80% found this document useful (10 votes)
3K views92 pages

Gotabaya Rajapaksa-Presidential Election 2019-Manifesto (Sinhala)

SLPP's presidential hopeful Gotabaya Rajapaksa has unveiled his manifesto for the Presidential Election 2019 during a ceremony held at the Nelum Pokuna Theatre.

Uploaded by

Ada Derana
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
80% found this document useful (10 votes)
3K views92 pages

Gotabaya Rajapaksa-Presidential Election 2019-Manifesto (Sinhala)

SLPP's presidential hopeful Gotabaya Rajapaksa has unveiled his manifesto for the Presidential Election 2019 during a ceremony held at the Nelum Pokuna Theatre.

Uploaded by

Ada Derana
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 92

f.

daGdNh
rg yok
fi!Nd.Hfha ±lau

Tng rgla - rgg fygla


rg k`.k fmr ±lau
f.!rjŒh iajdókajykai" f.!rjŒh mQcl;=ukss" ish¨
fouõmshks" ¥ orejks" ys; ñ;=rks"
fld<U wdkkao uyd úoHd,fha wOHdmkh ,nk wjêfha
isg u udf.a leue;a; jQfha › ,xld hqo yuqodjg ne|S
uõrg fjkqfjka fiajh lsÍug h' foaYmd,k mjq,l
Wm; ,o idudðlfhl= jqj;a" ckdêm;sjrfhl= ùug ;nd
foaYmd,k{fhl= ùugj;a lsisÿ úfgl jqjukdjla ud ;=<
;snqfKa ke;' udf.a jeäu,a ifydaorhka jQ pu,a rdcmlaI iy
uyskao rdcmlaI fuka u" nd, ifydaorhd jk neis,a rdcmlaI
o os.= lf,l isg furg il%Sh foaYmd,kfha fh§ isákakka h'
2005 ckdêm;sjrKfhka uyskao rdcmlaI ue;s;=ud furg
ckdêm;s Oqrhg m;aùfuka miq" t;=ud uf.ka b,a,d isáfha
wdrlaIl f,alï OQrh Ndr .kakd f,i h' ta jk úg wm
ud;DN+ñh fn§ fjka j hdfï lvbu lrd meñK ;snqKs' tu
brKfuka rg .,jd .ekSug ud ;=< jQ n,j;a jqjukdj ksid
ug ckdêm;s;=udf.a b,a,Sug tlÕ ùug isÿ úh' tuÕska"
—Tn Tfí hq;=lu bgqlrkak"
rgg iaÓridr iduh /f.k taug yels úh' wk;=rej Wod
jQ iufha § rg kd.ßl ixj¾Okfha kj udj;lg wj;S¾K
uu uf.a hq;=lu bgqlr
lrùug;a ug wjia:dj Wod úh' fuys ,d ug mejiSug wjYH
j we;af;a foaYmd,k{fhl= ùfï fyda ckdêm;s Oqrh ysñlr
iqrlaIs; rgla iy
.ekSfï wruqKq iys; .ukl ud fkdmeñ‚ nj h' fi!Nd.Hu;a foaYhla
2015 ckdêm;sjrKfhka miqj o ud ;=< tjeks Wkkaÿjla
;snqfKa ke;' tfy;a j;auka wdKavqj uyskao rdcmlaI
f.dvk.kafkñ'˜
ue;s;=udg kej; ckdêm;sjrKhg bosßm;a ùug
kS;suh ndOd meñKùu ksid rg w÷rg weof.k hk fï iy .=K.rel iudchla ìys lsÍu h' f,djmqrd isÿfjñka
Nhxlr .uk .ek ìhg m;a jQ nyq;r ck;dj 2019 mj;sk mdßißl úkdYfha m%;súmdl f,i kshÕfhka yd
ckdêm;sjrKfha wfmalaIlhd f,i ud m;a lr .kakd fuka .xj;=frka tlúg neg lk cd;shla njg wm m;a ù we;s
b,a,d isáhy' iajdókajykafia,d" wkHd.ñl mQcl;=uka,d" neúka fï iqkaor osjhsk h<s;a yß; j¾Kfhka nn<k
ish .Kkla isú,a ixúOdk iuÕ ish¨ › ,dxlsl ck;dj wkd.; f,dalfha ;srir ixj¾Okfha mrudo¾Yh njg m;a
Tjqkaf.a wfmalaIlhd f,i ud m;a lsÍug uyskao rdcmlaI lsÍfï j.lSu o wmg mejÍ ;sfí' fï N+ñh u; iduh keu;s
ue;s;=udf.ka tl yçka b,a,d isáhy' tu b,a,Sug ijka îch h<s me< fkdjkq we;ehs is;+ hq.hl wms ta iduh keu;s
foñka uyskao rdcmlaI ue;s;=ud" › ,xld fmdÿck fmruqK" me<h fï N+ñh u; frdamKh lf<uq' tmßoafoka u
taldnoaO úmlaIfha o fjk;a foaYmd,k mlaI yd foaYmd,k fi!Nd.Hj;a" iqkaor › ,xldjla wm fï ,la N+ñh ;=< h<s
n,fõ. /ilf.a o ;SrKh u; ud Tfí ckdêm;sjrK frdamKh lr Tng msßkukafkuq'
wfmalaIlhd f,i m;a lrkq ,enqfõh' ta ms<sn`oj m<uq j Tn
ieug uu udf.a f.!rjh yd wdorh mqo lrñ' wmg wjYH j we;af;a rfÜ bosß .uk i`oyd wjYH ksjeros
oelaula yd wNS; kdhl;ajhls' rg yuqfõ we;s wNsfhda.
2019 ckdêm;sjrKfha § Tn ug mjrkafka nrm;< ch .ekSfï Ndr¥r j.lSu ud fj; mejÍu .ek Tn ieug
wNsfhda.d;aul j.lSuls' ia;+;sjka; fjñ' Tnf.a wfmalaIdjka u,aM, .ekaùu i`oyd
lS¾;su;a rdcH kdhlhl= jk uyskao rdcmlaI ue;s;=udf.a
udf.a uq,a j.lSu jkqfha h<s;a nrm;< ;%ia;jd§ Wjÿrlg ióm odhl;ajh o wm ,o buy;a Nd.Hhls' Tnf.a
uqyqK § we;s wmf.a ud;DN+ñh bka uqojdf.k lsisÿ wka;jd§ m%d¾:kdjka bgq lsÍu i`oyd uu udf.a Wmßufhka lghq;=
;%ia;jdohlg ysi tiùug bv fkd,efnk mßos cd;sl lrkakg iy;sl fjñ' Tn ieu b,a,d isák fi!Nd.Hj;a ›
wdrlaIdj iy;sl lsÍu h' tys§ isxy," fou< yd uqia,sï wd§ ,xldj ks¾udKh lsÍug wmg yelhdj we;s nj ud ±ä f,i
iEu ck fldÜGdihlg u tlu rgla tlu kS;shla hgf;a úYAjdi lrñ'
iuÕs iïmkakj" f.!rjŒh fldgialrejka f,i Ôj;aùug
bv ie,ish hq;= h' tfuka u kS;sfha wdêm;Hh jpkfha tu ksid Tn b,a,k rg ìys lsÍug ud iu`. w;aje,a ne`o
mßiudma; w¾:fhka u wm úiska n, .ekaúh hq;=j we;' .kakd f,i b,a,d isáñ'
ish¨ rgjeishka kS;sh yuqfõ iudkhka úh hq;= h' wka ish¨
foag jvd Tn ud fj;ska wfmalaId lrkqfha th nj ug mila ud;D N+ñhg chfõjd æææ
ù we;' cd;sl wdrlaIdj iy;sl l< miq rgl wd¾Ólh Tn ieug f;rejka irKhs æææ
mqnqÿjd,Su wiSre wNssfhda.hla fkdfõ'
fuhg"
fojkqj wmf.a ruŒh osjhsfka Ôj;ajk ish¨ ;reK ¥ mq;=ka Tfí fiajhg lem jQ
yg f.!rjŒh f,i Ôj;a úh yelsjk mßos Yla;su;a ;srir
wd¾Ólhla ìys l< hq;= h' ieug ;ukaf.a olaI;djfhka
Wmßu M, fk<d.kakg yels jk /lshdjla ;sìh hq;= h' f.daGdNh rdcmË
wmf.a j.lSu ;Dma;su;a rgjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla i


miqìï l;dj

wo jk úg f,dj ish¨ rchhkaf.a m%Odk j.lSu ù we;af;a ÿmam;alu yd we;s ke;s


mr;rh ke;s lsÍu" jiúi ke;s f.dú;ek iq,N lr ksfrda.S ck;djla ìys lsÍu"
ieug fyd| wOHdmkhla ,nd§u" msßisÿ j;=r yd msßisÿ n,Yla;sh iEu fokdg u
,nd§u" ;reKhkag yß; l¾udka; yryd yß; /lshd ,nd §u" ñksia jdihg iqÿiq
yß; k.r bÈlsÍu" iliqrejïlug yqre ck;djla ìys lsÍu" ldka;djkag idOdrK
bvla ,ndoSu" foaY.=Ksl úm¾hdih yd id.r ¥IKh je<elaùu" ffcj úúO;ajh /l
.ekSu yd iduh rchk iudchla ìys lsÍu wd§ tlai;a cd;Skaf.a ;sridr ixj¾Ok
b,lal 17 imqrd .ekSu h'

Y%S ,xldj iïu; wd¾Ól o¾Yl wkqj ÿmam;a rgla f,i lr .ekSu i`oyd fmdÿ ck iyNd.S;j a fhka hq;a meyeos,s
ye¢kajj Q ;a udkj ixj¾Ok o¾Yl w;ska ÈhqKq f,dalh yd iu m%;m
s ;a;h
s la iy jev ie,iqula wm ilia lr we;'
uÜgul isák rgls' tfy;a wjdikdjlg fuka miq.h s
jir lsym s h ;=< § f,dal m%cdj yuqfõ Y%S ,xldjg oreKq zTn b,a,k rgZ kï jQ m%;m
s ;a;s yd ie,iqï iïmdokh lrkq
miqnEulg ,laùug isÿ úh' tu ld,h ;=< wfkla fndfyda rgj,a ,enQfha jirlg wêl ld,hla mqrd fï rfÜ .ï 25"000l §
wm miqlr bÈßhg f.dia we;' ol=Kq wdishdfõ rgj,a w;r mj;ajkq ,enQ z.u iuÕ ms<is |rlaZ jevigykaj,ska ,nd.;a
jd¾Isl wd¾Ól j¾Okh w;ska wm isákafka ;%i; a jdofhka neg ck;djf.a fhdackd w;ßka h' ta wkqj rfÜ iEu .ulg u wjYH
lk we*a.ksi: a dkhg;a my<ska h' tu ksid f,dalfha fiiq rgj,a ksjdi ixLHdj" úÿ,sh" c,h yd msúiSfï ud¾." w¿;ajeähd l<
iuÕ bÈßhg hdu ;j ÿrg;a m%udo lsÍu wmg l< fkdyels h' hq;= jeõ wuqKq iy we< ud¾. m%udKh" w¨;ska wdrïN l< hq;=
jHdmD;s ixLHdj y÷kdf.k we;' ta wkqj wfma bosß whjeh
f,daljdiSkga miq.h
s ld,fha § uqyK
q §ug isÿ jQ wNsfhda. ch ie,iqï ilia jkafka tu wjYH;d mdolj h'
.ekSu Wfoid uq¿ uy;a f,dalh u oeka w¨;a udj;lg meñK
we;' wd.ñl wka;jdoh ksid f,dj mqrd ;%i;a jdoh fkdis;+ tu ck;d woyiaj,g wu;rj" úúO ud¾. Tiafia wm fj;
úrE wdldrfhka jHdma; ù kùk wú wdhqOj,ska uq¿ uy;a bosßm;a l< úúO mqo. a ," foaYh S yd cd;Hka;r ixúOdk bosßm;a
YsIg
a dpdrh u úkdY ùfï wjodkula u;= j ;sfí' isÿfjñka l< fhdackd o mokï lrf.k fuu m%;m s ;a;s m%ldYkh ilia
mj;sk uyd ffcj úúO;aj úkdYh ksid ñksidg Ôj;aùug lrk ,oafoa úYajúoHd, wdpd¾h uydpd¾hjre" tlS lafIa;j % ,g
fkdyels mßirhla ks¾udKh fjñka mj;S' uyd mßudKfhka wh;a úúO úoaj;=k"a jD;a;h S fõoSk"a fÊHIaG mßmd,k ks,OdÍka"
fmdis, bkaOk Ndú;h ksid wo jk úg jdhqf.da,fha WIaK;ajh kS;{s hka" bxðfkarejka" jHdmdßlhka" l¾udka;lrejka"
fikaÜf.%âa wxYlhlska by< f.dia we;' foaY.=‚l úm¾hdihka úúO foaYmd,k mlaI" jD;a;h S iñ;s iy úúO isú,a ixúOdk
ksid kshÕh" .xj;=r" jix.; frda." j.d úkdYh wd§ iajdNdúl ksfhdað;hka" ;reKhka iy ldka;djka wdosS 540 fofkl=f.ka
Wjÿrej,g ,laI .Kka ck;dj f.dÿre fjñka we;' wksis iukaú; fCIa; a % 28la wdjrKh jk úfYAI{ lñgq uÕska h'
wd¾Ól ;r.h yd jd‚c wNsu;d¾: ksid iudc idrO¾u ì| jeà úfYaIfhka u .u iu. ms<i s `orla jevigyk hgf;a uq`M rgu
ck;dj wdOHd;añl j msßySu ksid jxpdj" ¥IKh" /já,a, yd wdjrKh jk mßos iïuka;K % " idlÉPd yd jevuq`M mj;ajñka
ïf,aÉP;ajh rchk iudchla ìysfjñka ;sfnk nj meyeos,s h' uyck;djf.ka tl;= lr .;a f;dr;=re fuu m%;m s ;a;s m%ldYh
tfia fyhska tlS wNsfhda. ch .ekSu Wfoid f,dj mqrd z;sridr ilia lsÍu i`oyd WmldÍ úh' Bg wu;rj úh;auÕ ixúOdkh
úma,jhlaZ werö ;sfí' úiska ia:dmkh l< lñgq ta yd iudk WmfoaYl lñgq 27la u.ska
jir ;=kl muK ld,hla uq¿,af,a ilia l< l%h s dldÍ ie,iqï
tu ksid wo ish¨ f,daljdiSkfa .a wjYH;dj jkqfha ld¾ñl fhdackd o fuys we;=<;a fõ'
úma,jfhka ,enqKq m%;,
s dN /lf.k" f;dr;=re ;dlaIKh Wmßu
f,i Ndú;d lrñka" ;sridr ixj¾Ok b,lal idlaId;a lr .ekSu fuu m%;m s ;a;s iy l%h
s dldÍ ie,iqï l%h
s d;aul lsÍu u.ska
h' f,dj ish¨ rchhkaf.a m%Odk j.lSu ù we;af;a ÿmam;alu Y%S ,xldj i;= iajdNdúl iïm;a" ffcj úúO;ajfhka"a Lksc
yd we;s ke;s mr;rh ke;s lsÍu" jiúi ke;s f.dú;ek iq,N iïm;aj,ska yd mqk¾ckkSh n,Yla;fs hka Wmßu M, fk<d
lr ksfrda.S ck;djla ìys lsÍu" ieug fyd| wOHdmkhla .ekSug yels jkq we;' tu.ska Y%S ,xldfõ W.;a nqoê a u;a udkj
,nd§u" msßisÿ j;=r yd msßisÿ n,Yla;hs iEu fokdg u ,nd§u" iïm; ksis f,i l<ukdlrKh lr Y%S ,xldj ;sridr ixj¾Ok
;reKhkag yß; l¾udka; yryd yß; /lshd ,nd §u" ñksia hq.fha fmr.ukalrefjl= njg m;a lsÍu wmf.a wNs,dYh fõ'
jdihg iqÿiq yß; k.r bÈlsÍu" iliqrejïlug yqre ck;djla iyÔjkfha udj; újr lrfok" w;s OdjkldÍ ;r.h fjkqjg
ìys lsÍu" ldka;djkag idOdrK bvla ,ndoSu" foaY.=Kls wdOHd;añl ixis`§u uq,a lr.;a Ôjk l%uhlg uÕ fmkajk"
úm¾hdih yd id.r ¥IKh je<elaùu" ffcj úúO;ajh /l fn!oaO o¾Ykfhka yd fiiq wd.ïj,ska fmdaIKh jQ ksjerÈ
.ekSu yd iduh rchk iudchla ìys lsÍu wd§ tlai;a cd;Skfa .a oelaula iy wNS; kdhl;ajhla iys;j tlS .uk hdu Wfoid
;sridr ixj¾Ok b,lal 17 imqrd .ekSu h' tu b,lal idlaId;a wk.s wjia:djla Y%S ,dxflah ck;djg Wod lr fokafkuq'

ii Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


±kg ;sfhk rg
2005 jif¾ uyskoa rdcmlaI ckdêm;s;u = d rg Ndr .kakd úg
YS% ,xldfõ o< foaYh a dokh (GDP) we'fvd'ì'24'7la iy tal
S ksIm
mqo.

ksIm
a , wdodhu we'fvd'1"242la f,i igyka úh' 2006 isg 2014
olajd jir 9 ;=< oS wd¾Ólfha iS>% j¾Okh ksid o< foaYh S
a dokh we'fvd'ì'79'4 olajd 221]lska j¾Okh úh' 2014 oS"
tal mqo. a , wdodhu idudkH jYfhka jirlg we'fvd' 287lska jeä
2018 - we'fvd'ì' 32'6
2014 - we'fvd'ì' 23'7
38 ]
úfoaY Kh
ù we'fvd' 3"821 olajd by< f.dia ;snK q 's 2015 isg 2018 olajd
ld,h ;=<" tal mqo. a , wdodhu by< hk ,oafoa we'fvd'4"102 f;la
muKs' tkï" jir 4gu" 7] lska we'fvd'281 la muKs'
13'5 la j;a YS% ,xldj i;=j ;sìh hq;= ksid" wo jk úg we'fvd'ì'
rfÜ uyck;dj iy jHdmdßlhsk'a 2014 oS rchg f.jQ iuia; nÿ 7'5 muK oejeka; ixÑ; ys`.hla mj;S'
yd ikaikaokh lrk úg" 2019 oS ta jdf.a fo.=Khl nÿ f.ùug
kshñ; h' 2006 oS rdcH Kh re'ì' 2"222 la úh' th" o< foaYh S uy nexl=fõ ne`ÿïlr jxpdj ksid fmd,S wkqmd;h by< hEu
ksIm
a dokhg idfmalI a j Kh m%udKh 91] l b;d by< w.hla úh' yryd isÿ jQ mdvqj re'ì' 145ls' fiajl w¾:idOl wruqof,a mdvqj
2014 w. olajd wjqreÿ 9l ld,h ;=< oS rdcH Kh re'ì' 5"169 re'ì' 20 ls' remshf,a w.h oejeka; f,i lvd jeàu Tiafia
lska jeä ù re'ì' 7"391 njg m;a úh' tfy;a" tu ld,h ;=< rfÜ fyda rdcH iïm;aj,g lsiÿs fN!;sl w.hla tl;= lsÍula
rfÜ o< foaYh S ksIm
a dos;h we'fvd'ì' 24 isg 79 olajd iS>% f,i fkdue;sj" rdcH Kh m%udKh jeä jQ ksid" ú`oskk a g isÿ jQ mdvqj
j¾Okh jQ ksid o'foa'ks'g idfmalIa j" rdcH Kh m%udKh 71] olajd re'ì' 1"760 ls' úfoaY Kh f.ùfï oS fhoSug wjYH jeämqr uqo,
wvq úh' 2018 w.jk úg" uq¿ Kh m%udKh re'ì'13"182 olajd re'ì' 280 ls' Y%S ,xld thd¾ ,hski
a a iud.u" weKjqï lrk ,o kj
jeä ù we;s nj uy nexl=j mejiQ w;r" o< foaYh S ksIma dokhg wyia hdkd lSmhla u" mokï rys;j w;ayg s ùq u i`oyd f.jkakg
idfmalIa j" Kh m%udKh 91] olajd b;d Nhdkl uÜgulg jeä isÿ jQ jkaoh
s re'ì' 17 ls' fld<U —fmda¾Ü isᘠjHdmD;sh mokï
ù we;' 2014 w. isg 2018 w. olajd úfoaY Kh m%udKh rys;j w;ayg s ù
q u ksid" Ök iud.ug jkaoh s la jYfhka f.dv
we'fvd'ì' 23'7 isg 32'6 olajd 38] lska jeä lr .;a fï rch lrk N+ñfhka fokakg isÿ jQ jeämqr fylaghdr 5l jákdlu
úYd, Kh w¾nqohlg YS% ,xldj f.dÿre fldg wjika h' re'ì' 23 ls' by; lS mdvq" w,dN iy jkaos Tiafia j¾;udk rcfha
m<uqjeks jir 4l ld,h ;=< oS muKls' rgg isÿ ù we;s mdvqj
2014 w. jk úg" udi ;=fka NdKavd.dr ì,am;aj, isg wjqreÿ re'ì' 1"971'1 ls'
;sfya NdKavd.dr ne`ÿïlr olajd" iq/l=ïm;aj, fmd,S wkqmd;hka
;ks b,lalïj mej;s ksid" wd¾Ólfha j¾Okhg úYd, rel=,la rfÜ iïm;a l=Kq fld,a,hg úlsKfS ï j¾;udk m%;m s ;a;h
s Tiafia
iy Yla;h s la ,enqK's tfy;a" 2018 jk úg ne`ÿïlr jxpdfõ rfÜ ;sfnk iSñ; bvï úfoaYl s hkag lsiÿs ndOdjlska f;drj
whym;a m%;ú s mdl iy wksl; = a wkqjK m%;m
s ;a;s ksid" rdcH ñ,oS .ekSug yels úh' rfÜ ck;djg iy u;= mrïmrdj,g
iqrl=ïm;aj, fmd,S wkqmd;hka oejeka; f,i jeä úh' wd¾Ólfha whs;s Wmdhud¾.sl iïm;a jk yïnkaf;dg jrdh" u;a;, .=jka
wolaI mßmd,kh iy jxpksl f,i fmd,S wkqmd;h jeä lsÍu f;dgqfmd<" fjr< ;Sre" wyia wjldYh" uyd mßudKfha bvï"
ksid 2015 isg w;s úYd, fmd,S msßjehla oeÍug wmg isÿ úh' rdcH ixia:d iy rdcH nexl= l=Kq fld,a,hg úlsKfS ï m%;m s ;a;h
s
fuf,i orkakg isÿ ù we;s jeä fmd,S msßjeh we'fvd'ñ'834'6 oekgu;a lsh% d;aul fjñka mj;S'
fyda re'ì'151'1 ls' th fld<U-lgqkdhl wêfõ.S ud¾.hla
^re'ì'48& iy fu.d fjdÜ 900l fkdfrdÉfpdaf,a ;dm n,d.drhla Tn b,a,k rg
^re'ì'103& boslßs ug yels jk uqo,a m%udKhls' M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" úkh .rel
iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla '''
2015 isg fï olajd wjqreÿ 4l ld,hla ;=< oS /lshd wjia:d fï idrj;a uõìu u; fjfik isxy," fou<" uqi, a ïs " uef,a" n¾.¾
409"000la wysñ fldg we;' 2014 oS wdishdfõ ;sridru fldgia wdoS ish¨ ck fldgia wo Ôj;a jkafka wdishdfõ wdYap¾hh f,i
fj<`ofmd< f,i jd¾;d jQ fld<U fldgia fj<`ofmd<" 2006 isg oshK
q q fjñka mej;s rg RK wd¾Ólhla lrd .uka lrdúoehs
2014 olajd" we'fvd'ì' 5'7 isg we'fvd'ì' 23'7 olajd 4 .=Khlska hk miq;eú,af,ka iy ksoyfia .;a yqiu a ljr kï fudfyd;l
muK j¾Okh úh' 2015 isg fldgia fj<`ofmd< oejeka; f,i ;%i; a fndaïn m%ydrhlska wjika fõo hk ìfhks' ¥IKfhka iy
lvd jeà" wo jk úg" tys m%d.aOkh we'fvd'ì' 15'3 w.hla olajd wld¾hlaIu;djfhka msß wid¾:l rdcHhla lrd rg f.k hEu
wvq ù we;' tmuKla fkdj" osfkka osku" ;j ÿrg;a my; jeàula ms<ns `o ms<l
s ,
= la o ck;dj ;=< we;' tu wúpdrj;a hq.h ksudlr
fmfkkakg we;' tu ;;a;j a h fjkia lsÍug lsiÿs lsh % d ud¾.hla fi!Nd.Hj;a foaYhla WodlsÍfï iqN fudfyd;g wm <Õd fjñka
.kakd njla o fkdfmfka' isà' M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" .=K.rel"
úkh.rel" idOdrK iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla hk
2005 oS" ;snQ úfoaYh
S ixÑ; m%udKh we'fvd'ì' 2'7la muKs' 2014 p;=¾úO wruqKq ch .ekSu i`oyd oi m%;m s odjka Tiafia .uka l<
wjidkh jk úg" tu ixÑ; we'vd'ì' 8'2 olajd by< kxjd ;snK q 's hq;= jevms<fs j<la foaYmd,k{hsk"a úoaj;=kAa iy jD;a;h S fõoSkfa .a
2015 isg úfoaY ixÑ; YS>f% hka lvd jegqKq w;r 2018 wjidkh tlÕ;dj we;sj ilia lr ;sfí' by< u uyck iyNd.s;j a hla
jk úg we'fvd'ì' 6'9 olajd wvq úh' 2019 fmnrjdß 28 osk Y%S iys;" m%cd;ka;j % doS m%fõYhla uÕska tys iY%l
S m%;M s , Tng Wreu
,xldj i;=j ;snQ úfoaY ixÑ; m%udKh we'fvd'ì' 6'0 olajd my; lr fok iu!oaêu;a wkd.;hla Wod lsÍug wm m%;{ s d fokafkuq'
nei ;snQ w;r" tu w.h 2010 foieïn¾ 31 osk ;snQ we'fvd'ì'
7'2 w.hg;a jvd fnfyúka wvqh' 2019 oS wju jYfhka we'fvd'ì'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla iii


mgqk
rg k`.k fmr ±lau i cj iïmkak ;dreKHh h 25
miqìï l;dj ii cj iïmkak ;dreKHhg l%Svdfõ iún,h 26
±kg ;sfhk rg iii keKn, iys; <ud mrmqrla 26
Tn b,a,k rg iii iudc wd¾Ólhg odhl jk ldka;d mrmqrla 27
M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" úfYaI yelshdjka iy wdndO iys; mqoa.,hska 27
úkh .rel iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla ''' iii f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis iudchla 28
zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla 28
uyck ysff;IS rdcH fiajhla fjkqfjka 28
m<uq fldgi úY%dñl m%cdj 29
oi jeoEreï m%;sm;a;s 02 ixia:d" w¾O rdcH wdh;k iy nexl= 29
fm!oa.,sl wxYh 29
úfoaY /lshd n<ldh 30
fojk fldgi fm!oa.,sl wdrlaIl fiajd 31
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla 06 iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla 31
ld¾hlaIu md,khla 06
¥IKh mrojk rgla 07
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh 08 miajk fldgi
cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla 09 ck;d flakaøSh wd¾Ólh 34
ck;d flakaøSh wd¾Ólhla 36
2020 -2025 id¾j wd¾Ól b,lal 36
f;jk fldgi id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj 36
iqrlaIs; rgla 12 läkï iyk ie,eiau 36
cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek 12 nÿ m%;sm;a;sh 36
wfm%a,a 21 isoaêh 13 fmdÿ ck cSjk iyk 37
u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla 13 kj nexl= l%uhla 37
wdrlaIl fiajd ( fiajhg wdrlaIdjla 13 YS% ,xldfõ m%d.aOk fjf<|fmd< 38
;Dma;su;a fmd,sia fiajhla i`oyd 14 taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh 38
isú,a wdrlaIl n,ldh 15 ;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek 38
wm fjkqfjka lem jQ rKúre Tn fjkqfjka 15 fmdfydr Ndú;fha kj fmr<sh 39
ñ;%YS,S iy fkdne`ÿkq úfoaY m%;sm;a;shla 15 îc iy me< ksIamdokh 39
ieliqïlrKh yd .nvd lsÍu 39
wf,úh iy m%jdykh 40
isõjk fldgi lDIs kfjda;amdok m¾fhaIK fhduqjla 40
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la 18 w¨;a iy,a ux.,Hh 40
udkj iïm;a ixj¾Okfha kj ÈYdk;sh 20 wmkhk fNda. j.dj 41
m%{diïmkak mqrjeisfhla ( oekqfuka msßmqka iudchla 20 f;a j.dj 41
uõ ;=ref,ka .=reuõ fijKg 20 rn¾ j.dj 41
mdi,a wOHdmkfha kfjdaoh 20 fmd,a j.dj 41
úNd. flakaøSh wOHdmk l%uh fjkqjg wfkl=;a wmkhk fNda. 42
YsIH flakaøSh wOHdmk l%uhla 21 l=re÷ j.dj 42
úYajúoHd, iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh 21 .ïñßia 42
jD;a;Sh ;dlaIKfõoSka ìyslrk ëjr l¾udka;hg iún, 42
Wiia wOHdmk l%ufõohla 22 lsfrka imsfrk rgla 43
ksfrda.Slug uq,a ;ek 23 uia iy ì;a;r wmkhk l¾udka;hla f,i 43
—iqj osúu`.˜ jevigk 23 ld¾ólrKfhka Tíng 44
fi!LH fiajd myiqlï ixj¾Ok jevigyk 23 ixpdrl l¾udka;h 45
foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH fCIa;%h 25 weÕ¨ï l¾udka;h 46

iv Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


boslsÍï l¾udka;h 46 iuqøSh iïm;a 66
iSks ksIamdok l¾udka;h 47 ckdjdi yd k.r 66
iq¿ iy uOH mßudK l¾udka; 47 mdßißl wOHdmkh 67
il%Sh iuqmldr jHdmdrhla 47

kujk fldgi
yhjk fldgi .=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla 70
;dlaIKh u; mokïjk iudchla 50 .=K.rel úkh.rel idOdrK iudchla 71
;dlaIKh u; mokïjk iudchla 50 wd.u oyug m%uqLia:dkh 71
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla 50 kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid 71
ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla 50 meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla 72
äðg,alrKh jQ ,xldjla 51 b;sydih" mqrd úoHdj iy cd;sl Wreuhka 72
f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla 51 ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj 73
idys;H fCIa;%h 73
fõosld kdgH fCIa;%h 73
y;ajeks fldgi iskud fCIa;%h 73
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh 54 ix.S; fCIa;%h 74
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh 56 k¾;k fCIa;%h 74
A9 iuÕ C9 ( iS yevfha wd¾Ól fldßfvda kuhla 56 Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%h 74
kd.ßl m%;sjHqy.;lrKh 56 Ydka;sl¾ufõoSka 74
isõuy jdksc k.r 56 iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh 74
cd;sl k.r (National Cities) 56 wvq wdodhï,dNSka jeä wdodhï,dNSka
iyiïnkaê; k.r (Connecting Cities) 56 njg m;alsÍfï jevigyk 74
fmdl=re k.r (Cluster Cities) 56 iudc wdrlaIKh 75
w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh 56 wmrdO md,kh 75
iqj myiq .ukla - mßir ys;ldó m%jdyk moaO;shla 57 ud¾. wk;=re md,kh 75
iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla 57 i;d iSmdjdg o fifkyi 75
ud¾.ia: m%jdyk fiajd 57
ÿïßh fiajd 58
jrdh iy .=jka fiajd 58 oyjk fldgi
fld<U jrdh 58 .u iuÕ ms<si|r 78
yïnkaf;dg jrdh 58 .u iuÕ ms<si|r 78
.=jkaf;dgqfmd< ixj¾Okh 58 ckuQ, uKav,h iy ckuQ, uOHia:dkh 78
mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg 59 .eñ ,shg rfÜ iúh 78
mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Njhkag udreùu 59 m%dfoaYSh ixj¾Okh 79
c, iïm; 60 oñ< uqia,sï ifydaor;ajh 79
wdmod l<ukdlrKh 60 j;= wdY%s; m%cdj 80

wgjk fldgi igyka 81


;sridr mßir m%;sm;a;shla 64
;sridr mßir m%;sm;a;shla 65
N+ñh 65
l¾udka; 65
li, l<ukdlrKh 65
jdhq f.da,h 66
ffcj úúO;ajh 66

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla v


oi jeoEreï
m%;sm;a;s
m<uq fldgi
oi jeoEreï m%;sm;a;s

M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" .=K.rel" úkh.rel" idOdrK


iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla hk p;=¾úO wruqKq ch .ekSu i`oyd oi
m%;smodjka Tiafia .uka l< hq;= jevms<sfj<la foaYmd,k{hska" úoaj;=kaA iy
jD;a;ShfõoSkaf.a tlÕ;dj we;sj ilia lr ;sfí' by< u uyck iyNd.s;ajhla
iys;" m%cd;ka;%jdoS m%fõYhla uÕska tys iY%Sl m%;sM, Tng Wreu lr fok iu!oaêu;a
wkd.;hla Wod lsÍug wm m%;s{d fokafkuq'

oi m%;smod cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek


1' cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek cd;sl wdrlaIdj ì|jeà we;s rgl" wka
2' ñ;%YS,S iy fkdne÷kq úfoaY m%;sm;a;shlaa ish,a, Bg idfmalaI j ì|jeàu iy tuÕska
cd;sl rdcHh wysñùu olajd jk w¾nqoldÍ
3' msßisÿ rdcH md,khla jd;djrKhla f.dvkeÕSug we;s yelshdj
4' ck;djg j.lshk jHjia:d m%;sixialrKhla wm iuld,Sk cd;Hka;r WodyrK weiqfrka
5' M,odhS mqrjeisfhla - iY%Sl udkj iïm;la wjfndaO lrf.k we;' ljr rdcHhl fyda
meje;au r|d mj;skafka cd;sl wdrlaIdj
6' ck;d flakaøSh wd¾Ólhla
flfrys ;nk by< wjOdkhg idfmalaIj h'
7' ;dlaIKh u; mokï jk iudchla tneúka wmf.a md,khla hgf;a m%cd;ka;%jdoS
8' fN!;sl iïm;a ixj¾Okh uyck wjldYhka wyqrd,Sfuka f;dr j cd;sl
9' ;sridr mßir l<ukdlrKh wdrlaIdj iqrlaIs; lrkq msKsi wjYH kùk
l%fudamdhhka wkq.ukh lsÍug lghq;= flf¾'
10' úkh.rel" kS;s.rel iy .=K.rel iudchla

1' cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek 3' msßisÿ rdcH md,khla


cd;sl wdrlaIdj ì|jeà we;s rgl" wka ish,a, Bg idfmalaI wo ojfia rfÜ ck;dj y`v kÕd wfmka b,a,d isák
j ì|jeàu iy tuÕska cd;sl rdcHh wysñùu olajd jk m%Odk;u b,a,Su kï ck;d wfmalaId bgq lrk rdcH
w¾nqoldÍ jd;djrKhla f.dvkeÕSug we;s yelshdj wm md,khla ìys lsÍu h' ta hgf;a mdroDYH m%;sm;a;s rduqjla
iuld,Sk cd;Hka;r WodyrK weiqfrka wjfndaO lrf.k hgf;a uyck ksfhdacs;hkaf.a iy rdcH ks,OdÍkaf.a msßisÿ
we;' ljr rdcHhl fyda meje;au r|d mj;skafka cd;sl lem lsÍu iy;sl lrk ¥IKfhka f;dr rdcH md,khla wm
wdrlaIdj flfrys ;nk by< wjOdkhg idfmalaIj h' ia:dmkh lrkafkuq'
tneúka wmf.a md,khla hgf;a m%cd;ka;%jdoS uyck
wjldYhka wyqrd,Sfuka f;dr j cd;sl wdrlaIdj iqrlaIs; 4' ck;djg j.lshk jHjia:d m%;sixialrKhla
lrkq msKsi wjYH kùk l%fudamdhhka wkq.ukh lsÍug foaYmd,k mlaIj, iy tajdfha kdhlhskaf.a Wjukd tmdlï
lghq;= flf¾' iy fm!oa.,sl wNs,dYhka fjkqfjka Y%S ,xldfõ wdKavql%u
jHjia:dj Ndú;d l< hq.h wjika lr wfma wdKavql%u
2' ñ;%YS,S iy fkdne÷kq úfoaY m%;sm;a;shla jHjia:dfõ isÿ lr ;sfnk jHdl+,;ajh msgqolsñka ck;djf.a
Y%S ,dxflah wNsudkh f,dalh bÈßfha by<ska Tijd ;eîu mrudêm;H n,h m%uqL;ajfha ;nd l%shd;aul lrk kj
wfma úfoaY m%;sm;a;sfha moku fõ' rfÜ iaffjÍ;ajh yd jHjia:d m%;sixialrKhla wm fkdmudj bosßm;a lrkafkuq'
iajdëk;ajh lsisu fldkafoaishla u; mdjd fkdfok" N+ñh fyda
rdcH jHjidhhka úfoaYhka w;g m;a fkdlrk iy rgg 5' M,odhS mqrjeisfhla - iY%Sl udkj iïm;la
wys;lr .súiqï w;aika fkd;nk m%;sm;a;sh wm wdrlaId rgl iuDoaêh r|d mj;skafka tys jdih lrk mqrjeishkaf.a
lrkafkuq' ta fjkqjg wm f,dj ish¨ rgj,a iudk ñ;=rka oekqu" yelshdj iy ld¾hY+r;ajh u; h' tfy;a hq.fhka
fia i,ld l%shd lrk ziuñ;% úfoaY m%;sm;a;shlaZ wkq.ukh hq.h f,dalh ;=< ks¾udKh jk w,q;a m%jK;d" uyd bosß msñ
lrkakg lem fjuq' iuÕ wm o Bg wkql+, j .uka lsÍug kï kfjda;amdokh
mokï lrf.k udkj iïm;a ixj¾Okh l< hq;= h.
ta i`oyd ksfrda.S" oekqfuka iúu;a" M,odhS mqrjeisfhla
f.dvke.Sfï j.lSu wm ndr .kafkuq'

02 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


6' ck;d flakaøSh wd¾Ólhla 9' ;sridr mßir l<ukdlrKh
wm úiska f.dvke.+ fmdÿ ck;djg nrlafkdjQ foaYSh .yfld<" we<fod< iy i;d iSmdjd uq,a lr.;a mßirh ne|S
jHdmdßlhd Yla;su;a l< wd¾Ólh lvd úkdY lsÍfï we;af;a wmf.a iqiqu;a iuÕ h' tneúka wkd.; mrïmrdj
j.lSu iïmQ¾Kfhkau j;auk rch úiska Ndr .; hq;= h' fjkqfjka wm mßirh ;sridr f,i wdrlaId lr.; hq;= h'
foaYSh jHdmdßhd f.dv.ekSu i`oyd wjYH jkafka fõ.fhka w¨;a jk j.d ix.%duhla fuka u ish¨ jkdka;r wdrlaId
jevlrk rgls' ta i`oyd jk ksYAÑ; b,lalhla iys; lsÍug wm lghq;= l< hq;= h' h,amskQ kS;s rduqj fjkia
ixj¾Ok jHdmD;s rch i;= úh hq;= h' tu jev ms<sfj< lr ish¨ mßir wjNdú;hka ksud lsÍu i`oyd wjYH kS;s
±kgu;a wms ilia lr wjika h' tfy;a ta i`oyd m<uqj rduqjla ia:dmkh l< hq;= h' ish¨ .x.d" we<fod< msßisÿ
foaYSh jHdmdßlhka uqyqK § we;s w¾nqofhka Tjqka f.dv.; lsÍfï jevigkla iuÕ mqrjeishkag c,h i`oyd we;s Y=oAO
hq;= h' ta i`oyd Tjqkg wjYH ish¨ myiqlï uq,a jir lSmh jQ whs;sh wdrlaId lsÍu wm i;= j.lSula fõ'
;=< §u ,nd fokq we;' iEu mqrjeisfhl=gu ksYaÑ; wd¾:sl
ia:djr;ajhla" ÈhqKqùfï iudk wjia:d iy f.!rjdkaú; fi!Nd.Hj;a foaYhla lrd myiqfjka <Õdùug ndOdjla j
Ôú;hla .; lsÍfï whs;sh ia:djr lsÍu i`oyd wmf.a mj;sk iy rdcH hka;%h wl¾uKH lr we;s h,amek .sh
ck;d flakaøSh wd¾Ól ixl,amh u; wms ksn`oju fmkS kS;s fr.=,diss" wdh;ksl iy mßmd,k jHjia:d ish,a, kej;
isákafkuq' ta i`oyd jk läkï cSjk jevigykg wu;rj i,ld n,d wjYH m%;sixialrK fhdackd bosßm;a lsÍu i`oyd
wfma wruqK Okm;Ska g jvd fmdÿ ck;dj k`.d isgqùuh wm zkS;s m%;sixialrK iNdjlaZ ia:dmkh flfrkq we;'
ta i`oyd iQodkï h'
10' úkh.rel" kS;s.rel iy .=K.rel iudchla
7' ;dlaIKh u; mokï jk iudchla iudchg idOdrKh bgq lrk kS;sfha wdêm;Hhg .relrk
kùk ;dlaIKh iy f.da,Sh m%jK;djka je<|.kakd ;reK mqrjeisfhl= ks¾udKh lr kS;s.rel rgla iy ;sridr
is;=ïme;=ïj,g iumd; jk yd kfjda;amdokhkag m%uqL;ajh iudchla f.dvke.Su wfma n,dfmdfrd;a;=j iy wêIaGdkh
,efnk ixj¾Okfha kj udkhka lrd hd yels ;dlaIKSlrK fõ¡ ta jHdhdufha § wdndê; iy úfYaI yelshdjka iys;
ie,iqula wo rgg wjYH h' wmg ixj¾Okfha by< u ysKs m%cdjg iy ;reK ;reKshkag o m%Odk iudc wd¾Ól
fm;a;g <Õdùug kï kQ;k ;dlAIKsl oekqu iy Ndú;h Odrdfjka neyer j yqfol,d ùug bv ;nkafka ke;' Tjqkag
fkdmud j w;am;a lr .ekSug wjYH h. wfma flakaøSh o wNsudkfhka hq;= j keÕS isàug" ish cSjk wNsjDoaêh
wjOdkh fhduq lr ;sfnkafka oekqfuka iy l=i,;dfjka Wodlr .ekSug wjYH myiqlï iys; mßirhla ks¾udKh
mßmQ¾K wkd.; mrmqrla ks¾udKh lr .ekSu i`oyd h' flfrkq we;'

8' fN!;sl iïm;a ixj¾Okh


wfma rg by< u ixj¾Ok biõj lrd f.k hdu i`oyd
wjOdkh fhduq l< hq;= m%Odk u fCIA;%h jkafka wfma
fN!;sl iïm;a jvd M,odhS f,i mßfNdackh lsÍu h' rfÜ
iq¿ m%foaYhla iSudj blaujd mßfNdackh lrk w;r úYd,
m%foaYhla W!k mßfNdackfhka hqla; h. tu ksid myiqlï
iy wd¾Ól wjia:d rg mqrd u jHdma; lrñka rfÜ ´kE u
ia:dkhla kùk udkj ckdjdihlg iqÿiq ia:dkhla njg m;a
lsÍu wmg mejÍ ;sfnk wNsfhda.hls' tu wNsfhda.h Ndr
.ekSug wm iQodkï h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 03


¥IKfhka f;dr
ld¾hlaIu md,khla
fojk fldgi
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla

••¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla


••¥IKh mrojk rgla
••rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh
••cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla

ld¾hlaIu md,khla ¥IKh mrojk rgla


wdishdfõ wdYAp¾hu;a u rgla f,i wm oS¾> ld,hla ;siafia ck;dj by< m%uqL;ajhls;a
f.dvke.+ Y%S ,xldj miq.sh wjqreÿ y;ryudr b,a,d isák jxpd ¥IK ráka ;=rka lsÍug
;=< ol=Kq wdishdfõ wvqu wd¾Ól ixj¾Ok lsisÿ pls;hlska f;drj wm lem jk nj im:
fõ.h we;s rg njg m;a ù we;af;a fuu fldg m%ldY lrk w;r jxpd ¥IKfhka f;dr
wdKavqfõ w¥ro¾YS iy wld¾hlaI u md,kh foaYmd,{fhl= muKla fkdj mqrjeisfhl= o
ksidh' tu lvdjeàug m%Odk u fya;=j ù ìyslr .ekSug wm lghq;= lrkafkuq'
we;s rdcH hka;%Kh M,odhS ld¾hlaIu rdcH
hka;%Khla njg m;a lsÍu i`oyd wms lem cd;sl iu.shg u. lshk
jkafkuq' m%cd;ka;%jd§ md,khla
f,dal n,j;=kaf.a iy cHd;Hka;r rdcH fkdjk
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh ixúOdkj, wNs,dIhka fjkqjg ck;djf.a
rfÜ wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sh ;=< Yla;su;a wNs,dIhka u; kj jHjia:djla y`ÿkajd oSug
fm!oa.,sl wxYhla fuka u Yla;su;a rdcH wm lghq;= lrkafkuq' uyck;djf.a fuka u
wxYhla o mej;Su wjYH fõ' wm rdcH úúO foaYmd,k iy nyqck ixúOdkj, fhdackd
jHjidhhka lsisfia;a fm!oa.,SlrKhg ,la ,nd f.k kj jHjia:dj ìys lsÍu i`oyd
lrkafka ke;' ta fjkqjg iEu rdcH jHjidhla md¾,sfïka;=fõ ish¨ u mCI ksfhdackh lrk
u M,odhS iy ld¾hlaIu wdh;k njg m;a lsÍu f;aÍu ldrl iNdjla m;a lsÍug lghq;= fhdokq
i`oyd wjYH mshjr .kq ,efí' ,efí'

ld¾hlaIu md,khla •• wud;HdxYj, ld¾hNdrh l%shdjg kexúh hq;af;a


wud;Hjrhdf.a Wmfoia wkqj wud;HdxY f,alïjrhd m%uqL
wdishdfõ wdYAp¾hu;a u rgla f,i wm f.dvke.+ Y%S ,xldj rdcH ks,OdÍ jHqyh u`.ska h' tu ksid iEu wud;HdxYhl
miq.sh wjqreÿ y;ryudr ;=< ol=Kq wdishdfõ wvqu wd¾Ól u f,alïjrhd f,i m;a lrkq ,nkafka ukd mßmd,k
ixj¾Ok fõ.h we;s rg njg m;a ù we;af;a fuu wdKavqfõ yelshdjka iy w;aoelSï iys; zl%shdYS,sZ wfmalaIs; wruqKq
w¥ro¾YS iy wld¾hlaI u md,kh ksidh' tys m%;sM,hla yUd hd yels ks¾udKYS,S rdcH ks,OdÍka yd úoaj;a
f,i rdcH wxYh" foaYSh jHdmdßlhd" ksIAmdolhd iy f.dúhd jD;a;slhka h'
we;=`M iuia; moaO;shu nrm;, mßydkshlg ,laj we;'
tu lvdjeàug m%Odk u fya;=j ù we;s rdcH hka;%Kh •• tu ks,OdÍkag iy bosßfha oS tu ;k;=rej,g m;aùug
M,odhS ld¾hlaIu rdcH hka;%Khla njg m;a lsÍu i`oyd iqÿiqlï we;s fojk fm< ks,OdÍkag o wjYH w;sf¾l
wms lem jkafkuq' úIh oekqug iy úfYAI l<ukdlrK mqyqKqj ksrka;r j
hdj;ald,Sk lr .ekSug iEu fofkl=gu iudk wjia:dj
•• wkd.;fha oS wfmalaId lrk fi!Nd.Hj;a foaYhla ie,fik mßos foia úfoia mqyqKqj,g fhduq lsÍfï úêu;a
f.d`vke.Su i`oyd lemfjk ld¾h Y+r wud;H uKav,hl l%ufõohla we;s lrkq ,efí'
wjYH;dj u;= ù we;' ta wkqj fuu cd;sl jevms<sfj<
l%shd;aul lsÍu i`oyd m%dfhda.sl iy h:d¾:jd§j •• ish¨ u rdcH wdh;k m%OdkSka" ixia:d iNdm;sjreka iy
wkd.; leìkÜ uKAv,fha ixhq;sh ;SrK`h lrk w;r wOHlaI uKav, idudcslhka f,i kdhl;aj yelshdfjka
ta ta wud;HdxY i`oyd wod< j.lSu oeßh yels iqÿiq u hq;" úIh ms<sn`o ukd oekqula we;s" iqÿiqlï yd
uka;%Sjreka f;dard m;alr .efka' w;aoelSïj,ska mßmQ¾K iy l%shdYS,S msßila m;a lrk

