'P'* fuarn ' quam red'nr

".i.,-.l.iroribus inhium regno I crudclitatc fecit, durn gra'
b"r" ptopemoducn ttrnam-.P9lYtJ!tt' tam ottorianno rsm fr&urus , c-uj-qc , vivo
lrtfolff.,' Dorninandi libidine Nor itirmnum Gabriclc; obtinuerat
lutliegiirrl '
".rnai.
iiii"r" i"fc qdiunt qoncitavlt': & iarn grr' { r trrec
 K
':i 't, # ( rro ) S
''l
T.: tief..".f , ac vicinis.ir*il-."t+Eifr t""ttir pt*"o"ffi
Iil ditioni fubjedtis tcdccirn propi Ct rini""o- -.,t't
ca frcra con{tanter conf,reatlb::s ::i.:l:n cl:.
a! rum millia Turcir fervirc todgit. Xec fatil:
ilr
Militem contra fcrdinandu*'II. l-o.r"ro- vi ferref elidcre , corpur fr=!.;s siu-:ic .
rem piillimum cduxit , cxcitarisqu. i., U*_ fcrr6 denique , & horrlndii aiiir c--:oecib':i
coefta facra Marryrum oigcon. crip-s C;.
3ar^ierr,r turnulribus f.ri0 omn_ia n#;;;
y*:1i.. Vulnere, ![ue ReligioniI Caihoiica tbolicorum civium falus reienp:-. f--i: . rr
fordium receptaculum abjiccrc'o"o r.r.r-
tnnrnt , lentirent etiamnum po{tcri , nift
fympd ei urdem emol urnenra jJ""ii.r'nef ;_ tur : durn inquam eam becchao:i eilj:i ir:-
gio-ni dulfrt liccntitm , cternam ncirJ:i, ccacir=
, Socictatique JEfu leges , rc Bathorii
gcft: rcfcidif{it , ncc non 'pridinis fcdibu: &isquc fuis oblivionm com?a.-rr.ic.
reftitutot Socic-.rtio Sacerdois imp"oi!s non Ita feverus in alienor Bctticnils. m:lti
modicis aluifllt. pr-clara h*.'g.ft" tin- in fuos rxtiiii bcnignior. Collcgiuor-i i:r ii-
f-um minuunt ceterorum, quibus I .n pro bae-Juliae funda','ic ," cui acci:os G=:c:ar.ie
fundits in animum IVIagiftros Al{le dium , BilierfelCium, ii-crto-
nifi pauco,rum cgrcgid.defccncl'crc"i, .m.iif.i, rcm, ali6squc impofuit. Tcmlla, l.:do: lr-
in Dacia g.ftoru; -r,
molll3 terarios pagis , ve&ig,alibus , redii:ricu: ec-
dcteftando in Ungaria-facinore ru_ rcnni locupietavit : ut proinde plu;m'a Seic-
mulfl{Gt. Vcrim concitatris ab hoilib,usFer- -
dinandi lI. (Inqeri. lenio Calvini a{fccla referre hibcear in ec-
Icgnum Auflriacis crep-
lum , rrrores cerd Calvinipropaqatum!cns, ceptis. Yir glorir cupidilfimur , ut dc uii.
dum cd bacchanti militi indt,mi lientte, gud verfa ctiam Tranfylvania bene me:i:us au-
Viror Divine legc trngi vetitos , Marcurn diret, fatagebet , ere&is tum Claudicpo!.i ,
Crihnum, Crnonicurn Strigonienfcfil , S8c- tum verd in Saxonum civiteribus fumpruc =
phanum Pongriczium , & i{clchiorem Gro- fis adibul. Arccm Vinczii propi Albadr-;'; -
decrurn Socictatis JEfu Saccrdotcs rrdtd pri_ liam i fundamenris ad culmen ufque perCu-
n[m "rcgia in domo Caffovir cuftotlire , rum rit; Caltrtrm Kisfaludienfc du6qu" v.'S. At-
fecre direptr fupcllcdtili vcftibus ipfis eruc- b*-Julie propugnacula ercxi,', Bei:rfal-
rc, fame, & fiti, appofitir vcfci'carnibur varn, Kbvarinurn .magnifici murorunr Sru-
fcrti Domisi ferin renucnt* c.lcruciarc, da dturi exornavit : Varadinum muniriqni-
bur aurit, ubi tcmpli ctiam honori virginis
muro F + DEI,
 i'
j

*(rza)S #t ,11 )#
DEIpare I D. Rc-Bc Ladrslao Angeli rrJoni-
tu cre&i plrtem in propugneculuir conver- gis & Tianfylvanie prote&ione cornmen.
tir. Bclli gerendi rit peritiffimus , ita fclicill clata. Mortern ,
hydrope confumptus oppe.
fimut : qudd vicenis & quaruor pirliis, qui- tiic Albr-Julie A.C. tdz9. I j. Novembris,
bur intererat, te{tatum iecit. u'rbe, u. ,r.. initi Principatfis rB. rtatis 40. Parcntatum
Pofsnienfi gc:ugala , facram regni llngarir eidem rnemorrbili rnagrificentia die I, Ja.
eoronam
-*----gHI. fui juris fccit, nunquam tamen ail- nuerii A. t6go.
duci potuit , ut eam capiti iub imponeret CATHARINA
Comitiir ctiam eofine -An. r"6:o.'Neofolii
u AI{DEBIIRGICA,
BR
hebitir. Habet nimirum certi $uper'Gn: pro- rE T
ridentid illud Celirum rnunus hbi pro"ori-
videntid STEtr]HANUS BETHLEN.
tm.:, utcaput-redimiar"
urn inirnicum Rctigioni
nunqul{n inirnicum Relipi,jni'Ca- \/Iduata propd fucrar fuo Tranfylvr-
v
tholicr Rcddidiidiadema nia Principe , ni vidua Gabrisle con.
rcg.ium^ Ferclinantlo II. tiruld ctiarn Regir i-uge Cathrrina Brandeburgiea ,
fic dj&a I
abdicatd Anl rdai. d quo S.R" X. ac Tran- frattc r!/ilhclrno Ele&ore Brandeburgo, an-
nuentibus Rcgni Comitiis, Gabricl6cl'ue' iarn
f,ylvrnie Princc;rr, &- dgpolic , lc Ratibo- anrc fata adlaborante Annd fupra milt.n-
rir Dux rppellatus cft. - rnum fexcentefimum vigefimd'rron6 orba-
Ad extrcma dedu&us fuprenre voluntrte
Ferdinando ll. Rornanorurn Irnperatori equd tum Principe folium occlpdflEt. Enituit in
lcgavit cum phalcris multo ac pretiofo uriioo ca profufa in omnes liberalites, mirl in mo-
ae diftindtis, & 4oooo. aureorum. Tantun- dcrando benignitag & manfuctudo, nec dc-
dem Ferdinando III. Ccfrris filio, Ungaro- crat gurrendz peci, publicr{uc uanquilli,
tum, Bohemor$nnque Regi , & Impelatori tati-; quam eO qu6- {cgcs di&abat tJmpo-
Turcarurn. Coniugem . verd Catherinam, re fecuta fempcr n fed non aflbcuta , rlum
rooooo. rureorurn , totidem lrnpcrirlium, invidid nefcio ambitiosi , an ambitione in.
ac florcncrurn , arciurn Munklcs, Fogaras, vidiofa fratrir Gabrielis , Stephani Bethlc;
& bonorum Tokaienlium heredem fccir , nii Tranfylyanie Gubernatorii, eiusque fi.
comruilfa Turcarurn lrnperrtori te{tamenti Iiorurn Stcphani , & Petri , ac plpiiuli rlio.
orccutisnc n Ccfari vcrdiFerdinando Conju- rum Procerum nondum exrrletb infcsuente
gil Anno t61o, Clrudiopoli ip6l in Coriririir,
Fc t31.
 I
F
f taoquamf taltc moli impar rcgno cederC I
ryf t-r)_S *
t ixbtur. Tulit inigurm Crtharinfequ6 ani-
m0 Procerunn feniertirm, & .oa",i-ialu"
I
I
--- dcRGIus R -.
uno in bona -_ i conjuge Gebricle i"grt. fpo- i

