0% found this document useful (0 votes)
365 views88 pages

Marathi - Shri Siddhnath Shikhamani - Abhang Gatha

1. Shri Siddhant Shikhamani Abhang Gatha, a collection of 28 abhangs composed by Siddharameshwar Maharaj, was published in Marathi by S.D. Pasarkar with the blessings of Shri Siddhant Shikhamani Peethadhipati Shri Siddharameshwar Maharaj. 2. Later, Shri Siddharameshwar Maharaj commissioned Shri Dhyaneshwar Maharaj to compose additional abhangs for the collection. Shri Dhyaneshwar Maharaj composed over 400 new abhangs. 3. The collection containing the original 28 ab

Uploaded by

Veeresh BT
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
365 views88 pages

Marathi - Shri Siddhnath Shikhamani - Abhang Gatha

1. Shri Siddhant Shikhamani Abhang Gatha, a collection of 28 abhangs composed by Siddharameshwar Maharaj, was published in Marathi by S.D. Pasarkar with the blessings of Shri Siddhant Shikhamani Peethadhipati Shri Siddharameshwar Maharaj. 2. Later, Shri Siddharameshwar Maharaj commissioned Shri Dhyaneshwar Maharaj to compose additional abhangs for the collection. Shri Dhyaneshwar Maharaj composed over 400 new abhangs. 3. The collection containing the original 28 ab

Uploaded by

Veeresh BT
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 88

emoYàH meZ J«W§ ‘mbm- 68

n0ny0 lrH merOJX²Jwê Sm°0 M§ÐeoIa {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr ¶m§À¶m


n§M{dgmì¶m nrR mamohU-dYm©nZ{XZmÀ¶m {Z{‘ÎmmZo
hm J«§W àH m{eV H aʶmV Amcm Amho.

lr{gÕmÝV{eIm_Ur lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm (‘amRr)

A^§JJmWm aMZm : eo0 Xo0 ngmaH a


Shree Siddhant Shikhamani Abhang Gatha (Marathi)
By S. D. Pasarkar
ISBN : 978 - 93 - 82639 - 08 - 4

àH meH : e¡d^maVr emoYà{VðmZ, O§J‘dmSr ‘R, dmamUgr


aMZm pñWa^mf : (0542) 2450546
eofZmam¶U Xodmßnm ngmaH a
Ajag§¶moOZ : {ede³Vr H åß¶yQ a àmogog
O§J‘dmSr ‘R, dmamUgr (CÎma àXoe) 221 001

© àH meH

‘wÐH : {‘Îmc Am°’ goQ ,


gw§Xanya, dmamUgr

e¡d^maVr emoYà{VðmZ àW‘md¥Îmr : Owc¡ 2014


Sr. 35/77, O§J‘dmSr ‘R,
àVr : 2000
dmamUgr (CÎma àXoe) 221 001
‘yë¶ : 100 én¶o
lr‘X² a§^mnwar draqghmgZmYrœa lr‘X² C‚m{¶Zr gÕ‘©qghmgZmYrœa
lr 1008 OJX²Jwê àgÞaoUwH dragmo‘oœa {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr lr 1008 OJX²Jwê {gÕqcJamO|Ð {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr
draqghmgZ ‘hmnrR, ~miohmoÞay , {O0 {M¸ ‘Jiya (H Zm©Q H ) ¶m§Mo gÕ‘©qghmgZ ‘hmnrR, C‚m{¶Zr, {O0 ~ùimar (H Zm©Q H ) ¶m§Mo
ew ^ merd© M Z ew ^ merd© M Z
lrH merOJX²Jwê Sm°0 M§ÐeoIa {edmMm¶© ^JdmZ {edmÀ¶m ‘wImaqdXmVyZ àH Q Pmcoë¶m
‘hmñdm‘rOr ¶m§Zr "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' ¶m 28 {edmJ‘m§Mo g§nUy © gma åhUOo "lr{gÕmÝV-
g§ñH¥ V J«W§ mMo H ÞS‘ܶo ê nm§Va H ê Z nmam¶UJ«W§ {eIm‘Ur' hm J«W§ hmo¶. ‘yi g§ñH¥ V ^mfo‘Yrc
{gÕ Ho cm hmoVm. ˶mZ§Va ˶m§Zr AZoH ^mfm§Vrc hm J«W§ lrH mer‘hmñdm‘rOr ¶m§À¶m AmXoemdê Z
{dÛmZm§H Sy Z ¶m J«§WmMm {d{dY ^mfm§V AZwdmX gmocmnyaMo Sm°0 eo0 Xo0 ngmaH a ¶m§Zr "lr{gÕmÝV-
H adyZ KoD Z Vo J«§W àH m{eV Ho co. ˶m§À¶mM {eIm‘{UVÎdm‘¥V' ¶m ZmdmZo ¶mAmYr Amodr~Õ
AmJ«hnyd©H AmXoemdê Z gmocmnyaMo ‘amR rMo H ê Z ‘hmamï´ mVrc drae¡d ^m{dH m§À¶m ^p³V-
àmܶmnH Sm°0 eo0 Xo0 ngmaH a ¶m§Zr "lr{gÕmÝV- ^mdZocm A{YðmZ àmá H ê Z {Xco. ˶m J«W§ mMr
{eIm‘Ur'da Amodr^mî¶ aMyZ ‘amRr drae¡dm§Zm cmoH {à¶Vm nmhÿZ lrH merOJX²Jêw ‘hmñdm‘rOtZr
EH CÎm‘ nmam¶UJ«W§ V¶ma H ê Z {Xcm. ˶m J«W§ mÀ¶m Aܶm© cmImnojm Sm°0 ngmaH am§Zm hm J«§W A^§J~Õ H aʶmMm AmXoe {Xcm. Vmo {eagmd§Ú
A{YH àVr ‘hmamï´ mV gd©Ì {dV[aV Pmë¶m. cmoH m§Zr ˶m J«W§ mMo A˶§V ‘mZyZ ngmaH am§Zr H merV dmñVì¶ H ê Z ¶m J«§Wmda gmam§eê nmZo 405
CËgmhmZo ñdmJV Ho co. A^§Jm§Mr aMZm Ho cr. ˶m§Mo ho H m¶© nmhÿZ Amåhmcm A{Ve¶ g§Vmof Pmcm
˶mZ§Va lrH mer‘hmñdm‘rOtZr lr0 ngmaH a ¶m§Zm "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' Amho. ˶m§Zr AmYr ¶m J«W§ mda 3811 Amoì¶m {c{hë¶m Am{U AmVm 405
hm J«W§ A^§J~Õ H aʶmMr Amkm {Xcr. ˶mZwgma ngmaH am§Zr H mer‘ܶo A^§J {c{hco. Amodr d A^§J ¶m XmoÝhr ‘amRr N§Xm§da H drMo à^wËd Amho,
gnpËZH dmñVì¶ H ê Z àñVwV A^§JJmWm {gÕ Ho cr Amho. ¶m~Ôc Amåhmcm ho ¶mdê Z {gÕ hmoVo. ^m{dH m§Zm ^OZ H aʶmgmRr Am{U H sV©ZH mam§Zm
A˶§V AmZ§X dmQV Amho. Amodr Am{U A^§J ¶m N§Xm§~Ôc ‘amRr cmoH m§Zm VÎdà{VnmXZ H aʶmgmRr ¶m A^§Jm§Mm A{Ve¶ Cn¶moJ hmoUma Amho. ¶m
A˶§V AmH f©U Amho. ˶m‘wio ^OZ-H sV©ZmV JmʶmgmRr ¶m J«§WmVrc àmgm{XH J«W§ mMm gd© ^m{dH m§Zr cm^ ¿¶mdm d Amnco OrdZ g’ c H ê Z
A^§Jm§Mm {Z{üV Cn¶moJ hmoUma Amho. Amodr Am{U A^§J Aem XmoÝhr N§Xm§V ¿¶mdo. OJX²Jêw n§MmMm¶mªZr ngmaH am§Zm CÎm‘ Am¶wamamo½¶ XoD Z ˶m§À¶mH Sy Z
hm J«W§ {gÕ H aUmao Sm°0 ngmaH a d ˶m§À¶m Y‘©nËZr d Hw Qw ~§ r¶ ¶m§Zm drae¡d gm{h˶mMr ¶mnojmhr A{YH godm H ê Z ¿¶mdr. ˶m§Zm Am{U
OJX²Jêw n§MmMm¶mªMo AZ§V ‘§Jcmerdm©X. ˶m§À¶m n[admamcm AZ§V ‘§Jcmerdm©X!
B˶m{ef: B˶m{ef:

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & VrZ lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & Mma


lre¡cgy¶©qghmgZmYrœa lr‘ËH mer{dœmamܶkmZqghmgZmYrœa
lr 1008 OJX²Jêw Sm°0 MÞ{gÕam‘ n§{SVmamܶ {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr lr 1008 OJX²Jwê Sm°0 M§ÐeoIa {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr
lrgy¶q© ghmgZ ‘hmnrR, lrjoÌ lre¡c, {O0 H Z©cy (Am§Yà« Xoe) ¶m§Mo O§J‘dmSr ‘R, lrjoÌ H mer (dmamUgr) ¶m§Mo
ew ^ merd© M Z ew ^ merd© M Z
‘amRr drae¡d gm{h˶mMo ì¶mg§Jr Aä¶mgH , "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' hm 28 {edmJ‘m§ d a
g‘rjH , coIH d H dr Sm°0 eo0 Xo0 ngmaH a AmYm[aV drae¡d {gÕmÝVJ«§W Amho. doXmJ‘nma§JV
¶m§Zr ¶m AmYr lrH merOJX²Jêw ‘hmñdm‘rOtÀ¶m ¶mo{JHw cMH« dVu lr{ed¶moJr {edmMm¶mªZr aoUwH -
AmXoemdê Z "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur'da Amodr~Õ AJñ˶ ¶m§À¶m g§dmXê nmZo gw‘mao 1400 dfmªnydu
^mî¶ aMco Amho. ˶m J«W§ mÀ¶m àMma-àgmamgmRr g§ñH¥ V ^mfo‘ܶo ¶m J«W§ mMr aMZm Ho cr Amho. drae¡d
Amåhr lrH merOJX²Jêw § gmo~V ‘hmamï´ ^a J«W§ qXSr {gÕmÝV A{Ve¶ gwJ‘ d ñnïnUo à{VnmXZ H aUmam
A{^¶mZmV gh^mJr Pmcmo. ˶m J«W§ mcm drae¡d hm Anyd© d A{ÛVr¶ Agm J«W§ Amho. ¶m J«W§ mVrc
^m{dH m§H Sy Z CÎm‘ à{VgmX {‘imcm ho nmhÿZ {edmÛ¡V{gÕmÝVmMo ahñ¶ ‘hmamï´ mVrc gd© ^m{dH
Amåhmcm A˶§V AmZ§X Pmcm. AmVm lrH mer- ^³Vm§Zm gwc^ arVrZo H imdo ¶m CÔoemZo {ed^³V
OJX²Jêw ‘hmñdm‘rOtÀ¶m Amkoà‘mUo Sm°0 ngmaH am§Zr "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur'da H dr eofZmam¶U Xodmßnm ngmaH a ¶m§Zr ¶m J«W§ mda "lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V'
A^§JaMZm Ho cr Amho. ^OZ-H sV©ZmgmRr hr aMZm A˶§V Cn¶w³V RaUma ¶m ZmdmZo Amodr~Õ ^mî¶ aMyZ Vo lrH mernrRmcm g‘{n©V Ho co. Vo ^mî¶ nmhÿZ
Amho. ‘amRr cmoH m§Zm ‘wimVM Amodr Am{U A^§J ¶m XmoÝhr N§Xm§~Ôc A˶§V Amåhmcm A{Ve¶ g§Vmof Pmcm. Amåhr Am‘À¶m nrRmÀ¶m e¡d^maVr emoYà{VðmZ
ào‘ dmQVo. ‘hmamï´ mVrc g§Vm§Zr ¶m XmoZ N§Xm§VZy M Amncm {dMma cmoH m§n¶ªV ¶m g§ñWoV’} Vmo J«W§ ‘w{ÐV Ho cm. ˶mZ§Va gmocmnyanmgyZ Vo ZmJnyan¶ªV ‘hmamï´ ^a
nmohmoM{dcm Amho. ˶m‘wiMo lrH mer‘hmñdm‘rOtZr ngmaH am§À¶mH Sy Z AmYr JmdmoJmdr J«W§ qXSr H mTy Z Vmo J«W§ drae¡d ^m{dH m§n¶ªV nmohmoM{dcm. Ho di 7-8
Amodr^mî¶ H adyZ KoVco Am{U AmVm A^§JJmWm H adyZ KoVcr. ¶m XmoZ ‘{hݶm§V ¶m Amodr~Õ J«W§ mÀ¶m 60,000 nojm A{YH àVr ‘w{ÐV hmoD Z {dV[aV
aMZm§‘i w o ‘amRr drae¡d gm{h˶mMo XmcZ g‘¥Õ Pmco Amho. lÕmiy ^³Vm§Zr Pmë¶m AmhoV. AOyZhr ¶m J«W§ mMo ‘wÐUH m¶© MmcyM Amho. ‘hmamï´ mV gd©Ì drae¡d
AmodrJ«W§ mà‘mUoM ¶m A^§JJmWoMho r nmam¶U H ê Z ^moJ d ‘moj àmá H ê Z ^m{dH ¶m J«W§ mMo {Z˶ nmam¶U H arV AgVmV.
¿¶mdoV. lrOJX²Jêw n§MmMm¶mªZr Sm°0 ngmaH a d ˶m§À¶m n[admamcm CÎm‘ ^m{dH ^³Vm§Mm hm A^yVnyd© à{VgmX nmhÿZ hm J«W§ A^§J~Õ Pmcm nm{hOo Ago
Amamo½¶ d Am¶wî¶ XoD Z ˶m§À¶mH Sy Z CÎmamoÎma drae¡d gm{h˶mMr godm Amåhmcm dmQco. hm {dMma drae¡d ‘amRr gm{h˶mMo ì¶mg§Jr Aä¶mgH d H dr
H ê Z ¿¶mdr hm ‘§Jcmerdm©X! Sm°0 eo0 Xo0 ngmaH a ¶m§À¶mOdi ~mocyZ XmI{dcm Am{U ˶m§Zm ¶m J«§Wmda
B˶m{ef: gmam§eê nmZo A^§JaMZm H aʶmg gm§{JVco. AZoH H sV©ZH mam§Zm A^§Jm§Mm H sV©ZmgmRr
Cn¶moJ hmoʶmgmaIm Amho. Amåhr ngmaH am§Zm gm§{JVë¶mZ§Va ˶m§Zr ˶mMm ñdrH ma

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & nmM lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & ghm


Ho cm Am{U 20 ’o ~«dw mar Vo 24 ‘mM© 2014 ¶m H mimV H merjoÌr dmñVì¶ H ê Z narZo KoUma AmhoV. ¶mnwT ho r ˶m§À¶mH Sy Z AerM CËH¥ ï Y‘©gm{h˶godm KSmdr.
lrOJX²Jêw {dœmamܶm§À¶m H¥ nmerdm©XmZo "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur'À¶m 101 ñWcm§da lrOJX²Jêw {dœmamܶ Am{U H mer{dœZmW AÞnyUm© Am{U gd© n§MnrRmYrœam§Mm
gmaê nmZo A^§JaMZm H ê Z ˶m§Zr hm J«W§ nyU© Ho cm. {deof åhUOo J«W§ aMZm hmoV H¥ nmerdm©X ˶m§À¶mda {Za§Va amhmdm hm ‘§Jcmerdm©X!
AgVmZmM ‘hm{edamÌrÀ¶m nd©H mir H mhr ‘{hcm ^³Vm§Zr ˶m§Vrc {ZdSH Sm°0 ngmaH am§À¶m gw{dÚ nËZr gm¡0 Cfm ngmaH a ¶m§Zr ngmaH am§Zr {c{hcoë¶m
A^§Jm§Mo Jm¶Z H ê Z gd© gX²^³Vm§Zm AmZ§{XV Ho co. ho nmhÿZ Amåhmcmhr A˶§V ~hþVHo gd© dmL² ‘¶mMo g§JUH s¶ AjacoIZ H ê Z AmnU ˶m§À¶m Ho di cm¡{H H
AmZ§X Pmcm. Sm°0 ngmaH a ho ‘wimVM H {d‘ZmMo Agë¶m‘wio ˶m§Mr H {dVmaMZm ghY{‘©Ur ZgyZ gm{hp˶H ghY{‘©UrgwÕm AmhmoV ho {gÕ Ho co Amho. gm{h˶joÌm‘ܶo
A˶§V àdmhr d gwX§ a Pmcr Amho. Amodr~Õ J«W§ mMo gX²^³Vm§Zr Ogo ñdmJV Ho co nyUd© i
o a‘‘mU hmoUmao Ago Xm§n˶ Xþc^© AgVo. ^{dî¶H mimV gwÕm ¶m Xm§n˶mH Sy Z
Amho VgoM, ^OZ-Jm¶Z H aUmao ^³V d H sV©ZH ma ¶m A^§JJmWoMohr ñdmJV ^JdmZ {edmZo CËH¥ ï gm{h˶godm H adyZ ¿¶mdr.
H ê Z Cn¶moJ H ê Z KoVrc Agm Amåhmcm {dœmg Amho. ¶m A^§JJmWogmRr lra§^mnwar, lrC‚m{¶Zr Am{U lre¡c OJX²Jêw § Zr Amerd©MZ
"lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' hm J«§W gmjmV² ^JdmZ {edmMmM àgmXê n g§Xoe XoD Z coIH X§nVrcm Amerdm©X {Xë¶m~Ôc Amåhr ˶m§Mo F Ur AmhmoV. J«W§ ‘wÐUmgmRr
Agë¶m‘wio Á¶m Á¶m arVrZo cmoH m§Zm Cn¶w³V Raoc ˶m ˶m arVrZo ¶m J«W§ mda ghH m¶© H aUmao {MXmZ§X Amo0 {hao‘R d Sm°0 Or0 gr0 Ho X§S ‘R ¶m§Zm ‘§Jcmerdm©X.
Zd{Z{‘©Vr H ê Z Vo Aä¶mgmgmRr CncãY H ê Z XoʶmMo H m¶© lrH mernrRmZo B˶m{ef:
A§JrH maco Amho. nyÁ¶ lrH mer‘hmñdm‘rOtÀ¶m nrRmamohUmÀ¶m am¡ß¶‘hmoËgdmÀ¶m
{Z{‘ÎmmZo "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur'darc {d{dY J«§Wm§Mo àH meZ H aʶmMr ¶moOZm
H mernrRmZo AmIcr Amho. àñVwV "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm' hm J«W§ XoIrc
¶m ¶moOZo‘ܶo àH m{eV hmoUma Amho. "lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V' ¶m Amodr~Õ
J«§WmMo ^m{dH ^³Vm§Zr Ogo CËñ’y V©nUo ñdmJV Ho co VgoM ¶m A^§JmWoMohr Vo
ñdmJV H aVrc Agm Amåhmcm {dœmg dmQVmo.
Sm°0 eo0 Xo0 ngmaH a ho AmYrnmgyZM drae¡d gm{h˶{Z{‘©VrV AJ«go a hmoV.o
lr‘Ý‘WM[aVm‘¥V, lra‘Voam‘H Wm‘¥V, A^§J {gÕm¶Z, lr{gÕam‘m¶U, M§Ðgmdcr
B0 H mì¶aMZo~amo~aM ˶m§Zr H mX§~ar, ZmQH , ñnïrH aU-^mî¶, g§emoYZcoIg§Jh« ;
lrcú‘UJmWm, lr{gÕam‘oœam§Mr dMZo, lr‘Ý‘W{edqcJH¥ V na‘ahñ¶ B0 J«W§ m§Mr
g§nmXZo Ago {dnwc coIZ Ho co Amho. ‘hmamï´ mVrc ^m{dH ^³Vm§À¶m ‘ZmV ATi
ñWmZ {Z‘m©U H aUmam "OÝ‘ hm AIoaMm' ¶mgmaIm ~¥hX² AZwdmXJ«W§ hr ˶m§Zr {gÕ
Ho cm. "lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V' hm Amodr~Õ J«W§ {chÿZ ˶m§Zr ‘amRr drae¡d
^m{dH m§Zm Anma AmZ§X {Xcm Amho. AmVm ˶m§À¶mH Sy Z "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur
A^§JJmWm' ¶m J«W§ mMr aMZm Pmcr Amho. ˶mMmhr AmñdmX ^m{dH ^³V Amnmnë¶m

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & gmV lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & AmR


‘Zmo J V g§^mdZm "AdKoZ Jm§dÛmat& Ahod O¡gr&& (kmZoœar, 13.822)' Aem eãXm§V Ho cr
Amho, ¶mMr OmUH mam§Zm H ënZm AmhoM.
n0ny0 lrH merOJX²Jwê Sm°0 M§ÐeoIa {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOtÀ¶m AmXoemdê Z ‘{hZm^a H merdmñVì¶mV n0ny0 lrH mer‘hmñdm‘tOtMo g§OrdH gm{Þܶ cm^co.
"lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V' hm Amodr~Õ J«§W {chÿZ Pmcm. ˶mcm ‘hmamï´ mVrc n0ny0 lrC‚m{¶ZrOJX²Jwê d n0ny0 lre¡cOJX²Jwê ¶m§À¶m Xe©ZmMo ^m½¶hr cm^co.
{ed^³Vm§Mm A^yVnyd© à{VgmX cm^cm. n0ny0 lre¡cOJX²Jwê d n0ny0 lrH merOJX²Jwê ZmWfðr CËgdmÀ¶m {Z{‘ÎmmZo ny0 Jwé~m~m ‘hmamO d ny0 J{hZrZmW ‘hmamO Am¡goH a
¶m ^JdX²nmXm§À¶m {Xì¶ gm{ÞܶmV ‘hmamï´ mVrc JmdmJmdm§V J«§WqXSr {ZKyZ J«§WcmoH mn©U- ¶m§Mmhr ghdmg cm^cm. ˶m‘wio YݶVm dmQcr. lr‘Vr Z{cZr {Ma‘o d{hZr, ‘RmMo
gmohim gmOam Pmcm. df©^amÀ¶m AmVM J«§WmÀ¶m Aܶm© cjmnojm A{YH àVr ‘w{ÐV ì¶dñWmnH lr0 n§Mmjar {cJmSo, lr0 ^r‘me§H a O§J‘, lr0 àdrU ñdm‘r d ˶m§Mo
hmoD Z ^³Vm§n¶ªV nmohmoMë¶m. hm AZw^d A˶§V gwIX hmoVm. Amnco H m‘ AmVm g§nco, ghH mar, lr0 OJXre d gm¡0 O¶lr gê a X§nVr Am{U JwéHw cmVrc {dÚmWu ¶m§À¶m
øm {dMmamV a‘cmo AgVmZmM n0ny0 ‘hmñdm‘rOtZr nwÝhm Amkm Ho br- ""AmVm ghdmgmV {Xdg AmZ§XmV Joco. ‘wÐUH m¶m©V e¡d^maVr emoYà{Vð mZMo H m¶©dmh
"lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' A^§J~Õ H am.'' Sm°0 Or0 gr0 H| SX‘R d lr0 {MXmZ§X {hao‘R H gJr ¶m§Mo ghH m¶© cm^co. J«§WmMo
Jwdm©km Pmcr H s CSr ¿¶m¶Mr ho RacocoM hmoVo. 20 ’o ~«wdmar 2014 amoOr nËZrgh g§JUH s¶ AjacoIZ ‘mPr nËZr gm¡0 Cfm {hZo Zoh‘rà‘mUo {ZXm}f arVrZo Ho co.
H mercm Amcmo Am{U JwéH¥ noÀ¶m ~imda ‘{hݶm^amV hr A^§JJmWm {gÕ Pmcr. lr‘Vr gwaoIm ZmJc‘o (Zm§XoS ) Am{U gm¡0 O¶lr {XdQo (Ah‘XZJa) ¶m§Zr ¶m
"OÝ‘ hm AIoaMm' Am{U "lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V' ¶m J«§WcoIZmÀ¶m {Z{‘ÎmmZo J«§WmVrc H mhr A^§Jm§Mo Jm¶Z H ê Z Amåhmcm AmZ§{XV Ho co. gdmªMo ‘Z:nyd©H Am^ma.
J«§W{df¶ Smo³¶mV n³H m éOcocm hmoVm. ~mcnUmnmgyZ Amodr, A^§J ho N§X ‘ZmV é§Or ~mcnUmnmgyZM Amodr-A^§J ho N §X ‘ZmV éOcoco hmoVo. n0ny0 lrH mer-
KmcV hmoVo. OJX²Jwê {dœmamܶ Am{U n0ny0 lrH merOJX²Jwê ¶m§Mo Amerdm©X nmRrer ‘hmñdm‘rOtÀ¶m H¥ noZo ˶m§Mm Cn¶moJ H aʶmMr g§Yr cm^cr ho ‘mPo Ahmo^m½¶! eó
hmoVo. ˶m‘wio Ad¿¶m ‘{hݶmV g§H ënmcm {gÕrMo ’ i cm^co. dmnamV Zgoc Va Vo J§OyZ OmVo åhUVmV. H {dËde³VrMohr VgoM Agmdo. g§Yr{dZm
A^§J ho d¥Îm Amho, VerM "d¥Îmr'hr Amho. g§Vm§À¶m A^§Jm§V ˶m§Mm ^mdmdoJ VrXoIrc H mo‘oOyZ OmV Agoc. ‘mPo ^m½¶M ~cdÎma! ˶m‘wio n 0ny0 lrH mer-
à{Vq~{~V Pmcm Amho. EH m g§nyU© J«§W{df¶mcm A^§Jê n Úm¶Mo Agë¶m‘wio ¶oWo ‘hmñdm‘rOtMm H¥ nmerdm©X cm^cm Am{U ‘m¶m ‘amRr ~m§Ydm§gmRr hm VÎd~moYmMm
^mdm{dîH mamcm Adga ZìhVm. A^§JN§XmV {df¶ ñnï H aʶmMo ~§YZ hmoVo. åhUyZ ‘mc Amodr-A^§Jm§À¶m JmoUrV dmhÿZ AmUm¶Mo ^m½¶ ‘cm cm^co. H¥ VmW©Vm ¶mnojm
g§VH dtMo ^mdmoËH Q A^§J Am{U {df¶mMm hmV Yê Z Mmccocm ¶m J«§WmVrc A^§J doJir H moUVr AgVo?
¶m§‘Yrc A§Va MmoI§Xi dmMH mcm ghO OmUdoc. ¶m J«§WmV A^§J "d¥Îm' åhUyZ YݶmMm hm ‘mc AmUcm dmhÿZ& VodTmM jU ‘mPm Amho&&
¶mo{Oco Amho ho cjmV KoVco nm{hOo. ‘mc dmhm¶mg {Zd{Sco ‘cm& Jm¡adM Pmcm OUy ‘mPm&&
¶m JmWoV MmaMaUr d XmoZMaUr Aem XmoZhr A^§Jm§Mm Cn¶moJ Ho cm Amho. H mhr
{RH mUr {Z¶©‘H aMZmhr AmTioc. "lr{gÕmÝV{eIm‘Ur' hm g§ñH¥ V J«§W gw‘mao J«§WnmRH m§Mm AIoaMm OÝ‘& RamdmM, nU ‘mPm ZH mo&&
Mm¡Xmeo dfmªnydu aMcocm Amho. ˶m‘wio AmYw{ZH H mimVrc dmMH m§À¶m ^wd¶m C§MmdVrc nwÝhm J^©dmg hdm ¶mMgmRr& KSmdr H m‘mRr coIZmMr&&
Aem H mhr H ënZm ¶oWo AmTiVrc. CXm0:- {eIar OmʶmV ZZmhrmhr g‘mYmZ& nm¶arMm ‘mZ ‘m¶mH So&&
{edm{dU Aݶ J¥hmV Á¶m Xod& VoWo H Yr nm¶ Rody Z¶o&& hr A^§Jgodm lrH mer{dœmamܶ d n0ny0 lrH mer‘hmñdm‘rOtÀ¶m MaUH ‘cr
Aݶ Xodm nwOr H [aVmo nmI§S & ˶mMo H Yr Vm|S nmhÿ Z¶o&& ^{³V^mdnyd©H g‘{n©V...!
{edqZXm H ar XþamMmar H moUr& Or^ ‘wimVy{Z hmgSmdr&& - eo0 Xo0 ngmaH a
O§J‘dmSr ‘R, dmamUgr, "CfmñdßZ' 126 ~, ‘mHª So¶ ZJa, gmocmnya (‘hmamï´ )
Aem {RH mUr ^[³VjoÌmVrc EH {ZðmM AYmoao{IV Pmcr Amho ¶mMr OmUrd 31 ‘mM© 2014, JwT r nmSdm pñWa^mf : (0217) 2602301
Rodcr nm{hOo. g§Vloð kmZXodm§Zr gwÕm Xa{Xder Xod ~XcUmè¶m AkmZr ^³VmMr Ma^mf : 9420780570 / 8087559904

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & ZD lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & Xhm


{df¶mZwH« ‘{UH m 51. ñd¶ñWc 88 77. ZïmJ‘ñWc 120
52. MañWc 89 78. Am{Xàgm{XñWc 121
ny d © n r{R H m n¥0H« 0 1-16 27. qcJ‘mhmËå¶ñWc 55 53. nañWc 90 79. AÝ˶àgm{XñWc 122
A§JñWb
ñWboo 28. O§J‘‘mhmËå¶ñWc 56 80. goì¶àgm{XñWc 123
‘mho œ añWc
^³VñWb n¥0H« 0 29. ^³V‘mhmËå¶ñWc 57
54. {H« ¶mJ‘ñWc 92 eaUñWc
1. qnSñWc 17 30. eaU‘mhmËå¶ñWc 59
55. ^mdmJ‘ñWc 93 81. XrjmnmXmoXH ñWc 125
2. qnSkmZñWc 19 31. {edàgmX‘mhmËå¶ñWc 60
56. kmZmJ‘ñWc 95 82. {ejmnmXmoXH ñWc 125
3. g§gmaho¶ñWc 20 àmUqc{JñWc 57. gH m¶ñWc 96 83. kmZnmXmoXH ñWc 126
4. JwéH méʶñWc 22 32. àmUqc{JñWc 62 58. AH m¶ñWc 98 84. {H« ¶m{Zîn{ÎmñWc 127
5. qcJYmaUñWc 25 33. àmUqcJmM©ZñWc 63 59. naH m¶ñWc 98 85. ^md{Zîn{ÎmñWc 129
6. ^ñ‘YmaUñWc 28 34. {ed¶moJg‘m{YñWc 64 60. Y‘m©MmañWc 100 86. kmZ{Zîn{ÎmñWc 130
7. éÐmjYmaUñWc 29 35. qcJ{ZOñWc 66 87. qnSmH meñWc 131
61. ^mdmMmañWc 101
8. n§MmjarOnñWc 31 36. A§JqcJñWc 67 88. q~ÛmH meñWc 132
62. kmZmMmañWc 103
9. ^³V‘mJ©{H« ¶mñWc 34 89. ‘hmH meñWc 133
10. C^¶ñWc 38 eaUñWc àgm{XñWc
37. eaUñWc 69 90. {H« ¶màH meñWc 134
11. {Ì{dYg§n{ÎmñWc 40 63. H m¶mZwJ«hñWc 105
38. Vm‘g{ZagZñWc 70 91. ^mdàH meñWc 135
12. MVw{d©Ygmam¶ñWc 41 64. B§{жmZwJh« ñWc 106 92. kmZàH meñWc 136
13, 14, 15. gmonm{Y- 39. {ZX}eñWc 72 65. àmUmZwJ«hñWc 107
{Zénm{Y-ghOXmZñWco 42 40. ercg§nmXZñWc 73 66. H m¶m{n©VñWc 108 Eo ³ ¶ñWc
Eo ³ ¶ñWc 67. H aUm{n©VñWc 109 93. ñdrH¥ VàgmX¡³¶ñWc 138
‘mho œ añWc
41. Eo³¶ñWc 74 68. ^mdm{n©VñWc 110 94. {eïmoXZñWc 140
16.‘mhoœaàe§gmñWc 44
42. AmMmag§n{ÎmñWc 76 69. {eî¶ñWc 111 95. MamMac¶ñWc 141
17. qcJ{ZðmñWc 45
43. EH ^mOZñWc 77 70. ewlyfwñWc 112 96. ^m§S ñWc 143
18. nydm©l¶{ZagZñWc 46
19. gdm©Û¡V{ZagZñWc 47 44. gh^moOZñWc 79 71. goì¶ñWc 113 97. ^mOZñWc 144
20. AmˆmZ{ZagZñWc 48 98. A§JmconñWc 145
qcJñWco àmUqc{JñWc 99. ñdnamkñWc 146
21. Aï‘y{V©{ZagZñWc 49 ^³VñWc 72. AmË‘ñWc 114
22. gd©JV{ZagZñWc 49 100. ^mdm^mdc¶ñWc 147
45. XrjmJwéñWc 82 73. AÝVamË‘ñWc 117 101. kmZeyݶñWc 148
23. {edOJÝ‘¶ñWc 50 46. {ejmJwéñWc 83 74. na‘mË‘ñWc 118
24. ^³VXo{hH qcJñWc 51 47. kmZJwéñWc 84 Cng§ h ma 151
75. {ZX}hmJ‘ñWc 119
àgm{XñWc 48. {H« ¶mqcJñWc 85 76. {Z^m©dmJ‘ñWc 120 n[a{eï 159
25. àgmX‘mhmËå¶ñWc 53 49. ^mdqcJñWc 86
26. Jwé‘mhmËå¶ñWc 54 50. kmZqcJñWc 87

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & AH am lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & ~mam


J«W§ XmZr
lr0 J§JmYa åhmVmaXod qhJ{‘ao, nwUo
gm¡0 gw‘Z J§JmYa qhJ{‘ao

lr‘ËH mer{dœmamܶkmZqghmgZmYrœa M

lr 1008 OJX²Jêw lr0 ^aV am‘M§Ð C§~aH a, nwUo


gm¡0 ‘§Jb ^aV C§~aH a
Sm°0 M§ÐeoIa {edmMm¶© ‘hmñdm‘rOr
O§J‘dmSr ‘R, lrjoÌ H mer (dmamUgr) ¶m§À¶m M

nrRmamohU am¡ß¶‘hmoËgdr dfm©{Z{‘Îm lr0 ^r‘me§H a amOmam‘ O§J‘, A§~aZmW, ‘w~§ B©


lrOJX²Jêw {dœmamܶm§À¶m lrMaUH ‘br gm¡0 Cfm ^r‘me§H a O§J‘

hm J«W§ g‘{n©V M

qbJ¡³¶ Vmam~mB© JUnVAßnm gmIao


¶m§À¶m ñ‘¥{Vàr˶W©
gm¡0 Z§{XZr OJÞmW Qmbo, VioJmd Xm^mSo
lr0 amO|Ð JUnVAßnm gmIao, Zm{gH
lr{gÕmÝV{eIm_Ur
A^§JJmWm
lr{gÕmÝV{eIm_Ur A^§JJmWm Ñí¶mÑí¶ A§ V ~m© ø OJVmV& Vy M Amo V àmo V ^aco c m&&
eofmÀ¶m dmUrV ^ê {Z¶m a§J& H adr A^§JJmWm {gÕ&&
nyd©nr{RH m 4
‘yc n§MmMm¶© Am{U {dÚ‘mZ& gdmªZm d§XZ ‘Zmo^mdo&&
‘§ J cmMaU OJX² J w ê M§ Ð eo I am gmï m§ J & gd© X m A^§ J Z‘ñH ma&&
&& lrJUoem¶ Z‘: && lrgañd˶¡ Z‘: && lrOJX²Jéw n§MmMm¶}ä¶mo Z‘: && ˶m§À¶m àoaUoZo A^§JcoIZ& Ama§{^co, nyU© hmoB©c ho&&
&& lrC‘m‘hoœamä¶m§ Z‘: && lr‘Ý‘Wñdm{‘Zo Z‘: && nc{gÕ ñdm‘r gX²Jêw g‘W©& ˶m§À¶m nXr ZV gXm Amho&&
1 eof åhUo Jwê {gÕqcJ ñdm‘r& ˶m§Zm Z{‘co ‘r AmXamZo&&
›H mañdê n gd© {dÚm{ZYr& Z{‘Vmo ‘r AmYr JUoemcm&& 5
A^§JcoIZ Xodm nyU© ìhmdo& H¥ noZo H amdo H m¶© {gÕ&& ~gdmXr {edeaUm Z‘Z& {Z{‘©co dMZH mì¶ Á¶m§Zr&&
VwPm H¥ nmhñV AgVm ‘ñVH s& ~mocco ‘wH m H s eãX~«÷&& kmZXod, EH ZmW, VwH mam‘& g§Vm§Zm àUm‘ gd© ‘mPm&&
H m¶m©a§^r Vwcm {dZ{dVr g§V& Am{U H cmd§V H cmào‘r&& ‘Ý‘WmXr gd© {edg§VH dr& ˶m§À¶m nm¶r SmoB© Ro{dcr ‘r&&
dmQMmc AmVm ¶oWo Ama§{^cr& Mmcy Xo Mmdir eofmMr øm&& gd© g§V-^³VH dtZm d§{Xco& ˶m§MoM VmÝhþco ~mcH ‘r&&
eof åhUo gd© lmo˶m§Zm d§XZ& Úmdo AdYmZ ldUmg&&
2
{dœg§‘mo{hZr emaXo {MËH io& d§{XVmo ñZohmio ‘Zmo^mdo&& {edñVwVr
Vw¶m H¥ nmñne} gm{h˶mMr doc& JmRVo Am^mi ghO{M&& 6
Vw¶m H QmjmZo AjaMm§XUo& {dœm XoVo XoUo àH memMo&& Ì¡cmoŠ`d¡^d aoImdo {MÌmV& Ë`mg AmYmaq^V {ed EH &&
Zmhr agd¥Îmr, coIUrV ~i& Var nmPaoc {dœmg hm&& g{ƒXmZ§X Vmo na{ed~«÷& Ë`mMo nX`w½_ Z{_Vmo _r&&
eoföX¶rMo ~rO A§Hw amdo& AmË‘mZ§Xr Ýhmdo ^³VcmoH && doXmÝVr åhUVr na~«÷ Ë`mcm& gd© OJVmcm VmoM _yi&&
3 NÎmrg VÎdo hr ~wS ~wSo {Z cmQm& Á`mdar Vmo _moR m {edqgYy&&
^³VOZg»¶m {edna~«÷m& ñ’y Vr©Mr nm¡{U©‘m hmoB© AmO&& Ë`mÀ`m àH memZo {dœ àH meVo& OJ AmZ§XVo Ë`mÀ`m_wi&o &
Vw  ¶m ào a Uo Z o hcVo ~« ÷ m§ S & ^« ‘ Vo AI§ S Ordg¥ ï r&& NÎmrg VÎdm§Mm H ar Omo {dH mg& {Z_©c e§^yg Z_ñH ma&&
coIUrV ‘m¶m ^ê Z gm‘϶©& VwPo VyM VÎd àH medr&& {ZJw©U Vmo Ago Am{U {ZamH ma& KoB© AdVma ^ŠVm§gmRr&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 1 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 2
BÀNm-kmZ-{H« `m`wŠV eycYmar& Ë`mcm Z_ñH mar dma§dma&& VoUo "‘wÔXod' Zm‘o AÝdW©H & Amoi{IVr cmoH gd© ˶m§Zm&&
eof åhUo {ed ~«÷m§S r ì`m{ncm& VmoM ZQcocm {dœê no&& ˶m§Zm "{gÕZmW' Zm‘o EH nwÌ& A˶§V n{dÌ EH hmoVm&&
amJÛo f ‘w ³ V, {edê nkmVm& {gÕmÝV{ZU} V m à~mo Y H &&
epŠVñVwVr
eof åhUo drae¡d{eIm‘Ur& Ago ˶m§Zm ‘wZr àe§{gVr&&
7
Ì¡cmoŠ`mMo Ago {Z{_©{VH maU& {edmer A{^Þ na{edm&& 10
ghY{_©Urg e§^yÀ`m Z{_Vmo& Zm_ê nm§V Vmo {VÀ`m_wio&& AmMm¶©Hw imV Pmë¶mZo OZZ& {ed^³Vr nyU© ~mUcocr&&
fQ²H cm§Mr _mVm H ë`mUr _§Jcm& g_W© eŠVrcm Z_ñH ma&& {gÕZmWm Pmcm ~w{Õd§V gwV& "{ed¶moJr' »¶mV Zm‘o OJr&&
{edmgdo amho àH meo {dœmcm& eŠVrÀ`m ê nmcm d§{XVmo _r&& M§Ðmcm nmhVm gmJa AmZ§Xo& Vgm {n˶mcm Xo AmZ§X Vmo&&
A_¥VËdmgmRr Amco Oo eaU& H [aVo àXmZ kmZ Ë`m§Zm&& {edkmZm‘w i o ˶m§ M m H s{V© J § Y & Xadio ‘§ X Mhþ H S o & &
{edmMo a§OZ H [aVo gd©Xm& Z‘« {VÀ`m nXm§dar eof&& {ed{gÕmÝVmcm ~mYH Or ‘Vo& I§S Z nwaVo ˶m§Mo Ho co&&
H m{‘H mnmgy Z dmVw c mn¶ª V & {edmJ‘J« § W Aä¶m{gco & &
J«§WH ma-d§edU©Z do X ‘mJm© g Z H [aVm {damo Y & {edmMma{gÕ H am¶mg&&
8 EH moÎmaeV ñWcm§Zr Oo ¶w³V& ewÕ {edmÛ¡V àd{V©co&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur J«§W Wmoa& ˶mMo J«§WH ma {ed¶moJr&& lr{gÕmÝV{eIm‘Ur ¶m J«W§ mV& Vo{M A{^ì¶³V eof åhUo&&
"{ed¶moJr {edmMm¶©' ¶m Zm‘mZo& ˶m§Zm AmXamZo g§~mo{YVr&&
˶m§À¶m d§er nydu Pmco EH {gÕ& cmoH m§V à{gÕ "{ed¶moJr'&& g¥{ï{Z[‘©Vr
‘y { V© ‘ § V {edkmZmMo gmJa& A§ J r gXmMma ~mUco c m&& 11
dmUr agd§Vr EoH VmM {MÎmr& OmJo {ed^³Vr ‘Zm‘ܶo&& na{edVÎd ñd¶§ à H m{eV& gd© ì ¶mnr em§ V gd© k Vo & &
M§ Ð Xe© Z mZo gmJa CYmUo & nS Vm Mm§ X Uo ’w co nÙ&& g¥{ï{Z{‘©VrÀ¶m AmYr EH ‘od& hmoVo {edVÎd {dÚ‘mZ&&
eof åhUo Ver lmoV¶m§Mr ‘Zo& ˶m§À¶m d³V¥ËdmZo à’w {„V&& gX²-{MXmZ§Xê nr {d‘e© Vr& e³Vr crZ hmoVr {edmVM&&
9 AmnU AX²^wV ìhmdo {dœê n& CX²^do g§H ën {edVÎdr&&
d§er ˶m OÝ‘co {ed¶mo{J¶m§V& loð kmZd§V "‘wÔXod'&& VËH mi {d‘e©e³Vr CnmXmZ-& H maU hmoD Z {dœ {Z‘u&&
d§eJ^u OÝ‘coë¶m ‘mo˶mg‘& H m§Vr AZwn‘ VoO:nw§O&& fS² Jw U ¡ œ ¶© g § n Þ {edmZo & {Z‘m© ¶ m ^w d Zo àmUr gd© & &
eaU Amcoë¶m ^³Vm§Mr gw-‘Zo& kmZmonXoemZo g§VmofVr&& àW‘ {Z{‘©cm gwV ~«÷Xod& ˶mcm {dÚm gd© ~mo{Y¶oë¶m&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 3 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 4
eof åhUo {edmkoZo ~«÷Xod& Ama§^r Vmo {dœ {Z‘m©¶mg&& {Z:eãX {ZJyT Jwhm§À¶m ‘YyZ& {ed¶moJr crZ {edܶmZr&&
12 H ‘iH ù¶m§ M m òdo J§ Y ag& J§ { YV ‘mZggamo d a&&
à¶mg H ê {Z {dYmVm WH cm& Aj‘ Racm {Z{‘©Vrg&& H¡ cmg{eIao {Zio A§Vami& ^o{XVr VoOmi ñV§^ OUy&&
{dœ{Z{‘© V rMm gw M o Z m Cnm¶& ‘J {ednm¶ ÑT Yar&& ‘m{UH -Xrnm§Zr Joco COiyZ& A§V:nwa nyU© H¡ cmgmMo&&
åhUo "C‘mnVr Ak ‘r g§nUy &© {dœmMo {Z‘m©U Pmco Zmhr&& eof åhUo VmoaUñV§^ ‘hmÛmar& emo^co ˶mdar e§I, nÙ&&
VwåhrM H amdr {dœmMr {Z{‘©Vr& ˶mZwgma ‘J Vr {Z{‘©Z ‘r'&& 15
eof åhUo Aer H ê {Z àmW©Zm& ~go XrZdmUm ~«÷Xod&& {demc dómZo ‘§Q nmMo NV& Pmco Ac§H¥ V ‘mo{V¶m§Zr&&
13 emo^Vr ‘§Q nq^Vr d¡Sy ¶mªZr& àdmiaËZm§Zr emo^o N V&&
‘J e§H amZo Amnë¶mg‘mZ& Ag§»¶ {Z‘m©U JU Ho bo&& à‘W-Zw n y a ÜdZr ‘§ Q nmV& Kw ‘ o AZmhV ZmX Ogm&&
gd©e[³V¶w³V kmZmZ§XnyU©& {dœmMo {Z‘m©U-g§hmaj‘&& Xo d ‘w H w Q m§ V ‘§ X mamMr ’w co & ˶m§ M m Xadio ‘§ X J§ Y &&
aoUwH , XméH Vgo K§Q mH U©& Am{U YoZwH U©, {dœH U©&& {ede§ H amMo aËZqghmgZ& Jo c o Xd© i y Z n[a‘io & &
n§M {edJU ˶m‘ܶo à‘wI& hoM hmoVr XoI n§MmMm¶©&& emo^o {ed ‘ܶo Xodm§Zr do{ïV& H ‘cdZmV h§g Ogm&&
dra, Z§Xr, ^¥J§ r, d¥f^ {Z ñH§ X& n§M ho à{gÕ {edJU&& eo f åhUo MH« dVu amOmg‘& {edna~« ÷ {damOco & &
Jmo Ì nw é f ho ¶m§ À ¶mMnmgy Z & Ohmbo CËnÞ drae¡ d &&
{eddU© Z
˶m‘ܶo aoUwH XméH ho XmoZ& e§H ambm nyU© {à¶ hmoVo&&
eof åhUo ˶m§Zm Ûmanmb Ho bo& a{jVr gJio A§V:nwa&& 16
nwînagmñdmXr ^«‘a V„rZ& Vgo {ed ‘¾ AmË‘mZ§Xr&&
H¡ bmgdU©Z ghò M§Ðm§Mr àH Q mdr ÚwVr& Ver XohH m§Vr VoO:nw§O&&
14 Xod‘wHw Qm§Mr ’ mHo aËZà^m& VoUo Iwco Am^m dgZmMr&&
énoar {ecm§Zr gOcm H¡ cmg& {Xgo Vo cmo^g ê n ˶mMo&& ^mir M§ÐH cm H Uu nwînH ir& H§ RmV emo^cr ‘w§S ‘mi&&
J§Yd© {ó¶m§Zm OUy H« sSm¶mcm& ‘mo{V¶m§Mm Ho cm Xn©U{M&& H ‘imgmaIo {ÌZo Ì à’w „& AYar H mo ‘ c ‘§ X pñ‘V&&
nw î n-’ c^mao Vê chS co & ^« ‘ a Jw § J co nw î nago & & éiVr Hw§ S co emo^Vr H nmoc& H§ R {Xgo ZrcnÙmg‘&&
nú¶m§À¶m Hy OZo ^ao Amg‘§V& {Xem gwJ§{YV dm¶y‘wio&& H ënVég‘ ^w O m emo { ^d§ V & H§ H Uo H amV aËZ‘¶&&
{H Þa {ó¶m§ À ¶m Jm¶Zo ‘Yw a & Kw ‘ Vo H§ Xa nd© V mMo & & Jm¡ardjñne} dj:ñWc Yݶ& Vc‘ aoer‘ dó A§Jr&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 5 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 6
‘moVr‘mi éio ñne} Zm{^ñWmZ& OUy AmqcJZ XoB© J§Jm&& cú‘r Am{U gañdVr& XodH ݶmhr A{M©Vr&&
Mm¡a§Jmdar Vo R o{dcoco nX& ˶mV VoO, ZmX Zynwam§Mm&& Ag§ » ¶ Vo {edJU& {edgo d o V {Z‘¾&&
eo f åhUo Xþ O o nX A§ H mda& ~¡ g co e§ H a Xþ ‘ Sy Zr&& Xod XmZd {Z F fr& C^o e§H amÀ¶m nmer&&
^dmZrdU© Z eo f åhUo gd© O U& Pmco go d o ‘ ܶo ‘¾&&
17 20
{dœmMo H maU gm¢X¶m©Mr ImU& C‘m {dÚ‘mZ dm‘^mJr&& {ed ñdoÀNmdV©ZmV& Pmco ‘¾ H ¡cmgmV&&
BÀNm-kmZ-{H« ¶m e³VtZr g§nÞ& nmd©Vr A{^Þ e§H amer&& H Yr Xodm§er ~mocVr& H Yr ì¶mgm dmIm{UVr&&
doUrV ‘micr ‘moJè¶mMr ’w co& ˶m§À¶mgdo Smoco ^¥J§ Wdm&& H Yr cj Z¥Ë¶mH So& H Yr C‘m‘wImH So&&
nyU©M§Ðmg‘ ‘wI H m§{V¶w³V& Zm{gHo V ZW, hmñ¶ AmoR r&& Xÿa H mhtZm Ym{SVr& H mhr cmoH m§g em{gVr&&
H Uu ZrcaËZ Hw§ Sco Sw „Vr& VoUo {Zir Xrár ZoÌm§dar&& H Yr ^¥J§ rMo {dZmoX-& Z¥Ë¶ nmhÿ{Z Vo ñVãY&&
H U© H w § S cmÀ¶m a§ J ‘§ M mda& ZV© Z gw § X a H Q mjm§ M o & & H Yr Z§XrÀ¶m H Sy Z& cmoH m KoVr ~mocmdyZ&&
eof åhUo nmhVm ZoÌr Zrcà^m& ZrcnÙemo^m cmOo VoWo&& Aem ñdoÀNmdV©ZmV& eof åhUo {ed ì¶ñV&&
18 {edg^m
‘XZYZw î ¶mg‘ ^« y { dcmg& AYa cmo ^ g Omñd§ X rMo & &
qOHo ‘Ý‘WmÀ¶m e§I‘mYw¶m©cm& Vgm JmoS Jim ZmXnyU©&& 21
cmOyZM Omdr ZrcnÙ‘mi& ‘¥Xÿ {Z H mo‘c H a XmoÝhr&& Aer {edg^m ^acocr XmQ& {VMm H m¶ WmQ dUm©dm Vmo&&
do{T co Hw gw§~r dómZo Xohmg& MaU Vm§~yg nU} OUy&& J§Yd© {H Þa JmVr {edJrVo& Ama§{^cr Z¥Ë¶o Aßgam§Zr&&
H§ R r aËZhma nm¶mV Zwnya& Aer Vr gw§Xa eof åhUo&& XodH§ R r gwJ§{YV ’w c‘mim& VoUo J§Ymicm H¡ cmg{M&&
19 Z¥Ë¶ {Z Jm¶Zo SmocVmo H¡ cmg& ‘mZgr g§Vmof XmQcocm&&
{dœmVrc gd© OZ& {OMo gwöX ñdOZ&& C‘m {ed {dam{Oco qghmgZr& jUr H a ˶m§Zr Ho cm da&&
C‘ogh ˶m e§H a& hmoVo AmgZr gwpñWa&& jUmV g^m Vr Ohmcr VQñW& g§^«{‘V {MÎm Pmco gd©&&
C^o g^mo d Vr gw a & {edgo d o V VËna&& eof åhUo ݶmhm{iVr QH ‘H & {edmMo H m¡VHw H m¶ Amho?&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 7 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 8


