¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú A-1

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´
çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J

çÜU¼¢Ï¢ ÐÉG Ý ï ÜUè Îé¥G¢

¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜUG¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜUG ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï
…¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :

¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢ ± çãGv}¢¼ ÜUï ÎÚ±¢…Gï ¶¢ï H Îï ¥¢ñ Ú ã}¢ ÐÚ ¥ÐÝè
ÚãG } ¢¼ Ý¢ç…G H ÈUG Ú }¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï J
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢çxGÈUGÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.

¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú

²ïã çÚ„¢H¢ (¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú)
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ãG…GÚ¼ ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-…G±è Ýï ©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¼ãGÚèÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÚ„¢Hï ÜU¢ï çã‹Îè ÚS}¢éH ¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï ÜUÚ
ÐïࢠçÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï ࢢ»¥G ÜUÚ±¢²¢ ãñ J §„ }¢ïæ ¥x¢Ú çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è
Т»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï (Ï¢ …GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢ ²¢ §ü-}¢ï§H) }¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ „±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈGU ÜUè }¢çS…Î ÜUï „¢}¢Ýï, ¼èÝ ÎÚ±¢…G¢,
¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î-1, x¢é…Ú¢¼
MO. 9374031409
E-mail : [email protected]
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 1


¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú
à¢ñ¼G¢Ý H¢¶ S¢éS¼è çÎH¢» ²ïã çÚ„¢H¢ (48 S¢ÈGUãG¢¼) ¥¢ç¶GÚ
¼ÜU ÐÉG HèçÁ¢²ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU }¢é-¼¥GçËHÜGU
ÜU¢ÈGUè }¢¢’Hê}¢¢¼ ç}¢Hï´x¢è J

ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼

S¢ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï S¢èÝ¢, S¢¢çãGÏ¢ï }¢é¥Gœ¢GÚ ÐS¢èÝ¢
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢çÈGUIJ¼ çÝà¢¢Ý ãñ : “»ï H¢ïx¢¢ï !
Ï¢ïà¢ÜU Ï¢Ú¢ïÁ¢Gï çÜGU²¢}¢¼ §S¢ ÜUè Îãìࢼ¢ï´ ¥¢ñÚ çãGS¢¢Ï¢ çÜU¼¢Ï¢ S¢ï Á¢ËÎ
ÝÁ¢¢¼ ТÝï ±¢H¢ à¢wGS¢ ±¢ïã ã¢ïx¢¢ çÁ¢S¢ Ýï ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Î鋲¢ ÜïU
¥‹ÎÚ Ï¢ ÜUS¢Ú¼ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGï ã¢ï´x¢ï J”

¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú

ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý §SãG¢ÜGU ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : }¢ïÚ¢ |¢¢§ü Ï¢¢ ±éÁ¢êÎï x¢GéÚÏ¢¼ çÚÁ¢G¢» §H¢ãè ÜUè çÝIJ¼ S¢ï ãÚ
S¢¢H Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ }¢ï´ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè çÜU²¢ ÜUÚ¼¢ ‰¢¢ J ©S¢ ÜïU §ç‹¼ÜGU¢H
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 2

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J

ÜïU Ï¢¢’Î }¢ñ´ Ýï »ÜU wG±¢Ï¢ Îﶢ çÜU çÜGU²¢}¢¼ Ï¢ÚТ ã¢ï x¢§ü ãñ ¥¢ñÚ
H¢ïx¢ ¥ÐÝè ¥ÐÝè ÜGUÏ¢í¢ï´ S¢ï çÝÜUH ¥¢» ãñ´, ²ÜU¢²ÜU }¢ïÚ¢ }¢ãGêü}¢ |¢¢§ü
»ÜU ¥ÏHÜGU (²¢’Ýè ΢ï Úæx¢ï çÓ¢¼ÜéUÏ¢íï) Í¢¢ïÇGï ÐÚ S¢é±¢Ú ÝÁ¢GÚ ¥¢²¢,
©S¢ Üï U S¢¢‰¢ ¥¢ñ Ú |¢è Ï¢ãé ¼ S¢¢Úï Í¢¢ï Ç G ï ‰¢ï J }¢ñ ´ Ýï Ðê À ¢ :
²¢’Ýè »ï }¢ïÚï |¢¢§ü ! ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥¢Ð
ÜïU S¢¢‰¢ v²¢ }¢é¥G¢-}¢H¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ? ÜUãÝï Hx¢¢ : ¥ËH¢ã Ýï
}¢éÛ¢ï Ï¢wGࢠçβ¢ J ÐêÀ¢ : çÜUS¢ ¥G}¢H ÜïU S¢Ï¢Ï¢ ? ÜU㢠: »ÜU çÎÝ
çÜUS¢è x¢GÚèÏ¢ Ï¢éçÉG²¢ ÜU¢ï Ï¢ çÝIJ¼ï S¢±¢Ï¢ }¢ñ´ Ýï »ÜU çÎÚã}¢ çβ¢
‰¢¢ ±¢ïãè ÜU¢}¢ ¥¢ x¢²¢ J ÐêÀ¢ : ²ïã Í¢¢ïÇGï ÜñUS¢ï ãñ´ ? Ï¢¢ïH¢ : ²ïã S¢Ï¢
}¢ïÚè Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢çݲ¢æ ãñ´ ¥¢ñÚ çÁ¢S¢ ÐÚ }¢ñ´ S¢é±¢Ú ãêæ
²ïã }¢ïÚè S¢Ï¢ S¢ï ÐãHè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ãñ J }¢ñ´ Ýï ÐêÀ¢ : ¥Ï¢ ÜUã¢æ ÜU¢
¥GÁG}¢ ãñ ? ÜU㢠: Á¢‹Ý¼ ÜU¢ J ²ïã ÜUã ÜUÚ }¢ïÚè ÝÁ¢GÚ S¢ï ¥¢ïÛ¢H ã¢ï
x¢²¢ J ¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï
¥¢ñÚ ©Ý ÜïU S¢ÎÜGïU ã}¢¢Úè Ï¢ï çãGS¢¢Ï¢ }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï J

“¥ËH¢ã” ÜïU Ó¢¢Ú ãGéMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼

S¢ï Ó¢¢Ú ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢
1 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï ÜU¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU Á¢¢Ý±Ú ÜïU ãÚ Ï¢¢H ÜïU
Ï¢ÎHï }¢ï´ »ÜU ÝïÜUè ç}¢H¼è ãñ 2
çÁ¢S¢ Ýï ¶GéࢠçÎHè S¢ï ¼G¢çHÏ¢ï S¢±¢Ï¢ ã¢ï ÜUÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè, ¼¢ï ±¢ïã
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 3

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J

¥¢-¼à¢ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï çãG Á ¢¢Ï¢ (²¢’Ýè Ú¢ï Ü U) ã¢ï Á¢¢»x¢è

3 »ï ÈGU¢ç¼G}¢¢ ! ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU
ТS¢ }¢¢ñÁ¢êÎ Úã¢ï v²êæ çÜU §S¢ ÜïU wG¢êÝ ÜU¢ ÐãH¢ ÜGU¼GÚ¢ çx¢Úïx¢¢ ¼é}ã¢Úï S¢¢Úï
x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ çβï Á¢¢»æx¢ï
4 çÁ¢S¢ à¢wGS¢ }¢ḯ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ÜUè ±éS¥G¼ ã¢ï çÈUÚ |¢è ±¢ïã ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý
ÜUÚï ¼¢ï ±¢ïã ã}¢¢Úè §üÎG x¢¢ã ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ý ¥¢» J
v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ?
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Á¢¢ï H¢ïx¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè §çS¼¼G¢¥G¼
(²¢’Ýè ¼G¢ÜGU¼) Ú¶Ýï ÜïU Ï¢¢ ±éÁ¢êÎ ¥ÐÝè ±¢çÁ¢Ï¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥Î¢ Ýãè´
ÜUÚ¼ï, ©Ý ÜïU çH²ï H}ãG» çÈGUçRUIJ¢ ãñ, ¥Ã±H ²ïãè ¶GS¢¢Ú¢ (²¢’Ýè
ÝévGS¢¢Ý) v²¢ ÜU}¢ ‰¢¢ çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý ÜUÚÝï S¢ï §¼Ýï Ï¢ÇGï S¢±¢Ï¢ S¢ï }¢ãGM}¢
ã¢ï x¢» }¢Á¢GèÎ ²ïã çÜU ±¢ïã x¢éÝ¢ãx¢¢Ú ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢ ÜïU ãGÜGUÎ¢Ú |¢è ãñ´ J
ÈGU¼¢±¢ ¥}Á¢çÎIJ¢ çÁ¢ËÎ 3 S¢ÈGUãG¢ 315 ÐÚ ãñ : “¥x¢Ú çÜUS¢è ÐÚ
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ ±vG¼ ©S¢ ÜïU ТS¢ LÐñ Ýãè´ ãñ´ ¼¢ï ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ
²¢ ÜU¢ï§ü Ó¢èÁ¢G ÈGUÚ¢ïwG¼ ÜUÚ ÜïU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚï J”
ÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢Úè
S¢ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢Á¢Î¢Ú, çÏ¢ §ÁGÝï ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú Î¢ï ¥G¢H}¢
ÜïU }¢¢çHÜU¢ï }¢éw¼G ¢Ú, à¢ã‹à¢¢ãï ¥Ï¢Ú¢Ú ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
¶Gàé Ï¢êÎ¢Ú ãñ : §‹S¢¢Ý Ï¢-ÜGUÚã §üÎG ÜïU çÎÝ ÜU¢ï§ü »ïS¢è ÝïÜUè Ýãè´ ÜUÚ¼¢ Á¢¢ï ¥ËH¢ã
ÜU¢ï wG¢Ýê Ï¢ã¢Ýï S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Œ²¢Úè ã¢ï, ²ïã ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè çÜGU²¢}¢¼ }¢ï´ ¥ÐÝï S¢è´x¢¢ï´
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 4

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï
ТÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J

Ï¢¢H¢ï´ ¥¢ñÚ ¶é򢕫 ÜïU S¢¢‰¢ ¥¢»x¢è ¥¢ñÚ ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ wG¢Ýê Á¢G}¢èÝ ÐÚ çx¢ÚÝï S¢ï ÐãHï
¥ËH¢ã ÜïU ã¢æ ÜGUÏ¢êH ã¢ï Á¢¢¼¢ ãñ J çHã¢Á¢G¢ ¶Gàé ¢ çÎHè S¢ï ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¢ï J
}¢éãçG vGÜUG ÜGUï ¥GHH §yGH¢ÜGU, ¶G¢ç¼}¢éH }¢éãçG gS¢èÝ,
ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜUG }¢éãçG gS¢ ÎïãH±è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè, ¥ÐÝï ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU ÝïçÜU²¢ï´ ÜïU ÐËHï }¢ï´ Ú¶è Á¢¢»x¢è çÁ¢S¢ S¢ï
ÝïçÜU²¢ï´ ÜU¢ ÐHÇG¢ |¢¢Úè ã¢ïx¢¢ J ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢
¥GËH¢}¢¢ ¥GHè ÜGU¢Úè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : çÈUÚ ©S¢ ÜïU çH²ï S¢é±¢Úè
Ï¢Ýïx¢è çÁ¢S¢ ÜïU Á¢GÚè»G ²ïã à¢wGS¢ Ï¢ ¥¢S¢¢Ýè ÐéH çS¢Ú¢¼G S¢ï x¢éÁ¢GÚïx¢¢ ¥¢ñÚ ©S¢
(Á¢¢Ý±Ú) ÜU¢ ãÚ ©GÁ±G }¢¢çHÜU (²¢’Ýè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÐïࢠÜUÚÝï ±¢Hï) ÜïU ãÚ ©GÁ±G
(ÜïU çH²ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï ¥¢Á¢G¢Îè) ÜU¢ çÈGUβ¢ Ï¢Ýïx¢¢ J
( , ç}¢Ú¥¢¼, çÁ¢. 2, S¢. 375)
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´
}¢éÈGUçSS¢Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãGÁ¢GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢Ý »ÜU ãGÎèS¢ï ТÜU (Á¢Ï¢ ¥G-à¢Ú¢ ¥¢ Á¢¢» ¥¢ñÚ ¼é}¢ }¢ï´ S¢ï
ÜU¢ï§ü ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ Ó¢¢ãï ¼¢ï ¥ÐÝï Ï¢¢H ± ¶¢H ÜU¢ï çÏ¢ËÜéUH 㢉¢ Ý Hx¢¢») ÜïU
¼ãGì¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ́ : “²¢’Ýè Á¢¢ï ¥}¢èÚ ±éÁ¢êÏ¢Ý ²¢ ÈGUÜGUèÚ ÝzGHÝ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
§Ú¢Î¢ ÜUÚï ±¢ïã ÁG¢éH çãGÁÁ¢ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜU¢ Ó¢¢æÎ Îï¶Ýï S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï
¼ÜU Ý¢¶GéÝ Ï¢¢H ¥¢ñÚ (¥ÐÝï Ï¢ÎÝ ÜUè) }¢é΢üÚ ¶¢H ±x¢GñÚ¢ Ý ÜU¢Åï Ý ÜUű¢»
¼¢çÜU ãG¢çÁ¢²¢ḯ S¢ï ÜGUÎÚï (²¢’Ýè ‰¢¢ïÇèG ) }¢éࢢ-Ϣ㼠ã¢ï Á¢¢» çÜU ±¢ïã H¢ïx¢
»ãGÚ¢}¢ }¢ḯ ãGÁ¢¢}¢¼ Ýãè´ ÜUÚ¢ S¢ÜU¼ï ¥¢ñÚ ¼¢çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ãÚ Ï¢¢H, Ý¢¶GéÝ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 5

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ S¢éÏãG ¥¢ñÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢
ࢢ}¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J

(ÜïU çH²ï Á¢ã‹Ý}¢ S¢ï ¥¢Á¢G¢Îè) ÜU¢ çÈGUβ¢ Ï¢Ý Á¢¢» J ²ïã ãGév}¢
§çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ãñ ±éÁ¢êÏ¢è Ýãè´ (²¢’Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ Ýãè´, }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ ¥¢ñÚ ãGœ¢H
§}ÜU¢Ý }¢éS¼ãGÏ¢ ÐÚ |¢è ¥G}¢H ÜUÚÝ¢ Ó¢¢çã²ï ¥HÏ¢œ¢¢ çÜUS¢è Ýï Ï¢¢H ²¢
Ý¢¶GéÝ ÜU¢Å çH²ï ¼¢ï x¢éÝ¢ã |¢è Ýãè´ ¥¢ñÚ »ïS¢¢ ÜUÚÝï S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¶GHH
|¢è Ýãè´ ¥¢¼¢, ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÎéLS¼ ã¢ï Á¢¢¼è ãñ) çHã¢Á¢G¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢Hï ÜU¢
ãGÁ¢¢}¢¼ Ý ÜUڢݢ Ï¢ïã¼Ú ãñ H¢çÁ¢G}¢ Ýãè´ J §S¢ S¢ï }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ çÜU
¥ÓÀ¢ï´ ÜUè }¢éࢢ-Ϣ㼠(²¢’Ýè ÝvGH) |¢è ¥ÓÀè ãñ J”
x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
}¢ézG¼è S¢¢çãGÏ¢ }¢Á¢GèÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : “Ï¢çËÜU Á¢¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý ÜUÚ S¢ÜïU ±¢ïã |¢è §S¢ ¥G-à¢Úã (²¢’Ýè ÁG¢éH çãGÁÁ¢ç¼H
ãGÚ¢}¢ ÜïU §çϼ΢§ü ÎS¢ ¥Ä²¢}¢) }¢ï´ ãGÁ¢¢}¢¼ Ý ÜUÚ¢», Ï¢-ÜGUÚã §üGÎ ÜïU
çÎÝ Ï¢¢’Îï Ý}¢¢Á¢Gï §üGÎ ãGÁ¢¢}¢¼ ÜUÚ¢» ¼¢ï (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢)
S¢±¢Ï¢ Т»x¢¢ J” (ç}¢Ú¥¢¼éH }¢Ý¢Á¢èãG, çÁ¢. 2, S¢. 370)
}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè ´
²¢Î Úãï ! Ó¢¢HèS¢ çÎÝ ÜïU ¥‹ÎÚ ¥‹ÎÚ Ý¢¶GéÝ ¼Ú¢à¢Ý¢,
Ï¢x¢GH¢ï´ ¥¢ñÚ Ý¢ÈGU ÜïU ÝèÓ¢ï ÜïU Ï¢¢H S¢¢ÈGU ÜUÚÝ¢ Á¢GMÚè ãñ 40 çÎÝ
S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ¼¢¶GèÚ x¢éÝ¢ã ãñ Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼
§}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ }¢éÁ¢çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢
¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ²ïã (²¢’Ýè ÁG¢éH
çãGÁÁ¢¢ ÜïU §çϼ΢§ü ÎS¢ çÎÝ }¢ï´ Ý¢¶GéÝ ±x¢GñÚ¢ Ý ÜU¢ÅÝï ÜU¢) ãG é v }¢
çS¢ÈGUü §çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ãñ, ÜUÚï ¼¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ Ý ÜUÚï ¼¢ï }¢éÁ¢G¢-²ÜGU¢ Ýãè´, Ý §S¢
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 6

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉG¢ ©S¢ Ýï Á¢ÈGU¢ ÜUè J

ÜU¢ï ãGév}¢ ©GÎêHè (²¢’Ýè Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýè) ÜUã S¢ÜU¼ï ãñ´, Ý ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´
ÝvGS¢ (²¢’Ýè ¶G¢}¢è) ¥¢Ýï ÜUè ÜU¢ï§ü ±Á¢ã, Ï¢çËÜU ¥x¢Ú çÜUS¢è à¢wGS¢
Ýï 31 çÎÝ S¢ï çÜUS¢è ©GÁ¢íG ÜïU S¢Ï¢Ï¢ wG±¢ã çÏ¢H¢ ©GÁ¢íG Ý¢¶GéÝ Ý ¼Ú¢à¢ï
ã¢ï´ çÜU Ó¢¢æÎ çÁ¢GH çãGÁÁ¢¢ ÜU¢ ã¢ï x¢²¢ ¼¢ï ±¢ïã ¥x¢Ó¢ïü ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
§Ú¢Î¢ Ú¶¼¢ ã¢ï §S¢ }¢éS¼ãGÏ¢ ÐÚ ¥G}¢H Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ çÜU ¥Ï¢
ÎS¢±è´ ¼ÜU Ú¶ïx¢¢ ¼¢ï Ý¢¶GéÝ ¼Úà±¢» ãé» §v¼¢HèS¢±¢æ çÎÝ ã¢ï
Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ Ó¢¢HèS¢ çÎÝ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Ý Ï¢Ý±¢Ý¢ x¢éÝ¢ã ãñ J ÈGïU’Hï
}¢éS¼ãGÏ¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ J
(}¢éHwG¶GS¢ ¥Á¢G ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 353, 354)
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ï
ãÚ Ï¢¢çHx¢G, }¢éÜGUè}¢, }¢éS¢Ë}¢¢Ý }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼, }¢¢çHÜïU çÝS¢¢Ï¢ ÐÚ
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J }¢¢çHÜïU çÝS¢¢Ï¢ ã¢ïÝï S¢ï }¢éÚ¢Î
²ïã ãñ çÜU ©S¢ à¢wGS¢ ÜïU ТS¢ S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïHï Ó¢¢æÎè ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHIJ¼
ÜUè ÚÜGU}¢ ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHIJ¼ ÜU¢ ç¼Á¢¢Ú¼ ÜU¢ }¢¢H ²¢ ©¼Ýè }¢¢çHIJ¼
ÜU¢ ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢ ÜïU §GH¢±¢ S¢¢}¢¢Ý ã¢ï ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ ¥ËH¢ã
²¢ Ï¢‹Î¢ï´ ÜU¢ §¼Ý¢ ÜGUÁ¢G¢ü Ý ã¢ï çÁ¢S¢ï ¥Î¢ ÜUÚ ÜïU çÁ¢GRU ÜU΢ü çÝS¢¢Ï¢ Ï¢¢ÜGUè
Ý Úãï J ÈGéU-ÜGU㢻 çÜUÚ¢}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢
(²¢’Ýè Á¢GMçÚIJ¢¼ï çÁ¢G‹Îx¢è) S¢ï }¢éڢΠ±¢ïã Ó¢èÁ¢Gïæ ãñ´ çÁ¢Ý ÜUè ©G}¢ê}¢Ý §‹S¢¢Ý
ÜU¢ï Á¢GMÚ¼ ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ §Ý ÜïU çÏ¢x¢GñÚ x¢é-Á¢GÚï ¥±ÜGU¢¼ }¢ï´ à¢ÎèÎ ¼æx¢è
± Îéà±¢Úè }¢ãGS¢êS¢ ã¢ï¼è ãñ Á¢ñS¢ï ÚãÝï ÜU¢ Í¢Ú, ÐãÝÝï ÜïU ÜUÐÇGï, S¢é±¢Úè,
§GË}¢ï ÎèÝ S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU çÜU¼¢Ï¢ï´, ¥¢ñÚ Ðïà¢ï S¢ï }¢é-¼¥GçËHÜGU ¥¢ñÁ¢G¢Ú
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 7

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´ çÜGU²¢}¢¼
ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J

±x¢GñÚ¢ J ¥x¢Ú “ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢” ÜUè ¼¢’ÚèÈGU

