i a ll a cl lll ll —_— 6 [MGA PILING DISKURSO SA WIKA AT LPUNAN 1964. Edited by W. Bright. Janua Linguarium Series, Naior, 20. The Hague: Mouton. pp. 50-71 Kelman, Herbert C. 1971. "Language as an Aid and Barrier to Involvement in the National System.” Nasa Rubin at Jernudd, eds. p. 21-52. Plamenatz, John. 1970. Ideology. New York: Praeger Publishers, Rubin, Joan at Bjorn H. Jernudd, eds. 1971. Can Language Be Plarined? ‘Soclolinguistic Theory and Practice for Developing Nations. Hawail ‘The University Press. Sargent, Lyman Tower. 1987. Contemporary Political Ideologies: A Com- (parative Analyss Illinois: The Dorsey Press. Tauli, Valter. 1968. Introduction to a Theory of Language Planning. Acta Universitatis Upsaliensis. Studia Philogiae Scandinovicae Upsaliensia, 6. Uppsala: University of Uppsala. 227 pp. UKOL SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO Zeus A. Salazar Fa 228 tes ay ang kabuuan ng isip, damdamin, gawi, alaman at karanasan na nagtatakda ng maaangking kakan- shan ng isang kalipunan ng tao, ang wika ay hindi lamang daluyan kkundi, higit pa rito, tagapagpabayag at impukan-kubanan ng alin- mang kultura, Walang kulturang hindi dala ng isang wika, na bilang saligan at kaluluwa, ay siyang bumubuo, humuhubog at nagbibigay- diwa sa kulturang it. Sa ganitong pagkakaugnay ng wika at kultura, ang kulurang Pilipino, bilang natatanging pagkabuo ng isip, damdamin, ugali, kaalaman at karanasan ng katauhan at bayang Pilipino, ay dapat lamang taglayin ng isang wikang nagpapaloob at nagpapahayag dito, Lalong magiging malinaw ang palagay na ito kung susurin muna ang wika bilang pabayag-pabiwatig, impukan-kubanan at daluyan ng kultura bago pag-aralan ang kaugnayan ng ganitong pananaw sa ating sariling .—kung sakali mang may maaangking kultura ang bayang Pilipino na bunga ng kanyang pagkabuo sa agos ng kasaysayan. y Wika at Kultura Alinmang wika ay ekspresyon, imbakan-hanguan at agusan ng kkultura ng isang grupo ng tao, malit man o malaki, na may sarit at likas na Katangian. Wika ang ekspresyong kal ng isang, para sa labas, ang. ri nito—ng kanyang. ing kapagkaban, kung,4 caeeonye Aleman ay iyong sisigaw muna bago magpa} QE, habay v 2 MGA PILING DISKURSO SA WIKA AT LPUNAN Fam ang salitang ito, sa daigdig ng mga kaischang pang 1 lang Unibersidad, na nakavunawa sa ibang gropong ete Genny Insik o Bombay) kahit hind nla alam ang wa a latomns oes 2g mga io. toy dail sa madalas lang nakakausep tea Phe ang kanlang suki sa kanto 0 sa Dibsorya 0. ease ne) epliang go," ay sapahatmapaparaan nail ang mga Sag eo 8 mea libro sa ingles. Subai sam din ng mga keke kahit ninuman) na ang ing toy wika at, siempre pa, sa ugali at pakikipagkapwa-tao (sa kulturs aa 2faD. Hindi ba’ alam din ng lahat, dahil sa sine at telebisyon, na ang PUK ng kanyang lager 8 nagsasalia? Pinatutunayan lamang ato te wile ea ea ‘L, nappapakaaa a kaibhan atkakanyanan ng tang ae eee 5 pahapyaw at samakatuwid ay taling paapaneiologs ‘ng tooo, wika at ang napapaloob at Kirapapsiosban nitong keuura ang bumubuo ng tnatawag na ethnas sa Ganyopern Yak ‘Aleman, na ang big sabihly ising Bayan o pamayanas Uosuretea ma may