:Hi'j'i' J; :, ff :' if
pondit fe rece(ILrrm ,g'""",:I'f:
atrrs placet fenjor nuncupatus,
11.,r.ut
J,j:
albe-
:
,-,"-t:j:T
frtcrs \cgni_Comitia , que Cethrrinr
enpure , principatum Stephano Beth- 1:l::- "jl_lh:onl-,. iurfsue principis afG_
Belhle-nios,
rento detulerunt. Retinuillet proctrl dubio :::9 .,""t viterum im'mcmor
Dencncrorum, fubdol0r prrfrcuru$
djutiru_, ni evocr16.ad occul.'rrau- prin- etl odj6, \-
Qudm verd rnitc' m*rfirt",iq;; ;;f;"r"
cipir folium jam indc .nt. id"ftrm digni_ tempore illiur foret imperium, vcl
tarem er Unsarir Geo.r.g_rg Rakoizi6 qidd in uno
illud fi bi obventurum dikl";;; -,--Jnliorn_ , ::::d. j_"] f l.* i rr-t i, i" pe ilii" a..r _,,
:
qu:m crgnationis fuc cificacililmum licti ",,,
l_bu_s
C1m iriis Sc gc r_yarien fi bus,' piorn ou.n_
te res Georgii perJoannemKem6'nviurn Cr_ , feptcmdeci- .nnoio. -u*.uf,,
lje:t:f onerrtum Usquc cd detjnuic,
rharini, anno adhuc eodem tranfciibere de_ animirn imoftali corpore extorqueret. Curn
^ovailnr
!ui{Gt, Ad vorum id cctliffc fil'." iit" i"_ non Perro Bethlcn io,'S te phani p'ri".iri, e.:.rat
&lix, it cvcnrus ciabit , C"tt aiina , fir,;ru ftruxcrir_iafidiar, ootu.' ;{i--i;;;# i rio
lc Rakocziurn Bcthlenio- fuccellifft viait, prri.i$t pr.ocutdubio, -ni?i,i,.,rr.
"inr_
.regiis ejur co-njugis , ac f,Iiorum inimos fi,
111. .
que,f rs unice_perditurn ibat, apurl
Dr dem^ere.ri dnnis pergebat futurorum igna- Tr.,rcam
protugus gue0iffcc. Stepbanurir Alrum-,rn
ra ,. Srgrsrnundum principis Gcorgii*fli- tjq::_ prortripfit' , ^
rol
-r."*
in fuurn adoptauit lerr6.1; -Gothardu-
1tl inrrj epulas
Munkatfine donavit. Verrim exiguo pdfl
mortrs pronunciavit- , plurimos
- at:L, *
avito fqLgvjne nobiliores'
-
, *- r".d'lir,u-
:.pgorjr inte-ryallo non -Munkaen,ib fotl-,
fed dk Foqarafino carere. debuit;
nisque illuftriores, bonorum-lairir*"a"-
ac tarn illi rum ceuri aut lepibur, oppretiit i"i,iuim*;,
!:l- Srephanus Be-thleniur ad vitam pri-
yatlm clucendam funt reda&i. H6c iol6 au t a ce
r;i,;' ;;rfr'; "a..,
rbi lli m i s "co n d e rir;

&lix Crtharina , qudd-rutiorr- {.t"_T Fcrdinandu* .ggi*{ruiur ,'t iir"'ro.

io A,Igraviam An. 1644" promovit, Sveci$-
cel6sgue vi:m , ",l-Ofu*,
R.,:ligionem nirnirum Ca- guc fc rrtjunxil. p.d; f;;inli;;'r;.;r-
FoUcarn rml,lcrr fuilli fcrctur" CEOR. 5
F
in.*
gnarn Ungaric portionem ditioni fue adje- lureorum nummsm. millia tribrrti nornine,
iir, aedes facras nonaginta magn0 fuorum quod Genitor perfolvere ncglexerat fuPer-
'
idditir regiis niuneribus eidem numeravit :
--#(11]-ry-e@-,
crnolument0, maxirnb Religionis Catholica
dctriment6 , Calvini a(Gclis atldirit : non Marte, cilm Befilium Moldavie Principcm
An, r6rl. bell6 fuperatum , opibul cxu'
in ec frvcntcrn Catholicis oculolum ja-
&um reperi{Iir, minitantem fcrnper obfcr. turry d iolio .l.totblvit, Stcphanimq; ciur
vl.ifer. Claudiopoli :qualenn 0nitarior'in- aule Cancellarium motleraude provincia
ter , & Calvinianos, cxclu{if'lCatltolicid in' lihftci't ;' Conftantinum ver-6 Tranlalpine
Magi{lratu partitionem edi&6 firnnavit. .in. I
Frigcipem A Szemeniis tebellibus , expilatC
r0 ie*2. Georgium filium ipfe adhuc fu. 1 rrari6', in vincula conjodtum An. t 699. re'
per{ler, Principem elcgit. Jnterca Georgius guo reftituit, utrumq; vedtigalem effccit.
I - Felicia h*c initia, inlcliccm Rak6czium
ienior non tam *tate,.quirn curis ac mce-
rore confumptus, qudd regni Polonie coro-
l

It'
reddiddrc : Invitatul I Polonir, ut adverful
nam defun&5 urladisla6 Regc mifsO ad Re m- Svecoruin, ec Cofacorum vires fe tueletur;
t'
publicrm Polonicam Legatd FrancifcC Bcth- 'h ldfuit ille quidem cum le&a fuonrm manu I
l'eni6, ac pecuniarum poilicitrtione necquid- verim cuem amicum przftolabantur , ini-
quam roliicitA,Gt, tirminum vita & Im- I micrifuft experti. Rak6iziul quippe reiedtl
p'erii ad decimurn & o&avum lnnurn Pro- I
Polbnorum blnevolenti$, qul cjus filioFrzn'
ira&i attigit Alba-Julir Annd r643. ibi- I
cifco, dum Rcligioneno Catholicarn rrnple'
dcm lugubri pompa tumulatue. &cretur, Regni-fui-diadcma, ac regium fo'
lium polliceliantur : nil etiam-,,fui; & Po.:
GEORGIUS RAKOCZI IT. , gravitlirna Georg,ii
fi fieiorrim immemor
i

Ixit in mortuo Parente filius, dum eius Szelcocsenvii t.cpati C;efirei i turn Nitrienfis
rf
vitam adumbrevit " revixit in vivente Epifcipi oiationc motut, 9ui , ut fcedur
c,im Sve co i&um rc(cinderit, ac opcrn Po'
I.

