0% found this document useful (0 votes)
2K views199 pages

मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता २०७४ PDF

This document provides the Nepali translation of the Criminal Procedure Code, 2074 (2017) of Nepal. Some key points: - It defines important terms used in the code like court, investigation officer, offense, law, serious offense, etc. - It outlines the preliminary provisions regarding the short title and commencement of the code. - It states that if another law has separate provisions regarding investigation, prosecution, jurisdiction etc. of an offense, the provisions of that other law will apply instead of this code.

Uploaded by

gpdharan
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
2K views199 pages

मुलुकी फौजदारी कार्यविधि संहिता २०७४ PDF

This document provides the Nepali translation of the Criminal Procedure Code, 2074 (2017) of Nepal. Some key points: - It defines important terms used in the code like court, investigation officer, offense, law, serious offense, etc. - It outlines the preliminary provisions regarding the short title and commencement of the code. - It states that if another law has separate provisions regarding investigation, prosecution, jurisdiction etc. of an offense, the provisions of that other law will apply instead of this code.

Uploaded by

gpdharan
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 199

www.lawcommission.gov.

np

d'n'sL kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtf, @)&$


k|df0fLs/0f ldlt
@)&$.^.#)
;+zf]wg ug]{ P]g
d''n'sL ;+lxtf ;DaGwL s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% @)&^.)!.)@

;+jt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= #&


k|:tfjgf M kmf}hbf/L d'2fsf] cg';Gwfg, cleof]hg, bfo/L, sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f tyf
;f];Fu ;DalGwt cGo sfo{ljlw / To:tf d'2fdf ePsf] km};nf sfof{Gjog ;DaGwL k|rlnt
sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L sfo{ljlw sfg"gnfO{ ;/nLs[t / ;dofg's"n agfpg
jf~5gLo ePsf]n],
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn] of] P]g
agfPsf] 5 .
kl/R5]b – !
k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æd'n'sL kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtf,
@)&$Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] ;+lxtfsf] bkmf !(@ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg
u/L tf]s]sf] ldltb]lv / cGo bkmfx? ;+jt\ @)&% ;fn ebf} ! ut]b]lv k|f/De x'g]5g\ .

@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; ;+lxtfdf,–


-s_ æcbfntÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt jf lhNnf cbfnt
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; lsl;dsf kmf}hbf/L d'2fsf] sf/afxL,
;'g'jfO{ / lsgf/f ug{ sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt cGo cbfnt,
Goflos lgsfo jf clwsf/L ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_ æcg';Gwfg clwsf/LÆ eGgfn] o; ;+lxtf adf]lhd s'g} s;"/sf]
;DaGwdf cg';GWffg ug{ tf]lsPsf] jf sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

1
www.lawcommission.gov.np

clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} vf; s;"/sf] ;DaGwdf


cg';Gwfg ug{ ul7t cg';Gwfg 6f]nL ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-u_ æck/fw ;+lxtfÆ eGgfn] d'n'sL ck/fw ;+lxtf, @)&$ ;Demg' k5{ .
-3_ æph'/LÆ eGgfn] cbfntdf bfo/ x'g] lkm/fbkq ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGt{utsf s;"/sf ;DaGwdf cleof]ukq /
cGo d'2fsf ;DaGwdf ;f] ;DaGwL k|ltj]bg ;d]tnfO{{ hgfpF5 .
-ª_ æs;"/Æ eGgfn] ck/fw ;+lxtf jf cGo P]g adf]lhd ;hfo x'g] sfd
;Demg' k5{ .
-r_ æsfg"gÆ eGgfn] tTsfn k|rlnt sfg"g ;Demg' k5{ .
-5_ æuDeL/ s;"/Æ eGgfn] tLg jif{eGbf a9L bz jif{;Dd s}b ;hfo x'g]
s;"/ ;Demg' k5{ .
-h_ æh3Go s;"/Æ eGgfn] hGds}b x'g] jf bz jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g]
s;"/ ;Demg' k5{ .
-em_ æ7fpFÆ eGgfn] 3/, 6x/f, uf]7, drfg jf kfn ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
;jf/L ;fwg, 8'Ëf, jfo'ofg tyf To:t} k|s[ltsf cGo :yfg jf ;fwg
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-`_ æGofofwLzÆ eGgfn] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug]{ cbfntsf]
clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] kmf}hbf/L d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ /
lsgf/f ug{ clwsf/ k|fKt clwsf/L ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-6_ æk|x/L sfof{noÆ eGgfn] cg';"rL–! df plNnlvt s;"/sf] ;DaGwdf
cg';GWffg ug{ clwsf/ k|fKt k|x/L sfof{no ;Demg' k5{ .
-7_ ækmf}hbf/L d'2fÆ eGgfn] cg';"rL–!, cg';"rL–@, cg';"rL–# jf cg';"rL–
$ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2f ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] b]xfosf]
ljifo afx]s cGo d'2f ;d]tnfO{ hgfpF5 M–
-!_ sfg"gL xs, x}l;ot, kb, kfl/jfl/s ;DaGw jf ;DklQ
;DaGwL d'2f,
-@_ gftf sfod jf ;DaGw ljR5]b,
-#_ b:t'/, kfl/>lds, tna, eQf jf Hofnf,

2
www.lawcommission.gov.np

-$_ c+z, ck'tfnL, bfg as;, OR5fkq, ;+/Ifs, dfyj/,


dflqs, k}lqs, clVtof/L, wd{k'q jf wd{k'qL,
-%_ s'g} s/f/, c4{–s/f/ jf cg'lrt ;Da[l4 cGtu{tsf] s'g}
xs bfjL,
-^_ b'is[lt, c4{–b'is[lt jf q'l6k"0f{ pTkfbg ;DaGwL xs jf
bfjL,
-&_ ;'ljwfef/,
-*_ Ifltk"lt{, jf
-(_ b]jfgL k|s[ltsf] cGo s'g} xs jf bfloTj .
-8_ æd'2fÆ eGgfn] kmf}hbf/L d'2f ;Demg' k5{ .
-9_ æd'2f x]g]{ clwsf/LÆ eGgfn] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug{
sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
lx/f;tdf lnPsf] AolQmsf] xsdf lghnfO{ lx/f;tdf lnPsf] 7fpFsf]
glhssf] cbfntnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-0f_ æ:yfgLo txÆ eGgfn] ufpFkflnsf jf gu/kflnsf ;Demg' k5{ .
-t_ æ;/sf/L jlsnÆ eGgfn] dxfGofoflwjQmf, gfoj dxfGofoflwjQmf,
;xGofoflwjQmf, pkGofoflwjQmf, lhNnf GofoflwjQmf jf ;xfos
lhNnf GofoflwjQmf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] dxfGofoflwjQmfaf6
;/sf/L jlsnsf] x}l;otdf sfd ug{ tf]lsPsf] clws[tnfO{ ;d]t
hgfpF5 .

#= 5'§} sfg"gL Joj:yf ePsf]df c;/ gkg]{ M -!_ s'g} s;"/sf] cg';Gwfg, cleof]hg, d'2f
x]g]{ clwsf/If]q, ;'g'jfO km};nf sfof{Gjog jf cGo s'g} sf/afxLsf ;DaGwdf 5'§}
;+lxtfdf Joj:yf ul/Psf] /x]5 eg] To:tf] ljifodf o; ;+lxtfsf] Joj:yfn] c;/ kfg]{
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt 5'§} ;+lxtfdf Joj:yf gePsf] sfol{\jlwsf]
ljifodf o; ;+lxtfsf] Joj:yf nfu" x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

3
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L b]xfosf] ljifodf
b]xfo adf]lhd x'g]5:-
-s_ s'g} s;"/df d'2f rnfpg] ;DaGwdf 5'§} ;+lxtfdf s'g}
clwsf/L tf]lsPsf] eP To:tf] clwsf/Laf6 / To:tf] clwsf/L
gtf]lsPsf]df ;DalGwt sfof{no k|d'vn] ;a't k|df0f ;fy
cleof]ukq bfo/ ug{ Dofb ggf£g] u/L cfˆgf] /fo ;lxt d'2f
rNg] jf grNg] lg0f{osf] nflu ;DalGwt ;/sf/L jsLn ;dIf
ldl;n k]z ug{' kg]{,
-v_ v08 -s_ adf]lhd ldl;n k|fKt ePkl5 d'2f rNg] jf grNg]
lg0f{o u/L d'2f rNg] lg0f{o eP d'2f rnfpg' kg]{ JolQm tyf
lgh pk/sf] cleof]u, ;hfo / cleof]ukqdf lng' kg]{ bfaL
;d]t pNn]v u/L d'2f bfo/ ug{ Dofb ggf£g] u/L k|fKt ldl;n
lkmtf{ k7fpg' kg]{,
-u_ v08 -v_ adf]lhd d'2f rnfpg] lg0f{o k|fKt ePkl5 ;f]xL
cg'¿ksf] cleof]ukq tof/ u/L y'g'jf eP y'g'jf ;d]t nuL
Dofbleq} ;DalGwt cbfnt ;dIf d'2f bfo/ u/L ldl;nsf] Ps
k|lt gSsn ;/sf/L jsLnnfO{ pknAw u/fpg' kg]{,
-3_ v08 -s_ adf]lhdsf] clwsf/L jf sfof{no k|d'vn] v08 -u_
adf]lhd cleof]ukq bfo/ ug{'sf cltl/Qm b]xfosf sfo{ ug{
;Sg]5 M–
-!_ ;/sf/L jsLnsf] /fo lnO{ bkmf ## adf]lhd
cleo'QmnfO{ ;hfo sd ug]{ ;DaGwL dfu bfaL lnO{
cleof]ukq bfo/ ug{ / ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -^_ sf]
cj:yfdf 5"6 ;hfo /2 ug{ dfu bfaL lnO{ ;DalGwt
cbfntdf lgj]bg lbg,
-@_ ;/sf/L jsLnsf] /fo lnO{ bkmf #% adf]lhd yk bfaL
;lxt d'2f bfo/ ug{,

4
www.lawcommission.gov.np

-#_ ;/sf/L jsLnsf] /fo lnO{ bkmf #^ adf]lhd yk bfaL


;lxt d'2f bfo/ ug{,
-$_ ;/sf/L jsLnsf] /fo lnO{ bkmf #& adf]lhd q'l6
;Rofpgsf] nflu cbfntdf lgj]bg lbg,
-%_ ;/sf/L jsLn dfkm{t\ bkmf !)! adf]lhd cbfntdf
;fIfL k]z ug{,
-^_ ;fIfL ljz]if1nfO{ bkmf !!# adf]lhdsf] b}lgs tyf
e|d0f eQf pknAw u/fpg .

kl/R5]b – @
s;"/sf] ;"rgf tyf cg';Gwfg ;DaGwL Joj:yf
$= s;"/sf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf lbg' kg]{ M -!_ cg';"rL–! df plNnlvt s'g} s;"/
ePsf], eO/x]sf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg] s'/f yfxf kfpg] AolQmn] To:tf] s;"/sf
;DaGwdf cfk"m;Fu ePsf] jf cfk"mn] b]v] hfg] ;Ddsf] ;j'b k|df0f v'nfO{ To:tf]
s'/fsf] lnlvt hfx]/L b/vf:t jf df}lvs ;"rgf jf ljB'tLo dfWodsf] ;"rgf
cg';"rL–% adf]lhdsf] 9fFrfdf glhssf] k|x/L sfof{nodf oyflz3| lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf lbg] AolQmn] To:tf]
;"rgf jf lghn] lbPsf] hfx]/L b/vf:t cg';"rL–% adf]hdsf] 9fFrf cg'?k gePdf
lghn] lbPsf] ;"rgfsf ;a} s'/fx? ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln] cg';"rL–% adf]lhdsf]
9fFrfdf v'nfO{ lghnfO{ ;f] k9L jfrL ;'gfO{ lghsf] ;xL5fk ;d]t u/fO{ /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf s'g} AolQmn] ;DalGwt
k|x/L sfof{nodf cfk}mF pkl:yt eO{ lbPdf jf x'nfs jf s'g} JolQm dfkm{t\ k7fPdf
jf ljB'tLo dfWodaf6 ;"rgf lbPdf To:tf] k|x/L sfof{non] To:tf] hfx]/L b/vf:t jf
;"rgf btf{ u/L lghnfO{ cg';"rL–^ adf]lhdsf] 9fFrfdf e/kfO{ lbg' kg]{5 . s;}n]
ljB'tLo dfWodaf6 ;"rgf lbPsf]df ;f]xL dfWodaf6 To:tf] ;"rgf kfPsf] hfgsf/L
u/fpg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

5
www.lawcommission.gov.np


-#s_ pkbkmf -!_ adf]lhd x'nfs jf ljB'tLo dfWodaf6 k|fKt x'g cfPsf]
;"rgfsf] ljZj;gLotf olsg ug{' kg]{ ePdf To:tf] ;"rgf lbg] JolQmnfO{ lemsfO{
k|x/L sfof{non] ;gfvt u/fpg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';"rL–!
df plNnlvt s'g} s;"/ ePsf] s'/fsf] ;"rgf jf hfgsf/L k|x/Ln] cGo s'g} ;|f]taf6
jf cfkm}Fn] k|fKt u/]df ;f] ;DaGwdf cg';"rL–% df plNnlvt ljj/0f ;lxtsf] k|ltj]bg
v8f ug'{ kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] hfx]/L b/vf:t, ;"rgf jf pkbkmf
-$_ adf]lhdsf] k|ltj]bgnfO{ k|x/L sfof{no jf cg';Gwfg ug{ clwsf/k|fKt sfof{no
jf clwsf/Ln] cg';"rL–& adf]lhdsf] 9fFrfsf] btf{ lstfadf btf{ u/L /fVg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt hfx]/L b/vf:t jf ;"rgfsf] ;DAfGWfdf
sfg"gåf/f 5'§} cg';Gwfg ug{] clwsf/L tf]lsPsf]df To:tf] clwsf/L ;dIf / 5'§}
cg';Gwfg ug]{ clwsf/L gePsf]df ;DalGwt lhNnf k|x/L sfof{no ;dIf k7fpg'
kg]{5 .
-&_ cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/ ;DaGwL ;"rgf lbg rfxg] AolQmn]
cg';Gwfg ug{ clwsf/ k|fKt sfof{no jf clwsf/L ;dIf cg';"rL–% adf]lhdsf]
9fFrfdf ;"rgf lbg' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd k|fKt ;"rgf ;DalGwt sfof{no jf clwsf/Ln] btf{
u/L To:tf] ;"rgf lbg] AolQmnfO{ cg';"rL–^ adf]lhdsf] 9fFrfdf e/kfO{ lbg' kg]{5 .
-(_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] ;"rgf ;DalGwt sfof{no jf clwsf/L ;dIf btf{
ug{ tTsfn ;Dej gePdf To:tf] ;"rgf glhssf] k|x/L sfof{nodf klg lbg
;lsg]5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd s'g} ;"rgf k|fKt x'g cfPdf ;DalGwt k|x/L
sfof{non] klg To:tf] ;"rgf pkbkmf -#_ adf]lhd btf{ u/L tLg lbgleq sf/afxLsf
nflu ;DalGwt sfof{no jf clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 .
%= hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf btf{ gu/]df ph'/ ug{ ;Sg] M -!_ bkmf $ sf] pkbkmf -!_
adf]lhd lbPsf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf ;DalGwt k|x/L sfof{non] btf{ ug{ OGsf/

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

6
www.lawcommission.gov.np

u/]df hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf ug]{ AolQmn] To:tf] Joxf]/f v'nfO{ ;DalGwt lhNnf
;/sf/L jlsn sfof{no jf To:Tff] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf btf{ ug'{ kg]{ k|x/L
sfof{noeGbf dflyNnf] txsf] k|x/L sfof{nodf hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf ;lxt ph'/
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ph'/ k|fKt ePdf ;DalGwt lhNnf ;/sf/L jlsn
sfof{no jf k|x/L sfof{non] To;sf] clen]v /fvL To:tf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf
cfjZos sf/afxLsf] nflu ;DalGwt k|x/L sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgfnfO{
;DalGwt k|x/L sfof{non] bkmf $ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd btf{ u/L sf/afxL ug'{
kg]{5 .
-$_ bkmf $ sf] pkbkmf -&_ adf]lhdsf] ;"rgf btf{ ug{ To; pkbkmfdf
plNnlvt sfof{no jf clwsf/Ln] OGsf/ u/]df To:tf] ;"rgf lbg] AolQmn] ;f]xL Joxf]/f
v'nfO{ s;"/sf] ;"rgf ;lxt ;DalGwt lhNNffsf k|d'v lhNnf clwsf/L ;dIf ph'/
lbg ;Sg]5 .
t/ k|d'v lhNnf clwsf/L g} cg';Gwfg clwsf/L tf]lsPsf] /x]5 / lghn]
To:tf] ;"rgf btf{ ug{ OGsf/ u/]df u[x dGqfnodf To:tf] ph'/ lbg ;lsg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ph'/ k|fKt ePdf ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/L
jf u[x dGqfnon] tLg lbgleq ;"rgf btf{ ug]{ jf gug]{ lg0f{o u/L ;DalGwt
sfof{nonfO{ ;f] adf]lhd ug{ jf u/fpg lgb]{zg lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] lgb{]zg k|fKt ePkl5 ;DalGwt sfof{no jf
clwsf/Ln] ;f] lgb{]zg cg';f/sf] sf/afxL ug{' kg{]5 .
^= k|df0f nf]k jf gf; x'g glbg / s;"/ ug]{ AolQm pDsg gkfpg] Joj:yf ug]{ M -!_
s'g} k|x/L sfof{no jf k|x/L sd{rf/Ln] cg';"rL –! df plNnlvt s'g} s;"/ ePsf] jf
eO{ /x]sf] jf x'g nfu]sf] hfgsf/L kfPdf s;"/bf/nfO{ s;"/ ug{af6 /f]Sg] jf s;"/ ;Fu
;DalGwt s'g} k|df0f nf]k jf gf; x'g glbg] / s;"/ ug]{ AolQm efUg, pDsg gkfpg]
cfjZos / k|efjsf/L Joj:yf oyflz3| ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tTsfn} sf/afxL gu/]df s;"/;Fu ;DalGwt s'g}
k|df0f nf]k jf gf; x'g] jf s;"/ ug]{ AolQm efUg], pDsg] ;Defjgf ePdf To:tf] k|x/L

7
www.lawcommission.gov.np

sfof{no jf sd{rf/Ln] cfjZostf cg';f/ csf]{ k|x/L sfof{nosf] If]qdf ;d]t uO{
cfjZos sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd csf]{ k|x/L sfof{nosf] If]qdf uO{ s'g} sf/afxL ug'{
kg]{ ePdf To:tf] sfof{no jf sd{rf/Ln] To;sf] hfgsf/L ;DalGwt k|x/L sfof{no jf
lgsfo tyf cfk"meGbf dflyNnf] k|x/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/ ePsf] jf eO/x]sf] jf x'g nfu]sf]
hfgsf/L s;}sf] ;"rgf jf ;DalGwt clwsf/Ln] cfk}mn] s'g} ;|f]taf6 kfPdf To:tf]
clwsf/Ln] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] sf/afxL ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] s;"/sf] ;"rgf s'g} k|x/L sd{rf/Ln] yfxf kfPsf] / ;DalGwt
cg';Gwfg clwsf/L tTsfn pknAw gePdf To:tf] k|x/L sd{rf/Ln] pkbkmf -!_ df
plNnlvt sf/afxL u/L s'g} AolQm ks|fp k/]sf] eP To:tf] JolQm ;lxt sf/afxLsf]
ljj/0f cg';Gwfg clwsf/L ;DfIf k7fpg' kg]{5 .
-%_ k|x/L sd{rf/L jf cg';GWffg clwsf/Ln] s;"/;Fu ;DalGwt s'g} k|df0f nf]k
jf gf; x'g glbg jf s;"/bf/nfO{ kqmfp ug{ s'g} lgsfo, clwsf/L jf AolQm;Fu d2t
dfUg ;Sg]5 / To:tf] d2t dfu]df cfjZos d2t lbg' To:tf] lgsfo, clwsf/L jf
AolQmsf] st{Jo x'g]5 .
-^_ k|x/L sd{rf/Ln] s'g} s;"/ ePsf] jf eO/x]sf] jf x'g nfu]sf] 5 eGg]
hfgsf/L jf ;"rgf jf ;'/fs kfO{ ;'/fs lng uPsf avt jf cfˆgf] pkl:yltdf s'g}
s;"/ ePdf To:tf] s;"/ ug]{ AolQmnfO{ t'?Gt kqmfp ug'{ kg]{5 .
-&_ k|x/L sd{rf/Ln] s;"/;Fu ;DalGwt b;Lsf] dfn;fdfg / cGo s'g} k|df0f
jf j:t' k]mnf kf/]df To:tf] k|df0f jf j:t' ;d]t 36gf:yndf pknAw s;"/ ePsf]
b]Vg] AolQmx? sf]xL eP lghx?sf] /f]xj/df cfˆgf] sAhfdf lnO{ cfjZostf cg';f/
d'r'Nsf v8f ug'{ kg]{5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd d'r'Nsf v8f ug]{ sfo{ ;DkGg geP;Dd To:tf] j:t',
:yfg jf 36gf:ynsf] cj:yfnfO{ oyfl:yltdf ;'/lIft /fVg' kg]5
{ .
-(_ pkbkmf -&_ adf]lhd k|fKt ePsf] b;Lsf] dfn;fdfg / s;"/;Fu ;DalGwt
k|df0f jf j:t' tTsfn cfˆgf] lhDdf jf sAhfdf lng g;lsg] cj:yf /x]5 eg] To:tf]
rLh jf j:t'nfO{ ;'/lIft ;fy /fVgsf] lgldQ ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln] :yfgLo tx

8
www.lawcommission.gov.np

jf cGo s'g} sfof{nonfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 / To;/L cg'/f]w ul/Pdf ;DalGwt tx
jf sfof{non] klg To:tf] dfn;fdfg jf k|df0f lhDdf lnO{ To;sf] e/kfO{ lbg' kg]{5 .
t/ s;"/;Fu ;DalGwt gePsf] j:t' ;DalGwt AolQmnfO{ tTsfn lkmtf{ ug'{
kg]{5 .
&= ;DalGwt k|x/L sfof{nonfO{ ;"rgf lbg' kg]{ M -!_ cg';r
" L–! df plNnlvt s'g}
s;"/sf] ;DaGwdf s'g} k|x/L sfof{nodf k|fKt ePsf] ;"rgfsf] Joxf]/faf6 jf k|x/L
sfof{no cfk}Fmn] To:tf] s;"/ cGo k|x/L sfof{nosf] If]qleq ePsf] jf eO/x]sf] jf x'g
nfu]sf] yfxf kfPdf To:tf] k|x/L sfof{non] To:tf] ;"rgf oyflz3| ;DalGwt k|x/L
sfof{nodf k7fOlbg' kg]{5 / cfjZostf cg';f/ ;"rgf lbg] AolQmnfO{ klg ;DalGwt
k|x/L sfof{nodf pkl:yt x'g hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ef}uf]lns ljs6tf jf
cGo s'g} sf/0fn] cg';Gwfg clwsf/L tTsfn pknAw x'g g;Sg] eO{ s;"/ ug]{ AolQm
pDsg] tyf s;"/;Fu ;DalGwt b;L, k|df0f nf]k x'g ;Sg] ePdf To:tf] If]qleqsf]
jf/bftsf xsdf klg To:tf] ;"rgf k|fKt ug]{ ;DalGwt k|x/L sfof{nosf clwsf/
k|fKt cg';Gwfg clwsf/Ln] k|f/lDes cg';Gwfg u/L ;DalGwt k|x/L sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|f/lDes cg';Gwfg ug'{cl3 To:tf] clwsf/Ln]
;DalGwt k|x/L sfof{no / Ps tx dflysf] k|x/L sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
*= cg';Gwfg u/L ;j'b k|df0f ;Íng ug]{ M -!_ cg';"rL–! df plNnlvt s'g} s;"/ ePsf]
jf eO/x]sf] jf x'g nfu]sf] hfgsf/L k|fKt ePdf ;DalGwt k|x/L sfof{non] oyflz3|
sDtLdf k|x/L gfoa lg/LIfs bhf{sf] k|x/L sd{rf/LnfO{ cg';Gwfg clwsf/L tf]sL
To;sf] hfgsf/L ;DalGwt ;/sf/L jlsn sfof{no / cfk"meGbf dflyNnf] k|x/L
sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / To;/L tf]lsPsf] cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] s;"/sf]
cg';Gwfg ug'{ kg]{5 .
t/ b]xfosf s;"/sf] cg';Gwfg ug{ sDtLdf k|x/L lg/LIfs bhf{sf] clws[tnfO{
tf]Sg' kg]{5 M–
-s_ ck/fw ;+lxtfsf] efu–@ sf] kl/R5]b–!, kl/R5]b–!@, kl/R5]b–
!&, kl/R5]b–!* sf] bkmf @!(, kl/R5]b–!( sf] bkmf @#), @#!,

9
www.lawcommission.gov.np

@#@, @##, @#%, @#*, kl/R5]b–@) sf] bkmf @$$, kl/R5]b–


@@ sf] bkmf @%^, @%& / @%* sf s;"/,

-v_ ===========
-u_ g]kfn ;/sf/n] s;"/sf] uDeL/tf x]/L g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L tf]s]sf] cGo s;"/ .
-@_ cg';Gwfg clwsf/Ln] o; bkmf adf]lhd cg';GWffg ubf{ s;"/ tyf s;"/
ePsf] 7fpFsf] oyfy{ lrq0f x'g] u/L oyf;Dej lgDg lnlvt s'/fx? v'nfO{ 36gf:yn
d'r'Nsf tof/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ s;"/ ePsf] ldlt / ;do,
-v_ s;"/ ePsf] 7fpFsf] 7]ufgf, ljj/0f / /]vflrq,
-u_ To:tf] 7fpFsf] j:t'l:ylt tyf s;"/ jf s;"/bf/;Fu To;sf]
;DaGw,
-3_ s;"/ ePsf] 7fpF jf To;sf] j/k/ b]lvPsf] jf kfOPsf] b;L
k|df0f / s;"/;Fu ;DalGwt cGo s'g} pNn]vgLo s'/f .
-#_ cg';Gwfg clwsf/Ln]] pkbkmf -@_ adf]lhd 36gf:yn d'r'Nsf tof/ ubf{
To:tf] 7fpFnfO{ c? dflg; k|j]z ug{ gkfpg] u/L 3]/f xfnL oyf;Dej To:tf 7fpFsf]
/ To:tf] 7fpFdf b]lvPsf] jf kfOPsf] xTs]nf / cf}Fnf jf kfOnfsf] lrXg, lgzfgf jf
cGo b;L jf s;"/ 7x/ ug{ d2t k'¥ofpg] cGo s'g} dxTjk"0f{ s'/fsf] kmf]6f] ;d]t lng
;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd 36gf:yn d'r'Nsf tof/ ubf{ s;"/ ug{] AolQm jf
cf/f]lkt AolQm pkl:yt eP lghsf] cf}+nfsf] 5fk nufot klxrfg v'Ng] ljj/0f ;d]t
lng' kg]{5 .
-%_ cg';Gwfg clwsf/Ln] s;"/;Fu ;DalGwt s'g} b;L k|df0f, ;fdfg jf j:t'
k]mnf kf/]df To;nfO{ cfˆgf] sAhfdf lng' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd b;L k|df0f ;fdfg jf j:t' sAhfdf lng] clwsf/Ln]
;f]sf] e/kfO{ ;DalGwt AolQmnfO{ lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

10
www.lawcommission.gov.np

-&_ cg';"rL–@ df plNnlvt s;"/sf] cg';Gwfg ug{ sfg"gdf s'g} clwsf/L


tf]lsPsf]df ;f]xL clwsf/Laf6 / To:tf] clwsf/L gtf]lsPsf]df ;DalGwt k|d'v lhNnf
clwsf/L jf lghn] tf]s]sf] clws[t:t/sf] sd{rf/Laf6 cg';Gwfg x'g]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd tf]lsPsf] clwsf/Ln] To:tf] s;"/sf] cg';Gwfg ubf{
pkbkmf -@_, -#_, -$_, -%_ / -^_ df plNnlvt sfo{ljlw k"/f ug'{ kg]{5 .
-(_ o; kl/R5]b adf]lhd Ps} jf/bftsf] cg';Gwfg ubf{ To:tf] jf/bftaf6
rNg ;Sg] ;a} d'2fsf] Ps} k6s cg';Gwfg ug'{ kg]{5 .
(= s;"/;Fu ;DalGwt AolQm kqmfp ug{ ;lsg] M -!_ s;"/;Fu ;DalGwt s'g} AolQm km]nf
k/]df jf s;"/ ubf{ ub}{sf] cj:yfdf /x]df lghnfO{ k|x/L jf cg';Gwfg clwsf/Ln]
kqmfp ug{ ;Sg]5 .
-@_ s'g} AolQmnfO{ s;"/sf] cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf o; kl/R5]b adf]lhd
tTsfn} kqmfp ug'{ kg]{ ePdf To;sf] sf/0f v'nfO{ ;Dej eP;Dd kqmfp ug'{ kg]{
AolQmsf] klxrfg v'Ng] ljj/0f ;lxt kqmfp k"hL{ hf/L ug]{ cg'dltsf] nflu d'2f x]g]{
clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgj]bg k/]df / kqmfp ug'{ kg]{ sf/0f dgfl;a
b]lvPdf d'2f x]g]{ clwsf/Ln] ;f]xL lgj]bgdf kqmfp k"hL{ hf/L ug]{ cg'dlt lbg
;Sg]5 .
-$_ kqmfp k"hL{sf] 9fFrf cg';"rL–* df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cfb]z kqmfp ug'{ kg]{ AolQm kqmfp gk/];Dd
;fj{hlgs ul/g] 5}g .
-^_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s;"/ ug]{ AolQm tTsfn
kqmfp gePdf To:tf] AolQm efUg] pDsg] jf lghn] k|df0f, b;L jf ;a"b gi6 ug]{
dgfl;a sf/0f ePdf To:tf] AolQmnfO{ cg';"rL–( adf]lhdsf] 9fFrfdf tTsfn} h?/L
kqmfp k"hL{ hf/L u/L kqmfp u/L :jLs[ltsf] nflu kqmfp k/]sf] AolQm ;lxt d'2f x]g]{
clwsf/L ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

11
www.lawcommission.gov.np

-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd h?/L kqmfp k"hL{ hf/L u/L s'g} AolQm kqmfp
ePsf]df d'2f x]g]{ clwsf/Laf6 :jLs[lt k|fKt gu/L To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt cGo
cg';Gwfg ;DaGwL sf/afxL ug{ ;lsg] 5}g .

t/ s;"/;Fu ;DalGwt ;a"b k|df0f gi6 x'g], x/fpg] jf gfl;g] ;Defjgf
ePdf kqmfp ul/Psf] JolQmsf] z/L/, lghn] k|of]u u/]sf] lrhj:t', ;jf/L ;fwg, lgh
/x] a;]sf] 3/ jf :yfgsf] tTsfn vfgtnf;L lng ;lsg]5 . To;/L vfgtnf;L
lnPsf]df To;sf] ljj/0f, vfgtnf;L k"hL{ tyf a/fdbL d'r'Nsf ;d]t ;+nUg /fvL
d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-*_ s'g} s;"/ ePsf] avt tTsfn k|x/L pknAw gePdf s;"/ ubf{sf avt
pkl:yt ePsf] jf s;"/ ePsf] b]Vg] AolQmn] To:tf] s;"/ ug]{ AolQmnfO{ efUg jf
pDsg glbO{ lghnfO{ glhssf] k|x/L sfof{nodf a'emfpg ;Sg]5 .
-(_ pkbkmf -!_ jf -^_ adf]lhd s'g} AolQmnfO{ kqmfp ug'{ kbf{ lghnfO{ kqmfp
ug'c
{ l3 kqmfp ug'{ kg]{ sf/0f v'nfO{ ;DemfO{ a'emfO{ cfTd;dk{0f ug]{ cfb]z lbg'
kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd ;DemfpFbf, a'emfpFbf jf cfb]z lbFbf klg s'g}
AolQmn] cfTd;dk{0f gu/L kqmfpaf6 aRg] jf efUg] jf pDsg] k|oTg u/]df jf an
k|of]u u/L jf gu/L s'g} lsl;dn] hf]/ h'n'd u/]df jf ug{ k|oTg u/]df lghnfO{
kqmfp ug{ k|x/L sd{rf/Ln] cfjZos an k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-!!_ o; bkmf adf]lhd s'g} dlxnfnfO{ kqmfp ug'{ k/]df oyf;Dej dlxnf
k|x/Låf/f kqmg nufpg' kg]{5 .
t/ kqmfp ug'{ kg]{ cj:yfdf tTsfn dlxnf k|x/L pknAw gePdf lghsf]
OHht jf k|lti7fdf cfFr gcfpg] u/L dlxnfsf] zf/Ll/s ;+j]bglzntfsf] ;Ddfg ub}{
k'?if k|x/L sd{rf/Ln] kqmfp ug{ jfwf kg]{ 5}g .
-!@_ o; bkmf adf]lhd klqmPsf] AolQmsf] vfgtnf;L jf z/L/ tnf;L lng
;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

12
www.lawcommission.gov.np

-!#_ o; bkmf adf]lhd kqmfp ug'{ kg]{ AolQm s'g} 3/ jf 7fpFdf a;]sf] 5
eGg] zª\sf ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f ePdf To:tf] 3/ jf 7fpFsf] vfgtnf;L lnO{
kqmfp ug{ ;lsg]5 .
-!$_ pkbkmf -!#_ adf]lhd vfgtnf;L lnFbf s'g} AolQm kqmfp k/]df ;f]
AolQmsf] z/L/sf] tnf;L klg lng ;lsg]5 .
-!%_ pkbkmf -!@_ jf -!#_ adf]lhd tnf;L lnFbf k]mnf k/]sf k|df0f ;DaGwL
lnvt jf b;L k|df0f jf cGo s'g} j:t' To:tf] AolQmnfO{ kqmfp ug]{ AolQm jf
cg';Gwfg clwsf/Ln] cfk\mgf] sAhfdf lnO{ To;sf] e/kfO{ lbg' kg]{5 .

