0% found this document useful (0 votes)
4K views120 pages

मुलुकी अपराध संहिता ऐन २०७४ PDF

This document is the Muluki Criminal Code, 2074 (2017) from the Law Commission of Nepal website. It outlines the key provisions and chapters of Nepal's criminal code, including general definitions, extraterritorial application of offenses, and classifications of offenses from minor to serious to capital. The summary provides an overview of the purpose and structure of Nepal's central criminal legislation.

Uploaded by

gpdharan
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
4K views120 pages

मुलुकी अपराध संहिता ऐन २०७४ PDF

This document is the Muluki Criminal Code, 2074 (2017) from the Law Commission of Nepal website. It outlines the key provisions and chapters of Nepal's criminal code, including general definitions, extraterritorial application of offenses, and classifications of offenses from minor to serious to capital. The summary provides an overview of the purpose and structure of Nepal's central criminal legislation.

Uploaded by

gpdharan
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 120

www.lawcommission.gov.

np

d'n'sL ck/fw ;+lxtf, @)&$


k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
@)&$.^.#)
;+zf]wg ug]{ P]g
d''n'sL ;+lxtf ;DaGwL s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% @)&^.)!.)@

;Djt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= #^


k|:tfjgf M d'n'sdf sfg"g tyf Joj:yf sfod u/L ;j{;fwf/0fsf] g}ltstf, lzi6frf/,
;bfrf/, ;'ljwf, cfly{s lxt sfod /fVg, ljleGg wfld{s tyf ;fF:s[lts ;d'bfo aLrsf]
;';DaGw tyf zflGt sfod ug{, kmf}hbf/L s;"/ lgjf/0f / lgoGq0f ug{ / tt\;DaGwL k|rlnt
sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L ;dofg's"n kmf}hbf/L s;"/ ;DaGwL ;+lxtfsf] Joj:yf ug{
jf~5gLo ePsf]n],
efu – !
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn]] of] P]g
agfPsf] 5 .
;fdfGo k|fjwfgx?[
kl/R5]b –!
k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æd'n'sL ck/fw ;+lxtf, @)&$Æ /x]sf]5 .
-@_ of] ;+lxtf ;+jt\ @)&% ;fn ebf} ! ut]b]lv k|f/De x'g]5 .
@= ;+lxtfsf] alxIf]{qLo k|of]u M -!_ s;}n] g]kfn aflx/ b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{
g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x o; ;+lxtf adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ bkmf %$ afx]s efu @ sf] kl/R5]b ! cGtu{tsf] s;"/,
-v_ g]kfnaf6 s'g} JolQmnfO{ ckx/0f u/L efu @ kl/R5]b !& cGtu{t
u/]sf] s;"/,
-u_ bkmf !^&, @&^ / @&( cGtu{tsf] s;"/,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

1
www.lawcommission.gov.np

-3_ g]kfnleq rngrNtLdf Nofpg] jf k}7f/L ug]{ p2]Zon] u/]sf] efu @


kl/R5]b @@ / @# cGtu{tsf s;"/,
-ª_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/, k|b]z
;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf
/x]sf]] s'g} ;Ël7t ;+:yfsf] s'g} kbLo x}l;otdf sfo{ ;Dkfbg ubf{
u/]sf] o; P]g cGtu{tsf] s;"/ .
-@_ s;}n] g]kfndf btf{ ePsf] jfo'ofg jf hnofgleq o; P]g cGtu{tsf] s'g}
s;"/ g]kfn aflx/ /xFbfsf avt u/]df lghnfO{ g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x
o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .

-#_ s'g} g]kfnL gful/s jf cGo s;}n] g]kfn aflx/ s'g} g]kfnL gful/s
la?4 b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ g]kfnleq g} To:tf] s;"/ u/] ;/x o; P]g
adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ Hofg lnPsf] jf Hofg lng] pBf]u, b'?T;fxg jf if8\oGq u/]sf]
s;"/,
-v_ c;xfo JolQmnfO{ kl/Tofu u/]sf] s;"/,
-u_ cËeË u/]sf] s;"/,
-3_ ckx/0f, z/L/ aGws jf u}/sfg"gL y'gfdf /fv]sf] s;"/,
-ª__ hjh{:tL s/0fL jf xf8gftf s/0fL u/]sf] s;"/,
-r_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] jf g]kfn ;/sf/,
k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf
lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yf la?4 cfk/flws pkb|j,
cfk/flws nfe, cfk/flws ljZjf;3ft, sLt]{, rf]/L, 7uL, 8fFsf
jf ;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]sf] s;"/,
-5_ bkmf !%* cGtu{tsf] s;"/,
-h_ efu @ kl/R5]b !! cGtu{tsf ljjfx ;DaGwL s;"/,
-em_ g]kfnleq k}7f/L ug]{ p2]Zon] vfB kbfy{ jf cf}iflwdf ld;fj6
u/]sf] s;"/,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

2
www.lawcommission.gov.np

-`_ bkmf @#!, @#@ / @## cGtu{tsf Onfh ;DaGwL s;"/,


-6_ efu # sf] kl/R5]b @ cGtu{tsf] s;"/ .
#= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æcbfntÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt jf lhNnf cbfnt
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; lsl;dsf kmf}hbf/L d'2fsf] sf/afxL
/ lsgf/f ug{ sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt cbfnt, cGo Goflos
lgsfo jf clwsf/L ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_ æcf>o lbg]Æ eGgfn] s'g} JolQmnfO{ vfg, lkpg, a:g, gubL, lhG;L,
nQf sk8f, xftxltof/ jf ;jf/Lsf] ;fwg lbg] jf kqmfpaf6 jRg jf
cGo ;xfotf lbg] sfd ;Demg' k5{ .
-u_ æs;"/Æ eGgfn] o; ;+lxtf jf sfg"g adf]lhd ;hfo x'g] sfd ;Demg'
k5{ .
-3_ æsfg"gÆ eGgfn] tTsfn k|rlnt sfg"g ;Demg' k5{ .
-ª_ æsfdÆ eGgfn] sfdx?sf] ;d"x ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] sfg"g
adf]lhd ug'{ kg]{df gu/]sf] jf ug{ gx'g]df u/]sf] sfd ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-r_ æuDeL/ s;"/Æ eGgfn] tLg jif{eGbf a9L bz jif{;Dd s}b ;hfo x'g]
s;"/ ;Demg' k5{ .
-5_ æh3Go s;"/Æ eGgfn] hGds}b jf bz jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g]
s;"/ ;Demg' k5{ .
-h_ æHofgÆ eGgfn] dflg;sf] Hofg ;Demg' k5{ .
-em_ æGofofwLzÆ eGgfn] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug]{ cbfntsf]
clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; lsl;dsf kmf}hbf/L d'2fsf]
sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug]{ clwsf/k|fKt clwsf/L ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-`_ æ/fi6«;]jsÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} JolQm ;Demg' k5{ M–
-!_ ;+ljwfg jf cGo sfg"g adf]lhd ;fj{hlgs hjfkmb]xLsf] kbdf
lgjf{lrt, dgf]lgt jf lgo'Qm ePsf] JolQm,

3
www.lawcommission.gov.np

-@_ sfg"g jf s/f/ adf]lhd g]kfn ;/sf/ jf k|b]z ;/sf/sf]


;]jfdf jf cGo s'g} ;/sf/L ;]jfdf lgo'Qm ePsf] JolQm,

-#_ :yfgLo tx jf lhNnf ;dGjo ;ldltsf] s'g} kb jf ;]jfdf
lgjf{lrt, dgf]gLt jf lgo'Qm ePsf] JolQm,
-$_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf]] k"0f{ jf clwsf+z
:jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yfsf kbflwsf/L jf
To:tf] ;+:yfsf] ;]jfdf lgo'Qm ePsf] JolQm, jf
-%_ ;fj{hlgs hjfkmb]xL ePsf] kbdf cGo s'g} lsl;dn] lgo'Qm
ePsf] jf jxfn /x]sf] JolQm .
-6_ æ:yfgLo txÆ eGgfn] ufpFkflnsf jf gu/kflnsf ;Demg' k5{ .
-7_ æ;Ël7t ;+:yfÆ eGgfn] s'g} sfg"g adf]lhd :yflkt jf sfg"g adf]lhd
btf{ ePsf] ;+:yf ;Demg' k5{ .
-8_ æ;+ljwfgÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfg ;Demg' k5{ .
-9_ æ;fj{hlgs lnvtÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} lnvt ;Demg' k5{ M–
-!_ ljwflosfaf6 kfl/t ePsf] lnvt,
-@_ ;+ljwfg adf]lhd /fi6«kltaf6 ePsf] cf}krfl/s sfo{sf]
clen]vsf] ?kdf /x]sf] lnvt,

-@s_ ;+ljwfg adf]lhd k|b]z k|d'vaf6 ePsf] cf}krfl/s sfo{sf]
clen]vsf] ?kdf /x]sf] lnvt,
-#_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/,
k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx cGtu{tsf sfof{no jf ;+j}wflgs
lgsfo jf kbflwsf/L, cbfnt jf P]g jf cfb]zåf/f :yflkt
;+:yf, g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf
/x]sf] ;Ël7t ;+:yfsf] sfof{non] hf/L u/]sf] jf To:tf
sfof{nodf clen]vsf] ?kdf /xg] lstfa, >]:tf jf cGo s'g}
lnvt,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

4
www.lawcommission.gov.np


-#s_ ;+3Lo, k|b]z jf :yfgLo sfg"g adf]lhd hf/L ePsf] s'g}
lnvt,
-$_ cbfntaf6 ePsf] km};nf, lg0f{o jf cfb]z .
$= ;fdfGo ?kdf nfu" x'g] l;4fGt / Joj:yfx? M o; ;+lxtfsf] efu ! sf] kl/R5]b–@,
#, $ / % adf]lhdsf l;4fGt / Joj:yfx?  o; ;+lxtf / cGo P]g cGtu{tsf
s;"/sf ;DaGwdf ;fdfGotM nfu" x'g] 5g\ .
%= ljz]if P]gsf] Joj:yf nfu" x'g] M s'g} vf; sfdnfO{ s'g} ljz]if P]gåf/f 5'§} s;"/ dfgL
;hfo ug]{ Joj:yf ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/sf ;DaGwdf ;f]xL P]g nfu" x'g]5 .

kl/R5]b –@
kmf}hbf/L Gofosf ;fdfGo l;4fGtx?
^= sfg"g adf]]lhdsf] sfd s;"/ gx'g] M sfg"g adf]lhd ug{' kg{] jf sfg"gn] IfDo dfg]sf]
sfdnfO{ s;"/ dflgg] 5}g .
&= sfg"g adf]lhd afx]s ;hfo gx'g] M sfg"gn] ;hfo gx'g] s'g} sfd u/] afkt s'g}
JolQm ;hfosf] efuL x'g] 5}g / s'g} klg JolQmnfO{ s;"/ ubf{sf] cj:yfdf sfg"gdf
tf]lsPeGbf a9L ;hfo x'g] 5}g .
*= tYosf] e|ddf k/L u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M tYosf] e|ddf k/L sfg"g adf]lhd ug{' kg{]
jf IfDo dflgPsf] ljZjf; u/L c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .
t/ sfg"gsf] cgle1tfdf u/]sf] sfd IfDo x'g] 5}g .
(= Pp6} s;"/df bf]xf]/f] ;hfo gx'g] M s'g} JolQm la?4 cbfntdf Ps} s;"/df Ps
k6seGbf a9L d'2f rnfOg] / ;hfo ul/g] 5}g .
!) :jR5 ;'g'jfO{af6 jl~rt gx'g] M s'g} JolQm ;Ifd cbfnt jf Goflos lgsfoaf6 x'g]
sf/afxLdf :jR5 ;'g'jfO{af6 jl~rt x'g] 5}g .
!!= cfk\mgf] la?4 ;fIfL x'g s/ gnfUg] M s'g} s;"/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{ cfk\mgf]
la?4 ;fIfL x'g s/ nfUg] 5}g .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

5
www.lawcommission.gov.np

!@= s;"/ k|dfl0ft geP;Dd s;"/bf/ gdflgg] M s'g} s;"/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{
To:tf] s;"/ u/]sf] k|dfl0ft geP;Dd s;"/bf/ dflgg] 5}g .
!#= afnaflnsfn] u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M bz jif{ pd]/ gk'u]sf] afnaflnsfn] u/]sf]
s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .
!$= xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmn] u/]sf] sfd s;"/ gdflgg] M s'g} sfd ubf{sf avt
dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] To:tf] sfdsf] k|s[lt, u'0f, bf]if jf kl/0ffd a'em\g
g;Sg] u/L xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmn] u/]sf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .
!%= d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M Hofg lng] jf cËeË ug]{ lgotn] jf Hofg hfg
jf cËeË x'g ;S5 eGg] yfxf eO{ u/]sf]df afx]s s;}n] c7f/ jif{ dflysf] s'g}
JolQmsf] d~h'/L lnO{ u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf] d~h'/L lbg] JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug
uPdf ;f] sfd s;"/ dflgg] 5}g .
!^= enfO{sf nflu d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s;}n] s'g} JolQmsf] enfO{sf
nflu lghsf] d~h'/L lnO{ c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf]
d~h'/L lbg] JolQmnfO{ Iflt k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .
!&= enfO{sf nflu ;+/Ifssf] d~h'/L lnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M c7f/ jif{ ggf3]sf] jf
dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmsf] enfO{sf nflu lghsf]
;+/Ifsn] jf To:tf] ;+/Ifssf] d~h'/L lnP/ c? s;}n] c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy
u/]sf] s'g} sfdaf6 To:tf] JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug uPdf To:tf]] sfd s;"/ dflgg]
5}g .
t/ Hofg hfg jf cËeË x'gaf6 /f]Sg] p2]Zon] u/]sf]df afx]s Hofg hfg
;S5 jf cËeË x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL To:tf] s'g} sfd ug]{ JolQmn] cfk/flws
bfloTjaf6 5'6 kfpg]] 5}g .
!*= enfO{sf nflu d~h'/L glnO{ u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s'g} JolQmsf] enfO{sf nflu
tTsfn s'g} sfd gu/L gx'g] ePsf], To:tf] JolQm s'g} sf/0fn] To:tf] sfd ug{ lbgsf]
nflu tTsfn cfk}m d~h'/L lbg g;Sg] cj:yfdf /x]sf] / lghsf] tk{maf6 d~h'/L lbg
;Sg] ;+/Ifs klg tTsfn pknAw gePsf] cj:yfdf lghsf] enfO{sf nflu d~h'/L
glnP/ klg c;n lgotn] xf]l;of/L ;fy To:tf] sfd ubf{ lghnfO{ s'g} Iflt jf xflg,
gf]S;fgL k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .

6
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M bkmf !^, !& / o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æenfO{Æ eGgfn] M


-s_ cfly{s ?kdf k|fKt nfenfO{ hgfpg] 5}g,
-v_ Hofg lng] jf dgfl;a sf/0f ljgf cËeË ug]{ lgotn] u/]sf] sfdnfO{
hgfpg] 5}g .
!(= d~h'/L lnP/ u/]sf] eP klg s;"/ dflgg]] M bkmf !%, !^ jf !& df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg tL bkmfx?df n]lvPsf] sfd sfg"g adf]lhd cGo s;"/ dflgg]
ePdf To:tf] sfd d~h'/L lnP/ u/]sf] eP klg s;"/ dflgg]5 .
@) d~h'/L M d~h'/L df}lvs jf lnlvt ?kdf jf Ozf/f jf cfr/0fåf/f JoQm ug{
;lsg]5 .
t/ b]xfosf cj:yfdf lbOPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g M–
-s_ tYosf] e|ddf k/L jf s'g} lsl;dsf] xflg, gf]S;fgL x'g ;Sg]
8/, qf;df k/L s'g} JolQmn] d~h'/L lbPsf] / To:tf] d~h'/L
cg';f/ sfd ug]{ JolQmnfO{ To:tf] d~h'/L To;/L lbOPsf] xf]
eGg] s'/f yfxf ePdf jf lghn] ljZjf; ug'{ kg]{ s'g} dgfl;a
sf/0f ePdf,
-v_ dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn] cfk"mn] lbPsf] d~h'/Lsf] u'0f,
bf]if / kl/0ffd a'em\g g;Sg] u/L xf]; 7]ufgdf g/x]sf avt
s'g} JolQmn] d~h'/L lbPsf]df,
-u_ c7f/ jif{ ggf3]sf] afnaflnsfn] d~h'/L lbPsf]df,
-3_ cg'lrt k|efjdf k/L d~h'/L lbPsf]df .
@!= c;n lgotn] lbPsf] hfgsf/Laf6 Iflt k'u]df s;"/ gx'g] M s;}n] s'g} JolQmnfO{
lghsf] enfO{sf] nflu c;n lgotn] lbPsf] s'g} s'/fsf] ;"rgf jf hfgsf/Laf6 To:tf]
JolQmnfO{ s'g} Iflt k'Ug uPdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .
@@= 8/ qf;df k/L u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M -!_ s;}n] hf]lvdL xftxltof/ jf ljiffn' jf
ljikmf]6s kbfy{ lnO{ s'g} JolQmnfO{ lghn] tTsfn s'g} sfd gu/] lgh jf lghsf]
glhssf] gft]bf/sf] Hofg lng] jf zf/Ll/s cËeË u/fpg] 8/ qf; b]vfPsf] / tTsfn
To:tf] sfd gu/] cfk\mgf] jf cfk\mgf] glhssf] gft]bf/sf] Hofg hfg jf zf/Ll/s

7
www.lawcommission.gov.np

cËeË x'g ;Sg] vt/f 5 egL ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] JolQmn]
u/]sf] To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g .
t/ b]xfosf] cj:yfdf To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5 M–
-s_ Hofg lnPsf] jf zf/Ll/s cËeË u/]sf]df,
-v_ hjh{:tL s/0fL u/]sf]df,
-u_ /fHo la?4sf] s;"/ u/]sf]df, jf
-3_ To:tf] sfd ug]{ JolQm cfk}Fmn] ubf{ jf cfk"mn] s'g} sfd u/]sf]
sf/0faf6 lgh To:tf] 8/ qf;sf] cj:yfdf k'u]sf]df .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 8/, qf;df kf/L s;"/ u/fpg] JolQmnfO{ lgh cfkF}mn]
To:tf]] s;"/ u/] ;/x sfg"g adf]lhd ;hfo x'g]5 .
@#= cGo xflg, gf]S;fgLaf6 arfpg c;n lgotn] u/]sf] sfd s;"/ gx'g] M s;}nfO{ s'g}
xflg, gf]S;fgL x'g] s'g} sfd tTsfn gu/] cfk\mgf] jf c? s;}sf] hLp, Hofg jf
;DklQdf To;eGbf 7"nf] xflg, gf]S;fgL x'g] lglZrt eO{ cfk/flws lgot ljgf /
;+efljt 7"nf] xflg, gf]S;fgL /f]Sg] jf 6fg]{ p2]Zon] c;n lgotn] To:tf] xflg,
gf]S;fgL x'g] sfd u/]df xflg k'Ug ;S5 eGg] hfgLhfgL u/]sf] sf/0fn] dfq To:tf]
sfd s;"/ dflgg] 5}g .
@$ lghL /Iffsf] nflu u/]sf] sfd s;"/ gdflgg] M -!_ o; kl/R5]bsf] cwLgdf /xL lghL
/Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ eP u/]sf] s'g} sfd s;"/ dflgg] 5}g .
-@_ k|To]s JolQmnfO{ cfk\mgf] jf c? s;}sf] lhp, Hofg jf ;DklQnfO{ s'g} u}/
sfg"gL Ifltaf6 arfpg] clwsf/ x'g]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ tTsfn s'g} sfd
gu/]df cfkm\gf] jf c? s;}sf] hLp, Hofg jf ;DklQnfO{ s'g} u}/ sfg"gL Ifltaf6

arfpg ;lsb}g eGg] dgfl;a ljZjf; ePdf jf ljZjf; ug{' kg{] dgfl;a sf/0f
ePdf dfq k|of]u ug'{ kg{]5 .
@%= lghL /Iffsf] clwsf/df aGb]h M -!_ bkmf @$ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf] cj:yfdf jf sfdsf la?4 lghL /Iffsf] clwsf/ k|fKt x'g ;Sg] 5}g M–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

8
www.lawcommission.gov.np

-s_ s;}sf] lhp jf ;DklQdf u}/ sfg"gL Iflt k'¥ofpg] sfd x'Fbfsf avt
To:tf]] Ifltaf6 arfpg tTsfn ;fj{hlgs clwsf/Lsf] ;+/If0f jf d2t
pknAw x'g] jf x'g ;Sg] cj:yf ePsf]df,
-v_ h;sf] lhp jf ;DklQdf Iflt k'u]sf] xf] To:tf] JolQmn] g} Iflt
k'¥ofpg] JolQmnfO{ pQ]lht u/]sf] sf/0faf6 To;/L Iflt k'u]sf]df,
-u_ cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z cg';f/ s'g} /fi6«;]jsn] c;n lgotn] s'g}
sfd u/]sf]df,
-3_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo clwsf/sf] k|of]udf c;n lgotn] s'g}
sfd u/]sf]df,
-ª_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo clwsf/sf] k|of]udf c;n lgotn] lbPsf]
lgb]{zg cg';f/ s;}n] s'g} sfd u/]sf]df .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf s'g}
JolQm lghL /Iffsf] clwsf/af6 al~rt x'g] 5}g M–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQm /fi6«;]js xf] /
lgh cbfntsf] k}m;nf jf cfb]zfg';f/ sfd ub}{5 eGg] s'/f hfgsf/L
x'g] jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f gePdf jf lghsf] kl/ro jf ;f]
sfd ug{ kfPsf] clwsf/kq dfu ubf{ klg lghn] cfk\mgf] kl/ro
glbPdf jf To:tf] sfd ug{ kfPsf] clwsf/kq gb]vfPdf,
-v_ pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQm /fi6«;]js xf]
eGg] s'/f hfgsf/L x'g] jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f gePdf,
-u_ pkbkmf -!_ sf] v08 -ª_ df plNnlvt sfd ug]{ JolQmn] To:tf] sfd
s'g} /fi6«;]jssf] lgb]{zgdf ul//x]sf] xf] eGg] s'/f hfgsf/L x'g] jf
ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f gePdf jf To:tf] lgb]{zg cg';f/
To:tf] sfd ug{ nfu]sf] xf] eGg] s'/f lghn] hfgsf/L glbPdf jf
To:tf] sfd ug{ clwsf/kq ePsf]df dfu ubf{ klg To:tf]] clwsf/ kq
gb]vfPdf .
-#_ bkmf @$ jf o; bkmf cGtu{t lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ To:tf] /Iff
ug{sf] nflu cfjZos kg{] dgfl;a aneGbf a9L an k|of]u ug{ ;lsg] 5}g .

9
www.lawcommission.gov.np

@^= Hofg lng] clwsf/ gx'g] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{
s;}nfO{ s;}sf] Hofg lng] clwsf/ x'g5
] }g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @% sf] pkbkmf -#_
sf] cwLgdf /xL b]xfosf] cj:yfdf lghL /Iffsf] clwsf/ k|of]u ubf{ s;}sf] Hofg
uPsf]df To:tf] sfd s;"/ dflgg] 5}g M–
-s_ cfk"m jf c? s;}dfly ePsf] cfqmd0f la?4 tTsfn /Iff gubf{ cfk\mgf]
jf c? s;}sf] Hofg hfg jf cfk"m jf c? s;}nfO{ uDeL/ rf]6 nfUg
jf cËeË x'g ;S5 eGg] dgfl;a ljZjf; ePdf,
-v_ hjh{:tL s/0fL ug]{ lgotn] cfqmd0f u/]sf] xf] eGg] dgfl;a ljZjf;
eO{ jf hjh{:tL s/0fL ubf{sf avt jf ul/;s] kl5 kLl8taf6 tTsfn
s'g} sfd ePsf]df,
-u_ Hofg dfg{], aGws jf ckx/0f u/fpg d'lQm /sd lng], hjh{:TfL s/0fL
ug{], cËeË ug{] lgotn] z/L/ aGws lnPsf]df jf ckx/0f u/]sf]df,
-3_ dflg; a:g], k"hf jf k|fy{gf ug]{, ;DklQ /fVg] s'g} 3/, kfn jf ;jf/L
;fwgnfO{ 3]/faGbL u/L, hf]lvdk"0f{ xftxltof/ k|of]u u/L, cfuf] nufO{
jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u u/L Iflt k'¥ofpg vf]h]sf]df,
-ª_ 8fFsfsf] s;"/ la?4 /Iff ug{' k/]df,
-r_ s'g} JolQmsf] j}olQms ;'/Iff jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo
tx jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z
:jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;Ël7t ;+:yfsf] ;DklQ jf ;fj{hlgs
;DklQsf] ;'/Iffsf nflu clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zaf6 vl6Psf]
;'/IffsdL{n] To:tf] JolQm jf ;DklQ la?4 ePsf] cfqmd0f /f]Sg
tTsfn k|ltsf/ ug'{ k/]sf]df .
@&= dfd'nL xflg, gf]S;fgL ePsf]df s;"/ gx'g] M ;fwf/0f ;demsf] JolQmn] u/]sf] dfd'nL
lsl;dsf] xflg, gf]S;fgLnfO{ s;"/ dflgg] 5}g .
@*= afnaflnsfaf6 u/fPsf] s;"/df pd]/ k'u]sf]nfO{ ;hfo x'g] M s;}n] s'g}
afnaflnsfnfO{ kmsfO{, l;sfO{ jf k|efjdf kf/L s'g} s;"/ ug{ nufPsf] /x]5 eg]
To;/L s;"/ ug{ nufpg] JolQmnfO{ lgh cfk}mn] To:tf]] s;"/ u/] ;/x ;hfo x'g]5 .

10
www.lawcommission.gov.np

@(= lg/k]If bfloTj -:6«LS6 nfoljlnl6_ x'g] s;"/df cfk/flws dg;fo k/LIf0f gx'g] M
o; ;+lxtf jf sfg"g adf]lhd lg/k]If cfk/flws bfloTj x'g] s;"/df To:tf]] s;"/
dg;fok"j{s u/]sf] xf] jf xf]Og eGg] s'/f k/LIf0f x'g] 5}g .
#)= ;Ël7t ;+:yfaf6 ePsf] s;"/df sfd ug]{ u/fpg]sf] cfk/flws bfloTj x'g] M s'g} kmd{,
sDkgL jf ;Ël7t ;+:yfn] o; ;+lxtf jf sfg"g adf]lhd s;"/ dflgg] s'g} sfd u/]sf]
jf u/fPsf]df h;n] To:tf] sfd u/] jf u/fPsf] xf] ;f]xL JolQm lhDd]jf/ x'g]5 /
To:tf] JolQm ls6fg x'g g;s]df kmd{sf] xsdf To:tf sfd ug]{ ;DalGwt wgL jf
lx:;]bf/x? / sDkgL jf ;Ël7t ;+:yf eP To:tf] sfd ug]{ jf u/fpg] ;~rfns,
k|aGw ;~rfns, dxfk|aGws / To:tf] JolQm klg ls6fg x'g g;s]df To:tf] ;+:yfsf]
sfo{sf/L k|d'vn] cfk/flws bfloTj Joxf]g'{ kg]{5 .
#!= ;d"xaf6 ePsf] s;"/df ;a} ;b:onfO{ ;hfo x'g] M b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmsf]
;d"xaf6 s'g} s;"/ ePsf]df ;f] ;d"xsf ;a} ;b:onfO{ To:tf] s;"/sf] ;hfo x'g]5 .
#@= ck/fw kLl8tnfO{ d'2fsf] sf/afxLsf] hfgsf/L / Ifltk"lt{ kfpg] xs x'g] M -!_ ck/fw
kLl8tnfO{ cfk"m kLl8t ePsf] d'2fsf] cg';Gwfg tyf sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L kfpg]
xs x'g]5 .
-@_ ck/fw kLl8tnfO{ sfg"g adf]lhd ;fdflhs k'gM:yfkgf / Ifltk"lt{
;lxtsf] Gofo kfpg] xs x'g]5 .

kl/R5]b – #
cfk/flws if8\oGq, pBf]u, b'?T;fxg / dltof/
##= cfk/flws if8\oGq ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} cfk/flws if8\oGq ug{ x'Fb}g .
-@_ b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmx?n] s'g} s;"/ ug{ jf u/fpg dGh'/ u/L s'g}

]Pshgf dfq jf b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmx?n] s'g} sfo{ u/]df lghx?n] cfk/flws
if8\oGq u/]sf] dflgg] 5 .
-#_ h3Go jf uDeL/ k|s[ltsf] s;"/sf] cfk/flws if8\oGq ug]{ jf u/fpg]
JolQmnfO{ o; ;+lxtfdf cGoq 5'6}[ ;hfosf] Joj:yf ePsf]df ;f]xL adf]lhd /
gePsf]df b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

11
www.lawcommission.gov.np

-s_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] eP To:tf] s;"/ u/]


;/xsf] ;hfo,
-v_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/ geO{ cGo s;"/ ePsf]df
To:tf] s;"/ To:tf] if8\oGq sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf jf To;}sf]
;Defljt kl/0ffd:j?k ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/ afkt x'g]
;hfo,
-u_ cfk/flws if8\oGq adf]lhdsf] s;"/sf] cltl/Qm cGo s;"/ klg
ePsf]df To:tf] s;"/ klg ;f]xL if8oGq sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf
jf To;}sf] ;Defljt kl/0ffd:j?k ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/sf]
;d]t yk ;hfo,
-3_ cfk/flws if8oGq ug]{ sfo{ k"/f eO{ g;s]sf] ePdf To:tf] s;"/df
x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo .
#$= s;"/ ug]{ pBf]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/ ug{] pBf]u ug{ x'Fb}g .
-@_ h'g s;"/sf] pBf]u ePsf] xf] To:tf] s;"/ x'g c;Dej ePdf klg pBf]u
u/]sf] dflgg]5 .
-#_ o; ;+lxtfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;"/ ug{ pBf]u ug]{ jf
u/fpg] JolQmnfO{ To:tf]] s;"/sf] nflu tf]lsPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
#%= b'?T;fxg lbg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ s'g} s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ s'g} s;"/ ug{ pS;fPdf
lghn] b'?T;fxg lbPsf] dflgg]5 .
-#_ b'?T;fxg lbg] JolQmnfO{ o; ;+lxtfdf 5'§} ;hfosf] Joj:yf ul/Psf]df
;f]xL adf]lhd / gul/Psf]df b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ b'?T;fxg lbP adf]lhd s;"/ ePsf] eP lgh :jo+n] s;"/ u/]
;/xsf] ;hfo,
-v_ b'?T;fxg lbP adf]lhd s;"/ eO{ g;s]sf]df ;f] s;"/sf nflu
tf]lsPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo .

12
www.lawcommission.gov.np

-$_ s'g} JolQmnfO{ Pp6f s;"/ ug{ b'?T;fxg lbPsf]df To:tf] JolQmn] To:tf]
b'?T;fxgsf] k|efj jf ;Defljt kl/0ffd :j?k s'g} csf]{ s;"/ u/]df b'?T;fxg lbg]
JolQmnfO{ To:tf] s;"/ klg lgh :jo+n] u/] ;/x ;hfo x'g]5 .
#^= dltof/ x'g gx'g] M -!_ s'g} JolQm s'g} s;"/sf] dltof/ x'g' x'Fb}g .
-@_ s'g} s;"/ ug]{ lgotn] To:tf] s;"/ jf cGo s;"/ ug{ ;xof]u k'¥ofpg] jf
s;"/ ul/;s]kl5 s;"/bf/nfO{ eufpg], n'sfpg] jf s;"/ ug{ jf u/fpg ;fwg
pknAw u/fpg] jf cGo s'g} lsl;dn] ;xof]u k'¥ofpg] JolQm dltof/ dflgg]5 .
-#_ dltof/nfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ cfk/flws if8\oGqdf ;+nUg eO{ s;"/ ug{], ;fwg jf 7fFp
pknJw u/fOlbg], h;sf] la?4 s;"/ ul/Psf] xf] To:tf]
JolQmnfO{ lghL /Iffsf] clwsf/af6 al~rt u/fpg] jf s;"/
ug{ cfb]z jf ;Nnfx lbg]nfO{ To:tf] s;"/ lghn] u/] ;/xsf]
;hfo,
-v_ v08 -s_ df n]lvPsf] afx]s cGo dltof/ eP s;"/ eP u/]sf]
sfddf lghsf] ;+nUgtfsf] dfqf cg';f/ To:tf] s;"/ u/] afkt
x'g] ;hfosf] a9Ldf cfwf;Dd ;hfo .
#& xbDofb nfu" x'g] M o; ;+lxtfdf s'g} s;"/sf ;DaGwdf Joj:yf ul/Psf] ph'/ug]{
xbDofb To:tf] s;"/sf] if8\oGq, pBf]u, b'?T;fxg jf dltof/sf] ;DaGwdf ;d]t nfu"
x'g]5 .

kl/R5]b–$
s;"/sf] uDeL/tf a9fpg] tyf 36fpg] cj:yfx?
#*= s;"/sf] uDeL/tf a9fpg] cj:yf M o; ;+lxtfsf] k|of]hgsf nflu b]xfosf cj:yfx?
ljBdfg /x]df s;"/sf] uDeL/tf a9fPsf] dflgg] 5 M–
-s_ /fi6«klt jf ;/sf/ k|d'v jf ljb]zL /fHo k|d'vsf] la?4 s;"/ u/]sf],
-v_ /fi6«klt jf ;/sf/ k|d'v jf ljb]zL /fHo k|d'vsf] pkl:yltdf s;"/
u/]sf],
-u_ ljZjf;sf] b'?kof]u u/L s;"/ u/]sf],

13
www.lawcommission.gov.np

-3_ s'g} ;fj{hlgs kbsf] nfe p7fO{ jf b'?kof]u u/L s;"/ u/]sf],
-ª_ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] cfk\mgf] kbLo st{Jo kfng ug{
nfu]sf]df afwf k'¥ofpg] jf lghnfO{ s'g} u}/sfg"gL sfd ug{ nufpg]
lgotn] s;"/ u/]sf],
-r_ s'g} ;/sf/L sfof{no, ;fj{hlgs sfof{no jf wfld{s :yndf s;"/
u/]sf],
-5_ kfFr jf kfFreGbf a9L JolQmx? ;d"xdf cfj4 eO{ s;"/ u/]sf],
-h_ ;fj{hlgs zflGt vnalnPsf], af9L, klx/f], e"sDk jf To:t} k|s[ltsf]
b}jL k|sf]k ePsf]] dxfdf/L k}mlnPsf], clgsfn k/]sf] jf To:t}
lsl;dsf] cGo s'g} ;Í6sf] nfe lnO{ s;"/ u/]sf],
-em_ xftxltof/ jf ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ ;fydf lnO{ jf k|of]u u/L jf
ljB't k|jfx u/L jf ljB'tLo pks/0f k|of]u u/L s;"/ u/]sf] jf
xftxltof/ jf ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ lnPsf] dflg;sf] d2taf6
s;"/ u/]sf],
-`_ Ps k6s s}b ;hfo kfPsf] s;"/bf/n] k'gM s;"/ u/]sf],
-6_ s'g} kfl/tf]lifs jf cfZjf;g jf nfe kfO{ jf nfe kfpg] k|nf]egdf
k/L s;"/ u/]sf],
-7_ cfk\mgf] ;+/If0f jf lgoGq0fdf /x]sf] JolQm jf lhDdfdf /x]sf] ;DklQsf]
la?4 s;"/ u/]sf],
-8_ s;}nfO{ oftgf lbO{ jf qm"/, cdfgjLo jf ckdfghGo Jojxf/ u/L
s;"/ u/]sf],
-9_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L s;"/ u/]sf],
-0f_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L JolQmsf la?4 s;"/ u/]sf],
-t_ s;}nfO{ ckx/0f u/L jf z/L/ aGws lnO{ s;"/ u/]sf],
-y_ y'gf, lx/f;t, s}b jf lgoGq0fdf /x]sf] JolQm la?4 s;"/ u/]sf],
-b_ s'g} JolQmsf] ;'/Iffsf] st{Jo ePsf JolQmn] cfk"mn] ;'/Iff ug'{ kg]{
JolQmsf] la?4 s;"/ u/]sf],

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

14
www.lawcommission.gov.np


-w_ s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfosf] cl:tTj g} ljgfz ug]{ u/L hfltxTof
-h]gf];fO8_ sf] p2]Zon] s;"/ u/]sf],
-g_ s'g} hft, hflt, wfld{s jf ;fF:s[lts ;d'bfo la?4 3[0ff pTkGg ug]{
p2]Zon] s;"/ u/]sf],
-k_ dfgjtf lj?4sf] s;"/ u/]sf],
-km_ lgof]lht jf ;Ël7t ?kdf s;"/ u/]sf],
-a_ krxQ/ jif{dflysf] j[4fj:yf jf zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfn] ubf{
xf]; 7]ufgdf g/x]sf] jf ckfËtfsf] sf/0fn] cfkm\gf] arfp ug{ ;Sg]
l:yltdf gePsf] JolQm jf afnaflnsfsf] lj?4 s;"/ u/]sf],

-e_ ;jf/L jf ljdfg b'3{6gf jf k|fs[lts k|sf]k kbf{ p4f/ ug]{ sfddf
vl6Fbf s;"/ u/]sf],
-d_ Psk6s s'g} s;"/af6 kLl8t e};s]sf] JolQmsf la?4 ;f]xL s;"/bf/n]
csf]{ s;"/ u/]sf] .
#(= s;"/sf] uDeL/tf 36fpg] cj:yf M o; ;++lxtfsf] k|of]hgsf] nflu b]xfosf cj:yfx?
ljBdfg /x]df s;"/sf] uDeL/tf 36fPsf] dflgg]5 M–
-s_ s;"/bf/sf] pd]/ c7f/ jif{eGbf sd jf krxQ/ jif{eGbf dfly ePsf],
-v_ s;"/bf/sf] s;"/ ug]{ lgot gePsf],
-u_ h'g JolQmsf] la?4 s;"/ ePsf] 5 To:tf]] JolQmn] s;"/bf/nfO{ s;"/
x'g'eGbf tTsfncl3 pQ]lht u/]sf] jf wDsL lbPsf],
-3_ s;"/bf/ jf lghsf] s'g} glhssf] gft]bf/sf la?4 ul/Psf] s'g} uDeL/
s;"/sf] k|ltsf/sf] ?kdf tTsfn} s;"/ ePsf],
-ª_ s;"/bf/n] :j]R5fn] s;"/ :jLsf/ u/]sf] jf To:tf]] s;"/ u/] afkt
kZrftfk u/]sf],
-r_ s;"/bf/n] ;DalGwt clwsf/L ;dIf cfTd;d{k0f u/]sf],
-5_ s;"/bf/n] cfk"mn] u/]sf] s;"/ :jLsf/ u/L kLl8tnfO{ Ifltk"lt{
lbO;s]sf] jf lbg d~h'/ u/]sf],


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

15
www.lawcommission.gov.np

-h_ zf/Ll/s, dfgl;s tyf ckfËtfsf] sf/0fn] ubf{ s;"/bf/sf] Ifdtf x«f;
ePsf],
-em_ kLl8t kIf / ;dfhnfO{ x'g uPsf] xflg, gf]S;fgLsf] dfqf pNn]vgLo
gb]lvPsf],
-`_ cbfntdf ;fFrf] s'/f JoQm u/L Goflos k|s[ofdf ;xof]u k'¥ofPsf],
-6_ s;"/ :jLsf/ u/L eljiodf kmf}hbf/L s;"/ gug]{ k|ltj¢tf JoQm
u/]sf],
-7_ s;}sf] axsfp jf bafadf ck/fw u/]sf] .

kl/R5]b– %
;hfo / cGTfl/d Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf
$)= ;hfosf k|sf/ M -!_ o; ;+lxtfdf plNnlvt s;"/ u/] afkt x'g] ;hfo b]xfo
adf]lhd x'g] 5g\ M–
-s_ hGd s}b,
-v_ s}b,
-u_ hl/afgf,
-3_ s}b / hl/afgf,
-ª_ Ifltk"lt{,
-r_ hl/afgf jf Ifltk"lt{ glt/] afktsf] s}b,
-5_ s}bsf] ;§f ;'wf/ u[x jf ;fd'bflos ;]jf .
-@_ sfg"gdf s'g} s;"/ afkt ;j{:jsf] ;hfo x'g] /x]5 eg] of] ;+lxtf k|f/De
ePkl5 To:tf] s;"/df ;hfo ubf{ ;j{:j x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ps ?k}ofFFeGbf sd
hl/afgf / Ps lbgeGbf sd s}b x'g] u/L ;hfo ul/g] 5}g .
$!= hGd s}b x'g] M o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s'g}
s;"/ ug{] s;"/bf/nfO{ hGds}bsf] ;hfo ubf{ To:tf] s;"/bf/ hLljt /x];Dd s}b ug{'
kg{]5 M–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

16
www.lawcommission.gov.np

-s_ qm"/ oftgf lbO{ jf lgd{dtfk"j{s Hofg df/]sf],


-v_ jfo'ofg ckx/0f u/L jf jfo'ofg ljikmf]6 u/L Hofg df/]sf],
-u_ ckx/0f u/L jf z/L/aGws lnO{ Hofg df/]sf],
-3_ ;fj{hlgs ?kdf pkef]u x'g] k]o jf vfB kbfy{df ljif xfnL Hofg
df/]sf],

-ª_ s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfosf] cl:tTj g} ljgfz ug]{ u/L hfltxTof
-h]gf];fO8_ u/]sf] jf ug]{ p2]Zon] s;"/ u/]sf] jf
-r_ hjh{:tL s/0fL u/L Hofg df/]sf] .
$@= hGDf s}bsf] u0fgf M bkmf $! df plNnlvt cj:yfdf afx]s hGd s}bsf] ;hfo u0fgf
ubf{ kRrL; jif{{ s}b ;hfo x'g] u/L u0fgf ug{' kg{]5 .

$#= PsLs[t s;"/ afkt yk ;hfo x'g] M -!_ s'g} JolQmn] Pp6} jf/bftdf PseGbf a9L
s;"/ u/]df To:tf] JolQmn] PsLs[t s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] PsLs[t s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ ;hfo ubf{
;a}eGbf a9L ;hfo x'g] s;"/ afktsf] ;hfo / To;kl5sf] clwstd ;hfo x'g] csf]{
s;"/ afktsf] ;hfosf] cfwf ;hfo yk u/L ;hfo ug{' kg]{5 .
t/ hGds}bsf] ;hfo x'g] cj:yfsf] s;"/bf/sf] xsdf of] pkbkmf nfu" x'g]
5}g .

$$= yk ;hfo x'g] M -!_ h3Go jf uDeL/ s;"/df ;hfo kfPsf] JolQmn] csf]{ s;"/ u/]df
lghn] kl5Nnf] k6s u/]sf] s;"/df x'g] ;hfosf] bf]Aa/;Dd ;hfo x'g]5 .
t/ hGd s}bsf] ;hfo kfPsf] s;"/bf/sf] xsdf of] bkmf nfu" x'g] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ afx]s cGo s;"/df ;hfo kfPsf] JolQmn]
To:tf] ;hfo e'Qmfg u/]sf] kfFr jifl{\eq csf]{ s;"/ u/]df lghnfO{ kl5Nnf] k6s
u/]sf] ;hfosf] bf]Aa/;Dd ;hfo x'g]5 .æ
$%= afnaflnsfnfO{ x'g] ;hfo M -!_ sfg"g adf]lhd s;"/ 7xl/g] s'g} sfd ug]{ JolQmsf]
pd]/ To:tf] sfd ubf{sf avt bz jif{ k'u]sf] /x]g5 eg] lghnfO{ s'g} ;hfo x'g]
5}g .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

17
www.lawcommission.gov.np


-@_ bz jif{ jf bz jif{eGbf dfly / rf}w jif{eGbf sd pd]/ ePsf] JolQmn]
sfg"g adf]lhd hl/afgf x'g] s'g} s;"/ u/]sf]df hl/afgf gu/L lghnfO{ ;DemfO{
a'emfO{ ug{' kg]{5 / s}b x'g] s;"/ u/]sf]df s;"/ x]/L 5 dlxgf;Dd s}b ;hfo ug{ jf
s}b gu/L a9Ldf Ps jif{;Dd ;'wf/ u[xdf /fVg ;lsg]5 .
-#_ rf}w jif{ jf rf}w jif{eGbf dfly / ;f]¥x jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmn]

========= s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd x'g]
;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
-$_ ;f]x| jif{ jf ;f]x| jif{eGbf dfly / c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmn]

========= s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd x'g]
;hfosf] b'O{ ltxfO{ ;hfo x'g]5 .

-%_ pkbkmf -@_, -#_ / -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]x| jif{
pd]/ k"/f gePsf afnaflnsfnfO{ ;hfo ubf{ h3Go s;"/, uDeL/ s;"/ jf k6s]
?kdf s;"/ u/]sf]df afx]s s}bsf] ;hfo ug{' x'Fb}g .

$^= hl/afgf afkt s}b ug{ ;lsg] M -!_ s'g} s;"/bf/nfO{ tf]lsPsf] hl/afgf lghsf]
;DklQaf6 c;"n pk/ ul/g]5. lghsf] s'g} ;DklQ gePdf jf To;/L hl/afgf
afktsf] /sd lghaf6 c;"n pk/ x'g g;s]df lghnfO{ s}b ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b lgwf{/0f ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–

-s_ s}b / hl/afgf b'j} ;hfo x'g] 7x/ ePsf] s;"/df hl/afgf
glt/] afktsf] s}b lgwf{/0f ubf{{ bz jif{eGbf a9L gx'g] u/L s}b
ug'{ kg]{5 .
-v_ s}b jf hl/afgfdWo] s'g} jf b'j} ;hfo x'g ;Sg] s;"/df
hl/afgf dfqsf] ;hfo eO{ To:tf] hl/afgf glt/] afktsf] s}b
lgwf{/0f ubf{ To:tf]] s;"/df x'g ;Sg] s}bsf] pkNnf] xbsf]
cfwfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

18
www.lawcommission.gov.np

-u_ hl/afgf dfq ;hfo x'g] s;"/df hl/afgfsf] ;hfo eO{ ;f]
glt/] afkt s}b lgwf{/0f ubf{{ b'O{ jif{eGbf a9L gx'g] u/L s}b
ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg c7f/ jif{ pd]/ gk'u]sf]
afnaflnsfsf] xsdf hl/afgf afkt s}b ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{ kg]{5 M–
-s_ hl/afgf dfq x'g] jf s}b jf hl/afgfdWo] s'g} Ps
;hfo x'g] s;"/df hl/afgf glt/]sf]df s}b gu/L
hl/afgf ldgfx ug'{ kg]{5 .
-v_ s}b jf hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g] s;"/df hl/afgf dfq

;hfo ePsf]df To:tf] hl/afgf glt/] afkt s}b
lgwf{/0f ug'{ kbf{ tLg dlxgfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{
kg]{5 .
-u_ rf}w jif{ pd]/ k'u]sf] t/ c7f/ jif{eGbf sd pd]/
ePsf] JolQmnfO{ pkbkmf -@_ adf]lhd s}b lgwf{/0f ubf{{
c7f/ jif{ pd]/ k'u]sf] JolQmnfO{ ug'{' kg]{ s}b ;hfosf]
cfwfeGbf a9L gx'g] u/L s}b ug'{ kg]{5 .
$&= ;hfo 5'6 lbg ;lsg] M -!_ s'g} s;"/bf/n] cfk"mn] u/]sf] s;"/ :jLsf/ u/L To:tf]
s;"/sf ;DaGwdf k|df0f h'6fpg, cGo cleo'Qm jf To;sf] lu/f]x jf dltof/nfO{
kqmfp ug{ jf cg';GWffg jf cleof]hg kIf jf cbfntnfO{ ;3fp k'¥ofPsf]df sfg"g
adf]lhd x'g] ;hfosf] a9Ldf krf; k|ltzt;Dd ;hfo 5'6 lbg ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s;"/bf/n]
;hfodf 5'6 kfpg ;Sg] 5}g M–
-s_ pkbkmf -!_ cGtu{t Ps k6s ;hfo 5'6 kfO;s]sf],
-v_ s}b ;hfo x'g] s;"/df bf]ifL 7x/ eO{ s}b e'Qmfg u/]sf] cjlw
tLg jif{ k"/f gu/]sf],
-u_ h'g s;"/df ;hfo 5'6 dfu ul/Psf] xf] ;f]xL k|s[ltsf] s;"/df
Ps k6s ;hfo kfO;s]sf] .

19
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfodf 5'6 lbFbf cleo'Qmn] cg';Gwfg jf k'k{Ifsf]
s'g cj:yfdf s;"/ :jLsf/ u/]sf] xf] / s:tf] kl/l:yltdf To:tf] s;"/ :jLsf/ u/]sf]
xf] To:tf] s'/fnfO{ ;d]t ljrf/ ug'{ kg]{5 .

$*= cGtl/d Ifltk"lt{sf] nflu cfb]z lbg ;Sg] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/ ePsf] sf/0faf6 To:tf] s;"/af6 kLl8t JolQm jf
lghdf cfl>t JolQmnfO{ tTsfn pkrf/ u/fpg' kg]{ ePdf jf Ifltk"lt{ jf s'g}
k|sf/sf] /fxt /sd lbg' k/]df To:tf] JolQmnfO{ cf}ifwf]krf/ u/fpg jf cGtl/d ?kdf
Ifltk"lt{ jf /fxt /sd pknAw u/fpg cbfntn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z ePdf s;"/af6 kLl8t jf lghsf cfl>t
JolQmnfO{ kmf}hbf/L s;"/df ;hfo lgwf{/0f / sfof{Gjog ;DaGwL k|rlnt sfg"g
adf]lhd :yfkgf ePsf] kLl8t /fxt sf]ifaf6 Ifltk"lt{ jf /fxt /sd pknAw u/fpg'
kg]{5.
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd pknAw u/fOPsf] Ifltk"lt{ jf /fxt /sd cbfntaf6
km};nf x'Fbf cleof]u nfu]sf] JolQm s;"/bf/ 7x/ ePdf To:tf] s;"/bf/nfO{ km};nf
ePsf] k}+tL; lbgleq To:tf] /sd kLl8t /fxt sf]ifdf hDdf ug{ cbfntn] cfb]z
lbg]5.
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cbfntn] cfb]z lbPsf]df To:tf] s;"/bf/n] Ifltk"lt{
jf /fxt afktsf] /sd kLl8t /fxt sf]ifdf hDdf ug{' kg]{5 / lghn] ;f] cjlwdf
To:tf] /sd hDdf gu/]df km};nf ePsf] ;f7L lbgleq To:tf] s;"/bf/sf] h'g;'s}
hfoh]yfaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ug{' kg]{5.
-%_ o; bkmf adf]lhd Ifltk"lt{ jf /fxt /sd kfPsf] JolQmn] em'§f ph'/L
u/]sf] 7x/]df jf jf/bft :yflkt gePdf lghn] Ifltk"lt{ jf /fxt afkt kfPsf] /sd
lkmtf{ ug{ cbfntn] cfb]z lbg]5.
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cbfntn] cfb]z lbPsf]df To:tf] JolQmn] Ifltk"lt{ jf
/fxt afkt kfPsf] /sd km};nf ePsf] k}+tL; lbgleq kLl8t /fxt sf]ifdf lkmtf{ ug{'
kg]{5 / lghn] ;f] cjlwdf To:tf] /sd lkmtf{ gu/]df km};nf ePsf] ;f7L lbgleq
To:tf] JolQmsf] h'g;'s} hfoh]yfaf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;'n pk/ ug{' kg]{5.


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

20
www.lawcommission.gov.np

efu –@
kmf}hbf/L s;"/x?
kl/R5]b – !
/fHo lj?4sf s;"/
$(= ;fj{ef}d;Qf, cv08tf jf /fli6«o Pstf pk/ vnn ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf]
:jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf jf /fli6«o Pstfdf vnn kfg]{
lgotn] dflg;, xftxltof/ / v/vhfgf hDdf ug{, xftxltof/ ;lxt ;}lgs jf
cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug{ jf To:tf] sfo{ ug]{ pBf]u ug{' x'Fb}g .
-@_ s;}n] g]kfnsf] :jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf
jf /fli6«o Pstfdf vnn kfg{ ;Sg] u/L s'g} ljb]zL /fHo, ;/sf/ jf ;Ël7t zlQm;Fu
ldnL s'g} k|sf/sf] if8\oGq ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-#_ s;}n] pkbkmf -!_ jf -@_ cGtu{tsf] s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg' x'Fb}g .
-$_ s;}n] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf, /fli6«otf jf
/fli6«o Pstf, g]kfnsf] :jfwLgtf, :jfledfg jf ;ª\3Lo OsfO{larsf] ;';DaGw vnn
kg{ ;Sg] u/L juL{o, hftLo, wfld{s, If]qLo, ;fDk|bfoLs / o:t} c? s'g} cfwf/df
3[0ff, å]if jf cjx]ngf pTkGg x'g] s'g} sfd sf/afxL ug{ jf u/fpg jf To:tf] ug]{
pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg jf To:tf] sfd ug]{ if8oGq ug{ jf ljleGg hft, hflt
jf ;Dk|bfolarsf] ;'';DaGw vnn ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo
x'g]5 M–
-s_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,
-v_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv
?k}ofF;Dd hl/afgf,
-u_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .
%)= /fhb|f]x M -!_ g]kfn ;/sf/ jf ;+j}wflgs ;+/rgfnfO{ kN6fpg] lgotn] s;}n] ;}lgs,
cw{;}lgs jf cfk/flws ansf] k|bz{g jf k|of]u u/L s'g} cJoj:yf pTkGg ug{ jf

21
www.lawcommission.gov.np

xftxltof/ ;lxt ;}lgs jf cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug{ jf To:tf] if8\oGq jf pBf]u
ug{ jf u/fpg jf b'?T;fxg lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kRrL; jif{;Dd s}b x'g]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf] sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf s;}n] n]v]/,
jrgn], cfsf/ jf lrXgåf/f jf c? s'g} lsl;daf6 lg/fwf/ jf ck|dfl0ft s'/f b]vfO{
g]kfn ;/sf/k|lt 3[0ff, å]if jf cjx]ngf ug{ jf u/fpg jf To:tf] pBf]u ug{ u/fpg
x'Fb}g .
t/ o; pkbkmfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] g]kfn ;/sf/sf] :j:y / dof{lbt
cfnf]rgf u/]sf]nfO{ s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
%!= /fi6«lxt k|lts"n sfd ug{ gx'g] M -!_ s;}n] /fi6«lxt k|lts"n x'g] s'g} sfd ug{' jf
u/fpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/] jf u/fPdf
/fi6«lxt k|lts"n sfd u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ g]kfnsf] :jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs
cv08tf, /fli6«otf, :jfwLgtf, :jfledfg jf g]kfnsf]
cGt//fli6«o 5lj pk/ ckdfg x'g], xf]Rofpg] jf 3[0ff jf å}if
km}nfpg],
-v_ g]kfnsf] cGt//fli6«o ;Ldf cltqmd0f ug]{ jf l5d]sL d'n's;Fu
;xdlt ePsf] cj:yfdf afx]s ;Ldf:tDe x6fpg] jf
;Ldf:tDe /flvPsf] 7fpF kl/jt{g ug]{ jf g]kfnsf] ef}uf]lns jf
k|fb]lzs cv08tf pk/ k|lts"n x'g] u/L ;Ldf:tDe kl/jt{g
ug]{ .
-#_ g]kfnsf] k|ltlglwTj u/L g]kfndf jf ljb]zL d'n'sdf s'g} v]nf8L jf
v]nf8Lx?;Fu k|lt:kwf{ ug{ s'g} v]n v]Ng] g]kfnL v]nf8L jf v]nf8Lx?sf] ;d"xn]
To:tf] v]nsf] k|lt:kwf{af6 cfpg] :jfefljs kl/0ffdnfO{ k|lts"n x'g] u/L ldnf]dtf]df
jf s;}sf] k|nf]egdf jf s'g} afhL lhtfpg] jf x/fpg] u/L To:tf] v]n v]Ng jf

22
www.lawcommission.gov.np

v]nfpg xF'b}g / To;/L s'g} v]n v]lnPsf] /x]5 eg] /fli6«o lxt lj?4sf] s;"/ ePsf]
dflgg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfosf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-v_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP tLg jif{;Dd s}b / tL;
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .
-%_ s;}n] pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ubf{ s'g} /sd n]gb]g u/]sf]
ePdf pkbkmf -$_ adf]lhdsf] ;hfosf cltl/Qm n]gb]g u/]sf] /sd ;d]t hkmt
x'g]5 .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ cfb]z jf lgb]{zg lbg], To:tf] s;"/ ug{
b'?T;fxg lbg] jf pS;fpg], To:tf] s;"/ ug{ d2t ug]{ JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x
;hfo x'g]5 .
-&_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQm jf
g]kfnnfO{ k|ltlglwTj ug]{ JolQmn] ljb]zdf uPsf avt u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ tLg
jif{;Dd yk s}b x'g]5 .
%@= hfltxTof ug{ gx'g] M -!_ s;}n] klg hfltxTof -h]gf];fO8_ sf] s;"/ ug{' jf u/fpg'
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s'g} hft, hflt, ;Dk|bfo jf wld{s
;d"xsf] cl:tTj k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ljgfz ug]{ lgotn] b]xfosf] s'g} sfd u/]df jf
To;sf] pBf]u jf if8oGq u/]df hfltxTofsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ Ps} k6s jf k6sk6s u/L To:tf] ;d"xsf ;b:ox?sf]
of]hgfa4 ?kdf cfdxTof u/]df,
-v_ Ps} k6s jf k6sk6s u/L of]hgfa4 ?kdf To:tf] ;d"xsf
;b:ox?sf] zf/Ll/s cËeË u/]df jf lghx?nfO{ zf/Ll/s jf
dfgl;s czQm agfPdf,

23
www.lawcommission.gov.np

-u_ To:tf] ;d"xsf ;b:ox?sf] k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ef}lts ljgfz


x'g] cfFsng u/L To:tf ;b:ox?n] k|of]u ug]{ kfgL, vfBfGg,
OGwg, cf}iflw h:tf cTofjZos j:t'sf] cfk"lt{ jf cfjfudgdf
cj/f]w u/L To:tf ;d"xsf ;b:osf] hLjg ofkgsf zt{x?nfO{
lgof]lht ?kdf si6k|b agfPdf,
-3_ :j}R5fn] ckgfPsf] kl/jf/ lgof]hgsf ;fwg k|of]u u/]sf]df
afx]s To:tf ;d"xleq lzz'x?sf] hGd /f]Sg] lgotn] To:tf
;d"xsf ;b:ox?nfO{ ha/h:tL ue{ lg/f]ws pkfo ckgfpg
afWo kfl/Pdf,
-ª_ To:tf ;d"xaf6 hlGdPsf afnaflnsfnfO{ ha/h:tL csf]{
;d"xdf x:tfGt/0f u/]df .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ v08 -s_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,
-v_ v08 -v_ adf]lhdsf] s;"/ eP o; ;+lxtf adf]lhd zf/Ll/s
cËeË jf s'6lk6 afkt x'g] ;hfodf yk kfFr jif{;Dd s}b /
krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-u_ v08 -u_, -3_ jf -ª_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{;Dd s}b .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ s'g} JolQm jf s'g} ;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf]
cfb]z jf lgb]{zgaf6 ePsf] /x]5 eg] To:tf] lgb]{zg lbg] JolQm jf To:tf] ;d"xsf]
lhDd]jf/ JolQm jf JolQmx?nfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x ;hfo x'g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ;fd'lxs ?kdf jf ljleGg JolQmx?sf]
;+nUgtfdf ePsf] /x]5 eg] To:tf] s;"/df ;+nUg k|To]s JolQm ;dfg ?kdf s;"/bf/
dflgg]5 .
-^_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] eP
lghn] cfkm"eGbf dflysf] clwsf/Lsf] cfb]z kfngf ug]{ jf sfg"g / Joj:yf sfod
ug]{ jf sfg"g sfof{Gjog ug]{ l;nl;nfdf To:tf] s;"/ ePsf] bfaL lng ;Sg] 5}g /
lghn] To:tf] bfaL lnPsf] cfwf/df ;hfoaf6 5'6 jf pGd'lQm kfpg] 5}g .

24
www.lawcommission.gov.np

%#= g]kfn lj?å o'4 ug{ jf g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /fHosf ;]gfnfO{ ;xfotf ug{ gx'g] M -
!_ s;}n] g]kfn la?4 xftxltof/ p7fO{ o'4 ug{ jf o'4 ug{] 3f]if0ff ug{, o'4 ug]{
pBf]u ug{ jf wDsL lbg jf g]kfn la?4 o'4 ug]{ lgotn] xftxltof/, v/vhfgf hDdf
ug{ jf ;}lgs jf cw{;}lgs ;Ë7g lgdf{0f ug'{ x'Fb}g .
-@_ s;}n] o'4 l:yltsf] 3f]if0ff ePsf] jf gePsf] h'g;'s} cj:yfdf klg
g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /x]sf s'g} ljb]zL ;]gfnfO{ s'g} lsl;dsf] ;fdl/s jf ;}lgs
;"rgf lbg jf cGo s'g} lsl;daf6 ;xfotf ug{ jf To;sf] pBf]u ug{ x'Fb}g .
-#_ g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /x]sf] /fHo, To:tf] /fHosf gful/s jf ;Ël7t
;+:yf;Fu ;DaGw /fVg, sf/f]af/ ug{ jf To:tf] /fHosf j:t' jf ;]jf k}7f/L jf k|fKt
ug{ g;Sg] u/L g]kfn ;/sf/af6 3f]if0ff ePsf]df s;}n] To:tf] /fHo, gful/s jf
;+:yf;Fu To:tf] ;DaGw /fVg, sf/f]af/ ug{ jf To:tf j:t' jf ;]jf k}7f/L jf k|fKt ug{
x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hGd s}b /
pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL; jif{;Dd s}b / Ps
nfv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
%$= ldq /fi6« la?4 o'4 jf ljb|f]x ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] e"dL k|of]u u/L g]kfn;Fu
bf}To ;DaGw ePsf] ldq /fi6« la?4 xftxltof/ p7fO{ o'4 ug{, To;sf] wDsL lbg jf
o'4 ug]{ pBf]u ug{ jf lab|f]x ug{ jf ;f]sf] pBf]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
%%= ;}lgs jf k|x/LnfO{ e8sfpg gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L jf ;z:q
k|x/L an, g]kfndf axfn /x]sf ;}lgs, k|x/L jf ;z:q k|x/L hjfg jf clws[tnfO{
g]kfnL ;]gf jf g]kfn k|x/L jf ;z:q k|x/L an, g]kfn 5f8L efUg jf e8\sfpg jf
cg'zf;g eË ug{ b'?T;fxg lbg jf st{Joaf6 ljrlnt u/fpg] pBf]u ug{ jf To;/L
;]gf jf k|x/L jf anaf6 efu]sf] JolQm xf] eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ sf/0f eO{
To:tf] JolQmnfO{ cf>o lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

25
www.lawcommission.gov.np

%^= hf;";L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ;'/Iff jf ef}uf]lns jf k|fb]lzs
cv08tfdf vnn kfg{] jf g]kfnsf] lxtdf s'g} k|lts"n c;/ kfg]{ lgotn] jf To:tf]
x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf s'g} ljb]zL /fHo jf cGt//fli6«o ;+3, ;+:yfsf] k|nf]egdf
k/L s;}nfO{ g]kfnsf] ;}lgs l:ylt, ;fdl/s Joj:yf jf cfGtl/s ;'/Iffsf] ljifo jf
g]kfn ;/sf/n] /fhgLlts, cfly{s jf s"6gLlts b[li6sf]0fn] uf]Ko /fVg kg]{ ljifo jf
uf]Ko lnvt jf sfg"g adf]lhd uf]Ko /x]sf] jf /fVg' kg]{ ljifosf] ;"rgf lbg jf
To;sf] if8\oGq jf pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg jf To:tf] ;"rgf lbg] lgotn] cGo
s'g} sfd ug{ x'Fb}g / u/]df hf;";L u/]sf] dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
;hfo x'g]5 M–
-s_ g]kfnsf] ;}lgs l:ylt, ;fdl/s Joj:yf jf cfGtl/s ;'/Iffsf]
ljifosf ;DaGwdf hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL;
jif{;Dd s}b,
-v_ g]kfn ;/sf/n] /fhgLlts, cfly{s jf s"6gLlts b[li6sf]0fn]
uf]Ko /fVg' kg]{ ljifo jf cGo s'g} uf]Ko lnvtsf ;DaGwdf
hf;";L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFrb]lv bz jif{;Dd s}b,
-u_ v08 -s_ / -v_ afx]s cGo s'/fsf] hf;";L ug]{ jf u/fpg]

JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf,
-3_ s;}n] hf;";L ug{ nfu]sf] yfxf kfP/ klg g]kfn ;/sf/nfO{

To:tf] s'/fsf] hgfp glbg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b / Ps
nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf .
%&= /fi6«klt pk/ cfqmd0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«kltsf] Hofg lng jf Hofg
lng] pBf]u ug{ xF'b}g .
-@_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«kltnfO{ s'g} lsl;dn] ckx/0f ug'{ jf u/fpg' jf
lghsf] z/L/ aGws lng jf lng nufpg' xF'b}g .
-#_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«klt pk/ s'g} lsl;dn] cfqmd0f ug{' jf u/fpg' xF'b}g .