06 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


kj l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' kùk iudchSh ¥IKh mrojk rgla
wjYH;dj,g f.dapr jk mßos wod< fiajd ld¾hlaIu
lsÍu i`oyd ;dlaIK úfYaI{hka (Technocrats) wkqhqla; ksoyiska miq iEu wdKavqjlgu mdfya ¥IK fpdaokd t,a, ù
flfrkq we;' ;snQ kuq;a hymd,k kñka n,hg meñKs mj;sk rch ;rï
jxpdfõ ¥IKfha fhÿKq ;j;a lsisÿ rchla fkdùh' rdcmlaI
•• oekg mj;sk tlsfklg fkd.e<fmk iy m%dfhda.sl foaYmd,k ksud lsÍu i`oyd miq.sh jir y;r yudrl
fkdjk rdcH mßmd,k iy rdcH jHjidh pl%f,aL" ld,hla uq`M,af,a foaYmd,k ffjrfhka u;aj kegQ kdv.fuka
m%;sfYdaOkh fldg ld¾hlaIu ck;d fiajhlg bv fuu rch ck;djg Tmamq lr fmka jQfha wfma ksfodia nj
ie,fik mßos hdj;ald,Sk lsÍug wjYH wksl=;a pl% f,aL muKs' ta .ek wm Tjqkag ia;=;sjka; jk kuq;a fuu rch
y`ÿkajd fokq ,efí' uy nexl= fld,a,fha isg ixialD;sl wruqo, fld,a,lEu
olajd isÿl< ish¨ ¥IK jxpdjkag tfrysj kvq mjrd kS;suh
•• oekg mj;sk —cd;sl wd¾Ól iNdj˜ iy —Wmdh ud¾.sl ovqjï ,nd fokjd fukau tf,i Wmhd.;a ish¨ Okh wms
jHjidh l<ukdlrK tackaish˜ wfydais lr cd;sl kej; whlr .kafkuq' wms fhdackd lrk ck;d flakaøSh
m%;sm;a;s iy l%u iïmdokh" rdcH wdfhdack fjka lsÍu' wd¾Ólh hgf;a jeh lsÍug wfmalaIs; uqo,a j,ska fldgila
cd;sl ixj¾Ok ie,iqïlrKh' m%iïmdok l%shdj,sh" rdcH wxYfha ¥IKh je<elaùu yryd Wmhd .kafkuq' wmf.a
jHdmD;s úYaf,aIKh iy l<ukdlrKh hk flakaøSh m%uqL;dj j¾;udkh i`oyd muKla fkdfõ' wkd.; wmf.a
wxY úksúo Ndjhlska hq;= j iy rcfha Wmdh ud¾.sl rchla hgf;a o lsisÿ jxpd ¥IKhlg bv fkd;nkafkuq'
osYdk;Skag wkqj isÿlsÍu i`oyd ckdêm;sjrhd hgf;aa ta wkqj oS¾> ld,hla ;siafia ck;dj by< m%uqL;ajhls;a
mj;sk zcd;sl m%;sm;a;s iy l%u iïmdok fldñIka b,a,d isák jxpd ¥IK ráka ;=rka lsÍug lsisÿ pls;hlska
iNdjlaZ wjYH n,;, iys; j ia:dmkh flf¾' f;drj wm lem jk nj im: fldg m%ldY lrk w;r jxpd
¥IKfhka f;dr foaYmd,{fhl= muKla fkdj mqrjeisfhl= o
•• cd;sl m%;sm;a;s ilia lsÍu i`oyd ck;djf.a iyNd.s;ajh
ìyslr .ekSug wm lghq;= lrkafkuq'
,nd.;a mßos u m%;sm;a;s ;SrK l%shd;aul lsÍfïoS;a ck;d
iyNd.s;ajh ,nd .ekSu i`oyd hdka;%Khla ilia flfrkq
•• uynexl= uxfld,a,h we;=¿ miq.sh ld,h ;=< isÿ l<
we;' ta hgf;a ks,OdÍkag" jD;a;ShfõoSkag" w;aoelSïj,ska
uydmßudK jxpd yd ¥IK 20 we;=¿ wmrdOhkag iïnkaO
mßmQ¾K fcHIaG mqrjeishkag iy fjk;a wNs,dIS
ish¨ jeroslrejkag fkdmud j o`vqjï lsÍu i`oyd kS;sh
md¾Yjlrejkag iyNd.sùug wjia:dj ,efí'
ls%hd;aul ,efí'
•• j¾I 2015 oS tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh úiska tys
•• jxpd iy ¥IKj,g iïnkaO wm mlaIfha ´kEu ;,hl
idudcsl rgj, tlÕ;dj we;sj m%ldYhg m;a lrk ,o
uyck ksfhdacs;hka fyda by< ks,OdÍka jydu mlaIfhka
—;sridr ixj¾Ok b,lal˜ jir 2030 jk úg <Õd lr
bj;a lrk w;r lsisÿ n,mEulska f;drj kS;sh l%shdfõ
.ekSu i`oyd wjYH mßos wud;HdxY uKav, jHqy ilia
fhoùug iyh ,nd fokq we;' ta i`oyd w,a,ia fyda ¥IK
flfrkq we;'
úu¾Yk fldñIka iNdj Yla;su;a lrkq ,efí'
•• wmf.a rcfha wm úiska w;am;a lr.; hq;= iyY%l b,lal
•• fmd,sia uQ,H wmrdO fldÜGdih kS;Hkql+, j msysgqjd
imqrd .ekSu i`oyd wjYH úêu;a jevms<sfj<la l%shd;aul
uyck;djg o meñKs,s bosßm;a lsÍug wjia:d j i,id
lrkq ,efí'
fok w;r mdg mlaI fkdi,ld ish¨ ¥IK yd jxpdj,g
•• fi!Nd.Hj;a rdcHhla f.dvke.Su hkq ish¨ fokd i;=áka jegn|sk zuQ,H wmrdO hqla;s úksYAph wêlrKhlaZ
cSSj;ajk rgla ks¾udKh lsÍu h' bosß oYlh ;=< wfma msysgqjkq ,efí'
rg f,dal ika;=Iaá o¾Ylfha (World Happiness Index)
•• ñ,oS .ekSïj, o" wkque;shka oSfï o" nÿ ;SrKh lsÍfï o"
bosßfhka u isák rgla njg m;alsÍu wmf.a wNs,dIh fõ'
,xiq l%uhg fldka;%d;alrejka ;SrKh lsÍfï oS jeks ;j;a
•• rdcH úhoï iy wdfhdack i`oyd bosßm;a jk ls%hdjka fndfyduhl oS wjidk ;Skaÿj .kakg mqoa.,fhla
wud;H uKav, m;s%ld wdu;H uKav, f,alïjrhdf.a wjYH ke;' fï ish,a, ;dlaIKh Ndú;fhka l< yels fõ'
iNdm;s;ajfhka hq;a fcHIaG ks,OdÍ lKavdhul
•• ta ksid wo fndfyda rgj,a ¥IKh msgq oelSug ;dlaIKh
ksÍlaIKhg ,la lr tys ks¾foaY iys;j bosßm;a lsÍug
úi`ÿu f,i fhdod f.k we;' wmg;a myiqfjka u fuh
lghq;= flf¾'
y`ÿkajd fokakg mq`Mjk' ta jf.au wms n,dfmfrd;a;=
•• jir ;=kl ld,hlg rdcH wxYhg ^ue;s weu;sjreka o jkqfha cd;sl m%iïmdok m%;sm;a;shla ilia fldg th
we;=`Mj& jdyk yd ld¾hd, ñ,oS .ekSu" l=,shg .ekSu wl=rgu ls%hd;aul lsÍu i`oyd h' wmf.a oelau h:d¾:hla
kj;kq ,efí' njg m;alr .ekSu i`oyd rdcH iïm;a M,odhS iy
ld¾hlaIu f,i l<ukdlrKh flfrk" ck;djg
j.lshk" kejqï rdcH md,khla wm ks¾udKh flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 07


fojk fldgi
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla
•• B ;dlaIKsl Ndú;hka uQ,sl lr.;a l%ufõohka Tiafia •• cd;sl jHjidhka f,i ,xld nexl=j" uyck nexl=j"
¥IK u¾Ok jevigykla l%shd;aul lrk w;r m%Odk cd;sl b;sß lsÍfï nexl=j" jrdh yd .=jka f;dgqm<" YS%
rdcH wdh;k ;=< isÿjk fyda isÿùug hk jxpd iy ,xlka .=jka fiajh" úÿ,sn, uKav,h LKscf;,a ixia:dj"
¥Is; .kqqfokq ms<sn|j ks¾Kdñlj meñKs,s lsÍu i`oyd c,iïmdok uKav,h" ,xld .ukd.uk uKav,h iy YS%
l%ufõohla y÷kajdoSug wjYH kS;s iïmdokh flfrkq ,xld ÿïßh uq`Mukskau jD;a;Sh l<ukdlrKhlg ,la
we;' lrkq ,efí'

•• w,a,ia iy ¥IKfhka f;drj rdcH fiajh mj;ajdf.k •• cd;sl jHjidh wêldßhla (National Enterprises Authority)
hdu yd fm!oa.,sl wxYh Bg wkqrEm ish lghq;= we;s lsÍu u.ska fuu jHjidhka ,dnodhS jHdmdr f,i
fufyhùfuka cd;sl jevms<sfj<la ls%hd;aul lsÍug mj;ajd .ekSug wjYH jdKscuh mßirhla we;s lrkq
w,a,ia fyda ¥IK fomd¾;fïka;=fõ ld¾h Nd¾h mq`M,a ,efí'
wdh;ksl yd kS;suh jHqyhla ;=< Yla;su;a lrkq ,efí'
•• oekg mj;sk ksYaÑ; yd ld,Sk wjYH;djla fkdue;s
tl yd iudk ld¾hhka bgq lrk rdcH jHjidhhka jeä
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh M,odhS;djla iy ld¾hlaIu;djla w;am;a lr .ekSu
rfÜ wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sh ;=< Yla;su;a fm!oa.,sl i`oyd taldnoaO lsÍug n,dfmdfrd;a;= fõ'
wxYhla fuka u Yla;su;a rdcH wxYhla o mej;Su wjYH •• .%dóh ixj¾Ok" lDIsl¾u" ixpdrl" jeú,s l¾udka;"
fõ' wfma rdcH jHjidhhka lsisfia;a fm!oa.,SlrKhg ,la m¾fhaIK" boslsÍï iy wmkhk jeks fCIa;%j, we;s úúO
lrkafka ke;' ta fjkqjg iEu rdcH jHjidhla u M,odhS rdcH wdh;k lghq;= ld¾hlaIu f,i bgq lsÍu i`oyd tla
iy ld¾hlaIu wdh;k njg m;a lsÍu i`oyd wjYH mshjr tla fCIa;% b,lal lr .;a taldnoaO hdka;%K jHqyhla we;s
.kq ,efí' lrkq ,efí'
•• lsisÿ rdcH jHjidhla os.ska os.g u rdcH wh - jehg •• rdcH jHjidhkays jd¾Isl jd¾;d ms<sfh, lsÍu úêu;a l<
nrla fkdjk wdh;k jYfhka mj;ajdf.k hdug ksYaÑ; hq;= w;r ta ta wdh;kj, l%shdldÍ;ajh ms<sn`o wdh;k
iy úêu;a jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí' ld¾h idOkh we.hSu i`oyd úêu;a l%ufõohla ia:dms;
lrkq ,efí' ta w;ßka rchg uQf,damdhsl j jeo.;a hehs
ta hgf;a' uyd NdKaavd.drh úiska y÷kd.kq ,en we;s wdh;kj,
l%shdldß;ajh ms<sn|j oeä wjOdkhla fhduq lsÍug
•• rdcH jHjidhkays iNdm;sjreka iy wOHlaIl uKav, wfmalaId flf¾'
;u md,kh hgf;a we;s wdh;kj, ,dNodhS;ajh iy
uQ,H ;;a;ajfha m%.;sh iïnkaOfhka j.lsj hq;= jk •• uyd mßudK jdKscuh rdcH jHjidh mßmd,khg olaI
w;r Tjqkaf.a ld¾hidOkh jd¾Isl j we.hSug ,la m<mqreÿ l<ukdlrejka n|jd.ekSfï § fjf<|fmd<g
flfrkq we;' iß,k jegqmla f.ùug yelsjk wdldrhg oekg mj;akd
wdh;ksl kS;s ixfYdaOkh flfrkq we;' tfia n|jd .kakd
•• tu wdh;kj, jxpd iy ¥IK iïmQ¾Kfhka u ;=rka l<ukdlrejkaf.a j.lSï ksjeros j bgq lrkafka o hkak
lsÍfï j.lSu iNdm;sjrhdg iy wOHlaIl uKav,hg fidhd n,d wjYH mshjr .ekSug miqqúmrï l%ufõohla
mejf¾' ia:dmkh flf¾'
•• rdcH jHjidhka l<ukdlrKh lsÍu i`oyd fcHIaG •• ;r.ldÍ jHdmdßl fCIa;%j, jdKsc lghq;=j, fhoS isák
l<ukdlrejka f;dard .ekSfï oS foaYmd,k ys;j;alï rdcH jHjidhka ta ta fCIa;%j, l%shd;aul jk fm!oa.,sl
u; fkdj wod< j.lSï oeÍug we;s iqÿiqlï u; tu jHjidhhka iuÕ ;r. lsÍfï § rdcH jHjidhlhkag
f;dard.ekSï isÿ flf¾' úfYaI rdcH wkq.%yhla ,nd oSu u.ska fjf<|fmd<
•• rdcH nexl=" m%Odk fomd¾;fïka;= iy ixia:d i`oyd idudkH l%shdldÍ;ajhg ndOd fkdlsÍug lghq;= iïmdokh
jHjydßl ú.Kk isÿ lr úksúo Ndjfhka hq;a wdodhï flf¾'
yd úhoï ms<sn`o l<ukdlrK l%ufõohla we;s lrk •• rdcH jHjidhj,g foaYmd,k ueosy;aùï i`oyd we;s
w;r kshñ; jHjia:dms; wjYH;djkag wkqj jd¾Isl bvlv ÿrelsÍu i`oyd wjYH kS;s iïmdokh flfrkq we;'
.sKqï bosßm;a lsÍfï j.lSu meyer yßk wOHlaI
uKav, fjkia lsÍug lghq;= flf¾'

•• rdcH jHdmdr fm!oa.,SlrKh ;ykï lsÍu i`oyd kS;suh


rduqjla y`ÿkajd oSu iy fm!oa.,SlrKh lr we;s rcfha
fldgia ksfhdackh lsÍfï oS rdcH m%;sm;a;s wkql+, lsÍfï
fldkafoais kS;s.; lsÍug lghq;= flf¾'

08 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla •• ckj¾. w;r ielh j¾Okh lrk m%Odk idOlhla f,i
bvï m%Yakh y`ÿkd .efkk w;r tu bvï iïm; olskafka
•• j;auka jHjia:dj ms<sn`o iudcfha we;af;a m%n, w;S;fhka wmg Wreu jqKq odhdohlg jvd wkd.;fhka
úfõpkhls' tys wvqmdvq ÿre lsÍug f.kd 19jk ,nd.;a Khla f,ih' tneúka bvï mßyrKh ukd
ixfYdaOkfhka isÿ jQfha m%Yak ke;s lsÍug f.dia ke;s ie,iqulska l< hq;= fõ' ta i`oyd mdrïmßl iy mqrd
m%Yak we;s lsÍuls' tneúka f,dal n,j;=kaf.a iy úoHd;aul jeo.;alu" Lksc iïm;a msysàu" kd.ÍlrKh"
cHd;Hka;r rdcH fkdjk ixúOdkj, wNs,dIhka fjkqjg há;, myiqlï ixj¾Okh" wkd.; wjYH;d hk idOl
ck;djf.a wNs,dIhka u; kj jHjia:djla y`ÿkajd mokï lrf.k bvï mßyrK ie,eiaula cd;sl" m<d;a"
oSug wm lghq;= lrkafkuq' uyck;djf.a fuka u úúO Èid iy m%dfoaYSh uÜgfuka ms<sfh, lsÍu i`oyd cd;sl
foaYmd,k iy nyqck ixúOdkj, fhdackd ,nd f.k kj bvï fldñiula we;s lrkq ,efí'
jHjia:dj ìys lsÍu i`oyd md¾,sfïka;=fõ ish¨ u mCI
ksfhdackh lrk f;aÍu ldrl iNdjla m;a lsÍug lghq;= •• ckj¾. w;r ielhg m%Odk fya;=j ù we;af;a ikaksfõok
fhdokq ,efí' fkdyelshdj ksid we;sjqKq wkjfndaOh h' tneúka isxy,
udOHfhka bf.k .kakd orejkag fou< NdIdj o fou<
•• úOdhl ckdêm;s l%uh" ñY% ue;sjrK l%uh" m<d;a iNd udOHfhka bf.k .kakd orejkag isxy, NdIdj o
l%uh" kS;sfha wdêm;H iúu;a lsÍu jeks fCIa;% ish,a, u b.ekaùug wjYH ish`Mu myiqlï imid tlS NdIdjka
jHjia:d iïmdokfha § wjOdkh fhduq flf¾' bf.k .ekSu wksjd¾h flf¾'
•• talSh rdcHh" nqÿ oyug ,efnk m%uqLia:dkh" wd.ñl •• we;eï uyck ksfhdacs;hkaf.a iy Tjqkaf.a
ksoyi we;=`M uQ,sl ñksia whs;sjdislï tlS jHjia:dfõ wkq.dñlhkaf.a wúkS; yeisÍï foaYmd,lhd ms<sn`o
wkq,a,x>kSSh ,laIKhka fõ' ±jeka; l`M Ñ;%hla Tfí ukfia we`§ we;s nj fkdryisls'
•• ckjd¾.sl iy wd.ñl lKavdhï w;r u;= jk tfia wjkS;j yeisfrk uyck ksfhdacs;hskag rfÜ kS;hg
wúYajdihka oreKq .egqï olajd j¾Okh ùu je<elaùu wkqj lghq;= lrkq we;'
i`oyd ckdêm;s;=udf.a uQ,sl;ajfhka meje;afjk i¾j •• ue;sjrKh i`oyd ±jeka; uqo,la úhoï lsÍfï ixialD;sh
w.ñl WmfoaYk iNdjla m;a lrkq ,efí' tfuka u Èia;%sla fya;=fjka foaYmd,lhska iy cdjdrïlrejka w;r
iy m%dfoaYSh f,alï fldÜGdi uÜgñka i¾j wd.ñl wksis ne`Èhdjla f.dvkef.kjd jf.au cdjdrïlrejka
iNdjla ìyslr wd.ñl lKavdhï w;r u;=jk .eg`M foaYmd,khg meñKSfï m%jK;djla we;s nj i;Hhls'
idlÉPdfjka iïuq;shg t<eöu yryd úi`od .ekSfï tneúka foaYmd,lhskag ue;sjrKhl § úohï l< yels
hdka;%Khla ìys lrkq ,efí' Wmßu uqo, ;SrKh lsÍug;a tlS Wmßuh blaujd lghq;=
•• wdhqO iu`. Ndr jQ fldá idudcslhska 13"784lg iudj § lrkjd±hs wëCIKh lsÍug;a ue;sjrK fldñiug n,h
mqkre;a:dmkh lr iudc .; lsÍug wm mshjr .;a;;a mejfrk kS;s iïmdokh lrkq ,efí'
hqo iufha § úúO fpdaokdjkag ,la jqKq yuqod idudcslhska •• ckdêm;sjrKfhka miq fkdmud j md¾,sfïka;=
ms<sn`o tjeks mshjrla .;af;a ke;' hqoaOh iïnkaOj úúO ue;sjrKhla meje;aùu i|yd wjYH cku;h o fuu
fpdaokd ,eî isák iy o`vqjï ú`Èk yuqod idudPslhska ckdêm;sjrKfha oS wm ck;djf.ka b,a,d isákjd'
fuka u t,aààB idudcslhska o l%udkql+,j mqkre;a:dmkh
lr ksoyia mqrjeishka f,i iudc.; lsÍug lghq;= lrkq
,efí'

•• ;%ia;jd§ fpdaokd hgf;a w;awvx.=jg f.k È.= l,la


r`ojd f.k isák ish¨ u fokd udi ;=kla we;=<; kvq
mejÍug fydA ksoyia lsÍug lghq;= iïmdokh flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 09


iqrlaIs; rgla
f;jk fldgi
iqrlaIs; rgla

cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek wfm%a,a 21 isoaêh


cd;sl wdrlaIdj rgl ixj¾Okhg w;HjYH idOlhls' ;%ia;jdoh mrdchg m;a lsÍfuka jir
rgl iduh iy iqrlaIs; nj ke;skï udkj ksoyi 10la we;=<; h<ss;a tjka jQ ìysiqKq
wysñ jk ksid th tosfkod cSú;fha mgka fm!oa.,sl ;%ia;jdohlg rg f.dÿre ùfï m%Odk
yd rdcH wxYfha lghq;= olajd n,meje;afõ' foaYSh fya;=j wdrlaIl lafIa;%fha isÿjQ nrm;<
iy úfoaYSh wdfhdaclhka oskd .ekSug kï rfÜ lvd jeàu h' wfkla fya;=j kï
wdrlaIdj ms<sn`oj Tjqkg iaÓr úYajdihla ;sìh hq;= ;%ia;jdohg Wvf.ä fok foaYmd,k yd
h' rgl cd;sl wdrlaIdj ì|jegqK úg rfÜ wd¾Ólh;a iudc miqìula Y%S ,xldj ;=< f.dvkeÕS
ì|jefgk nj wm w;aoelSfuka oksñ' tjeks rgl ;sîu h' tneúka wka;jdoh fmdaIKh
m%cd;ka;%jdoh l%shd;aul lsÍu wiSre fõ' ta ksid cd;sl lrkq ,nk ish¨ u ud¾. iy l%shdldrlï
wdrlaIdj wm wdKavqfõ m<uq j.lSu njg m;a fõ' wyqrd,Sug wjYH ksYaÑ; mshjr .ekSug
wm miqng jkafka ke;'

wdrlaIl fiajd ( fiajhg u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla ñ;%YS,S iy woSk


wdrlaIdjla u;aøjH Ndú;h wd¾Ól mßydksh cd;Hka;r iïnkaO;d
rg ;%ia;jdofhka uqodf.k iuÕ ne`ÿKq iudc mßydksfha o rdcH ;dka;%sl
rfÜ talShNdjh iy cd;sl levm;ls' j¾;udkfha u;aøjH iïnkaO;dj, oS fyda
wdrlaIj iy;sl lsÍu Ndú;h" úfYaIfhka mdi,a orejka cd;Hka;r fjf<|
i`oyd wNS;j l%shd l< wfma w;r mjd me;sr hk jix.;hla .kqfokqj, oS lsisÿ
;%súO yuqodj f,dalfha isák njg m;a ù we;' tys we;s Ndhdkl úfoaY rgla yuqfõ oKska
úkh.rel wNS; yuqodjls' u wk;=r kï tajd orejka myiqfjka fkdjefgk" ieu úg u
miq.sh jir lSmh ;=< tu fmd<Ujd .; yels wdldrhg úúO rfÜ iaffjÍ;ajh wdrlaId
yuqodjkaf.a iy ks,OdÍkaf.a iajrEmfhka fjf<|fmd<g meñKSu lrk" ´kE u rgla iuÕ
lS¾;shg wf.!rj jk fndfyda h' tu ksid u;a Wjÿfrka rg ksoyia iu ;;a;ajfhka .kqfokq
foa isÿ úh' wm kej;;a lr .ekSu i`oyd wm fkdmiqngj lrk" foaYSh wNsudkh
wdrlaIl yuqodjkaf.a" lghq;= lrkafkuq' iqrlsk f.!rjdkaú;
fmd,Sisfha iy isú,a wdrlaIl md,khla wm h<s;a
n,ldfha f.!rjh wdrlaId ia:dms; lrkafkuq'
lsÍug mshjr .kafkuq'

cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek mqrjeisfhl=g u ìfhka iy ieflka f;dr j cSj;aùu


i`oyd we;s whs;sh iïmQ¾Kfhka u wdrlaId flf¾'
cd;sl wdrlaIdj rgl ixj¾Okhg w;HjYH idOlhls' rgl
iduh iy iqrlaIs; nj ke;skï udkj ksoyi wysñ jk •• ta i`oyd tod ;snqKq cd;sl wdrlaIl nqoaê hdka;%Kh kej;
ksid th tosfkod cSú;fha mgka fm!oa.,sl yd rdcH wxYfha il%Sh lr olaI ks,OdÍkag kej;;a fuu j.lSï Ndr fokq
lghq;= olajd n,meje;afõ' foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhka ,efí' ;%súO yuqodj yd fmd,Sish i;= nqoaê fiajd wxY
oskd .ekSug kï rfÜ wdrlaIdj ms<sn`oj Tjqkg iaÓr ish,a, cd;sl wdrlaIdj ms<sn`oj j.lshk" n,;, iys;
úYajdihla ;sìh hq;= h' rgl cd;sl wdrlaIdj ì|jegqK úg nqoaê wxY m%Odksfhl= hg;g f.k" wod< wxY w;r ukd
rfÜ wd¾Ólh;a ì|jefgk nj wm w;aoelSfuka oksñ' tjeks iïnkaëlrKhla we;s lrkq ,efí'
rgl m%cd;ka;%jdoh l%shd;aul lsÍu wiSre fõ' ta ksid cd;sl
wdrlaIdj wm wdKavqfõ m<uq j.lSu njg m;a fõ' •• úfoaY nqoaê fiajd iuÕ ukd iïnkaëlrKhla we;slr
.ekSu" wfma wdrlaIl ks,OdÍkag wjYH foaYSh yd úfoaYSh
•• › ,xldj talSh rdcHhla f,i mj;ajdf.k hk w;r Bg mqyqKqj ,nd§u jdf.a u Tjqkaf.a fiajd lghq;= id¾:l j
tfrys j lghq;= lsÍug lsisfjl=g fyda bv ;nkafka ke;' bgq lsÍu i`oyd kùk ;dlaIKfha iydh ,nd fokq ,efí'

•• fï N+ñh u; ckjd¾.sl" wd.ñl fyda fjk;a ljr


wdldrhlj;a ;%ia;jdohlg bv ;nkafka ke;s w;r iEu

12 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• j¾I 2015 isg miq.sh ld,h mqrd u we;s lrk ,o úúO u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla
mSvdjka ksid ì| jegqK wdrlaIl yuqodj, yd fmd,sia
ks,OdÍkaf.a udkisl;ajh iy wNsudkh kej; k`.d u;aøjH Ndú;h wd¾Ól mßydksh iuÕ ne`ÿKq iudc
isgqùu i|yd;a foaYmd,k n,mEfuka f;dr j ish rdcldß mßydksfha o levm;ls' j¾;udkfha u;aøjH Ndú;h"
lrf.k hdu i|yd;a wjYH kS;suh /ljrKh Tjqkag úfYaIfhka mdi,a orejka w;r mjd me;sr hk jix.;hla
,nd fokq we;' njg m;a ù we;' tys we;s Ndhdkl u wk;=r kï tajd orejka
myiqfjka fmd<Ujd .; yels wdldrhg úúO iajrEmfhka
•• rfÜ yuqoduh wdrlaIdj fuka u rdc;dka;%sl wdrlaIdj" fjf<|fmd<g meñKSu h' tu ksid u;a Wjÿfrka rg ksoyia
ihsn¾ wdrlaIdj" wdydr iqrlaIs;;dj o iy;sl lrk lr .ekSu i`oyd wm fkdmiqngj lghq;= lrkafkuq'
w;r wmrdO" u;aøjH" uqo,a úY+oaêlrKh iy ¥IKfhka
rg uqojd ;nd .ekSug wjYH ish¨ ld¾hhka bgq flf¾' •• jrdh yd .=jka f;dgqm<j,ska u;aøjH furgg we;=¿ùu
je<elaùu i`oyd f¾.= ks,OdÍkag wjYH u;aøjH
•• rfÜ ish¨ u mqrjeishkag, úfYAIfhka u ldka;djkag yd y`ÿkd.ekSfï kùk ;dlaIKsl WmlrK ,nd foa'
orejkag ksoyfia ;u cSú; .; lsÍug wjYH /ljrKh
ieu úg u mj;ajdf.k hkq we;' •• u;a Wjÿr md,kh i`oyd fmd,Sisfha" wdrlaIl yuqodj,
fuka u ck;d iyNd.s;ajh o iys; läkï jevms<sfj<la
•• foia úfoia wdfhdaclhkag Tjqkaf.a jHdmdrj,g w,a,ia" l%shd;aul flfrkq we;'
lmamka f.ùfuka f;dr j" ;¾ckj,ska ñ§ iel ìh rys;j
;u wd¾:sl ld¾hhka lrf.k hdug wjYH mßirh •• u;aøjH Wjÿrg myiqfjka f.dÿre lr.; yels orejka
fkdmud j ilia lr fokq ,efí' bka uqod .ekSu i`oyd mdi,a moaO;sh" .=rejrekaf.ka iy
fouõmshkaf.ka taldnoaO hdka;%Khla ilia flf¾'

wfm%a,a 21 isoaêh •• u;aøjH fyda tjekss úúO u;a wdfoaYl fj; orejka
fmd<Ujk" úfYAIfhka u mdi,a wjg tajd wf,ú lrk"
f,dj mqrd úúO uqyqKqjßka jHdma; fjñka mj;sk bia,dï
mqoa.hska iy l=vd lv" T!IO wf,úie,a iy cx.u
rdcH ;%ia;jdoh oeka oeka uyd mßudK uÜgñka Y%S ,xldj
fjf<kaoka ksrka;rfhka mÍlaIdjg ,la lssÍfï l%ufõohla
;=<g o lvd jeo we;s nj wfm%a,a 21 od isÿ jqKq nrm;<
ilia flf¾'
;%ia; m%ydrh ksid meyeos,s fõ' ;%ia;jdoh mrdchg
m;a lsÍfuka jir 10la we;=<; h<ss;a tjka jQ ìysiqKq •• u;aøjHj,g wíneysjQjka iïmQ¾Kfhka u thska uqojd
;%ia;jdohlg rg f.dÿre ùfï m%Odk fya;=j wdrlaIl .ekSu i`oyd wjYH zcd;sl mqkre;a;dmk jevigyklaZ
lafIa;%fha isÿjQ nrm;< lvd jeàu h' wfkla fya;=j kï wdrïN lrkq we;' ta hgf;a w;s kùk m%;sldr iy
;%ia;jdohg Wvf.ä fok foaYmd,k yd iudc miqìula Y%S úfYdaOk l%uj,ska iukaú; cd;sl u;a ksjdrK uOHia:dk
,xldj ;=< f.dvkeÕS ;sîu h' tneúka wka;jdoh fmdaIKh 4la uq¿ rgu wdjrKh jk f,i wdrïN flf¾'
lrkq ,nk ish¨ u ud¾. iy l%shdldrlï wyqrd,Sug wjYH
ksYaÑ; mshjr .ekSug wm miqng jkafka ke;'
wdrlaIl fiajd ( fiajhg wdrlaIdjla
•• fuu isoaêhg iïnkaO ish¨ kS;s W,a,>kh lr we; ienE rg ;%ia;jdofhka uqodf.k rfÜ talShNdjh iy cd;sl
wmrdOlrejka" yjq,aldrjka" wkqn, ÿka iy j.lSï meyer wdrlaIj iy;sl lsÍu i`oyd wNS;j l%shd l< wfma ;%súO
y< ish¨ fokd u rgg fy<sorõ lsÍug iy fkdmud j yuqodj f,dalfha isák úkh.rel wNS; yuqodjls' miq.sh
o~qjï ,nd oSu i`oyd mQ¾K n,;, iys; iajdëk fldñIka jir lSmh ;=< tu yuqodjkaf.a iy ks,OdÍkaf.a lS¾;shg
iNdjla m;a lrk w;r tu fldñIfï fhdackd läkñka wf.!rj jk fndfyda foa isÿ úh' wm kej;;a wdrlaIl
ls%hd;aul lsÍug mshjr .efka' yuqodjkaf.a" fmd,Sisfha iy isú,a wdrlaIl n,ldfha f.!rjh
•• tu m%ydrh ksid wdmodjg ,la jQjkaf.ka › ,xldj ;=< wdrlaId lsÍug mshjr .kafkuq'
m%;sldr l< fkdyels whg rcfha mQ¾K wkq.%yfhka úfoaY
m%;sldr ,nd oSug lghq;= lrkq ,efí' •• wN+; fya;= u; ksis wdldrfha fpdaokdjla mjd rys;j
foaYmd,k m<s.ekSu i`oyd nkaOkd.dr Ndrfha r|jd isák
•• iodld,sl wl¾uKH;djhg m;a jQjka oS¾> ld,Skj / ish¨ wdrlaIl fmd,sia fyda isú,a wdrlaIl n,ld fin¨ka
ln,d .ekSu i`oyd jevms<sfj,la ilia flfrkq we;' yd ks,OdÍka jydu ksoyia lsÍu i`oyd wjYH mshjr
jydu .kq ,efí'
•• tu m%ydrh ksid fouõmshka wysñ jQ orejka /ln,d
.ekSug bosßm;a ù isák Tjqkaf.a {d;Skag udisl oSukdjla •• ;%ú
s O yuqodfõ" fmd,Sifs ha iy isú,a wdrlaIl n,ldfha oekg
,nd oSug lghq;= flf¾' mj;sk jegqm"a oSukd" Wiiaùï fuka u úY%du jegqma ms<n
s |j
we;s ish¨ u .eg¨ fkdmud j úi|Sug lghq;= flf¾'
•• tu isoaêh ksid ñh.sh mqoa.,hkag iy mjq,aj,g fuf;la
f.jd fkdue;s jkaos udi folla ;=< ,nd oSug lghq;= •• l%shdkaú; fiajfha kshq;=j isá 2009 j¾Ihg fmr fiajhg
iïmdokh flf¾' ne÷Kq ish¨ ks,hkaf.a m%udo ù we;s Wiiaùï kshñ; Èkg
ysñjk mßÈ ,nd §u i`oyd fkdmud j lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 13


f;jk fldgi
iqrlaIs; rgla
•• ;%súO yuqod Nghskaf.a fkajdisld.dr myiqlï iïnkaOfhka •• fiajfha fhfok ldka;d fmd,sia ks,OdÍkshka we;=¿ ish¨ u
we;s ish¨ .eg¨ fidhd n,d wjYH ish¨ myiqlï ,nd fmd,sia ks,OdÍkag wjYH ksmqK;dj iy oekqu ,nd .ekSu
oSug lghq;= flf¾' i`oyd fld;,dj, wdrlaIl úYajúoHd,h jeks fmd,sia
úYAjúoHd,hla fkdmudj wdrïN flfrkq we;'
•• úY%dñlhka we;=¿j ish¨ u ikakoaO yuqod idudðlhka
iy Tjqkaf.a mjq,aj, idudcslhka i`oyd ,nd fok ffjoH •• fmd,sia ks,OdÍka uqyqK fok rdcldÍ ÿIAlr;d wju lr
myiqlï ;j ÿrg;a jeä flfrkq we;' ld¾hlaIu fmd,sia fiajhla ia:dmkh lsÍu i`oyd wjYH
ish¨ u kùk myiqlï iy m%udKj;a jdyk myiqlï
•• ;%súO yuqod idudcslhskag tlai;a cd;Skaf.a idu idOl fkdmud j ,nd fokq ,efí' fmd,sia ia:dkdêm;sjre m;a
yuqodj, fiajh lsÍfï wjia:d jeä lr .ekSu i`oyd lsÍu" ia:dk udre ùï ,nd oSu iy úfoaY mqyqKq wjia:d
lghq;= lrk w;r ta i`oyd úksúoNdjfhka hq;= f;dard wdosh foaYmd,k ys;j;alï iy ueosy;aùïj,ska neyerj
.ekSfï l%ufõohla ilia flf¾' ,nd fok mdroDYH m%;sm;a;shla l%shd;aul flf¾'
•• fiajfha fhfok iy wdndê; yuqod idudcslhskag;a ñh.sh •• fmd,sia ia:dkdêm;sjre m;a lsÍu" ia:dk udre ùï ,nd oSu
rKúrejkaf.a ìß| fyda orejka o we;=<;a jk mßos ksjdi iy úfoaY mqyqKq wjia:d wdosh foaYmd,k ys;j;alï iy
bÈlsÍu fyda ñ, § .ekSu i`oyd rcfha nexl= yryd kj ueosy;aùïj,ska neyer j ,nd fok mdroDYH m%;sm;a;shla
iyk Kh fhdackd l%uhla y÷kajd fokq we;' l%shd;aul flfrkq we;'
•• oekg mj;sk wdh;ksl Kh l%u kej; i,ld n,k •• wjYH ks,OdÍka m%udKj;a fkdùu ksid fmd,sia ks,OdÍkag
w;r ndOdjlska f;dr j Kh ,nd .ekSu i`oyd wjYH meh 8 fiajd uqrh blaujd oS¾> fõ,djla rdcldßh lsÍug
jevms<sfj<la ilia flf¾' isÿ ùfï ÿIalr;d j ksud lsÍu i`oyd wkqu; ks,OdÍka
ixLHdj jeä lsÍug lghq;= lr fkdmudj fmd,sia
•• l%shdkaú; fiajfha fh§ isá rKúrejka fj; fhdað;
fiajfha mj;sk mqrmamdvq mqrjkq ,efí' tuÕska yels iEu
molalï yd j¾K läkñka ,nd §u;a ish¨ ks,hka fj;
wjia:djl oS u meh 8 fiajd uqrh fkdblaujd rdcldßh
ysñ úh hq;= oekg lmamdÿ lr we;s úfoaY mqyqKqùï kej;a
lsÍug wjYH lghq;= iïmdokh flf¾'
,nd §ug lghq;= iïmdokh flf¾'
•• fmd,sia fiajfha ish¨ ks,hkag wjYH fkajdisl myiqlï
wvqjlska f;dr j imhd oSug wjYH mshjr .kakd w;r
;Dma;su;a fmd,sia fiajhla i`oyd
yels;dla ksjfia isg rdcldßhg hdug yels ia:dkj,
;sia jirla mqrd mej;s hqoaOh ksud lsÍfï oS fmd,sish fiajfha wkqhqla; lsÍug mshjr .kq ,efí'
úiska bgq l< úfrdaOdr lemùu wms lsis fia;a wvqfjka
;lafiare lrkafka ke;' udkqISh fufyhqfï oS wdndê; •• yuqodjkag ,nd fok wdldrfha wdydr oSukdj we;=¿ ish¨
jQ fmd,sia rKúrejka 1567 fokd iy rg fjkqfjka ;u u ixhqla; oSukd by< ouk w;r tu oSukd jegqmg tl;=
cSú; mß;Hd. l< fmd,sia rKúrejka 2594 iy wo;a mSvd fkdlr" tfy;a jegqm iuÕ f.ùug lghq;= flf¾'
ú|sk Tjqkaf.a mjq,a fï fudfydf;a oS wo;a isysm;a lrkafka
yo msÍ f.!rjfhks' wm lsisod Tjqka wu;l lrkafka fyda •• fmd,sia mÍlaIljrekag my< ks,hka i`oyd rdcldÍ
wvq ie,ls,s olajkafka ke;' bosßfha oS wm f.dvkÕk Ndú;hg iy fm!oa.,sl mßyrKhg wjir we;s
iduldó iudch ;=< jeä j.lSula mejfrkafka fmd,Sishg h;=remeÈhla ,nd fokq ,efí'
h' tneúka wmf.a bosß rch hgf;a ;s%úO yuqodjkag wod< •• fmd,sia frdyf,a oekg mj;sk ish¨ u wvqmdvq iïmQ¾K
jrm%idoj,g ysñlï lshk" kS;sh wl=rgu bgq lsÍu i`oyd lr ish¨ myiqlïj,ska iukaú; fmd,sia frday,la njg
foaYmd,k{hskag fkdkefuk" f.!rjdkaú; iy ck;d m;a flf¾'
ñ;% fmd,sia fiajhla ks¾udKh lsÍu msKsi Y%S ,xld fmd,sia
fomd¾;fïka;=j m%;sjHqy.; lsÍug wjYH mshjr .efka' •• ish¨ ks,hka i`oyd oekg mj;sk iqNidOk jevms<sfj<j,a
wOHhkh lr ish¨ fokdg u jeä m%;s,dNhla ysñjk
•• fmd,sia fiajfha oekg mj;sk ish¨ jegqma úIu;d bj;a wdldrhg fmd,sia mjq,a iqNidOl ix.ï yd fmd,sia fiajd
lsÍug mshjr .kakd w;r m%udKj;a jegqma j¾Ol l%uhla jks;d tallj, jHjia:d ixfYdaOkh lsÍug lghq;=
y÷kajd foa' iïmdokh lrk w;r kj rlaIK l%uhla y÷kajd fokq
,efí'
•• fmd,sia fiajfha fhoS isák ish¨ u fmd,sia ks,OdÍka yd
ldka;d fmd,sia ks,OdÍkshkg Wiiaùï ,nd oSfï l%ufõoh •• cd;Hka;r lS¾;shla oskdf.k we;s fmd,sia l%Svd iy
iaÓrju ixfYdaOkh flf¾' ta hgf;a tla ;k;=rl isg ;+¾hjdol lKAvdhïj, ish¨ wjYH;d fidhd n,d tajd
;j;a ;k;=rlg Wiiaùug .; l< hq;= ld,h wvq lsÍu" iïmQ¾K lsÍu fkdmudj isÿ lrkq ,efí'
wjYH iqÿiqlï" fiajd ld,h iy fiajd úYsIag;d u;
foaYmd,k fyda fjk;a n,mEïj,ska f;dr j oekg we;s
ish¨ ndOd bj;a lr iqÿiqlï imqrkafkl=g fldia;dm,a
;k;=f¾ isg fcHaIAG ksfhdacH fmd,siam;s olajd by<g hd
yels l%uj;a Wiiaùfï l%shdj,shl ilia flfrkq we;'

14 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


isú,a wdrlaIl n,ldh ñ;%YS,S iy fkdne`ÿkq úfoaY m%;sm;a;shla
•• isú,a wdrlaIl ks,OdÍkaf.a úY%du jegqma iïnkaOfhka rdcH ;dka;%sl iïnkaO;dj, oS fyda cd;Hka;r fjf<|
mj;sk ish¨ u .eg¿ fkdmud j ksrdlrKh lsÍu i`oyd .kqfokqj, oS lsisÿ úfoaY rgla yuqfõ oKska fkdjefgk"
lghq;= fhfoa' ieu úg u rfÜ iaffjÍ;ajh wdrlaId lrk" ´kE u rgla
iuÕ iu ;;a;ajfhka .kqfokq lrk" foaYSh wNsudkh iqrlsk
•• w;HjYH u wjia:djl oS yereKq fldg isú,a wdrlaIl f.!rjdkaú; md,khla wm h<s;a ia:dms; lrkafkuq'
ks,OdÍka oS¾> ld,hla ;uka cSj;ajk m%foaYfhkaa neyerj
fiajfha fhoùu k;r flfrkq we;' •• rfÜ wd¾:sl jeo.;alulska hq;= wfma N+ñ m%foaY fyda
fN!;sl iïm;a lsis úfgl;a wka rgj,a i;= fkdlsÍug
wm fjkqfjka lem jQ rKúre Tn fjkqfjka lghq;= fhfoa'
ñh.sh rKúrejka Tjqkaf.a cSú; lem lf<A iy wdndO iys; •• rfÜ iajdëk;ajh mdjd fkdoS" iEu rgla iu`.u iuñ;=re
rKúrejka idodld,sl wdndO iys; ;;a;ajhg m;a ù we;af;a in|;d mj;ajd .ekSu wfma úfoaY m%;sm;a;sh fõ'
;uka fjkqfjka fkdj fï rg iy tys fjfik isxy," oñ,"
uqia,sï" uef,a" n¾.¾ hkdoS ish¨ mqrjeishka fjkqfjks' tu •• f,dal wd¾Ól flakaøh wdishdj foig keUqre fjñka ;sfnk
ksid wmf.a j.lSu jkafka Tjqka fjkqfjka iemhsh yels ish¨ ksid wms wdishd;sl rgj,a iu`. fj<`o yd wd¾Ól in`o;d
myiqlï imhd oSu h' Yla;su;a l< hq;=h'

•• l,dmSh wdrlaIdj iïnkaOjfhka bkaoshdj we;=¿ id¾la


•• 2015 j¾Ihg fmr tla fldgila f,i ie,l+ ñh.sh iy
iy ìïfila bkaÈhdkq id.r fjr< l,dm rgj,a iy
wdndO iys; rKúrejka 2015 miq fldgia folla f,i
ixúOdk iuÕ ukd wjfndaOhlska lghq;= lsÍu wmf.a
i,ld l%shd lsÍu ksid we;s ù ;sfnk jegqma úY%du jegqma
wruqK fõ'
úIu;djka bj;a lsÍug lghq;= lrkq we;'
•• weußldj" Ökh" hqfrdamd ix.uh" cmdkh" lekvdj" ol=Kq
•• mQ¾K wdndO iys; rKúrejkag Tjqkaf.a cSú;dka;h
wm%sldj" ´iafÜ%,shdj yd reishdj jeks wd¾Ól jYfhka
olajd;a bkamiqj Tjqkaf.a Nd¾hdjkag fyda wújdylkï
oshqKq rgj, f.da,Sh fjf<|fmd< ;=< we;s jákdlu
ujg fyda mshdg Tjqkaf.a cSú; ld,hg;a Tjqka wjika jrg
lsisúfgl wj;lafiare lrkqfha ke;'
,enQ jegqmg iudk úY%du jegqmla ,nd fokq ,efí'
•• ueofmrÈ. rgj,a" úhÜkduh" bkaÿkSishdj" uef,aishdj"
•• wdndO iys; rKúrejkaf.a úY%du jegqfmka jßka jr
fldßhdj" ms,smSkh yd isx.mamQrej jeks l,dmSh rgj,a
widOdrK f,i uqo,a lmd .ekSu jydu w;a ysgqjkq ,efí'
iuÕ ióm fjf<| in|;d f.dv kexùug lghq;= flf¾'
•• w;a md wysñ jQ rKúrejka yg ish lD;s%u w;a md idojd
•• miq.sh jir 5 ;=< w;aika lr we;s oaùmd¾Yaúl iy nyq
.ekSu i`oyd osia;%sla uÜgfuka ñkqqï ,nd oSug l%ufõohla
md¾Yaúl .súiqï kej; iudf,dapkhg ,la lrk w;r
ilia lrk w;r j;auka rch u.ska w;yer oud we;s
tajdfha we;s rgg wys;lr fldkafoais bj;a lsÍu i`oyd
wNsuxi, jeks wdndO iys; rKúrejkaf.a YdÍßl yd
wod< rgj,a iuÕ idlÉPd lsÍug lghq;= fhfoa' bosßfha oS
udkisl tald.%;dj mj;ajd .ekSu i`oyd myiqlï ,ndÿka
rgg wys;lr lsisÿ .súiqulg w;aika fkdlsÍug wm úiska
jHqyhka kej; il%sh lr mj;ajd f.k hkq ,efí'
mshjr .efka'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 15


M<odhS
mqrjeisfhla iy
i;=áka Ôj;ajk
mjq,la
isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la

wmg we;s jákdu iïm; jkqfha udkj iïm; hs' tu udkj iïm; ixj¾Okh l<
yelafla ksfrda.S iy M,odhS mqoa.,fhla iy i;=áka cSj;ajk mjq,la hk ixl,amh u;
mokï jQ oekqï flakaøSh wd¾Ólhla f.dvke`.Sfuka nj wfma ms<s.ekSu h' iuDoaêu;a
foaYhla f.dvke`.Sfï uQ,sl wä;d,u jkafka o th hs' tu ksid udkj iïm;
ixj¾Okh lsÍu wmf.aa rcfha uQ,sl j.lSu hs'

m%{diïmkak mqrjeisfhla ( uõ ;=ref,ka


oekqfuka msßmqka iudchla .=reuõ fijKg
rfÜ wkd.; mrmqr M,odhS fmr mdi," osjdiq/
mqrjeishka njg m;a lsÍug kï l=ï uOHia:dkh fyda
Tjqka kj oekqfuka fmdaIKh uq,a <udúh ixj¾Ok
lsÍu" Tjqkaf.a l=i,;d Tmakexùu uOHia:dkh hkqfjka
iy ksmqK;d ixj¾Okh lsÍu ye`oskafjk wdh;k
wksjd¾fhka u l< hq;= fõ' ;reK moaO;sh wOHdmk
;reKshkag wOHdmk fCIa;%h ;=< fCIa;%fha b;du;a
w;rux ùug isÿ fkdjk mßos jeo.;a l,dmhla f,i
fmr mdi,a wOHdmkfha isg Wiia wm y÷kdf.k ;sfí'
wOHdmkh iïmQ¾K lrk f;la
u meyeos,s ud¾. ie,eiaula ilia
lsÍu i`oyd úfYaI wjOdkhla
ksfrda.Slug uq,a ;ek
fhduq lrkq we;' ta ;=< ;dlaIKsl udkj m%d.aOk ixj¾Okfha oS jeo.;ajk wfkla m%Odk l=¨k
wOHdmk wjia:d m%idrKh lsÍu fi!LH wxYh fõ' ksfrda.S fi!LHh fya;=fjka ldhsl" udkisl"
fuka u wOHdmk ls%hdj,sh ;=< iudchSh iqj;dj muKla fkdj wOHd;añl iqj;dj o j¾Okh
;dlaIKh Ndú;h mq¿,a lsÍug;a jk ksid ksje/È cd;sl fi!LH m%;sm;a;shla u; mokï j
wm n,dfmdfrd;a;= fõ' cd;sl iy m%dfoaYSh uÜgfuka l%shd;aul jk ;sridr fi!LH
jevms<sfj<la we;s lrkq ,efí'

iudc wd¾Ólhg odhl jk


ldka;d mrmqrla
orefjl= M,odhS mqrjeisfhl=
lsÍfï w;afmd; ;eîu isÿjkafka
uj w;ska jk w;r mjq,l i;=g
r|d mj;skafka .DysKsh u; h'
iudchla úkh .rel jkafka
ksjfia isg u orejkag ksjerÈ
u`. fmkaùu ,nd ÿka úg h' fï
ksid wfma §¾> ld,Sk wruqK
cj iïmkak ;dreKHh h bgqlr .ekSug ldka;djf.ka
iuia; ck.ykfhka y;frka tllg wdikak ;reK ck.ykh ,efnk odhl;ajh b;d jeo.;a
;sridr ixj¾Ok l%shdj,shg úYajikSh iy ;d¾lsl mokula fõ' /lshd fj<|fmd, ;=<
iys; idvïnr yjq,aldrhska f,i il%Sh j iïnkaO lr.; hq;= muKla fkdj fm!oa.,sl
h' ta i`oyd Tjqkaf.a wNs,dIhka y÷kdf.k tajd uqÿkam;a lsÍu jHjidhlhka jYfhkq;a
i`oyd ksYaÑ; iy iaÓr jevms<sfj<la hgf;a úi÷ï ,ndoSfuka ldka;djkaf.a odhl;ajh wfma
;Dma;su;a ;reK mrmqrla ìys lsÍu wfma wNsm%dh fõ' wd¾Ólhg b;d jeo.;a fõ'

18 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


keKn, iys; <ud mrmqrla
rfÜ wkd.; wiajekak ore mrmqr hs' rfÜ
;sridr meje;au" cd;sfha wkd.;h" u;=
wNsudkh r`od mj;skafka ore mrmqr u;
h' oE l=, f.d;ska f;dr j ksfrda.S YÍr
fi!LHhlska iy ukd jQ fm!reIhlska
hq;a wkd.; › ,dxlslfhl= ks¾udKh
l< yelafla <ud mrmqrg ksjeros j u`.
fmkaùfuka muK h' ta i`oyd wm uy;a
´kElñka lrkafkuq'