22 EoH Vm aoUwH ñVãY{M Ohmco& X§S dV² nSco {edmnwT o&&
{edJU VoWo ~¡gco Ag§»¶& ˶m‘ܶo aoUwH JUloð && åhUVr Vo "Xodm ‘Zwî¶mMr ¶moZr& Ho di Vr ImUr Xþ:ImMrM&&
˶mcm Úmd¶mg Vm§~yc-àgmX& {edmZo g{ÞY nmMm[aco&& OmV, Hy i, dU© ¶m§Mr {df‘Vm& ¶m§Mr ‘moR r qMVm Xodm VoW&o &
ao U w H mMo ‘Z AmZ§ X o ^aco & Ëdao Z o {ZKmco {edmH S o & & {Ì{dY Vo Vmn cmJVr gmhmdo& dUm©l‘Xmdo H§ Rr nSo&&
hf©^ao ˶m§Zm am{hco Z ^mZ& nwT o XméH JU ~gcoco&& gmoSy Z Vw‘Mr nX¶w½‘godm& H gm amhÿ Xodm ‘¥Ë¶wcmoH s?&&
XméH mg Amocm§Sy Z nwT o Joco& {edm Z éMco dV©Z ho&& ‘Zwî¶¶moZrV OÝ‘ ZH mo ‘O& AZwJ«h AmO H am Agm'&&
eof åhUo VoWo ^³V‘{h‘mZ& Xmdm¶m H maU {‘io {edm&& eof åhUo Aer H [aVm àmW©Zm& g§Vmofcm amUm H¡ cmgrMm&&
{ed^³V‘{h‘mH WZ 25
23 {ed åhUVr, "aoUwH m& ZH mo ‘Zr ^¶e§H m&&
e§H a åhUVr "Aao Vy aoUHw m& H emcm XméH m Amocm§{Sco?&& ‘m¶m ^³Vm§Zm Vr ^rVr& H er Agoc OJVr?&&
‘m¶m ^³Vmg Omo OmB© Amocm§Sy Z& qH dm An‘mZ H ar ˶mMm&& lre¡ c mÀ¶m CÎmao g & Ago Vo c § J àXo e &&
˶mMo Am¶wî¶ {Z {dÎm, Hw c, H sVu& OmB© ZmeyZ Vr nyUn© Uo&& VoWo H mo{„nmH Jmd& {Z˶ dgVmo ‘r {ed&&
‘mHª So¶m Ad‘m{ZVm ¶‘mZo& ‘rM nXmKmVmZo {ejm{nco&& gmo ‘ o œ a qcJmVy Z & Vw P o ìhmdo àH Q Z'&&
{dîUyZo N{ico ^¥J,w e§Hw H U©& VoUo ˶mMo OÝ‘ Xhm Pmco&& eof åhUo ˶m§Mo eãX& EoHo aoUwH {Z:eãX&&
XYrMrer {dîUy H [aVmM aU& VoUo gþXe©Z ‘moSo VoWo&& 26
Xjo ¶kr Ad‘m{Zco ^³Vmcm& {eamohrZ Pmcm ˶m‘wio Vmo& "gmYmd¶m cmoH {hV& ñWmnmdo Vy {edmÛ¡V&&
^³V œoVm ¶‘o Xþc{© jVm ’ ³V& Ho co ^ñ‘gmV ¶‘mg ‘s&& doXlwVtZm g§‘V& Am{U Ago AmJ‘mo³V&&
Amocm§SyM Z¶o H moUr ‘m¶m ^³Vm& Am{UH AZmñWm Xmdy Z¶o&& ‘mPm àVmn AVwc& cmoH s ê Tdr gH c&&
eof åhUo {edo H mZCKmSUr& Ho cr ˶mM jUr aoUHw mMr&& doX‘mJm© AZwgao& Ago cmoH ìhmdo gmao&&
24 ho{M H m¶© Vy H amdo& Am{U H¥ VH m¶© ìhmdo'&&
{ed åhUVr, "ho aoUHw m Vy EoH & AmVmM XméH Amocm§{Scm&& Ago aoUwH m ~mocco& {ed A§V:nwar Joco&&
Vwcm ^ycmoH mV OÝ‘ Vmo KoD Z& ¶mMo ’ i nyU© ^moJUoM'&& eof åhUo {edeãX& ‘mZr aoUwH Vmo d§Ú&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 9 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 10
aoUwH mdVaU Pmcmo AdVrU© ¶oWo qcJmVyZ& ¶mnwT o ñWmnrZ {edmMma'&&
27 ~mocVmZm Pmco VËjUrM Jwá& nmhmVr {dpñ‘V ^³VcmoH &&
Voc§J XoemV H mo{„nmH nwa& VoWo gmo‘oœa qcJ Ago&& eof åhUo Joco ‘c¶nd©Vr& VoWrMr H Wm Vr EoH m nwT o&&
àmV:H mir VoWo ^³V‘m§{X¶mir& JmB© Zm‘mdcr e§H amMr&& ‘b¶{Jar dU©Z
àH meVo Z^r drO VoO:nw§O& Vgo ’ mHo VoO qcJmVyZ&& 30
S i‘ico ^y-‘§S i AdKo& YamH§ n doJo Pmcm ^mgo&& Jo c m Xd© i y Z M§ X ZJ§ Y mZo & ZmJór-Jm¶Zo ‘c¶{Jar&&
WaWao jUr ‘§ { Xa Xo I Uo & ’ mH cr {H aUo qcJmVy Z r&& docXmoS o dmim ¶m§Mm amho dmg& {J[aH§ Xam§g ì¶mny{Z¶m&&
jUmV{M gmo‘oœ a qcJmVyZ& Pmco AdVrU© ao U w H Vo && OmB©-OwB©-~Q ‘moJè¶m§Mr ’w co& ˶m§Mm Xadio amZJ§Y&&
Agm M‘ËH ma nmhÿ{Z¶m ^³V& A§Var {dpñ‘V gd© Pmco&& nwîn’ c¶w³V Vê§ Zr do{Tcm& Aml‘ dgcm AJñ˶m§Mm&&
eof åhUo Ago aoUwH mdVaU& {edmkoZo nyU© Pmco VoWo&& F {fH ݶm Oc Km{cVr Vê§ g& àmeo Vo nmSg haUmMo&&
28 gamodaOcm ‘H a§XJ§Y& Amg‘§V Yw§X njrñdao&&
^ñ‘{d^y { fV gw Ñ T eara& OUy H ny © a Jm¡ a Xþ O m Amho & & ZrcH ‘cm§Mr Zrcà^m XmQo& VoUo {Xem dmQo Hw§ X Pmë¶m&&
éÐmj^y f Uo ^y f {dVr A§ J & emo ^ o Bï qcJ ‘m϶mdar&& cmonm‘wÐm-nX{MÝhm§Zr {H Zmao& H¥ VH¥ ˶ Pmco VSmJm§Mo&&
{ear OQm^ma {Ìnw§S´ Vo ^mir& H§ Wm H gcocr H ‘aog&& ‘moVr‘mi qH dm Ydc H ny©a& Vgo ew^« Zra gamodar&&
H ar emo^o H ‘§S cy ¶moJX§S & A§Var AI§S {edܶmZ&& eof åhUo ˶mV {Z˶{Z¶‘mZo& H [aVr gwñZmZo Vnñdr Vo&&
{edmJ‘m‘¥ V gmJam ^aVo & AmUUmao Vo ny U © M § Ð && 31
Aï m§ J ¶mo J mV ny U © nma§ J V& gH c H m¶m© V ñdV§ Ì Vo & & àmUr {dgaco d¡a^mdZm Vr& VoUo ^mgo à{V~«÷cmoH &&
eo f åhUo {gÕd§ e g‘y h mV& gd© l o ð »¶mV OJX² J w ê && ¶kYy a -Vy n J§ Y mZo ì¶mny Z & Jo c m Xadiy Z Amg‘§ V &&
29 Agm {Xì¶ml‘ aoUwHo nm{hcm& AmZ§X XmQcm ‘Zm‘ܶo&&
aoUHw m nmhVm cmoH m§Zr d§{Xco& Am{U {dMm[aco "H moU Vwåhr?'&& M§XZN m¶oV AJñ˶ ~¡gco& ^ñ‘ M{M©coco gdmªJmg&&
aoUwH gm§JVr "H m¶© Vo {deof& Amcmo H am¶mg qcJmVyZ&& éÐmjmMr ‘mi H§ Rm‘ܶo éio& ^modVr ~¡gco F fr gd©&&
{gÕg‘yhmV aoUwH {gÕ ‘r& dmdaVmo ^y‘rdar ñdoÀN o&& à‘WJUm§ Z r do T mdm e§ H a& Vgo ‘Zmo h a emo ^ co Vo & &
ZmpñVH ‘Vm§Mo H ê {Z I§S Z& Y‘© gZmVZ ajm¶mgr&& Ah§H maeyݶ, g§gma H ñnQ& ‘m{ZVr, Vo {Zð {edmRm¶r&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 11 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 12


kmZH ënd¥j OUy Vo AJñVr& gy¶m©g‘ Zm{eVr ‘mohV‘&& gdm©W©gmYH ¶mo{Jloð m {à¶& ‘ZmoaW gd© nwaVr OoUo&&
eof åhUo ˶m§Zr aoUwH m nm{hco& A§Var Om{Uco JUoœam&& ~moYr {edOrd¡³¶mMo ‘hmkmZ& Agm Omo ‘hmZ {gÕmÝV Vmo&&
˶mM drae¡d{gÕmÝVmMm ~moY& ‘O {Z:g§{X½YnUo H am&&
AJñ˶-aoUwH g§dmX AZoH AmJ‘ Aä¶mgy{Z Pmco& ‘Zr e§H mOmio {Z‘m©U ho&&
32 doXm§Zm g§‘V, gmYo cmoH {hV& Vmo {ed{gÕmÝV {Zê nmdm&&
aoUwH mMm¶mªMo ñdmJV H ê Z& {Xco CƒmgZ Aml‘mV&& VoUo gd© e§H m hmoVrc {Zd¥Îm& ‘mPo ewÕ {MÎm hmoBc
© Xodm'&&
nmXàjmcZ emómo³V nyOZ& H ê {Z d§XZ ^mdo Ho co&& eo f åhUo Aer àmW©Zm EoHy Z& g§Vmofco nyU© JUoœa&&
aoUwH m§Zr jo‘Hw ec nw{gco& Am{U dmIm{Uco AJñ˶mgr&& 35
qdܶnd©Vm Vy à{V~§Y Ho cm& Zhþfmcm {Xcm gn©OÝ‘&& aoUwH m§Zr na~«÷ê n {ed& ˶m§Mo A§~ogh ܶmZ Ho co&&
g‘wÐ EH mM KmoQ mV àm{ecm& dmVm{n Om{icm ORamV&& ‘J em§V, pñZ½Y dXVr ñdamV& "AJñ˶m {gÕmÝV {Zê nrZ&&
Ho cr Aer cmoH {dcjU crcm& gmܶ Z H moUmcm Vw¶m{dU&& gH c {ZJ‘mJ‘r Vy àdrU& à^wËd g§nyU© emóm§dar&&
H m{V©H mZo VwO {edY‘m}Îma& emó nydu Wmoa CnXo{eco&& {edmÛ¡VkmZ H ar àH m{eV& EoH pñWa {MÎm Rody{Z¶m&&
H ar Xÿa Kmoa g§gmamMr ^rVr& Vr Vy {ed^³Vr àH m{ecr&& gm§»¶-¶moJ-nm§MamÌmXr {gÕmÝV& doXà‘m{UV gd©hr Vo&&
eof åhUo Ago EoHy Z AJñVr& {dZrV ~mocVr aoUwH m§Zm&& ˶m§Mo H moUr H ê Z¶oM I§S Z& ‘m{ZVr à‘mU doXm§àVr&&
33 n[a Vr doXm§À¶m A§emg à‘mU& ‘m{ZVr, g§nUy © doXm Zìho&&
"AmMm¶m© AmnU Aml‘r ¶oD Z& Xe©Z XoD Z Yݶ Ho co&& e¡ d V§ Ì ‘mÌ gd© do X ‘¶& emóm§ V Vo gd© AJ« J ʶ'&&
g^m½¶ ‘r, F {fàe§gog nmÌ& Racmo n{dÌ Ohmcmo ‘r&& eof åhUo A{V hmoD {Z VÝ‘¶& ~mocVr AmMm¶© ‘w{Zloð m&&
Xe©ZmMo nwʶ ‘Ocm cm^co& ‘mPo pñWamdco {edkmZ&& 36
g§gmaVmnmZo ‘ypÀN©V Oo OZ& ˶m§Zm g§OrdZ Vd H¥ nm&& aoUwH dXVr "AmJ‘ AZoH & ˶m§Mo ^oX XoI gm§JVmo ‘r&&
nmXmo X H W| ~ àm{eVm gËda& Ëdao Xmh Xÿ a g§ g mamMm&& e¡d, nmewnV, gmo‘ {Z cmHw c& Ago ho ˶mVrc Mma ^oX&&
‘m¶mdar H aʶmg AZwJ«h& Ho cm {Xì¶ Xoh YmaU hm'&& dm‘ {Z X{jU, {‘l {Z {gÕmÝV& e¡d AmJ‘m§V ^oX Mma&&
eof åhUo Aer H ê {Z¶m ñVwVr& AJñ˶ ~mocVr nwT o Voìhm&& "{gÕmÝV'Zm‘H {edmJ‘ ˶m§V& nyU© doXg§‘V åhU{dcm&&
34 do Xm§ B VwHo M {gÕmÝV-AmJ‘& ‘m{ZVr à‘mU {dÛ‚mZ&&
"Á¶mg Pmcm Zmhr ZmpñVH mMm ñne©& d¡{XHo {deof ñdrH m[aco&& {gÕmÝVmJ‘m§À¶m CÎma^mJmV& Ago e¡d‘V à{V{ð co'&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 13 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 14
eof åhUo aoUwH m§Mo ‘Yw~moc& EoH Vr H mo‘c ‘Zo F fr&& ^³V, ‘mhoœa, àgmXr Vo ñWc& àmUqc{JñWc, eaU, Eo³¶&&
37 Aer ghm ñWco ho{M fQ² ñWc& ghm hr {Z‘©c gmonmZoM&&
aoUwH gm§JVr, "drae¡d H moU& KoB© g‘OyZ AJñ˶m Vy&& ^³VñWcm‘ܶo àdoey{Z Ord& OmB© ñWco gd© c§Ky{Z¶m&&
Eo³¶ñWcr KSo Ord{edm^oQ r& hmoB© OÝ‘VwQ r VoUo ‘J'&&
{edê nr {dÚo‘ܶo Oo a‘Vr& {deofËdo KoVr ñdmañ¶ Oo&&
eof åhUo {Zê {nVr Oo aoUwH & EoH Vr {MÎm¡³¶ gmYy{Z Vo&&
˶mM ^m½¶d§V cmoH mg OmUmdo& "drae¡d' Zmdo OJm‘ܶo&&
"dr' eãXmW} {dÚm "a' eãXmW} aV& {dÚoV Oo aV Vo drae¡d&& 40
{edOrd¡³¶mMo XoVgo Or kmZ& {Vcm A{^YmZ "{dÚm' Ago&& ‘w»¶ fQ²ñWb CnñWbo ˶mV& EH moÎmaeV ñWbo gd©&&
{edOrd-Eo³¶ {dÚoV a‘Vr& ‘m¶ocm ‘m{ZVr œmZmg‘&& gmonmZo hr gd© c§Ky{Z¶m OmVm& ‘J ¶oB© hmVm H¡ dë¶{M&&
‘m¶oMm H [aVr ˶mJM gËda& "dra‘mhoœa' Zmd ˶m§Zm'&& OÝ‘’o è¶m§g Omo OrdmË‘m H§ Qmio& ‘w³VrH So dio VmoM EH &&
eof åhUo Ago ~mo{YVr ‘m{‘©H & EoH Vr gmpÎdH ^mdo ‘wZr&& {‘io Jwé-{edH¥ noMm AmYma& Om¶ Vmo gËda Eo³¶ñWcr&&
Eo³¶ñWcr gmYo {ed-Ord Eo³¶& ‘J ‘w[³VgwI Cn^moJr&&
38 ho{M fQ² ñWc aoUwHo g‘yi& AJñ˶m gH i {Zê {nco&&
"Cn{ZfXm§Mm H [aVm Aä¶mg& àmá hmoVo {Vg "{dÚm' Zmd&& VoM AmVm Vwåhm lmo˶m§À¶m nwT çmV& A^§Jê nmV Ro{dco ho&&
{edOrd¡³¶mMo H [aVo ~moYZ& ˶mV a‘‘mU VoM "dra'&& eof åhUo nwT o {Z‘©c {MÎmmZo& nyU© Amñdm{XUo fQ² ñWc ho&&
drae¡ d Am§ V a{H« ¶o V VËna& dra‘mho œ a ~møm‘ܶo & &
{H« ¶o‘mOr Oar WmoS m {Xgo ^oX& Ago Vmo A^oX qcJmM©Zr&& nyd©nr{RH m g§nyU©
Ogm {ed dgo gJwU {ZJw©U& ê nr Var {^ÞnU Zmhr&&
{H« ¶m ~mø Agmo AWdm Am§Va& EH M e§H a Amamܶ Vmo&&
drae¡ d aV gXm kmZ¶kr& aV H ‘© ¶ kr ‘mho œ a'&&
eof åhUo H ‘© Am{UH Vo kmZ& g‘Ýd¶ nyU© {gÕmÝVmV&&
39
aoUwH åhUVr "hmoB© gmdYmZ& AmVm {Zê nrZ fQ² ñWc&&
ñWc, AmMaU Am{U qcJmM©Z& ¶m§Zr hmoVr OmU ghm ^oX&&
{gÕmÝVmV "fQ² ñWc' ¶m ZmdmZo& Ho co nyU©nUo {ddoMZ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 15 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 16
A§JñWco EH M Vmo {ed VrZ ê nm§VyZ& XoVgo Xe©Z eof åhUo&&
44 (4)
A§JñWcm§VJ©V ^ŠVñWc gÎd-V_ WmoSo, aO AË`{YH & M¡VÝ`m ˶m XoI "Ord' Zmd&&
1. qnSñWc Ord "^moŠVm' Iam ^mo{JVmo {df`& Ë`mÀ`mgmRr gd© OJ ^moÁ`&&
41 (1) A{V V_moJwU`wŠV Oo M¡VÝ`& OJV² ho Zm_ Ë`mcm gmOo&&
OÝ_moOÝ_r Á`mZo nwÊ` g§nm{Xco& Á`mMo Zï Pmco gd© nmn&& VoM "^moÁ`' Ago gd© Ordm§cmJr& gdmªJmZo ^moJr Ord VoM&&
J§JmoÌrgmaIo ewÕ Á`mMo _Z& Ë`mg "qnS' OmU Zm_ Ago&& M¡ V Ý` Oo ew Õ gÎdJw U mË_H & Ago Vo ào a H _ho œ a&&
lÕm^ŠVr Ë`mÀ`m _Zm_Ü`o \w co& gdmªJmZo Pwco ^ŠVñWcr&& ^moŠVm, ^moÁ` Am{U àoa{`Vm VrZ& gd© {ed OmU eof åhUo&&
nwÊ`mMo Am{YŠ` nmnmÀ`m j`mZo& ewÕmËå`mg hmoUo qnS gË`&& 45 (5)
gm_mÝ` Oo Ord Ë`mhÿZ doJim& loð Vmo Racm "qnS' Ord&& {ed gwIê n àoaH gd©k& Ord hm Aënk Ago ^moŠVm&&
Ago qnSñWc g§nmXr Omo Ord& VmoM hmoB© {ed eof åhUo&& Aì`ŠV AË`§V JyT Oo M¡VÝ`& Ë`mg "OS' Zm_ ^moÁ` VoM&&
42 (2) AY Am{U D Üd© _m`oMo ho ^oX& D Üd©_m`m ewÕ Ë`m§V loð &&
{ed EH _od gV²-{MV²-² gwIê n& {d^y {Z{d©H ën {ZamH ma&& CÜd©_m`m amho {ed-Aml`mZo& _mo{hco Zm {VZo Aml`mcm&&
àn§MmdoJim {ÌJwUm§doJim& VmoM Ord Pmcm A{dÚoZo&& AYmo_m`m amho Ord-Aml`mcm& nm{SVo V`mcm _mohmV Vr&&
Ord-Xod-new-_Zwî`mXr `moZr& `m§_Ü`o OÝ_y{Z ^«_o gXm&& Ë`mM A{dÚoÀ`m A§e^oXm_wi&o Ag§»` OÝ_co Ord OJr&&
Ordm§À`m öX`r amhÿ{Z _hoe& àoaH H _mªg Ë`m§À`m hmoB©&& {VÀ`m_wio OÝ_OÝ_m§VamVyZ& Mmcco ^«_U eof åhUo&&
M§ÐH m§V _Ê`m_Ü`o dgo nmUr& Ogm amho A¾r gy`©H m§Vr&& 46(6)
YmÝ`~rOm_Ü`o dgVmo A§Hw a& Vgm _hoœa OrdmR m`r&& gd© k g_W© _w Š V _ho œ a& Ko B © AdVma _m`o _ w i o & &
eof åhUo gd© OrdöX`m§V& dgo {ed em§V ñdm^m{dH && ~Õ Ord H ar earaYmaU& Aënk hmoD Z AënH Vm©&&
43 (3) {edkmZhrZ hmoD Z dV©Vr& Mm¡è`m§er ^mo{JVr cj `moZr&&
gy`m©R m`r q~~-à{Vq~~nU& H pënV{M nyU© Ago Ogo&& H Yr Xod ney H Yr n{jJU& Mmcco ^«_U A{daV&&
Vgo ~«÷mRm`r ^moŠV¥Ëd ^moÁ`Ëd& Am{U àoaH Ëd H pëncoc&o & ^«_o MmH gdo ^«_Vr Amè`mhr& {\ aUo àË`hr Vgo Ordm&&
{ÌJwUmË_ eŠVr dgo {edmRm`r& {df_ Vo nmhr hmoVr JwU&& H moR o ìhmdm OÝ_ H moUË`m Hw imV& Ë`m§MMo g§{MV Radr Vo&&
Ë`m§À`m_wio Ord, OJV², B©œa& {Ì{dY e§H a ^mgo Smoim&& Ë`m§À`m `m H _mªMm gmjr {Z àoaH & {ed Ago EH eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 17 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 18
47 (7) "_mPo ho, _mPo ho' Ago Omo åhUVmo& "_mPo'nmgy{Z Vmo doJimM&&
gwIê n e§^y H _mªMm àoaH & _mJm}nXoeH H ë`mUmMm&& "_mPo' Am{UH "_r' `m§V {^ÞnU& `oB© C_JyZ ~w{Õd§Vm&&
OÝ_ {Z _¥Ë`yÀ`m \o è`m§VZy _wŠV& H gm ìhmdm ^ŠV {eH {dVmo&& Xoh{| Ð`o, ~wÕr `m§hZÿ doJim& AmË_m Vmo AmJim OmUVmo Vmo&&
OrdmMo ñdH _© n³d hmoVm nyU©& dmgZonmgyZ _wŠV hmoVmo&& eof åhUo Xoh, AmË_m {Z B©œa& OmUo Vmo MVwa qnSkmZr&&
_J Ë`mÀ`mda {edH¥ nm hmoB©& qnSñWcr OmB© ewÕ Ord&&
Ë`mÀ`m _Zm_Ü`o OmJo {ed^ŠVr& pñWa hmoB© _wpŠV_mJm©dar&&
OÝ_M A§{V_ Aem `m OrdmMm& OÝ_ AIoaMm eof åhUo&& 3. g§gmaho`ñWc
51 (1)
2. qnSkmZñWc _ZmVrc _i {ZagyZ Joco& nmn jrU Pmco _wimVyZ&&
{ZË`m{ZË`dñVw{ddoH OmJVm& _J dmQo d¥Wm g§gma{M&&
48 (1) "ho`' åhUOo Ë`mÁ` Aer OmU dmho& g§gmaho` ho ñWc OmUm&&
qnSñWcr OmVm gmYH mMo ‘Z& OmB© COiyZ kmZVoOo&& Xmamnw Ì mXtMo gw I jU^a& nÙnÌmda W| ~ Ogm&&
eara-AmËå`mMo kmZ Oo `WmW©& Ë`mg hmoB© àmá AZm`mgo&& nwÊ`j` hmoVm ñdJuÀ`m Ordmcm& cm{dVr dmQocm _¥Ë`wcmoH s&&
_J qnSñWcr hmo` qnSkmZr& Xoh AmËå`mhÿZr XÿOm OmUo&& eof åhUo `mM {ddoHo CXmg& ZoÌo g§gmamg nmhVmo Vmo&&
Xohr dgo AmË_m, XohmhÿZ {^Þ& ho{M qnSkmZ eof åhUo&&
52 (2)
49 (2) OÝ_cm Omo Ë`mcm _aU {Z{üV& _¥Vm hmoB© àmá nwZO©Ý_&&
XohmcmM AmË_m _m{ZVr Mmdm©H & ñdJ©-nacmoH ZmH m[aVr&& OÝ_ {Z _¥Ë`yÀ`m AI§S \o è`m§V& ^«_Vo gVV Ordg¥ï r&&
H mhrM Cao Z m _¥ V Pmë`mda& amI _y R ^a Vo d T rM&& {ÌVmn-A¾rV {ZKVr ^mOyZ& {dlm§Vr H moRy Z {_ioc Vr?&&
^moJ ^moJmdo Vo H mTy {Z`m F U& gmOam Vmo gU H amdm hmo&& dmV {nÎm Áda N {iVr Xohmg& nmoiVo _mZg amJÛofo&&
Xohm{dU AÝ` AmË_m Zmhr Zmhr& JOy{© Z`m ½dmhr XoVr VoM&& amOm, cmoH XoVr Xþ:ImÀ`m SmJʶm& NiVmVr ZmZm J«h-àoV&o &
eof åhUo JmoS Mmdm©H {gÕmÝV& gm_mÝ`m {ZVm§V AmdSVmo&& ñdJu dm ^ycmoH s gwI Zmhr Zmhr& AZw^d ½dmhr eof åhUo&&
50 (3) 53 (3)
B§{Ð`m§g H moUr AmË_mM _m{ZVr& H moUr ~wÕràVr AmË_m åhUo&& {dÚwëcVm, OcVa§J {Z Á`moV& M§Mc gVV OmUdo Vo&&
_mPo ho eara, _mPr hr B§{Ð`o& _mPr ~wÕr Amho åhUo Ord&& Vgo Eoœ`© Vo gd© _mc_Îmm& Am{U amOgÎmm ApñWa{M&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 19 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 20
amOqghmgZmnw T Vr _w O ao & PS co Vo gmao Jo c o Hw R o ? && gËH _} AmMar _Z A{VñdÀN& ~«÷mXtMo VwÀN Eoœ`©hr&&
H moR o MH« dVu? H moR o YZdmZ?& H mimV {dê Z gd© Joco&& jUr `oVo OmVo jU^§Jwa Vo& Ago OmUdVo Á`mcm nyU©&&
CVco _mVco AÝ`m`r R aco& H mimnwT o Pmco nam^yV&& Ë`mcm AmZ§XmMm Pam Omo e§H a& Omo H ar g§gmaXþ:IZme&&
eof åhUo ÑïrnwT o Oo Oo {Xgo& Vo Vo gd© Zmeo H mcm§Vao&& H ar Omo _ñVH s M§Ðmg YmaU& {edmMo Ë`m ào_ _Zr OmJo&&
54 (4) {ed^ŠVr Ë`mÀ`m \w co Xohr _Zr& AmZ§XmMm YZr eof åhUo&&
_c_yÌH moe åhUVr Xohmg& g§V {Z nwéf {ddoH s Oo & &
jUH mc Z^r àH meVo drO& Vgm Xoh AmO, CÚm Zmhr&&
nm`r RoM cmJo AmQmoncm J«§W& ApñWa hm n§W earamMm&& 4. JwéH méÊ`ñWc
Xohm_wio `oVr Xþ:I^moJ _mWm& {H Vr hmoVr ì`Wm _Zmg Ë`m&& 58 (1)
Aem Xohm{df`r àrV OmUË`mer& dmQocM H er? eof åhUo&& drae¡ d m Bï Aï AmdaU& H [aVr ajU gmYH mMo & &
55 (5) Jwê , qcJ Am{U O§J_ ho VrZ& nyOZr` nyU© drae¡dm&&
{ZË`mZ§ X ê n gÐÿ n {MÐy n & AmË_VÎdê n Ago Amho & & {d^yVr, éÐmj Am{U _§Ì VrZ& nyOocm gmYZ gmYH mer&&
AmËå`mcm gmoSy Z Aem Zm{ed§V& Xohmdar àrV H moU H ar?&& nmXmoXH Am{U àgmX hr XmoZ& nyOm\ io nyU© drae¡dm&&
AmË_ê nmH So {ddoH s ehmUm& H Yr Smoim H mUm H arZm H s&& AmdaUo Aer AmMao Omo e¡d& VmoM drae¡d eof åhUo&&
_ZmMm {Z_©i AmË_ê nkmVm& OmUo `WmW©Vm g§gmamMr&& 59 (2)
Xþ:I_yi Xoh, órnwÌmXràVr& CXmg Vr _yVu eof åhUo&& Jwê cm n{hcm AmdaUr _mZ& V`mMo cjU {dd[aco&&
56 (6) {edmn[aghr lrJwê A{YH & OmUo gþIXþ:I VmoM EH &&
{_Ì, ZmVcJ, Ðì`, d§e, arVr& jUmMo gmo~Vr OmUVmo Vmo&& {ed ~mocoZmM H Yr ^ŠVmgdo& Jwê À`m gwImdo eãXo _Z&&
jU^§Jwa Vo _Zr AmoiIyZ& amho CXmgrZ {damJr Vmo&& Rodr nmRrda hmV ào_^ao& gpÀNî`mMo gao gmao Xþ:I&&
{ddoH s, {Z[aÀN {df`gwImV& AmË_ê nr àrV _Zr Zm§Xo&& {eî`mMm hmoVgo Agm Vmo gm§JmVr& åhUy{Z åhUVr Jwamo{YH :&&
g§gmaXþ:I ho Zmemo _wimVyZ& ~wÕrM CËnÞ hmoVo Ë`mcm&& eof åhUo Agm cmdrVgo cim& ~haVmo _im OrdZmMm&&
~mø g§gmamV a_oZmM _Z& Agm CXmgrZ eof åhUo&& 60 (3)
57 (7) {ddoH , {Okmgm, d¡am½` g§nUy &© ewÕmÝV:H aU Á`mÀ`mRm`r&&
{ZË` H m` OJr A{ZË` Vo H m`& `mMm Omo {ZU©` H ar _Zr&& Ë`mÀ`mdar hmo` nyU© JwéH¥ nm& Am{U hmo` gmonm _wpŠV_mJ©&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 21 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 22
{ZË`-A{ZË`mMm H [aVm {ddoH & Ñïr hmo` MmoI n[anyU©&& 63 (6)
kmZàmárMr Vr cmJmdr VhmZ& H amdo _§WZ {OkmgoZo&& Jwê er XmoH a OmoSy Z àmWm©d&o "AmMm`m©, ajmdo _cm AmVm&&
g§gmam{df`r d¡am½` g§nyU©& VoUo d¥Îmr OmU A§V_w©I&& {edkmZqgYy Vwåhr ^m½`d§V& ^damoJJ«ñV Ohmcmo _r&&
ewÕmÝV:H aUr nSo AmË_q~~& Ogo à{Vq~~ Xn©UmV&& Vwåhm _r eaU Amcmo gd©^mdo& ajU H amdo eaUmMo'&&
eof åhUo Agm {eî` JwU`wŠV& Ë`mdar Ëd[aV JwéH¥ nm&& {eî`mMr àmW©Zm EoHy Z Jwê Zo& epŠVnmV{MÝho Ý`mhmimdr&&
qcJkmZ XoB© Zmer {Ì_cm§g& Aer Xrjm Ë`mg Úmdr Voìhm&&
61 (4)
doYm, {H« `m, _m§Ìr Aer Vr {Ì{dY& eof åhUo ^oX OmUmdo hmo&&
lrJwê Agmdo à{gÕ cmoH m§V& cmo^_moh_wŠV, AmË_kmZr&&
{df`gw ImÀ`m ^«_mVyZ _wŠV& {ed{gÕmÝVmV nma§ JV&& 64 (7)
{d_w Š V g§ X o h -{d^« _ m§ n mgy Z & Y_© n am`U, gË`dŠVm&& {eî`mH So H¥ nmÑï rZo nmhÿZ& _ñVH s R odyZ daXhñV&&
Hw _mJ©d{O©V, nmir Hw cmMma& Ü`mZmV VËna e§H amÀ`m&& Ë`mÀ`mRm`r {edVÎd OmJ{dUo& {VcmM åhUo doYmXrjm&&
em§V, {edVÎd{ddoH s g§nyU©& ^ñ_-CÕÿcZ {H« `m OmUo&& _ZZ H [aVm H [aVmo ajU& _§ Ì Vmo _hmZ n§ M mjar&&
^ñ_ê nkmVm, {Ìnw§S´ YmaH & H§ Rr _mim MmoI éÐmjm§À`m&& VmoM _hm_§Ì {eî`mÀ`m H Um©V& XoUo hrM gË` _m§ÌrXrjm&&
Bï qcJYmar, ny O mnam`U& qcJm§ J `mo J k {edmÛ¡ V r&& n§MH cem§Mr ñWmnZm H ê Z& gd©hr H ê Z H _©{H« `m&&
A§J-qcJñWco gd© OmUo ^oX& _§Jc Vo eãX AmoR m§dar&& {eî`mcmJr qcJYmaU H aUo& {Vcm g§~mo{YUo {H« `mXrjm&&
Agm fS²JwU¡œ`©`wŠV Jwê & ^dmãYrMo Vmê eof åhUo&& eof åhUo Aem Xrjm øm {Ì{dY& KoVr VoM ewÕ drae¡d&&
62 (5) 65 (8)
Aem Y_©{Zð lrJwê cm ^mdo& Ëdao eaU Omdo gpÀNî`mZo&& ew^ _mg, {VWr, _whÿV© nmhÿZ& Úmdo {Z_§ÌU {ed^ŠVm&&
fÊ_mg dm df© ^`^pŠV`wŠV& godm Vr {Z{üV H amdr H s&& Ë`mg ~gdmdo ny d © - A{^_w I & CÎmam{^_w I lrJw ê Zo & &
Amá gIm gd© Jwê g _mZmdo& AÝ` Z H amdo qMVZ Vo&& {edZm_-Ü`mZ {eî`mZo H amdo& ^ñ_ Vo MMm©do {d{Y`wŠV&&
JwéKa-H¥ {f-Vnñ`oMr OmJm& Ë`m§Mr {ZË` {ZJm amImdr Vr&& H ceOcmMo {Ìdma qgMZ& {eî`_mWr OmU H admdo&&
H ao lrJw ê Mo MaU Mw a mdo & _Zhr amImdo gd© H mi&& {edn§Mmjar {eî`mÀ`m H Um©V& gm§Jmdm AË`§V JyT nUo&&
lrJwê {df`r gX²^md _ZmV& {Zñg§Xoh {Z{üV ~miJmdm&& _§Ìê n, N§X, F fr, XodVm, Ý`mg& gm§Jmdo {eî`mg {ddê Zr&&
godm H amdr Vmo àgÞ hmoB©Vmo& _J Xrjm XoVmo eof åhUo&& eof åhUo Aer Xrjm doY`wŠV& KoVmo Vmo {Z{üV drae¡d&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 23 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 24
66 (9) 69 (3)
Jw ê no a r _Zr CÎm_ {dMma& ~hao A§ V a ^pŠVào _ o & & qcJYmaUoMo ~mø, Amä`§Va& AgVr àH ma XmoZ Ago&&
{eî`-gX²~wÕrMo H [aVmo ajU& Jwê hm, H maU {dîUwê n&& H§ Rr Oo éio Vo Ago BïqcJ& öXr A§V{cªJ {edê n&&
new n U Ë`mMo H ar Xÿ a Ëdao & gd© h r g§ h mao Xþ ï ~w Õ r&& Xohmda qcJ ~mø Vo YmaU& A§Var Vo Ü`mZ Amä`§Va&&
{eî`ÑïrcmJr \w Qo kmZ\ mQm& {XgVr Ë`m dmQm H¡ dë`mÀ`m&& {MÐÿn, {ZîH c Am{U {Z{d©H ën& gV²-{MV²-gwIê n _hmqcJ&&
lrJwê M ~«÷m, {dîUy, _hoœa& d§Xm dma§dma eof åhUo&& nyOm-^ŠVrgmRr {ed Vmo _hmZ& hmoVgo chmZ qcJê no&&
na_ {edmMo qcJ ho àVrH & OmUmdo gå`H ² eof åhUo&&
5. qcJYmaUñWc 70 (4)
MamMa {dœ c` nmdo Á`mV& nwÝhm àmXþ^©yV Á`mÀ`mVyZ&&
67 (1)
Ago Oo emœV ~«÷ VoM qcJ& VoM _hmqcJ {dœmYma&&
ñ\ {QH , nmfmU, _Ur M§ÐH m§V& ~mU, gy`H© m§V `m§À`mVyZ&&
AmYma, öX`, ^«_y Ü` `m VrZ& n¡H s Ë`mMo Ü`mZ EH mRm`r&&
KS dmdo qcJ XoIUo gw~H & emó`wŠV EH cjUm§Zr&&
H aUo ho OmU hmM Amä`§Va& YmaUàH ma Ago ~mnm&&
n§ M Jì`-n§ M m_¥ V mZo H amdo & ew Õ {Z ny O mdo ~o c nw î no & &
eof åhUo qcJ ~mø-Amä`§Va& H am {Za§Va YmaU Vo&&
n§Mmjar _§Ìo g§ñH ma H amdo& {eî`H ar Úmdo lrJwê Zo&&
{eî`_ñVH sÀ¶m {edH cm§àV& qcJmRm`r pñWV H ê {Z`m&& 71 (5)
{edH cmnyU© qcJmcm ñWm{nV& {eî`mÀ`m àmUmV H amdo hmo&& {ed`mo{J`m§Zr _ycmYmañWmZr& qcJ gwdU©dUu H ënmdo hmo&&
{ed-OrdH cmgm_añ``wŠV& {eî`mÀ`m H amV qcJ Úmdo&& nmodù`mgmaIo öX`r H ënmdo& ^«y_Ü`mV Ü`mdo ew^«dU©&&
eof åhUo Ago qcJ {d{YnyU©& H amdo YmaU {Zðm`wŠV&& Ago A§Va§Jr qcJmMo YmaU& Ë`mg A{^YmZ {Zénm{YH &&
68 (2) ~mø qcJmnojm H moQ rnQ loð & åhUVr d[að {ed`moJr&&
A§Var H [aVr qcJ Oo YmaU& V`m§Zm OZZ nwÝhm Zmhr&&
"{eî`m, qcJ VwPo àmUqcJ OmU& H amdo YmaU àmUmg_&&
eo f åhUo qcJYmaU n{dÌ& H [aVm {ÌZo Ì g§ V mo f Vmo & &
earamda Vo gX¡d Agmdo& {d`wŠV Zgmdo qH {MËH mc&&
AZdYmZmZo Vo nSo ^y_rda& VËH mi Vy H a àmUË`mJ&& 72 (6)
Vwcm Voìhm _moj àmáM hmoB©c& nU Aer doi `oD Z`o&& d¡am½` {Z kmZg§nÞ Oo _wZr& A§V{cªJÜ`mZr JmoS r Ë`m§Zm&&
Ogo àmUmcm ao OnVmo _mUyg& VgoM qcJmg Onmdo ~m'&& A§V{cªJÜ`mZo n§MŠcoem§VyZ& _wŠVr {_io nyU© gË` OmUm&&
eof åhUo Agm Jwê CnXoe& H [aVr {eî`mg ñnïnUo&& A§ V {cª J r aV Var Xo h r OmU& H amdo YmaU Bï qcJ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 25 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 26
Xohr BïqcJ, öXr gyú_qcJ& Am{U ^mdqcJ ^mdZoV&& Agm gd©ñdmZo qcJê n Pmcm& g\ c Ohmcm OÝ_ Ë`mMm&&
Aer VrZ qcJo nU BïqcJ& Ë`mMm ZH mo Ë`mJ eof åhUo&& eof åhUo qcJ hmM OrdàmU& dVm©do _mZyZ drae¡do&&
73 (7)
_ñVH s H§ RmV H j-djmda& qH dm nmoQ mda VihmVr&&
6. ^ñ_YmaUñWc
B©œañdê nr qcJmMo YmaU& ^ŠVo Am_aU H amdo hmo&&
Zm{^ñWmZr OQ oda nmR rda& _cñWmZmda qcJ ZH mo&& 77 (1)
H anrRr qcJ Rody{Z ny{OVmo& n[aewÕ{M Vmo eof åhUo&& AïmdaUmV "^ñ_' AmdaU& H ar Vo ajU gmYH mMo&&
"_hm^ñ_' F fr {edmcm åhUVr& öX`mV Ü`mVr gXmo{XV&&
74 (8)
{d^yVr, ^{gV, ^ñ_, ajm, jma& nmM ho àH ma {d^yVrMo&&
~«÷m{dîUw, Xod, F {f_w{ZJU& _ñVH s YmaU H [aVr qcJ&&
Eoœ`m© H maU åhUyZ "{d^yVr'& ^ñ_mcm åhUVr AmJ{_H &&
cú_r AmXr eŠVr gd©hr XodVm& ^yf{dVr _mWm qcJmZo hmo&& gd© nmVH m§Mo H [aVo ^Ëg©Z& "^ñ_' ho åhUyZ Zmd gmOo&&
do X -nw a mUm§ V AmJ_J« § W m§ V & qcJYmaUd« V H {Wco ho & & {ZË` {edVÎd H ar àH m{eV& åhUyZ "^{gV' Zmd gmOo&&
NÎmrg VÎdm§V ì`m{nco Oo ~«÷& VoM qcJ~«÷ eof åhUo&& {ÌVmnm§Mm j` H [aVo gËda& åhUy{Z`m "jma' g§~mo{YVr&&
75 (9) ^y V ào V J« h m§ n mgy Z a{jVo & åhUy Z "ajm' Vo eo f åhUo & &
Zmhr Vnü`m©, n³d Zmhr _Z& d¡am½` égyZ Jococo Vo&& 78 (2)
{edg§ñH mamMm _wir coe Zmhr& Zmhr {ddoH hr {ZË`m{ZË`&& Z§Xm ^Ðm Am{U gwa^r gwercm& gw_Zm øm Pmë`m {Xì` Jm`r&&
Á`mg Zmhr JwéH méÊ`hr àmá& am{hcm d§{MV XrjohÿZr&& CËnÞë`m {edn§M_wIm§VyZ& Jmo_`mnmgyZ Pmcr ^ñ_o&&
Ë`mZo BïqcJ KoD {Z {dH V& Amnwë`m Jù`mV Kmcy Z`o&& Z§XMo r "{d^yVr' ^ÐoMo "^{gV'& gwa^rMo œoV "^ñ_' Ago&&
JwéXrjo{dU qcJmMo YmaU& nmnmMo H maU eof åhUo&& "jma' gwercoMo "ajm' gw_ZoMr& Aer hr ^ñ_mMr OÝ_H Wm&&
76 (10) H ën, AZwH ën Am{U CnH ën& Am{UH AH ën Mma {H« `m&&
qcJYmaUo M o d« V ho _hmZ& Xo h mda OmU Xo d Amho & & VrZ {H« `m§Zr Oo {Z{_©cco o ^ñ_& Ago Vo CÎm_ eof åhUo&&
Ago ^mZ {ZË` ^ŠVmZo Rodmdo& gd©ñd Anm©do qcJmRm`r&& 79 (3)
qcJmgmRr dof^yfm, ImUo{nUo& qcJmgmRr {OUo gd©H mi&& Y_©emór ñZmZo H {W`ocr gá& ^ñ_ñZmZ Ë`mV loð OmUm&&
gwIXþ:I^moJ Am{U hf©IoX& qcJmMm àgmX _mZmdm hmo&& ^ñ_mcm gdmªJr CYimdo ^ŠVo& "^ñ_moÕc
ÿ Z' Vo Zmd Ë`mcm&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 27 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 28
^ñ_mÀ`m H Um§Mo H aUo conZ& Ë`mg ^ñ_ñZmZ Zmd gmOo&& {Ìnwag§hmam Ñï r A{Z_of& cmdr AmewVmof ^ŠVgIm&&
^ñ_ñZmZo Zmeo A§V~m©ø _i& ñZmZm§V gH i VoM loð && Voìhm ZoÌm§VyZ `moJmly df©co& Zmd Vo nmdco "éÐmj' ho&&
eof åhUo Ago ^ñ_ñZmZ {ZË`& drae¡do gË` H amdo hmo&& {ed^ŠVo H§ Rr éÐmjm§Mr _mi& gXmgd©H mi ~miJmdr&&
80 (4) ^ñ_ {Z éÐmj ho{M Ac§H ma& Ë`m§Zm Zmhr Mmoa OJm_Ü`o&&
_ñVH , H nmi Am{U XmoZ H U©& H§ R, djñWmZ, XmoZ ^wOm&& gw d Um© g maIo Zmhr àXe© Z & ^ao ny U © _Z gÎdJw U o & &
Zm^r, nmR, XmoZ ~mhÿ Am{U _mZ& _ZJQo XmoZ n§Yam ñWmZo&& eof åhUo drae¡dm§Mr ^yfUo& Xohr AmdS rZo dmJdmdr&&
ñWmZr `m H arV àUd-Cƒma& {Ìnw§S´ gw§Xa aoImdo hmo&& 83 (2)
{Ìnw§S´ aoImdo ñnï {Z Ydc& aoImhr gai Agmì`m Ë`m&& ewÕ gmoÝ`mg_, H sS Zmhr Á`mcm& Á`mZo Zm Xohmcm ^yf{dco&&
^mir ao{IVmZm Xn©Ur nmhÿZ& {d^yVr H moê Z cmdy Z¶o&& AgmM éÐmj CÎm_ OmUmdm& YmaU H amdm ào_`wŠV&&
^ñ‘ ho ZìhoM gm¢X¶©gmYZ& ܶmZr ¿¶mdo nyU© ^³Vm§Zr ho&& {eIo_Ü`o EH , _ñVH s Vo VrZ& éÐmj YmaU H amdo hmo&&
{ÌH mi {ÌnwS§ ´ cm{dVmo Omo ^mir& VmoM M§Ð_m¡ir gË` gË`&& _ñVH m^modVr éÐmj N Îmrg& H§ R mV ~Îmrg ~miJmdo&&
{Ìnw§S´ YmaH m nmnm§VyZ _wŠVr& Aer hr _hVr eof åhUo&& H Um©_Ü`o ghm, djr Vo nÞmg& fmoS e fmoS e ~mhÿ§dar&&
81 (5) _ZJQr ~mam-~mam, EH eoAmR& ~«÷gyÌo H§ R ^yfdmdm&&
gHmir _mÜ`mÝhr Am{U gm`§H mir& ^ñ_ gXm ^mir MMm©do hmo&& éÐmjm§Mr {H Vr _wIo {Z H moR o Vo& YmaU H amdo Vo J«W§ r nmhm&&
H ar Omo ^ñ_mMo {Ìnw§S´ YmaU& éÐ{M Vmo OmU {Zñg§Xoh&& eof åhUo Ago éÐmjYmaU& OmUy{Z Vo nyU© ¿`mdo ^ŠVo&&
~«÷m, {dîUy, éÐ, B§Ð, gwaJU& {Ìnw§S´ YmaU H [aVr {ZË`&& 84 (3)
ZmpñVH Agmo dm Agmo XþamMmar& Oar ^ñ_Ymar CÕar Vmo&& gd©H mi H ar éÐmjYmaU& _wŠV nmnm§VyZ, _yT Oar&&
{edmJ_, doXnwamUo-emóm§V& ^ñ_YmaUd«V H {Wco ho&& Agmo _Únr dm ~«÷KmVH s Vmo& ^«Uy hË`mam Vmo qH dm Mmoa&&
eo f åhUo drae¡dm§Z r gwO mU& {Ìnw § S´ YmaU H amdo hmo && Jwé^m`m©Jm_r, dYr _m`{nVm& nmnmË_m nwaVm H¥ V¿Z H s&&
Ë`mZo Oa Ho co éÐmjYmaU& gd© nmnm§VyZ _wŠV hmo`&&
Aer éÐmjmMr _{h_m Wmoadr& MVwar OmUmdr eof åhUo&&
7. éÐmjYmaUñWc 85 (4)
82 (1) éÐmjYmaU-ñne© Z -ny O Z& ñ_aU-Xe© Z H ar H mo U r&&
éÐ-AjmVyZ CËnÞ Ohmco& "éÐmj' {_imco Zmd OmUm&& Agmo Vmo ~«m÷U AWdm X{cV& Ak dm n§{SV H moUr Agmo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 29 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 30
éÐmjYmaUo gd© nmno OmVr& Xmao CKS Vr _mo j lrMr&& 88 (3)
^ñ_{d^y{fV A§Jr éÐ_mim& éÐ{M Vmo Pmcm {Zñg§Xoh&& Á`m§Zm _moj hdm Ë`m§Zr n§Mmja& Onmdm gmXa ào_`wŠV&&
EH H moQ r Ho ë`mg‘mZ Jmo-XmZo& éÐmjYmaUo nwÊ` cm^o&& n§ M _hm^y V o , VÝ_mÌmhr n§ M & kmZ| { Ð`o n§ M H _} p ÝÐ`o & &
éÐmjYwVco Oc àmer Za& A§VH mir éÐcmoH s OmB©&& nam, Am{X, BÀNm, kmZ, {H« `meŠVr& nmM {edeŠVr AgVr øm&&
dUm© l _Y_© g § n Þ cmo H m§ V & gd© l o ð »`mV ^ñ_Ymar&& AmMma {Z Jwé-{ed-O§J_qcJ& àgmX Vo qcJ nmMM ho&&
{d^y{V-éÐmjm{dU H _© Ho co& {Zî\ i Vo Pmco eof åhUo&& _Z, ~wÕr, Ah§, nwéf, àH¥ Vr& nmMmg åhUVr MamMa&&
eo f åhUo n§ M g§ » `o Z o gmH ma& gd© n§ M mja_` Ago & &
8. n§MmjarOnñWc 89 (4)
86 (1) n§MmjarAmYr cm{dVm ›H ma& hmo` fS ja _§Ì _J&&
na{ed Ago "gH c-{ZîH c'& {dœ ho "gH c' {edê n&&
na{ed~«÷ Ë`mMm Omo dmMH & _wpŠVàXm`H n§Mmjar&&
g{ƒÐÿn na{ed {dœmVrV& "{ZîH c' ho gË` ê n Ë`mMo&&
AïmXe {dÚm OJVr CËH¥ ï& MVwd}X loð Ë`m§À`m_Ü`o&&
àUd ~mo{YVmo "{ZîH c' e§H a& ~moYr n§Mmja "gH c'ê n&&
Mma doXm§_Ü`o lréÐ ~{cð& AZwdmH² loð A ˶mV&&
gH c-{ZîH c {edê no XmoZ& fS jar nyU© gm_mdcr&&
Ë`mV "Z_: {edm` M {edVam` M'& _§Ì loð gmM OmUmdm hmo&&
eo f åhUo Onm ^mdo fS ja& g_J« e§ H a `o B © hmVr&&
_§Ìm_Ycr Ë`m "{ed' hr Ûçjao& {edê n Iao d{U©Vr hmo&&
eof åhUo OJr gáH moQ r _§Ì& Ë`m_Ü`o n{dÌ n§Mmjar&& 90 (5)
_y c _§ Ì , {dÚm_§ Ì , {ed_§ Ì ,& e¡ d gy Ì _§ Ì , n§ M mja&&
87 (2)
n§MmjarMr hr Aer Zmdo nmM& drae¡dm§ZrM OmUmdr hr&&
gH c _§Ìm§Mo _yi n§Mmjar& OnVm {ZYm©ar {edàmár&&
gd©hr _§Ìm§Mo n§Mmjar _yi& åhUy{Z`m "_yc' g§~mo{YVr&&
n§ M mjar-kmZmZ§ V a gH i& {ZaW© Ho di AÝ` _§ Ì &&
_§ÌOmnH mg hmo` {dÚmàmár& åhUy{Z åhUVr "{dÚm_§Ì'&&
VohVrg H moQ r Xodm§_Ü`o loð & Ogm ZrcH§ R emo^Vgo&&
gd© _§Jcm§Mm H maH hm _§Ì& gmOo "{ed_§Ì' Zmd `mMo&&
Vgm gáH moQ r _§Ìm§V nwZrV& emo^Vmo {d»`mV n§Mmjar&&
{ed Am{U ^ŠVm§_Yrc hm gyÌ& Ago "e¡dgyÌ' åhUy{Z hm&&
"{ed' ho ~«÷mMo àH meH Zmd& {edê n d¡^d XmdrVgo&&
nmM Ajam§Zr _§Ì hm KScm& "n§Mmja' `mcm g§~mo{YVr&&
Zmd Vo Jw{§ \ co _§ÌmV Á`m ewÕ& OmUm Vmo à{gÕ n§Mmjar&& _§ÌmÀ`m Ama§^r cm{dVm ›H ma& hmo` fSja eof åhUo&&
n§ M mjar _§ Ì _§ J cH maH & g§ g ma_mo M H eo f åhUo & &
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 31 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 32
91 (6) Ë`mgmRr EH M gwc^ gmYZ& _§Ì hm _hmZ n§Mmjar&&
nyd©-A{^_wI Onmg ~gmdo& {Ìdoim H amdo àmUm`m_&& Onm n§Mmja Owio {edgyÌ& hmVr `o {ÌZoÌ eof åhUo&&
C_o g h {ed _ZmV qMVmdm& EH mJ« Onmdm _hm_§ Ì && 94 (9)
dm{MH , Cnm§ey Am{U _mZ{gH & {Ì{dY hm XoI On Ago&& _§ÌOn Zìho XþOo H mhr EH & _macocr hmH e§H amcm&&
ñnïnUo EoHy `oVgo cmoH m§g& dm{MH ho Ë`mg Zmd OmUm&& nwZ: nwZ: nwÝhm hmH _mar ^ŠV& {ed Xo {Z{üV à{VgmX&&
EoHy Z `o _§Ì hcVr AYa& Cnm§ey àH ma OnmMm hm&& åhUy{Z`m _Z:nyd©H Onmdm& _mZg H amdm On gXm&&
AmoR -{Oìhm pñWa A§Va§Jr On& hmo` AmnmoAmn _mZg Vmo&& àmUm`m_mgh H ê {Z`m Ü`mZ& _§Ì _Zmo_Z Onmdm hmo&&
g§W c`r_Ü`o dmOo EH Vmc& Vgm Xadi _mZgmMm&& _§ Ì On Zìho Zìho àXe© Z & ‘w I o Amo a Sy Z On ZH mo & &
öX`mAmVyZ AI§S `o gmX& Ogm Kw _o ZmX AZmhV&& öX`ñW {edm H aUo AmdmhZ& hmM AW© nyU© _§ÌmMm øm&&
eof åhUo loð _mZ{gH On& H am AmnmoAmn gwI cm^o&& BïqcJm gmj Rodr H ar On& \ io AmnmoAmn H moQ rJwUo&&
92 (7) öX`r gd©Xm Agm _hm_§Ì& Onmdm n{dÌ eof åhUo&&
`k, d«Vo, XmZo, n§Mm{¾gmYZo& Onmer H dUo VwiVr Zm&&
Oc-dm`y ^jy{Z`m H ar Vn& Ë`mcm {edcmoH {_ioZmM&&
n[a Omo gd©Xm Ono n§Mmjar& Ë`mg KSo dmar {edcmoH s&& 9. ^ŠV_mJ©{H« `mñWc
nmnmË_m dm nwÊ`d§V EH dma& Ono n§Mmja, nyOm H ar&& 95 (1)
_wŠV Vmo VËH mi hmo` ^dmVyZ& Agm hm _hmZ _hm_§Ì&& ^mir ^ñ_, Jim éÐmjm§À`m _mim& éio dj:ñWimdar qcJ&&
~«÷m, {dîUw, éÐ Xodm {ZOH m`©& H amd`m Y¡`© _§Ìm_wio&& _wIo n§Mmja Ono gd©H mi& gmYH {Z_©i {ed^ŠV&&
hmo` nmn_wŠVr Ono EH {Zðo& _mojcú_r {Vðo Ë`mÀ`m Xmar&& Ë`mcm nmhVmM ^mgo {ed Amco& gd©hr {Z_mco OÝ_Xþ:I&&
eof åhUo Onm Onm n§Mmjar& OÝ__¥Ë`wdmar MwHo c H s&& ^ycmoH sMm {ed Agm {Xì` Xoh& {_Qy {Z g§Xoh gd© Joco&&
93 (8) d§ X mdo ny O mdo nmhmdo dmZmdo & A{^Zd Zdo {edê n&&
ñ\w q„J nScm Oar H mngmV& Var ^ñ_gmV TrJ H ar&& Ë`mÀ`mRm`r Zd{dYm ~mUcocr& {Xgo ^ŠVr ^cr eof åhUo&&
_hmH m` hÎmr A§Hw e Vmo gmZ& Rodr {Z¶§ÌU hÎmrdar&& 96 (2)
Vgm n§Mmjar {XgVmo chmZ& Var H ar nyU© nmno ^ñ_&& ldU, H sV©Z Am{UH ñ_aU& nmX Vo godZ, AM©Zhr&&
{edmer g§~Y§ Amnwcm Owimdm& Ago dmQo Ordm Oar EH m&& d§XZ, Xmñ`, g»`, AmË_{ZdoXZ& Zd{dYm nyU© ^ŠVr Aer&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 33 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 34
{edH Wm H mZr gX¡d EoH mdr& _wIr gXm Jmdr {edJrVo&& 99 (5)
{edÜ`mZmV{M a_dmdo _Z& A§ V a a§ J y Z Omdo Zm_r&& {edܶmZr aV ‘Z Vo{M ‘Z& Aݶ H ar ܶmZ Vo ‘Z Zmoh&o &
{edMaUm§Mr _Zmo^mdo godm& H amdr, nyOmdm {ed gXm&& crZ {edZm‘r VrM Iar dmUr& a‘o Aݶ Zm‘r Vr dmUr Zmoh&o &
ào_^ao Ë`mg H amdo d§XZ& amhmdo hmoD Z Xmg Ë`mMm&& ^ñ‘éÐmjmZo ^y{fV Omo Xoh& VmoM Iam Xoh, Aݶ Zmoho&&
{Odo^mdo Ë`mcm gImM _mZmdo& AmnUhr ìhmdo gIm Ë`mMm&& Ago EH {Zð H aUo qMVZ& VrM ^ŠVr OmU ‘mZ{gH &&
VZ-_Z-YZ gd©ñd AdKo& {edmcm Vo doJo g_nm©do&& {edñVwVr JmUo, H aUo ^OZ& {Vcm A{^YmZ dm{MH ho&&
gwH¥ VmMr OmoS r Á`mÀ`m JmRmoS çmV& Ë`mg ghOàmá Zd{dYm&& {ednyOmAMm© H aUo XohmZo& H m{¶H Vr OmUo ^ŠVr ~mnm&&
nU nmnmËå`mÀ`m nSo Zm Ñïrg& ^ŠVr hr {deof eof åhUo&& eof åhUo Xoh-dmMm-‘Zmo^mdo& e§H am AMm©do gd©H mi&&
97 (3) 100 (6)
Á`mÀ`mRm`r ÑT Pmcr {ed^ŠVr& {edmcm Vmo A{V{à` hmoVmo&& Vn, H ‘©, On, ܶmZ Am{U kmZ& ho{M {edmM©Z n§M{dY&&
~mø-Amä`§Va Aer {Û{dY Vr& ñWyc, gyú_ ^ŠVr Zmdo Aer&& "{edn§M¶k' ¶mg g§~mo{YVr& hoM AmM[aVr drae¡d&&
ewÕ ^y{‘-aËZqghmgZmda& ~¡gy{Z gmXa BïqcJm&& {ednyOogmR r J§Y-’y c-nmZo& Xoh {PO{dUo g§nmXm¶m&&
ny{OUo Vr ~mø ^ŠVr, {Za§Va& dra_mhoœa AmM[aVr&& hmM "Vn¶k', XohmMo emofU& Aݶ Zìho ‘mݶ drae¡dm&&
qcJm_Ü`o àmU àmUm_Ü`o qcJ& Pmco Vo A^§J g_ag&& BïqcJnyOm hmM "H ‘©¶k'& VmoM ‘mݶ gwk drae¡dm&&
Ago OmUy{Z`m H aUo qMVZ& VrM ^ŠVr nyU© Amä`§Va&& n§Mmja On, éÐmܶm¶mä¶mg& àUdmä¶mg hm "On¶k'&&
drae¡d AmM[aVr Amä`§Va& Mw H o OÝ_m§Va eof åhUo&& öX¶r gd©Xm {edmMo qMVZ& H aUo hm "ܶmZ¶k' OmUm&&
{edmJ‘m§VyZ {‘io Oo Oo kmZ& ˶mMo g§nmXZ "kmZ¶k'&&
98 (4)
Ago n§M¶k {Z˶ AmMamdo& Z cJo nmhmdo ew^mew^&&
~rOmnmgy{Z`m A§Hw a CËnÞ& A§Hw amnmgyZ ~rO OÝ_o&&
drae¡dm§gmRr gd© {VWr ew^& H mhr Z Aew^ eof åhUo&&
{edàgmXmZo Ver {ed^ŠVr& hmo¶ ^ŠV{MÎmr C{XV Vr&&
{ed^ŠVr‘wio {‘iVmo àgmX& Agm hm g§~§Y Xmohm|‘ܶo&& 101 (7)
EH m OÝ‘m‘ܶo ^ŠVr Zìho àmá& ˶mgmRr gwH¥ V cmJo Iyn&& Jwê H Sy {Z Omo Ohmcm Xr{jV& ˶mZo {ed^ŠV gÝ‘mZmdo&&
Aݶ e¡dm VrZ OÝ‘r ‘wŠVr àmár& drae¡dm ‘wŠVr EH m OÝ‘r&& {edXrjm¶wŠV AmMmag§nÞ& ˶m§À¶mM ^moOZ J¥hr ¿¶mdo&&
^ŠVr‘wio Zmeo OÝ‘mMo H maU& hmo¶ {ZdmaU OÝ‘Xþ:I&& Á¶mÀ¶mRm¶r Pmcm {edmMma jrU& ˶mMo H Yr YZ KoD Z¶o&&
eof åhUo ^[ŠVaV nwéfmg& Zmhr J^©dmg g˶ OmUm&& Aݶ XodVm§Mr nyOm Am{U ñVwVr& ܶmZmXr H ënm§Vr H ê Z¶o&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 35 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 36