Ðïà¢ï ÝÁ¢GÚ Ú¶è Á¢¢» ¼¢ï Ï¢wG¢êÏ¢è }¢¢’Hê}¢ ã¢ïx¢¢ çÜU “ã}¢¢Úï Í¢Ú¢ï´ }¢ï´ Ï¢ï
à¢é}¢¢Ú Ó¢èÁ¢Gï´” »ïS¢è ãñ´ çÜU Á¢¢ï ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢ }¢ï´ ΢ç¶GH Ýãè´
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ¥x¢Ú §Ý ÜUè ÜGUè}¢¼ “S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïH¢ Ó¢¢æÎè” ÜïU ϢڢϢÚ
ÐãéæÓ¢ x¢§ü ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼,
§}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼ }¢éÁ¢çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢
¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý S¢ï S¢é±¢H çÜU²¢ x¢²¢ çÜU “¥x¢Ú
Á¢GñÎ ÜïU ТS¢ }¢ÜU¢Ýï S¢éÜêUݼ (²¢’Ýè çÚ㢧à¢è }¢ÜU¢Ý) ÜïU §GH¢±¢ ΢ï
»ÜU ¥¢ñÚ (²¢’Ýè }¢Á¢GèÎ) ã¢ï´ ¼¢ï ©S¢ ÐÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è ²¢
Ýãè´ ?” ¥H Á¢±¢Ï¢ : ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ, Á¢Ï¢ çÜU ±¢ïã }¢ÜU¢Ý ¼‹ã¢ ²¢ §S¢
ÜïU ¥¢ñÚ }¢¢H S¢ï ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢ S¢ï Á¢G¢§Î ã¢ï, ç}¢H ÜUÚ ÀŒÐÝ LÐñ
(²¢’Ýè §¼Ýè }¢¢çHIJ¼ çÜU Á¢¢ï S¢¢ÉGï Ï¢¢±Ý ¼¢ïHï Ó¢¢æÎè ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ã¢ï)
ÜUè ÜGUè}¢¼ ÜU¢ï ÐãéæÓ¢ï, ¥x¢Ó¢ïü §Ý }¢ÜU¢Ý¢ï´ ÜU¢ï çÜUÚ¢» ÐÚ Ó¢H¢¼¢ ã¢ï
²¢ ¶G¢Hè ÐÇGï ã¢ï´ ²¢ S¢¢Îè Á¢G}¢èÝ ã¢ï Ï¢çËÜU (¥x¢Ú) }¢ÜU¢Ýï S¢éÜêUݼ
§¼Ý¢ Ï¢ÇG¢ ãñ çÜU ©S¢ ÜU¢ »ÜU çãGSS¢¢ ©S¢ (à¢wGS¢) ÜïU Á¢¢ÇGï (²¢’Ýè
S¢Îèü ¥¢ñÚ) x¢Ú}¢è (΢ïÝ¢ï´) ÜUè S¢éÜêUݼ (çÚ㢧à¢) ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ã¢ï
¥¢ñÚ ÎêS¢Ú¢ çãGSS¢¢ ãG¢Á¢¼ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ã¢ï, ¥¢ñÚ §S¢ (ÎêS¢Úï çãGSS¢ï) ÜUè
ÜGUè}¢¼ ¼‹ã¢ ²¢ §S¢è çÜGUS}¢ ÜïU (ãG¢Á¢¼ï ¥çSHIJ¢) S¢ï Á¢G¢§Î }¢¢H S¢ï
ç}¢H ÜUÚ çÝS¢¢Ï¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢ï, Á¢Ï¢ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 361)
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 8

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ²ïã ¼é}ã¢Úï
çH²ï ¼Gã¢Ú¼ ãñ J

±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Т» x¢» ¼¢ï ãè

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è
}¢¢H ¥¢ñÚ Îèx¢Ú à¢Ú¢§¼G ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ¥Ä²¢}¢ (²¢’Ýè 10
ÁG ¢ é H çãG Á Á¢ç¼H ãG Ú ¢}¢ ÜUè S¢é Ï ãG ï S¢¢çÎÜG U S¢ï Hï ÜUÚ 12 ÁG ¢ é H
çãGÁÁ¢ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜïU x¢GéMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ ¼ÜU) }¢ï´ Т» Á¢¢»æ Á¢|¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è J §S¢ ÜU¢ }¢S¥H¢ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» S¢ÎLàà¢Úè¥Gã,
Ï¢ÎLœ¢G Ú èÜG U ã ãG Á ¢G Ú ¼ï ¥G Ë H¢}¢¢ }¢¢ñ H ¢Ý¢ }¢é z G ¼ è ¥}¢Á¢Î ¥G H è
¥¢’Á¢G}¢è “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼” }¢ï´ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ²ïã
Á¢GMÚ Ýãè´ çÜU ÎS¢±è´ ãè ÜU¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ Ç¢Hï, §S¢ ÜïU çH²ï
x¢é‹Á¢¢§à¢ ãñ çÜU ÐêÚï ±vG¼ }¢ï´ Á¢Ï¢ Ó¢¢ãï ÜUÚï çHã¢Á¢G¢ ¥x¢Ú §çϼ΢»
±vG¼ }¢ï´ (10 ÁG¢éH çãGÁÁ¢¢ ÜUè S¢éÏãG) §S¢ ÜU¢ ¥ãìH Ý ‰¢¢ ±éÁ¢êÏ¢ ÜïU
à¢Ú¢§¼G Ýãè´ Ð¢» Á¢¢¼ï ‰¢ï ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ ±vG¼ }¢ï´ (²¢’Ýè 12 ÁG¢éH
çãGÁÁ¢¢ ÜU¢ï x¢GéMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ S¢ï ÐãHï) ¥ãìH ã¢ï x¢²¢ ²¢’Ýè ±éÁ¢êÏ¢ ÜïU
à¢Ú¢§¼G Т» x¢» ¼¢ï ©S¢ ÐÚ ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §çϼ΢» ±vG¼
}¢ï´ ±¢çÁ¢Ï¢ ‰¢è ¥¢ñÚ ¥|¢è (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè) ÜUè Ýãè´ ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ ±vG¼ }¢ï´
à¢Ú¢§¼G Á¢¢¼ï Úãï ¼¢ï (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè) ±¢çÁ¢Ï¢ Ý Úãè J

“ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ” ÜïU Ï¢¢Úã ãGéMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼ S¢ï

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU 12 }¢-ÎÝè ÈêUH
 1  Ï¢¢’Á¢G H¢ïx¢ ÐêÚï Í¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï çS¢ÈGUü »ÜU Ï¢ÜUÚ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜUÚ¼ï ãñ´
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 9

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ¼é}¢ Á¢ã¢æ |¢è ã¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ
}¢éÛ¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢¼¢ ãñ J

ãG¢H¢æ çÜU Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ Í¢Ú ÜïU ÜU§ü ¥zGڢΠS¢¢çãGÏ¢ï çÝS¢¢Ï¢ ã¢ï¼ï
ãñ´ ¥¢ñÚ §S¢ çϢݢ ÐÚ ©Ý S¢¢Ú¢ï´ ÐÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ï¼è ãñ ©Ý
S¢Ï¢ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ¥Hx¢ ¥Hx¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè Á¢¢» J »ÜU Ï¢ÜUÚ¢
Á¢¢ï S¢Ï¢ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï çÜU²¢ x¢²¢ çÜUS¢è ÜU¢ |¢è ±¢çÁ¢Ï¢ ¥Î¢ Ý
ãé±¢ çÜU Ï¢ÜUÚï }¢ï´ »ÜU S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ çãGSS¢ï Ýãè´ ã¢ï S¢ÜU¼ï çÜUS¢è
»ÜU ¼Gñ à¢é΢ ÈGUÎü ãè ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï Ï¢ÜUÚ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ý ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ J
2 x¢¢² (|¢ï´S¢) ¥¢ñÚ ªæÅ }¢ï´ S¢¢¼ ÜGéUÚÏ¢¢çݲ¢æ ã¢ï S¢ÜU¼è ãñ´ J

3 Ý¢ Ï¢¢çHx¢G ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ¥x¢Ó¢ïü ±¢çÁ¢Ï¢ Ýãè´ }¢x¢Ú ÜUÚ ÎïÝ¢ Ï¢ïã¼Ú
ãñ (¥¢ñÚ §Á¢¢Á¢G¼ |¢è Á¢GMÚè Ýãè´) J Ï¢¢çHx¢G ¥¢ñH¢Î ²¢ Á¢G¢ñÁ¢¢ ÜUè
¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ Ó¢¢ãï ¼¢ï ©Ý S¢ï §Á¢¢Á¢G¼ ¼GHÏ¢ ÜUÚï ¥x¢Ú
©Ý S¢ï §Á¢¢Á¢G¼ çH²ï çÏ¢x¢GñÚ ÜUÚ Îè ¼¢ï ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ±¢çÁ¢Ï¢ ¥Î¢
Ýãè´ ã¢ïx¢¢ J ( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 428) §Á¢¢Á¢G¼
Î¢ï ¼GÚãG S¢ï ã¢ï¼è ãñ : (1) S¢Ú¢-ãG¼Ý }¢-S¢HÝ §Ý }¢ï´ S¢ï ÜU¢ï§ü ±¢Á¢GïãG
¼G¢ñÚ ÐÚ ÜUã Îï çÜU }¢ïÚè ¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ Î¢ï (2) ÎH¢-H¼Ý
(UNDER STOOD) }¢-S¢HÝ ²ïã ¥ÐÝè Á¢G¢ñÁ¢¢ ²¢ ¥¢ñH¢Î ÜUè
¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©‹ãï´ §S¢ ÜU¢ §GË}¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïã Ú¢Á¢Gè
ãñ´ J (ÈGU¼¢±¢ ¥ãHï S¢é‹Ý¼ x¢GñÚ }¢yGÏ¢ê¥G¢)
 4  ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ }¢ï´ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝ¢ ãè H¢çÁ¢G}¢ ãñ ÜU¢ï§ü ÎêS¢Úè
Ó¢èÁ¢G §S¢ ÜïU ÜGU¢§}¢ }¢ÜGU¢}¢ Ýãè´ ã¢ï S¢ÜU¼è }¢-S¢HÝ Ï¢Á¢¢» ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 10

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´ Ý¢çÁ¢GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J

ÜïU Ï¢ÜUÚ¢ ²¢ ©S¢ ÜUè ÜGUè}¢¼ S¢-ÎÜGU¢ (¶GñÚ¢¼) ÜUÚ Îè Á¢¢» ²ïã
Ý¢ÜU¢ÈGUè ãñ J ( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 335)
5 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU Á¢¢Ý±Ú ÜUè ©G}¢í : “ªæÅ” ТæÓ¢ S¢¢H ÜU¢, x¢¢² ΢ï
S¢¢H ÜUè, Ï¢ÜUÚ¢ (§S¢ }¢ï´ Ï¢ÜUÚè, Îé}Ï¢¢, Îé}Ï¢è, ¥¢ñÚ |¢ïÇG (ÝÚ ±
}¢¢Î¢) ΢ïÝ¢ï´ à¢¢ç}¢H ãñæ) »ÜU S¢¢H ÜU¢ J §S¢ S¢ï ÜU}¢ ©G}¢í ã¢ï ¼¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G Ýãè´, çÁ¢G²¢Î¢ ã¢ï ¼¢ï Á¢¢§Á¢G Ï¢çËÜU ¥zGÁ¢GH ãñ J ã¢æ
Îé}Ï¢¢ ²¢ |¢ïÇG ÜU¢ À }¢ãèÝï ÜU¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ¥x¢Ú §¼Ý¢ Ï¢ÇG¢ ã¢ï çÜU ÎêÚ
S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï¼¢ ã¢ï ¼¢ï ©S¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
Á¢¢§Á¢G ãñ J ²¢Î Ú網ï ! }¢éyGHÜGUÝ À }¢¢ã ÜïU
Îé}Ï¢ï ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G Ýãè´, §S¢ ÜU¢ §¼Ý¢ ÈGUÚÏ¢¢ (²¢’Ýè ¼x¢ÇG¢)
¥¢ñÚ ÜGUÎ ¥¢±Ú ã¢ïÝ¢ Á¢GMÚè ãñ çÜU ÎêÚ S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢
Hx¢ï J ¥x¢Ú 6 }¢¢ã Ï¢çËÜU S¢¢H }¢ï´ »ÜU çÎÝ |¢è ÜU}¢ ©G}¢í ÜU¢ Îé}Ï¢ï
²¢ |¢ïÇG ÜU¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ÎêÚ S¢ï Îï¶Ýï }¢ï´ S¢¢H |¢Ú ÜU¢ Ýãè´ Hx¢¼¢ ¼¢ï ©S¢
ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ïx¢è J
6 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú Ï¢ï »ïÏG ¢ ã¢ïÝ¢ Á¢GMÚè ãñ ¥x¢Ú ‰¢¢ïÇ¢G S¢¢ »ïÏG ¢ ã¢ï
(}¢-S¢HÝ ÜU¢Ý }¢ḯ Ó¢èÚ¢ ²¢ S¢êÚ¢¶G ã¢ï) ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢vMã ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ
çÁ¢G²¢Î¢ »ïÏG ¢ ã¢ï ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ïx¢è J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 340)
»ïGÏ¢Î¢Ú Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜUè ¼zGS¢èH çÁ¢Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ï¼è
 7  »ïS¢¢ Тx¢H Á¢¢Ý±Ú Á¢¢ï Ó¢Ú¼¢ Ý ã¢ï, §¼Ý¢ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ çÜU ãça²¢ï´ }¢ï´
}¢xGÁ¢G Ý Úã¢, (§S¢ ÜUè ¥GH¢}¢¼ ²ïã ãñ çÜU ±¢ïã ÎéÏ¢Hï ÐÝ ÜUè ±Á¢ã S¢ï
¶ÇG¢ Ý ã¢ï S¢ÜïU) ¥‹{¢ ²¢ »ïS¢¢ ÜU¢Ý¢ çÁ¢S¢ ÜU¢ ÜU¢Ý¢ ÐÝ Á¢G¢çãÚ ã¢ï,
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 11

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉGï ¼¢ï ±¢ïã H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU‹Á¢êS¢ ¼ÚèÝ à¢wGS¢ ãñ J

»ïS¢¢ Ï¢è}¢¢Ú çÁ¢S¢ ÜUè Ï¢è}¢¢Úè Á¢G¢çãÚ ã¢ï, (²¢’Ýè Á¢¢ï Ï¢è}¢¢Úè ÜUè
±Á¢ã S¢ï Ó¢¢Ú¢ Ý ¶¢») »ïS¢¢ Hæx¢ÇG¢ Á¢¢ï ¶GéÎ ¥ÐÝï Т©æ S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ý
x¢¢ã ¼ÜU Ý Á¢¢ S¢ÜïU, çÁ¢S¢ ÜïU Ðñ΢§à¢è ÜU¢Ý Ý ã¢ï´ ²¢ »ÜU ÜU¢Ý Ý
ã¢ï, ±ãGà¢è (²¢’Ýè Á¢æx¢Hè) Á¢¢Ý±Ú Á¢ñS¢ï ÝèHx¢¢², Á¢æx¢Hè Ï¢ÜUÚ¢
²¢ ¶Gé‹S¢¢ Á¢¢Ý±Ú (²¢’Ýè çÁ¢S¢ }¢ï´ ÝÚ ± }¢¢Î¢ ΢ïÝ¢ï´ ÜUè ¥GH¢}¢¼ï´ ã¢ï´)
²¢ Á¢ËH¢H¢ Á¢¢ï çS¢ÈGUü x¢GHèÁ¢G ¶¢¼¢ ã¢ï J ²¢ çÁ¢S¢ ÜU¢ »ÜU Т©æ
ÜU¢Å çH²¢ x¢²¢ ã¢ï, ÜU¢Ý, Îé}¢ ²¢ Ó¢vÜUè »ÜU ç¼ã¢§ü (1/3) S¢ï
çÁ¢G²¢Î¢ ÜUÅï ãé» ã¢ï´ Ý¢ÜU ÜUÅè ãé§ü ã¢ï, Î¢æ¼ Ý ã¢ï´ (²¢’Ýè Û¢ÇG x¢»
ã¢ï´), ‰¢Ý ÜUÅï ãé» ã¢ï´, ²¢ ¶GéàÜU ã¢ï´ §Ý S¢Ï¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý¢
Á¢¢§Á¢G ãñ J Ï¢ÜUÚè }¢ï´ »ÜU ‰¢Ý ÜU¢ ¶GéàÜU ã¢ïÝ¢ ¥¢ñÚ x¢¢², |¢ï´S¢ }¢ï´
΢ï ÜU¢ ¶GéàÜU ã¢ïÝ¢, “Ý¢ Á¢¢§Á¢G” ã¢ïÝï ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ãñ J
( , Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 340, 341)
8 çÁ¢S¢ ÜïU Ðñ΢§à¢è S¢è´x¢ Ý ã¢ï´ ©S¢ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Á¢¢§Á¢G ãñ J ¥¢ñÚ
¥x¢Ú S¢è´x¢ ‰¢ï }¢x¢Ú ÅêÅ x¢», ¥x¢Ú Á¢ÇG S¢}¢ï¼ ÅêÅï ãñ´ ¼¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
Ý ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ çS¢ÈGUü ªÐÚ S¢ï ÅêÅï ãñ́ Á¢ÇG S¢H¢}¢¼ ãñ ¼¢ï ã¢ï Á¢¢»x¢è J

9 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ¼ï ±vG¼ Á¢¢Ý±Ú ©ÀH¢ ÜêU΢ çÁ¢S¢ ÜUè ±Á¢ã S¢ï »ïGÏ¢
Ðñ΢ ã¢ï x¢²¢ ²ïã »ïGÏ¢ }¢éçÁ¢GÚ Ýãè´ ²¢’Ýè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Á¢¢»x¢è ¥¢ñÚ
¥x¢Ú ©ÀHÝï ÜêUÎÝï S¢ï »ïGÏ¢ Ðñ΢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã ÀêÅ ÜUÚ |¢¢x¢
x¢²¢ ¥¢ñÚ ÈGU¢ñÚÝ ÐÜUÇG ÜUÚ H¢²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ Á¢GÏãG ÜUÚ çβ¢ x¢²¢
Á¢Ï¢ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Á¢¢»x¢è J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 342, )
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 12

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢
çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉGï J

10 Ï¢ïã¼Ú ²ïã ãñ çÜU ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥ÐÝï 㢉¢ S¢ï ÜUÚï Á¢Ï¢ çÜU
¥ÓÀè ¼GÚãG Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ Á¢¢Ý¼¢ ã¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¥ÓÀè ¼GÚãG Ý
Á¢¢Ý¼¢ ã¢ï ¼¢ï ÎêS¢Úï ÜU¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ Îï }¢x¢Ú §S¢ S¢êÚ¼
}¢ï´ Ï¢ïã¼Ú ²ïã ãñ çÜU ±vG¼ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±ã¢æ ãG¢çÁ¢GÚ ã¢ï J

11 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¥¢ñÚ ©S¢ ÜïU ÐïÅ }¢ï´ S¢ï çÁ¢G‹Î¢ Ï¢ÓÓ¢¢ çÝÜUH¢ ¼¢ï ©S¢ï
|¢è Á¢GÏãG ÜUÚ Îï ¥¢ñÚ ©S¢ï (²¢’Ýè Ï¢ÓÓ¢ï ÜU¢ x¢¢ïà¼) ¶¢²¢ Á¢¢ S¢ÜU¼¢
ãñ ¥¢ñÚ }¢Ú¢ ãé±¢ Ï¢ÓÓ¢¢ ã¢ï ¼¢ï ©S¢ï ÈïU´ÜU Îï çÜU }¢é΢üÚ ãñ (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼,
çÁ¢. 3, S¢. 348) (ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ©S¢ }¢Úï ãé» Ï¢ÓÓ¢ï ÜUè }¢¢æ ÜU¢
x¢¢ï༠¶¢ S¢ÜU¼ï ãñ´)
12 ÎêS¢Úï S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚ±¢²¢ ¥¢ñÚ ¶GéÎ ¥ÐÝ¢ 㢉¢ |¢è ÀéÚè ÐÚ Ú¶
çβ¢ çÜU ΢ïÝ¢ï´ Ýï ç}¢H ÜUÚ Á¢GÏãG çÜU²¢ ¼¢ï ΢ïÝ¢ï´ ÐÚ çÏ¢çS}¢ËH¢ã
ÜUãÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ J »ÜU Ýï |¢è Á¢¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ À¢ïÇG Îè ²¢ ²ïã
¶G²¢H ÜUÚ ÜïU À¢ïÇG Îè çÜU ÎêS¢Úï Ýï ÜUã Hè }¢éÛ¢ï ÜUãÝï ÜUè v²¢
Á¢GMÚ¼, ΢ïÝ¢ï´ S¢êÚ¼¢ï´ }¢ï´ Á¢¢Ý±Ú ãGH¢H Ý ãé±¢ J

Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ?

S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
}¢ézG¼è ¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : Á¢¢ï Úx¢ï´
Á¢GÏãG }¢ï´ ÜU¢Åè Á¢¢¼è ãñ´ ±¢ïã Ó¢¢Ú ãñ´ J ãGéËÜGêU}¢ ²ïã ±¢ïã ãñ çÁ¢S¢ }¢ï´
S¢¢æS¢ ¥¢¼è Á¢¢¼è ãñ, }¢éÚè §S¢ S¢ï ¶¢Ý¢ ТÝè ©¼Ú¼¢ ãñ §Ý ΢ïÝ¢ï´
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 13

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ΢ï S¢¢ï Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢
©S¢ ÜïU ΢ï S¢¢ï S¢¢H ÜïU x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ã¢ï´x¢ï J

ÜïU ¥x¢GH Ï¢x¢GH ¥¢ñÚ Î¢ï Úx¢ï´ ãñ´ çÁ¢Ý }¢ï´ wG¢êÝ ÜUè Ú±¢Ýè ãñ §Ý ÜU¢ï ±-ÎÁ¢ñÝ
ÜUã¼ï ãñ´ J Á¢GÏãG ÜUè Ó¢¢Ú Úx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ¼èÝ ÜU¢ ÜUÅ Á¢¢Ý¢ ÜU¢ÈGUè ãñ ²¢’Ýè §S¢
S¢êÚ¼ }¢ï´ |¢è Á¢¢Ý±Ú ãGH¢H ã¢ï Á¢¢»x¢¢ çÜU ¥vS¢Ú ÜïU çH²ï ±¢ïãè ãGév}¢ ãñ
Á¢¢ï ÜéUH ÜïU çH²ï ãñ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Ó¢¢Ú¢ï´ }¢ï´ S¢ï ãÚ »ÜU ÜU¢ ¥vS¢Ú çãGSS¢¢ ÜUÅ
Á¢¢»x¢¢ Á¢Ï¢ |¢è ãGH¢H ã¢ï Á¢¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¥¢{è ¥¢{è ãÚ Úx¢ ÜUÅ x¢§ü
¥¢ñÚ ¥¢{è Ï¢¢ÜGUè ãñ ¼¢ï ãGH¢H Ýãè´ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢ËÎ : 3, S¢. 312, 313)
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
(Ó¢¢ãï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ã¢ï ²¢ ±ñS¢ï ãè Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ã¢ï) S¢é ‹ ݼ ²ï ã
Ó¢Hè ¥¢ Úãè ãñ çÜU Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥¢ñÚ Á¢¢Ý±Ú ΢ïÝ¢ï´ çÜGUÏH¢
M ã¢ï´, ã}¢¢Úï ¥GH¢ÜGïU (²¢’Ýè ТÜU ± çã‹Î) }¢ï´ çÜGUÏH¢ }¢x¢GçÚÏ¢
(WEST) }¢ï ´ ãñ , §S¢ çH²ï S¢Úï Á¢G Ï ¢èãG ¢ (²¢’Ýè Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ S¢Ú)
Á¢é Ý ê Ï ¢ (SOUTH) ÜUè ¼G Ú ÈG U ã¢ï Ý ¢ Ó¢¢çã²ï ¼¢çÜU Á¢¢Ý±Ú Ï¢¢»æ
(²¢’Ýè ©HÅï) ÐãHê HñÅ ¢ ã¢ï , ¥¢ñ Ú ©S¢ ÜUè ÐèÆ }¢à¢çÚÜG U (EAST)
ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ï ¼¢çÜU ©S¢ ÜU¢ }¢éæã çÜGUÏHï ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ï Á¢¢», ¥¢ñÚ
Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥ÐÝ¢ ΢²¢æ (²¢’Ýè S¢è{¢) Т©æ Á¢¢Ý±Ú ÜUè
x¢ÚÎÝ ÜïU ΢»æ (²¢’Ýè S¢è{ï) çãGSS¢ï (²¢’Ýè x¢ÚÎÝ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ÐãHê)
ÐÚ Ú¶ï ¥¢ñÚ Á¢GÏãG ÜUÚï ¥¢ñÚ ¶GéÎ ¥ÐÝ¢ ²¢ Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ }¢éæã çÜGUÏHï
ÜUè ¼GÚÈGU ÜUÚÝ¢ ¼ÜüU çÜU²¢ ¼¢ï }¢vMã ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 216, 217)
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 14

