VISOKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA ZA

MENADZMENT U SAOBRACAJU

NIŠ

SEMINARSKI RAD

Predmet : Poslovna informatika

Tema: Softver računara

Mentor: Student:

Dr Milan Stanković Nenad Stikić

Br. Indeksa: 166-P/13

NIŠ, 2013. godine

 S A D R Ž A J:

1. DEFINICIJA SOFTVERA .................................................................... 3

2. POJAM SOFTVERA ............................................................................ 3
3. OPERATIVNI SISTEMI ........................................................................ 4
3.1 OPERATIVNI SISTEM – DEFINICIJA I FUNKCIJE …….…..… 4
3.2. VRSTE OPERATIVNIH SISTEMA ……………………….……… 5
3.2.1 KLASIFIKACIJA PREMA BROJU KORISNIKA I PROCESA
……………………………………………..…. 6
4. PROGRAMSKI JEZICI ................... .................................................... 7
5. INFORMACIONI PODSISTEMI …………………………………………. 10
5.1. INFORMACIONI PODSISTEM MARKETINGA ……………. 10
5.2. INFORMACIONI PODSISTEM PROIZVODNJE …………… 11
5.3. INFORMACIONI PODSISTEM FINANSIJA I
RAČUNOVODSTVA ………………………………………….. 11
5.4. INFORMACIONI PODSISTEM UPRAVLJANJA
KADROVIMA ………………………………………………….. 12
LITERATURA ………………………………………………………………… 13

2
 1. DEFINICIJA SOFTVERA

Softver su programi (naredbe, instrukcije) koji 'govore' računaru kako treba da

izvršava određene zadatke. Softver je način zapisa algoritama u obliku koji je
razumljiv računaru.
Pojam softver je prvi put iskoristio John W. Tukey, inženjer informatike, 1957.
godine. Pojam je nastao kao analogija pojmu hardver. Naime, na engleskom reč
hardver znaci tvrdotvorina, odnosno tvrde stvari (hard = tvrdo). Nasuprot tome
reč soft znaci meko.
Verovatno najbolja definicija za pojam softver potice od Instituta inženjera
Elektrotehnike i Elektronike (The Institute of Electrical and Electronics Engineers
- IEEE), koja glasi:
Sveobuhvatni zbir informatickih programa, procesa, pravila; dokumentacije i
datoteka u vezi, koji cine deo operacija jednog informatickog sistema.

2. POJAM SOFTVERA

Dva osnovna tipa softvera su:

Sistemski softver - programi koji se koriste za direktno upravljanje fizickim

delom racunara, odnosno hardverom. Ovaj softver omogucava interakciju
korisnickog softvera sa hardverom. Moderni naziv za sistemski softver je
operativni sistem. Neki teoreticari informatike smatraju kompajler i ostale alatke
za razvoj softvera delom sistemskog softvera.

Korisnicki softver - programi namenjeni krajnjim korisnicima racunarskog

sistema. To su dakle programi sa kojima korisnici sistema obraduju podatke.
Izvršavanje softvera ili programa od strane korisnika racunarskog sistema danas
obicno ukljucuje ucitavanje korisnickog softvera i podataka sa hard diska,
interaktivnu obradu podataka i pohranjivanje podataka na hard disk. U prošlosti
su se umesto hard diska koristile magnetne trake ili neki drugi tip trajne
memorije.

3
Racunar u toku izvršavanja softvera prati unapred utvrden niz naredbi da bi
omogucio korisniku da podatke obradi na odgovarajuci nacin.

3. OPERATIVNI SISTEMI

3.1 OPERATIVNI SISTEM – DEFINICIJA I FUNKCIJE

Operativni sistem (u daljem tekstu OS) objedinjuje raznorodne delove računara u

skladnu celinu I sakriva od korisnika detalje funkcionisanja ovih delova koji nisu
bitni za korišćenje računara.