-!^_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';"rL–! jf
cg';"rL–@ cGtu{tsf s'g} s;"/ s'g} JolQmn] s'g} k|x/L sd{rf/L jf clwsf/Lsf]
pkl:yltdf jf s'g} ;/sf/L sfof{nodf u/]df To:tf] JolQmnfO{ ;DalGwt k|x/L
sd{rf/L, clwsf/L jf sfof{no k|d'vn] efUg pDsg glbO{ lghnfO{ kqmfp u/L
;DalGwt k|x/L sfof{no jf cg';Gwfg clwsf/L ;dIf a'emfpg' kg]{5 .

-!&_ pkbkmf -*_ / -!^_ adf]lhd kqmfp u/L NofPsf] JolQmnfO{ ;DalGwt
k|x/L jf cg';Gwfg clwsf/Ln] h?/L kqmfp k"hL{ lbO{ pkbkmf -^_ adf]lhd :jLs[ltsf]
nflu d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
!)= k|f/lDes cg';Gwfg k|ltj]bg k7fpg] M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ df plNnlvt s'g}
s;"/sf] hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf bkmf $ adf]lhd btf{ x'gf;fy To:tf] s;"/sf]
cg';Gwfg ug{ tf]lsPsf k|x/L sd{rf/L jf cg';Gwfg clwsf/Ln] t'?Gt k|f/lDes
cg';Gwfg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|f/lDes cg';Gwfg z'? u/]kl5 To:tf] k|x/L sd{rf/L
jf cg';Gwfg clwsf/Ln] ;f]sf] k|ltj]bg lhNnf ;/sf/L jlsn sfof{nodf tLg
lbgleq k7fpg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu æk|f/lDes cg';GwfgÆ eGgfn] 36gf:yn
ljj/0f, s;"/ ePsf] :yfgsf] j:t'l:ylt d'r'Nsf, vfgtnf;L jf a/fdbL d'r'Nsf jf
Hofg d/]sf] s;"/ eP nf; hfFr d'r'Nsf tyf cGo s;"/ eP To:tf] s;"/sf] k|s[lt
cg';f/ tof/ ug'{ kg]{ k|ltj]bg, d'r'Nsf jf cGo cfjZos ljj/0fnfO{ ;Demg' k5{ .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

13
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|f/lDes k|ltj]bg k|fKt ePkl5 ;/sf/L jlsnn]
To;sf] cWoog u/L s;"/;Fu ;DalGwt s'g} ljifodf yk cg';Gwfg ug{ cg';Gwfg
clwsf/LnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg' kg]{ b]lvPdf To;sf] sf/0f v'nfO{ cfjZos
lgb]z
{ g lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt cg';Gwfg
clwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
!!= e|dk"0f{, e'm¶f jf sfNklgs ;"rgfnfO{ tfd]nLdf /fVg ;lsg] M -!_ cg';"rL–! jf
cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/sf] ;DaGwdf k|fKt hfx]/L b/vf:t jf ;"rgfsf
;DaGwdf ;DalGwt AolQm jf hfx]/jfnf ;d]tnfO{ a'e\mbf To:tf] b/vf:t jf ;"rgf
e|dk"0f{, e'm¶f jf sfNklgs eO{ cg';GWffg ug{ cfjZos gePdf jf lg/y{s b]lvPdf

;DalGwt k|x/L sfof{no jf ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/Ln] ;f]xL s'/f v'nfO{
;fdfGotof tLg lbgleq ;DalGwt ;/sf/L jlsn sfof{nodf k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePkl5 ;DalGwt ;/sf/L jlsn
sfof{non] To:tf] s;"/sf] ;DaGwdf tTsfn cg';Gwfg ug{ dgfl;a cfwf/ gb]lvPdf
To;sf] sf/0f v'nfO{ yk k|df0f k|fKt x'g cfPsf avt cg';Gwfg ug{ ;lsg] u/L
tTsfn tfd]nLdf /fVg] jf jf/bftsf] k|s[lt cWoog ubf{ tTsfn cg';Gwfg ug{
pko'Qm x'g] b]v]df sf/0f v'nfO{ yk cg';GWffg ug{ cg';Gwfg clwsf/LnfO{ lgb]{zg
lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;/sf/L jlsn sfof{non] cg';Gwfg ug{ lgb]{zg
lbPdf ;DalGwt cg';GWffg clwsf/Ln] To:tf] s;"/sf ;DaGwdf cg';Gwfg ug'{ kg]{5 .
!@= cg';GWffg ug{ ljz]if 6f]nL u7g ug{ ;lsg] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg o; =sf] cg';"rL–! jf cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/sf]
;DaGwdf s;"/sf] uDeL/tf x]/L ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/Laf6 dfq cg';Gwfg x'g
g;Sg] eO{ 5'6}[ cg';Gwfg 6f]nL u7g ug{ pko'Qm x'g] s'/f cg';Gwfg clwsf/Lsf]
tfn'sjfnf clwsf/L jf k|x/L dxflg/LIfsnfO{ nfu]df lghn] cfkm" dftxtsf
sd{rf/Lx? ;+nUg /xg] u/L cg';Gwfg 6f]nL u7g ug{ ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

14
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfkm" dftxtsf sd{rf/L
afx]ssf cGo AolQm ;d]t ;+nUg /x]sf] cg';Gwfg 6f]nL u7g ug'{ k/]df To:tf]
cg';Gwfg clwsf/Lsf] tfn'sjfnf clwsf/L jf k|x/L dxflg/LIfsn] To; ;DaGwdf
dxfGofoflwjQmfsf] k/fdz{ lnO{ ljz]if1 ;d]t /x]sf] cg';GWffg 6f]nL u7g u/L
cg';Gwfg u/fpg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd cg';GWffg 6f]nL u7g ePdf To:tf] 6f]nLn]
o; kl/R5]b adf]lhd cg';Gwfg clwsf/LnfO{ ePsf] clwsf/ k|of]u u/L cg';Gwfg
ug]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd cg';Gwfg 6f]nL u7g ePsf]df ;DalGwt
cg';Gwfg clwsf/Ln] u/]sf] cg';Gwfg ;DaGwL ljj/0f To:tf] 6f]nLnfO{ x:tfGt/0f ug'{
kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd u7g ePsf] cg';Gwfg 6f]nLn] cg';Gwfg u/L
cfk\mgf] k|ltj]bg ;DalGwt ;/sf/L jlsn ;dIf k]z u/L To;sf] hfgsf/L ;DalGwt

k|x/L sfof{no jf cg';Gwfg ug{ clwsf/k|fKt sfof{no jf clwsf/LnfO{ ;d]t lbg'
kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePkl5 ;/sf/L jlsnn] s;"/;Fu
;DalGwt s'g} ljifodf yk cg';Gwfg ug{ cfjZos lgb]{zg lbg'kg]{ b]lvPdf ;f]sf]
sf/0f v'nfO{ cg';Gwfg 6f]nLnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd ;/sf/L jlsnn] lbPsf] lgb]{zg kfngf ug'{ ;DalGwt
cg';Gwfg 6f]nLsf] st{Jo x'g]5 .
!#= lx/f;tdf /fVg]] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp ePsf] AolQmnfO{ lx/f;tdf /fVg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lx/f;tdf /fVbf To:tf] AolQmnfO{ kqmfp ul/Psf]
7fpF pNn]v u/L lx/f;tdf /fVg'kg]{ sf/0f ;lxtsf] cg';"rL–!) adf]lhdsf] 9fFrfdf
y'g'jf k"hL{ lbP/ dfq lx/f;tdf /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} AolQmnfO{ lx/f;tdf /flvPsf]df lghsf] gfd,
y/, pd]/, 6f]n ;lxtsf] 7]ufgf, afa', cfdfsf] gfd, lghsf] gful/stfsf] k|df0fkq jf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

15
www.lawcommission.gov.np

lghsf] klxrfg v'Ng] cGo kl/rokq eP To:tf] k|df0fkq jf kl/rokq / geP ;jf/L
rfns Ohfhtkq, /fxbfgL, lghsf] 6]lnkmf]g eP 6]lnkmf]g gDa/ nufot lghsf]
jf:tljs kl/ro v'Ng] o:t} sfuhftsf] k|ltlnlk ;d]t lnO{ lghsf] clen]v tof/
ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ sf] k|of]hgsf] nflu cg';Gwfg clwsf/Ln] cfjZostf cg';f/
lghsf] t:jL/ / b'j} xftsf] xTs]nf ;lxtsf] cf}F7f 5fk ;d]t lng ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd clen]v tof/ ePkl5 ;DalGwt k|x/L sfof{no jf
cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] clen]vsf] cfwf/df lx/f;tdf /x]sf] AolQmn] hfgsf/L
lbg cg'/f]w u/]sf] AolQmnfO{ lgh lx/f;tdf /x]sf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-^_ o; bkmf adf]lhd kqmfp ul/Psf] AolQmn] sfg"g Joj;foL;Fu ;Nnfx lng
rfx]df cg';Gwfg clwsf/Ln] lghnfO{ To:tf] sfg"g Joj;foL;Fu ;Nnfx lng lbg'
kg]{5 .
!$= cg';Gwfgsf] nflu lx/f;tdf /fVg ;lsg] cjlw / tT;DaGwL sfo{ljlwM -!_ s'g}
AolQmnfO{ s;"/sf] cg';Gwfgsf] nflu o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp u/]kl5 rf}aL;
306fleq hlt;Sbf] rfF8f] d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ ljk/Lt x'g] u/L s;}nfO{ lx/f;tdf /fVg ;lsg] 5}g .
-#_ s'g} AolQmnfO{ pkbkmf -!_ df n]lvPsf] DofbeGbf a9L lx/f;tdf /fVg'
k/]df cg';Gwfg clwsf/Ln] To;sf] cfwf/ / sf/0f v'nfO{ ;/sf/L jlsn sfof{no
dfkm{t d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf cg'dltsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu rf}aL; 306fsf] cjlwleq kqmfp k/]sf]
AolQmnfO{ d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf pkl:yt u/fpgsf] nflu kqmfp ul/Psf] 7fpFaf6

k|x/L sfof{no jf cg';Gwfg ug{ clwsf/ k|fKt sfof{nodf Nofpg jf 
k|x/L
sfof{no jf cg';Gwfg ug{ clwsf/ k|fKt sfof{noaf6 cbfntdf k'¥ofpg af6f]df
nfUg] cjlwnfO{ u0fgf ul/g] 5}g .
-$_ cg';Gwfg clwsf/Ln] d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf pkbkmf -#_ adf]lhd
lgj]bg lbFbf lx/f;tdf /x]sf] AolQm pk/ nfu]sf] cleof]u, To;sf] cfwf/, lghnfO{


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

16
www.lawcommission.gov.np

lx/f;tdf /fvL cg';Gwfg ug'{ kg]{ sf/0f / lghsf] aofg eO;s]sf] eP aofg sfuh
cg';f/sf] Joxf]/f :ki6 ?kdf pNn]v ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd lx/f;tdf /fVg] cg'dltsf] nflu pkl:yt u/fOPsf]
AolQmn] rfx]df cfk\mgf] zf/Ll/s hfFr u/L kfpgsf nflu d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf
lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-^_ cg';Gwfg clwsf/Ln] s'g} AolQmnfO{ pkbkmf -#_ adf]lhd lx/f;tdf /fVg]
cg'dlt dfu u/]sf]df d'2f x]g]{ clwsf/Ln] ;DalGwt sfuhftx? x]/L cg';Gwfg
;Gtf]ifhgs ?kdf ePsf] jf gePsf] ljrf/ u/L, cfjZos b]lvP ;DalGwt sfg"g
Joj;foLsf] ax; ;d]t ;'gL cg';Gwfgsf] nflu lx/f;tdf /fvL /fVg cfjZos ePsf]
b]lvPdf Ps} k6s jf k6sk6s u/L a9Ldf kRrL; lbg;Dd lx/f;tdf /fVg] cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';"rL–! cGtu{tsf]
s;"/dWo] /fi6«klt pk/sf] cfqmd0f, hf;";L, ;}lgs e8\sfpg], g]kfn /fHo lj?4 o'4
ug]{ jf g]kfn;Fu o'4df ;+nUg /fHosf ;]gfnfO{ ;xof]u ug]{ jf lj:kmf]6s kbfy{,
ckx/0f / z/L/ aGws ;DaGwL s;"/sf] cg';Gwfg pkbkmf -^_ adf]lhd lbPsf]
;dofjlwleq k"/f x'g g;Sg] eGg] sf/0f ;lxtsf] k|ltj]bg cg';Gwfg ug]{ clwsf/L
tyf ;+o'Qm ?kdf d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug{ ;Sg] 5g\ .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] k|ltj]bg k]z x'g cfPdf cg';Gwfgsf] l:ylt x]/L
d'2f x]g]{ clwsf/Ln] Ps} k6s jf k6sk6s u/L a9Ldf yk kGw| lbg;Dd lx/f;tdf
/fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
t/ s'g} klg cleof]u nfu]sf] AolQmnfO{ To:tf] cleof]u 7x/ ePdf lghnfO{
x'g ;Sg] s}bsf] cjlweGbf a9L lx/f;tdf /fVg ;lsg] 5}g .
-(_ pkbkmf -^_ jf -*_ adf]lhd d'2f x]g]{ clwsf/Ln] lx/f;tdf /fVg] cfb]z
lbFbf sf/0f ;lxtsf] krf{ v8f ug'{ kg]{5 .
-!)_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;ft dlxgfeGbf a9L
cjlwsf] ue{jtL dlxnf, afnaflnsf / krxQ/ jif{ gf3]sf] AolQmnfO{ s;"/sf] k|s[lt
x]/L cg';Gwfg clwsf/Ln] y'gfdf g/fvL cg';Gwfg ug{ dgfl;a b]v]df ;f]sf] sf/0f
v'nfO{ krf{ v8f u/L tfl/vdf /fvL cg';Gwfg ug{ ;Sg]5 .

17
www.lawcommission.gov.np

!%= lx/f;tdf /x]sf] AolQmnfO{ cg';Gwfg clwsf/Ln] 5f8\g ;Sg] M -!_ o; ;+lxtf
adf]lhd cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lx/f;tdf /x]sf] s'g} AolQmnfO{ lx/f;tdf /flv/xg'
cfjZos jf pko'Qm gb]lvPdf cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L jlsnsf] ;xdlt lnO{
jf tTsfn To:tf] ;xdlt lng ;lsg] cj:yf gePdf sf/0f ;lxtsf] krf{ v8f u/L]
To:tf] AolQmaf6 w/f}6 jf hdfgt lnO{ jf lghnfO{ s'g} dfyj/ AolQmsf] lhDdfdf
xflh/ hdfgLdf 5f8\g jf tfl/vdf /fVg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd w/f}6 jf hdfgLdf 5f8\bf jf tfl/vdf /fVbf To;/L
5f]l8Psf] jf tfl/vdf /flvPsf] AolQm pk/ d'2f rnfpg] ePdf To:tf] cj:yfdf lgh
pkl:yt x'g] u/L lghsf] sfuh u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd xflh/ hdfgL lbg] AolQmn] xflh/ hdfgLdf 5f]l8Psf]
AolQmnfO{ cg';Gwfg clwsf/L jf ;/sf/L jlsn sfof{non] tf]s]sf] ;dodf pkl:yt
u/fpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd tf]s]sf] ;dodf To:tf] dflg; pkl:yt gu/fPdf

xflh/ hdfgL lbg] AolQmnfO{ cg';Gwfg ug]{ clwsf/Ln] krf; xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd tfl/vdf /fvL cg';Gwfg u/]sf]df cg';Gwfg
clwsf/Ln] To;sf] hfgsf/L ;/sf/L jlsn / dflyNnf] k|x/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
!^= aofg lng] / ;f]wk"5 ug]{ M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/sf] ;DaGwdf
cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L jlsn ;dIf cleo'Qmsf] aofg lng]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd aofg lnFbf s;"/sf] ;DaGwdf v'nfpg' kg]{ cfjZos
s'/f ;f]Wg] clwsf/ ;/sf/L jlsnnfO{ x'g]5 .
-#_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s'g} s;"/sf] ;DaGwdf s'g} dxTjk"0f{
s'/f yfxf 5 eGg] ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f ePsf] AolQm;Fu cg';Gwfg
clwsf/Ln] cfjZos ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
t/ afnaflnsf jf zf/Ll/s ?kdf c;dy{ ePsf] AolQm;Fu ;f]wk'5 ug'{ k/]df
lgh /x] a;]s} 7fpFdf g} uO{ ;f]wk'5 ug{ ;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

18
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æzf/Ll/s ?kdf c;dy{Æ eGgfn] lxF88'n


ug{ g;Sg], b[li6ljxLg, j[4 cj:yf h:tf zf/Ll/s ?kdf c;dy{ AolQmnfO{ ;Demg'
k5{ .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;f]wk'5 u/]sf]df cg';Gwfg clwsf/Ln] To;/L
;f]wk'5 u/]sf] s'/f cg';"rL–!! adf]lhdsf] 9fFrfdf n]va4 u/L ;DalGwt ldl;ndf
/fVg' kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd afnaflnsf jf zf/Ll/s ?kdf c;dy{ AolQmaf6 s'g}
sfuh u/fpg' kg]{ ePdf lghsf] ;+/Ifs jf pknAw cGo AolQmsf] /f]xj/df u/fpg'
kg]{5 .
-^_ o; bkmf adf]lhd aofg jf ;f]wk'5 ug{' kg]{ s'g} AolQm zf/Ll/s
c:j:ytfsf] sf/0fn] cg';Gwfg clwsf/L ;dIf pkl:yt x'g g;Sg] ePdf jf To:tf]
AolQmsf] ;'/Iffsf] sf/0fn] lghnfO{ To:tf] clwsf/L ;dIf pkl:yt u/fpg pko'Qm
gb]lvPdf cg';Gwfg clwsf/Ln] >Jo b[io ;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ sf] dfWodaf6
To:tf] AolQm;Fu aofg lng jf ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd aofg lnPsf] jf ;f]wk'5 u/]sf]df cg';GWffg
clwsf/Ln] ;f]sf] clen]v /fVg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
!&= ;f]lwPsf] k|Zgsf] hjfkm lbg' kg]{ M cg';Gwfg clwsf/Ln] o; kl/R5]b adf]lhd s'g}
s;"/sf] ;DaGwdf cg';Gwfg ubf{ ;f]w]sf] k|Zgsf] hfg] ;Ddsf] hjfkm lbO{ ;DalGwt
AolQmn] cg';Gwfgdf ;xof]u ug'{ kg]{5 .
t/ cfk"m pk/ s'g} s;"/sf] cleof]u nfUg ;Sg] lsl;dsf] hjfkm lbg s'g}
AolQmnfO{ s/ nfUg] 5}g .
!*= vfgtnf;L ug{ ;lsg] M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] s'g} s;"/sf]
cg';Gwfg ubf{ To:tf] s;"/;Fu ;DalGwt s'g} lnvt, b;L k|df0f, cleo'Qm jf cGo
s'g} AolQm s'g} 7fpFdf 5 eGg] s'/f zÍf ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f ePdf cg';GWffg
clwsf/Ln] To:tf] AolQm jf 7fpFsf] vfgtnf;L lng / To:tf] lnvt jf b;L k|df0f
a/fdb ug{ ;Sg]5 .

19
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L lng'cl3 vfgtnf;L ug]{ 3/df tTsfn
a;f]af; ul//x]sf] AolQmnfO{ vfgtnf;L lng' kgf{sf] sf/0f ;lxtsf] lnlvt ;"rgf
cg';"rL–!@ adf]lhdsf] 9fFrfdf lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L lnFbf cg';"rL–!# adf]lhdsf] 9fFrfdf
d'r'Nsf v8f u/L vfgtnf;L lng' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L ug{ To:tf] 7fpFdf k|j]z ug{'cl3
cg';GWffg clwsf/Ln] ;DalGwt 3/wgL jf AolQmnfO{ cfk\mgf] ;d]t tnf;L lbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L ubf{ dlxnf dfq /xg] jf a:g] u/]sf] 3/
sf]7fsf] vfgtnf;L lng' k/]df ;Dej eP;Dd cGo dlxnfnfO{ ;d]t ;fydf lnO{
3/leq k|j]z u/L vfgtnf;L lng' kg]{5 .
t/ s'g} dlxnfsf] z/L/sf] tnf;L lng' kbf{ dlxnf k|x/L jf To:tf] dlxnf k|x/L
tTsfn pknAw gePdf cGo s'g} dlxnfåf/f tnf;L lng nufpg ;lsg]5 .
-^_ vfgtnf;L lnFbf k|fKt ePsf] s;"/;Fu ;DalGwt j:t'sf] ljj/0f, To:tf
j:t' kfOPsf] 7fpF / cj:yf v'nfO{ vfgtnf;L lng] sd{rf/Ln] b'O{ k|lt d'r'Nsf tof/
u/L Ps k|lt ;DalGwt AolQmnfO{ lbO{ Ps k|lt ldl;ndf ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-&_ vfgtnf;L lng' kg]{ AolQm jf 7fpF cGo k|x/L sfof{nosf] If]qleq kg]{
ePdf cg';Gwfg clwsf/Ln]] To:tf] k|x/L sfof{no ;dIf To:tf] AolQm jf 7fpFsf]
vfgtnf;L lng lnlvt cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd cg'/f]w ePsf]df To:tf] k|x/L sfof{nosf] sDtLdf

k|x/L gfoa lg/LIfsn] To:tf] AolQm jf 7fpFsf] vfgtnf;L lnO{ pkbkmf -#_
adf]lhdsf] d'r'Nsf tof/ u/L To;/L cg'/f]w ug]{ clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-(_ pkbkmf -&_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] k|x/L sfof{nodf
lnlvt cg'/f]w ubf{ s'g} k|df0f nf]k jf gf; x'g] ;Defjgf 5 eGg] nfu]df cg';Gwfg
clwsf/L cfkF}m vfgtnf;L lng' kg]{ AolQm ePsf] 7fpF jf :yfgdf uO{ o; bkmf
adf]lhd vfgtnf;L lng ;Sg]5 / To;sf] ;"rgf ;DalGwt sfof{no jf k|x/L
sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

20
www.lawcommission.gov.np

-!)_ o; bkmf adf]lhd vfgtnf;L lng] clwsf/Ln] vfgtnf;Laf6 k|fKt


s;"/;Fu ;DalGwt s'g} j:t' cfk\mgf] ;fydf n}hfg rfx]df ;DalGwt AolQmnfO{ To;sf]
e/kfO{ lbP/ dfq n}hfg' kg]{5 .
-!!_ s'g} 7fpFsf] tTsfn vfgtnf;L glnPdf s;"/;Fu ;DalGwt b;L k|df0f
nf]k jf gf; x'g ;Sg] jf zª\sf:kb AolQm efUg jf pDsg ;Sg] ljZjf; ug'{ kg]{
dgfl;a sf/0f ePsf]df afx]s s;}sf] 3/sf] tnf;L lng' k/]df ;"of]{bob]lv ;"of{:t
x'g'cl3;Ddsf] ;doleq lng'' kg]{5 .
-!@_ o; bkmf adf]lhd vfgtnf;L lng] clwsf/L vfgtnf;L lng s'g} 3/ jf
s'g} 7fpFdf k|j]z ubf{ ;f] 3/ jf 7fpFsf] :jfldTj ePsf] jf To:tf] 3/ jf 7fpFsf]
x]/ljrf/ ug]{ lhDdf lnPsf] jf tTsfn a;f]af; ul//x]sf] AolQmn] lghnfO{ To:tf] 3/
jf 7fpFdf k|j]z ug{ lbg' kg]{5 / To;/L k|j]z ug{ glbPdf vfgtnf;L lng] clwsf/Ln]
;f] 3/ jf 7fpFsf] e\mofn, 9f]sf, 5fgf, leQf OToflbdWo] k|j]z ug{ cfjZos x'g];Dd
eTsfO{ jf k'm6fO{ jf tfNrf nufPsf]df tfNrf ;d]t kmf]8L ;s];Dd sd xflg,
gf]S;fgL x'g] u/L leq k|j]z ug{ ;Sg]5 .
-!#_ s'g} 3/ jf 7fpFsf] o; bkmf adf]lhd vfgtnf;L lnO;s]kl5 vfgtnf;L
lng leq uPsf] AolQm aflx/ lg:sg vf]Hbf s'g} sf/0fjz ;fwf/0f ?kdf aflx/
lg:sg g;s]df lghn] To:tf] 3/ jf 7fpFsf] e\mofn, 9f]sf, 5fgf, leQf OToflbdWo]
aflx/ lg:sg cfjZos kg]{ s'g} 7fpF ;s];Dd sd xflg, gf]S;fgL x'g] u/L eTsfO{ jf
k'm6fO{ aflx/ lg:sg ;Sg]5 .
-!$_ vfgtnf;L ug]{ clwsf/L / vfgtnf;Lsf] sfddf lghnfO{ d2t ug{
vl6Psf cGo sd{rf/L tyf bkmf !^ sf] pkbkmf -%_ adf]lhd /f]xj/df /x]sf
AolQmx?n] cfk"mn] nufPsf] n'uf / vfgtnf;Lsf] sfddf pkof]u ul/g] j:t' afx]s c?
s'g} j:t' ;fydf /fVg kfOg] 5}g / ;DalGwt AolQmn] rfx]df vfgtnf;Lsf] sfd z'?
x'ge
' Gbf klxn] g} To:tf] s'g} clwsf/L, sd{rf/L jf /f]xa/df /xg] AolQmsf] z/L/sf]
tnf;L lng ;Sg]5 .
-!%_ o; bkmf adf]lhd s'g} AolQm, 3/ jf 7fpFsf] vfgtnf;L lng kfpg]
clwsf/Ln] vfgtnf;L lng'cl3 ;DalGwt 3/ wgL, 7fpF wgL jf AolQmnfO{ lgh
vfgtnf;L lng kfpg] clwsf/ k|fKt clwsf/L ePsf] kl/ro kq b]vfpg' kg]{5 .

21
www.lawcommission.gov.np

!(= d'r'Nsf v8f ubf{ /f]xj/df /fVg' kg]{ M -!_ s'g} s;"/ ePsf]df cg';Gwfg clwsf/Ln]
To:tf] s;"/sf] jf/bftsf] jf:tljs / oyfy{ tYo lrq0f x'g] u/L 36gf:yn d'r'Nsf
tof/ ubf{ bkmf * sf] pkbkmf -@_, -#_ / -$_ adf]lhd ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 36gf:yn d'r'Nsf tof/ ubf{ jf s'g} AolQm jf j:t'
jf 7fpFsf] vfgtnf;L lnFbf jf Hofg d/]sf] s;"/ ePsf]df nfz hfFr ubf{ jf cGo
s'g} s;"/ ePsf]df To:tf] s;"/sf] k|s[lt cg';f/ cfjZos d'r'Nsf v8f ubf{ To:tf]
7fpFdf tTsfn pknAw sDtLdf b'O{ hgf :yfgLo AolQm / :yfgLo txsf Ps hgf
;b:o jf To:tf] ;b:o pknAw geP s'g} ;/sf/L sfof{nosf] Ps hgf sd{rf/L eP
lghnfO{ / k]mnf k/];Ddsf cleo'Qm / s;"/sf] ;"rgf lbg] AolQmnfO{ ;d]t /f]xj/df
/fVg' kg]{5 .
t/ cleo'Qm jf s;"/sf] ;"rgf lbg] AolQm /f]xj/df g/fv]sf] sf/0fn] dfq
To:tf] 36gf:yn d'r'Nsf j]l/tsf] ePsf] dflgg] 5}g .
-#_ s'g} AolQmsf] :jfldTj jf lhDdfdf /x]sf] s'g} 7fpFsf] vfgtnf;L lnFbf
pknAw eP;Dd To:tf] AolQmnfO{ ;d]t /f]xj/df /fVg' kg]{5 .
@)= nfz hfFr ug'{ kg]{ M -!_ s'g} AolQm s;}sf] st{Joaf6 jf s'g} b'3{6gf eO{ jf
cfTdxTof u/L] jf c:jefljs ?kdf jf cGo s'g} zª\sf:kb l:yltdf d/]sf] hfgsf/L
k|fKt ePdf cg';Gwfg clwsf/Ln] t'?Gt nfz /x]sf] 7fpFdf uO{ nfz hfFr ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd nfz hfFr ubf{ oyf;Dej lgDglnlvt s'/fx? ;d]t
v'nfO{ cg';"rL–!$ adf]lhdsf] 9fFrfdf d'r'Nsf tof/ ug'{ kg]{5 / nfzsf] jf:tljs
oyfy{ lrq0f x'g] u/L nfz / ;DalGwt 7fpFsf] tl:a/ ;d]t lvRg' kg]{5 M–
-s_ nfzsf] kl/rofTds ljj/0f,
-v_ nfz /x]sf] 7fpF / nfzsf] cj:yf,
-u_ nfzdf s'g} 3fp, rf]6, gLn jf 8fd b]lvPdf To:tf] 3fp, rf]6,
gLn jf 8fd b]lvPsf] 7fpF, To;sf] ;ª\Vof, nDjfO, rf}8fO,
ulx/fO ;lxtsf] k|To]s 3fp, rf]6, gLn jf 8fdsf] ljj/0f,
-3_ v08 -u_ df pNn]v ePsf] afx]s d[To';Fu ;DalGwt ;fwg /
nfzdf b]vf k/]sf] tt\;DaGwL ljj/0f,

22
www.lawcommission.gov.np

-ª_ d[To'sf] sf/0f yfxf kfpg ;xfotf x'g] nfzdf b]lvPsf] cGo
s'g} nIf0f,
-r_ cGo pNn]vgLo s'g} s'/f eP ;f]sf] ljj/0f .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd nfz hfFr u/L ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf]
nfznfO{ zj k/LIf0fsf] lgldQ ;/sf/L lrlsT;s jf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf ljz]if1
jf Ohfht k|fKt lrlsT;s ;dIf ;/sf/L vr{df k7fpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd zj k/LIf0f ubf{ nfUg] cfjZos vr{ g]kfn ;/sf/n]
;DalGwt k|x/L sfof{nonfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd ul/Psf] zj k/LIf0f k|ltj]bg cg';"rL–!%
adf]lhdsf] 9fFrfdf tof/ ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf
-@_ adf]lhd nfz hfFr d'r'Nsf eO;s]kl5 To:tf] nfz hfFraf6 s'g} s;"/sf]
kl/0ffd:j?k jf zª\sf:kb l:yltdf d[To' ePsf] b]lvg gcfO{ To:tf] nfzsf] zj
k/LIf0f u/fpg cfjZos gkg]{ 7x¥ofPdf cg';Gwfg clwsf/Ln] To;sf] sf/0f v'nfO{
:yfgLo eb| enfbdLsf] /f]xj/df krf{ v8f u/L ldl;n ;+nUg /fVg' kg{]5 .
-&_ nfz ;8L unL k/LIf0f ug{ g;lsg] cj:yfsf] ePdf jf b]lvPdf ;DalGwt
cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] s'/f v'nfO{ :yfgLo eb| enfb\dLsf] /f]xj/df d'r'Nsf v8f
u/L /fVg' kg]{5 .
t/ nfz ;8] un] jf zj k/LIf0f x'g g;Sg] eP tfklg nfz jf To;sf] s'g}
c+zsf] cGo k/LIf0faf6 d[To'sf] sf/0f kQf nufpg ;lsg] cj:yf ePdf cGo
j}1flgs k/LIf0f u/fpg ;lsg]5 .
-*_ nfzsf] zj k/LIf0f eO;s]kl5 jf pkbkmf -^_ adf]lhd krf{ v8f ePkl5
;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln] ;DalGwt d[tssf] xsjfnfnfO{ e/kfO{ u/fO{ nfz a'emfpg'
kg]{5 .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd xsjfnfn] nfz a'emL glnPdf jf s'g} xsjfnf
pkl:yt gePdf jf xsjfnf g} olsg gePdf ;DalGwt k|x/L sd{rf/Ln] ;/sf/L
vr{df nfzsf] ;but u/fpg' kg]{5 .