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¢ï ¥ËH¢ã ¼é}¢ ÐÚ

ÚãG}¢¼ |¢ïÁ¢ïx¢¢ J

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú Á¢GÏãG ÜUÚÝï S¢ï ÐãHï ²ïã Îé¥G¢ ÐÉGè Á¢¢»

2 1

3
¥¢ñÚ Á¢¢Ý±Ú ÜUè x¢ÚÎÝ ÜïU
ÜGUÚèÏ¢ ÐãHê ÐÚ ¥ÐÝ¢ S¢è{¢ Т©æ Ú¶ ÜUÚ 4
ÐÉG ÜUÚ ¼ïÁ¢G ÀéÚè S¢ï Á¢ËÎ Á¢GÏãG ÜUÚ ÎèçÁ¢²ï J ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ¥ÐÝè ¼GÚÈGU S¢ï ã¢ï ¼¢ï
Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î ²ïã Î饢G ÐçÉG²ï :
5

¥x¢Ú ÎêS¢Úï ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚï´ ¼¢ï ÜïU Ï¢Á¢¢» ÜUã ÜUÚ ©S¢
ÜU¢ Ý¢}¢ HèçÁ¢²ï J (Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG ÐïÅ ÐÚ Í¢éÅÝ¢ ²¢ Т©æ Ý Ú網ï çÜU §S¢
¼GÚãG Ï¢¢’Á¢G ¥±ÜGU¢¼ wG¢êÝ ÜïU §GH¢±¢ çx¢GÁ¢G¢ |¢è çÝÜUHÝï Hx¢¼è ãñ)
}¢-ÎÝè §ç˼Á¢¢ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ Îï¶ ÜUÚ Îé¥G¢ ÐÉG¼ï ±vG¼ çÚS¢¢Hï ÐÚ
ݢТÜU wG¢êÝ Ý Hx¢Ýï Т» §S¢ ÜU¢ ¶G²¢H ÈGUÚ}¢¢§²ï J
1 : ¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : }¢ñ´ Ýï ¥ÐÝ¢ }¢éæã ©S¢ ÜUè ¼GÚÈGU çÜU²¢ çÁ¢S¢ Ýï ¥¢S}¢¢Ý
± Á¢G}¢èÝ Ï¢Ý¢» »ÜU ©S¢è ÜU¢ ã¢ï ÜUÚ ¥¢ñÚ }¢ñ´ }¢éçàÚÜU¢ï´ }¢ï´ Ýãè´ J 2 :
¼Ú-Á¢-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ï¢ïà¢ÜU }¢ïÚè Ý}¢¢Á¢G ¥¢ñÚ }¢ïÚè ÜGéUÚÏ¢¢çݲ¢æ ¥¢ñÚ }¢ïÚ¢ Á¢èÝ¢ ¥¢ñÚ
}¢ïÚ¢ }¢ÚÝ¢ S¢Ï¢ ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï ãñ Á¢¢ï ÚÏ¢ S¢¢Úï Á¢ã¢Ý ÜU¢ 3 : ©S¢ ÜU¢
ÜU¢ï§ü à¢ÚèÜU Ýãè´ }¢éÛ¢ï ²ïãè ãGév}¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ñ´ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ ãêæ J 4 : »ï ¥ËH¢ã ( ) ¼ïÚï
ãè çH²ï ¥¢ñÚ ¼ïÚè Îè ãé§ü ¼¢ñÈGUèÜGU S¢ï, ¥ËH¢ã ÜïU Ý¢}¢ S¢ï à¢éM¥G ¥ËH¢ã S¢Ï¢ S¢ï Ï¢ÇG¢
ãñ J 5 : »ï ¥ËH¢ã ( ) ¼ê }¢éÛ¢ S¢ï (§S¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ï) ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ Á¢ñS¢ï ¼êÝï ¥ÐÝï
¶GHèH §Ï¢í¢ãè}¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ãGÏ¢èÏ¢ }¢éãG}}¢Î S¢ï ÜGUÏ¢êH
ÈGUÚ}¢¢§ü J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 352)
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 15

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÜUS¢Ú¼ S¢ï ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Ú¢ }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ ¼é}ã¢Úï x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU çH²ï }¢çxGÈGUÚ¼ ãñ J

Ï¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñ

Ï¢ÜUÚè ÜUè §GÁGÁ¢G¼ ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ §S¢ S¢ï ç}¢^è Û¢¢ÇG¢ï v²êæ çÜU
±¢ïã Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñ J
Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèH
x¢¢² ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï çx¢Ú¢Ýï S¢ï ÐãHï ãè çÜGUÏHï ÜU¢ ¼¥GIJéÝ ÜUÚ
çH²¢ Á¢¢», çHÅ¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î çÏ¢H ¶GéS¢êS¢ Љ¢ÚèHè Á¢G}¢èÝ ÐÚ Í¢S¢èÅ
ÜUÚ çÜGUÏH¢ L¶G ÜUÚÝ¢ Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý Á¢¢Ý±Ú ÜïU çH²ï S¢wG¼ ¥çÁ¢GIJ¼ ÜU¢
Ï¢¢§GS¢ ãñ J Á¢GÏãG ÜUÚÝï }¢ï´ §¼Ý¢ Ý ÜU¢Åï´ çÜU ÀéÚè x¢ÚÎÝ ÜïU }¢¢ïãÚï (ãaè)
¼ÜU ÐãéæÓ¢ Á¢¢» çÜU ²ïã Ï¢ï ±Á¢ã ÜUè ¼vHèÈGU ãñ çÈUÚ Á¢Ï¢ ¼ÜU Á¢¢Ý±Ú
}¢éÜU}}¢H ¼G¢ñÚ ÐÚ Æ‹Ç¢ Ý ã¢ï Á¢¢» Ý ©S¢ ÜïU Т©æ ÜU¢Åï´ Ý ¶¢H ©¼¢Úï´,
Á¢GÏãG ÜUÚ HïÝï ÜïU Ï¢¢’Î Á¢Ï¢ ¼ÜU MãG Ý çÝÜUH Á¢¢» ÀéÚè ÜUÅï ãé» x¢Hï
ÐÚ }¢S¢ (TOUCH) ÜUÚï´ Ý ãè 㢉¢ J Ï¢¢’Á¢G ÜGUSS¢¢Ï¢ Á¢ËÎ “Æ‹Çè”
ÜUÚÝï ÜïU çH²ï Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î ¼ÇGмè x¢¢² ÜUè x¢ÚÎÝ ÜUè çÁ¢G‹Î¢ ¶¢H
©{ïÇG ÜUÚ ÀéÚè Í¢¢ï´Ð ÜUÚ çÎH ÜUè Úx¢ï´ ÜU¢Å¼ï ãñ´, §S¢è ¼GÚãG Ï¢ÜUÚï ÜU¢ï
Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU ÈGU¢ñÚÝ Ï¢¢’ΠϢïÓ¢¢Úï ÜUè x¢ÚÎÝ Ó¢Å¶G¢ Îï¼ï ãñ´, Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý¢ï´
ÐÚ §S¢ ¼GÚãG ÜïU }¢Á¢G¢çH}¢ Ý çÜU²ï Á¢¢»æ J çÁ¢S¢ S¢ï Ï¢Ý ÐÇGï ©S¢ ÜïU çH²ï
Á¢GMÚè ãñ çÜU Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï çÏ¢H¢ ±Á¢ã §üÁ¢G¢ ÐãéæÓ¢¢Ýï ±¢Hï ÜU¢ï Ú¢ïÜïU J
¥x¢Ú Ï¢¢ ±éÁ¢êÎï ÜGéUÎÚ¼ Ýãè´ Ú¢ïÜïUx¢¢ ¼¢ï ¶GéÎ |¢è x¢éÝãx¢¢Ú ¥¢ñÚ Á¢ã‹Ý}¢
ÜU¢ ãGÜGUÎ¢Ú ã¢ïx¢¢ J ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH
}¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 1197 S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ï¢ã¢Úï
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 16

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¼¢ ãñ ¥ËH¢ã

©S¢ ÜïU çH²ï »ÜU ÜGUèÚ¢¼G ¥Á¢í çH¶¼¢ ¥¢ñÚ ÜGUèÚ¢¼G ©ãGéÎ Ðã¢ÇG çÁ¢¼Ý¢ ãñ J

à¢Úè¥G¼” çÁ¢ËÎ 3 S¢ÈGUãG¢ 660 ÐÚ ãñ : “Á¢¢Ý±Ú ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝ¢

çÁ¢G}}¢è ÜU¢çÈGUÚ ÐÚ (¥Ï¢ Î鋲¢ }¢ï´ S¢Ï¢ ÜU¢çÈGUÚ ãGÏ¢èü ãñ´) Á¢GéË}¢ ÜUÚÝï S¢ï
çÁ¢G²¢Î¢ Ï¢éÚ¢ ãñ ¥¢ñÚ çÁ¢G}}¢è ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝ¢ }¢éçSH}¢ ÐÚ Á¢GéË}¢ ÜUÚÝï
S¢ï |¢è Ï¢éÚ¢ ãñ v²êæ çÜU Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ ÜU¢ï§ü }¢é§üGÝ ± }¢ÎÎx¢¢Ú ¥ËH¢ã
ÜïU çS¢±¢ Ýãè´ §S¢ x¢GÚèÏ¢ ÜU¢ï §S¢ Á¢GéË}¢ S¢ï ÜU¢ñÝ Ï¢Ó¢¢» !”

}¢ÚÝï Üï U Ï¢¢’Î }¢ÁG H ê } ¢ Á¢¢Ý±Ú }¢é S ¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ

Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î MãG çÝÜUHÝï S¢ï ÜGUÏH ÀéçÚ²¢æ Ó¢H¢ ÜUÚ Ï¢ï
Á¢GÏ¢¢Ý Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜU¢ï çÏ¢H¢ ±Á¢ã ¼vHèÈGU ÎïÝï ±¢H¢ï´ ÜU¢ï ÇÚ Á¢¢Ý¢ Ó¢¢çã²ï
ÜUãè´ }¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥GÁ¢G¢Ï¢ ÜïU çH²ï ²ïãè Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G Ý ÜUÚ çβ¢
Á¢¢» J ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè
}¢yGÏ¢ê¥G¢ 1012 S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ Hï Á¢¢Ýï
±¢Hï ¥¢’}¢¢H” çÁ¢ËÎ 2 S¢ÈGUãG¢ 323 ¼¢ 324 ÐÚ ãñ : §‹S¢¢Ý Ýï Ý¢ãGÜGU
çÜUS¢è Ó¢¢ñТ» ÜU¢ï }¢¢Ú¢ ²¢ ©S¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Ú¶¢ ²¢ ©S¢ S¢ï ¼G¢ÜGU¼
S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ ÜU¢}¢ çH²¢ ¼¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ S¢ï ©S¢è ÜUè ç}¢SH
Ï¢ÎH¢ çH²¢ Á¢¢»x¢¢ Á¢¢ï §S¢ Ýï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ Á¢GéË}¢ çÜU²¢ ²¢ ©S¢ï |¢êÜU¢
Ú¶¢ J §S¢ ÐÚ ÎÁ¢ïü Á¢GñH ãGÎèS¢ï ТÜU ÎH¢H¼ ÜUÚ¼è ãñ J Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï
ÚãG}¢¼ï ¥G¢H}¢, ÝêÚï }¢éÁ¢SS¢}¢ Ýï Á¢ã‹Ý}¢ }¢ï´ »ÜU
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï §S¢ ãG¢H }¢ï´ Îﶢ çÜU ±¢ïã HÅÜUè ãé§ü ãñ ¥¢ñÚ »ÜU
çÏ¢ËHè ©S¢ ÜïU Ó¢ïãÚï ¥¢ñÚ S¢èÝï ÜU¢ï Ý¢ïÓ¢ Úãè ãñ ¥¢ñÚ ©S¢ï ±ñS¢ï ãè ¥GÁ¢G¢Ï¢
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 17

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï çÜU¼¢Ï¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU çH¶¢ ¼¢ï Á¢Ï¢
¼ÜU }¢ïÚ¢ Ý¢}¢ ©S¢ }¢ï´ Úãïx¢¢ çÈGUçÚà¼ï ©S¢ ÜïU çH²ï §çS¼xGÈGU¢Ú ÜUÚ¼ï Úãï´x¢ï J

Îï Úãè ãñ Á¢ñS¢ï ©S¢ (¥G¢ñÚ¼) Ýï Î鋲¢ }¢ï´ ÜGñUÎ ÜUÚ ÜïU ¥¢ñÚ |¢êÜU¢ Ú¶ ÜUÚ ©S¢ï
¼vHèÈGU Îè ‰¢è J §S¢ çÚ±¢²¼ ÜU¢ ãGév}¢ ¼}¢¢}¢ Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜïU ãGÜGU }¢ï´
¥G¢}¢ ãñ J
ÜUÚ Hï ¼¢ñÏ¢¢ ÚÏ¢ ÜUè ÚãG}¢¼ ãñ Ï¢ÇGè
ÜGUÏ¢í }¢ï´ ±ÚÝ¢ S¢Á¢G¢ ã¢ïx¢è ÜUÇGè

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ?

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú ¥ÐÝï 㢉¢ S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ¥zGÁ¢GH ¥¢ñÚ
Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG Ï¢ çÝIJ¼ï S¢±¢Ï¢ï ¥¢ç¶GÚ¼ ±ã¢æ ãG¢çÁ¢GÚ ÚãÝ¢ |¢è ¥zGÁ¢GH J
}¢x¢Ú §SH¢}¢è Ï¢ãÝ çS¢ÈGUü ©S¢è S¢êÚ¼ }¢ï´ ±ã¢æ ¶ÇGè ã¢ï S¢ÜU¼è ãñ Á¢Ï¢ çÜU
Ï¢ï ÐÎüx¢è ÜUè ÜU¢ï§ü S¢êÚ¼ Ý ã¢ï }¢-S¢HÝ ¥ÐÝï Í¢Ú ÜUè Ó¢¢Ú Îè±¢Úè ã¢ï,
Á¢G¢Ï¢ïãG (²¢’Ýè Á¢GÏãG ÜUÚÝï ±¢H¢) }¢ãGÚ}¢ ã¢ï ¥¢ñÚ ãG¢çÁ¢GÚèÝ }¢ï´ |¢è ÜU¢ï§ü Ý¢
}¢ãGÚ}¢ Ý ã¢ï J ã¢æ x¢GñÚ }¢ãGÚ}¢ Ý¢ Ï¢¢çHx¢G HÇGÜU¢ }¢¢ñÁ¢êÎ ã¢ï ¼¢ï ãGÚÁ¢ Ýãè´ J
}¢ãGìÁ¢G ãGÁGÁ¢Gï ÝzGS¢ (²¢’Ýè }¢Á¢G¢ HïÝï) ÜUè ¶G¢ç¼GÚ Á¢GÏãG ã¢ïÝï ±¢Hï Á¢¢Ý±Ú ÜïU
çx¢Îü Í¢ïÚ¢ Ç¢HÝ¢, ©S¢ ÜïU çÓ¢ËH¢Ýï ¥¢ñÚ ¼ÇGÐÝï ÈUÇGÜUÝï S¢ï HéyGÈGU ¥‹Î¢ïÁ¢G
ã¢ïÝ¢, ãæS¢Ý¢, ÜGUãìÜUG ãï Ï¢éH‹Î ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ ©S¢ ÜU¢ ¼}¢¢à¢¢ Ϣݢݢ S¢Ú¢S¢Ú
x¢GzHG ¼ ÜUè ¥GH¢}¢¼ ãñ J Á¢GÏãG ÜUÚ¼ï ±vG¼ ²¢ ¥ÐÝè ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ã¢ï Úãè ã¢ï ©S¢
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 18

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J

ÜïU ТS¢ ãG¢çÁ¢GÚ Úã¼ï ±vG¼ ¥Î¢» S¢é‹Ý¼ ÜUè çÝIJ¼ ã¢ïÝè Ó¢¢çã²ï ¥¢ñÚ
S¢¢‰¢ ãè ²ïã |¢è çÝIJ¼ ÜUÚï çÜU }¢ñ´ çÁ¢S¢ ¼GÚãG ¥¢Á¢ Ú¢ãï ¶Gé΢ }¢ï´ Á¢¢Ý±Ú
ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜUÚ Ú㢠ãêæ, Ï¢ ±vG¼ï Á¢GMÚ¼ ¥ÐÝè Á¢¢Ý |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ý
ÜUÚ Îêæx¢¢ J ÝèÁ¢G ²ïã |¢è çÝIJ¼ ã¢ï çÜU Á¢¢Ý±Ú Á¢GÏãG ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï ÝzGS¢ï
¥}}¢¢Ú¢ ÜU¢ï |¢è Á¢GÏãG ÜUÚ Ú㢠ãêæ ¥¢ñÚ ¥¢²‹Î¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ S¢ï Ï¢Ó¢êæx¢¢ J Á¢GÏãG
ã¢ïÝï ±¢Hï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ ÚãGì}¢ ¶¢» ¥¢ñÚ x¢G¢ñÚ ÜUÚï çÜU ¥x¢Ú §S¢ ÜUè Á¢x¢ã
}¢éÛ¢ï Á¢GÏãG çÜU²¢ Á¢¢ Ú㢠ã¢ï¼¢ ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ¼}¢¢à¢¢ Ϣݢ¼ï ¥¢ñÚ Ï¢ÓÓ¢ï
¼¢çH²¢æ Ï¢Á¢¢¼ï ã¢ï¼ï ¼¢ï }¢ïÚè v²¢ ÜñUçÈGUIJ¼ ã¢ï¼è !
Á¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ï
ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ à¢g¢Î çÏ¢Ý ¥¢ñS¢ S¢ï çÚ±¢²¼ ãñ
çÜU S¢çIJÎéH }¢éÚ-S¢HèÝ, ¶G¢-¼}¢é‹ÝçϢIJèÝ, Á¢Ý¢Ï¢ï ÚãGì}¢¼éçËHH
¥G¢-H}¢èÝ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ãÚ
Ó¢èÁ¢G ÜïU S¢¢‰¢ ÝïÜUè ÜUÚÝï ÜU¢ ãGév}¢ çβ¢ ãñ, çHã¢Á¢G¢ Á¢Ï¢ ¼é}¢ çÜUS¢è ÜU¢ï
ÜGUyH ÜUÚ¢ï ¼¢ï ¥ãGìS¢Ý (²¢’Ýè Ï¢ãé¼ ¥ÓÀï) ¼GÚèÜGïU S¢ï ÜGUyH ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ Á¢Ï¢
¼é}¢ Á¢GÏãG ÜUÚ¢ï ¼¢ï ¥ãGìS¢Ý (²¢’Ýè wG¢êÏ¢ ©G}΢) ¼GÚèÜGïU S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ ¼é}¢
¥ÐÝè ÀéÚè ÜU¢ï ¥ÓÀè ¼GÚãG ¼ïÁ¢G ÜUÚ çH²¢ ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ Á¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢
çβ¢ ÜUÚ¢ï J Ï¢ ±vG¼ï Á¢GÏãG çÚÁ¢G¢» §H¢ãè
ÜUè çÝIJ¼ S¢ï Á¢¢Ý±Ú ÐÚ ÚãGì}¢ ¶¢Ý¢ ÜU¢Úï S¢±¢Ï¢ ãñ Á¢ñS¢¢ çÜU »ÜU
S¢ãG¢Ï¢è Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚS¢¢H¼ }¢ï´ ¥GÁ¢Gü ÜUè : ²¢ ÚS¢êHËH¢ã
! }¢éÛ¢ï Ï¢ÜUÚè Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÐÚ ÚãGì}¢ ¥¢¼¢ ãñ J
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥x¢Ú ©S¢ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚ¢ïx¢ï ¥ËH¢ã |¢è ¼é}¢ ÐÚ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 19

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J

ÚãGì}¢ ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ J”
Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´
S¢ÎLàà¢Úè¥Gã, Ï¢ÎLœ¢GÚèÜGUã ãGÁ¢GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è
¥}¢Á¢Î ¥GHè ¥¢’Á¢G}¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè S¢ï ÐãHï
©S¢ï Ó¢¢Ú¢ ТÝè Îï Îï´ ²¢’Ýè |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´ ¥¢ñÚ »ÜU ÜïU S¢¢}¢Ýï
ÎêS¢Úï ÜU¢ï Ý Á¢GÏãG ÜUÚï´ ¥¢ñÚ ÐãHï S¢ï ÀéÚè ¼ïÁ¢G ÜUÚ Hï´ »ïS¢¢ Ý ã¢ï çÜU
Á¢¢Ý±Ú çx¢Ú¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î ©S¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï ÀéÚè ¼ïÁ¢G ÜUè Á¢¢» J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼,
çÁ¢ËÎ : 3, S¢. 352) ²ã¢æ »ÜU ¥GÁ¢èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ çãGÜU¢²¼ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï
Ó¢éÝ¢‹Ó¢ï ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Á¢¢’ÈGUÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : »ÜU
Ï¢¢Ú }¢ñ´ Ýï Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Ï¢ÜUÚè çHÅ¢§ü §¼Ýï }¢ï´ }¢àãêÚ Ï¢éÁ¢Géx¢ü ãGÁ¢GÚ¼ï
S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ä²êÏ¢ S¢çwG¼²¢Ýè §{Ú ¥¢ çÝÜUHï, }¢ñ´ Ýï ÀéÚè
Á¢G}¢èÝ ÐÚ Ç¢H Îè ¥¢ñÚ x¢ézG¼-x¢ê }¢ï´ }¢àxG¢êH ãé±¢, ÎÚè´ ¥SÝ¢ Ï¢ÜUÚè Ýï
Îè±¢Ú ÜUè Á¢ÇG }¢ï´ ¥ÐÝï ¶é򢕫 S¢ï »ÜU x¢ÉG¢ ¶¢ï΢ ¥¢ñÚ Ð¢©æ S¢ï ÀéÚè ©S¢
}¢ï´ {ÜïUH Îè ¥¢ñÚ ©S¢ ÐÚ ç}¢^è Ç¢H Îè ! ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ¥Ä²êÏ¢
S¢çwG¼²¢Ýè ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : ¥Úï Îï¶¢ï ¼¢ï S¢ãè ! Ï¢ÜUÚè Ýï
²ïã v²¢ çÜU²¢ ! ²ïã Îï¶ ÜUÚ }¢ñ´ Ýï ÐéwG¼¢ ¥GÁG}¢ ÜUÚ çH²¢ çÜU ¥Ï¢ ÜU|¢è
|¢è çÜUS¢è Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï ¥ÐÝï 㢉¢ S¢ï Á¢GÏãG Ýãè´ ÜUMæx¢¢ J

}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §S¢ çãGÜU¢²¼ S¢ï ²ïã }¢éÚ¢Î

Ýãè´ çÜU Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ ÜU¢ï§ü x¢GH¼G ÜU¢}¢ ãñ J Ï¢S¢ §S¢ ¼GÚãG ÜïU ±¢çÜGU¥G¢¼
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 20

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï
ТÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J

Ï¢éÁ¢Géx¢¢ïZ ÜïU x¢G-H-Ï¢» ãG¢H ÐÚ }¢ÏÝè ã¢ï¼ï ãñ´ J ±ÚÝ¢ }¢S¥H¢ ²ïãè ãñ çÜU
¥ÐÝï 㢉¢ S¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝ¢ S¢é‹Ý¼ ãñ J
Ï¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢è
S¢ÚÜU¢Úï ¥Ï¢Î ÜGUÚ¢Ú, ࢢÈGïU»G Ú¢ïÁ¢Gï à¢é}¢¢Ú, çÏ¢ §ÁGÝï ÐÚ±Ú
Îx¢¢Ú Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜïU }¢¢çHÜU¢ï }¢éwG¼¢Ú »ÜU ¥¢Î}¢è
ÜïU ÜGUÚèÏ¢ S¢ï x¢éÁ¢GÚï, ±¢ïã Ï¢ÜUÚè ÜUè x¢ÚÎÝ ÐÚ Ð¢©æ Ú¶ ÜUÚ ÀéÚè ¼ïÁ¢G
ÜUÚ Ú㢠‰¢¢ ¥¢ñ Ú Ï¢ÜUÚè ©S¢ ÜUè ¼G Ú ÈG U Îï ¶ Úãè ‰¢è, ¥¢Ð
Ýï ©S¢ S¢ï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “v²¢ ¼é}¢ ÐãHï »ïS¢¢
Ýãè´ ÜUÚ S¢ÜU¼ï ‰¢ï ? v²¢ ¼é}¢ §S¢ï ÜU§ü }¢¢ñ¼ï´ }¢¢ÚÝ¢ Ó¢¢ã¼ï ã¢ï ? §S¢ï
çHÅ¢Ýï S¢ï ÐãHï ¥ÐÝè ÀéÚè ¼ïÁ¢G v²êæ Ý ÜUÚ Hè ?”

Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï !

¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ ÈGU¢MÜGïU ¥¢’Á¢G}¢
Ýï »ÜU à¢wGS¢ ÜU¢ï Îﶢ Á¢¢ï Ï¢ÜUÚè ÜU¢ï Á¢GÏãG ÜUÚÝï ÜïU
çH²ï ©S¢ï Å¢æx¢ S¢ï ÐÜUÇG ÜUÚ Í¢S¢èÅ Ú㢠ãñ, ¥¢Ð Ýï
§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼ïÚï çH²ï ¶GڢϢè ã¢ï, §S¢ï }¢¢ñ¼ ÜUè ¼GÚÈGU ¥ÓÀï
¥‹Î¢Á¢G }¢ï´ Hï ÜUÚ Á¢¢ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 21

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J

}¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢

çÜUS¢è Ýï wG±¢Ï¢ }¢ï´ ãGéÁÁ¢¼éH §SH¢}¢ ãGÁ¢GÚ¼ï S¢çIJÎéÝ¢ §}¢¢}¢
}¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î x¢GÁ¢G¢Hè ÜU¢ï Îï¶ ÜUÚ
ÐêÀ¢ : ²¢’Ýè ¥ËH¢ã Ýï ¥¢Ð ÜïU S¢¢‰¢ v²¢
}¢é¥G¢-}¢H¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ? Á¢±¢Ï¢ çβ¢ : ¥ËH¢ã Ýï }¢éÛ¢ï Ï¢wGࢠçβ¢,
ÐêÀ¢ : }¢çxGÈGUÚ¼ ÜU¢ v²¢ S¢Ï¢Ï¢ Ϣݢ ? ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ÜU }¢w¶è çS¢²¢ãè
(INK) ÐèÝï ÜïU çH²ï }¢ïÚï ÜGUH}¢ ÐÚ Ï¢ñÆ x¢§ü, }¢ñ´ çH¶Ýï S¢ï LÜU x¢²¢ ²ã¢æ
¼ÜU çÜU ±¢ïã ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ ©ÇG x¢§ü J
}¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
²¢Î Úãï ! }¢çw¶²¢æ ¼æx¢ ÜUÚ¼è ã¢ï´ ¼¢ï ©Ý ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G ãñ
¼¢ã}¢ Á¢Ï¢ |¢è ãGéS¢êHï ÝzG¥G ²¢ ÎzG»G Á¢GÚÚ (²¢’Ýè ÈGU¢»Î¢ ãG¢çS¢H ÜUÚÝï ²¢
ÝévGS¢¢Ý Á¢G¢§H ÜUÚÝï) ÜïU çH²ï }¢w¶è ²¢ çÜUS¢è |¢è Ï¢ï Á¢GÏ¢¢Ý ÜUè Á¢¢Ý
HïÝè ÐÇGï ¼¢ï ©S¢ ÜU¢ï ¥¢S¢¢Ý S¢ï ¥¢S¢¢Ý ¼GÚèÜGïU ÐÚ }¢¢Ú¢ Á¢¢» wG±¢ã }¢
wG±¢ã ©S¢ ÜU¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú çÁ¢G‹Î¢ ÜéUÓ¢H¼ï ÚãÝï ²¢ »ÜU ±¢Ú }¢ï´ }¢¢Ú S¢ÜU¼ï
ã¢ï´ çÈUÚ |¢è Á¢GwG}¢ ¶¢ ÜUÚ ÐÇGï ãé» ÐÚ çÏ¢H¢ Á¢GMÚ¼ Á¢GÏ¢ïZ Hx¢¢¼ï ÚãÝï ²¢
©S¢ ÜïU Ï¢ÎÝ ÜïU ÅéÜUÇGï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜïU ©S¢ ÜU¢ï ¼ÇGТÝï ±x¢GñÚ¢ S¢ï x¢éÚïÁ¢G çÜU²¢
Á¢¢» J ¥vS¢Ú Ï¢ÓÓ¢ï ݢ΢Ýè ÜïU S¢Ï¢Ï¢ Ó²êæçŲ¢ï´ ÜU¢ï ÜéUÓ¢H¼ï Úã¼ï ãñ´ ©Ý ÜU¢ï
§S¢ S¢ï Ú¢ïÜU¢ Á¢¢» J Ó²êæÅè Ï¢ãé¼ ÜU}¢Á¢G¢ïÚ ã¢ï¼è ãñ Ó¢éÅÜUè }¢ï´ ©Æ¢Ýï ²¢ 㢉¢
²¢ Û¢¢ÇGê S¢ï ãÅ¢Ýï S¢ï ©G}¢ê}¢Ý Á¢GwG}¢è ã¢ï Á¢¢¼è ãñ, }¢¢ñÜGU¥G ÜUè }¢éÝ¢-S¢Ï¢¼
S¢ï ©S¢ ÐÚ ÈêæUÜU }¢¢Ú ÜUÚ |¢è ÜU¢}¢ Ó¢H¢²¢ Á¢¢ S¢ÜU¼¢ ãñ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 22

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè x¢¢² ²¢ ªæÅ }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ J

§çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ï༠±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU

¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢
¥x¢Ú çà¢ÜüU¼ }¢ḯ x¢¢² ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¼¢ï Á¢GMÚè ãñ çÜU x¢¢ï༠±ÁGÝ
ÜUÚ ÜïU ¼vGS¢è}¢ çÜU²¢ Á¢¢», ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´, ÜUÚḯx¢ï ¼¢ï
x¢éÝãx¢¢Ú ã¢ḯx¢ï J Ï¢¶Géà¢è »ÜU ÎêS¢Úï ÜU¢ï ÜU}¢ çÁ¢G²¢Î¢ }¢é¥¢G ÈGU ÜUÚ ÎïÝ¢ ÜU¢ÈGUè
Ýãè´ J (}¢éHwG¶SG ¢ ¥Á¢G Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 335) ã¢æ ¥x¢Ú S¢Ï¢ »ÜU ãè Í¢Ú
}¢ḯ Úã¼ï ãñ́ çÜU ç}¢H ÜUÚ ãè Ï¢¢æÅḯx¢ï ¥¢ñÚ ¶¢»æx¢ï ²¢ à¢é-ÚÜU¢ ¥ÐÝ¢ ¥ÐÝ¢
çãGSS¢¢ HïÝ¢ Ýãè´ Ó¢¢ã¼ï, »ïS¢è S¢êÚ¼ }¢ḯ ±ÁGÝ ÜUÚÝï ÜUè ãG¢Á¢¼ Ýãè´ J
¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ï༠¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU ΢ï ãGèHï
¥x¢Ú à¢é-ÚÜU¢ ¥ÐÝ¢ ¥ÐÝ¢ çãGSS¢¢ Hï Á¢¢Ý¢ Ó¢¢ã¼ï ã¢ï´ ¼¢ï ±ÁGÝ
ÜUÚÝï ÜUè }¢à¢vGÜGU¼ S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ÜïU çH²ï ²ïã ΢ï ãGèHï ÜUÚ S¢ÜU¼ï ãñ´ : 1
Á¢GÏãG ÜïU Ï¢¢’Î §S¢ x¢¢² ÜU¢ S¢¢Ú¢ x¢¢ï༠»ÜU »ïS¢ï Ï¢¢çHx¢G }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï
çãÏ¢¢ (²¢’Ýè ¼¢ïãGìÈGU¼Ý }¢¢çHÜU) ÜUÚ Îï´ Á¢¢ï ©Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ à¢ÚèÜU Ý
ã¢ï ¥¢ñÚ ¥Ï¢ ±¢ïã ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï S¢Ï¢ }¢ï´ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ S¢ÜU¼¢ ãñ 2 ÎêS¢Ú¢
ãGèH¢ §S¢ S¢ï |¢è ¥¢S¢¢Ý ãñ Á¢ñS¢¢ çÜU ÈGéU-ÜGU㢻 çÜUÚ¢}¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : x¢¢ï༠¼vGS¢è}¢ ÜUÚ¼ï ±vG¼ ©S¢ }¢ï´ ÜU¢ï§ü ÎêS¢Úè çÁ¢‹S¢ (}¢-S¢HÝ
ÜUHïÁ¢è }¢xGÁ¢G ±x¢GñÚ¢) ࢢç}¢H ÜUè Á¢¢» ¼¢ï |¢è ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ
S¢ÜU¼ï ãñ´ J ¥x¢Ú ÜU§ü Ó¢èÁ¢Gï´ Ç¢Hè ãñ´ ¼¢ï ãÚ »ÜU }¢ï´
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 23

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J

S¢ï ÅéÜUÇG¢ ÅéÜUÇG¢ ÎïÝ¢ H¢çÁ¢G}¢è Ýãè´ J x¢¢ï༠ÜïU S¢¢‰¢ çS¢ÈGUü »ÜU Ó¢èÁ¢G ÎïÝ¢
|¢è ÜU¢ÈGUè ãñ J }¢-S¢HÝ, ç¼ËHè, ÜUHïÁ¢è, çS¢Úè Т» Ç¢Hï ãñ´ ¼¢ï x¢¢ïà¼
ÜïU S¢¢‰¢ çÜUS¢è ÜU¢ï ç¼ËHè Îï Îè, çÜUS¢è ÜU¢ï ÜUHïÁ¢è ÜU¢ ÅéÜUÇG¢, çÜUS¢è
ÜU¢ï Т²¢, çÜUS¢è ÜU¢ï çS¢Úè J ¥x¢Ú S¢¢Úè Ó¢èÁ¢G¢ïæ }¢ï´ S¢ï ÅéÜUÇG¢ ÅéÜUÇG¢ ÎïÝ¢
Ó¢¢ãï´ ¼Ï¢ |¢è ãGÚÁ¢ Ýãè´ J
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ï༠ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ï
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ï༠¶GéÎ |¢è ¶¢ S¢ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÎêS¢Úï à¢wGS¢ x¢GÝè
(²¢’Ýè }¢¢H΢Ú) ²¢ ÈGUÜGUèÚ ÜU¢ï Îï S¢ÜU¼¢ ãñ ç¶H¢ S¢ÜU¼¢ ãñ Ï¢çËÜU §S¢
}¢ï´ S¢ï ÜéUÀ ¶¢ HïÝ¢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ J Ï¢ïã¼Ú ²ïã
ãñ çÜU x¢¢ï༠ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ï ÜUÚï »ÜU çãGSS¢¢ ÈGéU-ÜGUÚ¢ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ »ÜU
çãGSS¢¢ ΢ïS¼ ± ¥ãGÏ¢¢Ï¢ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ »ÜU çãGSS¢¢ ¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ï´ ÜïU
çH²ï J ¥x¢Ú S¢¢Ú¢ x¢¢ï༠¶GéÎ ãè Ú¶ çH²¢ ¼Ï¢ |¢è ÜU¢ï§ü
x¢éÝ¢ã Ýãè´ J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : ¼èÝ çãGSS¢ï ÜUÚÝ¢ çS¢ÈGUü §çS¼ãGìÏ¢¢Ï¢è ¥}¢í ãñ
ÜéUÀ Á¢GMÚè Ýãè´, Ó¢¢ãï ¼¢ï S¢Ï¢ ¥ÐÝï S¢ÈGUü (²¢’Ýè §çS¼’}¢¢H) }¢ï´ ÜUÚ Hï
²¢ S¢Ï¢ ¥GÁ¢GèÁ¢G¢ï´ ÜGUÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï Îï Îï, ²¢ S¢Ï¢ }¢S¢¢ÜUèÝ ÜU¢ï Ï¢¢æÅ Îï J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 253)
±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ï༠ÜU¢ }¢S¥H¢
}¢‹Ý¼ ²¢ }¢ãGêü}¢ ÜUè ±çS¢Ä²¼ ÐÚ ÜUè Á¢¢Ýï ±¢Hè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢
S¢Ï¢ x¢¢ï༠ÈGéU-ÜGUÚ¢ ¥¢ñÚ }¢S¢¢ÜUèÝ ÜU¢ï S¢-ÎÜGU¢ ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ Ý ¶GéÎ
¶¢» Ý }¢¢HÎ¢Ú¢ï´ ÜU¢ï Îï J (}¢¢wG¢êÁ¢G ¥Á¢G Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 3, S¢. 345)
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 24

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ S¢éÏãG ¥¢ñÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢
ࢢ}¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J

À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥Ï¢ ΢’±¼ï §SH¢}¢è
Üï U §à¢¢¥G ¼ è §Î¢Úï }¢ÜU-¼-Ï¢¼é H }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢yG Ï ¢ê ¥ G ¢ 112
S¢ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ó¢‹Îï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ï´ S¢é±¢H Á¢±¢Ï¢”
S¢ÈGUãG¢ 84 ¼¢ 88 S¢ï “À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼” }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ã¢ï´ J
²ïã ãÚ §Î¢Úï Ï¢çËÜU ãÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜïU çH²ï }¢éÈGUèÎ ãè Ýãè´ }¢éÈGUèÎ
¼ÚèÝ ãñ´ J
Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢
„é±¢H: }¢ÁGãÏ¢è ²¢ ÈGUH¢ãGè §Î¢Úï ÜïU Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï Ï¢ïÓ¢Ýï ÜïU ±¢çS¢¼Gï x¢¢»æ ¶GÚèÎè Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ´
²¢ Ýãè´ ?
…±¢Ï¢: Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ ÜU¢Ú¢ïÏ¢¢Ú }¢ï´ Hx¢¢Ý¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´ J §S¢ ÜïU çH²ï
Ó¢‹Î¢ ÎïÝï ±¢Hï S¢ï S¢Ú¢-ãG¼Ý ²¢’Ýè S¢¢ÈGU HzGÁ¢G¢ï´ }¢ï´ §Á¢¢Á¢G¼
HïÝè Á¢GMÚè ãñ J (Á¢¢ï §S¢ ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Îï ¼¢ï çS¢ÈGUü ©S¢è ÜïU Ó¢‹Îï
ÜUè ÚÜGU}¢ Á¢¢§Á¢G ÜU¢Ú¢ïÏ¢¢Ú }¢ï´ Hx¢¢§ü Á¢¢ S¢ÜU¼è ãñ ²êæãè çÏ¢H¢
§Á¢¢Á¢G¼ï }¢¢çHÜU ©S¢ ÜïU çβï ãé» Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ ÜGUÁ¢Gü ÎïÝï ÜUè |¢è
§Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´)
xG¢é-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ ãÚ S¢¢H x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï ¶¢H Îï¼¢ ã¢ï, ©S¢ ÐÚ
§ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï }¢ÎíS¢ï ²¢ Îèx¢Ú ÎèÝè
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 25

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉG¢ ©S¢ Ýï Á¢ÈGU¢ ÜUè J

ÜU¢}¢¢ï´ ÜïU çH²ï ¶¢H HïÝ¢ ¥¢ñÚ x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚ ÎïÝ¢
ÜñUS¢¢ ãñ ?
…±¢Ï¢: ¥x¢Ú ±¢ÜGïU§üG ÜU¢ï§ü »ïS¢¢ x¢GÚèÏ¢ }¢éS¼çãGÜGU ¥¢Î}¢è ãñ çÁ¢S¢ ÜU¢
x¢éÁ¢G¢Ú¢ ©S¢è ¶¢H ²¢ Á¢GÜU¢¼ ± çÈGU~¢G¢ ÐÚ }¢¢ñÜGêUÈGU ãñ ¼¢ï ¥Ï¢ ©S¢
ÜU¢ï ç}¢HÝï ±¢Hï §Ý ¥Gç¼GIJ¢¼ ÜUè ¥ÐÝï §Î¢Úï ÜïU çH²ï ¼ÚÜUèÏ¢
ÜUÚ ÜïU ©S¢ x¢GÚèÏ¢ ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚÝï ÜUè ãÚçx¢Á¢G §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ J
(¥¢ñÚ ¥x¢Ú ©Ý x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜU¢ x¢éÁ¢G¢Ú¢ ¶¢H ±x¢GñÚ¢ ÐÚ }¢¢ñÜGêUÈGU Ý ã¢ï ¼¢ï
¶¢H ÜU¢ }¢¢çHÜU çÁ¢S¢ }¢S¢ÚÈGU }¢ï´ Ó¢¢ãï Îï S¢ÜU¼¢ ãñ }¢-S¢HÝ ÎèÝè
}¢ÎíS¢ï ÜU¢ï Îï Îï) }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñ´ : ¥x¢Ú ÜéUÀ H¢ïx¢ ¥ÐÝï ²ã¢æ ÜUè ¶¢Hï´ ãG¢Á¢¼ }¢‹Î ²¼è}¢¢ï´,
Ϣﱢ¥¢ïæ, ç}¢SÜUèÝ¢ï´ ÜU¢ï ÎïÝ¢ Ó¢¢ãï´ çÜU §Ý ÜUè S¢êÚ¼ï ãG¢Á¢¼ Ú±¢§ü
²ïãè ã¢ï, ©S¢ï ÜU¢ï§ü ±¢§GÁ¢G (²¢’Ýè ±¢’Á¢G ÜUãÝï ±¢H¢) ²¢ }¢ÎíS¢ï
±¢H¢ Ú¢ïÜU ÜUÚ }¢ÎíS¢ï ÜïU çH²ï Hï Hï ¼¢ï ²ïã ©S¢ ÜU¢ ÁG¢Ëé }¢ ã¢ïx¢¢ J
(}¢éHwG¶GS¢ ¥Á¢G ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢, çÁ¢. 20, S¢. 501)
¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü à¢wGS¢ ¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÜïU çÜUS¢è }¢ÎíS¢ï ²¢ çÜUS¢è x¢GÚèÏ¢
}¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ï ¶¢H ÎïÝï ÜU¢ ±¢’΢ ÜUÚ Ó¢éÜU¢ ã¢ï ©S¢ ÜU¢ï
Ï¢ §SÚ¢Ú ¥ÐÝï §Î¢Úï }¢-S¢HÝ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU çH²ï ¶¢H
ÎïÝï ÐÚ ¥¢}¢¢Î¢ ÜUÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ?
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 26

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´
çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J

…±¢Ï¢: »ïS¢¢ Ý ÜUÚï çÜU ²êæ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ¥G΢±¼ ± }¢éÝ¢-ÈGUÚ¼ ÜU¢
çS¢çËS¢H¢ ã¢ïx¢¢, çÈGU¼Ý¢ï´, x¢GèÏ¢¼¢ï´, Ó¢éçxGH²¢ï´, ϢΠx¢é}¢¢çݲ¢ï´,
§ËÁ¢G¢}¢ ¼Ú¢çࢲ¢ï´ ¥¢ñÚ çÎH ¥¢Á¢G¢çÚ²¢ï´ ±x¢GñÚ¢ x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU ÎÚ±¢Á¢Gï
¶éHï´x¢ï J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãGÁ¢GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï S¢é‹Ý¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ ࢢ㠧}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î ÚÁ¢G¢ ¶G¢Ý ÈGU¼¢±¢
Ú-Á¢Gç±Ä²¢ çÁ¢ËÎ 21 S¢ÈGUãG¢ 253 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ´ : }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´
}¢ï´ çÏ¢H¢ ±Á¢ãï à¢Ú-§üG §çwG¼H¢ÈGU ± çÈGU¼Ý¢ Ðñ΢ ÜUÚÝ¢ ݲ¢Ï¢¼ï
à¢ñ¼G¢Ý ãñ J (²¢’Ýè »ïS¢ï H¢ïx¢ §S¢ }¢é¥G¢-}¢Hï }¢ï´ à¢ñ¼G¢Ý ÜïU Ý¢§Ï¢
ãñ´) ãGÎèS¢ï ТÜU }¢ï´ ãñ : “çÈGU¼Ý¢ S¢¢ï Ú㢠ãñ ©S¢ ÜïU Á¢x¢¢Ýï ±¢Hï
ÐÚ ¥ËH¢ã ÜUè H¢’ݼ J”

S¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çŲï

„é±¢H: ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ÜUãï çÜU }¢ñ´ ãÚ S¢¢H ÈGéUH¢æ S¢é‹Ýè §Î¢Úï ÜU¢ï ¶¢H
Îï¼¢ ãêæ J ©S¢ ÜU¢ï ²ïã S¢}¢Û¢¢Ý¢ ÜñUS¢¢ çÜU §S¢ S¢¢H ã}¢¢Úï ÎèÝè
§Î¢Úï }¢-S¢HÝ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ï ¶¢H Îï ÎèçÁ¢²ï J
…±¢Ï¢: ¥x¢Ú ±¢ïã S¢¢çãGÏ¢ çÜUS¢è »ïS¢è Á¢x¢ã ¶¢H Îï¼ï ãñ´ Á¢¢ï çÜU
©S¢ ÜU¢ S¢ãGèãG }¢S¢ÚÈGU ãñ ¼¢ï ©S¢ §Î¢Úï ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚ ÜïU
¥ÐÝè ¼‹Á¢Gè}¢ ÜïU çH²ï ¶¢H ãG¢çS¢H ÜUÚ HïÝ¢ ©S¢ §Î¢Úï
±¢H¢ï´ ÜïU çH²ï S¢Î}¢ï ÜU¢ Ï¢¢§GS¢ ã¢ïx¢¢, ²êæ ¥¢ÐS¢ }¢ï´ ÜUà¢èÎx¢è
Ðñ΢ ã¢ïx¢è çHã¢Á¢G¢ ãÚ ©S¢ ÜU¢}¢ S¢ï §çÁ¼Ý¢Ï¢ ÜUèçÁ¢²ï çÁ¢S¢
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 27