Georgio Rakoczio Itr. Genitor Georgius'Ra-

k,6czius I. dum eum na&us e {l in gubernrn- Iono , quam'poflit, mcrcedem oPere coro-
da Drcie fuccelforem. Claruit trtc, tc Mari rrrttt iitio pollicenti, ferret ; pluiMiniflro.
te : & artc quidern , quurn 'f urcam Parenti ruin fuorum grrtia ..& Legati Svecir- pre-
fue infcafum fibi dcmeriturur, guindecirn cibus tribuis I maleb6rguc coronari
, all_ il.f;
I , =,,
#(:::l-g-*" ,
'i,;
il # ( rzr ) #
l.L quam tr.lrntt (oronetum intueri.:vehemcn,At rujus q

confilia neglexit , negle&e deinde it --*--- FRrl$crscus REDEI,

titlimd doluir. EteniFr ctrn bclii iniria mul- lr
ri ET
I fclicillimr haberet , auder6rqr:e iundtig
td GEORGIUS RAKOCZI II.
i eum Svcco copiis C:rcoviam obfidiooc cin. O.to dignirate Georgio in Comitiis .Al-
tetc, rc dcmgm fub jugum rtiittr:re ec fero celcbrrtis, ordinum fuffragib
vitutem : adfuit opinione ciri&s Rex polo- ^bz-Julia
Dlc cum ruxiliaribur Csfaris copiis eemcD- fuffe&ur e{t Francifcus Redei Uaremrrfrgi
tibus fub fugo civibus , & vi&ii pr"lii6 to- Comes vir innate manfuetudinis , & pacis,
ft.ibus.jug.um fcrvile I cervicibus' depulit ac tranguillitetis amanti{fimus , gubcrnrcu-
urbc in libertatera zlfetta.' e.sr hiric Ra., la regni in,feram procul dubio mid.rrrurur
locziane fortir converfio t l&o-fcederc. cu- etatem , ni fubtra&us femel imperio , rur-
fum admoyeri voluiffet Rak6cziui. Nondurn
ius ipfum meritd pudcrt, pceniteitoue , ta-
ltc t:aborantem exercitun in podoliam tra_
t
t. fradtus hu;us animus crerit fc fe I lapfu . co__
pier codgit, armavitmilitcm, bellum ador-
iccit , & ad extremum nunciato Tartaro- I
naeit , nullam Principi pacem pollicitur ,
rum adyentu defcruit , ut impund pro Ii. 1.
bidine brrbari in nisi gur vcl a{Grii fo'ttu'ni, o.l'r-oril'ro"
'ram fervitutrrn eum graffari ,,rc in'mife.
t'
{' conftaret. Et cum Redeio quidi rern ex animi
pecudum more abigere ooG
Gnt. Crfo .p1rt_im , partim capto lrrreitu, t. fcntentia confecit in Comifiit Medgycficrli_
l
bus, qud intempe{ta no*e armaturidverstr
& viris nob;iiflimj'st in el.mi Tartarorurn I r'l
congregatos Proce{s .&
compsder cosied{f i p*inceps curD paucis irr :i,i inimatus venerat ,
Tranfylvaniam reici-fur dubrum, Orientis , r lurclurandoq; atflrfnagit;,lon fc laturum in_
etque Occidenti$ Imperatorum, quorurn an- i' fcltari i Turcis Tranfylvrniarn , modd fibi
I clayum cjusrurfum tcnere .on.ed.tu,,fr"o_
td-coirfi lia neglexerat, odiri incunir. Drm urn
rdversd fortuni d culminc gloriae dijcdtus , ql
i cifcuc verd Redci non expe&at6 Rakoczii
An. r6rs. i dignitrtis etia; faftipio.i Ma- i
L'
in gmtiarn Turcarum rrdiiu dc proviucia
homete pcenes negle&i coufilii 'i"p.rrntc difcedcns iuratur teftetur lunquam fe prin-
i
I

cipis dignitarern rcfumpturumi, Ccllit ex a.

o3turDltus flt. I

I
I
nimi voro fcntentia , quanrvis Regni pro-
i ccrcs Rak6czii virilul dffidcrcnr ; .jRcd"ius
rRAN, j
t r trStls.
 'g=
f
l'.
#Ctlo)# r
I #("r)S
.
I

translat6 in Rak6cziurn imf,eri6 firas in-.pot: I

fcrfiones ab vitarn tranguiliE , U*rreq, ti;- t
ACACIUS BARCSAI ,
fgendrrn conceffit.
ET
Non eadem felicitate cuhl Oriente ref,n .t
t
I , : GEORGIUS RAKOCZI II,
confecit Rak6czius, cui, repetiro Fri*ip.ro, , I i ca.ius Barcsai Comitatfis Hunyatlienfis
vindica_turus injurian bellirm in.li*li i ob- l A furr.*us comes , cim TranfYlvano'
tulit fe inl Denam purpqrarus Budcnfis I to* J'*.*orrta ciatlc fervatorum legatio'
, ne' lpud fupremum Turcicarum copiarurn
iram rrran fylu.aoj p"riciiffi;;;;;, illie"*
tuc clt cnm clade fuoturfi" tu.uiinta ,
I