23
www.lawcommission.gov.np

-!)_ zj k/LIf0f jf nfz hfFr ubf{ jf cGo s'g} ;j'b k|df0f ;Íng ubf{
cg';Gwfg clwsf/Ln] s;"/sf] uDeL/tf x]/L ;DalGwt ljz]if1 ;fydf n}hfg pko'Qm
7x¥ofPdf To:tf] ljz]if1nfO{ ;fydf lnO{ hfg ;Sg]5 .
-!!_ o; bkmf adf]lhd zj k/LIf0f ug]{ ljz]if1 jf lrlsT;snfO{ s'g}
AolQmsf] d[To'sf] jf:tljs sf/0f kQf nufpg jf s;"/sf] cGo s'g} s'/f cg';Gwfg
ug{ PseGbf a9L ljz]if1x?sf] 6f]nLaf6 zj k/LIf0f u/fpg kg]{ eGg] nfu]df jf
cg';Gwfg clwsf/LnfO{ s'g} AolQmsf] d[To'sf] sf/0fsf ;DaGwdf ljz]if1x?sf]
6f]nLaf6 zj k/LIf0f u/fpg pko'Qm x'G5 eGg] nfu]df To:tf] 6f]nLaf6 zj k/LIf0f
u/fpg ;lsg]5 .
@!= ef}lts k|df0f k/LIf0f ug'{ kg]{ M -!_ s'g} s;"/sf] k|s[ltaf6 ;DalGwt AolQmsf] /ut,
jLo{, /f}F jf z/L/sf] cGo s'g} cË, xft xltof/ jf rLh j:t' jf l8=Pg=P= jf cGo
s'g} s'/f k/LIf0f ubf{ s;"/bf/ kQf nufpg s;"/ ;DaGwL k|df0f pknAw x'g ;Sb5
eGg] nfu]df cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L lrlsT;s jf dfGotf k|fKt k|of]uzfnfdf
To:tf] /ut, jLo{, /f}F jf zl//sf] s'g} cË, xftxltof/ jf rLh j:t' jf l8=Pg=P= jf
ljB'tLo :j?kdf /x]sf] ;fdu|L jf cGo s'g} ef}lts k|df0f k/LIf0f u/fpg ;Sg]5 .
t/ s'g} dlxnfsf] zf/Ll/s cË hfFr ug'{ k/]df kfP;Dd dlxnf lrlsT;såf/f
/ To:tf] lrlsT;s pknAw gePdf dlxnfsf] /f]xj/df k'?if lrlsT;saf6 u/fpg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0f ug{ cfjZos kg]{ /ut, jLo{, /f}+ jf cË,
xftxltof/ jf j:t'sf] gd"gf -:ofDkn_ pknAw u/fpg cg';Gwfg clwsf/LnfO{
;DalGwt AolQmn] ;xof]u ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ePsf] k/LIf0fsf] k|ltj]bg ;DalGwt lrlsT;s jf
k|of]uzfnfn] tof/ ug'{ kg]{5 .
@@= 3f hfFr u/fpg' kg]{ M -!_ s'6lk6sf] sf/0faf6 s'g} jf/bft eO{ 3f, rf]6, gLn jf
8fd, OToflb ePsf]df ;f] hfFrL kfpF egL ;DalGwt AolQmn] lgj]bg lbPdf jf
cg';Gwfg clwsf/Laf6 n]vL cfPdf ;/sf/L lrlsT;s jf :jf:YosdL{n] lghsf] 3fp,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

24
www.lawcommission.gov.np

rf]6k6s, gLn jf 8fd hfFrL cg';"rL–!^ adf]lhdsf] 9fFrfdf 3f hfFr s]z u/L lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvP afx]s cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lx/f;tdf /flvPsf]
AolQmnfO{ s'6lk6 ul/Psf], oftgf lbPsf] jf lghsf] lj?4 c? s'g} s;"/ ePsf] k|df0f
lghsf] zf/Ll/s hfFraf6 pknAw x'g ;Sg] dgfl;a cfwf/ b]vfO{ lgh jf lghsf]
tkm{af6 c? s;}n] lgj]bg lbPdf cbfntn] ;/sf/L lrlsT;s jf g]kfn ;/sf/n]
tf]s]sf] lrlsT;s jf :jf:YosdL{af6 To:tf] AolQmsf] zf/Ll/s hfFr u/fpg cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd zf/Ll/s hfFr ubf{ ;d]t pkbkmf -!_ df pNn]lvt
3f hfFr u/L lbg' kg]{5 .
-$_ bkmf @), @! / o; bkmf adf]lhd ePsf] k/LIf0f k|ltj]bg To:tf] k/LIf0f
ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s a9Ldf tLg lbgleq ;DalGwt lrlsT;s, ljz]if1
jf k|of]uzfnfn] ;DalGwt sfof{no jf cg';Gwfg clwsf/LnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd lx/f;tdf lnPsf] AolQmnfO{ s'6lk6 u/]sf] jf
lghnfO{ oftgf lbPsf] b]lvPdf To;/L s'6lk6 ul/Psf] jf oftgf kfPsf] AolQmsf]
pkrf/ u/fO{ lghnfO{ cGtl/d /fxt pknAw u/fpg / To;/L s'6lk6 ug]{ jf oftgf

lbg] AolQmnfO{ sfg"g adf]lhd ljefuLo sf/afxL ug{ cbfntn] ;DalGwt k|x/L
sfof{no jf cg';Gwfg ug]{ clwsf/k|fKt sfof{no jf clwsf/LnfO{ cfb]z lbg' kg]{5 .

-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg';Gwfg clwsf/Ln] 3f hfFr ug{ ;/sf/L
lrlsT;s jf :jf:ysdL{nfO{ n]vL gk7fPdf To;sf] Joxf]/f pNn]v u/L ;/f]sf/jfnf
JolQmn] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 / To;/L lgj]bg k/]df cbfntn] 3f hfFrsf]
nflu ;/sf/L lrlsT;s jf :jf:YosdL{nfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
@#= ljz]if1sf] /fo lng ;lsg] M -!_ cg';Gwfg clwsf/Ln]] cg';Gwfgsf] ;Gbe{df cfjZos
7fg]df s'g} ljz]if1nfO{ ;fydf n}hfg jf ck/fw;Fu ;DalGwt s'g} s'/fsf] ;DaGwdf
ljz]if1sf] /fo lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /fo dfu ePdf To:tf] /fo pknAw u/fpg' ;DalGwt
ljz]if1sf] st{Jo x'g]5 .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

25
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd pknAw ePsf] ljz]if1sf] /fo ldl;n ;fy /fVg'
kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] ljz]if1 AolQm u}/;/sf/L AolQm eP lghsf] ;]jf
lnFbf nfUg] /sd g]kfn ;/sf/n] pknAw u/fpg' kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';Gwfg clwsf/Ln]
s'g} d'2fsf] ;Dj]bglzntf jf hl6ntfsf] sf/0faf6 To:tf] d'2fdf d]l8sn af]8{ jf
cGo s'g} ljz]if1x?sf] af]8{af6 /fo lng pko'Qm 7fgL l;kmfl/; u/]df g]kfn ;/sf/n]
To:tf] af]8{ u7g ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd af]8{ u7g ePsf]df To:tf] af]8{n] ;f] ;DAfGwdf /fo
lbg' kg]{5 .
@$= ;gfvt u/fpg' kg]{ M -!_ s'g} d'2fdf s'g} AolQmsf] ;gfvt u/fpg' kg]{ ePdf sDtLdf
k|x/L gfoa lg/LIfs bhf{sf] k|x/L sd{rf/Ln] ;gfvt u/fpg' kg]{5 .
t/ ;gfvt gu/fPs} sf/0faf6 dfq d'2fsf] sfd sf/afxLdf s'g} tflTjs c;/
kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;gfvt u/fpFbf ;gfvt ug'{ kg]{ AolQmnfO{ b]Vg /
x]g{ gkfpg] 7fpFdf /fVg' kg]{5 / To:tf] AolQm;Fu ldNbfh'Nbf] pd]/, j0f{ jf zf/Ll/s
:j?k ePsf] sDtLdf rf/ hgf AolQmnfO{ ;Dej eP;Dd Ps} lsl;dsf] klx/g u/fO{
lghx?;Fu ;gfvt ug'{ kg]{ AolQmnfO{ /fvL ;gfvt ug]{ k|To]s AolQmnfO{ 5'§f5'§}
;gfvt u/fpg' kg]{5 .
-#_ ;gfvtsf] 9fFrf cg';"rL–!& df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;gfvt u/fpFbf ;gfvt ug]{ AolQmn] klxrfg ug{
;s] jf g;s]sf] Joxf]/f n]vL ldl;n ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-%_ d'2f;Fu ;DalGwt b;L jf rLh j:t'nfO{ k|x/L gfoa lg/LIfs bhf{sf] k|x/L
sd{rf/Ln] ;gfvt d'r'Nsf v8f u/L ;gfvt u/fpg ;Sg]5 .
 
@%= cg';Gwfg 8fo/L /fVg' kg]{ M -!_ o; kl/R5]b cGtu{t cg';Gwfg ug]{ k|x/L
clws[t jf cg';Gwfg clwsf/Ln] cg';Gwfgsf] ;DaGwdf cfk"mn] u/]sf] k|To]s sfd


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

26
www.lawcommission.gov.np


sf/afxL tTsfn} clen]v ug{sf] nflu cg';"rL–!* adf]lhdsf] 9fFrfdf cg';Gwfg
8fo/L v8f ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f u/]sf] 8fo/Ldf To:tf] k|x/L clws[t jf
cg';Gwfg clwsf/Lnn] b]xfosf s'/fsf] clen]v /fVg' kg]{5 M–
-s_ s;"/sf] ;"rgf kfPsf] ldlt, ;do / ;f]sf] ;+lIfKt ljj/0f,
-v_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lghn] u/]sf] sfd, sf/afxL,
-u_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lghn] e|d0f u/]sf] 7fpF,
-3_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf k|fKt b;L, k|df0f / cGo cfjZos
s'/f,
-ª_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf s;}nfO{ kqmfp ul/Psf] eP To;sf]
ljj/0f,
-r_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf cfk"mn] ;f]wk'5 u/]sf dflg;sf] gfd,
7]ufgf / lghn] s;"/sf] ;DaGwdf atfPsf] s'/f,
-5_ kqmfp k/]sf jf a'lemPsf dflg;sf] :jefj,
-h_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf k|fKt cGo ;Da4 tYo jf hfgsf/L .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ========= v8f u/]sf] 8fo/L cfjZostf cg';f/
;/sf/L jlsn jf cbfntn] lemsfO{ x]g{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f u/]sf] 8fo/Ldf plNnlvt ljifoj:t'sf
;DaGwdf ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/LeGbf dflyNnf] txsf] clwsf/Ln] rfx]df
lg/LIf0f u/L cg';Gwfgsf ;Gbe{df cfjZos lgb]{zg ;d]t lbg ;Sg]5 .
@^= cg';Gwfg ;DaGwdf /fo, ;Nnfx dfu ug{ ;Sg] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd cg';Gwfg
ubf{ ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/Ln] s'g} ljifodf ;/sf/L jlsnsf] /fo, ;Nnfx dfu
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /fo, ;Nnfx dfu ePsf]df ;DalGwt ;/sf/L jlsnn]
cfk\mgf] /fo jf ;Nnfx lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd /fo, ;Nnfx lbFbf cg';Gwfgsf] ;dodf s'g} ljifodf
yk cg';Gwfg ug{ jf yk k|df0f ;Íng ug{ jf s'g} b;L k|df0f a/fdb ug{ jf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

27
www.lawcommission.gov.np

s;};Fu s]xL s'/f a'e\mg' cfjZos 5 eGg] nfu]df ;/sf/L jlsnn] To:tf] adf]lhd ug{
jf u/.pg ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/LnfO{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zg kfngf ug'{ ;DalGwt cg';Gwfg
clwsf/Lsf] st{Ao x'g]5 .
@&= cg';Gwfgsf] ;Gbe{df dxfGofoflwjQmfn] cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ g]kfn
;/sf/af6 bfo/ x'g] s'g} kmf}hbf/L d'2fdf eO{ /x]sf] cg';Gwfgsf] af/]
dxfGofoflwjQmfn] cfjZos hfgsf/L lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfgsf/L lnFbf g]kfn ;/sf/jfbL x'g] s'g} s;"/sf]
cg';Gwfg ckof{Kt ePsf] jf To:tf] s;"/df s'g} vf; pkfo, tl/sf jf ljlw
ckgfpg' kg]{df To:tf] pkfo, tl/sf jf ljlw gckgfOPsf] jf yk cg';Gwfg ug'{ kg]{
eGg] nfu]df dxfGofoflwjQmfn] cg';Gwfg ;DaGwdf cg';Gwfg clwsf/L jf lghsf]
ljefuLo k|d'vnfO{ h'g;'s} ;dodf lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt cg';Gwfg
clwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
@*= hfx]/L b/vf:tsf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ kqmfp k/]sf] AolQmnfO{ bkmf !$ sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd lx/f;tdf /fVg] cg'dltsf] nflu cbfnt ;dIf lgj]bg lbFbf
k|x/L sfof{no jf cg';Gwfg clwsf/L ;dIf k/]sf] hfx]/L b/vf:t jf lbPsf] ;"rgfsf]
Ps k|lt cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L jlsn dfkm{t d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
-@_ d'2f x]g]{ clwsf/Ln] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b/vf:t jf ;"rgfsf] 5§}
clen]v /fVg' kg]{5 .
@(= ;DalGwt lgsfodf k7fpg ;lsg] M o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] s;"/ cg';Gwfg ub}{ hfFbf cGo sfg"g
cGtu{t cg';Gwfg ug{' kg]{ b]lvPdf cg';Gwfgsf] k|ult ljj/0f ;lxt To:tf] s;"/sf]
cg';Gwfg ug]{ ;DalGwt lgsfo jf clwsf/L ;dIf k7fpg ;lsg]5 .
#)= g]kfn aflx/ eP u/]sf] s;"/sf] cg';Gwfg M -!_ g]kfn aflx/ eP u/]sf] s;"/sf]
;DaGwdf g]kfnsf] cbfntdf d'2f rNg] sfg"gL Joj:yf ePdf o; ;+lxtfdf cGoq

28
www.lawcommission.gov.np

h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhdsf] /Lt k'¥ofO{ ePsf] To:tf] s;"/sf]
cg';Gwfg o;} ;+lxtf adf]lhd /Ltk"j{s eP u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ g]kfnsf cbfntdf d'2f rNg ;Sg] kmf}hbf/L s;"/sf] cg';Gwfg
Ps csf{ d'n'ssf clwsf/ k|fKt cg';Gwfg clwsf/Laf6 x'g
;Sg] u/L s'g} d'n's;Fu s'g} ;lGw ePsf] /x]5 eg] To:tf]
;lGwsf] Joj:yf adf]lhd ePsf] cg';Gwfg,
-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] ;lGw ePsf] /x]g5 eg] s"6g}lts dfWod
dfkm{t s;"/ ePsf] d'n'ssf] cg'dlt k|fKt u/L To:tf] d'n'ssf]
clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] ;xof]udf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]
cg';Gwfg clwsf/Ln] u/]sf] cg';Gwfg,
-u_ v08 -s_ jf -v_ adf]lhd cg';Gwfg x'g ;Sg] cj:yf /x]g5
eg] h'g d'n'sdf s;"/ ePsf] xf] ;f]xL d'n'ssf] clwsf/ k|fKt
cg';Gwfg clwsf/Ln]] u/]sf] cg';Gwfg,
-3_ v08 -u_ adf]lhd klg ;Dej gePsf] cj:yfdf h'g Onfsfdf
cleo'Qm k]mnf k/]sf] 5 ;f]xL Onfsfdf jf cleo'Qm k]mnf
gk/]sf]df lghsf] :yfoL a;f]af; ePsf] Onfsfsf] clwsf/ k|fKt
cg';Gwfg clwsf/Ln] u/]sf] cg';Gwfg .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ePsf] cg';Gwfgsf] k|ltj]bg jf To;;Fu ;DalGwt
lnvtx? g]kfnL efiff afx]ssf] cGo efiffdf ePsf /x]5g\ eg] To:tf lnvtsf] g]kfnL
efiffdf k|fdfl0fs cg'jfb u/L cbfntdf k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ePsf] cg';GWffgaf6 s'g} AolQm pk/ d'2f bfo/ ug'{
kg]{ b]lvPdf ;DalGwt ;/sf/L jlsnn] o; kl/R5]b adf]lhd cleof]ukq tof/ u/L
cbfntdf d'2f bfo/ ug]{5 .
#!= cg';Gwfg k|ltj]bg k7fpg' kg]{ M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] s'g} s;"/sf]
;DaGwdf cg';Gwfg k"/f ePkl5 cg';Gwfg clwsf/Ln] s;"/ u/]sf] zÍf ul/Psf ;a}
jf s'g} AolQm pk/ d'2f rnfpg kof{Kt k|df0f k'Ug] b]lvPdf lghnfO{ s'g sfg"g
cGtu{t ;hfo x'g' kg]{ xf] ;f] s'/f v'nfO{ tyf s;"/ gePsf] b]lvPsf] jf s;"/ ePsf]
eP klg To:tf] s;"/ ug]{ AolQm oxL xf] eGg] olsg x'g g;s]sf] jf s'g} AolQm pk/

29
www.lawcommission.gov.np

d'2f rnfpg kof{Kt k|df0f gk'Ug] b]lvPsf]df ;f]xL Joxf]/f v'nfO{ ldl;n sfuhsf]
;Ssn tyf gSsn k|lt / b;L k|df0f ;lxtsf] cg';Gwfg k|ltj]bg cg';"rL–!(
adf]lhdsf] 9fFrfdf tof/ u/L ;DalGwt ;/sf/L jlsn sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltj]bg k7fpFbf y'g'jf gePsf] d'2f eP ;DalGwt
sfg"gsf] xbDofb k'Ug] sDtLdf kGw| lbg cufj} / y'g'jf ePsf] d'2f eP d'2f rnfpg]
jf grnfpg] lg0f{o ug]{ / cleof]ukq tof/ u/L cbfntdf bfo/ ug{ nfUg] ;donfO{
;d]t Wofgdf /fvL d'2f bfo/ ug]{ lbgeGbf ;fdfGotof sDtLdf tLg lbg cufl8 g}
k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg';Gwfg k|ltj]bg ;lxtsf] ldl;n k|fKt ePkl5
;DalGwt ;/sf/L jlsnn] ldl;n cWoog u/L cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf ;Ílnt ;j'b
k|df0fsf] d"NofÍg u/L d'2f rnfpg] jf grnfpg] ;DaGwdf lg0f{osf] nflu
dxfGofoflwjQmf ;dIf ldl;n k7fpg' kg]{5 .

t/ d'2f rnfpg] jf grnfpg] lg0f{o ug]{ clwsf/ dxfGofoflwjQmfaf6
dftxtsf] ;/sf/L jsLnnfO{ ;'lDkPsf]df To:tf] ldl;n ;DalGwt ;/sf/L jsLn
;dIf k7fpg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu ædftxtsf] clws[tÆ eGgfn]
dxfGofoflwjQmf cGtu{tsf ;/sf/L jlsn ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;+ljwfgdf cGoyf
Joj:yf ePsf]df afx]s g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] cGo s'g} d'2f rnfpg
dxfGofoflwjQmfn] clVtof/L lbPsf] g]kfn ;/sf/sf] s'g} clws[t jf sd{rf/LnfO{
;d]t hgfpF5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f rnfpg] jf grnfpg] lg0f{o ug]{ l;nl;nfdf
ldl;n cWoog ubf{ ;/sf/L jlsnn] yk ;j'b k|df0f ;Íng ug{ jf yk cg';Gwfg
ug{ jf s'g} AolQm;Fu yk ;f]wk'5 ug{ cfjZos b]v]df To:tf] ;j'b k|df0f ;Íng u/L
jf yk cg';Gwfg u/L k7fpg jf To:tf] AolQm;Fu ;f]wk"5 u/L k7fpg cg';Gwfg
clwsf/LnfO{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

30
www.lawcommission.gov.np

-%_ ;/sf/L jlsnn] s;"/sf] yk cg';Gwfg ug{ pkbkmf -$_ adf]lhd lgb{]zg
lbPdf cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] lgb]{zg k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq yk
cg';Gwfg k"/f ul/;Sg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] yk cg';Gwfg ;f]xL pkbkmfdf plNnlvt
cjlwleq k"/f x'g g;Sg] eGg] cg';Gwfg clwsf/LnfO{ nfu]df / s'g} AolQm lx/f;tdf
/x]sf] ePdf cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] AolQmnfO{ dfyj/ AolQmsf] hdfgL lnO{ jf
glnO{ tfl/vdf /fVg ;Sg]5 .
-&_ cg';Gwfg clwsf/Ln] o; bkmf adf]lhd s'g} AolQm pk/ d'2f rnfpg
g;lsg] sf/0f ;lxtsf] k|ltj]bg ;/sf/L jlsn ;dIf k]z u/]sf]df cg';Gwfgsf]
l;nl;nfdf s'g} AolQm lx/f;tdf /x]sf] eP cg';Gwfg clwsf/Ln] To:tf] AolQmnfO{
;/sf/L jlsnn] d'2f rNg] jf grNg] lg0f{o gu/];Dd lx/f;tdf /fvL /fVg' kg]{5 .

-*_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';"rL–! jf
cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/df k|df0fsf] cefjdf d'2f grnfpg] u/L lg0f{o eP
klg kl5 s'g} dxTjk"0f{ k|df0f k|fKt ePdf To:tf] s;"/sf ;DaGwdf k'gM cg';Gwfg
u/L cleof]ukq bfo/ ug{ ;lsg]5 .

kl/R5]b–#
cleof]hg tyf d'2fsf] bfo/L
#@= cleof]u kq bfo/ ug]{ M -!_ bkmf #! sf] pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f rNg] jf grNg]
lg0f{o ug{ ldl;n cWoog ubf{ ;Ílnt ;j'b k|df0faf6 d'2f rNg] kof{Kt k|df0f
b]lvPdf cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] d'2f eP ;DalGwt ;/sf/L jlsnn]
b]xfosf ljj/0fx? pNn]v u/L cg';"rL–@) adf]lhdsf] 9fFrfdf cleof]ukq tof/ u/L
Dofb leq} ;DalGwt cbfntdf k]z ug'{ kg]{5 M–
-s_ cleo'Qmsf] k"/f gfd, y/, 7]ufgf, x'lnof, pd]/, k]zf jf
Joj;fo,
-v_ cleo'Qmsf] afa', cfdf jf klt, kTgLsf] gfd,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

31
www.lawcommission.gov.np

-u_ cleo'Qm a;f]af; u/]sf] ufpFkflnsf jf gu/kflnsf, j8f g+=,


ufpF, 6f]n, eP;Dd Ans g+=,
-3_ cleo'Qmsf] jf:tljs klxrfg x'g] ljj/0f, lghsf] kmf]6f],
gful/stf jf /fxbfgL, ;jf/L rfns Ohfhtkq jf lghsf]
jf:tljs kl/ro v'Ng] cGo sfuhftsf] k|ltlnlk,
-ª_ cleo'Qmsf] eP;Ddsf] b'j} xftsf] rf]/L cf}Fnfx?sf] 5fk,
-r_ c?sf]] 3/df 8]/f u/L a;]sf] eP 3/wgLsf] gfd, y/ / 7]ufgf
;lxtsf] ljj/0f,
-5_ s;"/;Fu ;DalGwt ;"rgfsf] Joxf]/f,
-h_ s;"/ ;DaGwL ljj/0f,
-em_ cleo'Qmn] s;"/ u/]sf] s'/f k|dfl0ft ug]{ b;L, k|df0fsf] ljj/0f,
-`_ cleo'Qm pk/ nufOPsf] cleof]u / To;sf] cfwf/ / sf/0fx?,

-`!_ s'g} cleo'Qm km/f/ /x]sf] eP lghsf] ;DklQ tyf cGo ljj/0f
/ lgh s'g} ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQm eP ;f]sf] ljj/0f,

-`@_ cleof]u nufO{Psf] s;"/af6 cleo'Qmsf] g}lts ktg x'g] ePdf
;f]sf] nflu dfu bfaL,
-6_ k|of]u x'g' kg]{ ;DalGwt sfg"g / To;sf] sf/0f,
-7_ cleo'QmnfO{ x'g' kg]{ ;hfosf] dfu bfjL / To;sf] sf/0f,
-8__ s;"/af6 Iflt k'u]sf] AolQmnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ eP
To:tf] Ifltk"lt{sf] /sd,
-9_ s;"/sf] k|s[lt;Fu ;DalGwt cGo cfjZos s'g} s'/f eP
To;sf] ljj/0f .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cleof]ukq k]z ubf{ s;"/sf ;DaGwdf ;Ílnt ;j'b
k|df0f, b;L tyf j:t' / cleo'Qm lx/f;tdf /x]sf] eP lgh ;lxt k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ul/g] cleof]ukqdf cleo'Qm pk/ cleof]u
nufpg k|:tfj ul/Psf] s;"/sf] s'g} vf; gfdfs/0f sfg"gdf ul/Psf] /x]5 eg]
To:tf] s;"/sf] ;DaGwdf ;f]xL gfdsf] pNn]v ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

32
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|rlnt sfg"gdf s;"/sf] s'g} gfdfs/0f gul/Psf]
eP To:tf] s;"/sf] k|s[lt cg';f/ cleo'Qm pk/ nufOPsf] cleof]u lghn] :ki6 ?kdf
a'emg ;Sg] u/L s;"/sf tTjx? ;d]t ljrf/ u/L gfdfs/0f ug'{ kg]{5 .
-%_ cleo'Qmn] klxn] s'g} s;"/df ;hfo kfO;s]sf] hfgsf/L x'g cfPdf jf
lgh pk/ cGo s'g} d'2f rnfOPsf] /x]5 eg] / To;sf] sf/0fn] a9L ;hfo x'g' kg]{
cj:yf /x]5 eg] lghn] klxn] ;hfo kfPsf] ldlt / ;hfo ug]{ cbfntsf] gfd tyf
d'2f ;d]t pkbkmf -!_ adf]lhd bfo/ ul/Psf] cleof]ukqdf jf kl5 v'Ng cfPdf
v'Ng cfPsf] avt pNn]v ug'{ kg]{5 .
-^_ s'g} s;"/sf ;DaGwdf s'g} AolQmsf la?4 d'2f rnfpg tTsfn ;Ílnt
;j'b k|df0f kof{Kt geO{ ;/sf/L jlsnn] bkmf #! sf] pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f
grNg] lg0f{o u/]sf]df To:tf] s;"/df s'g} AolQmsf] lghL ;DklQ jf lauf]] xflg,
gf]S;fgL ;DaGwL b]jfgL bfloTjsf ljifo ;d]t ;dfj]z ePsf] /x]5 eg] ;/sf/L
jlsnn] ;f]sf] ;"rgf hfx]/jfnf jf To:tf] s;"/af6 kLl8t AolQmnfO{ ;DalGwt
cg';GWffg clwsf/L dfk{mt lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePsf]df k|rlnt sfg"gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ;"rgf k|fKt ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq ;DalGwt
AolQmn] d'2f bfo/ ug{ rfx]df cg';"rL–$ cGtu{tsf] s;"/ ;/x d'2f bfo/ ug{
;Sg]5 .
-*_ o; ;+lxtf adf]lhd cg';Gwfg ubf{ PseGbf a9L AolQm pk/ cg';Gwfg
ePsf] t/ To:tf AolQmdWo] s'g} AolQmsf] xsdf dfq d'2f rnfOPsf] cj:yfdf jf
g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] eO{ cg';Gwfg ePsf] t/ cg';Gwfgaf6 To:tf] d'2f o; ;+lxtf
adf]lhd g]kfn ;/sf/ jfbL eO{ rNg ;Sg] cj:yf geO{ cGo sfg"g cGtu{t d'2f
rNg ;Sg] lg0f{o ePdf jf AolQmjfbL eO{ rNg ;Sg] ePdf ;DalGwt ;/sf/L jlsnn]
To;sf] hfgsf/L ;DalGwt pRr ;/sf/L jlsn sfof{no / dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{nodf t'?Gt k7fpg' kg]{5 .