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J

S¢ï }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ }¢ï´ Ï¢¢ã}¢ Úç‹Á¢à¢ï´ ã¢ï´ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ï ÝzGÚ¼

± ±ãG à ¢¼ S¢ï Ï¢Ó¢¢Ý¢ Ï¢ãé ¼ Á¢G M Úè ãñ J Á¢ñ S ¢¢ çÜU
ãGéÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï }¢éÁ¢SS¢}¢, ࢢãï Ï¢Ýè ¥¢Î}¢, ÚS¢êHï
}¢éãGì¼à¢}¢ ÜU¢ §à¢¢üÎï }¢é¥GÁGÁ¢G}¢ ãñ :
²¢’Ýè wG ¢ é à ¢ ¶G Ï ¢Úè S¢é Ý ¢¥¢ï ¥¢ñ Ú
(H¢ïx¢¢ï´ ÜU¢ï) ÝzGÚ¼ Ý çÎH¢¥¢ï J
S¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H wG¢éÎ Îï ¥¢§²ï
„é±¢H: ¥x¢Ú ÜUãè´ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU çH²ï ¶¢H HïÝï ÐãéæÓ¢ï, ©S¢ Ýï
»ÜU ã}¢ï´ Îè ¥¢ñÚ »ÜU ¶¢H Ï¢Ó¢¢ ÜUÚ Ú¶¼ï ãé» ÜU㢠çÜU ²ïã
¥ãHï S¢é‹Ý¼ ÜïU ÈGéUH¢æ ΢LH ©GHê}¢ ÜU¢ï ÎïÝè ãñ J ¥¢Ð ¥¢{ï Í¢‹Åï
ÜïU Ï¢¢’Î }¢¢’Hê}¢ ÜUÚ HèçÁ¢²ï ¥x¢Ú ±¢ïã HïÝï Ý ¥¢»æ ¼¢ï ²ïã
¶¢H |¢è ¥¢Ð ãè Hï HèçÁ¢²ï J »ïS¢è S¢êÚ¼ }¢ï´ v²¢ ÜUÚÝ¢
Ó¢¢çã²ï ?
…±¢Ï¢: ²ïã Á¢GïãìÝ }¢ï´ Úãï çÜU ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢Hï´ §ÜUnè ÜUÚÝ¢ ΢’±¼ï
§SH¢}¢è ÜU¢ “}¢vGS¢Î” Ýãè´ “Á¢GMÚ¼” ãñ J ΢’±¼ï §SH¢}¢è
ÜU¢ »ÜU }¢vGS¢Î ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼ ¥G¢}¢ ÜUÚÝï ÜUè x¢GÚÁ¢G S¢ï
ÝzGÚ¼ï´ ç}¢Å¢Ý¢ ¥¢ñÚ }¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜïU çÎH¢ï´ }¢ï´ }¢ãGÏÏ¢¼¢ï´ ÜïU Ó¢Ú¢x¢G
Á¢H¢Ý¢ |¢è ãñ J ¼}¢¢}¢ S¢é‹Ýè §Î¢Úï »ÜU ¼GÚãG S¢ï ΢’±¼ï
§SH¢}¢è ãè ÜïU §Î¢Úï ãñ´ ¥¢ñÚ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ¼}¢¢}¢ S¢é‹Ýè
§Î¢Ú¢ï´ ÜUè ¥ÐÝè ¥ÐÝè ¥¢ñÚ ¥ÐÝè S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úè ¼ãGÚèÜU ãñ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 28

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J

}¢éç}ÜUÝ¢ S¢êÚ¼ }¢ï´ ¥ÓÀè ¥ÓÀè çÝIJ¼ï´ ÜUÚ ÜïU ¥¢Ð ¶GéÎ ©S¢
S¢é‹Ýè ΢LH ©GHê}¢ ÜU¢ï ¶¢H ÐãéæÓ¢¢ ÎèçÁ¢²ï J §S¢ ¼GÚãG
}¢éS¢Ë}¢¢Ý¢ï´ ÜU¢ çÎH |¢è ¶GéࢠÜUÚÝï ÜUè S¢¥G¢Î¼
ãG¢çS¢H ã¢ïx¢è J ¼¢Á¢Î¢Úï çÚS¢¢H¼, à¢ã‹à¢¢ãï ÝéÏ¢éñ¼, }¢éS¼GÈGU¢
Á¢¢Ýï ÚãG}¢¼, à¢}»G Ï¢ÁG}¢ï çã΢²¼ Ýï
§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ÈGUÚ¢§Á¢G ÜïU Ï¢¢’Î S¢Ï¢ ¥¢’}¢¢H }¢ï´
¥ËH¢ã ÜU¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Œ²¢Ú¢ }¢éS¢Ë}¢¢Ý ÜU¢ çÎH wG¢éà¢
ÜUÚÝ¢ ãñ J”
¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ?
„é±¢H: çÜUS¢è Ýï ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ ÜUÚ ÚÜGU}¢ ãG¢çS¢H ÜUÚ
Hè ¥Ï¢ ±¢ïã }¢çSÁ¢Î }¢ï´ Îï S¢ÜU¼¢ ãñ ²¢ Ýãè´ ?
…±¢Ï¢: ²ã¢æ çÝIJ¼ ÜU¢ »’ç¼Ï¢¢Ú ãñ J ¥x¢Ú ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè
¶¢H ¥ÐÝè Á¢G¢¼ ÜïU çH²ï ÚÜGU}¢ ÜïU §G±Á¢G Ï¢ïÓ¢è ¼¢ï ²êæ Ï¢ïӢݢ
|¢è Ý¢ Á¢¢§Á¢G ãñ ¥¢ñÚ ²ïã ÚÜGU}¢ §S¢ à¢wGS¢ ÜïU ãGÜGU }¢ï´ }¢¢Hï
¶GÏ¢èS¢ ãñ ¥¢ñÚ §S¢ ÜU¢ S¢-ÎÜGU¢ ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ çHã¢Á¢G¢
çÜUS¢è à¢Ú-§üG ÈGUÜGUèÚ ÜU¢ï Îï Îï J ¥¢ñÚ ¼¢ñÏ¢¢ |¢è ÜUÚï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú
çÜUS¢è ÜU¢Úï ¶GñÚ ÜïU çH²ï }¢-S¢HÝ }¢çSÁ¢Î }¢ï´ ÎïÝï ãè ÜUè
çÝIJ¼ S¢ï Ï¢ïÓ¢è ¼¢ï Ï¢ïӢݢ |¢è Á¢¢§Á¢G ãñ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ }¢çSÁ¢Î }¢ï´
ÎïÝï }¢ï´ ÜU¢ï§ü ãGÚÁ¢ (|¢è) Ýãè´ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 29

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï
ТÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J

ÜUGS„¢Ï¢ ÜUï çH²ï 20 }¢-ÎÝè ÈUêH

 1  ÐãHï çÜU„è }¢¢çãÚ x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÜUè çÝx¢Ú¢Ýè }¢ïæ …GÏãG ±x¢ñGÚ¢ ÜU¢
ÜU¢}¢ „è¶ Hï çÜU ©„ Ý¢ ¼…çÚÏ¢¢ ÜU¢Ú ÜUï çH²ï ²ïã ÜU¢}¢ …¢§…G
Ýãèæ ç…„ ÜUè ±…ã „ï çÜU„è ÜUï …¢Ý±Ú ÜUï x¢¢ï༠¥¢ñÚ ¶¢H ±x¢GñÚ¢
ÜU¢ï ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ (²¢’Ýè ¥G¢}¢ }¢¢’}¢êH ¥¢ñÚ ÎS¼êÚ) „ï ãÅ ÜUÚ
ÝévG„¢Ý Ðãé晼¢ ã¢ï J
2 }¢¢çãÚ x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÜU¢ï |¢è ™¢çã²ï çÜU …ËΠϢ¢…Gè ²¢ H¢ ÐÚ±¢ãè
ÜUï „Ï¢Ï¢ ¶¢H }¢ïæ ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ „ï …G¢§Î x¢¢ïà¼ Ý Hx¢¢ ÚãÝï Îï,
§„è ¼GÚãG ÀèÀÇïG ©¼¢ÚÝï }¢ïæ |¢è »ãGç¼²¢¼G „ï ÜU¢}¢ Hï çÜU §„ }¢ïæ
wG±¢ã }¢ wG±¢ã Ï¢¢ïÅè ¥¢ñÚ ™ÚÏ¢è Ý ™Hè …¢» J Ýè…G ¶¢§ü …¢Ýï
±¢Hè ãça²¢æ ±x¢GñÚ¢ |¢è ÈUïæÜUÝï ÜUï Ï¢…¢» ÅéÜUÇGï Ϣݢ ÜUÚ x¢¢ï༠ãè
}¢ïæ Ç¢H Îï ¥¢ñÚ }¢¢çãÚ x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÜU¢ï |¢è ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ „ï ãÅ
ÜUÚ x¢¢ï༠²¢ ¶¢H ÜU¢ï ÝévG„¢Ý Ðãé晢ݢ …¢§…G Ýãèæ J
 3  Ï¢-ÜUGÚã §üGÎ }¢ïæ ©G}¢ê}¢Ý Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú ÜU¢ |¢ï…¢ ¥¢ñÚ …GÏ¢¢Ý
±x¢GñÚ¢ çÝÜU¢H ÜUÚ ç„Úè ÜU¢ Ï¢çÜUGIJ¢ çãGS„¢ ¥¢ñÚ Ð¢» ÜUï
¶é Ú ÈïU´ÜU çÎ²ï …¢¼ï ãñæ, §„è ¼GÚãG Ï¢ÜUÚï ÜUï ç„Úè Т» ÜUï |¢è
¶¢» …¢Ýï ±¢Hï Ï¢¢’…G ¥Á…G¢ wG±¢ã }¢ wG±¢ã …G¢»¥G ÜUÚ
çÎ²ï …¢¼ï ãñæ »ï„¢ Ý çÜU²¢ …¢» ¥x¢Ú ¶éGÎ ¶¢Ý¢ Ýãèæ ™¢ã¼ï
¼¢ï çÜU„è x¢GÚèÏ¢ }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï Ï¢éH¢ ÜUÚ »ãGç¼Ú¢}¢ ÜUï „¢ƒ
Îèç…²ï çÜU §„ ¼GÚãG ÜUï ÜU¢ÈUGè ¥zGڢΠ§Ý çÎÝ¢ïæ x¢¢ï༠¥¢ñÚ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 30

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ S¢éÏãG ¥¢ñÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢
ࢢ}¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ©S¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ ç}¢Hïx¢è J

™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ çÈUÚ Úãï ã¢ï¼ï ãñæ J Ýè…G ²ïã |¢è
²¢Î Ú網ï çÜU Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú ÜUï ç„Úè Т» }¢éÜU}}¢H ™}¢ÇGï
„}¢ï¼ ¥SH ¶¢H „ï …é΢ ÜUÚ HïÝï ÜUè ±…ã „ï ¶¢H ÜUè
ÜUGè}¢¼ }¢ïæ ÜU}¢è ¥¢¼è ãñ J
4 ¥G¢}¢ çÎÝ¢ïæ }¢ïæ ÐêæÀ ÜU¢ x¢¢ï༠Îê„Úï x¢¢ï༠ÜUï „¢ƒ ±ÁGÝ }¢ïæ Ϣ …¢¼¢
ãñ …Ï¢ çÜU ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï …¢Ý±Ú ÜUè ÐêæÀ ©G}¢ê}¢Ý ¶¢H }¢ïæ ãè …¢Ýï
Îï¼ï ãñæ ©„ „ï §„ ÜU¢ x¢¢ï༠…G¢»¥G ã¢ï …¢¼¢ ãñ, Ï¢çËÜU Ï¢ÇGï …¢Ý±Ú
}¢ïæ „ï Ï¢¢’…G ¥±ÜUG¢¼ ¶¢H „}¢ï¼ ÐêæÀ ÜU¢Å ÜUÚ ÈïU´ÜU Îï¼ï ãñæ, ²ïã
¼GÚèÜUG¢ |¢è x¢GH¼G ãñ, §„ ¼GÚãG ÜUÚÝï „ï ¶¢H ÜUè ÜUGè}¢¼ }¢ïæ |¢è ÜU}¢è
¥¢¼è ãñ J
5 ç…Ý }¢éËÜU¢ïæ }¢ïæ ¶¢H ÜU¢}¢ }¢ïæ Hï Hè …¢¼è ãñ (}¢-„HÝ Ð¢ÜU
± çã‹Î }¢ïæ) ±ã¢æ ©GÈUüG „ï ãÅ ÜUÚ wG±¢ã }¢ wG±¢ã »ï„è …x¢ã
“ÜUÅ” Hx¢¢ ÎïÝ¢ …¢§…G Ýãèæ ç…„ „ï ¶¢H ÜUè ÜUGè}¢¼ }¢ïæ
ÜU}¢è ¥¢ …¢» J x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢢïæ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ç…„ ¼GÚãG ¥ÐÝï
…G¢¼è …¢Ý±Ú ÜUè ¶¢H „æ|¢¢H S¢æ|¢¢H ÜUÚ ©{ïÇG¼ï ãñæ, Îê„Ú¢ïæ
ÜUï }¢é¥G¢-}¢Hï }¢ïæ |¢è §„è ¼GÚãG ÜUÚïæ J
 6  Îé}Ï¢ï ÜUè ™vÜUè ÜUè ¶¢H ©{ïÇGÝï }¢ïæ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¶G²¢H Ú網ï
çÜU ™ÚÏ¢è ¶¢H }¢ïæ Ï¢¢ÜUGè Ý Úãï J
 7  ÀèÀÇGï ¥¢ñÚ ™ÚÏ¢è »ÜU ¼GÚÈUG …}¥G ÜUÚ ÜUï ¥¢ç¶GÚ }¢ïæ ÀèÀÇG¢ïæ ÜUè
¥¢ÇG }¢ïæ ™ÚÏ¢è |¢è ©Æ¢ Hï …¢Ý¢ {¢ïÜU¢ ¥¢ñÚ ™¢ïÚè ãñ J ÐêÀ ÜUÚ |¢è
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 31

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉG¢ ©S¢ Ýï Á¢ÈGU¢ ÜUè J
Ý Hïæ çÜU “„é±¢H” ãñ ¥¢ñÚ çÏ¢H¢ ãG¢…¼ï à¢Ú-§üG „é±¢H …¢§…G
Ýãèæ J ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢ : …¢ï à¢wG„ ãG¢…¼
ÜUï çÏ¢x¢GñÚ H¢ïx¢¢ïæ „ï „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãñ ±¢ïã }¢éæã }¢ïæ ¥æx¢¢Úï Ç¢HÝï ±¢Hï
ÜUè ¼GÚãG ãñ J
8 Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï …¢Ý±Ú }¢ïæ „ï Ï¢¢ïÅè ÜU¢ Ï¢ïã¼ÚèÝ x¢¢ïH
H¢ïƒÇG¢ ™éÐÜUï „ï Å¢ïÜUÚè }¢ïæ „ÚÜU¢ çH²¢ …¢¼¢ ãñ ²ïã „¢ÈUG „¢ÈUG
™¢ïÚè ãñ J çÏ¢H¢ §…¢…G¼ï à¢Ú-§üG }¢¢æx¢ ÜUÚ HïÝ¢ |¢è ÎéLS¼ Ýãèæ J
ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢ ãñ : “…¢ï }¢¢H }¢ïæ §…G¢ÈUGï
ÜUï çH²ï H¢ïx¢¢ïæ „ï „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãñ ±¢ïã ¥æx¢¢Úï }¢¢æx¢¼¢ ãñ, ¥Ï¢ ©„
ÜUè }¢Ú…G è ãñ çÜU ¥æ x ¢¢Úï ÜU}¢ …}¥G ÜUÚï ²¢ ç…G ² ¢Î¢ J”
ã¢æ ¥x¢Ú H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ x¢¢ï༠Ϣ¢æÅ¢ …¢ Úã¢
ãñ ¥¢ñÚ x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÝï |¢è HïÝï ÜUï çH²ï 㢃 Ï¢ÉG¢ çβ¢ ¼¢ï
ãGÚ… Ýãèæ J
 9  x¢¢ï༠ÜU¢ ãÚ ±¢ïã çãGS„¢ …¢ï ¥G¢}¢ çÎÝ¢ïæ }¢ïæ §çS¼’}¢¢H }¢ïæ çH²¢
…¢¼¢ ãñ, ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ |¢è ÜU¢}¢ }¢ïæ çH²¢ …¢» J ÈUïÈUÇGï ¥¢ñÚ
™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ ÜUï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜUï x¢¢ï༠ÜUï „¢ƒ ¼vG„è}¢ ÜUÚ ÎïÝ¢
}¢éÝ¢ç„Ï¢ ãñ, §„ ¼GÚãG ÜUè ™è…G¢ïæ ÜU¢ï ÈUïæÜU¢ Ý …¢» ¥x¢Ú ¶éGÎ ¶¢Ý¢
²¢ x¢¢ï༠ÜUï „¢ƒ ¼vG„è}¢ ÜUÚÝ¢ Ýãèæ ™¢ã¼ï ¼¢ï ²êæ |¢è ã¢ï „ÜU¼¢
ãñ çÜU …¢ï …GMÚ¼ }¢‹Î HïÝ¢ ™¢ãï ©„ï Ï¢éH¢ ÜUÚ Îï çβ¢ …¢» ²¢
çÜU„è ÜUï ãG±¢Hï ÜUÚ çβ¢ …¢» çÜU çÜU„è …GMÚ¼ }¢‹Î ÜU¢ï Îï Îï
Ï¢çËÜU »ãGç¼²¢¼G §„è }¢ïæ ãñ çÜU ¶éÎG ãè çÜU„è }¢é„Ë}¢¢Ý ÜUï ãG±¢Hï ÜUÚ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 32

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGïx¢¢ }¢ñ´
çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©S¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J
Îèç…²ï J ²ïã }¢S¥H¢ ²¢Î Úãï çÜU x¢GÚñ }¢éçSH}¢ |¢æçx¢²¢ïæ ±x¢GÚñ ¢ ÜU¢ï ¶¢H
¼¢ï v²¢ »ÜU Ï¢¢ïÅè |¢è ÜUéÚG Ï¢¢Ýè ÜUï x¢¢ï༠}¢ïæ „ï ÎïÝ¢ …¢§…G Ýãèæ J
10 ¥x¢Ú …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï }¢ïæ ÚS„è, ݃, ™}¢ÇGï ÜU¢ Ð^¢, Í¢éæx¢éM, ã¢Ú
±x¢ñGÚ¢ ãñ ¼¢ï §Ý „Ï¢ ÜU¢ï ÀéÚè „ï …êæ ¼êæ ÜU¢Å ÜUÚ Ýãèæ Ï¢çËÜU ÜUG¢§GÎï
ÜUï }¢é¼G¢çÏ¢ÜUG ¶¢ïH ÜUÚ çÝÜU¢H HïÝ¢ ™¢çã²ï ¼¢çÜU ݢТÜU Ý ã¢ïæ J
çÏ¢x¢GñÚ çÝÜU¢Hï …GÏãG ÜUÚÝï ÜUè „êÚ¼ }¢ïæ ²ïã ™è…Gïæ wG¢êÝ ¥¢HêÎ ã¢ï
…¢¼è ãñæ ¥¢ñÚ }¢S¥H¢ ²ïã ãñ çÜU çÏ¢H¢ ãG¢…¼ çÜU„è ТÜU ™è…G ÜU¢ï
ÜUGSÎÝ (²¢’Ýè …¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ) ݢТÜU ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J çÏ¢HÈUG…üG
ݢТÜU ã¢ï |¢è …¢»æ ¼Ï¢ |¢è ©Ý ÜU¢ï ÈUïæÜU Ý çβ¢ …¢», ТÜU ÜUÚ
ÜUï ¶éGÎ §çS¼’}¢¢H }¢ïæ H¢»æ ²¢ çÜU„è }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï Îï Îïæ J ²¢Î
Ú網ï ! ¼ÁG²è»G }¢¢H (²¢’Ýè }¢¢H …G¢»¥G ÜUÚÝ¢) ãGÚ¢}¢ ãñ J
 11  ÀéÚè ÈïUÚÝï „ï ÜUGÏH …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï ÜUè ¶¢H Ý}¢ü ÜUÚÝï ÜUï çH²ï
¥x¢Ú ТÜU ТÝè ÜUï Ï¢Ú¼Ý }¢ïæ ݢТÜU wG¢êÝ ±¢H¢ 㢃 Ç¢H ÜUÚ
™éËHê |¢Ú¢ ¼¢ï ™éËHê ÜU¢ ¥¢ñÚ ©„ Ï¢Ú¼Ý ÜU¢ ¼}¢¢}¢ ТÝè ݢТÜU
ã¢ï x¢²¢ J ¥Ï¢ ²ïã ТÝè x¢Hï ÐÚ }¢¼ Ç¢çH²ï J §„ ÜU¢ ¥¢„¢Ý „¢
ãGH ²ïã ãñ çÜU ç…Ý ÜU¢ …¢Ý±Ú ãñ ©„è „ï ÜUçã²ï ±¢ïã ТÜU „¢ÈUG
ТÝè ÜU¢ çx¢H¢„ |¢Ú ÜUÚ ¥ÐÝï 㢃 „ï …¢Ý±Ú ÜUï x¢Hï ÐÚ Ç¢çH²ï
}¢x¢Ú ²ïã »ãGç¼²¢¼G ÜUè …¢» çÜU çx¢H¢„ „ï ТÝè Ç¢HÝï ²¢ çÀÇGÜUÝï
ÜUï ΢ñÚ¢Ý Ï¢è™ }¢ïæ Ý ÜU¢ï§ü ¥ÐÝ¢ wG¢êÝ ¥¢HêΠ㢃 Ç¢çH²ï Ý ãè ТÝè
±¢Hï x¢Hï ÐÚ wG¢êÝ ±¢H¢ 㢃 }¢Hï ²ïã Ï¢¢¼ ç„ÈUüG ÜUéÚG Ï¢¢Ýè ÜUï çH²ï
¶G¢„ Ýãèæ, …Ï¢ |¢è …GÏãG ÜUÚïæ §„ ÜU¢ ¶G²¢H Ú網ï J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 33