Aݶ XodVm§g A{n©cc o o AÞ& ˶mMm ‘wIr H U Kmcy Z¶o&& F VwH mi ¶odmo AWdm àgyVr& gyVH óràVr Zgo H Xm&&
{edm{dU Aݶ J¥hmV Á¶m Xod& VoWo H Yr nm¶ Rody Z¶o&& Jw é O§ J ‘m§ À ¶m VrWm© M o qgMZ& H [aVo haU gy V H mMo & &
Aݶ Xodm nyOr H [aVmo nmI§S & ˶mMo H Yr Vm|S nmhÿ Z¶o&& Omodar dmhVmo ZmH mVyZ œmg& Vmodar à¶mg nyOZmMm&&
{Zð oZo ^Omdm EH ‘od {ed& nma hmoB© ^d eof åhUo&& {ed¡³¶ Pmë¶mda hmVr qcJ& KoD {Z A^§J OmUo Amho&&
102 (8) eof åhUo Aer Am‘aU qcJ-& nyOm ¶Wmgm§J H amdr hmo&&
ñWmdaqcJmcm A{n©cm àgmX& Ago Vmo {Z{fÕ drae¡dm&& 105 (11)
n[a ñWmdamg H ê nmho ^§J& VoWo {edqcJ ajmdoM&& {ednyOH mZo OJVr à{gÕ& VrW©ñWmZo {gÕ nmhmdr H s&&
g§H Q r nS Vm H moUr {ed^ŠV& dmamdm Ëd[aV CnÐd&& lrH mer lre¡c drae¡d nrRo& gmRdmdr {Zðo {ZO ZoÌr&&
{edH m¶m©gmRr àmUmg do{MVm& {edgm¶wÁ¶Vm ˶mcm cm^o&& d¡ÚZmW, {dœZmW, am‘oœa& ZmJ-K¥îUoœa Á¶mo{V[cªJo&&
{edqZXm H ar XþamMmar H moUr& Or^ ‘wimVy{Z hmgSmdr&& VrW©ñWir BïqcJnyOm-On& H [aVm A‘mn ’ i {‘io&&
Ae³¶ ho Var dm³VmSZ Hamdo& ñWmZmg ˶mJmdo VËHmi ˶m&& {ed¶mÌoMm Vmo H amdm gmohim& ݶmhmimdr Smoim XoepñWVr&&
hmoB© {edqZXm OmD Z¶o VoWo& {’ amdo ‘mJwVo eof åhUo&& ¶mÌm H [aVmZm g¥{ïgm¢X¶m©Zo& ’o Smdo nmaUo Smo{i¶m§Mo&&
103 (9) {ed¶mÌogmRr OmVr Oo Oo OZ& ˶m§Zm AÞXmZ H amdo hmo&&
Xrjm KoD {Z¶m {ednyOm H ar& ˶mJmdr Vr gmar nyd©H ‘}&& A{h§gogmaIo Vn Zmhr AmZ& AÞmoXH mg‘ XmZ Zmhr&&
{edm{dU Aݶ KoD Z¶o Zmd& XþÁ¶m nyOm gd© {Z{fÕ{M&& {edmMma¶wŠV J¥hr H ݶm Úmdr& VerM H amdr Hw cdmZ&&
Aݶ Xodm§gh {edmcm ny{Oco& Var Vo Ohmco gm|JTm|J&& eo f åhUo Ago Y‘m© M ma¶w Š V& à‘mXa{hV dVm© d o hmo & &
Aer {ednyOm {Zî’ i{M hmoV&o ܶmZr ho nwaVo ¿¶mdo ^ŠVo&&
XmoZ Xod Var {Zðm Pmcr ^§J& Zìho Vmo Aì¶§J drae¡d&&
Xmo Rm¶r O¶mMm ^md Vmo n{VV& Y‘©H¥ ˶màV nmÌ Zìho&& 10. C^¶ñWc
eof åhUo Á¶mZo ñdrH m[acm {ed& ˶mZo Aݶ Xod ‘mZy Z¶o&& 106 (1)
104 (10) KS o H [aVmZm Jw ê Mo ny O Z& {edmMo ny O Z ghO{M&&
{ed^ŠV BïqcJ Omo YmaH & V¶mg gyVH Zgo H mhr&& Jwê Am{U {ed ‘wir Zgo {^Þ& ‘ycV: A{^Þ EH ê n&&
OÝ‘ hmodmo qH dm ‘¥Ë¶y hmodmo Kar& qcJnyOm gmar H amdrM&& H mnamÀ¶m dSçm {XgVr gmH ma& nU {ZamH ma gwJ§Y Vmo&&
qcJnyOZ ho {Z˶d«V Amho& H amdo cmJo ho Am‘aU&& H mnya Om{iVm CSy {Z¶m OmVmo& ‘mJo XadiVmo n[a‘i&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 37 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 38
Vgm {ZamH ma {ed Jwéê n& KoD {Z g‘rn Amcm Amho&& 11. {Ì{dYg§n{ÎmñWc
nmVi Agmo H s Agmo {WOcoco& VynM ^aco XmoÝhr ê nr&& 109 (1)
Vgm {ed Am{U Jwê EH Amho& ’ ŠV {XgVmho {^Þ ê no&& {ed Am{U Jwê EH ê n Ogo& O§J‘mcm Vgo ‘mZmdo hmo&&
eof åhUo {ed Aì¶ŠV {ZJw©U& ì¶ŠV Vmo gJwU Jwéê no&& Jwê , qcJ Am{U O§J‘ê nmV& VmoM C‘mH m§V àH meVmo&&
107 (2) {edJw ê g‘ O§ J ‘r A^o X & ‘m{Zcmgo {gÕnw é fm§ Z r&&
^ŠVm§dar AZwJ«h H amd¶m& {ed ¶o OJr ¶m Jwéê no&& {ed XoB© Ordm Eoœ¶© {Z ^wŠVr& ˶mg XoVr ‘wŠVr O§J‘, Jwê &&
{ed ~mocoZmM ^oQ oZmhr H Yr& Jwê Im§XmoIm§Xr {~cJVmo&& {ed Jwéê no qcJXrjm XoB©& VmoM qcJ hmoB© Amamܶ Vo&&
g§H QH mimV H [aVmo gm§ËdZ& H ar g‘mYmZ Hw e§H m§Mo&& hmoD {Z O§J‘ VmoM XoB© kmZ& åhUy{Z g‘mZ {VÝhr ê no&&
g§gmamÀ¶m dmQodaVr Omo Mmco& ˶mMo Smoio Amoco hmoVr H Yr&& {~ëdXcm‘ܶo VrZ nmZo nU& EH M AmnU J{UVmo hmo&&
Xþ:Imda Kmcr lrJwê ’w§ H a& Smoù¶m§Vco Zra nwgo hiy&& Vgo Jwé-qcJ-O§J‘m§V Eo³¶& OmUmdo gå¶H² drae¡do&&
OÝ‘ {Z ‘¥Ë¶yMm ‘m§Sy {Z {heo~& XmIdr H g~ Aä¶mgmMo&& eof åhUo hrM g§nÎmr {Ì{dY& ˶mVrc A^oX OmUy{Z ¿¶m&&
kmZmZo Á¶m Vao g§ g magmJa& Vo { M dma§ d ma CnXo e r&&
110 (2)
Agm na‘mW© - ‘mJm} n Xo e H & lrJw ê M EH eo f åhUo & &
AO§J‘ Am{U O§J‘ ho XmoZ& qcJm‘ܶo OmU ^oX hmoVr&&
108 (3) pñWaqcJmàVr AO§ J ‘ Zmd& O§ J ‘mg Zmd MaqcJ&&
lrJwê À¶m H¥ nmH QmjoH ê Z& {edVÎd-kmZ Ëdao hmoVo&&
ñWmdam{df¶r Oer Ago ^ŠVr& O§J‘mdaVr Ver H am&&
OÝ‘ {Z ‘¥Ë¶yZo nrSco Oo Ord& ˶m§Zm d§XZr¶ dmQo Jwê &&
MmcVo ~mocVo O§J‘ ho qcJ& ˶m‘ܶo A^§J {ed dgo&&
amJÛo f ‘w Š V kmZmMm gmJa& ˶mcm {Za§ V a Vmo f dmdo & &
O§J‘ ho loð pñWa qcJmhÿZ& "{ed¶moJr' Zm‘ »¶mV ˶mMo&&
VZmZo ‘ZmZo {POmdo ^ŠVmZo& gd©àH mamZo gwI Úmdo&&
O§J‘qcJ Vmo Ago {ed¶moJr& åhUy{Z Vmo OJr gd©d§Ú&&
gm§^mimdo nyU© lrJwê Mo ‘Z& AmkoMo c§KZ H ê Z¶o&&
O§J‘mcm Vwï H ar Omo ^³VrZo& ˶mcm H m¶ CUo? eof åhUo&&
Xod¶mÌm, VrW©¶mÌm, Jwé¶mÌm& ¶m§V Jwé¶mÌm loð Ago&&
hmoB© {dMmam§Mo AmXmZàXmZ& ‘ZrMo AkmZ Zmeo nyU©&& 111 (3)
gy¶© {Z A¾rg A§eV: godmdo& nU gd©^mdo lrJwê er&& {ed¶mo½¶màVr Ho co WmoS o XmZ& Var Vo AjwÊU ’ c XoB©&&
eof åhUo {ed Jwê EH ^mdo& ‘mZy{Z dVm©do {ed^ŠVo&& åhUy{Z à¶mgo ˶mcm XmZ Úmdo& ˶mMo Vmofdmdo gdmªVa&&
Ad{MV dmQodar Oar ^oQ o& Var ˶mg ‘moR o ñdmJVmdo&&
˶mMm H ê Z¶o H Yr Ad‘mZ& H [aVmM OmUo XþJ©Vrcm&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 39 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 40
{edê n ˶mcm gd©Xm ‘mZUo& godH ^mdmZo ˶mcm nyOm&& 114 (3)
Jwê , qcJ Am{U O§J‘ {Ì‘yVu& {Ì{dY g§nÎmr eof åhUo&& {edm{n©V AÞ Pmco XmofhrZ& {Z‘©c åhUyZ {Z‘m©ë¶ Vo&&
{edXrjoZo Omo {Z‘©c Ohmcm& ˶mZo {Z‘m©ë¶mcm ñdrH mamdo&&
{ed^[ŠVhrZ, {Ì‘cmZo ¶wŠV& ˶mg Z C{MV {Z‘m©ë¶ Vo&&
12. MVw{d©Ygmam¶ñWc Jwé -qcJ Am{U O§J‘àgmX& go{dVm ‘mojX ’ i cm^o&&
112 (1) åhUy{Z¶m Jwê , qcJ {Z O§J‘& ‘mZy{Z g‘mZ nyOmdo hmo&&
qcJVrW© ^[ŠVnyd©H Ko ^ŠV& Jwé-O§J‘VrW© ¿¶mdo Vgo&& ˶m§Mo àgmXmÞ {Z˶{M ^jmdo& {eVmJ{UH ¿¶mdo ¶k’ i&&
H ë¶mUH maH OJr Oo Oo Amho& ˶mhÿZhr Amho VrW© loð && {Ì‘yVu {Z ˶m§Mo VrW© {Z àgmX& ho{M MVw{d©Y gma Amho&&
n{dÌ dñVy§V VrW©M n{dÌ& go{dVmM ‘mÌ àmá {gÕr&& eof åhUo gma g‘Oy{Z ¿¶mdo& Am{UH dVm©do EH {Zð&&
gd© ‘m§Jë¶mMm {ZYr nmXmoXH & Xmof nmn XoI Om{iVo Vo&&
na‘mZ§ X mMo Xo B © kmZ VrW© & H ar ^d‘w Š V {ed^ŠVm&&
Jwé{eî¶-Eo³¶ ~mo{YVo ghO& Ah‘²Mm AmdmO Wm§~{dVo&& 13, 14, 15. gmonm{Y-{Zénm{Y-ghOXmZñWco
J§JmñZmZo ‘wŠVr {‘io Amho Iao& ~wS ʶmMr ~m ao ^rVr VoW&o &
Zmhr ~wS drV Var XoVo ‘wŠVr& Aer Amho eŠVr VrWm©‘ܶo&& 115 (1)
nmn emofr Am{U àH m{eVo kmZ& QmH s CÝ‘iyZ ^dd¥j&& Jwê , qcJ Am{U O§J‘m§Mr ^ŠVr& ^ŠVo ¶WmeŠVr H ê {Z¶m&&
eof åhUo {Z˶ go{dVm {Z‘©c& öXr ~haoc ^{³Vd¥j&& VrW© {Z àgmX gody{Z¶m, XmZ& H ê {Z¶m ‘Z Vmofdmdo&&
113 (2) gmonm{YH Zm‘o XmZ Vo n{hco& XþOo XmZ ^co {Zénm{YH &&
’y cnmZ Oo Oo Ho co qcJmn©U& H amdo YmaU {ear ^ŠVo&& ghOXmZ ho {Vgao, XmZm§V& loð Ago »¶mV OJVr ¶m&&
{ed{Z‘m©ë¶mMm H [aVm ñdrH ma& {Z‘©i A§Va hmo¶ ˶mMo&& ’ imMr Anojm Rod{y Z Oo H c
o &o Vo{M åhU{dco gmonm{YH &&
qcJm{n©V Oc, Z¡doÚ ^ŠVmZo& A{V AmZ§XmZo ñdrH mamdo&& ’ imMr Anojm ZM ~miJVm& XmZ XoVmo XmVm {Zénm{YH &&
qcJm{n©V Ho ë¶m{dU H Yr AÞ& ^ŠVmZo godZ H ê Z¶o&& KoUmam, XoUmam Am{U XmZÐì¶& {edê n gd© ‘mZy{Z¶m&&
drae¡ d Zmhr ^mo O Z H arV& go { dVmo gVV àgmXmÞ&& AH V©¥Ëd^mdo Ho co OmVo XmZ& Vo ghOXmZ dmIm{Uco&&
àgmXmMm H U OmD Z¶o dm¶m& VmQ Ywd{y Z¶m nmUr {nVmo&& XmVm {Z ¶mMH , dñVy H mhr Zwa&o {edê nr {dao gd© H mhr&&
eof åhUo drae¡dm§Mo dV©Z& OmUmdo H maU ‘mJrc Vo && eof åhUo ho{M XmZm§V CÎm‘& kmZ Xo , ZmeyZ ^damoJ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 41 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 42
116 (2) A§JñWcm§VJ©V ‘mhoœañWc
{edmcmJr Am{U {ed^ŠVm§ghr& ^ŠVrZo Oo H mhr A{n©co Vo&&
Vohr ghOXmZ g§Vm§Zr ‘m{Zco& ^ŠVmMr nmCco d§XZr¶&& 16. ‘mhoœaàe§gmñWc
gËnmÌm ghò ‘w{ÐH m gwdU©& XoVm cm^o nwʶ OodTo Vo&& 118 (1)
VodToM {edm ’y c gwJ§{YV& dmhVmM àmá hmo¶ ^ŠVm&& ~«÷mXr nXm§À¶m AmH m§jonmgyZ& ‘wŠV Omo g§nyU© {ed{Zð&&
e§H a Ho di ^mdmMm ^wHo cm& Agm Xod ^moim eof åhUo&& Agm ^ŠVñWcm‘Yrc Omo ^ŠV& ghOXmZmV n³d hmoVmo&&
117 (3) VmoM {ed^ŠV hmoVmo ‘mhoœa& {ed^ŠVr pñWa ˶mÀ¶mRm¶r&&
gd© {dÚm{ZYr Am{U OJX²Jêw & EH Vmo B©œê lwVr gm§J&o & {ed EH ‘od Xodm§Mmhr Xod& Agm ÑT ^md ‘Zr Zm§Xo&&
˶mcm XmZ XoVm WmoS o {Z ~hþV& hmo¶ Vo AZ§V ’ càX&& {edm{dU Aݶ H moUm ‘mZrZmM& ‘mhoœa VmoM eof åhUo&&
{ed¶mo½¶mg‘ gËnmÌ{M Zmhr& Aer XoVr ½dmhr emóo gd©&&
119 (2)
{ed¶mo½¶m {Xco Kmg^a AÞ& VoUo ¶knwʶ H moQ r cm^o&&
{ed¶moJr V¥á hmoVm {ed V¥á& {ed hmoVm V¥á MamMa&& {Zðm^ŠVr ˶mÀ¶m A§VamV dgo& OmUV{M Zgo {edm{dU&&
lrJwê cm VZ, qcJm Anu àmU& O§J‘mg YZ Vmo{M ^ŠV&& ñdmVrVcm W|~ qenë¶mV nSo& ‘moVr Voìhm KSo VoO:nw§O&&
eof åhUo Ago XmZ‘{h‘mZ& ^³Vm§Zr OmUyZ nyU© ¿¶mdo&& ‘moVr Z Ko nwÝhm CXH mMo ê n& Ver ÑT Iyn {Zðm^ŠVr&&
I§{SV Z hmo¶ Oer V¡cYma& d¥ÎmrV e§H a ì¶mno Vgm&&
A§JñWcm§VJ©V ^³VñWc g§nyU© d¡am½¶ ‘ZmV ‘m§S o ÑT RmU& {ddoH s Vmo OmU ‘mhoœa&&
eo f åhUo Aem ‘mho œ amàV& d§ X mdo gVV gmYH mZo & &
120 (3)
~«÷mXr Xodm§Mo Eoœ¶© ^§Jwa& ‘mZr ‘mhoœa V¥Uàm¶&&
{Z[aÀN eãXmXr {df¶gwImV& gXm CËH§ {RV {edmZ§Xr&&
naórg§ J {Z naÐì¶mVy Z & ‘w Š V n[any U © ‘mho œ a&&
{edH m¶m©‘ܶo ‘¾ gXmo{XV& aV Aä¶mgmV AmJ‘m§À¶m&&
{edñVw { VagmñdmXmZo ‘w { XV& H ar g§ J « { hV e¡ d J« § W &&
eo f åhUo Agm dra‘mho œ a& d§ X m dma§ d ma OrdZmV&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 43 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 44


121 (4) qcJnyOo‘ܶo hñV& gXmgd©Xm Vo ì¶ñV&&
n§M³coem§VyZ ‘wŠV Vmo gd©Xm& kmZZ^r gXm ^«‘o ‘wŠV&& Aer Á¶mMr {ÌH aUo& qcJ‘¶ gd© {OUo&&
Ah§‘‘ËdmÀ¶m OmB© Z dmQocm& ‘X‘Ëgamcm Wmam Z Xo&& ˶mg hmoUo {edàmár& doXmJ‘ ½dmhr XoVr&&
H m‘ {Z H« moYmMo ‘mo{ScoM RmUo& ñdmZ§XmV {OUo ‘Z:nyV&& ñdJ©cm^ hmo¶ OoUo& H Yr H arZm Vr H ‘}&&
amoYr {edH m¶© ˶mÀ¶m nmRr cmJo& {Z:nmV{M doJo H ar ˶mMm&& qcJ{Zð ‘mho œ a& àe§ { gVr gw a da&&
{ed^ŠVm§À¶m Vmo a‘o ‘oimì¶mV& gmhoZm qH {MV {edqZXm&& eof åhUo ˶mÀ¶mnwT o& ‘m¡Z doXm§ghr nSo&&
{edmgmRr H ar doJo àmUmn©U& Agm dra nyU© ‘mhoœa&&
eof åhUo Aem eyam§Zr a{jcr& nyU© CO{icr {ed^ŠVr&&
18. nydm©l¶{ZagZñWc