-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd hfgsf/L k|fKt ePkl5 pRr ;/sf/L jlsn
sfof{nosf] k|d'vn] To:tf] ljifo cWoog u/L d'2f rnfpg' kg]{ jf grnfpg' kg]{ lg0f{o


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

33
www.lawcommission.gov.np

ug'{ kg]{5 / d'2f rnfpg' kg]{ dgfl;a sf/0f b]lvPdf To;sf] sf/0f v'nfO{ ;DalGwt
;/sf/L jlsnnfO{ d'2f rnfpg] lgb]{zg lbg]5 / To:tf] lgb]{zg k|fKt ePdf To:tf]
;/sf/L jlsnn] cleof]ukq jf k"/s cleof]u kq bfo/ u/L d'2f grnfOPsf AolQm
pk/ d'2f rnfpg' kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd 
pRr ;/sf/L jlsn sfof{nosf] k|d'vn] d'2f
grnfpg] lg0f{o u/]sf]df To;sf] hfgsf/L dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nonfO{ lbg'
kg]{5 .
-!!_ pkbkmf -!)_ adf]lhdsf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{non] ;DalGwt ;/sf/L jlsnnfO{ d'2f rnfpg] jf grnfpg] ;DaGwdf cfjZos
lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-!@_ pkbkmf -*_ adf]lhd cGo sfg"g cGtu{t d'2f rNg] hfgsf/L k|fKt
ePsf]df To:tf] Joxf]/f dgfl;a b]lvPdf pRr ;/sf/L jlsn sfof{non] ;f] s'/fsf]
hfgsf/L ;DalGwt AolQmnfO{ lbg' kg]{5 .
-!#_ o; kl/R5]bdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf
s'g} AolQmaf6 w/f}6 jf hdfgt lnPsf] eP 
lgh pk/ rnfOPsf]df cbfntaf6
cGoyf cfb]z ePsf]df afx]s y'g5]s cfb]z ePkl5 / d'2f grNg] lg0f{o ePdf To;/L
/fv]sf] w/f}6L jf hdfgt To:tf] AolQmnfO{ lkmtf{ ul/lbg' kg]{5 .
##= ;hfo sd ug]{ dfu bfjL lnO{ cleof]u kq bfo/ ug{ ;lsg] M -!_ o; kl/R5]bdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/sf] cleo'Qmn] cg';Gwfg
clwsf/LnfO{ To:tf] s;"/sf] cg';Gwfg ug{ ;xof]u k'¥ofPdf To; afkt To:tf]
cleo'QmnfO{ sfg"g adf]lhd x'g] ;hfodf 5'6 x'g cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L
jlsn ;dIf l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd l;kmfl/; eO{ cfPdf jf cg';Gwfg k|ltj]bg jf
ldl;n ;+nUg sfuhftaf6 cleo'Qmn] cg';Gwfgdf ;xof]u k'¥ofPsf] b]lvPdf ;/sf/L
jlsnn] To:tf] l;kmfl/; jf ;xof]unfO{ ;d]t ljrf/ u/L To:tf] cleo'QmnfO{ x'g]
;hfodf 5'6 lbg k|:tfj u/L zt{ ;lxtsf] dfu bfjL lnO{ cleof]ukq bfo/ ug{
;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

34
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cleof]ukq bfo/ ubf{ ;/sf/L jlsnn] b]xfo
adf]lhdsf] ;hfo 5'6sf]] k|:tfj u/L cleof]ukq bfo/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ cleo'Qmn] cfk"mn] u/]sf] s;"/ cg';Gwfg clwsf/L jf ;/sf/L
jlsn ;dIf k"0f{ ?kdf :jLsf/ u/L ;flatL ePdf lghnfO{ x'g]
;hfodf kRrL; k|ltzt;Dd 5'6,
-v_ cleo'Qmn] cfk"m ;d]t ;+nUg ePsf] s;"/df ;flat eO{ ;f]
s;"/df ;+nUg cGo s;"/bf/ jf lu/f]x jf s;"/ u/fpg lgb]{zg
lbg] d'Vo AolQm jf s;"/sf] ;DaGwdf lj:t[t tYo atfpg jf
s;"/df ;+nUg AolQmnfO{ kqmfp ug{ jf s'g} ;Ël7t jf
;d"xut ?kdf ePsf] s;"/ eP ;f] s;"/df ;+nUg cGo
AolQmx? jf To:tf] s;"/sf] cfk/flws if8oGq x'g] :yfg
b]vfpg, s;"/ ug{ k|of]u x'g] ;jf/L ;fwg, oGq, pks/0f jf
cGo j:t' jf xftxltof/ a/fdb ug{ jf hkmt ug{ ;3fp
k'¥ofPsf] eP lghnfO{ x'g] ;hfodf krf; k|ltzt;Dd 5'6 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfo 5'6sf] dfu bfjL ug{sf] nflu ;DalGwt
d'2fsf] ldl;n ;+nUg sfuhftaf6 To:tf] cleo'Qmn] To:tf] ;xof]u u/]sf] s'/f :ki6
?kdf b]lvg' kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s;"/sf
;DaGwdf jf cj:yfdf ;hfodf 5'6 x'g] dfu bfjL ug{ ;lsg] 5}g M–
-s_ Psk6s o; bkmf cGtu{tsf] ;'ljwf kfO;s]sf],
-v_ s}b ;hfo kfPsf]df To:tf] s}b e'Qmfg u/]sf] cjlw tLg jif{
k"/f gu/]sf],
-u_ h'g s;"/df cleof]u nufOg] xf] To:t} s;"/df Ps k6s ;hfo
kfO;s]sf] .
-^_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfodf 5'6 kfpg] u/L cleof]ukq bfo/ eO;s]kl5
To:Tff] cleo'Qmn] cbfntdf cg';Gwfg clwsf/L jf ;/sf/L jlsn ;dIf lbPsf] eGbf
km/s aofg lbPdf jf k|lts"n k|df0f lbPdf jf cfk\mgf] s;"/ OGsf/ u/]df jf Goflos

35
www.lawcommission.gov.np

sf/afxLdf ;xof]u gk'¥ofPdf lghn] o; bkmf adf]lhdsf] ;'ljwf kfpg ;Sg]


5}g .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cj:yfdf ;/sf/L jlsnn] pkbkmf -!_ jf -@_
adf]lhd k|:tfj ul/Psf] 5'6 ;hfo /2 u/L yk ;hfosf] dfu u/L cbfntdf lgj]bg
lbg' kg]{5 / To:tf] lgj]bg ;f]xL cleof]u kqsf] cleGg cË x'g]5 .
#$= vf; lsl;dsf ;fgfltgf s;"/df d'2f bfo/ ug{ cfjZos gx'g] M -!_ cg';"rL–! Jf
cg';"rL–@ adf]lhdsf] s'g} vf; lsl;dsf] ;fgfltgf s;"/df d'2f bfo/ ug'{ Jojxfl/s
gePsf] jf ;fj{hlgs lxtnfO{ vf; c;/ gkg]{ b]lvPdf ;/sf/L jlsnn]
dxfGofoflwjQmfsf] :jLs[lt lnO{ To:tf] AolQm lj?4 d'2f bfo/ gug]{ lg0f{o ug{
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg0f{o ug'{cl3 ;/sf/L jlsnn] To:tf] cleo'QmnfO{
eljiodf To:tf] s;"/ gug]{ sa'lnot u/fpg' kg]{5 .
-#_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ævf; lsl;dsf ;fgfltgf s;"/Æ eGgfn]
b]xfosf s;"/ ;Demg' k5{ M–
-s_ klxnf] k6s u/]sf] Ps xhf/ ?k}ofF;Dd ljuf] ePsf] aunLdf/f
;DaGwL s;"/,
-v_ klxnf] k6s u/]sf] leIff dfUg] s;"/,
-u_ tLg xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf Ps dlxgf;Dd s}b jf b'j}
;hfo x'g] klxnf] k6s u/]sf] cGo s'g} s;"/ .
-$_ o; bkmf adf]lhd d'2f grnfpg] lg0f{o ug'{cl3 ;/sf/L jlsnn] s;"/sf]
lauf]] hkmt ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd hkmt ul/Psf] lauf]] s;"/af6 kLl8t AolQm /x]5
eg] lghnfO{ / gePdf sfg"g adf]lhd :yflkt kLl8t /fxt sf]ifdf bflvnf ug'{
kg]{5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd d'2f bfo/ gul/Psf]df To:tf] AolQmn] To:tf] ldltaf6
tLg jif{leq o; ;+lxtf cGtu{tsf] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ klxn] u/]sf] s;"/sf]
;hfo ;d]t yk x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

36
www.lawcommission.gov.np

-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;/sf/L jlsnn]] d'2f
grnfpg] lg0f{o u/]sf]df To:tf] lg0f{o pk/ lrQ ga'emg] kLl8t kIfn] cfk\mgf]
tk{maf6 d'2f bfo/ ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd d'2f grnfpg] lg0f{o ePsf]df kLl8tnfO{ tTsfn
To;sf] ;"rgf lbg' kg]{5 / To; k|of]hgsf] nflu To:tf] lg0f{o ePsf] ;"rgf k|fKt
ePsf] ldltaf6 sfg"g adf]lhdsf] xbDofb k|f/De ePsf] dflgg]5 .
-(_ pkbkmf -&_ adf]lhd d'2f bfo/ ug]{ AolQmnfO{ ;DalGwt ;/sf/L jlsnn]
o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] cg';GWffgsf] sfuhftsf k|ltlnlk pknAw u/fpg' kg]{5 .
#%= yk bfjL lng ;lsg] M s'g} d'2f cbfntdf bfo/ e};s]kl5 To:tf] d'2fdf cGo ;Da4
yk k|df0fx?af6 d'2f bfo/ e};s]sf cleo'Qm afx]s cGo cleo'Qmx? pk/ ;d]t bfjL
lng kg]{ ePdf jf d'2f bfo/ eO{ cleo'Qm sfod eO{ ;s]sf AolQm pk/ yk cleof]u
nufpg' kg]{ b]lvPdf To;sf] sf/0f v'nfO{ yk cg';Gwfg ug{ nufO{ cGo yk
cleo'Qmsf] xsdf ;d]t yk bfjL lnO{ ;/sf/L jlsnn] d'2f bfo/ ug{ ;Sg]5 .
#^= cleof]ukq ;+zf]wg ug{ ;Sg] M -!_ cbfntdf Psk6s bfo/ e};s]sf] d'2fdf yk
k|df0f k]mnf k/L klxn] lnPsf] dfu bfjL ;+zf]wg ug'{ kg]{ b]lvPdf dxfGofoflwjQmfsf]
:jLs[lt lnO{ ;DalGwt ;/sf/L jlsnn] cleof]ukqdf ;+zf]wg ug{ z'? txsf]
;DalGwt cbfntdf sf/0f v'nfO{ lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf / To;sf] Joxf]/f dgfl;a b]lvP
lgj]bg adf]lhd cleof]ukqdf dfu bfjL ;+zf]wg ug{] cfb]z ;DalGwt cbfntn] lbg
;Sg]5 .
t/ To:tf] ;+zf]wg ug]{ cfb]z z'? txsf] ;DalGwt cbfntn] k}m;nf ug'{cl3 g}
lbO;s]sf] x'g' kg]{5 .
#&= ;fgfltgf q'6L ;Rofpg cfb]z lbg ;Sg] M -!_ cbfntdf bfo/ ePsf] d'2fsf]
cleof]ukqdf ;fgfltgf q'6L eO{ ;Rofpg k/]df ;DalGwt ;/sf/L jlsnn] ;DalGwt

cbfnt ;dIf To;sf] sf/0f v'nfO{ lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bg hfFra'em ubf{ q'6L ;Rofpg
dgfl;a b]lvPdf cbfntn] To:tf] q'6L ;Rofpg cfb]z lbg ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

37
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;fgfltgf q'6LÆ eGgfn] cleo''Qmsf] gfd,


y/, pd]/ jf 7]ufgfsf] lxHh] jf 6fOlkË jf 5kfO ;DaGwL q'6LnfO{ ;Demg' k5{ .
#*= b;L, k|df0f / cleo'Qm /fVg] M -!_ cg';Gwfg clwsf/Ln] cleof]hgsf nflu cg';Gwfg
k|ltj]bg ;fy ldl;n ;/sf/L jlsn ;dIf k]z ubf{ s;"/;Fu ;DalGwt b;L, k|df0f /
cleo'QmnfO{ cfk\mgf] lgoGq0fdf /fVg' kg]{5 / ;DalGwt ;/sf/L jlsnn] cfb]z lbPdf
;f]xL avt ;DalGwt cbfntdf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s o; kl/R5]b adf]lhd cbfntdf bfo/
ePsf] d'2fsf ;DaGwdf d'2f bfo/ ePkl5 yk s'g} ;j'b, k|df0f jf s'g} j:t', lnvt
jf b;L k]mnf k/]df ;DalGwt k|x/L sfof{non] ;DalGwt ;/sf/L jlsn sfof{nodf
bflvn ug{' kg]{5 / To:tf] ;/sf/L jlsn sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L To:tf
lnvt, b;L, k|df0f cbfntdf k]z ug'{ kg]{5 .
#(= ;'/lIft /fVg' kg]{ M -!_ ;/sf/L jlsnn] bkmf #! sf] pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f grNg]
lg0f{o u/]sf]df ldl;n nufotsf b;L, k|df0fsf j:t' ;DalGwt k|x/L sfof{nodf
cljnDa lkmtf{ k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt ldl;n, b;L k|df0f, j:t' ;DalGwt k|x/L
sfof{non] To:tf] s;"/sf] d'2f rnfpg ;lsg] xbDofbsf] cjlw;Dd ;'/lIft /fVg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b;L, k|df0f jf j:t' s;}sf] ;DklQ /x]5 eg]
To:tf] ;DklQ wgLnfO{ cfjZos k/]sf] avt cg';Gwfg clwsf/L jf cbfntdf
bflvnf ug]{ zt{ ;lxtsf] sfuh u/fO{{ k|x/L sfof{non] To:tf] ;DklQ lkmtf{ lbg'
kg]{5 .
$)= k|ltlnlk jf hfgsf/L lbg' kg]{ M -!_ ;/sf/L jlsnn] bkmf #! sf] pkbkmf -#_ adf]lhd
d'2f grNg] u/L lg0f{o u/]sf]df To:tf] lg0f{osf] k|ltlnlk / d'2f rNg] lg0f{o ePsf]df
cleof]ukqsf] k|ltlnlk ;DalGwt cg';Gwfg clwsf/L / cleo'QmnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s'g} d'2fdf d'2f rnfpg kof{Kt k|df0f
gePsf] egL ;DalGwt ;/sf/L jlsnn] lg0f{o u/]df lghn] To:tf] lg0f{osf] hfgsf/L
;DalGwt cg';Gwfg clwsf/L / To:tf] cg';Gwfg clwsf/LeGbf dflyNnf] txsf]
clwsf/L jf sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .

38
www.lawcommission.gov.np

$!= hfx]/jfnf jf kLl8tnfO{ ;"rgf lbg' kg]{ M s'g} s;"/sf] ;DaGwdf bkmf #! sf] pkbkmf
-#_ adf]lhd d'2f grnfpg] lg0f{o ePdf cg';Gwfg clwsf/Ln] To;sf] sf/0f ;lxtsf]
;"rgf hfx]/jfnf jf kLl8tnfO{ oyflz3| lbg' kg]{5 .
$@= ;/f]sf/jfnf AolQmnfO{ kIf sfod ug]{ M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd g]kfn ;/sf/ jfbL
eO{ bfo/ ePsf] s'g} d'2f sf/afxL x'Fbf cg';"rL–! jf cg';"rL–@ leq gkg]{ b]lvPsf]
t/ sfg"g adf]lhd cGo s'g} d'2f rNg ;Sg] b]lvPdf cbfntn] ;f]xL cfb]z u/L
;/f]sf/jfnf AolQmnfO{ To;sf] ;"rgf lbg' kg]{5 .
-@_ ;/f]sf/jfnfn] pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rgf kfPsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq
To; d'2f ;sf/ u/]df lghnfO{ jfbL kIf sfod u/L ;f]xL d'2fsf] ldl;naf6 sfg"g
adf]lhd sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .
$#= d'2fsf] bfo/L M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd bfo/ ug'{ kg]{ b]xfosf] d'2f b]xfosf] clwsf/L
jf AolQmn] ;DalGwt cbfntdf bfo/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ cg';"rL–! / cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2f
cleof]ukqsf ?kdf ;DalGwt ;/sf/L jlsnn],
-v_ cg';"rL–# cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2f ph'/L jf k|ltj]bgsf]
?kdf g]kfn ;/sf/, ;+j}wflgs lgsfo, cbfnt jf s'g}
;fj{hlgs clwsf/Ln],
-u_ cg';"rL–$ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2f lkm/fbkqsf ?kdf
To:tf] d'2f bfo/ ug{ ;Sg] xsb}of ePsf] jf ;/f]sf/jfnf
AolQmn],
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d'2f bfo/ u/]df To:tf] d'2f o; ;+lxtf adf]lhd
bfo/ ePsf] dflgg]5 .
$$= kf]n ph'/ u/] afkt ;hfo gx'g] M -!_ cg';"rL–!, cg';"rL–@ / cg';r
" L–# cGtu{tsf
s;"/ ;DaGwL d'2fdf kf]n jf ph'/ u/] afkt s'g} ;hfo x'g] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"m ;fIfL eO{ g]kfn
;/sf/, k|x/L sd{rf/L jf cGo clwsf/LnfO{ ljZjf; kg]{ lsl;dsf] s'g} s'/f jf ;j"b
k|df0f b]vfO{ kf]n jf ph'/ u/]sf]df ;f]xL cfwf/af6 cg';Gwfg eO{ cbfntdf d'2f
rln;s]kl5 To:tf] s'/f jf ;j"b jf k|df0f e'm¶f jf agfj6L ePsf] s'/f pNn]v u/L

39
www.lawcommission.gov.np

s;}sf] k|ltj]bg, ph'/L k/]df jf aofg ePdf jf s'g} ;fIfL jf hfx]/jfnfsf] askq jf
cGo s'g} lsl;daf6 b]lvPdf cbfntn] ;f]xL ldl;naf6 k|df0f a'emL b]xfo adf]lhd
ug{ ;Sg]5 M–
-s_ e'm¶f s'/f n]lvlbg] jf agfj6L Joxf]/fsf] askq ug]{ ;fIfLnfO{
tLg dlxgf;Dd s}b jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf jf b'j}
;hfo ug{,
t/ To;/L ;hfo ubf{ s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf]
cfwfeGbf a9L s}b jf hl/afgf ug{ ;lsg] 5}g .
-v_ e'm¶f] s'/f n]lvlbg] jf agfj6L k|df0f k]z ug]{ sfd jf kf]n jf
ph'/ ug'{ kg]{ dgfl;a dflkmssf] sf/0f geO{ ;fIfLn] AolQmut
l/;Oljn] jf s'g} k|nf]egdf k/L u/]sf] eGg] cbfntnfO{ nfu]df
;kmfO{ kfpg] k|ltjfbLnfO{ d'2fsf] k|s[lt / cj:yf ljrf/ u/L
To:tf] ;fIfLaf6 dgfl;a Ifltk"lt{ To;} d'2faf6 e/fO{ lbg .
t/ lghn] lbPsf] hfx]/L jf ;fIfL k|lts"n x'gfsf]
dgfl;a sf/0f lbPdf Ifltk"lt{ e/fOg] 5}g .

kl/R5]b – $
cbfntsf] clwsf/ If]q
$%= s;"/ ePsf] If]qsf] cbfntn] d'2f x]g]{ M s'g} s;"/ ;DaGwL d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f
ug]{ clwsf/ To:tf] s;"/ ePsf] If]qsf] cbfntnfO{ x'g]5 .
t/ g]kfn ;/sf/n] sfg"g adf]lhd s'g} lhNnfdf 5'§} kmf}hbf/L cbfnt jf
kmf}hbf/L Ohnf; u7g u/L To:tf s;"/sf] sf/afxL / lsgf/f ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
$^= ljleGg If]q;Fu ;DalGwt s;"/ ePdf To:tf If]qdWo] s'g} If]qsf] cbfntn] d'2f x]g{
;Sg] M b]xfosf] cj:yfdf s'g} If]qsf] cbfntn] d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{
;Sg]5 M–
-s_ s;"/ 7xl/g] s'g} sfd cf+lzs ?kdf Pp6f If]q / cf+lzs ?kdf csf]{
Onfsfdf ePsf]df To:tf] If]qx?dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],

40
www.lawcommission.gov.np

-v_ s'g} sfd Pp6f If]qdf ePsf] / To;sf] kl/0ffd s;"/sf] ?kdf csf]{
If]qdf k|s6 ePsf]df To;dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],
-u_ Ps} 36gfsf] l;nl;nfdf ljleGg s;"/x? ljleGg If]qdf ePsf]df
To:tf] s;"/x?dWo] s'g} s;"/ ePsf] If]qsf] cbfntn],
-3_ s'g} s;"/ ljleGg If]qx?df eO{ s'g If]qdf s;"/ x'g] sfd k"/f ePsf]
xf] eGg] osLg x'g g;s]df To:tf If]qx?dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],
-ª_ dflg;sf] ckx/0f jf z/L/ aGws ;DaGwL s;"/ ePsf]df To:tf] s;"/
h'g If]qdf ePsf] 5 jf h'g If]qdf ckx/0f jf aGws agfOPsf] AolQm
/flvPsf] jf n'sfOPsf] jf y'lgPsf] 5 To;dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],
-r_ ofqf ul//x]sf] s'g} AolQmn] u/]sf] jf ofqf ul//x]sf] s'g} AolQmsf] lj?4
jf Ps If]qaf6 csf]{ If]qdf n}hfg nfu]sf] dfn;fdfgsf] ;DaGwdf
ul/Psf] s;"/ eP s;"/ k|f/De ePsf] jf To:tf] AolQm ofqfsfndf
h'gh'g If]qdf uPsf] 5 jf To:tf] dfn;fdfg a/fdb ePsf] jf h'gh'g
If]q eP/ nluPsf] 5 ;f]dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],
-5_ s'g} s;"/sf] tof/L jf cfk/flws if8oGq Ps If]qdf eO{ s;"/ x'g]
sfd csf]{ If]qdf k"/f ePsf]df tof/L jf if8\oGq ePsf] If]q jf s;"/
x'g] sfd k"/f ePsf] If]qsf] cbfntdWo] s'g} cbfntn],
-h_ s'g} s;"/ lr¶L jf cGo s'g} ;~rf/ jf ;"rgf k|ljlwsf] dfWodaf6
ePsf]df To:tf] lr¶L, ;~rf/ jf ;"rgf h'g If]qaf6 ;Dk]|if0f ePsf] jf
h'g If]qdf k|fKt ul/Psf] 5 To;dWo] s'g} If]qsf] cbfntn],
-em_ s'g} s;"/ b'O{ d'n'ssf] l;dfgfdf ePsf]df To:tf] l;dfgf hf]l8Psf]
cbfntn],
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu l;dfgf eGgfn] b'O{ d'n'ssf]
l;dfgfdf /x]sf] bzuhf If]qnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-`_ ;DklQ ;DaGwL s;"/sf] xsdf To:tf] s;"/ ePsf] If]q jf s;"/af6
k|fKt ;DklQ n'sfPsf], lsg]sf], a]r]sf] jf cGo s'g} k|sf/n] lnP lbPsf]
If]qsf] cbfntn],

41
www.lawcommission.gov.np

-6_ g]kfn jf g]kfn ;/sf/ kIf ePsf] s'g} ;lGw jf sfg"g adf]lhd
ljZjJofkL clwsf/ If]q -o'lge;{n h'l/l:8Szg_ sfod x'g] s;"/
;DaGwL d'2fsf] xsdf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] cbfntn] .
$&= g]kfn aflx/ ePsf] s;"/ ;DaGwL d'2f x]g]{ clwsf/ If]q M g]kfndf btf{ ePsf] jfo'ofg
jf kfgLhxfhdf ePsf] jf g]kfn aflx/ ePsf] s'g} s;"/sf] ;DaGwdf k|rlnt sfg"gn]
;hfo x'g] Joj:yf ePsf]df To:tf] s;"/sf] cleo'Qm g]kfn leqsf] h'g lhNnfdf k]mnf
k/]sf] 5 ;f]xL lhNnfsf] cbfntdf / k]mnf gk/]sf]df lghsf] :yfoL af;:yfg ePsf]
If]qsf] lhNnf cbfntdf To:tf] s;"/ ;DaGwL d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ul/g]5 .
$* b'O{ cbfnt jf lgsfodf k/]sf d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f M -!_ s'g} s;"/ ;DaGwL d'2f
PseGbf a9L cbfntsf] clwsf/ If]qleq kg]{ eO{ PseGbf a9L cbfntdf d'2f bfo/
ePsf] /x]5 eg] h'g cbfntdf klxn] d'2f bfo/ ePsf] xf] ;f]xL cbfntn] / Ps} lbg
bfo/ ePsf]df Ps} k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntsf] clwsf/ If]qleq kg]{ cbfntdf eP
To:tf] cbfntsf] k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] tf]s]sf] cbfntn] / leGgleGg k'g/fj]bg
;'Gg] cbfntsf] clwsf/ If]qleq kg]{ eP ;jf]{Rr cbfntn] tf]s]sf] cbfntn] To:tf]
s;"/ ;DaGwL d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g';'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} Ps s;"/ ;DaGwL
d'2f cbfnt / cw{ Goflos lgsfosf] clwsf/ If]qleq kg]{ eO{ cbfnt / cw{Goflos
lgsfodf d'2f bfo/ ePsf] /x]5 eg] To:tf] d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f cbfntaf6 ug'{
kg]{5 .
-#_ bkmf %$ sf] pkbkmf -!_ / pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ jf
-u_ cGtu{t ;+o'Qm ?kdf sf/afxL x'g ;Sg] cj:yf eP tfklg leGgleGg k|sf/sf
cbfnt jf GofoLs lgsfosf] clwsf/ If]q cGtu{t kg]{ d'2f /x]5 eg] sfg"g adf]lhd
clwsf/ k|fKt tt\tt\ cbfnt jf lgsfoaf6 sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .
$(= tNnf] / dflyNnf] cbfntsf] clwsf/ If]qleq kg]{ d'2f dflyNnf] cbfntn] x]g'{ kg]{ M
k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} s;"/ ;DaGwL d'2f tNnf] / dflyNnf] txsf] cbfnt b'j}sf]
clwsf/ If]qleq kg]{ jf bkmf %$ cGtu{t ;+o'Qm ?kdf sf/afxL x'g ;Sg] AolQm jf
s;"/ ;DaGwL d'2f tNnf] tx / dflyNnf] txsf] b'j} cbfntsf] clwsf/ If]qleq k/L

42
www.lawcommission.gov.np

bfo/ x'g ;Sg] ePdf jf bfo/ ePsf]df To:tf] d'2f x]g{] clwsf/ dflyNnf] txsf]
cbfntnfO{ x'g]5 .
%)= clwsf/ If]q gePsf] jf j]l/tsf] ePdf b/kL7 ug'{ kg]{ M -!_ s'g} cleof]ukq jf
ph'/Lsf] Joxf]/faf6 To:tf] ph'/L ;DaGwL d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug]{ cfk\mgf]
clwsf/ If]q gePsf] jf /Lt gk'¥ofO{ btf{ ug{ NofPsf] b]lvPdf cbfntn] ;f]xL] s'/f
pNn]v u/L To:tf] cleof]ukq jf ph'/L b/kL7 u/L lbg' kg]{5 .
-@_ clwsf/ If]q gePsf] sf/0fn] pkbkmf -!_ adf]lhd b/kL7 ePsf] ph'/Lsf]
ljifodf d'2f ug'{ kg]{ clGtd xbDofb b/kL7 ePsf] lbg;Dd /x]5 eg] k|rlnt
sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ph'/L ug]{ AolQmn] ;f] lbgaf6
af6f]sf] Dofb afx]s kGw| lbgleq btf{ ug{ NofPdf clwsf/ If]q ePsf] cbfntn]
sfg"g adf]lhd btf{ ul/lbg' kg]{5 .
%!= clwsf/ If]q / xbDofb ;DaGwdf lg0f{o ug'{ kg]{ M -!_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} d'2fsf ;DaGwdf cleo'Qmn] aofg ubf{ jf k|ltjfbLn]

k|ltpQ/ kq k]z ubf{ cbfntsf] clwsf/ If]q gePsf], jfbLnfO{ d'2f bfo/ ug]{
xsb}of gePsf] jf xbDofb gePsf] eGg] k|Zg p7fPdf cbfntn] klxn] To:tf] k|Zgsf
;DaGwdf lg0f{o u/]/ dfq To:tf] d'2fsf] cGo sf/afxL cufl8 a9fpg' kg]{5 / cfˆgf]
clwsf/If]qleq gkg]{ b]lvPdf clwsf/ If]q ePsf] cbfntdf k7fpg cfb]z lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ePsf] lg0f{o pk/ To:tf] lg0f{o ePsf] ldltn] tL;
lbgleq k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf ph'/ ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd lg?k0f ePsf] k|Zg k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf
k'gM p7fpg ;lsg] 5}g .
t/ d'2fsf] /f]xdf x'g] cGt/sfnLg cfb]zsf xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .

kl/R5]b – %
d'2fsf] k|f/lDes sf/afxL ;DaGwL Joj:yf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

43
www.lawcommission.gov.np

%@= d'2f bfo/ ePkl5 cbfntn] sf/afxL k|f/De ug{'kg]{ M -!_ o; ;+lxtfdf cGoyf
Joj:yf ePsf]df afx]s s'g} s;"/sf ;DaGwdf o; kl/R5]b adf]lhd cbfntdf d'2f
bfo/ ePkl5 cbfntn] To:tf] d'2fsf] sf/afxL k|f/De ug'{ kg]{5 .
t/,
-s_ cbfntsf] cfb]zsf] cj1f u/]sf] jf c? s'g} lsl;dn]
cbfntsf] cjx]ngf u/]sf] s;"/df cbfntn] cleo'Qmsf] 7f8f]
aofg lnP/ jf lnlvt :ki6Ls/0f dfu]/ jf cGo s'g} lgj]bg jf
k|ltj]bgaf6 klg d'2fsf] sf/afxL k|f/De ug{ ;Sg]5 .
-v_ s'g} d'2fdf cbfntn] k|df0f a'e\mbf s'g} kIfn] s'g} k|df0fnfO{
hfn;fFhL jf sLt]{ egL aofg u/]sf]df ;f]xL aofgsf] cfwf/df
lnvt sLt]{ jf hfn;fhLsf] s;"/df jf ;f] s;"/ ug{ b'?T;fxg
lbPsf], cfk/flws if8oGq u/]sf] jf dltof/ ePsf] s;"/df
;f]xL ldl;naf6 d'2fsf] sf/afxL k|f/De ug{ ;lsg]5 .
-@_ ck/fw ;+lxtfsf] efu–@ sf] kl/R5]b–# sf] bkmf *!, *@ kl/R5]b–$ sf]
bkmf *(, (), (!, (@, (#, (&, (*, !)) df plNnlvt s'g} s;"/ u/]sf], To:tf] s'g}
s;"/ ug{ b'?T;fxg lbPsf], ck/flws if8oGq u/]sf] jf dltof/ ePsf] cleof]udf
pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] v08 -v_ adf]lhd d'2fsf] sf/afxL k|f/De
ePsf]df afx]s cbfntn] ;DalGwt AolQmsf] lgj]bg, k|ltj]bg, aofg jf s'g} 5'§}
ph'/Lsf] cfwf/df d'2f rnfpg Gofof]lrt 7x/fO{ sf/0f ;lxtsf] cfb]z krf{ v8f u/L
d'2fsf] sf/afxL k|f/De ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df plNnlvt d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f d"n s;"/ ;DaGwL
d'2f ;fy} /fvL ug'{ kg]{5 .
-$_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/ jf
;DalGwt ljefuLo k|d'vsf] lnlvt :jLs[lt ePsf]df afx]s g]kfn ;/sf/sf] s'g}
sd{rf/L pk/ lghn] cfk\mgf] cf]xbfsf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf u/]sf] s'g} sfdsf]
;DaGwdf lgh pk/ s'g} s;"/sf] cleof]u nufO{ d'2f rNg] 5}g .

44
www.lawcommission.gov.np

t/ s'g} sd{rf/Ln] cfk\mgf] cf]xbfsf] st{JoeGbf aflx/sf] s'g} sfd u/L s'g}
s;"/ u/]df lgh pk/ To:tf] s;"/sf] cleof]u nufO{ d'2f rnfpg g]kfn ;/sf/sf] jf
;DalGwt ljefuLo k|d'vsf] :jLs[lt lng' kg]{ 5}g .
-%_ cg';"rL–! / cg';'rL–@ cGtu{tsf s;"/sf] ;DaGwdf ;/sf/L jlsnaf6
cleof]ukq k]z gu/L s'g} AolQm pk/ d'2f rNg] 5}g .

t/ bkmf #$ sf] pkbkmf -&_ df plNnlvt ljifodf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-^_ pkbkmf -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/af6 x'g uPsf]
Iflt k"lt{sf nflu b]xfosf] AolQmn] cleof]u kq k]z u/]sf] ;f7L lbgleq 5'§} ph'/L
lbg ;Sg]5 M–
-s_ s;"/af6 Iflt k'u]sf] AolQm,
-v_ cfk\mgf] gf]s/Lsf] l;nl;nfdf cGoq vl6Psf] jf ljb]zdf /x]sf]
/fi6«;]jsn] ph'/ ug{ kg]{ s'/fsf] ;DaGwdf lghsf] glhssf]
s'g} xsjfnf,
-u_ s'g} AolQmn] s'g} kb, cf]xbf jf cGo s'g} x}l;otn] ug'{ kg]{ s'g}
sfd jf ;+/If0f ug'{ kg]{ s'g} s'/fsf] ;DaGwdf To:tf] kb,
cf]xbf jf x}l;otdf /x]sf] AolQm,
-3_ ckfËtf ePsf] AolQm, afnaflnsf jf krxQ/ jif{ pd]/ gf3]sf]
AolQm jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]un] c;dy{ ePsf] AolQmn]
ph'/ ug{ kfpg] s'/fsf] ;DaGwdf lghsf] Psf3/sf] xsjfnf /
To:tf] xsjfnf geP cGo s'g} xsjfnf jf ;+/Ifs,
-ª_ 
s;"/af6 s'g} ;Ël7t ;+:yfnfO{ Iflt k'u]sf]df To:tf] ;+:yfsf]
d'Vo eO{ sfd ug]{ clwsf/ k|fKt ;~rfns jf ;b:o, k|zf;s
jf k|d'v sfo{sf/L clws[t .

%#= ph'/L ug{ ;Sg] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s cg';"rL–$
adf]lhdsf] s'g} s;"/sf] ;DaGWfdf cbfntdf b]xfosf] AolQmn] ph'/L lbg ;Sg]5 M–
-s_ s;"/af6 Iflt k'u]sf] AolQm,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

45
www.lawcommission.gov.np

-v_ cfk\mgf] gf]s/Lsf] l;nl;nfdf cGoq vl6Psf] jf ljb]zdf /x]sf]


/fi6«;]jsn] ph'/ ug{ kg]{ s'/fsf] ;DaGwdf lghsf] glhssf]
s'g} xsjfnf,
-u_ s'g} AolQmn] s'g} kb, cf]xbf jf cGo s'g} x}l;otn] ug'{ kg]{ s'g}
sfd jf ;+/If0f ug'{ kg]{ s'g} s'/fsf] ;DaGwdf To:tf] kb,
cf]xbf jf x}l;otdf /x]sf] AolQm,
-3_ alx/f, b[li6ljxLg afnaflnsf jf krxQ/ jif{ pd]/ gf3]sf]
AolQm jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]un] c;dy{ ePsf] AolQmn]
ph'/ ug{ kfpg] s'/fsf] ;DaGwdf lghsf] Psf3/sf] xsjfnf /
To:tf] xsjfnf geP cGo s'g} xsjfnf jf ;+/Ifs,

-ª_ s;"/af6 s'g} ;Ël7t ;+:yfnfO{ Iflt k'u]sf]df To:tf] ;+:yfsf]
d'Vo eO{ sfd ug]{ clwsf/ k|fKt ;~rfns jf ;b:o, k|zf;s
jf k|d'v sfo{sf/L clws[t .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ph'/L lbFbf b]xfosf] ljj/0f v'nfO{ cg';"rL–@!
adf]lhdsf] 9fFrfdf lbg' kg]{5 M–
-s_ 
cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] gfd, y/, jtg -6f]n ;d]t_ x'lnof,
pd]/, k]zf jf Joj;fo, afa' cfdf jf klt jf kTgLsf] gfd,
-v_ 
cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] gful/stf, /fxbfgL ;jf/L rfns
Ohfhtkq jf ;lhn};Fu k]mnf kfg{ ;lsg] cGo kl/rofTds
ljj/0f,
-u_ 
cleo'Qm jf k|ltjfbL /x] a;]sf] ufpFkflnsf jf gu/kflnsf,
j8f g+=, ufpF, 6f]n, eP;Dd Ans g+= / cleo'Qmsf] yfxf
eP;Ddsf] cGo ljj/0f,
-3_ c?sf] 3/df 8]/f u/L a;]sf] eP yfxf eP;Dd 3/wgLsf] gfd,
y/ / 7]ufgf,

-ª_ cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] :yfoL af;:yfg geP lgh a;]sf] 3/
wgLsf] gfd y/ / jtg,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

46
www.lawcommission.gov.np

-r_ s;"/ ;DaGwL ljj/0f,


-5_ Ps} k6sdf PseGbf a9L s;"/ ePsf] eP 
cleo'Qm jf
k|ltjfbL pk/ nufOPsf] k|To]s cleof]u jf cf/f]k /

tt\;DaGwL k|df0f,
-h_ k|of]u x'g' kg]{ ;DalGwt sfg"g / To;sf] cfwf/,
-em_ 
cleo'Qm jf k|ltjfbLnfO{ x'g' kg]{ ;hfosf] dfu bfjL / ;f]sf]
cfwf/,
-`_ s;"/af6 k'u]sf] Iflt / 
cleo'Qm jf k|ltjfbLaf6 Ifltk"lt{
e/fpg' kg]{ eP Ifltk"lt{sf] /sd / To;sf] cfwf/,
-6_ cGo cfjZos s'/f .
-#_ pkbkmf -!_ ad]flhd ph'/L lbFbf To:tf] ph'/Lsf] ;fy 
cleo'Qm jf
k|ltjfbLsf] ;ª\Vof a/fj/sf] ph'/Lsf] gSsn / ph'/jfnfn] k]z ug{ rfx]sf] lnvt
k|df0fx?sf] Ps k|lt gSsn klg k]z ug'{ k5{ .