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÜUè ÜUS¢Ú¼ ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ²ïã ¼é}ã¢Úï
çH²ï ¼Gã¢Ú¼ ãñ J

12 …GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î wG¢êÝ ¥¢HêÎ ÀéÚè ¥¢ñÚ ©„è wG¢êÝ „ï çHƒÇGï ãé» ã¢ƒ
{¢ïÝï ÜUï çH²ï ТÝè ÜUè Ï¢¢ËÅè }¢ïæ Ç¢H ÎïÝï „ï ÀéÚè ¥¢ñÚ ã¢ƒ ТÜU
Ýãèæ ã¢ï¼ï ©ËÅ¢ Ï¢¢ËÅè ÜU¢ „¢Ú¢ ТÝè |¢è ݢТÜU ã¢ï …¢¼¢ ãñ J
¥vS¢Ú §„è ¼GÚãG ÜUï ݢТÜU ТÝè „ï ¶¢H ©{ïÇGÝï }¢ïæ |¢è }¢ÎÎ Hè
…¢¼è ãñ ¥¢ñÚ ²ïãè ТÝè x¢¢ï༠ÜUï ¥‹ÎMÝè çãGS„ï }¢ïæ …}¥G à¢é΢
wG¢êÝ {¢ïÝï ÜUï çH²ï |¢è Ϣ㢲¢ …¢¼¢ ãñ x¢¢ï༠ÜUï ¥‹ÎÚ ÜU¢ wG¢êÝ Ð¢ÜU
ã¢ï¼¢ ãñ }¢x¢Ú ݢТÜU ТÝè Ï¢ã¢Ýï ÜUï „Ï¢Ï¢ ²ïã ÝévG„¢Ý ã¢ï¼¢ ãñ çÜU
²ïã ݢТÜU ТÝè …ã¢æ …ã¢æ „ï x¢é…GÚ¼¢ ãñ x¢¢ï༠ÜUï ТÜU çãGS„ï ÜU¢ï
|¢è ݢТÜU ÜUÚ¼¢ ™H¢ …¢¼¢ ãñ J »ï„¢ }¢¼ ÜUèç…²ï J
13 ¥…èÚ x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÜUï çH²ï ²ïã …GMÚè ãñ çÜU Ï¢-ÜUGÚã §üGÎ
ÜUï ©GÈUüG ± ¥G¢Î¼ (²¢’Ýè ÎS¼êÚ) ÜUï }¢é¼G¢çÏ¢ÜUG ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï
x¢¢ï༠ÜUè Ï¢¢ïçŲ¢æ Ϣݢ ÜUÚ Îï J Ï¢¢’…G ÜUGS„¢Ï¢ …ËΠϢ¢…Gè ÜUï
„ϢϢ x¢¢ï༠ÜUï Ï¢ÇGï Ï¢ÇGï ÅéÜUÇGï Ϣݢ¼ï, ÝçH²¢æ |¢è „ãGèãG „ï
¼¢ïÇG ÜUÚ Ýãèæ Îï¼ï ¥¢ñÚ ç„Úè Т» |¢è „¢çÏ¢¼ À¢ïÇG ÜUÚ ™H
Îï¼ï ãñæ, »ï„¢ Ý çÜU²¢ ÜUÚïæ J §„ ¼GÚãG ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï
„wG¼ ¥¢…G}¢¢§à¢ }¢ïæ ¥¢ …¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ ç„Úè Т»
±x¢GñÚ¢ ÈUïæÜUÝï ÐÇG …¢¼ï ãñæ J Ï¢¢’…G H¢ïx¢ „Ï¢í ÜUÚÝï ÜUï Ï¢…¢»
ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï Ï¢éÚï Ï¢éÚï ¥ËÜUG¢Ï¢ ¥¢ñÚ x¢¢çH²¢ïæ „ï ݱ¢…G¼ï ¥¢ñÚ
wG¢êÏ¢ x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úè Ï¢¢¼ïæ ÜUÚ¼ï ãñæ J ã¢æ, §…¢Ú¢ ÜUÚ¼ï ±vG¼ ÜUGS„¢Ï¢
Ýï ÜUã çβ¢ ã¢ï çÜU ç„Úè Т» Ϣݢ ÜUÚ Ýãèæ Îêæx¢¢ ¼¢ï ¥Ï¢
„¢çÏ¢¼ À¢ïÇGÝï }¢ïæ ÜU¢ï§ü ãGÚ… Ýãèæ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 34

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ¼é}¢ Á¢ã¢æ |¢è ã¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ ÐÉG¢ï çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ÎéMÎ
}¢éÛ¢ ¼ÜU ÐãéæÓ¢¼¢ ãñ J

14 Ï¢¢’…G ÜUGS„¢Ï¢ çãG„ü ÜUï „Ï¢Ï¢ Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ …¢Ý±Ú “Ï¢éÜU” ÜUÚ
Hï¼ï ãñæ ¥¢ñÚ »ÜU …x¢ã ÀéÚè ÈUïÚ ÜUÚ Îê„Úè …x¢ã ™Hï …¢¼ï ãñæ, çÈUÚ
©{Ú x¢H¢ ÜU¢Å ÜUÚ ÐãHè …x¢ã ±¢Ð„ ¥¢ ÜUÚ ¶¢H ©{ïÇGÝï
Hx¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ Îê„Úè …x¢ã ±¢Hï “§ç‹¼…G¢Ú” ÜUè ¥¢x¢ }¢ïæ
„éHx¢¼ï ãñæ J §„ ¼GÚãG H¢ïx¢ Ï¢ãé¼ ¼vHèÈGU }¢ïæ ¥¢¼ï, Ï¢¢¼ïæ Ϣݢ¼ï,
ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï Ï¢éÚ¢ |¢H¢ ÜUã¼ï ãñæ ¥¢ñÚ çÈUÚ ÜU§ü x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUï ÎÚ±¢…Gï
¶éH¼ï ãñæ J ÜUGS„¢Ï¢¢ïæ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ÜU¢}¢ ©¼Ý¢ ãè Hïæ 煼ݢ
„HèÜUGï ÜUï „¢ƒ ÜUÚ „ÜUïæ ¥¢ñÚ çÜU„è ÜU¢ï çà¢ÜU¢²¼ ÜU¢ }¢¢ñÜUG¥G Ý
ç}¢Hï J
15 ÜUGS„¢Ï¢ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU x¢¢ï༠Ϣݢ¼ï ±vG¼ ãGÚ¢}¢ ¥Á…G¢ …é΢ ÜUÚ
ÜUï ÈUïæÜU Îï J ç…„ï x¢¢ï༠¶¢Ý¢ ã¢ï ©„ ÐÚ …GÏ¢èãG¢ ÜUè ãGÚ¢}¢ ™è…G¢ïæ
ÜUè à¢Ý¢wG¼ ÈUG…üG ¥¢ñÚ }¢vMãï ¼ãGÚè}¢è ¥Á…G¢ ÜUè Ðã™¢Ý ±¢ç…Ï¢
ãñ ¼¢çÜU x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úè ™è…ïæG Ý ¶¢ Ç¢Hï J (x¢¢ï༠ÜUï Ý ¶¢» …¢Ýï ±¢Hï
¥Á…G¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ¥¢x¢ï ¥¢ Ú㢠ãñ)
16 x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ Ðñ„ï ÜU}¢¢Ýï ÜUè
çãG„ü ÜUï „Ï¢Ï¢ à¢Úè¥G¼ ÜUè ç¶GH¢ÈUG ±…Gèü ÜUÚ¼ï ãé» 100 …¢Ý±Ú
x¢GH¼ „H¼G ÜU¢Å ÜUÚ ¥ÐÝè ¥¢ç¶GÚ¼ ΢± ÐÚ Hx¢¢Ýï ÜUï Ï¢…¢»
à¢Úè¥G¼ ÜUï }¢é¼¢G çÏ¢ÜUG Ï¢ïà¢ÜU ç„ÈUüG »ÜU ãè …¢Ý±Ú ÜU¢Åï,
΢ïÝ¢ïæ …ã¢Ý¢ïæ }¢ïæ §„ ÜUè wG¢êÏ¢ Ï¢-Ú-ÜU¼ïæ Т»x¢¢ çÜU Ðñ„¢ïæ ÜUï H¢H™
}¢ïæ …ËΠϢ¢…Gè ÜUè ±…ã „ï §„ ÜU¢}¢ }¢ïæ Ï¢„¢ ¥±ÜUG¢¼ Ï¢ãé¼ „¢Úï
x¢éÝ¢ã ÜUÚÝï ÐÇG …¢¼ï ãñæ J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 35

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎS¢ }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ S¢¢ï ÚãG}¢¼ï´ Ý¢çÁ¢GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ J

17 Ï¢¢’…G x¢¢ï༠ÈUGÚ¢ïࢠϢï™Ýï ÜUï Ï¢ÇGï (¥¢ñÚ À¢ïÅï) …¢Ý±Ú ÜUè ¶¢H
©¼¢Ú HïÝï ÜUï Ï¢¢’Î x¢¢ï༠ÜUï ¥‹ÎÚ }¢¢ñ…êÎ çÎH }¢ïæ ÜUÅ Hx¢¢ ÜUÚ
©„ }¢ïæ ²¢ wG¢êÝ ÜUè Ï¢ÇGè Ý„ }¢ïæ Т§Ð ÜUï …GÚè»G ТÝè ™ÉG¢¼ï ãñæ §„
¼GÚãG ÜUÚÝï „ï x¢¢ï༠ÜU¢ ±ÁGÝ Ï¢ÉG …¢¼¢ ãñ J §„ ¼GÚãG ÜU¢ x¢¢ï༠{¢ïÜUï
„ï Ï¢ï™Ý¢ |¢è ãGÚ¢}¢ ¥¢ñÚ …ã‹Ý}¢ }¢ïæ Hï …¢Ýï ±¢H¢ ÜU¢}¢ ãñ J Ï¢¢’…G
}¢éx¢Gèü ÜU¢ x¢¢ï༠Ϣï™Ýï ±¢Hï …GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î }¢éx¢Gèü ÜUï ÐÚ ©¼¢Ú ÜUÚ ÐïÅ
ÜUè „ÈGU¢§ü ÜUÚ ÜUï ç„ÈGUü çÎH ©„ }¢ïæ Hx¢¢ ÚãÝï Îï¼ï ¥¢ñÚ ©„ }¢éx¢Gèü ÜU¢ï
¼vGÚèÏ¢Ý 15 ç}¢ÝÅ ÜUï çH²ï ТÝè }¢ïæ Ç¢H Îï¼ï ãñæ, §„ ¼GÚãG §„ ÜUï
x¢¢ï༠ÜU¢ ±ÁGÝ ¼vGÚèÏ¢Ý 150 x¢í¢}¢ Ï¢ÉG …¢¼¢ ãñ J …GÏãG à¢é΢ ÜU}¢…G¢ïÚ
Ï¢ÜUÚï ÜUï Æ‹Ç¢ ã¢ïÝï ÜUï Ï¢¢’Î ©„ ÜUè Ï¢¢ïæx¢ ÜUï …GÚè»G x¢¢ï༠}¢ïæ }¢éæã „ï
ã±¢ |¢Ú ÜUÚ x¢¢ï༠ÜU¢ï ÈéUH¢ Îï¼ï ãñæ, x¢¢ãÜU x¢¢ï༠Hï ÜUÚ Í¢Ú Ðãé晼¢
ãñ ¼¢ï ã±¢ çÝÜUH ™éÜUè ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ x¢¢ï༠ÜUè ¼ã ±¢Hè ãça²¢æ Úã
…¢¼è ãñæ J ²ïã |¢è „Ú¢„Ú {¢ïÜU¢ ãñ, çÏ¢H ¶é„ G ê„ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUï çÎÝ¢ïæ }¢ïæ
±ÁGÝ „ï Ï¢ï™ï …¢Ýï ±¢Hï ç…G‹Î¢ Ï¢ÜUÚ¢ïæ ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï Ï¢ï„Ý (²¢’Ýè ™Ýï ÜU¢
¥¢Å¢) ç¶H¢ ÜUÚ ªÐÚ wG¢êÏ¢ ТÝè ±x¢GñÚ¢ çÐH¢ ÜUÚ ©Ý ÜU¢ ±ÁGÝ Ï¢ÉG¢
çβ¢ …¢¼¢ ãñ, »ï„ï …¢Ý±Ú |¢è ²êæ {¢ïÜUï „ï Ï¢ï™Ý¢ x¢éÝ¢ã ãñ J ²¢Î
Ú網ï ! ãGÚ¢}¢ ÜU}¢¢§ü }¢ïæ ÜU¢ï§ü |¢H¢§ü Ýãèæ J ÈUGÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈUG¢
: ç…„ Ýï ãGÚ¢}¢ ÜU¢ »ÜU Hév}G ¢¢ ¶¢²¢ ©„ ÜUè
™¢Hè„ çÎÝ ÜUè Ý}¢¢…Gæï ÜUGÏ¢êH Ýãèæ ÜUè …¢»æx¢è ¥¢ñÚ ©„ ÜUè Î饢G ™¢Hè„
çÎÝ ¼ÜU Ý¢ }¢vGÏ¢êH ã¢ïx¢è J
}¢…GèÎ »ÜU çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ : “§‹„¢Ý ÜUï ÐïÅ }¢ïæ …Ï¢ ãGÚ¢}¢ ÜU¢
HévG}¢¢ ÐÇG¼¢ ãñ, …G}¢èÝ ± ¥¢S}¢¢Ý ÜU¢ ãÚ çÈUGçÚ༢ ©„ ÐÚ ©„
±vG¼ ¼ÜU H¢’ݼ ÜUÚ¼¢ ãñ …Ï¢ ¼ÜU çÜU ±¢ïã ãGÚ¢}¢ Hév}G ¢¢ ©„ ÜUï ÐïÅ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 36

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU Ý ÐÉGï ¼¢ï ±¢ïã H¢ïx¢¢ï´ }¢ï´ S¢ï ÜU‹Á¢êS¢ ¼ÚèÝ à¢wGS¢ ãñ J

}¢ïæ Úãï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú §„è ãG¢H¼ }¢ïæ }¢Ú x¢²¢ ¼¢ï ©„ ÜU¢ çÆÜU¢Ý¢
…ã‹Ý}¢ ã¢ïx¢¢ J”
18 ÎéLS¼ ÜU¢}¢ ÜUÚÝï }¢ïæ ²ÜUGèÝÝ ±vG¼ ç…G²¢Î¢ „ÈUüG ã¢ïx¢¢, §„ ÐÚ ã¢ï
„ÜU¼¢ ãñ ã}¢Ðïࢢ ¥zGڢΠ}¢…G¢ÜUG |¢è ©ÇG¢»æ }¢x¢Ú §„ ÐÚ „Ï¢í
ÜUèç…²ï, ¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ! ÜUãèæ à¢ñ¼G¢Ý HÇG¢§ü ç|¢ÇG¢§ü }¢ïæ ©HÛ¢¢ ÜUÚ
x¢éÝ¢ã¢ïæ }¢ïæ Ý ÈUæ„¢ Îï !
19 x¢¢ï༠ÜU¢ …¢ï çãGS„¢ x¢¢ïÏ¢Ú ²¢ …GÏãG ÜUï ±vG¼ çÝÜUHï ãé» wG¢êÝ
±¢H¢ ã¢ï …¢», ©„ ÜU¢ï …é΢ Úç¶²ï ¥¢ñÚ x¢¢ï༠ÜUï }¢¢çHÜU
ÜU¢ï Ï¢¼¢ Îèç…²ï ¼¢çÜU ±¢ïã ©„ï ¥Hx¢ „ï ТÜU ÜUÚ „ÜUï J
ÐÜU¢Ýï }¢ïæ ¥x¢Ú »ÜU |¢è ݢТÜU Ï¢¢ïÅè Ç¢H Îè ¼¢ï ±¢ïã ÐêÚè
Îïx¢ ÜU¢ ÜUG¢ïÚ}¢¢ ²¢ çÏ¢Ú²¢Ýè ݢТÜU ÜUÚ Îïx¢è ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢
¶¢Ý¢ ãGÚ¢}¢ ã¢ï …¢»x¢¢ J (²¢Î Úãï ! …GÏãG ÜUï Ï¢¢’Î x¢ÚÎÝ ÜUï ÜUÅï
ãé» çãGS„ï ÐÚ Ï¢™¢ ãé±¢ wG¢êÝ ¥¢ñÚ x¢¢ï༠ÜUï ¥‹ÎÚ }¢-„HÝ ÐïÅ
}¢ïæ ²¢ À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ …¢ï wG¢êÝ Úã …¢¼¢ ãñ ±¢ïã Ýè…G çÎH,
ÜUHï…è ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ wG¢êÝ Ð¢ÜU ã¢ï¼¢ ãñ J ã¢æ Î}¢ï }¢SÈGUêãG ²¢’Ýè
…GÏãG ÜUï ±vG¼ …¢ï wG¢êÝ Ï¢ã ÜUÚ çÝÜUH ™éÜU¢ ±¢ïã ¥x¢Ú ÜUÅï ãé»
x¢Hï ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ï Hx¢ x¢²¢ ¼¢ï ݢТÜU ÜUÚ Îïx¢¢ J)
20 …¢Ý±Ú ÜU¢ÅÝï ¥¢ñÚ ÜUű¢Ýï ±¢Hï ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ¥¢Ð„ }¢ïæ ©Á¢Ú¼
¼Gñ ÜUÚ Hïæ v²êæ çÜU }¢S¥H¢ ²ïã ãñ çÜU …ã¢æ ÎH¢-H¼Ý (UNDER
STOOD) ²¢’Ýè ¥GH¢}¢¼ „ï }¢¢’Hê}¢ ã¢ï, ²¢ „Ú¢-ãG¼Ý (²¢’Ýè
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 37

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : ©S¢ à¢wGS¢ ÜUè Ý¢ÜU ¶G¢ÜU ¥¢HêÎ ã¢ï çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢
çÁ¢GRU ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU Ý ÐÉGï J

¶éËH}¢ ¶éËH¢, …G¢çãÚÝ) ©Á¢Ú¼ „¢çÏ¢¼ ã¢ï ±ã¢æ ¼Gñ ÜUÚÝ¢

±¢ç…Ï¢ ãñ J »ï„ï }¢¢ñÜUG¥G ÐÚ ¼Gñ ÜUÚÝï ÜUï Ï¢…¢» §„ ¼GÚãG ÜUã
ÎïÝ¢ : ÜU¢}¢ ÐÚ ¥¢ …¢¥¢ï Îï¶ Hïæx¢ï, …¢ï }¢éÝ¢ç„Ï¢ ã¢ïx¢¢ Îï Îïæx¢ï,
¶éGࢠÜUÚ Îïæx¢ï, ¶G™èü ç}¢Hïx¢è ±x¢GñÚ¢ ¥ËÈUG¢…G ÜUGyG¥GÝ Ý¢ÜU¢ÈUGè
ãñæ J çÏ¢x¢GñÚ ¼Gñ çÜU²ï ©Á¢Ú¼ HïÝ¢ ÎïÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ, ¼Gñ à¢é΢ „ï …G¢§Î
¼GHÏ¢ ÜUÚÝ¢ |¢è }¢}Ýê¥G ãñ J ã¢æ …ã¢æ »ï„¢ }¢é¥G¢-}¢H¢ ã¢ï çÜU
ÜU¢}¢ ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï Ýï ÜU㢠: ÜUéÀ Ýãèæ Îêæx¢¢, ©„ Ýï ÜUã çβ¢ :
ÜUéÀ Ýãèæ Hêæx¢¢ J ¥¢ñÚ çÈUÚ ÜU¢}¢ ÜUÚ±¢Ýï ±¢Hï Ýï ¥ÐÝè }¢Ú…Gè
„ï Îï çβ¢ ¼¢ï §„ HïÝ ÎïÝ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ãGÚ… Ýãèæ J
x¢¢ï༠ÜUï 22 ¥Á…G¢ …¢ï Ýãèæ ¶¢» …¢¼ï
ÈUGñ…G¢Ýï „é‹Ý¼ ç…ËÎ ¥Ã±H ªÐÚ „ï „ÈUGãG¢ 405 ¼¢ 408
ÐÚ ãñ : }¢ïÚï ¥¢ÜUG¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
ÈUGÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãGH¢H …¢Ý±Ú ÜïU „Ï¢ ¥Á…G¢
ãGH¢H ãñæ }¢x¢Ú Ï¢¢’…G çÜU ãGÚ¢}¢ ²¢ }¢}Ýê¥G ²¢ }¢vMã ãñæ 1
Úx¢¢ïæ ÜU¢ wG¢êÝ 2 çÐœ¢¢ 3 ÈUéÜUÝ¢ (²¢’Ýè }¢„¢Ý¢) 4,5
¥GH¢}¢¢¼ï }¢¢Î¢ ± ÝÚ 6 Ï¢ñ…Gï (²¢’Ýè ÜUÐêÚï) 7 x¢GéÎêÎ 8
ãGÚ¢}¢ }¢xG…G 9 x¢ÚÎÝ ÜUï ΢ï Ðnï çÜU ࢢݢïæ ¼ÜU ô¶™ï ã¢ï¼ï ãñæ
10 ç…x¢Ú (²¢’Ýè ÜUHï…è) ÜU¢ wG¢êÝ 11 ç¼ËHè ÜU¢ wG¢êÝ
12 x¢¢ï༠ÜU¢ wG¢êÝ çÜU Ï¢¢’Îï …GÏãG x¢¢ï༠}¢ïæ „ï çÝÜUH¼¢ ãñ
13 çÎH ÜU¢ wG¢êÝ 14 çм ²¢’Ýè ±¢ïã …GÎü ТÝè çÜU
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 38

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ Ú¢ïÁ¢Gï Á¢é}¢é¥G¢ ΢ï S¢¢ï Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU
ÐÉG¢ ©S¢ ÜïU ΢ï S¢¢ï S¢¢H ÜïU x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ã¢ï´x¢ï J