,i.!' O'licrt in aice

Jcnb fungerCtur , ab eoCem'
.punciatft. Mahometer furore ionrrnr".tu, lud !r
rcfeft6 Rakoczi6 Tranfl'lvaniam morlerarr-
dcltinat Tranfylvaniam rd n.r.,,'1".."a;. ,
iuilut eft, ctti, ut fecurus in Dsciarn revertc'
vaititatem infinico rniliti r eucff fubmifit. retur . p6oorr. Segcsvarienlia Comitia Prin-
Parucrunt barbari, nec quid{oarn od iuro: , looor Turcarum funt
rem fibi reliqvum fecerrint,'grrflint. blir "rot.Lintittt"tii
adiun&a' optimatum adep'3tr5 fuiliagium
'
parce Ghanno Tartarorum in viiam ac for_ dimif$ Turierum erercito ' annum totum
tunas ciyium, & quod morte acerbius in li_ ;;;i. rebur Dacir compontndis , ordinan'
berrarem. Ferunrur ccntf it rninimtri: Chri; il. tliequc impcndit. Rak6cziug interea tot lain
Jtianorum millia ea tcmpeltate per;iffc : I clad'ibus aitritus vircs ab Hunqaria mutuett
r- C fotii in thronurn alicnie rnanibus
}::."flfli -reiiquieilm
xaranlebes,rlggos, l-it4l arcibirs l.en6
nihil i'n armii fo
"t"uari Acaci6. Iisdcrn cniuli mo'
dcturbetb
""fnt eludcns arti6us Atacius , Terne'
tr.r!5rc p_rafidii vidillint I clernentiarn Ve- ii,io"rt
ztrrt per Legatum Acacium Barcsai implord- iiamiantifper Albi-Julii fc recipit gracla'
rhrn rnenum auxilitrem implont ,'& im'
lult i quap. temen non njfi aur6, au&isq;
veCtigalibus mercri poruerunt, exu- . iuneit fe Seidi Lihrnet Budcnfi-,
infuper
turn preterca rurfum principatu Rakoczium "",t.i iir'noiil
itoo, armEtus viribul Provinciam
Turca in ordinem, vittrmgui priv*am-du- reictit. Superrnti Dacir limiter An' r 699'
cendrm rcdcgit. oclurrit ingcntibus animis rivali Rak6czius,
pcriclitatuius fortunem , 9uf, unA fpeao fu'
im folabrtur' Et Yon guidcm cul! cxcrci'
tu
 f*crr+)# #("r)#
frcn, lilifmque infiituendum Societati: Jlli
fu Saeerdotes eyocayit.
Fffi';; t"s"fil, i" T;"0I;i.-
Kem6nyiurn Cafparus Barcsaius Acacio fan-
ACACIUS BARCSAI, gvine iun&us , vcrirm h6c occisO evicit
ET ipud Acaciuin. ut mi{fam hceret Principi:
dignitarem , fi Frocercs fibi fuffregarentur.
JOANNES KEMENY. Junxre induftrirrn Optimrtcs XemEnyio , &
tf '.ftebar intereaCibinii Barcsalur, rtec an-
ti urbe ercellit, qrrdm obtcntr dc Ra- in .Comitiis Reg6nyicn{ibur Principem felu.
toczio viCtorir fama id eum fuifet pcrh- 't0runt menfe Januerio An. r 66t. Erstut
ta. Tum gratiaro conlervatori fuo relrenfu- dignitatc Acacius ne{uaqurm animum ael
8us comei Turce frftus c{l in Ungeriam. eam repetendrrn exult : quare nova qur-
Verilm n-e per ignavirm amitteret I quod dam in'Kem6nyium machinari rnimadver-
,'fus ejusdem anni menfe Februario in Co-
multo fudore comparaverat , ad defcnden-
4am brcvi fubjc&arn fibi provinciam rcver- mitiis Biftricicnfibus , ldtiterum mcnfe Ju-
tirur : tametfi eam erandi etiam cum peri- 'nio in ,Medgyeficnfibus perduellionis in
tulo nequiverit con?erverc, Adcrar ;ovq Principem accufatur. Capite jerg tum re-
'gnandi cupiditatcm expiA{Gt Krm6nyius, fr
curn crcrcitu Ali-Baifa fuam in ditionem
V-.ratlinunr reda&,urus : quod dum Bai* per Ali-Baffam licui{Ict. Nec diu odium li.
crai'us pro ea, qua Partium Uneari:e Dominui, hulavit : cvoca.tus 'ex arce Gbrgny Bar.
fubjedtam Cbi urbcrn dcfcnderc debebrt, ctaius Ali.Ba[le leniendi r vGl , tt alii mr.
roimi generofitate tradere rccufat , cepti- ..lunt, mutandi domicilii fgecic edhibitd
yur mortis fubit periculumii ncc nifi
'.cuftodic '
ctusi cum aliquot militiburVaredid
fo0 lcenturionc , ut in itinirc trdcidereturl 3u-'
eptum hoftili megis {trangemate , quiro 'thor fuit. Corpur diu infepultum'in vir
Irmorum vi Vrradinum libertati , foti6qg
n{tituitur. Redur in Tranfylvaniem Act- publica iacuit, dum i vicino pxgo Kozmt
cius in,a.tj.cm Gbrgny fc recipit , guod Si- iuncupato agreftes miferti humo contege-
culos, ali6sque non paucos , ac in iis pro. rcnt. Uti vivunn plurimi odsrant; ita mot-
rcres-Rakoczio pritr addidtos pro Joanne tuum ncrno dolsrc, hcmo mifcratiolc pro-
I:mnyio ftudiil Gcrtarc,i rnimadycrti{Gr.: fecutus cft.'
. lrs' JOAN,
 {*(,t'r)# '# ( rrz ) #
tecreato paulilper exercittt placuit Mon'
JOANI{ES KEMENYIUS , tecuculo , ut-miler diverfir in Tranfylvaniam
ET viis inerederttllt i divifo armorum ftrcpit'lt
tvlICHAEL APAFFI. m*joris nurne.ri opinioncrn fparfurus. Clau-
f .lE. rnrulO Kem6nyiur non diu princi. dJspolirn ufque ium Xem6nyio nrogrcilus
pis folium quietus tenuir. tnpreflus ho- tuica prrelii iitandi ceusi in intimi Tranfyl.
- Jinir ietrocelfiile intcllcxit. Dolebat *tcn'
4iliter in Traniylvanirm .rli ilafra partarn
feliciterem deferere , & fceptrum cu'no gle- tecuculo iaboriofarn eded expeditiorrcm ir
tlio mutare coe'git. Gralllba^tur i, tota b". irriturn recidi(fe ; fatir tEmcn fecuritati pu'
cii_co potillimilm nomine , qudd Barcsaii blicp . fatis fame confttltum ratus ' qudd
cede Sultani Maieftatem lrefilfti l(em6nyiut, arces camp{ures , Claudiopolil ipfa firm6
& barbarorum deteftatus amicitiam. nome- prl"fia;a tlneretur ; reditum in Unqarirm
nor.,lT_Imperatorir Leopoldi tuteld fcfc dccrevit. Secutris eurn Kem6nyius lrrg,itct
credidi{le_t. E,t jam viginti miilia auxiliario- illacrymatus eft, tantlgue recuPerendi Prin.
Eum militum obtinuirat Duce copiarum cipnthr libidine tenebaiut , ut palim profi-
Ray'm.undo l\{cntccucLjlo, guos mato'Turar. tiictur : privatnm fc vivere ncn poill.
rum : Tnnfylvania in Ungariem profugus Ergo uti anno fuperiorc Barcsriun everte.
Xemnyius ad Szattmarinum opeiiebatur. rei', media hyeme , Turcis 'pcr byberne -
Interea dr:m Montecuculus : i diuturni iti-. fperlir, Apalfium imparrtum ' ttque iner'
neric labore militem rcficit , novum Ali. mirn opprlmerc ftatuit ; dicere csirm au-
Ba{li Tranfylvanir imponit principem. Ln-' ditur : h'vet ipli viti conftiturrm hanc ex-
clinabet injri6 in Stephinum pcrkiirm , vc" oeditioncnr fibi liquid,i conftaret , ab ea fc
rtim major is erar, quiru ut brrbaris fede- ii"ourour- deftitrirum. Et infclix lrbi ru'
re iungeretur , & metum incuticbant prin. g.rifo;i : Principi6 Januarii..quioq;. fuorum,
eipri precedcntiii cruenta veftieia. Eyocltum tuobus Germanorum millibst ftipatus in
proinde Ebesfalvi, gentiliri6 ipatfiorri crftrO Tqanfylvaniam cmergit. Intertlufum Med-
MichaClcrn Apetfium Principcm pronuncirt o,v.froi tum agentem Apatfium cupiebat :
An. t 66 r. ,r9. Nov. & dccimo pdft die in Co- li'itt" ,ltmul"ic irrdicium hoGis farftunr ,
miriis eo fine coadtis infignibrie Turcicis or- Scgesvarinum cve{it. Copiir urbi circumfu-
Ir e;
trturu confirmrvit r promulgrvltguc. Rce
p.ttiuu-ardffiIir---, ,",ii.ffi, #('4,)#
frrcm Leopoldum : confuleret mifei ima re_
gronl cenrum- emplirlt homiuqm millibur
; ilffi' B;
j demnavit. Ur verd equitatis amaniem fe fe
l. .exhibcrct, con{litutio'ncs Regni Tranfylvr-
ff,l,l,if;il; , %nlli l,T,'j,fTJi:?:: :.f"1: I ,' .oiry , Q01r Com2il,ttds,vocant r typis edinr
abduceret. Er annuebat facild taE;, oi I [vulgauit.
fvulgavit. tt.c inter n.rigio"ir
Hec intei Religionis ncgoti:l ne-
ftus metur incefGret , ne Turca Reeionem ;r. 'lquaquam intermifit "i{"ii.
: & Catholic: "r-
quidem
occuplret , Ii Gcrmanur milcs abfiedercr. 'heud multum obeffc voluit : res Ca'lvinir-
\Qare locorum Prnfe&is in jun&um: .il?ru9 , & ipfe Celvino eddiCtus non me-
'rliocriter
ftrenul "

. promovit : Lutheranis Archi.