===============
%$= ;+o'Qm ?kdf d'2f rnfpg ;lsg] M -!_ b]xfosf AolQmx? pk/ Pp6} cleof]ukq,
k|ltj]bg, ph'/L, lkm/fbkq jf cfb]z krf{af6 d'2f rnfpg ;lsg]5 M–
-s_ Pp6} sfdsf] l;nl;nfdf Pp6} jf ljleGg s;"/ ug]{ AolQmx?,
-v_ Pp6} sfdsf] l;nl;nfdf geP klg ;+o'Qm ?kdf jf
ldnf]dtf]af6 Ps jf PseGbf a9L s;"/ ug]{ AolQmx?, jf
-u_ Ps csf]{;Fu ;DalGwt ljleGg s;"/ ug]{ AolQmx? .
-@_ b]xfosf s;"/x?df ;+nUg AolQmx?sf] xsdf Pp6} cleof]ukq, k|ltj]bg,
ph'/L, lkm/fbkq jf cfb]z krf{af6 d'2f rnfpg ;lsg]5 M–
-s_ s;"/sf] pBf]u, b'?T;fxg jf ck/flws if8oGq,
-v_ dltof/ ePsf] s;"/,
-u_ s;"/af6 k|fKt s'g} rLhj:t' /fv]sf], lsg]sf], a]r]sf], lbPsf] jf
lnPsf] s;"/,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

47
www.lawcommission.gov.np

-3_ s;"/ ug]{ dg;fon] s'g} rLhj:t' /fv]sf], a]r]sf] lbPsf] jf


lnPsf] s;"/, jf
-ª_ s;"/;Fu ;DalGwt s'g} AolQmnfO{ n'sfPsf] jf eufPsf] s;"/ .
%%= k|To]s s;"/ jf cleo'Qmsf] ;DaGwdf 5'§f 5'§} ph'/L lbg' kg]{ M bkmf %# / %$ df
cGoyf n]lvPsf]df afx]s k|To]s s;"/ jf cleo'Qmsf] ;DaGwdf 5'§f5'§} cleof]ukq jf
ph'/L lbg' jf cfb]z krf{ v8f ug'{ kg]{5 .
%^= g]kfn ;/sf/nfO{ jfbL sfod ug]{ M bkmf %@ sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ph'/Laf6
rn]sf] d'2f afx]s cg';"rL–! / cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fdf g]kfn
;/sf/nfO{ jfbL sfod u/L d'2fsf] sf/afxL rnfOg]5 .

kl/R5]b–^
kqmfp k"hL{ / ;dfXjfg
%&= kqmfp ug]{ jf ;dfXjfg hf/L ug]{ M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd ph'/L k/]kl5 cg';"rL–!
/ cg';"rL–@ df plNnlvt s;"/ ;DaGwL d'2fdf ph'/L;fy pkl:yt gePsf
cleo'QmnfO{ pkl:yt u/fpg cbfntn] o; kl/R5]bsf] cwLgdf /xL cfjZostf
cg';f/ kqmfp k"hL{ jf ;dfXjfg hf/L ug]{5 .
-@_ b]xfosf] s;"/sf] cleo'QmnfO{ pkl:yt u/fpg cbfntn] pkbkmf -!_
adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ug]{5 M–
-s_ h3Go s;"/ jf uDeL/ s;"/,
-v_ v08 -s_ df plNnlvt s'g} s;"/sf] pBf]u, b'?T;fxg jf
cfk/flws if8oGq u/]sf] jf ;f] s;"/df dltof/ ePsf] s;"/ jf
To:tf s;"/sf] cleo'QmnfO{ n'sfPsf] jf eufPsf] s;"/ .
-#_ pkbkmf -@_ df plNnlvt s;"/ afx]s cGo s;"/sf] cleo'QmnfO{
cbfntdf pkl:yt u/fpg cbfntn] cfjZostf cg';f/ ;dfXjfg hf/L ug]{5 .
t/ cleo'Qm efuL kqmfp x'g g;Sg] ;Defjgf 5 eGg] ljZjf; ug'{ kg]{
dgfl;a sf/0f ePdf jf ;dfJxfgdf tf]lsPsf] Dofbdf cleo'Qm cbfntdf pkl:yt
gePdf To:tf] cleo'Qmsf xsdf cbfntn] pkbkmf -@_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ug{
;Sg]5 .

48
www.lawcommission.gov.np

-$_ cbfntdf bflvn ug'{ kg]{ s'g} lnvt jf b;L k|df0f n'sfpg] jf gf; ug]{
;Defjgf 5 eGg] ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f ePdf jf pkbkmf -#_ adf]lhd hf/L
ePsf] ;dfXjfgdf tf]lsPsf] Dofbleq s'g} lnvt jf b;L k|df0f cbfntdf bflvn
gu/]df cbfntn] To:tf] lnvt jf b;L k|df0f bflvn ug'{ kg]{ st{Jo ePsf] AolQmnfO{
kqmfp u/L pkl:yt u/fpg kqmfp k"hL{ hf/L ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ePsf]df cbfntn] To; bkmfdf
plNnlvt lnvt jf b;L k|df0f /x]sf] 7fpFsf] tnf;L lnO{ cbfntdf bflvn ug{ s'g}
sd{rf/L jf s'g} k|x/L clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] sd{rf/L jf k|x/L clws[tn] s'g} 7fpFsf]
vfgtnf;L ubf{ bkmf !* adf]lhd ug'{ kg]{5 .
-&_ cbfntn] o; bkmf adf]lhd s'g} cleo'QmnfO{ pkl:yt u/fpg kqmfp k"hL{
jf ;dfXjfg hf/L ubf{ ph'/Lsf] Joxf]/f ;d]t v'Ng] u/L cg';"rL–@@ adf]lhdsf]
9fFrfdf ;"rgf k7fpg' kg]{5 .
%*= kqmfp k"hL{ hf/L ug]{ sfo{ljlw M -!_ cbfntn] o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L
ubf{ kqmfp ug'{ kg]{ AolQmsf] k"/f gfd / 7]ufgf tyf kqmfp ug'{ kg]{ sf/0f :ki6 ?kdf
pNn]v u/L cleo'Qmsf] ;DaGwdf eP cg';"rL–@# adf]lhdsf] 9fFrfdf / ;fIfL tyf
cGo AolQmsf] ;DaGwdf eP cg';"rL–@$ adf]lhdsf] 9fFrfdf kqmfp k"hL{ hf/L ug'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{df ;DalGwt clwsf/Ln]
;xL5fk u/L cbfntsf] 5fk nufpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ubf{ kqmfp ug'{ kg]{ AolQm /x]
a;]sf] jf /xg a:g ;Sg] Onfsfsf] k|x/L sfof{nosf] gfpFdf hf/L ug'{ kg]{5 .
t/ cbfntn] cfjZos ;De]mdf cbfnts} sd{rf/Lsf] gfpFdf klg kqmfp k"hL{
hf/L ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{ tfd]n geP;Dd jf
cbfntaf6 ab/ geP;Dd sfod /xg]5 .

49
www.lawcommission.gov.np

-%_ kqmfp k"hL{ hf/L ePsf] AolQmnfO{ To:tf k"hL{ adf]lhd kqmfp ug{
;lsg]5 / To; adf]lhd s'g} AolQmnfO{ kqmfp ubf{ lghnfO{ kqmfp k"hL{ b]vfO{ bkmf
%& sf] pkbkmf -&_ adf]lhd k7fPsf] ;"rgf ;d]t lghnfO{ lbg' kg]{5 .
-^_ kqmfp k"hL{ adf]lhd kqmfp ul/Psf] AolQmnfO{ af6f]sf] Dofb afx]s rf}aL;
306fdf ga9fO{ oyf;Dej rfF8f] ;DalGwt cbfntdf pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-&_ k|x/Ln] kqmfp k"hL{ k|fKt u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq kqmfp ug'{ kg]{ AolQm
k]mnf k/]g eg] ;DalGwt k|x/L sfof{non] lghsf] vf]hL ub}{ /xL To;kl5 To:tf] AolQm
/x] a;]sf] 3/ 7]ufgfdf uO{ lghsf] gfpFdf hf/L ePsf] cg';"rL–@% adf]lhdsf]
9fFrfdf k}FtL; lbg] kqmfp k"hL{ lghsf] Psf3/sf pd]/ k'u]sf AolQmnfO{ a'emfO{ ;f]sf]
e/kfO{{ ld;Ln ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf AolQmn] To:tf] k"hL{ a'emL glnP jf k]mnf gk/]
:yfgLo txsf] ;DalGwt j8f ;ldltsf ;b:o pknAw eP lgh / lgh klg pknAw
geP sDtLdf b'O{ hgf :yfgLo AolQmnfO{ ;fIfL /fvL lghsf] 3/ b}nf]df 6fF;L Ps
k|lt k"hL{{ cbfntdf NofO{ a'emfpg' kg]{5 .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd ;DalGwt AolQm /x] a;]sf] 3/df ;"rgf 6fF; u/]sf]
k"hL{sf] Ps k|lt :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f sfof{nodf ;d]t a'emfO{ To;sf] e/kfO{{
ldl;n ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd k"hL{ a'emfPsf]df :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f
sfof{non] To:tf] k"hL{ k|fKt ePkl5 ;DalGwt AolQmnfO{ To;sf] hfgsf/L u/fO{ cfˆgf]
;"rgf kf6Ldf ;d]t 6fF; ug'{ kg]{5 .
-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kqmfp k'hL{ hf/L
ul/Psf] AolQm kqmfp kg'{eGbf cufj} cfk}Fm cbfntdf pkl:yt ePdf lghnfO{ kqmfp
u/L y'gfdf /fVg' kg]{ jf gkg]{ ;DaGwdf sfg"g adf]lhd ;'g'jfO{ ug'{ kg]{5 / lghsf]
gfddf klxn] hf/L ePsf] kqmfp k'hL{ ab/ u/L ;DalGwt clwsf/LnfO{ To;sf]
hfgsf/L lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

50
www.lawcommission.gov.np

-!@_ kqmfp k"hL{ hf/L ePsf] AolQm lghsf] 7]ufgf afx]s cGo s'g} lhNnfdf
uO{ a;]sf] 5 eGg] kIfsf] lgj]bg jf cGo s'g} dfWodaf6 cbfntnfO{ hfgsf/L ePdf
cbfntn] lgh /x] a;]sf] lhNnfdf klg kqmfp k"hL{ k7fpg ;Sg]5 .
-!#_ o; kl/R5]b adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{sf] Dofbleq cleo'Qm xflh/
geO{ km/f/ /x]df jf cleo'Qmsf] olsg atg v'Ng g;s]df jf cleo'Qm /x] a;]sf]

7fpF kQf gnfu]df cbfntn] To:tf] cleo'Qmsf] x'lnof lbO{ g]kfn ;/sf/sf]
:jfldTjdf /x]sf] /fli6«:t/sf] b}lgs ;dfrf/kqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;DalGwt
cbfntsf] ;"rgf kf6Ldf 6fF:g ;Sg]5 .
-!$_ pkbkmf -!#_ adf]lhd ;"rgf k|sflzt ePkl5 cleo'Qmn] /Ltk"j{s ;"rgf
kfPsf] dflgg]5 / lghnfO{ h'g;'s} k|x/L sfof{no jf sd{rf/Ln] h'g;'s} avt kqmfp
u/L bfv]n ug{ ;Sg]5 .
-!%_ pkbkmf -!#_ adf]lhd ;"rgf k|sfzg ePkl5 h'g;'s} avt cbfntn]
kqmfp k"hL{ adf]lhd kqmfp ug{' kg]{ AolQmsf] xssf] ;DklQ /f]Ssf ug{ cfb]z lbg
;Sg]5 .
-!^_ pkbkmf -!%_ adf]lhd ;DklQ /f]Ssf ug]{ cfb]z ePsf]df To;sf]
hfgsf/L ;DalGwt dfnkf]t sfof{no jf cGo lgsfo jf ;+:yfnfO{ lbO{ To;sf] ;"rgf
cbfntsf] ;"rgf kf6Ldf 6fF:g' kg]{5 .
-!&_ pkbkmf -!^_ adf]lhd ;DklQ /f]Ssf /fVg cbfntaf6 n]vL cfPsf]df
;DalGwt dfnkf]t sfof{no jf lgsfo jf ;+:yfn] To:tf] ;DklQ t'?Gt /f]Ssf /fvL
To;sf] hfgsf/L /f]Ssf /fVg] cbfntnfO{ lbg' kg]{5 .
-!*_ cbfntaf6 pkbkmf -!%_ adf]lhd ;DklQ /f]Ssf /fVg] cfb]z ePsf]df
k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ;DklQ To:tf] cfb]z ePsf]
ldltaf6 g} /f]Ssf ePsf] dflgg]5 .
-!(_ o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp ug'{ kg]{ AolQm cbfntdf pkl:yt ePkl5
d'2fsf] sf/afxL h'g;'s} cj:yfdf k'u]sf] eP tfklg cbfntn] ;DalGwt dfnkf]t
sfof{no jf cGo lgsfo jf ;+:yfnfO{ o; bkmf adf]lhd /f]Ssf /fv]sf] To:tf] AolQmsf]
;DklQ t'?Gt k'ms'jf ug]{ cfb]z lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

51
www.lawcommission.gov.np


%(= ;dfXjfg hf/L ug]{ sfo{ljlw M -!_ cbfntn] o; ;+lxtf adf]lhd cleo'Qm jf
k|ltjfbLsf] gfpFdf cbfntdf pkl:yt x'g ;dfXjfg hf/L ubf{ af6fsf] Dofb afx]s
PSsfO{; lbgsf] cjlw tf]sL Dofb hf/L ug{' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] gfpFdf ;dfXjfg hf/L ubf{
cg';"rL–$ df plNnlvt s;"/ afx]ssf] d'2fdf cg';"rL–@^ adf]lhdsf] 9fFrfdf /
cg';"rL–$ df plNnlvt s;"/ ;DaGwL d'2fdf cg';"rL–@& adf]lhdsf] 9fFrfdf Dofb
hf/L ug{' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq pkl:yt x'g g;s]sf] sf/0f b]vfO{
;dfXjfgsf] Dofb yfdL kfpg lgj]bg lbPdf / To:tf] Joxf]/f dgfl;a b]lvPdf
cbfntn] Psk6ssf] nflu a9Ldf kG„ lbg;Ddsf] ;dfXjfgsf] Dofb yfdL lbg] cfb]z
lbg ;Sg]5 .

-$_ =============
-%_ o; bkmf adf]lhd tfd]n ePsf] ;dfJxfgdf tf]lsPsf] Dofbleq pkl:yt
gx'g] cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] xsdf lghnfO{ kqmfp u/L pkl:yt u/fpg' kg]{] eGg]
cbfntnfO{ nfu]df bkmf %& sf] pkbkmf -#_ sf] k|ltjGwfTds jfSof+z adf]lhd kqmfp
k"hL{ hf/L ug{ ;Sg]5 .
t/ sfa" aflx/sf] kl/l:ylt k/L tf]lsPsf] Dofbleq pkl:yt x'g g;s]sf]
sf/0f b]vfO{ cleo'Qmn] lgj]bg lbPdf / cbfntn] lgj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a 7x/fPdf
sfa" aflx/sf] kl/l:ylt sfod /x]sf] cjlw JotLt ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s
a9Ldf kGw| lbg;Ddsf] Dofb yfdL lbg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
:ki6Ls/0f M o; ;+lxtfsf] k|of]hgsf nflu æsfa" aflx/sf] kl/l:ylt sfod
/x]sf] cjlwÆ eGgfn] b]xfosf] cjlwnfO{ hgfpF5 M–
-s_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ AolQmsf] sf]xL d[To' eO{ k/Dk/f

cg';f/ lgh cfk}mF lsl/of jf lsl/of ;/xsf] zf]sj/0f u/L
a:g' k/]sf] eP To:tf] AolQmsf] d[To' ePsf] kGw| lbg k'u]sf]
ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s ;ft lbg,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

52
www.lawcommission.gov.np

-v_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ AolQm dlxnf eO{ ;'Ts]/L ePsf] eP
;'Ts]/L ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s ;f7L lbg,
-u_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ Dofbleq vf]nf] klx/f] jf lxpFn]
af6f] aGb eO{ jf sˆo"{sf] 3f]if0ff ePsf] jf cGo s'g} sf/0fn]
;fj{hlgs oftfoftsf] ;fwg grn]sf] eP af6f] v'n]sf] jf
;fj{hlgs oftfoftsf] ;fwg rn]sf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s
kGw| lbg,
-3_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ Dofbleq e"sDk jf Hjfnfd'vL
h:tf ljkb\ k/]sf] eP To:tf] ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s
bz lbg,
-ª_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ AolQmnfO{ s;}n] ckx/0f u/L nu]sf]
jf z/L/ aGws agfPsf] eP To:tf] ckx/0f jf aGwsaf6 d'Qm
ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s kGw| lbg,
-r_ cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{ AolQm s'g} b'3{6gfsf] sf/0f cr]t
jf lxF88'n ug{ g;Sg] eO{ jf czQm lj/fdL ePsf] sf/0f
lxF88'n ug{ g;Sg] eO{ g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t c:ktfndf
egf{ eO{ pkrf/ u/fPsf]df cg';"rL–$ adf]lhdsf] d'2fsf]
kIfsf] xsdf kGw| lbg / cGo d'2fsf] kIfsf] xsdf tLg
dlxgfeGbf a9L gx'g] u/L c:ktfnaf6 l8:rfh{ geP;Ddsf]
cjlw .
-^_ pkbkmf -%_ sf] v08 -s_ / -ª_ sf] cj:yfdf ;Dej eP;Dd ;DalGwt
AolQmn] cbfntnfO{ ;f]sf] ;"Rfgf t'?Gt lbg' kg]{5 .

-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd lbOg] lgj]bg ;fy sfa"aflx/sf] kl/l:ylt pTkGg
ePsf] Joxf]/f k'i6L ug{ cfjZos kg]{ k|df0f ;+nUg ug{' kg]{5 .
^)= ;fIfLsf] gfddf ;dfXjfg hf/L ug{ ;Sg] M o; ;+lxtf adf]lhd cbfntn] ;fIfLsf
gfddf ;dfXjfg hf/L ubf{ cfjZos ljj/0f pNn]v u/L cg';"rL–@* adf]lhdsf]
9fFrfdf hf/L ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

53
www.lawcommission.gov.np

^!= ;dfXjfgsf] tfd]nL M -!_ ;dfXjfg tfd]n ug{ k7fpbf tLg k|lt ;dfXjfg k"hL{ lbO{
s'g} k|x/L sd{rf/L, cbfntsf] s'g} sd{rf/L jf cbfntn] tf]s]sf] cGo s'g} ;/sf/L
sfof{noåf/f tfd]n u/fpg k7fpg' kg]{5 .

-@_ o; ;+lxtf adf]lhd hf/L ePsf] ;dfx\jfg h'g AolQmsf] gfddf hf/L
ePsf] xf] oyf;Dej ;f]xL AolQmnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;dfXjfg a'emfpg hfFbf ;DalGwt AolQm k]mnf
gk/]df jf k]mnf k/] klg lghn] a'emL glnPdf lghsf] Psf3/sf] sDtLdf c7f/ jif{
pd]/ k'lu;s]sf] s'g} AolQmnfO{ a'emfpg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;DalGwt AolQm jf Psf3/sf AolQm k]mnf gk/]df
jf k]mnf k/]df klg lghn] jf lghsf] Psf3/sf AolQmn] ;d]t a'emL glnPdf :yfgLo
txsf] ;DalGwt j8fsf] ;b:o Ps hgf / sDtLdf b'O{ hgf :yfgLo AolQm ;d]t /fvL
cfk\mgf] tyf lghx?sf] ;d]t ;xL5fk u/fO{ Ps k|lt lghsf] 3/ b}nfdf 6fF;L Ps k|lt

Dofb ;DalGwt :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f sfof{nodf a'emfO{ Ps k|lt tfd]nL
;dfXjfg cbfntdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|fKt ePsf] ;dfXjfg adf]lhdsf] ;"rgf :yfgLo
txsf] ;DalGwt j8f sfof{non] cfˆgf] ;"rgf kf6Ldf 6f+F; ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd ;dfXjfg hf/L ul/Psf] AolQmsf] ;dfJxfgdf
plNnlvt 7]ufgfdf a;f]af; gePsf] eGg] s'/f :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f ;ldltsf]
sDtLdf Ps hgf ;b:o / sDtLdf b'O{ hgf :yfgLo AolQmx?n] k|dfl0ft u/]df lghsf]
a;f]af; ePsf] 7]ufgf v'Ng ;Sg] eP v'nfO{ / v'Ng g;Sg] eP ;f]xL Joxf]/f hgfO{
;dfXjfg cbfntdf lkmtf{ a'emfO{ lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd ;dfXjfg lkmtf{ ePsf]df cbfntn] lgh a;f]af;
u/]sf] 7fpFdf jf 7fpF gv'n]df jfbL kIfnfO{ ;d]t a'emL cfjZostf cg';f/ 7]ufgf
v'nfO{ csf]{ ;dfXjfg hf/L ug]{5 .
-*_ g]kfn ;/sf/ jf s'g} ;Ël7t ;+:yfsf] kbflwsf/L jf sd{rf/Lsf gfddf
;dfXjfg tfd]n ug'{ k/]df To:tf] kbflwsf/L jf sd{rf/L jxfn /x]sf] sfof{nodf
;dfXjfg tfd]n ug{ ;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

54
www.lawcommission.gov.np

-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd s'g} ;dfXjfg tfd]n ug{ k7fPsf]df To:tf] sfof{no
jf ;+:yfsf] tTsfn pknAw ePsf] k|d'vn] Ps k|lt ;dfXjfg ;DalGwt kbflwsf/L jf
sd{rf/LnfO{ a'emfO{ csf]{ k|ltdf tfd]nLsf] Joxf]/f / ldlt hgfO{ ;Dej ePdf
;DalGwt kbflwsf/L jf sd{rf/Lsf] ;xL5fk u/fO{ cbfntdf lkmtf{ k7fpg' kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd ;dfXjfg tfd]n x'g g;s]df ;DalGwt sfof{no jf
;+:yfsf] ;"rgf kf6Ldf To:tf] ;dfXjfg 6fF;L lbg' kg]{5 . o;/L ;"rgf kf6Ldf
6fFl;Psf] k|ltj]bg ;DalGwt cbfntdf lbg' kg]{5 .
-!!_ pkbkmf -*_ adf]lhd ;dfXjfg tfd]n ubf{ To:tf] kbflwsf/L jf sd{rf/L
labfdf /x]sf]df ;DalGwt sfof{no jf ;+:yfn] oyfzL3| To:tf] sd{rf/LnfO{ To;/L
;dfXjfg tfd]n ePsf] Joxf]/fsf] ;"rgf lbg' kg]{5 .
-!@_ s'g} ;Ël7t ;+:yfsf] gfddf ;dfXjfg tfd]n ug'{ k/]df To:tf]
;dfXjfgsf] Ps k|lt To:tf] ;+:yfsf] k|wfg jf :yfgLo sfof{nodf a'emfO{ ;f]sf]]
e/kfO{{ cbfntdf a'emfpg' kg]{5 .
-!#_ pkbkmf -!@_ adf]lhd :yfgLo sfof{nodf ;dfXjfg tfd]n ePsf]df ;f]
;dfXjfg To:tf] ;+:yfsf] k|wfg sfof{nodf tfd]n ePsf] dflgg]5 .
-!$_ o; bkmf adf]lhd ;dfXjfg tfd]n ubf{ tfd]n ePsf] ldlt / Joxf]/f
pNn]v u/L tfd]n ug]{ sd{rf/Ln] cbfntdf k|ltj]bg lbg' kg]{5 .
-!%_ s'g} cbfntn] cfk\mgf] If]qeGbf aflx/sf] cGo s'g} If]qdf a;f]af;
ul//x]sf] s'g} AolQmnfO{ ;dfXjfg tfd]n ug'{ kg]{ ePdf To:tf] If]qsf] cbfntdf
;dfXjfg k7fO{ ;f] cbfnt dfkm{t tfd]n u/fpg' kg]{5 / To:tf] cbfntn] klg o;
kl/R5]b adf]lhd ;dfXjfg tfd]n u/fO{ To;sf] Ps k|lt ;dfXjfg hf/L ug]{
cbfntdf lkmtf{ k7fOlbg' kg]{5 .
-!^_ o; bkmf adf]lhd ;dfXjfg tfd]nL ubf{ cleo'QmnfO{ bkmf %& sf]
pkbkmf -&_ adf]lhd k7fOPsf] ;"rgf klg ;dfXjfg ;fy} a'emfpg jf cj:yfcg';f/
3/ b}nf]df 6fF:g' kg]{5 .
^@= 5fkf jf ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 ;dfXjfg tfd]n ug{ ;lsg] M -!_ s'g} ;dfXjfg
bkmf ^! adf]lhd tfd]n ug{ g;lsPsf]df cbfntn] To:tf] ;dfXjfgsf] Joxf]/f g]kfn

55
www.lawcommission.gov.np

;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf] /fli6«o :t/sf] s'g} b}lgs ;dfrf/kqdf k|sfzg u/L jf
ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/0f u/L tfd]nL ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adff]lhd ;dfXjfg k|sfzg jf k|;f/0f ePsf]df To:tf]
;dfXjfg /Ltk"j{s tfd]n ePsf] dflgg]5 .
^#= kqmfp k"hL{sf] tfd]nL M -!_ kqmfp k"hL{ tfd]n ug{ k7fpFbf tLg k|lt kqmfp k"hL{

k7fO{ h'g AolQmsf gfddf hf/L ePsf] xf] e/;s lghnfO{ g} a'emfO{ kqmfp u/L
Nofpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf] kqmfp k"hL{ h;sf] gfddf hf/L
ul/Psf] xf] To:tf] AolQmn] a'lemlng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd kqmfp k"hL{ a'emfpg hfFbf ;DalGwt AolQm k]mnf
gk/]df lghsf] Psf3/sf] sDtLdf c7f/ jif{ pd]/ k'lu;s]sf] s'g} AolQmnfO{ a'emfpg
;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;DalGwt AolQm jf Psf3/sf AolQm k]mnf gk/]df jf
k]mnf k/]df klg lghn] jf lghsf] Psf3/sf] AolQmn] ;d]t a'emL glnPdf :yfgLo
txsf] ;DalGwt j8f ;ldltsf ;b:o pknAw eP lgh / lgh klg pknAw geP
sDtLdf b'O{hgf :yfgLo JolQm ;fIfL /fvL cfk\mgf] tyf lghx?sf] ;d]t ;xL5fk u/fO{
Ps k|lt lghsf] 3/ b}nfdf 6fF;L Ps k|lt :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f sfof{nodf
a'emfO{ Ps k|lt tfd]nL kqmfp k"hL{ cbfntdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|fKt ePsf] kqmfp k"hL{ adf]lhdsf] ;"rgf :yfgLo
txsf] ;DalGwt j8f sfof{non] cfkmgf] ;"rgf kf6Ldf 6fF; ug'{ kg]{5 .
-^_ o; kl/R5]b adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{ adf]lhd kqmfp ug'{ kg]{
AolQmsf] plNnlvt 7]ufgfdf a;f]af; gePsf] s'/f To:tf] 7fpFdf a;f]af; ug]{
sDtLdf b'O{ hgf AolQmx? / :yfgLo txsf] ;DalGwt j8f ;ldltsf] sDtLdf Ps hgf
;b:on] k|dfl0ft u/]df lghsf] a;f]af; ePsf] 7fpF v'Ng ;Sg] eP v'nfO{ / v'Ng
g;Sg] eP ;f]xL Joxf]/f hgfO{ kqmfp k"hL{ cbfntdf lkmtf{ a'emfOlbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

56
www.lawcommission.gov.np

-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd kqmfp k"hL{ lkmtf{ ePsf]df cbfntn] lgh a;f]af;
u/]sf] 7]ufgfdf jf To:tf] 7]ufgf gv'n] jfbL kIfnfO{ v'nfpg df}sf lbO{ cfjZostf
cg';f/ csf]{ kqmfp k"hL{ hf/L ug'{ kg]{5 .
-*_ o; bkmf adf]lhd kqmfp k"hL{ tfd]n ubf{ tfd]n ePsf] ldlt / Joxf]/f
pNn]v u/L tfd]n ug]{ sd{rf/Ln] cbfntdf k|ltj]bg lbg' kg]{5 .
-(_ s'g} cbfntn] cfk\mgf] clwsf/ If]qeGbf aflx/sf] cGo s'g} If]qdf a;f]af;
u/L /x]sf] s'g} AolQmnfO{ kqmfp k"hL{ tfd]n ug'{ kg]{ ePdf To:tf] If]qsf] cbfntdf
kqmfp k"hL{ k7fO{ To:tf] cbfnt dfkm{t tfd]n u/fpg' kg]{5 / To:tf] cbfntn] klg
o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp k"hL{ tfd]n u/fO{ To;sf] Ps k|lt kqmfp k"hL{ hf/L ug]{
cbfntdf lkmtf{ k7fOlbg' kg]{5 .
-!)_ pkbkmf -*_ adf]lhdsf] k|ltj]bg lbg] sd{rf/Ln] o; bkmf adf]lhdsf]
sfo{ljlw ckgfpFbf kqmfp k"hL{ tfd]n x'g g;s]sf] sf/0f v'nfO{ k|ltj]bg lbPdf o;
bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt AolQmsf] gfddf hf/L ePsf]
kqmfp k"hL{ g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf] /fli6«o :t/sf] b}lgs ;dfrf/kqdf
k|sfzg u/L tfd]n ug{ ;lsg]5 / To;/L tfd]n ePsf] kqmfp k"hL{ /Ltk"j{s tfd]n
ePsf] dflgg]5 .
-!!_ kqmfp k"hL{ tfd]nL ubf{ cleo'QmnfO{ bkmf %& sf] pkbkmf -&_ adf]lhd
k7fOPsf] ;"rgf klg kqmfp k"hL{ ;fy} a'emfpg jf cj:yf cg';f/ lghsf] 3/ b}nf]df
6fF:g' kg]{5 .
^$= ljb]zdf /x] a;]sf cleo'Qmsf gfddf kqmfp k"hL{ hf/L ug{ jf ;dfXjfg tfd]n ug{
;lsg] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cbfntdf
ljrf/fwLg /x]sf] s'g} s;"/sf] cleo'Qm ljb]zdf /x] a;]sf] eP To:tf AolQmsf] gfddf
kqmfp k"hL{ hf/L ug'{kbf{ jf ;dfXjfg tfd]n ug'{ kbf{ kf/:kl/s sfg"g ;xfotf
;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd To:tf] AolQmsf] gfddf kqmfp k"hL{ hf/L ug{ jf
;dfXjfg tfd]n ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{ jf ;dfXjfg tfd]n ePsf]
;"rgf g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt ePdf ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt cbfntnfO{ lbg' kg]{5 .