çÐœ¢ï }¢ïæ ã¢ï¼¢ ãñ 15 Ý¢ÜU ÜUè ÚyG¢êÏ¢¼ çÜU |¢ïÇG }¢ïæ ¥vS¢Ú ã¢ï¼è
ãñ 16 Т¶G¢Ýï ÜU¢ }¢ÜUG¢}¢ 17 ¥¢ïÛ¢ÇGè 18 ¥¢æ¼ïæ 19
ÝéyGÈUG¢1 20 ±¢ïã ÝéyGÈUG¢ çÜU wG¢êÝ ã¢ï x¢²¢ 21 ±¢ïã (ÝéyGÈUG¢)
çÜU x¢¢ï༠ÜU¢ H¢ïƒÇG¢ ã¢ï x¢²¢ 22 ±¢ïã çÜU (ÝéyGÈUG¢) ÐêÚ¢
…¢Ý±Ú Ï¢Ý x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢é΢ü çÝÜUH¢ ²¢ Ï¢ï …GÏãG }¢Ú x¢²¢ J
(ÈUG¼¢±¢ Ú-…Gç±Ä²¢ ç…. 20 „. 240, 241)
„}¢Û¢Î¢Ú ÜUGS„¢Ï¢ Ï¢¢’…G }¢}Ýê¥G¢ ™è…Gïæ çÝÜU¢H çβ¢ ÜUÚ¼ï ãñæ
}¢x¢Ú Ï¢¢’…G }¢ïæ §Ý ÜU¢ï |¢è }¢¢’Hê}¢¢¼ Ýãèæ ã¢ï¼èæ ²¢ Ï¢ï »ãGç¼²¢¼Gè Ï¢Ú¼¼ï
ãñæ J çH㢅G¢ ¥¢… ÜUH ©G}¢ê}¢Ý H¢ §GË}¢è ÜUè ±…ã „ï …¢ï ™è…Gïæ „¢HÝ }¢ïæ
ÐÜU¢§ü ¥¢ñÚ ¶¢§ü …¢¼è ãñæ ©Ý }¢ïæ „ï ™‹Î ÜUè çÝà¢¢Ý Îïãè ÜUÚÝï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢
ÜUÚ¼¢ ãêæ J
wG¢êÝ
…GÏãG ÜUï ±vG¼ …¢ï wG¢êÝ çÝÜUH¼¢ ãñ ©„ ÜU¢ï “Î}¢ï }¢SÈGUêãG” ÜUã¼ï
ãñæ J ²ïã ݢТÜU ã¢ï¼¢ ãñ §„ ÜU¢ ¶¢Ý¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J Ï¢¢’Îï …GÏãG …¢ï wG¢êÝ x¢¢ïà¼
}¢ïæ Úã …¢¼¢ ãñ }¢-„HÝ x¢ÚÎÝ ÜUï ÜUÅï ãé» çãGS„ï ÐÚ, çÎH ÜUï ¥‹ÎÚ,
ÜUHï…è ¥¢ñÚ ç¼ËHè }¢ïæ ¥¢ñÚ x¢¢ï༠ÜUï ¥‹ÎÚ ÜUè À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ ²ïã
¥x¢™ïü ݢТÜU Ýãèæ }¢x¢Ú §S¢ wG¢êÝ ÜU¢ |¢è ¶¢Ý¢ }¢}Ýê¥G ãñ J çH㢅G¢ ÐÜU¢Ýï
„ï ÐãHï „ÈGU¢§ü ÜUÚ Hèç…²ï J x¢¢ï༠}¢ïæ ÜU§ü …x¢ã À¢ïÅè À¢ïÅè Úx¢¢ïæ }¢ïæ wG¢êÝ
ã¢ï¼¢ ãñ ©Ý ÜUè çÝx¢ã ΢༠ÜU¢ÈUGè }¢éçàÜUH ãñ, ÐÜUÝï ÜUï Ï¢¢’Î ±¢ïã Úx¢ïæ
1 }¢Ýè
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 39

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¢ï ¥ËH¢ã ¼é}¢ ÐÚ

ÚãG}¢¼ |¢ïÁ¢ïx¢¢ J
ÜU¢Hè Ç¢ïÚè ÜUè ¼GÚãG ã¢ï …¢¼è ãñæ J ¶G¢„ ÜUÚ |¢ï…,ï ç„Úè Т» ¥¢ñÚ }¢éx¢Gèü ÜUè
Ú¢Ý ¥¢ñÚ ÐÚ ÜUï x¢¢ï༠±x¢GÚñ ¢ }¢ïæ Ï¢¢ÚèÜU ÜU¢Hè Ç¢ïçÚ²¢æ Îï¶è …¢¼è ãñæ ¶¢¼ï ±vG¼
§Ý ÜU¢ï çÝÜU¢H çβ¢ ÜUÚïæ J }¢éx¢Gèü ÜU¢ çÎH |¢è „¢çÏ¢¼ Ý ÐÜU¢§²ï, H}Ï¢¢§ü
}¢ïæ ™¢Ú ™èÚï ÜUÚ ÜUï §„ ÜU¢ wG¢Ýê ÐãHï ¥ÓÀè ¼GÚãG „¢ÈUG ÜUÚ Hèç…²ï J
ãGÚ¢}¢ }¢xG…G
²ïã „ÈUGïΠǢïÚï ÜUè ¼GÚãG ã¢ï¼¢ ãñ …¢ï çÜU |¢ï…ï „ï à¢éM¥G ã¢ï ÜUÚ
x¢ÚÎÝ ÜUï ¥‹ÎÚ „ï x¢é…GÚ¼¢ ãé±¢ ÐêÚè ÚèÉG ÜUè ãaè }¢ïæ ¥¢ç¶GÚ ¼ÜU …¢¼¢
ãñ J }¢¢çãÚ ÜUGS„¢Ï¢ x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ ÚèÉG ÜUè ãaè ÜUï Ï¢è™ „ï ΢ï ÐÚÜU¢Hï ²¢’Ýè
΢ï ÅéÜUÇGï ÜUÚ ÜUï ãGÚ¢}¢ }¢xG…G çÝÜU¢H ÜUÚ ÈUïæÜU Îï¼ï ãñæ J }¢x¢Ú Ï¢¢Ú㢠Ϣï
»ãGç¼²¢¼Gè ÜUè ±…ã „ï ƒ¢ïÇG¢ Ï¢ãé¼ Úã …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ „¢HÝ ²¢ çÏ¢Ú²¢Ýè
±x¢GñÚ¢ }¢ïæ ÐÜU |¢è …¢¼¢ ãñ J ™éÝ¢‹™ï x¢ÚÎÝ, ™¢æÐ ¥¢ñÚ ÜU}¢Ú ÜU¢ x¢¢ï༠{¢ï¼ï
±vG¼ ãGÚ¢}¢ }¢xG…G ¼H¢à¢ ÜUÚ ÜUï çÝÜU¢H çβ¢ ÜUÚïæ J ²ïã }¢éx¢Gèü ¥¢ñÚ Îèx¢Ú
Ðçڋ΢ïæ ÜUè x¢ÚÎÝ ¥¢ñÚ ÚèÉG ÜUè ãaè }¢ïæ |¢è ã¢ï¼¢ ãñ, ÐÜU¢Ýï „ï ÜUGÏH §„
ÜU¢ï çÝÜU¢HÝ¢ Ï¢ãé¼ }¢éçàÜUH ãñ çH㢅G¢ ¶¢¼ï ±vG¼ çÝÜU¢H ÎïÝ¢ ™¢çã²ï J
Ðnï
x¢ÚÎÝ ÜUè }¢…GÏ¢ê¼Gè ÜUï çH²ï §„ ÜUè ΢ïÝ¢ïæ ¼GÚÈUG ÐèHï Úæx¢ ÜUï ΢ï
H}Ï¢ï H}Ï¢ï Ðnï ÜU‹{¢ïæ ¼ÜU 継ï ãé» ã¢ï¼ï ãñæ J §Ý Ðn¢ï´ ÜU¢ ¶¢Ý¢ }¢}Ýê¥G
ãñ J x¢¢² ¥¢ñÚ Ï¢ÜUÚè ÜUï ¼¢ï ¥¢„¢Ýè „ï Ý…GÚ ¥¢ …¢¼ï ãñæ }¢x¢Ú }¢éx¢Gèü ¥¢ñÚ
Ðçڋ΢ïæ ÜUè x¢ÚÎÝ ÜUï Ðnï Ï¢ ¥¢„¢Ýè Ý…GÚ Ýãèæ ¥¢¼ï, ¶¢¼ï ±vG¼ ÉêæÇ ÜUÚ
²¢ çÜU„è …¢ÝÝï ±¢Hï „ï ÐêÀ ÜUÚ çÝÜU¢H Îèç…²ï J
xG¢éGÎêÎ
x¢ÚÎÝ ÐÚ, ãGËÜUG }¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢¢’…G …x¢ã ™ÚÏ¢è ±x¢GñÚ¢ }¢ïæ À¢ïÅè
Ï¢ÇGè ÜUãèæ „é¶üG ¥¢ñÚ ÜUãèæ }¢çŲ¢Hï Úæx¢ ÜUè x¢¢ïH x¢¢ïH x¢¢æÆïæ ã¢ï¼è ãñæ §Ý
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 40

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : }¢éÛ¢ ÐÚ ÜUS¢Ú¼ S¢ï ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Ú¢ }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ ¼é}ã¢Úï x¢éÝ¢ã¢ï´ ÜïU çH²ï }¢çxGÈGUÚ¼ ãñ J

ÜU¢ï ¥G-ÚÏ¢è }¢ïæ x¢Gég¢ ¥¢ñÚ ©Îêü }¢ïæ x¢éGÎêÎ ÜUã¼ï ãñæ J ²ïã |¢è }¢¼ ¶¢§²ï,
ÐÜU¢Ýï „ï ÐãHï ÉêæÇ ÜUÚ çÝÜU¢H Îèç…²ï J ¥x¢Ú ÐÜUï ãé» x¢¢ï༠}¢ïæ |¢è
Ý…GÚ ¥¢ …¢» ¼¢ï çÝÜU¢H Îèç…²ï J
ÜUÐêÚ¢
ÜUÐêÚï ÜU¢ï ¶éGS²¢, ÈUG¢ï¼G¢ ²¢ Ï¢ñ΢ |¢è ÜUã¼ï ãñæ §Ý ÜU¢ ¶¢Ý¢
}¢vMãï ¼ãGÚè}¢è ãñ J ²ïã Ï¢ñH, Ï¢ÜUÚï ±x¢GñÚ¢ (ÝÚ ²¢’Ýè }¢é…GvÜUÚ) }¢ïæ
Ýé}¢¢²¢æ ã¢ï¼ï ãñæ J }¢éx¢Gïü (ÝÚ) ÜU¢ ÐïÅ ¶¢ïH ÜUÚ ¥¢æ¼ïæ ãÅ¢»æx¢ï ¼¢ï ÐèÆ ÜUè
¥‹ÎMÝè „yGãG ÐÚ ¥‹Çï ÜUè ¼GÚãG „ÈUGïΠ΢ï À¢ïÅï À¢ïÅï Ï¢è… Ýé}¢¢ Ý…GÚ
¥¢»æx¢ï ²ïãè ÜUÐêÚï ãñæ J §Ý ÜU¢ï çÝÜU¢H Îèç…²ï J ¥zG„¢ï„ ! }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜUè
Ï¢¢’…G ã¢ïÅH¢ïæ }¢ïæ çÎH, ÜUHï…è ÜUï §GH¢±¢ Ï¢ñH, Ï¢ÜUÚï ÜUï ÜUÐêÚï |¢è ¼±ï ÐÚ
|¢êÝ ÜUÚ ÐïࢠçÜU²ï …¢¼ï ãñæ x¢G¢çHÏ¢Ý ã¢ïÅH ÜUè …GÏ¢¢Ý }¢ïæ §„ çÇࢠÜU¢ï
“ÜUÅ¢ ÜUÅ” ÜU㢠…¢¼¢ ãñ J (ࢢ²Î §„ ÜU¢ï “ÜUÅ¢ ÜUÅ” §„ çH²ï ÜUã¼ï ãñæ
çÜU x¢¢ãÜU ÜUï „¢}¢Ýï ãè çÎH ²¢ ÜUÐêÚï ±x¢GñÚ¢ Ç¢H ÜUÚ ¼ï…G ¥¢±¢…G „ï ¼±ï ÐÚ
ÜU¢Å¼ï ¥¢ñÚ |¢êݼï ãñæ §„ „ï “ÜUÅ¢ ÜUÅ” ÜUè ¥¢±¢…G x¢êæ…¼è ãñ)
¥¢ïÛ¢ÇGè
¥¢ïÛ¢ÇGè ÜUï ¥‹ÎÚ x¢GH¢…G¼ |¢Úè ã¢ï¼è ãñ §„ ÜU¢ ¶¢Ý¢ }¢vMãï
¼ãGÚè}¢è ãñ }¢x¢Ú }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜUè »ÜU ¼¢’΢Πãñ …¢ï ¥¢… ÜUH §„ ÜU¢ï ࢢñÜUG
„ï ¶¢¼è ãñ J
“²¢ Ú„êHËH¢ã ¥¢Ð ÐÚ …¢Ý ÜUéGÚÏ¢¢Ý” ÜUï Ï¢¢§ü„ ãéGMÈUG
ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢Hïæ …}¥G ÜUÚÝï
±¢Hï Üï U çH²ï 22 çÝIJ¼ï æ ¥¢ñ Ú »ãG ç ¼G ² ¢¼G ï æ
΢ï ÈUGÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈUG¢ : 1 “}¢é„Ë}¢¢Ý
ÜUè çÝIJ¼ ©„ ÜUï ¥G}¢H „ï Ï¢ïã¼Ú ãñ J”
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 41

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG¼¢ ãñ ¥ËH¢ã

©S¢ ÜïU çH²ï »ÜU ÜGUèÚ¢¼G ¥Á¢í çH¶¼¢ ¥¢ñÚ ÜGUèÚ¢¼G ©ãGéÎ Ðã¢ÇG çÁ¢¼Ý¢ ãñ J

2 “¥ÓÀè çÝIJ¼ Ï¢‹Îï ÜU¢ï …‹Ý¼ }¢ïæ ΢ç¶GH ÜUÚ Îï¼è ãñ J”

΢ï }¢-ÎÝè ÈUêH : (1) çÏ¢x¢GñÚ ¥ÓÀè çÝIJ¼ ÜUï çÜU„è |¢è ¥G-}¢Hï
¶GñÚ ÜU¢ „±¢Ï¢ Ýãèæ ç}¢H¼¢ (2) ç…¼Ýè ¥ÓÀè çÝIJ¼ïæ ç…G²¢Î¢, ©¼Ý¢
ãè „±¢Ï¢ |¢è ç…G²¢Î¢ J
1 çÚ…G¢» §H¢ãè ÜUï çH²ï ¥ÓÀè ¥ÓÀè çÝIJ¼ïæ ÜUÚ¼¢ ãêæ 2
ãÚ ãG¢H }¢ïæ à¢Úè¥G¼ ± „é‹Ý¼ ÜU¢ ΢}¢Ý ƒ¢}¢ï Úãêæx¢¢ 3 ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUè
¶¢H¢ïæ ÜUï çH²ï |¢¢x¢Î¢ñÇG ÜUï …GÚè»G ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUï „¢ƒ ¼¥G¢±éÝ
ÜUMæx¢¢ 4 ÜU¢ï§ü H¢¶ ϢΠ„éHêÜUè ÜUÚï }¢x¢Ú §…Gã¢Úï x¢éGS„¢ ¥¢ñÚ 5
ϢΠ¥wGH¢ÜUGè „ï ÐÚãï…G ÜUÚ ÜUï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè Ý¢}¢ê„ ± §GÁG…G¼ ÜUè
çãGÈUG¢…G¼ ÜUMæx¢¢ 6 ÜUéGÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H¢ïæ ÜUï „Ï¢Ï¢ H¢¶ }¢SMçÈUGIJ¼
ãé§ü çÏ¢H¢ ©G…Gíï à¢Ú-§üG çÜU„è |¢è Ý}¢¢…G ÜUè …}¢¢¥G¼ ¼¢ï v²¢ ¼vÏ¢èÚï
ªH¢ |¢è ¼ÜUü Ýãèæ ÜUMæx¢¢ 7 ТÜU çHÏ¢¢S¢ }¢¥G §G}¢¢}¢¢ à¢ÚèÈGU ¥¢ñÚ
¼ãÏ¢‹Î ࢢõÐÚ ±x¢GñÚ¢ }¢ï´ Ç¢H ÜUÚ Ý}¢¢Á¢G¢ï´ ÜïU çH²ï S¢¢‰¢ Ú¶êæx¢¢ (ãGSÏ¢ï
Á¢GMÚ¼ Ï¢S¼ï ±x¢GñÚ¢ ÐÚ |¢è Ú¶ S¢ÜU¼ï ãñ´ J §S¢ ÜUè ¶G¢S¢ ¼¢ÜUèÎ ãñ, v²êæ çÜU Á¢GÏãG ÜïU
±vG¼ çÝÜUH¢ ãé±¢ wG¢êÝ ÝÁ¢¢S¢¼ï x¢GHèÁ¢G¢ ¥¢ñÚ ÐïࢢϢ ÜUè ¼GÚãG ݢТÜU ãñ ¥¢ñÚ ¶¢Hï´
Á¢}¥G ÜUÚÝï ±¢Hï ÜU¢ ¥ÐÝï ÜUÐÇGï ТÜU ڶݢ §ç‹¼ã¢§ü Îéà±¢Ú ãñ J Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼
çÁ¢ËÎ 1 S¢ÈGUãG¢ 389 ÐÚ ãñ : “ÝÁ¢¢S¢¼ï x¢GHèÁ¢G¢ ÜU¢ ãGév}¢ ²ïã ãñ çÜU ¥x¢Ú ÜUÐÇGï
²¢ Ï¢ÎÝ }¢ï´ »ÜU çÎÚã}¢ S¢ï çÁ¢G²¢Î¢ Hx¢ Á¢¢» ¼¢ï ©S¢ ÜU¢ ТÜU ÜUÚÝ¢ ÈGUÁ¢Gü ãñ, Ï¢ï ТÜU
çÜU²ï Ý}¢¢Á¢G ÐÉG Hè ¼¢ï ã¢ïx¢è ãè Ýãè´ ¥¢ñÚ ÜGUSÎÝ ÐÉGè ¼¢ï x¢éÝ¢ã |¢è ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú
Ï¢ çÝIJ¼ï §çS¼wGÈGU¢ÈGU (²¢’Ýè §S¢ ãGév}¢ï à¢Úè¥G¼ ÜU¢ï ãHÜU¢ Á¢¢Ý ÜUÚ) ãñ ¼¢ï ÜéUÈGí
ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú çÎÚã}¢ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ ¼¢ï ТÜU ÜUÚÝ¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ çÜU Ï¢ï ТÜU çÜU²ï
Ý}¢¢Á¢G ÐÉGè ¼¢ï }¢vMãï ¼ãGÚè}¢è ãé§ü ²¢’Ýè »ïS¢è Ý}¢¢Á¢G ÜU¢ §¥G¢Î¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãé±¢ ¥¢ñÚ
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 42

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï çÜU¼¢Ï¢ }¢ï´ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU çH¶¢ ¼¢ï Á¢Ï¢
¼ÜU }¢ïÚ¢ Ý¢}¢ ©S¢ }¢ï´ Úãïx¢¢ çÈGUçÚà¼ï ©S¢ ÜïU çH²ï §çS¼xGÈGU¢Ú ÜUÚ¼ï Úãï´x¢ï J

ÜGUSÎÝ ÐÉGè ¼¢ï x¢éÝãx¢¢Ú |¢è ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú çÎÚã}¢ S¢ï ÜU}¢ ãñ ¼¢ï ТÜU ÜUÚÝ¢
S¢é‹Ý¼ ãñ çÜU Ï¢ï ТÜU çÜU²ï Ý}¢¢Á¢G ã¢ï x¢§ü }¢x¢Ú ç¶GH¢ÈGïU S¢é‹Ý¼ ãé§ü ¥¢ñÚ §S¢
ÜU¢ §¥G¢Î¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ”) 8 }¢çSÁ¢Î, Í¢Ú, }¢v¼Ï¢ ¥¢ñÚ }¢ÎíS¢ï ±x¢GñÚ¢
ÜUè ÎçÚIJ¢ï´, Ӣާ²¢ï´, ÜU¢ÚÐïÅ ¥¢ñÚ Îèx¢Ú Ó¢èÁ¢Gï´ wG¢êÝ ¥¢HêÎ ã¢ïÝï S¢ï
Ï¢Ó¢¢ªæx¢¢ (±éÁG¢ê¶G¢Ýï ÜïU x¢èHï ÈGUà¢ü ²¢ Т»Î¢Ý ±x¢GñÚ¢ ÐÚ |¢è wG¢êÝ ¥¢HêÎ
Т©æ S¢}¢ï¼ Á¢¢Ýï S¢ï Ï¢Ó¢Ýï ¥¢ñÚ ±éÁG¢ê ÜUÚ¼ï ãé» wG¢êÏ¢ »ãGç¼²¢¼G ÜUÚÝï ÜUè Á¢GMÚ¼
ãñ ±ÚÝ¢ ÝÁ¢¢S¢¼ ÜUè ¥¢Hê-Îx¢è ¥¢ñÚ Ý¢Ð¢ÜU ТÝè ÜïU Àè´Å¢ï´ S¢ï ¥ÐÝï S¢¢‰¢ ÎêS¢Ú¢ï´
ÜU¢ï |¢è ݢТÜU ÜUÚ Ç¢HÝï ÜU¢ »ãGìç¼}¢¢H Úãïx¢¢) 9 wG¢êÝ ¥¢HêΠϢÎÏ¢ê΢Ú
ÜUÐÇG¢ïæ S¢}¢ï¼ }¢çSÁ¢Î }¢ï´ Ýãè´ Á¢¢ªæx¢¢ (Ï¢ÎÏ¢ê Ý |¢è ¥¢¼è ã¢ï ¼Ï¢ |¢è
ݢТÜU Ï¢ÎÝ ²¢ ÜUÐÇG¢ ²¢ Ó¢èÁ¢G }¢çSÁ¢Î }¢ï´ Hï Á¢¢Ý¢ }¢‹¥G ãñ J Á¢GwG}¢
ÈU¢ïÇGï, ÜUÐÇGï, §G}¢¢}¢ï, Ó¢¢ÎÚ, Ï¢ÎÝ ²¢ 㢉¢ }¢éæã ±x¢GñÚ¢ S¢ï Ï¢ÎÏ¢ê ¥¢¼è ã¢ï ¼¢ï ¼Ï¢
|¢è }¢çSÁ¢Î ÜïU ¥‹ÎÚ Î¢ç¶GH ã¢ïÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J ÈGñUÁ¢G¢Ýï S¢é‹Ý¼ çÁ¢ËÎ ¥Ã±H
S¢ÈGUãG¢ ÝèÓ¢ï S¢ï 1217 ÐÚ ãñ : }¢çSÁ¢Î ÜU¢ï (Ï¢Î) Ï¢ê S¢ï Ï¢Ó¢¢Ý¢ ±¢çÁ¢Ï¢ ãñ ±
çHã¢Á¢G¢ }¢çSÁ¢Î }¢ï´ ç}¢^è ÜU¢ ¼ïH Á¢H¢Ý¢ ãGÚ¢}¢, }¢çSÁ¢Î }¢ï´ çβ¢ S¢H¢§ü
(²¢’Ýè }¢¢çÓ¢S¢ ÜUè ¼èHè) S¢éHx¢¢Ý¢ ãGÚ¢}¢, ãGœ¢¢ çÜU ãGÎèS¢ }¢ï´ §à¢¢üÎ ãé±¢ :
}¢çSÁ¢Î }¢ï´ ÜUÓÓ¢¢ x¢¢ï༠Hï Á¢¢Ý¢ Á¢¢§Á¢G Ýãè´ J
ãG¢H¢æ çÜU ÜUÓÓ¢ï x¢¢ï༠ÜUè (Ï¢Î) Ï¢ê Ï¢ãé¼ ¶GÈGUèÈGU (²¢’Ýè ãHÜUè) ãñ)
10 ÜGUH}¢, ÚS¢èΠϢéÜU, ÐïÇ, çx¢H¢S¢, Ó¢¢² ÜïU çв¢Hï ±x¢GñÚ¢ ТÜU
Ó¢èÁ¢G¢ï´ ÜU¢ï ݢТÜU wG¢êÝ Ýãè´ Hx¢Ýï Îêæx¢¢ (ÈGU¼¢±¢ Ú-Á¢Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚüÁ¢¢
çÁ¢ËÎ 4 S¢ÈGUãG¢ 585 ÐÚ ãñ “ТÜU Ó¢èÁ¢G ÜU¢ï (çÏ¢H¢ §Á¢¢Á¢G¼ï à¢Ú-§üG)
ݢТÜU ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ”) 11 Á¢¢ï ÎêS¢Úï §Î¢Úï ÜU¢ï ¶¢H ÎïÝï ÜU¢
±¢’΢ ÜUÚ Ó¢éÜU¢ ã¢ïx¢¢ ©S¢ ÜU¢ï ϢΠ¥GãìÎè ÜU¢ }¢à±Ú¢ Ýãè´ Îêæx¢¢ (¥¢S¢¢Ý
¼GÚèÜGU¢ ²ïã ãñ çÜU ¥ÓÀè ¥ÓÀè çÝIJ¼¢ï´ ÜïU S¢¢‰¢ ¥¢Ð S¢¢Ú¢ ãè S¢¢H
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 43