17. qcJ{ZðmñWc 125 (1)


qcJny O m{Zð dra‘mho œ ao & ny d m© M ma gmao ˶mJmdo M &&
122 (1)
qcJmMaUmer Oo Oo à{VHy c& àmH¥ V gH i AmMaU&&
àmUmdaVr g§H Q & Amco Var ‘mZr Bï &&
qcJXrjoAmYr Agoc ~«m÷U& H moUVr dm Aݶ OmV ˶mMr&&
n[a Zìho qcJ˶mJ& Sw ~mo ‘J gmao OJ&&
Zme g§nÎmrMm hmodmo& qH dm {eaÀNoX hmodmo&& OmVr‘Yrc ˶m H ‘} gyVH mXr& AmMmam{damoYr nmiy Z¶o&&
Var qcJny O md« V & Zmhr ˶mJUo {Z{üV&& ‘mhoœam Zmhr gyVH Aem¡M& Aer gmj gmM AmJ‘m§Mr&&
eo f åhUo ‘hmey a & qcJ{Zð ‘mho œ a&& åhUy { Z Vmo ny d m© l ¶{ZamgH & ‘mho œ a EH eo f åhUo & &
123 (2) 126 (2)
qcJnyOm Ho ë¶m{dU& ‘wIr Zmhr AÞH U&& {edXrjo‘wio Oimco {H pë‘f& Ohmco ‘mZg n[aewÕ&&
‘mojcú‘r ˶m§À¶m hmVr& dmg H [aVo {Z{üVr&& ˶mZo H ê Z¶o H Yr g§Ü¶m-lmÕ& AmMmam{déÕ åhUy{Z¶m&&
ñdJ©’ cmem ˶mJyZ& BïqcJmV Vmo crZ&& {dewÕ, àmH¥ V ^oX ‘mZdm§V& {edg§ñH m[aV "{dewÕ' Vo&&
eo f åhUo ‘mho œ a& ^y é Ð{M Iamo I a&& Á¶mcm Zgo ‘wir g§ñHmamMm ñne©& "àmH¥V' ‘mUyg OmUmdm Vmo&&
124 (3) ^mir Zmhr ^ñ‘ qcJ Zmhr Jim& J^m©VZy Amcm Ogm Vgm&&
qcJܶmZr a‘o ‘Z& dmUr ñVwVrV {Z‘¾&& Amhma {Z {ZÐm ‘¡WwZM gma& ˶mV dma§dma Sw §~Vmo Vmo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 45 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 46
a‘o Z mM Aem àmH¥ VmMmamV& ‘mhoœa g˶ eo f åhUo && ‘mÌ Vmo d ar Ordmg& cmJo ‘mZmdo Û¡ V &&
127 (3) qcJny O mXr H ‘mª Z m& Ago H maU Û¡ V &&
H mðo OmiVm A¾rV& hmoVr A{¾ê n ’ ³V&& ^o X m‘w i o M KS Vr& ny O mH ‘} g‘ñV&&
˶m§À¶mVcm ^oX H moU& gm§Jy eHo c {dÛmZ?&& eof åhUo ‘mhoœao& ìhmdo Û¡Vr AmgŠV&&
Am§~m, M§XZ, ~m^yi& H moU {dñVdm åhUoc?&& 130 (3)
Ver {edg§ ñ H mao & OmV ny d uc Z Cao & & gmYZmàma§^r "‘rM Amho {ed'& Ago ~moco Ord Oar H moUr&&
{Zagy { Z ny d © O mV& Cao drae¡ d ’ ³V&& Var ˶mMm Jd© d¥Wm OmU ~mnm& BVwH m Z gmonm ^{³V‘mJ©&&
Zwg˶m ~mocmZo Oar {ed Pmcm& Var gmYZocm AW© Zmhr&&
eof åhUo {ed^³V& ˶mZo ‘mZy Z¶o OmV&&
H emgmRr OnVnmXr gmYZo?& Am¶wî¶ doMUo ‘mojmgmRr?&&
~mocy{Z Ho di {ed hmoUo Zmhr& Aer XoVr ½dmhr doXmJ‘&&
19. gdm©Û¡V{ZagZñWc åhUy{Z¶m {ed Am{UH OrdmV& gmYH mZo Û¡V ‘mZmdoM&&
gmYZm hmoBc © Ooìhm nyU© n³d& Voìhm KSo Eo³¶ {ed-Ordr&&
128 (1) eof åhUo ‘mhoœamZo AÛ¡V-& {ZamgH g˶ ìhmdo ~mnm&&
Ord Ago g˶ {edmMmM A§e& n[a à˶¶mg Ordm Z ¶o&&
Ord {ed EH hmoVr Eo³¶ñWcr& Vmodar doJir XmoZ VÎdo&&
gmYZmàma§^r Ord {Z {edmV& ‘mhoœao Û¡V ‘mZmdoM&& 20. AmˆmZ{ZagZñWc
{ed nyÁ¶ Am{U Ord hm nyOH & {ed hm àoaH , Ord ào¶&© & 131 (1)
{ed hm Cnmñ¶, Ord CnmgH & g§~Y§ hm XoI {ed-Ordr&& {edmcmJr H ê Z¶o AmdmhZ& qcJmMo nyOZ H [aVmZm&&
Û¡Vm‘wio{M hm g§~§Y emo^Vmo& åhUy{Z Vmo hmoVmo Û¡V{Zð&& Xrjmg‘¶rM Jwê Zo qcJmV& {edmg ñWm{nV Ho co Ago&&
åhUy{Z AÛ¡V{ZamgH ìhmdo& ‘mhoœao {Odo eof åhUo&& {edH cm¶wŠV {Xco BïqcJ& V¡nmgy{Z A^§J qcJr {ed&&
129 (2) BïqcJr {Z˶ amho {ed ˶mcm& "¶o ao' ho H emcm ~mocm{dUo?&&
{ed Ì¡cmo³¶mMm nVr& Ord ˶mMm Am{lV&& qcJny O o d o i r Ho co AmdmhZ& Var Vo dV© Z {dg§ J V&&
ñdm{‘-go d H g§ ~ § Y & Ago {edOrdmV&& AmdmhZ Am{U {dgO©Z hohr& H ê Z¶o H mhr eof åhUo&&
gmYZoÀ¶m A§Ë¶jUr& cm^o {gÕr AÛ¡V&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 47 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 48
21. Aï‘y{V©{ZagZñWc Vgm ‘hoœa gd©Ì ì¶mnH & emóo gd© EH ‘wIo JmVr&&
132 (1) VWm{n Vmo Jwé-qcJ-O§J‘m§V& Ago CnpñWV nyOogmRr&&
‘mhoœam ‘wir A‘mݶ gJio& {edOrdmVco AÛ¡V Vo&& åhUy{Z¶m ‘mhoœao ñWmZr Aݶ& {edmcmJr OmU nmhÿ Z¶o&&
V¡go n¥Ïdr AmXr Aï‘yVuhr& {edmnmgyZ hr {^Þ ‘mZr&& Bï qcJê nmV{M ny O o {ed& Vmo { M drae¡ d eo f åhUo & &
n¥Ïdr Amn VoO dm¶y Z^ loð & M§Ð AmË‘m Aï‘yVu OmUm&&
Aï {edê no ny{OVr ^m{dH & ‘mhoœa EH {Zfo{YVmo&&
23. {edOJÝ‘¶ñWc
nyÁ¶ {Z nyOH ^mdmg {damoYr& åhUy{Z {ZfoYr ‘mhoœa&&
Hw§ ^ma {Z{‘©Vmo KQ ‘¥{ÎmHo Mo& KQ{Z{‘©VrMo H maU Vmo&& 135 (1)
Aï‘yVu H m¶© {ed ho H maU& åhUy{Z Vo {^Þ ‘mZmdo hmo&& {dœmMm MmcH {ed Oar Amho& nyOmdoir amho ^ŠVmYrZ&&
nyOogmRr {ed Am{U Ord ¶m§V& ^oX{M C{MV eof åhUo&& Bï qcJr dgo àH meñdê n& gd©ì¶mnr ê n ^md R odm&&
‘¥{ÎmHo nmgyZ Ogm KS m KS o& {dœ ho CKS o {edmVyZ&&
KQ H m¶©, ‘mVr KQmMo H maU& {dœmMo H maU {ed Vgm&&
22. gd©JV{ZagZñWc H maUmnmgyZ H m¶© Zmhr {^Þ& Vgo EH nU {ed-OJr&&
133 (1) cmQm, ’o g Zmhr g‘wÐmdoJio& {edmVyZ Pmco OJ Vgo&&
"{ed gd©ì¶mnr ^mdo& ˶mcm H moR ho r nyOmdo&& V§Vy Am{U dó Ogo EH ê n& OJ {edê n eof åhUo&&
nyOm H emMrhr Ho cr& Var {edmcm nmoMcr&& 136 (2)
‘J qcJnyOZmMo& à¶moOZ H m¶ gmMo?'&& Jw§S mico dó VmUë¶mZ§Va& V§~yMm AmH ma Yar Ogm&&
Ago åhUo Oar H moU& Var ‘yI© Vmo ‘hmZ&& Vgm {ed e[ŠV{dH mg H ê Z& nmdo àgaU {dœê nr&&
qcJ{Zð ^ŠVmgmRr& dgo qcJr OJOoR r&& Xmoar A§YmamV ^mgo gn©ê n& n[a H Yr gmn ZìhVr Vr&&
Oar gd©ì¶mnr Amho& Var qcJmV{M amho&& Vgm {ed {Z{d©H maM amhÿZ& {dœmer A{^Þ {Xgo Smoim&&
eof åhUo ˶mcm ’ ŠV& Bï nmhUo qcJmV&& MamMa {dœ gd© {ed‘¶& ˶mÀ¶m{dU Aݶ Zmhr H mhr&&
134 (2) eof åhUo {ed BïqcJmVcm& {Xgo {dœ Pmcm gmYZoZo&&
gd©Ì ì¶mnH {ed Oar Amho& Var qcJr amho {deofËdo&& 137 (3)
A¾r {dÚ‘mZ gd©hr d¥jm§V& e‘rd¥jr ì¶ŠV A{YH Vmo&& cm§~r, a§Jm‘wio Xmoar& {Xgo gnm©H ma Iar&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 49 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 50
ew^« dUm©‘wio qen& {Xgo nyU© Mm§Xrê n&& Ago lw V rM gm§ J Vo & ~« ÷ öX¶r Zm§ X Vo & &
d¥ j ~§ w Y m AmH mamZo & {Xgo ‘mUgmà‘mUo & & Ma‘yVu, ewH Xod& ¶m§À¶m A§V¶m©‘r {ed&&
dmid§ Q r CÝhm‘w i o & ^mgo ‘¥ J Oi-Vio & & ^ñ‘éÐmjYmaH & ˶mÀ¶m öXr {ed EH &&
dm¶y {Z{‘© V mo A§ ~ ar& ‘o K -J§ Y d© Z Jar&& ^ŠVr Zmhr A§VamV& ˶m§Zm OmUdoZm ’ ŠV&&
Vgm gV²-{MV²-gwIê n& {ed {Xgo {dœê n&& ew Õ Xn© U mg‘mZ& Á¶mMo öX¶ g§ n y U © & &
e[ŠVà{Vñ’w aUmZo& ˶mcm {dœê n hmoUo&& ˶mÀ¶m A§V:H aUmV& {ed ñnï àH m{eV&&
gyú‘ ~rOmVyZ ’w co& d¥j nU©^mao Sw co&& eof åhUo Agm ^ŠV& OmB© àgm{XñWcmV&&
gd© AmZ§XmMm Jm^m& {ed {dœê no C^m&&
A§JñWcm§VJ©V ‘mhoœañWc g§nyU©
eof åhUo H UmoH Ur& ˶mcm nmhm jUmojUr&&

24. ^ŠVXo{hH qcJñWc


138 (1)
{dœê n OJXmË‘m e§H a Vmo& gX¡d amhVmo ^ŠVm§Var&&
dgo H¡ cmgmV ‘§ X amMcmV& ‘o é nd© V mV {h‘mc¶r&&
n[a OoWo ^ŠV SmocVr H sV©Zr& VoWo eyinmUr gXm C^m&&
^mir ^ñ‘ Jim éÐmjm§À¶m ‘mim& {edZm‘gmohim Mmco OoW&o &
^OZmÀ¶m N§Xo SmocVmo Omo ‘moXo& {edZm‘o ñ’w§ Xo AYo‘Yo&&
˶mMRm¶r {ed Zm§Xo ^ŠVgIm& EoHo ào‘o hmH m cmS³¶m§À¶m&&
eof åhUo {ed gd©R m¶r Amho& {deofo Vmo amho ^ŠVm§Var&&
139 (2)
Xod XmZd {Z Za& ¶m§À¶m earamV pñWa&&
à{Vq~~ê no amho & n[apÀN Þ ^mgVmho & &
qcJê n Vw P o éÐ& Zmer nmVHo A^Ð&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 51 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 52
A§JñWcm§VJ©V àgm{XñWc 143 (4)
Cn^moJmgmRr g§nm{Xco H mhr& {edmcm gd©hr g‘nm©do&&
25. àgmX‘mhmËå¶ñWc ‘J gwIo ˶mMm ¿¶mdm Cn^moJ& {MÎmewÕr ‘J hmo¶ ~mnm&&
140 (1) {ed ^damo J {ZdmaH d¡ Ú & àgmX ho ew Õ agm¶Z&&
qcJñWckmZm‘wio& Á¶mMo {H pë‘f Oimco&& go{dVm Am¡fY OÝ‘‘¥Ë¶wamoJ& Zmey{Z gdoJ ‘wŠVr cm^o&&
Am{U amho àgÞVm& Á¶mÀ¶m ì¶mny{Z¶m {MÎmm&& {Ì‘c {ÌVmn ZmeVr ho Xmof& {dÚoMm {dH mg nyU© hmoB©&&
Agm ‘mhoœa g˶& OmB© àgm{XñWcmV&& Amamo ½ ¶ d¡ a m½¶ dmT o n[any U © & g§ H Q ‘mo M Z hmo ¶ ny U © & &
‘ZmMo Oo {Z‘©cnU& ˶mcm "àgmX' ho Zm‘&& AkmZ CÀNoXo Iwco kmZÛma& Agm M‘ËH ma eof åhUo&&
{edàgmXmZo {gÕ& hmo ¶ {Z‘© c àgmX&& 144 (5)
eof åhUo {ed^ŠVo& ìhmdo àgmXr nwaVo&& {edàgmXmMm gm§Sy Z¶o H U& Ago AdYmZ Rodmdo hmo&&
141 (2) àgm{XñWcmV AdYmZ^ŠVr& àH meVo {MÎmr ^ŠVm§{M¶m&&
^ŠV Omo nXmW© {edmg A{n©Vmo& àgmXê n Vmo hmo¶ OmUm&& ~«÷m{dîUw Xod d{gðm§Zr OmU& {edàgmXmÞ ñdrH m[aco&&
nmVH s cmoH m§Zm àgmX Xþc©^& ghO gwc^ nwʶmËå¶m§Zm&&
‘ZmÀ¶m {Z‘© c nUmg H maU& àgmXgo d Z ho M Amho & &
nmZ ’y c Oi H ar {edm{n©V& go{dVm Ëd[aV nmn‘wŠVr&&
{edmg A{n©co Oo Oo H mhr ^ŠVo& {ed{Z‘m©ë¶ Vo Zmd ˶mcm&&
{edmg‘ JwéO§J‘àgmX& ¿¶mdm ˶mMm ñdmX eof åhUo&&
{ed{Z‘m©ë¶mMo H [aVm J«hU& hmoB© {edkmZ eof åhUo&&
142 (3)
AÞmVrc ‘moR m ‘‘Ëd hm Xmof& "‘mPo ‘mPo' Kmof Za H ar&& 26. Jwé‘mhmËå¶ñWc
AÞ {edm{n©V H [aVm Vmo Zwao& ‘J ’ ŠV Cao àgmX Vmo&& 145 (1)
A{n©Ë¶mMo gao ñdm{‘Ëd AdKo& XoVm åhUo "Ko Ko àgmX hm'&& ^moJ‘moj{gÕr H ê {Z Xo àmá& lrJwê gmjmV² {edê n&&
"‘mPo ‘mPo' Ago åhUoZm Vmo Voìhm& {edàgmX hm åhUo "¿¶m ¿¶m'&& à˶j {ed{M Jwéê no Amcm& CÕamd¶mcm {ZO^ŠVm&&
‘‘ËdmMm Xmof OmB© AÞmVyZ& hmoB© Vo ewÕmÞ n[anyU©&& {ZîH c {ZJw©U kmZmMm gmJa& {ed{M ¶o ^yda Jwéê no&&
Aem ewÕmÞmMo godZ H [aVm& nyU© àgÞVm ‘Zr Zm§Xo&& Jwê hmM {ed {ed hmM Jwê & ˶m§À¶m‘ܶo H ê Z¶o ^oX&&
COio àgÞ ‘Zr {edkmZ& Ago ‘{h‘mZ eo f åhUo && Á¶mcm cmJcrgo kmZmMr VhmZ& ˶mZo XmoKm {^Þ ‘mZy Z¶o&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 53 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 54
eof åhUo {ed Jwê EH {M Vo& ‘mZmdo nwaVo {eî¶dao&& 149 (3)
146 (2) damhmMo ê n KoD {Z à~i& gáhr nmVmi {dîUy Yw§S r&&
{Xgo ‘Zwî¶mg‘mZ& Var Jwê Z gm‘mݶ&& ~«÷Xodo h§gê no A§Vami& AZ§V Vo H mi emo{Yco hmo&&
Oar ‘mZr gmYmaU& Jwê Mm Vmo Ad‘mZ&& Var ˶m§Zm Á¶mo{V{cªJmMo Xe©Z& KSoZm à¶ËZ Ho co {H Vr&&
‘mZr amho Vmo d§{MV& ˶mg Zìho lo¶ àmá&& ‘J Oo gm‘mݶ ^m{dH Ho di& V¶m§Zm KSoc H go gm§Jm&&
Á¶mcm ^moJ ‘moj hdm& ˶mZo lrJwê nwOmdm&& eof åhUo nme‘wŠV ¶mo{JcmoH & Á¶mV hmoVr Eo³¶ VoM qcJ&&
Ho cr Zmhr Jwé^ŠVr& KSo{MZm {ed^ŠVr&& 150 (4)
eof åhUo JwécmJr& ‘mZm {edmg‘ OJr&&
{H« ¶meŠVr nrR, {MÐÿn {ed qcJ& {ede[ŠVg§¶moJ hoM {dœ&&
qcJ na~«÷, eŠVr hr emiwH§ m& MamMa XoIm {Z{‘©Vr hr&&
27. qcJ‘mhmËå¶ñWc {ed-eŠVrMr hr {dœ H cmH¥ Vr& gd© {‘iy{Z Vr EH ê n&&
Xod-F ftZrhr ny{Oco qcJmcm& ˶m‘wio {‘imcm A{YH ma&&
147 (1)
qcJê n {ed {dœmMm {Z¶§Vm& V¶mer Vw{iVm Z¶o H moUm&&
Jwé‘{h‘oMo kmZ hmoVm nyU©& ÑT hmoVm kmZ ñdê nmMo&&
VoUo qcJmMohr ‘{h‘mZ H io& A§Var COio nyU© ~moY&& MamMamMm Vmo ñdV: {Z¶m‘H & {ed Ago EH eof åhUo&&
em§H aqcJ Vo {MÝ‘¶ {edmMo& Xod {Z {dœmMo ‘yi Ago&&
Jwê M Ho di XoVmo qcJkmZ& åhUy{Z eaU ˶mg Omdo&&
28. O§J‘‘mhmËå¶ñWc
eof åhUo Agm loð Ago Jwê & ^dmãYrMo Vmê VmoM Ago&&
148 (2) 151 (1)
qcJ ho { M lo ð n{dÌ X¡ d V& {Ì‘ca{hV ~« ÷ ê n&& Jwê nXoemZo {eî¶‘Zr hmoVo& qcJ‘mhmËå¶ Vo d¥qÕJV&&
gZmVZ Am{U M¡Vݶñdê n& AmZ§XmMo ê n {ed VmoM&& qcJ‘mhmËå¶mÀ¶m g§nXohÿZhr& loð A{YH hr O§J‘ Vmo&&
gd©VÎdnyU© Á¶mo{V‘©¶ Ago& ¶mo{J¶m§À¶m dgo öX¶m§V&& {dœ {ede[ŠV‘¶ nyU© Ago& ho Vmo OmUVgo åhUy{Z¶m&&
Ì¡cmo³¶-doXm§Mo Ago Vo{M ‘yi& à‘mUm gH i AmH ioZm&& {ed H ar gd© {dœ àH m{eV& {edm AmË‘dV² ‘m{ZVmo Vmo&&
^dmpãYVmaH Ago qcJ nyU©& JwéH¥ no{dU H moU OmUo?&& {dœ {MÐÿn ho, {ed¶moJm‘wi&o OmUy{Z Vmo Smoc
o o AmË‘mZ§Xr&&
eo f åhUo ‘hmJw é H¥ no ‘ w i o & qcJVÎd H io n[any U © & & eof åhUo Agm O§J‘ Ñïrg& nSVm nXm§g d§Xmdo hmo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 55 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 56
152 (2) 155 (2)
^dm§Y:H ma Oo nyU© H ar Xÿa& Vo {edkmZ pñWa Á¶mÀ¶mRm¶r&& g§gmamMm Zme H ar {ed^ŠVr& OJr Xþc©^ Vr IamoIa&&
H m‘ {Z H« moYmMr H§ ~a ‘mo{Scr& Á¶mZo ^o{X¶cr ‘mohJ«W§ r&& Á¶mÀ¶m ‘Zr dgo VmoM {ed^ŠV& d§{XVmo gmjmV² {ed ˶mcm&&
‘mVr gmoZo nmhr g‘mZ ÑïrZo& eÌy {‘Ì ‘mZo gmaIo{M&& Ho cm doXmä¶mg emóohr {eH cr& ¶kd«Vo Ho cr Vnü¶m©&&
{edgmjmËH mar, Ah§H maeyݶ& H [aVmo dV©Z à˶oH mer&& nU KSoZmM Oa {ed^ŠVr& Var gd©hr Vr ’ moc OmUm&&
{Z:ñn¥h hmoD Z {dMao ^yda& VmoM Vmo gmMma {ed¶moJr&& {ed^[ŠVhrZ ì¶W© Vo OrdZ& OÝ‘‘¥Ë¶wé½U OmUmdm Vmo&&
eof åhUo Agm {XgVm O§J‘& ¿¶mdr Vr àW‘ nm¶Yyi&&
{ed^[ŠVeyݶ OrdZ gH i& OmUmdo {Zî’ i eof åhUo&&
153 (3)
Xþc^© A˶§V {edkmZ-ܶmZ& Á¶mg gmYo nyU© Yݶ{M Vmo&& 156 (3)
VmoM {ed¶moJr gmjmV² e§H a& {dMao ^yda ^ŠVmoÕmam&& {ed^[ŠV{dU Xjo ¶k Ho cm& {d’ c Ohmcm OmUo OJ&&
˶mMr nSo WmoS r OoWo nm¶Yyi& hmo¶ nwʶñWi J¥h{M Vo&& nmVH s {H Vrhr Agmo, {ed^ŠVr& H [aVmM ‘wŠVr nmnm§VZy &&
˶mÀ¶m Xe©ZmZo gd© {gÕr àmá& ñne} ^ñ‘gmV nmno hmoVr&& M§S ^³VmZo ˶m {nV¥KmV Ho cm& ^ŠVrZo Ohmcm {edê n&&
˶mMo Omo nyOZ H ar ào‘¶wŠV& ‘moj ¶o hmVmV nyU© ˶mÀ¶m&& {ed^ŠVm nwʶnmno ZgVr Vr& A^ŠV ~wS Vr H ‘©n§H s&&
amho g{ÞY Omo ˶mg Z {‘io Vo& ’ i Vo H moUVo? eof åhUo&& H ‘m©Zwgma Vmo ^moJr gwIXþ:Io& Ñïrg Z XoIo ‘moj‘mJ©&&
gy¶©-Aœmcm Z A§YmamMr ^rVr& Vgo ^ŠVmàVr H ‘©^¶&&
eof åhUo gd© H ‘©~§Ym§VyZ& ‘wŠV hmo¶ nyU© {ed^ŠV&&
29. ^ŠV‘mhmËå¶ñWc
157 (4)
154 (1)
Jwê , qcJ Am{U O§J‘‘hVr& OmUy{Z¶m ^ŠVr H ar ^ŠV&& {ed^[ŠVhrZ OÝ‘OÝ‘m§ V a& ^« ‘ o {Za§ V a Mm¡ è ¶m§ e rV&&
VoUo {gÕ hmoB© ^ŠV‘{h‘mZ& àe§{gVr nyU© emóo ˶mcm&& Kmʶmg Ow§ncm {’ ao Ogm ~¡c& Kmcr gd©H mi àX{jUm&&
^ŠV Cnm{gVr ‘hÎd åhUyZ& {Ì‘yVr©cmJyZ àmá hmo¶&& Vgm órnwÌmXr Am{U ‘mc‘Îmm& H X©‘r nwaVm Jw§Vcm Vmo&&
^ŠV A{M©V© mVr {edmcm åhUyZ& ˶mcm XodnU cm^co hmo&& nmISo j{UH gwImgmRr Ord& öX¶mV {ed OmUoZm Vmo&&
H m¶oZo nyOZ, ‘Zo {edܶmZ& dmMoZo ñVdZ H [aVr Vo&& H ‘©n§H s Jw§Vo ‘§Sw H mgmaIm& Ohmcm nmaIm ^[ŠVgwIm&&
^ŠVM Zgoc Va XodmcmJr& H moU nwgo OJr? eof åhUo&& eof åhUo Aem A^ŠVmg doT m& H ‘m©Mm Vmo JmTm nSo {Z˶&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 57 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 58
158 (5) n[a e§H amcm eaU Oo Joco& ˶m§Zm ’ i {‘io A{dZme&&
H ‘cV§ V y M r e¥ § I cm CÝ‘Îm& ZM hÎmràV ~m§ Y y eHo && {ed^ŠVmcmJr ’ cmñVd Aݶ& Zmhr à¶moOZ gËH ‘mªMo&&
Vgo amoYʶmg {ed^ŠVmàVr& H ‘©~§Ym eŠVr Zgo H Xm&& EH {ed^ŠVr OrdZ ì¶m{nVo& VrM Vr nwaVo eof åhUo&&
j{̶, A§Ë¶O Agmo dm ~«m÷U& {ed^ŠV ‘mݶ {edmg‘&&
161 (3)
H mðo A¾r‘mOr hmoVr A{¾ê n& ˶m§Mo {^Þ ê n gm§JVm Z ¶o&&
{edH ënVê g‘& nw a {dVmo ^ŠVH m‘&&
Ver {ed^ŠVr Zm§Xo Á¶m ‘ZmV& ˶mMr H Yr OmV nmhÿ Z¶o&&
{‘ioZmM ^ŠVmcmJr& Ago H m¶ Ago OJr?&&
{edXrjoZo Oo Ohmco nmdZ& gXm {edmM©Z H [aVr Oo&&
nümÎmmno ‘Z nmoio& ˶mMo ‘m{cݶM Jio&&
{ed^ŠV Vo{M OmUm JUoœa& d§Xm dma§dma eof åhUo&&
{edm OmD {Z eaU& {MÎm Ohmco àgÞ&&
˶mMm OÝ‘ Iam OÝ‘& ì¶W© AݶmMo OZZ&&
30. eaU‘mhmËå¶ñWc ZaXohr OÝ‘m Amcm& n[a OmUoZm {edmcm&&
Agm OÝ‘ {ZaW©H & Zmhr PmcoM gmW©H &&
159 (1)
{ed{M Amnwcm ajH g§nyU©& OmUyZ eaU {edm OmVmo&& A§V~m©ø Á¶mMo ‘Z& Pmco qcJmVM crZ&&
AZݶ^mdmZo eaU Omo Jocm& eaU Vmo Pmcm ^ŠV OmUm&& eof åhUo ˶mMo Yݶ& Hy i Am{UH OrdZ&&
~«÷mXr Xodm§Mo àmH¥ V d¡^d& ˶mJy{Z Vmo {ed Aml{¶Vmo&&
‘ñVH s M§Ðmg H ar Omo YmaU& a{jVmo g§nyU© Ord‘mÌ&& 31. {edàgmX‘mhmËå¶ñWc
AZݶeaU OmB© {edmàV& Vmo eaUmJV ^ŠV OmUm&&
~«÷m{dîUwnXm§{df¶r {daŠV& ^moJmgŠVr-‘wŠV Ohmcm Omo&& 162 (1)
{edmcmM ‘moj gd©Xm ‘mJVmo& OmUmdm ^ŠV Vmo eaUmWu&& JwéqcJmXrMo ‘mhmËå¶ AmH io& {deof Vmo {‘io ñdmZw^d&&
eaU, eaUmJV, eaUmWu& ^ŠV-‘Z:pñWVr eof åhUo&& {edàgmXmZo hmoVgo Vmo àmá& åhUy{Z ‘hÎd àgmXmg&&
160 (2) JwényOmaV qcJ{Zð nyU©& ˶mdar àgÞ ‘hoœa&&
‘Z-dmUr-H m¶m-H ‘mªZr Oo ^ŠV& nyU© eaUmJV {edm Joc&o & àgmXmZo hmoB© ^dVmn Xÿa& Xþc©^ Vmo ’ ma A^ŠVmcm&&
˶m§Zm Zmhr ¶k¶mJmXr H ‘mªMo& Xod-Vn©UmMo à¶moOZ&& ¶k, Vn, ‘§ÌOn, kmZmO©Z& àgmXmcmJyZ H [aVmVr&&
¶ko OmUo Oar {‘io ñdJ©cmoH s& ¶oUo ‘¥Ë¶wcmoH s nwʶj¶o&& àgmXmnmgyZ d§{MV amhVr& ˶m§Zm Xÿa ‘wŠVr eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 59 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 60
163 (2) A§JñWcm§VJ©V àmUqc{JñWc
Aì¶{^Mm[aUr ^ŠVrMo Vo ‘yi& Ago Vmo Ho di àgmX{M&&
{edmMm àgmX àmá Zmhr Á¶mcm& XþKQ© {M ˶mcm ^[ŠV‘mJ©&& 32. àmUqc{JñWc
Agmo J^©ñW dm OÝ‘mg Amcocm& qH dm OÝ‘cocm, {dà, eyÐ&& 165 (1)
˶mÀ¶mda hmoVm {edmMm àgmX& VËH mi Vmo nX ‘moj nmdo&& nyOmXr H ‘mªg XoD Z àmYmݶ& ewÕ AmMaU H ar ^ŠV&&
~«÷m-{dîUw Xod {ZOnXm§da& AgVr Vo pñWa àgmXmZo&& ewÕ H ‘m©ZoM hmoVmo ‘mhoœa& Am{U VX²Z§Va àgmXr Vmo&&
eof åhUo gd© {gÕr AZwHy c& V¶m§Zm VËH mi àgmXmZo&& àgmXrg hmoVm kmZ¶moJàmár& ˶mg g§~mo{YVr àmUqcJr&&
164 (3) {MXmË‘H ~«÷ hoM qcJê n& eŠVr àmUê n ˶mMr Amho&&
na‘mZ§ X mMo H maU& {edàgmX hm OmU&& àmUe[ŠVê n qcJmMo ¶WmW©& kmZ VmoM hmoV àmUqcJr&&
hmoVm àgmX Vmo àmá& {ed {Xgo Ì¡cmo³¶mV&& àmUqc{JñWcr AZw^d^ŠVr& XoB© AZw^yVr eof åhUo&&
Ord ^dMH« s {’ ao& ˶mg H ‘© H maU Rao&& 166 (2)
{edàgmXmÀ¶m {dZm& ^dMH« ho Wm§~oZm&& àmUm¶m‘o àmUdm¶yg Io{MVm& OmB© Vmo ImcVm Zm^rH So&&
{edàgmXmg‘mZ& OJr H mhrM Z Aݶ&& àmU-AnmZmMo hmoVgo Kf©U& VoWo{M CËnÞ hmo¶ Á¶moV&&
{edàgmXmZo ^ŠV& crZ hmo¶ g‘mYrV&& gy¶©{H aUm§V YwHo {daKio& Vgm àmU {‘io Á¶moVr‘ܶo&&
{ed^mdmZo Omo ¶wŠV& hmoB© H ‘mªVyZ ‘wŠV&& Vo{M àmUqcJ gm§JVmVr {gÕ& àmUmnmZamoY H [aVr Oo&&
eof åhUo àgmXr Vmo& àmUqc{JñWcr OmVmo&& H ar Á¶mo{V‘©¶ qcJmMo qMVZ& gXmo{XV ‘¾ ˶mVM Omo&&
A§JñWcm§VJ©V àgm{XñWc g§nyU© VmoM àmUqcJr gmYH OmUmdm& g‘Oy{Z ¿¶mdm eof åhUo&&
167 (3)
öX¶mV Á¶mo { Vê no àH meVo & {edñdê n Vo àmUqcJ&&
˶mg Xþc©jyZ ~møqcJmH So& Á¶m§Mo ‘Z AmoT o {d‘yT Vo&&
~møqcJnyOoH So Á¶mMr nmR& VmoM OmUm loð àmUqcJr&&
A§V:pñWV àmUqcJmMo qMVZ& ˶mV{M Vmo ‘¾ gd©H mi&&
‘m¶mJwUo {dœ Ohmco CËnÞ& VgoM Vo OmU ~møqcJ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 61 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 62
åhUy{Z {MÐÿn Aem àmUqcJr& gmYo àmUqcJr ‘Zmoc¶&& ^«m§{V{Zd¥Îmr Z¡doÚ& ‘m¡Z hm{M K§Q mZmX&&
eof åhUo Á¶mMr A§V¶m©‘r Ymd& ˶mcm Ago Zmd àmUqcJr&& {df¶m§Mo g‘n©U& hm{M Vm§~yc Vmo OmU&&
168 (4) {df¶^«‘mg ˶mJUo& àX{jUm hr KmcUo&&
OrdmÀ¶m öX¶r "‘r Amho' hr ñ’y Vu& VrM àmUe³Vr Ago OmUm&& ~wÕr hmoUo qcJmH ma& VmoM OmUm Z‘ñH ma&&
àmUe[³V¶w³V Ago Ah§~moY& àmUqcJ {gÕ Vo{M Amho&& Aem ^mdnwîno {Z˶& nyOm àmUqcJmàV&&
"M¡Vݶñdê n ‘r' Aer Or OmUrd& {Vcm Ago Zmd àmUqcJ&& ~møqcJny O o h ÿ Z & eo f åhUo lo ð OmU&&
Ah§ê nr {ed gÎmmê nr e³Vr& ¶m§Mr Eo³¶pñWVr H io Á¶mcm&&
eof åhUo ˶mcm àmUqcJñWcr& åhUVr gJir [edemóo&&
34. {ed¶moJg‘m{YñWc
171 (1)
33. àmUqcJmM©ZñWc {edOrd-gm‘añ¶mMo qMVZ& g§nÎmr hr OmU EH Ago&&
169 (1) {ed¶moJg‘mYr ˶mM g§nXog& åhUVr nwéf {ddoH s Vo&&
àmUqcJ öX² H ‘cr {MÝ‘¶& lo ð {ed‘¶ dgo gXm&& ^md’w co àmUqcJmg Any©Z& àmUqcJmM©Z H ar {Z˶&&
^[³V^mdnwîno H aUo nyOZ& àmUqcJmM©Z ho{M OmUm&& ˶mÀ¶mRm¶r {ed¶moJg‘mYrhr& {XgVo à˶hr {dÚ‘mZ&&
Xo h r ZdÛmao amo { YVm Vr ny U © & COiVmo kmZXrn öXr&& àmUqcJnyOm{H« ¶oV VËna& g‘mYr hr [ñWa ˶mÀ¶mRm¶r&&
öX¶H ‘ir kmZàH memV& {Xgo {dam{OV àmUqcJ&& eof åhUo àmUqcJmM©H ^³V& crZ g‘mYrV gd©H mi&&
Any©{Z gX²^md’w co ^[³V^mdo& gXm Vo nyOmdo eof åhUo&& 172 (2)
170 (2) n¥Ïdrnmgy{Z¶m {edmn¶ªV Vr& NÎmrg AgVr VÎdo OmUm&&
àmUqcJm A{^foH & j‘m ho{M ewÕmoXH && NÎmrg VÎdm§À¶m Ago Oo AVrV& VoM àH meV {ed~«÷&&
{Z˶-A{Z˶{ddoH & ho{M ˶mg dó MmoI&& dmMoZo d{U©Vm H Yr Vo ¶oB©Zm& ‘Zm AmVwS oZm gm¶mgohr&&
g˶ dmMm Ac§H ma& d¡am½¶{M nwînhma&& C‘m {MËñdê n e³VrZo àH meo& h§gê n Ago {edVÎd&&
J§Y g‘mYrMr pñWVr& AjVm ¶m {Zah§H¥ Vr&& "VÎd Vo ‘r Amho' Aem ^mdZoZ&o VmXmËå¶ê nmZo qMVZ Oo&&
ÑT lÕm hmM Yyn& AmË‘kmZ {Xì¶ Xrn&& VrM {ed¶moJg‘mYr OmUmdr& nyU© AmH imdr eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 63 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 64
173 (3) ney njr Zmar Za& ^o X {XgVr g‘mo a &&
{ed hoM "qcJ' Ord hoM "A§J'& ˶m§À¶mV qcJm§Jgm‘añ¶&& n[a Á¶m§Zm A§VÑ©ï r& {Xgo {edê n g¥ï r&&
qcJ-A§Jê n {ed-Ord ¶m§V& Zm§XVo gVV gm‘añ¶&& {ed¶moJr A§V‘w©I& ^moJr AmË‘mZ§XgwI&&
¶mMo qMVZ Omo gd©Xm H [aVmo& g‘m{Y{Zð Vmo {ed¶moJr&& AmË‘mê n AaUrV& Kmgo {edmZ§X VoW&&
àmUqcJmM©Z H [aVm H [aVm& ghO ¶o hmVm g‘mYr hr&& ‘J kmZm¾r COio& ˶mV OJ‚mmc Oio&&
eof åhUo Á¶mÀ¶mRm¶r hr g‘mYr& Yݶ Vnmo{ZYr nwéf Vmo&& hmoVm AmË‘ê nkmZ& OmB© ‘m¶m {ZagyZ&&
174 (4) eof åhUo km{Z¶mZo& Ago C{MV dmJUo&&
ñWycXohmAmV gyú‘Xoh EH & hmoVm A§V‘w©I OmUdo Vmo&& 176 (6)
gyú‘Xohr ghm MH«o ghm Rm¶r& d{U©cr gd©hr ¶moJemñÌr&& nwʶnmn H ‘} hrM Á¶mMr ‘wio& g§gma hm ’w co {dfd¥j&&
g‘m{Y{Zð ˶m {ed¶mo{J¶mZo& MH« m§gr ‘ZmZo ÑT ܶmdo&& OÝ‘‘¥Ë¶y hoM g§gmamMo ê n& n§M³coe Iyn nU} ˶mcm&&
JwXñWmZr Ago AmYma Vo MH« & VoWo Xco Mma OmUmdr Vr&& A{dÚm, Apñ‘Vm, amJ Am{U Ûof& A{^{Zdoe ho n§M³coe&&
qcJñWmZr MH« ñdm{YðmZ nmhm& VoWo Xco ghm ܶmdr gXm&& n§M³coe {Z˶ N[iVr Ordmcm& ^dXþ:Io ˶mcm ^moJ{dVr&&
Zm{^ñWmZr ‘{Unya ˶m MH« mV& Xco {dam{OV Xhm nmhm&& NoXm¶m hm {dfd¥j ‘wimVyZ& ¿¶mdm {edܶmZ-naew H ar&&
öX¶ñWcr Vo MH« AZmhV& VoWo {dam{OV Xco ~mam&& Xÿ a H amd¶m g§ g mamMo V‘& Ago {edܶmZ gy ¶ m© g ‘&&
{dew{ÕMH« Vo H§ RñWmZr ’w co& VoWo gmoim Xco OmUmdr Vr&& eof åhUo ^d ‘ZmVyZ OmVm& ‘J ¶oB© hmVm nyUm©Z§X&&
^«‘y ܶñWmZmV AmkmMH« pñWa& ˶mRm¶r gmMma XmoZ Xco&&
‘ñVH mV MH« Ago ghòma& Vo W o ‘Zmo h a ghòXco & &
‘ܶmda a§Y« Ho emJ«à‘mU& H¡ cmg Vo ñWmZ ¶moJr ܶmVr&& 35. qcJ{ZOñWc
Aer fQ² MH«o OmUy{Z H amdo& VoWo ÑT ^mdo {edܶmZ&& 177 (1)
eof åhUo {ed¶mo½¶mMo qMVZ& "gH c' Vr OmU "g‘mYr'M&& A§Va§Jr pñWV qcJê n {ed& ˶mMm AZw^d ¶oB© Á¶mcm&&
175 (5) "‘rM ‘hmqcJ' Aer AZw^Vy r& Á¶mÀ¶m nyU© {MÎmr CM§~io&&
~mø dñVwg§ñH mamZo& {dœ ^ao {dH ënmZo&& VmoM àmUqcJr qcJ{ZOñWcr& Aer ì¶m»¶m Ho cr AmJ‘m§Zr&&
nXmo n Xr {Xgo Û¡ V & do J do J io nXmW© & & ~«÷m {dîUw Xod doX{dÚm gd©& nmdVmVr c¶ Á¶mÀ¶m‘ܶo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 65 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 66
nwÝhm Á¶mÀ¶mVyZ hmoVr ˶m CËnÞ& VoM ~«÷ nyU© qcJ Ago&& ~rOmV A§Hw a ~rO A§Hw amV& VgmM Xmohm|V g§~§Y hm&&
eof åhUo Omo åhUo "‘rM ‘hmqcJ'& VmoM Ago qcJ{ZOñWcr&& Ago Eo³¶kmZ Ago Á¶mÀ¶mRm¶r& VmoM Ago nmhr A§JqcJr&&
178 (2) eof åhUo AmܶmpË‘H hr AdñWm& nwTo nwTo OmVm AZw^dm ¶o&&
{dœ CËnÞ Á¶mVy Z & Vo M qcJ {Za§ O Z&& 181 (2)
{dœmYma ho {MÐÿ n & Ago gXmZ§ X ê n&& Jw ê nXoemZo, ñdmZw^d~io& O¶mcm AmH io àmUqcJ&&
˶mÀ¶mdmMyZ {dœmV& Aݶ Zmhr ApñVËdmV&& ˶mMo ܶmZ nyOm H ar Omo gVV& ˶mg Zmd àmá A§JqcJr&&
{Z{‘Îm {Z CnmXmZ& {ed {dœmMo H maU&& AmJ‘ {ZJ‘ gm§JVr JOy©Z& qcJ na~«÷ ho{M Amho&&
Ðì¶ H mTr XohmVco& H moir {dUo Ogo Omio&& Ì¡cmo³¶m AmYma ‘mojmMo Vo ñWmZ& XoB© Vo H ê Z ‘mojàmár&&
Vgo e[³V¶w³V {ed& {Z‘u ñdV:VyZ {dœ&& qcJ ‘mojê n ‘ZmMr YmaUm& Á¶mMr VmoM OmUm OrdÝ‘w³V&&
eo f åhUo Ñï rnw T o & C^o {edê n JmT o & & VmoM ‘hmkmZr ‘hmJwê loð & ˶mhÿZ d[að H moUr Zmhr&&
179 (3) CËn{Îm{dZmea{hV Oo qcJ& {dœmMo A^§J H maU Vo&&
{ed ‘hmqcJ ñd¶§àH m{eV& ZjÌo IÚmoV ˶mÀ¶mnwT o&& Aem qcJmMr Oo OmUVr Z ‘hVr& VoM ‘yT ‘Vr nyU© OmUm&&
{dÚw„Vm gy¶© M§Ð A¾r Vmao& qcJmnwT o gmao à^mhrZ&& eof åhUo àmUqcJr n³d hmoVmo& eaUñWcr Vmo OmB© nwT o&&
qcJVo O o àH meVr Vmam§JUo& ‘J Xo Vr Xo U o àH memMo && A§JñWcm§VJ©V àmUqc{JñWc g§nyU©
˶mÀ¶m àH memZo {dœ àH meVo& {dc¶ nmdVo ˶mÀ¶mVM&&
qcJ ‘mPo Ago {ZOê n{M Vo& ܶmZo ¶m cm^Vo qcJmdñWm&&
eof åhUo ho{M qcJ{ZOñWc& ^m{dVmo {Z‘©i àmUqcJr&&

36. A§JqcJñWc
180 (1)
kmZmZo Omo Ord g§nÞ Vmo "A§J'& ko¶ ˶mMo "qcJ' OmUmdo Vo&&
A§J, qcJ Á¶mÀ¶m ¶oB© à˶¶mcm& åhUVr V¶mcm A§JqcJr&&
A§Jm‘ܶo qcJ qcJm‘ܶo A§J& AgVo A^§J g‘ag&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 67 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 68
A§JñWcm§VJ©V eaUñWc Xodm§Mm H arc Aݶ nyOmnmR& Aer H Yr Jmoï KSoc H m?&&
QmH s J§JmOi ‘¥JOim‘mJo& Ymdo cmJdoJo Agm H moU?&&
37. eaUñWc eof åhUo Á¶mcm {edmZ§Xàmár& ˶mg Zmhr ^³Vr {edm{dU&&
182 (1) 185 (4)
qcJm§JEo³¶mMm KoB© AZw^d& àmUqcJr {edkmZ¶w³V&& A§YmamMm Zme H am¶m IÚmoV-& àH me g‘W© Zgo H Yr&&
àmUqcJr gVr na{ed nVr& Agm Yar {MÎmr ÑT^md&& gy ¶ © CJdVm A§ Y :H ma XS o & Vgo {edmnw T o ^dV‘&&
n{VnËZrV Oo gm‘aañ¶gwI& Vgo qcJm§J¡³¶ gwI ^moJr&& M§Ðm‘¥VmMo Omo {Z˶ H ar nmZ& cmJVm VhmZ MH moa Vmo&&
OmUmdm eaU àmUqcJr Vmohr& AmZ§X^³Vr hr ˶mÀ¶mRm¶r&& M§ÐmH So nmho hmoD {Z¶m XrZ& cjr ZM Aݶ VmaH m§gr&&
gVr nVr{dU nwéfmMo Aݶ& Z H ar qMVZ H Xm{nhr&& Vgo g§gmamZo nrSco Oo Ord& ˶m§Zr Aݶ Xod ˶mJy{Z¶m&&
Vgo Aݶ gd© Xþcj
© {y Z Xod& Amam{YVmo {ed eaU Vmo&&6&& {edmg eaU gd©^mdo OmVm& har ^dqMVm a{jVmo Vmo&&
eof åhUo Aer EH {Zðm ÑT& åhUyZ Amê T eaUñWcr&& eof åhUo {edm AZݶeaU& OmB© Vmo eaUñWcr OmUm&&
183 (2)
n« m U{à¶ nVràVr& EH {Zð Ago gVr&&
38. Vm‘g{ZagZñWc
nVr{dU ZM qMVr& nanw é f H ënm§ V r&&
nVr nËZrcm Xo gwI& {ed XoB© AmË‘gwI&& 186 (1)
AmË‘gwI Ago Pao& {H Vr ^mo{JVm Z gao&& {ed^³VrV {Z‘¾& gXm AmË‘mZ§Xr crZ&&
n{VnËZrV {d¶mo J & H mi KS {dVmo ‘J&& Agm loð Vmo eaU& {ZdQr V‘ ‘ZmVyZ&&
n[a {ed {OMm nVr& {Vcm ZM ñne} ^rVr&& {ZÐm Amcñ¶ à‘mX& V‘mo J w U mMo gw ö X&&
{edm H m¶ H ar H mi?& {ed ñd¶o ‘hmH mi&& Á¶mMo kmZ V‘mo¶³w V& ˶mcm gX²JVr Z àmá&&
Agm OÝ‘‘¥Ë¶mVrV& eof åhUo {ed ’ ³V&& kmZ¶mo J mgmR r ’ ³V& gÎdJw U Cn¶w ³ V&&
184 (3) åhUy Z rM åhUo eo f & H ar Vm‘g{Zamg&&
Á¶mcm Ðì¶{ZYr ‘moR m gmnScm& Anojr H emcm H mM‘Ur?&& 187 (2)
~¡gZy YZmÀ¶m h§S çmdar ^rH & ‘mJoc Vmo EH ehmUm H moU?&& eaUmÀ¶m Rm¶r WmoS m V‘moJwU& Cao Vmo CRy Z {Xgo ‘moR m&&
Vgm gd© Xodm§Mmhr Xod {ed& Á¶mZo EH ‘od OmUcm Vmo&& ew^« dómda chmZgm SmJ& noQ {dVmo AmJ Smoù¶m§‘ܶo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 69 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 70
Vgm Vmo gmpÎdH Oar nyU© Pmcm& qH {MV² Cacm V‘moJUw && 39. {ZX}eñWc
eo f åhUo nyU© {ZdQ r V‘mg& R ao Vmo Vm‘g{ZamgH && 190 (1)
‘y i ^dmMo H maU& Kmcdy Z V‘mo J w U &&
188 (3)
Jwê CnXoer kmZ& ˶mcm "{ZX}e' ho Zm‘&&
V‘moJwU Xÿa gmê {Z gmpÎdH & Xe JwU MmoI ~mUdr Vmo&&
H ar A§YmamMm Zme& OJm XoVgo àH me&&
H aUo ‘ZmMo {Z¶§ÌU nyU©& ˶mg Zmd OmU "e‘' Ago&& gy¶m©dmMy{Z¶m H moUm& Ago gm‘϶© AgoZm&&
H aUo X‘Z ~mø B§[жm§Mo& "X‘' Zm‘ ˶mMo OmUmdo hmo&& Vgm lrJwê {M EH & {eî¶m kmZàXm¶H &&
{Z˶m{Z˶-AmË‘mZmË‘ hm {dMma& H aUo gmMma "{ddoH ' Vmo&& Ogm d¡Ú amoJ amoYr& Vgm Jwê ^d amoYr&&
‘ZmVrc ñn¥hm {dao Ooìhm nyU&© {dœ dmQo V¥U "d¡am½¶' Vo&& eo f åhUo Jw é {dZm& kmZ‘mJ© gmnS o Z m&&
V¡cYmaog‘ ‘Zr kmZ pñWa& VrM OmUm Yra "nyU^© mdZm'&& 191 (2)
j‘m hrM "jmÝVr', "Hméʶg§nÎmr'& Ord‘mÌr àrVr OmUmdr Vr&& Xn©UmdaVr gmR VmM Yyi& {XgoZm [Z‘©i q~~ ˶mV&&
{dœmg RodUo {edmda ÑT& "lÕm' Vr àJmT AmoiImdr&& {MÎmXn©Uhr AkmZmZo ‘io& OÝ‘-H ‘mª‘wio gmR o Yyi&&
AZݶ^mdmZo ^OUo {edmcm& "{ed^³Vr' {Vcm Zm‘ Ago&& Jwê ‘J kmZ{d^yVr KmgyZ& {MÎmmMo ‘{cZnU H mT r&&
drae¡dmMma nmiUo g§nyU©& VmoM "na‘Y‘©' eof åhUo&& VmoM Jwéloð Ago OrdÝ‘w³V& ˶mMm H¥ nmhñV Á¶mÀ¶m {ear&&
189 (4) ˶mcm ¶m OJmV Xþc^© Vo H m¶& ^moJ ‘moj nm¶ d§Xr ˶mMo&&
H m‘ H« moY ‘moh ‘X {Z ‘Ëga& àM§S {dH ma hÎmr OUy&& C^o amhVrc B§Ðm{XH gwa& ˶mÀ¶mnwT o H a OmoSy {Z¶m&&
eof åhUo Á¶mÀ¶mdar JwéH¥ nm& ˶mÀ¶mgmRr gmonm ‘moj‘mJ©&&
{edkmZê n ‘¥J|ÐmnwT Vr& {Od§V amhVr H¡ go Vo hmo?&&
gmpÎdH ¶mo½¶mcm fS² [anw{dH ma& H Yr {Vi^a ñne©Vr Zm&& 192 (3)
Jwê H ënVê ‘moj XoVr hmVr& H idù¶mMr OmVr Eogr Amho&&
H m‘H« moYmXtZr ‘io Á¶mMo {MÎm& Za Vmo {ZpüV aOmoJwUr&&
{edmÛ¡V{Zð H méʶmMm qgYy& Agm XrZ~§Yy Xþ‘ui{M&&
H ar Ah§H mao OJVmMm Ûof& OmUm Vmo nwéf V‘moJwUr&&
g‘w Ð m§ V jragmJa d[að & nd© V m§ V lo ð ‘o ê Ogm&&
V‘‘y b mo Ë nÞ amJÛo f d¥ j & Vmo { S Vo à˶j {edkmZ&& ZdJ« h r gy ¶ © H m¡ ñ Vw ^ aËZm§ V & d¥ j d„arV M§ X Z Vmo & &
gy¶m©g‘ {edkmZ cm^o Á¶mg& AkmZmMm ñne© H gm ˶mcm?&& gd© Xodm§‘ܶo loð C‘mH m§V& Vgm cm¡{H H m§V loð Jwê &&
eof åhUo {ed¶mo½¶mÀ¶m Ñïrcm& AkmZ Zmdmcm Cao{MZm&& eof åhUo Aem Jwê cm d§Xmdo& ‘J gd© nmdo OÝ‘’ i&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 71 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 72