57
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{ jf ;dfXjfg tfd]n x'g
g;s]df To:tf] kqmfp k"hL{ jf ;dfXjfg g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf] /fli6«o
:t/sf] b}lgs ;dfrf/kqdf k|sfzg u/L jf ljB'tLo ;~rf/ dfWoddf k|;f/0f u/L
tfd]n ug{ ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L ePsf]df jf ;dfXjfg tfd]n
ePsf]df o;} ;+lxtf adf]lhd hf/L ePsf] jf tfd]n ePsf] dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L eO{ ;DalGwt d'n'ssf] k|x/Ln]
cleo'QmnfO{ kqmfp u/L s'g} k|x/L sfof{nonfO{ x:tfGt/0f u/]df lghnfO{ af6f]sf]
Dofb afx]s a9Ldf rf}aL; 306fleq oyflz3| ;DalGwt cbfntdf pkl:yt u/fpg'
kg]{5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd
ljb]zdf /x] a;]sf] AolQmsf] gfddf kqmfp k"hL{ hf/L x'g jf ;dfXjfg tfd]n x'g
g;s]sf]df ;f]xL sf/0fn] dfq d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
^%= km/f/ /x]sf] AolQmsf] ;DaGwdf ljz]if Joj:yf M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd kqmfp k"hL{
hf/L eO{ k]mnf kg{ g;sL kqmfp x'g g;s]sf] jf km/f/ /xL cbfntdf pkl:yt gx'g]
AolQmsf xsdf kqmfp k"hL{ hf/L ePsf] k}+tL; lbgsf] ef]lnkN6b]lv lgh cbfntdf
pkl:yt geP;Dd b]xfosf s'/fdf b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ To:tf] AolQm g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/, :yfgLo tx,
;+j}wflgs lgsfo jf s'g} ;/sf/L sfof{no, g]kfn ;/sf/, k|b]z
;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj jf
lgoGq0fdf /x]sf] ;Ël7t ;+:yf, z}lIfs jf k|fl1s ;+:yf jf
cGo s'g} ;fj{hlgs ;+:yfsf] axfnjfnf kbflwsf/L jf sd{rf/L
eP lgh cfkm\gf] kbaf6 :jtM lgnDag ePsf] dflgg]5,
-v_ To:tf] AolQmsf] ;DklQ bkmf %* sf] pkbkmf
-!%_ adf]lhd /f]Ssf ePsf] /x]g5 eg] lghsf] gfddf /x]sf]
crn ;DklQ ;f]xL pkbkmf adf]lhd /f]Ssf /flvg]5,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

58
www.lawcommission.gov.np

-u_ To:tf] AolQmsf] gfddf jf Psn :jfldTjdf /x]sf] pBf]u,


Jofkf/ jf Joj;fo jf cfos/ btf{ ;DaGwL kmd{, pBf]u,
Ohfht kq OToflb gjLs/0f ug'{ kg]{ ePdf gjLs/0f ug]{ sfo{
:jtM d'ntjL /xg]5,
-3_ To:tf] AolQmsf] gfddf /x]sf] lwtf]kqsf] sf/f]af/ :jtM /f]Ssf
x'g]5,
-ª_ To:tf] AolQmn] sfg"g adf]lhd k|fKt ug{ ;Sg] tna, eQf,
pkbfg, lgj[lQe/0f h:tf ;'ljwfx? :jtM /f]Ssf /x]sf] dflgg]5,
-r_ To:tf] AolQmn] k|rlnt sfg"g adf]lhd k]6]06, l8hfOg, 6]«8dfs{,
k|ltlnkL clwsf/ h:tf af}l4s ;DklQaf6 k|fKt ug]{ /f]oN6L
nfe jf ;'ljwf :jtM /f]Ssf /x]sf] dflgg]5,
-5_ To:tf] AolQmsf] gfddf a}Í vftf /x]sf] hfgsf/L eP To:tf]
vftfsf] ;~rfng /f]Ssf /fVg n]vL cfPdf a}Í vftf /f]Ssf
/fVg' kg]{5,
-h_ To:tf] AolQmnfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd gful/stfsf]
k|df0fkq, /fxbfgL jf hUufwgL k|df0fk"hf{ pknAw gu/fpg
n]vL cfPdf ;DalGwt lgsfon] gful/stfsf] k|df0fkq, /fxbfgL
jf hUuf wgL k|df0f k"hf{ pknAw u/fpg x'Fb}g,
-em_ To:tf] AolQm g]kfn aflx/ /x] a;]sf] hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf
jf g]kfn ;/sf/ kIf /x]sf] ;lGw jf k|rlnt sfg"g adf]lhd
;k'b{uL ug{ ;lsg] cj:yf /x]5 eg] To; ;DaGwL sf/afxL /
To:tf] cj:yf gePdf s;"/sf] uDeL/tf x]/L lghnfO{ kqmfp
ug{ s"6g}lts dfWod dfk{mt ;DalGwt d'n's jf ;Da4
cGt//fli6«o ;+:yfnfO{ cg'/f]w ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Joj:yfnfO{ k|efjsf/L agfpg cbfntn] ;DalGwt
clwsf/L jf lgsfonfO{ To;sf] ;"rgf lbg' kg]{5 .

59
www.lawcommission.gov.np

^^= cbfntdf g} Dofb tfd]n ug{ ;lsg] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg s'g} cbfntaf6 b]xfosf AolQmsf gfddf hf/L ePsf] Dofb, kqmfp k"hL{,
;dfx\jfg jf ;"rgf To:tf] AolQmnfO{ b]xfosf] cj:yfdf cbfntdf g} a'emfO{ tfd]n
ug{ ;lsg]5 M–
-s_ ;DalGwt cbfntsf sd{rf/L jf kbflwsf/L eP lgh cbfntdf
xflh/ x'Fbf,
-v_ ;DalGwt cbfntdf csf]{ s'g} d'2fdf tfl/vdf /x]sf] kIf eP
To:tf] tfl/vdf pkl:yt x'Fbf,
-u_ ;DalGwt cbfntdf /x]sf] s'g} d'2fdf s'g} kIfnfO{ k|ltlglwTj
ug]{ jfl/; eP To;/L k|ltlglwTj u/L pkl:yt x'Fbf,
-3_ ;DalGwt cbfntdf sfg"g Joj;fosf] l;nl;nfdf pkl:yt x'g]
sfg"g Joj;foL eP To:tf] Joj;fosf] l;nl;nfdf pkl:yt
x'Fbf, jf
-ª_ ;DalGwt cbfntdf ;fIfLsf] ?kdf pkl:yt ePsf] AolQm eP
;f] x}l;otdf pkl:yt x'Fbf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf AolQmsf gfddf cbfntaf6 hf/L ePsf] Dofb,
kqmfp k"hL{, ;dfx\jfg jf ;"rgf lgh ;DalGwt cbfntdf pkl:yt x'Fbfsf avt
a'emfpg NofPdf lghn] a'lemlng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd a'emfpg NofpFbf To:tf] Dofb, kqmfp k"hL{,

;dfx\jfg jf ;"rgf lghn] a'lemlng OGsf/ u/]df tfd]nbf/n] To:tf] s'/fsf] k|ltj]bg
;DalGwt cbfntdf t'?Gt ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k/]sf] k|ltj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a b]lvPdf To:tf
AolQmn] lghsf] gfddf hf/L ePsf] To:tf] Dofb, kqmfp k"hL{, ;dfx\jfg jf ;"rgf
ga'em];Dd ;DalGwt cbfntn] lghnfO{ jfl/;sf] x}l;otdf k|ltlglwTj ug{, tfl/v
lng, sfg"g Joj;fo ug{ jf ;fIfLsf] x}l;otdf askq ug{ /f]s nufpg] cfb]z
ug]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

60
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b –&
y'g5]s, w/f}6 tyf hdfgt ;DaGwL Joj:yf
^&= cleo'QmnfO{ y'gfdf /fVg] M -!_ b]xfosf] s'g} s;"/sf] cleof]u nfu]sf] cleo'Qm tTsfn
k|fKt k|df0faf6 s;"/bf/ b]lvg] ePdf jf s;"/bf/ xf] eGg] ljZjf; ug]{ s'g} dgfl;a
cfwf/ ePdf cbfntn] To:tf] cleo'QmnfO{ sf/0f v'nfO{ k'k{Ifsf] nflu y'gfdf /fVg]5 M
-s_ hGd s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] s;"/,
-v_ tLg jif{eGbf a9L s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] cg';"rL–! jf
cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/, jf
-u_ v08 -s_ jf -v_ df plNnlvt s;"/sf] pBf]u, b'?T;fxg jf
ck/flws if8oGq u/]sf] jf To:tf] s;"/df dltof/ ePsf]
s;"/ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfg"g adf]lhd s}bsf]
;hfo x'g ;Sg] cleo'QmnfO{ b]xfosf] cj:yfdf cbfntn] k'k{Ifsf] nflu y'gfdf /fVg
;Sg]5 M–

-s_ cleo'Qmn] cbfntdf s;"/ :jLsf/ u/]sf] / d'2fsf] tYo /
k|df0fsf] d"NofÍg ubf{ y'gfdf /fVg dgfl;a b]lvPsf],
-v_ Ps jif{ jf ;f]eGbf a9L ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf] cleof]u
nfu]sf] cleo'Qmsf] g]kfndf :yfoL a;f]af; gePsf] / lghnfO{
y'gfdf g/fv]sf] v08df lgh efUg] / kl5 kqmfp kg]{ ;Defjgf
g/x]sf]df,
-u_ bkmf %* sf] pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ePsf] kqmfp k"hL{
adf]lhd Dofbleq xflh/ geO{ cleo'Qm kqmfp eO{ cfPsf] /
lghn] ph'/L ;fy cbfntdf pkl:yt x'g gcfPsf] s'g}
;Gtf]ifhgs sf/0f b]vfpg g;s]sf]df,
-3_ cleof]u nfUg'eGbf tLg jif{cl3sf] cjlwleq cGo s'g} s;"/sf]
cleof]udf lghn] s}b ;hfo kfpg] 7x/ ePsf]df .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

61
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bz jif{eGbf a9L
s}b ;hfo x'g ;Sg]] s;"/df afx]s cleo'Qm afnaflnsf jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]u
nfuL czQm ePsf] jf ;ft dlxgfeGbf a9LsL ue{jtL dlxnf jf krxQ/ jif{ dflysf]

j[4 ePdf To:tf] cleo'QmnfO{ cbfntn] w/f}6L jf hdfgt lnO{ tfl/vdf 5f]8\g
;Sg]5 .
^*= cleo'Qm;Fu w/f}6 jf hdfgt jf a}Í hdfgt lng] M -!_ bkmf ^& sf] cj:yfdf x'g]df
afx]s s'g} cleo'Qm pk/sf] cleof]u k|dfl0ft x'g] dgfl;a cfwf/ ePdf cbfntn]
lgh;Fu w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt lnO{ tfl/vdf /fVg ;Sg]5 .
t/ a}Í hdfgt ljgf zt{sf] / cbfntn] tf]s] adf]lhdsf] cjlw;Dd
cBfjlws x'g ;Sg] x'g' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt glbg] cleo'QmnfO{
cbfntn] y'gfdf /fVg]5 .
^(= tfl/vdf /fVg' kg]{ M bkmf ^& / bkmf ^* sf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf cleo'Qm
cbfntdf xflh/ ePkl5 lghnfO{ tfl/vdf /fvL d'2fsf] k'k{If ug'{ kg]{5 .
&)= yk w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt dfUg ;lsg] M -!_ s'g} cleo'Qmaf6 lnPsf] w/f}6,
hdfgt jf a}+s hdfgtsf] /sd kl5 ckof{Kt ePsf] b]lvg cfPdf cbfntn] lgh;Fu
yk w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt dfUg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] yk w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt lbg g;s]df
To:tf] cleo'QmnfO{ cbfntn] y'gfdf /fVg ;Sg]5 .
&!= sf/afxLsf] h'g;'s} cj:yfdf klg y'gfdf jf hdfgtdf /fVg ;lsg] M -!_ d'2fsf]
sf/afxL h'g;'s} cj:yfdf k'u]sf] eP tfklg cbfntn] k|df0f a'e\mb} hfFbf cleo'QmnfO{
cj:yf cg';f/ bkmf ^& adf]lhd y'gfdf /fVg jf bkmf ^* adf]lhd lgh;Fu w/f}6,
hdfgt jf a}Í hdfgt dfUg ;Sg]5 / z'?df k'kIf{sf] nflu cleo'QmnfO{ y'gfdf
g/fv]sf] jf lgh;Fu w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt glnPsf] sf/0fn] dfq kl5
lghnfO{ y'gfdf /fVg jf lgh;Fu w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt dfUg cbfntnfO{
jfwf k/]sf] dflgg] 5}g .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

62
www.lawcommission.gov.np

-@_+ bkmf ^& jf bkmf ^* adf]lhd y'gfdf k/]sf] s'g} cleo'Qm s;"/bf/ xf]Og
eGg] k|dfl0ft x'g ;Sg] s'g} dgfl;a cfwf/ k|fKt x'g cfPdf d'2fsf] sf/afxL h'g;'s}
cj:yfdf k'u]sf] eP klg To:tf] ljifodf ;'g'jfO{ u/L cbfntn] lghnfO{ y'gfaf6
5f]8\g] cfb]z lbg ;Sg]5 .
&@= w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgtsf] /sd tf]Sg] cfwf/ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd lng'
kg]{ w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgtsf] /sd tf]Sbf b]xfosf] s'/f ljrf/ u/L dgfl;a
lsl;dn] tf]Sg' k5{ M–
-s_ s;"/sf] k|s[lt / uDeL/tf,
-v_ cleo'Qm jf s;"/bf/sf] cfly{s cj:yf tyf kfl/jfl/s l:ylt,
-u_ cleo'Qm jf s;"/bf/sf] pd]/ / zf/Ll/s l:ylt,
-3_ lghn] klxn] s'g} s;"/df s;"/bf/ 7x/L ;hfo kfPsf] jf
gkfPsf],
-ª_ lghn] Ps} jf/bftdf ljleGg s;"/ u/] jf gu/]sf],
-r_ lghnfO{ ePsf] jf x'g ;Sg] ;hfo / lghn] Joxf]g'{ kg]{
Ifltk"lt{,
-5_ s;"/af6 ;[lht kl/0ffd,
-h_ s;"/df ;flatL eP jf gePsf],
-em_ c;xfo jf czSt AolQm jf ue{jtL jf b'w] afnaflnsf ePsL
dlxnf cleo'Qm /x]sf] .
-@_ o; ;+lxtf cGtu{t s'g} AolQm;Fu dfluPsf] w/f}6, hdfgt jf a}Í
hdfgtsf] /sd 36L jf a9L eO{ dgfl;a gePsf] sf/0f b]vfO{ d'2fsf] s'g} kIfn]
lgj]bg lbPdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] To:tf] ljifodf ;'g'jfO{ u/L To:tf] w/f}6,
hdfgt jf a}Í hdfgt /sd yk 36 ug]{ jf kl/jt{g ug]{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
&#= k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf lgj]bg ug{ ;lsg] M o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] y'g5]s jf

tf]lsPsf] w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgtdf lrQ ga'emg] KfIfn] Ps tx;Dd
k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

63
www.lawcommission.gov.np

t/ hGds}b jf bz jif{ jf ;f]eGbf a9L s}b ;hfo x'g ;Sg] s;"/df ePsf]
y'g5]ssf] cfb]z j]/Lt ePsf] k|Zgdf Ps txeGbf dflysf] k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf
klg lgj]bg lbg ;lsg]5 .
&$= w/f}6, hdfgt jf a}Í hdfgt lnFbf sfuh u/fpg' kg]{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd
s'g} AolQmaf6 w/f}6 lnFbf cbfntaf6 tf]lsPsf] ;do / :yfgdf To:tf] AolQm pkl:yt
gePdf w/f}6 hkmt x'g] zt{ pNn]v u/L cg';"rL–@( adf]lhdsf] 9fFrfdf sfuh
u/fpg' kg]{5 .
-@_ o; ;+lxtf adf]lhd hdfgt jf a}Í hdfgt lnFbf hdfgtsf] /sdsf] cÍ
tf]sL To:tf] adf]lhdsf] ;DklQ hdfgt lng' kg]{5 .
-#_ hdfgt lbg' kg]{ AolQmn] cfk\mgf] ;DklQ hdfgt lbPsf] eP cbfntaf6
tf]lsPsf] ;do / :yfgdf cfk"m pkl:yt gePdf hdfgtsf] /sd hdfgt /x]sf]
To:tf] ;DklQ jf lghsf] c? s'g} ;DklQaf6 c;"n ug]{ zt{ pNn]v u/L lghaf6
cg';"rL–#) adf]lhdsf] 9fFrfdf sfuh u/fpg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu æhdfgtÆ eGgfn] a}Í hdfgtnfO{ ;d]t
;Demg' k5{ .
-$_ o; kl/R5]b adf]lhd hdfgt lbg' kg]{ AolQmsf] nflu c? s;}n] cfk\mgf]
;DklQ hdfgt lbPsf] eP cbfntaf6 tf]lsPsf] ;do / :yfgdf lghnfO{ pkl:yt
gu/fPdf hdfgtsf] /sd To:tf] hdfgt /x]sf] ;DklQ jf cfk\mgf] c? s'g} ;DklQaf6
c;"n ug{ lghsf] d~h'/L /x]sf] Joxf]/f ;lxtsf] zt{ u/fO{ To:tf] AolQm;Fu cg';"rL–
#! adf]lhdsf] 9fFrfdf sfuh u/fpg' kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd hdfgt lbOPsf] ;DklQsf] d"No kl5 s'g} sf/0fjz
36\g uPdf To:tf] hdfgt lbg] AolQmn] To:tf] 36]sf] d"No a/fa/sf] ;DklQ cbfnt
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
&%= w/f}6L hkmt x'g] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd w/f}6 /fVg] AolQm cbfnt ;dIf
tf]lsPsf] tf/]vdf pkl:yt gePdf lghn] /fv]sf] w/f}6L hkmt x'g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

64
www.lawcommission.gov.np

-@_ o; kl/R5]b adf]lhd /flvPsf] w/f}6L crn ;DklQ /x]5 eg] To:tf]
AolQmn] a'emfpg' kg]{ /sd a/fa/sf] ;DklQ laqmL jf c;"n u/L c? ;DklQ lghnfO{
lkmtf{ ug{' kg]{5 .
&^= w/f}6 lkmtf{ / hdfgt k'ms'jf x'g ;Sg] M -!_ cbfntdf bfo/ ePsf] d'2fdf o;
kl/R5]b adf]lhd cleo'QmnfO{ y'gfdf /fVg] cfb]z ePdf y'gfdf /fVg'cl3 lghn]
/fv]sf] w/f}6 jf hdfgt k'msjf ul/lbg' kg]{5 .
-@_ cbfntn] s'g} d'2fsf] l;nl;nfdf s'g} cleo'Qmaf6 lnPsf] w/f}6L jf
hdfgt To:tf] d'2fsf] clGtd lg0f{o x'Fbf cleo'Qmn] ;kmfO{ kfPdf o; kl/R5]bdf
cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s lghnfO{ t'?Gt lkmtf{ jf k'ms'jf u/L lbg' kg]{5 .
&&= vf; cjlwleq d'2f k}m;nf gePdf y'gfaf6 5f]8\g ;lsg] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd
k'k{Ifsf] nflu y'gfdf /flvPsf] s'g} cleo'Qmsf] ;DaGwdf k|df0f a'e\mg klxnf] k6s
tfl/v tf]lsPsf] ldltn] Ps jif{leq d'2fsf] lsgf/f x'g g;s]df To:tf] cleo'QmnfO{
y'gfdf /flvPsf]] eP w/f}6L jf hdfgt lnO{ d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ ;lsg]5 M
t/–
-s_ hGds}b jf bz jif{ jf ;f]eGbf a9L s}bsf] ;hfo x'g] s'g}
s;"/sf] cleof]u nfu]sf] s'g} cleo'Qm bkmf ^& adf]lhd y'gfdf
k/]sf] /x]5 eg] lghsf] ;DaGwdf of] bkmf nfu" x'g]
5}g .
-v_ k6s] s;"/bf/nfO{ cbfntn] dgfl;a ;De]mdf y'gfd} /fvL
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
-@_ s'g} cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} cleo'QmnfO{ 5f8\g cfb]z
lbPsf]df To;/L 5f8\g] cfb]z lbPsf] tLg lbgleq k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntnfO{ To;sf]
hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
&*= y'gfdf /fVg ;lsg] clwstd cjlw M o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg cleo'QmnfO{ lgh pk/ nufOPsf] cleof]u k|dfl0ft ePdf x'g ;Sg] clwstd
s}bsf] ;hfosf] cjlweGbf a9L cjlw;Dd y'gfdf /flvg] 5}g .
&(= cfb]z krf{ v8f ug'{ kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd s'g} cleo'QmnfO{ y'gfdf /fVbf,
y'gfdf /flvPsf] cleo'QmnfO{ 5f]8\bf jf s'g} cleo'Qm;Fu w/f}6 jf hdfgt lnFbf jf

65
www.lawcommission.gov.np

yk36 jf kl/jt{g ubf{ jf bkmf && adf]lhd y'gfaf6 5f8\bf cbfntn] sf/0f
;lxtsf] cfb]z krf{ v8f ug'{ kg]{5 .

*)= y'g'jf k"hL{ lbg' kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd s'g} JolQmnfO{ y'gfdf /fVbf To;sf]
sfg"gL cfwf/ / sf/0f v'nfO{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cg';"rL–#@ adf]lhdsf]
9fFrfdf y'g'jf k"hL{ lbO{ y'gfdf /fVg' kg]{5 .
kl/R5]b – *
tfl/v ;DaGwL Joj:yf
*!= sf/0f v'nfO{ tfl/v tf]Sg] M -!_ cbfntn] tfl/v tf]Sbf d'2fsf kIfx?sf] pkl:yltdf
ug'{ kg]{ k|To]s sfd v'nfO{ tf]Sg' kg]{5 / k|To]s tfl/vsf lbg ;Dkfbg x'g] sfd
tfl/v krf{df v'nfpg' kg]{5 .
-@_ tfl/v tf]lsPsf] lbg pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] sfd ;Dkfbg x'g'
kg]{5 .
t/ tf]lsPsf] tfl/vdf s'g} sf/0fa; tf]lsPsf] sfd x'g g;s]df To;sf]] sf/0f
v'nfO{ cfb]z krf{ v8f u/L csf]{ tfl/v tf]Sg ;lsg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/ jfbL jf k|ltjfbL ePsf] d'2fdf cbfntn] pkbkmf -!_
adf]lhd d'2fsf] ;'g'jfO{ jf sf/afxLsf] nflu tfl/v tf]lsPsf] ;"rgf ;DalGwt
;/sf/L jlsnsf] sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
*@= tfl/v lstfa / tfl/v e/kfO{ M -!_ cbfntn] cg';"rL–## adf]lhdsf] 9fFrfdf Pp6f
jf cfjZostf cg';f/ d'2fsf] k|To]s kmfF6sf] nflu 5'§f 5'§} tfl/v lstfa v8f u/L
/fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ul/Psf] tfl/v lstfadf s'g k|of]hgsf] nflu
slxn]sf] tfl/v tf]lsPsf] xf] To:tf] Joxf]/f hgfO{ ;DalGwt sd{rf/Ln] ;xL5fk ug'{
kg]{5 / d'2fdf pkl:yt kIfx?sf] ;xL5fk u/fO{ cg';"rL–#$ adf]lhdsf] tfl/v
e/kfO{ v8f u/L ldl;n ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/vsf lbg s'g} kIf cbfntdf pkl:yt
gePdf ;DalGwt sd{rf/Ln] To:tf] s'/f tfl/v e/kfO{df hgfO{ ;xL5fk ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

66
www.lawcommission.gov.np

-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/ jfbL
ePsf] d'2fdf g]kfn ;/sf/ tfl/vdf a:g' kg]{ 5}g .
*#= tfl/v krf{ M -!_ cbfntn] k|To]s d'2fsf] kIfx?nfO{ cg';"rL–#% adf]lhdsf] 9fFrfdf
tfl/v krf{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] tfl/v krf{df s'g k|of]hgsf] nflu slxn]sf] tfl/v
tf]lsPsf] xf] To:tf] s'/f hgfO{ ;DalGwt sd{rf/Ln] ;xL5fk ug'{ kg]{5 .
*$= tfl/v tf]Sbf kIfx?nfO{ ;'ljwf x'g] lsl;dn] tf]Sg' kg]{ M -!_ d'2fdf s'g} k|of]hgsf]
nflu tfl/v tf]Sbf oyf;Dej d'2fsf kIfx?sf] ;'ljwf / tf]lsPsf] sfd x'g ;Sg] jf
g;Sg] s'/fnfO{ ljrf/ u/L tf]Sg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tfl/v tf]Sbf d'2fsf] sf/afxLsf] ;DaGWfdf tf]lsPsf]
sfo{tflnsf cg';f/ tf]Sg' kg]{5 .
*%= tf]lsPsf] tfl/vsf lbg pkl:yt x'g'kg]{ M -!_ cbfntaf6 s'g} sfdsf nflu pkl:yt
x'g tfl/v tf]lsPsf]df tf]lsPsf] tfl/vsf lbg cleo'Qm jf k|ltjfbL cbfntdf
pkl:yt x'g' kg]{5 .

t/ tf]lsPsf] tfl/vsf lbg sfa"aflx/sf] kl/l:ylt pTkGg eO{ cbfntdf
pkl:yt x'g g;s]sf] sf/0f b]vfO{ d'2fsf s'g} kIfn] lgj]bg lbPdf / To:tf] Joxf]/f
dgfl;a b]lvPdf cbfntn] a9Ldf b'O{ k6s;Dd PSsfO{; lbg;Ddsf] u'h|]sf] tfl/v
yfldlbg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/vsf] lbg pkl:yt x'g' kg]{ AolQm s'g}
Joxf]/fn] y'lgPsf] jf s}b k/]sf] /x]5 eg] cfk"m y'gf jf s}bdf k/]sf] sf/fuf/ dfkm{t
To:tf] s'/fsf] ;"rgf ;DalGwt cbfntdf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;"rgf lbPsf]df To;/L y'gf jf s}bdf /x]sf] cjlwe/
To:tf] AolQmn] tfl/v u'hf/]sf] dflgg] 5}g .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd y'lgPsf] jf s}b k/]sf] AolQmn] To;sf] ;"rgf
cbfntnfO{ lbPdf cbfntn] k'k{Ifsf avt lghnfO{ pkl:yt u/fpg ;DalGwt
sf/fuf/nfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

67
www.lawcommission.gov.np

*^= tfl/vsf] lbg d'2fsf kIf cg'kl:yt ePdf To;sf] kl/0ffd M -!_ d'2fsf] s'g} kIf
tf]lsPsf] tfl/vsf] lbg jfbL xflh/ gePdf cbfntn] lghn] bkmf *% sf] pkbkmf -!_
sf] k|ltaGwfTds jfSof+z adf]lhd ydfpg] Dofbsf] lx;fj u/L csf]{ tfl/v tf]Sg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] csf]{ tfl/vsf] lbg jf ;f]eGbf cufj}
d'2fsf] kIf pkl:yt eO{ sfa" aflx/sf] s'g} kl/l:ylt k/]sf]n] cl3Nnf] tfl/vdf

pkl:yt x'g g;s]sf] s'g} dgfl;a sf/0f b]vfO{ ============ lgj]bg lbPdf cbfntn]
lghsf] tfl/v yfdL sfg"g adf]lhd d'2fsf] lsgf/f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] csf]{ tfl/vsf] lbg d'2fsf] kIf cbfntdf
pkl:yt gePdf ;d]t cbfntn] ldl;n ;fd]n /x]sf k|df0faf6 k|ltjfbLn] jfbLsf]
bfaL k"/} jf cf+lzs ?kdf :jLsf/ u/]sf] b]lvg cfPdf jf 7x/]df To:tf] xb;Dd
OG;fkm ug]{ u/L / :jLsf/ gu/]sf] jf :jLsf/ u/]sf] g7x/]sf]df To:tf] xb;Dd vf/]h
ug]{ u/L d'2fsf] lsgf/f ug'{ kg]{5 .
t/ jfbL xflh/ /x]sf] / k|ltjfbL xflh/ g/x]sf] cj:yfdf jfbL k|ltjfbLsf] hf]
a'e\mg' kg]{ k|df0f a'emL 7x/] adf]lhd d'2fsf] k}m;nf ug'{ kg]{5 .
-$_ o; ;+lxtf adf]lhd cbfntdf aofg jf k|ltpQ/kq lbO;s]kl5 tf]lsPsf]
tfl/vdf cleo'Qm jf k|ltjfbL cbfntdf pkl:yt geP klg cbfntn] sfg"g adf]lhd
d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ ;Sg]5 .
*&= kqmfp k"hL{ hf/L ug{ / ;DklQ /f]Ssf /fVg ;lsg] M -!_ bkmf *^ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} cleo'Qm klxn] tf]lsPsf] tfl/vdf cg'kl:yt /x]5 / lghnfO{
kqmfp u/L cbfntdf pkl:yt u/fpg kg]{ cbfntnfO{ nfu]df bkmf %* adf]lhd
kqmfp k"hL{ hf/L u/L To:tf] cleo'QmnfO{ kqmfp ug{ / To:tf] cleo'Qmsf] ;DklQ
/f]Ssf ug{ ;d]t cbfntn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z lbPsf]df To:tf] cfb]z adff]lhd ;DalGwt
k|x/L sd{rf/Ln] cleo'QmnfO{ kqmfp ug{ / ;DalGwt dfnkf]t sfof{no jf cGo lgsfo
jf ;+:yfn] cleo'Qmsf] ;DklQ /f]Ssf /fVg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

68
www.lawcommission.gov.np

**= k|df0f a'lem;s]kl5 tfl/vdf ga;] klg x'g] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg k|df0f a'lem;s]kl5 s'g} kIf tfl/vdf a:g grfx]df lghn]
To;sf] cg'dltsf] nflu cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df cbfntn] lghnfO{ tfl/vdf /fVg
cfjZos gb]lvP lghsf] tfl/v 6'6fOlbg ;Sg]5 .
kl/R5]b–(
jfl/; ;DaGwL Joj:yf
*(= jfl/; lgo'Qm x'g ;Sg] M -!_ d'2fsf] s'g} kIf ph'/L, k'g/fj]bgkq jf k|ltpQ/kq lbg,
k|df0f k]z ug{, k}m;nf adf]lhd lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} s'/f e/fO{ lng jf d'2f
;DaGwL cGo s'g} cfjZos sfd sf/afxL ug{ cfk"m pkl:yt x'g g;Sg] ePdf To;sf]
sf/0f v'nfO{ To:tf] kIfn] cfk\mgf] tkm{af6 jfl/; lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df hg;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf jfl/;
lgo'Qm ug{ ;lsg] 5}g M –
-s_ cg';"rL–! / cg';"rL–@ cGtu{tsf] s;"/ ;DaGwL d'2f ePdf,
-v_ o; ;+lxtf adf]lhd aofg lbg' kg]{ cj:yfsf] cleo'Qm
cbfntdf cfk}m pkl:yt e} aofg lbg' kg]{ ePdf,
-u_ o; ;+lxtf adf]lhd k'k{Ifsf nflu y'gfdf j:g' kg]{ jf w/f}6L jf
hdfgt dfu ePsf] cj:yfdf To:tf] w/f}6L jf hdfgt lbg
g;sL y'gfdf j;]sf] AolQm ePdf,
-3_ jfl/; /x]sf] jf /fVg kfpg] cj:yf ePklg s'g} dgfl;a sf/0f
eO{ cbfntn] d'2fsf] kIfnfO{ cfk+}m cbfntdf pkl:yt x'g
cfb]z lbPdf,
-ª_ y'gfdf /x]sf] jf klxn] g} w/f}6 jf hdfgt lbO;s]sf]df afx]s
ljb]zL gful/s jf gful/stfsf] 7]ufgf gePsf] JolStn] d'2fsf]
k}m;nf x'Fbf sfg"g adf]lhd cfk"mnfO{ x'g ;Sg] ;hfo a/fa/sf]
/sd w/f}6L g/fv]df jf To; afkt hdfgt glbPdf,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

69
www.lawcommission.gov.np

-r_ cbfntsf] cfb]z adf]lhd nfu]sf] b08, hl/afgf, bzf}+b, la;f}Fb


glt/L afFsL /x]sf] ePdf, jf
-5_ cbfntn] s'g} dgfl;a sf/0f b]vfO{ jfl/; /fVg gkfpg] egL
cfb]z lbPsf]df .
-#_ s;}n] pkbkmf -@_ k|lts"n x'g] u/L jfl/; lbPsf]df cbfntn] To:tf] jfl/;
ab/ ug]{5 .
-$_ b]xfosf] of]Uotf k'u]sf] AolQm jfl/; x'g ;Sg]5 M–
-s_ k|rlnt sfg"g adf]lhd s/f/ ug{ of]Uo,
-v_ lst]{, hfn;fhL, e|i6frf/ jf g}lts ktg b]lvg] cGo kmf}hbf/L
s;"/df ;hfo gkfPsf],
t/ d'2fsf] s'g} kIfn] cfk\mgf] Psf3/;Fusf] s'g}
gft]bf/nfO{ jfl/; lgo'Qm ug{ o; v08df pNn]v ePsf] s'g}
s'/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-u_ k}m;nf adf]lhd ;/sf/L lauf], k}m;nf sfof{Gjog u/] afkt
cbfntnfO{ ltg'{ kg]{ s'g} b:t"/, cbfntL z'Ns jf s'g} b08 jf
hl/afgf ltg{ afFsL g/x]sf] .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd jfl/; lgo'Qm ubf{ b]xfosf] s'/fx? pNn]v u/L
cg';"rL–#^ adf]lhdsf] 9fFrfdf jf/];gfdf n]vL lgo'Qm ug'{ kg]{5 M–
-s_ d'2fsf] ljifo,
-v_ jfl/; x'g] JolStsf] k"/f gfd, y/, 6f]n ;lxtsf] 7]ufgf / pd]/,
gful/stf gDa/ / gful/stf lnPsf] lhNnf,
-u_ jfl/; x'g] AolQmdf pkbkmf -$_ adf]lhdsf] s'g} cof]Uotf 5}g
eGg] s'/f,
-3_ cbfntsf] cfb]z adf]lhd s'g} b08, hl/afgf, bzf}b / la;f}Fb
afFsL g/x]sf] s'/f,
-ª_ lghn] clVtof/ kfPsf] sfd .
-^_ jf/];gfdfsf] lnvt tof/ ubf{ sDtLdf b'O{ hgf ;fIfL /fVg' kg]{5 .