úfYaI yelshdjka iy f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla


wdndO iys; mqoa.,hska iudchla rgl wd¾Ólfha .dul n,fõ.h
úfYaI yelshdjka jeäysá ck.ykh by< hñka cd;sl Y%u n<ldh h' rgl
iys; iy wdndO ;sfnk rgla f,i › ,xldfõ ixj¾Okh r|d mj;skafka tys
iys; mqoa.,hka wm jeäysá ck.ykh o ixlS¾K;d M,odhS l%shdldÍ;ajh u; h'
i,lkafka iudk rdYshlg uqyqK foñka we;' fuu tu ksid wm iQodkï jk
whs;sjdislï we;s fogq mqrjeishkaf.ka w;suy;a ixj¾Okfha fhdaO msïu i`oyd
msßila f,i h' Tjqkg nyq;rhlg ;ukaf.a meje;au wjYH mqyqKq, ld¾hYS,S iy
wjYH jkafka wmf.a i`oyd úY%du jegqmla fyda rg fjkqfjka lemfjk zjev
wkqlïmdj fkdj iudk fjk;a rlaIK wdjrKhla ke;' lsÍfï ixialD;shlaZ we;s l<
cSjk wjia:d mq¿,a jeäysáhka jeäysá ksjdi.; lsÍu hq;= h' wvqfjka jevlrk" ÿmam;a
lr oSu h' ta i`oyd ;ju;a wfma rfÜ ie,flkafka j cSj;ajk Y%ñlfhl= fjkqjg
jevms<sfj<la ilia iudc kskaodjla f,i h' ta flfia jeäfhka jev lrk" fmdfydi;a
lsÍug wjYH lghq;= jqj;a ish¨ u fPHIAG mqrjeishkaf.a cSú;hla .; lrk Y%ñlfhla
iïmdokh flf¾' /ljrKh rcfha j.lSula f,i ks¾udKh lsÍu wmf.a j.lSu fõ'
i,lk w;r Tjqka ish¨ fokdg
u f.!rjfhka hqla; j cSj;aùug
wjYH jgmsgdjla we;s flf¾'

iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla


iEu fokdg u ksjil wjYH;dj
;snqK;a tu wjYH;dj ;kshu iïmQ¾K
lr.kak neß nj wm okakd w;r
wmf.a rch ld,fha ksjdi m%Yakfhka
úYd, jYfhka mSvdjg m;a ù isá
kd.ßl wvq wdodhï,dNS ck;df.a
ksjdi wjYH;dj úi|k w;r u Tjqkg
kj cSjk l%uhla y÷kajdoSug wm l%shd
lf<uq' wfma wkd.; rchla hgf;a
ta wdldrhg u kd.ßl fuka u .%dóh
ck;djf.a;a ksjdi wjYH;dj Tjqkaf.a
cSjk uÜgu;a by< hk wdldrhg
úi|sh hq;= h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 19


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
udkj iïm;a ixj¾Okfha kj ÈYdk;sh •• ish¨ u fmr mdi,a .=rejrekag ufkdaúoHd;aul oekqu
iys; úêu;a yd wksjd¾h .=re mqyqKqjla rch u`.ska ,nd
wmg we;s jákdu iïm; jkqfha udkj iïm; hs' tu oSug lghq;= flf¾' tu mqyqKqfjka miq ish fmrmdi,a
udkj iïm; ixj¾Okh l< yelafla ksfrda.S iy M,odhS .=rejr .=rejßhka iaÓr jegqma l%uhl msysgqjk we;'
mqoa.,fhla iy i;=áka cSj;ajk mjq,la hk ixl,amh u;
mokï jQ oekqï flakaøSh wd¾Ólhla f.dvke`.Sfuka nj wfma
ms<s.ekSu h' iuDoaêu;a foaYhla f.dvke`.Sfï uQ,sl wä;d,u mdi,a wOHdmkfha kfjdaoh
jkafka o th hs' tu ksid udkj iïm; ixj¾Okh lsÍu
•• ksoyia wOHdmkh hkq fï rfÜ ck;dj i;= whs;shla
wmf.aa rcfha uQ,sl j.lSu hs'
nj ±ä f,i ms<s.kakd wm oekg l%shd;aul jk ksoyia
wOHdmk m%;sm;a;sh ;j ÿrg;a iqrlaIs; fldg l%shd;aul
m%{diïmkak mqrjeisfhla ( oekqfuka msßmqka iudchla lsÍug wjYH jd¾Isl m%;smdok fjkqfjka whjeh
rfÜ wkd.; mrmqr M,odhS mqrjeishka njg m;a lsÍug f,aLkfha w.% m%uqL;ajh msßkukq ,efí'
kï Tjqka kj oekqfuka fmdaIKh lsÍu" Tjqkaf.a l=i,;d
Tmakexùu iy ksmqK;d ixj¾Okh lsÍu wksjd¾fhka u l< •• .%dóh mdi,a jeiShdu je<elaùu i|yd;a tajdfha
hq;= fõ' ;reK ;reKshkag wOHdmk fCIa;%h ;=< w;rux .=Kd;aulNdjh by< kexùu i|yd;a tajdg ;sìh hq;=
ùug isÿ fkdjk mßos fmr mdi,a wOHdmkfha isg Wiia kùk ;dlaIKh we;=¿ ish¨ u há;, myiqlï tla
wOHdmkh iïmQ¾K lrk f;la u meyeos,s ud¾. ie,eiaula m%ñ;shla hgf;a ia:dmkh lrk w;r tu mdi,aj,g wjYH
ilia lsÍu i`oyd úfYaI wjOdkhla fhduq lrkq we;' ta kshñ; .=rejreka m%udKh o w;sÿIalr f,i y`ÿkd.;a
;=< ;dlaIKsl wOHdmk wjia:d m%idrKh lsÍu fuka u mdie,aj, fiajh lrkq ,nk .=rejreka i`oyd wu;r
wOHdmk ls%hdj,sh ;=< ;dlaIKh Ndú;h mq¿,a lsÍug;a oSukdjla o ,ndoSug lghq;= flf¾'
wm n,dfmdfrd;a;= fõ' ta fjkqfjka wOHdmkhg wod, ish¨
•• ckms%h hehs iïu; mdie,aj, fuka ish¨ fN!;sl yd
wdh;k tla wud;HdxYHla hg;g m;a lsÍu w;HdjYH fõ'
udkj myiqlïj,ska iïmQ¾K mdie,a ;=k ^03& ne.ska
iEu m%dfoaYSh f,alï fldÜGdihlu msysgqj tajd cd;sl
fmrmdie,a wOHdmkfha isg Wmdêh olajd cd;Hka;r
mdie,a f,i Wiia flfrk w;r ta wkqj 353 la jQ furg
m%ñ;Skag wkql+, j ielfik ksYAÑ; wruqKla iys; ;ks
cd;sl mdie,a ixLHdj oyila ^1"000& olajd by< kxjkq
úIh ks¾foaYhla (Single Curriculum) hgf;a iEu orefjl=gu
,efí' tu m%dfoaYSh f,alï fldÜGdih ;=< msysá wfkl=;a
wOHdmkh i`oyd m%fõY whs;sh iys; .=Kd;aul wOHdmk
mdie,aj, orejkag tu myiqlï N=la;s ú`oSug whs;sh
l%uhla ia:dmkh lsÍug wjYH mq¿,a m%;sixialrKhla we;s
ie,fik fmdl=re mdie,a (Cluster School System) l%uhla o
flf¾' ta Tiafia iEu orefjl=gu ;u iyc l=i,;d Tmakxjd
ìys lsÍug lghq;= flf¾'
.ekSfï iy /lshd fjf<|fmd<g .e<fmk wOHdmkhla fj;
fhduqùug we;s wjia:dj mq¿,a flf¾' •• ±kg we;s fydaud.u iy ud;r uyskao rdcmlaI úoHd,h
hk mdi,a folg wu;rj osjhsfka iEu osia;%slalhlg u"
uõ ;=ref,ka .=reuõ fijKg wju jYfhka —ff;%NdIs;" w.%.KH iqmsß cd;sl mdi,l˜
fmr mdi," osjdiq/l=ï uOHia:dkh fyda uq,a <udúh ixj¾Ok ne.ska ysñjk oaú;Sl wdo¾Y mdi,la 20 la m<uq jir
uOHia:dkh hkqfjka ye`oskafjk wdh;k moaO;sh wOHdmk fol ;=< oS wdrïN lrkakg lghq;= lrkafkuq'
fCIa;%fha b;du;a jeo.;a l,dmhla f,i wm y÷kdf.k
•• m%d:ñl mdi,a" —<ud ñ;=re mdi,a˜ f,i ixj¾Okh lrk
;sfí' tu wdh;k orejkag mdif,a oS ,ndosh hq;= oekqu
w;r tfla isg my olajd iEu mka;shlg u .=rejre
,ndfok ;j;a tla ;r.ldÍ ia:dkhla njg m;alsÍu fjkqjg
fofofkla fhoùug yelsjk whqßka —.=re iydhl
orejkag ohdj" lreKdj" ffu;%sh N=la;s ú|sh yels —mQ¾j
iydhsldjka˜ 50"000la mdi,a mdolj" m<uq jir ;=< oS u
wOHdmk uOHia:dk˜ njg m;a flfrkq we;'
n|jd .efka'
•• iEu .%du fiajd jiulg u kshñ; m%ñ;shlska hq;a tla •• úfYaIfhka u ±kg rfÜ isiqka w;r úYd, wd;;shla njg
fmr mdi,la iy osjd iq/l=ï uOHia:dkhla ia:dmkh m;a lr we;s úYaj úoHd,j,g isiqka f;dard .ekSfï ,l=Kq
lsÍug rdcH wkq.%yh iy osß .ekaùï ,nd oS rfÜ iEu l%ufha uOH wxlkh fyj;a (Z- Score) h i`oyd Èia;%slal
orefjl=f.a u uq,a <udúh ixj¾Okh iy;sl lrkq ,efí' moku fhdod .ekqK;a tla Èia;%slalhl ;sfnk m%Odk yd
ckm%sh mdie,g iudka;rj ÿIalr meie,aj, YsIHhkag ta
•• fmr mdi,a fyda uq,a <udúh ixj¾Ok uOHia:dk ish,a,
ksid we;sjk widOdrKh bj;a lsÍu ioyd mdie,a mokï
u kshñ; cd;Hka;r m%ñ;shlska hq;=j mj;ajdf.k hdug
jQ kj úoHd;aul l%ufõohla y`ÿkajd oSug woyia flf¾'
wjYH hdka;%Khla ilia lrk w;r tys wëlaIKh iy
fN!;sl myiqlï iemhSu uOHu rcfha j.lSu njg m;a •• ksis oekqu" W.;alu" mqyqKqj iy w;aoelSï fuka u olaI;d
flf¾' we;s .=rejrekag úÿy,am;s fYA%Kshg we;=¿ùfï wjia:d
mq¿,a lrk w;r rcfha mdi,aj, fiajh lrk úIh
iïnkaëlrK" fY%AKs Ndr" wxY Ndr .=rejreka muKla

20 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


fkdj olaI;d we;s wfkla .=rejr .=rejßhkag o Tjqkaf.a •• iuia; mdi,a wOHdmk l%uh wjYH mßos äcsg,alrKh
úúO olaI;d j¾Okh lr .ekSug wjYH mßmd,k lrkq ,nk w;r ta i`oyd wjYH mqyqKqj" oekqu iy
m%;sixialrK isÿ flf¾' há;, myiqlï mdi,a orejkag" .=rejrekag iy
mdi,aj,g fkdmud j ,nd foa'
•• YS% ,xldfõ iuia: .=re m%cdju WmdêOdÍka njg m;a lsÍu
wmf.a úfYaIs; wruqK fõ' ta i`oyd .=re úoHdmSG f,i •• idudkH fm< iy Wiia fm< Bg iu.dó cd;Hka;r úNd.
mj;ajdf.k hk mSG oywg ^18& úYajúoHd, mSG njg m;a meje;afjk jhia iSudj,g .e<fmk mßos fjkia lr
flf¾' Wiia Wmdêhla ,nd .ekSug jeh lrk ld,h wju lsÍug
wjYH m%;sixialrK f.k taug lghq;= flf¾'
•• wOHdmk fCIa;%h ;=< fiajfha kshq;= .=rejreka'
úÿy,am;sjreka .=re WmfoaYljreka iy wOHdmk •• orejdf.a nqoaêh (IQ) úuik ÈhqKq úoHd;aul l%ufõohla
mßmd,k fiajd ks,OdÍkaf.a lemùu w.h lrñka th 6 jeks jif¾§ y`ÿkajd fok w;r tu.ska orejdf.a iyc
jvd;a w¾:j;a lsÍu i`oyd iy Tjqkg n,mdk fndfyda l=i,;dj y`ÿkdf.k Tyqg wod< lafIa;%h ;=< Wmdê
m%Yak úi`od .ekSu i`oyd fuu ish¨ fiajdjka taldnoaO mdGud<d olajd cd;Hka;rg .uka lsÍfï ish¨ myiqlï o
fldg ixjD; fiajdjla njg m;a flf¾' ud¾`. o úúr lr §u wm md,kfha iqúfYAIS j.lSuls'

•• YsIHhkag" mdi,g fukau .=rejrekag o widOdrKhla •• jpkfha mßiudma; w¾:fhka u YsIH flakaøSh wOHdmk
fkdjk mßÈ cd;sl mdi,a iy m<d;a iNd mdi,a w;r l%uhla ia:dmkh lsÍu wfma rcfha wruqK hs' ta i`oyd
.=rejrekag ia:dk udre ,ndoSu i`oyd wjYH ffk;sl mdi,a orejkag ldhsl udkisl oKavk oSu iy úúO
fjkialï isÿ lrkq ,efí' wmfhdackhkag Ndckh ùu j<lajd .ekSu i`oyd mshjr
.ekSug wjYH úêúOdk iïmdokh lrkq ,efí'
•• mdi,a YsIHhkag iy .=rejrekag ksis l<ukdlrKhlska
hq;a mdi,a m%jdyk fiajhla rch iy fm!oa.,sl wxYh
taldnoaO j ilia lrkq ,efí' úYajúoHd, iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh
•• wOHdmk fCIa;%fha kj ÈhqKqjla f.dvke`.Sug kï m%Odk ;u orejkag Wmdêhla ,nd oSu iEu fouõmsfhl=f.a
jYfhka fCIa;% ;=kla ioyd wjOdkh l< hq;= hehs wm u wfmalaIdj fj;;a oekg Wiia fm< iu;a isiqkaf.ka
úYajdi flf¾' tu fCIa;% jkafka ^1& úIh ud,d ixj¾Okh úYajúoHd, jrï ,nk m%udKh ms<sn`o lsisfia;a iEySulg
^2& .=re mqyqKqj ^3& mdie,a moaO;sfha há;, myiqlï m;aúh fkdyels h' ta ksid fndfyda fouõmshkag isÿ ù
j¾Okh hk l,dm ;=khs' fuu flIa;% ;=k ms<snoju kj ;sfnkafka ;ukag oeßh fkdyels nrla ordf.k" úYd,
oDIaÀfldaKhlska n,k kQ;k úoHd;aul l%ufõohla ilikq iudc wd¾Ól .eg¨ j,g uqyqK foñka orejkag Wiia
we;' wOHdmkh ,ndoSu i`oyd úfoaY úYajúoHd,j,g heùuh'
ta ksid úYajúoHd, m%fõY iqÿiqlï ,nk ish¨ fokdg u
Wmdêhla fyda Wmdêhla olajd hdug wjYH jems<sfj<la ilia
úNd. flakaøSh wOHdmk l%uh fjkqjg lsÍug lghq;= fhfoa' WmdêOrhd /lshdjla b,a,d mdrg
YsIH flakaøSh wOHdmk l%uhla fkdnisk" /lshd fjf<|fmd< WmdêOdßhd fidhd tk" kQ;k
f,dal wjYH;dj,g wkq.; úh yels úkh.rel" ld¾hY+r
fuu oekqï ishji ;=< oekg l%shd;aul jk isiqka" .=rejreka
WmdêOdßfhl= ks¾udKh lsÍu Wiia wOHdmkh ms<sn`o wfma
iy foudmshka u; nr megfjk idïm%odhsl wOHdmk
wfmalaIdj h'
l%uhg ;j ÿrg;a we;af;a iSñ; bosß .ukla muKs' ta
fjkqjg f,dalh mqrd oskm;d ks¾udKh jk w;suy;a oekqï
•• oekg rcfha úYajúoHd, iy úúO Wiia wOHdmk
iïNdrh fj; YsIHhdg" .=rejrhdg fuka u fouõmshkag;a
wdh;kj,g we;=¿ lr .kakd YsIH ixLHdj jeä lsÍu
fudfyd;lska msúish yels" ysi nßka f;dr j ieye,a¨fjka
i`oyd wjYH úYajúoHd, wdpd¾hjreka" iy ld¾huKav,
wOHdmkh ,eìh yels" kfjda;amdokh mokï lr.;a oekqfï
idudcslhkaf.a m%udKh iy wjYH lrk wfkl=;a há;,
iy m%{dfõ wjldYhlg wfma B<Õ mrïmrdj /f.k hd
myiqlï b;d flá ld,hla ;=< ,ndoSu i`oyd úYd,
hq;= h'
wdfhdackhla lsÍug lghq;= fhdokq we;'
•• fm!oa.,sl wruqKq lrd muKla ;r.ldÍ j yUdhk" •• ish¨ u úYajúoHd, —iqyqre wOHdmk úYajúoHd,˜ (Smart
fmd;mf;ys oekqfuka muKla iukaú; wkd.; mrmqrla Learning University) njg m;alsÍu i`oyd wjYH ish¨
fjkqjg ieye,a¨ ukiska hq;a" Wiia úkaok yelshdfjka iy ;dlaIKsl myiqlï ,nd foa'
ksfrda.S" .=K.rel mrmqrla ìyslsÍu mdi,a wOHdmkfha
wruqK úh hq;= h' ta i`oyd l%Svd iy fi!kao¾h lghq;= •• bÈß oYlh ;=< 21 jk ishjfia wkd.;h i`oyd jeä
fuka u úfoaY NdId iy mqia;ld, mßyrKh i`oyd o jeäfhka b,a,d isák ;dlaIKfõoSka (technocrats) ìyslsÍu
mdi,a ld, igyfka bvlv fjka l< yels wdldrhg úIh i`oyd iEu úYajúoHd,hlg u wkqnoaO j ;dlaIK mSG
ks¾foaY iy mejreï wksjd¾hfhka u ieye,a¨ l< hq;= h' wdrïN lsÍug lghq;= fhfoa' ta i`oyd jeh lrk úYd,
m%d.aOk wdfhdackh rfÜ wkd.;h i`oyd jk bosß msïu
Wfoid w;HjYH fhojqula f,i wm i,lkafkuq'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 21


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• .=jka iy kdúl fiajd i`oyd wjYH jD;a;Suh •• ish¨ rdcH úYajúoHd, f,dal fYa%Ks.; lsÍïj,ska by<g
l=i,;djhka mq`M,a lsÍu i`oyd .=jka fiajd úYajúoHd,hla Tijd ;eîu i`oyd wjYH ud¾. is;shï ilia lr l%shdjg
(Aviation University of Sri Lanka) iy kdúl fiajd úYaj kexùu i`oyd mQ¾K whs;sh" ksoyi iy myiqlï tu
úoHd,hla (Nautical University) msysgqùug lghq;= flf¾' úYajúoHd,hj,g ,nd fokq ,efí'

•• úYajúoHd, YsIH YsIHdjkag;a Tjqkaf.a leue;a; u; •• foaYSh iy f.da,Sh /lshd fjf<|fmdf<ys by< b,a¨ula
/lshd fjf<|fmd<g wjYH oekqu iy l=i,;dj ,nd we;s jD;a;Sh fCIa;% i`oyd Wiia ämaf,daud mdGud,d
.ekSu i`oyd f;dr;=re ;dlaIKh u; mokï j 21 jk W.kajk jr,;a .KldêldÍ wdh;kh" .Kl Ys,amS
ishjfia fj<`ofmd<g wejeis kQ;k mdGud,d yeoEÍug wdh;kh (AAT) iy nexl=lrejkaf.a wdh;k we.hSulg
wjYH myiqlï ie,iSug lghq;= flf¾' isiqkag ta i`oyd ,lalr kj úIh mdGud,d y÷kajd §u iy mqyqKq
wjYH ld,h iy wruqo,a imhd .; yels wdldrhg lÓldpd¾hjre wkqhqla; lsÍu wdoS fjkialï we;s lsÍug
wOHdmk ld,igykaj, iqÿiq fjkialï isÿ l< hq;= h' lghq;= fhdokq ,efí'

•• fkdmud j uyfmd< iy YsIHdOdr m%udKj;a f,i jeä •• kjljoh úYajúoHd, m%fõY ,nk YsIH YsIHdjkag
lsÍug lghq;= flf¾' muKla fkdj fouõmshkag;a uq¿uy;a iudchg;a mSvdjla
njg m;a ù we;' kjlhkag uy;a udkisl NS;sldjla fuka
•• oekgu;a úYajúoHd, isiqkaf.ka lsishï msßila úYajúoHd, u YdÍßl yd ,sx.ssl ysßyer ,nd fok kjljo ixialD;sh
wOHdmkhg iu.dój fjk;a jD;a;Sh iy cd;Hka;r ish¨ úYajúoHd, iy Wiia wOHdmk wdh;kj,ska uq¿ukska
m%ñ;slrK mdGud,d yodrk w;r úYd, msßilg tu u ;=rka flf¾' ta i``oyd wejis n,;, úYaj úoHd, md,l
wjYH;dj we;;a uqo,a f.ùug yelshdj fkdue;s ksid iNdjkag ,ndfokq ,efí'
tjeks w;sf¾l iqÿiqlï imqrd .ekSug fhduqjkafka ke;'
tjeks isiqka i`oyd /lshdjla lrk úg f.ùfï fmd<s
rys; úfYAI Kh l%uhla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' jD;a;Sh ;dlaIKfõoSka ìyslrk Wiia wOHdmk l%ufõohla
•• úYajúoHd, isiqka iy fjk;a wOHdmk lghq;=j, ksr; j foaYSh iy f.da,Sh fjf<|fmdf<a we;s b,a¨ug iß,k mßos
isák isiqka úYd, ixLHdjla i`oyd iyk ñ,g myiqlï wkd.; f,dalfha fufyhqïlrejka njg m;ajk cd;Hka;r
iys; fkajdisld.dr moaO;s wod< m%foaY wdY%s; j rch iy m%ñ;sfhka iy ms<s.ekSfuka hq;a iqyqre ;dlaIKfõoSka (Smart
fm!oa.,sl wxY tla j f.dvke`.Sug ie,iqï lrk w;r Technocracts) ks¾udKh lsÍu wfma m%uqL wjYH;djls' ta
fuu fkajdisld.dr j,ska ,efnk wdodhu wdodhï nÿj,ska yryd kfjda;amdok wxYfhka by<ska u isák rgla njg
ksoyia l< hq;= fõ' m;aùu i`oyd wjYH mßirh ks¾udKh l< hq;= h' by<
fõ;k iy iudc .re;ajh ysñ iudc cSú;hla .; lrk kj
•• idudkH fm< iy Wiia fm<g k¾;kh" ix.S;h" Ñ;% ksmqK;d Y%u n<ldhla ìyslsÍu wmf.a wruqK fõ'
iy uQ¾;s jeks fi!kao¾hd;aul úIhhka yodrk YsIH
YsIHdjkag wod< fCIa;%fhka Wiia ämaf,daud mdGud<d •• idudkH fm< fyda Wiia fm< iu;a wiu;a iEufokdg u
yeoEÍu i`oyd mj;sk fi!kao¾h úYajúoHd,j,g wkqnoaO ;dlaIKfõoh iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh ,ndoSu i`oyd
úYajúoHd, úoHdh;k 10la (University College) wdrïN kj jevms<sfj<la wdrïN flf¾'
lsÍug lghq;= fhdokq ,efí'
•• oekg we;s ish¨ u jD;a;Sh wOHdmk wdh;k iy
•• /lshd fjf<|fmd<g wdl¾IKSh jk ks¾udKYS,S tajdfha ;;a;ajh ms<sn`o we.hSula m<uq udi 06 oS isÿ
Y%ñlfhl= ìys lsÍu i`oyd idïm%odhsl b.ekaùfï l%uj,ska flf¾' tlS we.hSï jd¾;dj wkqj iqÿiq wdh;k iïmQ¾K
neyer fjñka iajhx wOHdmkh (Self-Learning)" kùlrKhlg ,la lr ;dlaIKfõoS Wmdê wdh;k njg
ud¾f.damfoaYs; wOHdmkh (Guided Learning)" iduQysl m;a lsÍug lghq;= fhdok w;r kQ;khg .e<fmk mßos
wOHdmk (Group Learning)" jHdmD;s iy mqyqKq (Project mdGud,d kùlrKh lsÍug iy w¨;ska y÷kajd oSug
and Training)" u; mokï jk ksmqK;d mdol /lshdNsuqL lghq;= fhfoa' wdpd¾h uKav," YsIH ld¾h uKav,j,
wOHdmk l%ufõohla iys; (Job Oriented Higher Education jegqma oSukd iy wfkl=;a jrm%ido úYaj úoHd, uÜgug
System)" kj ;dlaIKh u; mokï jk ÿria: wOHdmkh by< oeóug lghq;= fhfoa'
,nd osh yels f,i újD; úYajúoHd, wOHdmkh mq¿,a
flf¾' •• rg mqrd úysÿKq kj —;dlaIKsl iy ld¾ñl úYajúoHd,
úoHdh;k˜ moaO;shla wdrïN lsÍug lghq;= flf¾'
•• id.r úYajúoHd,h (Maritime University) cd;Hka;r
m%ñ;sfhka hq;a iuqø flakaøSh úYajúoHd,hla njg m;a •• c¾udkq ld¾ñl wdh;kfha wkqnoaO wdh;k 04la ud;r"
lsÍug lghq;= fhdokq ,efí' isiqka w;r úYd, b,a¨ula ukakdru" uvl<mqj iy nÿ,af,a wdrïN lsÍug wjYH
we;s fld;,dj, wdrlaIl úYajúoHd,h mq¿,a lsÍug mshjr .kq ,nk w;r ±kg l%shd;aul úsYAj úoHd,
jevms<sfj<la fkdmud j we;s flf¾' úoHd;k m%udKh 6 isg 20 olajd j¾Okh fldg jD;a;Sh
;dlaIKsl úsYAj úoHd,hg (Univotech) wkqnoaO wdh;k
njg m;a lrkq ,efí'

22 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• idudkH fm< iu;a ´kEu orefjl=g Wiia ms<s.ekSula —iqj osúu`.˜ jevigk
we;s NVQ iy;sl wOHdmkhla ,nd fok w;r ±kg
•• ji úfika f;dr ksfrda.S wdydr fõ,la ,nd .ekSug
;, 7 lg ie,iqï fldg we;s cd;sl jD;a;Sh iqÿiqlu
ck;djg we;s whs;sh iy;sl lrk jevms<sfj<la
(NVQ) ;, 10 olajd j¾Okh fldg ;dlaIKfõoh Tiafia
mYa;d;a iy wdpd¾h Wmdê mdGud<d ye±Íug o ta i`oyd •• ji úfika f;dr wdydr ksIamdokh m%j¾Okh i`oyd
úfoaY YsIH;aj msßkeóug o wmf.a ie,iqu hs' ta iu`. u odhl;ajh imhk jevms<sfj<la'
m%Odk Odyrdfõ Wmdê mdGud<d iy NVQ Wmdê mdGud<d
w;r iqÿiqlï rduqj ksjerÈj .e<mSu i`oyd Y%S ,xld •• <ud úh" mdi,a úh yd jeäysá úh wdoS f,i ðú;fha
iqÿiqlï rduqjg (SLQF) wjeis jHjiaÓms; iïnkaO;djh o ish¨u wjêj,g ksjeros wdydr mqreÿ y÷kajdoSu úêu;a
f.dvke`.Sug lghq;= flf¾' lrk jevms<sfj<la'

•• jevìfï iy ld¾hd,fha isáh oS u wmf.a Y%u n<ldfha •• ck;d iyNd.s;ajfhka l%shd;aul lrk wfma ;sridr mÍir
wjYH;d wkqj wka;¾cd,.; wOHdmkh (Online m%;sm;a;sh hgf;a y÷kajd oS we;s jevms<sfj< l%shd;aul
Education)' i;s wka; mdGud,d wOHdmkh (Weekend lsÍfuka yqiaug .kakd jd;h;a" îug .kakd c,h;a" j.d
Education) iy újD; wOHdmkh (Open learning) jeks úúO lrk N+ñh;a' ÿIKfhka f;dr j mj;ajdf.k hdfuka
l%ufõo Tiafia ksmqK;d iy mqyqKqj ,nd fokq we;" ksfrda.SNdjh we;slsÍfï jevms<sfj<la'

•• cd;sfha cSjkd,sh n`ÿ jQ jD;a;Sh yd ;dlaIKsl lafIa;%jk •• ms<sld" yDo frda." jl=.vq iy oshjeähdj jeks fnda fkdjk
bf.kqu ,nk ish¨u isiq orejkag uyfmd< jeks YsIHdOdr frda. j<lajd .ekSu iy y÷kd .ekSu i`oyd iuia;
l%uhla" iykodhS m%jdyk fiajdjla" ks,w`ÿï iy mß.Kl fi!LH fiajh taldnoaO j wjYH mshjr .eksfï läkï
,nd §ug lghq;= lrkq we;' cd;sl jevms<sfj<la'

•• úYajúoHd," jD;a;Sh wOHdmk wdh;kj, YsIH m%cdj" •• rfÜ ish¨ m%;sm;a;s iïmdokfha oS ck;djf.a ksfrda.Slu
;reK ;reKshka iy Y%u n<ldfha bx.%Sis NdId" úfoaY wdrlaId lsÍu i`oyd odhl;ajh imhk jevms<sfj<la'
NdId iy .Ks; oekqu j¾Okh lsÍug iy kj ksmehqï
fidhk orejkag úfoaYSh YsIH;aj iy jHjidhl= ùu •• iudch ;=< YSS>% j jHdma; fjñka hk ÿïmdkh iy
i`oyd wjYH rdcH wkq.%y ,nd fokq ,efí' u;ameka mdkh ÿr,Su iy u;aøjH Ndú;h uq,skqmqgd oeófï
jHdmD;shla f,dal fi!LH ixúOdkfha m%{ma;shg wkqj
•• TVET lafIa;%h ;=< we;s ish¨ wdh;khkays l%shdldrlï ieliSug lghq;= flf¾'
iufhdackh fldg One TVET ixl,amh hgf;a úfYAI
md,k jHqyhla wdrïN flf¾' •• fld<U iy ta wjg k.r wdY%s; j wm úiska wdrïN lrk
,o ck;d m%idohg fya;= jQ weúosk ux;Sre iy jHdhdu
•• fï ish¨ l%shdldrlï ys wjidk m%;sMh f,i OQrld,fha uOHia:dk rg mqrd kd.ßl ixj¾Ok wêldßfha Rcq
fojk jir wjika jk úg Y%S ,xld Y%u n,ldfha ksmqk;d wëlaIKh hgf;a wdrïN fldg tajd mj;ajdf.khdu iy
rys; (Unskilled Labour) msßi 20] olajd wvq lsÍu o kv;a;=j m<d;a md,k wdh;kj,g mjrk w;r ta u`.ska
2025 jir jk úg th 10] olajd wvq lsÍuo rcfha m%uqL jHdhdu lsÍu cSjk mqreoaola njg m;a lsÍug lghq;=
wruqKhs' wmg ixj¾Ok foaYhla Wodlr .; yelafla iïmdokh lrk jevms<sfj<la'
tu.sks'
•• kSfrda.ls u /l.ekSu Ôú;fha tla m%Odk wx.hla njg m;a
lrk jevms<f s j<la fuu iqjÈú uÕ jevigykg iu.dój
ksfrda.Slug uq,a ;ek l%h
s d;aul lsÍug lghq;= flf¾'
udkj m%d.aOk ixj¾Okfha oS jeo.;ajk wfkla m%Odk
l=¨k fi!LH wxYh fõ' ksfrda.S fi!LHh fya;=fjka ldhsl' fi!LH fiajd myiqlï ixj¾Ok jevigyk
udkisl' iudchSh iqj;dj muKla fkdj wOHd;añl iqj;dj
o j¾Okh jk ksid ksje/È cd;sl fi!LH m%;sm;a;shla •• ksoyia fi!LH fiajh iïmQ¾Kfhka u iqrlaIs; fldg
u; mokï j cd;sl iy m%dfoaYSh uÜgfuka l%shd;aul jk jd¾Isl j fi!nHh i`oyd fjka lrk whjeh m%;smdok
;sridr fi!LH jevms<sfj<la we;s lrkq ,efí' miq.sh ld,h m%udKh by< kxjd fjka l< ish,q uqo,a frda.S fiajdfõ
;=, foaYmd,ksl jqjukd u; fi!LH fCIa;%h ;=< isÿ jQ hym;g fhoùug lghq;= flf¾' wfma rfÜ mqrjeishka
jHQyd;aul fjkialï kej; iudf,dapkh lr frda.S i;aldr i`oyd fkdñf,a ,nd fok fi!LH fiajd myiqlï
fiajfha m%.ukhg wjYH f,i m%;sjHqy.; flf¾' úfoaYslhkag fkdñf,a ,nd §u k;r flf¾'

•• rgmqrd frday,aj, oskm;d we;s frda.Skaf.a ;onoh iy


•• frda. iEoSfuka miq m%;sldr lsÍfï m%;sm;a;sh fjkqjg fmdfrd;a;= f,aLk wdosh úYd, .eg¨jla njg m;a ù we;s
zkSfrda.S;djZ uq,sl lr.;a m%;sm;a;shlg udreùu i`oyd neúka tu ;;a;ajh fjkia lr frda.Skag myiqfjka m%;sldr
ld,h meñK we;' tu ksid ta ms<sn`oj rg ;=< wdl,amuh .ekSu i`oyd ksis jevms<sfj<la ilia flf¾'
fjkila we;s lsÍu i`oyd ziqj osúu`.Z kñka mq¿,a
jevigkla wdrïN lsÍug lghq;= fhdokq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 23


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• fld<U cd;sl frday, yDo frda. we;=¿ yÈis yd ixlS¾K •• fndajk frda. u¾okfha § fi!LH wud;HxYhg wu;r j
m%;sldr iy ie;alï l< hq;= frda.Skag ^fi!LH m%uqL;djh ish¨ u m<d;a md,k yd m%dfoaYSh mßmd,k tall iuÕ
wkqj& m%uqL;dj ,ndfok Wiia cd;Hka;r uÜgfï taldnoaO jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
frday,la njg m;a flf¾'
•• ;;a;ajfhka nd, T!IO ,xldjg wdkhkh iïmQ¾Kfhka
•• iEu osia;%slalhl u f;dard.;a frday,la oekg fld<U u ;ykï lsÍu i`oyd mshjr .kq ,efí' Bg iu.dó j
cd;sl frday, fuka ish¨ ffjoH m%;sldr Y,Hd.dr cd;Hka;r m%ñ;Skag wkqj rg ;=< ksIamdokh l< yels
myiqlï iy ridhkd.r myiqlïj,ska hq;a wx. iïmQ¾K ish¨ u T!IO yd wfkl=;a fi!LH mdßfNda.sl NdKav
frday,la njg m;a flf¾' ksIamdokh lsÍu wdrïN flf¾' T!IOj, .=Kd;aulNdjh
mÍlaId lsÍug wjYH myiqlïj,ska hq;a f,dal fi!LH
•• osjhsk mqrd we;s wfkl=;a iEu frday,la u wjYH ixúOdkfha m%ñ;s wkql+, ;;a;aj md,k ridhkd.drhla
ffjoHjreka" fyo ld¾h uKav," ridhkfõoS iy wfkl=;a msysgqùug lghq;= flf¾' ta u`.ska T!IOj, m%ñ;sh
fiajlhka" fnfy;a iy kùk ridhkd.dr myiqlïj,ska wdrlaId lsÍug ls%hd flf¾'
wx. iïmQ¾K lsÍug lghq;= flf¾' ish¨ u ndysr frda.S
m%;sldr fiajd fuu frday,aj,g mjrkq ,efí' tu frday,a •• m%;T
s lail
s drl (Antioxidant) iy YdLidr ksIm
a dok (Herbal
u.ska wod< frda.Ska kshñ; frday,a fj; fhduq lsÍfï Products) wdkhkh i`oyd whlrk noao by< kxjkq ,efí'
l%ufõohla ia:dmkh flf¾'
•• fi!LH wxYfha ñ,oS .ekSfï l%shdj,sh h:dj;a lr j.ùu
•• E- Health iy Tele Medicine jeks oshqKq l%ufõo yryd ms<sn`o iy;sl lsÍu u.ska isÿjk ¥IK' wl%ñl;d yd
myiqfjka ;onofhka f;dr j frda. úksYAph lsÍfï iy kdia;sh je<elaùug lghq;= flf¾'
m%;sldr .ekSfï l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
•• ldhsl fi!LH fuka u udkisl fi!LHh o hym;a j
•• rgg wjYH jk ffjoHjreka rg ;=< r|jd .ekSug;a" mj;ajdf.k hdu i`oyd meh 24 mqrd l%shd;aul jk
ksje/È j ia:dk.; lsÍug;a wjYH myiqlï by< fkdñf,a fiajh ,nd .; yels cx.u ÿrl:k fiajdjla
kexùug lghq;= flf¾' o iys; wka;¾cd, ufkda WmfoaYk fiajdjla fi!LH
wud;HdxYh hgf;a wdrïN flf¾'
•• fi!LH fiajdj wm wfmalaId lrk uÜgug meñfKk
f;la oekg Y,Hl¾u i`oyd we;s fmdfrd;a;= f,aLk wju •• mßmd,k ;k;=rej,g wu;r j fi!LH fiajlhka
lsÍu i`oyd oeä i;aldr tallj, we;s we|ka" hka;%iQ;% fjkqfjka idhksl l=i,;d mokï lrf.k fiajdfõ by<g
iy WmlrK ysÕh iy Y,Hd.drj, wvqmdvq fkdmud j hd yels l%ufõohla we;s flf¾'
iïmQ¾K lsÍug mshjr .kq ,efí'
•• fyÈ mqyqKq mdi,aj, ;;a;ajh Wmdêhla olajd Wiia lsÍug
•• frday,aj, oekg we;s ;onoh wvq lsÍu i`oyd úúO lghq;= flf¾'
úfYaI{ ffjoH Wmfoia u; frda.S m%;sldr fiajdjka
kùlrKh lr l%shd;aul flf¾' •• m%cd fi!LH ks,OdÍka" fyÈhka yd ks,OdÍkag kj
;dlaIKsl WmlrK yd myiqlï ,nd §u u`.ska jvd;a
•• frday,aj, ish¨ w¨;ajeähd lghq;= yd kv;a;= lsÍï myiqfjka fiajdj iemhSug yels jd;djrKhla ilia
m%udohlska f;dr j mj;ajdf.k hdu" fkajdisl frda.Ska flf¾'
i`oyd wjYH we|ka iy wfkl=;a myiqlï ysÕhls;a
f;dr j mj;ajdf.k hdu iïnkaOfhka ck;djg j.lshk •• zfi!LH m¾fhaIKZ mqyqKq yd kj ksmehqï rch u.ska
hka;%Khla ilia flf¾' Èßu;a lsÍfï jevms<sfj<la wdrïN flf¾'

•• ish¨ u rcfha iy fm!oa.,sl frday,a iy ridhkd.dr •• zfi!Lh flakaøSh ixpdrl l¾udka;hZ (Health Tourism)
ISO ;;a;aj iy;sl m%ñ;sj,g wkqj mj;ajdf.k hdu by< kexùu u`.ska rgg wdodhula bmhSug fi!LH fiajh
wksjd¾h lsÍu u.ska frda.Skag iy ld¾h uKav,gj,g tlalr .ekSug lghq;= flf¾'
fi!LHdrlaIs; mßirhla we;s flf¾'
•• mYapd;a Wmdê wjia:d jeä lrñka ffjoHjrekaf.a
•• ish¨ frday,a" fnfy;a Yd,d iy ridhkd.dr kshdukh jákdlu cd;Hka;r j by<u uÜgulg f.kf.dia
i`oyd zkshduk wêldßhlZ ia:dmkh lr ck;djf.a fi!LH rgg wNsudkj;a f,i uq,H bmhSu l< yels zoekqu uq,sl
fiajdjka ms<s.;a m%ñ;Ska ;=< ls%hd;aul lsÍug wjYH wd¾ÓlZ (Knowledge Economy) jevm<ssfj<la weröug
kshduk mßirhla we;s flf¾' lghq;= flf¾'

•• w;HjYH T!IOj, wju wdrlaIl f;d. uÜgï mj;ajd •• ffjoH jD;a;shg yd ffjoH wOHdmkhg we;s cd;Hka;r
.ekSu wksjd¾h lsÍu u`.ska ysÕhlska f;dr j T!IO ms<s.ekSu wdrlaId lr .ksñka foaYmd,k w;fmúïj,ska
we;=¿ ish¨ NdKav frday,aj,g iemhSu iy;sl flf¾' f;dr ksjy,a fi!LH fiajhla we;s lsÍfï jevms<sfj<la
ìys flf¾'

24 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• fi!LH mßmd,k jHqyh ;=< j.lSu yd j.ùu iy;sl lr •• wdhq¾fõo T!IO ksIamdok i`oyd úYd, b,a¨ula we;s
mdroDYHNdjh yd M,odhs;dj by< kexùug lghq;= flf¾' ish¨ u Tiq me<Eá foaYSh j j.d lsÍu i`oyd foaYSh
ffjojreka iy fuu fCIa;%hg iïnkaO yjq,alrejkaf.a
•• fi!LH m%;sm;a;s yd l%uiïmdok m¾fhaIK yd ú.Kk iyNd.s;ajfhka Tiq Whka j.d lsÍu i`oyd wjYH
o;a; u; mokïj frda.S i;aldr fiajfha Wkak;sh myiqlï imhkq ,efí'
fjkqfjka fhda.H l%ufõohla ilia flf¾'
•• rEm,djKH wdf,amk wdosh i`oyd foaYSh iy úfoaYSh
•• miq.sh ld,h ;=, foaYmd,ksl jqjukd u; fi!LH fCIa;%h fjf<|fmdf<A we;s b,a¨u f;areï f.k cd;Hka;r
;=< isÿ jQ jHQyd;aul fjkialï kej; iudf,dapkh lr uÜgñka tu ksIamdokj, fhosh yels whg ksIamdok
frda.S i;aldr fiajfha m%.ukhg wjYH f,i m%;sjHqy.; l¾udka;Yd,d we;s lsÍu i`oyd wjYH myiqlï rch
flf¾' u`.ska imhkq ,efí'

•• foaYSh fjo uy;ajreka" foaYSh ffjoHjreka f,i ,shdmosxÑ


foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH fCIa;%h lsÍfï oS we;s ù ;sfnk .eg¨j ksrdlrKh lsÍu i`oyd
foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH l%uh ngysr ffjoH l%uh wmg kj l%ufõohla läkñka l%shd;aul flf¾'
ysñ ùug fmr Ñrd;a ld,hla ;siafia mej; tkakla' th
yqfola m%;sldr l%uhla muKla fkdj foaYSh ixialD;sfha o •• fld<U úYajúoHd,hg wkqnoaO foaYSh ffjoH wdh;kh
tla jeo.;a ixrplhla f,i wm ms<s.kq ,efí' m%.;sYS,S mQ¾K wdhq¾fõo úYajúoHd,hla njg m;a lsÍug;a m<d;a
iudc foayfha o n,j;a fldgila' tu ksid fuu fCIa;%hg uÜgñka foaYSh ffjoH wOHdmkh oshqKq lsÍug;a wjYH
ieuúg u wfma f.!rjh ysñ úh' tfia fj;;a úúO fya;+ka myiqlï i,ikq ,efí'
ksid foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH l%u hïlsis miqnEulg ,la
jQ nj wm f;areï .; hq;= h. tneúka jvd;a úoHd;aul" cj iïmkak ;dreKHh h
kQ;k Ndú;hka Tiafia foaYSh wdhq¾fõo l%u Yla;su;a fldg
rg ;=< muKla fkdj f.da,Sh iudch ;=< o Tjqkg ysñ iuia; ck.ykfhka y;frka tllg wdikak ;reK
ia:dkh yd jeo.;alu ,nd oSug wm fmkS isákafkuq' ck.ykh ;sridr ixj¾Ok l%shdj,shg úYajikSh iy
;d¾lsl mokula iys; idvïnr yjq,aldrhska f,i il%Sh
•• cd;sl foaYSh ffjoH iNdjla iy › ,xld wdhq¾fõo j iïnkaO lr.; hq;= h' ta i`oyd Tjqkaf.a wNs,dIhka
ffjoH iNdjla ,shdmosxÑ lsÍug lghq;= flf¾' y÷kdf.k tajd uqÿkam;a lsÍu i`oyd ksYaÑ; iy iaÓr
jevms<sfj<la hgf;a úi÷ï ,ndoSfuka ;Dma;su;a ;reK
•• fi!LH h wud;HdxYhg fjka lrk m%;smdokj,ska oekg mrmqrla ìys lsÍu wfma wNsm%dh fõ'
foaYSh ffjoH wxYhg fjkajk jd¾Isl m%;smdok m%udKh
by< kexùug lghq;= flf¾' •• foaYmd,k ;Skaÿ ;SrK .ekSfï oS iy rdcH md,kfha oS
;dreKHfha odhl;ajh by< kexúh hq;= hs' ta i`oydm<d;a
•• foaYSh ffjoH l%u oshqKq lsÍu yryd frda. we;sùu j<lajd md,k ue;sjrK kdufhdackdj,ska 25] iy m<d;a iNd iy
.ekSu i`oyd úYd, fiajhla imhd .; yels h' tu wxYh md¾,sfïka;= ue;sjrKj, oS idfmalaI j ;reK ksfhdackh
oshqKq lsÍu i`oyd wjYH myiqlï imhd fokq ,efí' by< kexùug lghq;= flf¾'
•• m%dfoaYSh wdhq¾fõo frday,aj, ;;a;ajh kej; wëlaIKh •• wd¾Ól hka;K% fha iqll
a dku yeisrùfï j.lSu ;reK
lr tajdfha ;;a;ajh Wiia lsÍu i`oyd wjYH mshjr jHjidhlhka úiska orkq ,nk wkd.;hla ìys lsÍu i`oyd
fkdmud j .kq ,efí' ish¨ wd¾Ól fCIa;% ;=< ;reK jHjidhlhkag WmÍu
•• foaYSh ffjoH úoHdjg wod< T!IO iy m%;sldr l%u wjia:dj iy wjYH ish¨ osÍ.ekaùï ,nd fokq ,efí'
ms<sn`oj m¾fhaIK meje;aùu osß .kajk w;r tajd •• jHdmdßl wjia:d y`ÿkd .ekSu" jHdmdßl .eg¨
,shdmosxÑ lsÍu iy kshdukh i`oyd hdka;%Khla ilia ksrdlrKh lr .kakd wdldrh iy fjf<|fmd<
flf¾' wjia:d y`ÿkd .ekSu iy mq¿,alr .ekSu ms<sn`oj
•• foaYSh wdhq¾fõo T!IO ix.%yh (Aurwadha wjYH oekqu oshqKq lr .ekSu i`oyd z;reK jHdmdßl
ud¾f.damfoaYl uOHia:dk l%uhlZ ;reK lghq;=
Pharmacopoeia) hdj;ald,Sk lsÍug mshjr .kq ,efí'
wud;HdxYh hgf;a wdrïN flf¾'
•• wdhq¾fõo" isoaO" hqkdks" foaYSh mdrïmdrsl iy fydañfhdam;s
•• kfjda;amdok jHdmdr" ksIAmdok iy fiajdjka fidhd
we;=`M m%;sldr l%uj,g we;s ixpdrlhkaf.a b,a¨u
.ekSï i`oyd ;reKhka osß .kajk w;r Tjqkaf.a
imqrd,Su wjYH jevms<sfj<la wdrïN lsÍu ixpdrl
jHdmdr i`oyd wjYH kùk ;dlaIKsl oekqu" úoHd iy
l¾udka; wud;HdxYhg mjrkq ,efí'
;dlaIK wud;HdxYh hgf;a ,ndoSug mshjr .kq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 25


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• ;reK jHjidhlhska uqyqKmdk m%Odk .eg¨j jkafka •• osi;
a l
s% a iy m<d;a uÜgñka úúO l%v
S dj,g l=i,;d olajk
jHdmdr i`oyd wjYH wdfhdack wvqlu h. Bg ms<shula idudkH fm< fyda Wiia fm<g fmkS isá YsIH YsIHdjka
f,i zcd;sl ;reK wruqo,lZ (National Youth Fund) ämaf,daud mdGud,d i`oydwe;=<;a lr.kq ,efí'
wdrïN flf¾' ta i`oyd wdrïNl uqo,la jYfhka
remsh,a ñ,shk 1"000 la uyd NdKavd.drfhka ,ndoSug •• tu ämaf,daudOdÍkag" cd;sl uÜgfï iy cd;Hka;r
n,dfmdfrd;a;= fjkjd. wruqo, m%j¾Okh lr .ekSu uÜgfï l=i,;d olajk" Wiiafm< iu;=ka lS%vd
i`oyd z;reK ixj¾Ok f,d;/hshlaZ wdrïN lsÍug úYajúoHd,hg we;=<;a lr .kq ,efí'
tu wruqo,g wjir fokq ,efí' •• m<df;a wfkl=;a l%Svlhkag o Ndú; lsÍug yelsjk mßos
•• ;reK wruqo, yryd ;reK jHjidhlhskag wjYH l%Svd úoHdh;k wdY%s; j cd;Hka;r uÜgfï l%svdx.K 09
wdfhdack ,ndoSu i`oydir, Kh l%uhla y÷kajd fokq la msysgqjkq ,efí'
,efí' •• l%Svd WmfoaYlhka" mqyqKqlrejka iy fN!; Ñls;ailhska
•• rdcH wxYfha" fm!oa.,sl wxYfha fyda úfoaYSh /lshd jeks l%Svdfõ oshqKqjg wjYH iïm;aodhlhka ìyslsÍu
wjia:dj i`oyd .e<fmk › ,dxflah ;reKhka ksjeros j i`oyd úfYAI jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
y÷kd.ekSu myiq lsÍu msKsi z;reK udkj iïm;a o;a; •• jD;a;Sh l%Svlhkag foaYSh iy úfoaYSh wOHdmkh iy
nexl=jlaZ (Youth Human Resource Data Bank) wdrïN mqyqKqj ,nd.ekSu i`oyd wdOdr l%uhla y÷kajdfok w;r
flf¾' ´kE u ;reKfhl=g wka;¾cd, myiqlï yryd ;u cd;Hka;r ;,fha l%Svlhkag úfoaYSh mqyqKqlrejkaf.a
wOHdmk iy jD;a;Sh iqÿiqlï yd ksmqK;d we;=<;a Ôj fiajh ,ndoSug;a lghq;= flf¾'
o;a; igykla (Curriculum Vitae) fuu nexl=fõ ;ekam;a
lsÍug wjia:dj ie,fia' th ld,dkqrEm j hdj;ald,Sk •• wdkhksl l%Svd NdKav" ;dlaIKsl fuj,ï iy fmdaIHckl
lsÍfï wjia:dj o ,nd fokq ,efí' wdydr i`oyd ;Srenÿ iyk ,nd fokq ,efí'
•• rdcH fiajfha my< u fY%aKs i`oyd n|jd .ekSfï oS •• cd;Hka;r l%Svd ;r. jevigyka rg ;=< meje;aùu i`oyd
idudkH fm< úNd.hg fmkS isàu wksjd¾h iqÿiqlula l%Svd wud;HdxYh hgf;a rdcH wkq.%yh olajkq ,efí'
fldg fkdie,lSug wjYH ixfYdaOk isÿlrkjd'