commifllr fibi arces tutarentur , c:teris " ut
maDu laborantibus pialtri efllnt"
,Epifcopi nomine prafiuit , euO palfirn
llpedite
Vcrfim .o-pportuniUs ca mon'ita lclhibira , . ,in literis i, Lutheri affcclis bbnorabatur.
.qu1m fideliris obtemperatf. G.eorgiur Bcth- JTalil nimirunr Antiftc rciigioni Luthen-
vixdurn adireriienti ep"m"',--.-.h" . :Da convenlebat.
lnius
C.-eferjr milite Fogara{inurn irrdidii , Cl.u- Ltmulum fubinrle Apaffio. invidia eom.
oopolir o&o Tran$lvenorum , quatuor ,. paravit paulum Beldium'nobiti & pervctu.
Turcarurn millibus appugnltr , ne conti- srto senerc netutD. Animum is ad princi-
n-ud in eorum abiret poirf,.t.m j lUars effe. ?atum adjecerat, qudd vidert crteros mlj
cit Auftriacqr_ , cui ticpid* f, UlfUs ioUau- .;ori in pretio cfle principi, publiciscue mu_
lit, nee quidquam prererca in crmpo ge- ; t1ii.s negle&0 adrno.v?ri r rdj-undth igitur
nyn prg.pu-tgatis megn6 utriurque ixer"ci_ . fbi afeProccrum nonnullir, & Sedium Siiuli-
t0r gaudiO induciis.
carutr.S.-p!, Xtzdi, & Orbai incolis, prinn
crpern bcll6 petcrc conftituit. Ar Siculi i
Gcmebat interer'rcliqur Drcia sravilfi- .ltir::ip" qtfi:ii rdmoniti arma pofute;
o0 opprcfh iug6 , crhiuriebetur Spibur I ,: B6ldius verd ubi res furs
acc domefticis carcbrt fcdirionibur ;o :
proftmtas v'idit, ari
fortam Ottornalrnicrm f,a recepit, n.. fin"m
quibr:s incitetus Apalfiur innrtam exucre
qucrclit frcicbrt. y.rX. ubi'faiutem qur-
lenitrtem , & fcvcium induerc principem
cor&ur, multos Ordiois etiam Senatorii vi* I fiit, exitium rcperit : purpurati per fubinift
I fos Principis Legrtor aur6-n.fcdfriolir'
arge;rr6que de_
ror iu vincule & crrcerq cornpcgit , Dio. I vindti B6ldiurc curn fociir
ry[ium I Ga
acl fe-
ptsllr
I
I

I
I
 #{r+'}# :!
{*
.Jj-
( u+r )#
;ffi;r T""ar""'rt*, . rbt l;ilffi indNoharib s deditionctrt lccerunt, Annodc;
. porir vencn6 interfeftus eft, Prtmif.fum dJque r 59 t. Mahirmct Turearum Imperatot
captivo Priniipaturn feruqt , fi
triltuturn fripremo Purpuratorum Principi curn exer-
augeret, cert6sque dies populaticni in Tran- ciitu in Ungariarn abcunti I'rincipern Apalfi-
fylvania concederet : At is Patrir norr in- um curn Tranfylvanis fuis adcffe voiuit ;
gratrs fuc mori in carcere maluit, qui.m quoc deindc ad cuftodicndos ponte3 inter Ar-
cum perpetua norninis fui ignominia, Pa- ,'ibon.* maiorem , & miirorcm difpofuit
trieque excidio dignititem obtinere. fccundb Tranfylvariis cvcntu : c*fo quippc-
Seditionum ofor Apatfius focius fubin.de & profigato ad Viennam ir'rmani Turcr-
frCtus eft feditioforum. rArdente bellis ci- ium exercitu, falvi illi in T.ranfylvaniam
vilibus tlngarii,'.fokainum I Szatrrnarirrurno funt 'reverfi. Prcclara hrec viff;oria, & f-
& alias no n n rrllas arcer ab Rtk6czio due detc{tandum , qu6d Chriftianum Prin-
aliquamditr po{feifas, per: fegator i C.t- <lpem in Chriftienot favire eogebat , falu-
f1e repeteba-t : nec expc.&atd refpon- trrem Dacis cogitationem fuggelfit dc diu-
56 auriferir Nagy[1p1,4 rnontibtts -du- ti:rno, gravilfim6quc barbarorum jugo ex.
dum infidiatus dlode.im .r-rtorum mil-. ,.tutiendo. Agcre igitur A. C. r 68;. curn Au.
lir in Ungeriam infudit , ,qui non multd gu{tilfimo Ccfare Leopoldo c@perunt, ut
, pd{t miferi eded regicnqnl - pulcherrimam pd Ungaric Coronam redirct franfylvania.
depopulati funt , ut--rd dfhral:cl.ades . &, {fritfus cam ob rern Legatus ad Cafarern
opinras prcdas crptivi o&ingcnti barbrrrr Tbannc.s Haller; ac ut minori curn Orientis
rnors abducerentui. Anno deinde r65r. in -offcn[r , indiEnation6que res conficercrur ;
ermorum fscietatem i Turce adfcitus, fu- 'C*fareo militi , Duce Con:itc Schaffcnbur-
prernum excroit0r Du&orem Mahumeti vo- 'go in Tranfylvaniem ingredicnti cedere Prin.
luntatc cgit, gu6 dum -funqerctur tnune re rcepr cum Magnatibus voluit , & Cibinium
Befzerminyium Ungarir oppidum obfidione l.concedere r euod , velut ab hofte fe fe
preffit, c:pugnavitque. Rurfum A. r63r. tlcfcnfurus , milite Tranfylvrno cingi
Purpuiato Budenli, & Emerico T6k6lio iun. iuifit; c*ditur ille, profigatrirgue , ut L;.
&us arcenr Fftlek obfedit, cuitrs prufidia-rii, garo Turcarum, qui tum adeiaf , palin fie-
renitente necquidqurrn loci Gubernetore'Ste- rct , Cefaris viribui Daciam refiltere non
!har G7 poffc"
.--kj.;_:_"
#(r++)#
potrr.- [dcm rnno fequcnti frCtiutum, ctm
*r t4f)#
' Serenillimur Lorhrringir Dur Carolur Jo- MICHAEL APAFFI II.
i fcphur ingrederetur :-tMilcr ttmen votun-
tltc Principis, rc Procerurn in urber omnet f,fiIchadt
rv
Apaffius fexto ante parentis obi-
r tum ann6,
t certis legibus rcceptur , fi Coronam excipi- I etiamtum Adolefcenr Al-
rr; !!!N diu obftinrtr rnnd pri.mtm r6f8. Lr-Julia in publicisiregni Comitiir princrpr
I Tranfyl_vanir renunciatuf .- in{ignia Megi-
. Ayalfii , Cefarisguc Leopoldi armis expur ftratrli fceptrum , *& vexillum'd manidirr
': gnlta ptrere didicit. Uniycrfr deindc Tran- i Legrti Turcarum accepir
An. r6S4. rg. Sc-
fylvanir coram Erc. rc lll. D. Jofepho Co. t ptembris. Inter ipfa'inaugurationis folcnnie
aite I Xrraffa Cefire:rurn cooirrum Duce dum feftivo pleufu brnnii perfonanr r ml-
' per Michaelem Telekium, Nicllaum B:th- : chinr enca recins fg.fe vi -pulverir nitrati
lenium, & Stcphanum Aperi'.:m in Ctferir tuptr, rc exculTl {iniftrum Orienti porren-
Leupoldi fidern, ac clientilam fcfctradidir. :
dit omen : rumpendurn nimirum fedur
Srpicati prorfur con6lio : utpore quc ter- fumma Drcir pernicie tot ennos fervrtum;,
minrtO brevi Principit Apaffii impeii6 bre- quod non minore bonorum omnium fola_
yem brnc, & vi: dcguftet{ fub Principil Au-
tio, quim Ottomr'nni m@rorc vivo etiam-
ftrirci protc&ione fslicitrtcm jug6 iterum num fcniore.Apatfio,.eft perfedtum. Nego-,
Turcic0 commutlffct. Fetir quippe ercptut tium illico ab.ciue ribitu novo principi'ir-
e{t Michedl Apaffiur rogerafiii ii. apr;tis ccllivit Emcrirus T6J<6liuc , dum Unfaris ,
An.C" r69o. rtatists. iaiti Principatur 29.
-fequentil Tartarir, & Turcis ftipatur ironilcm lil -o-
fepultus honorrto funcre anai dum Drciam. invafrt.- Occurrrc fediriofis
menfc Fcbruaric in Almaker6:. Fclfx diu- Donrtur Comcs ab,Haisler, & Micbrdl'Ic-
- turnd inperiO
Princeps , mulcd verd feli- lckiur, bic Tnnfylvqparum, ille Cafarcarum
cior affcrta libertate Dacia , qurm cim ' copiarum Du&or cum exigua
militum me.
Orienti ftipendiariam ab anteceiloribus ac. nu.;. fed i confertt. rnultit[dine ccfi prrtinr,
cgpi{-et, liberam , fccurlmque hrrcdi Mi- parrim capti , prlmrm hofiibus crfcrunt
chaeli rcliguit.
lurn q_uidem- et- brevi _novit ruCti fuppctiir,
Duce Serenit[ princ. Ludo vir o Badennt'6frati-
um C tnnfylvrnir cxegcrurt : Grlgem Sul.
MI. G4 trqurn
 I
!.
a