40. ercg§nmXZñWc A§JñWcm§VJ©V Eo³¶ñWc
193 (1)
41. Eo³¶ñWc
Jwé~moYo {edVÎdmg OmUmdo& ‘ZmV CX²^do {Okmgm hr&&
˶mM {Okmgocm "erc' Ago Zm‘& km˶m§Zr CÎm‘ {Xco Ago&& 195 (1)
OmUë¶mdar Oo OmUʶmg H mhr& Caco{M Zmhr {dœm‘ܶo&& A§JñWcm§Vrc A§Ë¶ Eo³¶ñWc& OrdmMr gaoc Ymd ¶oWo&&
Ago {edVÎd OmUmd¶m ^³V& hmo¶ CËH§ {RV "ercr' VmoM&& J§Jm gmJamcm OmD {Z¶m {‘io& nwÝhm ZM dio ‘mJwVr Vr&&
eaUmMr H ar g§H Qo Omo Xÿa& {edmV ˶m pñWa amIo ‘Z&& Vgm Eo³¶ñWcr Ord Omo nmoMcm& Vmo Z ¶o OÝ‘mcm nwÝhm OJr&&
Á¶mcm cmJo {edàmárMr CËH§ Rm& VmoM Iam ‘moR m ercdmZ&& ¶mM jUmgmRr gd© OÝ‘’o ao& {H Vr OÝ‘m§Vao ^mo{J¶cr&&
eof åhUo {edkmZr JwV§ o {MÎm& VmoM ercd§V, Aݶ Zmhr&& OnVnm{XH H ê {Z ^mJcm& hmM gmYm¶cm jU Ord&&
¶oWo g‘ag hmoVr Ord {ed& OrdmMo OrdËd nyU© gao&&
194 (2)
eof åhUo ¶oWo g‘ag^³Vr& Ord{edm^oQ r Eo³¶ñWcr&&
n{Vào ‘ mVy Z Ogo nm{Vd« Ë ¶& hmo V o A{^ì¶³V X¥ ï rnw T o & &
Ver {ed^³Vr‘wio gwercVm& ¶oVo Ñ{ïnWm ^³VmMr Vr&& 196 (2)
OgOer àrVr hmo B © d¥ q ÕJV& hmo ¶ nm{Vd« Ë ¶ ÑT Va&& {df¶gwImcm ‘m{ZVmo Omo VwÀN& Á¶mMo ‘Z ñdÀN {Z:ñn¥h Omo&&
VgmM eaUñWcrMm Vmo ^³V& hmoB© AZwa³V {edmdar&& Sw §~o {edmZ§X‘hmgmJamV& {Zînmn Vmo {Z˶ Eo³¶ñWcr&&
Vmo Oo H ar H mhr gd© {edmgmRr& {edmZoM {XRr nyU© ^ao&& OoW{y Z Vmo Amcm VoW{o M Vmo Jocm& {edê nr Pmcm Eo³¶ nyU&© &
O¡gr n{Vd«Vm nVr{dU Aݶ& Z H ar qMVZ nwéfmMo&& AmUd, ‘m¶r¶, H m{‘©H {Ì‘c& Zmey{Z {Z‘©c Ohmcm Vmo&&
V¡gm EH {Zð qcJkmZr aV& nyU© eaUmJV {edmcmM&& q~Xÿ qgYy‘mOr {‘io qgYy hmo¶& Vgm {ed‘¶ hmo¶ nyU©&&
eof åhUo VmoM {edk eaU& nwT o OmB© OmU Eo³¶ñWcr&& eof åhUo àmá hmoVm Eo³¶pñWVr& OÝ‘‘¥Ë¶w^«m§Vr {‘Qo gd©&&
197 (3)
A§JñWcm§VJ©V eaUñWc g§nyU©
H sQ H ^« ‘ aqMVZ H [aVmo & ‘J ñdV: hmo V mo ^« ‘ a{M&&
Vgm {edܶmZ H arV eaU& OmVgo {dê Z {edê nr&&
‘m¶m‘¶ {dœ {XgoZm Ñïrcm& gd©Ì g§Mcm {ed EH &&
Oer Amho Ver nyU© amho g¥ï r& eaUmMr Ñïr nmcQo Vr&&
Ñï r nmcQ Vm g¥ï r {edê n& KoD {Z g‘rn C^r amho&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 73 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 74
eof åhUo Eo³¶ñWcr OmVm ^³V& {XgoZm OJV ‘m¶m‘¶&&6&& 42. AmMmag§n{ÎmñWc
198 (4) 201 (1)
‘m¶m-AmdaUm‘wio& Ord {ed Vo doJio&& àmá Ohmco {edËd& Var Zmhr XohnmV&&
{Xgo Xmohm|‘ܶo ^oX& ‘wir AgVm A^oX&& Oar dgo Vmo XohmV& Var Ago OrdÝ‘w³V&&
g§H moMVm ‘m¶me³Vr& Ord {ed EH hmoVr&& ˶mÀ¶m AmMmam gyVH & H Yr hmoBZ© m ~mYH &&
gd© ‘ZmMo ì¶mnma& Pmco qcJmV{M pñWa&&
Ord ney, {ed nVr& ‘m¶oMr hr ^oX^«m§Vr&&
Oar AmMao gËH ‘©& qH dm KSco XþîH ‘©&&
Zï hmoVm ‘m¶m^«mV§ r& ney H moU, H moU nVr?&&
Var ˶mMo ’ i H mhr& {ZînÞ{M hmoV Zmhr&&
Eo³¶ñWcr Ord {ed& eof åhUo EH Ord&& ~rOo ^mOyZ no[acr& CJdVr H moUo H mir?&&
199 (5) ˶mÀ¶m hmVr H ‘© KSo& ’ i ^moJUo Z nSo&&
g§ g ma hm gn© ‘hm{df¶w ³ V& ^o X dméimV amho gXm&& eof åhUo {ed àmá& hmoVm hmo¶ OrdÝ‘w³V&&
dmê i IUy{Z ˶mMm H ar A§V& na‘-AÛ¡V^mdZm Vr&& 202 (2)
AÛ¡V~wÕrMr Zm¡H m H ê {Z Vmo& ^dnma hmoVmo Eo³¶ñWcr&& nmnmË‘m Agmo dm Agmo nwʶdmZ& A§Ë¶O ~«m÷U Agmo H moUr&&
eof åhUo OÝ‘ Am{U ‘¥Ë¶yVyZ& ‘w³V n[anyU© Eo³¶ñWcr&& ˶mÀ¶m coIr H moUr Zmhr Ag‘mZ& gd©Ì Xe©Z {edmMoM&&
˶mcm Zmhr dUm©l‘m§Mo ~§YZ& Zgo à¶moOZ gËH ‘mªMo&&
200 (6)
{Z˶Z¡{‘{ÎmH AmMamdo H ‘©& Agohr ~§YZ Zmhr Zmhr&&
AkmZm§Y:H mao ì¶má& g§gmamMr H miamV&& dóm§Mm Oimcm TrJ Vmo nwaVm& nmhmʶmnwaVm Ogm Cao&&
nmofr H m‘ê nr X¡Ë¶& ˶mMo dmTdr gm‘϶©&& Vgo ˶mMo H ‘© {XgʶmnwaVo& H ‘©’ cm{dU Vo Mmccoco&&
H m‘mdoJ Ho cm em§V& Var gXm Vmo AV¥á&& eof åhUo {Xgo Oar XohYmar& Var H ‘mªVar {cá Zìho&&
‘Zwî¶ Z ^moJr ^moJ& ˶mcm ^moJVmVr ^moJ&&
203 (3)
g§gmamMr amÌ nio& Ooìhm AÛ¡V COio&&
H ‘imMo nmZ {^OoZmM Oir& Vgm Eo³¶ñWcr A{cá Vmo&&
Kmo a g§ g mag§ H Q & {edkmZo hmo ¶ ZîQ && gd© H ‘} H ar n[a H ‘©’ i& hmoVgo {Zî’ i ˶mMo gd©&&
eof åhUo ‘w³Vr nyU©& {edmZ§XmMo ñ’w aU&& dmQoZo Vmo Mmco qH dm ~gcocm& AWdm {ZOcm, Agmo OmJm&&
˶mMr gd© H ‘} {edmMo nyOZ& H maU Vmo crZ {edmV{M&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 75 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 76
Omo Omo nSo ˶mÀ¶m Ñïrcm nXmW©& {Xgo ˶mcm ˶mV {edê n&& Ago EH Ëd OmUdo& VoM ñWc ho OmUmdo&&
eof åhUo ~wÕr hmoVmM {MÝ‘¶& {Xgo {ed‘¶ OJ gd©&& eo f åhUo Jw é H¥ no & AmH cZ hmo B © gmo n o & &
204 (4) 207 (3)
{ed¶moJr ewÕ ‘Zo& Oo Oo H [aVmo qMVZ&& ¶oVm AÛ¡VmMr nyU© AZw^Vy r& àmá hmoVo pñWVr ñWcmMr ¶m&&
Vo{M ˶mMo {edܶmZ& Ago OmUmdo AmnU&& àgmXm{df¶r Eo³¶~wÕr nyU©& hmoVgo {Z‘m©U A§V¶m©‘r&&
Vmo Oo ~moco jU‘mÌ& Vo{M hmo¶ {edñVmoÌ&& Amncm {Z Aݶ ^³Vm§Mm àgmX& {^Þ Z, àgmX {edmMm Vmo&&
˶mMr nSo nm¶Yyi& hmo¶ Vo{M VrW©ñWi&& AmnU {Z Aݶ ^³V, {ed {^Þ& Zmhr, Ago kmZ ÑT hmoV&o &
H iV dm ZH iV& {H« ¶m KSVr Á¶m VoW&& Jwê , qcJ Am{U O§J‘-àgmX& ¶mV Zmhr ^oX OmUdo Vo&&
{ednyOmê n hmoVr& eof åhUo Aer pñWVr&& eof åhUo {Xgo àgmXr {^ÞËd& ˶mcm Z {edËd àmá Pmco&&
208 (4)
~rOM AmYma A§Hw amMm Ago& Vgo {dœ dgo {edmda&&
43. EH ^mOZñWc AmYma-AmYo¶ g§~§Y Xmohm|V& OmUmdm ‘ZmV gmYH mZo&&
205 (1) Vyn XþYm‘ܶo Voc Vo {VimV& Vgm {ed ì¶má {dœm‘ܶo&&
gH c {dœ{M Ago {ed‘¶& ¶mMm AZw^d KoB© {Z˶&& Xÿ Y mVy Z Vy n {Vim§ V y Z Vo c & H mT mdo cmJo c à{H« ¶o Z o & &
doJio {XgVr cmQm {Z Va§J& n[a Vo A^§J gmJamer&& Vgm {ed {dœr nmhm¶m gH c& H amdr cmJoc gmYZm Vr&&
Vgo {^Þ {^Þ OJmVrc Ord& AgVr Vo {edê n g˶&& eof åhUo {edqMVZ gVV& gmYZm hr g˶ OmUmdr hmo&&5
{dœ Ord {ed EH ê n VÎdo& ~wÕrV EH Ëd ‘wao Ooìhm&& 209 (5)
pñWVrcm ˶m "EH ^mOZñWc' ho& Zmd {Xco Amho eof åhUo&& Á¶mMr Ñïr Pmcr {ed‘¶ nyU&© Pmcr EH ^mOZ pñWVr àmá&&
206 (2) ‘m¶mH pënV Vmo ^oX Oar {Xgo& ˶mg ˶mMo Zgo à¶moOZ&&
XÿY {^Þ ^m§S çm§Vco& EH m ^m§S çmV AmoVco&& àn§ M m‘Yrc gd© dñVw O mV& Ago àH m{eV M¡ V ݶmZo & &
Pmco EH ^mOZ Vo & Ago OmUmdo nw a Vo & & VoU{o M ˶m hmoVr Ñïrg àVrV& ho Vmo OmUo g˶ Eo³¶ñWcr&&
Vgo {ed^mOZmV& {dœ gm‘mdo g‘ñV&& åhUy{Z {XgoZm dñVw^Xo ˶mcm& nyU© qM~ Pmcm {edmZ§Xr&&
^m§S o XþYmMm AmYma& Vgm {ed {dœmYma&& H¥ {Veyݶ jmo^‘w³V {edcrZ& OrdÝ‘w³V nyU© eof åhUo&&
Ñí¶ mÑí¶ MamMa& EH {ed{M gmMma&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 77 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 78
44. gh^moOZñWc ˶mcm "nyUm©hV§ m' Zmd XoVr ¶moJr& hmo¶ Ooìhm OmJr öX¶r Vr&&
210 (1) ‘J {dœ nyU© {Xgo ñdmË‘ê n& {^Þ H mhr ê n {XgoZmM&&
Jwê , {ed, {eî¶ EH ê n nyU©& ñdñdê nmhÿZ {^Þ Zmhr&& {dœmVrc ^oX hoM h{dЩì¶& AmkmMH« s {Xì¶ kmZ-A¾r&&
¶mM Om{Udocm gd©J«mgmË‘H & ^md Ago EH Zmd Amho&& kmZm¾rV {dœ^oXm§g hmo{‘Vm& {dœh{d^mo³Vm Zmd {‘io&&
dñVwdñVy§Vrc ^oXmMo J«gZ& H ê {Z Vr nyU© ñdmË‘ê n-&& A§V:pñWV ‘hmqcJ-gy¶m©R m¶r& {dcrZ gd©hr {MÎmd¥Îmr&&
Amho, Ago gXm H aUo qMVZ& ho{M "gh^moOZñWc' Ago&& ˶mcm ~mø OJamhmQrMm ñne©& hmoBc © H emg? eof åhUo&&
{MXmH ma AmË‘ñdê nmV {ed& Jwê , {dœ gd© EH ê n&& 214 (5)
Aem Om{Udocm gh^moOZ ho& Zmd {Xco Amho eof åhUo&& OÝ‘‘aUmMo VwQ co ~§YZ& {MXmH mer nyU© gm‘mdcm&&
211 (2) {dœ^oXmMr Or H [aVo {Zd¥Îmr& VrM nam‘w³Vr, nam{dÚm&&
{ed hm, Jwê hm Am{U ho OJV²& ˶mhÿ{Z nyUV© : doJim ‘r&& ¶oWo gm‘mdco "qcJm'‘mOr "A§J'& Ohmco "qcJm§Jgm‘añ¶'&&
Aer ^oX~wÕr Zwao Á¶mÀ¶mRm¶r& VmoM Ago nmhr {dœ^moOH && g§nco YmdUo AZ§V OÝ‘m§Mo& g§gmaMH« mMo ^«‘Uhr&&
OJmÀ¶m ^oXm§Mo ^jU H [aVmo& {dœ^moOH Vmo Ago OmUm&& AmVm gwI Zmhr, Zmhr Xþ:I^moJ& H moUVmM ¶moJ Zmhr AmVm&&
{ed ‘mPm ñdm‘r, ‘r ˶mMm godH& Vmo Jwê , ‘r EH {eî¶ Ë¶mMm&& {H Vr ¶wJo Jocr Ho cr AmQmAmQr& gmYmd¶mgmRr Eo³¶ñWc&&
Aer ^oX~wÕr ˶mÀ¶mnmer Zgo& H maU Vmo dgo AÛ¡VnXr&& eof åhUo {edH¥ noZo ‘mojmMm& YZr Pmcm gmMm Eo³¶ñWcr&&
eof åhUo {edmÛ¡VnXmda& Pmcm nyU© pñWa OrdÝ‘w³V&& A§JñWcm§VJ©V Eo³¶ñWc g§nyU©
212 (3)
"XohM ‘r Amho' Aer Or OmUrd& {Vcm Ago Zmd Ah§Vm ho&&
"OJÐÿn ‘rM' Aem Om{Udocm& namh§Vm {Vcm Zmd gmOo&&
g§gma~§YZr Km{cVo Ah§Vm& n[a namh§Vm Vmo{SVo Vo&&
namh§Vmê n A¾rV hmo{‘Vmo& BX§ê n gd© Vmo h{dЩdo&&
‘J BX§ê n àn§M g‘ñV& hmoVgo nyU©V: {edê n&&
eof åhUo Agm ¶kmMm gmohim& OmUmdm AmJim {ddoH mZo&&
213 (4)
‘rM Jwê , {ed, ‘rM MamMa& Agm Ah§H ma ewÕ Ago&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 79 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 80
qcJñWco ^³V-‘mhoœa-àgmXr Am{UH & àmUqcJr XoI eaU-Eo³¶&&
ho{M fQ² ñWc aoUwHo g‘ñV& d{U©co AJñ˶ ‘wZrnmer&&
qcJñWcm§VJ©V ^³VñWc "qcJ' nyÁ¶ Am{U "A§J' Vo nyOH& "A§J' AmamYH, "qcJ' Amamܶ&&
"A§J' ^³V‘mhoœamXr pñWVrV& AMu qcJmàV g˶ OmUm&&
215 (1)
OJVmMo ‘ycH maU Omo {ed& ˶mg "ñWc' Zmd emóm‘ܶo&& eof åhUo qcJ-A§JmMm g§~§Y& Ho cmgo {deX AmJ‘m§V&&
g¥{ï{Z{‘©VrÀ¶m AmYr AdpñWV& hoM ñWcVÎd hmoVo EH && 218 (4)
{MÀN³Vrhr ˶mÀ¶mVM {dÚ‘mZ& VmXmËå¶mZo nyUn© Uo hmoVr&& "A§J'{M H arV "qcJm'Mo AM©Z& OmB© g‘agyZ "qcJm'‘ܶo&&
{ed Am{U e³Vr Aem Zm‘^oX&o {ednU Zm§Xo EH {M Vo&& "qcJ-A§J-gm‘añ¶' ¶mg Zmd& {Xco A{^Zd AmJ‘m§Zr&&
AmoR XmoZ n[a eãX Ogm EH & ZoÌ XmoZ EH Ñïr Oer&& q~Xÿ qgYy‘mOr {‘io hmo¶ qgYy& Vgm{M g§~Y§ y A§J-qcJr&&
Ver {ed e³Vr Zm‘o Oar {^Þ& Var EH nU ˶m§À¶m‘ܶo&& OrdmMo OrdËd gê {Z Vmo {ed& hmoUo ¶mcm Zmd ‘moj, ‘w³Vr&&
eof åhUo e[³V{d{eï hm {ed& hmoVm EH ‘od g¥{ïAmYr&& Eo³¶ñWcr OmVm Ord Pmcm {ed& ˶mZ§Va H m¶ H arc Vmo?&&
216 (2) ˶mMo kmZmoÎma H go AmMaU& qcJñWcm§VyZ {dd[aco&&
ñWcVÎd ho EH Qo& ˶mg crcm H ê dmQo&& àmaãY ^moJyZ g§noZm Omoda& Vmodar eara ~miJUo&&
‘J ñdV: {d^mJco& XmoZ Rm¶r VoM Pmco&& qcJ¡³¶ pñWVrV amho H gm ~moc&o VoM qcJñWco gm§JVr hr&&
EH ^mJ Pmcm "A§J'& XþOm ^mJ Pmcm "qcJ'&& eof åhUo kmZmoÎma AmMaU& ¿¶mdo C‘JyZ nyU©nUo&&
{MÀN³Vrhr XmoZ Rm¶r& ˶mÀ¶mg‘ Pmcr nmhr&&
EH ^mJ "H cm' Pmcm& amho qcJ-Aml¶mcm&&
XþOm ^mJ Pmcm "^³Vr'& amho "A§Jm'À¶m g§JVr&& 45. XrjmJwéñWc
"qcJ' Zm‘o na{ed& "A§J' hmM OmUm Ord&& 219 (1)
eof åhUo EH VÎd& Pmco XmoR m¶r {d^³V&& {OÀ¶m‘w i o cm^o na{edkmZ& {Ì‘c~§ Y Z Vw Q o ny U © & &
217 (3) {Vcm {edXrjm Ago Zm‘ Amho& Vr XoB© Vmo nmho XrjmJwê &&
qcJVÎd nwÝhm {d^mJyZ ghm& Rm¶r Pmco nmhm ñdV:hÿZ&& OrdmöX¶rMm AkmZm§ Y :H ma& CnXo e o Xÿ a H [aVmo Vmo & &
AmMma-Jwé-{ed-O§J‘ Vo qcJ& àgmX-‘hmqcJ ^oX ghm&& "Jw' åhUo gÎdJwUm{Xa{hV& ‘m¶mê nmVrV AW© "ê 'Mm&&
A§JVÎd Vgo ghm Rm¶r Pmco& Vo{M åhU{dco fQ² ñWc&& JwU-ê nmVrV {edê nmMm Vmo& H ê {Z¶m XoVmo n[aM¶&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 81 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 82
‘Zw î ¶mMo {Zdmê {Z new n U& Xo V mo {ednU eo f åhUo & & {ZOê n{MÌ H ar àH m{eV& {eî¶öX¶mV kmZVoOo&&
220 (2) {edkmZm¡fY XoD {Z g§gma-& amoJn[ahma ghO H ar&&
drae¡ d emómVrc ahñ¶mW© & H ar g§ J « { hV Jw ê ny U © & & eof åhUo Agm Jwê Á¶mbm àmá& H moU ^m½¶d§V OJm‘ܶo?&&
Vo{M CnXoer {eî¶mg ¶WmW©& H adr nyU©V: AmMaU&&
gXmMaUmÀ¶m dmQodar Mmco& "AmMm¶©' ˶m‘wio åhUVr ˶mcm&&
47. kmZJwéñWb
{ed¶moJo {ed¡³¶^mdZoV aV& XmI{dVmo dmQ H¡ dë¶mMr&&
‘m¶mqgYyVyZ ZoVgo Vmê Z& Ago Vmo åhUyZ OJX²Jwê && 223 (1)
AmË‘mZw^dmZo gd© dñVwR m¶r& M¡VݶM hmoB© àH m{eV&& {ejmJwê hmM kmZJwê OmU& Xrjm, {ejm, kmZ Vmo{M XoVmo&&
eof åhUo Jwê {dœàH meH & Rodmdo ‘ñVH ˶mÀ¶m nm¶r&& CnXo e r {edkmZahñ¶mW© & H ar g§ X o h ‘w ³ V {eî¶màVr&&
{ed {dœ^oX‘w³V {Z{d©H ma& ˶mMm gmjmËH ma KSdr Vmo&&
¶w{³Và¶w³VrZo ~moYr {edmÛ¡V& OmUm Vmo gmjmV² kmZJwê &&
46. {ejmJwéñWb Z^r M§Ðmda H b§H H m{i‘m& Adg nm¡{U©‘m nrSr ˶mbm&&
221 (1) n[a {eî¶{MXmH mer kmZM§Ð& àH meVmo ^Ð {ZîH b§H &&
XrjmJwê hmoB© {ejmJwê nwT o& g§Xoh Vmo ’o So ‘ZmVrb&& eof åhUo ˶mbm Zmhr d¥{Õj¶& kmZVoOmo‘¶ Ago OmUm&&
{eî¶mÀ¶m àým§Mo H ar g‘mYmZ& XoB© AZwemgZ gwg§ñH ma&& 224 (2)
~moܶ {edkmZ ~moYr {eî¶màVr& ~moYH åhUVr VoUo ˶mbm&& Oar aËZXrn Ago & ^mo d VrMo V‘ Zmeo & &
eaX² Mm§XUo {Zdmar A§Yma& lrJwê g§gmaV‘ Vgo&& n[a Jwê àÁd{cV& Ooìhm H ar kmZÁ¶moV&&
Jwê nXoemZo AkmZ {Zdio& {eî¶mMo COio {MÎmmH me&& {dœmVco AkmZ Vo & Zï jUmV H [aVo & &
eof åhUo OJÝ‘m¶m{ZdV©H & kmZ XoVr XoI AmMm¶©loð && ˶mÀ¶m àH memcm Zmhr& H moR o à{V~§Y H mhr&&
222 (2) gd©gmYH {dMma& CnXoem¶m VËna&&
^oXdmXr g§{X½Y {dMma I§Sy Z& à{VnmXr nyU© {edmÛ¡V&& ‘w‘wjy§À¶m dar gd©& H ar H¥ noMm dfm©d&&
No{XVo g§e¶-Aaʶ {Z{~S& dMZHw èhmS lrJwê Mr&& eof åhUo kmZJwê & ˶mMo nm¶ Amåhr Yê &&7&&
åhUy{Z Vmo emo^o Jwé{eIm‘Ur& ‘mojbú‘r dmUr‘ܶo q~~o&& 225 (3)
Vmê {Z g§ g mar Zo B © n¡ b nma& CK{S Vmo Xma H¡ dë¶mMo & & Ho di A§Yma g¥ï rVcm Xÿa& H [aVmo ^mñH a {dœmVcm&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 83 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 84
Jwégy¶© ‘mÌ ~mø-‘ZmVrc& AkmZmMm ‘i Xÿa gmar&& 49. ^mdqcJñWc
"{dœ Am{U {ed doJio' hm ^md& AkmZ ho ~mø OJmVco&& 228 (1)
"{ed Am{U ‘r {^Þ' ho AmVco& AkmZ gJio nmofr ^oX&&
Á¶mV {H« ¶m hmoVr crZ& ˶mcm {H« ¶mqcJ Zm‘&&
XmoÝhr àH maMo Zm{eVmo AkmZ& loð gy¶m©hÿZ Ago Jwê &&
Vgm Á¶mV ^md crZ& Vo{M "^mdqcJ' OmU&&
kmZJwê H¥ nmH Q mjmZo kmZ& cmJVm Z jU XoB© Ëdao&&
ñWycXohr BïqcJ& gyú‘Xohr àmUqcJ&&
Á¶mÀ¶m kmZo {eî¶ hmoVmo OrdÝ‘w³V& kmZqgYy g˶ eof åhUo&&
^mdZoV Oo amhVo& Ago ^mdqcJ{M Vo&&
¶oWo àmUqcJm ^co& "^mdqcJ' g§~mo{Yco&&
48. {H« ¶mqcJñWc ^mdqcJmg nwT Vr& "kmZqcJ' g§~mo{YVr&&
226 (1) eof åhUo WmoS r {^Þ& n[a^mfm ¿¶m OmUyZ&&
Jwê nXoemZo OoWo {H« ¶m c¶& nmdo Vo{M hmo¶ {H« ¶mqcJ&& 229 (2)
dj:ñWimdar éiVo Oo qcJ& ˶mcm BïqcJ Zmd Ago&& J§JmoÌrgmaIo nmaXeu ‘Z& Á¶mMm ^md nyU© ewÕ Ago&&
Bï qcJmMoM Zmd "{H« ¶mqcJ'& gm§JVr AmJ‘nma§JV&& fS² JwU¡œ¶©g§nÞ B©œa& hmoVgo JmoMa ˶mM ^mdm&&
gX²^³Vm§À¶m {H« ¶m g’ c ìhmd¶m& {ed{M ¶o {H« ¶mqcJê no&& {Z˶V¥á {ed ˶mbm H ‘©H m§S & ZbJo Vo JmoS OmUmdo ho&&
Bï qcJny O ZmZo { M g‘ñV& {H« ¶m§ Z m ny U © Ë d àmá hmo ¶ &&
Á¶mcm OmUo ^³V Ho di ^mdmZo& VÎdm ˶m dmhUo ~oc’w co&&
eof åhUo H§ Rr éio BïqcJ& VoM {H« ¶mqcJ OmUmdo hmo&&
e³¶ Z åhUyZ ˶mg ^md’w co& Any©{Z gJio ny{OVmVr&&
227 (2)
VoWo nyOmÐì¶mXr§Mo à¶moOZ& ZgoM H maU eof åhUo&&
{H« ¶mqcJê no na§Á¶mo{Vê n& ~«÷{M g‘rn ^³Vm§{M¶m&&
˶mÀ¶m nyOZmZo gd© gËH ‘mªMo& ’ c AZm¶mgo àmá hmoVo&& 230 (3)
¶km{XH {H« ¶m qcJnyOmA§e& Zo{XVr H ˶m©g nyU© ’ i&& ‘¥{ÎmH m dm {ecm{Z{‘©V Oo qcJ& loð ^mdqcJ ˶mÀ¶mhÿZr&&
Ago OmUy{Z¶m gZH mXr ‘wZr& qcJmÀ¶m nyOZr aV Pmbo&& ^mdqcJm Zmhr H mhr SmJ Xmof& XoB© Vo àdoe kmZ‘mJu&&
qcJmM©Zr aV ˶mMr H ‘} {gÕ& hmoD {Z Vmo {gÕ ’ c nmdo&& ^mdnyOo‘wio kmZê n {ed& àgÞ AVrd ^³Vmdar&&
‘J A{¾hmoÌ ¶k Vn H mhr& H aʶmMo Zmhr à¶moOZ&& åhUy{Z Oo àmUqcJmg A{M©Vr& g§jono ny{OVr BïqcJ&&
eof åhUo Xod BïqcJml¶& KoD {Z¶m H m¶© gm§^m{iVr&& àmUqcJmM©Zr A˶{YH H mi& amhVr Ho di a‘y{Z¶m&&
ñWmdaqcJmMr nyOm Oo ˶m{JVr & öXr Vo A{M©Vr ^mdqcJ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 85 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 86
eof åhUo VmoM Ago ^mdqcJr& crZ A§VO©Jr gd©Xm Omo&& Bï qcJnyOm hmoVgo {H« ¶oZo& gX²^mdo ny{OUo àmUqcJ&&
231 (4) V¥{áqcJ ‘mÌ kmZmZo Ho di& ny{OUo AQi eof åhUo&&
‘ycmYmaMH« s öX¶r ^«yñWmZr& Á¶mo{V‘©¶ H ëny{Z {edqcJ&& 234 (3)
˶mMo ^mdÐì¶o H ar Omo nyOZ & VmoM Ago OmU {ed¶moJr&& ñWyc gyú‘ ê no e§H amMr XmoZ& ‘m¶oZo Vr nyU© H [ëncocr&&
{ecm ‘¥{ÎmH m dm H mð{Z{‘©V Vo& Z nyOr qcJmVo H XmH mir&& ZgVr ‘w‘wjy§àVr Cn¶w³V& ˶m§Zm Bï ’ ³V kmZqcJ&&
{H« ¶oZo qcJmg ny{OVr gm‘mݶ& kmݶm§Mo nyOZ öX¶mV&& ñWycgyú‘mVrV Ago kmZqcJ& ˶m§Zr ¶Wmgm§J nyOmdo hmo&&
loð Ago {H« ¶mqcJnyOohÿZ& ^mdqcJnyOZ Iao Oar&& na~«÷ê n OmUVmo {edmcm& VmoM åhU{dcm kmZqcJr&&
Var Bï qcJnyOm˶mJ Bï & Zìho OmUm ñnï drae¡dm&& ~mønyOm-àmUnyOocm ˶mJyZ& ñdV: hmoB© kmZqcJê n&&
eof åhUo kmZmoÎmahr AmMma& nmimdm gmMma OrdÝ‘w³Vo&& eof åhUo VmoM ‘w³V g‘Omdm& gào‘o d§Xmdm gd©H mi&&

50. kmZqcJñWc 51. ñd¶ñWc


232 (1) 235 (1)
^mdqcJàH meH & kmZ c¶ nmdo Á¶mV&& ^mdqcJmg Oo H ar àH m{eV& nmdo c¶ OoW kmZ Vo hmo&&
"kmZqcJ' Vo åhUVr& {edVÎdmW©H mo{dX&& Ago kmZqc{JñWc àmá Á¶mcm& ñd¶ñWcr ˶mcm g§~mo{YVr&&
{ÌJwUm§À¶m Oo AVrV& Vw¶m©VrV {ed~«÷&& ñdÀN§XmMmamV gXm Vmo g§Vwï & {dœ nmho ñnï AmË‘ê nr&&
lw { V-Jw ê nXo e mZo & ¶o B © ˶mMm ñdmZw ^ d&& ~møqcJmH So hmoD {Z {d‘wI& ^moJr AmË‘gwI A§V¶m©‘r&&
nyU© kmZmMm AmYma& "V¥{áqcJ' Zmd XþOo&& ‘Zr Amco Va H moUmerhr ~moc&o AݶWm Vmo Smoco ‘m¡ZmV{M&&
eof åhUo kmZqcJ& {Z˶ qMVmdo öX¶r&& eof åhUo Ogo {ZamJg ~mi& Vgm ˶mMm Ioi Mmccocm&&
233 (2) 236 (2)
J§YnwînmXtZr ñWyc Bï qcJ& ^³V ¶Wmgm§J ny{OVmVr&& ‘‘Ëd ‘rnU Zmhr Xoh^mZ& J¥h Xmam H moU {dMm[aVmo?&&
gyú‘ àmUqcJ ^mdnwînmXtZr& ^³V {Z{e{XZr ny{OVr Vo&& A{dÚmXr n§M³coem§Zr qH {MV²& ‘io{MZm {MÎm H Xm{nhr&&
ñWycgyú‘mVrV V¥{áqcJ ‘mÌ& nyOmdo n{dÌ kmZo gXm&& {‘io H Yr {^jm Var hmo¶ V¥á& ZmVar g§V¥á gd©H mi&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 87 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 88
{dœ Aer XþOr dñVy Amho H mhr& à˶¶m Z ¶oB© ‘wir ˶mÀ¶m&& H moUr gÝ‘m{ZVm Jd} Vmo CVoZm& hmoVm{M Hw§ WoZm Ad‘mZ&&
ghO Vo {‘io ˶mdar g§Vwï & nyU© ^ñ‘{Zð {OV|{ж&& Hy QñW AmËå¶mV pñWa gd©H mi& nXo YamVi Yw§S m{iVmo&&
amOm dm a§H mer g‘Ëd dV©Z& ^yéÐ Vmo OmU eof åhUo&& ˶mMo Acm¡{H H nmhÿ{Z¶m JwU& hmoVr gd© OZ {dpñ‘V Vo&&
237 (3) gm‘mݶmgmaIm {Xgo ~{ha§Jr& n[a A§Va§Jr AmË‘crZ&&
OJr aV àmUr g§gmagwImV& nmhÿ{Z {dpñ‘V A§Var Vmo&& {d{hV {Z{fÕ H ‘© KSo H mhr& Var ˶mV Zmhr {cá H Yr&&
~«÷mXr Xodm§À¶m Eoœ¶m©nmgyZ& {d‘wI Vmo nyU© eof åhUo&&
gmoSy {Z¶m {ed ^dMH« s Ord& ^aS Vr hmd Yê {Z¶m&&
nmhÿ{Z Zdc dmQo ˶mÀ¶m Ordm& åhUo H er ‘m¶m ^wc{dVo&&
n[a ñdV: amho {edmZ§Xr crZ& OJmMo Z ^mZ Agm kmZr&& 53. nañWc
{edkmZ-ܶmZ EH m§VmMr AmoT & {^jmÞ{M JmoS cmJo ˶mcm&&
240 (1)
eof åhUo Agm AmË‘V¥á ‘wZr& VmoM Iam kmZr ñd¶ñWcr&&
ñdñdê nmhÿZ Zmhr H mhr na& Aer ‘Vr pñWa Á¶mMr nyU&© &
˶mcm nañWcr Ago A{^YmZ& {Xco ho OmUyZ AmJ‘m§Zr&&
52. MañWc {dœm{YH {edñdê n AmnU& ñdV§Ì g§nyU© OmUVmo Vmo&&
åhUy{Z¶m ‘mZr {dœg§nXocm& V¥Umg‘, Pmcm {Z:ñn¥h Vmo&&
238 (1) Ago dmJmdo {Z Ago Z¶o dmJy& eH Vr Z gm§Jy emóo ˶mcm&&
Ah§Vm ‘‘Vm {Z‘mcr g§nyU©& Ohmcm g§nÞ AmË‘kmZo&& dUm©l‘Y‘m© hmoD {Z {d‘wI& ^mo{JVmo Vmo gwI AmËå¶mRm¶r&&
Agm ñd¶ñWcr AmË‘mZ§Xr aV& ^«‘o ñdV: A§V:àoaUoZo&& eof åhUo ˶mcm ~m§Yy eHo Ago& OJr H moUm Zgo gm‘϶© Vo&&
˶mÀ¶m nXado Yam gd© JmOo& Zmd ˶mg gmOo MañWcr&&
241 (2)
fS² [any§nmgyZ ‘w³V, em§Vr Xm§Vr& Xohr ho Zm§XVr XeJwU&&
"{dœmÀ¶m AVrV {MÐÿn Oo ~«÷& Vo{M ‘r' ho kmZ pñWa ‘Zr&&
Ì¡cmo³¶mcm {edê nmV nmhmV& {’ ao Yw§S mirV Xmhr {Xem&&
VoUo kmZ¶moJr gd© ¶mo{J¶m§V& gdm©oËH¥ ï »¶mV OJr Ago&&
ghO Ñïr Á¶m {XeoH So dio& nSVr nmCco {VH SoM&&
AMc emœV AmË‘ê nr aV& Zmeo {dœ^«m§VH ënZm Vr&&
eof åhUo Agm {’ ao ‘w³VnUo& VoUo g§~mo{YUo MañWcr&&
VoUo OrdÝ‘w³V hmoD {Z dV©Vmo& {Od§V {XgVmo BVwHo {M&&
239 (2) ˶mg Zgo nwZ^©dmMo H maU& qO{H co ‘aU ˶mZo OmUm&&
loð hm Am{UH Vmo Ago H {Zð& ‘ZmV A{Zï {dMmarZm&& eof åhUo àmaãY ^moJyZ g§noVmo& {Od§V amhVmo Xohê no&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 89 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 90
242 (3) qcJñWcm§VJ©V ‘mhoœañWc
na~«÷ê n H ‘©H m§S mVrV& Aem ñWmZr pñWV Ohmcm Vmo&&
˶mZo H ‘© Ho co Var Vo {Zî’ i& nSoZmM ’ i ^moJUohr&& 54. {H« ¶mJ‘ñWc
˶mZo H ‘© Ho co Zmhr Var H mhr& ˶mMo A{hVhr hmoBZ© mM&& 243 (1)
Xohm{^‘mZmMm H ê {Z¶m ˶mJ& ^«‘o OmJmoOmJ n¥Ïdrdar&& kmZ¶moJ~io {edê n ñdV:& Pmcm Omo VÎdVm nañWcr&&
MañWcr ñdV: Ago nwʶjoÌ& VrW© Vo n{dÌ Ë¶mMo kmZ&& Vmo Oo H mhr H ar nyOm AmXr H ‘©& ˶mcm {H« ¶mJ‘ g§~mo{YVr&&
eof åhUo ˶mÀ¶m gËg§JmZo Ak& Ord hmoVr àmk nyUn© Uo&& ˶mÀ¶m {H« ¶oZoM hmoB© à~moYZ& VoUo A{^YmZ {H« ¶mJ‘&&
Aa{UH mðmV A¾r dgo gwá& nU Vmo Aì¶³V ê no Ago&&
qcJñWcm§VJ©V ^³VñWc g§nyU©
‘§WZ H [aVm hmoB© Vmo àH Q& AZw^d ñnï Agm Amho&&
Vgm qcJmRm¶r pñWV Omo e§H a& ˶mMm gmjmËH ma {H« ¶oZMo &&
eof åhUo nyOmOnmXr gmYZo& gd© AmM[aUo ¶mMgmRr&&
244 (2)
{ednyOm emó{d{hV ho H ‘©& {Z˶ cmJo OmU AmMamdo&&
à˶j {edmMr Amkm Vr à‘mU& {VMo C„§KZ H ê Z¶o&&
OrdÝ‘w³V Pmcm Var amho cmoH s& g‘ñV {dcmoH s OJ ˶mcm&&
ݶmhmiy{Z ˶mMo gd© AmMaU& dV©Vr gm‘mݶ OZ V¡go&&
cmoH m§g diU cmdmd¶mgmRr& H amdo eodQr cmJo H ‘©&&
eof åhUo Oar kmZr nyU© Pmcm& Var AmMmamcm c§Ky Z¶o&&
245 (3)
Á¶m§Zr KSo qcJnyOm AhmoamÌ& H a Vo n{dÌ OmUmdo hmo&&
n{dÌ H am§Zr Oo Oo KSo H m¶©& Ago {edH m¶© {ZpüV Vo&&
H am§Zr ˶m àm{UH ë¶mU{M KSo& Am{UH CKSo ‘mojÛma&&
EH m {edmàVr ny{OVmM gd©& ny{Oco Vo Xod Ago OmUm&&
{ednyOogmRr ~oc ’w co nmZo& g§nmXm¶m ‘Zo ì¶J« ¶moJr&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 91 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 92
Var {edg‘mYrV gXm crZ& Ago n[anyU© eof åhUo&& åhUy{Z¶m ˶mcm Zm‘& Ago OmUm ^mdmJ‘&&
246 (4) AmJ‘m§V {‘io kmZ& Vgo ^md{MÝhm§VyZ&&
kmZm{dU H ‘© KSo Vo Am§Yio& kmZhr nm§Jio H ‘m©{dU&& OZm ‘mJm}nXoeH & eof åhUo Vohr EH &&
H ar nyOm nU H amdr H emcm& RmD H M Á¶mcm Zgo ‘wir&& 249 (2)
Aer nyOm OmUm Ago Vr {Zî’ i& nyOMo o Ho di gm|J Amho&& "‘rM {ed Amho' Agm ÑT^md& Zm§XVmo gX¡d Á¶mÀ¶m ‘Zr&&
nyOm H emgmRr ¶mMo Ago kmZ& KSoZm hmVyZ n[a nyOm&& VmoM ^mdmJ‘ñWcr Ago OmU& ^md{M H maU {edËdmcm&&
kmZ Vo nm§Jio OmUmdo {ZpüV& Zgo Cn¶w³V Agy{Z¶m&& kmZàmár Am{U H ‘m©Zo Ho di& {edËd Odi ¶oB©ZmM&&
Z^r CSmd¶m n§I hdo XmoZ& Vgo H ‘©, kmZ ‘w³VrgmRr&& kmZ-H ‘m©cmJr ^mdZoMo ~i& {‘iVm AQi ‘mojàmár&&
EH Oar CUm Var Z H ënm§Vr& eof åhUo ‘w[³Vcm^ ˶mcm&& {edmc¶r Kw‘o àUdmMm Kmof& VgoM ‘mZg {edmo@h§^mdo&&
247 (5) {edmo@h§ {edmo@h§ ZmXo ‘Z ì¶mno& ˶mÀ¶mgmRr gmono gm‘añ¶&&6&&
kmZ{gÕr Pmcr Var {ed^³Vo& H amdo H ‘© Vo ’ cm{dU&& eof åhUo kmZ, H ‘© Am{U ^md& ¶m§À¶m‘wio ^d nma hmoU&o &7&&
kmݶmZo Agmdo H ‘m©‘ܶo aV& Am{U kmZ¶w³V H ‘©R mZo&&
250 (3)
‘aU ¶o B © V mo qcJny O ZmV& Agmdo gVV ì¶J« ny U © & &
AmMmamc§H mao OrdZ gw§Xa& hmoB© Ogo eara Xm{Jݶm§Zr&& {edmMo ñdê n ¶WmW© OmUmdo& ¶mgmRrM hdo kmZ~i&&
Xoh ZQ {dcm gwdUm©Zo {H Vr& Var Yyi‘mVr ‘Zm‘ܶo&& ñdê nmMo ܶmZ ‘ZZ H [aVm& ‘J ¶oB© hmVm {edê n&&
eara gmoݶmZo Pmco emo{^d§V& qM{VVmo ‘ZmV AH ë¶mU&& {edmo@h§^mdmZo gVV qMVZ& VoUo hmoB© nyU© {edàmár&&
{dMmam, gmoݶmZo eara emo^co?& H s {MÎmM ‘ico Xþ{d©Mmao?&& Ho di kmZmZo, H ‘m©Zo {edËd& hmoV Zmhr àmá OmUmdo ho&&
eof åhUo {edm {à¶ gXmMma& ˶mg AdS§~a AmdSoZm&& kmZ-H ‘m©g§Jo ^mdZoMo ~i& ~¡gdr AT i {edê nr&&
eof åhUo A§V~m©ø Amho {ed& Agm ÑT ^md ~miJmdm&&
251 (4)
55. ^mdmJ‘ñWc AW©hrZ ~moc Ago AZw{MV& Zgo ór emo^V nVr{dU&&
248 (1) kmZeyݶ ~wÕr ^mdhrZ {H« ¶m& Jocr OmU dm¶m nyU©nUo&&
¶mo½¶mMr Or ^md{MÝho& VrM ˶mÀ¶mgmRr coU&o & dñVy Z {XgoM Oer ZoÌhrZm& Vgo ^mdhrZm {edê n&&
^mdê nemó{M Vo& OZm gÝ‘mJ© Xm{dVo&& ‘mÌ Á¶mMr ÑT {edmo@h§^mdZm& ˶mg {Xgo ZmZm ê nr {ed&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 93 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 94
J§JmOcm‘ܶo KQ ~wS cocm& Oco Vmo ì¶m{ncm A§V~m©ø&& 254 (2)
Vgo {edVÎd ì¶mny{Z am{hco& ^mdZoÀ¶m ~io eof åhUo&& ¶k¶mJH ‘} OÝ‘ H moQ çdYr& KoD {Z Z g§Yr ‘w³VrMr Vr&&
Ho di kmZmZo Wm§~o OÝ‘dmar& haVmVr gmar ^dXþ:Io&&
252 (5) kmZhrZ H ‘} g§gmamMm Vmn& dmT Vmo A‘yn {XZmo{XZ&&
^¥§JܶmZmZo H sQH & hmoB© ^«‘a{M XoI&& VrM H ‘} kmZ¶w ³ V Ho ë¶mda& hmo B © ^dnma ghO{M&&
Vgo {edܶmZm‘wio& nyU© {edê n {‘io&& ¶k¶mJH ‘} ñdJ© g w I {‘io & Var Vo gJio Zm{ed§ V &&
{edm ZH mo dñVy YZ& ˶mcm hdo ewÕ ‘Z&& nwʶj¶ hmoVm nwÝhm ‘¥Ë¶wcmoH s& Kmcmdr cmJo H s Ion nwÝhm&&
OJ{Z¶§ Ë ¶mg‘mo a & jw Ð Ord Ago Za&& eof åhUo ‘mojgwI {MaH mi& kmZmZo {Z‘©i ¶oB© hmVr&&
{Z{‘©Vmo Omo {dœ gmao& ˶mcm H m¶ Úmdo ~ao?&& 255 (3)
^ñ‘ ˶mMo ˶mMo Oi& ’wco ˶mMr ˶mMm ~oc&& {edm{dU Aݶ OJr Zmhr H moU& ‘rhr {ed nyU© kmZ hoM&&
nyOmÐì¶mXr g§nÎmr& AdKr V¶mMr {Z{‘©Vr&& dQd¥j Á¶mÀ¶m C^m ÑïrnwT &o ˶mcmM gmnSo ~rO ˶mMo&&
˶mMo ˶mcmM Anm©d&o nU Úmdo ewÕ ^mdo&& Vgm hm A’ mQ ~«÷m§S {dñVma& ~rO Vmo B©œa Agoc H m?&&
eof åhUo {ed ^moim& ewÕ ^mdmMm ^wHo cm&& {Okmgm hr ZoB© ~«÷VÎdmH So& Am{U ‘w³VrH So Mmcy cmJo&&
A§Ymg {XgoZm g‘moa nXmW©& {ed öX¶ñW Vgm Ordm&&
eof åhUo Á¶mcm cm^o kmZÑïr& ˶mcm {Xgo g¥ï r {edê n&&
56. kmZmJ‘ñWc
253 (1) 57. gH m¶ñWc
{ed¶mo½¶mRm¶r kmZcjUo Vr& cmoH m§g gX²JVr XoVr nyU©&& 256 (1)
kmZ{MÝhm§Zm ˶m Zmd kmZmJ‘& VmoM kmZmJ‘ñWcr OmUm&& ñWyc ‘r eara H ‘} ‘rM H ar& Agm Omo Z Yar A{^‘mZ&&
^md¶w³V H ‘©, kmZ ^md¶w³V& Agm kmZ-H ‘m©V ^md-~§Y&& Aem kmZ¶w³V ¶mo½¶mMo eara& Á¶mV ѽJmoMa AmË‘VÎd&&
H ‘© {Z ^mdmZo ¶w³V Oo Vo kmZ& ‘mojmMo gmYZ Ago OmUm&& ˶mÀ¶m Xohm AmË‘ê n g‘OyZ& H [aVr nyOZ cmoH ˶mMo&&
^mdhrZ H ‘©, ^mdeyݶ kmZ& XoB©Zm H ê Z {edàmár&& AmË‘kmZ nyU© ˶mcm Oar Pmco& XohmMo gaco à¶moOZ&&
eof åhUo H ‘© Am{U kmZmRm¶r& ^mdZm Agmdr n[anyU©&& n[a ˶mMm Xoh cmoH m§Mo H ë¶mU& H amd¶m nyU© Cn¶w³V&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 95 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 96