OS radi sledeće:

1. Upravlja programima, podacima i delovima od kojih se računar sastoji

(procesor, kontroleri, radna memorija), s ciljem da oni budu što
celishodnije upotrebljeni
2. Obezbeđuje pristupačno radno okruženje za krajnjeg korisnika računara

U opštem smislu, operativni sistem se može definisati kao skup programa koji
upravljaju resursima računarskog sistema i obezbeđuje interfejs ka korisniku.

Prva funkcija OS je upravljanje resursima računara (resource management). Pod

pojmom resurs podrazumevamo sve što je programu potrebno za rad. Resursi
mogu biti hardverski (procesor, memorija, I/O uređaji) i softverski (programi,
podaci datoteke). Zadatak OS je da vodi računa o resursima računara
tj. da zadovolji potrebe programa, da prati koji program koristi koje resurse itd.
Ukratko rečeno, OS je skup sistemskih programa koji posreduju između korisnika
računara iračunarskog hardvera a cilj je da:

1. Izvršava korisničke programe i olakšava rešavanje korisničkih problema

2. Korišćenje računarskog sistema učini podesnijim za korisnika
3. Omogući što efikasnije iskorišćenje računarskog hardvera

4
OS se sastoji od više relativno nezavisnih celina. Svaki proizvođač računara ima
svoje operativne sisteme, pa je teško da ti opštu strukturu OS. Hijerarhijski model
OS je sastavljen od nivoa.
Hijerarhijski model ima sledeći smisao:
na posmatranom nivou OS-a mogu se zahtevati usluge samo od njegovih nižih
nivoa, a nikako od viših. Najniži sloj je poznat kao jezgro OS-a (kernel).
Zbog odnosa veličine OS-a i radne memorije, većina OS-a ne može da stane u
radnu memoriju. Zato se u memoriji uvek nalaze samo najvažniji delovi OS-a,
takozvani rezidentni delovi, koji aktiviraju I izvršavaju korišničke programe,
dodeljuju memoriju i datoteke i obavljaju I/O operacije.

Rezidentni deo OS-a mora da podržava mehanizam prekida, jer je on osnova

višeprogramskog rada. Deo OS-a koji uvek mora da se nalazi u memoriji obično
se naziva jezgro ili kernel. Funkcije koje koriste svi nivoi moraju se smestiti u
jezgro OS-a. Ostali delovi se ubacuju u memoriju kada su potrebni i izbacuju
kada više nisu potrebni.

Slika 1. Hijerarhijski model OS-a

3.2. VRSTE OPERATIVNIH SISTEMA

5
Postoje brojne podele OS-a na osnovu različitih kriterijuma: prema broju
korisnika i/ili procesa, prema načinu obrade poslova, prema distribuciji
procesorske snage i ostalih resursa, prema nameni I funkcionalnim osobinama.

3.2.1. KLASIFIKACIJA PREMA BROJU KORISNIKA I PROCESA

Prema broju korisnika, OS se dele na:

1. jednokorisničke (singleuser)
2. višekorisničke (multiuser)

Jednokorisnički sistemi obezbeđuju virtuelnu mašinu za samo jednog korisnika.

To su račuinarski sistemi prilagođeni za jednu funkciju ili je reč o slabijim i jeftinim
konfiguracijama tipa mikroračunara.Uglavnom ih karakteriše jeftin hardver,
solidna prateća programska podrška, jednostavan sistem datoteka, jednostavan
U/I sistem.
Višekorisnički sistemi su kvalitetni OS koji zahtevaju jače hardverske
konfiguracije.
Tipičan višekorisnički OS je UNIX, koji obezbeđuje simultani pristup za više
korisnika istovremeno, pri čemu korisnici pristupaju sistemu preko posebnih
terminala.