Tj'.' I
#cr+6)* ,f
o&ueginte Turcarum rnilibui
l,t . #(ta71g I
!ilIm.cum
tn y-!.- grallantem
.u utcla fcne&am producerc, quin & mrioribnsau.
Er.ncrrrerll , tc
:tc elm prafcrtim
pfelCftlnc _re.
_lC. ' dtus.honoribus Auguft6 l rit fumof
dtus-honoribus Au-guft5 f umor ferebat)
ttonem ,.gur varadinum refiicir depopu- ' berri thalarnd , fi- cupiditatibus
I.ntcm-r ingcnti prits clade ettb&um'fuie- domineri,
tunt I tugtyerunt. : , Ii malevolorum confilii aver(ir.i , -li avitam
D_egcbat interea Claudiopeli Michrel A. I ' dcnique religionem arnplcdti goluj{fct. Hec
PtTlrt' mrxirntm indc .lSudem confccutus, i.-; Y!td 1"m neglexit. irnperium Dacjr fecun-
quod-rn el calamitalc-.rrq.Tpo:um ,. magne ii' do prorfus eventu ad domurrt Atrftrircam ,
Trenfylvanic.parte- T6k6iioadhrrcnte,'in . fcecundrm tot Regurn ac Imperatorum pa-
tlde rp-te ac clrenrcle Arieultiilimi Romano_
rcnterr tranfiit i'uhde progn^atorurh Oacie
rum Innpeqatoris Leopoldi cum procerjbur I Priirciprim ur epitomen texan:us , ferier
fuis perfevaririt. Nihiifr:rerca dieo"m I poftuiar inftirute narrarionis.
f erorutn mernoril gcrfit j, nonnini uriiiir; io, , I-EEPOLDUS MAGNIIS.
quinn muncre , rc dignitate princepl, Irn_
plr t:rntp rnoli adolehcns reliquurri .', quod it J'JT-)tuturnis arilidtr rnalis Dicia fcliciorir
fuperfuit vit:, Vienne ferC tnisepit ir*- ' curfus ordiucm fub. po{trcrnis Prrn-
msturum iniens matrimcnium in"eos iro- - crplbus
cipibus Heterodoxis inchoavit , dum clum Anno
labebatur rrrorcs r qui . ,r6S7. 9xcufs6,
'.|t;ttbatu,r, qu6
:sv ha&enus
.rswrrrruo ririfcre
rrrll(Il premc.
thalarqtrpa inreniB<- I
Ottoman'nicd iu96 fub clemtntiili-
fi ivos fcqu un rrrr. Lll iimrii irtoflpic. fne fiir-
culus rvican* Ivtajorum 'gloriam fcpulch,ro . , mas Auftriacp Domfis , ac Lf,orotor I. Ro-
intulit, &heterodoxorum princirrurn manorum Impemtorir alas, & proteCtionem I
fe cgmmifit. Orto hoc fo. le , & fulgorem
fcriena cum vita terrninavi.t Vienna. 'Do" {e I
curnentum- p_o{teris relinqucns : rnali. r.. fuum. Jati
ruurD rarc tp3rgcntc , expallujt
t:rg.l,9- Turci- !
cxpalluii luna turci--
, c? : imd vldeii deliir ,
mam no,bilitlimarurn familiarurn minarn 1rc. pr*t., aliguid '
per immatura conn.ubia 6 non cxoriri, au- :4 obfcurr lucie , & nomlnls ftii minas o,lia-
geri cerri, perficiquc. Corpus in Trenfylra- " quarn reliquit. Et certi vidi(ti Le&or b'cne-
nram deportetum propd patrir cincres vole, gulrfi fub imperio priorurn prin.
conditum cJl in Almakcrdt. poterat hic cipum Dacia noftra proyincia fuerir carum de
Princcps Drcir Fefccs cum sit& in fcram llm!.r.o una , de que meritd dici potiit illucl
- Salufji : Dilcordii r.t md&im. itltbnnta*.
fcne.
G9
 q( r+s )#
-r
Scilicct divifa in plurimas fedtar, error6sque
_ # ( r+r ) *
E- q"o qqa"tu-@
Dacia. quid aliud fperrrepotuit. guimcce- qulhra orta lit felicitzs, ir o;tlei :r,;i:.
des, inccndie. vaftitatem , ruinam i Noyo- qui fu6 mal6 didicit jugum ferrc Tutr..-_=.
rum dogmrturn Architedti fedem hic Externrin:td Turci ut fua ri:; ,_j:,r.-
fuam locevrc. & quisque fibi, quim tibuit & rquitati [t fedes, Megiftnrr:m lt:iif-
?orrionern tcrre occupayit , ut liberits in murn erigit, :ui viror viit,jte ac ti;i-jj
i.eligioncm Orthorloram grafliretur : fub- inGqnes i c6sque cx omni procrr:m ordi-
inde difcordtr & ipG intrr fe tumultuaren- ne ie.Ctiffimos preficit, qui.vica:ir po:ei:c
tur, fe invicem cedibur & ruinis peterent, omnibur jura darent ; Nor }iigi$r-ar:m, i-
fi huic imponerent diademe vert;ci, illi rcgni lum Excelfi Gubernii ncmiie rrira=s-
clavum Principi rlteri moderrndurn trrde- Atque hoc illud Scnatijscoafui:un e:i. ia
rcnt, hi prote&ionern Portc Ogtomafiicavcl- quo Petrir Patres confidcnt , pro rri; & fo-
lent, illi fe potits Coronr Angclic- fubmit-
tcrent, reapfc,prtrirm mifcrA depopularcn- :it., !!o equitate, verb0, pri parriz boir
indcfcfsi crcubant, ac drceioun:. Er:::ba-
tur, f6gue inficcm confumercnt. ta,mahornetana impierare, ftabi.jci ia r-
Hec facier Reipublice crat, entequam Du. -a
gno egultate, pretarcm ! 3c ver- Rei:gio:;r
plus ille fol emergcret. Opportebat quippc, culturn ind,:ccre nitebatur : hic .laeo:-. i.-<
ut qui confilid & induftrii meliorem Euro- oput.crat, quod notiffimr Eurcp"i tori Leo-
pr partcm Cafrr, & Rex Apoftolicur gubcr- poldi pietati Calum rcferviilc sidebersr.
nabrt, gedranr ctiam henc Corone fuc An- f,,c ccrtd ftudium omne in id irnpeadir p:f-
gcliclc ab omni purgatam macula ad nati- fimus Imperator, ut labanr.- i" tra:t1!-
ium fulgorem reduceret. Et verd vix Lco- vrnia Religionern- rurfum erigerct t cr!er-
poldus lmperator Daciam fub alas recepit, minatos ioigr,itfima lege faiiorum pr-6-
illico bellum impicteti tft indi&um, Tur- rles reduceret, cultores Orthodore f,dri, ci-
cam gloricfir rrmis Gmel, iterumque profli- ror. fapienti6 , ac virtute crcellca:c,
glavir. er Patria eiecitl effecitq-ue, ut qui -ccrtC
publicis Rcgui mrmiir, i guibus iniiui$ad
olimS"ote&or Tranfylvania audiebet . fpcm arcebrntur edmoycrct , -nibil.lue 'eorcq
proprmodum acciihm haberet eam non mo- intermi;reret r gue ad Rclgionea Ha-
id Tubjugendi , fcd ne rcvifendi quidcrn- bilicndam opporrunr forc judicabet r Et
Er G6 Eenlu
 i