pagkakabukod dahil sa susiing ka a hulu Se ene mmalapilapt ang “etikong" pagkakaugnay na fo ng wike hey, 52 fang kahawig na konsepro na maaaring mas malavak © ee makitid ang saklaw. Ang tnutukoy fa konsepto ty ang ease "bansa" na siyang paghakabuo st kasaysnyan np leegg Kalen oe, ipinapaniwatg ng isang wika 3a lob at sa Diss ng hans ee abayanang Pranses, kung Wt lamang sa kasaleuyang kalsahare nna sa Belhikang "Wallon,” sa Suwisa at sa Canadang “Pranses,” saman asyon * paghubos ng sang pangshee Kets mls mg ea a ne mes prupeng cies wha, ma pabang pg ig Pranses ay iyong ang mga labi ay nakaposisyong haha 2 LUKOL SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO na Latin ng Kalagtnaang Panahon (Middle Ages) maliban sa Basko, 98 may isang mahiwagang pinagmulan, at sa Breton, na n : Feet pun nasa Sha ang ethos o bayan (lang kabuuang may sri at natatanging wk at kultura) ay isang umiiral na lamang na pagkal samantalang ang bansa ay sang nabubuklod na kabuuang panglaltura na esu ‘ng isang pagsulong sa kasaysayan na humahantong sa pagkabuo ng isang estado. ‘Ang iba pang bahagi ng kabayanang Pranses ay hindi naging (0 hindi pa nagiging) mga bans Bawa isa ay nananatling kabuuang eziko sa kinapapaloobang estado, isang kalagayang nagbubukod sa kanila sa sbang pagkakulturaat-wika ng mga Anglo-Saxon sa Ca- nada, mga Fleming sa B sno" at "Aleman" sa Suwisa. Ang ki ay naipapahiwatig at pakikilala, higit sa lahat, sa larangan ng wika. Ito ang dabilan kung bbakit ang mga altang “etniko" sa Canada at Beihika ay pinakamatind! ‘2 larangan ng wika at tinatagurian gang “mga problemang ling- guwistiko." Ang pagkauwi ng mga problemang ito sa emosyonal na erm zk tur ang sang ong mas tismo ng mga Canadian French, isang hangaring Tanabot ng lilusan ng mga Negro se America haloewa, ah Wala silang pagkakaiba sa mga kapwa Amerikano sa larangan ng wika at kultura. Di gaya ng Estados Unidos, ang Canada ay isang estido ngunit hindi isang kultura, Dahii sa wika at sa taglay nitong \tadisyon, ang isang bahagi ng Canada ay lumilingon sa Amerika © sa Inglatera at ang isa pa ay nakatanaw sa Pransiya. Ganito rin sa estado ng Belhika, na ang dalawang kultura'y naghahatakan tungo sa Pranses at sa Olandes. Isang maunlad na kabuvang pulitkal ang Suwisa, ngunit ito'y hindi kailanman matatawag na isang kultura—liban na lamang kung ang salitang ito ay maiuukol sa paggawa ng relo o sa pagpapairal ng isang malawak na sistemang pambangko. Bagamat Suwiso, si Rousseau ay nakaugat sa literatura at pilosopiyang Pranses’ ng ang kanyang pagka-Suwiso ay wa- xumang kultural na kabuluhan—aunay na aagkataon lamang, ipinanganak sa Suwisa, Kahit Suwiso rin, si Burckhardt ay tumubo at nag-ambag sa tradisyong intelektuwal ng wika at kulti- rang Aleman. Nangangahulugan lamang ito na may mga estadong ‘walang kinalaman sa alinmang paghubog ng isang kabuvan ng Wika at kultura. Kaya lamang namamalagi ang mga estadong ito ay dahil"MGA PILING DISKURSO SA WIKA AT LIPUNAN ‘Sa pagutimbang Sa_pamama; daigdig. Sa gayon, dalawang banca fumubo sa kalawakan ng kultura at kabayanang ipinspahayag oe yikang Aleman. Datapwat hind! napawi ang Kabucand ieleeed