•• ;reKhska i`oydiaudÜ cx.u ÿrl:khla" geí tlla fyda keKn, iys; <ud mrmqrla
,emafgdma mÍ.Klhla myiq f.ùfï l%uhg ,nd .ekSfï
rfÜ wkd.; wiajekak ore mrmqr hs' rfÜ ;sridr meje;au"
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
cd;sfha wkd.;h" u;= wNsudkh r`od mj;skafka ore mrmqr
•• jD;a;Sh Wiia wOHdmkh yeoEÍu i`oyd /lshdjla lrk u; h' oE l=, f.d;ska f;dr j ksfrda.S YÍr fi!LHhlska iy
ld,fha oS f.ùug yels wdldrfha remsh,a ñ,shkh olajd ukd jQ fm!reIhlska hq;a wkd.; › ,dxlslfhl= ks¾udKh
uqo,la fmd,S rys; Khla jYfhka ,nd fokq ,efí' l< yelafla <ud mrmqrg ksjeros j u`. fmkaùfuka muK h'
ta i`oyd wm uy;a ´kElñka lrkafkuq'

cj iïmkak ;dreKHhg l%Svdfõ iún,h •• rfÜ ish¨ orejkag cd;Hka;r <ud whs;sjdislï m%{ma;sh
l%Svdj hkq ;reK mrmqf¾ NdIdj jk w;r l%Svdj ;reKHh wkqj ysñúh hq;= jrm%ido yd whs;sjdislïj,g we;s
wjos lrkakg fya;= fõ' cj iïmkak" ksfrda.Su;a iy úkh ysñlï iy;sl flf¾'
.rel iudchla ìys lsÍu i`oyd l%SvdYS,S cSjk rgdjlska hq;a
•• fï rfgys fjfik ish¨ u orefjkaf.a ukao fmdaIKh
mrmqrla ks¾udKh lsÍu wfma wfmalaIdj h'
bosß jir 05 ;=< ksud lsÍu úfYAI <ud fmdaIKh
jevigykla y`ÿkajd fokq ,efí' tjeks orejka i`oyd
•• mdi,a uÜgfï isg l%SvdYS,S;ajh yqre lsÍu i`oyd i;shg
wjYH ;%sfmdaI m%udKh ffjoHjrekaf.a ks¾foaYh wkqj
osk folla WoEik ld,mßÉfþoh YdÍßl jHdhdu i`oyd
wLKavj ,nd oSug lghq;= flf¾'
fjka flf¾'
•• <ud oßø;dj ksud lsÍu i`oyd tjeks orejka isák iEu
•• osjhsk mqrd u mdi,aj, l%Svdjg olaI;d olajk orejka l=vd
mjq,lgu osúkeÕ=u jevigyk yryd <ud fmdaIK
ld,fha isg u f;dardf.k Tjqkg wjYH ksis fmdaIKh iy
oSukdjla f.ùug lghq;= lrk w;r iEu orefjl=g u
mqyqKqj we;=¿ myiqlï imhk jevigykla fkdmud j
cSú;h id¾:l lr .ekSu i`oyd wjYH ish¨ wjldY
wdrïN flf¾'
újD; flf¾'
•• cd;Hka;r m%ñ;sfhka hq;a l%Svd úYajúoHd,hla (Sports
•• orejka ldhsl oKavkhg" udkisl mSvkhg" ,sx.sl
University) wdrïN flf¾'
iy fjk;a wdldrfha wmfhdackhg' kS;s úfrdaë jdKsc
•• tu úYajúoHd,hg wkqnoaê; j lS%vd úYajúoHd, lghq;= i`oyd <uhska fhdod .ekSug (Child Trafficking)"
úoHdh;k (Sports University Colleges) kjhla tl <ud Y%ñlhska f,i Ndú; lsÍug iy fkdi,ld
m<d;g tl ne.ska wdrïN lsÍug lghq;= flf¾' yeÍug n÷kaùu uq¿ukska u ;=rka lsÍu i`oyd wjYH

26 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


jevms<sfj<la wêlrK wud;HdxYh" <ud iy ldka;d Wmfoia ,nd§ug wjYH l%ufõo ilia lsÍu i`oyd rdcH
lghq;= wud;HdxYh" wdrlaIl wud;HdxYh iy Bg wod< hdka;%Kh ld¾hlaIuj yd M,odhSj fhdod .kakg lghq;=
ish¨ wdh;k tla j ilia lr l%shdjg kxjkq ,efí' flf¾'

•• fmr mdi,a" osjdiq/l=ï uOHia:dk iy mdi,aj, oS orejka •• wo wfma rfÜ ldka;d ysxikh yd <ud wmpdr fnfyúka
lsisÿ wdldrfha fjkialulg Ndckh lsÍu" ldhsl jeä ù we;' fmdÿ m%jdyk fiajdj, lka;djlg ksoyfia
oKavkhlg fyda ,sx.sl wmfhdackhkag ,la lsÍu uq¿ukska .uka l< fkdyels ;rug iodpdrh msßyS we;s nj
u je<elaùu i`oyd mq¿,a jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' fmfkkakg ;sfnk lreKls' fï ;;a;ajh md,kh fldg
ldka;djf.a f.!rjh iqrlsk" úkh .rel" .=K .rel"
•• os.ska os.g u mud fjñka we;s orejka iïnkaO ish¨ kvq iodpdr iïmkak iudch wm h<s f.dvkexùug lghq;= l<
úi|Su i`oyd iEu osia;%sla wêlrKhl u fldgila fjka hq;= h'
flf¾'
•• ldka;dj iudk whs;sjdislï we;s ;eke;a;shl f,i
•• ljr fya;=jla ksid fyda <orejka uyuÕ oud hdu" urd fkdi,ld kS;sh l%shd;aul lrk ks,OdÍkag úreoaO j o
oeóu je<elaùug mshjr .kakd w;r orejka" orelug fkdmud j úkh l%shdud¾. .ekSu i`oyd fjk u tallhla
yodjvd .ekSu i`oyd we;s ixlS¾K l%ufõoh ir, flf¾' fmd,sia fldñiu ;=< msysgqùug lghq;= flf¾'
•• ish¨ u <ud ksjdi.; orejkag zlemldr mjq,Z •• ldka;djla lsishï lrorhlg uqyqKmdk ´kE u
y÷kajdoSfï cd;sl jevms<sfj<la ilia flf¾' wjia:djl ;u cx.u ÿrl:kh u.ska läkñka <Õu we;s
fmd,sia:dkhg tu f;dr;=r okajd heúh yels ÿrl:k
l%ufõohla y÷kad fokq ,efí'
iudc wd¾Ólhg odhl jk ldka;d mrmqrla
orefjl= M,odhS mqrjeisfhl= lsÍfï w;afmd; ;eîu isÿjkafka •• hï ldka;djlg lsishï .eg¨jla" udkisl jHdl+,;ajhla"
uj w;ska jk w;r mjq,l i;=g r|d mj;skafka .DysKsh Ñ;a; mSvdjl" mSvkhla we;s jQ wjia:djl ta .ek lshd
u; h' iudchla úkh .rel jkafka ksjfia isg u orejkag ys; ieye,a¨ lr .ekSug fyda wjYH WmfoaYkh ta i`oyd
ksjerÈ u`. fmkaùu ,nd ÿka úg h' fï ksid wfma §¾> ld,Sk .;hq;= l%shdud¾. fj; fhduq lsÍug cx.u ÿrl:kh
wruqK bgqlr .ekSug ldka;djf.ka ,efnk odhl;ajh b;d u.ska ojfia ´kE u wjia:djl iïnkaO úh yels WmfoaYk
jeo.;a fõ' /lshd fj<|fmd, ;=< muKla fkdj fm!oa.,sl fiajdjla <ud yd ldka;d lghq;= wud;HdxYh hgf;a
jHjidhlhka jYfhkq;a ldka;djkaf.a odhl;ajh wfma wdrïN flf¾'
wd¾Ólhg b;d jeo.; fõ' fjk;a l,dmSh rgj,g idfmalaI
j oekgu;a wfma rfÜ W.;a ldka;d mrmqrla we;' W.;a
uj cd;shg iïm;ls' wkd.; wNsfhda.j,g uqyqK §fïoS;a úfYaI yelshdjka iy wdndO iys; mqoa.,hska
orejka wkd.;h i`oyd iQodkï lsÍfï§;a wehf.a W.;alu úfYaI yelshdjka iys; iy wdndO iys; mqoa.,hka wm
myiqjla jkq we;' i,lkafka iudk whs;sjdislï we;s msßila f,i h' Tjqkg
wjYH jkafka wmf.a wkqlïmdj fkdj iudk cSjk wjia:d
•• ldka;djka újdy ù orejka ìyslsÍu iy /ln,d .ekSug mq¿,a lr oSu h' ta i`oyd jevms<sfj<la ilia lsÍug wjYH
ld,h jeh lsÍug isÿùu ksid jD;a;Sh cSú;h id¾:l lr lghq;= iïmdokh flf¾'
.ekSug ldka;djkag ,efnk wjia:dj wvq h' tu ksid l=vd
orejka we;s ldka;djka /lshdj lrk ld,h ;=< Tjqkaf.a •• tlai;a cd;Skaf.a wdndO iys; mqoa.,hka i`oyd jk
orejka /l n,d.ekSfï myiqlï wm rgmqrd m%p,s; l< m%{ma;sh Y%S ,xldfõ o kS;suh f,i ms<s.ekSug wjYH
hq;= w;r tjeks uOHia:dk úêu;a kshdukhlg hg;a j mshjr .efka'
b;d by< m%ñ;shlska mj;ajdf.k hdug lghq;= flf¾'
•• wdndO iys; mqoa.,hkag mdi,a iy úYajúoHd,j,
•• jefvk orefjl=g ujlf.a fifkyi /ljrKh w;HjYH wOHdmk ,eîfï oS iy fmdÿ úNd. m%Yak m;%j,g uqyqK
h' ta ksid ;reK uõjrekag ;u orejka /ln,d .ekSu oSfï oS isÿjk ÿIAlr;d bj;a lsÍu i`oyd iqÿiq l%ufõohla
i`oyd ;djld,sl j /lshdfjka bj;a ùug iy h<s y÷kajd fokq ,efí'
/lshdjlg tl;=ùug l%ufõohla ilia flf¾'
•• Y%jHdndê;hska Ndú; lrk ix{d ms<sn`o NdId
•• tfuka u f,dalfha by< u b,a¨ula we;' jeä jegqmla mßj¾;lhskaf.a ixLHdj lsisfia;a m%udKj;a fkdjk ksid
,nd.; yels fyo fiajh jeks wxY i`oyd ldka;djka úêu;a f,i i{d NdId mßj¾;lhska mqyqKq lsÍfï mq¿,a
mqyqKq lsÍfï l%uj;a jevms<sfj<la wm wdrïN flf¾' jevigykla wdrïN flf¾'

•• /lshdjlg hkjd fjkqjg .Dyia: jHjidhhka yryd •• ikaksfõok myiqlï we;s lsÍug weu;=ï uOHia:dk (call
wdodhï bmhSug .%dóh ldka;djkag úúO jHjidhhkag center) wdrïN lrk w;r úoHq;a NdId l%u fhdod .ekSu
fhduq ùug we;s wjYH;d iïmQ¾K lr .ekSu i`oyd wvq iy ta i`oyd cx.u ÿrl:k wema tlla y÷kajd fokq
fmd,S Kh myiqlï i,id §u' wjYH lrk jHdmdßl ,efí'
mqyqKqj ,nd§u yd fjf<|fmd< iïnkaëlrKhg ksis

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 27


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• oekg iudc fiajd wud;HdxYh hgf;a we;s wdndO iys; •• oekg ,nd fok remsh,a 2"000$-l jeäysá oSukdfjka lmd
mqoa.,hskaf.a j.lSu tu ;eke;a;kaf.a o iyNd.s;ajfhka yer we;s remsh,a 100$- o kej;a tla lr fuu oSukdj
hq;a iqÿiq wêldßhla hg;g mjrkq ,efí' remsh,a 2"500$- olajd by< oeóug lghq;= flf¾'

•• wdndO iys; m%cdj i`oyd kj f,djg .e<fmk mdGud,d •• wjqreÿ 65g jeä fcHIaG mqrjeishka i`oyd ks¾foaYs;
y÷kajd oSug lghq;= lrk w;r m<d;a iNd yd fm!oa.,sl T!IO ñ,oS .ekSfï oS iykdOdr l%uhla we;s flf¾'
wxYfha /lshd ,ndoSu i`oyd mj;sk pl%f,aL ksis
wdldrhg l%shd;aul flf¾' •• fouõmshkag wdjrKh iemfhk kj rlaIKdjrK l%uhla
orejkag y÷kajd fokq ,efí'
•• wdndO iys; mqoa.,hskag riúkaokh l< yels f,i
iïmdokh lrkq ,nk iskud yd kdgH ks¾udK i`oyd •• iEu fPHIAG mqrjeisfhl=g u iEu udi 6lg jrla tla
úfYaI nÿ iyk meflachla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' iïmQ¾K ffjoH mÍlaIKhla lr .ekSu i`oyd wjYH
l%ufõohla ilia lsÍfï j.lSu fi!LH wud;HdxYhg
•• wdndO iys; mqoa.,hskaf.a iqNidOk lghq;= i`oyd úfoaY mjrkq ,efí'
wdOdr yd m%odkhka msÍkeófï oS whlrkq ,nk nÿ wfydais
flf¾' •• jeäysáhkaf.a myiqj iy wdrlaIdj ie,fik wdldrhg
ish¨ u jeäysá ksjdi i`oyd ksis m%ñ;shla we;s lrk w;r
•• wju jYfhka ish m%jD;a;s úldYkj, oS fyda yia; ix{d oekg mj;sk jeäysá ksjdi tu m%ñ;shg wkqj kùlrKh
Ndú;h fhdod .ekSu ish,q rEmjdyskS udOH wdh;kj,g flf¾'
wksjd¾h flf¾'
•• jeäysá ksjdi i`oyd rch fjka lrk uqo, jeä lsÍug
lghq;= flf¾'
f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis iudchla
•• fm!oa.,sl wxYhg jHdmdrhla f,i ksis m%ñ;sfhka hq;a
jeäysá ck.ykh by< hñka ;sfnk rgla f,i › ,xldfõ jeäysá ksjdi wdrïN lsÍug rcfha wkq.%yh ,nd oSug
jeäysá ck.ykh o ixlS¾K;d rdYshlg uqyqK foñka lghq;= flf¾'
we;' orejka wOHdmkh fyda /lshd i`oyd úfoaY.; ùu" ÿr
neyer kd.ßl m%foaYj, /lshdj, fhoSu" fouõmshka .fuka •• fcHIaG mqrjeishkag ;u ;ukaf.a wd.ug wkql+, m%Odk
msg; hdug fyda kd.ßl mßirhl cSj;aùug wlue;s ùu" wd.ñl isoaOia:dk ^nqoaO.hdj" j;sldkqj" ulalu wdoS& jeo
ÿmam;a mjq,aj, orejkag frda.S fyda iodld,sl tla;eka jQ mqod .ekSu i`oyd wvq fmd,S iykodhS Kh ,nd oSu i`oyd
fouõmshka /ln,d .ekSug we;s fkdyelshdj jeks lreKq lghq;= iïmdokh flf¾'
ksid fï ixlS¾K;dj n,j;a iudc .eg¨jla njg m;afjñka
we;' fuu fogq mqrjeishkaf.ka w;suy;a nyq;rhlg
;ukaf.a meje;au i`oyd úY%du jegqmla fyda fjk;a rlaIK zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla
wdjrKhla ke;' jeäysáhka jeäysá ksjdi.; lsÍu ;ju;a rgl wd¾Ólfha .dul n,fõ.h cd;sl Y%u n<ldh h' rgl
wfma rfÜ ie,flkafka iudc kskaodjla f,i h' ta flfia jqj;a ixj¾Okh r|d mj;skafka tys M,odhS l%shdldÍ;ajh u; h'
ish¨ u fPHIAG mqrjeishkaf.a /ljrKh rcfha j.lSula tu ksid wm iQodkï jk ixj¾Okfha fhdaO msïu i`oyd
f,i i,lk w;r Tjqka ish¨ fokdg u f.!rjfhka hqla; j wjYH mqyqKq, ld¾hYS,S iy rg fjkqfjka lemfjk zjev
cSj;aùug wjYH jgmsgdjla we;s flf¾' lsÍfï ixialD;shlaZ we;s l< hq;= h' wvqfjka jevlrk"
ÿmam;a j cSj;ajk Y%ñlfhl= fjkqjg jeäfhka jev lrk"
•• jeäysáhka ms<sn`o cd;sl m%;sm;a;sh kej; wëlaIKh fmdfydi;a cSú;hla .; lrk Y%ñlfhla ks¾udKh lsÍu
fldg l%shdjg kexùu i`oyd mshjr .kq ,efí' wmf.a j.lSu fõ'
•• úhm;aNdjfha wNsfhda. ch.ekSu i`oyd iliafldg we;s
uyck ysff;IS rdcH fiajhla fjkqfjka
mia wjqreÿ ie,eiau úêu;alr jvd;a M,odhS f,i l%shdjg
kxjkq ,efí' •• rdcH fiajfha ld¾hlaIu;dj iy M,odhS;ajh by<
kexùu i`oyd fiajd wjYH;djh wkqj fN!;sl jHdma;sh
•• y÷kd.;a iqug ixj¾Ok jHdmD;s iy wkd.; mrïmrdjg u; mokï j 'os.= ld,Sk udkj iïm;a ie,eiaula' ilia
;u cSjk w;aoelSï iy rfÜ b;sydih ms<sn`o oekqu lsÍug mshjr .efka' ta hgf;a ld¾h uKav, wjYH;dj,
,ndfok jevigyka i`oyd fcHIaG mqrjeishka odhl fiajlhska fnoS hd hq;= wdldrh iy tu ld¾h uKav, l%shd
lr .ekSu wruqKq lr .ksñka ziaafõÉPd fiajd n<ldhlZ l< hq;= wdldrh tu ie,eiaulg we;=<;a flf¾'
wdrïN flf¾'
•• rdcH fiajd wLKav j mj;ajdf.k hdu iy;sl lsÍu
•• ksIAmdok ld¾hhg odhlùug leu;s fcHIaG mqrjeishka i`oyd 'oS¾> ld,Sk wkqm%dma;sl ie,eiaula' ilia flf¾'
i`oyd rdcH yd fm!oa.,sl wxYh taldnoaO j cSjfkdamdh
ixj¾Ok mqyqKqj ,ndoSug;a ta i`oyd wjYH iïm;a •• iajdëk rdcH fiajhla we;s lsÍu i`oyd wjYH kj fiajd
odhl;ajh ,ndoSug;a fjf<|fmd< y÷kajd oSug;a mshjr wdpdr O¾u moaO;shla' y÷kajd fokq ,efí'
.kq ,efí'

28 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• rdcH iy fm!oa.,sl wxYj, fiajlhkaf.a úY%du hdfï úY%dñl m%cdj
jhi cd;Hka;r m%ó;Skag wkqj ;SrKh lrk Wmf;a §
•• rdcH wdrlaIl wxY we;=`Mj ish¨u rdcha fiajlhskaf.a
wdhq wfmalaIKh u; mokï j l%shd;aul lrk l%ufõohla
oekg mj;sk úY%du jegqma úIu;dj bj;a lsÍug mshjr
y`ÿkajd fokq ,efí'
.kakd w;r cSjk úhoï oSukdj úY%dñlhskag o ,ndoSfï
•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkag /lshd wysñjk l%ufõohla ms<sn`oj i,ld n,kq ,efí'
wjia:djl oS kej; /lshdjla fidhd .kakd f;la udisl
•• kshñ; oskg odhl uqo,a f.jd we;s jekaoUq wk;aore
oSukd rlaIK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
úY%du jegqma,dNSkag m%udohlska f;dr j úY%du jegqm
•• w¾: idol wruqof,a idudcsl;ajh we;s rdcH iy ,ndoSug lghq;= flf¾'
fm!oa.,sl wxYfha iuia; fiajlhka i`oyd fiajl
w¾OidOl wruqof,a (EPF) fiajH odhl;ajh 12] isg 15]
ixia:d" w¾O rdcH wdh;k iy nexl=
olajd jeä lr fiajl b;=reï jeä lsÍug lghq;= flf¾'
•• rcfha fiajlhskag f.jd we;s, oekg w¾O rdcH wxYhg
•• fiajl w¾:idOl wruqof,a idudcsl;ajh we;s rdcH yd fkdf.jk remsh,a 2500$-l jegqma jeäùu fuu wxYhg;a
fm!oa.,sl wxYfha fiajlfhl= rdcldß ld,h ;=< ñh.sh ,nd oSug lghq;= flf¾'
úg jekaoUqjg fiajlhd úY%du ,nk f;la fiajHhd úiska
jegqma f.ùu wksjd¾h lsÍu i`oyd kj kS;s y`ÿkajd fokq •• idmamq iy ld¾hd, fiajd mk; fiajl iqNidOkhg
,efí' ys;ldó whqßka j¾;udkhg .e<fmk wdldrhg
ixfYdaOkh flf¾'
•• rdcH fiajfha fiajd ld¾hlaIu;dj by< kexùug wjYH
oekqu ,ndoSu i`oyd foaYSh iy úfoaYSh mqyqKq mdGud,d •• fiajl w¾: idOl wruqo,g wu;r j úfYAI odhl;aj
yeoEÍu i`oyd wjYH myiqlï imhk jevms<sfj<la úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
y÷kajd fokq ,efí'
•• úY%du hfï § ,ndfok mdßf;daIs; §ukdj i`oyd ±kg wh
•• WmdêOdÍ ixj¾Ok ks,OdÍka" lDIs m¾fhaIK iy ksIamdok lrk 24] noaO 15] olajd wvq flf¾'
iyldrjre iy ta iudk fiajhka i`oyd kj fiajd
•• oekg fuu wxYfha /lshdj, kshqla; fiajlhkaf.a wdodhï
jHjia:d y÷kajd fokq ,efí'
nÿ m%;sY;h 2014 mej;s m%udKhg wvq lsÍug lghq;=
•• rdcH, w¾O rdcH, ixia:d iy nexl= fiajfha ish¨ u iïmdokh flf¾'
wdh;kj, ioaNdjfhka hqla;j rdcldÍfha fhfok rdcH
•• merKs rdcH nexl= fiajlhka i`oyd ,nd fok úY%du
ks,OdÍkag uqla;sh ysñjk mßos wjYH kS;suh m%;smdok
jegqm kj fiajlhkag o ,nd oSug mshjr .kakd w;r tu
we;s flf¾'
ysñlu fkdue;s wfkl=;a nexl=j, fiajlhskag o úY%du
•• rdcH fiajfha mj;akd fY%aKs iy jegqma úIu;d läkñka jegqma whs;sh ,nd fokq ,efí'
bj;a lsÍu i`oyd fjku fldñiula m;a flf¾'
•• oekg ta ta wdh;k uÜgñka ffjoH rlaIK l%u fkdue;s
•• rcfha fiajlhkaf.a wysñ l< úY%du jegqma whs;sh kej; ish¨ ixia:d iy wdh;kj,g wju jYfhka wdrïNl
,nd fokq ,efí' wjia:dfõ oS nrm;< frda.dndO i`oyd odhl;aj rlaIK
wdjrK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• jeäjk cSjk úhoï wkqmd;hg .e<fmk mßos rcfha
fiajlhskaf.a jegqma jeä lsÍfï l%ufõohla y÷kajd fokq
,efí' fm!oa.,sl wxYh
•• oekg fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkaf.a remsh,a 10'000$-
•• oekg fm!oa.,sl wxYfha fiajl wdrjq,a úi|Su
wju jegqm remsh,a 2500$- lska by< kxjkq ,efí'
iïnkaOfhka we;s fíreïldr l%shdj,shg iudk l%ufõohla
rdcH wxYfha fiajl wdrjq,a úi|Su i`oyd y÷kajd fokq •• oekg n,mj;ajk wdh;k ix.%yh iy ta iïnkaO
,efí' w;=re pl%f,aL ld,Sk wjYH;djkag .e<fmk mßÈ iy
fiajlhkag jeä myiqlï ie,fik mßos jirla ;=<
•• m<d;a md,k fiajh we;=¿ rdcH fiajfha my< u
ixfYdaOkh lsÍu i`oyd úoaj;a iudf,dapk lñgqjla m;a
fY%aKsj,g wh;a fiajlhka fjkqfjka ikSmdrlaIl
flf¾'
oSukdjla ,nd fokq ,efí'
•• j;auka wdKavqj w¨f;kaa f.k taug W;aidy lrk ish¨
wKmk;a fiajl m%cdfõ iy jD;a;Sh iñ;sj, tlÕ;dj
wkqj kej; iudf,dapkh flf¾' oekg l%shd;aul jk úúO
iudc wdrlaIK l%u tla l%uhla hg;g f.k tau i`oyd
wjYH mshjr .kq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 29


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• hï wfhl= fiajhg tla jQ osk isg i;shla we;=<; lïlre úfoaY /lshd n<ldh
fomd¾;fïka;=jg jd¾;d lsÍu wksjd¾h flf¾' tu.ska
úfoia.; Y%ñlhka wfma rfÜ wd¾Ólhg b;d jeo.;a
fiajl w¾:idOl wruqo,a meyer yeÍu j<lajk w;r
fiajdjla bgq lrk w;r ,xldjg úYd,;u úfoaY úksuhla
fiajlhdg ysñ jD;a;Sh whs;sh iqrlaId fldg iqNidOk
f.k tk msßils' 2018 § úfoaY Y%ñlhkaf.ka rgg ,enqK
myiqlïj, wod< lghq;= myiq flf¾'
wdodhu rfÜ o< cd;sl wdodhfuka 8] la muK úh' tu
•• 1934 wxl 19 ork lïlre jkaos w{d mk; ixfYdaOkh ksid úfoaY.; Y%ñlhkaf.a odhl;ajh wm b;du;a w.h
lr fiajhskag ysñúh hq;= jkaos uqo,a m%udKh by< kxjkq fldg i,lkafkuq' ta jdf.a u úfoia.; Y%ñlhka fuka u
,efí' úfoaY rgj, mÈxÑj isák Y%S ,xlslhka ms<sn`oj óg jvd
wjOdkhla wkd.; rch úiska fhduq lrkq ,efí'
•• úkh mÍlaIK fyda jev ;ykug ,lajk fiajlhska
ms<sn`oj l%shdud¾. läkï lsÍug wjYH kS;suh m%;smdok •• úfoia.; Y%ñlhska fuka u úfoaY rgj, mosxÑ ›
f.k tau i`oyd 1950 wxl 43 ork ld¾ñl wdrjq,a ,dxlslhka Wmhk úfoaY úksuh bmhSï wdodhï nÿj,ska
ixfYdaOkh flf¾' ksoyia lrk w;r tu uqo,a nexl=j, úfoaY uqo,a b;=reï
f,i ;nd .ekSfï §" whlrk nÿ iïmQ¾Kfhka u bj;a
•• fiajl m%;s,dN jeäjk wdldrhg fiajl w¾:idOl flf¾'
wruqof,a wdrlaIdj iy;sl lrk w;r tu wruqo,
wjNdú; l< wh kS;sh bosßhg muqKqjd tu uqo,a kej; •• úfoaY.; Y%ñlhska iy úfoaY rgj, cSj;ajk ›
whlr .ekSug lghq;= fhfoa' ,dxlslhskag ;uka Wmhk úfoaY úksuh M<odhS f,i
,xldj ;=< wdfhdackh lsÍug nÿ iyk we;=¿ úfYaI
•• fiajl w¾:idOl wruqo,ska Kh ,nd oSu iy wjqreÿ 55ka myiqlï iemhSug n,dfmdfrd;a;= fõ'
miqj tu mdßf;daIsl uqo,a ,nd.ekSfï l%ufõoh ;j ÿrg;a
myiqlrñka wka;¾cd,h yryd ;u nexl= .sKqug uqo,a •• úfoaY /lshd ksu lr osjhskg meñfKk mqoa.,hska i`oyd
ner lsÍfï l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' nÿ ksoyia jHdmdr wdrïN lsÍug úfYaI jHdmD;s Kh
uqo,la ,nd oSfï jev ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
•• b;d fláld, i`oyd /lshdj, fhoSu, úáka úg
/lshd udre lsÍu, ,smskh fjkia ùu oekqï fkdoSu, •• jirlg fvd,¾ 50"000$- ne.ska jir 10la Y%S ,xldjg
f;dr;=re wiïmQ¾K ùu iy fkdoekqj;alu jeks úfoaY úksuh wLKav j tjk úfoaY.; Y%ñlhska fyda
fya;= u; m%;s,dNSkag fkdf.jd we;s ish¨ w¾:idOl úfoaY rgj, cSj;ajk › ,dxlslhskag ;Srenÿ rys; jdyk
wruqo,a fkdmud j fidhd n,d f.jd oeóu i`oyd läkï n,m;%hla ,nd fokq ,efí'
jevigykla l%shd;aul flf¾'
•• jir 06lg jvd jeä ld,hla úfoaY.; j fiajh
•• fiajl w¾:idOl wruqo,g wu;r j tys uqo,a ner lrkakkag odhl;aj úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq
fkdjk odhl;aj úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq ,efí' ,efí'
•• ksoyia fjf<`o l,dmj, fiajl fiaúldjkaf.a fi!LH •• ueofmros. l,dmhg hjk kqmqyqKq ldka;d Y%ñlhka
fmdaIK yd wfkl=;a iqN idOk wjYH;d y`ÿkdf.k tu fjkqjg mqyqKq Y%ñlhska heùfï jevms<sfj<la ilia flf¾'
wjYH;d iemsÍu i`oyd fiajl iqN idOk iñ;s" l¾udka;
Yd,d ysñhka iy wdfhdack uKav,h taldnoaO hka;%Khla •• oekg ueofmros. l,dmfha fiajh lrk .Dy
ilia lrkq ,efí' fiaúldjkaf.a wdrlaIdj iy;sl lsÍu i`oyd tu rgj,
msysgd we;s wfma ;dkdm;s ld¾hd,j,g jeä j.lSula
•• jd¾Islj ,ndfok /lshd m%udKh' fiajl jegqma iy mjrkq ,efí'
jrm%ido fiajlhkaf.a /lshd jD;a;sh wdoS ks¾Kdhl
u; mokïj fm!oa.,sl wxYfha wdh;k weÕhSug z,la •• úfoaY rgj, oS úúO wk;=rej,g ,lajkakkag ysñ jkaÈ
jHjidhl yrirZ kñka rdcH iïudk Wf<,la jd¾Islj ,nd.eksfï l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu i`oyd wjYH kS;suh
mj;ajkq ,efí' m%;sixialrK y`ÿkajd fokq ,efí'

•• úfoaY rgj, fiajh lsÍfï oS iodld,sl wdndOj,g ,lajk


mqoa.,hskag fkdñf,a ksjila ;kd oSu fyda Bg iudk Tjqka
leu;s m%;s,dNhla ,ndoSfï l%ufõohla úfoaY fiajd kshqla;s
ld¾hdxYh yryd y÷kajd fokq ,efí'

•• úfoaY rgj, fiajh lrk iy úfoaY rgj, mosxÑ ›


,dxlslhkag kj ksjdi ixlS¾Kj,ska Ôj;aùug wjYH
ishÆ myiqlï iys; ksjdi myiq f.ùfï l%uhg ñ,oS
.ekSug fï wjia:dj i,id fokq ,efí'

30 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


fm!oa.,sl wdrlaIl fiajd •• ,xldj mqrd we;s ish¨ m%;sixialrKh l< fkdyels merKs
uy,a ksjdi fjkqjg kj uy,a ksjdi bos lr fokq ,efí'
•• wdrlaIl fiajd uqrhlg Wmßu iy;sl f.ùula iy rd;%S
uqr fiajhg úfYAI oSudkdjla f.ùu i`oyd l%ufõohla •• fld<U k.rhg muKla iSud fkdfldg osjhsk mqrd ish¨
y÷kajd fokq ,efí' k.rj, b;d wvq myiqlï hgf;a Ôj;ajk wj;eka jQ iy
me,am;ajdiS m%cdjg myiqlï iys; kd.ßl ksjdi fhdackd
•• iEu fm!oa.,sl wdrlaIl Ngfhl=g u by< rlaIK
l%uj,ska ksjdi ,nd oSfï jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
wdjrK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha fiajlhskag m<uq ksjdi
•• úfoaY rgj, fm!oa.,sl wdrlaIl fiajh i`oyd fhduq
boslsÍug fyda ñ, oS .ekSug ,nd .kakd Kh fjkqfjka
lsÍug wjYH ukd mqyqKqjla ,ndoSug mshjr .kq ,efí'
f.jk fmd,sh wdodhï nÿ f.ùfï oS úhoula f,i
•• wdrlaIl wud;HdxYh hgf;a fm!oa.,sl wdrlaI fiajh ie,lSug wjia:dj ,nd fokq ,efí'
iïnkaOfhka lghq;= lrk tallhla msysgqjkq ,efí'
•• ksjdi boslsÍug N+ñh iSud iys; .%dóh lDIsld¾ñl
m%foaYj, iqjmyiq ck cSú;hg wjYH ish¨ myiqlïj,ska
iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla hq;= ksjdi ixlS¾K l%uhla we;s flf¾' tu`.ska lDIsl¾uh
i`oyd wjYH bvï wdrlaId lrk w;r u myiqlï iys;
iEu fokdg u ksjil wjYH;dj ;snqK;a tu wjYH;dj
cSú;hla i`oyd wjYH mßirh o ks¾udKh flf¾'
;kshu iïmQ¾K lr.kak neß nj wm okakd w;r wmf.a
rch ld,fha ksjdi m%Yakfhka úYd, jYfhka mSvdjg m;a •• oekg ksjdi wxYhg muKla Kh ,ndfok nexl= iy rdcH
ù isá kd.ßl wvq wdodhï,dNS ck;df.a ksjdi wjYH;dj wdh;k taldnoaO lr ksjdi nexl=jla msysgqjk w;r b;d
úi|k w;r u Tjqkg kj cSjk l%uhla y÷kajdoSug wm l%shd myiq fmd,S wkqmd;hla hgf;a Kh ,ndoSu i`oyd wjYH
lf<uq' wfma wkd.; rchla hgf;a ta wdldrhg u kd.ßl l%ufõohla i,id fokq ,efí'
fuka u .%dóh ck;djf.a;a ksjdi wjYH;dj Tjqkaf.a cSjk
uÜgu;a by< hk wdldrhg úi|sh hq;= h'

•• ksjdi W!k;dj we;s ish¨ fokdg u ;u wjYH;djg


.e<fmk iy wdodhug iß,k ksjila rcfha iy
fm!oa.,sl wxYfha iyNd.s;ajfhka boslrk ish¨ myiqlï
iys; ksjdi ixlS¾Kj,ska myiq f.ùfï l%uhg ,ndoSfï
l%ufõohla ilia flf¾'

•• uOHu mdka;slhskaf.a wdodhug .e<fmk uy,a ksjdi myiq


ñ,g w;alr §u i`oyd ksjdi boslsÍï l¾udka;lrejkag
wjYH bvï oS¾> ld,Sk nÿ mokula hgf;a iyk ñ,lg
,ndoSu yd fjk;a wdfhdack osß .ekaùfï l%ufõohla we;s
flf¾'

•• ;reK mjq,aj,g ;ukaf.a u lshd kd.ßl m%foaY wdY%s; j


ksjila oS¾> ld,Sk myiq f.ùfï l%uhlg ñ,oS .ekSug
yelsjk úfYAI ksjdi jHdmD;s rdcH iy fm!oa.,sl
ueosy;aùfuka rg mqrd l%shd;aul flf¾'

•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha odhl;ajh iys; j


;djld,sl fkajdisl;ajhla wfmalaId lrkakkag idOdrK
l=,S moku u; ,nd.; yels uy,a ksjdi fhdackd l%uhla
y÷kajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 31


ck;d flakaøSh
wd¾Ólh
miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh

wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl wd¾Ól ms<sfj;la lrd
f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=<
u b;sß lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh hgf;a wmg wysñ
lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a
wruqK fõ'

2020-2025 id¾j wd¾Ól b,lal nÿ m%;sm;a;sh


f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a j¾;udk rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu
;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re j tla tla i`oyd Wr fok nÿ l%uhla y÷kajd
wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul fjkialï fokq ,efí' oekg l%shd;aul jk
rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-2025 ld,h foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj
;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól b,lalhka nÿ mk;la f.k tk w;r ks;r
lsysmhla my; oelafõ' ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" nÿ l%uhla ia:dmkh flf¾'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" Ôjk úhou
cSjk úhou ms<sn`o fndre
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla" fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g jvd wvq w.hla" hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk
lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h"
h' b;d blaukska n, .ekafjk
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul' wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq
lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a u`.ska
ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨
lsÍug lghq;= flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


f;a" rn¾" fmd,a flakaø lr.;a
wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha
oS;a tu wjldYh oskd .ekSu i`oyd
j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g
.e<fmk wdldrhg iy
fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl
lr .ekSu i`oyd kj ;dlaIKh
yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;=
l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl flf¾'
l%ufõohka Ndú;fhka" jeä .=Kd;aulNdjhlska hq;= by<
wiajekakla ,nd .ekSug yels ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla
f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl m%;sm;a;sh fõ'

34 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a
ixj¾Okhg úfYaI wjOdkhla fhduq
lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq l,dmh
;=< m%Odk fiajd iemhqï flakøa ia:dkhla
njg m;a lsÍfï wruqK we;s j h'
tfy;a miq.h s jir lsyms h ;=< fï
i`oyd lsiÿs wjOdkhla fkdoelaùu ksid
f.dvkefÕñka wd l¾udka; m%fndaOh
uq¿ukska u ì| jeà we;'

ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh
rg ;=<g f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha
jeo.;a fldgils' ta jdf.a u myiqfjka oshqKq l<
yels fCIa;%hls' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla
lsÍu wmf.a wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN
ixpdrl l¾udka;h wdY%s; j iajhx /lshdjl
fhfokakdf.a isg uyd mßudK jHdmdßlhd olajd
úyso hd hq;= h'

weÕ¨ï l¾udka;h
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ
iuia; wmkhk m%udKfhaka 43] la muK
ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl
j tla lrk m%Odk;u ksIm A dok l¾udka;h
fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl ksIm a dokhg
ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r
/lshd iemhSfï oS iy m%dfoaYhS ixj¾Okfha
oS mqfrda.dó fufyjrla o bgq flf¾'

boslsÍï l¾udka;h
oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh
ksid oekgu;a wm fuu fCIa;%h ;=<
cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' ›
,xldjg wdfõKsl jkakd jQ mßir
ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh
ch .ekSug wjYH mßirh ieliSu
wmf.a wfmalaIdj fõ'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 35


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ck;d flakaøSh wd¾Ólhla •• YS% ,xldj ;=< wdkhk wdfoaYk l¾udka; yd wmkhk
l¾udka; ;r.ldÍ f,i mj;ajdf.k hd yels mßos wjYH
wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl hka;%iQ;% iy ;dlaIKsl WmlrK i`oyd lsisÿ noaola wh
wd¾Ól ms<sfj;la lrd f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól fkdflf¾'
u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=< u b;sß
lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh •• rdcH ñ,oS.ekSï" boslsÍï iy wdfhdack wjia:d m%uqL;d
hgf;a wmg wysñ lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg mokula hgf;a foaaYSh jHjidhlhskag újr lr rdcH
yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a wruqK fõ' úhoï wfma rfÜ jHdmdßlhkag yd l¾udka;lrejkag
wdodhï njg m;a lsÍug mshjr .kq ,efí'
2020 -2025 id¾j wd¾Ól b,lal
•• oekg ì|jeà we;s fm!oa.,sl uQ,H iud.ïj,
f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a
;ekam;alrejkag Wmßu idOdrKhla bgq lsÍu i`oyd
j¾;udk ;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re
úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fok w;r uy nexl=fõ
j tla tla wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul
øjYS,;d wruqo, yryd wjodku jeä uQ,H wdh;k kej;
fjkialï rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-
ia:djr lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
2025 ld,h ;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól
b,lalhka lsysmhla my; oelafõ' •• bosß oYlh ;=< wfma wmkhk wd¾Ólh uq¿ukska u mdfya
jákdlï tla lsÍfï ksIamdok olajd ú;eka lsÍug mshjr
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" .kq ,efí'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• lsisÿ úfgl wdydr ysÕhla we;s fkdùu msKsi rfÜ wdydr
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" iqrlaIs;;dj ;yjqre flf¾'
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla"
•• iudc jHjidhlhka hkq úúO iudc iy wd¾Ól .eg¨
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g úi`oSu i`oyd NdKav yd fiajd ksIamdokh lrk jHdmdr
jvd wvq w.hla" ;=<ska u úi`ÿï ,nd fok kjHlrKYS,S jHjidhlhka h'
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h" YS% ,xldfõ tjeks iudc jHjidhlhska oshqKq lsÍu i`oyd
wjYH rdcH m%;sm;a;s ilia lr iudc jHjidh ixj¾Ok
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul"
flakaøhla we;s lsÍug lghq;= flf¾'

id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj


läkï iyk ie,eiau
•• foaYmd,k wruqK bgqlr .ekSug" mqoa., m%;srEm
m%j¾Okhg iy tosfkod úhoï i`oyd miq.sh jir 4 ;=< j¾;udk rcfha wid¾:l wd¾Ól l<ukdlrKh ksid mSvdjg
j;auka md,lhka ,ndf.k we;s úfoaY Kh m%udKh 1948 m;aj isák fmdÿ ck;djg iy foaYSh jHdmdßl m%cdjg tu
§ ksoyi ,eîfï isg 2014 olajd wfma rg ,ndf.k we;s ;;a;ajfhka b;d blaukska kej; ke`.Sisàu i`oyd wmf.a
úfoaY Kh m%udKhg iudk fõ' fï Kh W.=, ksid rfÜ rch n,hg m;a jQ ú.i cSjk úhou my< ±ófï iy wmf.a
ixj¾Ok ld¾hhka i`oyd w;HjYH Kh muKla ,nd nÿ m%;sm;a;sh hgf;a úfYAI iyk ie,iaula l%shd;aul lrkq
.ekSug uq,a ld,fhA § wmg isÿjkq we;' foaYSh wdfhdack ,efí'
osß .ekaùu" wdkhk úhou wvq lsÍu iy wmkhk wdodhu
by< kexùu u.ska fuu ;;a;ajh md,kh lsÍug wm nÿ m%;sm;a;sh
wjYH mshjr .kq ,efí' oekg mj;sk nÿ l%uh u.ska foaYSh jHjidhlhd iy nÿ
f.jk fmdÿ ck;dj uq¿ukska u wffO¾hg m;a lr we;s
•• ±kg cd;sl wdodhfuka 7]lg muK jeä ù we;s whjeh
wd¾Ólh fjkqjg rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu i`oyd;a
mr;rh 4]lg jvd l%udkql+,j wvq lsÍu i`oyd w;HdjYH
fmdÿ ck;dj iún, .ekaùu i`oyd;a wjYH wdldrhg wfma
úhoï iy m%uqL;djfhka hq;a rdcH wdfhdack yer rcfha
nÿ l%uh ixfYdaOkh lrkq ,efí'
ish¨ wkjYH úhoï lmd yef¾'

•• jirlg fvd,¾ ì,shk 10 blaujd we;s fj<`o ys`.h oekg l%shd;aul jk foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj nÿ
rgg ord .;yels uÜgulg wvq lr úfoaY Kh u; r`od mk;la f.k tk w;r ks;r ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
mj;sk wd¾Ólh fjkqjg foaYSh iïm;a mokï lr.;a wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj nÿ l%uhla ia:dmkh
wmkhkh yd wdkhk wdfoaYk ksIamdok mq`M,a flf¾' flf¾' ta hgf;a"
•• ksIamdok jHdmdr i`oyd wh lrk wdodhï noao 28] isg
•• foaYSh j ksIAmdokh l< yels NdKav ksIAmdokh lsÍug 18] olajd wvq flf¾'
wjYH wuqøjH wdkhkh lsÍu i`oyd whlrk nÿ tlS
ksIamdok wdkhkh lsÍug jvd by< uÜgul mj;S' tu •• wd¾Ól fiajd .dia;= (ESC) yd r`ojd.ekSfï nÿ (WHT)
ksid foaYSh ksIamdok osß .ekaùu msKsi jyd u wuqøjH wfydais flf¾'
wdkhk nÿ my< oeóug mshjr .kq ,efí'

36 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• tl;=l, w.hu; nÿ (VAT) 15]la yd cd;sh fmdÿ ck cSjk iyk
f.dvke.Sfï nÿ (NBT) 2]la fjkqjg 8]l ir,
cSjk úhou ms<sn`o fndre fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
tl;=l, w.h u; noaola l%shd;aul flf¾'
hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• fmd,sh u; wh flfrk r`ojd.ekSfï nÿ (WHT) wfydais h' b;d blaukska n, .ekafjk wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
flf¾' jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a
u`.ska ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨ lsÍug lghq;= flf¾'
•• rdcH iy fm!oa.,sl wxYj, /lshd lrkakkaf.a
jegqmg wh lrk Wmhkúg f.ùï nÿ (PAYE TAX) •• nÿ wvq lsÍfuka wvqjk w;HdjYH nvqj, ñ, wvqùu
wfydais lrkq ,efí' ia:djr j mj;ajdf.k hdug lghq;= flf¾'
•• mqoa.,sl wdodhï nÿ j,ska ksoyiajk wdodhu (Tax Free •• mj;sk rch úiska wêl ñ<g úÿ,s ñ<§ .ekSu i`oyd
Threshold Income) wdodhï by< oud nÿ wkqmd;h 15] w;aika ;nd we;s .súiqï wfydais lr tys jdish
l Wmßuhlg iSud lrk w;r wdodhï nÿ f.úh hq;= mdßfNda.slhdg ,nd foñka úÿ,s ì,g iykhla ,nd fok
ish¨ fokdf.ka nÿ whlsÍfï l%ufõohla ilia flf¾' w;r c, ì, my< ±óug o lghq;= flf¾'
•• lDIsld¾ñl iy iq`M yd uOH mßudK jHjidhlhka •• oekg l%shd;aul jk bkaOk ñ, iQ;%h jydu wfydais flf¾'
i`oyd jir 5lg nÿ wh lsÍu w;aysgqjk w;r ys`. nÿ
uqo,a lmd yef¾' •• úY%dñl" fcHIaG mqrjeis iy <ud b;=re lsÍfï .sKqï u;
mkjd we;s r|jd.ekSfï nÿ wfydais flf¾'
•• nÿ l%ufha wld¾hCIu;djh" wl%ñl;d" ¥IK fuka u
úksúoNdjfhka f;drùug n,md we;s wfkl=;a úúO •• ;u ;ukaf.a ckjd¾.sl;ajh iy wd.ñlNdjh u;
nÿ wfydais lr ta fjkqjg tla úfYaI NdKav yd fiajd t<fUk cd;sl W;aij ys;g nrla ke;s j ieuÍug
noaola l%shd;aul flf¾' isxy, - yskaÿ w¨;a wjqreoao" k;a;, fyda rduidka W;aij
udij,ska tll oS jdßl ixLHdj fjkia fkdjk mßos nexl=
•• foaYSh ksIamdolhka úiska ksIamdok lrkq ,nk wdkhk Kh whlr fkd.ekSfï l%uhla l%shd;aul flf¾'
wdfoaYk NdKav Èß.ekaùu i`oyd wod< wdkhksl
NdKavj, nÿ by< oukq ,efí' •• ú/lshdj" wdodhï ud¾. wysñ ùu" f,v frda. fyda
wdmodjka" jk cSùkaf.ka jk ydksh" kshx yd .x j;=r
•• jdyk ,shdmÈxÑh yd jd¾Isl fiajd .dia;= i`oyd mSvk" foaY.=Ksl úm¾hdi" u;aøjHkag weíneys ùu" cd;sl
wh lrkq ,nk úúO nÿ yd .dia;= wfydais lr ir, wdmod ksid cSú;" ksjdi yd foam< wysñ ùu jeks úúO
l%ufõohla y`ÿkajd fokq ,efí' fya;= ksid mSvd ú`osk os<s`ÿ ck.ykh thska uqod .ekSu
i`oyd läkï jev ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
•• wd.ñl ia:dk u; mkjd we;s úúO nÿ wfydais lrkq
,efí' •• os<s`ÿ nj ;=rka lsÍu b,lal lr .;a jev ms<sfj<j,a
.%dóh yd kd.ßl wd¾Ólhka ;=< ls%hd;aul jk úúO
•• ixpdrl fydag,a iy ixpdrlhka i`oyd fiajd imhk wd¾Ól fCIa;%hka YS>%fhka oshqKq lsÍu u.ska cSjfkdamdh
wdh;k i`oyd fhdod .kakd wdydr wuqøjH" frosms<s ud¾. nyq, flf¾'
iy wfkl=;a mßfNdack øjH jeks foaYSh ksIamdokj,ska
,nd .kakd fhojqïj,ska 60] blaujk jHdmdr wmkhk •• w;HjYH mdie,a isiqkag we`ÿï" mdjyka yd fmd;a nE.a
l¾udka; fia i,ld Y+kH jeÜ (Zero VAT) nÿ wkqmd;h iyk ñ,g ,nd .ekSu i`oyd jjqp¾ myiqlï ,nd fok
ls%hd;aul flf¾' w;r fmdaIHodhS wdydr fõ,la iemhSu u.ska orejkaf.a
fmdaIK ;;a;ajh iunrj mj;ajd .ekSug lghq;= flf¾'
•• ÿrl;k fiajd .dia;= iy wka;¾cd, myiqlï i`oyd
whlrk nÿ 50] lska wvq lrkq ,efí'
kj nexl= l%uhla

•• úfoaY wdfhdack m%j¾Okh i`oyd nÿ iyk iys; úfYAI fõ.j;a bosß wd¾Ól msïula mekSu i`oyd ksIamdok
m%j¾Ok jevigykla l%shd;aul flf¾' wd¾Ólhla f.dvke`.Su w;HdjYH fõ' ta i`oyd osß fok
wdkhk wmkhk wxYh" bÈlsÍï lafIa;%h" iq¿ iy uOH
•• y÷kd.;a fCIa;% lsysmhla i`oyd wdfhdack m%j¾Ok —nÿ mßudK jHdmdr iy lDIsl¾uh jeks wxY ÈhqKq lsÍu i`oyd
úuqla;s meflachla— y÷kajd fokq ,efí¡ wjYH iyk fmd<S Kh §¾> ld,Sk f.ùfï mokula hgf;a
,nd Èh yels kj l%ufõohka iys; —cd;sl ixj¾Ok nexl=j˜
•• wka;¾cd, myiqlï" uDÿldx. iy wfkl=;a ;dlaIKsl kñka kj nexl=jla ia:dmkh flf¾'
Ndú;hka weiqßka rfÜ nÿ wh lr.ekSfï l%h s dj,sh b;d
meyeos,s iy mSvdldÍ;ajfhka f;dr tlla njg;a m;a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 37