Oar kmZr Var H m¶oV amhVmo& gH m¶ñWcr Vmo åhUy{Z¶m&& 58.AH m¶ñWc
eof åhUo XohYmar Vmo e§H a& ˶mg dma§dma d§Xr OJ&& 260 (1)
257 (2) XohYmaU ¶mo½¶mMo& Am¡nMm[aH Vo gmMo&&
{H« ¶m ^md kmZ ¶m§Zm Zmhr ñWmZ& earamdmMyZ OJm‘ܶo&& {Xgo gm‘mݶM Za& nU Zmhr Ah§ H ma&&
eara Zgoc Va nyOm H er& KSoc? ‘Zmgr {dMmamdo&& AmË‘ê nr gXm aV& Xo h g§ ~ § Y a{hV&&
^mdZocm Amho eara AmYma& kmZmMm g§ñH ma XohmÛmao&& ˶mcm H m¶m AgyZhr& Xohm{^‘mZM Zmhr&&
earaM Zgo g‘Om Ordmg& ‘w³VrMm à¶mg H ar H gm?&& Pmcm e§ H amg‘mZ& ‘w ³ V {dH mam§ n mgy Z &&
Xohm‘wio ^moJ {‘io, gmYo ¶moJ& ‘J Xoh˶mJ H emgmRr?&& eof åhUo Omo "gH m¶'& VmoM Ohmcm "AH m¶'&&
åhUy{Z "gH m¶' hmoD {Z¶m ¶moJr& ^«‘Vgo OJr eof åhUo&& 261 (2)
258 (3) na‘mZ§X-{MX²ê n naqcJr& Ohmcm na¶moJr {dcrZ Vmo&&
{edkmZ¶w³V ‘hmËå¶mg ‘w³Vr& Xohm‘wioM Vr gmܶ hmoVo&& ‘J H go Xohg§~§YmMo nme& ~m§Yy{Z V¶mg R o{dVrc?&&
kmZàmárgmR r cmJVo eara& nU kmZmo Î ma AdñWo V && {Xgo H m¶Ymar nU Vmo AH m¶& Pmco {dœ "H m¶' ˶mMo OmUm&&
earamZo ˶mÀ¶m cmoH mMo H ë¶mU& gmYVo åhUyZ Xohr amho&& {dœ hrM H m¶m Ohmcr O¶mMr& ˶mcm earamMr ~mYm H m¶?&&
H mðm{dU A¾r hmoB©Zm àH Q& Vgm AmË‘m ñnï Xohm{dU&& "{ed ‘r Zmhr' hm Ah§H maOݶ& ^«‘ Zgo OmU ˶mÀ¶mRm¶r&&
nyOogmRr OZm cmJo Xod‘yVu& VoUo ^[³VàrVr ‘Zr OmJo&& Zmhr ‘r ‘Zwî¶, Xoh Z amjg& ¶j Z, à˶j ‘rM {ed&&
Vgm km{Z¶mMm nmhVmM Xoh& ‘Zr nyÁ¶^md hmo¶ OmJm&& Ago OmUo ˶mcm nrSm earamMr& Am{UH H ‘mªMr Zmhr Zmhr&&
eo f åhUo AmË‘à^o M o d¡ ^ d& Amo g § S o gX¡ d Xo h mVy Z && eof åhUo AH m¶ñWcr amho Xohr& Var Vmo {dXohr nyU©nUo&&
259 (4)
{ZamH ma n[any U © ‘hmXo d & H ar Xo h {Xì¶ YmaU Vmo & &
g¥{ï-pñWVr Am{U H am¶m g§hma& hmoB© ‘hoœa Xohê no&& 59. naH m¶ñWc
~«÷mXr XodVm ‘w‘wjy ‘wZr Vo& XohmZo VnmVo AmM[aVr&& 262 (1)
gd© { gÕrgmR r Vnñ¶m H maU& VnmMo gmYZ eara{M&& de àH¥ Vr H ê Z& ‘m¶m‘mJ© C„§KyZ&&
eof åhUo Z¶o Xoh˶mJ H ê & ^dmãYrMo Vmê Xoh Amho&& Pmcm {edê n nyU©& VmoM "naH m¶' OmU&&
{ed~«÷ hoM "na'& "H m¶' åhUOo eara&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 97 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 98
H m¶m ~«÷ê n Pmcr& VmoM naH m¶ñWcr&& Vgo AmË‘kmZmZ§Va g§gma-& ^¶ hmoB© Xÿa eof åhUo&&
‘J Xoh àmH¥ {VH & H gm hmoB©c ~mYH ?&& 266 (5)
gy ú ‘Xo h OÝ‘~rO& Jo c o Oiy { Z ghO&& {Zd¥Îmr, à{Vðm, {dÚm Am{U em§Vr& em§Ë¶VrV, AgVr n§MH cm&&
eo f åhUo naH m¶& A§ V ~m© ø {ed‘¶&& n§ M H cm§ V y Z n§ M ^y V o hmo V r& ^y V m§ M r {Z{‘© V r eara ho & &
263 (2) Aem earamMm A{^‘mZ Zmhr& åhUy{Z {dXohr naH m¶&&
‘Zmod¥Îmr Am{U B§[жì¶mnma& c¶ hmoVr na~«÷mR m¶r&& amhVmo XohmV Aer n[a{‘V& ^mdZm ‘ZmV Zmhr ˶mÀ¶m&&
åhUy{Z Vmo Amho Xohr dgcocm& ^«‘ hm gJim eof åhUo&&
VoM na~«÷ earamZo Pmcm& ^¶ H m¶ ˶mcm àH¥ VrMo?&&
Oiy{Z g§{MV H ‘© nyU© Joco& àmaãY g§noc ^moJy{Z Vo&&
’ cmnojm Zmhr åhUy{Z pZî’ i& Ohmco gH i {H« ¶‘mU&& 60. Y‘m©MmañWc
OoWo Zmhr H ‘©’ cmMoM Zmd& VoWo nwZ^©d hmoB© H gm?&& 267 (1)
eof åhUo {Xgo dgcocm Xohr& n[a Zmhr Zmhr gm‘mݶ Vmo&& na~«÷ê n O¶mMo eara& {dMao ^yda naH m¶&&
264 (3) ˶mMo dV©Z{M Y‘m©Mma Rao& OJ AZwgao nmhÿ{Z¶m&&
AmË‘ñdê n M¡Vݶ& Ago Á¶mo{V‘©¶ nyU©&& ghO{M H ar Vmo Oo AmMaU& cmoH m§Mo H ë¶mU hmo¶ VoU&o &
Ago ܶmZ Omo H [aVmo& Ago OrdÝ‘w³V{M Vmo&& ˶mÀ¶mg‘ dmJo OZVm gJir& Y‘m©MmañWcr åhUy{Z Vmo&&
Amn-na Agm ^md& ZoUo V¶mMr OmUrd&& H ‘m©gdo ˶mcm Zmhr XoUo KoUo& Var KSo VoUo cmoH {hV&&
eof åhUo ^«‘o gd© YamVi& ghO Xo ~i Y‘m©Mmam&&
Á¶mcm ñdmË‘~moY hmo¶& ˶mcm Agmo Zgmo Xoh&&
{MXmZ§XàH m{eV& ˶mcm OrdÝ‘w³Vr àmá&& 268 (2)
g˶ Aqhgm AñVo¶& X¶m j‘m ~«÷M¶©&&
eof åhUo naH m¶& {ed Pmcm A§V~m©ø&&
XmZ nyOm On ܶmZ& XeY‘© ho{M OmU&&
265 (4) XeY‘© Omo AmMao& ˶mMo ^dXþ:I gao&&
gy¶© àH meVm A§YmamMo Omio& VËH mi {dVio g§nyU© Vo&& ˶mÀ¶m CKS o g‘mo a & ‘mo j gXZmMo Xma&&
Vgo AmË‘kmZ hmo V mM gËda& gaVo g§ g manrS m ny U © & & aV Zmhr Omo Y‘m©V& ˶mMr JUZm àmʶmV&&
gy¶© CJdVm A§YmamMr ^rVr& Oer cmoH m§àVr dmQoZmM&& Bhcmo H gmo S VmZm& gdo c§ J mo Q r ¶o B © Z m&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 99 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 100
Y‘© ~m§Ycocm JmRr& H ar gmo~V eodQr&& {ed¶mo½¶mRm¶r hmM ^md pñWa& hmo¶ ѽJmoMa OZcmoH m&&
eo f åhUo H ar Ordm& Y‘© g § J « h ~adm&& ˶mcm nmhVm Vmo OmJo cmoH {MÎmr& VgoM dV©Vr cmoH ‘J&&
269 (3) VoUo ¶mo{J^mdm Zmd ^mdmMma& Agm hm {dMma ñWcm‘ܶo&&
{edmJ‘m§ V y Z Xhm Y‘m© M ma& {edo g{dñVa CnXo { eco & & eof åhUo A§V~m©ø {edm{n©V& ‘Zmod¥Îmr g˶ ^md OmUm&&
{ZðoZo Omo nmir {Z˶ AmMmamg& {edàgmXmg g‘W© Vmo&& 272 (2)
kmZnyd©H {Z {ZîH m‘ ~wÕrZo& gd© AmM[aUo Aà‘mXo&& ewÕ ^mdo H ‘© KSo& Vo{M {edmcm AmdSo&&
emó{Z{fÕ Vr Qmiy{Z¶m H ‘}& {d{hV{M H ‘} AmMamdr&& ‘Z:nyd©H Oo Ho co& OmUm nmdZ Vo Pmco&&
{dœ {edê n àmUr AmË‘dV²& nmhmdo g‘ñV kmZ ho{M&& ew Õ ^mdZo M o H ‘© & nmdZm§ V Vo nmdZ&&
{edê n ¶mo½¶mcmhr {‘ioZm Or& dñVy OJm‘mOr Amho H moR ?o && hmoVo {ednyOm AmXr& H ‘} ^mdZoMr ewÕr&&
eof åhUo Ah§-‘‘ËdmMo Iyi& gê {Z {Z‘©c Ohmcm Vmo&& ^md ewÕ hmoVm ‘Z& hmoVo {Z‘©c{M nyU©&&
270 (4) ewÕ ^mdo H ‘© Ho co& Vo{M nyU©nUo ’ io&&
Y‘m©Mma gd© {gÕtMo H maU& {Z:ñn¥hmZo nyU© AmMamdo&& eof åhUo OmJ OmJ& gX²^mdmMm ZH mo ˶mJ&&
Oar kmZm‘¥Vo nyU© V¥á Pmcm& Var AmMmamcm ˶mJy Z¶o&& 273 (3)
nmR emio‘ܶo Ajao gwaoI& {Jadr {ejH ‘wcm§gmR r&& {Z˶ Z¡{‘{ÎmH H ‘}hr KSVm& {ed ˶mMm H Vm© H a{dVm&&
AjaH m‘mRr Zgo ˶mÀ¶mgmRr& {eH {dʶmgmRr H aUo cmJo&& Aem {ed^mdo {ZîH m‘~wÕrZo& H ar gd© H ‘} {ed¶moJr&&
Vgm cmoH mgmRr gXmMaUmZo& Kmcy{Z¶m XoUo AmXe© Vmo&& VoUo H ‘©-JwUXmof Z ~mYVr& ˶mZo {MÎmd¥Îmr qcno{MZm&&
gXmMma {à¶ A˶§V e§^c y m& ˶mZo Vmo ny{Ocm OmB© Iam&& Á¶mMm ^md ewÕ Ë¶mMm gIm {ed& {ddoH gX¡d ~miJmdm&&
eof åhUo Úmdm km{Z¶mZo nmR& gmonr nm¶dmQ H amdr hmo&& eof åhUo hmoD Z¶o H ‘©ñne©& ¶mcmJr ‘Zmg gm§^mimdo&&
274 (4)
àH meo Omo öX¶mV& kmZgy ¶ © gXmo { XV&&
61. ^mdmMmañWc ˶mMo KSo Oo qMVZ& Vo{M g§Ü¶oMo d§XZ&&
271 (1) AmË‘ê nr {MX¾rV& Ho co {df¶ A{n©V&&
‘Zmod¥Îmr KoB© nyU© {edml¶& {Vcm Ago Zmd "^md' Ago&& {ed¶mo½¶mMo ho H ‘©& Vmo{M OmUm Ago hmo‘&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 101 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 102
"AmË‘m ‘rM' Ago c¶-& qMVZ hm hmo‘ hmo¶&& 277 (3)
{ed g§Vwï {M ìhmdo& H ‘© AgoM H amdo&& {ed {dœ EH OmUy{Z A^oX-& ^mdmZo Omo {gÕ dmJo OJr&&
H ‘© Q mH s {edmda& VmoM hmo B © ^dnma&& VmoM kmZmMmar, JwéàgmXmZo& {edkmZ ˶mZo àmá Ho co&&
AmË‘m, {dœ Am{U {ed& EH ê n ho{M gd©&& ‘J g§gmamMr dmT{dVr Amg& H ‘} Vr H emg H arc Vmo?&&
eof åhUo Á¶mMm ^md& VmoM AmoiIVmo {ed&& H ‘© g§gmamMo AZmXr ho ‘yi& Ogo dmho Oi A{daV&&
Vgo AmOdar dmhmV Vo Amco& VoU{o M {‘imco cj OÝ‘&&
Om{iVm Vo ‘yi {edkmZm¾rV& nwÝhm A§Hw [aV hmoV Zmhr&&
62. kmZmMmañWc {edkmZ Á¶mcm ˶mcm H ‘©~§Y& H arZmM ~Õ eof åhUo&&
275 (1) qcJñWcm§VJ©V ‘mhoœañWc g§nyU©
¶mo{J¶mMo kmZ¶w³V AmMaU& H ar {X½Xe©Z ^³VOZm&&
VmoM Rao ˶m§À¶mgmRr kmZmMma& åhUy{Z gmMma ñWcm Zmd&&
{edmÛ¡VkmZ hoM Iao kmZ& gm§JVr {dÛmZ emódoÎmo&&
¶m{dU Oo kmZ emó{gÕm{gÕ& Zìho ’ càX OmUmdo Vo&&
{Z‘© c Vo {edkmZ ‘mo j àX& ~w S {dVo ^o X kmZ ^dr&&
Amg Á¶mcm ‘mojàmárMr CËH Q& {edkmZdmQ MmoImimdr&&
OÝ‘‘¥ Ë ¶w M H« Wm§ ~ {dVo ny U © & Vo U o {edkmZ gd© l o ð &&
XmIdr Oo kmZ naVÎd Smoim& ˶mdar AmYm[acm kmZmMma&&
eof åhUo kmZmMmamZo dVm©d&o Am{U Yݶ ìhmdo OÝ‘mV øm&&
276 (2)
Zï Pmco {ed^³VrZo AkmZ& Zmhr ^oXkmZ åhUy{Z¶m&&
^oX Z åhUyZ amJ-Ûof Zmhr& CacoM Zmhr OÝ‘~rO&&
OoWo Zmhr OÝ‘ Am{UH ‘aU& VrM n[anyU© ‘w³Vr Ago&&
Ago ‘w[³VàXm¶H {edmÛ¡V& dar AmYm[aV kmZmMma&&
kmZmMmao n[anyU© {edVÎd& hmoVgo Vo àmá eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 103 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 104
qcJñWcm§VJ©V àgm{XñWc Vgm na{ed AmZ§XmMm Jm^m& g¥{ï ê no C^m Ñï rnwT o&&
{ed¶moJr Zm‘‘mÌ XohYmar& OJmV {dMar eof åhUo&&
63. H m¶mZwJ«hñWc
278 (1)
Á¶mÀ¶mRm¶r kmZmMma& ¶mo{J¶mMo Vo eara&& 64. B§{жmZwJ«hñWc
na~«÷ê n Pmco& gXm AmË‘mZ§Xr Smoco&& 281 (1)
OZm Xe©dy{Z Xoh& H ar nyU© AZwJ«h&& B§ {жm§Mr ~møàd¥Îmr amoYyZ& {edmH S o nyU© di{dVmo&&
VoUo H m¶mZwJ«mhH & ˶mcm åhUo OZcmoH && OUy B§{жm§Mm H ê {Z {ZJ«h& H ar AZwJ«h ˶m§À¶mdar&&
H ar ‘y { V© ê no {ed& cmo H m§ d ar AZw J « h && ˶mMm nmhÿ{Z¶m B§{жg§¶‘& bmoH ˶mÀ¶mg‘ dVy© nmho&&
Vgo earar amhÿZ& H ar OZm§Mo H ë¶mU&&
hmM cmo H | {жm§ d ar AZw J « h & B§ { жmZw J « h ñWc ho { M&&
eof åhUo H m¶oÛmao& ^dXþ:I{M Vmo hao&&
OZm§À¶m ñdV:À¶m B§{жm§daVr& ˶mMr H¥ nmM Vr eof åhUo&&
279 (2)
282 (2)
crcmê n H ar e§H a YmaU& Var Ago nyU© Ag§J Vmo&&
B§{жo YmdVm {df¶m§À¶m ‘mJo& amJ-Ûof OmJo ‘Zm‘ܶo&&
Vgm {ed¶moJr XohYmar Ago& gwIXþ:Ir Zgo {cá H Xm&&
^o X ~w { Õ¶w ³ V {ed^md¶w ³ V& ñdê n gmjmV² e§ H amMo & & amJ-Ûofm‘wio H ‘} H ar Ord& Jw§V{dVmo nm¶ ^dMH« s&&
kmZmZ§ X -‘hmgmJa {edmV& {dcrZ g‘ñV {MÎmd¥ Î mr&& B§{жo H [aVm A§V‘w©I nyU©& ‘mojmMo H maU R aVr Vr&&
VoUo ‘m¶mOݶ dñVy{M {XgoZm& ‘m¶oMm hmoB©Zm CnÐd&& {ed¶moJr gXm Ago A§V‘w©I& ^moJr AmË‘gwI A§V¶m©‘r&&
qen nmhVmZm {Xgo Mm§Xrg‘& n[a H io ^«‘ kmZ hmoVm&& ~{h‘w©I hmoVm {dœ {Xgo Var& g§Mco A§Var {edê n&&
Vgm H io {edkmZmZo àn§M& gH i {edM eof åhUo&& {edm{dU ˶mcm {XgoZmM Aݶ& B§{жo AgyZ Zgë¶mg‘&&
eof åhUo Á¶mMr Ñïr {ed‘¶& ˶mcm Aݶ H m¶ OmUdoc?&&
280 (3)
ñdßZmV àVrV hmo¶ Omo nXmW©& Zmeo OmJ¥VrV ^mZ ¶oVm&& 283 (3)
Vgo àn§MmMo ê n ñWyc ^mgo& {edê n {Xgo kmZmZo Vo&& dmY©³¶ ‘aU XohmMo ho Y‘©& Xoh-A{^‘mZ Zgo ˶mcm&&
g§gma^«‘mMo H maU AkmZ& ZmeVm Vo ^«‘ Cao H gm?&& ^yH {Z VhmZ àmUmMo ho Y‘©& ˶mMm àmU crZ {edmRm¶r&&
emIm-’w co-nU©g§^mamMm Sm¡c& KoD {Z {demc d¥j C^m&& dmY©³¶ ‘aU, ^yH {Z VhmZ& ˶mÀ¶mRm¶r OmU ZgVrM&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 105 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 106
‘Z amho VoWo B§{жo amhVr& ˶mMr {MÎmd¥Îmr {edmnmer&& ‘J B§{жoM hmoVr A§V‘w©I& ¶moJr AmË‘gwI em§V ^moJr&&
‘J ~mø ì¶mnmamV ñdÀN§X Vr& B§{жo dV©Vr H er ˶mMr?&& eof åhUo Hw§ ^H mZoM Ho di& H [aVmo Odi AmË‘ê n&&
ZoÌm§Zr Oo nmho qMVZ ‘ZmZo& Vo {edê nmZo àH m{eV&& 286 (3)
eof åhUo A§V:~m©ø d¥ÎmrÛmao& {edm ܶmV {dMao ñdÀN§Xo Vmo&& earamV àmU dgo& VoUo {Od§V Vo {Xgo&&
àmU {ZKy{Z¶m Jocm& cmoH åhUo, ‘ocm ‘ocm&&
{ed¶mo½¶mMmhr àmU& Pmcm {edmRm¶r crZ&&
65. àmUmZwJ«hñWc e[³Vg§ñH ma~imZo& ˶mMo XohmV amhUo&&
284 (1) {edào a Uo AI§ S & hco - S mo c Vo ~« ÷ m§ S &&
B§{жmZwJ«ho ¶moJr Omo g§nÞ& {Zamo{YVmo àmU Hw§ ^H mZo&& Á¶mÀ¶m öXr ˶mMm Rmd& ˶mÀ¶m Xohm ^¶ Hm¶?&&
Ñí¶‘mZ OJ {edê n nmho& Vgo Vo nmhmdo gH cm§Zr&& eof åhUo ñWmUwg‘& amho AMc Vmo nyU©&&
CnH¥ V H ar cmoH AZwJ«ho& àmUmZwJ«h ho ñWc OmUm&&
{ed¶moJr Pmcm àmUm¶m‘¶w³V& VoUo {Z¶§{ÌV Pmcm àmU&& 66. H m¶m{n©VñWc
hmM àmUmda ˶mMm AZwJ«h& àmUhr AZwJ«h H ar ˶mda&&
287 (1)
{Z¶§{ÌV àmU AmË‘ê nmnmer&& ZoD {Z V¶mgr RodrVgo&&
Xohm[^‘mZmMm H ê {Z¶m ˶mJ& ¶moJr {df¶g§J‘w³V dV}&&
Agm nañnam§ d ar AZw J « h & àmU-AZw J « h ñWc Amho & &
BïqcJ-nyOmàg§Jr Vmo em§V& H m¶m g‘{n©V H ar {edm&&
eo f åhUo ¶moJn[a^mfoVyZ& Ho co {ddaU ñWcmV øm&&
H m¶m {edmàVr H aUo A{n©V& ho{M H m¶m{n©VñWc OmUm&&
285 (2) Á¶mZo Xoh {Xcm ˶mM {edmg Vmo& H amdm cmJVmo g‘{n©V&&
na‘H maU {edmRm¶r àmU& Á¶mMm Pmcm crZ nyU©nUo&& gwIo Or {‘iVr {df¶m§nmgyZ& nyU© {edmn©U H amdr Vr&&
Wm§~o ˶mÀ¶m ~mø|{жm§Mm ì¶mnma& hmoBc
© g§gmaXe©Z H go?&& {df¶{M ìhmdo àgmXê n Vo& ‘J ^mo{JVm Vo ^¶ Zmhr&&
AnmZ CXmZ ì¶mZ {Z g‘mZ& Am{UH Vmo àmU n§MàmU ho&& ghO{H« ¶mM Ooìhm Aer KSo& nyOm Vr AmdSo [edmcmJr&&
˶mVrc àmUmg àmUm¶m‘mÛmao& H ar ¶moJr gmao {Z¶§{ÌV&& Mmco Vmo ghO VrM àX{jUm& eãX hmo¶ OmUm {edñVmoÌ&&
œmgmg amoYyZ Hw§ ^H H ê Z& {edmRm¶r crZ àmU H ar&& eof åhUo B§{жgwIoM g§nyU©& H ar {edmn©U {Z{c©á Vmo&&
VoUo B§{жm§Mo {df¶m§er ZmVo& gwQy {Z¶m OmVo nyU©V:&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 107 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 108
67. H aUm{n©VñWc eof åhUo ¿¶m OmUyZ& OÝ‘‘¥Ë¶yMo H maU&&
288 (1) 291 (4)
Am§Va {Z ~mø B§{жo g‘ñV& H aUo g§¶w³V {edmgdo&& A¾rV hmo{‘cm nXmW© Omo H mhr& ^ñ‘gmV hmoB© nyU©V:&&
¶mg H aUm{n©V ñWc Ago OmU& {Xco A{^YmZ {edmJ‘r&& Vgm A§V:pñWV {MX{¾-{edmcm& {df¶ A{n©cm Zme nmdo&&
n§M kmZ|{жo n§M H ‘]{жo& Am{U MVwîQ¶ A§V:H aU&& ‘J ˶mg Zgo g§gmamMr ~mYm& OÝ‘‘¥Ë¶y H Xm ñne©Vr Zm&&
‘Z ~wÕr {MÎm Am{U Ah§H ma& AgVr hr Mma A§Va|{жo&& "na{edm{dU {^Þ Zgo H mhr& {edê n ‘rhr Ago nyU©'&&
Aer Mm¡Xm H aUo A{n©Vmo Omo MmoI& Vmo H aUmn©H åhU{dcm&& kmZ ho {MX¾r, ˶mV g‘{n©V& {df¶m§g{hV {MÎm H ar&&
B§{жm§À¶m Ûmao {‘io Oo Oo gwI& gd©{M Vo XoI g‘nm©do&& eof åhUo H m¶m H aUm§g{hV& H amdr A{n©V ~mo{YVo ho&&
B§{жo {edmcm H [aVm A{n©V& hmoVr {Z¶§{ÌV eof åhUo&&
289 (2) 68. ^mdm{n©VñWc
A§ V :H aU hm CÝ‘Îm Hw§ Oa& ˶mcm Ah§ H ma‘X MT o && 292 (1)
˶mcm {edê n ñV§^m OI{SVmo& {ZpüV Ago Vmo Y¡¶©Ya&& {edmcm {Züc Anm©dr ^mdZm& Vo ho ñWc OmUm ^mdm{n©V&&
gd© B§[жm§Mm ñdm‘r ‘Z Ago& ‘Z gm§Jo V¡go dV©Vr Vo&& dar Om¶m cmJo AmYma docrcm& Vgm ^mdZocm {df¶m§Mm&&
eÌwgZo mnVr cmJVmM hmVr& ˶mMr ¶o eaU Vr Oer goZm&& g§gma{df¶ gmê {Z Vo Xÿa& Oa {edmYma {Xcm {Vcm&&
Vgo ‘Z nyU© {edmg A{n©Vm& B§{жohr hmVm gd© ¶oVr&& Va Vr ^mdZm Ordmcm KoD Z& ~¡gdr ZoD Z ‘mojnXr&&
eof åhUo Á¶mZo qO{H co ‘Zmcm& de Pmcr ˶mcm gd]{жo&& AZw ^ dê no nXmW© q MVZ& ‘Zr Mmco ny U © Vmo M ^md&&
290 (3) ˶mM qMVZmcm cmdm¶m diU& {edmg An©U H aUo cmJo&&
Amcr gd]{жo hmVr& ˶mcm åhUVr {Zd¥Îmr&& eof åhUo ^md {edmcm A{n©c&o ‘w³VrMo {H c{H co hmoB© Xma&&
‘J g§gmamMo ^¶& Zmeo hmo¶ Vmo {Z^©¶&& 293 (2)
B§{жm§g de Ho co& em§Vr g‘mYmZ {‘io&& ^mdM H maU ~§Y {Z ‘mojmcm& ewÕ ^mdZocm ‘w³Vr cm^o&&
‘Z:em§Vr hr Hw èhmS& VmoS r ^d{dfPmS&& {edmo@h§qMVZ hrM ^mdewÕr& VoUo ‘mojnXr ~go Ord&&
hmo B © B§ { жm§ n mgy Z & nw Ê ¶nmn Vo CËnÞ&& "{ed ‘r Zmhr' hm ^md {dnarV& hmoB© Z {Zd¥Îm ^dXþ:I&&
hmo V m B§ { жo An© U & Zmeo H ‘mª M o ~§ Y Z&& A{dÚoMo H m¶© Zm‘ê nmË‘H & {dœ ho {‘϶H OmUVmo Vmo&&
OoWo nwʶnmn Zmhr& VoWo ‘w³Vr C^r nmhr&& {edܶmZr ‘¾ ˶mcm ‘m¶mnme& Ro{dVr H emg OISy Zr?&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 109 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 110
{H« ¶m {ednyOm eãX {edñVwVr& H emcm H [aVr H ‘} ~Õ?&& Jw ê cm nw g mdo àý ‘ZmVco & g§ X o h mMo Omio {Zagmdo & &
gwIXþ:I gd© H ar qcJm{n©V& VmoM OrdÝ‘w³V eof åhUo&& dSdm¾r Ago Jwê Mm H Qmj& AmQdr à˶j ‘m¶mqgYy&&
cmoI§S mMo gmoZo agm¶Zo hmoVo& {edËd cm^Vo Jwéñne}&&
"{ed {dœ EH , {ed kmZê n& Ager {MÐÿn Vyhr dËgm'&&
69. {eî¶ñWc
Jwê nXoe hm cm^Vm {eî¶mcm& cm^Vo V¶mcm OrdÝ‘w³Vr&&
294 (1) eo f åhUo ^dê nr ‘hmamo J & ’o {S Vo gdo J Jw é ‘m¶&&
^mdm{n©V¶w³V na¶mo½¶mH S o& KoB© kmZYS o Vmo{M {eî¶&&
JwéH¥ noZo Vmo Ano{jVmo ‘moj& ¶mg Ago gmj AmJ‘m§Mr&&
Á¶mÀ¶m ‘Zr Zm§Xo ‘w³VrMr à~i& nyU© Vi‘i {eî¶ Vmo{M&& 70. ewlfy ñw Wc
kmZd¡am½¶mXr JwUm§Zr ‘§{SV& Jwê Rm¶r {MÎm pñWa nyU©&& 297 (1)
H ar Jw é ܶmZ JmB© Jw é ñVmo Ì & H [aVmo n{dÌ Jw é ny O m&& na~« ÷ ê n Jw ê nXo e mV& A˶§ V Amg³V {MÎm Á¶mMo & &
eof åhUo Jwê Rm¶r ‘y{V©‘§V& kmZ nmho em§V {eî¶d¶©&& Jwê cm gd©Xm ~mocm¶m cmdVmo& ^³VrZo EoH Vmo nwZ:nwÝhm&&
295 (2) {Okmgy Vmo {eî¶ ewlfy w OmUmdm& {Z{‘©Vmo Amocmdm Jwé{MÎmr&&
em§V Xm§V g˶dmXr& Vnmo{Zð g‘~wÕr&& {Z˶ Hm¶ OJr Hm¶ A{Z˶ Vo?& {edVÎd HmoUVo? Ord HmoU?&&
Á¶mÀ¶m A§Jr ho gX²JUw & ê nm Amco {eî¶nU&& Hm¶ AmË‘mZmË‘, VÎd Vo CËH¥ ï?& ‘w³VrMr Hm dmQ Yamdr ‘r?&&
‘Zmda {Z¶§ÌU& OmUmdm Vmo "em§V' JwU&& Ago OmUʶmMr Á¶mÀ¶m ‘Zr Amg& kmZmMm cmcg ewlfy w Vmo&&
Amcr B§{жo H ømV& VmoM Ago JwU "Xm§V'&& eof åhUo A§Jo godr Omo Jwê g& ˶mÀ¶mhr n[ag CÎm‘ hm&&
Iao ~mocVmo gX¡d& ˶mcm "g˶dmXr' Zmd&& 298 (2)
nmir ¶moJm§J§ o Vr Aï& VmoM OmUm "Vnmo{Zð'&& nwZ:nwÝhm EoHo lrJwê Mo ~moc& AZw^dr Imoc em§{VgwI&&
{Xgmo gmoZo qH dm ‘mVr& amOm a§H Om{VnmVr&& g§Vwï hmoB©Zm {Okmgm Omodar& EoH mdr Vmodar Jwédm³¶o&&
Agmo Jwê {eî¶ H moU& H moUr ‘moR m {Z chmZ&& gwdU©Hw§ Sco ‘m{UH {Z aËZo& H Um©Mr ^yfUo ZìhoV Vr&&
‘mZr EH {M g‘mZ& VmoM "g‘~wÕr' nyU©&& lrJw é dmUrMo gd© X m ldU& Iao M ^y f U H Um© M o ho & &
eof åhUo Á¶mÀ¶m A§Jr& gX²JUw , Vmo {eî¶ OJr&& gy¶©{H aUm§À¶m ñnem©Zo H mo‘c& C‘co H ‘c gdmªJmZo&&
296 (3) Vgo Jwédm³¶o {eî¶öËH ‘c& hmoVgo CË’w „ {MXmZ§Xo&&
{edmMma {edܶmZ-kmZ ¶m§V& à‘mU {ZpüV Jwdm©km Vr&& gy ¶ © à H memZo ‘Ur gy ¶ © H m§ V & hmo B © àH m{eV Vo O :nw § O &&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 111 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 112
eof åhUo JwéH¥ nm-H QmjmZo& {eî¶m kmZ hmoUo ghO{M&& qcJñWcm§VJ©V àmUqc{JñWc
299 (3)
72. AmË‘ñWc
Z^« ^ mdo Omdo Jw ê cm eaU& Xmo H a Omo S y Z {dZdmdo & &
"JwéXodm, loð H m¶ øm OJmV?& H emda OJV² AmYm[aco?&& 301 (1)
Ordm ‘moj àmá hmoVmo H moUm‘wi?o & ‘Ocm gJio {Zê nmdo'&& lrJwê Zo {Xco {Xì¶ {edkmZ& VoUo AmË‘crZ goì¶ñWcr&&
gpÀNî¶mMo àý Jwê Zo EoHy Z& g‘mYmZ nyU© H amdo Vo&& ˶mMm ‘mdiy{Z nyU© Ord^md& OmJo AmË‘^md A§V¶m©‘r&&
"{edVÎd ko¶, ˶mhÿZ Oo {^Þ& Zgo gZmVZ OmU dËgm&& "ZìhoM ‘r Xoh hmSm {Z ‘m§gmMm& Ago Vmo H mimMm Kmg n¸ m&&
Zm‘ê nmË‘H {dœmMm AmYma& VoM namËna {edVÎd&& ˶mÀ¶m ncrH So VoOñdr {MÐÿn& VoM Iao ê n ‘mPo Amho&&
{edmo@h§^mdmZo {edgmjmËH ma& hmoVm hmo¶ pñWa OrdÝ‘w³Vr&&' OÝ‘ Zmhr ‘cm ‘aUhr Zmhr& ì¶má ‘r gd©hr {dœm‘ܶo&&
eof åhUo Aem Jwê nXoemZo& g§gma~§YZo ÜdñV hmoVr&& {edVÎd ‘rM {dœmV ^acmo& Varhr Ohmcmo {dœmVrV'&&
eof åhUo Agm nyU© AmË‘^md& åhUyZrM Zmd AmË‘ñWcr&&
302 (2)
71. goì¶ñWc Ho emJ«mÀ¶m eV A§emg‘mZ Vmo& OrdmË‘m amhVmo öX¶mV&&
300 (1) ew^mew^ H ‘©’ cm§g ^moJrV& H ar àH m{eV earamcm&&
AmñdmXÿ{Z nyU© Jwédm³¶m‘¥V& Ho co {edmÛ¡V àmá Á¶mZo&& J¥hr H monè¶mV Vodo XrnH ir& gd©hr COir Ka Ogo&&
ewlyfw Vmo godm ¿¶md¶m C{MV& RaVmo cmoH m§V VoUo goì¶&& Vgm öX¶ñW AmËå¶mMm àH me& amho earamg ì¶mny{Z¶m&&
˶mÀ¶m öXr {edkmZ Pmco pñWa& {edgmjmËH ma Pmcm ˶mcm&& AmË‘m Oar n§M^yVm§Mm Aml¶& Var AUw^md ¶oB© ˶mcm&&
åhUy{Z Vmo {eî¶ lrJwê g‘mZ& R ao nyÁ¶‘mZ OJVmV&& AmUd-‘m¶r¶-H m{‘©H ‘cm§Zr& amho Vmo doTy {Z gd©H mi&&
Á¶m kmZo Jwê cm loð Ëd cm^co& Vo{M àmá Pmco {eî¶mghr&& VoUo ˶mÀ¶mRm¶r ¶oB© Ord^md& ñdV:cmM Xoh ‘mZy cmJo&&
{edmo@h§^mdmÀ¶m Aä¶mgoH ê Z& {ed^md nyU© Amcm A§Jr&& H ‘© H ê {Z¶m ~§YZmV nS o& gd©Xm ^aS o ^dMH« s &&
åhUy{Z ewlyfw {edmÀ¶m g‘mZ& nyOZr¶ OmU Rao OJr&& eof åhUo AmË‘m ‘wirMmM ewÕ& nU hmoB© ~Õ AkmZmZo&&
eof åhUo gd© OJVmH Sy Z& goì¶ hmoB© nyU© goì¶ñWcr&& 303 (3)
qcJñWcm§VJ©V àgm{XñWc g§nyU© {Z‘©c ñ’ {QH nmaXeu ewÕ& Ro{dcm Omñd§X’w cmdar&&
Va Vmo ’w cmÀ¶m a§JmZo a§Jcm& {XgVmo Ñïrcm gdmªÀ¶mM&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 113 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 114
nU Vmo ‘wimV Zgo{M a§JrV& ’w cmMr g§JV ^modo ˶mcm&& Zìho Vmo ñWmda d¥jdZñnVr& nwéf Zmar Vr Zmhr Zmhr&&
Vgm AmËå¶mRm¶r Zmhr A{^‘mZ& n[a ¶oB© OmU Xohm‘wio&& eof åhUo YmaU Har Á¶m Xohmbm& OmB© Amoi{Icm ˶mM Zmdo&&
Xoh-Ah§H mao ^ê {Z ’w a’w ao& Kmcr OÝ‘’o ao nwZ:nwÝhm&&
306 (6)
eof åhUo AmË‘m ewÕ ~wÕ ‘w³V& nU {Xgo ì¶má g§gmamV&&
{dœ hrM OUy a§J^y‘r EH & ˶mdar ZmQH {ed H ar&&
304 (4) ZmZm Ordê no VmoM hmoB© nmÌo& {MÌ {Z {d{MÌo Ag§»¶ Vo&&
earaa{hV {ZîH c§H nyU©& AmË‘m {dÚ‘mZ gd©R m¶r&& nmÌo gd© OUy ~mhþë¶m§À¶m OmVr& gyÌXmoar hmVr Rodr ñdV:&&
‘m¶oZo H pënV Xohr hmoB© pñWa& ^«‘Vmo g§gmaMH« s gXm&& Á¶mMo Ogo H ‘© ˶mcm Vgm OÝ‘& XoB© ’ cH ‘© ^moJ{dVmo&&
{edmgdo e³Vr, ‘m¶m Vr àH¥ Vr& gX¡d C^r Vr OrdmnwT &o & à˶oH mMr ~wÕr {^Þ Y‘© n§W& g§H ënmMr OmV {^Þ ‘mJ©&&
{dœ Oar ‘yi {edê n Amho& Var {XgVmho ‘m¶mê no&& Ord namYrZ AënkmZr gmMo& qH {MV² H V©Ë¥ dmMo YZr hmoVr&&
{dœê no OS Am{UH cmKdr& ê nmZo ‘mohdr Ordm VrM&& e§H amÀ¶m crcmZmQH mV gd©& ^y{‘H mM Ord H [aVr Vo&&
AmÀNm{Xcm ‘oKo gy¶© Vmo {XgoZm& àH me ‘oKm§Zm gy¶m©MmM&& eof åhUo Ago AI§S ZmQH & {ed OJÞm¶H H arVmho&&
Ver ‘m¶me³Vr cndr {edmcm& {Xgo Vr Ordmcm {edm‘wi&o &
307 (7)
{VZoM H pënë¶m Xohr AmË‘m amho& gXm ^«‘Vmho eof åhUo&&
Ogo Á¶mMo H ‘© ’ io& Vgm ˶mcm OÝ‘ {‘io&&
305 (5) nwʶ ’ iVm{M ‘J& Ord ^moJr ñdJ©^moJ&&
AmË‘m hm {edm§e ‘m¶mXohr dgo& Am{U ^moJrVgo H ‘©’ io&& H moUm {‘io ñdJ©cmoH & X¡dr H moUmÀ¶m ZaH &&
ghò Xn© Ur q~~o gy¶© EH & {XgVr AZo H à{Vq~~o && ‘¥Ë¶wcmoH mV OÝ‘yZr& H moUr dmho Xþ:IJmoUr&&
Vgo EH AmË‘VÎd gd© Xohr& ì¶mny{Z¶m amhr OmUmdo ho&& ‘wir hmoVm Z {dlm§V& ^«‘o Kmoa g§gmamV&&
àmH¥ V eara|{жm§À¶m nmgyZ& Ago nyU© {^Þ AmË‘VÎd&& ‘ao nwÝhm J^©dmg& Agm AI§S àdmg&&
"~«÷ê n Vo' ho Ordm hmoVm kmZ& ¶oB© AmË‘^mZ AmË‘cm^o&& {Ì‘cm§Zr H pëncoc&o AmËå¶m OrdËd {‘imco&&
AmË‘m ñd^mdV: earaa{hV& Xoh~§Yo {cá Zìho H Yr&& gwIXþ:ImMo JmRmoS o& Ordm dmhmUoM nSo&&
AkmZ-H ‘m©Zo {Xgo XohYmar& gwIXþ:Io gmar ^moJVmZm&& eof åhUo kmZm‘wi&o Ordm {edËd Vo {‘io&&
AmË‘m Ord Zmhr Xod Z J§Yd©& ¶j amjg Ord {V¶©H² Zìho&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 115 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 116
73. AÝVamË‘ñWc ‘o K mnmgy Z Vmo Xÿ a & gd© OmUVr MVw a &&
308 (1) Vgo Ah§ ‘ ‘ËdmXr& Xo h | { жmXr CnmYr&&
Jwé~moYo Zï hmoVm Ord^md& AÝVamË‘^md hmoB© àmá&& AÝVam‘ñWcràVr& ZM H Yrhr ñne©Vr&&
Ord Xohr amho Var Xohg§Jo& ˶mMm ZM a§J cmJy XoB©&& eof åhUo ‘w³VmË‘m Vmo& AmË‘mZ§XmV a‘o Vmo&&
A§VamË‘^md àmá hmo¶ ˶mcm& VoUo åhU{dcm A§VamË‘m&&
AmË‘mM ^mo{JVmo gd© gwIXþ:Io& ~mocVr H m¡VHw o Ago Oar&& 74. na‘mË‘ñWc
ewÕmËå¶mcm ZM ñne} H ‘©^moJ& ^moJUo Vo ‘J Xÿa Amho&&
JTy i OcmV gy¶© ‘icocm& {Xgo Var ˶mcm con Zmhr&& 311 (1)
g§gmaH maU AkmZ Zmeco& gm‘añ¶ Pmco namËå¶mer&&
eof åhUo ho{M ÑT hmoB© kmZ& Agm kmZdmZ A§VamË‘m&&
åhUyZ V¶mcm na‘mË‘ñWcr& Aer g§km {Xcr AmJ‘m§Zr&&
309 (2) gd© AmËå¶m§hZÿ {ed loð OmU& ñdVoOo ì¶mnyZ {dœr Amho&&
Ord Am{U {ed ¶m§À¶m ‘ܶñWcr& AÝVamË‘ñWcr dmdao Vmo&& Á¶mÀ¶m ‘m¶m‘hmgmJar OÝ‘Vr& Am{UH {Z‘Vr ~«÷m§S o Vr&&
Xohr am{hë¶mZo A§Jr Ord^md& Var {ed^md Jwé~moYo&& ñ’w q„J OÝ‘Vr Ogo A¾rVyZ& ˶mVM {dcrZ gd© hmoVr&&
Ord^md amho hmoVm ~{h‘w©I& hmoVm A§V‘w©I {ed^md&& na‘mËå¶mnmgyZ Vgo hmoVr Ord& nmdVr {dc¶ ˶mV nyU©&&
Ord Am{U {ed ¶m§À¶m ‘ܶmda& Ago {Za§Va XmoÝhr ^mdr&& g‘wÐmV hmoB© cmQm§Mr CËnÎmr& nwÝhm ˶m {OaVr g‘wÐmV&&
n[a OrdËd hm ‘yi ^md Zmhr& Ago OmUrd hr n[anyU©&& Ver gd© VÎdo OÝ‘Vr Á¶mVyZ& Á¶mV {dcrZ Vmo na‘mË‘m&&
{Xgo nScocr OrdËdmMr {‘Rr& Var ÑT nmoQ r {ed^md&& Ago na‘mË‘ê n åhUo eof& d{U©Vmhr eof amhoM Vo&&
eof åhUo Agm AÝVamË‘ñWcr& amho ‘ܶñWcr Jwé~moYo&&
312 (2)
310 (3) ‘cg§~§Ya{hV& {dœm AmYma g‘ñV&&
OÝ‘o H ‘i OcmV& Ocmnmgy Z A{cá&& N Îmrghr VÎdm§hÿZ& loð na‘mË‘m nyU©&&
njr Imoß¶mVM amho& nU doJim Vmo Amho&& OJ VoOmZo ì¶mnyZ& gy¶© àH meo AmnU&&
Vgm AÝVamË‘m Xohr& Var Xohg§J Zmhr&& Vgo Amnwë¶m e³VtZr& {dœ amho Vmo ì¶mnyZr&&
nyU©M§Ð Z^mVcm& {Xgo ‘oKo AmÀNm{Xcm&& OJr Vmo M ^mg‘mZ& {dœ‘m¶m{dcjU&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 117 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 118
‘w[³VdmQoZo Omo Mmco& ˶mÀ¶m ~wÕrcm COio&& 76. {Z^m©dmJ‘ñWc
eof åhUo OJVmV& gd© na‘mË‘m ì¶má&& 315 (1)
AmË‘ê nm{dU Aݶ ^md {^Þ& ˶m§Mo {ZagZ Pmë¶mdar&&
B§{ж{dH maeyݶ ewÕ ^md& ˶mcmM {Z^m©d åh{UVco&&
75. {ZX}hmJ‘ñWc Á¶mÀ¶mRm¶r éOo {Z^m©d g§nUy &© Vmo {Z^m©dmJ‘ñWcr Amho&&
313 (1) ^mdZoMm ~mø H mTVm AmYma& AmËå¶mRm¶r pñWa VrM hmoV&o &
XohYmar Var Xoh~wÕr Zmhr& åhUy{Z {ZX}hr pñWVr àmá&& "~«÷ ‘rM Amho' Aem ^mdmRm¶r& "AmË‘m' {Z "‘r' nmhr dñVy XmoZ&&
Ah§ ‘ ‘Vo c m {nQ miy Z Xþ a r& namh§ V m Kar Am{U¶o c r&& Cacoco Amho VoWo Û¡V WmoS o& ˶mÀ¶mncrH So {Z^m©d Vmo&&
Á¶mZo namh§Vm Amncrer Ho cr& V¶mcm H gcr XohàrVr?&& "‘r' Am{UH "~«÷' ¶mMr Z OmUrd& Vmo Ago {Z^m©d eof åhUo&&
˶mcm earamMm Zmhr A{^‘mZ& Am{U ào‘ OmU Zgo Vohr&& 316 (2)
M¡VݶgmJar ˶mMo ‘Z Sw §~o& ˶mcm H m¶ Pm|~o Xohg§J?&& Û¡VmMm A^md nyU© ~«÷^md& ˶mcmM {Z^m©d g§~mo{YVr&&
eof åhUo Pmcm {ZXoh© r nwaVm& ˶mcm XohqMVm Zmhr Zmhr&& ^md {ed‘¶ hmoVm n[anyU©& ‘Z hmoVo ‘m¡Z ˶mMRm¶r&&
Aݶ ^mdZoMo H maU ZwaVo& {Z^m©dmJ‘ Vo ñWc OmUm&&
314 (2)
Om{VdUm©l‘ earag§~§Y& g§gmamMm ~§Y Zmhr VoWo&&
AmË‘m Zmhr n[apÀNÞ& Ago AI§S Vmo nyU&© &
˶mcm ^mdZoMm g§~§YM Zmhr& {ed^mdo nmhr gd© g¥ï r&&
Ago H [aVmo qMVZ& Zmhr B§ [ ж~§ Y Z&&
Oam‘¥Ë¶w-jwYmV¥focm Z {^Vmo& {Z‘¾ gXm Vmo AmË‘mZ§Xr&&
AmËå¶m{dU dñVy Aݶ& ‘moRr Zmhr Á¶mcm ‘mݶ&& eof åhUo Agm {Z^m©dmJ‘ Vmo& OJr {dMaVmo ñdÀN§XmZo&&
˶mcm nXmW© àmH¥ V& H gm H arc ‘mo{hV?&&
‘hmH me EH Ago& KQr n[apÀNÞ ^mgo&&
Vgo AmË‘VÎd EH & Xohr {Xgo Vo AZoH && 77. ZïmJ‘ñWc
Ago OmUo Vmo ñdV:cm& Xoh ‘mZrc H emcm?&& 317 (1)
‘Zr éOVm AÛ¡ V & Xo e mo Y S r hmo B © Û¡ V && ^oXeyݶ ‘hm{edmÛ¡V kmZ& VoWo Cao{M Z {ÌnwQ r Vr&&
eof åhUo amho Xohr& nU nyU© Vmo {dXohr&& ko¶ kmVm kmZ Aem {ÌnwQ rcm& VoWo Z Cacm AW© H mhr&&
OmUmdo Vo ko¶, kmZ Zgo OoW&o kmZ H go VoWo Agoc hmo?&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 119 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 120
{ÌnwQ r‘¶ Vo Zï Pmco kmZ& ñWc ho åhUyZ ZïmJ‘&& gmJamdaVr CR co Va§ J & AgVr Vo A§ J gmJamMo & &
{edmÛ¡Vo Á¶mMo ‘Z nyU© ^ao& {XgoZm Xþgao ˶mcm H mhr&& Vgo {^Þ {^Þ gmao Ord, g¥ï r& EH na‘oð r {ed Amho&&
Aݶ nXmWm©Mr OmUrdM Zmhr& Agm Vmo {dXohr eof åhUo&& {edàgmXmZo AkmZmMr J«§Wr& ^o{XVmM ‘w³Vr C^r amho&&
318 (2) gy¶m}X¶m{dZm A§Yma ZmeoZm& {edH¥ no{dZm ‘w³Vr Zmhr&&
"‘r Z H Vm© kmVm Xoha{hV ‘r'& qMVZ Zoh‘r H [aVmo Omo&& Am{XXod H¥ nm H ar Ordm§da& VoUo ‘w[³VÛma Iwco hmo¶&&
˶mÀ¶mRm¶r ko¶ kmVm Am{U kmZ& Ago ^oX^mZ Cao{MZm&& eof åhUo AZwJ«h hm ñd^md& Agm na{ed ‘w[³VXmVm&&
amJÛo f ‘w ³ V ñd{d‘em© V & {dcrZ {da³V {ed¶mo J r&&
˶mZo OmUmdr Vr dñVy ¶m OJmV& Zgo ApñVËdmV H moUVrM&&
OmUʶmMr dñVy OmUUmam "‘r' hr& ¶mgh gd©hr cmono kmZ&& 79. AÝ˶àgm{XñWc
gmJaVa§Jݶm¶mZo ho {dœ& ˶mcm nyU© {edê n {Xgo&& 321 (1)
eof åhUo {edm{dU Aݶ H mhr& nmhmV{M Zmhr {ed¶moJr&& NÎmrg VÎdm§À¶m c¶mg Aml¶& Ago na{ed VmoM "AÝ˶'&&
Á¶mÀ¶m‘ܶo hmoB© ~«÷m§S m§Mm A§V& ~«÷m§S m§Mo AÝ˶ñWc Vo{M&&
{ed Ogm "Am{X' gHc g¥ïrMm& Vgm Vmo {V¶oMm "AÝ˶' Ago&&
78. Am{Xàgm{XñWc Am{X-‘ܶ-AÝ˶ VmoM EH ‘od& JO©VmVr gd© {edmJ‘&&
319 (1) gH c g¥ï rMm Pmë¶mda A§V& eof amho "AÝ˶' VÎd{M Vo&&
{dœmYma Am{U {dœ{Z¶m‘H & Agm e§^y EH "Am{X' Amho&& AÝ˶ ˶m {edmMm gmjmËHma hmoVmo& AÝ˶àgmX Vmo Ago OmUm&&
{edàgmXmZo {dH maa{hV& pñWVr Á¶mcm àmá Pmbr Ago&& eof åhUo {‘io àgmX Vmo Á¶mcm& AÝ˶àgmXr ˶mcm Zmd gmOo&&
˶mcmM "Am{XàgmXr' åhUyZ& Amoi{IVr OZ {ddoH s Vo&&
OÝ‘OÝ‘m§Var nwʶ gmR{dco& ˶m‘wio Jimco ^oX gd©&& 322 (2)
˶mcm ‘w³Vr XoʶmgmRr Am{XXod& H ar AZwJh« ˶mÀ¶mdar&& c¶qMVZmV {ed¶moJr ‘¾& Á¶m H« ‘o CËnÞ g¥ï r Pmcr&&
eof åhUo VoUo Am{XàgmXr ho& {‘imcoco Amho Zmd ˶mcm&& Z^ dm¶y VoO Oc n¥Ïdr H« ‘& gm§JVr gwOmU emódoÎmo&&
320 (2) n¥ÏdrMm OcmV OcmMm VoOmV& VoOmMm dm¶yV c¶ hmoVmo&&
{ed¶mo½¶mcm ˶m gmao OJOmio& ^mgoZm {Zamio {edm{dU&& dm¶y AmH memV AmH me ‘m¶oV& ‘m¶m Vr {edmV c¶ nmdo&&
ÑïrnwT o Oo Oo Ñí¶ C^o amho& {edê n nmho ˶mÀ¶m‘ܶo&& c¶qMVZ ho H [aVm Aeof& A§Vr amho eof {edVÎd&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 121 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 122