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

26
www.lawcommission.gov.np

-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JoltmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ eP hGds}b,
-v_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s;"/ eP bz jif{b]lv kGw| jif{;Dd s}b,
-u_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr jif{b]lv bz jif{;Dd
s}b .
%*= /fi6«klt jf ;+;bnfO{ wDsL lbg gx'g] M -!_ s;}n] g]kfnsf] /fi6«klt jf ;+;bnfO{
;+ljwfg tyf sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ sfo{ ;Dkfbg ug{af6 /f]s nufpg jf al~rt
ug{ jf s'g} vf; tl/sfaf6 sfo{ ;Dkfbg ug{ jfWo u/fpg s'g} lsl;dsf] an k|of]u
u/L jf gu/L s'g} lsl;dsf] wDsL lbg, 8/ jf qf; b]vfpg jf cGo s'g} lsl;dn]
bafj lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
jf ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;+;bÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfg adf]lhdsf]
;ª\3Lo ;+;b / k|b]z ;ef ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] Joj:yflksf–;+;bnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
%(= xbDofb M -!_ bkmf $(, %), %!, %@, %# / %& cGtu{tsf s;"/df hlxn] ;'s} klg
ph'/ nfUg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt bkmf afx]s o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo bkmf
cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] yfxf kfPsf]] ldltn] b'O{ jif{ gf3]kl5 ph'/
nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@
;fj{hlgs zflGt lj?4sf] s;"/
^)= u}/sfg"gL e]nf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] u}/sfg"gL e]nf ug{ x'Fb}g .
-@_ b]xfosf] s'g} sfd ug]{ p2]Zon] ePsf] kfFr hgf jf kfFr hgfeGbf a9L
JolQmx?sf] e]nfnfO{ u}/sfg"gL e]nf dflgg] 5 M–
-s_ ansf] k|of]u jf k|bz{g u/L jf hf]lvdL xftxltof/ k|bz{g u/L,

27
www.lawcommission.gov.np

-!_ /fi6«;]jsnfO{ sfg"gn] tf]s]sf] sfd ug{ jf st{Jo


kfngf ug{ glbg],
-@_ s;}sf] ;DklQ lng] jf sAhf ug]{,
-#_ s;}nfO{ af6f], kfgL, ;fj{hlgs oftfoft jf
;~rf/ jf cGo o:t} s'g} s'/f pkef]u ug]{ xsaf6
al~rt ug]{,
-$_ s'g} JolQmnfO{ sfg"gn] ug{ gx'g] sfd ug{ nufpg]
jf sfg"gn] ug{ kfpg] sfd ug{ glbg] .
-v_ s'g} sfg"g jf sfg"gL sf/afxLsf] sfof{Gjogdf afwf cj/f]w
v8f ug]{,
-u_ s}bsf] ;hfo x'g] s'g} s;"/ ug]{ .
-#_ u}/sfg"gL e]nf xf] eGg] s'/f yfxf kfpF+bf kfpF+b} s'g} JolQm To:tf] e]nfdf
;xefuL ePdf lghnfO{ xftxltof/ glnO{ ;xefuL ePsf] eP 5 dlxgf;Dd s}b /
kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / xftxltof/ lnP/ ;xefuL ePsf] eP Ps jif{;Dd
s}b jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-$_ s;}n] cfk"m ;xefuL geO{ s;}nfO{ Hofnf lbO{ jf c? s'g} lsl;dn]
k|nf]eg jf bjfjdf kf/L s'g} u}/sfg"gL e]nfdf ;xefuL u/fPdf lgh :jo+ To:tf]
u}/sfg"gL e]nfdf ;xefuL ePsf] dfgL pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .
^!= u}/sfg"gL e]nf /f]Sg] jf eË ug]{ cfb]z pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt
clwsf/Ln] s'g} u}/sfg"gL e]nfnfO{ /f]Sg jf eË ug{ cfb]z lbPsf]df s;}n] To:Tff]
e]nfdf /lx/xg jf ;xefuL x'g x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u}/sfg"gL e]nfdf /xL /xg], ;xefuL x'g] jf ;xefuL
x'g cfpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo
x'g]5 .
^@= k|To]s ;b:on] s;"/ u/]sf] dflgg] M u}/sfg"gL e]nfsf] s'g} ;b:on] To:tf] e]nfsf]
p2]Zo k|fKt ug{sf] nflu s'g} s;"/ u/]df To:tf] s;"/ x'Fbfsf] avt To:tf] s;"/ ug{
hfgLhfgL ;xof]u k'¥ofpg] ;f] e]nfsf k|To]s ;b:on] To:tf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
^#= x"nbËf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] x"nbËf ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

28
www.lawcommission.gov.np

-@_ s'g} u}/sfg"gL e]nfn] jf To:tf] e]nfsf] ;xefuLn] To:tf] e]nfsf] p2]Zo
k|fKt ug{] l;nl;nfdf an k|of]u u/]df jf ;fj{hlgs jf lghL ;DklQ tf]8kmf]8 jf
xflg, gf]S;fgL u/]df To:tf]] e]nfsf] k|To]s ;xefuLn] x"nbËf u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ k|To]s JolQmnfO{ hf]lvdL xftxltof/
lnO{ u/]sf] eP b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf / hf]lvdL
xftlxtof/ glnO{ u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
^$= x"nbËf ug{ b'?T;fxg lbg g'x'g] M -!_ s;}n] x"nbËf u/fpg] lgotn] jf x"nbËf x'g
;S5 eGg] hfgLhfgL s'g} JolQmnfO{ x"nbËf ug{ b'?T;fxg lbg xF'b}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd b'?T;fxg lbg] JolQmnfO{ x"nbËf eO;s]sf]df Ps
jif{;Dd / x"nbËf eO;s]sf] /x]g5 eg] 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd
hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
^%= ;fj{hlgs zflGt vnn kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] n]v]/, jrgn] jf cfsf/ jf lrXgåf/f
jf c? s'g} lsl;daf6 wd{, j0f{, hft, hflt, ;Dk|bfo jf efiffsf] cfwf/df g]kfnsf
ljleGg ju{, If]q jf ;d'bfosf JolQmx?sf larsf] ;';DaGWfdf vnn kfg]{ sfd ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /
bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} b]j:yn jf k"hf jf k|fy{gf ug]{ 7fpF jf
wfld{s, ;fF:s[lts rf8 jf ;df/f]x eO/x]sf] 7fpFdf u/]sf] eP pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b x'g]5 .
^^= /fi6«;]jsnfO{ afwf lj/f]w ug{ gx'g] M -!_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] st{Jo kfng ug]{
l;nl;nfdf u}/ sfg"gL e]nf /f]Sg], eË ug]{ jf x"nbËf /f]Sg] s'g} sfd ubf{ s;}n] afwf
lj/f]w k'¥ofpg jf k'¥ofpg] pBf]u ug'{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
^&= ;fj{hlgs :yfgdf cfjfudgdf afwf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ;8s, af6f]
3f6f], /Hh'dfu{, s]j'nsf/ dfu{, ljdfg:yn, /]Nj] jf hnkl/jxg dfu{ jf x'nfs / s'g}
;fj{hlgs ;]jfsf] ;~rfngdf s'g} lsl;dsf] 8/, qf;, eo b]vfO{ aGb ug{ jf s'g}

29
www.lawcommission.gov.np

lsl;daf6 ;fj{hlgs ;8s, af6f]3f6f], /Hh'dfu{, s]j'nsf/ dfu{, ljdfg:yn, /]Nj] jf


hnkl/jxg dfu{ cj?4 u/L k}bn ofqL, ;jf/L ;fwg jf kz'sf] cfjfudgnfO{ afwf
k'¥ofpg jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zn] afx]s ;fj{hlgs
7fpFdf s;}nfO{ k|j]z ug{ s'g} lsl;dn] afwf, cj/f]w ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
^*= ;fj{hlgs ;]jf cj?4 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ljB't jf b"/;~rf/ jf To:t}
k|s[ltsf cGo ;fj{hlgs ;]jf jf sfg"g adf]lhdsf] ;fj{hlgs ;]jf ;~rfngdf s'g}
lsl;dsf] 8/ qf;, b]vfO{ aGb ug{ jf s'g} lsl;dn] cj?4 ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
^(= sk\mo"{ pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ u}/sfg"gL e]nf jf x"nbËf jf zflGt eË x'g] cGo s'g}
sfdnfO{ /f]Sg sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] lbPsf] sk\mo"{ cfb]znfO{ s;}n]
hfgLhfgL pNnª\3g ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
&)= e'm¶f ckmafx k}mnfpg gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs zflGt eË ug]{, x"nbËf ug]{ jf
g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf jf ljleGg hft, hflt jf
;Dk|bfolarsf] ;'dw'/ ;DaGwnfO{ vnn kfg]{ lgotn] s;}nfO{ pS;fpg] u/L geP
gu/]sf] ckmafx k}mnfpg, k|rf/ k|;f/ ug{ jf gf/f h'n'z ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b

jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
&!= zflGt eË ug{ 3/, hUuf jf ;jf/L ;fwg lbg gx'g] M -!_ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs
zflGt eË ug{ jf x"nbËf ug{ nfu]sf] s'/f yfxf kfpFbf kfpFb} jf yfxf kfpg' kg]{
dgfl;a sf/0f x'Fbf xF'b} To:tf] JolQmnfO{ s;}n] klg cfk\mgf] 3/, hUuf, ;jf/L ;fwg
jf xftxltof/ pknJw u/fpg x'Fb}g .


मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

30
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
&@= ;+j]bgzLn ;fj{hlgs If]qdf dzfn h'n'z ug{ gx'g] M -!_ g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf,
ef}uf]lns jf k|fb]lzs cv08tf, ;'/Iff, ;fj{hlgs zflGt jf lzi6frf/sf] sf/0fn]
clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zaf6 ;+j]bgzLn ;fj{hlgs If]q egL tf]lsPsf]] s'g}
7fpFdf s;}n] ;fj{hlgs zflGt eË ug{] lgotn] dzfn h'n'z, cfuf]hGo jf
k|HjngzLn j:t' lnO{ h'n'z, ;ef ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

&#= cfjZos j:t' tf]8kmf]8 jf xflg, gf]S;fgL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] o; kl/R5]b
cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/L sfg"g adf]lhd cfjZos j:t' dflgg] s'g} j:t' jf
;fj{hlgs jf lghL ;DklQ xflg, gf]S;fgL, tf]8kmf]8 jf cfuhgL ug{ jf u/fpg jf
c? s;}nfO{ k|of]u u/L jf cfkm}Fn] To:tf] j:t' jf ;DklQ laufg{' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ o; kl/R5]b adf]lhdsf]
s;"/df x'g] ;hfodf yk Ps jif{ s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo
x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 To:tf] j:t' jf ;DklQsf] xflg, gf]S;fgL
eO;s]sf] /x]5 eg] To;sf] ljuf] adf]lhdsf] Ifltk"lt{ ;d]t lghaf6 e/fpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQm olsg ePsf]df ;f]xL JolQm /
To:tf] JolQm olsg gePsf]df To:tf] sfd ug{ pS;fpg] jf cfb]z lbg] JolQmn] s;"/
u/]sf] dflgg]5 .
&$= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

31
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b –#
;fj{hlgs clwsf/Lsf] clVtof/Lsf] cj1f ;DaGwL s;"/
&%= ;dfXjfg, Otnfogfdf OToflbsf] tfd]nLdf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd
hf/L ePsf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z tfd]n ubf{ jf
vfgtnf;L, a/fdb jf gfk gS;f jf ;h{ldg ubf{ jf jf/]G6 adf]lhd s;}nfO{ kqmfp
ubf{ s;}n] klg afwf la/f]w ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ /fi6«;]jsn] u/]sf] eP lghnfO{ tLg
dlxgf;Dd yk s}b ;hfo x'g]5 .
&^= ;dfXjfg, Otnfogfdf, ;"rgf jf cfb]z ga'emL kmsf{pg gx'g] M -!_ s'g} JolQmnfO{
lghsf gfddf sfg"g adf]lhd hf/L ePsf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"Rfgf
jf cfb]z a'emfpg NofPsf]df lghn] To:tf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf
jf cfb]z ablgotk"j{s ga'emL kmsf{pg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
&&= ;dfXjfg, Otnfogfdf, ;"rgf jf cfb]z tfd]n x'g glbO{ 5nL lx8\g gx'g] M -!_
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] hf/L u/]sf]] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"Rfgf jf
cfb]z a'emg' kg]{ JolQmn] To:tf] ;dfXjfg, Otnfogfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z
tfd]n x'g glbgsf] nflu ab\lgotk"j{s 5nL lx8\g x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
&*= ;dfXjfg, Otnfogfdf OToflb RofTg jf pKsfpg gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd
6fF;s
] f] ;dfXjfg, Otnfofgfdf, kqmfp k"hL{, ;"rgf jf cfb]z To;sf] k|of]hg afFsL
5Fb} ablgotk"j{s RofTg jf pKsfpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf
kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

32
www.lawcommission.gov.np

&(= em'¶f] tl/sfn] Dofb tfd]n ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd Dofb tfd]n ug]{ jf u/fpg'
kg]{ st{Jo ePsf] JolQmn] e'm§f] tl/sfn] Dofb tfd]n ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*)= lnvt k]z ug{ OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd s'g} c8\8f, cbfnt jf
/fi6«;]js ;dIf s'g} lnvt k]z ug'{ kg]{ jf k7fpg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn]
To:tf] lnvt k]z ug{ jf k7fpg OGsf/ ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*!= zky lnPsf] JolQmn] e'm¶f s'/f JoQm ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf
;fFrf] s'/f JoQm ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] jf zky lnPsf] JolQmn] jf sfg"g adf]lhd
zky lnO{ ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] To:tf] x}l;otdf e'm¶f s'/f JoQm ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*@= zky ug{ OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf ;fFrf] s'/f JoQm ug{
pkl:yt ePsf] JolQmn] To:tf] s'/f JoQm ug]{ k|of]hgsf] nflu zky lng cfb]z
lbPsf]df To:tf] zky lng OGsf/ ug{' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*#= hjfkm lbg OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf s'g} ljifodf ;fFrf]]
s'/f JoQm ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] To:tf] ljifodf To:tf] clwsf/Ln] ;f]w]sf]
k|Zgsf] hjfkm lbg OGsf/ ug{ x'Fb}g .
t/ s;}nfO{ klg cfk\mgf] lj?4 aofg lbg s/ nfUg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

33
www.lawcommission.gov.np

*$= e'm¶f hfgsf/L lbg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} /fi6«;]jsnfO{ lghn] sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{
sfd ug{af6 /f]s nufpg jf ug{ gkg]{ jf ug{ gx'g] sfd ug{ nufpg] lgotn]
s;}nfO{ e'm¶f hfgsf/L lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*%= afwf lj/f]w ug{ gx'g] M -!_ cfk\mgf] kbLo st{Josf] kfngf ug{ nfu]sf] s'g}
/fi6«;]jsnfO{ s;}n] hf]/ h'n'd jf x"n x'Hht u/L jf cGo s'g} lsl;dn] afwf lj/f]w
u/L st{Jo kfng ug{ ca/f]w k'¥ofpg' x'Fb}g .
-@_ s;}n] sfg"g adf]lhd x'g nfu]sf] s'g} ;DklQsf] hfohft, tfobftL,
/f]Ssf, lnnfd jf laqmLsf] k|lqmofdf hfgLhfgL afwf lj/f]w ug{' x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd
s}b jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*^= /fi6«;]jsnfO{ d2t lbg OGsf/ ug{ gx'g] M -!_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo st{Jo
kfng ubf{ To:tf] sfddf d2t lbg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] To; adf]lhd
d2t lbg O{Gsf/ ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
*&= cfb]zsf] cj1f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] sfg"g adf]lhdsf]
cfb]z cg';f/ sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ sfd gu/L jf ug{ gx'g] sfd u/L To:tf]
cfb]zsf] cj1f ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
**= xbDofb M o; kl/R5]bsf] bkmf &*, *) / *# cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf]
s'/f yfxf kfPsf] ldltn] / cGo bkmf cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn]
tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

34
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b – $
;fj{hlgs Gofo lj?4sf s;"/
*(= e'm¶f k|df0f agfpg gx'g] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;}n]
Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf k|df0fsf] ?kdf k|of]u u/fpg] lgotn] s'g} e'm¶f
k|df0f agfpg jf e'm¶f kl/l:yltsf] l;h{gf ug{ jf s'g} e'm¶f lnvt jf ljB'tLo
clen]v agfpg jf s'g} lnvt jf ljB'tLo clen]vdf e'm¶f s'/f hgfpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
t/ To:tf] e'm¶f k|df0fsf] cfwf/df s'g} JolQmnfO{ hGds}bsf] ;hfo ePsf]
/x]5 eg] ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg h'g s;"/sf] ;DaGwdf
e'm¶f k|df0f v8f ePsf] xf] To:tf] s;"/df x'g ;Sg] clwstd ;hfoeGbf a9L x'g] u/L
of] bkmf cGtu{t ;hfo x'g] 5}g .
()= e'm¶f k|df0f kq agfpg / lbg gx'g] M -!_ s'g} s'/fsf] ;DaGwdf sfg"g adf]lhd k]z
ug{]{, k|dfl0ft ug{], k|df0fLs/0f ug]{, ;TotYoo'Qm ljj/0f -Plkm8]le6_ k]z ug]{ jf
k|df0fkq lbg] clVtof/L jf st{Jo ePsf] JolQmn] hfgLhfgL em'¶f s'/f pNn]v u/L k]z
ug{, k|dfl0ft ug{, k|df0fLs/0f ug{ jf k|df0fkq lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
(!= e'm¶f k|df0f jf k|df0f kq k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} k|df0f jf k|df0fkq e'm¶f xf]
eGg] hfgLhfgL To:tf] k|df0f jf k|df0fkqnfO{ ;fFrf]] k|df0f jf k|df0fkqsf] ?kdf k|of]u
ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
(@= lnvt gi6 ug{ gx'g] M -!_ s'g} Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf s'g} lnvt jf
ljB'tLo clen]v k|df0fsf] ?kdf k]z ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] hfgLhfgL
To:tf] lnvt jf clen]v gi6 ug{, s]/d]6 u/L ga'lemg] kfg{ jf cGo s'g} k|sf/n]
k|df0fdf k|of]u ug{ gldNg] agfpg x'Fb}g .

35
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ s'g} Goflos jf cGo sfg"gL sf/afxLdf k]z ePsf] s'g} lnvt jf ljB'tLo
clen]v s;}n] sfg"g ljk/Lt hfgLhfgL gi6 ug{, s]/d]6 u/L ga'lemg] kfg{ jf cGo
s'g} k|sf/n] k|df0fdf k|of]u ug{ gldNg] agfpg jf u}/sfg"gL ?kdf x6fpg jf
cglws[t ?kdf s;}nfO{ lbg' x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b
/ rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} /fi6«;]jsn] u/]df lghnfO{ ;f]xL
pkbkmfdf plNnlvt ;hfosf] bf]Aa/ ;hfo x'g]5 .
(#= s;"/sf] k|df0f bjfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/bf/nfO{ arfpg] lgotn] lghn]
u/]sf] s;"/ ;DaGwL s'g} k|df0f bafpg, gi6 ug{ jf To;nfO{ k|df0fsf] ?kdf k|of]u
ug{ g;lsg] u/L laufg{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
($= ;"rgf lbg cj/f]w k'¥ofpg gx'g] M -!_ s'g} s;"/ ePsf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg] yfxf
kfO{ To:tf] s;"/sf] ljifodf k|x/L jf clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf va/ jf ;"rgf
lbg hfg] JolQmnfO{ s;}n] 5]sy'g ug{ jf cGo s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w k'¥ofpg'
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
(%= s;"/bf/nfO{ cf>o lbg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/bf/nfO{ hfgLhfgL kqmfp x'gaf6
jf sfg"g adf]lhd x'g] ;hfoaf6 arfpg] lgotn] cf>o lbg' x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æs;"/bf/Æ eGgfn] s'g} s;"/df zÍf:kb
/x]sf], cleo'Qm agfOPsf] jf cbfntaf6 bf]ifL 7x/ ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd
;hfo x'g]5 M–

36
www.lawcommission.gov.np

-s_ hGds}b jf aL; jif{;Dd s}b ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf]


s;"/bf/nfO{ cf>o lbPsf] eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ bz jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf] s;"/bf/nfO{ cf>o
lbPsf] eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s;"/sf]
s;"/bf/nfO{ cf>o lbPsf] eP To:tf] s;"/df x'g ;Sg] s}b jf
hl/afgfsf] pkNnf] xbsf] rf/ v08sf] Ps v08;Dd s}b jf
hl/afgf jf b'j} .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;"/bf/sf] klt jf kTgL
jf afa', cfdf, 5f]/f, 5f]/L, bfh', efO, lbbL, alxgL, afh], aHo}, gflt, gfltgL, ;f;',
;;'/f, a'xf/L, HjfOFn] cf>o lbPsf]df o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ ePsf] dflgg] 5}g .
(^= s;"/ ePsf] hfgsf/L lbg' kg]{ M -!_ s'g} s;"/ ePsf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg] yfxf kfO{
To:tf] s;"/sf] hfgsf/L lbg' kg]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn] hfgsf/L glbO{ a:g
jf s'g} s;"/ ePsf] yfxf kfPsf]] JolQmn] hfgLhfgL e'm¶f hfgsf/L lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
(&= ;DklQ bjfpg jf ;DklQdf e'm¶f bfjL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cbfnt jf clwsf/ k|fKt
clwsf/Lsf] lg0f{o adf]lhd hkmt x'g] ePsf] jf tfobftL, /f]Ssf, lnnfd jf laqmL x'g]
jf rng rnfO{ lbg' kg]{ ePsf] ;DklQ jf To:tf] ;DklQ jf hfohft pk/sf] clwsf/
jblgot ;fy hkmt, tfobftL, hfohft, /f]Ssf, lnnfd jf laqmL x'gaf6 jf rng
rnfpgaf6 /f]Sgsf] nflu To:tf] ;DklQ jf To; pk/sf] clwsf/ bafpg, s;}nfO{
x:tfGt/0f ug{ jf u/fpg jf To:tf] ;DklQ jf clwsf/ pk/ bfjL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
(*= e'm¶f ph'/L lbg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ Iflt k'¥ofpg] jf x}/fg ug]{ lgotn] s'g}
Goflos sf/afxL ug{]{ clwsf/L ;dIf e'm¶f s'/fsf] bfjL lnO{ jf cleof]u nufO{ s'g}
JolQmsf la?4 ph'/L jf ;"Rfgf lbg' x'Fb}g .

37
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ h'g s;"/sf] e'm7f]
cleof]u nufPsf] xf] To:tf] s;"/df x'g ;Sg] ;hfosf] pkNnf] xbsf] cfwf;Dd ;hfo
x'g]5 .
t/ g]kfn ;/sf/jfbL x'g] d'2fsf] xsdf o; bkmfsf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ s'g} lsl;dsf] xflg,
gf]S;fgL k'u]sf] eP lghnfO{ To; afktsf] Ifltk"lt{ s;"/bf/af6 e/fO{ lbg' kg]{5 .
((= ablgotk"j{s cg';Gwfg jf cleof]hg ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cg';Gwfg jf
cleof]hg ug]{ lhDd]jf/L ePsf] clwsf/Ln] lgbf]{if JolQmnfO{ km;fpg] jf jf:tljs
s;"/bf/nfO{ hf]ufpg] dg;fon] ablgotk"j{s cg';Gwfg ug{ jf cleof]u nufpg'
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 s'g} JolQmnfO{ s'g} lsl;dsf] xflg,
gf]S;fgL ePdf lghn] To:tf] s;"/bf/af6 Ifltk"lt{ e/fO{ lng ;Sg]5 .
!))= hdfgtsf] zt{ ljk/Lt cg'kl:yt x'g gx'g] M -!_ s'g} s;"/sf] cleof]u nflu
hdfgtdf 5'6]sf] JolQm dgfl;a sf/0f ljgf hdfgtsf] zt{ ljk/Lt hdfgt lbPsf]
sfof{no jf cbfntdf cg'kl:yt x'g' x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æhdfgtÆ eGgfn] gub, h]yf, a}Í hdfgt
jf xflh/ hdfgt ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd cg'kl:yt ePsf] JolQm lghnfO{ cf/f]k nfu]sf] s;"/sf]
s;"/bf/ 7xl/Pdf lghnfO{ To:tf] s;"/df x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo
;d]t yk x'g]5 .
-$_ sfg"g adf]lhd xflh/ hdfgLdf 5'6]sf] JolQm To:tf] hdfgt adf]lhd
sfof{no jf cbfntdf pkl:yt gePdf To;/L xflh/ hdfgL lbg] JolQmnfO{ krf;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

38
www.lawcommission.gov.np

-%_ o; bkmf adf]lhd ;hfo kfPsf] JolQm tLg jif{;Dd xflh/ hdfgL x'g
of]Uo x'g] 5}g .
!)!= kqmfpsf] afwf lj/f]w ug{ jf y'gfaf6 efUg gx'g] M -!_ s'g} JolQmnfO{ kqmfp ug{
sfg"g adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ePsf]df To:tf] JolQmn] kqmfpsf] l;nl;nfdf jf
kqmfp kbf{ jf kqmfp kl/;s]sf] eP kqmfpaf6 aRgsf] nflu hfgLhfgL an k|of]u u/L
afwf lj/f]w ug{ jf sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] JolQmn] y'gfaf6 efUg jf efUg]
pBf]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!)@= kqmfpaf6 pDsfpg jf y'gfaf6 eufpg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd kqmfp ug{ kqmfp
k"hL{ hf/L ul/Psf] JolQmnfO{ kqmfpsf] l;nl;nfdf jf kqmfp ubf{ jf lghnfO{ kqmfp
ul/;s]sf] eP lghnfO{ kqmfpaf6 pDsfpgsf] nflu s;}n] hfgLhfgL afwf la/f]w ug{
jf sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] JolQmnfO{ hfgLhfgL eufpg jf efUgsf] nflu d2t
ug{' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ s'g} /fi6«;]jsn] u/] jf u/fPdf lghnfO{
pkbkmf -@_ df plNnlvt ;hfosf] bf]Aa/ ;hfo x'g]5 .
!)#= xbDofb M -!_ bkmf !)! jf !)@ cGtu{tsf s;"/df hlxn];'s} klg ph'/ nfUg]5 .
-@_ bkmf !)) cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b
cGtu{tsf cGo s;"/df s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5
ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –%
;fj{hlgs lxt, :jf:Yo, ;'/Iff, ;'ljwf / g}ltstf la?4sf s;"/
!)$= ;ª\qmfds /f]u k}mnfpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] HofgnfO{ vt/f k'¥ofpg ;Sg] s'g}
lsl;dsf] ;ª\qmfds /f]u km}nfpg] jf k}mlng ;Sg] s'g} sfd ug{ x'Fb}g .

39
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ lgotk"j{s jf


hfgLhfgL u/]sf] eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf, nfk/jfxLk"j{s
u/]sf] eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / x]nrSo|fO{Fk"j{s
u/]sf] eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!)%= dfgj /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=_ sf] /f]u k}mnfpg gx'g] M
-!_ s;}n] cfkmgf] jf c? s;}sf] z/L/df /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -
Pr=cfO=eL=_ jf x]kf6fOl6;\ aL sf] lhjf0f' /x]sf] yfxf kfFpbf kfpFb} s;}nfO{ To:tf]
/f]u ;fg]{ lgotn]] cfk\mgf] /ut lbg jf To:tf] JolQmsf] /ut lbg nufpg jf s'g}
lsl;dsf] k"j{ ;fjwfgL glnO{ s;};Fu of}g ;Dks{ sfod ug{ jf s'g} lsl;daf6
cfk\mgf] jf To:tf] JolQmsf] /ut, jLo{, ¥ofn, y's jf s'g} dfgj cË csf{sf] z/L/leq
k7fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
t/ To:tf] /f]u ;fg]{ lgot geO{ nfk/afxL jf x]nrSo|fOFaf6 ;g{ uPsf] /x]5
eg] tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ kLl8t cfk}mF dfgj /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' jf x]kf6fOl6;\
aL sf] lhjf0f' /x]sf] JolQm;Fu of}g ;Dks{ ug{ uPsf]] /x]5 eg] To:tf] lhjf0f' /x]sf]
JolQmn] o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .
!)^= ;?jf /f]u ;DaGwL sfg"gsf] pNnª\3g ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn ;/sf/, k|b]z
;/sf/ jf :yfgLo txn] jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;?jf /f]usf]
;DaGwdf hf/L u/]sf] lgod, lgb]{zg jf cfb]z pNnª\3g ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
t/ To:tf] lgod, lgb]{zg jf cfb]z pNnª\3g u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg
hfg ;Sg] cj:yf /x]5 eg] lghnfO{ bkmf !)$ adf]lhd ;hfo x'g]5 .
!)&= vfB kbfy{df ld;fj6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] vfg], lkpg] jf ;]jg ug{]
kbfy{df vfg, lkpg jf ;]jg ug{ gx'g] s'g} xflgsf/s kbfy{ jf vfg lkpg jf ;]jg
ug{ x'g] sd;n kbfy{ jf xflgsf/s /f;folgs kbfy{ ld;fj6 u/L pTkfbg ug{,

40
www.lawcommission.gov.np

laqmL ljt/0f ug{ jf Dofb gf3]sf] jf ld;fj6 ePsf] vfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ jf
lgwf{l/t :t/eGbf Go"g :t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ jf k}7f/L
ug{ jf laqmL ljt/0fsf] nflu /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!)*= e'mSofgdf kf/L vfB kbfy{ laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} Ps vfB
kbfy{nfO{ csf]{ vfB kbfy{ xf] egL jf Go"g u'0f:t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{nfO{
pRr u'0f:t/sf] vfB kbfy{ xf] egL 9fF6L jf e'mSofO{ jf s'g} pRr u'0f:t/sf] vfB
kbfy{df lgDg :t/sf] vfB kbfy{ jf cvfB kbfy{ ld;fj6 u/L laqmL ljt/0f ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
jf krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!)(= e'mSofgdf kf/L s'g} j:t' laqmL–ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] vfB kbfy{ afx]s
sd;n j:t'nfO{ c;n j:t' xf] egL jf Ps j:t'nfO{ csf]{ j:t' xf] eGg] efg kf/L jf
s'g} j:t'df To:tf] j:t'sf] u'0f:t/ 36\g] u/L ld;fj6 u/L laqmL ug{ jf s'g} j:t'df
/x]sf] n]jn ;f6\g jf Dofb gf3]sf] j:t' laqmL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!)= laqmL ug]{ pkef]Uoj:t' laqmL gu/L hDdfvf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} pkef]Uo
j:t'sf] ahf/df s[lqd cefj v8f u/L To:tf] j:t'sf] d"No j[l4 ug{ jf To:tf] j:t'
a9L d"Nodf laqmL ug{ jf u/fpg jf To:tf] j:t'sf] laqmLaf6 cg'lrt gfkmf lng]
p2]Zon] To:tf] j:t' laqmL ljt/0f gu/L y'kfg{ jf ;l~rt u/L /fVg jf hDdfvf]/L ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!!!= kfgL b'lift kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] lkpg] kfgL jf lkpg] kfgLsf]
d'xfgnfO{ lkpg gx'g] u/L b'lift ug{ jf lkpg] afx]s cGo s'g} sfddf k|of]u x'g]
kfgLnfO{ To:tf] sfddf k|of]u ug{ gx'g] u/L b'lift kfg{ x'Fb}g .

41
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
;hfo x'g]5 M–
-s_ lkpg]] kfgL jf kfgLsf] d'xfg b'lift ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{
tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j}
;hfo,
-v_ cGo k|of]hgsf nflu k|of]u x'g] kfgL b'lift kfg]{ jf kfg{
nufpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd
hl/afgf jf b'j} ;hfo .
!!@= jftfj/0f k|b'lift ug{ gx'g] M -!_ s;}n] jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n k|efj k'¥ofpg]

u/L kmf]xf]/d}nfsf] pTkfbg, k|zf]wg, k|;f/0f, lgisfzg, pT;h{g, cf];f/k;f/ ug{ jf
y'kfg{ xF'b}g .
-@_ s;}n] ;j{;fwf/0fsf] :jf:Yodf xflg k'¥ofpg] u/L jf hLp Hofgsf] nflu
vt/f x'g ;Sg] u/L k|b[if0f ug{ jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] Ohfht
ljgf oflGqs ;fwgaf6 WjgL, tfk, /]l8of]wdL{ ljls/0f jf hf]lvdk"0f{ kmf]x/ d}nfsf]

pTkfbg, k|zf]wg, k|;f/0f, lgisfzg, pT;h{g, cf];f/k;f/ ug{ jf y'kfg{ x'b}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf
bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ jdf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
jf krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!#= ;fj{hlgs af6f], gbL jf :yndf vt/f jf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} sfd
u/L jf cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf lhDdfdf /x]sf] ;DklQsf] :ofxf/ ;Def/ gu/L
;fj{hlgs af6f], gbL jf cGo s'g} ;fj{hlgs :yndf s;}nfO{ s'g} vt/f, afwf jf
ca/f]w k'¥ofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kRrL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!!$= ljiffn' jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u ubf{ nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ljiffn' kbfy{,
cfuf]hGo kbfy{, k|HjngzLn kbfy{, ljikmf]6s kbfy{ jf hf]lvdL xltof/ jf oGq

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

42
www.lawcommission.gov.np

rnfpFbf jf k|of]u ubf{ s;}sf] z/L/ jf Hofgdf vt/f jf Iflt k'Ug ;Sg] u/L
nfk/afxL ug{ jf cfk\mgf] jf cfk\mgf] sAhf jf lhDdf /x]sf] To:tf] a:t'af6 s;}sf]
Hofg hfg ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg] cfjZos aGbf]a:t hfgLhfgL gug{ jf To:tf]
aGbf]j:t ug{df nfk/afxL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!%= 3/ lgdf{0f ubf{, eTsfpFbf jf dd{t ubf{ nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 3/ lgdf{0f
ubf{, eTsfpFbf jf dd{t ubf{ To:tf] sfo{af6 jf To:tf] 3/ jf To;sf] s]xL efu 9nL
jf v;L s;}sf] Hofg hfg jf cËeË x'g ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg jf 6fg{ cfjZos
aGbf]a:t gu/L jf To:tf] aGbf]a:t ug{ nfk/afxL u/L 3/ lgdf{0f ug{, eTsfpg jf
dd{t ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!^= kz'k+IfL /fVbf nfk/afxL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf
lhDdfdf /x]sf] lx+;|s jf cGo s'g} kz'k+IfL /fVbf jf kfNbf To:tf] sfo{af6 jf To:tf]
kz'k+IfLaf6 s;}sf] Hofg hfg ;Sg] jf s;}nfO{ rf]6 k'Ug ;Sg] vt/fnfO{ /f]Sg
cfjZos k"j{;fjwfgLsf] aGbf]j:t gu/L jf nfk/afxL u/L To:tf] kz'k+IfL /fVg jf
kfNg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!&= kz'k+IfL 5f8f 5f8\g gx'g] M s;}n] cfk\mgf] jf cfk\mgf] lgoGq0f jf lhDdf /x]sf] s'g}
kz'k+IfL csf{sf] 3/, hUufdf jf ;fj{hlgs af6f] 3f6f] jf ;fj{hlgs :yndf 5f8f
5f]8\g x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!*= ceb| Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs :yfg jf k|j]z ug{ sfg"gL clwsf/
gePsf] 7fpFdf k|j]z u/L s;}nfO{ ceb| Jojxf/ ug{ jf ;fj{hlgs :yfgdf dlxnf,

43
www.lawcommission.gov.np

afnaflnsf jf zf/Ll/s ?kdf czQm JolQmnfO{ xftkft jf x}/fgL ug{ jf To;sf]


pBf]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!!(= j]Zofudgsf] k|rf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] j]Zofudgsf] nflu k|rf/, k|;f/ ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!@)= j]Zofj[lt jf j]Zofudgsf nflu 3/, hUuf k|of]u ug{ lbg gx'g] M -!_ s;}n] j]Zofj[lQ
jf j]Zofudgsf] nflu hfgLhfgL cfk\mgf] 3/, hUuf, ;jf/L ;fwg pknJw u/fpg
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!@!= clZnn lstfa, krf{ OToflb agfpg jf laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ?kdf
clZnn lstfa, krf{ agfpg] nufotsf b]xfosf] s'g} sfd ug{ x'Fb}g M–
-s_ zf/Ll/s sfdf]Q]hgf a9fpg] jf sfd jf;gfdf cfzQm u/fpg] jf
rl/qxLg agfpg] s'g} cZnLn lstfa, krf{, /]vflrq, rnlrq, t:jL/,
/]s8{ jf c? s'g} j:t' agfpg, d'b|0f ug{ jf k|sflzt ug{ jf ljB'tLo
;~rf/ dfWodaf6 k|rf/ k|;f/ ug{,
-v_ To:tf] cZnLn j:t' v/Lb laqmL jf ljt/0f ug{ jf ef8fdf lbg jf
;j{;fwf/0fnfO{ b]vfpg jf To:tf] ug]{ lgotn] cfk\mgf ;fydf /fVg,
-u_ s'g} JolQmaf6 To:tf] clZnn j:t' o; k|sf/ k|fKt x'g ;S5 egL
lj1fkg lbg,
-3_ To:tf] clZnn j:t' laqmL ljt/0f ug{] p2]Zon] lgsf;L jf k}7f/L ug{
jf cfk"m;Fu af]Sg .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg j}1flgs, z}lIfs,
snfTds, ;flxlTos, cg';Gwfgd"ns, 1fgj4{{s dxTj jf cle?rLsf] jf wfld{s

44
www.lawcommission.gov.np

k|of]hgsf] nflu /flvPsf] jf agfOPsf] s'g} s[ltsf] xsdf o; bkmfsf] Joj:yf nfu"
x'g] 5}g .
!@@= ;fj{hlgs :yfgdf of}gfË b]vfpg gx'g] M -!_ bz jif{eGbf dflysf] JolQmn] :jf:Yo
lj1fg jf lrlsT;f ;DaGwL pkrf/sf] k|of]hgsf nflu afx]s ;fj{hlgs :yfgdf
cZnLn s[ofsnfk jf Jojxf/ ug{ jf of}gfË b]vfpg jf s;}nfO{ clZnn zAb af]Ng
jf Ozf/f ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!@#= ;fj{hlgs :yfgdf of}g lqmof ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs :yfgdf jf c?
dflg;n] b]Vg] u/L cGo s'g} :yfgdf s;};uF of}g lqmof ug{ jf s'g} lsl;dsf]
ck|fs[lts d}y'g ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!@$= ;fj{hlgs pkb|ofO{+ ug{ gx'g] M -!_ sfg"gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s s;}n]
s'g} sfd u/L jf sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd gu/L 5/l5d]s jf ;j{;fwf/0fnfO{
s'g} k|sf/sf] xflg, gf]S;fgL, Iflt jf vt/f k'¥ofpg jf leme\mofx6 ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kRrL; xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf x'g]5 .
!@%= h'jf v]Ng jf ;§fafhL ug'{ gx'g] M -!_ s;}n] h'jf v]Ng' jf v]nfpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ klxnf] k6s h'jf v]Ng] jf v]nfpg]nfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf
tL;xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-v_ bf];|f] k6sb]lv h'jf v]Ng] jf v]nfpg]nfO{ Ps jif{;Dd s}b /
krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / To;kl5sf] s;"/df k6s}
lkR5] yk tLg dlxgf;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf .
:ki6Ls/0f M o; ;+lxtfsf] k|of]hgsf] nflu M

45
www.lawcommission.gov.np

-!_ æh'jfÆ eGgfn] s'g} ;+of]usf] cfwf/df s'g} lsl;dsf]


rn jf crn ;DklQ jf k|ltkmn kfpg] jf u'dfpg] jf
xfg]{ jf lhTg] u/L afhL yfkL v]Ng] s'g} lsl;dsf] v]n
jf k|lqmof ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cfk"mn] h'jf gv]nL
c?sf] xf/ jf lhtdf cfk"mn] s'g} rn crn ;DklQ jf
k|ltkmn kfpg] jf u'dfpg] u/L yfk]sf] afhL jf
RofFv]nfO{ ;d]t hgfpF5 .
t/ b]xfosf] s'g} v]n jf sfo{qmdnfO{ h'jf
dflgg] 5}g M–
-s_ s'g} ;fj{hlgs dxf]T;j, d]nf, kj{, rf8, k|bz{gL
jf ;df/f]xdf dgf]/~hgsf nflu s'g} ;fgf]ltgf]
rn ;DklQ kfpg] jf u'dfpg] u/L g]kfn
;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ ;~rfng x'g] v]n,
-v_ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] :jLs[lt lnO{ ;~rfng
ePsf] lr7\7f .
-@_ æh'jf v]nfpg]Æ eGgfn] cfˆgf] xs, ef]u, rng, :jfldTj
jf lhDdfdf /x]sf] 3/, sf]7f, 7fpF jf ;jf/L ;fwg
hfgLhfgL pknAw u/fO{ jf h'jf v]Ngsf] nflu s'g}
lsl;dsf] ;fwg pknAw u/fO{ h'jf v]nfpg] JolQm
;Demg' k5{ .
-#_ h'jf v]Ng k|of]u ePsf] ;fwg / h'jfaf6 k|fKt ;Dk"0f{ rn crn ;DklQ
hkmt x'g]5 .
t/ h'jf v]n]sf] 3/, sf]7f, 7fpF jf ;jf/L ;fwg hkmt x'g] 5}g .
-$_ s;}n] ;§fafhL ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-%_ pkbkmf -$_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] sfg"g adf]lhd v]Ng v]nfpg x'g]
s'g} v]n jf k|lqmofdf vf; kIfn] xf/]df jf lht]df s'g} rn crn ;DklQ jf k|ltkmn
kfpg] jf u'dfpg] u/L afhL yfk]df ;§fafhLsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .

46
www.lawcommission.gov.np

-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] s;"/ ePdf To;df k|of]u ePsf] ljuf] hkmt u/L
s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-&_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/df k6s] sfod ubf{ cbfntaf6 s;"/bf/ 7x/]sf]
cfwf/df sfod ul/g]5 .
!@^= leIff dfUg jf dfUg nufpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs :yfgdf leIff dfUg jf
afnaflnsfnfO{ uLt ufpg], gfRg], v]Ng] jf s'g} sfd ug]{ jxfgfdf jf cGo JolQmnfO{
s'g} k|sf/sf] /sd jf Hofnf lbO{ leIff dfUg jf leIff dfUg b'?T;fxg lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5
/ leIffsf] lauf] hkmt ;d]t x'g]5 M–
-s_ klxnf] k6s leIff dfu]sf] eP Ps dlxgf;Dd s}b jf Ps xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf / bf];|f] k6sb]lv k|To]s k6s b'O{
dlxgf;Dd s}b jf b'O{ xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-v_ klxnf] k6s leIff dfUg nufPsf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} / bf];|f] k6sb]lv k|To]s k6s
tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M
-!_ s'g} ;fw', ;Gt, hf]uL jf leIf'n] ;gftgb]lv rnL cfPsf]
k/Dk/f cg';f/ 3/ 3/df k'uL leIff dfu u/]df jf s'g} wfld{s
jf ;fF:s[lts sfo{df leIff dfluPsf]df To:tf]] sfo{nfO{ o;
bkmf cGtu{tsf] s;"/ dflgg] 5}g,
-@_ æ;fj{hlgs :yfgÆ eGgfn] ;8s, uNnL, kfs{, ;jf/L lj;f}gL
:yn, ;/sf/L sfof{no jf sfof{nosf] kl/;/ ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] ;fj{hlgs k|of]udf /x]sf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
!@&= Ifltk"lt{ e/fpg' kg]{ M o; kl/R5]bsf] bkmf !)$, !)%, !)^, !)&, !)*, !)(, !!),
!!!, !!#, !!$, !!%, !!^, !!&, !!* / !@$ adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg,
gf]S;fgL jf s;}sf] ;DklQdf Iflt ePdf s;"/bf/af6 To:tf] xflg, gf]S;fgL x'g]
JolQmnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .

47
www.lawcommission.gov.np

!@*= xbDofb M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/af6 s;}sf] Hofg d/]sf]df hlxn];'s}
klg ph'/ ug{ ;lsg]5 .
-@_ bkmf !!#, !!$, !!%, !!^, !!&, !!*, !!(, !@), !@! / !@@ cGtu{tsf]
s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 / o; kl/R5]b cGtu{tsf]
cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/
nfUg] 5}g .

kl/R5]b ^
xftxltof/ tyf v/vhfgf ;DaGwL s;"/
!@(= Ohfht kq k|fKt gu/L xftxltof/ pTkfbg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt
gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqdf plNnlvt zt{ tyf aGb]h
ljk/Lt x'g] u/L xftxltof/ jf v/vhfgfsf] pTkfbg ug{ jf To;sf]] dd{t ;+ef/ ug{
x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; ;+lxtfsf] k|of]hgsf nflu M
-s_ æxftxltof/Æ eGgfn] tf]k, df]6f{/, aVt/aGb uf8L, d]lzgug,
/fOkmn, aGb's, lk:tf]n, l/eNe/ jf v/vhfgf k|of]u u/L jf
gu/L rnfOg] To:t} k|s[ltsf cGo oGq ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] xftxltof/ agfpg] d]lzg, pks/0f / xftxltof/sf]
kf6k"hf{ ;d]tnfO{ hgfpF5,
-v_ æd]lzgugÆ eGgfn] a|]gug, n'O;ug, :6]ug, d]lzg, sf/afOg,
6D; d]lzg sf/afOg, hL=Pd=hL, ;6{ d]l;g ug jf To:t}
k|s[ltsf :jrflnt xftxltof/ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
d]lzgug agfpg] d]lzg, pks/0f / d]lzg ugsf] kf6k"hf{
;d]tnfO{ hgfpF5,
-u_ æv/vhfgfÆ eGgfn] xftxltof/df /fVg] af?b, s]k, uf]nL, 5/f{,
l86f]/]g]6/, sft'{;, km\o"h jf To:t} k|s[ltsf cGo kbfy{
;d]tnfO{ hgfpF5 .

48
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ xftxltof/ jf


v/vhfgfsf] hf]lvdsf] uDeL/tf x]/L bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf
x'g]5 .
!#)= Ohfht kq k|fKt gu/L xftxltof/sf] sf/f]af/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt
gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] ePklg Ohfht kqsf] zt{ tyf aGb]h ljk/Lt x'g]
u/L xftxltof/ tyf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug{ x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu æsf/f]af/Æ eGgfn] vl/b ug]{, laqmL ug]{,
cf];f/ k;f/ ug]{, :jfldTj k|fKt ug]{, x:tfGt/0f ug]{, ;~ro jf ;Íng ug]{, e08f/0f
ug]{, lgsf;L jf k}7f/L ug]{ sfd ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!#!= vf; lsl;dsf xftxltof/ k|fKt ug{ gx'g] M -!_ s;}n] b]xfosf xftxltof/ vl/b laqmL
u/L jf bfg, pkxf/, k'/:sf/, c+z, ck'tfnLaf6 jf cGo s'g} lsl;daf6 k|fKt ug{,
/fVg, ;~ro ug{, e08f/0f ug{ / clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]z ljgf k|of]u ug{,
cf];f/ k;f/ ug{ jf lgsf;L jf k}7f/L ug{ x'Fb}g M–
-s_ aVt/aGb uf8L -6\ofÍ_ tyf To;sf]] v/vhfgf,
-v_ tf]k jf df]6f{/ tyf To;sf]] v/vhfgf,
-u_ d]lzgug tyf To;sf]] v/vhfgf,
-3_ h'g;'s} k|sf/sf] /fOkmn tyf To;sf]] v/vhfgf,
-ª_ ;j{;fwf/0fn] k|fKt ug{ jf /fVg gx'g] egL clwsf/ k|fKt
clwsf/Ln] tf]s]sf cGo xftxltof/ tyf To;sf]] v/vhfgf .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt xftxltof/ k|fKt ug]{ JolQmn] To:tf] xftxltof/
k|fKt ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq ;DalGwt lhNnf k|zf;g sfof{nodf a'emfpg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b /
;Q/L xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'/Iffsf] sfd;Fu
;DalGwt g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfnsf clws[t tyf hjfgn]

49
www.lawcommission.gov.np

jf sfg"g adf]lhd xftxltof/ k|of]u ug{ kfpg] cGo ;'/IffsdL{n] cfkmgf] st{Jo
kfngsf] l;nl;nfdf To:tf xftxltof/ /fVg jf k|of]u ug{ afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
!#@= Ohfhtkq ljgf xftxltof/ /fVg jf lnP/ lx8\g gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd
k|fKt ug{, /fVg, e08f/0f ug{, k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g ;lsg] xftxltof/ Ohfhtkq
k|fKt gu/L jf Ohfhtkq k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqsf] zt{ tyf aGb]h ljk/Lt
x'g] u/L k|fKt ug{, /fVg, e08f/0f ug{, k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g x'Fb}g .
t/ ;'/Iffsf] sfd;Fu ;DalGwt g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an,
g]kfnsf clws[t tyf hjfgn] jf sfg"g adf]lhd xftxltof/ k|of]u ug{ kfpg] cGo
;'/IffsdL{n] cfkmgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf To:tf] xftxltof/ cfk"ml;t /fVg,
k|of]u ug{ jf lnP/ lx8\g afwf k'Ug] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!##= xftxltof/ v/vhfgfsf] sf/f]af/sf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ Ohfhtkq k|fKt u/L
xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug{] JolQmn] cfk"mn] sf/f]af/ u/]sf] xft xltof/
jf v/vhfgfsf] 5'§} clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] clen]vdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf
s'/f v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ cfk"mn] vl/b jf laqmL u/]sf], cf];f/ k;f/ u/]sf], e08f/0f u/]sf],
lgsf;L jf k}7f/L u/]sf] xftxltof/sf] lsl;d, ljj/0f / kl/df0f,
-v_ xftxltof/ s;}nfO{ laqmL u/]sf] eP vl/b ug]{ JolQmsf] gfd, y/,
jtg, gful/stf jf /fxbfgLsf] gDj/ / hf/L ePsf] ldlt tyf :yfg .
-#_ xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug]{ JolQmn] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
clen]v xftxltof/ tyf v/vhfgfsf] lgoGq0f jf k|zf;g ug]{ clwsf/L, d'2fsf]
cg';Gwfg ug]{ clwsf/L jf cbfntn] dfu]sf] avt b]vfpg' jf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ Ohfhtkq k|fKt u/L xftxltof/ jf v/vhfgfsf] Jofj;flos sf/f]af/ ug]{
JolQm afx]s cGo s;}n] xftxltof/ jf v/vhfgfsf] sf/f]af/ ug'{ kbf{ ;DalGwt
lhNnf k|zf;g sfof{nosf] :jLs[lt lnO{ ug'{ kg]{5 .

50
www.lawcommission.gov.np

-%_ pkbkmf -!_, -#_ jf -$_ ljk/Ltsf] sfo{ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{
jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!#$= cf0fljs, /f;folgs, h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf ljiffn' xftxltof/ pTkfbg jf sf/f]af/
ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} klg k|sf/sf] cf0fljs, /f;folgs, h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf
ljiffn' xftxltof/sf] lgdf{0f, pTkfbg, vl/b, laqmL, k|flKt, :jfdLTj wf/0f, x:tfGt/0f,
e08f/0f, ;~ro, cf];f/ k;f/ jf lgsf;L jf k}7f/L jf To;sf] nflu nufgL jf
Joj:yfkg ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M
-s_ æ/f;folgs xftxltof/Æ eGgfn] ;Djt\ @)$( ;fn kf}if @(
ut] -!# hgj/L, !((# sf lbg k]l/;df ;DkGg ePsf]
/f;folgs xftxltof/sf] ljsf;, pTkfbg, ;~ro tyf
pkof]usf] k|ltjGw ug]{ tyf To;sf]] ljgfzsf ;DaGwdf
Joj:yf ePsf] dxf;lGw -sGe]G;g cg lb k|f]lxlazg ckm lb
8]enkd]G6, k|8Szg, :6skfOlnË P08 o'h ckm s]ldsn
ljkG; P08 lbo/ l8:6«Szg_ n] kl/efiff u/] adf]lhdsf]
/f;folgs xftxltof/ ;Demg' k5{ .
-v_ æh}ljs jf ljiffn' xftxltof/Æ eGgfn] ;Djt @)@* ;fn r}q
@* ut] -!) clk|n, !(&@_ sf lbg n08g, d:sf] /
jfl;Ë6gdf ;DkGg ePsf] h}ljs -hLjf0f'o'Qm_ / ljiffn'
xftxltof/sf] ljsf;, pTkfbg tyf ;~rosf] k|ltjGw tyf
To;sf]] ljgf;sf ;DaGwdf Joj:yf ePsf] dxf;lGw -sGe]G;g
cg lb k|f]lxljzg ckm lb 8]enkd]G6, k|8S6zg P08
:6skfOlnË ckm AofS6]l/of]nlhsn -afof]nlhsn_ P08 6lS;g
ljkG;\ P08 cg lbo/ l8:6«Szg_ n] kl/efiff u/] adf]lhdsf]
h}ljs -lhjf0f'o'Qm_ jf ljiffn' xftxltof/ ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ aL; jif{;Dd s}b / b'O{ nfv
?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

51
www.lawcommission.gov.np

!#%= s;"/;Fu ;DalGwt rn crn ;DklQ hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/
ePsf]df To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt xftxltof/ / v/vhfgf / To:tf xftxltof/sf]
pTkfbg ug{], lgdf{0f ug]{, /fVg] jf cf];f/ k;f/ ug]{, oGq, pks/0f, cf}hf/ jf ;jf/L
;fwg / To:tf] xftxltof/ jf v/vhfgfsf] vl/b laqmLaf6 k|fKt /sd / To;af6 a9]
a9fPsf] /sd hkmt x'g]5 .
t/ 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwgsf] wgLn] xftxltof/ jf v/vhfgf 9'jfgL
ePsf] s'/f lghnfO{ yfxf gePsf] k|dfl0ft u/]df To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt x'g] 5}g .
!#^= Ifltk"lt{ e/fpg] M s;}n] o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf]
hLp jf ;DklQsf] xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{
To;sf] dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
!#&= xbDofb M bkmf !#@ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq /
o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5
dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – &
ljikmf]6s kbfy{ ;DaGwL s;"/
!#*= ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt gu/L jf Ohfhtkq
k|fKt u/]sf] eP klg Ohfhtkqdf pNn]v ePsf zt{ / aGb]h ljk/Lt x'g] u/L s'g}
klg lsl;dsf] ljikmf]6s kbfy{ agfpg, tof/ ug{ jf pTkfbg ug{ x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; ;+lxtfsf] k|of]hgsf nflu M
-s_ æljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] ljikmf]6g eO{ Iflt k'¥ofpg] cfO=O=8LÙ
6L=Pg=;L= Pdf6f]n, af/f]6f]n, k]G6f]nfO6, ¥oflk8 l86f]g{]l6e
PS:Knf]l;e -cf/=8L= PS;_, 6f]/ k]mS;, Anfli6s PS:Knf]l;e,
8fOgfdfO6, af?b, gfO6«f]lUnl;l/g, h]n]UgfO6, :6]dfO6,
;]N;fO6, l86f]g]6/, Anfli6s Sofk, ljB'tLo Anfli6s Sofk,
k\mo"h, cflt;jfhL, k6fsf, ug s6g, ug kfp8/ Anfl:6s
kfp8/, kf/f] -ds{/L_ jf cGo s'g} wft'sf] k'mNo"g]6, ;f]xL
k|s[ltsf ljikmf]6g x'g] cGo s'g} kbfy{ jf g]kfn ;/sf/n] g]kfn

52
www.lawcommission.gov.np

/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] s'g} kbfy{ ;Demg' k5{ /


;f] zAbn] ad ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_ æadÆ eGgfn] s'g} ljikmf]6s kbfy{ jf cGo s'g} ;fwg, kmd"{nf,
k|lqmof jf pkfoåf/f cfk}mF jf cGo s'g} kbfy{åf/f ljikmf]6g x'g]
u/L agfOPsf] lu|g]8 jf To:t} k|s[ltsf] cGo ljikmf]6s
kbfy{o'Qm j:t' jf kbfy{ ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
;hfo x'g]5 M–
-s_ s8f ljikmf]6s kbfy{ -xfO PS;Knf]l;e_ eP bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-v_ g/d ljikmf]6s kbfy{ -nf] PS:Knf]l;e_ eP kfFr jif{;Dd s}b /
krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{ eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf,
-3_ ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg jf lgdf{0f ug]{ ;+oGq, d]zLg jf
Hofjnsf] pTkfbg ug]{, k|of]u ug]{, /fVg] jf cGo sf/f]af/
ug]{nfO{ b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu M–
-!_ æs8f ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] 8fOgfdfO6,
gfO6«f]lUn;l/g, l6=Pg=;L=, h]n]UgfO6, dg{S6g/nfj,
kf/f]sf] k'mNo"g]6, cf/=8L= PS;, Pdf6f]n, af/f]6f]n,
k]G6f]nfO6, :6]dfO6, ;]N;fO6n, Anfli6s PS:kf]lne;
ad / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg' k5{ .
-@_ æg/d ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] Anfli6s kfp8/, ug
kfp8/, ug s6g, kf/f], af?b jf cGo s'g} wft'sf]
k'mNo"g]6 / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg'
k5{ .

53
www.lawcommission.gov.np

-#_ æ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{Æ eGgfn] l86f]g]6/, Anfli6s


Sofk, ljB'tLo Anfli6s Sofk, k\mo"h, cflt;jfhL,
k6fsf / To:t} k|s[ltsf cGo ljikmf]6s kbfy{ ;Demg'
k5{ .
!#(= ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] Ohfhtkq k|fKt gu/L jf Ohfht
kq k|fKt u/]sf] ePklg Ohfhtkqdf pNn]v ePsf zt{ / aGb]h ljk/Lt x'g] u/L
ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æsf/f]af/Æ eGgfn] vl/b ug]{ u/fpg], laqmL
ug]{, /fVg], k|of]u ug]{, ;~ro ug]{, e08f/0f ug]{, cf];f/ k;f/ ug]{, kl/jt{g ug]{,
ld;fj6 ug]{, lgsf;L jf k}7f/L ug]{ sfd ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo ad]flhd ;hfo
x'g]5 M–
-s_ s8f ljikmf]6s kbfy{ eP bz jif{;Dd s}b / Ps nfv
?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ g/d ljikmf]6s kbfy{ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ ;fdfGo ljikmf]6s kbfy{ eP tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf .
!$)= s[lqd ljikmf]6s kbfy{ agfpg jf k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;j{;fwf/0fn] k|of]u jf
pkef]u ug]{ ;fdfGo pkef]Uo j:t'sf] jf To:tf] j:t'sf] ef}lts jf /f;folgs tTjdf
s'g} ef}lts jf /f;folgs k|lqmof, kmd"{nf, pkfo jf ljlwaf6 x]/k]m/, kl/jt{g u/L jf
To;sf]] ?k, agf}6 jf cfsf/df kl/jt{g u/L s'g} lsl;dsf] ad jf cGo s'g}
ljikmf]6s kbfy{sf] ?kdf k|of]u ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'a} ;hfo x'g]5 .
!$!= af?bL ;'?Ë agfpg jf ljikmf]6s kbfy{ cf]5\ofpg gx'g] M -!_ s;}n] ;fj{hlgs ?kdf
k|of]u x'g] ;8s jf af6f], :yn, ejg, k'n, ;'?Ë jf ;j{;fwf/0fn] lx88'n ug]{ cGo
s'g} 7fpFdf ljikmf]6s kbfy{ cf]5\ofpg jf /fVg jf s'g} k|HjngzLn kbfy{ jf ljB'tLo

54
www.lawcommission.gov.np

w/fk -PDa';_ /fVg jf To:tf] kbfy{ /fvL jf w/fk cf]5\ofO{ cfjfudgdf jf ;fj{hlgs
pkof]usf cGo s'g} s'/fsf] k|of]udf cj/f]w k'¥ofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] hLp, Hofg jf
;DklQdf Iflt k'u]df s;"/bf/nfO{ To; afkt o; ;+lxtf adf]lhd x'g] ;hfodf
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .
!$@= pTkfbg jf sf/f]af/sf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ ljikmf]6s kbfy{sf] pTkfbg jf
sf/f]af/ ug{ Ohfht kq k|fKt u/]sf] JolQmn] To:tf] kbfy{sf] pTkfbg, lgdf{0f, tof/L
jf sf/f]af/ ubf{ k|To]s k6s pTkfbg jf sf/f]af/ u/]sf] k|To]s ljikmf]6s kbfy{sf] 5'§}
clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clen]vdf cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf ljj/0f
v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ s] s:tf ljikmf]6s kbfy{, s] slt kl/df0fdf pTkfbg, tof/L jf
lgdf{0f ePsf] xf],
-v_ ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ePsf] eP s] s:tf] k|of]hgsf nflu
sf/f]af/ ePsf] xf],
-u_ ljikmf]6s kbfy{ laqmL ljt/0f ePsf] eP s'g JolQmnfO{ s]
s:tf] k|of]hgsf nflu s] slt kl/df0f laqmL ljt/0f ePsf] xf] .
-#_ pkbkmf -!_ ad]flhd /flvPsf] clen]v la:kmf]6s kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{
JolQmn] ljikmf]6s kbfy{ lgoGq0f jf k|zf;g ug]{ clwsf/k|fKt clwsf/L, d'2fsf]
txlssft jf cleof]hg ug]{ clwsf/L jf cbfntn] dfu]sf avt pknAw u/fpg'
kg]{5 .
-$_ o; bkmf ljk/Lt sfd ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf
kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!$#= ljikmf]6s kbfy{sf] cf];f/ k;f/, 9'jfgL jf e08f/0f ubf{ xf]l;of/L ckgfpg' kg]{ M -!_
ljikmf]6s kbfy{sf] sf/f]af/ ug{ Ohfhtkq k|fKt u/]sf] JolQmn] To:tf j:t'sf] k|of]u
ubf{, 9'jfgL jf cf];f/ k;f/ ubf{ jf e08f/0f ubf{ To:tf] kbfy{sf] k|s[lt cg';f/

55
www.lawcommission.gov.np

kof{Kt ;'/Iff x'g] u/L k|of]u ug'{ jf pko'Qm Dofulhgdf /fvL 9'jfgL jf cf];f/ k;f/
jf e08f/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt sfd ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ krf; xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf x'g]5 .
!$$= s;"/;Fu ;DalGwt rn jf crn ;DklQ hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{t ;hfo x'g]
s'g} s;"/ ePsf]df To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{ ljikmf]6s kbfy{, To:tf] kbfy{
pTkfbg, tof/L jf lgdf{0f ug{ k|of]u x'g] dfn;fdfg, pks/0f, cf}hf/ jf sRrf kbfy{,
To:tf] kbfy{ cf];f/ k;f/ jf 9'jfgL ug]{ ;jf/L ;fwg jf 9'jfgL ;fwg / To:tf]
kbfy{sf] pTkfbg, tof/L, lgdf{0f jf sf/f]af/ u/L k|fKt u/]sf] /sd / To;af6 a9]
a9fPsf] /sd hkmt x'g]5 .
t/ 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwgsf] wgLn] ljikmf]6s kbfy{ 9'jfgL ePsf]
s'/f lghnfO{ yfxf gePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf] 9'jfgLsf] ;fwg jf ;jf/L ;fwg
hkmt x'g] 5}g .
!$%= Ifltk"lt{ e/fpg] M s;}n] o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf]
hLp, wgsf] xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{ To;sf]
dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
!$^= xbDofb M bkmf !$# cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf /
o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5
dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg]5}g .

kl/R5]b – *
/fli6«o tyf ;fj{hlgs ;Dkbf la?4sf s;"/
!$&= JolQm ljz]ifn] ;fj{hlgs 3/, hUuf cfk\mgf] agfpg gx'g] M -!_ s;}n] b]xfosf] 3/ jf
hUuf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"j{:jLs[lt ljgf btf{ u/L jf
gu/L cfk\mgf] agfpg jf s'g} lsl;dn] sAhf, cfjfb jf cltqmd0f ug{ jf To:tf] 3/
jf hUufsf] ef]u rngdf s'g} lsl;dsf] afwf ca/f]w ug{ x'Fb}g M—
-s_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/,
k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf

56
www.lawcommission.gov.np


lgoGq0f ePsf] ;fj{hlgs ;+:yfsf] gfddf /x]sf] ======= 3/
hUuf,
-v_ k/fk"j{b]lv ;fd'bflos jf ;fj{hlgs ef]u rngdf /x]sf]
;fd'bflos jf ;fj{hlgs 3/ hUuf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df plNnlvt 3/, hUuf s'g} JolQm ljz]ifsf] gfddf btf{ jf
gfd;f/L eO;s]sf] eP To:tf] btf{ ;d]t :jtM ab/ x'g]5 .
!$*= JolQm ljz]ifn] ;fj{hlgs ;Dkbf cfk\mgf] agfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs
;Dkbf btf{ u/L jf gu/L lghL agfpg jf To:tf] ;Dkbfsf] ;fj{hlgs ef]u rngdf
s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w ug{ jf cGo s'g} lsl;dn] sAhf, cfjfb jf cltqmd0f ug{
jf To:tf] ;DkbfnfO{ s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs ;DkbfÆ eGgfn] b]xfo
adf]lhdsf ;Dkbf ;Demg' k5{ M–
-s_ k/fk"j{b]lv ;fj{hlgs ?kdf lxF8L cfPsf] af6f],
-v_ ;fj{hlgs ?kdf ef]u rng x'b} cfPsf] ;8s, uf}r/, kfgL3f6,
lrxfg, d;fg3f6, wf/f], kw]/f], s'jf, kf]v/L, kf]v/Lsf] l8n,
vfg]kfgLsf] d"n, gx/, s'nf], ufO{j:t' r/fpg] rf}/ jf lgsfNg]
lgsfz,
-u_ xf6 ahf/ nfUg] :yfg,
-3_ b]j:yn, d7, dlGb/, :t'k, u'Djf, dl:hb jf luhf{3/,
-ª_ kf6L, kf}jf ;Qn, rf}tf/f],
-r_ P]ltxfl;s d"lt{, zflns, ;fF:s[lts :tDe jf :df/s,
-5_ wfld{s jf ;fF:s[lts sfo{ jf ;df/f]x ug]{ 7fpF,
-h_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /fli6«o jg jf g]kfn ;/sf/, k|b]z
;/sf/ jf :yfgLo txsf]] :jfldTj /x]sf] jg jf To;sf] s'g}
c+z .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

57
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
jf krf; xhf/ ?k}Fof;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;fj{hlgs ;Dkbf s;}sf] gfddf btf{ jf gfd;f/L
eO;s]sf] eP ;f] ;d]t :jtM ab/ x'g]5 .
!$(= k|fs[lts ;Dkbfdfly cltqmd0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] sfg"g adf]lhd afx]s k|fs[lts
;Dkbfdfly s'g} lsl;dn] cltqmd0f jf sAhf ug{ jf To:tf] ;Dkbf laqmL ljt/0f ug{
jf To;sf] k|fs[lts agfj6 jf ;f}Gbo{df s'g} lsl;dn] xflg, gf]S ;fgL jf Iflt
k'¥ofpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0fM o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk|fs[lts ;DkbfÆ eGgfn] b]xfosf ;DkbfnfO{
;Demg' k5{ M–
-s_ k|fs[lts jftfj/0f, jg:klt / jGohGt'sf] ;+/If0fsf nflu
g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] /fli6«o lgs'~h, jGohGt' jf lzsf/
cf/If,
-v_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] ;+/If0f If]q, gbL, gfnf, vf]nf, tfn
tn}of, ;Ld;f/ If]q jf k|fs[lts em/gf, lxdlzv/ jf To;sf]
s'g} c+z, pRr kxf8L r'r'/f],
-u_ k|rlnt sfg"g jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txn]
;+/If0f u/]sf] jGohGt', jg:klt jf e"–agf}6,
-3_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txn] ;+/If0f u/]sf
jGohGt'sf] jf;:yfg, kof{j/0fLo k4lt jf laqmL ljt/0f,
lgsf;L jf k}7f/Ldf lgif]w u/]sf hl8a'6L .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
ljuf] v'n]sf]df lauf] adf]lhd / lauf] gv'n]sf]df bznfv ?k}ofF+;Dd hl/afgf jf b'j}
;hfo x'g]5 .
!%)= ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgfsf] cglws[t sAhf jf ljgfz ug{ gx'g] M
-!_ sfg"g adf]lhd afx]s s;}n] s'g} ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgf cglws[t ?kdf sAhf
ug{, To:tf] ;+/rgf k|of]u x'g glbg jf s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL jf ljgfz ug{
x'Fb}g .

58
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs ef}lts ;+/rgfÆ eGgfn]


;fj{hlgs ?kdf k|of]u x'g] b]xfosf ;+/rgf ;Demg' k5{ M–
-s_ ;8s, af6f], k'n, ;'?Ë, ljdfg:yn,
-v_ hnfzo, gx/, vfg]kfgLsf] d'xfg tyf kf]v/L, ljB't u[x, ljB't
k|;f/0f s]Gb| jf To;sf] nfOg,
-u_ /Hh'dfu{, s]j'nsf/, b"/;~rf/ ;DaGwL pks/0f, /]l8of] :6]zg,
6]lnlehg k|zf/0f s]Gb| tyf To;sf] 6fj/,
-3_ /]n tyf /]ndfu{,
-ª_ ;fj{hlgs a; lj;f}gL, ;fj{hlgs pBfg, jf
-r_ cGo o:t} ;+/rgf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofF+;Dd hl/afgf x'g]5 .
!%!= /fli6«o ufg, em08f jf lgZffg 5fksf] ckdfg jf Iflt ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn jf
g]kfn ;/sf/ la?4 3[0ff k}mnfpg] lgotn] g]kfnsf] /fli6«o ufgsf] ckdfg ug{,
g]kfnsf] em08f hnfpg, To;sf] hfgLhfgL ckdfg ug{ jf ;fj{hlgs g}ltstf,
lzi6frf/ jf ;bfrf/sf] b[li6sf]0fn] k|of]u ug{ gx'g] 7fpF, j:t' jf cj:yfdf To:tf]
ufg, em08f jf g]kfnsf] lgzfgf 5fk k|of]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ s;}n] g]kfn;+Fu d}qL ;DaGw ePsf] d'n's lj?4 3[0ff k}mnfpg] jf To:tf]
d'n'ssf] ckdfg ug]{ lgotn] To:tf] d'n'ssf] /fli6«o em08f hnfpg, To;sf]]
hfgLhfgL b'?kof]u ug{ jf To:tf] em08f jf To:tf] d'n'ssf] lgzfg 5fksf] b'?kof]u
ug{ jf ;fj{hlgs g}ltstf / lzi6frf/sf] b[li6sf]0faf6 k|of]u ug{ gx'g] j:t', 7fpF jf
cj:yfdf To:tf] em08f jf 5fksf] k|of]u ug{ x'Fb}g .
-$_ s;}n] ;+o'Qm /fi6« ;+3 jf ;+o'Qm /fi6« ;+3;Fu ;Dj4 ;+:yf jf ljlzi6Ls[t
lgsfo jf g]kfn ;b:o /x]sf] s'g} cGt//fli6«o jf If]qLo ;+:yfnfO{ 3[0ff jf ckdfg
ug]{ lgotn] To:tf ;+:yfsf] em08f jf lgZffg 5fk s'g} lsl;dn] b'?kof]u ug{ jf

59
www.lawcommission.gov.np

To:tf ;+:yfsf] :jLs[lt ljgf To:tf] em08f jf To:tf] ;+:yfsf] lrXg, ;jf/L ;fwg jf
cGo s'g} j:t' k|of]u ug{ x'Fb}g .
-%_ pkbkmf -#_ jf -$_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps
jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!%@= /fli6«o lje"ltsf] ckdfg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf /fli6«o
lje"ltnfO{ hfgLhfgL 3[0ff, ckdfg jf abgfd ug{, To:tf lje"ltsf] zflns, :tDe jf
:df/s eTsfpg jf xflg, gf]S;fgL ug{ x'Fb}g .
t/ To:tf lje"ltsf] hLjgL cWoog cg';Gwfg jf d"NofÍgsf] ;Gbe{df c;n
lgotn] ul/Psf] l6sf l6Kk0fLnfO{ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!%#= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M bkmf !%) adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 ePsf] xflg,
gf]S;fgL afkt s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
!%$= xbDofb M o; kl/R5]bsf] bkmf !$&, !$* / !$( cGtu{tsf s;"/df hlxn];'s} klg
ph'/ ug{ ;lsg]5 / cGo bkmf cGtu{tsf] s;"/sf] xsdf To:tf] s;"/ eP u/]sf]
ldltn] 5 dlxgfkl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – (
wd{ ;DaGwL s;"/
!%%= wfld{s:yn jf kljq dflgPsf] :yfgnfO{ Iflt k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} hft,
hflt, ;Dk|bfo jf ju{sf] wfld{s cf:yf jf wd{sf] 3[0ff ug]{ jf ckdfg ug]{ lgotn] jf
;f] x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL s'g} wfld{s k"hf, k|fy{gf jf sd{ ug]{ :yfg jf kljq
dflgPsf] s'g} :yfg, j:t', dzfg3f6 jf lrxfgnfO{ xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg jf
s'g} lsl;dn] b'lift ug{, laufg{, kmf]x/d}nf ug{ jf o:t} cGo sfo{ ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .

60
www.lawcommission.gov.np

-#_ ljb]zLn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ u/] jf u/fPsf]] /x]5 eg] pkbkmf -
@_ adf]lhdsf] s}b e'Qmfg ePsf] ;ft lbgleq lghnfO{ g]kfnaf6 aflx/ k7fpg'
kg]{5 .
!%^= wfld{s efjgfdf cf3ft k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] n]v]/, jrgn] jf cfsf/ jf
lrXgåf/f jf c? s'g} lsl;daf6 s'g} hft, hflt ;Dk|bfo jf ju{sf] wfld{s efjgfdf
cf3ft k'¥ofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b /
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!%&= wfld{s /Llt–l:yltdf afwf k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] ;gftgb]lv ckgfpb} jf rnL
cfPsf] c?sf] wfld{s /Llt–l:yltdf hfgLhfgL afwf k'¥ofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!%*= wd{ kl/jt{g u/fpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] wd{ kl/jt{g u/fpg jf ;f] s'/fsf]
pBf]u ug{ jf b'?T;fxg lbg x'Fb}g .
-@_ s;}n] s'g} hft, hflt jf ;Dk|bfodf ;gftgb]lv rnL cfPsf] wd{, dt jf
cf:yfdf vnn kfg]{ s'g} sfd jf Jojxf/ ug{ jf vnn x'g] u/L s'g} k|nf]eg b]vfO{
jf gb]vfO{ cGo s'g} wd{df kl/jt{g u/fpg jf wd{ kl/jt{g u/fpg] lgotn]] To:tf]
wd{ jf dt k|rf/ ug{ x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr
jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQm ljb]zL /x]5
eg] To:tf] JolQmnfO{ o; bkmf adf]lhd ePsf] s}b e'Qmfg u/]sf] ;ft lbgleq g]kfn
aflx/ k7fpg' kg]{5 .
!%(= xbDofb M bkmf !%* cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] yfxf kfPsf] ldltn] 5
dlxgf / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf]] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

61
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b –!)
e]befj tyf cGo ckdfghGo Jojxf/ ;DaGwL s;"/
!^)= e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ sfg"gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s sfg"g
adf]lhd clwsf/ k|of]u ug]{ clwsf/Ln] To:tf] clwsf/ jf ;fdfGo sfg"gsf] k|of]u
ubf{ pTklQ, wd{, j0f{, hft, hflt, lnË, zf/Ll/s cj:yf, ckfËtf, :jf:Yo l:ylt,
j}jflxs l:ylt, uef{j:yf, cfly{s cj:yf, efiff jf If]q, j}rfl/s cf:yf jf o:t} cGo
s'g} cfwf/df s'g} klg gful/sdfly hfgLhfgL e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!^!= e]befj u/L a:t' jf ;]jf vl/b laqmL jf ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} a:t' jf
;]jfsf] vl/b jf laqmL ljt/0f ubf{ u/fpFbf s'g} vf; hft, hflt jf ;Dk|bfosf]
JolQmaf6 dfq jf To:tf JolQmnfO{ dfq vl/b jf laqmL ljt/0f ug{] jf s'g} vf; hft,
hflt jf ;Dk|bfosf JolQmnfO{ pknAw gu/fpg] jf laqmL ljt/0f gug]{ sfo{ ug{
x'Fb}g .
t/ cfly{s, ;fdflhs jf z}lIfs b[li6n] lk5l8Psf] ju{sf] lxt ;+/If0f jf
ljsf;sf nflu sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] :jLs[lt lnO{ s'g} vf; j:t'
jf ;]jf s'g} vf; hft, hflt jf ;Dk|bfosf JolQmnfO{ dfq pknJw u/fPsf]df jf
laqmL ljt/0f u/]sf]df o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!^@= hjh{:tL sfddf nufpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ lghsf] OR5f la?4 sfddf
nufpg x'Fb}g .
t/ ;fj{hlgs sfdsf] nflu sfg"g adf]lhd >ddf nufpg o; bkmfn] afwf
k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd
s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

62
www.lawcommission.gov.np

!^#= bf; agfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ bf; jf sdf/f, sdf/L agfpg, To:tf]]
x}l;otdf /fVg, sfddf nufpg jf ;f] ;/xsf] cGo s'g} klg Jojxf/ ug{ jf u/fpg
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFrb]lv bz
jif{;Dd s}b / krf; xhf/b]lv Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!^$= aGws agfpg jf afFwf /fVg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ s'g} klg k|sf/sf]
k|ltkmn afkt sd}of /fVg jf aGws agfpg jf afFwf /fVg jf afFwfsf] x}l;otdf
sfddf nufpg jf ;f] ;/xsf] cGo s'g} klg k|sf/sf] Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{b]lv ;ft
jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!^%= ;fdflhs /Llt l:yltdf vnn kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] ;fdflhs /Llt l:yltdf
vnn kg]{ jf vnn x'g] u/L e'mSofO{ jf hah{:tL u/L s'g} sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu hftLo e]befj x'g] /Lltl:yltnfO{ ;fdflhs
/Lltl:ylt dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!^^= hfltkfltsf] cfwf/df 5'jf5't jf cGo e]befjk"0f{ Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n]
s;}nfO{ k|yf, k/Dk/f, wd{, ;+:s[lt, l/ltl/jfh, hft, hflt, ;d'bfo, k]zf, Joj;fo,
zf/Ll/s cj:yf jf ;fdflhs ;Dk|bfosf] pTkltsf] cfwf/df 5'jf5't jf cGo s'g}
lsl;dsf] e]befj ug{ jf ;fj{hlgs :yndf pkl:yt x'g jf s'g} ;fj{hlgs k|s[ltsf
wfld{s :yndf k|j]z ug{ /f]Sg jf ;fj{hlgs k|of]udf /x]sf] kfgL, kw]/f] k|of]u ug{
al~rt ug{ jf cGo s'g} lghL jf ;fj{hlgs pkof]u jf ;'ljwfsf s'/fsf] k|of]u
ug{af6 al~rt ug{ x'Fb}g .
-@_ pbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf
tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / /fi6«;]jsn] o; bkmfdf n]lvPsf]
s;"/ u/]df yk tLg dlxgf;Dd s}b ;hfo x'g]5 .
!^&= oftgf lbg gx'g] M -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd s;"/sf] cg';Gwfg ug]{, cleof]hg ug]{,
sfg"gsf] sfof{Gjog ug]{ jf sfg"g adf]lhd lgoGq0f, lx/f;t jf y'gfdf /fVg] clwsf/

63
www.lawcommission.gov.np

k|fKt clwsf/Ln] s;}nfO{ zf/Ll/s jf dfgl;s oftgf lbg jf lbg nufpg jf q'm/,
lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu kqmfp k/]sf], lgoGq0fdf /x]sf], lx/f;t,
y'gf, s}b jf gh/aGb jf cfkm\gf] ;'/Iffdf /x]sf] s'g} JolQm jf To:tf] JolQmsf]
sf/0fn] cGo s'g} JolQmnfO{ b]xfosf] p2]Zon]] hfgLhfgL zf/Ll/s jf dfgl;s kL8f jf
si6 k'¥ofPdf jf lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ jf ;hfo lbPdf To:tf]
JolQm pk/ oftgf lbPsf] jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ u/]sf]
dflgg]5 M–
-s_ s'g} ljifodf hfgsf/L xfl;n ug]{],
-v_ s'g} s;"/df ;flat u/fpg],
-u_ s'g} sfo{sf] nflu b08 lbg],
-3_ hf]/ h'n'd jf qf; b]vfpg], jf
-ª_ sfg"g ljk/Ltsf cGo s'g} sfo{ ug{] .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ s;"/sf] uDeL/tf x]/L kfFr
jif{;Dd s}b jf krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{ cfb]z lbg] JolQm jf o; bkmf
adf]lhdsf] s;"/ ug{ ;xof]u ug]{ dltof/nfO{ d'Vo s;"/bf/ ;/x ;hfo x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/ ug]{ s'g} JolQmn] cfkm"eGbf dflysf clwsf/Lsf]
cfb]z kfngf u/L To:tf] s;"/ u/]sf] eGg] bfjL lng kfpg] 5}g / lghn] To:tf]
cfwf/df To:tf] s;"/ u/] afkt x'g] ;hfoaf6 pGd'lQm kfpg]] 5}g .
!^*= ckdfghgs jf cdfgjLo Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ ckdfghgs jf
cdfgjLo Jojxf/ ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .

=====================
-s_ af]S;f af]S;Lsf] cf/f]k nufpg],
-v_ af]S;f af]S;Lsf] cf/f]k nufO{ a;f]af; u/]sf] 7fFpaf6 lgsfnf ug]{,
-u_ ;fdflhs alxisf/ ug{], jf
-3_ cGo h'g;'s} sfd u/L qm'/, cdfgjLo jf ckdfghGo Jojxf/ ug{] .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

64
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf;
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ dlxnfsf] /h:jnf jf ;'Ts]/Lsf] cj:yfdf 5fpk8Ldf /fVg jf To:t} cGo
s'g} lsl;dsf e]befj, 5'jf5't jf cdfgjLo Jojxf/ ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JoltmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf tLg
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-%_ /fi6«;]jsn] o; bkmfdf n]lvPsf] s;"/ u/]df lghnfO{ yk tLg dlxgf;Dd
s}b ;hfo x'g]5 .
!^(= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmaf6 kLl8t
JolQmnfO{ k'u]sf] Iflt jf kL8f afkt dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
!&)= xbDofb M -!_ bkmf !^# / !^$ cGtu{tsf s;"/df hlxn] ;'s} ph'/ nfUg]5 .
-@_ bkmf !^& cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] jf ;DalGwt JolQm
kqmfp, lgoGq0f, lx/f;t, y'gf, s}b jf gh/aGbaf6 d'Qm ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b
cGtu{tsf cGo s;"/df s;"/ eP u/]sf] yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/
nfUg] 5}g .

kl/R5]b –!!
ljjfx ;DaGwL s;"/
!&!= d~h'/L ljgf ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjfx ug]{ JolQmx?sf] d~h'/L ljgf s;}n] s;}nfO{
ljjfx ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d~h'/L ljgf ePsf] ljjfx ab/ x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{{ b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu bkmf !&# adf]lhd ljjfx ug{ k"/f x'g' kg]{
pd]/ k"/f gePsf] JolQmn] lbPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g .
!&@= xf8gftfdf ljjfx ug{ gx'g] M -!_ s;}n] k/Dk/f cg';f/ rnL cfPsf] cj:yfdf afx]s
xf8gftf s/0fLdf ;hfo x'g] gftfdf ljjfx ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

65
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx yfxf gkfO{ ePsf] /x]5 eg] To:tf] ljjfx
ab/ x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx hfgLhfgL ePsf] /x]5 eg] To:tf] ljjfx
ug]{nfO{ xf8gftf s/0fLsf] s;"/df x'g] ;hfo / u/fpg]nfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf
tLg xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / To:tf] ljjfx :jtM jb/ x'g]5 .
!&#= afn ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjfx ug]{ JolQmsf] pd]/ aL; jif{ gk'uL s;}n] ljjfx ug{
jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt ePsf] ljjfx :jtM ab/ x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!&$= ljjfxdf n]gb]g ug{ gx'g] M -!_ cfk\mgf] k/Dk/fb]lv rnL cfPsf] ;fdfGo pkxf/, e]6L,
blIf0ff jf z/L/df nufPsf] Ps;/f] uxgf afx]s ljjfx ug]{ b'nxf jf b'nxLsf tkm{af6
s'g} lsl;dsf] rn, crn, bfOhf] jf s'g} ;DklQ dfu u/L jf n]gb]g zt{ /fvL ljjfx
ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ s;}n] ljjfx u/L ;s]kl5 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] rn, crn ;DklQ jf
bfOhf] dfu ug{ jf To:tf] rn, crn ;DklQ jf bfOhf] glbPsf] sf/0fn] b'nxL jf
lghsf gft]bf/nfO{ s'g} lsl;dn] x}/fg kfg{, ;tfpg jf s'g} cdfgjLo jf ckdfghGo
Jojxf/ ug{ x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b jf krf;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhd s'g} ;DklQ lnPsf]df To:tf] ;DklQ ;DalGwt
JolQmnfO{ lkmtf{ lbg' kg{]5 .
!&%= jx'ljjfx ug{ gx'g] M -!_ ljjflxt k'?ifn] j}jflxs ;DaGw sfod /x]sf] cj:yfdf csf]{
ljjfx ug'{ x'Fb}g .
-@_ s'g} k'?if ljjflxt xf] eGg] hfgLhfgL To:tf] k'?if;Fu s'g} dlxnfn] ljjfx
ug{' x'Fb}g .

66
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klt kTgLn] sfg"g
adf]lhd c+zj08f u/L leGg ePdf k'?if jf dlxnfn] k'gM ljjfx ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{b]lv
kfFr jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFb]lv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfx :jtM ab/ x'g]5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] ;+lxtf nfu" x'g'cl3
tTsfn k|rlnt sfg"g adf]lhd ePsf] ljjfxsf] xsdf o; bkmfdf n]lvPsf] s'g}
s'/fn] c;/ kf/]sf] dflgg] 5}g .
!&^= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df s;"/ eP u/]sf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !@
Hofg ;DaGwL s;"/
!&&= Hofg dfg]{ lgotn] s'g} sfd ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] lgotk"j{s Hofg dfg{ jf
Hofg dfg]{ s'g} sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ lghsf] Hofg dg{
;Sg] u/L lgotk"j{s uDeL/ zf/Ll/s rf]6 jf Iflt k'¥ofPsf]df tTsfn} Hofg gd/L
;f]xL rf]6sf] kl/0ffd :j?kkl5 Hofg d/]df klg ;f]xL JolQmn] Hofg df/]sf] dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hGd s}bsf] ;hfo
x'g]5 .
!&*= Hofg hfg ;Sg] sfd ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} sfd ubf{ ;fwf/0ftof dflg;sf] Hofg
hfg ;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ sf/0f x'Fbf x'Fb} To:tf] sfd ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg d/]df s;"/bf/nfO{
hGds}bsf] ;hfo x'g]5 .
!&(= uDeL/ pQ]hgf jf /L;sf] cfj]zaf6 Hofg lng gx'g] M -!_ bkmf !&& jf !&* df
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf Hofg lng] JolQmnfO{ bzb]lv kGw|
jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFFb]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 M–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

67
www.lawcommission.gov.np

-s_ s;}n] tTsfn uDeL/ pQ]hgf lbnfpg] s'g} sfd u/]af6


s;"/bf/n] cfTd;+od\sf] zlQm u'dfO{ To:tf] pQ]hgf lbnfpg]
JolQmsf] Hofg df/]sf]df,
t/ b]xfosf] cj:yfdf of] v08 nfu" x'g] 5}g M–
-!_ s;}n] sfg"gsf] kfngf ubf{, lghL /Iffsf]
clwsf/sf] k|of]u ubf{, s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf]
kbLo st{Josf] kfng ubf{ jf kfng ug{ nfu]sf]
s'g} sfdaf6 s;"/bf/ pQ]lht x'g uPdf,
-@_ s;}nfO{ s'g} Iflt k'¥ofpg] lgotn] s;"/bf/
:jo+n] pQ]lht u/fPsf] / To;/L pQ]lht eO{
To:tf]] JolQmn] u/]sf] sfdaf6 s;}sf] Hofg
uPsf]df,
-v_ lghL /Iffsf] clwsf/ c;n lgotn] k|of]u ubf{ To:tf]
clwsf/sf] ;Ldf gf£g uO{ h;sf] la?4 To:tf] clwsf/ k|of]u
ePsf] xf] ;f] JolQmsf] Hofg d/]sf]df,
-u_ PsfPs ePsf] emu8fdf p7]sf] /L;sf] cfj]zdf tTsfn s;}sf]
Hofg d/]sf]df,
t/ o; v08 adf]lhdsf] sfd ubf{ s;"/bf/n] cg'lrt
nfe xfl;n u/]sf] jf q''m/ jf c:jefljs tj/af6 sfd u/]sf]
x'g' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg OjL
lnP/ jf ;f]r ljrf/ u/]/ Hofg lnPsf]df ;f] v08x?df n]lvPsf] Joj:yf nfu" x'g]
5}g .
!*)= dfg{ rfx]sf] JolQm gd/L csf]{ JolQm d/]df ;hfo x'g] M bkmf !&&, !&* / !&( df
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s;}nfO{ dfg]{ lgotn] jf s'g} JolQm dg{ ;S5
eGg] hfgLhfgL jf To;sf] ljZjf; ug'{ kg]{ sf/0f eO{ s'g} sfd ubf{ To:tf] JolQm
gd/L csf]{ JolQm dg{ uPdf lghnfO{ cj:yf cg';f/ bkmf !&&, !&* / !&( df
n]lvP adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .

68
www.lawcommission.gov.np

!*!= nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L Hofg dfg{ gx'g] M -!_ s;}n] nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L s;}sf]
Hofg dfg{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ bkmf !&&, !&* / !&( sf]
cj:yfdf afx]s tLgb]lv bz jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv Ps nfv ?k}ofFF;Dd
hl/afgf x'g]5 .
!*@= x]nrqm\ofO{+ u/L Hofg dfg{ gx'g] M -!_ bkmf !&( sf] cj:yfdf afx]s s;}n]
x]nrqm\ofOk"0f{ s'g} sfd u/L s;}sf] Hofg dfg{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s s;}sf] Hofg dg{ ;S5 h:tf] gb]lvPsf]
cj:yfdf s;}n] s'g} sfd ubf{ eljtJodf k/L s;}sf] Hofg uPdf lghnfO{ 5
dlxgfb]lv b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!*#= Hofg dfg]{ pBf]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] Hofg dfg]{ lgotn] To;sf] pBf]u ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!*$= cfkm\gf] ;+/IfsTjdf /x]sf] JolQmnfO{ kmfNg jf kl/Tofu ug{ gx'g] M -!_ s'g} gjhft
lzz', afnaflnsf, czQm /f]uL jf j[4 JolQmnfO{ cfkm"n] x]/rfx jf :ofxf/ ;Def/ ug]{
st{Jo ePsf] JolQmn] lghsf] lhp, Hofgdf vt/f k'Ug ;Sg] u/L kmfNg, kl/Tofu ug{
jf j]jf:tf u/L 5f]8\g x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/af6 To:tf] afnaflnsf, czQm, /f]uL jf a[4
JolQm d/]sf] /x]5 eg] s;"/bf/nfO{ ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd
hl/afgf x'g]5 .
t/ kmflnPsf], kl/Tofu ul/Psf] jf j]jf:tf u/L 5f8]sf] sf/0faf6 gjhft
lzz'sf] d[To ePdf bkmf !&& adf]lhd ;hfo x'g]5 .

69
www.lawcommission.gov.np

!*%= cfTdxTof ug{ b'?T;fxg lbg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ cfTdxTof ug{ b'?T;fxg lbg
jf To:tf] sfd ug]{ ;Ddsf] kl/l:ylt v8f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
!*^= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] s;"/af6 s;}sf] lhp, Hofg jf
;DklQdf xflg, gf]S;fgL jf Iflt ePdf s;"/bf/af6 kLl8t JolQm / lgh geP lghsf]
xsjfnfnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
!*&= xbDofb M -!_ bkmf !&&, !&*, !&(, !*), !*!, !*@ / !*$ sf] pkbkmf -#_ df

/x]sf] k|ltaGwfTs jfSof+z cGtu{tsf s;"/bf/ cfkm}+ ;flat eO{ kf]n]sf]df hlxn];'s}
klg ph'/ nfUg]5 . To:tf] s;"/df st{Josf] ph'/L k/]sf]df cg';Gwfgaf6 st{Jojfnf
oxL xf] eGg] kQf gnfu]sf]df aL; jif{kl5 / st{Josf] ph'/ gk/]sf]df ;f] jf/bft
ePsf] b'O{ jif{kl5 ph'/L nfUg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]ssf o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df
To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !#
ue{ ;+/If0f la?4sf] s;"/
!**= ue{ktg ug{ gx'g] M -!_ bkmf !*( sf] cj:yfdf afx]s s;}n] ue{ktg ug{ jf
ue{ktg u/fpg] lgotn] jf ue{ ktg x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{
s'g} sfd u/L ue{ktg u/fpg' x'Fb}g .
-@_ s;}n] ue{jtL dlxnfnfO{ s/sfk u/L jf wDsL lbO{ jf nnfO{ kmsfO{ jf
k|nf]egdf kf/L ue{ktg u/fpg x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo
adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–
-s_ afx| xKtf;Ddsf] ue{ eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

70
www.lawcommission.gov.np

-v_ afx| xKtfeGbf a9L kRRfL; xKtf;Ddsf] ue{ eP tLg jif{;Dd


s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ kRrL; xKtfeGbf a9Lsf] ue{ eP kfFr jif{;Dd s}b / krf;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .
-$_ ue{ktg ug{] sfd ubf{ tTsfn ue{ktg geO{ aRrf lhpFbf] hGdL To:tf]
sfdsf] kl/0ffd :j?k hlGdPsf] aRrf tTsfn d/]df o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu
ue{ktg u/fPsf] dflgg] 5 .
-%_ s;}n] s'g} ue{jtL dlxnfsf] Hofg lng] pBf]u ubf{ To:tL dlxnf gd/L
lghsf] ue{df /x]sf] kRrL; xKtf jf kRrL; xKtfeGbf a9L cjlwsf] ue{ ktg x'g
uPdf ;f] sfd ug]{ s;"/bf/nfO{ o; ;+lxtf jf cGo sfg"g adf]lhdsf] ;hfodf yk
kfFr jif{;Dd s}b x'g]5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s'g} ue{jtL
dlxnf la?4 s'g} l/; OjLn] s'g} sfd ubf{ ue{ktg x'g uPdf ue{ktg ug]{ lgotn]
To:tf] sfd u/]sf] /x]g5 eg] klg b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–
-s_ afx| xKtf;Ddsf] ue{ eP Ps jif{;Dd s}b,
-v_ afx| xKtfeGbf a9L kRrL; xKtf;Ddsf] ue{ eP tLg jif{;Dd
s}b,
-u_ kRrL; xKtfeGbf a9Lsf] ue{ eP kfFRf jif{;Dd s}b .
-&_ s;}n] ue{ktg u/fpg] p2]Zon] ue{df /x]sf] e|'0fsf] lnË klxrfg x'g] s'g}
sfd ug{ jf u/fpg / To;/L lnË klxrfg ePkl5 ue{ktg ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ ue{ktg u/fpg] p2]Zon] ue{df /x]sf] e|'0fsf] lnË klxrfg ug{]
jf u/fpg]nfO{ tLg dlxgfb]lv 5 dlxgf;Dd s}b, /
-v_ lnË klxrfg u/L ue{ktg ug]{ jf u/fpg]nfO{ pkbkmf -#_ df
n]lvPsf] ;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b .

71
www.lawcommission.gov.np

!*(= ue{ ktg u/fpg ;Sg] M bkmf !** df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :jf:YosdL{n]
b]xfosf] cj:yfdf ue{ktg u/fPsf]df o; ;+lxtf cGtu{tsf] s;"/ eP u/]sf] dflgg]
5}g M–
-s_ ue{jtL dlxnfsf] d~h'/Ln] afx| xKtf;Ddsf]] ue{ktg
u/fPsf]df,
-v_ ue{ktg gu/fPdf ue{jtL dlxnfsf] Hofgdf vt/f k'Ug ;S5
jf lghsf] zf/Ll/s jf dfgl;s :jf:Yo v/fa x'g ;S5 jf
ljsnfË aRrf hGdG5 egL Ohfht k|fKt lrlsT;ssf] /fo
eO{ To:tL dlxnfsf] d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df,
-u_ hjh{:tL s/0fL jf xf8gftf s/0fLaf6 /xg uPsf] c7f/
xKtf;Ddsf] ue{ ue{jtL dlxnfsf] d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df,
-3_ /f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=_ jf
To:t} k|s[ltsf] cGo lgsf] gx'g] /f]u z/L/df ePsL dlxnfsf]]
d~h'/Ln] ue{ktg u/fPsf]df .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ:jf:YosdL{Æ eGgfn] lgwf{l/t of]Uotf k'uL
ue{ktg u/fpg Ohfht k|fKt u/]sf] lrlsT;s jf :jf:YosdL{ ;Demg' k5{ .
!()= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –!$
s'6lk6 jf cËeË ;DaGwL s;"/
!(!= s'6lk6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ s'6lk6 ug{ x'Fb}g .
-@_ s;}n] s;}nfO{ b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df lghn] s'6lk6 u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s'g} lsl;dsf] zf/Ll/s kL8f k'¥ofPdf,
-v_ s'g} sfd u/L bkmf !)$ / !)% df plNnlvt /f]u afx]ssf]
cGo s'g} /f]u ;f/]df,
-u_ cGo s'g} sfo{ u/L czQm agfPdf .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

72
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æczQmÆ eGgfn] z/L/sf] s'g} cË ;fdfGo


?kdf sfd ug{ g;Sg] u/L czQm ePsf] cj:yf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] dfgl;s
czQmtfnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!(@= cËeË ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] cËeË ug{ jf u/fpg xF'b}g .
-@_ s;}n] s;}nfO{ hfgLhfgL s'6lk6 ubf{ b]xfo adf]lhdsf] kl/0ffd ePdf
cËeËsf] s;"/ u/]sf]] dflgg]5 M–
-s_ cfFvfsf] x]g]{ zlQm xLg u/L jf cfFvf kmf]/L b[li6ljxLg
agfOlbPdf,
-v_ gfssf] ;'F£g] zlQm gfz ul/lbPdf,
-u_ sfgsf] ;'Gg] zlQm gfz ul/lbPdf,
-3_ lha|f]sf] af]Ng] zlQm gfz ul/lbPdf,
-ª_ dlxnfsf] :tg sfl6lbPdf,
-r_ dlxnfnfO{ afFemf]kg jf k'?ifnfO{ k'?ifTjxLg agfPdf,
-5_ d]?b08, 8F8fNg'', xft v'6\6f jf To:tf cª\usf] hf]gL{
efFrL, kmf]/L, km'sfnL a]sDdf kfl/lbPdf,
-h_ s'6lk6sf] sf/0faf6 cfˆgf] k]zfsf] sfd ug{ g;Sg] u/L
c;Ifd agfOlbPdf .
-#_ s'6lk6af6 tTsfn cËeË geP tfklg ;f]xL sfdsf] kl/0ffd :j?k kl5
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] kl/0ffd lg:s]df klg cËeË ePsf] dflgg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b / Ps nfv
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6} lsl;dsf] sfd lbg]
Pp6feGbf a9L cË x'g]df To;dWo] Pp6f cËdfq a]sDdf kf/L lbPsf] eP ;f]
pkbkmfdf n]lvPsf] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 / cËeË ePsf] vt lgsf] eO{
sfdnfUg] ePdf tLgjif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

73
www.lawcommission.gov.np

!(#= t]hfa jf cGo /f;folgs, h}ljs jf ljiffn' kbfy{ k|of]u u/L s'?k kfg{ gx'g ] M -!_
s;}n] s;}nfO{ t]hfa jf o:t} k|sf/sf cGo /f;folgs, h}ljs jf ljiffn' kbfy{ k|of]u
u/L jf 5ls{O{ jf To:tf] kbfy{n] kf]nL, 8fdL, bnL, 3;L lhpdf kL8f u/fpg] jf
cg'xf/ jf z/L/sf] s'g} cË s'?k kfg]{ sfd ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ s;"/sf] k|s[lt x]/L cg'xf/
s'?k kf/]df kfFr jif{b]lv cf7 jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFb]lv kfFr nfv ?k}ofF;Dd
hl/afgf / z/L/sf] cGo cË s'?k kf/]df jf z/L/df kL8f k'¥ofPdf tLg jif{b]lv kfFr
jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFb]lv tLg nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hl/afgf afkt k|fKt k"/} /sd kLl8tnfO{ Ifltk"lt{
afkt lbg' kg]{5 .
!($= uDeL/ pQ]hgf jf /L;sf] cfj]zaf6 s'6lk6 jf cËeË ePsf]df ;hfo M -!_ bkmf
!(! jf !(@ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf s'6lk6 ug]{
JolQmnfO{ s'6lk6 u/L cËeË u/]sf] /x]5 eg] b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / cGo s'g} lsl;dn] rf]6 k'¥ofPsf] /x]5 eg] Ps
jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 M–
-s_ s;}n] tTsfn uDeL/ pQ]hgf lbnfpg] s'g} sfd u/]af6
s;"/bf/n] cfTd;+od\sf] zlQm u'dfO{ To:tf] pQ]hgf lbnfpg]
JolQmnfO{ jf e|dj; c? s;}nfO{ s'6lk6 u/]df jf ;+of]ujz
c? s;}nfO{ rf]6 k'Ug uPsf]df .
t/ b]xfosf] cj:yfdf of] v08 nfu" x'g] 5}g M–
-!_ s;}n] sfg"gsf] kfng ubf{, lghL /Iffsf] clwsf/sf]
k|of]u ubf{, s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] kbLo st{Josf]
kfng ubf{ jf kfng ug{ nfu]sf] s'g} sfdaf6 pQ]lht
x'g uO{ s'6lk6 u/]sf]df,
-@_ s;}nfO{ s'g} Iflt k'¥ofpg] lgotn] s;"/bf/ :jo+n]
s;}nfO{ pQ]lht u/fPsf] / To;/L pQ]lht eO{ To:tf]
JolQmn] u/]sf] sfdaf6 s;"/bf/ cfk}mF pQ]hgfdf k/L
s'6lk6 u/L rf]6 k'¥ofPsf]df .

74
www.lawcommission.gov.np

-v_ lghL /Iffsf] nflu cfjZos kg]{ aneGbf a9L an k|of]u u/L
s;}nfO{ Iflt k'¥ofPsf]df,
-u_ PsfPs p7]sf] emu8fsf] /L;sf] cfj]zdf tTsfn s;}nfO{ rf]6
k'¥ofPsf]df .
t/ o; v08 adf]lhdsf] sfd ubf{ s;"/bf/n] cg'lrt
nfe xfl;n u/]sf] jf q''m/ jf c:jefljs tj/af6 sfd u/]sf]
x'g' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg OjL
lnP/ jf ;f]r ljrf/ u/]/ s'6lk6 jf cËeË u/]sf]df ;f] v08x?df n]lvPsf] Joj:yf
nfu" x'g] 5}g .
!(%= nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L jf x]nrq\mofO{ u/L s'6lk6 ug{ jf cËeË jf cGo rf]6
k'¥ofpg gx'g] M -!_ s;}n] nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L jf x]nrSo|fOF u/L s;}nfO{ s'6lk6
ug{, cËeË ug{ jf cGo rf]6 k'¥ofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M—
-s_ nfk/jfxLk"0f{ sfd u/L cËeË ePsf]df b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / cGo lsl;dsf]
rf]6 k'u]sf] /x]5 eg] Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd
hl/afgf jf b'j} ;hfo,
-v_ x]nrSo|fOF u/L To:tf] s;"/ u/]sf] /x]5 eg] 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .
!(^= cfk/flws an k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;} pk/ cfk/flws an k|of]u ug{ x'Fb}g .
-@_ s;}n] s;}nfO{ b]xfo adf]lhdsf] sfo{ u/]df lghn] cfk/flws an k|of]u
u/]sf] dflgg]5 M—
-s_ s'g} s;"/ ug]{ lgotn] s'g} JolQm pk/ s'g} lsl;dsf] an k|of]u
u/]df,

75
www.lawcommission.gov.np

-v_ s'g} JolQm jf lghsf] kl/jf/ jf ;DklQnfO{ Iflt k'¥ofpg] 8/,


qf; pTkGg u/fpg] jf lemem\ofpg] lgotn] jf To:tf] x'g ;S5
eGg] hfgLhfgL lgh pk/ an k|of]u u/]df,
-u_ s;}nfO{ cfk"m pk/ an k|of]u x'g nfu]sf] eGg] ql;t kf/]df jf
wDsL lbPdf jf hf]/ h'n'd u/]df jf c? s'g} lsl;dn] To;sf]
pBf]u u/]df .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt ljifosf]
lzIf0f, k|lzIf0f jf tflnd lbFbf, s'g} lsl;dsf] clego ubf{, pkrf/ ubf{ jf enfO{
x'g] lsl;dn] s;}sf] d~h'/L lnO{ s'g} an k|of]u u/]sf]df jf s'g} lsl;dsf] v]n x'Fbf
:jefljs k|s[ltsf] an k|of]u u/]sf]df cfk/flws an k|of]u u/]sf] dflgg] 5}g .
t/ s;}nfO{ Iflt k'¥ofpg] ablgotn] an k|of]u u/]sf]df o; pkbkmfsf]
Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-$_ cfk/flws an k|of]u ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ xltof/ lnO{ u/]sf] eP
tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo / xltof/ glnO{
u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!(&= s;"/ ug]{ lgotn] j]xf]; kfg{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} s;"/ ug{ ;lhnf] kfg]{ lgotn]
c?nfO{ j]xf]; t'Nofpg], n7\ofpg] jf c:j:y kfg]{ kbfy{ v'jfpg jf cGo s'g} k|sf/n]
;]jg u/fpg jf s'g} k|sf/n] j]xf]; u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /
bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfd u/L To:tf] s;"/ eO;s]sf] /x]5 eg] To:tf]]
s;"/ afkt x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .
!(*= Ifltk"lt{ M o; kl/R5]bdf plNnlvt s;"/af6 s;}sf] hLp jf Hofgdf rf]6k6s jf
xflg, gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] s;"/bf/af6 kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{
lbg' kg]{5 .
!((= xbDofb M bkmf !(^ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5, bkmf !(& cGtu{tsf] s;"/df To:tf] JolQmsf] xf]; cfPsf] ldltn] 5 dlxgf

76
www.lawcommission.gov.np

gf3]kl5 / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] Ps jif{
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !%
u}/sfg"gL y'gf ;DaGwL s;"/
@))= ablgotk"j{s y'g5]s ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ sfg"g adf]lhd afx]s
ablgotk"j{s cGo s'g} lsl;dn] y'gfdf /fVg jf /fVg nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ clwsf/ k|fKt JolQmn] afx]s c? s;}n] s;}sf] cfjfudgdf cj/f]w ug{ jf
u/fpg x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b jf kfFr
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@)!= dfgjf]lrt Go"gtd ;'ljwf glbO{ y'gfdf /fVg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd y'gfdf /fVg]
clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] s;}nfO{ klg sfg"g adf]lhd pknAw u/fpg' kg{] ;'ljwf
glbO{ jf y'gfdf /flvPsf] 7fpFdf pknAw Go"gtd dfgjf]lrt ;'ljwf glbO{ y'gfdf
/fVg jf /fVg nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ 8]9 jif{;Dd s}b / kGw| xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@)@= 5f8\g] cfb]z ePsf]df y'gL /fVg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd y'gfdf /x]sf] s'g}
JolQmnfO{ y'gfaf6 5f8\g sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 cfb]z k|fKt
ePkl5 To:tf] JolQmnfO{ y'gfaf6 g5f8L y'gL /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /
bz xhf/ ?k}ofF;Dd x'g]5 .
@)#= uf]Ko tl/sfn] y'gfdf /fVg gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] s'g} JolQmnfO{ y'gfdf
/fVbf lgh y'lgPsf] s'/f jf y'lgPsf] 7fpFsf] hfgsf/L gx'g] jf kQf gnfUg] u/L uf]Ko
?kdf y'gfdf /fVg' x'Fb}g .