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
YS% ,xldfõ m%d.aOk fjf<|fmd< iudf,dapkh lr lkakfhka lkakhg fjkia fkdjk kj
cd;sl lDIsld¾ñl m%;sm;a;shla ilia lrk ,efí' tu`.ska
fld<U fldgia fjf<|fmd< h<s kÕd isgqùu i`oyd
rfÜ o< cd;sl ksIamdos;hg oekg ,ndfok lDIsld¾ñl
wjYH m%uqL;u idOlh kï wdfhdaclhlhka ;=< úYajdih
odhl;ajh myiqfjka u ;j lSm .=Khla jeä lsÍu wfma
f.dvkeÕSu h' ta i`oyd m%dfhda.sl jevms<sfj<la wm i;=j
b,lalh fõ' tfuka u bosß oYlh ;=< foaYSh iy cd;Hka;r
we;s nj wdfhdaclhkag iy;sl flf¾' ta i|yd .;hq;=
mdßfNda.slhdg jiúfika f;dr › ,dxlsl lDIs ksIamdok
mshjr lsysmhla my; ±lafõ¦
ñ,g .ekSfï wjia:dj Wod flf¾'
•• fld<U fldgia fjf<|fmd< widuQySlrKh lsÍu
•• f.dú úY%du jegqm kej; ia:dmkh flf¾'
(Demutualization)"
•• j.dfjys wjodku f.dúhd wffO¾hhg m;a lrjk neúka
•• w¨;a iud.ï fldgia fjf<|fmdf<a ,ehsia;=.; lsÍu
by< m%;s,dN ysñjk jk f.dú rlaIK l%uhla y÷kajd
i`oyd imqrd,sh hq;= wjYH;d ,sys,a lsÍu jeks kj
fokq ,efí'
ls%hdud¾. wkq.ukh lsÍu'
•• miq.sh ld,h ;=< f.dúhd uqyqK ÿka j.d ydks i`oyd
•• fldgia fjf<|fmd< ms<sn`oj wdfhdaclhska iy uyck;dj
f.jk jkaos udi yhla we;=<; f.jd ksu flf¾'
;=< RKd;aul wdl,am ÿre lsÍu i`oyd jvd;a iodpdrj;a
fldgia fjf<|fmd< ixialD;shla ìys lsÍug YS% ,xld •• Ndú;hg .; yels" tfy;a Ndú;hg fkd.kakd iy
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñiu úiska isÿ lrkq ,nk W!k Ndú; bvïj, .eg¨ y÷kdf.k tu bvï Wmßu
kshdukh jvd;a M,odhS lsÍu iy fldgia fjf<|fmd< M,odhS;djla iys; j lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd Ndú;hg
wdY%s; j isÿjk jxpd iy ¥IKj,g tfrys j kS;suh .ekSfï läkï l%ufõohla ilia flf¾'
mshjr .ekSu'
•• idïm%odhsl j.d l%ufõoh fjkqjg ish¨ j.d ìïj, mfiys
•• rdcH ne÷ïlr fjf<|fmd< iïnkaO úêúOdk iy .=Kd;aul nj" Ndú; l< hq;= fmdfydr" lDIs ridhk"
úfoaYslhkag rcfha ne÷ïlrj, wdfhdackh lsÍu me< iy weg m%udKh ñkqï lsß fuka .=Kd;aul iy
iïnkaOfhka mkjd we;s 10] iSudj ms<sn`oj h<s i,ld by< m,odjla ,nd.; yels h' ta i`oyd —mfiys irenj
ne,Su' l<ukdlrK wka;¾ iïnkaê; ;dlaIKsl l%fõohla
(Integrated Soil Fertility Management System) y÷kajd
•• NdKavd.dr ì,am;a iy ne÷ïlr m%d:ñl fjf<|fmd<
oSug mshjr .kakd w;r tu l%ufõoh jirla ;=< lDIs
lghq;= ;j ÿrg;a m%idrKh iy kshdukh lsÍu jeks
ks,OdÍka u.ska iEu j.dlrejl= w;g u m;a lsÍug
m%;sm;a;s l%shdjg kexùu'
mshjr .kq ,efí'

•• wiajekak tlu iuhl oS fjf<|fmd<g meñKSu ksid


taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh
wiajkq úkdYh" ñ, my< jeàu iy f.dúhd Khlrejl=
(Inclusive Development Indicator Approach) ùu jeks m%Odk f.dú .eg¨ rdYshla we;sùfuka foaYSh
rgl ixj¾Okh ms<sn`o h,a mskQ l%fudamdhka weiqßka wm hï f.dúhd nrm;< ÿIAlr;djlg ,laùu wm ks;r w;aolsk
hï m%;sM, ,ndf.k ;snqK o ta i`oyd jehlr we;s ld,hg fohla h' tu .eg¨j úi|Su rg lDIs wd¾Ól l,dmj,g
idfmalaI j tajd lsisfia;a u m%udKj;a fkdfõ' nyq;rhlg fnod j.dlsÍfï kj —lDIs wiajkq l<ukdlK l%ufõohla—
wd¾Ól ia:djr;ajhla f.dvkÕd .ekSug fkdyels ùu" (Agricultural Crop Management System) y÷kajd fokq ,efí'
mjqf,a úhoug iß,k wdodhï by< fkdhEu iy wdodhï
•• idïm%odfhka tyd hk wê ;dlaIKsl lDIs l¾udka;hla
wiudk;dj os.ska os.g u mej;Su u`.ska fmkakqï lrkafka
fj; fhduqùu i`oyd by< wiajkq ,nd.; yels" mßir
tu ;;a;ajh h' tu ;;a;ajh fjkia fldg ieug m%;s,dN
ys;ldó iy ldnksl j.djka i`oyd yß;d.dr j.dj
ysñjk ixj¾Okhla w;am;a lroSu i`oyd bosß.dó ixj¾Ok
(Green House Agriculture)" osh j.dj (Hydroponics
m%fõYhla f,i —taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh˜ (Inclusive
Agriculture) osh-u;aiH j.dj (Aquaponics Agriculture)
Development Indicator Approach) fhdod .ekSug wfmalaId
y÷kajd fokq ,efí' fuu wxY i`oyd ;reK lDIs
flf¾'
jHjidhlhka fm<Uúh hq;= h' ta i`oyd wjYH wuqøjH
iy WmlrK wdkhkh i`oyd ;Sre nÿ iyk iy jir
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek foll iyk ld,hla iys; wvq fmd,S Kh l%uhla y÷kajd
wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sh wkqj lDIsl¾udka;fha uQ,sl moku fokq ,efí'
jkafka f.dú;ek w;ayer fjk;a jD;a;Skag fhduqùu fjkqjg
fjk;a jD;a;Skays fhfokakka mjd f.dú;ekg wdl¾IKSh jk •• j¾Ih mqrd j.d c,h wLKav j iemhSu i`oyd wm
jD;a;shla njg m;a lsÍu h' l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok .kakd l%shd ud¾.j,ska Wmßu m%fhdackh ,nd.; yelafla
msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl l%ufõohka Ndú;fhka" jeä c,h wrmsßueiafuka Ndú; lsß fuka h' ta i`oyd —c,
.=Kd;aulNdjhlska hq;= by< wiajekakla ,nd .ekSug yels ìxÿ l%uh˜ (Drip Irrigation) iy —j;=ru,a l%uh— (Sprinkler
ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl System) jeks oshqKq ;dlaIKsl l%ufõo u`.ska c,h
m%;sm;a;sh fõ' ta i`oyd ±kg we;s ish¨ m%;sm;a;s wrmsßueiafuka Ndú; lr jeä wiajkq ,efnk l%ufõo

38 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


Ndú;hka i`oyd wjYH úoHd;aaul oekqu iy ;dlaIKssl •• uq¿ukska u ì| jeà we;s wfma f.dúhd kej; kÕd
{dkh f.dúck fiajd fomd¾;fïka;=j yryd iEu isgqùu i`oyd fmdfydr iykdOdr l%uh fjkqjg j.djg
f.dúfhl=g u ,nd fokq ,efí' wjYH fmdfydr iy ldnksl fmdfydr fkdñf,a ,nd oSug
lghq;= flf¾' l%udkql+, j f.dúhd mQ¾K jYfhka ldnksl
•• tu l%u i`oyd wjYH WmlrK iy tu l%u Ndú;h fmdfydr Ndú;d lrk ji úfika f;dr wdydr ksIamdokh
i`oyd jehjk bkaOk msßjeh wju lr .ekSug iQ¾h i`oyd osß .kajkq ,efí'
n,Yla;sfhka l%shd lrk j;=r fmdïm iy iQ¾h fldaI
wdkhkh ish¨ nÿj,ska ksoyia flf¾' •• osjhsk mqrd we;s mdrïmßl lDIs .ïudk ldnksl lDIs
fNda. ksIamdokhg fhduq lsÍu i`oyd j.d wdOdr l%uhla
•• f.dúhd wúêu;a Khlrejkaf.a iy wêl fmd,S l%u iys; ls%hd;aul flf¾'
laIqø uQ,H iud.ïj, .%yKhg yiqùu foaYSh f.dúhd
j.dfjka wE;a lsÍug n,mdk m%Odk .eg¨jla nj wm •• ldnksl t<j`M yd m,;=re mßfNdackh .Dy uÜgfuka
fyd|ska jgyd f.k we;' f.dúhd fuu Kh WÕ=f,ka uqojd mq`M,a lsÍu i`oyd f.j;= ,laI 20la j.d lsÍfï jev
.ekSSu i`oyd wju fmd,S wkqmd; ir, Kh l%uhla y÷kajd ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
fokq ,efí' tu Kh l%uh l%shd;aul lsÍu ish¨ rdcH iy
fm!oa.,sl nexl=j,g wksjd¾h flf¾' •• bosß jir lSmh w;HjYH u fmdfydr rg ;=< u ksIm a dokh
lsÍu i`oyd wjYH jevms<fs j<la fkdmud j wdrïN flf¾'
•• iEu f.dúhl=f.a u lDIs j.djka rlaIKh lsÍfï myiq
l%ufõohla iy fkdmud j jkaos ,ndoSfï kj l%ufõohla •• rg ;=< we;s iajdNdúl jkdka;r iy f;;a ìïj, cSj;a
y÷kajd fokq ,efí' jk laIqø cSúka wdOdrfhka by< m%ñ;sfhka hq;= ffcj
fmdfydr iy ldnksl fmdfydr ksIamokh lsÍu i`oyd
•• bosß oi jir ;=< ;reK m%cdj lDIs jHjidhlhka njg jevms<sfj<la fkdmud j wrïN flf¾'
m;alsÍu i`oyd wjYH kùk ;dlaIKsl oekqu" j.d l%ufõo
ms<sn`o oekqu" ia:djr wdodhï ud¾. ,nd.; yels l%ufõo" •• ukd li< lukdlrK l%ufõohla rg ;=< ia:dmkh lsÍu
fjf<|fmd< Wmdh ud¾." myiq Kh l%u iy nÿ iyk u.ska li< Ndú;fhka wka;¾cd;sl m%ñ;shg wkq.; j
,ndoSug mshjr .kq ,efí' ldnksl fmdfydr ksIamdokh lsÍug ia:sr jevms<sfj<la
y÷kajd fokq ,efí'
•• wê;dlaIKsl l%ufõo Ndú;fhka by< M,odhS;djla ,nd
.ekSug jvd;a iqÿiq jkafka uyd mßudK f.dúfmd< l%uh
h' tu ksid m%dfoaYSh uÜgñka —iuQmldr f.dú ksIamdok îc iy me< ksIamdokh
l%ufõohla— y÷kajd fokq ,efí' tjeks f.dúfmd< osß wfma m%;sm;a;sh hgf;a bosß jir lsysmh ;=< we;sjk
.ekaùu i`oyd ;dlaIKsl wdOdr" há;, myiqlï iy lDIsld¾ñl j¾Okh i`oyd m%udKj;a f,i îc iy me<
wdfhdack myiqlï imhkq ,efí' ksIamdokh l< hq;= h' ta i`oyd ish¨ úYajúoHd,hj, lDIs
mSG" rcfha f.dú m¾fhaIK wdh;k iy rcfha f.dúfmd<j,a
•• úh<s ñßia" nv bß`.=" fidahd" uqx yd lõms" `MEKq iy fuka u fm!oa.,sl wxYh;a fõ.j;aj l%shd l< hq;= fõ'
w, jeks fNda. ksIamdokh lsÍu i`oyd jev ms<sfj<la
ls%hd;aul lr tu NdKav wdkhkh lsÍu i`oyd jeh •• —foaYSh îc m%;sm;a;shla˜ hgf;a rcfha ;;a;aj md,kh u;
jk fvd'ñ'500lg wêl úfoaY úksuh tu fNda. jjk iq¿ iy uOH mßudK foaYSh f.dùka u`.ska ksis m%ñ;sfhka
f.dùkaf.a wdodhu njg m;a lsÍug lghq;= flf¾' hq;= .=Kd;aul îc ksIamdokh i`oyd kj l%ufõohla
•• lsß" ì;a;r" mY= iïm;a u;aiH" t<j`M iy m,;=re jeks y÷kajd fokq ,efí'
mßfNdack NdKav ksIamdokh i`oyd iqúfYaIS jQ N+f.da,Sh •• › ,xld m%ñ;s wdh;kh u`.ska wdkhk îcj, m%ñ;sh
mßirhla yd ixialD;shla mj;sk W;=re m%foaYj, ;yjqre lsÍu i`oyd m%ñ;s iy;slhla ksl=;a lsÍu wksjd¾h
f.dúhka ksIamdokh i`oyd osß .kajd oekg wdkhkh flf¾'
i`oyd jeh jk we'fvd'ì,shkhlg wêl úfoaY úksuh
f.dúhdf.a wdodhula njg m;a lsÍu lghq;= flf¾' •• mgl frdamKh iy noaO lsÍfï l%ufõohka (Tissue Culture
and Grafting) u.ska m%fõKs.; .=Kfhka hq;a me< iy
•• i;a;j
a wdydr wdkhkh i`oyd jeh jk úYd, úfoaY úksuh by< M,odjla iys; fouqyqka îc ksIamdokh uyd mßudK
b;sß lr .ekSu i`oyd foaYh
S ksIm
a dokh m%j¾Okh flf¾' uÜgñka ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH ish¨ myiqlï ,nd
oSfuka fm!oa.,sl wxYh osßu;a flf¾'
fmdfydr Ndú;fha kj fmr<sh •• îc iqrlaIs;;dj i`oyd lDIsl¾u wud;HdxYh hgf;a —îc
ksfrda.S iy M,odhS mqrjeisfhla ìys lsÍug kï rch úiska nexl=jla— ia:dmkh flf¾'
ji úfika f;dr wdydr fõ,la i`oyd ck;djg we;s whs;sh
iy;sl l< hq;= h' ta i`oyd bosß oYlh ;=< › ,xldfõ
lDIsl¾udka;h uq¿ukska u ldnksl fmdfydr Ndú;hg fhduq
l< hq;= w;r ta i`oyd ldnksl fmdfydr ksIamdok fõ.j;a
l< hq;= h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 39


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ieliqïlrKh yd .nvd lsÍu lDIs kfjda;amdok m¾fhaIK fhduqjla
•• lDIs ksIamdokj,g w.h tl;= lsÍfï iy ieliSfï •• wdfõKsl m%fõKs .=Kfhka hq;= iy f,v frda.j,g
ld¾hhg l=vd jHjidhla f,i m%j¾Okh lsÍu i`oyd Tfrd;a;= fok" wê M,od îc" me< j¾. y÷kajd oSu"
wjYH hka;%iQ;% nÿj,ska ksoyia flf¾' kQ;k j.d l%u" ;dlaIKsl WmlrK iy hka;%iQ;% wdY%s;
kfjda;amdok i`oyd rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha lDIs
•• w;sßla; ksIamdokh .nvd lsÍu i`oyd rcfha úoHd{hkag" m¾fhaIlhkag" úYajúoHd, iy wod<
ueosy;aùfuka wjYH myiqlï imhkq ,efí' wdh;kj,g wjYH myiqlï iy m%;smdok ,ndoSu i`oyd
lDIs l¾udka; wud;HdxYfha jd¾Isl whjefhka ksYaÑ;
•• lDIs ksIAmdok uQ,sl iajrEmfhka isÿ lrk Rcq wmkhkh
m%;sY;hla fjka flf¾'
fjkqjg jákdlï tl;= lr wmkhkh lsÍu i`oyd foaYSh
f.dùkag iy ksIamdolhskag uyd mßudK lDIs wiajkq •• tfuka u tjeks kfjda;amdok wdY%s; ksIamdok foaYSh
tla/ia lsÍfï iy ieliSfï uOHia:dk boslsÍug wjYH ikakduhla hgf;a ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH foaYSh
ia:dk y÷kdf.k wdrïN lsÍu i`oyd wjYH myiqlï fyda úfoaYSh wdfhdaclhska y÷kajd fokq ,efí'
imhkq ,efí'
•• wys;lr lDIs ridhk øjH Ndú;h wju lsÍu i`oyd
cSj lDIs ridhk øjH (Bio- Pesticide) wdY%s; kfjda;amdok
wf,úh iy m%jdykh m¾fhaIK iy wvq úhoï taldnoaO m<sfndaO l<ukdlrK
•• Rcq ksIamdolhd iy wmkhk iud.ï" ieliqï wdh;k l%ufõoh (Low Cost Integrated Pest Management System)
iy f;d. fjf<| iud.ï w;r fmr .súiqï l%uh m%p,s; fidhd .ekSu i`oyd jk m¾fhaIK osß .ekaùug rch
flf¾' iïmQ¾K wkq.%yh olajkq ,efí'

•• lDIs ld¾ñl ksIAmdok wmkhkh m%j¾Okh lsÍu •• wod< m¾fhaIlhskag fyda wdh;kj,g ;u kfjda;amdok
i`oyd w;HjYH jk fjf<| ikakdulrKh (Branding)" fidhd.ekSï iy m¾fhaIKj, ks¾udK whs;sh iy;sl
weiqreïlrKh iy ksIamdok ia:dk y÷kd.ekSfï iy;sl lrk fmagkaÜ n,m;% (Patent License) ,ndoSfï l%ufõoh
(Geographical Indication Certificate) mokï lr.;a —kj ld¾hlaIu flf¾'
ksIamdok wf,úlrK Wmdh ud¾.sl ie,eiaula˜ y÷kajd
fokq ,efí' •• lDIs wOHdmkh mq¿,a lsÍu i`oyd oekg msysgqjd we;s lDIs
úoHd, ;dlaIKfhka n,.kajk w;r tajdfha bf.kqu ,nk
•• foaYSh ksIAmdolhdg fuka u mdßfNda.slhdg o idOdrK iy b.ekaùfï fhfok ish¨ fokdg ksis wjYH myiqlï
iy ia:djr fjf<|fmd< ñ, l%uhla mj;ajdf.k hdug;a ,ndoSug mshjr .kq ,efí'
yelsjk mßos foaYSh j ksIamdokh l< yels lDIs ksIamdok
wdkhkh Wmßu jYfhka iSud flf¾' jir 2025 jkúg •• lDIs ld¾ñl fCIa;%hg wod< ish¨ u wka;¾cd;sl
tu ksIamdokj,ska rg iajhxfmdaIs; lsÍu wmf.aa m¾fhaIK wdh;k iuÕ tla j lghq;= lsÍu i`oyd wjYH
n,dfmdfr;a;=j fõ' rdcH;dka;%sl iïnkaO;d oshqKq lsÍug mshjr .kq ,efí'

•• foaYSh iy wmkhk fjf<|fmd<g .e<fmk mßos •• lDIsld¾ñl m¾fhaIK i`oyd odhljk fm!oa.,sl
jiúfika f;dr ldnksl lDIs ksIAmdok i`oyd cd;Hka;r jHjidhlhkag m¾fhaIK i`oyd jehjk uqo,g wod<j nÿ
uÜgfï ;;a;aj iy;slhla ,ndoSug;a" lDIs ksIamdok iyk ,nd fokq ,efí'
wdkhkfha oS m%ñ;s iy;slhla wksjd¾h lsÍug;a mshjr
.kq ,efí' tys j.lSu › ,xld m%ñ;s wdh;khg mjrkq w¨;a iy,a ux.,Hh
,nk w;r Bg .e<fmk wdldrhg tu wdh;kfha
;;a;ajh iïmQ¾Kfhka u kùlrKh flf¾' wfma f.dúhdg ù j.dj cSjfkdamdh ud¾.hla muKla fkdj
ixialD;shls' ù f.dú;ek wdodhï ud¾.hla muKla fkdj
•• wiajkq fk<SfïoS;a" m%jdykfhaoS;a" f.dvnEfïoS;a isÿjk Tjqkaf.a wNsudkh ms<sn`o ixfla;hls' f.dú;ek f.dúhdf.a
wmf;a hdu j<lajd .ekSu i`oyd rdcH iy fm!oa.,sl yoj;g u ne|S we;af;a ta ksid h' wm tu wNsudkh iqrlsñka
wxYh taldnoaO lr kj jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí' B<Õ w¨;a iy,a ux.,Hhg rgmqrd iEu f.dú f.orl u
wgqfldgq mqrjkakg wjYH lghq;= i`oyd jev ms<sfj<la ilia
•• NdKav m%jdykh i`oyd ÿïßh Ndú;h mq¿,a lsÍu i`oyd flf¾'
wjYH wdrlaIs; kj ÿïßh ueosß y÷kajd fokq ,efí' Bg
idfmalaI j iy .e<fmk mßos ÿïßh ia:dk" m%fõY ud¾." •• foaYSh f.dúhd wdrlaId lrkq msKsi kdvq ù lsf,dajla
iy wjYH wfkl=;a há;, myiqlï oshqKq lsÍug;a lghq;= re'52$- lg;a" iïnd lsf,dajla re'57$- g;a" lSß iïnd
flf¾' lsf,dajla re'63$- g;a jk iy;sl ñ,lg ñ, oS .kq ,efí'

•• f.dúkaf.a ù wiajekakg idOdrK iy ia:djr ñ,la ysñ


úh hq;= h' ta i`oyd ù wf,ú uKav,fha ueosy;aùu by<
kexùug iy m%udohlska f;dr j ù ñ,g .ekSu i`oyd

40 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


wjYH .nvd iy m%jdyk myiqlï j¾Okh lsÍu" lsreï f;a j.dj
ñkqï i`oyd wjYH kQ;k l%ufõo y÷kajdoSug mshjr .kq
•• foaYSh f;aj, .=Kd;aulNdjh wdrlaId lsÍfï l%ufõohla
,efí'
y÷kajdoSug wfmalaId flf¾'
•• ù ksIamdok w;sßla;hla b,lal lsÍu fuka u fmdaIK
•• foaYSh msßisÿ f;a (Pure Ceylon Tea) › ,xldfõ wk¾>;u
.=Kfhka hq;a mdrïmßl ù iy iy,a ksIamdokh jeä
ksIamdokhla f,i cd;Hka;r fjf<|fmd< ;=< m%j¾Okh
lsÍug iy wmkhkhg osß .kajkq ,efí'
flf¾'
•• foaYSh iy,a ksIAmdokh by< hdug idfmalaIj wdkhkh
•• uyd mßudK f;d. wmkhkh fjkqjg jákdlï tl;= l<
lrk ;sßÕ= msá i`oyd wdfoaYlhla f,i .=Kd;aul
ksIamdok f,i f;a wmkhkh osß .kajkq ,efí' tu`.ska
;;a;ajfhka hq;= iy,a msá ksIamdokh flf¾'
oekg ,efnk wdodhu bosß oYlh ;=< fo.=Khla njg
•• miq.sh jir y;rl ld,h ;=< kshÕh" j.d frda. iy m;a lsÍug wmg yelsjkq we;'
.xj;=r wdoS wdmodjka ksid f.dùkag isÿ ù we;s w,dN
•• wysñ j we;s cd;Hka;r f;a fjf<|fmd< kej; oskd.ekSu
i`oyd fkdmud j jkaos mQ¾Kh flf¾'
i`oyd fm!oa.,sl wxYfha il%Sh odhl;ajfhka rdcH
•• mqrka l=Uqre h<s wiajeoaoSu i`oyd wjYH kj jevms<sfj<la ;dka;%sl m%j¾Ok jev ms<sfj<la osh;a flf¾'
y÷kajd fok w;r ta i`oyd wjYH wkq.%yh wod<
•• ldnksl f;a j.dj m%j¾Okh lsÍu i`oyd by< rdcH
wud;HdxY yryd ,nd fokq ,efí'
wkq.%yhla ,nd fokq ,efí'
•• wfma jdß c, ie,iqu u.ska l=Uqrg wjYH jdß c,h
•• j.dfõ .=Kd;aulNdjh iy M,odhS;dj by< kexùu
wLKav j iïmdokh flf¾'
iy ld,.=Ksl fjkialï hk wNsfhda.j,g uqyqKoSu
•• ta ta m%foaYj,g wjYH îc ù ksIamdok iy ù iy iy,a i`oyd .e<fmk úi÷ï ,ndoSu iy kj ;dlaIKh y÷kajd
.nvd lsÍfï l%ufõo m%dfoaYSh f.dú ksIamdok iuQmldr foñka f;a l¾udka;fha ixj¾Okh i`oyd wjYH ienE
l%uhla u.ska ,ndoSug wjYH mshjr .kq ,efí' odhl;ajhla iemhsh yels wdldrhg f;a m¾fhaIK
wdh;kh ixj¾Okh flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


rn¾ j.dj
› ,xldfõ kduh ft;sydisl j" ld,hla mqrd cd;Hka;r
fjf<|fmdf<a by<ska ;nk ,oafoa f;a" rn¾" fmd,a flakaø •• iajNdúl rn¾ j.dj fjkqjg flá lf,lska lsß ,nd.;
lr.;a wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha oS;a tu wjldYh yels kj m%fNao y÷kajd oS j.dlrejd wdrlaId lr.;
oskd .ekSu i`oyd j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g .e<fmk yels kj jevms<sfj<la iy ksIamdokh by< oeóug wjYH
wdldrhg iy fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl lr .ekSu l%ufõohla ilia flf¾'
i`oyd kj ;dlaIKh yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
•• laf,dakSlrK ;dlaIKh Ndú;fhka ksIAmdokh lrk by<
ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;= flf¾'
M,odhS;djla iys; noaO rn¾ me< rn¾ j.dj i`oyd
y÷kajd fokq ,efí'
•• j¾;udkfha úYd, jYfhka wmkhkh u; nÿ whlsÍu
ksid fuu j.dlrejka iy ta wdY%s; jHdmdrj, fhÿKq •• jákdlï tl;= l< ksIamdok f,i rn¾ foaYSh iy
ish¨ fokd uqyqK md isák nrm;< .eg¨j,g úi÷ula cd;Hka;r fjf<|fmd<g heùu" ksIamdok i`oyd wjYH
f,i tu fNda. i`oyd iy;sl ñ, l%uhla y÷kajd fok ;dlaIKsl oekqu iy Ndú;h by< kexùu yd tys,d wod<
w;r ,ndf.k we;s jHdmdßl Kh i`oyd iyk ld,hla jk m¾fhaIK isÿlsÍu i`oyd m¾fhaIlhka" úoHd{hka"
,nd fokq ,efí' úYajúoHd, iy fm!oa.,sl wdh;k osß .kajkq ,efí'
•• iq¿ iy uOH mßudK wmkhk fNda. j.dlrejkag iyk •• l=vd iy uOHu mßudK rn¾ j;= ysñhkaf.a iy
ñ,g fmdfydr ,ndoSfï jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' ksIamdolhskaf.a iñ;s Yla;su;a lsÍu i`oyd rdcH wkq.%yh
,nd fokq ,efí'
•• wmkhk fNda. kej; j.d lsÍu i`oyd iyk ld,hla
iys; iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
fmd,a j.dj
•• cd;Hka;r uÜgfï ;;a;aj mÍlaIK l%ufõohla yÿkajd
fok w;r N+f.da,Sh f;dr;=re iy;slhla (Geographical •• fmd,a j.dj wdYs%; j os¾> ld,hla ;siafia mj;sk
Information Certificate) ,ndoSug lghq;= flf¾' uhsgd iy fmd,a l=reñKs jix.;h úi|Su i`oyd ffcj
;dlaIKsl úi÷ula fidhd .ekSu i`oyd rdcH;dka;s%l
•• f;a" fmd,a iy rn¾ j.d lr we;s bvï len,s lr ckdjdi wdOdr ,nd .ekSug lghq;= flf¾'
njg m;a lsÍu iïmQ¾Kfhka u ;ykï flf¾'
•• fmd,a leãfï hka;% ksIamdokh lsÍu iy Ndú;h j¾Okh
lsÍug wdOdr fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 41


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• jd¾Isl fmd,a j.d wjYH;djg .e<fmk wê M,od fouqyk q a •• foaYSh .ïñßia ksIamdolhd oeä ÿIalr;djg m;a lrñka
fmd,a me< j¾. y÷kajdoSu fmd,a m¾fhaIK wdh;khg iy cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldjg we;s fjf<|
fuka u ta i`oyd fhduqùug leu;s fm!oa.,sl m¾fhaIKd.dr lS¾;skduhg ydks lrñka isÿlrk .ïñßia wdkhkh iy
ysñhka i|yd;a wjYH myiqlï rch u`.ska imhkq ,efí' m%;s wmkhkh iSud lsÍu i`oyd .ïñßia wdkhkh u;
by< ;Sre noaola mkjkq ,efí'
•• oekg fmd,a j.dj jHdma; ù fkdue;s W;=r" kef.kysr
iy ol=Kq m<d;aj,g .e<fmk fmd,a me< y÷kajdoSu •• .ïñßia ieliqïlrKh by< kexùu i`oyd wjYH
i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajkq ,efí' ksIAmdokd.dr WmlrK iy ;dlaIKsl Ndú;hka i`oyd wvq
fmd,S iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• fmd,a me< ;jdka we;s lsÍu i`oyd l=vd iy uOH mßudK
fmd,a j.d jHjidhlhskag wjia:dj i,id fokq ,efí' •• ls,sfkdÉÑh" uq,;sõ" wkqrdOmqr" fmdf<dkakrej"
;%sl=Kdu,h" uvl,mqj" mq;a;,u" fudKrd., iy
•• fmd,a j;= ysñhkaf.a wdodhu jeä lsÍu i`oyd fmd,aj;=j, yïnkaf;dg hk osia;%slalj, foaYSh fjf<|fmd< wjYH;d
.ïñßia" bÕ=re" ly iy fldaudßld" jeks w;=re fNda. iïmQ¾K lsÍu i`oyd fukau wmkhkh mokï lr.;a lDIs
j.dj i`oyd wjYH osß.ekaùï ,nd fokq ,efí' wmkhk .ïudk l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• f.j;= fmd,aj.dj jHdma; lsÍu i`oyd wê M,od fouqyqka •• úfoaY fjf<|fmd< mokï lrf.k fldaudßld" ly iy
fmd,a me< ,ndoSug mq¿,a jevigykla l%shd;aul flf¾' bÕ=re jeks fNda. j.dj m%j¾Okh lsÍug iy jákdlï
tl;= lsÍfï ksIamdok i`oyd wjYH m%;smdok iy ish¨
osß.ekaùï ,nd fokq ,efí'
wfkl=;a wmkhk fNda.
miq.sh ld,h mqrd foaYSh wmkhk fNda. f.dúhd uqyqK •• wmkhkh mokï lr.;a ish¨ wmkhk fNda. m%j¾Ok
ÿka m%Odk wNsfhda.h jkafka tu fNda. iSudjlska f;dr j lsÍu i`oyd wjYH ;dlaIKsl myiqlï m%j¾Okh" ieliqï
wdkhkh lsÍug iy m%;s wmkhkhg bv ie,iSu ksid we;s iy w.h tl;=lsÍfï ksIamdok iy fjf<|fmd< m%j¾Okh
jqKq ñ, my; jeàu h' tu ksid tlS fNda. wdkhk yd m%;s i`oyd mQ¾K rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
wmkhkh k;r lsÍug lghq;= flf¾'

l=re÷ j.dj ëjr l¾udka;hg iún,


•• cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldfõ l=re÷ i`oyd we;s bkaoshdkq id.rfha j¾. lsf,da óg¾ 500"000 wdikak
úYsIAg lS¾;s kduh m%fhdackhg .ksñka ;;a;ajfhka Wiia uqyqÿ l,dmhlg" lsf,daóg¾ 1"700 lg wdikak m%udKhl
l=re÷ wmkhkh by< kexùu i`oyd j.dlrejkag wjYH muK fjr< ;Srhlg ysñlï lshk" úYd, .x.d iy c,dY
myiqlï imhkq ,efí' rdYshlg ysñlï lshk wm b;d blaukska ëjr wd¾Ólfha
iajxfmdaIs; ;;a;ajhg m;a úh hq;= h' ck;djf.a fmdaIKh"
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu i`oyd wjYH kQ;k ;dlaIKsl wdydr iqrlaIs;;djh" úfoaY úksuh bmhSu" /lshd iy
l%u y÷kajd oSug lghq;= lsÍug kfjda;amdok ksIamdok cSjfkdamh wjia:d j¾Okh lsÍu" ÿ.Slu ;=rka lsÍu iy
wêldßfha úfYAI wjOdkh fhduq lrjkq ,efí' tjeks cd;sl yd .%dóh wd¾Ólhg by< odhl;ajhla ,ndoSu mokï
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhk nÿj,ska ksoyia flf¾' lr.;a meyeos,s yd ;sridr ëjr ud¾. ie,eiaulaa wm
oekgu;a ilia lr wjika h'
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu ksis f.!rjhla iys; /lshdjla
njg m;a lsÍu i`oyd ms<s.;a wdh;khlska NVQ iy;slh •• fjr<dikak u;aiH .ykh iy l<mq moaO;sj,
i`oydjk Ys,amSh fYa%Ks mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí' iu;=,s;;dj ksrka;r wëlaIKhg Ndckh lrñka ySk jQ
u;aiH .ykh f.dvkexùu iy l<mq moaO;sj, mdßißl
•• wlalr mylg wvq ish¨ l=re÷ j;= ysñhka i`oyd ieliqï
;;a;ajh by< kexùu i`oyd úoHd;aul l%ufõohla
uOHia:dkhla b|slr .ekSu i`oyd msßjeh iykhla ,nd
y÷kajd oSug lghq;= flf¾'
fokq ,efí'
•• .eUqre uqyqfoa ëjr l¾udka;h by< kexùu i`oyd uyd
•• l=re÷ l¾udka;h wdY%s; w.h tl;= lsÍfï l¾udka; yd
mßudK iy nyqosk ëjr hd;%d keje;aùug yelsjk
wmf;a hk fldgia mokï lr.;a kj ksIamdok i`oyd
wdldrhg oekg mj;sk ish¨ ëjr jrdh kùlrKh lrk
wdOdr l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
w;r wjYH;d wkqj w¨;ska boslsÍug o mshjr .kq ,efí'

•• T¿ú,a jrdh uyd mßudK ëjr hd;%d fufyhúh yels


.ïñßia
ish¨ myiqlï iys; m%Odk ëjr jrdhla njg m;a flf¾'
•• .=Kd;aul ;;a;ajfhka by< .ïñßia ksIamdokhg wjYH
;dlaIKsl oekqu f.dúhdg ,ndoSu i`oyd läkï jev •• nyqosk ëjr hd;% i`oyd uqyqÿ c,h Ndú; lrk YS;lrK
ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' l%u m%j¾Okh iy ta i`oyd iQ¾h n,h Ndú;h osß .ekaùu
i`oyd wjYH l%fudamdh ilia flf¾'

42 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wka;¾cd;sl uqyqÿ m%foaYfha uiqka we,a,Su i`oyd foaYSh •• ksIamdolhdg iy mdßfNda.slhdg o idOdrKh bgqjk
iud.ï fhduqùu m%j¾Okh i`oyd uiqka .ejfik l,dm wdldrhg u;aiH wiajkq ñ,g .ekSu iy wf,úh i`oyd
y÷kd.ekSug wjYH kQ;k ;dlaIKh iy kùk fufyhqï mq¿,a wdldrhg ëjr ixia:dj iy ëjr m%cd uQ, ixúOdk
l%ufõo iys; jeä oshqKq l< nyqosk ëjr hd;%d fm<la fhdod .kq ,efí'
y÷kajd fokq ,efí'

•• úYd, m%udKfha nyqosk ëjr hd;%d boslsÍu iy kv;a;= lsfrka imsfrk rgla
lsÍu i`oyd ;%sl=Kdu, jrdh wdY%s; l,dmhla boslsÍug › ,xldfõ jd¾Isl lsß wjYH;dfjka ;ju;a ksIAmdokh lrkq
lghq;= flf¾' ,nkafka 40] lg jvd wvq m%udKhls' ta ksid fmdaIodhl kejqï
•• ,xldfõ ish¨ ëjr jrdhka" ceá iy ud¿ f.dvnEfï oshr lsß mdkh i`oydwmg we;s wjia:dj wysñ ù ;sfnkjd' ta
ia:dk kQ;k ikaksfõok myiqlï" YS;d.dr myiqlï" wkqj bosß oYlh ;=< rgg wjYH oshr lsß ksIamdokh by<
bkaOk iemhSu iy ikSmdrlaIl myiqlï wdosfhka kexùug mshjr .kq ,efí'
iukaú; uOHia:dk njg m;a flf¾'
•• rfÜ úúO m%foaYj,g .e<fmk lsß .j m%fNao y÷kajdoSu
•• u;aiH wiajkq wdrlaIs; j fjr<g /f.k tau" wdrlaIs; i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajk w;r wvq bv
f.dvnEu" m%jdykh iy l,a;nd .ekSfï l%ufõo oshqKq m%udKhla ;=< jeä .jhka ixLHdjla we;slr .ekSu i`oyd
lsÍu i`oyd fmd,S rys; Kh uqo,la ëjr wud;HdxYh —isria .jy,a l%uhla— y÷kajd fokq ,efí'
yryd ,ndfokq ,efí'
•• W;=re m<df;a lsß ksIamdok l%shdj,sh n,.ekaùu i`oyd
•• c,cSù ksIamdok" uqyqÿ wdydr iy ldnksl u;aiH lsß ksIamdokd.drhla" tl;= lsÍfï l%ufõohla iy lsß
ksIamdokh" uqyqÿ fn,a,ka" uqyqÿ l+ve,a,ka iy biaika .nvd lsÍfï YS;d.dr wdoS myiqlï j¾Okh fldg
j.dj" úis;=re u;aiH ksIamdok iy wNHka;r ñßosh ëjr .Dyia: iy iq¿ mßudK l¾udka;hla f,i jHdma; lsÍug
l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd wvq fmd,S Kh" nÿ iyk iy lghq;= flf¾'
rlaIK wdjrK" ;dlaIKh" WmfoaYkh iy fjf<|fmd<
iïnkaëlrK myiqlï i,id fokq ,efí' •• lsß f.dúhdg by< ñ,la ,ndoSu i`oyd lsßj,
.=Kd;aulNdjh mokï lr.;a kj ñ, l%uhla y÷kajd
•• ieuka u;aiH j.dj oshqKq lsÍu iy áka ud¿ l¾udka;h fokq ,efí'
m%j¾Okh lsÍu i`oyd fm!oa.,sl iud.ï iy wdfhdaclhska
i`oyd wjYH bvï" wdfhdack iy ;dlaIKsl myiqlï •• lsß ksIamdokh by< kexùu i`oyd by<
rcfha ueosy;aùfuka ,ndfokq ,efí' .=Kd;aulNdjfhka hq;a ;DK j¾. j.d lsÍug wjYH
myiqlï cd;sl mY+ iïm;a uKavh yryd ,ndfok w;r
•• ëjr ldka;djka flakaølr .;a ëjr l¾udka;h wdY%s; .=Kd;aulNdjfhka hq;a .j wdydr ,ndoSu i`oyd tu
.Dyia; l¾udka; y÷kajdoSfï jevigykla ëjr ksIamdok wdydr f.kaùu fjkqfjka nÿ iykhla ,ndfokq ,efí'
iuQmldr yryd l%shd;aul flf¾'
•• uydmßudK iy uOH mßudK lsß f.dúfmd< we;s lsÍu
•• W;=re iy kef.kysr m%foaYj, wkjir uiqka we,a,Su i`oyd bosßm;a jk foaYSh fm!oa.,sl jHjidhlhkag
keje;aùu i`oyd › ,xldfõ kdúl yuqodj iy fjr< wjYH bvï iy wdfhdack myiqlï imhkq ,efí'
wdrlaIl n<ldh Yla;su;a lrk w;r bkaoshdkq rch
iuÕ taldnoaO kj fíreïldr jevigykla b;d blaukska •• lsß tl;= lsÍu iy .nvd lsÍu i`oyd .nvd lsÍfï
l%shd;aul flf¾' uOHia:dk ixLHdj by< oeóu i`oyd iQ¾h n,fhka l%shd
lrk l=vd mßudK lsß YS; lsÍfï ;dlaIKsl l%u y÷kajd
•• lrosh iy ñßosh u;aiH wNsckkh jdKsc uÜgñka fokq ,efí'
jHdma; lsÍu i`oyd ëjr m%cd iñ;s iy ëjr yd c,cSù
j.d ixj¾Ok wêldßh taldnoaO j mq¿,a jevms<sfj<la •• ksjeros wdldrhg iy kshñ; m%udKhg lsß fodjd .ekSu
l%shd;aul flf¾' i`oyd hdka;%sl lsß foùfï WmlrK lsß f.dúhkag iy
f.dú iuqmldrj,g iyk ñ,g iy myiq f.ùfï l%uhg
•• ëjr c%cdj i`oyd jvd;a M,odhS rlaIK l%uhla y÷kajd ,ndoSug lghq;= lrkq ,efí'
oSug lghq;= flf¾'

•• ëjr ;reKhka jHjidhlhka njg m;alÍ s u i`oyd Tjqkg


a uia iy ì;a;r wmkhk l¾udka;hla f,i
kQ;k ;dlaIKsl l%ufõo Ndú;h iy ëjr l¾udka;h •• l=l=,a uia iy ì;a;r ksIamdokh mq`M,a lsÍu yd uyd
ms<n
s `o Wiia jD;a;h
S iy wOHdmksl oekqu ,ndoSfï mßudK ksIamdolhska wmkhk fj<`ofmd<g fhduq lsÍu
jevigykla id.r úYajúoHd,h wdY%; s j l%h
s d;aul flf¾' osß.kajkq ,efí'

•• l=vd yd uOH mßudK ksIamdokh osß .ekaùfuka foaYSh


ksmehqu jeä lsÍug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 43


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• i;a;aj f.dúm<j,a yd ksIamdok l¾udka; i`oyd •• kej; nexl= Kh ,nd .ekSu ndOdjk wdldrhg widOq
cd;Hka;r m%ñ;Ska y`ÿkajd oSu iy kshdukh i`oyd jev f,aLkfhys (CRIB) isákafka flá ld, iSudjla i`oyd kï
ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾' tu f,aLkfhka bj;a lsÍu i`oyd uynexl=jg Wmfoia
fokq ,efí'
•• .DydYs%; ji úfika f;dr uia úlsKSug fj<`oie,a wdrïN
lsÍu i`oyd uQ,H yd ;dlaIKsl wdOdr ,nd fokq ,efí' •• ì| jeà we;s jHdmdr kej; kÕd isgqùu i`oyd wjYH
uQ,H m%;smdok iyk fmd,S wkqmd;hla hgf;a ,ndoSug
lghq;= flf¾'
ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a ixj¾Okhg •• wmkhkh wdY%s; ksIamdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu i`oyd
úfYaI wjOdkhla fhduq lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq wd¾Ól fldßfvdaj, iy fld<U" yïnkaf;dg kdúl iy
l,dmh ;=< m%Odk fiajd iemhqï flakaøia:dkhla njg m;a .=jka flakaø wdYs%;j ish¨ m<d;a wdjrKh jk mßos
lsÍfï wruqK we;s j h' tfy;a miq.sh jir lsysmh ;=< fï l¾udka;mqr" ksoyia fjf<| l,dm iy ksoyia jrdh 50la
i`oyd lsisÿ wjOdkhla fkdoelaùu ksid f.dvkefÕñka wd msysgqjkq ,efí'
l¾udka; m%fndaOh uq¿ukska u ì| jeà we;' tl me;a;lska •• oekg ;sfnk ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqr
jHdmD;s k;r ù ;sfnk w;r wfkla me;af;ka wjika Wmßu ld¾hlaIu;djlska m%fhdackhg .ekSu i`oyd wjYH
l< jevj,gj;a uqo,a ,efnkafka ke;' ta ksid mdvq ,nk há;, myiqlï kexùu we;=¿ kùlrKh fkdmud j isÿ
jHdmdr oyia .Kkla fï jir lsysmh ;=< jeiS .sh nj flf¾'
ljqre;a okakd lreKls' tjeks fndfyda jHdmdßlhkaf.a foam,
nexl=j,ska fjkafoais lrk njg mqj;am;aj, m< fõ' •• ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqrj, isÿúh hq;=
ld¾hhka ksjeros j iy myiqfjka lr .ekSug;a" fkdúh
jHdmdßlhka Kh nßka ñßlS we;' fmd,S wkqmd;hka hq;= foaj,a isÿùu je<elaùug;a wjYH meyeos,s kS;suh
jHdmdrj,g ord .kak neß ;rug jeä ù ;sfnk w;r rch m%;smdok md¾,sfïka;= mk;la u`.ska iïmdokh flf¾'
iEu me;a;lska u jHdmdßlhd u; nÿ jeä lr we;' rfÜ
uqo,a ixirKh b;d ÿ¾j, ;;a;j a hl we;s nj fmfkkakg •• wdkhk wmkhk l%shdj,sh ysßyerhlska f;dr j iy ld,
;sfí' udi .Kka miq ù fyda ;uka wf,ú l< NdKav a hlg fyda kdia;sh je<elafjk mßos iy ld¾hlaIu j bgqlr .ekSu
fiajdjlg fplam;la ,enqKq úg ta .ek;a úYajdihla ;shkak i`oyd —;ks taldnoaO hdka;%Khla˜ ia:dmkh flf¾'
neß ;;a;j a hla fï jk úg Woa.; ù we;' w.re fplam;a
•• wka;¾cd;sl jHdmdr m%uqLhka (International Business
idudkH fohla njg m; ù we;' fndfyda jHdmdßlhkaf.a kï
Giants) f.a jHdmdßl wdh;kj, m%Odk ld¾hd, fld<U
widOq f,aLkfha (CRIB) ;sfnk ksid Tjqkga jeä fmd,shgj;a
iy jrdh k.rh wdY%s; j ia:dmkh lsÍug wjYH
nexl=j,ska wo Kh fokafka ke;' fuh wo foaYh S jHjidhlhska
myiqlï i,ikq ,efí'
uqyK
q md isák h:d¾:h fõ' wm fuu ;;a;j a h b;d blaukska
fjkia lsÍu i`oyd wjYH jHdmdr ixj¾Ok jevigyk •• úfoaY wdfhdaclhka furgg f.kajd .ekSu i`oyd
oekgu;a ilia lr wjika h' ta hgf;a rfÜ wkd.; wd¾Ól fm!oa.,sl wxYfha o iydh we;s j wmf.a kj wd¾Ól
ixj¾Ok i`oyd rfÜ l¾udka; l%h s dj,shg iy fm!oa.,sl ie,eiau m%j¾Okh lsÍu i`oyd cd;Hka;r m%pdrK
jHjidhlhkag úYd, ld¾h Ndrhla mejfrkq we;' wd¾Ólfha jevms<sfj<la osh;a flf¾'
fmr.ukalrejka úh hq;fa ;a l¾udka; wxYh nj meyeos,s h'
•• Lksc je,s" fvd,uhsÜ" fmdiafmaÜ" ueKsla jeks oekg
ck;djf.a mdßfNda.sl wjYH;d imqrd,Su" kj l¾udka; ìys y÷kdf.k we;s jákdlu tl;= lsÍfuka f;dr j
lsÍu" /lshd W;amdokh yd rgg kj ;dlaIKh y÷kajd§u wmkhkh lrk Lksc iïm;a tfia wmkhkh lsÍu iSud
jeks jHdmdßlhka úiska l< hq;= fndfyda foa we;' wmf.aa fldg jákdlï tl;= l< by< wmkhk wdodhula ,nd.;
wd¾Ól m%;sm;a;shg wkqj rg ;=< ksIamdokh lrk iEu yels ksIamdok njg m;alr wmkhkh flf¾'
NdKavhl u yd imhk iEu fiajdjl u .=Kd;aulNdjh
by< uÜgulska mj;ajd .ekSug cd;Hka;r m%ñ;Skag wkq.; •• lmd Tm ouk ueKsla wmkhkh fjkqjg ksulrk ,o
ùug W;aidy l< hq;= h' iaj¾KdNrK ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH kQ;k
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhkh nÿj,ska ksoyia flf¾'
ta i`oyd wfma rfÜ iqúfYaI N+f.da,Sh msysàfuka m%fhdack •• oekg N+.; j iy id.r wNHka;rfha we;ehs ie,flk
f.k foaYSh fuka u f.da,Sh m%jK;d o ksis mßos y÷kdf.k Lksc iïm;a kQ;k wê;dlaIK Ndú; .fõIKh lr rfÜ
tajd jHdmdßl wjia:d njg yrjd .kakg wjYH jHdmdßl ksIAmdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍug fhdod .efka'
mßirhla ks¾udKh flf¾'
•• uyd mßudK foaYSh wdfhdaclhkag wê;dlaIKsl ksIAmdok
•• Kh wdmiq f.ùu i`oyd iyk ld,hla ,ndoSu jeks (High Technology Products) w¨;ska wdrïN lsÍu i`oyd
iyk ,nd oSu i`oyd nexl+ fCIa;%h iuÕ idlÉPd fldg wjYH ish¨ u myiqlï ,nd fokq ,efí'
jHdmdßlhkag m%dfhda.sl yd läkï úi÷ï ,nd oSug
lghq;= flf¾'