Prema broju simultanih aktivnosti tj. prema broju procesa koji se mogu izvršavati
paralelno ili kvaziparalelno, operativni sistemi se mogu podeliti na:

1. jednoprocesne (singletasking, singleprocess)

2. višeprocesne (multitasking, multiprocess)

Na osnovu kombinovanog kriterijuma mogu se izdvojiti tri vrste operativnih

sistema:

1. jednokorisnički jednoprocesni (single-user, singletasking) kao što je MS-

DOS
2. jednokorisnički višeprocesni (single-user, multitasking) kao što su OS/2 i
MS Windows 3.1/9x/Me
3. višekorisnički višeprocesni (multiuser, multitasking) kao što je UNIX, ali
uslovno se mogu prihvatiti i MS Windows 2000/XP/2003 ukoliko
obezbeđuju terminalske usluge

6
 4. PROGRAMSKI JEZICI

Programski jezik je veštacki jezik koji se može koristiti za kontrolu ponašanja

mašine, narocito racunara.
Programski jezici su definisani preko sintaksnih i semantickih pravila koja
respektivno opisuju njihovu strukturu i znacenje. Mnogi programski jezici imaju
neku formu pisanih specifikacija njihove sintakse i semantike, a neki su definisani
jedino preko zvanicne implementacije.
Programski jezici se koriste da olakšaju komunikaciju sa racunarom prilikom
organizovanja i manipulacije informacija, ali i da precizno izraze algoritme. Neki
autori ogranicavaju izraz „programski jezik“ samo na jezike kojima se mogu
izraziti svi moguci algoritmi, a ponekad se koristi izraz „racunarski jezik“, koji se
odnosi na više ogranicene vještacke jezike.
U meduvremenu je stvoreno više hiljada programskih jezika, i novi se stvaraju
svake godine.

Programski jezik je bilo koji od vještackih jezika kojim je moguce dati detaljne
instrukcije racunaru. Te instrukcije se mogu izvršavati direktno kada su ugradene
u racunar u posebnom obliku koji je odredio proizvodac, tzv. mašinski jezik,
poslije jednostavnog procesa zamjene izražene u odgovarajucem asemblerskom
jeziku, ili poslije prevodenja iz nekog jezika višeg nivoa.
Mašinski i asemblerski jezici su jezici niskog nivoa, koji zahtjevaju od programera
da se posveti upravljanju svim stvarima vezanim za cuvanje podataka i operacije
nad njima. Na drugom kraju nalaze se jezici visokog nivoa, koji su bliži prirodnom
jeziku i oslobadaju programera brige o tim stvarima, takode citljiviji i daleko lakši
za pisanje programa.

Programski jezici se, prema nacinu opisivanja rada programa, dijele na

funkcijske (Lisp, Skim), proceduralne (C, Paskal, Bejzik), sekvencijalne i
objektno-orijentisane (Java, Ada), strukturalne (SQL) i mnoge druge. Programski
jezici po ovoj podjeli mogu biti i mješoviti, tj. da dozvoljavaju razlicite paradigme u
okviru istog programa, te npr. C++ dozvoljava i objektno-orijentisani i
proceduralni pristup, štaviše proceduralni pristup je neophodan pri definiciji
pocetne tacke programa u funkciji main.

Mašinski i asemblerski jezici:

7
Mašinski jezik se sastoji od numerickog koda za operacije koji odredeni racunar
može direktno izvršiti. Taj kod je alfanumericka serija 0 i 1, ili binarni kod (bajt),
koji se cesto pretvara u heksadecimalni kod (na bazi broja 16), radi lakše
citljivosti i modifikacije. Instrukcije mašinskih jezika obicno koriste jedan broj
bajtova za predstavljanje operacija, sabiranje na primjer, a drugi za
predstavljanje operanda (brojeva sa kojima se vrši operacija) i/ili lokacije za
slijedecu instrukciju. Mašinski jezik je težak za citanje i pisanje, pošto ne lici na
konvencionalno matematicko predstavljanje niti na prirodni jezik, a njegov kod
varira od racunara do racunara.