{edVÎdmcm ˶m nmhUo AmËå¶mV& hoM ¶m ñWcmV gma Amho&& Jwé~moY hmM OmUmdm àgmX& Xmohm|V A^oX nyU© Ago&&
eof åhUo c¶qMVZ H [aVm& ‘moj ¶o Am¶Vm hmVm‘ܶo&& Jwê {Z àgmX A{^Þ ‘mZVmo& goì¶àgmXr Vmo åhU{dcm&&
Jwê hmM {ed {ed hmM Jwê & ¶mV Z¶o H ê ^oX H Yr&&
323 (3)
dmUr‘Zmg Oo VÎd AJmoMa& ˶mV {Za§Va {Z‘¾ Omo&&
hm Xod hm àmUr hr Zmar hm Za& ^oXì¶dhma ‘m¶oMm hm&&
{ed¶mo½¶mcm ˶m Aݶ {df¶m§V& aVr Vr qH {MV² Ago{MZm&&
gm‘mݶ Ñïrcm {XgVr ho ^oX& cm^cr A^oXÑïr Á¶mcm&& eof åhUo AmoRr A‘¥VmMr dmQr& Vmo Hm Hm§OrgmRr cmi KmoQ?o &&
‘m¶mH pënV ho ^oX ZmViVr& gd©hr Vo hmoVr {edê n&&
‘m¶mM {edmV crZ Pmcr OoW&o {XgVrc VoWo ^oX H go?&& 326 (2)
{edmZ§Xr Pmbm crZ& Zmhr H ‘mªMo H maU&&
ApñVËdM Zmhr ko¶ àn§Mmg& kmVm {Z kmZmg nwgo H moU?&&
Á¶mcm àmá {ed¶moJ& ˶mcm ZH mo hR¶moJ&&
JmT {ZÐm ¶oVm dñVw^mZ Zgo& ‘w³VmËå¶mg Vgo àn§MmMo&&
‘§Ì¶moJ amO¶moJ& H emcm Vmo c¶¶moJ?&&
eof åhUo Amho {edkmZr, nU& àn§MmMo ^mZ hanco&&
Vnñ¶oMm Z à¶mg& ZH mo On ܶmZ ܶmg&&
324 (4) eof åhUo {Za§Va& AmË‘qMVZmV Mya&&
Z^ Ogo A{dpÀNÞ& Ago {Z{d©H ma nyU©&&
Vgm OrdÝ‘w³V ¶moJr& ê no àH meVmo OJr&& qcJñWcm§VJ©V àmUqc{JñWc g§nyU©
˶mcm àn§Mmer H mhr& XoUo KoUMo Vo Zmhr&&
hmoD {Z¶m H¥ VH¥ ˶& a‘o AmË‘gwIr {Z˶&&
Pmcm {edmÛ¡Vr crZ& hao B§{жm§Mo ^mZ&&
eof åhUo nyd©nwʶo& Agm ‘hmË‘m nmhmUo&&

80. goì¶àgm{XñWc
325 (1)
lrJwê M Ago gdmªgmRr goì¶& Ago na{ed à˶j Vmo&&
V¶mÀ¶m àgmXo na‘mZ§Xê n& hmo¶ AmnmoAmn àH m{eV&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 123 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 124
qcJñWcm§VJ©V eaUñWc {ZJ‘-AmJ‘-‘hmgmJamg& cmJo ‘§ W m¶mg ¶w [ ³Vadr&&
‘§WZ H [aVm {edmÛ¡Vm‘¥V& Voìhm hmo¶ àmá {eî¶màVr&&
81. XrjmnmXmoXH ñWc eof åhUo Á¶mMo {dewÕ A§Va& A‘¥V ‘Ywa cm^o ˶mcm&&
327 (1) 330 (2)
Jwé-{eî¶ {^Þ Ago Û¡VkmZ& OmB© ‘mdiyZ Xrjo‘wio&& Pao {edmÛ¡VkmZM§ÐmVyZ& namZ§XnyU© Mm§XUo Vo&&
Jwê À¶m öX¶r dgo {Xì¶mZ§X& àH Q o gwIX {eî¶‘Zr&& VoUo ‘w[³Vê nr amÌrV COio& {eî¶mMo AmJio öXmH me&&
lrJwé-{eî¶mÀ¶m AmZ§XmMo Eo³¶& XrjmnmXmoXH Vo{M OmUm&& MH moamMr ~mio Mm§Xʶm‘Yco& {QnVr H modio A‘¥VH U&&
Jwê Am{U {eî¶ XmoZ øm CnmYr& n[a {ZOmZ§Xr EH ê n&& Vgm {eî¶ A{V hiwdmanUo& kmZmMo Mm§XUo AZw^dr&&
XmoZ KQm§‘ܶo J§JmOc {^Þ& ^mgo n[a OmU EH M Vo&& XoeH mc{dd{O©V kmZm‘¥V-& gmjmËH mao ‘w³V hmo¶ nyU©&&
eof åhUo Xmohr AmZ§XmMo Eo³¶& {Zê {nco XoI ñWcmV øm&& eof åhUo ˶mcm OmUʶmgmaIo& nmhʶmgmaIo H mhr Zmhr&&
328 (2) 331 (3)
Jwê hmM "nmX' {eî¶ hm "CXH '& ˶m§À¶mV ^md¡³¶ Xrjo‘i w &o & Á¶mMo Ka C^o J§JmZXrH mRr& Vmo H m nmʶmgmRr ImoXo Hy n?&&
{Z‘©c Vmo namZ§X "nmX' OmU& ˶mMo nyU© kmZ "CXH ' Vo&& Á¶mÀ¶m AmoRr {Z˶ A‘¥V{M nSo& Vmo Hm Hm§OrHSo nmho HYr?&&
AmZ§X-kmZmMo öX¶r Oo Eo³¶& XrjmnmXmoXH VoM Amho&& Á¶mÀ¶m Kar {Z˶ n³dmÞ ^moOZ& Hemcm {^jmÞ ‘mJoc Vmo?&&
XrjmnmXmoXH g§nÞ Vmo ¶moJr& A§V¶m©‘r ^moJr Eo³¶gwI&& Vgm Á¶mcm ~«÷mZ§Xcm^ Pmcm& {df¶gwImcm AnojrZm&&
namZ§ X ^md àH mecm ‘Zr& nmho Z m Zo Ì m§ Z r ^o X H mo R o & & amJÛof-cmQm ZgVr Á¶mdar& ˶m gwIgmJar {Z‘¾ Omo&&
AnojrZm H mhr àn§M Z nmhr& Agm {Xì¶Xohr ‘hmË‘m Vmo&& ˶mÀ¶m AmZ§Xmcm ‘¶m©Xm H gcr& AdKr IwQ§ cr ~mocr VoW&o &
~«÷kmZm‘¥VmñdmXmV Vmo X§J& Zmhr ^dg§J eof åhUo&& eof åhUo JwéH¥ nmM§Ðm‘wio& ˶mMo {dH mgco ‘ÝmmonÙ&&

82. {ejmnmXmoXH ñWc


329 (1) 83. kmZnmXmoXH ñWc
Jwé~moYo àmá kmZmMo ‘ZZ& VmoM Ago OmU {ejmJwê && 332 (1)
kmZ {Z ‘ZZ ¶m§Mo hmoVm Eo³¶& nmPaVo gwI Ana§nma&& {ed¶mo½¶mg ¶o AmZ§XmZw^yVr& Am{U amho {MÎmr Xd©iV&&
˶mM gwIm ¶oWo {ejmnmXmoXH & {XYco gwaoI Zmd nmhm&& AmZ§X-kmZmMo g‘agnU& hoM Ago kmZnmXmoXH &&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 125 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 126
ñne} Z AkmZamhÿ, {ZîH c§H & àH meVmo EH kmZM§Ð&& A§YmamV Xmoar gnm©H ma ^mgo& nU gmn Zgo H YrM Vr&&
AkmZmMo ‘oK Xÿa hmoVm kmZ-& gwYmH a nyU© àH QVmo&& H ‘© H [aVmZm {Xgo Oar Smoim& Var H ‘©’ im AmVioZm&&
‘J {ZOmZ§X gmJam ^aVr& ¶oD {Z Vmo daVr CYmUVmo && dóm§Mm Vmo TrJ Oiy{Z¶m Jocm& {Xgo a{Mcocm VgmM Vmo&&
eo f åhUo kmZM§Ð Vmo COio& ‘mohV‘ nio nma Xþ a r&& Vgm H ‘m©Mma ¶mo½¶mMm ZwgVm& {XgʶmnwaVm Cacocm&&
333 (2) Ymݶ~rO AmYr A¾rV ^mOco& ‘J Vo noaco CJdoZm&&
gy ¶ © kmZmMm COio & ‘m¶maOZr ‘mdio & & eof åhUo Vgo ˶mMo H ‘© gmao& OÝ‘mMo Z Rao H maU Vo&&
¶moJr ì¶mnma gmoSy Z& hmo¶ {ZÐoVM ‘¾&& 336 (2)
ho Vmo Zdc{M KSo& ˶mMr {ZÐm ZM ‘moS &o & Ocme¶r M§ Ð q~~ nS co c o & eVI§ S Pmco {Xgo Oar&&
Oo W o g§ g maì¶mnma& Vo W o OmJm Ak Za&& Var Vmo {dH ma M§ÐmRm¶r Zmhr& Vgm ¶mo½¶m Zmhr H ‘©con&&
OmJm gd© OZcmoH & ¶moJr ^moJo {ZÐmgwI&& H ‘} Vr KSVr XohmÀ¶m H Sy Z& ˶mV A{^‘mZ Jw§Vo{MZm&&
eof åhUo ¶mMm AW©& ¶moJr g§gmar A{cá&& M§Ð Z^r Mmco ^mgo ‘oKm§‘wio& M§Ð ZM hmco ^«‘o ‘oK&&
334 (3) Vgo Xohg§~§YmZo Amamo{nco& H V©¥Ëd gJio AmËå¶mdar&&
AZmXr {dÚm Xÿa hmoVm jUr& ¶moJr hmo¶ YZr AmZ§XmMm&& AmË‘m Vmo MmcoZm H ‘}hr H arZm& Moï m H ar ZmZm Xoh{M Vmo&&
àn§Ma{hV na‘ AmZ§X& ˶mMm Ko AmñdmX A§V¶m©‘r&& Or^ Amñdm{XVo Voc Am{U K¥V& nU H Yr ˶mV qcno{MZm&&
{Z‘©c ˶m {ZOñdê nmV crZ& VoWo H go ^mZ g§gmamMo?&& eof åhUo AmË‘m VgmM A{cá& dgVmo XohmV AH Vm© Vmo&&
H moR o ~«÷m {dîUw? éÐ gy¶© H moU?& AmË‘VoOmg‘ Zmhr H moUr&& 337 (3)
~«÷mXr Xodm§Mr gwIo q~XþdV²& jwÐ Vr ^mgV ˶mcm gd©&& H ‘© Ho ë¶m{dU OJr H moU amho?& Omo Omo Xoh dmho H ar H ‘©&&
Á¶mV A§e‘mÌ ’ ³V Amho gwI& {df¶mMo gwI BÀNr bmoH && MmcUo ~gUo CRUo PmonUo& H ‘© ho QmiUo e³¶ H moUm?&&
eof åhUo ‘J ewÕ {MXmZ§X& H moU Vmo gww~wÕ AnojrZm?&& H ‘©MH« Ago AI§S ^«‘Vo& e³Vr ZgoM Vo Wm§~dm¶m&&
nU H ‘© H ar Xoh, ho Omo OmUo& ¶mVyZ gwQ Uo e³¶ ˶mcm&&
H ‘© H aUo hm earamMm Y‘©& Ago Á¶mcm d‘© gmnSco&&
84. {H« ¶m{Zîn{ÎmñWc ‘J H ar H ‘} ’ cmno j o { dU& Xo B © Pw J mê Z H ‘© ~ § Y &&
335 (1) eof åhUo Á¶mÀ¶m ‘Zr Zm§Xo {ed& H ‘©’ c^¶ Zmhr ˶mcm&&
{ed¶moJr Pmcm nyU© naH m¶& ˶mMo H ‘©H m¶© ^mg‘mZ&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 127 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 128
85. ^md{Zîn{ÎmñWc 340 (3)
338 (1) H mi cmoQ Vm ~hþV& gmܶ nyU© hmoVm àmá&&
‘Zmod¥Îmr‘ܶo EH & {ed ^acm ì¶mnH && ‘J gmYZmMo H mhr& à¶mo O Z Cao Z mhr&&
d¥Îmrg ˶m ^md Zmd& {Xco km{Z¶m§Zr gd©&& hmoVm {edmZ§X àmá& {ed^mdmMo qH {MV²&&
d¥Îmr gd© gm§gm[aH & ˶mV ^mdd¥Îmr EH && ‘J H m¶ à¶moOZ& hmo¶ {edmV {dcrZ&&
{VMr M§McVm Jio& {edmRm¶rM Vr éio&& hmoB© g§¶‘r M{H V& ñdñdê nr àH m{eV&&
‘J ^md{Zîn{Îm ho& Zmd pñWVrg ˶m Amho&& ^mdm{dU Zìho kmZ& ^md Zmhr kmZm{dU&&
^md n³d Vmo hmoD Z& ¶mo½¶mRm¶r ^mg‘mZ&& XmoÝhr ‘w³Vrg H maU& eof åhUo ¿¶m OmUyZ&&
{Xgo, Oer qenoda& Mm§Xr ^mgo jU^a&&
^md{Zîn{ÎmdmZ& Vo U o ˶mg {‘io Zm‘&&
86. kmZ{Zîn{ÎmñWc
eof åhUo ¶mo{J¶mZo& ^md {edmV RodUo&&
341 (1)
339 (2)
kmݶmZo OmUmdm Agm àn§MmV& H moUVm nXmW© Ago{MZm&&
{ed¶moJr Oar nyU© kmZr Pmcm& {ed^mdZocm ˶mJy Z¶o&&
Ogo ñdßZmVrc nXmWm©Mo kmZ& OmJ¥VrV nyU© Zme nmdo&&
C„§Km¶m Kmoa g§gmagmJa& VrM hmo¶ Wmoa gmhmæ¶H &&
Vgo ì¶dhmakmZ ˶mMo gd©& nmdVo {dc¶ ñdßZmg‘&&
àH QVmo Ooìhm H mðm‘ܶo A¾r& H mðo Vr Omiy{Z ñdV: {‘Qo&&
OoWo ‘wimVM ko¶ Zmhr nwT o& Va ˶mMo KSo kmZ H go?&&
Vgm {ed^md OÝ‘Xþ:I Zmeo& Z§Va àdoeo {edmR m¶r&&
¶mo½¶mcm ‘wimV àn§M Z {Xgo& hmoBc© M H go kmZ ˶mMo?&&
{Z^m©d ¶mo½¶mMo hao Xoh^mZ& {dXohr hmoD Z ^«‘o gXm&&
ñdê nkmZmV ì¶dhmakmZ& Ohmco {dcrZ ˶mMo gd©&&
‘J {Xem hoM V¶mMo A§~a& dóo Xohmda Agmo Zgmo&&
eof åhUo VoUo kmZ{Zîn{Îm‘mZ²& ˶mcm A{^YmZ {Xco Amho&&
^yH cmJo nmoQ r {eVo doMr Cïr& nU Zmhr H ïr ˶mÀ¶m‘wi&o &
‘wIo ~mocMo Zm, H Yr ~mobo eãX& cmoH m Ag§~Õ dmQVr Vo&& 342 (2)
{dXohr ¶mo½¶mMo ^mfmì¶mH aU& ehmUm Vmo H moU gwYmaoc?&& ‘hmZ§ X ê n na‘{edmV& Á¶mMo Pmco {MÎm crZ ny U © & &
eof åhUo cmJo ~«÷mZ§Xr Qmir& Xohmcm gm§^mir VoWo H moU?&& ˶mZo OmUmdo Vo Ago OJr H mhr& Caco{M Zmhr {Zñg§e¶&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 129 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 130
Á¶mÀ¶m ÑïrnwT o C^m {ed {ed& Vmo Z KoB© Zmd àn§MmMo&& 345 (3)
AI§S AmZ§Xê n {ed g˶& ˶mhÿZ {^Þ {‘϶, OmUo Ago&& {ed¶mo ½ ¶mMo eara& gáYmVy § M o ZJa&&
{ed AZwñ¶yV KQmXr dñVy§V& {‘϶m Vr g‘ñV Zm‘ê no&& {ed dgo V¶m ñWmZr& {edmMr Vr amOYmZr&&
{dœ CX²^dco {ede³VrVyZ& åhUy{Z Vo nyU© ~«÷ê n&& gy ú ‘mH me ‘Zmo h a& öX¶M A§ V :nw a &&
eof åhUo ko¶kmVmì¶dhma& ñne}Zm A§Va ˶mMo H Yr&& Ogo OcmV {ZVi& q~~o AmH me {Z‘©c&&
Vgm g{ƒÐÿn {d^w& VoWo àH meVmo e§^y&&
{ed Cnm{Y{dhrZ& gd© earar amhÿ Z &&
87. qnSmH meñWc
gd©H mi àH meVmo& eof åhUo ^Omdm Vmo&&
343 (1)
‘mZdr eara hmM "qnS' Amho& ˶mV dgVmho AmH me Vo&&
AI§S AmH me qnSmV amhÿZ& OmB© Z ^§JyZ, EH Ago&& 88. q~ÛmH meñWc
Vgm gd© Xohr AmË‘m {dÚ‘mZ& EH M Vmo nyU© AI§{SV&&
346 (1)
AgmM {ddoH Ago ¶mo½¶mRm¶r& Vo ho ñWc nmhr qnSmH me&&
g¥{ïAmYr {dœ Ago gm‘mdyZ& VÎdmcm ˶m Zm‘ "q~Xÿ' Amho&&
KQ mV ‘R mV AmH me amhVo& n[a Z ^§JVo H YrM Vo&&
Vgm earañW AmË‘m {Xgo {^Þ& ˶mMo EH nU ‘moS oMZm&& "q~Xÿ'Zm‘o {ed "ZmX'Zm‘o e³Vr& ˶m§Mr "Hcm'H¥Vr {dœ Ago&&
˶mMo ewÕ ‘Zo ܶmZ H ar ˶mg& Zmd qnSmH me eof åhUo&& ZmZm ê na§Jo gw§Xa ZQ co& Ag§»¶ ’w cco Ord Á¶mV&&
{damQ AX²^wV Ago MamMa& ¶mÀ¶m ‘moho g§gma¶mÌm KSo&&
344 (2)
{ede³VrMr hr H cmH¥ Vr Am^m& {VÀ¶m ê no C^m {ed nwT&o &
q^Vr Am{U Im§~ NÎmrg VÎdm§M&o Á¶mV öX¶mMo nÙmgZ&&
¶oWo AmH memMo Cn‘mZ {Xco& gyú‘ {dd[aco {edVÎd&&
kmZXrnmZo Oo COiyZ Joco& eara Vo Pmco {edmc¶&&
åhUyZ ñWcmg Zmd q~ÛmH me& {ed {MXmH me eof åhUo&&
àH meê nmZo Vo W o dgo {ed& ˶mMm AZw ^ d Jw é H¥ no & &
OoWo amho Xod VoWo ÑT ^md& ˶mg cmoH gd© d§{XVr Vo&& 347 (2)
Vgm {ed¶mo{ J¶mMm d§X Zr¶& Am{U ny OZr¶ R ao Xo h&& àmUdm¶wê no gd© OrdmRm¶r& àmU EH amhr ì¶mny{Z¶m&&
OrdXo h mVrc öX¶Jw h o V & kmZê no pñWV na{ed&& Vgm gd© Ordm§öX¶r àH meo& Ah§ê no dgo EH AmË‘m&&
eof åhUo Á¶mcm àmá Jwé~moY& V¶mcm g{ÞY {ed Amho&& A¾r EH Ago ‘wimV Aì¶³V& VmoM hmo¶ ì¶³V {^Þ ê nr&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 131 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 132
H Yr {dÚw„Vm H Yr Vmo ñ’w q„J& hmoD {Z¶m OJ Ord Omir&& 350 (3)
Vgm EH AmË‘m gd©hr Ordm§V& ì¶³V {Z Aì¶³V ê no dgo&& Aì¶³V {Z namH meê n qcJr& nmdo {ed¶moJr Eo³¶ ˶mV&&
à{Vq~~ nS o ewÕ Xn©UmV& {Z‘©c {MÎmmV AmË‘q~~&& Á¶mo{V‘©¶ kmZê n qcJmàVr& ¶moJr g§~mo{YVr Á¶mo{V{cªJ&&
EH gy¶© gd© {dœ COiVmo& gd©Ì amhVmo AmË‘m Vgm&& AmË‘ê nkmZo {Z^}i AmZ§X& cm^o {Z{d©dmX AVwë¶ Vmo&&
eof åhUo q~Xþñdê n {edmZo& OJ nyU©nUo ì¶m{ncoco&& na‘mZ§Xê n AmË‘M¡Vݶmg& F fr ‘hmH me g§~mo{YVr&&
cmQ m {Z Va§J g‘wÐmnmgyZ& ZgVrM {^Þ H YrH mir&&
d¥jmhÿZ {^Þ emIm-nU©-’w co& ZgVr ho H io gdmªZmM&&
89. ‘hmH meñWc Vgo OJ Pmco na{edmVyZ& ˶mÀ¶mhÿZ {^Þ ZmhrM Vo&&
348 (1) AmH mer Ag§»¶ ZjÌo VodVr& Ver ~«÷m§S o Vr namH mer&&
qnSmRm¶rMo AmH me& Ago VoM ‘hmH me&& OJ‚mmcê nr {MÌao I Zmg& q^V ‘hmH me eo f åhUo & &
^mgo Oar {^Þ {^Þ& nU ‘wimV A{^Þ&&
Zmhr ¶mo½¶mMo M¡Vݶ& {^Þ na‘mËå¶mhÿZ&&
¶mMr OmUrd Vac& hoM ‘hmH meñWc&& 90. {H« ¶màH meñWc
KQ qH dm ‘RmVco& Zgo AmH me doJio&&
351 (1)
qnS Agmo H s ~«÷m§S & AmË‘m EH Vmo AI§S &&
{ed n[anyU© kmZmH meê n& ‘rhr {edê n g˶ Amho&&
eo f åhUo A§VamV& ÑT ìhmdo {edmÛ¡ V&&
Ago {Za§Va H [aVmo qMVZ& {H« ¶màH medmZ² åhU{dcm&&
349 (2) {H« ¶oV Á¶m ‘Z pñWamdo A{YH & VrM A˶{YH ‘hÎdmMr&&
Z¶o Xm{dVm à‘mUm& AJmoMa dmUr-‘Zm&& gd© H mi ܶmB© na{edê n& VrM kmZê n ‘Zmo d ¥ Î mr&&
gd© V mo ‘ w I ¶w ³ V& gd© H mcm§ À ¶m AVrV&& d¥ÎmrM {MÐÿn hmoVm ‘J qMVm& {ZamoYmMr d¥Wm H emg Vr?&&
g¥{ï -c¶mncrH S o& H cm-Ñï rg Z nS o&& Á¶mÀ¶m {MÎmr ÑT àn§MM dgo& ~mhoahr {Xgo VmoM ‘J&&
namH meê n ny U © & gy ¶ m© X tMo OÝ‘ñWmZ&& hmo V m d¥ Î mr ny U © na~« ÷ ‘¶& {dœ {ed‘¶ eo f åhUo & &
Amho AZw ^ dJå¶& {ed Zm‘o na~« ÷ &&
VmoM Amho ‘hmqcJ& ˶mÀ¶m{dU Zmhr OJ&& 352 (2)
eof åhUo ~«÷ nyU©& {dœmMo Vo A{YðmZ&& {ZîH c§H {ZamH ma VoO:nw§O& {edmV ghO {dcrZ Or&&

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 133 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 134