44 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wfma wd¾Ól m%;sm;a;sh ;=< foaYSh jHdmdßlhka wdrlaId •• rfÜ m%Odk ixpdrl k.r hdfjk ud¾. moaO;s wdY%s;
fldg Tjqkaj iún, .ekaùug úfYaI wjOdkhla fhduq j ixpdrl fiajd uOHia:dk msysgqùu" tlS ud¾.j,
flf¾' ikSmdrlaIl myiqlï" wjkay,a" uqo,a yqjudre uOHia:dk"
jeks ixpdrlhkag wjYH ish¨ myiqlï cd;Hka;r
•• foaYSh jHdmdßlhkag myiqfjka u l< yels jHdmdr m%ñ;sfhka hq;= j bos lsÍug lghq;= flf¾'
fCIa;%j,g úfoaYslhkag we;=¿ùug wjir §u iSud
lrkakg lghq;= lrkq ,efí' •• ixpdrl l¾udka;h i`oyd wjYH wkque;Ska ,nd.ekSfï oS
isÿjk m%udo iy fld<Ug meñKSu j<lajd .ekSu i`oyd
•• kj jHjidhlhka i`oyd wjYH oS¾>ld,Sk nÿ moku ixpdrl k.rj, m%dfoaYSh uOHia:dk wdrïN lsÍug
hgf;a jk bvï" Kh myiqlï" jHdmdr WmfoaYkh" lghq;= flf¾'
;dlaIKsl iy há;, myiqlï wdoS ish,a, u myiqfjka
,ndfok úfYaI jev ms<sfj<la wm l%shd;aul flf¾' •• ixpdrl m%foaY" ixpdrl k.r" ixpdrl mdie,a iy
ixpdrl fydag,a" mdi,a wdrïN lsÍfï jevms<fs j<la y÷kajd
•• mdi,a uÜgfï isgu jHjidhlh;aj keUqrejla we;s lrk fok w;r oekg we;s mdGud,dj,g wu;r j idudkH fm<
jev ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' iqÿiqlï rys;" tfy;a fuu fCIa;f% hA /lshd lrk iy
fCIa;h% ms<n
s |j Wkkaÿjk ;reK ;reKshkag yeoEßh
yels wdrïNl ämaf,daud mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí'
ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh rg ;=<g •• wka;¾cd,h yryd fydag,a fjka lsÍu" m%jdyk myiqlï"
f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha jeo.;a fldgils' ta jdf.a ud¾f.damfoaYlhska" wNHka;r .=jka m%fõY m;% iy
u myiqfjka oshqKq l< yels fCIa;%hls' tu ksid 2030 jir we;=¿ùfï m%fõY m;% ,nd.; yelsjk wdldrhg uOHu
jk úg furgg jd¾Islj meñfKk ixpdrlhka m%udKh wka;¾cd, uDÿldx. moaO;shla (Single Booking Software
ñ,shk 7 olajd by< hk wdldrfha ixpdrl m%j¾Ok System) iy ish¨ ixpdrl ia:dk i`oyd iajhxl%Sh
jevie,eiaula ilia flf¾' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq we;=¿ùu fodrgq l%uhla (Electronic Gates System) y÷kajd
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla lsÍu wmf.a fokq ,efí'
wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN ixpdrl l¾udka;h
wdY%s; j iajhx /lshdjl fhfokakdf.a isg uyd mßudK •• ixpdrl wdl¾IKh by< kexùu i`oyd kj fiajdjka
jHdmdßlhd olajd úyso hd hq;= h' tfuka u ksjil kjd;eka y÷kajd oSu" idmamq ixlS¾K bos lsÍu" wNHka;r .=jkafiajd
.ekSfï isg ;re mfya fydag,hl kjd;eka .kakd ixpdrlhd yd wfkl=;a m%jdyk fiajd oshqKq lsÍu" fuka u ixpdrl
olajd wdl¾IKh lr .kakd ck;d iyNd.s;ajh iys; j fCIa;%h ;=< mqyqKq yd kqmqyqKq fiajd imhkakkaf.a m%udKh
mßir ys;ldó iy ixialD;sl ys;ldó ixpdrl l¾udka;hla oY ,laIhla olajd jeä lrkakg;a lghq;= flf¾'
f.dvke`.Su wmf.a ck;d flakaøSh wd¾Ólfha wruqK fõ' •• ixpdrl l¾udka;h m%j¾Okh lsÍu i`oyd f,dalfha úúO
rgj, mq¿,a m%pdrhla ,ndoSu i`oyd Wmdh ud¾.sl m%pdrK
•• ixpdrlhka › ,xldj flfrys wdl¾IKh jk iajNdúl jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
fi!kao¾hhg wu;r j ixpdrl m%j¾Okh wruqKq lr.;a
kj fCIa;% y÷kd.; hq;= h' úfkdaodiajdoh mokï lr.;a •• oekg ixpdrl fydag,aj, we;s ldur m%udKh fo.=Khla
WoHdk (Theme Parks)" wd.ñl" ixialD;sl iy cd;sl lrkakg isÿjk w;r jvd by< m%ñ;sfha ixpdrl fydag,a
Wreuhka" ;%dickl l%Svd" lDIsld¾ñl iy jkdkaa;r wdY%s; bos lsÍug wjYH ish¨ osß .ekaùï fkdwvq j ,nd fokq
ixpdrl l¾udka;h" foaYSh wdhq¾fõoh wdoS fCIa;% uq,a lr ,efí'
.ksñka ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd fm!oa.,sl
wxYhg wjYH wdfhdack myiqlï yd fjk;a myiqlï •• idïm%odhsl iy kQ;k k¾;k Ys,amSkaf.a m%dix.sl m%o¾Yk
iemhSug m%uqL;dj oSug lghq;= flf¾' wjldY ,ndfok iy Ñ;% yd uQ¾;s Ys,amSkag iajlSh
ks¾udK wf,ú lr.ekSfï ixpdrl fydag,a iy ixpdrl
•• fld<U iy yïnkaf;dg flakaø fldg f.k jHdmdßl" wdl¾IKh iys; ia:dkj, bvlv ,ndoSfï jevms<sfj<la
W;aij" m%o¾Yk" iuq¿ iy iïuka;%K mokï lr.;a ilia flf¾'
ixpdrlhka ,xldjg f.kajd .ekSfï kj jevms<sfj<la
we;slsÍug iy ixpdrl l¾udka;fha fhfok •• fydag,a fCIa;%fha jevlrk fiajlhskaf.a /lshdj wLKav
jHdmdßlhkag wjHYH myiqlï läkñka ,ndoSug j mj;ajdf.k hdu iy wfkl=;a jD;a;Sh whs;sjdislï
n,dfmdfrd;a;= fõ' wdrlaId lsÍu i`oyd Tjqkag n,mdk lïlre kSs;s
ixfYdaOk lsÍug lghq;= flf¾'
•• fld<U iy yïnkaf;dg .=jka f;dgqfmd<j,a ;=< wd.uk
ú.uk l%shdj,sh ld¾hlaIu l< hq;= w;r wNHka;r •• .DydY%s; iy m%cd mdol ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu
.=jka m¾hka; folla ilia l< hq;= h' wNHka;r .=jka i`oyd úfYAI jevms<sfj<la ilia flf¾'
f;dgqfmd<j,a kùlrKh lr wNHka;r .=jka fiajdjka
oshqKq lsÍu u.ska ixpdrlhkag ndOdjlska f;dr j
wNHka;r .ukdka;hg myiqfjka <Õd úh yels f,i
myiqlï mq¿,a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 45


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• ixpdrlhka wmyiq;djg m;aùu iy fiajd iemhSïj, oS •• ish¨ u f.dvke.s,s boslsÍï i`oyd wkque;sh ,nd .ekSug
isÿjk wjNdú; je<elaùfuka ixpdrlhkaf.a wdrlaIdj .;jk ld,h i;s ;=kla olajd wvqlr ish¨ u kd.ßl
iy;sl lsÍu i`oyd ish¨ u ixpdrl ud¾f.damfoaYlhska boslsÍï kd.ßl ixj¾Ok ie,iqïj,g wkql+, j isÿlsÍu
iy ixpdrl ßheÿrka ,shdmosxÑ lr Tjqkg wjYH kshdukh lsÍug wjYH jev ms<sfj<la ilia flf¾'
cd;Hka;r uÜgfï mqyqKqjla iy iy;sl m;%hla ,ndoSug
lghq;= flf¾' •• ish¨ kd.Íl boslsÍïj, oS r: jdyk keje;aùfï wx.k
we;slsÍu wksjd¾h flf¾'
•• ixpdrl k.r wdY%s; ixpdrl fmd,sia fiajdj jeä oshqKq
flf¾' •• miq.sj jir 5lg wdikak ld,h ;=< boslsÍï l¾udka;h
nrm;< lvd jeàulg ,la j we;s ksid j¾;udkfha
fld;a;%d;alrejka uqyqK oS we;s uQ,H w¾nqoh úi|d .ekSu
weÕ¨ï l¾udka;h i`oyd oekg ,ndf.k we;s Kh f.ùug iyk ld,hla
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ iuia; wmkhk ,nd fokq ,efí'
m%udKfhaka 43] la muK ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug •• mj;sk rch úiska boslsÍï fCIa;%h u; mkjk ,o 300]
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl j tla lrk blaujd .sh Rcq yd jl% nÿ fjkqjg 2014 mej;s nÿ
m%Odk;u ksIAmdok l¾udka;h fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl l%uh kej; y÷kajd fokq fokq ,efí'
ksIamdokhg ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r /lshd
iemhSfï oS iy m%dfoaYSh ixj¾Okfha oS mqfrda.dó fufyjrla •• ;Ügq ksjdi u; mkjd we;s 15] jeÜ noao bj;a flf¾'
o bgq flf¾' ta iïnkaOfhka wm i;=gqjk w;r u fuu
l¾udka;fha oshqKqj i`oyd wjYH myiqlï iemhSu rcfha •• rdcH boslsÍï ish,a, foaYSh boslsÍïlrejka i`oyd fjka
j.lSula f,i i,lkq ,efí' lrkq ,efí'

•• by< fmf<a boslsÍï i`oyd b,a,d isák ,xiq ne÷ïlr (Bid


•• oekgu;a wdfhdack uKav,h iuÕ taldnoaO j trdjq¾
Bonds)" ld¾h idOk wemlr (Performance Guarantees)"
m%foaYfha bvï m%;sixialrK fldñIka iNdjg wh;a bvï
w;a;sldrï uqo,a wemlr (Advance Payment Guarantees)"
wlalr 200 l m%foaYh ;=< wdrïN lsÍug ie,iqï lr
Kh myiqlï (Line of Credit) ,nd .ekSu jeks ld¾hhkays
we;s weÕ¨ï l¾udka; mqrh fkdmud j wdrïN lsÍu
oS bosslsÍïlrejka iy boslsÍï iud.ï uqyqK oS isák
i`oyd wjYH ish¨ u há;, myiqlï rch u`.ska ,nd
ÿIAlr;d wjulr .ekSu i`oyd kj nexl= l%ufõohla uy
fokq ,efí'
nexl=j yryd y÷kajdoSug lghq;= fhfoa'
•• foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhkag ish¨ wdfhdack myiqlï
•• boslsÍï l¾udka;lrejka i`oyd wjYH wuqøjH imhd
iy há;, myiqlï iemfhk ksoyia weÕ¨ï l¾udka;
.ekSu i`oyd oekg mj;sk n,m;% ,ndoSfï l%ufõoh
mqrhla W;=re m<df;a wdrïN flf¾'
ixfYdaOkh lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
•• wmf.a kj nÿ m%;m
s ;a;h
s hgf;a ie,fik nÿ myiqlïj,g
•• boslsÍï l¾udka;h uqyqK oS isák nrm;< .eg¨jla
wu;r j weÕ¨ï iy tjeks úfoaY úksuh Wmhk l¾udka;
jkafka lïlre Y%u W!k;djh fõ' ta i|yd yels;d;a
u; oekg mkjd we;s widOdrK nÿ ms<ns `o fidhd n,d
;dlaIKsl úi÷ï lrd fhduqùug Tjqkg wjYH wdfhdack
fkdmud j wjYH ixfYdAOkh f.k tkq ,efí'
iyh ,ndoSug;a ldhsl Y%uh fjkqjg hka;% iQ;%j,ska
jevlrk mqyqKq lïlrejka ìyslsÍu i|yd;a l%shdud¾.
boslsÍï l¾udka;h .kq ,efí' jevlrk Y%u n<ldhg wjYH wdrlaIdj" ksis
.re;ajh iy by< jegqmla ,ndoSug wjYH miqìu o
boslsß ï l¾udka;h wfma wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok ks¾udKh lr fokq ,efí'
l%shdj,shg úYd, odhl;ajhla iemhsh yels l¾udka;hla
f,i y÷kdf.k we;' oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h •• úúO fCIa;%j,g wjYH Wiia mqyqKqj iys; Ys,amSh fY%aKs
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh ksid oekgu;a wm iy ;dlaIKfõoSka ìyslsÍu i`oyd wjYH mshjr .kq
fuu fCIa;%h ;=< cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' › ,xldjg ,efí'
wdfõKsl jkakd jQ mßir ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh ch .ekSug wjYH •• boslsÍï i`oyd wjYH WmfoaYk myiqfjka ,nd .ekSu
mßirh ieliSu wmf.a wfmalaIdj fõ' i`oyd jD;a;Sh bxcsfkarejka iy Wiia ;d;aIKfõoSkaf.ka
iukaú; WmfoaYk iNdjla msysgqjkq ,efí'
•• boslsÍï l¾udka;hg wjYH wkque;Ska ,nd .ekSfï
•• › ,xldfõ boslsÍï l¾udka;fha foaYSh i,l=K cd;Hka;r
oS oekg mj;sk úúO wkque;Ska úúO ia:dkj,ska ,nd
;,fha ikakduhla njg m;alsÍug yelsjk mßos wjYH
.ekSug isÿùu wkjYH f,i lghq;= m%udoùug fya;= ù
boslsÍï ie,iqï ilia lr .ekSu i`oyd .Dy ks¾udK
we;' fï ndOdldÍ ;;a;ajh ÿre fldg tla ia:dkhlska fyda
Ys,amSkaf.a wdh;kh iu.;a bxcsfkare wdh;kh iu.;a
wka;¾cd,h Tiafia ish¨ wkque;Ska ,nd .ekSug wjYH
úYajúoHd, iy fjk;a wdh;k iu.;a myiqfjka lghq;=
myiqlï fkdmud j we;s flf¾'
lsÍfï hka;%Khla y÷kajd fokq ,efí'

46 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• m%Odk boslsÍï iud.ï iu. lghq;= lrk Wm il%Sh iuqmldr jHdmdrhla
fld;a;%d;alrejkag wdrlaIdj ie,fik kS;S mk;a iïu;
lr foaYSh iq¿ iy uOH mßudK Wm fldka;%d;alrejkaf.a f,dalfha úúO rgj, wd¾Ól fufyhqfï ksIamdok iy
wdrlaIdj i,ikq ,efí' fnodyeÍfï hka;%Khla jk iuqmldr jHdmdrh f,dj mqrdu
fmdÿ ck ys;ldó wd¾Ól l%uhkaf.a o w.kd fidhd .ekSuls'
› ,xldfõ fmdÿck ys;ldó wdKavq mej;s iEu wjia:djl
iSks ksIamdok l¾udka;h oS u iuqmldr jHdmdrh b;d Yla;su;a j l%shd;aul úh'
tneúka wm bosßm;a lrk ck;d flakaøSh wd¾Ól oelau ;=<
,xldfõ iSks wjYH;dj iïmQ¾K lsÍu i`oyd rg ;=< u iSks
foaYSh iuQmldr jHdmdrhg ksIAmdok l%shdj,sh ;=<oS;a" .fï
ksIamdokh l< hq;= h' tu`.ska iSks wdkhkhg jeh jk úYd,
wd¾Ól wjYH;d imqrd,SfïoS;a óg;a jvd iy mq¿,a úYd,
úfoaY úksuh m%udKhla wmg b;sß lr .; yels fõ'
ld¾hNdrhla rg fjkqfjka bgq l< yels h'
•• iSks ksIamdokh i`oyd wjYH Wla j.dlrk N+ñ m%udKh
•• lDIsl¾udka;h" lsß ksIamdok l¾udka;h" ëjr l¾udka;h
jeä lsÍug mshjr .kakd w;r by< M,odhS;djla iys;
iy iq¿ wmkhk fNda. j.dj" jeks úúO fCIa;% wdY%s; j
Wla j¾. y÷kajd fokq ,efí'
mq¿,aj me;sreKq oshqKq iy Yla;su;a ksIamdok iuqmldr
•• jid oud we;s lka;f,a we;=¿ ish¨ u iSks l¾udka;Yd,d l%uhla wdrïN flf¾'
fkdmud j wdrïN lsÍug lghql= lrk w;r wjYH;dj
•• ksIamdok iuqmldr l%uh u.ska ;reK iy ldka;d
mßos kj l¾udka; Yd,d boslsÍug fm!oa.,sl wxYhg
jHjidhl;ajh j¾Okh lsÍu i`oyd wmkhkh mokï
wjYH osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
lr.;a jákdlï tl;= lsÍfï jHdmdr ixj¾Okh lsÍu
•• Wla j.dj i`oyd wjYH c,h ld¾hlaIu j Ndú; lsÍug i`oyd osß .kajkq ,efí'
wjYH jk ;dlaIKsl oekqu ,nd oSug;a" m%d.aOk wjYH;d
•• iïm%odhsl l¾udka; wdY%s; ksIamdok i`oyd wuqøjH
imqrd,Sug;a lghq;= flf¾'
m%d.aOkh iy fjf<|fmd< y÷kajdoSfï j.lSu;a fuu
ksIamdok iuqmldrj,g mejf¾'
iq¿ iy uOH mßudK l¾udka;
•• NdKav iy fiajd ksIamdok wdrïN lsÍug wjYH
•• iq¿ iy uOH mßudK l¾udka; fCIa;%h i`oyd úúO rdcH m%d.aOkh iemhSu i`oyd ish¨ iuqmldr iñ;sj, odhl;ajh
wdh;k tl u ld¾hh bgqlsÍu fjkqjg tla wdh;khla ,nd .ksñka —iuqmldr ixj¾Ok nexl=jla— ia:dms; lsÍug
u.ska ish¨ fiajd iemhSfï l%ufõohla ilia lr tu mshjr .kq ,efí'
fiajdjka ,ndoSu ld¾hlaIu flf¾'
•• kQ;k uyd mßudK wf,ú cd, iuÕ ;r. lrñka
•• w.h jeälsÍfï l¾udka; wdrïN lsÍu i`oyd fuu iykodhS ñ,g" ;;a;ajfhka Wiia NdKav fnodyeÍu i`oyd
wxYhg m%uqL;dj ,ndfok w;r wjYH osß.ekaùï ,nd oekg rg mqrd we;s iuQmldr wf,úie,a iïmQ¾Kfhka
fokq ,efí' kùlrKh lsÍug rcfha mQ¾K wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
•• jvq l¾udka;h" fõje,a l¾udka;h" mka l¾udka;h wdY%s; •• ;dlaIKsl f,dalh;a iuÕ bÈßhg hdu i`oyd mß.Kl
j mj;sk wuqøjH .eg¨jg ms<shula f,i j.d iuQmldr o;a; moaO;shla f.dvkexùu" f;dr;=re ;dlaIKh yd
l%uhla hgf;a W!k Ndú; rcfha bvïj, os.= ld,Sk nÿ wfkl=;a kùk ;dlaIKsl Ndú;hka Èß .ekaùu i`oyd
mokula hgf;a tlS wuqøjH j.d lr .ekSug wjia:dj iy úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí'
osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
•• iuqmldr fiajlhskaf.a jegqma l%uh ixfYdaOkh fldg
•• oej iy ,S nvq ksIAmdolhka uqyqK oS isák wuqøjH imhd jegqma by< kexùugg lghq;= flf¾'
.ekSfï w¾nqohg úi÷ula f,i ;Sre nÿ rys;j fmd;=
iys; oej l|ka wdkhkhg wjir fokq ,efí' •• tA ta m<d;a iNdj, tl`.;ajh u; iuqmldr m%{ma;sh
idOkSh f,i ixfYdaOkh lr jHdmdr lghq;=j,g wjYH
•• jd;a;= iy f,dal=re l¾udka; jeks iïm%odhsl l¾udka; ksoyi ,nd fokq ,efí'
wdY%s; j we;s wuqøjH iy fjf<|fmd< m%Yak ksrdlrKh
lr .ekSu i`oyd rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí' •• foaYmd,kSlrKhg ,laùu ksid iuqmldr jHdmdrhg
isÿjk ydks je<elaùu i`oyd iuqmldrh iïmQ¾Kfhka u
foaYmd,kfhka ksoyia lr iajdëk flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 47


;dlaIKh
u; mokïjk
iudchla
yhjk fldgi
;dlaIKh u; mokïjk iudchla

21 jk ishji y÷kajkafka oekqï flakaøSh Y; j¾Ih f,i h' lDIsl¾uh fõjd"


l¾udka; fCIa;%h fõjd" fiajd wxYh fõjd" wkd.;fha § ;dlaIKh u; hefmk
wd¾Ól wxY njg m;a fõ' 21 jk ishjfia ke.S tk ;dlaIKhka i`oyd Wmdhud¾.slj
wdfhdack lsÍug;a" wfma wOHdmkh l%uhg tla lsÍug;a" wd¾Ólh iu. uqiq lsÍug;a
lghq;= l< hq;= h' ta wkqj wfma ck;djf.a Ôjk ;;a;ajh by< oeóu i`oyd úYd,
iudc mßj¾;khla isÿfldg ;dlaI‚l kjHlrK ixialD;shla (Culture of
Technological Inovation) wms f.dvke.sh hq;= h'

•• cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla •• äðg,alrKh jQ ,xldjla


(Global Innovative Hub) (Digitally Inclusive Sri Lanka)
•• ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla •• f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla
(Citizen Centric Digital Government) (IT EntrepreneuÍhip)

;dlaIKh u; mokïjk iudchla ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla


(Smart Nation) (Citizen Centric Digital Government)
21 jk ishji y÷kajkafka oekqï flakaøSh Y; j¾Ih f,i •• fï hgf;a rdcH hdka;%Kfha mj;sk wld¾hlaIu;dj"
h' lDIsl¾uh fõjd" l¾udka; fCIa;%h fõjd" fiajd wxYh m%udoh" ;ekska ;ekg hdug isÿùu wdÈh j<lajd"
fõjd" wkd.;fha § ;dlaIKh u; hefmk wd¾Ól wxY njg fiajd,dNshd fiajd imhkakd <`.g hkjd fjkqjg
m;a fõ' úúO fya;= ksid fojk f,dal hqoaOfhka miqj cmdkh wka;¾cd,h yryd wod< wkque;Ska iy wjYH fiajd
iy ol=Kq fldßhdj jeks rgj,a ,enQ ;dlaI‚l ÈhqKqj wmg imhk l%ufõohla (Transformation of Public Sector Service
wysñ úh' tfy;a 21 jk ishjfia § oekqu iy ;dlaI‚l Delivery) b;d blaukska y÷kajd fokq ,efí'
kfjda;amdokh u`.ska we;sjk wjia:d wysñ fkdlr .ekSug
wm j.n,d.; hq;= h' 21 jk ishjfia ke.S tk ;dlaIKhka •• kj l%ufõoh yryd ;dlaIKh iy wka;¾cd, Ndú;fhka
i`oyd Wmdhud¾.slj wdfhdack lsÍug;a" wfma wOHdmkh cd;sl ye÷kqïm;a" .=jka.uka n,m;%" Wmamekak iy;sl"
l%uhg tla lsÍug;a" wd¾Ólh iu. uqiq lsÍug;a lghq;= urK iy;sl" ßhÿre n,m;%" rcfha bvï Tmamq we;=¿
l< hq;= h' ta wkqj wfma ck;djf.a Ôjk ;;a;ajh by< ck;d fiajdjka ld¾hlaIuj iy läkñka isÿ lr.; yels
oeóu i`oyd úYd, iudc mßj¾;khla isÿfldg ;dlaI‚l —ck;d flakaøSh fiajd uOHia:dk˜ (Citizen Service Center)
kjHlrK ixialD;shla (Culture of Technological Innovation) 09la m<d;g tl ne.ska ìys flf¾'
wms f.dvke.sh hq;= h' fï hgf;a"
•• r:jdyk jerÈ iïnkaOfhka whlrk ov uqo,a myiqfjka
f.ùu i`oyd äcsg,a iy bf,lafg%dksla f.ùï l%uhla
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla (Digital and Electronic Payment System) y`ÿkajd fokq ,efí'
(Global Innovative Hub)
•• ¥IKfhka f;dr úksúoNdjfhka hqla;j rdcH wxYfha
wka;¾cd,h wdY%s;j ìys jQ Wmdx. (IoT)" lD;%su nqoaêh
ish¨ ñ,§ .ekSï i`oyd úoHq;a l%ufõohla (E- Procument)
(AI)" ffcj ;dlaIKh (Biotechnology)" frdfnda ;dlaIKh
y÷kajd fokq ,efí'
(Robotics)" T.afukagâ ßh,sá (Augmented Reality)"
la,jqâ lïmshqáka (Cloud Computing)" kefkda;dlaIKh
(Nanotechnology) iy ;%sudk uqøKh (3D Printing) jeks kùk
;dlaIKhka Ndú;h Wmßu ;,hg f.k tau yryd ,xldj
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla (Global Innovative
Hub) njg m;a flf¾'

50 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


äðg,alrKh jQ ,xldjla
(Digitally Inclusive Sri Lanka)
•• rgmqrd úysÿKq wêfõ.S *hsn¾ Tmaálaia o;a; yqjudre
moaO;shla (High Speed Optical Transmission System) iy
wêfõ.S cx.u 5G fn%daânEkaâ cd, moaO;shla (5G Mobile
Broadband System) ia:dmkh flf¾'

•• c, iy úÿ,s Ndú;h" ud¾. ;onoh iy wdmod ;;a;ajhka


l<ukdlrKh lsÍu i`oyd äðg,a ;dlaI‚l md,l
uOHia:dk iys; äðg,a k.r (Digital Cities) we;s flf¾'

•• ish¨ foaYSh iy cd;Hka;r uQ,H .kqfokq i`oyd cx.u


ÿrl:k iy äcsg,a f.ùï (Mobile and Digital Payment
System) l%uhla i`oyd wjYH jk fN!;sl iïm;a iy
kS;suh m%;smdok we;s flf¾'

•• wka;¾cd;sl fjf<|du iy uqo,a .kqfokq iïmQ¾Kfhka


úoHq;a ud¾.fhka isÿ lsÍug (Cross-border E-Commerce
and International E-Payment) wjYH l%ufõohla ilia lrk
w;r ta i`oyd wjYH kS;suh m%;smdok fkdmudj ilia
flf¾'

•• o;a; wdrlaIKh (Data Protection) ihsn¾ wdrlaIdj (Cyber


Security) iy nqoaêuh foafmd< whs;sh (Intellectual Property)
;yjqre lsÍu i`oyd wjYH kj kS;s iy fr.=,dis ilia
flf¾'

f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla


(IT Entrepreneurship)
•• Business Process Outsourcing (BPO) iy Knowledge
Process Outsourcing (KPO) fiajdjka 2025 jkúg
weußldkq fvd,¾ ì,shk 3 l wmkhk jákdlula iys;
fiajdjla njg m;alsÍug ie,iqï flf¾' ta i`oyd wkqk.r
wdY%s;j —f;dr;=re ;dlaI‚l uOHia:dk˜ iy —BPO
uOHia:dk˜ we;s flf¾'

•• rfÜ oekg isák uDÿldx. bxðfkarejka f.a (Software


Engineers and Programmer) ixLHdj 2025 jk úg ,laI
3la olajd jeä lsÍug lghq;= flf¾'

•• úfoaY rgj,ska uDÿldx. (Software) f.kaùu fjkqjg


uDÿldx. rg ;=< u ksIamdokh lsÍug foaYSh bxðfkarejka
iy ks¾udKlrejkag wjYH ish¨ u wdldrfha wkq.%yh
,nd fokq ,efí'

•• cd;Hka;r fjf<|fmd<g .e<fmk uDÿldx. ilia lsÍug


jHjidhlhskag wjYH ish¨ Èß .ekaùï ,nd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 51


fN!;sl
wjldYfha
kejqï mshjr
y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh

fld<U k.rh" jrdh iy lgqkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< flakaø lr.;a"


bkaoshdkq id.r l,dmfha jdksc iy uqo,a flakaøia:dkh;a" yïnkaf;dg jrdh iy
u;a;, cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< uq,alr .kakd cd;Hka;r ld¾ñl iy fiajd iemhqï
flakaøia:dkh f,i;a" ;%sl=Kdu, jrdh iy .=jkaf;dgqfmd<;a" lkalika;=r jrdh iy
.=jkaf;dgqfmd<;a flakaø lr f.k rfÜ isõfldK hdfjk —iS yevh .kakd˜
(C Shape) wd¾Ól fldßfvda kuhla wm ks¾udKh lrkafkuq'

isõuy jdksc k.r


fld<U"
yïnkaf;dg"
hdmkh" ;%sl=Kdu,h
hk isõuy jdksc
k.rhka jrdh iy
.=jkaf;dgqfmd<
iys; k.r ksid
tajd wd¾Ól
fldßfvda kufhys
cd;sl iy
cd;Hka;r jYfhka
iyiïnkaëlrK w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh
uOHia:dk f,i oyila úfrdaO;d uOHfha wm wdrïN lrk ,o jrdh k.rh úfrdaO;d ±lajQ
l%shd;aul flf¾' md¾Yjhka úiska u f.dvk.ñka isákq ±lSu w;sYhska i;=gg lreKls' wms
tod ie,iqï l< mßÈu yqÿ jdksc flakaøh f,i ie,l=Kq fld<U k.rh
jrdh k.rhg tlafldg cd;Hka;r fjf<| iy uQ,H mqrjrh njg m;a
lsÍug lghq;= lrkafkuq' wms th —w¨;a fld<U˜ f,i kï fldg › ,xldfõ
wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sfha uQf,damdhsl uOHia:dkh f,i l%shd;aul
lrkafkuq' ;jo tu k.rh cd;Hka;r uQ,H flakaøhla njg m;a lsÍu i|yd
wjYH kS;s iy fr.=,dis läkñka y÷kajd fokq ,efí'

mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg c, iïm;


Y%S ,xldfõ wkd.; ixj¾Ok jHdmD;s c,h wm úiska iq/lsh hq;= jia;j = la njg m;a ù
ls%hd;aul lsÍu;a iu.u n,Yla;sh i|yd ;sfí' lDIs lghq;= i|yd wêl ridhksl fmdfydr
we;s b,a¨u ;jÿrg;a by< hkq we;s w;r iy ridhk øjH fhoSu jeks ñksia l%h s dlrlï
tA ksid 2030 jk úg rfÜ iuia; n,Yla;s ksid .x.d we< fod< iy iajNdúl c,uQ,dY%
wjYH;djh Wmßufhka mqk¾ckSh m%Njhka" c, wmú;%ùfuka c, iïm; ¥IKh ù ;sfí' fidaod
úÿ,sh iy iajNdúl jdhq Ndú;fhka mßir md¨j by<hdu ksid .xj;=r jeks ;;ajhka o
ys;ldój ksIAmdokh lsÍug wjYH n, Yla;s we;s ù we;' fï ish,a, ksid —ieug c,h˜ (Water
ie,iqu wms ilia lrkafkuq' for All) jHdmD;sh wm y÷kajd fokafka ish¨ c,
uQ,dY mú;% fldg úêu;a ie,eiaula hgf;a ish¨
fokdgu mdkSh c,h iy jdß c,h imhd §ug h'

54 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


ÿïßh fiajd
mj;sk ;;a;ajfhka ÿïßh
fiajdj f.dv.ekSu i|yd
;djld,slj ÿïßh iy
ÿïßh ud¾. jeä ÈhqKqj
iy kv;a;= ms<sn| j.lSu
rch úiska isÿlr" ld¾hlaIu
iy iqjmyiq ÿïßh fiajdjla
mj;ajdf.k hdfï j.lSu ÿïßh
fomd¾;fïka;=jg mejfrk kj
l%ufõohla ilia flfrkq we;'

iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla yïnkaf;dg jrdh


wmf.a wdKavq iufha rfÜ ud¾. moaO;sh b;du;a yïnkaf;dg jrdh cd;Hka;r ld¾ñl iy
by< uÜgñka ixj¾Ok l< nj lrjqre;a okakd fiajd iemhqï uOHia:dkhla f,i j¾Okh fldg
lreKls' tys wfma wruqK jQfha rfÜ ck;djg fk!ldj,g wjYH bkaOk" wdydr" kv;a;=
jvd myiqfjka hdïBï lsÍug wjldY ie,iSu h' iy wfkl=;a fiajd iemhSu i|yd foaYSh
fujr wfma ie,iqu tlS ish¨ ud¾. moaO;Ska w;r jHdmdßlhkag wjYH myiqlï imhkq w;r
ukd iyiïnkaO;djla we;s wd¾Ól fldßfvdaj, yïnkaf;dg wdfhdack l,dmhg wjYH ish¨ u
YlH;dj by< kexùuhs' fN!;sl iïm;a iemhSug lghq;= flf¾'

.=jkaf;dgqfmd< wdmod l<ukdlrKh


ixj¾Okh udkj l%shdldrlï ksid we;s
cd;Hka;r .=jka jk wdmod j<lajd .kakd w;r
iud.ï iuÕ idlÉPd u iajNdúl wdmod l,a;nd
lr u;a;, .=jka ksjerosj y÷kdf.k thska
f;dgqfmdf<a .=jka isÿfjk ydksh wju lr .ekSu
fufyhqï wdrïN rchl j.lSuhs' tfukau
lrk w;r u;a;, lsishï wdmodjla isÿjk úg
.=jkaf;dgqfmdf<a tuÕska isÿjk ydksh wjulr
iyh .=jka m:h .ekSug;a ydkshgm;a jQjka
(Taxi Way) iy NdKav k.disgqùg;a fN!;sl foaj,a h<s
m¾hka;hla boslsÍug ia:dmkh lsÍug;a fkdmudj
lghq;= fhdokq ,efí' l%shdl< hq;=h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 55


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh cd;sl k.r (National Cities)
(New approach of National Spatial System) uykqjr" wkqrdOmqrh" .ïmy" r;akmqr" .d,a," nÿ,a,"
ukakdru" uvl<mqj iy l=reKE., hk k.r tajdfha
.u iy k.rh ms<sn| fjkila ke;s" ieug wjYH ish¨
ft;sydisl" wd¾Ól iy iudcSh jákdlu;a" iS l,dm
myiqlï" iEu ;ekaysu mj;sk wdldrhg wfma rfÜ fN!;sl
iïnkaëlrKfha § we;s jákdlu;a i,ld cd;sl k.r
wjldYh m%fhdackhg .; hq;= h' ta i|yd kj m%;skd.
ixl,amh hgf;a ixj¾Okh flf¾'
ÍlrK (Deurbanization) jevigykla l%shd;aul lsÍu
wjYH h' tfia u rfÜ ixj¾Ok l%shdj,shg › ,xldfõ iEu
iyiïnkaê; k.r (Connecting Cities)
m%foaYhlgu iudk odhl;ajhla iemfhk wdldrhg fuu
wjldYh ld¾hlaIu iy M,odhS f,i Ndú;hg .; hq;= mq;a;,u" ó.uqj" fmd;=ú,a" oUq,a," ud;r" kqjrt<sh iy
h' fi!Nd.Hu;a foaYhla Wfoid úYd, bosß msïula mekSug nq;a;, jeks k.r" isõuy jdksc k.r" iy cd;sl k.r
wjYH jk wdldrhg rfÜ wd¾Ólh ld¾hlaIu lsÍug yd ne÷Kq iS l,dmj, iy iïnkaO;d k.r f,i l%shd;aul
kï wms iyiïnkaê; úi÷ula lrd hd hq;= fjuq' foaYSh flf¾'
ksIamdolhdg myiqfjka foaYSh iy cd;Hka;r fjf<|fmd<g
iïnkaOùug;a ixpdrl l¾udka;fha m%j¾Okhg;a tu fmdl=re k.r (Cluster Cities)
iïnkaO;dj w;HdjYHh' ta i|yd m%Odk jrdh fol iy wms ks¾udKh lrk isõuy jdksc k.r iy cd;sl k.r
.=jka flakaøia:dk folg läkñka hd yels" ish¨ w;rueos wdY%s; j f;dr;=re ;dlaIKh" oekqu" m¾fhaIK" ixpdrl iy
k.r iy fN!;sl m%foaY w;r wka;¾iïnkaO;djla we;s fiajd iemhqï jeks tla tla lafIa;%j,g m%uqL;dj ,ndfok
flfrk —iS yevfha wd¾Ól fldÍfvda l%uhla˜ (C Shape fmdl=re k.r moaO;shla iqjmyiq cSjk uOHia:dk f,i
Economic Corridor) y÷kajdoSu wmf.a ie,iqu fõ' ks¾udKh lrkafkuq'

A9 iuÕ C9 ( iS yevfha wd¾Ól fldßfvda kuhla w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh
fld<U k.rh" jrdh iy lgqkdhl cd;Hka;r .=jka oyila úfrdaO;d uOHfha wm wdrïN lrk ,o jrdh k.rh
f;dgqfmd< flakaø lr.;a" bkaoshdkq id.r l,dmfha jdksc úfrdaO;d ±lajQ md¾Yjhka úiska u f.dvk.ñka isákq ±lSu
iy uqo,a flakaøia:dkh;a" yïnkaf;dg jrdh iy u;a;, w;sYhska i;=gg lreKls' wms tod ie,iqï l< mßÈu yqÿ
cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< uq,alr .kakd cd;Hka;r ld¾ñl jdksc flakaøh f,i ie,l=Kq fld<U k.rh jrdh k.rhg
iy fiajd iemhqï flakaøia:dkh f,i;a" ;%sl=Kdu, jrdh iy tlafldg cd;Hka;r fjf<| iy uQ,H mqrjrh njg m;a
.=jkaf;dgqfmd<;a" lkalika;=r jrdh iy .=jkaf;dgqfmd<;a lsÍug lghq;= lrkafkuq' wms th —w¨;a fld<U˜ f,i kï
flakaø lr f.k rfÜ isõfldK hdfjk —iS yevh .kakd˜ fldg › ,xldfõ wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sfha
(C Shape) wd¾Ól fldßfvda kuhla wm ks¾udKh lrkafkuq' uQf,damdhsl uOHia:dkh f,i l%shd;aul lrkafkuq' ;jo tu
k.rh cd;Hka;r uQ,H flakaøhla njg m;a lsÍu i|yd
kd.ßl m%;sjHqy.;lrKh wjYH kS;s iy fr.=,dis läkñka y÷kajd fokq ,efí'
Y%S ,xldfõ mj;sk kd.ÍlrK l%shdj,sh ;=< we;s wiu
ixj¾Okh ksid tlu m<df;a osia;s%lal w;r fukau tlu •• w¨;a fld<U k.rh wdY%s; Wmkd.ßl moaO;Ska yd hd
osia;%slalfha k.r w;r;a mj;sk mr;rh iy úIu;djka lrñka oekg Ndú; lrk idudkH ÿïßh moaO;sh u.S
ms<sn| wms b;d fyd|ska wjOdkh fhduq lr we;af;uq' wms ys;ldó wdldrhg jeä oshqKq lr" fld<U wdY%s; j —kj
fhdackd lrk taldnoaO fN!;sl wjldY Ndú;h u`.ska kd.ßl ÿïßh moaO;shla˜ (MRT) ia:dmkh flf¾' fuu
wfmalaId lrkafka fuu wiu kd.ÍlrK ls%hdj,sh fjkqjg wdldr foflkau ffokslj fld<U k.rhg weoS tk
uq¿ rgmqrd me;sreKq iS yevfha wd¾Ól fldßfvda¾ l%uhg ck;djf.a iqjmyiqj i|yd jgrjqï ieye,a¨ ÿïßh ud¾.
Wmßu jYfhka odhl fjñka wfma k.rj, merKs yevh moaO;shla (LRT) f.dvk.kq ,efí'
fjkqjg kj jákdlula tl;= lsÍug h'
•• fld<U k.rh wdY%s; j oskm;d iy ks;r mj;sk wêl
isõuy jdksc k.r jdyk ;onoh 50] lska wvq lsÍu i|yd ;ks w;g
Èfjk jgrjqï ud¾. Odjk (Radial and Circular) ie,eiau
fld<U" yïnkaf;dg" hdmkh" ;%sl=Kdu,h hk isõuy jdksc fkdmud j Èh;a lrk w;r m%Odk uxikaêj, we;s jk
k.rhka jrdh iy .=jkaf;dgqfmd< iys; k.r ksid tajd jdyk ;onoh wju lsÍu i|yd m%fõY ud¾. i|yd l=vd
wd¾Ól fldßfvda kufhys cd;sl iy cd;Hka;r jYfhka .=jka md,ï moaO;shla ks¾udKh lsÍug iy iEu m%Odk
iyiïnkaëlrKh uOHia:dk f,i l%shd;aul flf¾' k.rlgu hdka;%sl isria jdyk wx.k moaO;shla tla lrkq
,efí'

56 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• w¨;a fld<U wdishdfõ w,xldru k.rh njg m;alsÍu •• m%Odk ud¾. iy wêfõ.S ud¾.j,g ;onofhka f;dr j
i|yd WoHdk" c, WoHdk" ud¾. fomi yß; ux;Sre" we;=¿ úh yels wdldrhg w;=re ud¾. ls'ó' 100"000 la
wLKav j l%shd;aul fldg wmøjH l<ukdlrKh ixj¾Okh lrk w;r" w;=re ud¾.j,g myiqfjka msúish
l%ufõohla iys; mú;%;dj m%uqL yß; mqrjrhla njg yels wdldrhg ish¨ wNHka;r iy .%dóh m%fõY ud¾.
m;a flf¾' Bg wu;rj kd.ßl wmøjH tl;= lsÍu" moaO;sh jeä oshqKq flfrkq we;'
u,dmøjH msßisÿ lsÍu" >K wmøjH l<ukdlrKh iy
c, m%;spl%SlrKh i|yd úfYAI jevms<sfj<la l%shd;aul
lrkq ,efí' ud¾.ia: m%jdyk fiajd
•• fmdÿ fiajdjla f,i ,dN bmhSfuka f;drj mj;ajdf.k
hk uOHu .ukd.uk uKav,h kQ;khg .e<fmk
iqj myiq .ukla - mßir ys;ldó m%jdyk moaO;shla wdldrhg kùlrKh lr tys kv;a;=j iy fiajlhskaf.a
iqjmyiqfjka blaukska yd wdrlaIdldÍ j ;u m%jdyk iqNisoaêh i`oyd bv ie,fik wdldrhg wdodhï bmhSu
wjYH;d imqrd .ekSu iEu mqrjeisfhl=g u we;s whs;shls' i`oyd nia kej;=ï fmd<j,a" äfmda iy jdKsc jákdlula
kuq;a ;ju;a › ,xldfõ fmdÿ m%jdykh wdY%s;j nrm;< iys; bvï Ndú; lr m%dfoaYSh jdKsc uOHia:dk iy fiajd
.eg`MldÍ ;;ajhla mj;S' Bg fya;=j wm ks;ru Ndú;d iemhqï uOHia:dk bÈ flf¾'
lrk uyd ud¾. iy ÿïßh ud¾. mokï lr.;a m%jdyk
moaO;sfha we;s miq.dó;ajh iy ì÷Kq wka;¾ iïnkaO;djhka •• fld<U k.rfha isg ish¨ k.r iïnkaO flfrk w;s
h' tu ksid ck;djg ld¾hlaIu" by< m%ñ;sfhka hq;a mßir iqfLdamfNda.S nia r: fiajdjla y÷kajd fok w;r ffoksl
ys;ldó m%jdyk fiajdjla ,ndoSu i|yd kQ;k m%fõYhla ld¾hd,hSh m%jdykfha§ we;sjk ÿIalr;d uÕyeÍu i|yd
wjYH h' tu j.lSu wms Ndr .kafkuq' ÿïßh ia:dk hd flfrk mßÈ fld<U iy n;a;ruq,a,
w;r iqfLdamfNda.S wka;¾ iïnkaê; m%jdyk ie,eiaula
iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla we;s lrkq ,efí' tysu fldgila f,i je,a,j;a; ÿïßh
ia:dkh wdY%s;fha isg n;a;ruq,a, olajd Èfjk c,ud¾.
wmf.a wdKavq iufha rfÜ ud¾. moaO;sh b;du;a by< m%jdyk fiajdjla wdrïN lsÍu iy 2013 È wm wdrïN
uÜgñka ixj¾Ok l< nj lrjqre;a okakd lreKls' tys l< ixpdrl c,ud¾. m%jdyk fiajh m%j¾Okh lsÍug;a
wfma wruqK jQfha rfÜ ck;djg jvd myiqfjka hdïBï lghq;= flf¾'
lsÍug wjldY ie,iSu h' fujr wfma ie,iqu tlS ish¨
ud¾. moaO;Ska w;r ukd iyiïnkaO;djla we;s wd¾Ól •• .ukd.uk uKav,h i;= niar: ksis mßÈ kv;a;= lsÍug;a
fldßfvdaj, YlH;dj by< kexùuhs' wjYH niar: ñ,§ .ekSu u.ska jeämqr niar: m%udKhla
Odjkh lsÍug;a wjYH lghq;= wms fkdmudj wdrïN lr
•• fld<U - uykqjr wêfõ.S ud¾.fha boslsÍfï lghq;= .ukd.uk uKav, fiajlhskaf.a jegqma iy wfkl=;a §ukd
iy lgqkdhl wêfõ.S ud¾.h jrdh k.rh olajd oS¾> ms<sn`o .eg¨ b;d flá l,la ;=< úi`§ug wjYH mshjr
lsÍfï lghq;= läkñka wjika lrkq we;' tu ud¾.fha .efka'
isg fldÜgdj" n;a;ruq,a, yryd me<shf.dv olajd osfjk
ud¾. lghq;= o Bg iu.dój wdrïN flf¾' •• .ukd.uk uKaav,h iy fm!oa.,sl nia r: taldnoaOj
;r`.ldrs;ajhlska f;drj idOdrKj wdodhï Wmhd .;
•• W;=re wêfõ.S ud¾.fha iy r;akmqr wêfõ.S ud¾.fha yelsjk f,i iy idudkH ck;djg wmyiq;djhla we;s
boslsÍï lghq;= läkñka wdrïN lrk w;r wä oyila fkdjk f,i fmdÿ ld,igykla hgf;a iEu ud¾.hlgu
Wiska rgmqrd Èfjk ish¨ wêfõ. ud¾. iy m%Odk ojfia meh 24 mqrd l%shd;aul jk m%jdyk fiajdjla
ud¾.j, m%fõY iys; jgrjqï ud¾.hla wdrïN lsÍu iy ,nd§ug lghq;= lrkq we;' mßir ys;ldó m%jdyk
uykqjr isg kqjrt<shg wêfõ.SS ud¾.hla bÈlsÍu ms<sn`o fiajdjla we;slsÍu jeks cd;sl wjYH;dj,È by<
YlH;dj i,ld nef,a' ld¾hlaIu;djla iys; iq¾h n,Yla;s iy yhsì%â jdyk
ñ,§ .kakg isÿjqjfyd;a ta i|yd wjYH lrk nÿ iyk"
•• rfÜ ish¨ m%Odk ud¾.j, iEu ls' ó' 3-5 w;r ÿßka wvq fmd,S Kh myiqlï wdÈh ,ndÈug l%ufõohla ilia
—biair lsÍfï ux;Sre˜ (Overtaking Lane) ia:dmkh lr tu flfrkq we;'
ud¾.j, ;onoh iy jdyk wk;=re isÿùu wvq lsÍug
lghq;= flf¾' •• ´kEu nia r:hl Ndú; l< yels B-m%fõYm;% l%uhla
(E- Ticketing System) l%uhla wm y÷kajd fokq ,efí'
•• mj;sk rch u.ska ksis mßÈ kv;a;= fkdlsÍu ksid wn,ka
ù we;s m%Odk ud¾. moaO;sh fukau rgmqrd úysfok •• ud¾. ;onoh iy wk;=rej,g m%Odk fya;=jla ù ;sfnk
ish¨ ud¾. iïmQ¾Kfhka u wka;¾cd;sl m%ñ;Skag wkqj ßheÿrkaf.a j.lSfuka f;dr ßh Odjkh fjkqjg úkh.
kùlrKh lrkq ,efí' rel r: Odjkhg fhduq lsÍu i`oyd;a u.S ñ;%YS,S
fmdÿ m%jdyk fiajdjka iemhSug;a fuu wxYfha fiajh
lrkakkaf.a jD;a;sh g f.!rjhla ,ndÈu i|yd;a Tjqkaf.a
wdl,am yd yeisÍfï fjkila we;s lsÍu i|yd;a wjYH
oekqu iy mqyqKqj ,ndÈfï l%ufõohla ilia lrkq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 57