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¢ ¥ËH¢ã
©S¢ ÐÚ ÎS¢ ÚãG}¢¼ï´ |¢ïÁ¢¼¢ ãñ J

}¢é-¼±ÁÁ¢ïã Úçã²ï ¥¢ñÚ ¶GéÎ ãè ÐãH ÜUÚ ÜïU ¶¢H Ï¢éÜU ÜUÚ±¢ ÜUÚ Ú網ï)
12 ¥ÐÝè ¼Gñ à¢é΢ ¶¢H ¥x¢Ú çÜUS¢è S¢é‹Ýè §Î¢Úï ÜU¢ ¥¢Î}¢è HïÝï
Ýãè´ ÐãéæÓ¢¢, ²¢ 13 x¢G-H¼Gè S¢ï }¢ïÚï ТS¢ ¥¢ x¢§ü ¼¢ï Ï¢ çÝIJ¼ï S¢±¢Ï¢
©{Ú Îï ¥¢ªæx¢¢ 14 Á¢¢ï ¶¢H Îïx¢¢ ã¢ï S¢ÜU¢ ¼¢ï ©S¢ ÜU¢ï }¢ÜU-¼-
Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ ÜU¢ï§ü çÚS¢¢H¢ ²¢ Ðï}ÈGUHïÅ ¼¢ïãGìÈGU¼Ý ÐïࢠÜUMæx¢¢
15 ÝèÁ¢G ©S¢ ÜU¢ï “à¢éçRU²¢, ” ÜUãêæx¢¢ (ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢
: ²¢’Ýè çÁ¢S¢ Ýï H¢ïx¢¢ï´
ÜU¢ à¢éçRU²¢ ¥Î¢ Ý çÜU²¢ ©S¢ Ýï ¥ËH¢ã ÜU¢ |¢è à¢éRU ¥Î¢ Ý çÜU²¢ J
) 16 ¶¢H ÎïÝï ±¢Hï ÐÚ §ç‹ÈGUÚ¢Îè
ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚ ÜïU ©S¢ ÜU¢ï S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G ¥¢ñÚ 17 }¢-ÎÝè
ÜGU¢çÈGUH¢ï´ }¢ï´ S¢ÈGUÚ ±x¢GñÚ¢ ÜUè ÚxGÏ¢¼ çÎH¢ªæx¢¢ 18 Ï¢¢’Î }¢ï´ |¢è ©S¢ S¢ï
Ú¢çÏ¢¼G¢ Ú¶ ÜUÚ ¶¢H ÎïÝï ÜïU »ãGS¢¢Ý ÜïU Ï¢ÎHï }¢ï´ ©S¢ï }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH }¢ï´
H¢Ýï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUMæx¢¢ ¥x¢Ú 19 ±¢ïã }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH }¢ï´ ãé±¢ ¼¢ï ©S¢ï
}¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï ÜU¢ }¢éS¢¢çÈGUÚ ²¢ 20 }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ ÜU¢ ¥G¢ç}¢H
Ϣݢªæx¢¢ ²¢ 21 ÜU¢ï§ü Ý ÜU¢ï§ü }¢Á¢GèÎ }¢-ÎÝè ¼ÚÜUèÏ¢ ÜUMæx¢¢
(çÁ¢G}}¢ïÎ¢Ú¢Ý ÜU¢ï Ó¢¢çã²ï çÜU Ï¢¢’Î }¢ï´ ±vG¼ çÝÜU¢H ÜUÚ ¶¢H ÎïÝï ±¢H¢ï´ ÜU¢
à¢éçRU²¢ ¥Î¢ ÜUÚÝï Á¢GMÚ Á¢¢»æ ÝèÁ¢G §Ý S¢Ï¢ }¢¢ïãçG S¢ÝèÝ ÜU¢ï ¥GH¢ÜGU¢§ü S¢yGãG ÐÚ
²¢ çÁ¢S¢ ¼GÚãG }¢éÝ¢çS¢Ï¢ ã¢ï §ÜUn¢ ÜUÚ ÜïU }¢éw¼G S¢ÚÝ ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼ ¥¢ñÚ Hæx¢Úï
ÚS¢¢§H ±x¢GñÚ¢ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ ÈGUÚ}¢¢»æ J ÚS¢¢§H ÜUè ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU Ó¢‹Îï S¢ï Ýãè´
Á¢é΢x¢¢Ý¢ ¼ÚÜUèÏ¢ ÜUÚÝè ã¢ïx¢è) 22 ÎêÚ ± ÝÁGÎèÜU Á¢ã¢æ S¢ï |¢è ¶¢H ©Æ¢Ýï
(²¢ Ï¢S¼¢ ²¢ ÜU¢ï§ü S¢¢ ÜU¢}¢ S¢æ|¢¢HÝï) ÜU¢ çÁ¢G}}¢ïÎ¢Ú §SH¢}¢è |¢¢§ü ãGév}¢
ÈGUÚ}¢¢»æx¢ï, çÏ¢H¢ Úg¢ï ÜUÎ §¼G¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J (²ïã çÝIJ¼ḯ Ï¢ãé¼ ÜU}¢ ãñ́, §GË}¢ï
çÝIJ¼ S¢ï ¥¢à¢Ý¢ }¢Á¢GèΠϢãé¼ S¢¢Úè çÝIJ¼ḯ çÝÜU¢H S¢ÜU¼¢ ãñ)
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 44

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : Á¢¢ï à¢wGS¢ }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï ТÜU ÐÉGÝ¢ |¢êH x¢²¢ ±¢ïã
Á¢‹Ý¼ ÜU¢ Ú¢S¼¢ |¢êH x¢²¢ J

»ÜU ¥ã}¢ à¢Ú-§üG }¢S¥H¢

ã}¢ïࢢ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢Hï´ ¥¢ñÚ ÝzGHè ¥Gç¼GIJ¢¼ “ÜéUËHè
§çwG¼²¢Ú¢¼” ²¢’Ýè çÜUS¢è |¢è ÝïÜU ¥¢ñÚ Á¢¢§Á¢G ÜU¢}¢ }¢ï´ ¶GÓ¢ü ÜUÚ çH²ï
Á¢¢»æ §S¢ çÝIJ¼ S¢ï §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢²¢ ÜUÚï´ v²êæ çÜU ¥x¢Ú }¢wGS¢êS¢ ÜUÚ ÜïU
çβ¢ }¢-S¢HÝ ÜU㢠çÜU, “²ïã ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢ÎíS¢ï ÜïU çH²ï ãñ”
¼¢ï ¥Ï¢ }¢çSÁ¢Î ²¢ çÜUS¢è ¥¢ñÚ }¢Î (²¢’Ýè ©G‹±¢Ý) }¢ï´ §S¢ ÜU¢ §çS¼’}¢¢H
ÜUÚÝ¢ x¢éÝ¢ã ã¢ï Á¢¢»x¢¢ J HïÝï ±¢Hï ÜU¢ï |¢è Ó¢¢çã²ï çÜU ¥x¢Ú çÜUS¢è }¢wGS¢êS¢
ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï |¢è Ó¢‹Î¢ Hï ¼¢ï »ãGç¼²¢¼GÝ ÜUã çβ¢ ÜUÚï çÜU ã}¢¢Úï ²ã¢æ
}¢-S¢HÝ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è }¢ï´ ¥¢ñÚ |¢è ÎèÝè ÜU¢}¢ ã¢ï¼ï ãñ´, ¥¢Ð ã}¢ï´
“ÜéUËHè §çwG¼²¢Ú¢¼” Îï ÎèçÁ¢²ï ¼¢çÜU ²ïã ÚÜGU}¢ ΢’±¼ï §SH¢}¢è Á¢ã¢æ
}¢éÝ¢çS¢Ï¢ S¢}¢Û¢ï ±ã¢æ ÝïÜU ¥¢ñÚ Á¢¢§Á¢G ÜU¢}¢ }¢ï´ ¶GÓ¢ü ÜUÚï J ²¢Î Úãï ! Ó¢‹Î¢
ÎïÝï ±¢H¢ “ã¢æ” ÜUÚï ¥¢ñÚ ±¢ïã Ó¢‹Îï ²¢ ¶¢H ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ ¥SH }¢¢çHÜU
ã¢ï ¼¢ï ãè “§Á¢¢Á¢G¼” }¢¢Ýè Á¢¢»x¢è J çHã¢Á¢G¢ Ó¢‹Î¢ ²¢ ¶¢H ÐïࢠÜUÚÝï
±¢Hï S¢ï ÐêÀ çH²¢ Á¢¢» çÜU ²ïã çÜUS¢ ÜUè ¼GÚÈGU S¢ï ãñ ¥x¢Ú çÜUS¢è ¥¢ñÚ
ÜU¢ Ý¢}¢ Ï¢¼¢» ¼¢ï ¥Ï¢ §S¢ ÜU¢ “ã¢æ” ÜUÚÝ¢ }¢éÈGUèÎ Ý ã¢ïx¢¢ ¥SH }¢¢çHÜU
S¢ï ÈGU¢ïÝ ±x¢GñÚ¢ ÜïU Á¢GÚè»G Ú¢çÏ¢¼G¢ ÜUÚï J (Á¢GÜU¢¼ ¥¢ñÚ çÈGU~¢G¢ ÎïÝï ±¢Hï S¢ï ÜéUËHè
§çwG¼²¢Ú¢¼ HïÝï ÜUè ãG¢Á¢¼ Ýãè´ v²êæ çÜU ²ïã “à¢Ú-§üG ãGèHï” ÜïU Á¢GÚè»G §çS¼’}¢¢H
çÜU²ï Á¢¢¼ï ãñ´)
ÈGñUÁ¢G¢Ýï }¢ÎèÝ¢ ~¢è ÜU¢ïçݲ¢ Ï¢x¢GèÓ¢ï ÜïU ТS¢, ç}¢ÚÁ¢G¢ ÐêÚ, ¥ãG}¢Î ¥¢Ï¢¢Î,
x¢éÁ¢Ú¢¼, §ç‹Ç²¢ J
www.dawateislami.net
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 45

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ : çÁ¢S¢ ÜïU ТS¢ }¢ïÚ¢ çÁ¢GRU ãé±¢ ¥¢ñÚ ©S¢ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï
ТÜU Ý ÐÉG¢ ¼ãGÜGUèÜGU ±¢ïã ϢΠϢwG¼ ã¢ï x¢²¢ J
}¢-ÎÝè §ç˼Á¢¢ : ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ¼zGS¢èHè }¢S¢¢§H Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼ çÁ¢ËÎ
3 S¢ÈGUãG¢ 337 ¼¢ 353 }¢ï´ }¢éH¢-ãGÁ¢G¢ ÈGUÚ}¢¢ HèçÁ¢²ï J
ÚvGS¢ï çÏ¢çS}¢H ÜUè Ï¢ã¢Úï´ ¼¢ï ç}¢Ý¢ }¢ï´ Îï¶è´
çÎHï wG¢êæÝ¢ Ï¢ ÈGUࢢæ ÜU¢ |¢è ¼ÇGÐÝ¢ Îﶢï
(ãG΢§ÜGïU Ï¢çwGà¢à¢ à¢ÚèÈGU)

¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢ ±

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢
Ï¢ÜGUè¥G ± }¢çxGÈGUÚ¼ ±
Ï¢ï çãG S ¢¢Ï¢ Á¢‹Ý¼é H
çÈGUÚ΢ñS¢ }¢ï´ ¥¢ÜGU¢ ÜU¢
ÐÇG¢ïS¢
21 Á¢Gè ÜGU¢’Îç¼H ãGÚ¢}¢ 1432 çã.
18 ¥v¼êÏ¢Ú 2011 çS¢.§üG.

²ïã çÚS¢¢H¢ ÐÉG ÜUÚ ÎêS¢Úï ÜU¢ï Îï ÎèçÁ¢²ï

ࢢÎè x¢G}¢è ÜUè ¼vGÚèÏ¢¢¼, §çÁ¼}¢¢¥G¢¼, ¥¢’Ú¢S¢ ¥¢ñÚ Á¢éHêS¢ï }¢èH¢Î
±x¢GñÚ¢ }¢ï´ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜïU ࢢ»¥G ÜU΢ü ÚS¢¢§H ¥¢ñÚ
}¢-ÎÝè ÈêUH¢ï´ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H Ðï}ÈGUHïÅ ¼vGS¢è}¢ ÜUÚ ÜïU S¢±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï,
x¢¢ãÜU¢ï´ ÜU¢ï Ï¢ çÝIJ¼ï S¢±¢Ï¢ ¼¢ïãGÈGïU }¢ï´ ÎïÝï ÜïU çH²ï ¥ÐÝè ÎéÜU¢Ý¢ï´ ÐÚ
|¢è ÚS¢¢§H Ú¶Ýï ÜU¢ }¢¢’}¢êH Ϣݢ§²ï, ¥wGÏ¢¢Ú ÈGUÚ¢ïà¢¢ï´ ²¢ Ï¢ÓÓ¢¢ï´ ÜïU
Á¢GÚè»G ¥ÐÝï }¢ãGËHï ÜïU Í¢Ú Í¢Ú }¢ï´ }¢¢ã¢Ý¢ ÜU}¢ ¥Á¢G ÜU}¢ »ÜU ¥GÎÎ
S¢é‹Ý¼¢ï´ |¢Ú¢ çÚS¢¢H¢ ²¢ }¢-ÎÝè ÈêUH¢ï´ ÜU¢ Ðï}ÈGUHïÅ ÐãéæÓ¢¢ ÜUÚ ÝïÜUè ÜUè
΢’±¼ ÜUè {ê}¢ï´ }¢Ó¢¢§²ï ¥¢ñÚ wG¢êÏ¢ S¢±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 46

ÈïUG ãçÚS¼
GUãG¢ GUãG¢
©G‹±¢Ý „È}Ï¢Ú ©G‹±¢Ý „È}Ï¢Ú
Ý Ý
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGUÁ¢GèH¼ 1 }¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÁGH}ê ¢ Á¢¢Ý±Ú }¢éS¢ËH¼G ã¢ï S¢ÜU¼¢ ãñ 16

¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 1 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU ±vG¼ ¼}¢¢à¢¢ Îï¶Ý¢ ÜñUS¢¢ ? 17

Ó¢¢Ú ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢ 2 Á¢GÏ¢èãG¢ ÜU¢ï ¥¢Ú¢}¢ ÐãéæÓ¢¢§²ï 18

v²¢ ÜGUÁ¢Gü Hï ÜUÚ |¢è ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝè ã¢ïx¢è ? 3 Á¢¢Ý±Ú ÜU¢ï |¢êÜU¢ Œ²¢S¢¢ Á¢GÏãG Ý ÜUÚï´ 19

ÐéH çS¢Ú¢¼G ÜUè S¢é±¢Úè 3 Ï¢ÜUÚè ÀéÚè ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶ Úãè ‰¢è 20

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢H Ý¢wG¢éÝ Ý ÜU¢Åï´ 4 Á¢GÏãG ÜïU çH²ï Å¢æx¢ }¢¼ Í¢S¢èÅ¢ï ! 20

x¢GÚèÏ¢¢ï´ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè 5 }¢w¶è ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUÚÝ¢ Ï¢¢§GS¢ï }¢çxGÈGUÚ¼ ã¢ï x¢²¢ 21

}¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï x¢éÝ¢ã ÜUè §Á¢¢Á¢G¼ Ýãè´ 5 }¢w¶è ÜU¢ï }¢¢ÚÝ¢ ÜñUS¢¢ ? 21

ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï çÜU¼Ý¢ }¢¢H ã¢ïÝ¢ Ó¢¢çã²ï 6 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè }¢ï´ ¥GÜGUèÜGïU ÜU¢ çãGSS¢¢ 22

±vG¼ ÜïU ¥‹ÎÚ à¢Ú¢§¼G Т» x¢» ¼¢ï ãè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢çÁ¢Ï¢ ã¢ïx¢è 8 §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ï༠±ÁGÝ ÜUÚ ÜïU ¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝ¢ ã¢ïx¢¢ 22

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU 12 }¢-ÎÝè ÈêUH 8 ¥‹Î¢Á¢Gï S¢ï x¢¢ï༠¼vGS¢è}¢ ÜUÚÝï ÜïU ΢ï ãGèHï 22

»ïGÏ¢Î¢Ú Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÜUè ¼zGS¢èH çÁ¢Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ýãè´ ã¢ï¼è 10 ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ï༠ÜïU ¼èÝ çãGSS¢ï 23

Á¢GÏãG }¢ï´ çÜU¼Ýè Úx¢ï´ ÜUÅÝè Ó¢¢çã»æ ? 12 ±çS¢Ä²¼ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU x¢¢ï༠ÜU¢ }¢S¥H¢ 23

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢ 13 À S¢é±¢H¢¼ ± Á¢±¢Ï¢¢¼ 24

ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ Á¢¢Ý±Ú Á¢GÏãG ÜUÚÝï S¢ï ÐãHï ²ïã Îé¥G¢ ÐÉGè Á¢¢» 14 Ó¢‹Îï ÜUè ÚÜGU}¢ S¢ï §çÁ¼}¢¢§üG ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜïU çH²ï x¢¢»æ ¶GÚèÎÝ¢ 24

}¢-ÎÝè §ç˼Á¢¢ 14 x¢Gé-ÚÏ¢¢ ÜU¢ï ¶¢Hï´ HïÝï ÎèçÁ¢²ï 24

Ï¢ÜUÚè Á¢‹Ý¼è Á¢¢Ý±Ú ãñ 15 ¶¢H¢ï´ ÜïU çH²ï Ï¢ï Á¢¢ çÁ¢GÎ }¢¼ ÜUèçÁ¢²ï 25

Á¢¢Ý±Ú¢ï´ ÐÚ ÚãGì}¢ ÜUè ¥ÐèH 15 S¢é‹Ýè }¢Î¢çÚS¢ ÜUè ¶¢Hï´ }¢¼ ÜU¢çŲï 26
 ¥ÏHÜGU Í¢¢ïÇGï S¢é±¢Ú 47

©G‹±¢Ý GUãG¢ ©G‹±¢Ý GUãG¢

„ÝÈ}Ï¢Ú „È}Ï¢Ú
Ý
S¢é‹Ýè }¢ÎíS¢ï ÜU¢ï ¶¢H w¢GéÎ Îï ¥¢§²ï 27 x¢éÎG Îê 39

¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢H Ï¢ïÓ¢ Îè ¼¢ï ? 28 ÜUÐêÚ¢ 40

ÜUGS„¢Ï¢ ÜUï çH²ï 20 }¢-ÎÝè ÈUêH 29 ¥¢ïÛ¢ÇGè 40

x¢¢ï༠ÜïU 22 ¥Á…G¢ …¢ï Ýãèæ ¶¢» …¢¼ï 37 ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè ÜUè ¶¢Hïæ …}¥G ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï 22 çÝIJ¼ïæ ¥¢ñÚ »ãGç¼G²¢¼Gïæ 40

wG¢Ýê 38 »ÜU ¥ã}¢ à¢Ú-§üG }¢S¥H¢ 44

ãGÚ¢}¢ }¢xG…G 39 }¢-ÎÝè §ç˼Á¢¢ 45

Ðnï 39 }¢¢¶G…G ± }¢Ú¢…ï¥G 47

 ÐãHï ÜUHïÁ¢è ¼Ý¢±éH ÈGUÚ}¢¢¼ï
S¢çIJÎéH }¢éÚ-S¢HèÝ, Á¢Ý¢Ï¢ï ÚãGì}¢¼éçËHH
¥G¢-H}¢èÝ 6 §üGÎï ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜïU çÎÝ ÜéUÀ
Ý ¶¢¼ï ‰¢ï, Á¢Ï¢ ¼ÜU (§üGÎ ÜUè Ý}¢¢Á¢G ÐÉG ÜUÚ) ±¢ÐS¢ ¼à¢ÚèÈGU
Ý Hï ¥¢¼ï çÈUÚ ¥ÐÝè ÜGUé ÚÏ¢¢Ýè S¢ï (x¢¢ïà¼) ¼Ý¢±éH ÈGUÚ}¢¢¼ï J1
ÎêS¢Úè çÚ±¢²¼ }¢ï´ ãñ : ¥ÐÝè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè (ÜïU x¢¢ï༠}¢ï´) S¢ï
ÜUHïÁ¢è ¼Ý¢±éH ÈGUÚ}¢¢¼ï J2
§üGÎï ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜUè Ý}¢¢Á¢G
S¢ï ÐãHï ¶¢Ý¢ ÜñUS¢¢ ?
 }¢éS¼ãGÏ¢ ²ïã ãñ çÜU §üGÎï ÜGéUÚÏ¢¢Ý ÜïU çÎÝ S¢Ï¢ S¢ï
ÐãHï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜU¢ x¢¢ï༠¶¢»3  §üGÎï ÜGéUÚÏ¢¢Ý }¢ï´ }¢éS¼ãGÏ¢
²ïã ãñ çÜU Ý}¢¢Á¢G S¢ï ÐãHï ÜéUÀ Ý ¶¢» ¥x¢Ó¢ïü ÜGéUÚÏ¢¢Ýè Ý
ÜUÚï´ ¥¢ñÚ ¶¢ çH²¢ ¼¢ï }¢vMã Ýãè´ J4

4 : Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, çÁ¢. 1, S¢. 784 }¢éHwG¶GS¢Ý J