70
www.lawcommission.gov.np

-&_ jf/];gfdfsf] lnvtdf jfl/; lgo'lQm ug]{ kIf / ;fIfLx?n] ;xL5fk ug'{
kg]{5 .
()= Ps};fy PseGbf a9L JolQmsf] jfl/; x'g ;Sg] M Pp6} JolQm Ps} ;fy PseGbf a9L
JolQmx?sf] jfl/; x'g ;Sg]5 .
t/ s'g} d'2fdf Pp6f kIfsf] jfl/; ePsf] JolQm ;f]xL d'2f jf ;f]xL d'2f;Fu
;DalGwt d'2fdf lghsf] ljkIfLsf] jfl/; x'g ;Sg] 5}g .
(!= kIf jfl/; x'g ;Sg] M s'g} d'2fdf PseGbf a9L jfbL jf k|ltjfbL ePsf]df To:tf
AolQmx?dWo] s'g} AolQmnfO{ jfl/; lgo'Qm ug{ ;lsg]5 .
t/ Ps kIfsf] jfl/; ;f]xL d'2fdf ljkIfLsf]] jfl/; x'g ;Sg] 5}g .
(@= jfl/;sf] clwsf/ / st{Jo M -!_ jfl/;n] cfk"mnfO{ lgo'Qm ug]{ kIfsf] tkm{af6
jf/];gfdfdf n]lvP adf]lhdsf] ;a} sfd ug{ ;Sg]5 .
-@_ jfl/; lgo'Qm ug]{ AolQmnfO{ g} pkl:yt u/fpg cbfntaf6 cfb]z ePdf
jfl/;n] To:tf] AolQmnfO{ cbfntdf pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;DalGwt AolQm pkl:yt gePdf To:tf] AolQmsf]
jfl/; cbfntn] ab/ ug{ ;Sg]5 .
(#= jfl/; ab/ ug{ ;lsg] M -!_ jfl/; lgo'Qm ug]{ kIfn] rfx]df h'g;'s} avt cfk"mn]
lbPsf] jf/];gfdf ab/ u/L cfk}mn] d'2f ;sf/ ug{ jf csf]{ AolQmnfO{ jfl/; lgo'Qm
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jf/];gfdf ab/ u/L cfk\mgf] d'2f cfk}mFn] ;sf/ u/]df
;DalGwt kIfn] To;sf] hfgsf/L cbfntnfO{ lgj]bg dfk{mt lbg' kg]{5 .
($= jfl/;nfO{ kqmfp gul/g] M d'2fsf] k}m;nf x'Fbf kIfnfO{ ePsf] ;hfo jf kIfn] Joxf]g'{
kg]{ bfloTjsf] ;DaGWfdf jfl/;nfO{ kqmfp ul/g] 5}g .
(%= jfl/; lgo'Qm ug{ cg'dlt lbg ;lsg] ljz]if Joj:yf M -!_ bkmf *( sf] pkbkmf -@_
sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf cj:yfsf] AolQmn] ;f]xL
Joxf]/f v'nfO{ jfl/; lgo'Qm ug{ cg'dltsf] nflu cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 M–
-s_ tLg jif{ jf tLg jif{eGbf 36Lsf] s}b ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf]
cleof]u nfu]sf] cleo'Qm y'gfdf a;]sf] /x]g5 / sfa" aflx/sf]

71
www.lawcommission.gov.np

kl/l:yltn] tf]lsPsf] tfl/vdf pkl:yt x'g g;Sg] cj:yf


;[hgf ePdf,
-v_ kfFr jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] s;"/sf] cleof]u nfu]sf]
dlxnf ;'Ts]/L ePsf] jf cGo s'g} sf/0fn] ubf{ tf]lsPsf]
tfl/vdf cbfntdf pkl:yt x'g g;Sg] ePdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df / To:tf] lgj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a
b]lvPdf o; kl/R5]bsf cGo Joj:yfx?sf] cwLgdf /xL cbfntn] sf/0f v'nfO{
lghnfO{ cjlw tf]sL jf gtf]sL jfl/; /fVg cg'dlt lbg ;Sg]5 .
kl/R5]b – !)
d'2fsf] :yfgfGt/0f / d'ntjL ;DaGwL Joj:yf
(^= d'2f ;fg{ ;Sg] M -!_ ;jf{]Rr cbfntn] g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f !#$ sf] pkwf/f -!_
adf]lhdsf] cj:yfdf s'g} pRr cbfntdf ljrf/fwLg d'2f ;jf{]Rr cbfntdf lemsfO{
sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;jf{]Rr cbfntn] g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f !#$ sf] pkwf/f -@_
adf]lhdsf] cj:yfdf Ps pRr cbfntdf ljrf/fwLg d'2f csf]{ pRr cbfntdf ;f/L
To:tf] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-#_ pRr cbfntn] g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f !$% sf] pkwf/f -@_ adf]lhdsf]
cj:yfdf cfˆgf] dftxtsf] Ps lhNnf cbfntdf ljrf/fwLg /x]sf] d'2f dftxtsf]
csf]{ lhNnf cbfntdf ;f/L ;'g'jfO{ ug{] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdsf] d'2f ;fg{] cj:yf ljBdfg eP jf gePsf]
ljifosf] lg0f{o d'2fsf ;DalGwt kIfsf] lgj]bg jf cbfntsf] lg/LIf0f jf k|ltj]bgaf6
k|fKt ePsf] hfgsf/Laf6 ul/g]5 .
-%_ s'g} cbfntdf bfo/ /x]sf] s'g} d'2f o; ;+lxtf adf]lhd To:tf] cbfntsf]
GofofwLzn] x]g{ gx'g] s'g} sf/0f ePdf ;DalGwt cbfntn] To:tf] s'/f pNn]v u/L
k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 / To; adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePdf
k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] kIfx?sf] ;'ljwfnfO{ ;d]t ljrf/ u/L To:tf] d'2f cfk\mgf]
k|fb]lzs clwsf/ If]qsf] ;dfg txsf] csf]{ cbfntdf ;fg{ ;Sg]5 .

72
www.lawcommission.gov.np

-^_ pkbkmf -@_ adf]lhd cfb]z ePsf]df To:tf] cbfntn] ;jf]{Rr cbfntsf]
cfb]z adf]lhd To:tf] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ jf lsgf/f ug]{5 .
-&_ pkbkmf -@_, -#_ jf -%_ adf]lhd csf]{ cbfntaf6 d'2fsf] lsgf/f eP klg
To:tf] cbfntn] u/]sf] km};nf pk/ z'?df lkm/fbkq btf{ ePsf] cbfntsf] k'g/fj]bg
;'Gg] cbfntdf g} k'g/fj]bg nfUg]5 .
(&= d'2f d'ntjL /fVg ;lsg] M -!_ leGg leGg cbfntdf bfo/ /x]sf leGg leGg
d'2fx?dWo] Pp6fsf] lsgf/f geO{ csf]{sf] lsgf/f x'g g;Sg] jf ug{ gx'g] jf Pp6f
d'2fsf] lg0f{oaf6 csf]{ d'2fsf] lg0f{odf tflTjs c;/ kg]{ s'g} dgfl;a sf/0f b]vfO{
To:tf d'2fsf] s'g} kIfn] ;DalGwt cbfntdf lgj]bg lbPdf jf d'2fsf] sf/afxLsf]
l;nl;nfdf cbfntn] :jo+ To:tf] s'/f dx;'; u/]df cbfntn] sf/0f v'nfO{ To:tf]
d'2f d'ntjL /fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ s'g} cbfntn] To:tf] cbfntdf bfo/ /x]sf] s'g} d'2f pkbkmf -!_ adf]lhd
d'ntjL /fVg] cfb]z lbPsf]df To:tf] s'/f kIfx?nfO{ lnlvt ?kdf ;"lrt u/L d'2fsf]
;a} sf/afxL :ylut ug'{ kg]{5 / csf]{ d'2f bfo/ /x]sf] ;DalGwt cbfntnfO{ ;d]t
To:tf] s'/fsf] ;"rgf lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePkl5 ;DalGwt cbfntn] To:tf]
cbfntdf bfo/ /x]sf] ;DalGwt d'2fsf] lsgf/f u/]kl5 tL; lbgleq k}m;nfsf] Ps
k|lt gSsn ;+nUg u/L d'2f d'ntjL /x]sf] cbfntnfO{ To:tf] s'/f ;"lrt ug'{ kg]{5 /
;"rgf kfPkl5 d'2f d'ntjL /x]sf] cbfntn] tfl/v tf]sL d'2fsf] kIfx?nfO{ lnlvt
;"rgf lbO{ d'ntjL hufO{ sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .

-#s_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg csf]{ cbfntdf
ljrf/fwLg /x]sf] d'2fsf] lg0f{o ePsf] hfgsf/L k|fKt ePdf jf d'2f d'ntaL /fvL
/fVg' kg]{ s'g} sf/0f gb]lvPdf cbfntn] d'ntaL /x]sf] d'2f t'?Gt hufO{ sf/afxL ug{'
kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf kIfx? pkbkmf -
#_ adf]lhdsf] d'2fsf] klg kIf eP lghx?nfO{ d'ntjL /x]sf] d'2f ePsf] cbfntdf
kGw| lbgleq xflh/ x'g hfg' egL d'2fdf lg0f{o ug]{ cbfntn] cfb]z lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

73
www.lawcommission.gov.np

-%_ b'O{ leGgleGg cbfntdf bfo/ /x]sf d'2fx?dWo] s'g d'2f d'ntjL /fVg]
eGg] s'/fdf b'O{ cbfntsf] /fo km/s ePdf b'j} cbfntn] k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf
cfkm\gf] k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] cj:yfdf d'2fsf kIfn] klg ;DalGwt k'g/fj]bg
;'Gg] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd k|ltj]bg k7fPsf]df jf pkbkmf -^_ adf]lhd kIfsf]

lgj]bg k/]sf]df To:tf] d'2fsf ;DaGwdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] Ps dlxgfleq
pko'Qm cfb]z ug]{5 / To:tf] cfb]z adf]lhd ;DalGwt cbfntn] d'2fsf] sf/afxL
ug]{5 .

-*_ pkbkmf -%_ adf]lhd leGg /fo ePsf b'O{ cbfntsf] k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfnt Pp6} geO{ leGg leGg ePdf To:tf] ljifosf] k|ltj]bg ;jf]{Rr cbfntdf k]z
ug'{ kg]{5 . o;/L k]z ePsf] ljifodf ;jf]{Rr cbfntn] tLg dlxgfleq pko'Qm cfb]z
ug]{5 / ;DalGwt cbfntn] To:tf] cfb]z adf]lhd d'2fsf] sf/afxL ug'{ kg]{5 .
-(_ o; bkmf adf]lhd d'2f d'ntjL /fVg] jf /fVg nufpg] cfb]z lbg'eGbf
cl3 cbfntn] dgfl;a ;De]mdf ;DalGwt kIfnfO{ ;"rgf lbO{ ;'g'jfO{ u/fpg ;Sg]5 .
(*= cleo'Qm pkl:yt gePsf]df d'2f d'ntjL /fVg] M -!_ bkmf %& adf]lhd kqmfp k"hL{
hf/L ePsf] cleo'Qm kqmfp k"hL{ hf/L ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq klg cbfntdf
pkl:yt gePdf jf lghnfO{ pkl:yt u/fpg g;lsPdf cbfntn] lghsf] xsdf d'2f
d'ntjL /fvL To:tf] d'2fdf ;+nUg cGo cleo'Qmx?sf] xsdf k|df0f a'emL d'2fsf]
lsgf/f ug'{ kg]{5 .
t/,
-s_ cbfntdf aofg jf k|ltpQ/ lbO;s]kl5 cg'kl:yt /x]sf]]
cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] xsdf d'2f d'ntjL /flvg] 5}g / jfbL
k|ltjfbLn]] k]z u/]sf] ;j'b k|df0f / cbfntn] dgfl;a ;De]msf]
cGo k|df0f a'emL d'2fsf] lsgf/f ug'{ kg]{5,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

74
www.lawcommission.gov.np

-v_ tLg jif{ jf tLg jif{eGbf 36L s}bsf] ;hfo x'g] d'2fdf
cbfntdf xflh/ gePsf] cleo'Qm jf k|ltjfbLx?sf] xsdf
;d]t 7x/] adf]lhd k}m;nf ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} d'2f d'ntjL /xg] ePdf cbfntn] d'2f
d'ntaL /x]sf k|ltjfbLx?sf] xsdf d'2fsf] sf/afxL :yug ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd d'2f d'ntjL /x]sf]df d'2fsf] lsgf/f ug'{eGbf cufl8
cleo'Qm cbfntdf pkl:yt ePdf jf u/fOPdf cbfntn] d'ntjL hufO{
ph'/jfnfnfO{ To:tf] s'/fsf] ;"rgf lbO{ d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd d'2f d'ntjL /x]sf] ldltn] tLg jif{sf] cjlwleq
cleo'Qm cbfntdf pkl:yt ePg jf u/fOPg eg] cbfntn] To:tf] cleo'Qmsf]
;DaGwdf d'ntjL /x]sf] d'2f hufO{ sf/afxL / lsgf/f ug'{ kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd d'2f d'ntaL /xg ;Sg] cjlw;Dd klg cleo'Qm
cbfntdf pkl:yt gePdf bkmf %* sf] pkbkmf -!%_ adf]lhd /f]Ssf ePsf] lghsf]
xssf] ;DklQ d'2f km};nf x'Fbf lgh s;"/bf/ 7x/]df sfg"g adf]lhd lnnfd laqmL u/L
k|fKt ePsf] /sddWo] lghnfO{ km};nf adf]lhd nfu]sf] b08, hl/afgf, lauf] jf
Ifltk"lt{ afktsf] /sd c;"n pk/ ul/g]5 / afFsL /sd lghn] lkmtf{ dfu ug{ cfPsf]
avt lkmtf{ lbg' kg]{5 .
-^_ d'2fsf] lsgf/f x'g'eGbf klxn] g} cleo'Qm cbfntdf pkl:yt ePsf] jf
u/fOPsf] / lghn] cfk\mgf] lj?4 d'2f rn]sf] s'/f yfx} gkfPsf]n] pkl:yt x'g g;s]sf]
egL cbfntnfO{ ljZjf; x'g] s'g} k|df0f k]z u/]df cbfntn] b]xfo ad]flhdsf] vr{x?
s6fO{ jf c;'n u/L /f]Ssf /x]sf] ;DklQ lghnfO{ k'ms'jf ug]{ cfb]z lbg' kg]{5 M–
-s_ ;DklQ laqmL eO{ g;s]sf]df To:tf] ;DklQ /f]Ssf /fVbf nfu]sf]
vr{,
-v_ cbfntdf pkl:yt x'g lghsf gfddf jf d'2fsf] sf/afxL
;DaGwL s'g} ljifodf lghsf] xsdf ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg
ubf{ nfu]sf] vr{ .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

75
www.lawcommission.gov.np

-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Pp6f cbfntdf bfo/
ePsf] d'2f d'ntjL /x]sf]df ;f]xL cbfnt jf cGo s'g} cbfntdf bfo/ ePsf] csf]{
s'g} d'2fdf cleo'Qm jfbL jf k|ltjfbLsf] x}l;otdf pkl:yt ePsf] eGg] k|ltj]bg jf
hfgsf/L k|fKt ePdf To:tf] d'2f d'ntjL /x]sf] dflgg] 5}g / cbfntn] To:tf] d'2fsf]
sf/afxL cufl8 a9fpgsf] nflu To:tf] cleo'QmnfO{ cbfntdf pkl:yt x'g] cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] cfb]z adf]lhd cleo'Qm pkl:yt geP tfklg
To:tf] d'2f hufO{ sf/afxL / lsgf/f ug{ ;lsg]5 .

kl/R5]b – !!
k|df0f k/LIf0f ;DaGwL Joj:yf
((= k|df0f k]z ug{' kg]{ M -!_ jfbLn] ph'/Ldf, cleo'Stn] aofgdf / k|ltjfbLn]
k|ltpQ/kqdf cfk\mgf ;a} ;fIfL, lnvt / b;L k|df0f v'nfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v'nfPsf] lnvt jf b;L k|df0fsf] k|s[ltaf6 cfk"m;Fu
/xg' kg]{ jf cfk"mn] k|fKt ug{ ;Sg] lnvt jf b;L k|df0f jfbLn]] ph'/Lsf ;fy,
k|ltjfbLn] k|ltpQ/kqsf ;fy / cleo'Qmn] aofg ubf{sf avt k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s'/fdf
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cleo'Qmn] aofg ubf{ jf k|ltjfbLn] k|ltpQ/kq lbFbf tTsfn
k]z ug{ g;lsg] s'g} lnvt jf b;L k|df0f k]z ug]{ csf]{ tfl/v
tf]sL kfpF egL cg'/f]w u/]df cbfntn] a9Ldf Ps
dlxgf;Ddsf] csf]{ tfl/v tf]Sg ;Sg]5,
-v_ bkmf !)$ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd sLt]{ jf hfn;fhL ;DaGwL
k|df0f a'e\mg] s'/fsf] xsdf ;f]xL bkmf adf]lhd x'g]5,
-u_ d'2fsf] k'k{If x'Fbfsf avt s'g} gofF tYosf] ;dy{g jf v08g
ug{ s'g} yk k|df0f k]z ug'{ kg]{ cj:yf ePdf cbfntsf]
cg'dlt lnO{ ;DalGwt kIfn] yk k|df0f k]z ug{ ;Sg]5 .

76
www.lawcommission.gov.np

-$_ d'2fsf] s'g} kIfn] pkbkmf -@_ adf]lhd s'g} lnvt k|df0f k]z ubf{ To:tf]
lnvtsf] gSsn ljkIfLsf] ;ª\VofeGbf Ps k|lt a9L k]z ug'{ kg]{5 .
t/ cg';"rL–! / cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fdf eg] To:tf]
lnvtsf] gSsn k]z ug'{ kg]{ 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ægSsnÆ eGgfn] lnvtsf] kmf]6f]skL jf cGo
s'g} 5fofFk|lt ;Demg' k5{ .
!))= ;Ssn lnvt lkmtf{ lbg' kg]{ M -!_ bkmf (( sf] pkbkmf -@_ adf]lhd s'g} lnvt
cbfntdf k]z ePsf]df cbfntn] cfkm\gf] sd{rf/LnfO{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -$_
adf]lhd k]z ePsf] gSsn k|lt ;Ssn lnvt adf]lhdsf] eP jf gePsf] ?h' ug{
nufpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ?h' ug]{ sd{rf/Ln] ?h' u/L ;s]kl5 To:tf] gSsnsf]
k|To]s kfgfdf ;Ssn adf]lhd gSsn b'?:t 5 egL n]vL ldlt v'n]sf] b:tvt u/L
To:tf] lnvt k]z ug]{ kIfsf] ;d]t ;xL5fk u/fO{ cbfntsf] 5fk nufO{ k|dfl0ft ug'{
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|dfl0ft ePkl5 To:tf] sd{rf/Ln] To:tf] ;Ssn
lnvtsf] kL7df cbfntsf] 5fk nufO{ ldlt v'n]sf] b:tvt u/L To:tf] lnvt k]z
ug]{ kIfnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lkmtf{ lbPsf] ;Ssn lnvt cbfntn] rfx]df
cfjZostf cg';f/ k'gM k]z ug{ ;DalGwt kIfnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
!)!= kIfn] ;fIfL pkl:yt u/fpg' ug]{ M -!_ cbfntdf bfo/ ePsf d'2fsf ;fIfL cbfntn]
tf]s]sf] lbg ;DalGwt kIfn] pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} vf; d'2fdf To:tf]
d'2f bfo/ ubf{ s} avt k|ltjfbLx? pkl:yt ePdf jfbL, k|ltjfbL jf b'j} kIfn] d'2f
bfo/ ubf{ s} avt cf–cfkmgf] ;fIfL k|df0fx? cbfntdf k]z ug{ ;Sg] 5g\ .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd ;fIfL k]z ubf{ cg';"rL–! / cg';"rL–@
cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fsf ;/sf/L kIfsf] ;fIfLnfO{ ;DalGwt cg';Gwfg
clwsf/L jf lghsf] sfof{non] ;/sf/L jlsn sfof{no dfkm{t pkl:yt u/fpg'
kg]{5 .

77
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fIfL a'e\mg tf]s]sf] tfl/vsf lbg pkl:yt gx'g]
;fIfLnfO{ jft]n ul/lbg' k5{ .
t/ sfa" aflx/sf] kl/l:ylt k/L pkl:yt x'g g;s]sf]df kIfn] ;f]xL Joxf]/f
v'nfO{ lgj]bg lbPdf cbfntn] To:tf] ;fIfL a'em\g] csf]{ tfl/v tf]Sg ;Sg]5 .
-%_ o; ;+lxtfsf] cg';"rL–! jf cg';"rL–@ df plNnlvt s'g} s;"/ ;DaGwL
d'2fdf ;a} k|ltjfbLx? pkl:yt gePsf] sf/0f ;fIfL k/LIf0fsf] k|s[of z'? gePsf]df
s'g} kIfn] cfkm"n] lbPsf] ;fIfL tTsfn pkl:yt gu/fPdf kl5 pkl:yt u/fpg
g;lsg] sf/0f b]vfO{ To:tf ;fIfLx? tTsfn} pkl:yt u/fO{ jskq u/fpg cg'/f]w ug{
;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cg'/f]w ePsf]df / To:tf] sf/0f dgfl;a ePdf
cbfntn] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ To:tf] ;fIfLsf] tTsfn} jskq u/fpg ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd ;fIfLn] u/]sf] jskqdf pkl:yt eP;Ddsf d'2fsf
kIf ljkIfnfO{ lh/x ug{ lbg' kg]{5 / To:tf] cj:yf /x]g5 eg] To:tf] jskqsf]
Joxf]/fsf] xsdf;Dd kl5 pkl:yt kIfn] v08g ug{ ;Sg]5 .

!)@= ljz]if1 ======nfO{ a'em\g ;lsg] M g]kfn ;/sf/ jfbL ePsf] h3Go jf uDeL/ s;"/
;DaGWfL s'g} d'2fdf ljz]if1 /fo JoQm ug]{ ljz]if1sf] d[To' ePdf jf lgh nfdf] cjlw
ljb]zdf a;L g]kfn cfpg g;Sg] ePdf jf cGo sf/0fn] lghnfO{ a'em\g c;Dej

ePdf To:tf] ljz]if1 ====== ;/xsf] jf ;f]eGbf dflysf] ;dfg ljifosf] ljz]if1af6
ljz]if1 /fo lng ;lsg]5 .
!)# ;xcleo'Qmsf] lh/x ug{ ;lsg] M o; kl/R5]b adf]lhd k|df0f k/LIf0f ubf{ s'g}
cleo'Qmn] s'g} ;xcleo'QmnfO{ kf]n u/]df To;/L kf]n]sf] s'/fsf] xb;Dd To:tf]
;xcleo'Qmn] lh/x ug{ ;Sg]5 .

!)$= ;2] lst]{df aofg u/fpg' kg]{ M -!_ k|df0f a'‰g tf]lsPsf] tfl/vdf jfbLn] k]z u/]sf]
k|df0fsf] sfuh k|ltjfbLnfO{ / k|ltjfbLn] k]z u/]sf] k|df0fsf] sfuh jfbLnfO{ ;Ssn}
b]vfO{ ;'gfO{ lghn] To:tf] sfuhnfO{ ;2], lst]{ jf hfn;fhL gfdfs/0f u/]df
cbfntn] ;f]xL Joxf]/fsf] aofg u/fO{ clen]v ug{' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

78
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd b]vfpFbf jf ;'gfpFbf tTsfn ;2], sLt]{ jf hfn;fhL
5'6\ofpg g;Sg] eO{ s'g} kIfn] Dofb dfu u/]df cbfntn] tLg lbg;Ddsf] Dofb lbg'
kg]{5 .
-#_ d'2fsf] kIf afx]s c?sf] ;xL5fk k/]sf] sfuh k]z ePdf tTsfn ;2],
lst]{ jf hfn;fhL 5'6\ofO{ gfdfs/0f ug{ g;Sg] eO{ d'2fsf s'g} kIfn] Dofb dfu]df
k|df0f ;lxt ;2], lst]{ jf hfn;fhLdf aofg ug{ kG„ lbg;Ddsf] Dofb lbg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbOPsf] Dofbleq aofg ug]{ JolQmn] ;2], lst]{ jf
hfn;fhL h] gfdfs/0f ub{5 cbfntn] ;f]xL cg'?k aofg u/fO{ clen]v ug{' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd aofg u/fpFbf s'g} kIfn] To:tf] lnvt lst]{ jf
hfn;fhL xf] eGg] aofg u/]df cbfntn] ;f] lbg d'2fsf ;a} kIfx¿ xflh/ /x]sf] eP
lghx¿sf] ;f]xL lbg / s'g} kIf xflh/ g/x]sf] eP To:tf] kIfsf] xsdf To;kl5 xflh/
ePs} lbg aofg u/fpg' kg]{5 .
-^_ jfl/; jf sfg"g Joj;foL tfl/vdf /x]sf] d'2fdf ;DalGwt kIfnfO{ g}
lemsfpg' cfjZos b]lvPdf cbfntn] To:tf] kIfnfO{ lemsfO{ lghsf] aofg u/fpg'
kg]{5 .
-&_ o; bkmf adf]lhd k|df0fsf] sfuh b]vfpFbf jf ;'gfpFbf ;DalGwt kIfn]
;2], sLt]{ jf hfn;fhL 5'6\ofpg g;Sg] ePdf cbfntn] To:tf] k|df0fsf] sfuh hfFr
ug{ ;DalGwt ljz]if1 ;dIf k7fpg ;Sg]5 .
!)%= sLt]{ jf hfn;fhL elgPsf] lnvt ldl;n ;fy /fVg' kg]{ M bkmf !)$ sf] pkbkmf -!_
adf]lhd Pp6f kIfn] k]z u/]sf] lnvt csf]{ kIfnfO{ b]vfpFbf To;nfO{ lghn]] sLt]{ jf
hfn;fhL lnvt gfdfs/0f u/]df To:tf] lnvtsf] kL7df b'j} kIfsf] ;xL5fk ug{
nufO{ ;DalGwt sd{rf/Lsf] x:tfIf/ / cbfntsf] 5fk ;d]t nufO{ l;njGbL u/L
ldl;n ;fy ;'/lIft /fVg' kg]{5 / ;xL5fk ug{] 7fpF gePdf 5'§} sfuh hf]8L hf]gL{df
;d]t ;xL5fk u/L d'r'Nsf u/L /fVg' kg]{5 .
!)^= tf]lsPsf] lbg ;fIfL a'e\mg' kg]{ M -!_ cbfntn] ;fIfL a'e\mg tf]lsPsf] tfl/vsf] lbg
pkl:yt eP;Ddsf] ;a} ;fIfLx?sf] jskq u/fpg' kg]{5 / To; lbg pkl:yt ;a}
;fIfLx?sf] jskq u/fpg ;do cefjsf] sf/0fn] gEofPdf dfq To;kl5 cbfnt
v'Ng] csf{] lbg jskq u/fpg' kg]{5 .

79
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jskq ug{ pkl:yt ePsf] ;fIfLn] askq ug'{cl3
lghn] ;To s'/f dfq JoQm ug]{ pb\3f]if0f u/L cg';"rL–#& adf]lhdsf] 9fFrfdf c?n]
;'Gg] u/L zky lng' kg]{5 / To:tf] zky ;DalGwt ldl;ndf ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ ;fIfLn] u/]sf] jskq cg';"rL–#* adf]lhdsf] 9fFrfdf clen]v ug'{ kg]{5 .
!)&= aGb;jfnåf/f ;fIfL a'e\mg ;lsg] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg d'2f bfo/ /x]sf] cbfntsf] clwsf/ If]q ePsf] OnfsfeGbf aflx/ /x]
a;]sf] jf s'g} sf/0fn] cbfntdf pkl:yt x'g g;Sg] t/ ga'emL gx'g] ;fIfLnfO{
d'2fsf] uDeL/tf x]/L aGb;jfnåf/f a'e\mg' kg]{ ePdf cbfntn] To;sf] ;"rgf d'2fsf
kIfx?nfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ d'2fsf] s'g} kIfn] rfx]df pkbkmf -!_ adf]lhdsf] aGb;jfndf cfk"mn]
;fIfL;Fu ;f]Wg rfx]sf] k|Zgx? ;dfj]z ul/of]; egL sf/0f v'nfO{ cbfntdf lgj]bg
lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s'g} lgj]bg k/]df / cbfntn] To:tf] k|Zg To:tf]
aGb;jfndf ;dfj]z x'g' dgfl;a 7fg]df To:tf] k|Zg ;d]t To:tf] aGb;jfndf
;dfj]z ug{ cfb]z lbg]5 / ;f]xL adf]lhd aGb ;jfnsf] k|Zgx? tof/ ul/g]5 .
-$_ aGb ;jfnsf] 9fFrf cg';"rL–#( df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd aGb;jfnåf/f ;fIfL a'e\mbf d'2fsf] s'g} kIfn] rfx]df
aGb;jfn k7fOPsf] cbfntdf pkl:yt e} k|df0f ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd
;fIfL k/LIf0f, lh/x jf k'gM ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
!)*= jskq Ohnf;df u/fpg' kg]{ M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd ;fIfLsf] jskq u/fpFbf
GofofwLzsf] Ohnf;df ug'{ kg{]5 .
t/ zf/Ll/s c;dy{tfn] ubf{ cbfntdf pkl:yt x'g g;Sg] ;fIfLsf] jskq
u/fpg' kbf{ To:tf] ;fIfL /x] j;]sf] 7fpFdf GofofwLz cfkm}F uO{ jf cfk\mgf] dftxtsf]
clws[t sd{rf/L v6fO{ jskq u/fpg nufpg ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jskq u/fpFbf d'2fsf ;DalGwt kIfx?nfO{ To:tf]
s'/fsf] ;"rgf lbO{ bkmf !)& sf] pkbkmf -%_ adf]lhd k/LIf0f ug]{ df}sf ;d]t lbg'
kg]{5 .

80
www.lawcommission.gov.np

!)(= >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt ;fIfL a'e\mg ;lsg] M -!_ o; kl/R5]b
adf]lhd a'emg' kg]{ ;fIfL zf/Ll/s ?kdf czQm jf afnaflnsf ePsf] jf ;'/Iffsf]
sf/0fn] ubf{ lghnfO{ cbfntdf pkl:Yft u/fpg g;lsg] ePdf ;DalGwt kIfn] ;f]xL
Joxf]/f vf]nL >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt To:tf] ;fIfL a'emgsf] nflu
cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ s'g} vf; k|s[ltsf] ;fIfLsf] k/LIf0f >Jo b[Zo ;Djfb
-lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t u/fpg cbfntn] cfb]z u/]df ;f]xL adf]lhd ;fIfL k/LIf0f
ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg k/]df / lgj]bgdf plNNflvt sf/0f
dgfl;a b]lvPdf jf pkbkmf -@_ adf]lhd cbfntn] cfb]z lbPdf o; ;+lxtfdf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cbfntn] To:tf] ;fIfL >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of]
sGkm/]G;_ dfk{mt a'em\g ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ ubf{ cbfntsf]
cg'dlt lnO{ d'2fsf] ;DalGwt kIf To:tf] ;Djfb :yndf pkl:yt eO{ ;f]wk'5 , lh/x
jf k'gM ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;fIfL a'em\bf To:tf] ;fIfLn] JoQm u/]sf] s'/f clen]v
x'g] Joj:yf ug'{ kg]{5 / cbfntn] >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ sf] clen]v
/fVg' kg]{5 .
-^_ >Jo–b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t ;fIfL a'em]sf] clen]v cg';"rL–
$) adf]lhdsf] 9fFrfdf /fVg' kg]{5 .
!!)= ;fIfLsf] Jojxf/, d'vfs[lt OToflb l6kf]6 ug{ ;lsg] M -!_ GofofwLzn] s'g} ;fIfLnfO{
jskq u/fpFbf lghsf] Jojxf/ / d'vfs[lt s:tf] lyof], lgh;Fu ;f]lwPsf] k|Zgx?sf]
hjfkm lbFbf lgh pQ]lht ePsf], x8j8fPsf] jf 8/fPsf] lyof] jf lyPg, lghsf]
d'vfs[ltaf6 lghn] lbPsf] hjfkm ;fFrf] jf e'm¶f] s] s:tf] emNsGYof] h:tf s'/f /
cGo cfjZos s'/fsf] ;DaGWfdf cfk"mnfO{ nfu]sf] s'/fx?sf] l6kf]6 agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd agfOPsf] l6kf]6df GofofwLzn] ;xL5fk u/L ldl;n
;+nUg /fVg' kg]{5 .