Asemblerski jezik je jedan nivo iznad mašinskog jezika. Koristi kratki mnemonicki
kod za instrukcije i omogucava programeru da unosi imena za blokove memorije
koja sadrži podatke. Dizajniran je da omoguci lako prevodenje u mašinski jezik.
Iako se blokovi podataka u asemblerskom jeziku pozivaju preko imena, a ne
preko adrese u memoriji, ipak ne postoji mogucnost sofistikovanog organizovanja
složenih informacija. Kao i mašinski jezik, asemblerski jezik zahtjeva od
programera detaljno poznavanje racunarske arhitekture. Koristan je kada su ti
detalji važni, odnosno prilikom programiranja racunara za interakciju sa ulaznim i
izlaznim uredajima, kao što su štampaci, skeneri, uredaji za cuvanje podataka i
informacija (opticki i cvrsti diskovi), itd.

Algoritamski jezici:

Algoritamski jezici su dizajnirani da izraze matematicka i simbolicka

izracunavanja. Njima se mogu izraziti algebarske operacije na slican nacin kao u
matematici i omogucavaju korišcenje potprograma u kojima se pakuju najcešce
korišcene operacije, koje je moguce ponovo iskoristiti.
[uredi] Fortran
Prvi važniji algoritamski jezik u istoriji programiranja je Fortran (skracenica od
engleskog „formula translation“). Dizajnirao ga je tim programera americke
kompanije IBM, 1957. godine, na cijem je celu bio Džon Bekus. Dizajniran je sa
idejom da služi potrebama naucnika i naucnih izracunavanja sa realnim
brojevima (brojevima sa pokretnim zarezom) kao i skupovima realnih brojeva
organizovanih u jedan ili više nizova.
[uredi] Algol
Algol (skracenica od engleskog izraza algorithmic language - „algoritamski jezik“)
je dizajnirao komitet americkih i evropskih naucnika racunarstva za svrhu
objavljivanje algoritama, ali i za racunarska izracunavanja, izmedu 1958 i 1960.
godine. Algol posjeduje rekurzivne potprograme, odnosno procedure koje mogu
same sebe pozivati prilikom riješavanja zadatog problema, redukujuci ga na
manji problem bilo koje vrste. Novost u Algolu je blokovna struktura, gdje je
program komponovan od blokova i može da sadrži i podatke i instrukcije koje
imaju istu strukturu kao i sam program. Blokovna struktura je vrlo brzo postala
standard za konstruisanje masivnih programa od malih komponenti.
[uredi] Lisp

8
Lisp (skracenica od engleskog list processing) je razvio i implementirao Džon
Makarti oko 1960. godine, bazirajuci ga na matematickoj teoriji rekurzivnih
funkcija. Program razvijen u Lispu je funkcija primjenjena na podatke, a ne
sekvenca proceduralnih koraka, kao što je slucaj u Fortranu i Algolu.
[uredi] C
Programski jezik C su razvili Denis Rici i Brajan Kemigan 1972. godine, u AT&T
korporaciji za programiranje operativnih sistema.

9
 Sl. 2. Razvoj programskog jezika

5. INFORMACIONI PODSISTEMI

Za efikasnije obavljanje poslova u poslovnom sistemu moguće je kosistiti sledeće

informacione podisteme:

1. Marketinga
2. Proizvodnje
3. Finansija I računovodstva
4. Upravljanje kadrovima

5.1. INFORMACIONI PODSISTEM MARKETINGA

Informacioni podsistem marketinga treba da podrži procese analize I istraživanje

tržišta, sa ciljem da se obezbedi prikupljanje I obrada podataka u funkciji
definisanja strategije razvoja, organizovanijeg nastupa na tržištu, boljeg
upoznavanjeg partnera I korigovanja proizvodnog programa prema njihovim
zahtevima.

Ovaj informacioni podsistem traba da omogući da se efikasnije obave mnoge

marketing funkcije: pravovremeno spoznavanje ponude, tražnje I trendova na
tržištu; predvidjanje; formulisanje ciljeva, politika, planova I programa; praćenje
aktivnosti konkurenata; obračun poslovnih rezultata; formiranje optimalnog
asortimana proizvoda; diferenciranje proizvoda I tržišta; promociono delovanje;
izbor kanala distribucije I utvrdjivanje cena.