oe ito. Nagkaroon lamang ng pagkakataong higit na napsiberey on sarling kultura na identidae, ang “ae ? p ” “kapransesan,” 0 ‘kaanglo-saxonan” sa pamemagitan ng kani-kanilang wika ‘At kahit magkakahiwalay sa larangang pi c it sa isa't isa ng mga bansang “wubong Europeo-Ingles” ng Commonwealth ng Britanya at ‘Ag mabuting relasyon ng mga ito sa Estados Unidos rf 4B Sa mala-misyonerong pagpapairal ng nidad" ng mga bansang Kasbla sa Amerika-Latino, at ng “culture franchise” ng mga bansang Pranses at mala-Pranses. Narito tin an feanchi B ‘mala-Pranses. Narito rin ang ing bakit ang buong daigdig ay punung,) ng eae ‘8 Gaigdig ay punung-puno ng lahat ng. inian, serbisyo sa impormasyon, eskuwee Jahan, iskolarsip at iba par s pagpepalaganep he Pang paraan sa pagpapalaganap ng pagka- . kabuo ng alinmang kultura at estado, na may pagpapahilags oa } saniing kakanyahan at mathun agaganap higit | sa lahat sa larangan ng wi kanawukulang pulitko-kul a LUKOL SA WIKA AT KULTURANG PIUPINO a ‘Ang papel na ito ng wika sa pagpapalaganap ng kultura ng isang, bbansang-estado ay mapapansin din sa negatibo nitong aspeto, 52 konsepto ng “irredentismo,” ang pagsasangkot at pulitkal na pag- natural na hangarin ng bawat kabuuang lumawak. Nanga- an lamang ito na ang maselang balanse ng estado at ng. at-wika sa loob ng konsepto ng “bansa” ay labis na ing sx panig ng pulitka dahil sa kalakasan ng estado. Nagdulot ng kapaitan sa relasyon ng mga bansa dahil sa mga pangaagaw nina 'y problemang nauwi sa Pagiging “nasyonal” ng lingguwistiko-kultural na kabuuan dahil sa Pagkalaganap ng konsepto ng “estado.” Sa kabilang dako naman, itong estado, bilang pagkakabuo ng mga to sa isang pangkala- hhatang kaayusan, ay napipinsala rin ng ethnos hindi lamang dahil sa tudyok nitong separatista tulad ng nangyayari sa Canada o sa Belhika, kkund: dahil din sa pagiging isang di-mauiyak na continuum nito, na sa kaso ng mga etnikong grupo na bai-baitang ang pagkakahawig sa ‘wika at kultura, gaya sa Indonesia o sa Congo, ay nakakabuo lamang 1g isang bansa sa pamamagitan ng walang-tigil na pagpupunyagi ng isang estadong kadalasa'y lumilitaw bilang reaksyon sa pagkaka- sakop o di-sinasadyang pagkakasama sa agds ng kasaysayan. Ang huling katangiang ito ng ethnos ay batay fin sa pagkakatanaw at pagkakadama sa kultura bilang kabuuang ipinapahiwatig ng wika, bagamat umiiral sa isang malabo at limitadong saklaw lamang, ‘Kaya, mula sa pinakamalit na pagkakabuong kultural hanggang, sa pinakamalawak, ang nagpapakilala ng identidad sa labas (at pat ng kinauullang kultura, An easing, kasangkapan a. pak Kabuvang koltural kundi ang pinakabalanglas pa in ng pagkakae tinawa nifo sa realidad~—kung paano nadarama, nus, tinasaayos at nataarob upang bubugin gang kalra ng mga katotohanan, Sg lahat ng bagay alam ng sinumang malas maglakbay nasi walang mawang 6 labas ng alinmang kulturang Bianean nena hind nia nanngh, Kah pano, ag wk Nun ang lawak alain ng pag-aangking to ay masusukat lamang Seikasapaan at haangkupan ng kanyang pakikipag-unawaan at Pakiugat mga cong lumaki si wikang to. Hengga hind! attra ang kanyang pananalta sa katumbasnitong kilos, asl at