@F #(ts:l# {
.!
ft(rer)#
nempe oppreflim aded innocentiam -- I fer.
.

il.figiooem Catholicetn., qu^iT

'Sed &iul.T:T
jllud
vituie vinclicaree, mund6qrie palirn faceret, M";;;;?i;--*n-'9- experiri'
llpdern in poteltetem A.uftriaci Frir.rcipis de- fi A;;;i;. Lepol<linc piitatis argum-entti. cft,
venillc Daciam " cuius eft non rnodd fclici- oudd Valachorum gentem t qux lngentl nu'
rstem Patrir., fcd & immortalis DEI cul. f irerd Trantylvaniam incolit,-zritquc etro'
tuffi. , & ryita rcligienis' emslurnentum i ,"1i
;il"r pft"iii, & veriis fuperftitioni'bus :d-
- Qg,i* jncundior frrit illidoj Dacic facir..l,
Promovere. Jict. , .t* . inquarR , gentcm rd Romeni
Pontificis irnperium , ad ea.dem .nobifcurn
etm fuprernurn facrorum Antiftiter.r,r, qu6 fiena ad(luxii, Anti{litem eir dcdit Rorna'
compluribus carere cogrbatur,an[isi rurfumr
'tti ir* authoritatc confecratum , & cum
tlecret6 Crlercb introdudfurn conf,piceret l .rntior ferc Tranlylsania pals Valacbis con'
lftct',
ctrn tcnrplum tum Cleudiopoli, tuit Alb- efft'cit ; ut rnajor eius parr Catholico
tunc Julie , nunc Carolina crtholicis frcris ritu'lroftiam' pacificam DEO litaret' Flura
refti.tutum , c[m rdi informandam iuventu- .-pro DEI elorii intendcbat piiliimul Impe'
tem publica aper.irentur Lycaa, & Mufa i.*r. &irocul dubio eft'eciffct . ni bellO
quidem Claudiopolitrn* Iongo a,b exil.io rc- Turcic0, & C.tti.A impcditus fuiffe-t, m6rs'
. que ipfa co-natus optimos graeveniffct t'
duces Acadcmicis etiam trophcis inclarcfce" Maii
rc <Ienuo occeperunt : Cilm.i.pfi bonerunr ,.4n. rZcS. Negue ia'rneh ita. -morr Potutt"
artiurn N4agiftri, Socioc JEfu intelligo, non lut iugrm fui iremoriam nobis non relin'
ampliils elieno fub ami&u latentcs, fed ve- quiri ; Erat quippe virtute praeftantiflirnus.
fte religiofa induti, palim & liberc Juvcn- dpientiA pcrfpicacilfirnus , Maic{latc poten-
tutem erudircnt, pal?m dbgmata Orthodo- tiifirnus, ?'ortitudine invi&ilfinrus' hoftium
xa fidei populo in{lillarent, eirorer dedoce- ';;;;;t,- iubditorum atnor , in omnibur clc-
rent fribque fvavc Ch.rilii iugunr .rralabun- . nigue
Augu{lilfimus"
"
das per avia, & devi: oyic'ulas"reducerent".
t

tnfrimuit {ine dubio hardfis , tium hrc

ti
I
.'. JOSEPHLTS"
A Miferat Leopoldum Dacie, !ilcm tlmcri
i
fpedtaret; fccl nempe Leopoldi Pri'ncipis Au-
gu{iilfimi maicftate. perftridtr furiofor cohi- ll

i.
.A in Joss'Ho Cefare Auguflillimo rur-
buit rnorus r. malu,itque triumphantcm virte-. '1' Ium repirit , & .nifi prarrnaiurc cum fete
IC ad
 S(rrr)#
I

.I n"ecr.A*u'nEi";d"-;m
-#(rlr)# I
i dir fuit Dacic faiics . dum Principig Josr-
I, ticitfima.fanc vixifec;;;;; ,'riiJr. ."i rur rrmis ac virtute inclaruit : Religio cer-
-- felititlimum huno'princip"ri. drair
DEus
Salvrtor_eT: Et vCrd prarerqu.rn'quJd
tC Catholica qu4,labrfcebat iterum ,l in-
greffo in Prtriard Jofcphino milite caput
; c.r.
I #i"ili, i'illl.,Ti[i.:' ii,['#i: crerit altits
crcrtt :lluu5 , &1l.tuftrirca pietrtc norere
ocliAulrrtlcr Ptc(arc forere
T,,ffi :,T; rur{um pcrrexit. fclicem finC Daciam t fi
. Dacia, noftra inte0inis ;;;l;b*-'iir.rC tento difenfore 6liutius potiri Iicuiflct ;
rp ;

J {urlleuatur ,- imd quorundam perduellium ( creptus quippe no[is eft opinione citiir ,
t ttfirone vertici alteri diedema Tianfylvania
rmponitur. Sed nempe finiftra erat he c Da-
i fcri6 nimirum alit, Auguftilfimi Gcnitorir
i fui obitu ann0. 1 J
cie pars, melior ejus-portio io nac. a..fi-
; cntela 'li Cctcrim rerur4ifotiente Josrrxo palmas
Josrpar c{G gefticbrt. poreraihic Au.
It guttrfltmus .' it undique mcffuit Afltria , in Germania, Ita-
princepr ad d.ebitam t lia, Eelgio-Gallos $rofigrvit , in Hifpania
obfervanti-
lm tot demcftriruh palmrrum qtoriofil *r- !
Gallo-Hifpenos dorf uit, & magnrm Citho.
nir adigere , tt qui imor" nmfr Ali*o_ '1,
lici regni prrtem ligitimo heredi Fntri fuo
rc nrodcrabatur, fubje&r fibi rcgna: verirm fubiugrvit , in Hungaria & I)scia perduel-
I:Tlb:,t pacem.priirs offerebai, dein pce- les iudit , & rd fidem fan&its fervandam
nas mrnabacur, & quia Marcir porir)r fubi_ coegir, ubique.mlr" , & timore triumpha-
re aleam perdueller'voluerunt ,'ooi*- fUU ,'' .l vir. Felicillimul iu;ti, ac gloriofillimur Im-
:micr prcis. olcr-quiefcere, timoic i.-.ern_ ' ,i perator quanquarffbidtorc gladio tetrorcm
dum re tur.Augufti tfi mur Imperetoi ir,- hoftibus incu(Gritr;,. pacem tamcn 'amabat
fcrt, & tribur vicibur perruptis rlpium
"rmichu- ,, l ampliis , & vcl ilrlter martiales tubarum
ftris-, & faxis viam gioriofo miiiti eprrir, I clangorrs , & fer$m armorum ltrepitum
perduclles- non uaa vlce cedir , fugrr', p"- 'ir ' clcmentii Ca;farei'1illu{tris amorcm fui vel
ccm ac felici;atem Decice infclt, r.faii pro ...' eb invitis extorqui-[at. Dignus longiore vi-
cu{todia_eiur belli Imperaroribul lonpi ;" ta , nifi ccelo mattta virtut ed imnrortl"
-.J?-a"U_
ccllentitlimis , qui &' perduclt.. "r. lem vinm cum cydctf{it Au, r7rr. xyii"
oiltem cogerent, & fideler
i fr&ioforum in- .'. Aprilis.
?
I

Jiuriis , & furorc profegcrcnr,,Gt* li.iurn

I
,|

rlit eA"

f,'
,ir
 a
al
lq
.j
f
t'