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
•• iEu nia r:hlgu ojfia wfmalaIs; wdodhu úkhdkql+,j fld<U jrdh
Wmhd .; yels l%ufõohla wm ia:dms; lrk neúka
•• fld<U jrdfha m%;swmkhk nyd¨ï m¾hka; m%udKh
ßheÿrka iy nia ysñhka kS;sh ksisf,i ms<smÈkjd kï
by< kxjk cd;Hka;r u.S m¾hka;hla w¨;ska wdrïN
kS;sh;a Tjqkg idOdrK úh hq;= h' tu ksid oekg y÷kajd
lr oekg fufyhqï fkdlrk kef.kysr m¾hka;fha
§ ;sfnk iuyr widOdrK ov .eiSï l%u iy widOdrK
fufyhqï fkdmud j wdrïN lr tys b;sÍ fldgi fkdmud
nÿ j¾. .ek h<s fidhd n,d ixfYdaOkh lsÍug mshjr
j boslrkq we;' ngysr m¾hka;fha boslsÍfï lghq;=
.kq ,efí'
fm!oa.,sl wdfhdack o fhdod .ksñka wdrïN lrkq ,efí'
kef.kysr m¾hka;h iy SAGT w;r fldgfiys kj
ÿïßh fiajd m¾hka;hla boslsÍfï i|yd we;s YlH;dj wOHhkh
flf¾'
•• mj;sk ;;a;ajfhka ÿïßh fiajdj f.dv.ekSu i|yd
;djld,slj ÿïßh iy ÿïßh ud¾. jeä ÈhqKqj iy •• m%Odk ud¾.j, nyd¨ m%jdykh ksid we;sjk ud¾.
kv;a;= ms<sn| j.lSu rch úiska oeÍug isÿfõ' bka ;onoh;a tu ;onoh je,elaùu i|yd mkjd we;s
wk;=rej ld¾hlaIu iy iqjmyiq ÿïßh fiajdjla iSudjka ksid;a nyd¨ m%jdykhg we;sjk m%udohka j<lajd
mj;ajdf.k hdfï j.lSu ÿïßh fomd¾;fïka;=jg .ekSug;a ÿïßh ud¾. wdY%s; j nyd¨ uOHia:dk ;=kla
mejfrk kj l%ufõohla ilia flfrkq we;' mE<shf.dv" fõhkaf.dv iy r;au,dfka fkdmudj ia:dmkh
lsÍug lghq;= flfrkq we;'
•• mdkÿr - fld<U - fõhkaf.dv" rd.u - lgqkdhl -
ó.uqj iy urodk - fydaud.u hk ÿïÍh fiajd i|yd
úÿ,s ÿïÍh moaO;shla y÷kajdoSug lghq;= lr idudkH yïnkaf;dg jrdh
ÿïÍh fiajdjg wu;rj iqfLdamfNda.S ld¾hd,Sh ÿïßh
•• yïnkaf;dg jrdh .súiqu ixfYdaOk lsÍug Ök rch
fiajhla wdrïN flf¾'
iuÕ rdc;%dka;%sl idlÉPd fkdmudj wdrïN lsÍug
•• ÿïßh fiajdj kùlrKh i|yd kQ;k ;dlaIKsl l%ufõo lghq;= fhdokq ,efí'
iy äcsg,alrKh y÷kajd foñka ÿïÍh m%fõYm;% ksl=;a
•• yïnkaf;dg jrdh cd;Hka;r ld¾ñl iy fiajd iemhqï
lsÍu iy wdik fjka lsÍu i|yd Tka,hska fiajdjla iy
uOHia:dkhla f,i j¾Okh fldg fk!ldj,g wjYH
B-m%fõYm;% iy iajxl%Sh we;=¿ùfï-msgùfï fodrgq
bkaOk" wdydr" kv;a;= iy wfkl=;a fiajd iemhSu i|yd
l%uhla o y÷kajd fokq ,efí'
foaYSh jHdmdßlhkag wjYH myiqlï imhkq we;'
•• NdKav m%jdykh i|yd wjYH ÿïßh tkacska wdkhkh
•• yïnkaf;dg wdfhdack l,dmhg wjYH ish¨ u fN!;sl
lsÍu iy ÿïßh ;Ügq foaYShj boslsÍfï l%ufõohla
iïm;a iemhSug lghq;= flf¾'
ilia lrk w;r fld<U" yïnkaf;dg" ;%sl=Kdu,h iy
lkalika;=f¾ hk jrdhj,g ÿïßh u.ska NdKav m%jdykh •• .d,a," lkalika;=rh iy ;%sl=Kdu, jrdhka l,dmSh
lsÍu i|yd wjYH myiqlï j¾Okh flfrkq we;' wjYH;djkag iy cd;sl wd¾Ól fldßfvdaj,g .e<fmk
wdldrhg m%;s ixúOdkh flfrkq we;'
•• ÿïßh ia:dk yd ne÷Kq m%Odk k.rj, we;s ÿïßh
bvï Ndú;hg f.k idmamq ixlS¾K" uQ,H fiajd" fydag,a"
ld¾hd, iskud Yd,d" úfkdao uOHia:dk iy ;Ügq ksjdi .=jkaf;dgqfmd< ixj¾Okh
wdosfhka iuúkaú; jdKsc uOHia:dk njg m;alsÍu i|yd
•• lgqkdhl .=jka f;dgqfmdf<a fojk .=jka m:h iy fojk
jevms<sfj<la ilia lr ÿïßh fiajdfõ wdodhï by<
u.S m¾hka; f.dvke.s,af,a lghq;= fkdmud j wdrïN lr
kxjk jevms<sfj<la ilia flf¾'
wNHka;r .=jka m%jdykh j¾Okh lsÍu i|yd foaYSh u.S
m¾hka;hka w¨;ska boslsÍu wdrïN flf¾'
jrdh iy .=jka fiajd
•• cd;Hka;r .=jka iud.ï iuÕ idlÉPd lr u;a;, .=jka
•• fld<U - lgqkdhl iy yïnkaf;dg - u;a;, .=jka yd f;dgqfmdf<a .=jka fufyhqï wdrïN lrk w;r u;a;,
kdúl u.S iy NdKav m%jdyk uOHia:dk folla f,i .=jkaf;dgqfmdf<a iyh .=jka m:h (Taxi Way) iy NdKav
ixj¾Okh flfrkq we;' m¾hka;hla boslsÍug lghq;= fhdokq ,efí'
•• foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhkag ksIamdok l¾udka; •• ish¨ wNHka;r .=jka f;dgqfmd<j,a ixpdrl l¾udka;h
wdrïN lsÍu i|yd fld<U - lgqkdhl iy yïnkaf;dg m%j¾Okh wruqKq lrf.k ixj¾Okh lrk w;r
- u;a;, l,dm foflys ksoyia wdfhdack l,dm folla kqjrt<shg l=vd .=jka f;dgqfmd<laa boslsÍug lghq;=
wdrïN lrk w;r fuu l,dmj, m%uqL;dj uOH mßudK flf¾'
foaYSh jHjidhlhskag ,ndoSug lghq;= lrkq ,efí'

58 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Njhkag udreùu
fï jk úg isÿfjñka mj;sk foaY.=Ksl úm¾hdih ksid .,a •• 2021 g fmr ukakdrï ¥mf;ys fu.dfjdÜ 100 l uyd
w`.=re iy Lksc f;,a jeks fmdis, bkaOk w;yer uq`Muy;a mßudK iq<x n,d.drh moaO;shla rch u.ska wdrïN
f,dalhu mqk¾ckkSh n,Yla;sh fj; udrefjñka ;sfí' Y%S lsÍug wfmalaId lrk w;r rdcH iy fm!oa.,sl
,xldfõo wkd.; ixj¾Ok jHdmD;s ls%hd;aul lsÍu;a iu.u yjq,aldß;ajfhka ukakdru" mQkßka iy fudKrd., jeks
n,Yla;sh i|yd we;s b,a¨u ;jÿrg;a by< hkq we;s w;r m%foaY we;=¿ osjhsk mqrd úúê mßudKfha iq<x n,Yla;s
wm o Wodlr .; hq;af;a wkd.; mrmqrg m%;sM, N=la;s jHdmD;shla wdrïN lr bÈß oYlh ;=< fu.dfjdaÜ 800
úÈh yels ;sridr ixj¾Okhla ksid n,Yla;s lafIa;%h ;=< iq¾h n,Yla;shla rfÜ n,Yla;s ksIamdokhg w¨;ska tla
yels;dla ÿrg mqk¾Ôj n,Yla;s m%Njhka Ndú;d l< hq;=h' lsÍug ie,iqï flf¾'
ta ksid 2030 jk úg rfÜ iuia; n,Yla;s wjYH;djh
Wmßufhka mqk¾ckSh m%Njhka" c, úÿ,sh iy iajNdúl jdhq •• bosÍ jir 5 ;=< ksjdi ld¾hd, iy l¾udka;Yd,d
Ndú;fhka mßir ys;ldój ksIAmdokh lsÍug wjYH n, jy,j,a u; iúlrk iq¾h fldaI ud¾.fhka iq¾h
Yla;s ie,iqu wms ilia lrkafkuq' n,Yla;sh ksIamdokh lsÍug jeä wjOdkhla fhduq flf¾'
ta i|yd jehjk iïmQ¾K wdfhdackhu iyk fmd,S nexl=
•• › ,xldfõ n,Yla;s iqrlaIs;;dj yd iajhxfmdaIs;;ajh Kh l%uhla hgf;a ,nd§ug lghq;= lrk w;r" ;jo tu
wmf.a m%Odk;u m%;sm;a;suh iy Wmdh ud¾.sl wruqKla n,Yla;sh ;u mßfNdackhg fhdod .ekSfuka miqj b;sßh
jk w;r ta i|yd wm WmÍu jYfhka lem fjkq we;' cd;sl n,Yla;s m%jdyhg tla lsÍfï kj l%ufõohla
y÷kajd fokq we;'
•• › ,xldj wdY%s; uQyqÿ l,dmfha Lksc f;,a .fõIKh
Yla;su;a lsÍug wjYH ish¨ mshjr fkdmudj .ekSug wm •• oekg úúê fya;+ka u; iq<x fyda iq¾h n,Yla;s jHdmD;s
l,amkd lrk w;r oekg yÿkdf.k we;s iajNdúl jdhq wdrïN lsÍug fm!oa.,sl jHjidhlhskag we;s ù ;sfnk
ksê rfÜ ck;djf.a mÍfNdackhg .; yels wdldrfha ndOd bj;afldg ta i|yd wjYH ish¨ Èß .ekaùï rch
jevms<sfj<la jir 3 ;=< oS ia:dmkh flf¾' u.ska ,ndoSug lghq;= flf¾'

•• jir 40 lg;a jvd merKs fldf,dkakdfõ f;,a msßmyÿj •• iEu m<d;lu kd.ßl wmøjH Ndú;fhka n,Yla;s
läkñka kùlrKh lr OdÍ;dj by< kexùug lghq;= ksIamdok jevigykla y÷kajd fokq ,efí'
lrk w;r ;%sl=Kdu,fha f;,a gexls m%;sixialrKh lr •• rfÜ ish¨ f.dvke.s,s b|slsÍfïoS n,Yla;s kdia;sh
Ndú;hg .kq ,efí' wjujk wdldrhg iy n,Yla;s ld¾hlaIu;dj by<
•• oekg mj;sk ie,iqu wkqj 2020 oS fn%daâ,kaâ kexùug wjYH m%;sm;a;s iy kS;sÍ;s y÷kajd fokq ,efí'
n,d.drh;a" 2021 oS Wud Th;a" 2023 oS fudrf.d,a,
n,d.drh;a" 2024 § ;,msá., iy iS;djl .Õ n,d.dr
hk c,úÿ,s n,d.dr yryd bosß isõjir ;=<oS fu.dfjdaÜ
230 l muK úÿ,sn, ksmojkq we;'

•• le,Ks;siai n,d.drh fkdmud j iajNdúl .Eia g¾nhska


wdY%s; n,d.drhla njg m;a lsÍug;a 2023 g fmr
yïnkaf;dg iy flrj,msáfha o tjeks n,d.dr 2 la
wdrïN lsÍug lghq;= fhdok w;r mßir ys;ldó
m%;sm;a;sh hgf;a bosÍ iy jir ;=< fld<U iy ta
wdY%s; m%foaYj, bkaOk wdY%s; n,Yla;s W;amdok n,d.dr
iajNdúl .Eia (LNG) j,g udre lsÍu wmf.a ie,iqu fõ'

•• ndOdjlska f;drj úÿ,sh ,ndoSu i|yd;a mqk¾ckkSh


n,Yla;shg by< bvlvla ,ndoSu i|yd;a ,xldfõ oekg
mj;sk idïm%odhsl úÿ,s iïfm%alaIK moaO;sh fjkqjg
jvd;a ld¾hlaIu idïfm%alaIK moaO;shla (Smart Grid) iy
n,d.dr l<ukdlrK moaO;shla y÷kajdoSug mshjr .efka'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 59


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
c, iïm; lsÍu" kj we, ud¾. iy k, ud¾. iys; l%ufõohla
ms<sn| j¾Ihla ;=< wjYH jevms<sfj<la ilia lsÍug
j¾;udkfha isÿfjñka mj;sk f.da,Sh foaY.=Ksl fjkialï úIh m%dudKslhska f.ka ie÷ï,;a lñgqjla m;alrk w;r
ksid w;S;fha fuka ksis l,g jisk jeis wfmalaIdfjka tu jevigyk 2025 g fmr l%shd;aul flf¾'
wkd.;h i|yd wfma wd¾Ólh ie,iqï lsÍug fkdyels h'
tu ksid c,h wm úiska iq/lsh hq;= jia;=jla njg m;a •• ieug msßisÿ mdkSh c,h iemhSu ´kEu rchl j.lSu jk
ù ;sfí' lDIs lghq;= i|yd wêl ridhksl fmdfydr iy w;r ta i|yd oekgu;a l%h s d;aul fjñka mj;sk mdkSh c,
ridhk øjH fhoSu jeks ñksia l%shdlrlï ksid .x.d we< iemhqï c,iïmdok uKavfha yd m%cdc, jHdmD;s jvd;a
fod< iy iajNdúl c,uQ,dY% wmú;%ùfuka c, iïm; ¥IKh mq¿,a fldg ld¾hlaIu lsÍfuka meh 24 mqrdu rfÜ ish¨
ù ;sfí' fidaod md¨j by<hdu ksid .xj;=r jeks ;;ajhka ksjdi j,g msßisÿ mdkSh c, myiqlï ,ndÈu bÈß jir
o we;s ù we;' fï ish,a, ksid —ieug c,h˜ (Water for All) 3 we;=<; iïmQ¾K lrk w;r iEu jdKsc iy ld¾ñl
jHdmD;sh wm y÷kajd fokafka ish¨ c, uQ,dY mú;% fldg bÈlsßul§u ksjerÈ c, m%;p s l%l
S rK l%ufõohla l%h
s d;aul
úêu;a ie,eiaula hgf;a ish¨ fokdgu mdkSh c,h iy jdß lsÍu wksjd¾h lsßu i|yd kj kS;s m%;m s dok f.k tkq
c,h imhd §ug h' we;'

•• › ,xldfõ mj;sk ish¨ .x.d we< fod< iy c,fmdaIl


m%foaY msßisÿ fldg ixrlaIKh lsÍu i`oyd úYajúoHd, wdmod l<ukdlrKh
isiqka" mdi,a isiqka" ;reKhkaa we;=¿ mq¿,a ck;d udkj l%shdldrlï ksid we;s jk wdmod j<lajd .kakd w;r
iyNd.S;ajfhka jirl jevigykla l%shd;aul lr wLKav u iajNdúl wdmod l,a;nd ksjerosj y÷kdf.k thska isÿfjk
j mj;ajdf.k hdfï j.lSu m%foaYfha mosxÑlrejka iy ydksh wju lr .ekSu rchl j.lSuhs' tfukau lsishï
m%cd fmd,sia fiajh taldnoaO l%ufõohla y÷kajd fokq we;' wdmodjla isÿjk úg tuÕska isÿjk ydksh wjulr .ekSug;a
ydkshgm;a jQjka k.disgqùg;a fN!;sl foaj,a h<s ia:dmkh
•• .x.d fødaKs we< bjqre jeõ ;djq¨ msßisÿ fldg jdß c,h
lsÍug;a fkdmudj l%shdl< hq;=h' wdmod l<ukdlrKfha
ixrlaIKh lsÍfï läkï jevms<sfj<la wdrïN lrkq
yrh kï thhs' ta;a wfma rfÜ mj;sk kS;sÍ;s iy wdh;ksl
,efí'
jHqyhka fuu yrh iuÕ fldf;la ÿrg .e<fmkafkao hkak
•• j¾Id c,h .nvd lsÍu i|yd mj;sk jeõ iy c,dYj, .eg¨ iy.; neúka ta ms<sn|j ksjerosj fidhd n,d ms<shï
Odß;dj by< kexùu;a w¨;ska jeõ iy c,dY moaO;shla fhdokq we;'
f.dvke.Sug mshjr .kakd w;r lDIsl¾udka;fhaoS
c,h ld¾hlaIuj iy wrmsßueiqï Ndú;h i|yd oshqKq •• osjhsfka osia;%slal fndfyda m%udKhl m%Odku .eg¿jla njg
;dlaIKsl l%ufõohla y÷kajd fok w;r ta i|yd wjYH m;a ù we;s w,s ñksia .egqu u.ska ck;djg isÿfjk cSú;
wdfhdack i|yd iyk fmd,S Kh uqo,la iy nÿ iyk foafmd< iy j.d ydks k;r lsÍu i|yd ;sridr úi÷ula
,ndoSug mquqL;dj olajkq ,efí' ,nd fokq we;' ta hgf;a¦

•• lDIsld¾ñl ìïj,ska .x.d" we<fod<, jeõ iy c, •• fláld,Sk úi÷ula f,i oekg kj;d oud we;s w,s
uQ,dY%j,g ridhksl øjH fyda ñksiqkag .yfld<g fyda jeg bos lsÍfï jHdmD;sh fkdmud j wdrïN lrk w;r
i;d iSmdjdg wys;lr fjk;a øjH tlaùu je<elaùu i|yd w,s .ïjeoSu kj;d oeóu i|yd jvd;a kùk ;dlaIKsl
kj l%ufõohla wksjd¾hfhkau l%shd;aul lrk w;r tu l%ufõohla fkdmudj y÷kajd fokq ,efí'
jevms<sfj, oekg jl=.vq iy ms<sld jeks frda. nyq,j
•• jk i;=ka ixrCIKh i`oyd fjkalr we;s jkcSú N+ñ
me;sÍ we;s m%foaYj,ska wdrïN flf¾'
m%foaYhka iy tu i;=kaf.a c,h wdydr yd iajNdúl
•• N+.; c, OdÍ;dj m%udKj;a fkdùu ksid wNHkakr mdxY+ mßirh wdrCId fldg w,s uxlvj,aj, we;s ndOd bj;a
;Ügqj, oeä úh<S hdula isÿù we;' tu ksid mdxY=, c, lr w,skag myiqfjka hdïBï lsÍfï myiqj i,ikq
iy ;sridr mßir ixrlaIK l%shd ud¾.hla f,i wmf;a we;'
hk jeis c,fhka N+.; c, Odß;dj by< kexùu i|yd
•• jk i;=ka u.ska .ïudk j, jeishkag isÿjk ydks
w¨;ska boslrk iEu ksjilgu jeis c,h .nvd lsÍfï
wjulr .ekSu i`oyd l%shd;aul jk id¾:l jevigyka
l%ufõohla y÷kajd oSug lghq;= flfrkq we;' bosß jir
j,g rcfhka wdOdr imhk w;r w,s m%ydrj,ska
5 ;=< tu jevigyk iEu ksjilgu y÷kajdoSu i|yd
ì`ojeà we;s ish`Mu ksjdi rcfha úhofuka boslr fok
wjYH myiqlï iemfha'
w;r urKhg m;a jQ iy wdndê;jQjka i|yd jkaos
•• wêl j¾Idj;a iuÕ le,Ks" l¿" .sx iy ks,aj,d .xÕd f.ùfï jevms<sj, jvd;a ld¾hlaIu lrkq we;'
wdYs%; j §¾> ld,hla ;siafia mj;sk .xj;=r .eg`Mj
ksid;a úh<s l,dmfha c, ysÕh ksid;a jd¾Islj isÿjk
cSú;" foafmd<" j.d ydks iy wmf;a hk iM<;d meh
.Kk ksid jd¾Islj ì,shka .Kkla uqo,a jeh lsÍug isÿ
ù ;sfí' tu uqo, jehlr .xj;=r md,kh lsÍu i|yd;a"
c, W!k m%foaYj,g f.khdu i|yd;a .nvd lsÍu" fmdïm

60 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wdmod l<ukdlrKh jvd myiq lsÍu i|yd 47 wxl
35 orK jHik l<ukdlrK mk; iy Bg wkqYdx.sl
ish¨ wKmk;a ixfYdaOkh lrk w;r wdmod ;;a;ajhka
ms<sn|j b;du;a ksjerosj mqfrdal:kh lsÍug yelsjk
mßos kQ;k ;dlaIKsl fuj,ï iy WmlrKj,ska hq;=j
ld,.=K úoHd fomd¾;fïka;=j iïmQ¾K kùlrKhlg ,la
flfrkq we;'

•• cd;sl f.dvke.s,s m¾fhaIK wdh;khg wjYH myiqlï


fukau wjYH iïmQ¾K kS;suh n,h;a ,ndoSu iy
wdmod l<ukdlrK uOHia:dkh iy wdmod iyk fiajd
uOHia:dkh taldnoaOlr —wdmod l<ukdlrK wêldßhla˜
wdmod l<ukdlrK wud;HdxYh hg;g m;aflf¾'

•• wdmodjkag ,la jQ m%foaY" ks;r wdmodjg ,lajk iy wdmod


wjodku iys; m%foaY" mqoa.,hska" f.dvke.,s" jHdmdr iy
lDIs bvï wdos ish¨ f;dr;=re we;=<;a zcd;sl wdmod o;a;
.nvdjlaZf.dvk.kq we;'

•• mj;sk rcfha jeros iy fkdie,ls,su;a l<ukdlrKh


ksid WudTh iy fjk;a tjeks ixj¾Ok jHdmD;s wdY%s;
j ydkshg m;a jQ mqoa.,hska" ksjdi iy fjk;a foafmd<"
bvï fyda j.d ìïj,g isÿ jQ ydks ksjerosj ;lafiare lr
fkdmud j jkaos f.ùug lghq;= flf¾'

•• ks;r wdmodjkag Ndckh jk m%foaYj, ck;dj tjeks


wjia:dj,oS rcfha f.dvke.s,s iy úydria:dk wdosfhys
;djld,slj r|jd ;eîï ksid tu wdh;kj,g;a wdmodjg
,lajQjkag" úfYAIfhkau ldka;djkag iy orejkag ú|Sug
isÿjk úúO ÿIalr;d wju lsÍu i|yd ksis l%ufõohla
hgf;a wjYH myiqlï iys; j /ljrKh ,ndoSug yels
iaÓrj b|slrk z/ljrK uOHia:dk l%uhlaZ ia:dms; lr
wdmod rys; ld,j,oS tajd ;djld,slj l=,shg ,ndoSfuka
tajdfha kv;a;= i|yd wjYH úhou Wmhd .ekSfï l%uhla
i,ikq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 61


;sridr mßir
m%;sm;a;shla
wgjk fldgi
;sridr mßir m%;sm;a;shla

ffcj f.da,h lD;su fjkia lsÍulg fyda n,mEulg ,la lsÍfuka mßirfha
iunr;djh ì`ojeàu ie,flkafka mßir ¥IKhla f,i h' j¾;udkfha isÿjk
fndfyda ukqIH l%shdldrlï ksid mßir moaO;shg isÿjk úkdYh w;s úYd, h' tu
ksid wkd.; mrmqrg iqrlaIs; mßir moaO;shla ;=< ðj;aúug we;s whs;sh wdrlaId
lsÍfï j.lSu wmyg mejÍ ;sfí' ;sridr mßir m%;sm;a;shla hkq mßir ixrlaIKh
muKla fkdj iunr jQ iudc" wd¾Ól mqreÿ l%shdjg kexùu h'

N+ñh l¾udka; li, l<ukdlrKh


Y%S ,xldfõ N+ñh Ndú;d l< hq;af;a ld¾ñl lafIa;%fha oekg iEu wdldrhlu wmøjH
ck;djf.a hy meje;au i|yd h' isÿjk wuqøjH Ndú; lr ñksidf.a ks¾udKhla
ñksidg fukau wfkla i;a;ajhskag NdKav ksIamdokh lr wmøjH nj yÿkd f.k wmøjH
N+ñhg we;s whs;sh iqrlaIs; lrk mßirhg neyer lrk f¾Çh ksIamdokh fkdlr
Ndrldrfhl= f,i rch l%shd l< hq;= wd¾Ól l%uh (Liner Economy) isàu ioyd ck;dj
h' tf,igu ;uka fjkqfjka y~la fjkqjg tla l¾udka;hl fm<.eiaiSu wmøjH
ke.sh fkdyels fldÜGdY" tkï wmøjH" wfkla l¾udka;hkays l<ukdlrK l%shdj,sfha
i;a;ajhska yd wkd.;fha bm§ug wuqøjH f,i fhdod.; yels m<uq mshjr f,ig yÿkd
isák wkd.; mrïmrdj i|yd N+ñh jD; $ pl%Sh wd¾Ól (Circular .; hq;= h' tys§ wmøjH
wdrlaId lrk Ndrldrhska f,ig Economy) l%u fõohla ksIamdokh fkdlr isàu
rch l%shd l< hq;= h' ta i|yd f.dv ke.Sug mshjr .kq yd wmøjH ksYamdokh
uQ,slju cd;sl fN!;sl ie,eiaula ,efí' (Re-use, Re-cycle, lrk m%udKh wju lr
(National Physical Plan) hdj;ald,Sk Re-purpose)' tuÕska mßir .ekSu ioyd wjYH jk
l< hq;= h' mßir úoHdkql+,j ys;ldó ld¾ñl l,dmS (Eco ish¨u l%fudamdhka fhÈh
ilik ,o lDIsl¾uh" i;aj md,kh Industrial Zones) ìys fldg hq;= w;r l=vd l, isgu
yd jeú,s l¾udka; u.ska mßir yß; wd¾Ólhlg (Green ;sridr mßfNdack ixl,am
úkdYh wju lr wd¾Ól jdis Economy) u. újD; flf¾' yÿkajd §ug lghq;=
,nd.; hq;= h' fhdokq ,efí'

ffcj úúO;ajh ckdjdi yd k.r mdßißl wOHdmkh


N+ñ mßfNdack m%;sm;a;s yd ckdjdi bÈ lsÍfï§ uQ,slju jk ixrlaIKh c, ixrlaIKh
c, l<uKdlrk m%;sm;a;s mßirhg wju ndOdjla mdxY= ixrlaIKh fjr,
j, ;sridr nj ;yjqre lrk isÿ fjk wdldrhg ia:dk ixrlaIKh li< l<ukdlrK
w;r;=ru cd;sl jk jeiau f;dard .kakd w;r oekgu;a n<Yla;s l<ukdlrKh Yío
(Forest Cover) 30] oljd by< y÷kdf.k ;sfnk wjOdkug l<ukdlrKh jeks mdßißl
oeóug l%shdud¾. .kq ,efí' ,laù we;s ixfõ§ mßir j.lSï ms<sn| ck;djf.a
ta i|yd h,s jk j.djka isÿ l,dmj, lsisÿ wdldrhl oekqj;a Ndjh j¾Okh fldg
lsÍug iqÿiq mßir ksishdldrj oejeka; ixj¾Okhla isÿ tys,d ck;d iyNd.s;ajh
y÷kd .ekSug ksYaÑ; fkdlsÍug mshjr .efka' by< kexùu i|yd ksYaÑ;
l%shdud¾. .kq ,efí' jevms<sfj<la ilia flf¾'

64 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


;sridr mßir m%;sm;a;shla •• j.=reìï yd lfvd,dk moaO;Ska úkdY lrk udkj
l%shdldrlï md,kh lr tu moaO;Ska iqrlaIs; lsÍug ksis
ffcj f.da,h lD;su fjkia lsÍulg fyda n,mEulg ,la mshjr .kq ,efí'
lsÍfuka mßirfha iunr;djh ì`ojeàu ie,flkafka
mßir ¥IKhla f,i h' j¾;udkfha isÿjk fndfyda ukqIH •• fidaod md¿j fyda ksire ùu ksid w;yer oud we;s N+ñ"
l%h
s dldrlï ksid mßir moaO;shg isÿjk úkdYh w;s úYd, lDIs jk j.dj jHdma; lsÍu iy jk WoHdk we;s lsÍu
h' tu ksid wkd.; mrmqrg iqrlaI; s mßir moaO;shla ;=< i|yd fjku jevigykla l%shd;aul lrkq ,efí'
ðj;aúug we;s whs;hs wdrlaId lsÍfï j.lSu wmyg mejÍ
;sfí' ;sridr mßir m%;m
s ;a;h
s la hkq mßir ixrlaIKh
muKla fkdj iunr jQ iudc" wd¾Ól mqreÿ l%h s djg kexùu h' l¾udka;
ld¾ñl lafIa;%fha oekg isÿjk wuqøjH Ndú; lr NdKav
mdßißl m%;sm;a;s uQ,O¾u yd Wmdhud¾. l%shd;aul lsÍfï§ ksIamdokh lr wmøjH mßirhg neyer lrk f¾Çh wd¾Ól
rdcH md,k m%;sm;a;s my; wdldrhg ia:dmkh lsÍu jeo.;a l%uh (Liner Economy) fjkqjg tla l¾udka;hl wmøjH"
nj y÷kdf.k we;' wfkla l¾udka;hkays wuqøjH f,i fhdod.; yels jD; $
pl%Sh wd¾Ól (Circular Economy) l%u fõohla f.dv ke.Sug
•• rch rfgys mj;sk mßirh wdrlaId lsÍug ixrlaIKh mshjr .kq ,efí' (Re-use, Re-cycle, Re-purpose)' tuÕska
lsÍug yd m%;sIaGdmkh lsÍug l%shd flf¾' mßir ys;ldó ld¾ñl l,dm (Eco Industrial Zones) ìys fldg
yß; wd¾Ólhlg (Green Economy) u. újD; flf¾'
•• rg ixj¾Okh lsÍfï§ yqÿ wd¾Ól ixj¾Okh muKla
fkdj" ;sridr ixj¾Ok wruqKq idlaId;a lr.ekSug
lghq;= fhfoa' li, l<ukdlrKh
•• fm!rd‚l foaYSh iy idïm%odhsl oekqu" kùk úoHdj •• iEu wdldrhlu wmøjH ñksidf.a ks¾udKhla nj yÿkd
yd ;dlaIKh iuÕ .,md .kakd wdldrh iy Ndú;h f.k wmøjH ksIamdokh fkdlr isàu ioyd ck;dj
ksrka;rfhkau .fõYkh lsÍug lghq;= fhfoa' fm<.eiaiSu wmøjH l<ukdlrK l%shdj,sfha m<uq mshjr
f,ig yÿkd .; hq;= h' tys§ wmøjH ksIamdokh fkdlr
•• ck;djf.a hymeje;a;u" fi!LHh" wd¾Ól ixj¾Okh isàu yd wmøjH ksYamdokh lrk m%udKh wju lr .ekSu
iy;sl lsÍu i|yd ;sridr ixj¾Ok m%;sm;a;s yd ne÷Kq ioyd wjYH jk ish¨u l%fudamdhka fhÈh hq;= w;r l=vd
l%shdud¾. m%dfoaYSh mßmd,k jHQyh olajd iïnkaëlrKh l, isgu ;sridr mßfNdack ixl,am yÿkajd §ug lghq;=
flf¾' fhdokq ,efí'
•• oekg rg ;=< mj;sk ish¨u mdßißl m%;sm;a;s yd •• ma,diaála wmøjH neyer lsÍu ksid oekg ,xldjg wh;a
kS;s Í;s hdj;ald,Sk flf¾' iy ta wjg uqyqÿ ;Srhg iy uqyqÿ m;a,g isÿ ù we;s
ydksh ksid id.r iïm;aj,g isÿjk úkdYh j<lajd
.ekSu i|yd iuqÿre mú;%;d jevigykla l%shd;aul
my; i|yka tla tla lafIa;%hkays m%;sm;a;s yd Wmdh ud¾. flf¾'
ta yd wkqrEm jk wdldrhg fjkia úh hq;= fõ'
•• ld¾ñl iy .Dyia: le,sli, j¾.SlrKh lr
N+ñh neyer lsÍu wksjd¾h lrk w;r ta ms<sno ck;djf.a
•• Y%S ,xldfõ N+ñh Ndú;d l< hq;af;a ck;djf.a hy oekqj;aNdjh j¾Okh lsÍu ioyd m<d;a md,k wdh;k
meje;au i|yd h' ñksidg fukau wfkla i;a;ajhskag iu. tlaj mq¿,a m%pdrK jevigykla l%shd;aul flf¾'
N+ñhg we;s whs;sh iqrlaIs; lrk Ndrldrfhl= f,i
•• m<d;a md,k wdh;k lsysmhla taldnoaO jk mßÈ wmøjH
rch l%shd l< hq;= h' tf,igu ;uka fjkqfjka y~la
neyer lsÍfï wx.K yd ikSmdrlaIl li< r|jkhka
ke.sh fkdyels fldÜGdY" tkï i;a;ajhska yd wkd.;fha
ia:dmkh fldg wl%uj;a li< neyer lsÍï j<lajd,Sug;a
bm§ug isák wkd.; mrïmrdj i|yd N+ñh wdrlaId
lghq;= iïmdokh flf¾'
lrk Ndrldrhska f,ig rch l%shd l< hq;= h' ta i|yd
uQ,slju cd;sl fN!;sl ie,eiaula (National Physical Plan) •• frday,a iy l¾udka;Yd,d wmøjH, ;dlaIKsl iy úoHq;a
hdj;ald,Sk l< hq;= h' mßir úoHdkql+,j ilik ,o wmøjH neyer lsÍu i|yd ksis l%ufõohla ilia lrk
lDIsl¾uh" i;aj md,kh yd jeú,s l¾udka; u.ska mßir w;r j.lSï rys; li< neyer lsÍïj,g tfrys j oeä
úkdYh wju lr wd¾Ól jdis ,nd.; hq;= h' mshjr .kq ,efí'
•• fidaodmd¿j" kdhhdï yd mi úh<Shdu j<lajd .ekSfï
mshjrla f,i by< l÷lrfha jk wdjrKh kej; ia:dms;
lsÍug úêu;a ie,eiaula l%shd;aul flf¾' kdhhdfï m%foaY
j, kdh hdu md,kh i|yd wjYH wê;dlaIK l%ufõo
y÷kajd §ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 65


wgjk fldgi
;sridr mßir m%;sm;a;shla
jdhq f.da,h iuqøSh iïm;a
•• ldnka yd úI jdhq jdhqf.da,hg uqodyeÍu md,kh lsÍug kS,yß; wd¾Ólhla u.ska id.r iïm;a l%udkql+, ;sridr
wjYH kshduk úêúOdk y÷kajd fok w;r ta iuÕu l%ufõohla wkqj Ndú; lrkq ,efí' iuqø úYaj úoHd,h
iajdNdúl jdhq m%;spl%SlrK l%shd,sh kej; n,.ekaùu wka;¾cd;sl uÜgug /f.k hdhq;= w;r id.r .fõIKh
i|yd l¾udka; Yd,d rela j.d ;Sre" kd.ßl rela f.duq" i|yd m%uqLia:dkhla ,nd§ug l%shdud¾. .kq ,efí'
u.fomi rela frdamKh" ;=re Whka yd .DydY%s; lDIs jk Èjhsfka y÷kd.;a m%foaY j, fõ.fhka isÿjk iuqø Ldokh
j.d Èß.ekaùug mshjr .kq ,efí' je<elaùug läkï l%shdud¾. .kq ,efí'

•• úÿ,sh ksIamdokh i|yd fmdis, bkaOko Ndú;h iSud ckdjdi yd k.r


lsÍu yryd ldnkayrKh (de-carbonization) isÿ lsÍu
fõ.j;a lr ta yryd m%jdykh l¾udka; iy f.dvke.s,s •• ckdjdi bÈ lsÍfï§ uQ,slju mßirhg wju ndOdjla
bÈlsÍfï§ ldnkayrKh Èß.kajkq ,efí' tfukau ldnka isÿ fjk wdldrhg ia:dk f;dard .kakd w;r oekgu;a
Y+kH (Net-Zero) rgla we;slsÍu i|yd iqÿiq ls%hdud¾. .kq y÷kdf.k ;sfnk wjOdkug ,laù we;s ixfõ§ mßir
,efí' l,dmj, lsisÿ wdldrhl oejeka; ixj¾Okhla isÿ
fkdlsÍug mshjr .efka' tfukau §¾>ld,Sk ie,eiaulg
wkqj tla tla Èia;%slalh i|yd Wmdh ud¾.sl mdßißl
ffcj úúO;ajh úYaf,aIKhka (SEA - Strategic Environmental Assessment)
isÿ lr yels;dla ÿrg l,dm y÷kdf.k (Zoning) fnod
•• ffcj úúO;ajh wdrlaId lsÍu" ixrlaIKh lsÍu yd
fjkalrkq ,efí'
m%;sIaGdmkh lsÍu tla wdh;khla hg;g mejÍug lghq;=
fhfoa' •• tys§ bvï yd ne÷Kq wd¾Ól ixl,am ^Land Based
Economy - iEu wfhl=gu ìï w`.,la& nkaOkh l<
•• N+ñ mßfNdack m%;sm;a;s yd c, l<uKdlrk m%;sm;a;s
hq;= w;r ckdjdi bÈlsÍu l< hq;= jkafka wi,ajdiS
j, ;sridr nj ;yjqre lrk w;r;=ru cd;sl jk jeiau
uQ,O¾u (Neighborhood Principle) yd by,g kef.k yß;
(Forest Cover) 30] oljd by< oeóug l%shdud¾. .kq
ixj¾Okh (Vertical Green Development) hk ixl,amh
,efí' ta i|yd h,s jk j.djka isÿ lsÍug iqÿiq mßir
hgf;a fõ'
ksishdldrj y÷kd .ekSug ksYaÑ; l%shdud¾. .kq ,efí'
•• fufia f.dv kef.k ckdjdih yß; fukau iqyqre
•• kd.ßl iy w¾O kd.ßl jfkdaoHdk we;slsÍu" wêfõ.S
k.rhla (Green and Smart City) úh hq;= w;r ish¨u
uydud¾. fomi jk;Sre ixj¾Okh lsÍu rdcH iy
há;, myiqlï yd fiajdjka taldnoaO lsÍu jeo.;a fõ'
fm!oa.,sl wdh;k ;=< fukau l¾udka; Yd,d msysá bvï
tfukau .%dóh m%foaYj, bÈflfrk .ïudk iajdNdúl
;=< jk j.d lsÍu yryd rgmqrd jk j.dj m%p,s; lsÍug
jHikhkag Tfrd;a;=fok .ïudk (Disaster Resilient
lghq;= flf¾'
Villages) f,i ilia lsÍug lghq;= fhfoa'
•• ffcj úúO;ajh wdrlaId lsÍu hkq th yqfola ixrlaIKh
•• wl%uj;a yd wkjir je,s f.dvoeóu ksid isÿjk nrm;,
lsÍu muKla fkdj kjHlrK l%ufõohla yryd rfÜ
mdßißl ydksh wju lsÍu i`oyd .x.d yd N+.; je,s ,nd
wd¾Ól m%.ukhg fhdod .ekSu h' wdydr T!IO ixpdrl"
.;yels ia:dk yÿkajd §ug;a" uqyqÿ je,s Ndú;hg .ekSu
wOHdmksl yd ixialD;sluh wx. i|yd ffcj úúO;ajh
iïnkaOfhka we;s ÿ¾u; neyerfldg uqyqÿ je,s fidaod
jvd ie,iqï.; yd úêu;a md,khla hgf;a rfÜ wd¾Ól
Ndú;hg .ekSug;a ksis jevms<sfj<la ilia fldg" Bg
m%.ukhg fhdod .ekSug lghq;= fhfoa'
;;a;aj iy;slhla ksl=;a lsÍug;a" wod, wdh;k taldnoaO
•• iajNdúl mßir moaO;s ixrlaIKh lrk w;r ydkshg lsÍfï hdka;%Khla we;s lrkq ,efí'
,lajQ mßir moaO;s m%;sIaGdmkh flf¾'

66 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


mdßißl wOHdmkh
•• mx;s ldur ;=, fukau" w;aoelSï mokï lr.;a úêu;a yd
wúêu;a mdßißl wOHdmkhla uq, isgu úIh ks¾foaYhg
tl;= l< hq;= h' mßir ixrlaIKh yryd isÿflfrk
jHjidhl;aj mokï lr.;a wd¾Ól jHqyhkag (Eco
Entrepreneurship) fkdìhj .uka lsÍu ioyd <ud yd
;reK uki yev.eiSu ioyd l%shdud¾. .kq ,efí'

•• jk ixrlaIKh" c, ixrlaIKh" mdxY= ixrlaIKh" fjr,


ixrlaIKh" li< l<ukdlrKh" n<Yla;s l<ukdlrKh
iy Yío l<ukdlrKh jeks mdßißl j.lSï ms<sn|
ck;djf.a oekqj;a Ndjh j¾Okh fldg tys,d ck;d
iyNd.s;ajh by< kexùu i|yd ksYaÑ; jevms<sfj<la
ilia flf¾'

•• mdßißl kshdukh ms<sn|j oekg mj;sk ixlS¾K;d


ÿrefldg ta i|yd ir, iy meyeÈ,s flakaøsh hdka;%Khla
y`ÿkajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 67


.=K.rel úkh.rel
kS;s.rel iudchla
kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla

rgl ienE ixj¾Okh we;s jkafka wd¾Ól fi!Nd.Hh iuÕ wOHd;añl ixj¾Okhla
o we;s jk úgh' hï mqoa.fhl= fld;rï OkOdkH" ñ,uqo,a /ial<;a Tyqf.a is; msÍ
we;af;a ìfhka" ieflka" B¾IHdfjka iy ffjrfhka kï Tyq ienE Okjf;la fkdfõ'
ta i`oyd Tyqf.a is; i;=áka msÍ ;sìh hq;= h' .=Kj;alïj,ska fmdfydi;a úh hq;= h'
tlsfkld foi ohdfjka n,k" tlsfkldg .re lrk" tlsfkldg Woõ Wmldr lrk
iudchla ìys jkafka túg h' ta ksid wms mqrjeishd wd¾Ól jYfhka fmdfydi;a lrk
w;r u úkh.rel j yeisfrk" .=Kj;a mqoa.,fhl= ìys lsÍu i`oyd ksn`oj lem
fjkafkuq'

wd.u oyug m%uqLia:dkh kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid


iudchla .=K.rel jkafka kS;sh YsIag iïmkak iudchl w;a;sjdru jk w;r rgl kS;sh
wOHd;añl jYfhka msßmqka" l%shd;aul úh hq;af;a ck;djf.a hym; i`oyd h' kS;sfha wdêm;Hh
wd.uoyug <eos mqrjeishka hk ixl,amfha wruqK YsIag iïmkak iudchla f.dvkeÕSu jk
rgl nyq, jQ úg h' ta i`oyd fyhska lsis`ÿ úgl m%cd;ka;%jd§ rch kS;sfha wdêm;Hhg n,mEï
Y%S ,xldj .=Koyñka msß fkdl< hq;= h' tneúka wmf.a rch kS;sfha wdêm;Hh wdrlaId
rgla njg m;aj we;af;a lsÍug iEu úgu lemjk w;r lsisfjl=g;a kS;sfha wdêm;Hh
Ñrd;a ld,hla ;siafia nqÿoyu wNsfhda. lsÍug bv fkd;efí'
m%uqLia:dkfha ;nd .ksñka
yskaÿ" ls;=kq iy bia,dï wdoS meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla
úúO wd.ï woyk ck;dj
mj;ajdf.k tk wd.ñl lsishï m%cd;ka;%jd§ iudchl mj;sk ksfrda.S ,laIKhla kï
iycSjkh ksid h' wka;¾cd;sl iïuq;Ska úiska ms<s.kakd NdIKfha yd m%ldYkfha we;s
ksoyi h' ck;djg ksjerÈ foaYmd,k wd¾Ól iy iudcSSh ;SrK
.ekSug yels jkafka Tjqka ksjerÈ f;dr;=rej,ska yd ±kqfuka
b;sydih" mqrd úoHdj iy ikakoaO jQ úg h' ta i`oyd ndOd úrys; j f;dr;=re" ±kqu yd
cd;sl Wreuhka u;jdo ikaksfõokhg wjldY ;sìh hq;= nj wms ms<s.kafkuq'
rgl ft;sydisl Wreuh
lshdmdkafka ta rfÜ ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj
fm!V;ajh iy wkkH;djhhs'
tajd iq/lsj ixrlaIKh rgla" iudchla Wiia uÜgulg m;ajkafka tu rfÜ mj;sk
fldg wkd.; mrmqrg ixialD;sh ksid h' Wiia l,d lD;s iy ks¾udK ìys lrk Ys,amSka
Wreu lroSu i`oyd wm fj; fuka u ri{;dj iys; ñksiqka o rglg iïm;ls' wfma rg tjeks
mejÍ wkqmfh fõ' wms tu Wiia ixialD;shlg Wreulï lshk rgls' wmf.a j.lSu tu
j.lSu bgq lsÍug imqrd ne`§ ixialD;sh yd l,d ks¾udK wkd.;hg /f.k hduh'
isákafkuq'

iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh


ixj¾Ok l%shdj,sfha w;=re M,hla f,i we;sjk iudc wiudk;dj ye`Èkaúh yelafla mqoa., wkqnoaO
.eg¨jlg jvd iudcSh .eg¨jla f,ihs' wd¾Ól jYfhka rgla fld;rï ixj¾Okhla w;am;a
lr .;a; o iudc wiudk;dj by< uÜgul mj;skafka kï tys w¾:h tu rfÜ úYd, msßila
wirKNdjhg iy wkdrlaIs; ;;a;ajhg m;a ù we;s njh' rchl j.lSu ta ish¨ fokd wdrlaId
lsÍuhs'