77
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b /
rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@)$= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] s;"/bf/af6
kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@)%= xbDofb M bkmf @)) sf] pkbkmf -#_ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] /
o; kl/R5]b cGtu{tsf cGo s;"/df y'gfdf k/]sf] JolQm y'gfaf6 d'Qm ePsf] ldltn]
tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b–!^
JolQm a]kQf kfg]{ ;DaGwL s;"/
@)^= JolQm a]kQf kfg]{ sfd ug{ u/fpg gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ a]kQf kfg]{ sfo{ ug{ jf
u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu æJolQm a]kQf kfg]{ sfo{Æ eGgfn] b]xfosf]
sfo{ ;Demg' k5{ M–
-s_ sfg"g adf]lhd kqmfp ug{, cg';Gwfg ug{ jf sfg"g sfof{Gjog ug{
clVtof/L kfPsf] JolQm jf ;'/IffsdL{n] kqmfp u/]sf], lx/f;tdf /fv]sf]
jf cGo s'g} lsl;dn] lgoGq0fdf lnPsf] JolQmnfO{ d'2f x]g]{ clwsf/L
;dIf To;/L kqmfp u/]sf] jf lgoGq0fdf lnPsf] ldltn] af6f]sf] Dofb
afx]s rf}aL; 306fleq pkl:yt gu/fO{ jf ;/f]sf/jfnfnfO{ e]63f6
ug{ glbO{ lghnfO{ sxfF, s;/L / s'g cj:yfdf /flvPsf] 5 eGg]
;DaGwdf hfgsf/L glbg],
-v_ s'g} JolQm, ;Ë7g jf ;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf] gfdaf6 s'g}
JolQmnfO{ ckx/0f u/L, sAhf jf lgoGq0fdf lnO{ jf cGo s'g} lsl;dn]
lghsf] j}olQms :jtGqtfaf6 jl~rt u/]sf]df To;/L jl~rt ug'{sf]
sf/0f tyf lghnfO{ sxfF, s;/L / s'g cj:yfdf /flvPsf] 5 eGg]
;DaGwdf ;/f]sf/jfnfnfO{ hfgsf/L glbg] .

78
www.lawcommission.gov.np

-#_ s'g} JolQmnfO{ h'g JolQmsf] cfb]zn] kqmfp u/L, y'gfdf /fvL jf
lgoGq0fdf lnO{ j]kQf kf/]sf]] xf] To:tf] cfb]z lbg] / To:tf] cfb]zsf] sfof{Gjog ug]{
JolQm a]kQf kfg]]{ d'Vo s;"/bf/ dflgg]5 .
-$_ JolQm a]kQf kfg]{ sfo{ s'g} ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQm jf ;Ë7g jf
;Ël7t jf c;Ël7t ;d"xsf] lhDd]af/ JolQmsf] cfb]z jf lgb]{zg adf]lhd eP u/]sf]
/x]5 eg] To:tf] cfb]z jf lgb]{zg lbg] JolQm a]kQf kfg]{ d'Vo s;"/bf/ dflgg]5 .
-%_ s;}n] cfk"m dftxtsf] kbflwsf/L, lgsfo jf ;d"xåf/f JolQm a]kQf kfg]{
sfo{ ug{ jf u/fpg nfu]sf] s'/f yfxf kfP/ klg To;sf] pk]Iff u/]df jf To:tf] sfo{
/f]Sg] ;DaGwdf cfjZos pkfo gckgfPdf lghn] ;d]t o; bkmf adf]lhd s;"/
u/]sf] dflgg]5 .
-^_ s'g} JolQmnfO{ PseGbf a9L JolQmn] ;fd"lxs ?kdf a]kQf kf/]df To:tf]
sfo{df ;+nUg k|To]s JolQm ;dfg ?kdf s;"/bf/ dflgg]5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ JolQm a]kQf kfg{]nfO{ a]kQf kf/]sf] cjlw / cj:yfnfO{ ;d]t
ljrf/ u/L To:tf] sfd ug]{ d'Vo s;"/bf/nfO{ kGw| jif{;Dd s}b
/ kfFr nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-v_ JolQm a]kQf kfg{ dltof/ aGg] jf if8\oGq ug]{nfO{ JolQm a]kQf
kfg]{ d'Vo s;"/bf/ ;/x / ;f]sf] pBf]u ug]{ jf kl/k~r
ldnfpg] JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf] cfwf
;hfo .
-*_ dlxnf jf afnaflnsf la?4 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ dflgg] sfo{
ug{]nfO{ pkbkmf -&_ adf]lhd x'g] ;hfodf yk b'O{ jif{ s}b ;hfo x'g]5 .
-(_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ a]kQf kfl/Psf] cj:yfdf j]kQf kfl/Psf] JolQmsf]
lj?4 sfg"g adf]lhd ;hfo x'g] cGo s'g} s;"/ u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ To:tf] s;"/
afkt sfg"g adf]lhd x'g] ;hfodf o; bkmf adf]lhd yk ;hfo x'g]5 .
-!)_ ;/sf/L ;fwg, ejg, xftxltof/ jf dfn;fdfg k|of]u u/L JolQm a]kQf
kfg]{ JolQmnfO{ o; bkmfdf x'g] ;hfodf yk Ps jif{ s}b x'g]5 .

79
www.lawcommission.gov.np

@)&= s;"/;Fu ;DalGwt dfn;fdfg hkmt x'g] M o; kl/R5]b cGtu{t ;hfo x'g] s;"/ ubf{
;DalGwt wgLn] hfgLhfgL k|of]u ug{ lbPsf] jf wgLsf] ;xdltn] k|of]u ul/Psf 3/
hUuf, ;jf/L ;fwg, xftxltof/ tyf cGo ;a} dfn;fdfg hkmt x'g]5g\ .
t/ ;/sf/L ejg, ;fwg, xftxltof/ tyf dfn;fdfg hkmt x'g] 5}g .
@)*= Ifltk"lt{ e/fO{ lng kfpg] M -!_ a]kQf kfl/Psf] JolQm kl5 ;fj{hlgs ePdf jf
ul/Pdf lghn] a]kQf kfg]{ JolQmaf6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lng kfpg]5 .
-@_ a]kQf kfl/Psf] JolQmsf] d[To' eO;s]sf] eP pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
Ifltk"lt{ lghsf] glhssf] xsjfnfn] e/fO{ lng kfpg]5 .
@)(= wgdfn lkmtf{ ug'{ kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd s;}n] s'g} JolQmnfO{ a]kQf kfbf{ To:tf]
JolQmsf] wgdfn ;d]t lnPsf] /x]5 eg] To;/L a]kQf kfg]{ JolQmaf6 a]kQf kfl/Psf]
jf lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{ To:tf] wgdfn eP lkmtf{ ug'{ kg]{5 / gePdf To:tf]
wgdfn afktsf] dgfl;a Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{5 .
@!)= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ePsf] yfxf ePsf] jf a]kQf kfl/Psf] JolQm
;fj{hlgs ePsf] jf ul/Psf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .
t/ ph'/ ug{ ;lsg] kl/l:ylt gePsf] sf/0f v'nfO{ cbfntsf] cg'dlt lnO{
k|df0f ;lxt ph'/ u/]df hlxn];'s} ph'/ nfUg]5 .

kl/R5]b – !&
ckx/0f jf z/L/ aGws ;DaGwL s;"/
@!!= ckx/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmnfO{ ckx/0f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]
ckx/0f u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s'g} JolQmnfO{ an k|of]u u/L jf ;f] k|of]u ug]{ wDsL lbO{, 5nsk6
u/L jf 8/qf;df kf/L, hf]/ h'n'd u/L, xftxltof/ b]vfO{ jf gb]vfO{
jf e'mSofgdf kf/L jf gzfn' kbfy{ jf dfbs kbfy{ ;]jg u/fO{ jf s'g}
JolQm ofqf u/L /x]sf] ;jf/L ;fwg s'g} lsl;dn] sAhf jf lgoGq0fdf
lnO{ jf To; pk/ s'g} lsl;dn] lgoGq0f u/L lghnfO{ s'g} 7fpFdf
nu]df jf hfg afWo u/fPdf jf,

80
www.lawcommission.gov.np

-v_ s'g} JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf jf afnaflnsf jf zf/Ll/s


czQmtfsf] sf/0fn] c?sf] cf>odf a;]sf] jf dfgl;s c:j:ytfsf]
sf/0fn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQmnfO{ lghsf] afa' cfdf jf ;+/Ifssf]
d~h'/L ljgf jf em'Sofgdf kf/L hjh{:tL s'g} 7fpFdf nu]df .
@!@= z/L/ aGws lng gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] z/L/ aGws lng x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s'g} JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf
jf afnaflnsf / xf]; 7]ufg gePsf] JolQm eP lghsf] cfdf afa' jf ;+/Ifssf]
d~h'/L ljgf an k|of]u u/L jf ;f]sf] wDsL lbO{, 8/ qf; b]vfO{, hf]/ h'n'd u/L,
xftxltof/ b]vfO{ jf gb]vfO{ 5nsk6 u/L, e'mSofgdf kf/L, gzfn' jf dfbs kbfy{
;]jg u/fO{, oftfoftsf] ;fwg jf /x] a;]sf] 7fpF sAhf u/L jf lgoGq0fdf lnO{
y'gfdf jf lgoGq0fdf /fv]df z/L/ aGws lnPsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg dfgl;s ?kdf c:j:y
JolQmnfO{ lghsf] afa', cfdf jf ;+/Ifssf] d~h'/L lnO{ c;n lgotaf6 ;DalGwt
JolQmsf] lxtsf] nflu pkrf/ ug]{ qmddf jf cGo s'g} k|of]hgsf nflu s;}sf]
lgu/fgL jf lgoGq0fdf /flvPsf]df z/L/ aGws lnPsf] dflgg] 5}g .
@!#= ckx/0f jf z/L/ aGws lnPdf x'g] ;hfo M s;}n] Hofg lng], s'6lk6 u/L rf]6
k'¥ofpg], hjh{:tL s/0fL jf ck|fs[lts d}y'g ug]{, dflg; laqmL ug]{ jf bf; agfpg]
jf OR5f la?4 hjh{:tL sfddf nufpg], j]Zofj[lQdf nufpg], oftgf lbg], s'g} sfd
ug{ jf u/fpg afWo u/fpg], d'lQm /sd lng] jf k|rlnt sfg"g adf]lhd s;"/ x'g]
cGo s'g} sfd ug{ nufpg] p2]Zon] bkmf @!! jf @!@ adf]lhdsf] sfd u/] jf
u/fPsf] eP ;ft jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/b]lv Ps nfv ?k}ofF;Dd
hl/afgf / To; afx]s cGo p2]Zon] u/] jf u/fPsf] eP tLg jif{b]lv kfFr jif{;Dd
s}b / tL; xhf/b]lv krf; xhf/ ?k}ofFF ;Dd hl/afgf x'g]5 .
@!$= yk ;hfo x'g] M -!_ bkmf @!! adf]lhd ckx/0f u/L bkmf @!@ adf]lhd z/L/ aGws
lng] JolQmnfO{ bz jif{b]lv kGw| jif{;Dd s}b / Ps nfvb]lv Ps nfv krf; xhf/
?k}ofF+;Dd hl/afgf x'g]5 .

81
www.lawcommission.gov.np

-@_ s;}n] ckx/0f u/L jf z/L/ aGws lnO{ o; ;+lxtf jf sfg"g adf]lhd
s;"/ dflgg] cGo s'g} sfd u/]sf] /x]5 eg] lghnfO{ To:tf] s;"/ afktsf] ;hfodf
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .
-#_ bkmf @!! / @!@ sf] s;"/ ;Ël7t ?kdf u/] u/fPsf] /x]5 eg] To:tf]
u/fpg] JolQmnfO{ yk b'O{ jif{ s}b ;hfo x'g]5 .
@!%= b'?T;fxg lbg] jf cfb]z lbg] jf pBf]u ug{] jf if8oGq ug{] JolQm jf dltof/nfO{
;hfo x'g] M -!_ o; kl/R5]bdf n]lvPsf] s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg] jf cfb]z lbg]
JolQmnfO{ d'Vo s;"/bf/nfO{ eP ;/x ;hfo x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] s'/fsf] pBf]u jf
if8\oGq ug{] jf dltof/ x'g] JolQmnfO{ ;f] s;"/df x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
@!^= cfTd;dk{0f u/]df ;hfo sd x'g] M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ug]{ JolQmn] s;"/
ubf{ ub}{sf] avt ;'/IffsdL{ ;dIf cfTd;dk{0f u/]df jf cGo s;"/bf/ jf ;f] s;"/
ug]{ lu/f]xsf ;b:onfO{ kqmfp ug{ ;xof]u k'¥ofPdf cj:yf x]/L cbfntn] lghnfO{
;hfo sd ug{ ;Sg]5 .
@!&= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{] M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ u/] jf u/fPsf] 7x/]df
s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmaf6 kLl8t JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ kLl8t JolQm d/L ;s]sf] eP lghsf]
glhssf] xsbf/nfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@!*= xbDofb M -!_ o; kl/R5]b cGtu{tsf s'g} s;"/ u/L s;}sf] Hofg lnPsf]df hlxn]
;'s} klg ph'/ ug{ ;lsg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvP afx]s o; kl/R5]b cGtu{tsf] s'g} s;"/ eP u/]sf]
ldltn] b'O{ jif{ / bkmf @!! / @!@ cGtu{tsf] s;"/ ePsf]df ;DalGwt JolQm To:tf]
s;"/af6 d'Qm ePsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !*
s/0fL ;DaGwL s;"/
@!(= hjh{:tL s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hjh{:tL s/0fL ug{ x'Fb}g .

82
www.lawcommission.gov.np

-@_ s;}n] s'g} dlxnfnfO{ lghsf] d~h'/L glnO{ s/0fL u/]df jf d~h'/L lnP/
eP klg c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf] s'g} aflnsfnfO{ s/0fL u/]df lghn] To:tf] dlxnf
jf aflnsfnfO{ hjh{:tL s/0fL u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu M
-s_ s/sfk, cg'lrt k|efj, 8/, qf;, e'mSofgdf kf/L jf ckx/0f
u/L jf z/L/ aGws lnO{ lnPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g,
-v_ xf]; 7]ufgdf g/x]sf] cj:yfdf lnPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L
dflgg] 5}g,
-u_ u'båf/ jf d'vdf lnË k;fPdf, u'båf/, d'v jf of]gLdf lnË
s]xL dfq k;]sf] ePdf, lnË afx]s cGo s'g} j:t' of]gLdf k|j]z
u/fPdf klg hjh{:tL s/0fL u/]sf] dflgg]5 .
-#_ hjh{:tL s/0fL ug]{ JolQmnfO{ To;/L s/0fL ubf{sf] kl/l:ylt / dlxnfsf]
pd]/ x]/L b]xfo adf]lhd s}b x'g]5 M–

-s_ bz jif{eGbf sd pd]/sL aflnsf, k"0f{ czQm, ckfËtf ePsf
jf ;Q/L jif{eGbf a9L pd]/sf dlxnf eP hGd s}b
-v_ bz jif{ jf bz jif{eGbf a9L rf}w jif{eGbf sd pd]/sL aflnsf
eP c7f/ jif{b]lv aL; jif{;Dd,
-u_ rf}w jif{ jf rf}w jif{eGbf a9L ;f]x| jif{eGbf sd pd]/sL
aflnsf eP afx| jif{b]lv rf}w jif{;Dd,
-3_ ;f]x| jif{ jf ;f]x| jif{eGbf a9L c7f/ jif{eGbf sd pd]/sL
dlxnf eP bz jif{b]lv afx| jif{;Dd,
-ª_ c7f/ jif{ jf c7f/ jif{eGbf a9L pd]/sL dlxnf eP ;ft
jif{b]lv bz jif{;Dd .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a}aflxs ;DaGw sfod
/x]sf] cj:yfdf kltn] kTgLnfO{ hj/h:tL s/0fL u/]df kfFr jif{ ;Dd s}b x'g]5 .
t/ b]xfosf] cj:yfnfO{ j}jflxs ;DaGw sfod /x]sf] dflgg] 5}g M–
-s_ klt;Fu dfgf] 5'l§O{ c+z d'2f rn]sf],

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

83
www.lawcommission.gov.np

-v_ klt;Fu cª\z lnO{ 5'§} a;]sf],


-u_ klt;Fu ;DaGw ljR5]b d'2f rn]sf] .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cj:yfdf kLl8tsf] lgj]bg dfu adf]lhd
cfjZos ePdf cbfntn] kltsf] gfddf b]xfo adf]lhdsf] cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 M–
-s_ kTgLnfO{ lgh a;L cfPsf] 3/df g} a;f]af; ug{ lbg, kTgLnfO{
vfg nfpg lbg, s'6lk6 gug{ tyf lzi6 / ;Eo Jojxf/ ug{
nufpg,
-v_ kTgLnfO{ cfjZos pkrf/ u/fpg jf pkrf/sf nflu pko'Qm
/sd lbg nufpg,
-u_ b'jn
} fO{ Ps} 7fpFdf a;f]af; ug{ pko'Qm x'g] gb]lvPdf kltnfO{
cnu a:g] Joj:yf ug{ tyf To;/L cnu a:bf kTgLsf]
e/0fkf]if0fsf] nflu cfjZos Joj:yf ug{ nufpg,
-3_ kTgLnfO{ s'g} k|sf/n] b'Mv lbg] jf ;tfpg] sfo{ gug{ / kTgLsf]
lxt / ;'/Iffsf] lgldQ cfjZos / pko'Qm s'/f ug{ u/fpg .
-^_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"mnfO{ dfgj/f]u
k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=kf]lhl6e_ jf ;?jf of}g/f]u -
;]S;'cnL 6«fG;ld6]8 l8lhh_ ePsf] yfxf kfpFFbf kfpFFb} s;}n] hjh{:tL s/0fL u/]sf]
/x]5 eg] To:tf] s;"/bf/nfO{ pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf b]xfo adf]lhdsf] yk
;hfo ;d]t x'g]5 M–
-s_ dfgj/f]u k|lt/f]ws Ifdtf pGd'lQm ug]{ lhjf0f' -Pr=cfO{=eL=
kf]lhl6e_ ePsf] yfxf kfpFbf kfpFb} hjh{:tL s/0fL ePsf] eP
bkmf !)% adf]lhdsf] ;hfo,
-v_ cGo ;?jf of}g/f]u -;]S;'cnL 6«fG;ld6]8 l8lhh_ ePsf] yfxf
kfpFbf kfpFb} hjh{:tL s/0fL ePsf] eP tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .
-&_ ;fd"lxs ?kdf hjh{:tL s/0fL u/]df jf 5 dlxgfeGbf a9Lsf] ue{jtL,
czQm jf ckfË jf zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf c:j:y dlxnfnfO{ jf xftxltof/

84
www.lawcommission.gov.np

b]vfO{ hjh{:tL s/0fL u/]df pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf yk kfFr jif{;Dd s}b
;hfo x'g]5 .

t/ k"0f{ czQm ckfËtf ePsL dlxnf ePdf pkbkmf -#_ sf] v08 -s_
adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .
-*_ s;}n] xf8gftfsL dlxnfnfO{ hjh{:tL s/0fL u/]sf]]df lghnfO{
xf8gftf s/0fLdf ;hfo x'g] /x]5 eg] o; kl/R5]b adf]lhdsf] ;hfodf xf8gftfsf]
s/0fLdf x'g] ;hfo ;d]t yk x'g]5 .
@@)= xf8gftfdf s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] hft jf s'ndf rnL cfPsf] rng,
k/Dk/f jf dfGotf cg';f/ ljjfx ug{ gx'g] gftfsf] JolQm xf] eGg] hfgLhfgL To:tf]
JolQm;Fu s/0fL lng' lbg' x'Fb}g .
-@_ b]xfosf gftfdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{nfO{ b]xfo adf]lhd
;hfo x'g]5 M–
-s_ hGdfpg] cfdf 5f]/fsf] jf afa' 5f]/Lsf] s/0fL ePdf hGds}b,
-v_ ;f}t]gL cfdf 5f]/f jf afa' 5f]/L, ;xf]b/ lbbL efO jf bfh'
alxgL, Ps} xfFufsf] ;;'/f a'xf/L, Ps} xfFufsf] afh] gfltgL jf
kgfltgL, Ps} xfFufsf h]7fh' / efO a'xf/L jf b]j/ efph"sf]
s/0fL ePdf rf/ jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / rfnL; xhf/
?k}ofFb]lv Ps nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf,
-u_ Ps} xfFufsf] tLg k':tf;Ddsf] aHo}, gflt jf kgflt, Ps}
xfFufsf] 7"nf] afa' jf sfsf elthL, Ps} xfFufsf] elthf] 7"nL
cfdf jf sfsL, Ps} xfFufsf] ;;'/f] elthL a'xf/L, ;fVo} dfdf
ef~hL jf eflgh dfOh', cfdf tkm{sf 7"nL cfdf jf ;fgL cfdf
/ 5f]/f / cfkm\gL >LdtL tkm{sL ;f;" / HjfFOsf] s/0fL ePdf
tLg jif{b]lv 5 jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFb]lv ;f7L xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf,
-3_ v08 -s_, -v_ jf -u_ df n]lvPb]lv afx]s cfk\mgf] j+zsf ;ft
k':tf;Ddsf cGo gftfdf s/0fL ePdf xfFuf], gftf / k':tf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

85
www.lawcommission.gov.np

;d]t ljrf/ u/L Ps jif{b]lv tLg jif{;Dd s}b / bz xhf/


?k}ofFb]lv tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf .
@@!= y'gfdf /x]sf] JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s}b jf y'gfdf /x]sf] s'g} JolQm;Fu
;/sf/L sd{rf/Ln] s/0fL ug{ jf s/0fL ug{ c? s;}nfO{ ;+of]u kf/L ldnfO{ lbO{ s/0fL
u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/0fL ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
;hfo x'g]5 / To:tf] s/0fL o; ;+lxtf jf cGo sfg"g cg';f/ klg s;"/ x'g] /x]5
eg] ;f] adf]lhdsf] ;hfodf o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo yk x'g]5 .
@@@= cfk\mgf] ;+/If0f jf ;'/Iffdf /x]sf] JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk"mn]
;+/If0f jf ;'/Iff lbPsf] jf cfk\mgf] x]/ljrf/df /x]sf] s'g} JolQm;Fu s/0fL ug{ jf
s/0fL ug{ c?nfO{ ;xof]u ug{ jf xf]; 7]ufgdf g/x]sf] jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]u
nfuL pkrf/ jf k'g:yf{kgf ug]{] s'g} ;+:yfdf /flvPsf] s'g} JolQm;Fu To:tf] ;+:yfsf
kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] s/0fL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b x'g]5 /
To:tf] s/0fL o; ;+lxtf jf cGo sfg"g cg';f/ klg s;"/ x'g] /x]5 eg] ;f] adf]lhd
x'g] ;hfodf o; bkmfsf] ;hfo yk x'g]5 .
@@#= sfof{no jf k]zfut ;]jf k|fKt ug]{ JolQm;Fu s/0fL ug{ gx'g] M -!_ ;/sf/L jf lghL
sfof{nodf sfo{/t jf s'g} k]zfut ;]jf jf Jofj;flos sfdsf] nflu ;Dks{df cfPsf]
jf /x]sf] s'g} JolQm;Fu To:tf] sfof{nodf sfd ug]{ sd{rf/L jf To:tf] ;]jf pknAw
u/fpg] JolQmn] sfof{nosf] sfd ubf{ jf To:tf] ;]jf pknAw u/fpFbf jf u/fpg]
:yfgdf s/0fL ug{ jf s/0fL ug{ c?nfO{ ;xof]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b / rfnL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 / To:tf] s/0fL o; ;+lxtf jf cGo sfg"g cg';f/ klg
s;"/ x'g] /x]5 eg] ;f] adf]lhd x'g] ;hfodf o; bkmfsf] ;hfo yk x'g]5 .
@@$= of}g b'Jo{jxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ of}g b'Jo{jxf/ ug{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-@_ s;}n] cfk\mgf] klt jf kTgL afx]s cGo JolQmnfO{ lghsf] d~h'/L ljgf
s/0fLsf cfzon] ;dft]df jf lghsf] ;+j]bgzLn cË 5f]Pdf jf 5'g k|of; u/]df,
lghsf] leqL kf]zfs vf]n]df jf vf]Ng] k|of; u/]df, lghn] nufpg] leqL kf]zfs

86
www.lawcommission.gov.np

nufpg jf k'msfNg s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w u/]df jf lghnfO{ c:jfefljs ?kdf
s'g} PsfGt 7fpFdf nu]df, of}g ;DaGwL cfk\mgf] cË lghnfO{ 5'g, ;dfpg nufPdf,
lgh;Fu clZnn jf cGo To:t} k|sf/sf] zAb df}lvs, lnlvt jf ;fÍ]lts ?kdf jf
ljB'tLo dfWodaf6 k|of]u u/]df, clZnn lrq jf t:jL/ b]vfPdf, of}gsf cfzon]
lh:SofPdf jf x}/fgL lbPdf jf lgh;Fu c:jfefljs, cjfl~5t jf cdof{lbt Jojxf/
u/]df lghn] of}g b'Jo{jxf/ u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@@%= afnof}g b'?kof]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] afnof}g b'?kof]u ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ s;}n] s/0fLsf cfzon] afnaflnsfnfO{ c:jfefljs ?kdf PsfGtdf
nu]df, of}g ;DaGwL lghsf] cË 5f]Pdf jf ;dft]df, of}g ;DaGwL cfk\mgf] cË
lghnfO{ 5'g jf ;dfpg nufPdf jf lgh;Fu cGo s'g} lsl;dsf] of}ghGo
c:jfefljs Jojxf/ u/]df afnof}g b'?kof]u u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@@^= ck|fs[lts d}y'g ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] d~h'/L ljgf ck|fs[lts d}y'g ug'{ jf
u/fpg' x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu afnaflnsfn] lbPsf] d~h'/LnfO{ d~h'/L
dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ afnaflnsf la?4 pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bkmf @!(
adf]lhd ;hfo x'g]5 .
@@&= kz' s/0fL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] klg kz' s/0fL ug{' jf u/fpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ ufO{sf] s/0fL u/] jf u/fPsf]
eP b'O{ jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / cGo kz' s/0fL u/] jf
u/fPsf] eP Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}+ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

87
www.lawcommission.gov.np


@@*= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M bkmf @@) / @@& cGtu{tsf] s;"/ afx]s o; kl/R5]b
adf]lhdsf] cGo s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg'
kg]{5 .

t/ s;"/bf/sf] s'g} ;DklQ geO{ ha/h:tL s/0fLsf] s;"/af6 kLl8tn]
Ifltk"lt{ gkfpg] b]lvPdf / k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] kLl8t /fxt sf]if :yfkgf
eOg;s]sf] cj:yfdf cbfntn] g]kfn ;/sf/sf] dlxnf tyf afnaflnsf ljifo x]g]{
lgsfosf] gfddf Ifltk"lt{ :j?k plrt /sd kLl8tnfO{ e/fOlbg] u/L cfb]z ug{
;Sg]5 / To;/L cfb]z ePdf ;f] sfof{noaf6 Ifltk"lt{ afktsf] /sd tTsfn
kLl8tnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5.
@@(= xbDofb M -!_ bkmf @@) cGtu{tsf] s;"/df hlxn] ;'s} klg ph'/ ug{ ;lsg]5 .
-@_ bkmf @!(, @@!, @@@, @@#, @@$, @@% / @@^ sf] pkbkmf -#_ cGtu{tsf]
s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] Ps jif{leq / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df
To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .
t/ y'gfdf /x]sf] jf lgoGq0fdf lnPsf] jf ckx/0f u/]sf] jf z/L/ aGws
lnPsf] JolQm lj?4 s;"/ ePsf]df y'gf, lgoGq0f ckx/0f jf z/L/ aGwsaf6 d'lQm
kfPsf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – !(
Onfh ;DaGwL s;"/
@#)= Ohfht k|fKt gu/]sf] JolQmn] Onfh ug{ gx'g] M -!_ lrlsT;f ;DaGwL ljifodf
lgwf{l/t z}lIfs of]Uotf k|fKt u/]kl5 sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6
Onfh ug{sf] nflu Ohfht k|fKt u/]sf] JolQmn] afx]s s;}n] s;}nfO{ lrlsT;f ;]jf
lbg, s;}sf] dfgj z/L/sf] s'g} cËsf] lr/kmf/ ug{, s'g} k|sf/sf] cf}iflw v'jfpg jf
vfg l;kmfl/; ug{ jf cGo s'g} k|sf/n] Onfh ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg nfdf] cg'ejaf6 Onfh
;DaGwdf hfgsf/L /fVg] JolQmn] plrt xf]l;of/L ckgfO{ ;fgf] ltgf] /f]u nfu]sf]


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

88
www.lawcommission.gov.np

lj/fdLsf] dfgj cËnfO{ s'g} vf; k|lts"n c;/ gkg]{ dfd'nL k|s[ltsf] cf}iflw v'jfpg
jf ;fgf]ltgf] 3fp, vl6/f lr/kmf/ u/L pkrf/ ug{df afwf k'Ug] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ ljk/Lt x'g] u/L lrlsT;f ;]jf lbFbf, lr/kmf/ ubf{ jf cf}iflw
v'jfpFbf s;}sf] Hofg dg{ uPdf s;"/bf/nfO{ hGd s}b x'g]5 / cËeË ePdf kGw|
jif{;Dd s}b x'g]5 .
@#!= ab\lgot lrtfO{ Onfh ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] Hofg dfg]{ jf cËeË ug]{ lgotn]
pkrf/ ug{, Ps lsl;dsf] Onfh ug'{ kg]{df csf]{ lsl;dsf] Onfh ug{ jf s'g} cf}iflw
v'jfpFbf jf vfg l;kmfl/; ubf{ s;}sf] Hofg dg{ jf cËeË x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL
jf ;f] yfxf kfpg' kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] cf}iflw v'jfpg jf vfg l;kmfl/;
ug{ jf lr/kmf/ ug{ jf dfgj z/L/sf] s'g} Ps cËsf] lr/kmf/ ug'{ kg]{df csf]{ cË
lr/kmf/ ug{ jf To:tf] cË a]sDdf agfpg jf z/L/af6 To;nfO{ cnu ug]{ sfd ug{
jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
;hfo x'g]5 M–

-s_ s;}sf] Hofg uPsf]df hGds}b,

-v_ s;}sf] cËeË ePsf]df bkmf !(@ adf]lhdsf] ;hfo .
@#@= nfk/afxL jf x]nrSo|fOF u/L Onfh ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd Onfh ug{ kfpg]

JolQmn] s;}sf] Onfh ubf{ uDeL/ nfk/afxL jf x]nrSo|fOF u/L Onfh ug{, cf}iflw
vfg lbg jf vfg l;kmfl/; ug{ jf lr/kmf/ ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfdaf6 s;}sf] Hofg dg{ uPdf jf cËeË ePdf
nfk/jfxLk"0f{ sfd u/]sf] sf/0faf6 Hofg d/]df jf cËeË ePdf kfFr jif{;Dd s}b /
krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf / x]nrq\mofO{ u/]sf] sf/0faf6 d/]sf]df jf cËeË
ePsf]df tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@##= d~h'/L ljgf dfgj z/L/df k/LIf0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g ad]flhd Onfh ug{ kfpg]
JolQmn] dfgj z/L/df s'g} Onfh ;DaGwL ljlw, lr/kmf/ jf cf}iflw k/LIf0f ug'{ kbf{

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

89
www.lawcommission.gov.np

;DalGwt JolQm / afnaflnsf jf xf]; 7]ufgdf gePsf] JolQm eP lghsf] afa' cfdf
jf ;+/Ifssf] d~h'/L glnO{ / To:tf] JolQm jf afa' cfdf jf ;+/IfsnfO{ To; s'/fsf]
hfgsf/L glbO{ To:tf] sfd ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .

t/ ljkb\ jf ;8s b'3{6gf ePsf] jf ;DalGwt JolQmsf] afa', cfdf jf
;+/Ifssf] tTsfn d~h'/L lng g;lsg] jf ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbg g;lsg] cj:yfdf
To:tf] JolQmsf] Hofg hf]ufpgsf] nflu tTsfn pkrf/ jf cË lr/kmf/ ug{ s'g} afwf
kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0f ubf{ To:tf] ljlw, lr/kmf/ jf cf}iflwsf] dfgj
z/L/df x'g ;Sg] c;/ ;d]tnfO{ ljrf/ u/L xf]l;of/L k"j{s ug'{ kg]{5 .
-#_ s;}n] cg'lrt cfly{s nfe lng] jf dlxnfsf] uf]klgotf eË ug]{ jf cGo
s'g} lgotn] s;}sf] zf/Ll/s k/LIf0f ug'{ jf cË kl/jt{g ug'{ jf u/fpg' xF'b}g .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ ljk/Lt k/LIf0f ug]{, u/fpg] JolQmnfO{ tLg
jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg
d/]sf]df Hofg df/] ;/x / cËeË ePsf]df cËeË u/] ;/x ;hfo x'g]5 .
@#$= hf]lvdk"0f{ cf}iflw laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cf}iflw laqmL ljt/0f
ug{ kfpg] JolQmn] Onfh ug{ kfpg] Ohfht k|fKt JolQmsf] l;kmfl/; ljgf s;}nfO{
dfgj z/L/df uDeL/ c;/ x'g] s'g} nfu" cf}ifw, ljiffbL jf hf]lvdk"0f{ cf}iflw laqmL
ljt/0f ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@#%= cf}iflwdf ld;fj6 ug{ jf ld;fj6 u/]sf] cf}iflw laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hfgLhfgL
cf}iflwsf] c;/ z'Go jf 36L jf ablng] jf xflgsf/s x'g] u/L s'g} cf}iflwdf ld;fj6
ug{ jf To;/L ld;fj6 ePsf] cf}iflw jf cGo s'g} a:t'nfO{ cf}iflw egL laqmL ug{ jf
pkrf/sf] lgldQ s;}nfO{ lbg jf s'g} JolQmnfO{ To:tf] cf}iflw ;]jg ug{ jf u/fpg
nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

90
www.lawcommission.gov.np

-s_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] Hofg dl/;s]sf]df Hofg


df/]sf] ;/x,
-v_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] Hofg dg{ ;Sg] u/L vt/f
k'u]sf] jf k'Ug] ;Defjgf ePsf]df Hofg dfg]{ pBf]u u/] ;/x,
-u_ To:tf] cf}iflw ;]jg u/]sf] sf/0fn] z/L/sf] s'g} cËeË x'g] jf
;f]sf] zlQm IfL0f jf x/0f x'g ;Sg] ePdf bz jif{;Dd s}b /
Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-3_ v08 -s_, -v_ jf -u_ sf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf kfFr
jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .
@#^= Dofb gf3]sf] jf k"j{ ;fjwfgL glnO{ cf}iflw laqmL, ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g}
lglZrt ;dofjlwleq k|of]u ul/;Sg' kg]{ cf}iflw ;f] Dofb gf3]kl5 laqmL ug{ jf s'g}
cf}iflw laqmL ljt/0f ubf{ s'g} vf; k"j{ ;fjwfgL lng' kg]{df To:tf] glnO{ laqmL
ljt/0f ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b /
bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@#&= Ps cf}iflwnfO{ csf]{ cf}iflw egL laqmL ljt/0f ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd cf}iflw
laqmL ug{ kfpg] JolQmn] cf}iflw laqmL ljt/0f ubf{ Ps lsl;dsf] cf}iflwnfO{ tflTjs
?kdf leGg csf]{ lsl;dsf] cf}iflw xf] eGg] hfgLhfgL jf yfxf kfpFg' kg]{ dgfl;a
sf/0f eO{ laqmL ljt/0f ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@#*= e'm¶f k|ltj]bg lbg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd dfgj /ut, d"q jf vsf/ cflb
k|of]uzfnf k/LIf0f -Kofyf]nf]lhsn 6]i6_ ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQmn] To;/L k/LIf0f
ubf{ e'm¶f jf unt k|ltj]bg lbg jf k/LIf0faf6 k|fKt tYoeGbf km/s tYo pNn]v u/L
k|ltj]bg lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .

91
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgsf] cfwf/df s;}nfO{ cf}iflw l;kmfl/; u/L
;]jg ubf{, lr/kmf/ ubf{ jf pkrf/ ubf{ s;}sf] Hofg d/]df jf cËeË ePdf To:tf]
k|ltj]bg lbg] JolQm s;"/bf/ dflgg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Hofg dl/;s]sf] eP
Hofg df/] ;/x / cËeË ePsf] eP cËeË u/] ;/x ;hfo x'g]5 .
@#(= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg{] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] sf/0faf6 s;}sf] Hofg
d/]df jf cËeË ePdf jf cGo xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'u]sf]df s;"/bf/af6
;DalGwt kLl8tnfO{ / kLl8tsf] d[To' ePsf]df lghsf] xsjfnfnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{
e/fO{ lbg' kg]{5 .
@$)= xbDofb M -!_ bkmf @#) sf] pkbkmf -$_, @#!, @#@, @## sf] pkbkmf
-$_, @#% / @#* sf] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] sfdaf6 Hofg d/]sf]df bkmf !*& sf]
pkbkmf -!_ df plNnlvt xbDofb nfUg]5 .
-@_ bkmf @#) sf] pkbkmf -!_ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf
kfPsf] ldltn] Ps jif{ / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/sf] xsdf To:tf] s;"/ eP
u/]sf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@)
rf]/L tyf 8fFsf ;DaGwL s;"/
@$!= rf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] rf]/L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] cGo JolQmsf] :jfldTj, sAhf,
lgoGq0f jf lhDdfdf /x]sf] rn ;DklQ cfk\mgf] agfpg], pkef]u ug]{ jf lng vfgsf
nflu To:tf] JolQmsf] d~h'/L ljgf a]OdfgLsf lgotn] lnPdf jf :yfg kl/jt{g u/]df
lghn] rf]/L u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu –
-s_ æd~h'/LÆ eGgfn] lnlvt jf df}lvs ?kdf lbOPsf] jf cfr/0fåf/f JoQm
ePsf] d~h'/L ;Demg' k5{ .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

92
www.lawcommission.gov.np

-v_ c7f/ jif{ gk'u]sf afnaflnsfsf]] jf xf]; 7]ufgdf gePsf] JolQmsf]


d~h'/LnfO{ d~h'/L dflgg] 5}g .
@$@= rf]/L u/]df x'g] ;hfo M -!_ b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf rf]/L ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{
b'O{ jif{b]lv ;ft jif{;Dd s}b / aL; xhf/ ?k}ofFb]lv ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf
x'g]5 M–
-s_ s'g} ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ jf s'g} wfld{s :yfg jf
b]jfnosf] ;DklQ rf]/L u/]df,
-v_ s'g} JolQmnfO{ dfbs kbfy{ v'jfO{ jf nfu" kbfy{ ;]jg u/fO{ jf
c? lsl;dn] j]xf]; u/fO{ s'g} ;DklQ rf]/L u/]df,
-u_ e"sDk, cfunfuL, af9L, x"nbËf jf o:t} k|s[ltsf] c? s'g}
;Í6fkGg l:ylt jf s'g} b'3{6gfsf] df}sf 5f]kL s'g} ;DklQ
rf]/L u/]df,
-3_ cfk"m h'g sfof{no jf JolQmsf] ;]jfdf /x]sf] 5 To:tf] sfof{no
jf JolQmsf] ;DklQ rf]/L u/]df,
-ª_ dflg; jf j:t' kl/jxgsf] nflu pkof]u ePsf] s'g} ;jf/Ldf
rf]/L u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf rf]/L ug]{ jf u/fpg]
JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFf;Dd hl/afgf x'g]5 .
@$#= gsjhgL rf]/L ug{ gx'g] M -!_ s;}n] gsjhgL rf]/L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s'g} 3/df ;f] 3/sf] d"n 9f]sf kmf]/L jf
d"n 9f]sf afx]s cGo s'g} af6f], :yfg jf tl/sf jf ;fwgaf6 k|j]z u/L rf]/L u/]df
jf rf]/L ul/;s]kl5 d"n 9f]sf kmf]/L jf d"n 9f]sf afx]s cGo s'g} af6f], :yfg jf
tl/sf jf ;fwgaf6 aflx/ lg:s]df jf lg:sg] pBf]u u/]df lghn] gsjhgL rf]/L
u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{] JolQmnfO{ tLg jif{b]lv kfFr jif{;Dd s}b
/ tL; xhf/ ?k}ofFFb]lv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@$$= 8fFsf ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 8fFsf ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ s;}n] b]xfo adf]lhdsf] rf]/L u/]df lghn] 8fFsf u/]sf] dflgg]5 M–

93
www.lawcommission.gov.np

-s_ rf]/L ugf{sf nflu jf rf]/L ubf{ jf rf]/L u/]sf] ;DklQ n}hfg
jf rf]/L u/]kl5 kqmfpaf6 aRgsf nflu s'g} JolQmsf] Hofg

lnPdf jf lghnfO{ uDeL/ rf]6 k'¥ofPdf jf afFw5fFb jf
y'g5]s u/]df jf ;f] s'/fsf] pBf]u u/]df jf tTsfn} s'g}

JolQmsf] Hofg lng] jf lghnfO{ uDeL/ rf]6 k'¥ofpg] 8/qf;
b]vfPdf jf hf]lvdL xftxltof/ ;fydf lnO{ rf]/L u/]df,
-v_ tTsfn} s;}sf] Hofg lng] jf s;}nfO{ rf]6 k'¥ofpg] jf
lgoGq0fdf lng] 8/qf; b]vfO{ jf cfk/flws nfe lnO{ s'g}
/sd jf cfly{s nfe k|fKt u/]df,
-u_ af6f] 3f6f], PsfGt :yn jf hËndf 9'sL 8/, qf; b]vfO{
hf]lvdL xftxltof/ k|of]u u/L jf ;f] k|of]u ug{] wDsL lbO{ jf
rf]/L u/]df .
-3_ tLg hgf jf tLg hgfeGbf a9Lsf] hdft eO{ rf]/L u/]df .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ jf -v_ adf]lhdsf] s;"/ eP ;ft
jif{b]lv rf}w jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFFb]lv Ps nfv
rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ jf -3_ adf]lhdsf] s;"/ eP kfFr
jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / krf; xhf/b]lv Ps nfv
?k}ofFF;Dd hl/afgf .
@$%= rf]/Ldf k|of]u x'g] cf}hf/ lnO{ lx8\g gx'g] M -!_ s;}n] rf]/L ug]{ jf 8fFsf ug]{ lgotn]
rf]/L jf 8fFsfdf k|of]u x'g ;Sg] cf}hf/, dfn;fdfg, xftxltof/, gSsnL ;fFrf]], k~hf,
e¥ofË cflb ;fwg lnO{ s;}sf] 3/ kl/;/df lx8\g jf k|j]z ug{ jf k|j]z ug]{ pBf]u
ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lxF8g], k|j]z ug]{ jf k|j]z ug{] pBf]u ug]{ JolQmn]
cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s rf]/L ug]{ lgotn] lx8]sf], k|j]z u/]sf] jf k|j]z ug{
pBf]u u/]sf] dflgg]5 .

मल
ु क
ु ी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

94
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@$^= aunL dfg{ gx'g] M -!_ s;}n] aunL dfg{ jf dfg{ nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] k}bn lxFl8/x]sf], ;jf/L ;fwgdf
ofqf ul//x]sf] jf s'g} ;fj{hlgs :yfgdf /x]sf] JolQmn] yfxf kfpg] jf gkfpg] u/L
lghsf] aunL jf lghsf] ;fydf /x]sf] y}nL, emf]nf jf cGo s'g} lsl;dsf] ;fwgdf
/x]sf] gub jf wgdfn lnPdf lghn] aunL df/]sf] dflgg]5 .
t/ bz xhf/ ?k}ofFF gub jf bz xhf/ ?k}ofFFeGbf a9L d"No ePsf] wgdfn
aunL df/]sf] eP bkmf @$! adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M
-s_ klxnf] k6s aunL df/]sf] eP Ps dlxgf;Dd s}b jf ljuf]
adf]lhd hl/afgf jf b'j} ;hfo,
-v_ bf];|f] k6sb]lv k6Ss} lkR5] b'O{ dlxgf;Dd s}b jf lauf]
adf]lhd hl/afgf s}b jf b'j} ;hfo .

@$^s= yk ;hfo u/L Ifltk"lt{ e/fO{g] M -!_ sfg"g adf]lhd cfjZos j:t' dflgg] s'g}
;/sf/L, ;fj{hlgs jf lghL j:t' jf ;DklQ rf]/L ug]{ jf rf]/L u/L k|fKt u/]sf] j:t'
jf ;DklQ hfgL-hfgL lsGg] jf a]Rg] sfo{ ug]{ JolQmnfO{ o; kl/R5]b adf]lhdsf]
s;"/df x'g] ;hfodf yk Ps jif{ s}b jf bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] j:t' jf ;DklQsf] xflg, gf]S;fgL eO;s]sf] /x]5
eg] To;sf] lauf] adf]lhdsf] Ifltk"lt{ ;d]t s;"/bf/af6 e/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQm olsg ePsf]df ;f]xL JolQm /
To:tf] JolQm olsg gePsf]df To:tf] sfd ug{ pS;fpg] jf cfb]z lbg] JolQmn] s;"/
u/]sf] dflgg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

95
www.lawcommission.gov.np


@$&= lauf] e/fpg' kg]{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug]{ s;"/bf/af6 To:tf]
s;"/sf] lauf] ePdf lauf] hkmt u/L ;DklQ wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 . s;"/bf/n]
lauf]sf] ;DklQ dfl;;s]sf] eP To:tf] lauf]sf] d"No a/fa/sf] ;DklQ wgLnfO{ e/fO{
lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lauf] e/fpFbf a/fdb eO{ cfPsf] dfndWo] lrGxn]
jf k|df0faf6 o;sf] eGg] 7x/]sf] hlt h;sf] xf] p;}nfO{ e/fO{ lbO{ c? wgL kQf
gnfu]sf] dfn w/f}6 /fvL tLg dlxgfsf] cjlw lbO{ ;"rgf hf/L ug{' kg]{5 / ;f]
cjlwdf s;}n] lng cfof] / rf]/Lsf] b/vf:tdf n]lvPsf] dfn;Fu ldNg cfof] eg]
;DalGwt dfnwgLnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{5 . To;/L dfnj:t' lng cfPg jf b/vf:tsf]
dfndf ldn]g eg] klxn] kqmL Nofpg] wgLnfO{ ;fa"t e/fO{ a9\tf eP c? sfod
u/fO;s]sf] wgLnfO{ bfdf;fxLsf] lx;fan] e/fO{ lbO{ a9L eP lnnfd u/L ;/sf/L
sf]ifdf bflvnf ug{' kg]{5 .
@$*= xbDofb M bkmf @$% / @$^ cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg
dlxgfleq / o; kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf
kfPsf] ldltn] 5 dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@!
7uL, cfk/flws ljZjf;3ft tyf cfk/flws nfe -PS;6;{g_ ;DaGwL s;"/
@$(= 7uL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] 7uL ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ s'g} s'/fsf] ljZjf;
lbnfPsf]df ;f] adf]lhd gu/L jf kmsfO{, e'mSofO{ jf cGo s'g} lsl;dn] wf]sf lbO{ s'g}
sfd u/L jf ug{af6 /f]sL To:tf] JolQm jf cGo s;}nfO{ a]OdfgLk"j{s s'g} lsl;dsf]
xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofPdf jf cfk\mgf] jf c? s;}sf] nflu s'g} nfe k|fKt u/]df
lghn] 7uL u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M 7uLaf6 kLl8t JolQmn] 7uL ug]{ JolQmaf6 s'g} lnvt u/fPsf] /x]5 eg]
To; ljifodf lnvt adf]lhd x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

96
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ e|i6frf/ x'g]df afx]s g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf]] k"0f{ jf
clwsf+z :jfldTj jf lgoGq0fdf ePsf] s'g} ;+:yfnfO{ 7uL
u/]df bz jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ cfkmgf] gfd, bhf{, kbjL, of]Uotf 9fF6L 7uL u/]df kfFr jif{;Dd
s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} lsl;dn] 7uL
u/]df ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .
-$_ afnaflnsf, xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQm, c;xfo, lg/If/ jf krxQ/ jif{
dflysf] JolQmnfO{ 7uL u/]sf]df pkbkmf -#_ df n]lvPsf] ;hfodf yk Ps jif{;Dd
s}b ;hfo x'g]5 .
@%)= 7]Ssf jf s/f/sf] sfddf km/s kfg{ gx'g] M -!_ lgdf{0f ;DaGwL sfd jf cGo s'g}
sfd ug]{ lhDd]jf/L lnPsf] JolQmn] jf lghsf] tk{maf6 sfd ug]{ s'g} JolQmn]
a]OdfgLsf lgotn] lgwf{l/t dfkb08 jf u'0f:t/sf] dfn k|of]u gu/L jf k|of]u x'g]
dfnsf] kl/df0f 36La9L kf/L jf cGo s'g} lsl;daf6 lgwf{l/t u'0f:t/eGbf km/s kf/L
lgdf{0f sfo{ jf cGo sfd ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ bz jif{;Dd s}b / Ps nfv
?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ s'g} dfn, j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ug]{ lhDd]jf/L ePsf] JolQm jf lghsf]
tkm{af6 sfd ug]{ s'g} JolQmn] a]OdfgLsf lgotn] sd;n jf 36L kl/df0fsf dfn,
j:t' jf ;]jf cfk"lt{ ug{ jf cGo s'g} lsl;daf6 tf]lsPsf] eGbf km/s u'0fsf] dfn,
j:t' jf ;]jf pknAw u/fpg' x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@%!= ;DklQsf] cfk/flws pkof]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;DklQsf] cfk/flws pkof]u ug{
jf u/fpg x'Fb}g .

97
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] b]xfosf] sfd u/]df lghn]
;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ csf{sf] ;DklQ a]OdfgLsf] lgotn] sAhf u/L pkof]u u/]df, xflg,
gf]S;fgL jf lxgfldgf u/]df jf ;DalGwt JolQmsf] d~h'/L ljgf ef8fdf
nufPdf jf a]rlavg u/]df,
t/ s'g} hUufsf] jf:tljs ;Flwof/n] e'nj; ;fdfGo ?kdf ;fFw
;Ldfgf ldRg] u/L s;}sf] ;DklQ pkof]u u/]sf]df o; v08
adf]lhdsf] s;"/ dflgg] 5}g .
-v_ j]jfl/;L ;DklQ kfpg] JolQmn] To:tf] ;DklQsf] wgL yfxf eP/ jf
To:tf]] ;DklQsf] wgL yfxf x'Fbf x'Fb} jf yfxf kfPkl5 klg dgfl;a
;doleq To:tf] wgLnfO{ To:tf] ;DklQ lkmtf{ gu/L jf ;DklQ lkmtf{
lng ;"rgf glbO{ jf To:tf] ;DklQsf] wgLnfO{ plrt Dofb;Dd gkvL{
a]OdfgLk"j{s To:tf] ;DklQ cfk\mgf] lgldQ pkof]u u/]df jf s'g}
k|sf/n] ?kfGt/0f u/]df .
t/ plrt k|of; ubf{ klg ;DklQsf] wgL kQf gnfu]df jf
;"rgf lbPsf] plrt Dofbleq ;DklQ wgL ;DklQ lkmtf{ lng gcfPdf
;DklQ kfpg] JolQmn] ;f] ;DklQ cfk\mgf] lgldQ c;n lgotn] pkof]u
u/]df o; bkmf adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{{ b]xfo adf]lhd
;hfo x'g]5 M–
-s_ s'g} JolQmsf] d[To' x'Fbfsf] avt lghsf] sJhfdf /x]sf] ;DklQ
lghsf] sfg"g adf]lhdsf] xsjfnfsf] sJhfdf gkb}{ To:tf]
;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]df jf afnaflnsf, dfgl;s jf
zf/Ll/s c:j:ytfn] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] JolQm jf krxQ/
jif{ dflysf JolQmsf] ;DklQsf] cfk/flws pkof]u u/]df tLg
jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo,

98
www.lawcommission.gov.np

-v_ v08 -s_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf ;DklQsf]


cfk/flws pkof]u u/]sf] eP Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .
-$_ o; bkmf adf]lhd cfk/flws pkof]u u/]sf] ;DklQ lkmtf{ ug{ ;lsg]
cj:yfdf /x]5 eg] To;/L pkof]u ug]{ JolQmn] To:tf] ;DklQsf] wgL jf lghsf] d[To'
eO;s]sf] eP lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
@%@= cfk/flws ljZjf;3ft ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws ljZjf;3ft ug{ jf u/fpg
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]
cfk/flws ljZjf;3ft u/] jf u/fPsf] dflgg]5 M–
-s_ cfk\mgf] lhDdf jf ;+/If0fdf /x]sf] csf{sf] ;DklQ a]OdfgLk"j{s
cfk\mgf] lgldQ k|of]u u/]df jf s'g} k|sf/n] ?kfGt/0f u/]df jf
To:tf] ;DklQsf] pkof]u tT;DaGwL s/f/ jf zt{gfdf jf sfg"g
ljk/Lt a]OdfgLk"j{s cfk\mgf] lgldQ pkof]u u/]df jf c?
s;}nfO{ pkof]u ug{ lbPdf jf xs 6'6fO{ c?nfO{ lbPdf jf
lbnfPdf,
-v_ csf{sf] s'g} sfd sf/f]jf/ ug]{ lhDdf lnPsf] jf sfg"gL st{Jo
kfng ug'{ kg]{ lhDd]jf/L ePsf] JolQmn] jf s'g} sfd sf/f]jf/sf
;DaGwdf csf{sf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ JolQmn] cfk"m jf
c? s;}nfO{ kmfObf k'¥ofpgsf] nflu cfk\mgf] st{Josf] ljk/Lt
s'g} sfd u/L To:tf] JolQmnfO{ s'g} xflg, gf]S;fgL jf Iflt
k'¥ofPdf .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
;hfo x'g]5 M–
-s_ s'g} ;+:yfsf] Joj:yfks, k|aGws, sd{rf/L jf k|ltlglwsf]
x}l;otn] s'g} JolQmn] jf s'g} ;DklQ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf
k'¥ofOlbg] jf uf]bfd jf cGo s'g} 7fpFdf ;'/lIft ;fy /fVg]
lhDdf lnPsf] jf To:tf]] ug]{ sfg"gL st{Jo ePsf] JolQmn]

99
www.lawcommission.gov.np

cfk/flws ljZjf;3ft u/]df kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/


?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ v08 -s_ df n]lvPb]lv afx]s c? s;}n] cfk/flws ljZjf;3ft
u/]df tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf
b'j} ;hfo .
@%#= cfk/flws nfe -PS;6;{g_ lng gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws nfe -PS;6;{g_ lng jf
lng nufpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s'g} JolQmnfO{ lghsf] jf c?
s;}sf] s'g} Iflt k'¥ofpg] 8/ qf;df kf/L lghaf6 a]OdfgLk"j{s cfk\mgf] jf c? s;}sf]
nflu s'g} nfe p7fPdf jf To:tf] nfe p7fpg] lgotn] s'g} sfd u/fPdf jf lghnfO{
s'g} sfd ug{af6 /f]s]df cfk/flws nfe lnPsf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ cfk/flws nfe lng] lgotn] s;}sf] Hofg lng], cËeË ug]{ jf
uDeL/ rf]6 k'¥ofpg] 8/ jf qf; b]vfPdf ;ft jif{;Dd s}b /
;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-v_ s;}sf] Joj;fodf u}/ sfg"gL tl/sfn] s'g} Iflt k'¥ofpg] jf
rl/qdf e'm7f] bf]if nufpg] lgotn] 8/, qf; b]vfO{ cfk/flws
nfe lnPdf tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf cfk/flws
nfe lnPdf Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .
@%$= Ifltk"lt{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL k'u]sf] /x]5 eg]
To:tf] s;"/bf/af6 ljuf] v'n]sf]df lauf] c;"n u/L kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 / ljuf]
gv'n]sf]df kLl8tnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]5
{ .
@%%= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
Ps jif{ gf3] kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

100
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b – @@
d'b|f ;DAfGwL s;"/
@%^= vf]6f d'b|f agfpg gx'g] M -!_ s;}n] vf]6f d'b|f agfpg jf agfpg] pBf]u ug{{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ d'b|fsf] kl/df0f /
d"No ljrf/ u/L kfFr jif{b]lv bz jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFb]lv Ps nfv
?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu,–
-s_ æd'b|fÆ eGgfn] ;a} lsl;dsf] s/]G;L gf]6, kf]:6n c8{/, kf]:6n gf]6,
dgL c8{/, r]s, 8«fkm\6, 6«fen;{ r]s, k|lttkq, ljlgdokq, k|lt1fkq,
qm]l86 sf8{ ;D´g' k5{ / ;f] zAbn] a}Ín] cfjZostf cg';f/
;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg / k|;f/0f u/L tf]lslbPsf] cGo o:t} k|sf/sf
df}lb|s pks/0f ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_ ævf]6f d'b|fÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ jf g]kfn /fi6« a}Í jf ljb]zL ;/sf/
jf clwsf/ k|fKt ljb]zL ;+:yfn] lgsfn]sf] xf] eGg] efg kfg]{ jf
ljZjf; x'g] u/L cglws[t ?kdf agfPsf] jf gSsnL d'b|f ;Demg' k5{ .
@%&= vf]6f d'b|f rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] vf]6f] d'b|f xf] eGg] hfgLhfgL ;2] ;/x rng
ug]{ lgotn] To:tf] d'b|f vl/b jf laqmL ug{, lgsf;L jf k}7f/L ug{, n]gb]g ug{, ;2]
;/x rngdf Nofpg jf To;sf] pBf]u ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@%*= vf]6f d'b|f agfpg] ;fdfg agfpg, /fVg jf dd{t ug{ gx'g] M -!_ vf]6f d'b|f agfpg
jf agfpg] sfddf k|of]u x'G5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f eO{
s;}n] s'g} cf}hf/ jf cGo s'g} ;fdfg agfpg, dd{t ug{, vl/b laqmL ug{, lbg lng
jf lgsf;L jf k}7f/L ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@%(= dfkb08 ljk/Lt d'b|f agfpg gx'g] M -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd d'b|f agfpg] clwsf/
kfPsf]] s'g} clwsf/L jf JolQmn] hfgLhfgL sfg"gåf/f lgwf{l/t dfkb08 ljk/Lt x'g]

101
www.lawcommission.gov.np

u/L d'b|f agfpg, d'b|f agfpg] zt{ aGb]h ljk/Lt d'b|f agfpg, agfpg' kg]{eGbf a9L
kl/df0fdf d'b|f agfpg jf To;/L km/s kf/L agfpg] lgotn] s'g} sfd ug{ jf
To;af6 cfk"mnfO{ jf c? s;}nfO{ nfe k'¥ofpg jf To:tf] sfddf ;xof]u k'¥ofpg
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ ;ft jif{;Dd s}b
/ ;Q/L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^)= d'b|f agfpg] cf}hf/ aflx/ n}hfg gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]
cfb]zn] afx]s s;}n] d'b|f agfpg] oGq jf pks/0f jf cGo ;fdu|L d'b|f agfpg]
7fpFaf6 aflx/ n}hfg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^!= d'b|fsf] tf}n 36fpg jf ?k jbNg gx'g] M -!_ ;2] ;/x Jojxf/df rnfpg] lgotn] jf
;f] x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL s;}n] wft'af6 ag]sf] d'b|fsf] tf}n 36fpg jf wft'sf] c+z
km/s kfg{ jf Ps lsl;dsf] d'b|fnfO{ csf]{ lsl;dsf] d'b|f xf] eGg] efg kfg]{ u/L
lgsf;L jf k}7f/L ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^@= /f]s nufOPsf] d'b|f rng rNtLdf Nofpg gx'g] M -!_ rng rNtLdf /x]sf] d'b|fnfO{
rng rNtLdf Nofpg /f]s nufpg] u/L sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]
cfb]z ePsf]df To:tf] cfb]z k|lts"n x'g] u/L To;/L /f]s nufOPsf] d'b|f rng
rNtLdf Nofpg, n]gb]g ug{ jf /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / To;/L rng rnfPsf], n]gb]g
u/]sf] jf /fv]sf] d'b|f ;d]t hkmt x'g]5 .
@^#= a}Í gf]6 jf l;Ssf hnfpg, ufNg, RofTg jf a}Í gf]6df n]Vg gx'g] M -!_ clwsf/
k|fKt clwsf/Lsf] cfb]z ljgf s;}n] d'b|fsf] ?kdf u|fx\o ePsf] a}Í gf]6 jf l;SsfnfO{
hnfpg jf To;nfO{ sfd gnfUg] u/L ufNg jf RofTg x'Fb}g .
-@_ s;}n] a}Í gf]6df n]Vg jf sf]g{ x'Fb}g .

102
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg
dlxgf;Dd s}b / kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^$= e'mqf] a}Í gf]6 b'?kof]u ug{ gx'g] M -!_ d'b|fsf] ?kdf u|fx\o ePsf] a}Í gf]6 e'mqf] eO{
jf cIf/, lrXg jf cfsf/ glrlgg] eO{ jf cGo s'g} sf/0fn] rng rNtLdf Nofpg
gx'g] eO{ ;8fpg] jf hnfpg] 7x/ ePsf em'qf gf]6x? sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt
clwsf/Lsf] cfb]zn] hnfpg] jf ;8fpg] st{Jo ePsf] JolQmn] To:tf] a}Í gf]6 rng
rNtLdf Nofpg jf To;af6 s'g} lsl;dsf] nfe kfpg] jblgotn] ghnfO{ jf g;8fO{
/fVg jf s;}nfO{ lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^%= hkmt x'g] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug{ k|of]u ePsf] d'b|f, cf}hf/, pks/0f jf
oGq / To;;Fu ;DalGwt ;fdu|L hkmt x'g]5 .
@^^= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
Ps jif{ gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – @#
l6s6 ;DaGwL s;"/
@^&= vf]6f l6s6 agfpg jf rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ;2] ;/x rng ug]{ lgotn] vf]6f
l6s6 agfpg jf agfpg] pBf]u ug{, vl/b laqmL ug{, n]gb]g ug{ jf lgsf;L jf
k}7f/L ug{ jf ;2] ;/x rng ug{ jf To:tf] ug{ pBf]u ug{ jf cfk"m;Fu /fVg x'Fbg} .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf nflu M
-s_ æl6s6Æ eGgfn] x'nfs l6s6 jf lnvtdf 6fFl;g] /fh:j ;DaGwL cGo
l6s6 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] vfd, x'nfs kq jf c? s'g} j:t'df
nufOPsf] jf 5flkPsf] l6s6sf] lg:;f jf l6s6sf] k|of]hgsf nflu
k|of]u x'g] l:6s/ ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_ ævf]6f l6s6Æ eGgfn] v08 -s_ df pNn]v ul/P adf]lhdsf] l6s6 xf]
eGg] efg kfg]{ u/L cglws[t ?kdf agfPsf] gSsnL l6s6 ;Demg' k5{
/ ;f] zAbn] Psk6s k|of]u eO;s]sf] l6s6 ;d]tnfO{ hgfpF5 .

103
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^*= vf]6f l6s6 agfpg] cf}hf/ vl/b, laqmL, dd{t OTofbL ug{ gx'g] M -!_ vf]6f l6s6
agfpg] sfddf k|of]u x'G5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{
s;}n] s'g} cf}hf/ jf cGo s'g} ;fdfg agfpg, dd{t ug{, vl/b laqmL ug{, n]gb]g ug{
jf cfk"m;Fu /fVg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{;Dd s}b
/ krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@^(= k|of]u ePsf] l6s6 k'gM k|of]udf Nofpg gx'g] M -!_ Ps k6s k|of]u eO;s]sf] l6s6
xf] eGg] hfgLhfgL To:tf] l6s6 s;}n] k'gM ;2] ;/x k|of]u ug{, ;2] ;/x k|of]u ug]{
lgotn] l6s6df nfu]sf] 5fk jf lrXg d]6\g, v's{g jf p8fpg jf To;sf] pBf]u ug{
x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@&)= ;fj{hlgs lnvtdf k|of]u ePsf] l6s6 pKsfpg gx'g] M -!_ s;}n] s'g} ;fj{hlgs
lnvtdf k|of]u ePsf] s'g} l6s6 pKsfpg jf pKsfpg] pBf]u ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@&!= hkmt x'g] M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ ug{ k|of]u ePsf] l6s6, cf}hf/, pks/0f
jf To;;Fu ;DalGwt ;fdu|L hkmt x'g]5 .
@&@= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
Ps jif{ gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@$
gfktf}n ;DaGwL s;"/
@&#= gfKg] jf tf}ng] ;fwg gSsnL agfpg jf rng ug{ gx'g] M -!_ s;}n] gfKg], tf}ng] jf
u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ s'g} ;fwg lgwf{l/t :t/eGbf 36L a9L x'g] u/L agfpg jf
agfpg nufpg jf To;/L agfPsf] gfKg], tf}ng], u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ ;fwg

104
www.lawcommission.gov.np

hfgLhfgL ;SsnL ;/x rng ug{ jf rng ug]{ lgotn]] /fVg jf laqmL ug{ jf To:tf]
;fwgdf nufpg] 5fk jf 6fFrf gSsnL agfpg jf gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f
ug]{ ;fwgsf] 5fk jf 6fFrf ljufg{ jf csf]{ s'g} ;fwgsf] d2tn] To:tf] ;fwgsf] gfKg],
tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f Ifdtfdf k|efj kfg{ jf To:tf] ;fwgdf gSsnL 5fk jf
6fFrf nufpg jf cGo s'g} pkfoåf/f rng rNtLsf] gfk jf tf}nnfO{ 36L a9L x'g
;Sg] agfpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ægfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{
;fwgÆ eGgfn] s'g} j:t' jf ;]jfsf] OsfO{, u'0f jf kl/df0f jf To:tf] a:t' jf ;]jfsf]
z'4tf jf :t/ jf s'g} j:t'sf] OsfO{ lgwf{/0f ug{ sfg"g adf]lhd rng rNtLdf /x]sf]
;fwg ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd agfPsf], rng rNtLdf NofPsf] ;fwg, To;nfO{
agfpg] jf dd{t ug]{ cf}hf/ ;d]t hkmt x'g]5 .
@&$= gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ ;fwg sk6k"0f{ k|of]u ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g}
Joj;fo, sf/f]af/ jf Jofkf/sf] l;nl;nfdf gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{
;fwg k|of]u ug'{ kbf{ sfg"g adf]lhd To:tf] ;fwgsf] rng rNtLdf lgwf{/0f ul/Psf]
gfk, tf}n jf :t/eGbf 36L a9L x'g] u/L sk6k"0f{ ?kdf k|of]u ug{, csf]{ s'g} ;fwg
jf pkfosf] d2tn] To:tf] ;fwgsf] rng rNtLsf] gfKg], tf}ng] jf u'0f:t/ lgwf{/0f
ug]{ s'/fdf k|lts"n k|efj kfg{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug{] jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@&%= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn]
tLg dlxgf gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b – @%
lnvt ;DaGwL s;"/
@&^= sLt]{ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] sLt]{ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .

105
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] ;j{;fwf/0f jf s;}nfO{ s'g} xflg,
gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg] jf cfk"m jf s;}nfO{ s'g} nfe k'¥ofpg] lgotn] s'g} e'm¶f
lnvt jf e'm¶f ljB'tLo clen]v jf lnvt jf ljB'tLo clen]vsf] e'm¶f c+z jf efu
agfpg] sfd u/]df lghn] sLt]{ u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu,–
-s_ ælnvtÆ eGgfn] lnvtdf nfu]sf] ;xL, cf}F7f 5fk, 5fk /
lnvtdf hlgPsf] cÍ, cIf/, ldlt jf cGo s'g} Joxf]/f ;Demg'
k5{ .
-v_ æe'm¶f lnvt agfpg] sfdÆ eGgfn] b]xfosf] s'g} sfd ;Demg'
k5{ M–
-!_ h'g clwsf/L jf JolQmn] lnvt agfPsf], n]v]sf] jf
;xL5fk u/]sf] xf]Og To:tf] clwsf/L jf JolQmn] lnvt
agfPsf], n]v]sf] jf ;lx5fk u/]sf] xf] eGg] ljZjf; kfg]{
lsl;daf6 a]OdfgLk"j{s lnvt jf To;sf] c+z tof/
ug]{, ljB'tLo clen]v tof/ ug]{ jf k7fpg], ljB'tLo
clen]vdf l8lh6nx? ;+/If0f ug]{,
-@_ ljgf clwsf/ jf j]OdfgLk"j{s s'g} lnvt jf ljB'tLo
clen]vdf s'g} s'/f ykL, d]6L, s]/L, kl/jt{g u/L jf
cGo s'g} lsl;daf6 Joxf]/f km/s jf ga'lemg] kfg]{,
-#_ dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0faf6 xf]; 7]ufgdf gePsf],
dfbs kbfy{ jf nfu" kbfy{ ;]jg u/]sf] jf 5nsk6df
kfl/Psf] sf/0fn] s;}n] lnvtdf n]lvPsf] s'/fsf] dtnj
a'e\mg ;Sb}g eGg] hfgLhfgL To:tf] JolQmnfO{ lnvt
agfpg, ;lx5fk ug{ jf lnvtdf n]lvPsf] s'g} s'/f
abNg nufpg],
-$_ Ps sfdsf] nflu ;xL5fk u/L lnkmf, sfuh jf 5fk
lnP lbPsf]df To:tf] sfddf gnufO{ cs}{ k|of]hgsf]
lnvt v8f ug]{ jf ;f]df nufpg] .

106
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ /fi6«kltaf6 k|df0fLs/0f ePsf] lnvt sLt]{ ug]{nfO{ bz jif{;Dd
s}b / Ps nfv ?k}ofFF;Dd hl/afgf,

-s!_ k|b]z k|d'vaf6 k|df0fLs/0f ePsf] lnvt sLt]{ ug]{nfO{ v08
-s_ adf]lhdsf] s}b / hl/afgf,
-v_ cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z sLt]{ ug]{nfO{ cf7 jif{;Dd s}b /
c;L xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-u_ v08 -s_ / -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo ;/sf/L jf
;fj{hlgs lnvt sLt]{ ug]{nfO{ ;ft jif{;Dd s}b / ;Q/L
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-3_ v08 -s_, -v_ / -u_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'/f sLt]{
ug]{nfO{ kfFr jif{;Dd s}b / krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf .
-$_ s;}n] sLt]{ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lnO{ dfl;;s]sf] /x]5 eg] lghnfO{
pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfosf] cltl/Qm ljuf] adf]lhdsf] yk hl/afgf ;d]t x'g]5 .
-%_ s;}n] sLt]{ u/L s'g} ;DklQ k|fKt u/]sf] /x]5 eg] lghn] To:tf] ;DklQ
;DalGwt wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 / To:tf] ;DklQ dfl;;s]sf] /x]5 eg] s;"/bf/sf]
cGo hfohftaf6 To;sf] lauf] wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@&&= sLt]{ lnvt ;2] ;/x /fVg jf Jojxf/df Nofpg gx'g] M -!_ sLt]{ lnvt xf] eGg]
hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ s;}n] a]OdfgLk"j{s To:tf] lnvt
;2] ;/x Jojxf/ ug]{ lgotn] ;fydf /fVg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b /
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ sLt]{ lnvt xf] eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{
s;}n] To:tf] lnvt ;2] ;/x Jojxf/df NofPdf lghnfO{ To:tf] lnvt sLt]{ u/]
;/xsf] ;hfo x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

107
www.lawcommission.gov.np

@&*= sLt]{ lnvt agfpg] cf}hf/ agfpg gx'g] M -!_ s;}n] sLt]{ lnvt v8f ug]{ jf agfpg]
sfddf k|of]u ug]{ lgotn] jf To:tf]] sfddf k|of]u x'g ;S5 eGg] hfgLhfgL jf
ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ sLt]{ lnvt agfpg] 5fk jf cGo s'g} cf}hf/
agfpg, dd{t ug{, v/Lb ug{, lbg lng jf cfk"m;Fu /fVg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ rf/ jif{;Dd s}b /
rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
@&(= hfn;fhL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] hfn;fhL ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu sLt]{ dflgg] s;"/ afx]s s;}sf] xs d]6\g],
xbDofb, tf/]v hfg], s'g} lsl;dn] xflg, gf]S;fgL ug]{ jf s;}nfO{ Iflt jf nfe
k'¥ofpg] lgotn] hfgLhfgL geP jf gu/]sf] s'/f eP u/]sf] xf] egL jf e'm¶f ldlt,
cÍ jf Joxf]/f pNn]v u/L lnvt agfPdf jf To:tf] lnvtdf ;xL5fk u/] jf u/fPdf
jf cfk\mgf] xs gePsf] s'/fdf xs ePsf] b]vfO{ s'g} sfd u/]df hfn;fhLsf] s;"/
u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b
jf tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-$_ s;}n] hfn;fhL u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lnO{ dfl;;s]sf] /x]5 eg]
lghnfO{ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;hfosf] cltl/Qm ljuf] adf]lhdsf] yk hl/afgf
;d]t x'g]5 .
-%_ s;}n] hfn;fhL u/L s'g} ;DklQ k|fKt u/]sf] /x]5 eg] lghn] To:tf]
;DklQ ;DalGwt wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 / To:tf] ;DklQ dfl;;s]sf] /x]5 eg]
s;"/bf/sf] cGo hfohftaf6 To;sf] lauf] wgLnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@*)= hfn;fhL lnvt ;2] ;/x Jojxf/df Nofpg gx'g] M -!_ s;}n] hfn;fhL lnvt xf]
eGg] yfxf kfO{ jf yfxf kfpg' kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ To:tf] lnvt ;2] ;/x
Jojxf/df Nofpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ hfn;fhL u/]
;/xsf] ;hfo x'g]5 .
@*!= dltof/ dfgL ;hfo x'g] M -!_ sLt]{ sfuh xf] egL hfgLhfgL ;fIfL a:g] jf lnvt
n]Vg] JolQmnfO{ sLt]{ s;"/sf] dltof/ dflgg]5 .

108
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] dltof/nfO{ bkmf @&^ sf] pkbkmf -#_ df
plNnlvt ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
@*@= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL,
ePsf]df s;"/bf/af6 To:tf] xflg, gf]S;fgL ePsf] JolQmnfO{ dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{
lbg' kg]{5 .
@*#= xbDofb M ;fj{hlgs lnvt sLt]{ u/]sf]df yfxf kfPsf] ldltn] b'O{ jif{ / o; kl/R5]b
cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] 5 dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@^
cfk/flws k|j]z tyf cfk/flws pkb|j ;DaGwL s;"/
@*$= cfk/flws k|j]z ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] ;DklQdf cfk/flws k|j]z ug{ jf
u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd ug]{ lgotn] x"n
x'Hht u/L jf gu/L cglws[t ?kdf csf{sf] :jfldTj jf sAhfdf /x]sf] s'g} ;DklQdf
To:tf] JolQmsf] cg'dlt glnO{ k|j]z u/]df jf cg'dlt lnO{ k|j]z u/]sf]df To:tf] s'g}
sfd ug]{ lgotn] ;f] ;DklQdf al;/x]df, cf]u6]df jf ;DklQ pkef]u u/L /x]df lghn]
cfk/flws k|j]z u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s'g} s;"/ ug]{, jf
-v_ h'g JolQmsf] :jfldTj jf sJhfdf ;DklQ /x]sf] 5 To:tf]
JolQmnfO{ 8/qf; b]vfpg], ckdfg ug]{ jf lemem\ofpg] .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ sf] k|of]hgsf nflu cfk/flws k|j]z
ug]{nfO{{ To:tf] s;"/sf] pBf]u u/] ;/xsf] ;hfo,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

109
www.lawcommission.gov.np

-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] p2]Zon] s'g} ;/sf/L sfof{no jf
dflg; a;f]af; u/]sf] 3/df k|j]z u/]sf] eP 5 dlxgf;Dd s}b
jf kfFr xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu M
-!_ c:yfoL a;f]af; u/]sf] 7fpFnfO{ klg 3/ dflgg]5 .
-@_ ;gftgb]lv k|of]u ub}{ cfPsf] af6f], lgsf;, kfgL3f6,
l;FrfO{sf] s'nf], d;fg3f6, b]jfnodf k|j]z u/]sf] jf
k|of]u u/]sf]df cfk/flws k|j]z u/]sf] dflgg] 5}g .
@*%= cfk/flws pkb|j ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk/flws pkb|j ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfosf] s'g} sfd u/]df lghn]
cfk/flws pkb|j u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx, g]kfn ;/sf/,
k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z :jfldTj jf
lgoGq0f /x]sf] ;Ël7t ;+:yf, ;j{;fwf/0f jf s'g} JolQmnfO{ s'g}
xflg, gf]S;fgL jf Iflt k'¥ofpg] lgotn] jf To:tf] Iflt k'Ug
;S5 eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f eO{ jf
nfk/afxL jf x]nrSo|fOF u/L s'g} ;/sf/L, ;fj{hlgs jf lghL
;DklQ gfz u/]df jf To;sf] d"No, dxTj jf pkof]lutf 36\g]
s'g} sfd u/]df,
-v_ ;fj{hlgs jf lghL 9n, lgsf;, s'nf], kFw]/f], ;8s, k'n jf s'g}
;~rf/ jf oftfoftsf] ;fwg OToflbsf] xflg, gf]S;fgL jf
cg'lrt Iflt k'¥ofPdf jf Iflt k'Ug] s'g} sfd u/]df jf ;f]sf]
pkof]udf hfgLhfgL s'g} lsl;dn] afwf cj/f]w xflg, gf]S;fgL
jf cg'lrt Iflt k'¥ofPdf jf Iflt k'Ug] s'g} sfd u/]df,
-u_ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cfb]zn] afx]s ;fj{hlgs ;'ljwfsf]
nflu /flvPsf] s'g} ;Í]t jf lrXg gf;]df, x6fPdf, d]6]df jf
lauf/]df,

110
www.lawcommission.gov.np

-3_ e'm6f] ckmjfx k}mnfP/ jf c?nfO{ wf]sf x'g] s'g} ;fwgsf] k|of]u
u/]/ csf{sf] sfd sf/f]af/ jf Joj;fodf afwf k'¥ofPdf jf
csf{sf] Jofkf/sf] VofltnfO{ Iflt k'¥ofPdf,
-ª_ csf{sf] lr¶L, ;"rgf, k'lnGbf jf cGo s'g} dfn n'sfPdf jf
ablgot;fy l9nf] k'Ug] u/fPdf .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo
x'g]5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/n] ;+/If0f u/]sf] jf sfg"g adf]lhd ;+/lIft s'g}
jGohGt' jf jg:kltsf] k|hfltsf] cl:tTj g} ljgfz ug]{
p2]Zon] /fli6«o lgs'~h jf cf/If jf ;+/lIft If]q, ljZj ;Dkbf
;"rLdf ;dfj]z ePsf P]ltxfl;s jf k'/ftflTjs :df/s jf
:tDe, P]ltxfl;s jf k'/ftflTjs dxTjsf j:t' ;Íng u/L
/flvPsf] :yfg jf ;ª\ux| fno, P]ltxfl;s lnvtx? /flvPsf]
clen]vfno, hËL jf k|x/Lsf] xftxltof/ tyf v/vhfgf
/flvPsf] ;}lgs jf cw{;}lgs 3/ jf 7fpF, ;'/If0f 5fkfvfgf,
l;Ssf 6sdf/L ug]{ 6S;f/, sf/vfgf, a}Í gf]6 5fKg] jf y'kfg]{
g]kfn /fi6« a}Ísf] uf]bfddf cfuf] nufPdf jf ljikmf]6s kbfy{
k|of]u u/]df hGds}bsf] ;hfo / ljuf] adf]lhd hl/afgf,
-v_ v08 -s_ df n]lvP afx]ssf P]ltxfl;s, k'/ftflTjs jf wfld{s
:df/s jf :tDe, ;fj{hlgs jf ;/sf/L dxTjsf sfuhft
/x]sf] ejg jf txljn /x]sf] cbfnt, ;+j}wflgs lgsfo, g]kfn
;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] sfof{no jf g]kfn
;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z
:jfldTj jf lgoGq0f /x]sf] ;+:yf, ljb]zL s"6gLlts lgof]u jf
cGt//fli6«o jf cGt/;/sf/L ;+:yfsf] sfof{nodf cfuf] nufO{
jf ljikmf]6s kbfy{ k|of]u u/L cfk/flws pkb|j u/]sf] eP kfFr
jif{b]lv afx| jif{;Dd s}b / ljuf] adf]lhd hl/afgf,

111
www.lawcommission.gov.np

-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} sfd u/L s'g}
;fj{hlgs ;DklQdf Iflt k'¥ofO{ cfk/flws pkb|j u/]sf] eP
rf/ jif{;Dd s}b / rfnL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-3_ s;}sf] 3/, sfof{no jf s'g} ;Dkltdf cfuf] nufO{ jf ljikmf]6s
kbfy{ k|of]u u/L cfk/flws pkb|j u/]sf]df b'O{ jif{b]lv kfFr
jif{;Dd s}b / aL; xhf/b]lv krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf,
-ª_ v08 -s_, -v_, -u_ jf -3_ df n]lvPb]lv afx]s c? s'g} sfd
u/L cfk/flws pkb|j u/]sf] sf/0fn] s;}nfO{ s'g} xflg,
gf]S;fgL ePsf]df tLg jif{;Dd s}b / tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd
hl/afgf .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] s;"/af6 s;}nfO{ xflg, gf]S;fgL ePdf xflg,
gf]S;fgL ePsf] ljuf] a/fa/sf] Ifltk"lt{ s;"/bf/af6 kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@*^= n'6lk6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] n'6lk6 ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf nflu s;}n] cfk\mgf] xs gk'Ug] jf cGo s;}sf]
:jfldTj, lhDdf jf lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQ rf]/L jf 7uL u/]sf] cj:yfdf afx]s c?
s'g} lsl;dn] hah{:tL u/L jf gu/L vf];L, w/ks8 jf n5f/ k5f/ u/L jf To:tf]
ug]{ wDsL lbO{ n}hfg] jf xflg, gf]S;fgL ug]{ lgotn] s'g} sfd u/]df n'6lk6 u/]sf]
dflgg] 5 .
-#_ pkbkmf -!_ ad]flhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd s}b jf
n'6lk6 u/]sf] ljuf]sf] kRrL; k|ltzt;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 / n'6lk6
ePsf] ;Dkltsf] ljuf] s;"/bf/af6 kLl8tnfO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
@*&= s;"/ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ lng gx'g] M -!_ s'g} s;"/ u/L k|fKt u/]sf] ;DklQ xf]
eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; x'g] s'g} dgfl;a sf/0f eO{ s;}n] s'g} ;DklQ lng, /fVg
jf v/Lb–laqmL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ kfFr jif{ s}b jf
krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lnP /fv]sf] jf vl/b laqmL u/]sf] ;DklQ ;f]
;DklQsf] wgLnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .

112
www.lawcommission.gov.np

@**= xbDofb M bkmf @*$ / @*% cGtu{tsf] s;"/ To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq
/ bkmf @*^ sf] cGtu{tsf] s;"/df ;f] eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgfleq / o;
kl/R5]b cGtu{tsf] cGo s;"/ To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@&
kz'kIfL ;DaGwL s;"/
@*(= ufO{, uf]? dfg{ jf s'6\g gx'g] M -!_ s;}n] ufO{ jf uf]? dfg]{ jf s'g} rf]6 k'¥ofpg]
lgotn] s'g} sfd ug'{ jf u/fpg' x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfdaf6 s'g} ufO{ jf uf]? dg{ uPdf To:tf] s;"/
ug{] JolQmnfO{ tLg jif{ ;Dd s}b x'g]5 .
-#_ s;}n] ufO{ jf uf]?nfO{ s'6L cËeË kf/]df lghnfO{ 5 dlxgf;Dd s}b /
cGo rf]6 k'¥ofPdf krf; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;}n] s'g} ufO{ jf uf]?n]
cfk\mgf] jf c?sf] lhp jf Hofgdf k'¥ofpg nfu]sf] Iflt arfpg cfjZos k/]sf] s'g}
sfd ubf{ To:tf] ufO{ jf uf]? dg{ uPdf jf To:tf] ufO{ jf uf]?nfO{ s'g} rf]6 k'Ug
uPsf] /x]5 eg] o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg] 5}g .
@()= kz'kIfL k|lt lgb{oL Jojxf/ ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} kz'kIfLnfO{ s'6L, lxsf{O{ jf
af]Sg ;Sg] IfdtfeGbf a9L ef/L af]sfO{ jf ;fdYo{eGbf a9L bf}8fO{ jf /f]u, 3fp,
vl6/f jf cGo s'g} sf/0faf6 sfd ug{ c;dy{ ePsf]nfO{ sfddf nufO{ jf xflgsf/s
a:t' ;]jg u/fO{ jf cGo s'g} k|sf/n] oftgf lbg jf cfk"mn] kfn]sf] kz'k+IfL /f]uL jf
j[4 ePsf] sf/0fn] ;fj{hlgs ?kdf 5f8\g jf cGo s'g} lsl;daf6 lgb{oL jf q'm/
Jojxf/ ug{ x'Fb}g .
t/ kz'kIfLnfO{ s'g} sfd ug{ l;sfpg], tflnd lbg], To;nfO{ cfˆgf] sfdk|lt
lgk'0f agfpg] p2]Zon] Go"gtd an k|of]u u/L s'g} sfd ug{ jf kz'kIfLnfO{ To;sf]
zf/Ll/s Ifdtf cg';f/ s'g} ef/L af]sfpg jf bf}8fpg afwf kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg dlxgf;Dd
s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

113
www.lawcommission.gov.np

@(!= ;fj{hflgs :yndf kz' jf kIfL dfg{ gx'g] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoyf Joj:yf
ePsf]df afx]s s;}n] klg s'g} kz' jf kIfLnfO{ k/Dk/fb]lv anL lbFb} cfPsf] wfld{s
:yn afx]s cGo s'g} klg ;fj{hlgs :yndf dfg'{ x'Fb}g .
t/ k/Dk/fb]lv g} kz' jf kIfLsf] aw ug{ rnL cfPsf] d]nf, hfqf, xf6 jf
dxf]T;j jf :yfgdf kz' jf kIfL dfg{ jfwf kg]{ 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fj{hlgs :ynÆ eGgfn] af6f], ;8s, k'n,
rf}/ jf dflg; cfjt hfjt ug]{ 7fpF ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd anL lbg'kbf{ k/Dk/fb]lv anL lbb} cfPsf] wfld{s:yn
afx]s cGo ;fj{hlgs jf wfld{s:yndf kz' jf kIfLsf] anL lbg ;lsg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kz' jf k5Lsf] anL lbg'kbf{ kz' jf kIfLsf] anLsf]
ljsNkdf x'g ;Sg] cGo pkfo ePdf To:tf] pkfo cjnDag ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] pkfo ckgfpg ;Dej geO{ kz' jf kIfLsf] anL
lbg' k/]df To; k|of]hgsf nflu ;DalGwt wfld{s :ynsf Joj:yfksn] lgwf{/0f u/]sf]
7fFpdf / lgwf{/0f u/]sf] ljlw adf]lhd anL lbg] sfd ug'{ kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps dlxgf;Dd s}b jf
kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@(@= xbDofb M bkmf @() cGtu{tsf] s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] ldltn] / o; kl/R5]b
cGtu{tsf] cGo s;"/df To:tf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

efu –#
j}olQms uf]kgLotf tyf k|lti7f lj?åsf] s;"/
kl/R5]b – !
uf]kgLotf lj?4sf s;"/
@(#= csf{sf] s'/f ;'Gg jf WjgL cÍg ug{ gx'g] M -!_ s;}n] b'O{ jf b'O{eGbf a9L JolQmx?sf
lardf ePsf s'g} s'/f clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] cg'dltn] jf To;/L s'/f ug]{
JolQmx?sf] d~h'/L ljgf s'g} oflGqs pks/0fsf] k|of]u u/]/ ;'Gg jf To:tf] s'/fsf]
WjgL cÍg ug{ x'Fb}g .

114
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
t/ ;fj{hlgs ?kdf ul/Psf] efif0f jf jQmJosf] xsdf of] bkmf nfu" x'g]
5}g .
@($= uf]Ko s'/f k|s6 ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] Jofj;flos sfdsf] l;nl;nfdf s'g}
JolQmaf6 yfxf kfPsf] lghsf] s'g} uf]Ko s'/f sfg"gn] jfWo u/fPsf] jf To:tf] JolQmn]
cg'dlt lbPsf] cj:yfdf afx]s s;}nfO{ klg k|s6 ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b jf bz xhf/
?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@(%= cg'dlt ljgf s'g} JolQmsf] t:jL/ lvRg jf t:jL/sf] :j?k laufg{ gx'g] M -!_ s;}n]
s'g} JolQmsf] cg'dlt ljgf lghsf] t:jL/ lvRg jf lghsf] t:jL/;Fu c? s;}sf]
t:jL/ /fvL csf]{ t:jL/ agfpg x'Fb}g .
t/ s;}n] s'g} ;fj{hlgs :yfgsf] t:jL/ lvRbf To:tf] :yfgdf /x]sf] s'g}
JolQm ;d]tsf] t:jL/ lvlrg uPsf] /x]5 eg] o; bkmf adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg]
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ s;}n] Pssf] t:jL/sf] s]xL efu csf]{ JolQmsf] csf]{ efu;Fu /fvL jf cGo
s'g} lsl;dn] ljs[t ?ksf] t:jL/ agfpg jf k|sfzg ug{ x'Fb}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@(^= cg'dlt ljgf Pssf] t:jL/ c?nfO{ lbg jf laqmL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s'g} JolQmsf]
t:jL/ lghsf] cg'dlt ljgf c?nfO{ lbg jf laqmL ug{ jf lghnfO{ lemem\ofpg jf
;tfpg], x}/fg kfg]{ jf lghaf6 s'g} cg'lrt kmfObf lng] jf t:jL/sf] Jofkfl/s k|of]u
u/L kmfObf lng] lgotn] k|sfzg ug{, k|rf/ jf vl/b laqmL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf
tL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

115
www.lawcommission.gov.np

@(&= lr¶L vf]Ng jf 6]lnkmf]gdf u/]sf] s'/f ;'Gg gx'g] M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/L jf
;DalGwt JolQmsf] cg'dlt ljgf s;}sf] lr¶L vf]Ng jf c?n] 6]lnkmf]gdf u/]sf] s'/f
s'g} oflGqs pks/0fsf] k|of]u u/]/ lardf ;'Gg jf WjgL cÍg ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@(*= ljB'tLo dfWodåf/f uf]kgLotf eË ug{ gx'g] M -!_ s;}n] ljB'tLo dfWoddf /x]sf] jf
k|jfx x'g] ;"rgf, hfgsf/L, kqfrf/ cglws[t ?kdf k|fKt ug{ To;sf] uf]kgLotf eË
ug{ jf cglws[t ?kdf s;}nfO{ x:tfGt/0f ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf
aL; xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
@((= 5nsk6k"0f{ 6]lnkmf]g jf ;Gb]z k|jfx ug{ gx'g] M -!_ s;}n] cfk\mgf] kl/ro lbO{ jf
glbO{ s;}nfO{ 5Ng], wf]sf lbg], x}/fgL kfg]{ jf ;tfpg] p2]Zon] 5nsk6k"0f{ 6]lnkmf]g
jf ;Gb]z k|jfx ug{ u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b'O{ jif{;Dd s}b jf aL; xhf/
?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
#))= x}/fg kfg]{ ab\lgotn] lr¶L kq n]Vg gx'g] M -!_ s;}nfO{ 8/, qf; jf b'Mv jf x}/fgL
lbg], ckdfg jf a]OHht ug]{ ablgotn] s'g} lr¶L kq, krf{ jf cGo s'g} lsl;dsf]
lnvt n]vL, n]vfO{ jf ljB'tLo dfWodåf/f wDsL lbg], ;tfpg], lh:Sofpg] jf cGo
s'g} lsl;dn] cg'lrt Jojxf/ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
#)!= c?sf] z/L/ vfgtnf;L ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/L jf
lghsf] cfb]z jf ;'/Iffsf] k|of]hgsf nflu vl6Psf] JolQmn] clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf]
cg'dltn] afx]s s;}n] ;DalGwt JolQmsf] :jLs[lt ljgf c?sf] z/L/, ;jf/L ;fwg jf
lghL k|of]usf j:t'x?sf] vfgtnf;L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

116
www.lawcommission.gov.np

#)@= c?sf] cfjf;df cgflws[t k|j]z ug{ gx'g] M -!_ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt
clwsf/L jf lghsf] cfb]zn] afx]s s;}n] c?sf] 3/df ;DalGwt 3/ wgLsf] :jLs[lt
ljgf cglws[t ?kdf k|j]z ug{, 3/ wgL jf lghsf] kl/jf/sf] uf]Kotf eË ug{ jf
To:tf] 3/sf] vfgtnf;L ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æ3/Æ eGgfn] s'g} JolQmn] a;f]af; u/]sf]
3/, lgjf;, cfjf;, sf]7f ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] To:tf] JolQmn] /ft ljtfpg] u/L
a;]sf] xf]6]n sf]7f, lzlj/ / kfn ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ tLg jif{;Dd s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
#)#= Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhdsf] s;"/ u/L s;}n] s'g} nfe k|fKt
u/]sf] jf s;}nfO{ s'g} lsl;dsf] xflg, gf]S;fgL, x}/fgL jf Iflt k'¥ofPsf] /x]5 eg]
s;"/af6 To:tf] nfe, xflg, gf]S;fgL, x}/fgL jf Ifltsf] Ifltk"lt{ ;d]t e/fO{ lbg'
kg]{5 .
#)$= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/df s;"/ eP u/]sf] ldltn] tLg dlxgf gf3]kl5
ph'/ nfUg] 5}g .

kl/R5]b –@
ufnL a]OHhtL ;DaGwL s;"/
#)%= ufnL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}nfO{ ufnL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] s;}nfO{ xf]Rofpg] lgotn] af]nL jf
jrgn] ckdfghgs zAb k|of]u u/]df lghn] ufnL u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;"/ ug]{ jf u/fpg] JolQmnfO{ Ps jif{;Dd s}b
jf bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
#)^= a]OHhtL ug{ gx'g] M -!_ s;}n] s;}sf] a]OHhtL ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu s;}n] b]xfo adf]lhdsf] sfd u/]df lghn]
a]OHhtL u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ c?sf] OHhtdf wSsf k'¥ofpg] lgotn] jf wSsf k'Ug ;S5
eGg] hfgLhfgL jf ljZjf; ug]{ dgfl;a sf/0f eO{ n]v]/,

117
www.lawcommission.gov.np

cfr/0f jf cfsf/ jf lrXg jf k|rf/ k|;f/åf/f jf c? s'g}


lsl;daf6 k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] To:tf]] JolQmnfO{ c?sf]
b[li6df lghsf] JolQmut rl/q, cfr/0f, g}ltstf jf VofltnfO{
xf]Rofpg] u/L rl/q xTof u/]df jf lghsf] z/L/ ;fdfGotM
3[l0ft cj:yfdf 5 eGg] c?nfO{ ljZjf; kg]{ u/L bf]if nufPdf
jf To:tf] bf]if nufPsf] s'/f k|rf/, k|;f/ jf k|sfzg u/]df jf
s;}sf] a]OHhtL x'g] ;fwgsf] ?kdf k|of]u ul/Psf] s'g} lrh
hfgLhfgL laqmL jf lat/0f u/]df,
-v_ d[tsnfO{ s'g} cfIf]k nufOPsf]df To:tf] cfIf]k nufpFbfsf
avt lgh hLljt /x]sf] eP lghsf] OHhtdf wSsf k'Ug] /x]5
eGg] hfgLhfgL lghsf] kl/jf/ jf glhssf] cGo gft]bf/x?sf]
efjgfdf rf]6 k'¥ofpg] lgotn] s'g} cfIf]k nufPsf]df,

-u_ ===============
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] sfdnfO{
a]OHhtL dflgg] 5}g M–
-s_ ;j{;fwf/0fsf] lxtsf] nflu k|df0f / cfwf/ ;lxt s'g} JolQm;Fu
;DalGwt ;fFrf]] s'/f k|sfzg jf k|zf/0f ug'{,
-v_ s'g} /fi6«;]jsn] cfk\mgf] cf]xbfsf] st{Jo kfngf ubf{ lghsf]
cfr/0fnfO{ lnP/ jf To:tf] cfr/0faf6 a'lemg];Ddsf] dfq
lghsf] rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn] dof{lbt 9Ëaf6 s'g} s'/f
k|sfzg ug'{,
-u_ s'g} JolQmsf] ;fj{hlgs kb jf cf]xf]bfsf] dxTj;Fu ;DaGw
/fVg] cfr/0f / To:tf]] cfr/0faf6 a'lemg];Ddsf] lghsf]
rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn] s'g} ljrf/ k|s6 ug'{,
-3_ s'g} s'/f ug]{ JolQmn] ;j{;fwf/0fsf] /fosf] nflu s'g} s'/f k]z
u/]sf]df To:tf] s'/fsf] u'0f jf bf]ifnfO{ lnP/ jf ;f] xb;Dd


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

118
www.lawcommission.gov.np

dfq To:tf] s'/f ug]{ JolQmsf] rl/qnfO{ lnP/ c;n lgotn]


dof{lbt 9Ëaf6 s'g} ljrf/ k|s6 ug'{,
-ª_ s'g} JolQmsf] csf]{ s'g} JolQm pk/ sfg"gåf/f jf lgh;Fu ePsf]
s/f/åf/f s'g} clwsf/ ePsf]df lghn] ;f] clwsf/ ;DaGwL
sfd s'/fdf To:tf] JolQmsf] cfr/0fdf c;n lgotn] s'g} vf]6
nufpg',
-r_ sfg"g adf]lhd s'g} s;"/sf] cg';Gwfg ug'{ jf To:tf] cfwf/df
lghnfO{ sfg"g adf]lhd cleof]u nufpg',
-5_ s;}nfO{ lghsf] lxtsf] nflu, lghsf] :jfy{ ePsf] JolQmsf]
lxtsf] nflu jf ;j{;fwf/0fsf] lxtsf] nflu c? s'g} JolQmsf]
lj?4 ;ts{ kfg',{

-h_ ;fj{hlgs lxt, ;bfrf/ jf g}ltstfsf] nflu c;n lgotn]
s;}sf] s'g} sfo{, rl/q jf cfr/0fsf] ;DaGwdf Joª\Uo ug{ jf
cfwf/ / sf/0f ;lxt s'g} l6Kk0fL ug{ jf s'g} s'/f k|sfzg jf
k|;f/0f ug{ .
#)&= a]OHhtL u/]df x'g] ;hfo M -!_ s;}n] s;}sf] a]OHhtL u/] jf u/fPdf lghnfO{ b'O{
jif{;Dd s}b jf aL; xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
t/ ljB'tLo jf cGo cfd ;~rf/sf dfWodaf6 a]OHhtL u/] jf u/fPdf To:tf]
;hfodf yk Ps jif{;Dd s}b / bz xhf/ ?k}ofFF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-@_ s;}n] s;}nfO{ a]OHhtL u/] jf u/fPsf]] 7xl/Pdf a]OHhtL ul/Psf]
JolQmnfO{ s;"/sf] uDeL/tf, To:tf] JolQmsf] k|lti7fdf kg{ uPsf] c;/ tyf ljB'tLo
jf cGo cfd;~rf/sf dfWodaf6 a]OHhtL u/]sf] ePdf To:tf]] s'/f ;d]tnfO{ ljrf/
u/L s;"/bf/af6 dgfl;a Ifltk"lt{ / To:tf] JolQmnfO{ s;"/bf/af6 d'2fdf nfu]sf] vr{
;d]t e/fpg' kg]{5 .
-#_ dl/;s]sf] s'g} JolQmnfO{ o; kl/R5]b adf]lhd a]OHhtL u/]sf] 7xl/Pdf
s;"/bf/af6 To:tf] a]OHhtLaf6 efjgfdf rf]6 nfu]sf] lghsf] glhssf] xsjfnfnfO{
To:tf] Ifltk"lt{ / d'2fdf nfu]sf] vr{sf] /sd e/fO{ lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

119
www.lawcommission.gov.np

#)*= xbDofb M o; kl/R5]b cGtu{tsf] s;"/ ePsf] s'/f yfxf kfPsf] ldltn] tLg dlxgf
gf3]kl5 ph'/ nfUg] 5}g .

b|i6Jo
लामो शीर्षक, विधि धिमाषण सूत्र, दफा १ को उपदफा (१), दफा ३ को खण्ड (ढ) को उपखण्ड (३),
दफा ४ र दफा ५ बाहेक अन्यत्र ठाउँ ठाउँमा रहेको "ऐि" भन्ने शब्दको सट्टा "सं वहता" भन्ने शब्द राखी
रुपान्तर गररएको छ ।

120

You might also like