{ed¶mo½¶mMr Or ܶmZ{H« ¶me³Vr& {edmg‘mZ Vr VoOmoê n&& AkmZe¥I § cm Pmë¶m nyU© ÜdñV& B§[жo Amg³V {edmRm¶r&&
kmZd¡am½¶mXr JwUm§Zr ‘§{SV& ‘m¶m-JwUmVrV {ed¶moJr&& nmho EoHo MmIo ñne} Oo Oo H mhr& gd© Ago nmhr {ed{M Vo&&
na‘ {edmMo fS¡œ¶© JwU& A§JmV ~mUyZ cm^o {gÕr&& {dœ {edê n nmhÿ{Z Vmo Smoco& amJÛof Pmco {edmË‘H &&
~mhoar nmhVm {XgVmo VQñW& CM§~io AmV {edmZ§Xo&& eof åhUo gy¶m© J«mgoZm H mimoI& AkmZ Z XoI AmËå¶mRm¶r&&
J§Yd©ZJar Oer ^mg‘mZ& Vem {H« ¶m OmU hmoVr ˶mÀ¶m&&
92. kmZàH meñWc
eof åhUo {H« ¶màH medmZ Vmo& A§Var a‘Vmo AmË‘gwIo&&
355 (1)
hmoB©Zm qcJm§JkmZ dmÀ¶mWm©Zo& ‘J cú¶mWm©Zo OmUmdo Vo&&
91. ^mdàH meñWc ghO g‘Oo dmÀ¶mW© Vmo Ago& OmUmdm gm¶mgo cú¶mW© Vmo&&
353 (1) XmoZ KQm§‘ܶo AmH me g§Mco& Ñïrg doJio {Xgo nyU©&&
cmQ m-g‘wÐ A{^Þ& Vgo ^mdZm-M¡Vݶ&& nU KQm§Vrc AmH me Vo EH & H amdm {ddoH cmJo Agm&&
^mdo{dU H ‘© Zmhr& Am{U kmZàmár Vrhr&& AmH me ’ mQco ^§Jcohr Zmhr& KQm§V Vo amhr EH ËdmZo&&
n[an³d hmoVm ’ i& CR o J§YmMm Xd©i&& Vgm gd© XohñW Ordm§‘ܶo AmË‘m& ˶mhÿZ {dœmË‘m {^Þ Zmhr&&
{ed^md n³d hmoVm& amho àH meV {MÎmm&& Ago gm‘añ¶kmZ hmoVm nyU©& ˶mcm Zmd kmZàH me ho&&
d¥Îmr hmoUo {ed‘¶& {Vcm {ed^md Zmd&& eof åhUo Ago Omo {ddoH s nwéf& ˶mÀ¶m à˶¶mg ¶oB© gmao&&
{edê n hm àn§M& ‘rhr {edê n gmM&& 356 (2)
Agm ÑT ^md ‘Zr& ‘w ³ V ^dXmo f m§ V y Z r&& {ed¶mo½¶m cú¶mWm©Mo kmZ Pmco& åhUy{Z Caco Zmhr ko¶&&
eof åhUo ˶mMo ZoÌ& {ed nmhVr gd©Ì&& Cnm{YkmZmZo ^o X ^md Xÿ a & H [aVm ¶o U ma Zmhr H Yr&&
354 (2) XmoZ KQm§Vrc AmH memcm EH & H aUo Ae³¶ à¶mgmZo&&
{ed^md pñWa Á¶mÀ¶m ‘Zmo‘Zr& {df¶m§nmgy{Z A{cá Vmo&& KQmonmYr Xÿa {ddoHo gm[aVm& EH Ëd VÎdVm {Xgo ‘J&&
A§Var CËnÞ hmoVr Oo Oo ^md& Vo Vo Pmco gd© {ed‘¶&& {edOrdmR m¶r Ago EH nU& KoVgo OmUyZ {ed¶moJr&&
‘i{dco Var AmH me ‘ioZm& Am{UH a§JoZm a§JmZohr&& A§J qcJ {^Þ ‘mZUo ho Û¡V& {ddoHo AÛ¡V {Xgo VoWo&&
Vgm {ed¶moJr àn§Mì¶mnmar& H mhr Pmco Var Jw§Vo{MZm&& eof åhUo ˶mJy{Z¶m Û¡V^mZ& {edmÛ¡V nyU© OmUmdo hmo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 135 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 136
357 (3) qcJñWcm§VJ©V Eo³¶ñWc
{ed Zmhr ^o X kmZmMm {df¶& {MXmZ§ X ‘¶ gÐÿ n Vmo & &
Ord{edmRm¶r Eo³¶mZwg§YmZ& H aUo ho kmZ Iao Amho&& 93. ñdrH¥ VàgmX¡³¶ñWc
AI§S AmZ§Xê n OJÝ‘¶& Ì¡cmo³¶ {dc¶ Á¶mV nmdo&& 358 (1)
VoM ~«÷, ˶mMo kmZ ~«÷kmZ& hmoVm {dœ nyU© ~«÷ê n&& AmË‘kmZàmárñVd& {eî¶ Yar Jw é nm¶&&
{edmÛ¡VkmZ ‘mojmMo H maU& Agm ^md nyU© ¶mo{J¶mMm&&
˶mcm ~mo{YVr ~«÷³¡ ¶& "VÎd‘{g' ‘hmdm³¶&&
Aݶ nmhoZmM {edmì¶{V[a³V& ^oX^«m§{Va{hV àH meVmo&&
eof åhUo {ed¶mo½¶màVr H Xm& ^dXþ:I~mYm hmoUo Zmhr&& "VV² Ëd‘² A{g' ho OmU& {ed Vy{M n[anyU&© &
gd©k {Z gd©H Vm©& {ed ~«÷m§S mMm ^Vm©&&
qcJñWcm§VJ©V eaUñWc g§nyU©
AënH Vm© {Z Aënk& Ord, OmUVr ho gwk&&
{ed ‘m¶me[³V¶w³V& Ord A{dÚooZo ì¶má&&
Xmohm|‘ܶo Vmo A^oX& H gm hmoB©cM {gÕ?&&
eof åhUo Jwê nyU©& H ar e§H mg‘mYmZ&&
359 (2)
{edmgdo amho ewÕ ‘m¶me³Vr& OrdmÀ¶m ^modVr AYmo‘m¶m&&
{edOrdm‘ܶo Agy Z A^o X & {Xgo Vo W o ^o X ‘m¶o ‘ w i o & &
ZoÌm§dar Amco ‘m¶oMo nSi& gm[aVm {Z‘©i hmo¶ Ñïr&&
~møê nr ^oX {Xgo, hm ‘w»¶mW©& gmê {Z cú¶mW© nmhmdm cmJo&&
~mhoar nmhmVm KQ doJimco& AmH me g§Mco AmV EH &&
Vgo {^Þ Xoh, àmUr, OS g¥ï r& Oar {Xgo ÑïràVr {^Þ&&
˶m‘ܶo M¡VݶVÎd ‘mÌ EH & H aUo {ddoH cú¶mW© hm&&
‘w»¶mW©-cú¶mW© {dê {Z OmUrd& AZw^dm {ed EH ¶oVmo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 137 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 138
{edOrd¡³¶mMm kmZàgmX hm& ñdrH m[aVmo nmhm {ed¶moJr&& A§V‘©wI {MÎmo AmË‘{MXm¾rV& {df¶ nXmW© hmo{‘Vmo Vmo&&
åhUyZ ñdrH¥ VàgmX¡³¶ñWc& Ago ho {Z‘©c eof åhUo&& ‘J Vo ñdrH mar àgmX åhUyZ& ˶m§Mm qH {MV² Z con cmJo&&
360 (3) eof åhUo ñWc Agm H ar ~moY& {MÎmmZo gmdY OmUmdm Vmo&&
Û¡ V ^y V PS ny { Z OrdPmS & ^o X ~w { Õ ~§ S ‘mO{dVo & &
hm doJim AZ² Vmohr doJimM& Smoim {XgoZmM EH nU&& 94. {eïmoXZñWc
^oXmMm CSdr àM§S Ywamoim& H [aVo Am§Yim OrdmËå¶mcm&&
‘J Jw é ê no ¶o D {Z ‘m§ [ ÌH & AÛ¡ V ~mo Y H ‘§ Ì Q mH s&& 363 (1)
{eî¶‘ZmVrc Û¡V^md-^yV& Kmcdy{Z ‘w³V H ar ˶mcm&& ^moOZmZ§Va VmQmV Oo AÞ& ˶mcm {eïmoXZ Zmd Ago&&
eo f åhUo Jw é ~mo Y mZo Ho di& {Zago à~i ^o X ~w Õ r&& Caco Vo "{eï' AÞ Vo "AmoXZ'& Agm AW© OmU eãXm§Mm ¶m&&
{edkmZ Pmë¶mdar ‘mJo Cao& AYmo‘m¶m Vr {dao {Mq„JmV&&
361 (4) ñdrH¥ VàgmXr ¶mo{J¶mcmJyZ& {eï moXZmg‘ Ago ‘m¶m&&
à‘o¶ à‘mVm Am{UH à‘mU& {ÌnwQ rZo kmZ àmá hmo¶&& åhUyZ ‘m¶ocm {eïmoXZ Zmdo& ñWcmV ¶m Amho g§~mo{Yco&&
{ed hm "à‘o¶' Ord hm "à‘mVm'& eãXmXr VÎdVm "à‘mUo' Vr&& eof åhUo ¶oWo ‘m¶oMo dU©Z& VoUo {eï moXZñWc Amho&&
ny U© kmZ hmoVm gê {Z {ÌnwQ r& CaVo eo dQ r {edê n&&
364 (2)
{MÀN³VrZo Mmco {ÌnwQ rì¶mnma& {VMm gmjmËH ma Pmë¶mdar&&
‘m¶oMo Xe©Z ñnï Ordm KSo& nmhm¶m Z nSo Ìmg H mhr&&
ñdê nqMVZr ¶moJr hmoVmo ‘¾& n§Mnme~§YZ VwQ o ‘J&&
M‘©Mjy§nwT o Oo Oo H mhr {Xgo& Vo Vo gd© Ago ‘m¶mê n&&
eo f åhUo Jw é H¥ no Z o nS i& ^o X mMo g‘y i Zme nmdo & &
{edm XSdyZ VrM ¶oVo nwT o& gm¢X¶m©Zo doS o H ar Ordm&&
362 (5) TJmAmS M§Ð Vgm {ed ‘mJo& ‘m¶m cJ~Jo nwT o ZmMo&&
A¾r‘ܶo H mð o A{¾ê n Ogo& {ed‘¶ Vgo OJ gd©&& {Vcm gmê {Z¶m {edmg nmhUo& gmYZm H aUo ^mJ nSo&&
‘¥{ÎmHo Mr ^m§S r AgVr ‘¥Ê‘¶& Ver {ed‘¶ n§M^yVo&& Amnwco ‘m¶mdr ê na§J Xmdr& Ordmg ^moJdr ZmZm ^moJ&&
AI§ S {MÐÿ n öX¶H ‘cmV& Ago àH m{eV ‘hmqcJ&& KSdr Mm¡è¶m§er ¶moZr-‘hm¶mÌm& MmcoZmM ‘mÌm {VÀ¶mdar&&
˶mV H ar c¶ qMVZ NÎmrg& VÎdm§M,o Z ˶mg ~mYH Vr&& eof åhUo ¶moJr CpÀNïmg‘mZ& {Vcm Xo QmHy Z nyU©V:&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 139 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 140
365 (3) ^moOZmZo V¥á Pmë¶mdar nwÝhm& ^moOZmMr ñn¥hm H emgmRr?&&
H conmgy{Z¶m n¥Ïdrn¶ªV Vr& Vrg VÎdo hmoVr ‘m¶mnme&& ^moJ Zmhr VoWo ^moJmMo gmYZ& ZgoM H maU amIʶmMo&&
‘m¶mnmem§Zr ho {dœ ~m§Ycoco& kmZmZo Vo Pmco ñdmË‘ê n&& eof åhUo AmË‘kmZo V¥á Pmcm& g¥ï rMo V¶mcm H m‘ Zmhr&&
n[a ˶m {dœmMo ‘m¶m Or H maU& Cacocr OmU Ad{eï&& 368 (2)
OrdÝ‘w³VmnwT o Xmgr hmoD {Z¶m& C^r amho ‘m¶m qH H aËdo&& ¶mo{J¶mMr d¥Îmr A§VamV pñWa& YmdoZm ~mhoa H Xm{n Vr&&
{dœg§‘mo{hZr gm‘϶©em{cZr& Ordm§g ‘mo{hZr Km{cVo Vr&& åhUy{Z¶m ˶mÀ¶mnwaVo gmMma& nmdo MamMa c¶ OmUm&&
Vr Z C^r amho {ed¶mo½¶mnwT o& ‘mohH ê nSo KoD {Z¶m&& ~mø àn§MmMm Ordm Ìmg Zmhr& A§Var Or amhr dmgZm Vr&&
eof åhUo ¶moJr {edmZ§Xr crZ& ˶m§À¶mnwT o XrZ ‘m¶m Amho&& dmgZmàn§M R aVmo Xþ:IX& ^«‘dr {d{dY OÝ‘m§V Vmo&&
366 (4) Zm¡Ho À¶m ~mhoa Oar amho Oi& RaoZm Vo H mi àdmem§Mm&&
Á¶mo{V{cªJmV {MÐÿn& Ohmcm Omo EH ê n&& Zm¡Ho V {eaVm àmUmcm KmVH & àn§MmMr XoI Ver H Wm&&
Vmo Oo ^mo{JVmo {df¶& hmoVr AmËå¶mV Vo c¶&& eof åhUo ‘Zr àn§M {eaVm& ‘J OÝ‘ì¶Wm ^moJUoM&&
Zm‘ê n hady Z & ZXr gmJar {dcrZ&& 369 (3)
Vgo {df¶ ^mo{Jco& AmËå¶mRm¶r Vo {damco&& OJVmÀ¶m à˶¶mMo Oo H maU& ‘m¶m Zmeo nyU© AZmXr Vr&&
{H aUo Amdar gJir& gy¶© Sw ~o AñVmMcr&&
{VMm Zme hmoVm {VMo H m¶© OJ& à˶¶mg gm§J ¶oB© H go?&&
Vgo {df¶ ^moJyZ& amho em§V Vmo hmoD Z&&
‘oK AmH memV hmoD {Z CËnÞ& VoWoM {dcrZ hmoVr nwÝhm&&
eof åhUo {ed¶moJr& ñdê nmZo gd© ^moJr&&
eãXmXr {df¶ Vgo ¶mo{J‘Zr& CËnÞ hmoD {Z c¶m OmVr&&
ñdßZrMm nXmW© OmJ¥VrV Zgo& Vgo kmZo Zmeo àn§M^mZ&&
95. MamMac¶ñWc OmJ¥Vr ñdßZ {Z gwfáw r c§{Kë¶m& ¶moJr nmohmoMcm Vwar¶oV&&
{ÌnwQ r‘¶ ˶m àn§Mmnë¶mS& OmVm Ñ{ïAmS hmoB© OJ&&
367 (1)
MamMa àn§MmMm c¶ hmoB©& {ed¶mo½¶mRm¶r {ed¡³¶ Omo&& ñVw{VܶmZmVrV Vw¶m©VrVnXr& Smoco AmË‘mZ§Xr eof åhUo&&
{dXohr Vmo MamMa{dZmeH & Zmdo OmB© XoI g§~mo{Ycm&& 370 (4)
{edmZo {Z{‘©cr MamMag¥ï r& Cn^moJmgmRr OrdmËå¶mÀ¶m&& ñdmË‘ê nr Pmcm {edgmjmËH ma& ˶mcm Zmhr na ~«÷m§S mV&&
OrdËdmMm ˶mJ H aʶmMr doi& ¶oVmM AQi c¶ {VMm&& AmË‘ê nmhÿZ {^Þ ê n eãX& Agm H mhr ^oX OmUo{MZm&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 141 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 142
‘cê nr e³Vr j¶ Pmë¶m‘wio& nmhVrZm Smoio ‘m¶mê n&& eof åhUo Smoio XmoZ, Ñïr EH & {ede[³VEo³¶ Vgo Amho&&
{dœ {edmhÿZ Zgo H Xm {^Þ& ^mgo n[apÀNÞ ‘m¶o‘wio&& 373 (3)
¶mo{J¶m {XgVr gd© ñdmË‘ê no& gH chr cmono MamMa&&
{edmV {d‘e©e[³Vg§~§YmZo& namh§Vm ~mUo, {VÀ¶m‘wio&&
eof åhUo ¶moJr MamMac¶& gmYy{Z {MÝ‘¶ Ohmcm Vmo&&
hmo¶ Vmo gd©k gd©H Vm© gd©-& ì¶mnr Am{U gd©gmjr nyU&© &
{dœmYma, ‘hmkmZmZo àH meo& namh§Vm Ago {Vcm Zmd&&
96. ^m§S ñWc Rodr {ed¶moJr ‘m¶mnme‘w³V& {d‘e©^m§S çmV gd© VÎdo&&
eof åhUo A§V‘w©I nyU© hmoVmo& ñdñdê nmV Vmo pñWa gXm&&
371 (1)
AZ§V ~«÷m§S o OÝ‘Vr& amhmVr {Z c¶m OmVr&&
˶mg AmYma Or e³Vr& {Vcm "^m§S' g§~mo{YVr&& 97. ^mOZñWc
"^m§S åhUOoM ^m§S o& Á¶mV dgVr ~«÷m§S o&&
374 (1)
amho [edmgdo {Z˶& e³Vr "{d‘e©' Vr g˶&& ~«÷m§S mÀ¶m g¥{ïpñW{V{dc¶mg& H maU {d‘e©e³Vr Amho&&
H ar {dœ àH m{eV& ^yVm§gr Vr gm{j^yV&& Vr Á¶m {ed~«÷r hmoB© àH m{eV& "^mOZ' ˶màV Zmd Ago&&
{edH cm Vr gmMma& {VMm ~«÷m§S m AmYma&& d¡{MͶnyU© øm {dœmMr {Z{‘©Vr& H ar name³Vr {edmYmao&&
eof åhUo {VMo kmZ& hoM "^m§S ñWc' OmU&& Vr Á¶m {edmRm¶r à{V{ðV nyU&© Vmo "{dœ^mOZ' Ago {ed&&
372 (2) ‘ycmh§H mamMo ê n KoB© e³Vr& Pmcr {dœmoËnÎmr Á¶mÀ¶m‘wi&o &
{edmgdo amho VrM "Hcm' e³Vr& Ordmg§Jo "^³Vr' e³Vr amho&& Ah§H maê no pñWV Vr Á¶mRm¶r& VmoM {ed nmhr naq~Xÿ&&
gmYZoZo Ord "^³Vr' ¶m e³Vrcm& {dHm{gVmo "Hcm' e³Vr‘ܶo&& ˶mcm na~«÷, ‘hmqcJ Zmdo& VÎd Vo OmUmdo eof åhUo&&
"^³Vr' hmoVm n[ad{V©V "H co'V& ‘J hmoB© ^³V {edê n&& 375 (2)
{d‘e©H cog Zmd ‘hm‘m¶m& Am{U ewÕ‘m¶m, Hw§ S{cZr&& M§ÐmR m¶r pñWa amhVo Mm§XUo& {dœ nyU©nUo àH m{eVo&&
{VÀ¶m‘wio gd© OJ àH meVo& VmXmËå¶o amhVo {edmgdo&& VmXmËå¶mZo e³Vr {edmRm¶r amho& {dœ àH meo ho EH m§emZo&&
{ed Am{U e³Vr Oar Zm‘^oX& Zm§XVmo A^oX nyU©nUo&& "A'H ma hm {ed "h'H ma hr e³Vr& Ago gm§Jo lwVr AmJ‘hr&&
M§Ð Am{U à^m, nwîn Am{U J§Y& VgmM g§~Y§ Xmohm|‘ܶo&& {ede[³V‘¶ Ago na~«÷& dgVo Ah‘² ¶m nXm‘ܶo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 143 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 144
{ede³Ë¶mË‘H XoeH mcmVrV& namh§Vm àmá Ho cr Á¶mZo&& eof åhUo Zmhr H moUVmhr con& Ago Vmo {Zc}n {ed¶moJr&&
¶moJr Vmo Ohmcm nyU© ~«÷ê n& àH meo OJÐÿn hmoD {Z¶m&& 378 (3)
d¥jOÝ‘mAmYr ’w conUm©Xr Vr& ~rOmV AgVr gyú‘ê no&& ‘oK-YwamMm Z AmH memcm ñne©& Ver H ‘} ˶mg ñne©VrZm&&
eof åhUo Vgo ¶mo½¶mÀ¶m öX¶r& Ah§ê no amhr MamMa&& ˶mcm Z {d{hV {Z{fÕ Vo H ‘©& Zmhr {dH ën Z dmgZmhr&&
KQ‘Rm{XH CnmYtÀ¶m ‘wio& AmH me ^mgco {^Þ Oar&&
Var Vo EH M, Vem XohmonmYr& ~«÷Ëdmcm H Yr ^§JVrZm&&
98. A§JmconñWc
Oar àn§MmV {Xgo JT cocm& Var Vmo doJim H ‘mªVyZ&&
376 (1) VmoM gd© dñVwê nmV ^acm& ^oX Z Cacm eof åhUo&&
XoeH mcmMr ‘¶m©Xm& {ed¶mo½¶mg Z H Xm&&
{MXmZ§ X ‘¶ ê no & gXmo { XV Vmo àH meo & &
Agy { Z Vmo Xo h ê n& H ‘m© n mgy Z Aco n && 99. ñdnamkñWc
"A§J Acon' åhUyZ& ˶mcm gmOo A{^YmZ&& 379 (1)
Cao Omodar àmaãY& Xohr Vmodar Vmo ~Õ&& na~«÷mV Omo g‘ag Pmcm& {^Þ Vmo H moUmcm g‘Ooc?&&
nS o nÙnÌmda& W| ~ Amo K io gËda&& ñdV: Agmo qHdm Aݶ Ord HmoUr& {^Þ {edmhÿ{Z ‘mZrZm Vmo&&
Vgm earaì¶mnma& ˶mMo ñne} Z m A§ V a&& "‘rM {ed Amho' Aer Or OmUrd& VoWo ^oX^md Cao WmoS m&&
A§Jm cmJy ZoXr con& eof åhUo A§Jmcon&& nU OoWo "ñd' {Z "na' Z Caco& VoWo gd© Pmco eyݶ ^oX&&
377 (2) H mnya {daVmo dm¶y‘ܶo Ogm& Ord {ed Vgm ^oX Jio&&
earamH Sy Z H ‘© H mhr KSo& AmVbr Z ‘moS o A{cáVm&& OoWo Ord Zmhr Am{U Zmhr {ed& ñd na ho ^md VoWo H go?&&
~«÷m§S m‘Yrc gd© nXmWmªV& Ago AdpñWV AmË‘ê no&& ñd Am{UH na ^mdm§g Vmo Ak& VoUo ñd-namkñWc Amho&&
^yV dV©‘mZ Am{U ^{dî¶mV& ˶mMoM ApñVËd ^acoco&& eof åhUo Ago ñd-na-Ak Vmo& g§nyU© ZmeVmo ^oX VoWo&&
Xe{Xem§ H S o gX¡ d gÝ‘w I & {dœVmo ‘ w I Agm Amho & & 380 (2)
{X³H mcdñVwXoemXr Hw§ nUo& V¶mg ~§YZo Km{cVr Zm&& VoWo ~§Y Zmhr Am{UH ‘mojhr& XodËdmMm Zmhr A{^‘mZ&&
ApñVËd àH me AmZ§X cjUo& ¶m§Zr nyU©nUo ‘§{SV Vmo&& gwIXþ:I Zmhr Zmhr kmZmkmZ& loð Am{U hrZ Zmhr VoW&o &
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 145 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 146
‘mJo Zmhr nwT o Xÿa Z g‘rn& gd© EH ê n Pmco VoW&& 101. kmZeyݶñWc
{MÐÿ n emœV Am{UH gÐÿ n & na~« ÷ ê n gd© l o ð && 383 (1)
˶mV crZ ˶mcm WÅonwaVmhr& CaoZm ^mdhr Amn na&&
Û¡ V m‘w i o hmo ¶ àn§ M ì¶mnma& Vgm ì¶dhma kmZmMmhr&&
eof åhUo ˶mg ñd-na ho kmZ& Zgo, Pmcm nyU© ^oX‘w³V&&
ñd Am{UH na CnpñWV OoWo& kmZ g§^dVo VoWo ’ ³V&&
"‘m¶m ñdê nmMo ‘O Amho kmZ'& åhUo ˶mMo kmZ gmnoj Vo&&
100. ^mdm^mdc¶ñWc ñdV:cm Vmo ‘mZr AݶmhÿZ {^Þ& VoWo dñVy XmoZ ‘r Vy Aem&&
381 (1) OoWo ^md VoWo AgVmo A^md& {gÕ Z A^md ^mdm{dU&&
‘r-Vy^md OoWo nSVmo JiyZ& Ho di Vo eyݶ Cao VoWo&& "{dœ ‘r nm{hco' Ago Omo ~moccm& ‘m{Zco {dœmcm {^Þ Ë¶mZo&&
eyݶmMo øm g§nmXZ H am¶mg& H [aVr gm¶mg gmYZoMm&& Á¶mÀ¶mnwTo ~«÷m{dU dñVy Aݶ& Zmhr, ˶mMo kmZ eyݶ Pmco&&
"eyݶ' ¶mMm AW© ¶oWo "n[anyU'© & "A^md' A‘mݶ AW© Amho&& eof åhUo ho{M kmZeyݶñWc& OmUmdo gH c {ddoH mZo&&
{dœm A§V~m©ø Cao Oo ì¶mnyZ& VoM ¶oWo "eyݶ' na~«÷&& 384 (2)
"earaM Amˑm Amho' Agm ^md& ˶mg {Xco Zmd "^md' Ago&&
doJim ‘r Am{U Vyhr Vmo doJim& Agm Z Cacm ^oX OoW&o &
"eara hm AmË‘m Zìho' hr OmUrd& {VcmM "A^md' g§~mo{Yco&&
"{ed Vmo Am{U Ord ‘r' ho kmZ& Caco Z H U^a VoWo&&
^md {Z A^md CaVr Z OoW&o Vo ho ñWc ¶oWo eof åhUo&&
EH m Á¶moVr‘ܶo {‘io XþOr Á¶moV& VoWo H go Û¡V Caco Vo?&&
382 (2)
{edmV ‘r g‘agcmo ho kmZ& ¶mMr Zmhr OmU Vo ho ñWc&&
Pmco ‘r-Vy^md eyݶ& ¶moJr {MXmH mer ‘¾&&
OoWo kmZ Joco ko¶mV ~wSy Z& VoM kmZeyݶñWc OmUm&&
˶mcm Zmhr ^mdm^md& Pmco {ZaW©H gd©&&
gwIXþ:ImVhr Zmhr& ˶mcm ^mdm^md H mhr&& {edmRm¶r g‘ag hmoVr Ord& Joco ˶mMo Zmd nwgy{Z Vo&&
Á¶mÀ¶m A§Var {MV²Á¶moV& Pmcr nyU© àH m{eV&& AkmZmMo Pmco AmYrM I§S Z& I§S co g§nyU© kmZ AmVm&&
gÐÿn dm AgÐÿn& ˶mcm {XgoZmM ê n&& eof åhUo ¶moJr hm{Zd¥Õr{dU& Eo³¶ Vmo g‘mZê no hmoVmo&&
qcJr nyU© Eo³¶ Pmcm& ^mdm^md {dgacm&& 385 (3)
eof åhUo ^mdm^md-& c¶ñWc gmW© Zmd&& KQmH me Am{U ‘RmH me {^Þ& ^mgVr n[a Z doJio Vo&&
Ver Ord Am{U na{edmRm¶r& g§^dV Zmhr ^oXe§H m&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 147 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 148
ko¶ kmVm XmoZ dñVy OoWo pñWa& kmZì¶dhma KSo VoWo&& 388 (6)
OoWo Zmhr ko¶ Am{U Zmhr kmVm& H er kmZgÎmm Mmco VoW?o && g‘ago nyU© "qcJm'‘ܶo "A§J'& Ohmcm A^§J {edê n&&
{ed¶mo½¶mRm¶r ZgoM {ÌnwQ r& {damco eodQr kmZ VoUo&& OÝ‘‘aUmMo gaco JmèhmUo& ˶mg ¶oUo OmUo Zmhr AmVm&&
{Z{d©H ma {ZamH ma {Z {Zñgr‘& Ago Z^mg‘ ~«÷ VoWo&& àmá H am¶mg ho{M Eo³¶ñWc& c§{Kcr gH i OÝ‘m§Vao&&
eof åhUo ¶moJr ~«÷ê n Pmcm& kmZmMm gacm {df¶ Vmo&& qnSñWcmVyZ kmZeyݶñWcr& ¶oʶmgmRr Ho cr Vnü¶m©&&
386 (4) Jwé-{edH¥ nmàgmX cm^cm& OÝ‘{M Ohmcm H¥ VmW© hm&&
n¥Ïdr AmXr ^yV,o J«h {Z VmaH m& Xod ‘Zwî¶ H m newnjr&& C‘co ghO H ‘cmMo Xc& Vgo fQ² ñWc àH meco & &
Aem dñVy Zmhr na~«÷mRm¶r& ‘J kmZ hmoB© H em‘wio?&& eof åhUo ˶mZo ‘¥Ë¶yM qO{H cm& OÝ‘ Ra{dcm AIoaMm&
‘r-VynUmMoM OoWo Zmhr Zmd& VoWo ^oXJmd {Xgoc H m?&& qcJñWcm§VJ©V Eo³¶ñWc g§nyU©
g{ƒÐÿn ~«÷ nyU© ì¶m{ncoco& VoWo Z Caco XþOo H mhr&&
ko¶ kmVm Zmhr VoUo kmZ eyݶ& Zmhr BÀNmXr JwU eyݶ VoU&o &
Am{X-‘ܶ-A§Vr gd©Ì Vo eyݶ& {Xem-H mceyݶ eyݶ{M Vo&&
ko¶ kmZ Zmhr àn§MmMo ^mZ& åhUy{Z Vo kmZ eyݶ gd©&&
OoWo EH ê n ko¶-kmVm-kmZ& VoWo kmZ eyݶ eof åhUo&&
387 (5)
g{ƒXmZ§X {Z A{ÛVr¶ ~«÷& hmoD {Z eyݶmg‘ àH meVo&&
Zmhr kmZ-BÀNm, g§H ëna{hV& Y‘m©Xr nwéfmW© Zmhr OoWo&&
Á¶mÀ¶m ncrH So Zmhr H mhr XþO&o Ago VÎd Vo Oo {ZéÎma&&
{MÐÿn ñdàH me Aem Á¶mo{V{cªJr& Pmcm {ed¶moJr g‘ag&&
˶mcm ñdñdê nkmZm{dU Aݶ& nXmWm©Mo kmZ hmoUo Zmhr&&
˶mcm H m¶© Zgo Zmhr Vo H maU& Zgo eof H mhr, Z eo{f^md&&
H aʶmOmoJo Vo ˶mZo gd© Ho co& gd© Vo OmUco OmUʶmOmoJ&o &
˶mÀ¶m nwTo ‘mJo H mhr Z Caco& qcJm§J³¡ ¶ Pmco ˶mcm àmá&&
Ohmcm H¥ VmW© Pmcm na‘w³V& {ed Vmo Aì¶³V eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 149 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 150
Cng§hma JyT {edemó H am¶m ldU& A{YH mar H moU Vw¶m{dZm?&&
{edmZwJ«hmg VyM nmÌ EH & {Zê {nco XoI emó VoUo&&
emóàMmamMm AmXoe OoWo ldUmMr AgVo AmdS & VoWo hmoVo JmoS H WZhr&&
389 Vy h r àýOc qenV am{hcm& Vo U o ~hacm emóVê &&
CnXo { eco Oo ahñ¶ {edmZo & ny d u Jy T nUo nmd© V rcm&& àmá H am¶mg nyU© {edkmZ& ¶m{dU gmYZ Zmhr XþOo&&
{edmZ§XmMo Oo H ar àH meZ& ñdñdê nkmZ ~mo{YVo Oo&& ^moJ ‘moj OZm {‘imdm ¶mgmRr& H ar na‘oð r CnXoe'&&
Vo{M {edemó aoUwH mMm¶mªZr& VÝ‘¶ hmoD {Z {dd[aco&& eof åhUo ~moc aoUwH mMo JmoS & Yê {Z AmdS EoH Vr Vo&&
H a OmoSy {Z¶m EoH Vr AJñ˶& ^m{dVr ‘ZmV H¥ VmW©Vm&& 392
gaVm ~mocUo OJX²Jwê ‘m¡Z& Pmco ܶmZ‘¾ ghO{M&& "{ZJ‘mJ‘m§Mo gmagd©ñd Vo& emómV nwaVo gmRco øm&&
H Yr IimiV Ymdo H Yr g§W& crZ gmJamV hmoB© J§Jm&& kmZ {H« ¶m ¶m§Mo H ar {Zê nU& àH meVo nyU© {edmÛ¡V&&
VoWo nyU© em§V hmoD {Z Vr amho& aoUHw m§er cmho em§Vr Ver&& dmam¶m OZm§Mo g§gma-A[aï& emó ho àH Q H ar cmoH s&&
eof åhUo H a OmoSy {Z AJñ˶& ~mocVr àem§V ‘¥Xÿ ñdao&& A{YH mar Agm {eî¶ {ZdSmdm& ˶mcmM H amdm CnXoe&&
390 ‘ycVÎdmMrM Á¶mcm Zgo OmU& V¶mcm ho kmZ XoD Z¶o&&
"JUloð m {ed¶moJmMo ahñ¶& OmUco {deof AmnU{M&& Á¶mÀ¶m ‘Zr dgo {Okmgm {Z‘©i& ˶mcmM Ho di ~moYmdo ho&&
Ho di Ñ{ï jo n mZo M ny U © & JiVo ~§ Y Z g§ g mamMo & & {edmkoZo Amcmo ¶mgmRr ^ycmoH s& àdVm©¶m cmoH s {edmMma&&
ñdÀN §XmMmamV gd©Xm AmZ§Xr& ‘Z {edmZ§Xr Sw §~coco&& kmZmMm àdmh dmhmdm AI§S & ¶mgmRr {ZdS VwPr Ho cr&&
Vw‘À¶m ‘wImZo drae¡demó& Ohmcmo n{dÌ EoHy {Z¶m&& {edkmZ~moYo COir {ÌI§S & VwOcm CX§S Amerdm©X'&&
‘Z nyU© Ymco ^«‘ nyU© Jocm& g’ c Ohmcm OÝ‘ ‘mPm&& eof åhUo Ago aoUwH ~mocyZ& jUr A§VYm©Z nmdco Vo&&
F {fHw im‘ܶo Racmo ‘r loð & Pmco nme Zï gd© ‘mPo&& {ÌH mo{Q qcJñWmnZm
‘mPo Vnmo’ i OUy n³d Pmco& H¥ VH¥ ˶ Ho co JwéXodo'&&
393
eo f åhUo F {fdMZ Eo { H co & Zo Ì CK{S co ao U w H m§ Z r&& ñdoÀN o AmMaU, earaYmaU& AmH meJ‘Z {g{Õàmá&&
391 ao U w H mMm¶© Vo Pmco A§ V Ym© Z & nd© V mdê Z jU‘mÌo & &
åhUVr "AJñ˶m F {fJUr loð & VwPoM d[að Vnmo~i&& OoWo {~^rfU amÁ¶ H ar loð & Ohmco à{dï c§Ho V ˶m&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 151 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 152
"Amco Amco' Aer ’w QVmM hmH & Ym{dÞco cmoH Xe©Zmcm&& Vw{P¶m H sVuMo dmQ co Zdc& dico nmD c c§Ho H S o&&
^ñ‘{d^y{fV H ny©amMr H m§Vr& H§ Rr PiH Vr éБmim&& ‘ZmVrc BÀNm VwPr nwadrZ& ‘mJ daXmZ Amåhmcm Vy&&
‘wIr {dcgVo gy¶m©g‘ VoO& ^mimda gmO {Ìnw§S´mMm&& B[ÀNerc Vy Oo Agoc ‘§Jc& gm§J ‘ZmVrc JwO VwPo'&&
Zo Ìm§ V y Z dmho H éUoMr J§Jm& cmoH -A§ Va§ Jm {^OdrV&& eof åhUo {~^rfUo ho EoHy Z& Xmo H a OmoSy Z ~moco Voìhm&&
eo f åhUo Aem ñdê nmg‘moa& g‘J« ZJa Z‘« Pmco && 396
394 "JUoœam c§H m AmJ‘Z hmM& AZwJ«h gmM Amåhmdar&&
Amcm {~^rfU c§Ho Mm Zaoe& d§Xr MaUm§g ^[³V^mdo&& nU ‘mPr EH MaUr àmW©Zm& Amcr Oa ‘Zm nwadmdr&&
àmWy©{Z¶m ˶m§Zm amOJ¥hr Zoco& ào‘o ~¡g{dco qghmgZr&& c§Ho e amdU ‘mPm Á¶oð ^«mVm& gd© {ed^³Vm§‘ܶo loð &&
¶Wmgm§J JU aoUwH m ny{Oco& AmXao go{dco nmXmoXH && AVwc àVmnr eÌw~mYm‘w³V& Xod nam^yV Ho co ˶mZo&&
Xþgè¶m AmgZr {dZ¶nyd©H & ~gy{Z hñVH OmoS r XmoÝhr&& nU H mcdeo ‘ico Mm[aͶ& h[acr n{dÌ grVm gVr&&
åhUo "JUoœam, Vw‘À¶m ê nmZo& e§H amMo ¶oUo Pmco ¶oWo&& Xþ^m©½¶mZo aUr am‘mZo d{Ycm& {dH c nScm ^y‘rdar'&&
Xe©ZmÀ¶m gmRr nwʶ eVH moQ r& cmJVo Vo JmRr hmoVo ‘m¶m&& eof åhUo OJX²Jwê§ À¶m g‘moa& ‘moH io A§Va Ho co ˶mZo&&
Vw¶m nXñne} c§Ho Mm øm S§H m& JmOo cmoH s e§H m Zmhr ¶mV&& 397
Pmcr c§H m Ver Pmcm d§e Yݶ& AmO nydn© Êw ¶ ’ im Amco'&& "amjgd§emV EH ‘r {Od§V& nmhÿ{Z Xþ:{IV ñdao ~moco&&
eof åhUo Agm nwZ:nwÝhm ~moco& AmnU{M Smoco AmZ§XmV&& åhUo {~^rfUm AkmZo ‘r J«ñV& Wmoam§er ~hþV Ðmoh Ho cm&&
395 {dYrZo {c{hco Vgo{M KSco& Zmhr Amocm§{Sco X¡d Hw Ur&&
hgyZ ~mocVr OJX²Jwê ‘§X& "Ohmcm AmZ§X ñdmJVmZo&& c§Ho V ñWmnmdr qcJo ZD H moQ r& g§H ën eodQr Jocm Zmhr&&
Y‘©km Vy Y‘m©MaUmV aV& Ager {d»¶mV OmUVmo ‘r&& ghm H moQ r qcJo ñdhñVo ñWm{ncr& {ÌH moQ r Cacr ñWmnm¶mMr&&
gwÑT àem§V ^³Vr ào‘‘¶r& Vw{P¶m öX¶r pñWa Amho&& ‘mPm ‘¥Ë¶y AmVm AQi{M Amho& H mi Zwacmho ‘m¶m hmVr&&
amjgoœam Vy emóm§Mm g‘ñV& nyU© ahñ¶mW© OmUVmog&& {~^rfUm H a g§H ën hm nyU&© ^«m˶mg dMZ {Xco Voìhm&&
àOmH ë¶mUmV gX¡d Vy ‘¾& Am{U AJ«Jʶ AܶmË‘mV&& n[a AÚmnhr g§H ën AnyU©& à¶ËZ H ê Z ¶e Zmhr&&
fQ² ñWcemó AJñ˶m ~moYyZ& {ZKmcmo cjyZ H¡ cmgmcm&& eãX XoD Zhr ‘rM Ag‘W©& gcVo hr I§V ‘Zm‘ܶo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 153 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 154
JwéXodm AmMm¶© hmoD {Z AmnU& g§H ën hm nyU© H admdm'&& H§ RmV A{n©ë¶m {Xì¶ nwîn‘mim& Yݶ Pmco Smoim nmhÿ{Z¶m&&
eof åhUo {~^rfUmMr {dZ§Vr& jUr ‘m{Zcr Vr aoUHw m§Zr&& hrM qcJmVyZ àH Qcr ‘yVu& Aer H Uu H sVu Eo{H cocr&&
398 Oar eVH m§ M o nS co A§ V a& H Wm {Za§ V a ñ‘¥ { Veo f &&
{~^rfU Pmcm AVrd AmZ§Xr& nwZ:nwÝhm d§Xr nX ˶m§Mo&& Amco gmo ‘ ZmW‘§ { XamV gd© & g‘w X m¶mgh OJX² J w ê &&
‘J ew^ {VWr ‘whÿV© nmhÿZ& {gÕVm g§nyU© Ho cr ˶mZo&& gmo‘ZmWmnwT o QoHy {Z ‘ñVH & åhUVr "~mcH VwPo Amho&&
qcJñWmnZocm aoUwH AmMm¶©& hmoD {Z¶m H m¶© {gÕr Zoco&& Vw¶mVyZ àH Qcmo H YrH mir& {ÌcmoH s ào[acr {ed^³Vr&&
c§Ho ‘ܶo EH mdoir VrZ H moQ r& ñWm{ncr Jmo‘Qr {edqcJo&& AmVm crZ ìhm¶m Amcmo ¶oWo ZmWm& Xodm gmo‘ZmWm H¥ nmKZm'&&
Ae³¶ Oo {~^rfUmg dmQco& ghO{M Pmco H m¶© {gÕ&& eof åhUo VoWo nmhVr H m¡VwH & O‘coco cmoH g^modVr&&
c§H mZJarMr àOmhr {dpñ‘V& Ohmcr H¥ VmW© nmhÿ{Z¶m&& 401
{~^rfUm H¥ nmerdm© X {XYco & ao U w H nmdco A§ V Ym© Z && åhUVr "Xodm{YXodm OJÞmWm& VyM ~m {Z‘m©Vm ~«÷m§S mMm&&
eof åhUo A˶X²^wV ‘{h‘mZ& Xe©ZmZo OZ Yݶ Pmco&& Vy{M ao H maU pñW{Vc¶màVr& VwcmM go{dVr ~«÷m{dîUy&&
399 g§ g maZmQ H ^« m § V r Vy M ZmWm& Xd{S er ^³VmöX¶rMr&&
{edmÛ¡ V ^mdo ghO g§ M ma& Pmcm ‘hrda ao U w H m§ M m&& do X mJ‘ JmVr Vw P o M d¡ ^ d& Zmhr ‘hmXo d Vw  ¶mg‘&&
gáeV df} am{hco àH Q & Am{U AàH Q Vo d T o M && ^damo J d¡ Ú gd© k ñdV§ Ì & Vy M ao n{dÌ {MXmH me&&
H¥ nmH QmjmZo qM~ Ho co OZ& Xm{dcm H ë¶mU‘mJ© ˶m§Zm&& OJXmYma Vy Á¶mo{V{cªJê no& ZmZm crcmê no VwPr ZmWm&&
{edmÛ¡ V kmZ gd© Ì ào [ aco & OZ CÕ[aco {H VrVar&& Jw U mVrV ‘c̶{dZmeH & VrZ do X Xo I Zo Ì Vw P o & &
{Ì‘cZmeH ghdmgo ^³V& Ho co H¥ VH¥ ˶ AJ{UV&& ajr ‘O, VdmkoZo ‘hrda& Ho cm ‘r g§Mma AmOdar&&
nmI§S r ZmpñVH emóm§g I§{Sco& {gÕm§À¶m qO{H co g‘yhmcm&& Amcmo Vw¶mRm¶r ìhmd¶mg crZ& XoB© ‘O ñWmZ Ëdao AmVm'&&
drae¡demó ñWm{nco gd©Ì& OmJcr n{dÌ {ed^³Vr&& eof åhUo Aer Ho cr {dZdUr& XmQcocm ‘Zr AmV©^md&&
eof åhUo H m¶© H ê {Z Vo Ymco& H mo{„nmH s Amco crZ ìhm¶m&&
402
gmo‘oœaqcJmV Eo³¶ "Ko Ko ‘cm gm‘mdyZ& Vw¶m ñdê nmV nyU&© &
400 Xo B © Xo d m AdH me& H ar ê nr g‘ag'&&
OJX² J w ê Amco EoH VmM OZ& YmdVr MaU d§ Xmd¶m&& Aer aoUwH àmW©Zm& EoHo Vmofo {edamUm&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 155 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 156
hmoVm àmW©Zm g§nyU©& Joco ‘§{Xa JOy©Z&& g‘mamon
gmo‘oœaqcJmVyZ& ñda Amcm {ZZmXÿZ&& 404
"¶oao ¶oao ‘m¶m ~mim& ‘hmZw^mdm ao ñZohmim&& Ohmco A^§ J co I Z g§ n y U © & YݶM OrdZ Pmco ‘mPo & &
VwPr ^³Vr ݶmhmiyZ& Pmcmo AVrd àgÞ'&& H mer‘hmñdm‘rOtZr Amkm{nco& coIZ KoVco H adyZr&&
JOy © cmJë¶m Z^mV& Xo d Xþ § X þ ^ r jUmV&& Ho cm nmam¶UJ«§W Amodr~Õ& VmoM AmVm {gÕ A^§Jm§V&&
Pmcr {edJUXmQr& Ho cr gw‘Zm§Mr d¥ï r&& YݶmMm hm ‘mc AmUcm dmhÿZ& VodTmM jU ‘mPm Amho&&
AdKm H „moiM Pmcm& Xoh VoOm‘ܶo Ýhmcm&& ‘mc dmhm¶mg {Zd{Sco ‘cm& Jm¡adM Pmcm OUy ‘mPm&&
cmJVm Z EH jU& Pmco qcJmV {dcrZ&& ~m§{Yco JmRrg hoM g‘mYmZ& gd© H V}nU ˶m§À¶mH So&&
Ogm dm¶y V M {dao & H mnamMo Zmd Zw a o & & Iny{Z ~m§{YVr J¥h H mamJra& ˶m§À¶m Zmdo Ka WmoS o hmoV?o &&
eof åhUo Vgo Pmco& qcJr aoUwH {damco&& eof åhUo Ver ‘mPr ‘Z:pñWVr& {Z{‘Îm {Z{‘©VrnwaVoM&&
405
403
H merkmZnrR m‘ܶo ho g§nyU©& A^§JcoIZ {gÕ Pmco&&
^³VOZ hmoVo ñVw{VñVmoÌo JmV& KSco AX²^wV ˶m§À¶mnwT o&&
H mernrR mdar hmoD {Z¶m Joco& gd©hr d§{Xco OJX²Jwê &&
nmhmVm nmhmVm aoUwH mMm Xoh& Pmcm eyݶ‘¶ jUmYm©V&&
nm{ico nmo{fco Am{U Amkm{nco& öX¶r nmCco ˶m§Mr ‘m¶m&&
H Yr Eo{H co Z nm{hco AX²^Vw & Ohmco {dpñ‘V VoUo gd©&& kmZgy¶© M§ÐeoIam§À¶m nm¶r& Ro{dcr ‘r SmoB© ^[³V^mdo&&
Voìhmnmgy{Z Vr {ed^³Vr loð & Rao gdm}ËH¥ ï à‘mUmZo&& J«§WnmRH m§Mm AIoaMm OÝ‘& RamdmM, nU ‘mPm ZH mo&&
doXmJ‘m§Zr Oo à{Vnm{Xcoco& gd© Vo q~~co J«§WmV ¶m&& nwÝhm J^©dmg hdm ¶mMgmRr& KSmdr H m‘mRr coIZmMr&&
EH moÎmaeV ñWcm§Zr hm ¶w³V& H ar àH m{eV fQ² ñWco&& {eIar OmʶmV Zmhr g‘mYmZ& nm¶arMm ‘mZ ‘m¶mH So&&
Ago qMVm‘Ur aËZ ho A‘moc& Xm{dVo gH c kmZ{ZYr&& eofmZo Jw§{’ cr A^§Jm§Mr ‘mi& JwéH¥ nm~i ˶mÀ¶mnmRr&&
C‘cdr {edkmZmMo n§ H O& Agm J« § W amO gy ¶ © OUy & & eof åhUo godm JmoS hr ‘mZmdr& OJX²Jwénm¶r g‘{n©cr&&
{gÕmÝVm§V gd©lðo hm {gÕmÝV& åhUy{Z "{gÕmÝV{eIm‘Ur'&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm g§nyU©
J«W§ {chr qH dm KoB© {chdyZ& H adr ldU dm H ar ñdV:&&
˶mcm cm^o ^w³Vr Am{U Ver ‘w³Vr& XoB© hm gX²JVr eof åhUo&&
lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 157 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 158
n[a{eï AÇmdrg {edmJ‘ : 1. H m{‘H , 2. ¶moJO, 3. {MÝ˶, 4. H maU,
5. A{OV, 6. Xrá, 7, gy ú ‘, 8. ghò,
nm[a^m{fH g§km 9. A§ e w ‘ mZ, 10. gw à ^o X , 11. {dO¶,
{Ì{d
{Ì{dY Y e³Vr : BÀNme³Vr, kmZe³Vr, {H« ¶me³Vr 12. {Zœmg, 13. ñdm¶§ ^ w d , 14. AZc,
15. dra, 16. am¡ad, 17. ‘Hw Q, 18. {d‘c,
{Ì{dY Xrjm : doYmXrjm, {H« ¶mXrjm, ‘m§ÌrXrjm
19. M§ Ð kmZ, 20. {~å~, 21. n« m o X ² J rV,
{Ì‘c : AmUd‘c, ‘m¶m‘c, H m{‘©H ‘c 22. c{cV, 23. {gÕ, 24. g§VmZ, 25. edm}³V,
^ñ‘{Z{‘©Vrà{H« ¶m: H ën, AZwH ën, CnH ën, AH ën 26. nma‘o œ a, 27. {H aU, 28. dmVw c .
{edmMr n§M‘wIo : gÚmoOmV, dm‘Xod, AKmoa, VËnwéf, B©emZ ¶m§n¡H s n{hco 10 AmJ‘ {edmZo d nwT rc 18 AmJ‘ éÐmZo CnXo{ecoco
n§ M mMm¶© : aodUmamܶ, ‘éimamܶ, EH moam‘mamܶ, AmhoV.
n§{SVmamܶ, {dœmamܶ NÎmrg VÎdo : 1. {ed, 2. e³Vr, 3. gXm{ed, 4. B© œ a,
n§MnrR o : a§^mnwar, C‚m{¶Zr, Ho Xma, lre¡c, H mer 5. ewÕ{dÚm (hr nmM ewÕ VÎdo);
n§ M mMma : qcJmMma, gXmMma, {edmMma, JUmMma, ^¥Ë¶mMma 6. ‘m¶m, 7. H cm, 8. {dÚm, 9. amJ,
10. H mc, 11. {Z¶Vr, 12. nw é f
n§ M gy V Ho : OZZgyVH , ‘aUgyVH , aO:gyVH , CpÀNïgyVH ,
(hr gmV ewÕmewÕ VÎdo);
Om{VgyVH
13. àH¥ Vr, 14. ‘hV², 15. Ah§H ma, 16. ‘Z,
n§ M ³bo e : A{dÚm, Apñ‘Vm, amJ, Ûof, A{^{Zdoe 17. lmoÌ, 18. ËdH² , 19. Mjy, 20. {Oìhm,
fQ² ñWc : ^³VñWc, ‘mhoœañWc, àgm{XñWc, 21. K«mU, 22. dmH² , 23. nm{U, 24. nmX,
àmUqc{JñWc, eaUñWc, Eo³¶ñWc 25. nm¶w, 26. CnñW, 27. eãX, 28. ñne©,
fS² {dY ^³Vr : lÕm^³Vr, {Zðm^³Vr, AdYmZ^³Vr, 29. ê n, 30. ag, 31. J§Y, 32. AmH me,
AZw^d^³Vr, AmZ§X^³Vr, g‘ag^³Vr 33. dm¶y, 34. A¾r, 35. Oc, 36. n¥Ïdr
fQ² H bm : {Zd¥Îmr, à{Vðm, {dÚm, em§Vr, em§Ë¶VrV, (hr Mmodrg AewÕ VÎdo).
em§Ë¶VrVmoÎmam Ñí¶ d AÑí¶ {dœ åhUOo 36 VÎdm§Mm g‘yh.
gá ñZmZo : ‘m§ÌñZmZ, ^m¡‘ñZmZ, Am¾o¶ñZmZ, dm¶ì¶ñZmZ, (A^§JJmWoVrc {df¶ gwc^ ìhmdm ¶mgmRr ¶oWo Ho di Zm|Xr Ho ë¶m AmhoV. {Okmgy
{Xì¶ñZmZ, dméUñZmZ, ‘mZgñZmZ dmMH m§Zr "lr{gÕmÝV{eIm‘{UVÎdm‘¥V' J«§WmVyZ g{dñVa {ddoMZ nmhmdo.)
Aï mdaU : Jwê , qcJ, O§J‘, ^ñ‘, éÐmj, àgmX, nmXmoXH ,
‘§Ì

lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 159 lr{gÕmÝV{eIm‘Ur A^§JJmWm & 160

You might also like