Aplikacije marketinga čine: sistem internih izveštaja, sistem marketing

obaveštavanja, sistem marketing istraživanja I sistem analitičkog marketinga.

10
Sistem internih izveštaja
Koristi unutražnje podatke poslovnog sistema I uglavnom je povezan sa
računovodstvenim bazama podataka.
Sistem marketing obaveštavanja
Obezbedjuje eksterne podatke o promenama uslova u poslovnom I
makromarketinškom okruženju. Njegova glavna uloga sastoji se u skaniranju,
odnosno stalnom nadgledanju, praćenju ili snimanju okruženja.

Sistem marketing istaživanja

Je stalan proces prikupljanja, obrade, čuvanja I prezentacije informacija o
snagama I uslovima na tržištu I tržišnom okruženju koji deluju na poslovanje
preduzeća.

Sistem analitičkog marketinga

Koji služi kao podrška za odlučivanje u marketingu I sastoji se od: banke
podataka, banke metoda obrade podataka, banke modela I komunikacione veze.

5.2 . INFORMACIONI PODSISTEM PROIZVODNJE

Ovaj podsistem podržava procese upravljanja proizvodnjom u okviru kojih se

obavljaju poslovi planiranja potrebnih materijala I kapaciteta, izdavanja radnih
naloga I zahteva za nabavku, kao I upravljanja procesom proizvodnje.

Podsistem treba da se sastoji iz četri aplikacije:

 Upravljanje unutrašnjom logistikom

 Upravljanje materijalom
 Planiranje proizvodnje I poslovnih operacija
 Računarski integrisana proizvodnja

5.3 . INFORMACIONI PODSISTEM FINANSIJA I RAČUNOVODSTVA

Ovaj podsistem obuhvata procese vođenja finansija I računovodstva u okviru

kojih se obavljaju poslovi prikupljanja, kontrole I upravljanja svim novčanim
tokovima u preduzeću, na osnovu poslovnih planova, planova prihoda I rashoda I
na osnovu obračunatih troškova poslovanja pojedinih poslovnica. Takođe, u

11
okviru ovog podsistema vrši se evidentiranje finansijskih rezultata preduzeća,
odnosno svih novčanih transakcija I obračun zarada.
Aplikacije finansija I računovodstva čine finansijsko planiranje I predviđanje
budžeta, upravljanje finansijskim transakcijama, upravljanje investicijama I
kontrola I revizija.

5.4. INFORMACIONI PODSISTEM UPRAVLJANJA KADROVIMA

Informacioni podsitem upravljanja kadrovima podržava procese vođenja

kadrovskih, pravnih I opštih poslova u okviru kojih se obavljaju poslovi vođenja
politike kadrova, pravni poslovi, poslovi arhive, obezbeđenja imovine I lica,
socijalne zaštite I standarda kao I kancelarisko poslovanje.

Aplikacija o kadrovskim resursima može da obuhvati sledeće informacije:

 Opise poslova, obaveze, odgovornosti, zahteve, nivo obrazovanja,

potrebne sposobnosti
 Prikaz zaposlenih
 Raspored neradnih dana

Aplikacije upravljajna kadrovima su: zapošljavanje, praćenje zaposlenih I

planiranje I upravljanje ljudskim resursima.

Primena informacionih tehnologija u procesu zapošljavanja radnika može biti

veoma korisna, primeri za to su:

 Korišćenje Weba za zapošljavanje

 Spisak radnih mesta
 Izbor službenika

12
 L I T E R A T U R A:

 dr Jasmina Novaković, dr. Dragan Milanović, dr. Alepije Veljović: Poslovna

Informatika

 Zoran Lovreković: Čemu služi informatika,

 Andrew S. Tanenbaum: Arhitektura i organizacija računara

13