6q
#(rf4 ).lf*I i
#(rvc)#
cARoIus
.r--- F--
l- i lenerrtionem prrftari vellet, modernum ft'
, crorum ,tntiftitem Excelientitlirtrum ac Il-
Romanorum ImBeracor VI" luftrillimurn D. Grcqoriurn Sorqer virurh
. fapientii , virtute , iel6 Apoftolicd clarilfi.
R.ex U,rga.t" ttt;,lri:f* Tranglva- io'u- non mod6 Libcruri Baronern, fed
' .ctiam Intimum, tt vocant, Statfir Conlilia-
{Ol n ovus orbi Dacico ill uxic,rlunr Leopol rlui ' iium nominavit; fcd & facrum Canonico- ')
'\,, Impe.rator veri Magnrr derurn ooii.b., rnm Colicgium rcftituit Dacir, irt elTent,
tur n alti&s prove&us e'ft fub ;ofepio , in ' qui pro Do'mo DEI excubarent. Religioni -
ipfo m_eridie conftitutur eft regnarire lldic Catholice compluribur in Urbibur & Oppi-
glorio{ilfimoCael'ire , ac FrinTip" Caio"o. dis tcmpla rcddidit , rtque Claudiopolita-
-ooI t lum qudem D. Micbaeli Archang" facrum,
'Fulgorern bunc r\o&ua nqrr fcitiat .
equlle pulii irrcrortum inlum defipamus quod annis compluribur , hofier Filii DEI
oeulum , & cuius fplendS?err ero diooitr- profanabant, C manibus eorurn eripuit , &
te dcp,ingere non vriemusl, faltim Uriuii.. I iomanr re{iituit Ecclcfie. Peginr me dcfi-
propoliturn lati admirernrii, ; cuirti tadiis & .. ceret n fi que Princeps hic veii Cetholicuc
ipti illuftrati propicium frn airUo {idus i ,verl Apoftolicur pro Domo DEl, & ei-uc
aon find ingenti geudio f.Fimui. Et certi

ffii.
t:,':lf:^'ff
i!,lti ::: :"":::1i:"'::
tamcn L'i.: t,li..tt
thrh.t.
:
fpem nos haud 9R1: :
dubiam
i:l;*: : fiTffi T, .mttn iT : l:lfi f[ : haberc,fururum, ,rt .rrllto*d-odum
frrFrrrrrrn- ut quelnadmodum (ub?iin-
(ub Piin.
iptur rqu6 vix poifint ftrftinere oculO. Su- ,cipibur ab orthodoxi fidc rlicnis in diver-
um reftiruit Decie Prefulem , prafr,:li fuarn 'fai abiic fe&asTranfyvania, & fola Catho-
fdem,, dig*itatcm, fundod, rcdditusr, eun. lica Kellglo
iI llce Rcligio publicis edi6tis profcribebatur
PuDucrs ecrctrs Prolcrroeoatur :
dcm fupremo, dt vocrnt , Guberniali Tri- lte I'u6 Catholico, & Aueuftilfimo hoc Prin-
bunali admovit , atqur ut proxirnus . ab 'cipe exturbatis tot feCtarurn errorib'.rr in
!pfo ltranfylvanie Guberrrrt'ore alfidcrer , r' 'unum Romane Ecclcfir finum fi non totq
imperavit ;: quin eciam uqo{tenr}er?t , qu6 ;mrjor certd, meli6rque prrr redeat
ft ipfe facror cjusmodi EcUefie prtrcc Lo_ ' Verim non modd Religioni Catholicr,
nore profcgqercrur r&g1rm ab rliir ,f*I '. fed & publico Pruie bono illurit. Sol hic
 .,ti"i
'lt

r' .ton. i i,-q;od J;goE -rfffi# _--'tl

# ($'.8_ l\
t\
gem'
{{e.." "
omnrno Lit precii, mlrimf tam6 indc fumic,. ffiilt"ftt1ffi,
'#.l'c?iitls -crfigic& Patrirm m-erita
i- quo ac.ep-tum eft, d Carolo ,;;;'p;;;j l* tntttmur,
donatui-c{t'
ac lllu-
1l
\

eipe_AuEuttillimo, qui tamcn virt'utcs pa_ lt";#';;niq;.'r";.llentiTfi Qin.imd

ir
iriin-"t Siephanur Ve{fcl6ni'
rl
tris in Filiis
r
o.
-prernirie perglt; rarl urlurB. ;: ii
so{um Francifcurn fu p remurn,il t yocr n t. Co-,.r
rniratfis Kirlrirll6ienGi iutlit cfle Comirlm,,
li ll'ili:
,; :nr l:' ;ir1f
I'."m * : .tiigia'rui , rlios:i; torquibur
rlter. Sigismundus nunc in fgem prtric e' r"r?"r'r?i-Li
Petrie fcholrfticos inter pulveiel in Convi_r. ;;;;'";;;;;i,. f.'*o in omnei cle-
*m
#;;il';{tcritat,
-io"ta;trg in Daciam-omncs be'
6tu !'I_obilium Claudiopoli adolefcit , fp,;_
nnr facit
que ConTo futurum
f.....-..-
e11rn vcram patri, lui ;.;;1;;;i; ot difperfi flc videet*r'
:

iiul. otoinrlc Prineifi Clementiiiimo' Po'

Auguftiflif o'. ct
imrginem. Dignus certd :vir iftc Excellen- .
trffirnus. cui rnalima bonorum ac dignita_ , [r',r'nt""l r"tiniffirto, vitam ln plurrr
cum ornementr triburntur, utpote 6ri & -iholi.o, Apoftolico 'DEUS
lingulari in Religi,Tem Cctholicim zeio, & olo3 profirrt .tnfs' Yivrt ' Pcrcnnct t
peculiari in San&iilimarneius Matrem,.ulur ' triirqnPhet'
Thrumaturgar lconcs complures publjca vc_
nerationi expoluit, multiique, ic pretioGs M.
ornameoris locupl*auir; piitete fcitur, &
rcri ingenic, ac indefefsd ;irduftril, in perria
bonum ac emolumentum tlefudat,
tltcr ab hoc eadem ornrrus dignitate e4.
fupra jam nominaror Excellentilfrmus - It.
lnllrillimur, ac Reverendilfimur D, Grcgo_
riur Sorger Dacorum .tn.iifles : tertius Ex-
ccllenrillimur ec lllu{lri{limus D. Joannes
tornemifza L, B. de Kefzon .Tranfylvania
( it vocaut )
-Cancellari* Aulice |rJfrq, qoi ,
& ipfc infignie in.tugu{lidirnam'DL .a'i
. ,tL
"ob rnulll
*'{q 7t,
,,.'i
.l.' tii'
 r.l
t'1. ,.1.
a

.- $#ugffisS$$S#ffiffi
Al O M I N',rt '

oF"F'.ERENTtgM.
,t
ri$r.#,:rlS Brsrcs, *tH Bulgrrus

Drsdrrl, Nob. [trragarus de.

-IOANNES
Csernek ex Com. Sairofir'g C. Nob.
NICOLAUS LunaHrnvt , Nob. Ung.
arolin. ex Com. Alben*rd C. Nob.
GREGORIIIS Gl; r.r,lvliNob. Sic.
Ghlfalv, er Sede Maruf i.C. Nob.
f RANCISCUS'Frscurn, !inb. Germ,
Claudiopolir. ex Corn. @loficnfi.
Fn.ln rz, Ung.SIcczenfe.
-IOSEPHUS
frn. ex Com. Aba-Uivlr.,dC. Nob.
:
i

LlPtSlaUS SzdxrrY, Nb. Sic. Al- I

rorirn. ex Sedc Kdzdi d SBnV!:Nob.
GEORGIUS He,r,uecrt ;1Nob. Sic.
Nagy Solmofien. ex Sede{Idvarhely I
d eonv. Nobilium"
1r*

.p,'3 g.t .gs"'

)