70 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


.=K.rel úkh.rel idOdrK iudchla •• b;sydih mqrd fï rfÜ wdrlaIdj iy iudc iqN isoaêh
fjkqfjka fmkS isáfha NslaIQka jykafia,dh' tu ld¾hh
wd¾Ól j¾Okfha hym; fN!;sl ixj¾Okh hs' tu`.ska fjkqfjka Ydikhg ;u orejka Ndrÿka fouõmshka
mqoa.,hdf.a" iudcfha fyda rfÜ weisosis oshqKqj fmkakqï ish¨ fokdg rdcH f.!rj ±laùu i`oyd —nqÿmq;a udmsh
flf¾' tfy;a rgl ienE ixj¾Okh we;s jkafka wd¾Ól yrir˜ kñka tu fouõmshka we.hSu iy iyk ie,iSfï
fi!Nd.Hh iuÕ wOHd;añl ixj¾Okhla o we;s jk úgh' jevigykla l%shd;aul flf¾'
hï mqoa.fhl= fld;rï OkOdkH" ñ,uqo,a /ial<;a Tyqf.a
is; msÍ we;af;a ìfhka" ieflka" B¾IHdfjka iy ffjrfhka •• msßfjka wOHdmkh kÕdisgqùu i`oyd wOHdmk
kï Tyq ienE Okjf;la fkdfõ' ta i`oyd Tyqf.a is; wud;HdxYh hgf;a úfYAI jevms<sfj<la ilia fldg
i;=áka msÍ ;sìh hq;= h' .=Kj;alïj,ska fmdfydi;a úh tu`.ska mßfõKdêm;s iajdóka jykafiaf.a yd msßfjka iy
hq;= h' tlsfkld foi ohdfjka n,k" tlsfkldg .re lrk" oyï mdi,a .=rejrekaf.a fkdúi|S we;s m;aùï" jegqma iy
tlsfkldg Woõ Wmldr lrk iudchla ìys jkafka túg h' ta oSukd ms<sn`o .eg¨ ksrdlrKh lsÍug mshjr .efka'
ksid wms mqrjeishd wd¾Ól jYfhka fmdfydi;a lrk w;r u
úkh.rel j yeisfrk" .=Kj;a mqoa.,fhl= ìys lsÍu i`oyd •• Ñrd;ald,hla iduldój yd iycSjkfhka cSj;a jQ ›
ksn`oj lem fjkafkuq' ,dxflah iudch ;=< wka;jdofhka f;dr ienE oyï
wOHdmkh m%j¾Okh lsÍu i`oyd iEu wd.ul u ,shdmosxÑ
wd.u oyug m%uqLia:dkh oyï mdi,aj, wvqmdvq iïmQ¾K lsÍug m<d;a iNd iuÕ
taldnoaO jevigkla wdrïN lrkq we;'
iudchla .=K.rel jkafka wOHd;añl jYfhka msßmqka"
wd.uoyug <eos mqrjeishka rgl nyq, jQ úg h' ta
i`oyd Y%S ,xldj .=Koyñka msß rgla njg m;aj we;af;a kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid
Ñrd;a ld,hla ;siafia nqÿoyu m%uqLia:dkfha ;nd .ksñka
kS;sh YsIag iïmkak iudchl w;a;sjdru jk w;r rgl
yskaÿ" ls;=kq iy bia,dï wdoS úúO wd.ï woyk ck;dj
kS;sh l%shd;aul úh hq;af;a ck;djf.a hym; i`oyd h'
mj;ajdf.k tk wd.ñl iycSjkh ksid h'
kS;sfha wdêm;Hh hk ixl,amfha wruqK YsIag iïmkak
iudchla f.dvkeÕSu jk fyhska lsis`ÿ úgl m%cd;ka;%jd§
•• wdKavql%u jHjia:dfõ 9 jeks j.ka;sfha i`oykaa jk
rch kS;sfha wdêm;Hhg n,mEï fkdl< hq;= h' tneúka
wdldrhg u nqoaOd.ug ysñ m%uqLia:dkh iy nqoaO Ydikh
wmf.a rch kS;sfha wdêm;Hh wdrlaId lsÍug iEu úgu
wm úiska wdrlaId lrkq ,efí'
lemjk w;r lsisfjl=g;a kS;sfha wdêm;Hh wNsfhda. lsÍug
•• wdKavql%u jHjia:dfjys wfkl=;a j.ka;sj, i`oykaa jk bv fkd;efí'
wdldrhg ish¨ wd.ïj,g msßkefuk ish¨ whs;sjdislï
wdrlaId lr§ug rchg mjrd we;s j.lSu o wms •• mqrjeishd fukau md,lhd o kS;sfha wdêm;Hhg hg;a
fkdmsßfy<d bgq lrkafkuq' ish¨ wd.ñl wka;jdohkag úh hq;= w;r tl rgl l%shd;aul úh hq;af;a tl kS;shla
tfrys j fkdìhj mshjr .kakd w;r tu`.ska iEu muKs' kS;sh ieug iudk úh hq;= w;r mqrjeishd kS;shg
mqrjeisfhl=g u ;ukaf.a wd.u ìfhka ielfhka f;dr j ñi kS;sh l%shd;aul lrk wdh;kj,g yd mqoa.,hkag ìh
weoySfï whs;sh iy;sl flf¾' fkdjk" kS;sh l%shd;aul lrk wdh;k yd mqoa.,hka o
kS;shg hg;a jk mßirhla fkdmud j ks¾udKh flf¾'
•• ÿIAlr m%foaYj, msysá úydria:dk iy ksis wdldrfhka
mj;ajdf.k hdu i`oyd Yla;su;a odhl iNdjka fkdue;s •• h,a mek .sh kS;s l%shdmámdá yd wK mk;a ixfYdaOkh
ish¨ úydria:dk iy oiis,a ud;d wdrduj, o ikSmdrlaIl fldg wkd.;hg .e<fmk kS;s moaO;shla ilia lrk
myiqlï" c,h" úÿ,sh" m%fõY ud¾. jeks ish¨ há;, w;r rfÜ kS;sh cd;Hka;r kS;sh iuÕ ukdj .e<mSu
myiqlï ixj¾Okh lsÍu i`oyd —iiqka Wodj˜ kñka i`oyd wjYH m%;sixialrK isÿ lrkq ,efí' '
cd;sl jevigykla wdrïN flf¾' ta hgf;a nqoaO Ydik
•• 2014 oS wmf.a rch ie,iqï lr ;snQ wêlrK fCIa;%fha
wruqo, iy uOHu ixialD;sl wruqo, uÕsska úydria:dk
há;, myiqlï j¾Okh lsÍfï jevms<sfj< jydu
iy oiis,a ud;d wdrduj, kv;a;=j iy ixj¾Ok lghq;=
l%shd;aul lsÍu ;=<ska ie,fik myiqlï u.ska wêlrK
isÿlsÍu i`oyd jeä odhl;ajhla ,ndoSu i`oyd il%Sh
moaO;sh ;=< we;s m%udoùï j<lajd .ekSug mshjr .kakd
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
w;r isú,a wdrjq,a wêlrKh olajd f.k fkdf.dia úi|d
•• .fï mkai, NslaIQka jykafia iy odhl iNdj flakaø .ekSu i`oyd iu: uKAv, l%shdj,sh n, .ekaùug lghq;=
lr.;a iudc wd¾Ól iy idrO¾u ixj¾Ok jevigykla lrkq we;'
l%shd;aul flf¾'
•• kS;sh l%shd;aul lsÍfï mámdá iy hka;%Kh ld¾hlaIu
•• ;reK NslaIQka jykafiaf.a bx.%Sis NdId oekqu" mß.Kl lsÍu i`oyd wod< mqoa.,hskag foaYSh yd úfoaYSh mqyqKqj
iy ;dlaIKsl oekqu j¾Okh lsÍu i`oyd kj wOHdmk ,ndoSug lghq;= lrk w;r kS;sh l%shd;aul lsÍug iydh
jevigykla ilia lrk w;r tu NslaIQka jykafia,df.a jk wdh;k m%;sjHQy.; lsÍug o fkdmud j lghq;=
wOHdmk úhoï m%;smQrKh lsÍu i`oyd udisl wkq.%dyl flf¾'
odhl;aj l%uhla y÷kajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 71


kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla
•• wêlrK moaO;sh iy Bg iïnkaO wdh;khla wka;¾ •• oekg fnfyúka jHdl+,j mj;sk ckudOH yd ikaksfõok
iïnkaëlrKh lrk äðg,a ;dlaIKsl wêlrK fCIa;%fha mj;sk .eg¨ y÷kdf.k Ydia;%Sh m%ñ;Ska wkqj
moaO;shla we;s lsÍug mshjr .efka' fuu wOHdmk fCIa;%h wNsj¾Okh lsÍu i`oyd úoaj;a
lñgqjla tys ks¾foaY wkqj mQ¾K f,i m%;sixúOdkh
•• úksYAphldr ;k;=re iy kS;s fCIa;%fha by< ;k;=re flf¾' jD;a;Sh ckudOHfõoSkag cd;Hka;r uÜfï
i`oyd m;alsÍfï oS iqÿiqlï" fcHIaG;ajh iy w;aoelSï mqyqKqùu i`oyd bv m%ia:d j¾Okh flf¾'
u; mokï ù l%shdlrk mdroDIH hdka;%Khla y÷kajd fokq
we;' •• mqj;am;a" .=jkaúÿ,s iy rEmjdyskS udOH wdh;k wdrïN
lsÍfï § tys uQ,H wdfhdackhka ms<sn`o rcfha wjOdkh
•• ckdêm;s kS;s{hka m;alsÍu i`oyd úksúoNdjfhka hq;a fhduq flf¾' tu fCIa;%fha iDcq úfoaY wdfhdack rcfha
Rcq l%ufõohla w.úksiqre" kS;sm;s" kS;s úoaj;=ka iy wëlaIKhg ,la lrk w;r th kj kS;s Í;s u.ska
kS;s ix.ïj, woyia úuid n,d ilia lrk w;r iEu kshdukh flf¾'
wêlrK moaO;shla wdY%s;j u kS;s{ jD;a;slhkaf.a
f.!rjh wdrlaId jk wdldrhg /lshdfõ fhoSug wjYH •• YS% ,xld rEmjdyskS ixia:dj iy YS% ,xld .=jka úÿ,s
myiqlï imhkq we;' ixia:dj jdKsc ;r.ldß;ajfha mSvkfhka f;dr j
ckudOH lafIaa;%fha wdo¾Y bÈßm;a lsÍu i`oyd iß,k fia
•• kQ;k f,dalfha kS;s jD;a;sh by< uÜgulska mj;ajdf.k l%shdlrk wdh;k njg m;alr md¾,sfïka;=jg j.lshk
hdu i`oyd wkq.ukh lrkq ,nk wLKav kS;s wOHdmkh fldñIka iNdjla hg;g muqKqjkq we;'
,eîfï wjia:dj wmf.a kS;s{ jD;a;slhskag ,ndoSu i`oyd
Wiia kS;s wOHdmk l%ufõohla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' •• mqj;am;a uKav,h jHQyd;aul f,i m%;sixialrKh lr
úoHq;a" uqøs; iy kj udOH wdjrKh jk mßos udOHfõ§ka
iy udOH wdh;k ms<sn`o úksYaph wdh;khla f,i o
meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla udOH wOHdmkh m%j¾Okh flfrk uOHia:dkhla f,i o
lsishï m%cd;ka;%jd§ iudchl mj;sk ksfrda.S ,laIKhla m%;sixúOdkh flf¾'
kï wka;¾cd;sl iïuq;Ska úiska ms<s.kakd NdIKfha yd
m%ldYkfha we;s ksoyi h' ck;djg ksjerÈ foaYmd,k •• ckudOHfõ§ka i`oyd kd.ßl ksjdi ixlS¾Khla
wd¾Ól iy iudcSSh ;SrK .ekSug yels jkafka Tjqka ksjerÈ f.dvke.Sug lghq;= flfrk w;r iyk jdyk Kh
f;dr;=rej,ska yd ±kqfuka ikakoaO jQ úg h' ta i`oyd ndOd l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
úrys; j f;dr;=re" ±kqu yd u;jdo ikaksfõokhg wjldY •• m%dfoaYSh udOHfõ§ka o we;=¿j udOHfõ§kag myiqlï
;sìh hq;= nj wms ms<s.kafkuq' i,id §u Wfoid mq¿,a myiqlï iys; j —ckudOH
ia:d.dr˜ (Press Clubs) l%uhla m<d;ano j msysgqjkq we;'
•• úis tlajeks ishjig .e<fmk iudchla ks¾udKh lrkq
msKsi NdIKfha yd m%ldYkfha ksoyi wm by<ska u •• iudc udOH we;=¿ kj udOH Ndú;h iy yeisrùu ms<sn`o
ms<s.kakd w;r tajd /l .ekSu msKsi Wmßufhka l%shd oekqu" wjfndaOh yd ikaksfõok Wml%u iudc.; lrkq
flf¾' ta i`oyd ckudOH wdh;k yd tys fiajfha kshq;= msKsi wjYH mshjr .kq ,efí'
jD;a;sSfõ§kaf.a ld¾hNdrh i`oyd wjYH ksjy,a yd
ksrjq,a mßirh ks¾udKh lsÍu rcfha j.lSu f,i i,lkq
we;' b;sydih" mqrdúoHdj iy cd;sl Wreuhka
rgl ft;sydisl Wreuh lshdmdkafka ta rfÜ fm!V;ajh
•• ckudOH fCIa;%fha iuld,Sk f.da,Sh j¾Okh iu`. Y%S
iy wkkH;djhhs' tajd iq/lsj ixrlaIKh fldg wkd.;
,dxflah udOH fCIa;%hg we;s in|;d ms<sn`o wjfndaOfhka
mrmqrg Wreu lroSu i`oyd wm fj; mejÍ we;s j.lSuls''
hq;= j udOH m%ñ;slrKh ms<sn`oj we;s cd;sl yd
wms tu j.lSu bgq lsÍug imqrd ne`§ isákafkuq'
wka;¾ cd;sl wK mk;a" cd;sl yd wka;¾cd;sl udOH
wdh;khkaf.a l%shdldÍ;ajh iy iudc ixialD;sl
•• lsisÿ mQckSh ia:dkhl ft;sydisl Wreuhkag fyda
wkkH;d hk fCIa;%hka fj; úfYaI wjOdkh fhduq flf¾'
mqrdúoHd;aul jákdlïj,g ydks isÿ lsÍug lsisfjl=g;a
•• ckudOH m%;sm;a;s ie,iqïlrKfha § ckudOHfõoSka iy bv fkd;nk w;r tjeks ish¨ isoaOia:dk cd;sl Wreuhka
ckudOH wdh;k ixialD;sh" iudch" mjq, yd ukqIH fia i,ld Wmßu f,i wdrlaId lsÍug lghq;= lrk
in|;d ms<sn`o ms<s.;a iudc ixialD;sl jákdlï w;r ta i``oyd wjYH kS;s wK mk;a ixfYdaOkh lr ta
yd idrO¾u ms<sn`o rduqj blaujd fkdhkq msKsi i``oyd mj;sk wdh;kj, M,odhS;dj by< kexùu i`oyd
wjfndaOd;aul j lghq;= flf¾' iïnkaëlrK jevigykla wdrïN flf¾'

•• by< jD;a;Sh ksmqK;d iys; udOH jD;a;slhska ìyslsÍu


i`oyd cd;Hka;r m%ñ;Skag wkql+, rdcH wkq.%yh iys; —
ckudOH Wiia wOHdmk wdh;khla˜ msysgqjkq ,efí'

72 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• ish¨ ck lKavdhï iy wd.ïj,g wh;a mqrd úoHd;aul fõosld kdgH fCIa;%h
iy ft;sydisl jákdlula we;s isoaOia:dk iy cd;sl
•• fõosld kdgH msgm;a rpkh" wOHlaIKh yd ksIamdokh
Wreuhka ms<sn`o f;dr;=re we;=<;a —äcsg,a mqrd úoHd
iïnkaO ±kqu yd mqyqKqj ,o yels wx. iïmQ¾K —kdgH
úYajfldaIhla˜ ks¾udKlrk w;r uOHu ixialD;sl
ksfla;khla˜ w.kqjr ia:dmkh flf¾' tys fõosld kdgH
wruqo, ms<sn`oj mQ¾K wOHhkhla fldg th iïmQ¾Kfhka
mqyqKqj i`oyd bv m%ia;d úêu;a l%ufõohla hgf;a
m%;sjHQy.; flf¾'
ks¾udK Ys,amSkag fkdñ,fha ,ndfokq we;'
•• cd;sl jákdlula iys; ia:dk keröu i`oyd meñfKk
•• iEu osia;%slalhl u rx.l,d wOHhkd.dr" mqia;ld,
foia úfoaY ixpdrlhka i`oyd wjYH uQ,sl myiqlï tu
myiqlï iy kùk myiqlï j,ska hq;a rx. Yd,djla
ia:dkj, we;s mqrd úoHd;aul jákdlïj,g ydks fkdjk
ia:dmkh flf¾'
wdldrhg imhdoSu wksjd¾h flf¾'
•• ixialD;sl lghq;= fomd¾;fïka;=j hgf;a we;s tosßùr
•• cd;sl Wreuhka iy mqrd úoHd;aul ia:dk ms<sn`oj jeros
irÉpkaø kdgH mdi, mQ¾K f,i m%;sixúOdkh flfrk
f;dr;=re ixpdrlhka w;r m%p,s;ùu je<elaùu i`oyd
w;r ta hgf;a foaYSh fõosld kdgH b;sydifhys úYsIag
ixpdrl uÕfmkajkakkag ksjeros oekqu yd f;dr;=re
lD;s m%;sksIamdokh i`oyd wjYH uQ,HdOdr jevigykla
,ndoSfï l%ufõohla we;s flf¾'
ls%hd;aul flf¾' fõosld kdgH osjhsk mqrd r`.oelaùug
kdgH ixúOdhljreka osß.kajk w;r ta i`oyd wjYH nÿ
ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj iyk imhkq we;'
rgla" iudchla Wiia uÜgulg m;ajkafka tu rfÜ mj;sk
ixialD;sh ksid h' Wiia l,d lD;s iy ks¾udK ìys lrk iskud fCIa;%h
Ys,amSka fuka u ri{;dj iys; ñksiqka o rglg iïm;ls'
•• foaYSh Ñ;%mg l¾udka;h j¾;udkfha uqyqK md isák
wfma rg tjeks Wiia ixialD;shlg Wreulï lshk rgls'
w¾nqo yd .eg`M wOHhkh fldg wjYH läkï l%shdud¾.
wmf.a j.lSu tu ixialD;sh yd l,d ks¾udK wkd.;hg
ks¾foaY lsÍu i`oyd úfYaI ld¾hidOk tallhla ia:dmkh
/f.k hduh'
flf¾' Ñ;%mg m%o¾Ykh iïnkaO j oekg Woa.; j
mj;sk w¾nqoldÍ ;;a;ajh uq¿ukska u ÿre fldg Y%S ,xld
idys;H fCIa;%h
cd;sl Ñ;%mg ixia:dj yd m%o¾Yl uKav, w;r idOkSh
•• ks¾udK idys;Hhg we;=<;a kjl;d" flál;d iy ldjH iïuq;shla yd tl`.;djla iys; j Ñ;%mg m%o¾Ykh
lD;s by< m%ñ;shlska hq;= j mj;ajd f.k hdu i`oyd ms<sn`o hdka;%Kh mQ¾K f,i m%;sixúOdkh flf¾'
.%ka: ks¾udKh" m%ldYkh iy wf,úh m%j¾Okh lsÍu
i`oyd kj jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' •• ks¾udKd;aul yd l,d;aul .=Kfhka by< Ñ;%mg
ksIamdokh i`oyd wjYH rdcH wkq.%yh ,ndfok w;r
•• .%ka: uqøKhg wkqn, §u i`oyd wjYH lvodis iy Wiia yd cd;Hka;r uÜgfï Ñ;%mg ksIamdok i`oyd
uqøK hka;% wdosh i`oyd nÿ iyk ,ndfok w;r f,aLl ksIamdok úhofuka 50] l fmd,S rys; Kh uqo,la ,nd
l¾;DNd. ksis f,i f.ùu i`oyd fhda.H l%ufõohla ilia §ug lghq;= flf¾' ;reK iskudfõoSkaf.a m<uq iskud
flf¾' ks¾udKh i`oyd 80] l fmd,S rys; Kh uqo,la ,nd fokq
we;'
•• Y%S ,xld cd;sl mqia;ld, fiajd uKav,h hgf;a mj;sk
.%ka: m%ldYkdOdr jHdmD;sfha Odß;dj mq¿,a lsÍu i`oyd •• Ñ;%mg ksIamdokhg wjYH kùk ;dlaIKsl WmlrK iys;
±kg imhk uQ,H m%;smdok by< kxjkq we;' <ud yd wx.iïmQ¾K ridhkd.dr myiqlï iys; Ñ;%d.drhla
fh!jk idys;H lD;s ks¾udKhg wjYH myiqlï imhk wdrïN lsÍug ie,iqï lrk w;r Ñ;%mg l¾udka;fhys
w;r úoHq;Sl .%ka: (E books) mßYS,kh i`oyd jk uqo,a wdfhdackh lsÍug fm!oa.,sl jHjidhlhskag wjYH
wjldY mq`M,a lsÍu i`oyd wjYH ;dlaIKsl iyh imhkq nÿ iyk imhkq we;'
we;'
•• rg mqrd we;s ish¨ iskud Yd,d äðg,a ;dlaIKsl myiqlï
•• isxy, NdIdfjka m%ldYs; úYsIag ks¾udK yd Ydia;%Sh .%ka: iys; iskud Yd,d njg m;alrk w;r" k.rdY%s; uy,a
fou< yd bx.Sis NdIdjg mßj¾;kh lsÍug;a' fou< yd ksjdi ixlS¾K yd nyqld¾h jdKsc uOHia:dkj, l=vd
bx.Sis NdIdfjka m%ldYs; tn÷ .%ka: isxy,hg mßj¾;kh iskud Yd,d boslsÍug rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
lsÍug;a úfYaI wdOdr jevigykla l%shd;aul lrk w;r
rg ;=< we;s ish¨u mqia;ld, moaO;sh kùk ;dlaIKsl •• Y%S ,xld cd;sl Ñ;%mg ixia:dj m%;sixj¾Okh lr Ñ;%mg
myiqlï iys; m%;sixúOdkh flf¾' ksIamdokhg" oekaùï" m%pdrl jevigyka iy jd¾;d
jevigyka ksIamdokhg;a il%Sh j odhl jk l%ufõohla
y`ÿkajd §ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 73


kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla
ix.S; fCIa;%h Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%h
•• .S; yd ix.S; ks¾udK fCIa;%fha l¾;DNd. ysñldr;ajh •• Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%fha ks¾udK Ys,amSkag iajlSh
iïnkaO j mj;sk w¾nqoh úi`oSu i`oyd ms<s.;a ks¾udK m%o¾Ykh i`oyd w.kqjr wx.iïmQ¾K Ñ;% yd
cd;Hka;r iïuq;Skag wkqj úêu;a hka;%Khla y÷kajd uQ¾;s m%o¾Yk l,d.drhla iy wod< myiqlï iys; ks;H
fok w;r .S; yd ix.S; ks¾udK úldYkfha oS wod< l,d.dr moaO;shla osia;%sla uÜgñka bosflf¾'
ks¾udKlrejkaf.a l;D;ajh i`oyka lsÍu;a" wod<
l¾;DNd. udi 06 lg jrla f.ùu;a wksjd¾h flf¾' •• Ñ;% yd uQ¾;s Ys,amSkag ;u ks¾udK m%o¾Ykh yd
ÿrl:k iud.ïj, jdKsc bmhSï i`oyd .S; ks¾udK wf,úh i`oyd ixpdrl jHdmdrh iu. taldnoaO flfrk
Ndú; lsÍfï oS oekg f.jk l¾;D Nd.h 50] olajd iïnkaëlrK jevigykla iïmdokh flf¾'
by< kexùug lghq;= flf¾' •• Ñ;% yd uQ¾;s fCIa;%fha úYsIag ks¾udK ixrlaIKh i`oyd
•• ish¨ ks¾udKlrejkaf.a nqoaêuh foam< jdKsc wruqKq ixrlaIKd.drhla ia:dmkh flf¾'
we;s j Ndú; lsÍfï oS l¾;D ysñldr;ajh yd m%ldYk
ysñldr;ajh ms<sn`o f.ùï kS;s.; lrk w;r" tu kS;suh
Ydka;sl¾ufõoSka
m%;smdok äðg,a udOH iïnkaOfhka o wod< flf¾'
ixialD;sl wud;HdxYh hgf;a idïm%odhsl n,s f;dú,a Ys,amSka
•• .S; yd ix.S; ks¾udK fCIa;%hg m%úIag jk kjl we;=¿ Ydka;sl¾ufõoSka f.a .eg¨ fidhdn,d lghq;= lsÍug
ks¾udKlrejkag iajlSh ks¾udK l=i,;d j¾Okh kshduk tallhla ia:dmkh flfrk w;r foajd, wdY%s; iy
lr.ekSu;a" Wiia ix.S; ridiajdohg f.dapr jk ixèjk" Ydka;sl¾u lghq;= i`oyd wjYH iuyr wuqøjH iy WmlrK
ix.S; kdgl iy Tfmrd we;=¿ iïNdjH iajlSh ks¾udK <Õ ;nd .ekSug kS;Hdkql+, wjir ,ndoSfï l%ufõohla
i`oyd wjYH rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí' tjeks ilia flf¾'
ks¾udKd;aul yd l,d;aul w.fhka by< ks¾udK
ìyslsÍu i`oyd wOHhkh yd mqyqKqj ,nd.; yels wdh;k iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh
jHQyhla ks¾udKh flf¾'
ixj¾Ok l%shdj,sfha w;=re M,hla f,i we;sjk iudc
•• by< ;dlaIKsl m%ñ;shlska hq;= ks¾udK ìyslsÍu ioyd wiudk;dj ye`Èkaúh yelafla mqoa., wkqnoaO .eg¨jlg
wx. iïmQ¾K Y%jH oDYH ueosß yd Yíod.dr bÈ lssÍu jvd iudcSh .eg¨jla f,ihs' wd¾Ól jYfhka rgla fld;rï
i`oyd fm!oa.,sl wxYhg wjYH nÿiyk ,nd fokq ,efí' ixj¾Okhla w;am;a lr .;a; o iudc wiudk;dj by<
ix.S; ikao¾Yk ixúOdkh lsÍfï oS oekg whlrk nÿ uÜgul mj;skafka kï tys w¾:h tu rfÜ úYd, msßila
ixfYdaOkh flf¾' wirKNdjhg iy wkdrlaIs; ;;a;ajhg m;a ù we;s njh'
rchl j.lSu ta ish¨ fokd wdrlaId lsÍuhs'

k¾;k fCIa;%h wvq wdodhï,dNSka jeä wdodhï,dNSka njg m;alsÍfï


•• Wvrg" my;rg iy inr.uq wdos k¾;k iïm%odhj,g jevigyk
wh;a mdrmïmßl k¾;k fCIa;%fhys ks¾udK wLKav j idfmalaI jYfhka ´kEu rgl ÿmam;a hehs ie,flk fldgila
mj;ajf.k hdug wjYH wkq.%y ,ndfok w;r mdrïmßl isák kuq;a ixj¾ê; rgl iy W!k ixj¾ê; rgl
k¾;k iïm%odh wdrlaId lsÍu i`oyd úêúOdk i,ikq ÿmam;alu tl yd iudk fkdfõ' tosfkod wdydrh imhd.;
we;' fkdyels ùu iy lsishï rgl mj;sk idudkH cSjk uÜgu
mj;ajdf.k hdug fkdyels ùu hk folu ie,flkafka
•• mdrmïmßl yd kQ;k k¾;k Ys,ams Ys,amskSkaf.a jD;a;sh ÿmam;alu f,ihs' ÿ.Slu iy iudc wiudk;dj wju l<
ia:djrNdjh we;slsÍu i`oyd wjYH wjia:d mq`M,a lsÍu yelafla wvq wdodhï,dNSkag kj wdodhï ud¾. újD; lr
i`oyd Tjqkag foaYSh j yd cd;Hka;r j iajlSh ks¾udK Tjqka jeä wdodhï,dNska l< úghs'
bosßm;a lsÍug we;s bvm%ia;d imhk w;r ixpdrl
l¾udka;h iu. taldnoaOj m%didx.sl m%o¾Yk wjldY •• foaYmd,ksl fya;= u; kj;d oeuq by< m%;sM, w;am;a
mq¿,a lsÍug l%shd flf¾' lr.;a osúke.=u jHdmdrh fkdmud j l%shd;aul fldg wvq
•• mdrïmßl k¾;k l,djg wdfõKsl wkkH;dj yd wdodhï,dNSka iún, .ekaùu i`oyd wvq wdodhï,dNS mjq,a
fi!kao¾hh wdrlaId lr.ksñka k¾;k l,dfõ m%j¾Okh ,laIhla f;dardf.k lDIsl¾ñl" ëjr" i;aj md,k wdY%s;j
i`oyd úoHq;a udOH yd kùk ;dlaIKh idOkSh yd w.h tl;= lsÍfï ksIamdok fmdl=re .ïudk iuQmldr
M,odhl f,i fhdod.ekSug wjia:d mq`M,a lrkq we;' l%uhla we;s lr ta i`oyd wjYH mqyqKqj" há;, myiqlï"
wjYH WmlrK" iy fjf<|fmd< o imhd fokq ,efí'

74 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• iuDoaê,dNS mjq,aj, ;reK ;reKshka jD;a;Sh mqyqKq ud¾. wk;=re md,kh
jevigyka i`oydfhduq lr" ksmqK;d imsÍ Y%u n<ldhla
•• ish¨ ud¾.j, moslhka fjkqfjka m%Odk ud¾.hg m%fõY
njg m;a lrk w;r Tjqka rcfha iy fm!oa.,sl
fkdù .uka lsÍu i`oyd wjYH mosl fõosld bos lrk
wxYfha iy úfoaYSh rgj, /lshd i|yd;a fhduq lsÍfï
w;r mdr udreùu kshñ; ia:dkj,ska muKla isÿ lrk
jevigykla ks¾udKh flf¾'
l%ufõohla we;s flf¾'
•• oekg iu!oaê wêldÍfhka wvq wdodhï,dNS mjq,aj,g
•• ud¾. wk;=re md,kh lsÍu uq¿ukska u md,kh l<
,ndfok ish¨ iykdOdr by< kexùug lghq;= flf¾'
yelafla ßhÿrkaf.a Wmßu iyfhda.h we;sj h' ta i`oyd
•• ish¨ iuDoaê nexl= kùk ;dlaIKsl l%uhg m%;sjHQy.; ish¨ m%Odk iy w;=re ud¾. CCTV leurd yryd oeä
fldg ffoksl lghq;= cx.u ÿrl:kh yryd isÿ lsÍfï j iqmÍlaIKh lr os.ska os.g u wk;=reodhl iy
myiqlï imhkjd' wmÍlaIdldÍ f,i ßhmojkakka y÷kd.kq ,efí'

•• iuDoaê ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ fiajfha kshq;= •• ßh wk;=re u.ska isÿjk urK iy iodld,sl
ks,OdÍka iïnkaOj mj;sk jegqm"a oSukd" Wiiaùï iy wndê;Ndjhjg m;a jQjka io`yd m%udKj;a jkaos uqo,la
úY%du jegqma ms<sn`o .eg¨ úi|Su i`oyd fkdmud j lghq;= fkdmud j ,ndoSfï l%ufõohla we;s lsÍu i`oyd wjYH
flf¾' kS;s ixfYdaOka f.fkkq ,efí'

iudc wdrlaIKh i;d iSmdjdg o fifkyi


•• oekg úY%du jegqma fkd,nk iEu iudc idudcslfhl=g •• cd;sl iïm;la jk w,ska we;=¿ ish¨ jk iSmdjka iy
u we;=<;a úh yels kj odhl;aj úY%du jegqma l%uhla l=re,a,ka wdoS wfma iajNdúl Wreuhka wdrlaId lsÍu
iy jeäysá m%cdfõ fi!LH" wd.ñl iy fjk;a ld,Sk i`oyd oeä wdrlaIK l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
wjYH;d i`oyd m%;s,dN ,efnk cd;sl odhl;aj iudc
•• miq.sh jir my ;=< iydisl f,i urd ouk ,o w,s
wdrlaIK wruqo,la msysgqjkq ,efí'
we;=ka ms<sn`oj ksis mÍlaIK lr wmrdOlrejkag tfrys
•• ms<sld jl=.vq jeks udrdka;sl frda.S ;;a;ajhkaf.ka j oeä kS;suh mshjr .kq ,efí'
fmf<k ish¨ frda.Ska i`oyd ,nd fok udisl oSukd by<
•• uyuÕ oud hk .DydY%s; i;=kag /ljrK imhk
kxjkq ,efí'
uOHia:dk mj;ajdf.k hdu i`oydrcfha wkq.%yh ,nd
•• lsisÿ cSjk ud¾.hla fkdue;s" jhi wjqreÿ 12 g jvd wvq fokq ,efí'
orejka isák" tal udmsh mjq,a i`oyd udisl oSukdjla ,nd
•• iqr;,a i;=kag wjYH fnfy;a iy wfkl=;a øjH i`oyd
y`ÿkjd fokq we;'
iyk ñ, l%uhla y÷kajd fokq ,efí'

•• i;d iSmdjka flfrys lreKdj oelaùu l=vdl, isg u


wmrdO md,kh
mqreÿ lsÍu i`oyd zi;a;aj ñ;=re <ud iudcZ msysgqjkq
•• ish¨ wdldrfha wmrdO u¾kh i`oyd wjYH kQ;k ,efí'
;dlaIKsl oekqu yd mqyqKqj ,nd oS fmd,Sish Yla;su;a
flf¾'

•• ish¨ wmrdO kvq fkdmud j ksudlsÍu i`oyd wêlrK


moaO;sh m%;sjHqy.; flf¾'

•• wmrdOlrejkag iydh olajk ish¨ foaYmd,k ueosy;aùï


je<elaùu i`oyd wjYH kshduk moaO;shla we;s flf¾'

•• nkaOkd.drh ;=< wmrdOlrejka wëlaIKh i`oyd kQ;k


;dlaIKsl l%ufõo y÷kajd fokq ,efí'

•• iq¿ jerosj,g iy m<uqjrg isr.; jkakka kej;


iudc .; lsÍug úfYdaOkh lsÍu i`oyd kQ;k úfYdaOk
l%fudamdhka f.ka iukaú; wx. iïmQ¾K úfYdaOk
uOHia:dk 2 la wdrïN flf¾'

•• kej; kej; nkaOkd.dr .; jk mqoa.,hka


mqkre;a:dmkh lsÍu i|yd;a úêu;a jevms<sfj<la ilia
flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 75


.u iuÕ
ms<si|r
oyjk fldgi
.u iuÕ ms<si|r

wfma m%;sm;a;sh f.dvkefÕkafka —.u iuÕ ms<si|rla˜ jevigyfkka /ialr.;a


.ï 25"000 l ck;djf.a woyia weiqfrka' ta ksid rfÜ iEu .ul u we;s wvqmdvq iy
wjYH;d wm Tjqkaf.a u woyia weiqfrka y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj rfÜ ;j ksjdi
fldmuK ixLHdjlg úÿ,sh wjYH o@ mdrj,a fldmuK ixLHdjla w¨;ajeähd l<
hq;= o@ mdkSh c,h ksjdi fldmuKlg wjYH o@ hkdoS m%Yak yd m%ia;=; wm fyd|ska
wOHhkh lr wjfndaO fldgf.k ;sfí' ta ksid jd¾Isl whjefhka tlS wjYH;d i`oyd
fjka l< hq;= uqo,a m%udKh oekgu;a ;SrKh lsÍu wmg b;d myiq hs' ta weiqfrka wm
.u myiqlï imsÍ cSjk uOHia:dkhla njg m;alsÍfï ie,eiaula ilia lr ;sfí'

.eñ ,shg rfÜ iúh m%dfoaYSh ixj¾Okh


.eñ f.dúhdf.a brKu kqjrekag n; .u yqfol,dj ixj¾Ok lsÍu bgq fkdjQ ft;sydisl
imhd" w;rueoshka fmdfydi;a lr" isyskhla muK hs' .u Rcq j u rch iuÕ iïnkaO
nvihska fmf<kafkla njg m;a ù ;sfí' lr ixj¾Okh lsÍug hdu o wid¾:l jQ jHdmD;shla'
úúO wdOdr fnoñka" Tjqka iodl,a ÿ.Slfï .u cd;Hka;r fjf<|fmd< hd lrk f.da,Sh
f¾Ldjg my<ska ;nd f.k —jákd Pkaohla˜ ie,eiau o wfmalaIdjla muK hs' ta fjkqjg .u m<uq
f,i muKla ie,lSu ksud l< hq;= hs' ta j hd l< hq;af;a —m%foaYh˜ iuÕ hs' k.rh —fu.d
fjkqjg .eñ f.dúhd —fmdfydi;a f.dú m%foaYhla˜ (Metropolitan Area) f,i m%;skd.ÍlrKh
jHdmdÍlfhla˜ njg m;a lsÍu wmf.a ck;d fjñka k.r iSudfjka my<g jHdma; jk úg .u
flakaøSh wd¾Ólfha m%Odk mrud¾:h hs' tu m%dfoaYslh olajd m%;s.%dóhlrKh yryd by<g
ld¾hfha oS .%dóh ldka;djkaf.a Y%uhg ksis jHdma; jk úg uq¿ rg u ixj¾Okh jkafka ;ks
jákdlula ,ndoSu w;HjYH hs' m%foaYhla f,i hs'

.u iuÕ ms<si|r •• iEu .%dufiajd fldÜGdihlg u tla —ckuQ, uOHia:dkhla˜


msygs j
q kq ,efí' th ckuQ, uKav,fha /iaùï Yd,dj"
wfma m%;sm;a;sh f.dvkefÕkafka —.u iuÕ ms<si|rla˜ .%dufiajl" iuDoaê kshdul" lDIsl¾u m¾fhaK yd ksIm a dok
jevigyfkka /ialr.;a .ï 25"000 l ck;djf.a woyia iyldr iy mjq,a fi!LH fiaúld wdoS .ug fiajh lrk
weiqfrka' ta ksid rfÜ iEu .ul u we;s wvqmdvq iy ks,OdÍkaf.a ld¾hd," .fï ;reK ;reKshkaf.a myiqj
wjYH;d wm Tjqkaf.a u woyia weiqfrka y÷kdf.k ;sfí' i`oyd wka;¾cd, myiqlï iys; ikakfs õok uOHia:dkhla"
ta wkqj rfÜ ;j ksjdi fldmuK ixLHdjlg úÿ,sh wjYH úoHq;a mqi; a ld,hla (E-Library) <ud uOHia:dkhla" úoHq;a
o@ mdrj,a fldmuK ixLHdjla w¨;ajeähd l< hq;= o@ .=re YsIH ldurhla iy ;dlaIKsl fiajd uOHia:dkhla
mdkSh c,h ksjdi fldmuKlg wjYH o@ hkdoS m%Yak yd fuu ckuQ, uOHia:dkfha ia:dmkh flf¾'
m%ia;=; wm fyd|ska wOHhkh lr wjfndaO fldgf.k ;sfí'
ta ksid jd¾Isl whjefhka tlS wjYH;d i`oydfjka l< hq;= •• úÿ,sh" msÍisÿ mdkSh c,h" m%fõY ud¾." jdÍ c,
uqo,a m%udKh oekgu;a ;SrKh lsÍu wmg b;d myiq hs' ta myiqlï" fmrmdi," ud;D iy <ud idhkh" m%cdYd,dj"
weiqfrka wm .u myiqlï imsÍ cSjk uOHia:dkhla njg l%Svdmsáh" le<sli< l<ukdlrKh wdosfhys kv;a;=j"
m;alsÍfï ie,eiaula ilia lr ;sfí' lDIsl¾udka;h" ëjr l¾udka;h iy iq¿ l¾udka; wdosh
i`oyd wjYH ;dlaIKh" m¾fhaIK iy Wmldrl fiajd
ckuQ, uKav,h iy ckuQ, uOHia:dkh iemhSu ms<sn`o wëlaIKh iy miqúmru ckuQ, uKav,hg
•• .fï mkaif,a yduqÿrefjda" wfkl=;a wd.ñl mQcl;=uka,d" mejf¾'
oek W.;a fcHIAG mqrjeishka" ;reK m%cd kdhlhska iy
ldka;d ksfhdackfhka iukaú; .fï wvqmdvq iïmQ¾K
.eñ ,shg rfÜ iúh
lr.ekSu iïnkaOj fidhd n,k" tajd iïmQ¾K lr oSfï
rcfha jevms<sfj<g ueosy;a jk iy wvqmdvq fmkajdoSfï .eñ f.dúhdf.a brKu kqjrekag n; imhd" w;rueoshka
whs;sh we;s —ckuQ, uKav,hla˜ wm iEu .%dufiajd jiula fmdfydi;a lr" nvihska fmf<kafkla njg m;a ù ;sfí' úúO
;=< u ia:dmkh flf¾' ta wkqj mdroDYHNdjfhka hq;= wdOdr fnoñka" Tjqka iodl,a ÿ.Slfï f¾Ldjg my<ska ;nd
uQ,H l<ukdlrKh wm .fuka wdrïN flf¾' f.k —jákd Pkaohla˜ f,i muKla ie,lSu ksud l<

78 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


hq;= hs' ta fjkqjg .eñ f.dúhd —fmdfydi;a f.dú •• .fï iy m%foaYfha ixj¾Okh i`oyd fhdojk wruqo,a
jHdmdÍlfhla˜ njg m;a lsÍu wmf.a ck;d flakaøSh m%udohlska f;dr j wod< wud;HdxY yryd Rcq j u
wd¾Ólfha m%Odk mrud¾:h hs' tu ld¾hfha oS .%dóh m<d;a md,k wdh;k fj; fhduq flf¾'
ldka;djkaf.a Y%uhg ksis jákdlula ,ndoSu w;HjYH hs'
•• m<d;a md,k wdh;k ckuQ, uKav,fha iyfhda.h we;s
•• y÷kajd fokq ,nk ksYaÑ; fjf<|fmd<la i`oyd ta ta j ksYaÑ; ld, rduqj ;=<" mdroDYHNdjfhka yd WmÍu
m%foaYhg wdfõKsl w;ahka;% fros" weÕ¿ï" îr¨" f¾kao" M,odhS;djla iys; j ;u n, m%foaYhg wh;a iEu
fõje,a" mka" ueá" fldyq ,Kq" lrj, iy cdä jeks ëjr .%dufiajd fldÜGdYhl u ixj¾Ok lghq;= iïmQ¾K l<
ksIAmdok wdoS iq¿ iy uOH mÍudK jHjidhka i`oyd hq;= fõ'
bosÍm;a ùug leu;s .%dóh ldka;d jHjidhsldjka i`oyd •• fuu ie,eiafï m%;sM,h f,i 2025 jk úg yqfol,d
rdcH wkq.%yh iy wëlaIKh hgf;a jHdmdr wdrïN .ïudk fjkqjg oshqKq" ish¨ myiqlïj,ska msreKq m%foaY
lsÍug wjYH hdka;%Khla ilia flf¾' ìys flf¾'
•• myiqfjka Wmhd.; yels w;sf¾l wdodhï ud¾.hla
mjq,lg ;sîu mjqf,a úhou mshjd .ekSu i`oyd iqÿiq u
oñ< uqia,sï ifydaor;ajh
l%uhhs' úfYAIfhkau /lshdjl fkdfhfok .DyKshkag
fyda mjqf,a fjk;a idudcslhskag f.j;af;a we;s wmf;a wms lsisúgl;a W;=f¾ ifydaor oñ< ck;djg tfrys
hk je," jrld" fldia weg" ì,sx" wU" f,dú wdoS M, j¾." hqoaOhla lf<a ke;' wmf.a wruqK jQfha ;sia jirla ;siafia
w;sf¾l fNda. j¾. iy fmd,algq wdoS bj; ouk øjH" ;%ia;jdofhka neg lE ck;dj ksoyia lr .ekSu i`oyd
w;sÍla; jákdlï tl;= l< ksIamdok f,i fyda tjeks udkqIsl fufyhqula Èh;a lsÍu muKs' th;a oeka w;S;hg
ksIamdok uOHia:dk i`oyd wuqøjH f,i ,ndoSfï myiq whs;s fohla muKla jqj;a ta iïnkaOfhka we;s wmf.a j.lSu
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' ta i`oyd ksjig u f.dia iy j.ùu wm lsisfia;a iq`M fldg i,lkafka ke;' udkqISh
tlS w;sf¾l fNda. iy w;sÍla; ksIamdok tl;= lsÍu fufyhqfï § isÿ ù we;s jerÈ wvqmdvq ilia lr .ekSu i`oyd
i`oyd fjk u l%ufõohla iy f;dr;=re yqjudrelr wjYH l%shdud¾. .kakd w;ru oeka wmg wjYH jkafka
.ekSfï ikaksfõok uDÿldx.hla (Mobile App) y÷kajd úh¨Kq r¿ fmd<fõ ¥ú,s u;ska keÕS isák" ìfhka ieflka
fokq ,efí' f;drj iqj myiqfjka cSj;a úh yels iuDoaêu;a m%foaYhla
f,i W;=re iy kef.kysr m<d;a kÕd isgq ùuhs'
•• iuyr nexl= ;ukag ks;Hkql+, whs;shla mjd fkd;ssìh
§ iy we;eï uQ,H wdh;k miq.sh ld,h mqrd lsisÿ hdmkh iy uq,;sõ osia;%slal yereKq úg 2014 g fmr
kshdukhlska f;dr j rg mqrd m%p,s; l< .sks ÿ.Slfï f¾Ldfjka by< isá ls,sfkdÉÑh iy ukakdru hk
fmd<slrejkag;a jvd mSvdldÍ f,i ,ndÿka úúO laIqø Kh osia;%slal o fï jk úg tu iSudfjka my<g jeà ;sfí' thska
jevigyka ksid .%dóh ldka;djka ,laI .Kkla mSvkhlg fmkS hkafka 2015 oS fuu m<df;a ck;djf.a Pkaoh
m;a ù we;' tjeks ld;a;djkag läkñka iyk ie,iSu ,nd.ekSu i|yd foaYmd,k idlÉPdjg ,ndÿka by< ia:dkh
i`oyd widOdrK f,i ,nd§ we;s laIqø Kh lmd yef¾' miq.sh ld,fha ck;djf.a wd¾Ólh by< kexùu flfrys
,nd oS fkdue;s nj h' wfma m%;sm;a;sh wfkla iEu m%foaYhla
yd iu j fuu m<df;a ck;dj o wd¾Ól ixj¾Okh w;ska
m%dfoaYSh ixj¾Okh by<g u Tijd ;eîu h'
.u yqfol,dj ixj¾Ok lsÍu bgq fkdjQ ft;sydisl isyk s hla
muK hs' .u Rcq j u rch iuÕ iïnkaO lr ixj¾Okh •• W;=re iy kef.kysr m<d;aj, ck;djf.a cSjfkdamdh
lsÍug hdu o wid¾:l jQ jHdmD;shla' .u cd;Hka;r ud¾. iy uQ,sl wjYH;d iïmQ¾K lsÍu i|yd wjYH
fjf<|fmd< hd lrk f.da,h S ie,eiau o wfmalI
a djla muK iún, .ekaùug —mqk¾cSjk wruqo,la˜ wdrïN flf¾' ta
hs' ta fjkqjg .u m<uq j hd l< hq;fa ;a —m%foaYh˜ iuÕ hs' hgf;a¦
k.rh —fu.d m%foaYhla˜ (Metropolitan Area) f,i
m%;ks d.ÍlrKh fjñka k.r iSudfjka my<g jHdma; jk úg •• hqoaOfhka mSvdjg m;a W;=re yd kef.kysr mjq,a i|yd
.u m%dfoaYl s h olajd m%;.
s d% óhlrKh yryd by<g jHdma; ksjdi ,nd §u iy laIqø uQ,H Kh l%u ksid mSvdjg
jk úg uq¿ rg u ixj¾Okh jkafka ;ks m%foaYhla f,i hs' m;aj isák W;=re yd kef.kysr mjq,aj, ldka;djka
i|yd rcfha ueosu;a ùfuka úúO jHjidhka i|yd
•• N+f.da,Sh" ck.ykuh iy mÍmd,kuh fya;= ie,ls,a,g iyk Kh iy lDIs ld¾ñl Kh ,ndoSu"
.ksñka › ,xldfõ m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY j, w¿;ska
•• mqkre;a;dmkh lrkq ,enQ W;=re yd kef.kysr
iSud kS¾Kh lsÍu i`oyd mQ¾K n,;, iys; lñgqjla m;a
m<d;aj, ;reK ;reKshkag ;u cSú;h id¾:l lr
flf¾'
.ekSu i|yd jHdmdr wdrïN lsÍug wjYH wdfhdack
•• m%dfoaYSh iNdj" k.r iNdj fyda uy k.r iNdj hk iSud ,ndoSu iy oekg wdrïN lr we;s udkqISh fufyhqfïoS
;=< l%shd;aul l< hq;= ksYAÑ; m%dfoaYSh ixj¾Ok ie,eiqï úm;g m;a jQ mjq,a i|yd ,ndfok jkaos uqo, jeä lr
ilia lsÍu iy l%shd;aul lsÍu i`oyd wjYH jeä n,;, ,ndoSu"
m<d;a md,k wdh;kj,g ,nd§ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 79


oyjk fldgi
.u iuÕ ms<si|r
•• fuu m<d;aj, ;reK ;reKshkag /lshd ,ndoSu i|yd •• jegqmg wu;r j iEu mjq,lg u wu;r wdodhula ,nd
wm úiska wdrïN lrk wd¾Ól ixj¾Ok l,dmj, .ekSu i|yd j;=j, oekg Ndú;hg fkd.kakd bvïj,
fyda fjk;a ia:dkj, uyd mÍudK iy uOH mÍudK foaYSh iy úfoaYSh b,a¨ula we;s msÉp u,a iy fjk;a
l¾udka; i|yd m%d.aOk wdfhdack iemhSu iy u,a j¾." ldnksl t<j¿ iy m<;=re j.d lsÍfï
jevms<sfj<la iy foaY.=Khg .e<fmk w;sf¾l fNda.
•• ;reK ;reKshkag wjYH jD;a;Sh mqyqKq fyda j.djka jHdma; lsÍug l%ufõohla ilia lrkq ,efí'
jD;a;ShfõoS wOHdmkh ,eìu i|yd /lshdjla lrk
úg f.úh yels Kh uqo,a ,ndoSug lghq;= lsÍu' •• j;= ck;dj cSj;ajk m%foaYj, oekg wvqjla j mj;sk
Wiia fm< úoHd iy jdKsc úIh Odrdj b.ekaùu i|yd
•• W;=re iy kef.kysr rch i;= w;am;a lrf.k we;s wjYH myiqlï Wiia fm< W.kajk iEu mdi,lgu ,nd
fm!oa.,sl bvï tajdfha whs;slrejkag ksoyia lrk w;r fok w;r iEu mdi,lgu wjYH udkj iy fN!;sl
uyd mßudK iy uOH mßudK lDIs j.djka i|yd rcfha iïm;a ,nd fok w;r miq.sh ld,h ;=< wúêu;a f,i
bvï nÿ moku hgf;a ,ndoSu iy f.dùkag j.d lghq;= n|jdf.k we;s .=re iydhljrekaf.a .eg¨j i|yd iaÓr
lsÍu i|yd n,m;% bvï ,nd fokq ,efí' úi÷ula ,nd fokq we;'
•• W;=re yd kef.kysr m<d;aj, rcfha /lshdj, mqrmamdvq •• j.d N+ñ wdrlaId jk mÍos oS¾> ld,hla ;siafia fkdúi|S
msrùfïoS yels;dla tu m<d;aj, ;reK ;reKshkag mj;sk j;= m%cdjf.a ksjdi m%Yakh úi|Su i|yd oekg
m%uqL;dj ,nd fok w;ru fuu m<d;aj, fiajh lsÍu cSj;ajk j;= wdY%s; wvq ;Ügq m%udKhlska hq;a ksjdi
i|yd Y%S ,xld fmd,sia fiajhg n|jd .ekSfïoS fou< NdId fhdackd l%uhla rcfha iy j;= ysñhkaf.a odhl;ajh iys;
±kqu i,ld n,kq ,efí' j y÷kajd fokq ,efí' fuu ksjdi fhdackd l%uh ;=< wx.
iïmQ¾K fi!LH uOHia:dk, fmr mdi,a iy m%cd Yd,d
•• fuu fom<df;a iEu Èia;%slalhlu foaYSh jHjidhlhska
we;=¿ myiqlï o ia:dms; lr iEu j;= lïlre mjq,lg u
lDIsld¾ñl ksIamdokj,g w.h tl;= lsÍug fukau l=vd
wx. iïmQ¾K ksjila ,nd fokq we;'
yd uOH mßudK jHdmdr wdrïN lsÍu i|yd wd¾Ól
l,dm msysgqjkq we;' •• .¾NsKS uõjrekaf.a iy <orejkaf.a fmdaIK ;;a;ajh
j¾Okh lsÍu i|yd .ïudk iy j;= uÜgfuka zkj
•• W;=re yd kef.kysr m<d;aj, cSj;ajk ;reK
fmdaIK wdOdr jevigyklaZ l%shd;aul lrk w;r j;=
;reKshkaf.a .eg¨ y÷kdf.k Tjqkaf.a wkd.;
frday,aj,g wjYH ish¨u fN!;sl iy udkj iïm;a ,nd
wNs,dIhka imqrd,Su iy;sl lsÍu i|yd úYajúoHd,
oS fi!LH myiqlï j¾Okh flf¾'
úoHdh;k" jD;a;ShfõoS wOHdmk wdh;k" Wiia ;dlaIKsl
úoHdh;k" f;dr;=re ;dlaIKsl iy lDIs m¾fhaIK wdosh •• lDIsld¾ñl m¾fhaIK {dkh iy kQ;k ;dlaIKsl
wdrïN lr Tjqkg wjYH oekqu iy mqyqKqj ,nd .ekSfï Ndú;hka ;reK ;reKshkag ,ndoSu i|yd lDIsld¾ñl
wjia:d nyq, lrkq ,efí' úoHd,hla wdrïN lrk w;r" wx. iïmQ¾K fou< udOH
.=re úoHd,hla osia;%slalh ;=< ia:dmkh lrkq ,efí'
•• k¾;k" kdgH iy m%ix. mej;aùu" tu wxYj, mqyK q ù
q ï
j;= lafIA;%fha ;reK ;reKshkag wjYH jD;a;ShfõoS
iy b.ekaùï i|yd myiqlï i,ik kùk myiqlïj,ska
wOHdmkh ,ndoSu i|yd újD; úYajúoHd, YdLdjla yegka
hq;a —fk¿ï fmdl=Kla˜ hdmkfha b|s lrk w;r cd;Hka;r
ys oekgu;a ta i|yd fjka lr we;s ia:dkfha ia:dmkh
uÜgfï l%vS dx.khla iy Wiia uÜgfï l%ls Ü l%v
S d
lsÍug o lghq;= flf¾'
mságkshla fuu fom<d;g ,nd§ug lghq;= flf¾'
•• fuu m%foaYj, oekg jid oud we;s l¾udka; Yd,d kej;
wdrïN lsÍug we;s yelshdj fidhd n,k w;r j;=
j;= wdY%s; m%cdj
lafIA;%h u wdjrKh jk mßos kj l¾udka; l,dmhla
f;a l¾udka;h mokï lr.;a oñ< j;= m%cdj wm i,lkafka wdrïN lrkq we;'
iudk whs;sjdislï N=la;s ú|sk wmf.a mqrjeis iuQyhla f,i
h' wmg Tjqka flfrys we;af;a Pkao jákdlug tyd .sh •• rchg wh;a j;= j, M,odhs;dj by< kexùu i|yd kej;
ifydaor ne|Sula' tu ksid wm f.dvkÕk iuDoaêu;a foaYh j.dlsÍug iy fmdfydr fhojqïj,g wjYH
;=< Tjqka ieu fokdg u i;=áka cSj;aúh yels wd¾Ólhla" m%d.aOkh imhd ksis l<ukdlrK l%ufõohla y÷kajd fok
Wiia ;;a;ajfha ksjdi" wOHdmk iy fi!LH myiqlï iys; w;r fuu j;= j, we;s bmerKs j;= nx.,d iy w;ayer
iqj myiq cSú;hla i|yd Tjqkaf.a wjYH;d iy b,a,Sï j,g ouk ,o f;a l¾udka;Yd,d wdl¾IKSh ixpdrl nx.,d
.e<fmk jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' njg m;a lsÍug;a wjYH lghq;= iïmdokh lrkq ,efí'

•• j;= lïlre ffoksl jegqm remsh,a 1"000 olajd jeä


flf¾'

80 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


igyka

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 81


igyka

82 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


NS;sfhka f;dr" idufha yd
iu`.sfha wreKe,af,ka msß
fyg ojila ms<sn`o n,dfmdfrd;a;=fjka
fmf<k ,la uj"

iudc wd¾Ól ixj¾Okfha yd


fi!Nd.Hfha fyg ojila
ms<sn`o me;=ï o,ajd.;a ,la uj"

m%.;sh lrd msh k`.k


iúu;a ¥ ore mrmqrl
m%fndaOu;a wkd.;hla ms<sn`o
n,dfmdfrd;a;=fõ fkdbjis,af,ka
fm<k ,la uj"

tlS iqjyia wfmalaIdjka tlg leálr .;a


kdhl;aj m%iQ;sh fjkqfjka jk
ú<s reodfjka fmf,k ,la uj"
fkdjeïn¾ 16 jk Èk tlS kdhl;aj mq;Kqjka
ksielju ±hg odhdo lsÍug kshñ; h'

Tn b,a,k rg ksujkafka tlS kshuqjd h'


Tõæ ksielju
ta Tn b,a,k kQ;k Y%S ,xldj u h'

You might also like