81
www.lawcommission.gov.np

-#_ ;fIfLsf] jskqnfO{ k|df0fsf] ?kdf d"NofÍg ubf{ pkbkmf


-!_ adf]lhdsf] l6kf]6nfO{ cfwf/ lng ;lsg]5 .
!!!= Ps k6s a'lem;s]sf] ;fIfL k]ml/ a'e\mg gx'g] M Ps k6s jskq ul/;s]sf] ;fIfLaf6
k'gM s'g} s'/f a'e\mg ;lsg] 5}g .
t/ To:tf] ;fIfLaf6 ga'emL gx'g] s'g} s'/f 5'6\g uO{ GofofwLzn] sf/0f v'nfO{
cfb]z u/]df k'gM ;dfXjfg hf/L u/L lghnfO{ a'e\mg ;lsg]5 .
!!@= gj'emL gx'g] ;fIfLnfO{ ;dfXjfg jf kqmfp k"hL{ hf/L ug{ ;lsg] M -!_ o; kl/R5]b
adf]lhd k|df0f k/LIf0fsf] nflu cbfntn] tf]s]sf] lbg pkl:yt gePsf] t/ d'2fsf]
uDeL/tf x]/L ga'emL gx'g] g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] kmf}hbf/L d'2f;Fu ;DalGwt
;fIfLnfO{ pkl:yt u/fpg jf s'g} lnvt jf b;L k|df0f bflvnf u/fpg ;dfXjfg
hf/L xf];\ egL sf/0f v'nfO{ d'2fsf] kIfn] lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg k/]df / To:tf] lgj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a
eO{ To:tf] ;fIfL a'e\mg' kg]{ b]v]df cbfntn] To:tf] ;fIfLnfO{ a9Ldf kGw| lbgsf] Dofb
lbO{ ;dfXjfg hf/L u/L a'emg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;dfXjfg hf/L ePsf]df dgfl;a sf/0f ePsf]df
afx]s To:tf] ;fIfL tf]lsPsf] Dofbleq pkl:yt x'g' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd tf]lsPsf] Dofbleq pkl:yt gx'g] ;fIfLnfO{
cbfntn] b'O{ xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf u/L kqmfp k"hL{ hf/L u/L kqmfp u/L jskq
u/fpg ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd h'g ;fIfLsf la?4 kqmfp k"hL{ hf/L ePsf] xf]
To:tf] ;fIfL k]mnf k/]g jf kqmfp x'g ;s]g eg] To:tf] ;fIfL kqmfp k/]sf jf k]mnf
k/]sf avt ;hfo sfof{Gjog ug]{ u/L k}FtfnL; lbg;Dd s}b ;hfo u/L a'lemPsf]
k|df0faf6 d'2f k}m;nf ug'{ kg]{5 .
-^_ o; bkmf adf]lhd hf/L ePsf] ;dfXjfg jf kqmfp k"hL{ kl/R5]b –^
adf]lhd tfd]nL ul/g]5 .
!!#= ;fIfLnfO{ b}lgs tyf e|d0f eQf tyf ;'/Iff lbg' kg]{ M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@
cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fdf g]kfn ;/sf/sf tkm{af6 cbfntdf pkl:yt ePsf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

82
www.lawcommission.gov.np

;fIfLnfO{ /fhkq cglÍt k|yd >]0fLsf ;/sf/L sd{rf/Ln] / ljz]if1sf] ?kdf pkl:yt
ePsf] ;fIfL eP /fhkqflÍt t[tLo >]0fLsf] ;/sf/L sd{rf/Ln] sfg"g adf]lhd kfP
;/xsf] b}lgs tyf e|d0f eQf ;DalGwt k|x/L sfof{non] pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} ;/sf/L sd{rf/L ;fIfL jf ljz]if1sf] x}l;otn] cbfntdf pkl:yt
ePdf lghnfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd lghn] kfpg] b}lgs tyf e|d0f eQf lgh
axfn /x]sf] sfof{non] pknAw u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;fIfLsf] cfjZos ;'/Iffsf] Joj:yf g]kfn ;/sf/n]
ug'{ kg]{5 .
!!$= ;fIfL jf kLl8tsf] ;+/If0f ug]{ M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] s;"/
;DaGwL s'g} d'2fdf ;fIfL /x]sf] s'g} AolQmnfO{ cbfnt ;dIf pkl:yt x'g jf
cbfntdf jskq ul/;s]kl5 cfk\mgf] ;'/Iffdf vt/f /x]sf] 5 eGg] nfu]df lghn]
To;sf] sf/0f v'nfO{ ;'/Iffsf] k|aGw ul/lbg cbfnt ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cg'/f]w ePdf cbfntn] To:tf] ;fIfLsf] ;'/Iffsf]
k|jGWf ug{ ;DalGwt lgsfonfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cbfntn] cfb]z lbPdf To:tf] ;'/Iffsf] k|aGw ug]{
st{Jo To:Tff] lgsfosf] x'g]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd ;fIfL ;+/If0f ug{ cbfntn] u/]sf] cfb]z adf]lhd
ckgfOPsf] s'g} ljifosf ;DaGwdf s'g} cbfntdf k|Zg p7fpg kfOg] 5}g .
-%_ s'g} vf; s;"/af6 kLl8t AolQm jf s'g} d'2fsf] ;fIfLsf] ?kdf /x]sf
AolQmn] ;fIfLsf ?kdf /x]sf] sf/0fn] cfk"mnfO{ kIfaf6 cg'lrt 8/ qf; jf eo x'g

;Sg] jf cfk\mgf] lhp Hofgsf] ;'/Iffdf k|lts"n c;/ kg{ ;Sg] ;"rgf k|x/LnfO{
lbPdf k|x/Ln] To:tf ;fIfL jf kLl8tsf] ;+/If0f ul/lbg' kg]{5 .
!!%= g]kfn /fHo aflx/ klg ;fIfL k|df0f a'e\mg ;lsg] M -!_ s'g} cbfntdf ljrf/fwLg
/x]sf] s'g} d'2fsf ;DaGwdf g]kfn /fHo aflx/ /x] a;]sf] s'g} ;fIfL jf k|df0f a'e\mg'
k/]df jf aGb;jfn ug'{ k/]df To:tf] ljifodf kf/:kl/s sfg"gL ;xfotf ;DaGwL
k|rlnt sfg"g adf]lhd ;fIfL jf k|df0f a'e\mg ;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

83
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|of]u x'g] aGb ;jfnsf] 9fFrf cg';"rL–$! df pNn]v
eP adf]lhd x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd a'lemPsf] ;fIfL jf k|df0fnfO{ o;} ;+lxtf adf]lhd
a'lemPsf] dflgg]5 .
t/ To;/L a'lemPsf] ;fIfL jf k|df0f ljj/0f ;DalGwt d'n'ssf] sfg"g adf]lhd
k|dfl0ft ePsf] x'g' kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd a'e\mg' kg]{ jf a'lemPsf] ;fIfL jf k|df0f g]kfnL efiff
afx]s cGo efiffdf a'e\mg' kg]{ jf a'lemPsf] /x]5 eg] ;f]sf] g]kfnL efiffdf cflwsfl/s
cg'jfb u/L cbfntdf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ s'g} s;"/sf] cg';Gwfg jf k'k{Ifsf] l;nl;nfdf g]kfn /fHo aflx/ /x]sf]
;fIfLnfO{ a'e\mg' k/]df jf lghsf] askq u/fpg k/]df To:tf] ;fIfLnfO{ ;f] k|of]hgsf
nflu tf]lsP adf]lhd >Jo b[io ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ jf cGo o:t} k|ljlw dfk{mt
a'emg jf lghsf] askq u/fpg ;lsg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd a'e\mbf jf askq u/fpFbf To:tf] ;fIfLn] eg]sf] s'/f
jf u/]sf] askqsf] clen]v x'g] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
-&_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd
k|df0f a'emg g;lsPsf] sf/0fn] dfq d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ afwf k'u]sf]
dflgg] 5}g .

kl/R5]b – !@
d'2f lkmtf{ lng], ldnfkq / d]nldnfk ;DaGwL Joj:yf
!!^= d'2f lkmtf{ lng gx'g] M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/df cbfntdf Ps
k6s bfo/ eO;s]sf] d'2f lkmtf{ lng ;lsg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] d'2f afx]s cGo
d'2f lkmtf{ lng ;lsg]5 M–
-s_ e'm§f /fxbfgL jf gful/stf, cWofudg, ei6«frf/, dfgj
a]rlavg tyf cf];f/ k;f/, nfu" cf}ifw cf];f/ k;f/ jf
sf/f]af/, jGohGt'sf] cj}w lzsf/ tyf Jofkf/, ;fj{hlgs

84
www.lawcommission.gov.np

pkef]usf j:t'df ljif ld;fPsf], ljif k|of]u u/L jf q'm/,


cdfgjLo tj/n] jf lgoGq0fdf lnO{ Hofg df/]sf], ;DklQ
z'4Ls/0f, k|frLg :df/s ;+/If0f ;DaGwL d'2f,

-v_ ck/fw ;+lxtfsf] efu–@ sf] kl/R5]b–@ sf] bkmf %@ / %^,
kl/R5]b–^ sf] bkmf !@(, !#) !#! / !#$, kl/R5]b–& sf] bkmf
!#*, !#( / !$!, kl/R5]b–*, kl/R5]b–!) sf] bkmf !^&,
kl/R5]b–!^ sf] bkmf @)^, kl/R5]b–!&, kl/R5]b–!* sf] bkmf
@!( sf] pkbkmf -!_, -@_ / -#_, kl/R5]b–!( sf] bkmf @#) /
@#! tyf kl/R5]b–@@ sf] bkmf @%^ cGtu{tsf] s;"/ ;DaGwL
d'2f,
-u_ d'2f lkmtf{ lnbf s'g} AolQmsf] ;DklQ ;DaGwL clwsf/df
k|lts"n c;/ kg]{ ePdf To; xb;Ddsf] s'/fdf To:tf] AolQmsf]
:jLs[lt gePsf] d'2f .
-#_ g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -@_ adf]lhd lkmtf{ lng] d'2fsf ;DaGwdf
cfjZos dfkb08 ;lxtsf] lgb]{lzsf agfpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd d'2f lkmtf{ ug{' kg{] ePdf g]kfn ;/sf/n]
dxfGofoflwjQmf;Fu k/fdz{ u/L pkbkmf -#_ adf]lhd agfPsf] lgb]{lzsf adf]lhd
lkmtf{ lng] lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd g]kfn ;/sf/n] s'g} d'2f lkmtf{ lng] lg0f{o u/]df
dxfGofoflwjQmf jf lghn] clVtof/L lbPsf] ;/sf/L jlsn dfkm{t ;DalGwt
cbfntdf d'2f lkmtf{ lng' kg]{ sf/0f ;lxtsf] lgj]bg lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf cbfntn] d'2f lkmtf{ lng] cfb]z
lbg'cl3 ;'g'jfO{ u/fpg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd ;'g'jfO{ ePkl5 d'2f lkmtf{ lng] cfb]z ug{ dgfl;a
x'g] b]lvPdf sf/0f v'nfO{ ;DalGwt cbfntn] d'2f lkmtf{ lng ;Sg] cfb]z ug{
;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

85
www.lawcommission.gov.np

-*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g/fj]bg, ;fws


hfFr jf k'g/fnf]sgsf] /f]xdf jf d'2f bf]xf]¥ofpg] cj:yfdf ljrf/fwLg /x]sf] d'2f
lkmtf{ lng ;lsg] 5}g .

!!^s= bfaL lkmtf{ lng ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] d'2fdf afx]s cGo s'g} klg
d'2fdf d'2fsf] kIfn] ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgkqdf cfkm"n] lnPsf] bfaL TofuL
;f] bfaL lkmtf{ lngsf] nflu jf cfˆgf] bfaL ;flat ug{ g;Sg] jf bfaLsf] k|of]hg
;dfKt ePsf] sf/0f b]vfO{ ;f] ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgkq lkmtf{ lngsf] nflu
d'2fsf] km};nf x'g' cl3 h'g;'s} avt cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf cbfntn] lgj]bg dfu adf]lhd
ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgkq lkmtf{ lng cg'dlt lbg] cfb]z ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgkq lkmtf{ lng] cfb]z
ePdf cbfntn] ;f] d'2fsf] nut s§f ug{' kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd s;}n] ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgkq lkmtf{ lnPsf]df
;f]xL JolQmn] To:tf] ph'/L, k'g/fj]bgkq jf lgj]bgdf ljkIf agfOPsf JolQm pk/
;f]xL ljifodf ph'/ ug{ ;Sg] 5}g .

!!&= ldnfkq x'g ;Sg] M -!_ cg';"rL–# / cg';"rL–$ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL s'g} d'2fdf
d'2fsf kIfx?sf] d~h'/Ln] h'g;'s} cj:yfdf ldnfkq ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] cltl/Qm ;j{;fwf/0fsf] 7uL jf ;j{;fwf/0fsf] ;DklQsf]
xflg, gf]S;fgL jf j}b]lzs /f]huf/L ;DaGwL d'2fdf k|ltjfbL / kLl8t b'j}n] ldnfkq
u/fO{ kfpmF egL ;DalGwt ;/sf/L jsLn ;dIf lbPsf] lgj]bg pk/ sf/afxL x'Fbf
To:tf] Joxf]/f dgfl;a nfu]df dxfGofoflwjQmfn] ldnfkq u/fpg cfb]z lbg ;Sg]5 .
!!*= ldnfkq ubf{sf] sfo{ljlw M -!_ bkmf !!& adf]lhd d'2fdf ldnfkq ug{ rfx]df kIfx?n]
jfbL bfjLleq l;dLt /xL ldNg vf]h]sf] Joxf]/f v'nfO{ b'j} kIfn] ;xL5fk u/L
cbfntdf ;+o'Qm lgj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ldnfkq ug]{ Joxf]/fsf] lgj]bg cbfntdf kg{ cfPdf
cbfntn] To:tf] lgj]bg k9]/ ;'gfO{ To; adf]lhd /flhv'zLn] ldnfkq ug{ rfx]sf] xf]
jf xf]Og egL To:tf] lgj]bg k]z ug]{ kIfx?nfO{ ;f]Wg' kg{]5 .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

86
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;f]Wbf /flhv'zLn] ldnfkq ug{ rfx]sf] xf] eGg] hjfkm
kIfx?n] lbPdf ;+o'Qm lgj]bg kqdf pNn]v eP adf]lhdsf zt{x?sf] cwLgdf /xL
ldnfkqsf] lnvt tof/ u/L kIfx?sf] ;xL5fk u/fO{ d'2f x]g]{ GofofwLzn] cfk\mgf]
;d]t ;xL5fk ug'{ kg]{5 .

-$_ o; kl/R5]b adf]lhd ldnfkq ubf{ jfl/;gfdf lbO{ ldnfkq ug]{ clwsf/
lbPsf]df ;f]xL adf]lhd / jfl/;gfdfdf jfl/;nfO{ To:tf] clwsf/ glbPsf]df jfl/;
dfkm{t\ ldnfkq ubf{ To:tf] Joxf]/f pNn]v ePsf] kIfsf] d~h'/Lgfdf k]z ug{' kg]{5 .
!!(= d'2f lkmtf{ jf ldnfkq ePdf To;sf] kl/0ffd M -!_ bkmf !!^ adf]lhd g]kfn ;/sf/n]
s'g} d'2f lkmtf{ lnPdf To:tf] d'2fsf] cleo'Qm pk/ ;f]xL s;"/df k'gM d'2f rNg] 5}g .
-@_ bkmf !!& adf]lhd ldnfkq ePsf]df ;f]xL ljifodf ;f]xL kIfx?sf lardf
kl5 s'g} sf/afxL jf d'2f rNg] 5}g .
t/ ldnfkqdf pNn]v ePsf] zt{ adf]lhd s'g} kIfn] s'g} sfd gu/]df To:tf]
s'/fsf] ph'/L lbg o; pkbkmfn] jfwf k'¥ofpg] 5}g .
!@)= d]nldnfk x'g ;Sg] M -!_ cg';"rL–$ cGtu{tsf] s;"/ ;DaGwL s'g} d'2fdf kIfx?sf]
d~h'/L ePdf jf cbfntn] To:tf] d'2f d]nldnfksf] nflu k7fpg pko'Qm 7fg]df
kIfnfO{ d]nldnfkstf{ /f]Hg nufO{ / g/f]h]df cbfntn] d]nldnfkstf{ tf]sL lbO{
To:tf] d'2f d]nldnfksf] nflu h'g;'s} avt / cj:yfdf k7fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ePsf]df d'2fsf kIfx? To:tf] d]nldnfkstf{
;dIf pkl:yt x'g' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd kIfx? pkl:yt ePkl5 d]nldnfkstf{n]
d]nldnfksf] sf/afxL ;~rfng u/L kIfx? ldnfkq ug{ d~h'/ eP ldnfkqsf] sfuh
tof/ u/L cbfnt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] sfuh k|fKt ePkl5 cbfntn] To:tf] ldnfkqsf]
sfuh k|dfl0ft ul/lbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ldnfkq ePdf cbfntn] To:tf] d'2fsf ;DaGwdf
tNnf] cbfntaf6 ePsf] b08, hl/afgf jf z'Ns kIfx?sf] ldnfkq adf]lhd 5'6 lbg
;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

87
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b – !#
d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / k}m;nf ;DaGwL Joj:yf
!@!= cleo'QmnfO{ cleof]u ;'gfpg' kg]{ M -!_ cleo'Qm cbfntdf pkl:yt ePkl5 cbfntn]
cleo'Qm pk/ nufOPsf] cleof]u, tt\;DaGwL tYo ;lxtsf] ljj/0f / cleof]u
k|dfl0ft ug{ ph'/jfnfn] k]z u/]sf] k|df0f tyf cleof]u k|dfl0ft ePdf x'g ;Sg]
;hfo :ki6 ?kdf ;DemfO{ a'emfO{ cleof]ukqdf lnPsf] dfu bfjL k9]/ ;'gfpg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cleof]u tyf ;f] cleof]udf x'g ;Sg] ;hfosf
;DaGwdf ;DemfpFbf / a'emfpFbf s'g cf/f]k s'g s'g ;j'b, k|df0f jf lnvtdf
cfwfl/t 5 To:tf] cleof]udf x'g;Sg] ;hfo ;d]t v'nfO{ cleo'Qmn] To:tf ;j'b,
k|df0f jf lnvt x]g{ jf To;sf] k|ltlnkL lng rfx]df lghnfO{ To;sf] df}sf lbg'
kg]{5 .
!@@= cleo'Qmsf] aofg u/fpg' kg]{ M -!_ cleo'QmnfO{ bkmf !@! adf]lhd cleof]u tyf
To:tf] cleof]udf x'g ;Sg] ;hfo ;'gfO{ ;s]kl5 cbfntn] To:tf] cleof]u pk/
lghsf] s] egfO{ 5 ;f]wL lghsf] aofg clen]v ug'{ kg]{5 .
-@_ cbfntdf pkl:yt eO{ ;s]sf] cleo'Qm;Fu aofg lng' cufl8 g} lghn]
s'g} sfg"g Joj;foL;Fu ;Nnfx lng rfx]df lghnfO{ To;sf] df}sf lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd aofg clen]v ug'{ eGbf cufl8 g} cbfntn]
cleo'QmnfO{ lghn] cfk\mgf] lj?4 aofg lbg s/ gnfUg] s'/f hfgsf/L u/fO{ lghn]
lbPsf] aofg lghsf] lj?4 k|df0f nfUg ;S5 egL hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Joxf]/f hfgsf/L u/fpFbf ;/sf/L jlsnaf6 lgh
lj?4sf] ;hfodf 5'6 x'g k|:tfj ul/Psf] /x]5 eg] To:tf] s'/f / To; ;DaGwL
k|rlnt sfg"gsf] Joj:yf ;d]t hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd cleo'Qmsf] aofg clen]v ubf{ k|To]s k|Zg / To;sf]
hjfkm b'j} n]vj4 ug'{ kg]{5 / >Jo–b[Zo ;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t aofg
lnPsf]] eP To;sf] clen]v ;d]t /fVg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

88
www.lawcommission.gov.np

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] aofg clen]v e} ;s]kl5 To:tf] clen]vdf


cleo'Qmsf] ;xL5fk u/fO{ GofofwLzn] klg cfk\mgf] ;xL5fk ug'{ kg]{5 .
t/ >Jo–b[Zo ;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t aofg lnPsf]df GofofwLzn]
To:tf] s'/f k|dfl0ft u/L /fVg' kg]{5 .
-&_ o; bkmf adf]lhd aofg u/fp+Fbf cleo'Qm;Fu a'emg' kg]{ s'g} s'/f 5'6 x'g
uPdf cbfntn] To:tf] cleo'QmnfO{ pkl:yt u/fpg nufO{ lgh;Fu 5'6 s'/fsf]
tltDaf aofg lng ;Sg]5 .
-*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg';"rL–$ cGtu{tsf]
s;"/ ;DaGwL d'2fdf k|ltjfbL /x]sf] AolQmn] cbfntaf6 hf/L ePsf] Dofb leq
cg';r
" L–$@ adf]lhdsf] 9fFrfdf k|ltpQ/ kq bflvnf ug'{ kg]{5 .
!@#= cleo'Qmn] s;"/ :jLsf/ u/] d'2fsf] k}m;nf tTsfn ug'{ kg]{ M -!_ s'g} cleo'Qmn] lgh
pk/ nfu]sf] s;"/sf] cf/f]k :jLsf/ u/L cbfntdf ;fljtL aofg u/]df cbfntn]
To:tf] aofgsf] ;Totf / ljZj;gLotfnfO{ ;d]t ljrf/ u/L tTsfn pQm d'2fsf]
k}m;nf ug{ ;Sg]5 .
t/, –
-s_ cleo'Qmn] To:tf] ;fljtL aofg u/] tfklg ldl;n ;+nUg k|df0f,
s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt jf cGo s'g} s'/fn] lghsf] ;fljtL ;fFrf]
xf]Og eGg] ljZjf; x'g] s'g} sf/0f ePdf cbfntn] o; bkmf
adf]lhd d'2f k}m;nf gu/L sf/0f ;lxtsf] cfb]z krf{ v8f u/L
d'2fdf yk k|df0f a'emg cfb]z lbg' kg]{5,
-v_ cf/f]lkt s;"/df ;fljtL ePsf] cleo'Qmn] ;hfodf 5'6 jf
sdL x'g' kg]{] lhsL/ lnPdf To; ;DaGwL ;a} s'/f v'nfO{
lghsf] aofg lnO{ tt\ ;DaGwL k|df0f a'e\mg k5{ .
-@_ s'g} cleo'Qmn] cbfntdf aofg ubf{ cg';Gwfg clwsf/L ;dIf u/]sf]eGbf
km/s lhls/ lnPdf lghn] k]z u/]sf] k|df0f jf lhls/sf] ljifodf jfbL kIfn] k'gM
cg';Gwfg u/L jf u/fO{ cbfntdf yk ;j'b k|df0f k]z ug{ dfu u/]df cbfntn]
To:tf] yk ;j'b k|df0f k]z ug]{ cg'dlt lbg ;Sg]5 .

89
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cfb]z ePsf]df To:tf] yk k|df0f k]z geO{ cbfntn]
pQm d'2f km};nf ug{ x'b}g .
t/ To:tf] yk ;j'b k]z ug'{ kbf{ k|df0f d's// cfb]z x'gcl3 g} k]z ug'{
kg]{5 .
-$_ s'g} cleo'Qm cf/f]lkt s;"/df k"0f{ ?kdf ;fljt geO{ cf+lzs ?kdf
;fljt ePdf cbfntn] lgh ;fljt gePsf] xb;Ddsf] ljifodf yk k|df0f a'e\mg]
cfb]z ug{' kg]{5 .
!@$= jfbL k|ltjfbLlar 5nkmn u/fpg ;Sg] M -!_ cleo'Qmn] bkmf !@# adf]lhd s;"/
OGsf/ /x]sf] jf OGsf/ k|ltpQ/ lbPsf] cj:yfdf cbfntn] d'2fdf 7x/ ug'{ kg]{ s'/f
olsg ug{sf] nflu jfbL tyf k|ltjfbLlar 5nkmn u/fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5nkmn u/fpg cfb]z ePsf]df To;/L 5nkmn ug]{
egL lgwf{/0f ul/Psf] lbg jfbL, k|ltjfbL / g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] d'2fsf] xsdf
cleo'Qm ;d]t cbfntdf pkl:yt x'g' kg]{5 / To:tf] cleo'Qmn] rfx]df lghsf] sfg"g
Joj;foL ;d]t pkl:yt x'g ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5nkmndf jfbLn] bfjL / k|ltjfbLn] k|ltjfb /
tt\;DAfGwL k|df0f k|:t't ug{ ;Sg]5g\ .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd jfbL k|ltjfbLn] k]z u/]sf] bfjL, k|ltafb tyf
k|df0faf6 cbfntn] d'2fdf 7x/ ug'{ kg]{ s'/f olsg ug{ ;Sg]5 .
!@%= k|df0f a'e\mg tfl/v tf]Sg] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf cbfntn] bkmf !@$ adf]lhd
olsg ePsf] 7x/ ug'{ kg]{ s'/fx? ;d]t v'nfO{ cfb]z krf{ v8f u/L k|df0f a'e \mg]
tfl/v tf]Sg' kg]{5 M–
-s_ cleo'Qmn] bkmf !@@ adf]lhd aofg ug{ OGsf/ u/]df,
-v_ k|ltjfbLn] k|ltpQ/kq bflvn gu/]df,
-u_ cleo'Qm jf k|ltjfbLn] cfk"m pk/sf] cleof]u jf bfaL k"/} jf
cf+lzs ?kdf OGsf/ u/L aofg u/]df jf k|ltpQ/ lbPdf,
-3_ cbfntn] bkmf !@# sf] pkbkmf -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf]
v08 -s_ jf -v_ adf]lhd k|df0f a'e\mg] cfb]z krf{ v8f u/]df,


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

90
www.lawcommission.gov.np

-ª_ cbfntn] pko'Qm 7x¥ofPsf] cGo cj:yfdf .


-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|df0f a'emg] tfl/v tf]Sbf cbfntn] ;fIfLx?
pkl:yt x'g / k|df0fsf lnvt tyf j:t'x? k]z x'g ;Sg] ;dosf] cg'dfg u/L ;Dej
eP;Dd rfF8f] k|df0f ;Íng x'g ;Sg] u/L tf]Sg' kg]{5 .
-#_ s'g} d'2fsf] jfbL kIfn] bkmf !@# sf] pkbkmf -@_ adf]lhd yk ;a"b k|df0f
k]z ug{sf] nflu ;do dfu u/]df cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhd tfl/v tf]Sbf
;fdfGotof d'2f bfo/ ePsf] b'O{ dlxgfleq k|df0f a'e\mg] tfl/v tf]Sg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd k|df0f a'e\mgsf] nflu tfl/v tf]Sg] cfb]z ubf{
d'2fdf a'e\mg' kg]{ ;a} k|df0fx? ;Dej eP;Dd Ps} k6s a'e\mg] cfb]z u/L tfl/v
tf]Sg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd tfl/v tf]Sg] cfb]z u/]kl5 d'2fsf ;DalGwt
kIfn] cfk"mn] k]z ug'{ kg]{ k|df0f jf pkl:yt u/fpg' kg]{ ;fIfL cbfntdf tf]lsPsf]
tfl/vsf lbg k]z jf pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
!@^= s}b jf y'gfdf k/]sf] kIf jf ;fIfLnfO{ pkl:yt u/fpg' kg]{ M -!_ d'2fsf] s'g} kIf jf
;fIfL s}b jf y'gfdf /x]sf] eP lghsf] aofg jf jskq u/fpgsf] nflu jf lgh;Fu
;Da4 ePsf] cGo d'2fdf lghnfO{ pkl:yt u/fpg' kg]{ eP To;sf] nflu tf]lsPsf]
tfl/vsf] lbg lghnfO{ pkl:yt u/fpg sf/0f vf]nL cbfntn] ;DalGwt sfof{nonfO{
cfb]z lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z k|fKt ePkl5 ;DalGwt sfof{non]
;'/IffsdL{sf] ;fy nufO{ To:tf] kIf jf ;fIfLnfO{ cbfntdf pkl:yt u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] kIf jf ;fIfLnfO{
;'/Iffsf] sf/0fn] jf zf/Ll/s czQmtfsf] sf/0fn] cbfnt ;dIf pkl:yt u/fpg
g;lsg] dgfl;a sf/0f eP To:tf] sfof{non] cbfntsf] cg'dlt lnO{ >Jo b[io
;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt lghnfO{ a'em\g] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-$_ d'2fsf] s'g} kIf jf ;fIfLnfO{ pkbkmf -#_ adf]lhd >Jo b[io ;Djfb -
lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt al'emPsf]df lghn] eg]sf] s'/f clen]v /fVg' kg]{5 .

91
www.lawcommission.gov.np

!@&= k|df0f a'emg] qmd M -!_ k|df0f a'emg tf]lsPsf] tfl/vsf] lbg cbfntn] cGoyf cfb]z
lbPsf]df afx]s k|df0f ;DaGwL sfg"gsf] cwLgdf /xL klxn] jfbLsf]] / To;kl5
k|ltjfbLsf] ;fIfL k|df0f a'emg' kg]{5 .
-@_ s'g} kIfåf/f k|:t't ul/Psf] s'g} k|df0f jf s'g} ;fIfLn] as]sf] s'g} s'/f
k|df0fdf gnfUg] jf k|df0fsf] ?kdf lng gx'g] jf c;fGble{s ljifo egL csf]{ kIfn]
tTsfn s'g} cfklQ hgfPdf To:tf]] cfklQ dgfl;a xf] jf xf]Og egL GofofwLzn]]
tTsfn lg0f{o lbg' kg]{5 .
-#_ cbfntn] d'2f;Fu c;Dj4 k|df0f k]z ug{ s'g} kIfnfO{ cg'dlt lbg] 5}g .
!@*= xf]; 7]ufgdf g/x]sf AolQmsf] sf/afxL ;DaGwL Joj:yf M -!_ s'g} cleo'Qm xf];
7]ufgfdf g/x]sf] sf/0fn] cfk\mgf] k|lt/Iff ug{ c;dy{ 5 eGg] ljZjf; ug'{kg]{ s'g}
dgfl;a sf/0f ePdf cbfntn] Ohfhtk|fKt lrlsT;såf/f lghsf] hfFr u/fO{ pkrf/
u/fpg ;d]t cfb]z ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfFr u/fpFbf cleo'Qm dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0fn]
cfk\mgf] k|lt/Iff ug{ c;dy{ b]lvPdf To;sf] cfb]z krf{ v8f u/L lghsf] xsdf d'2f
d'ntjL /fVg' kg]{5 .
-#_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf]] cleo'Qm
y'gfdf /x]sf] eP pkbkmf -!_ adf]lhd sf/afxL x'Fbfsf avt jf To:tf] sf/afxL e}
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cfb]z krf{ v8f ePkl5 cbfntn] dgfl;a ;De]mdf lghnfO{
y'gfaf6 5f]8\g cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cleo'QmnfO{ 5f]8\bf cbfntn] lghsf] ;+/Ifsaf6
To:tf] cleo'Qmn] s;}nfO{ s'g} k|sf/sf] xflg, gf]S;fgL k'¥ofpg gkfpg] u/L lghsf]
x]/rfx ug]{ / lgh :j:y ePkl5 cbfntn] cfb]z lbPsf avt lghnfO{ cbfntdf
pkl:yt u/fpg] zt{ u/fpg' kg]{5 .

-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd y'gfaf6 5f]8\bf cbfntn] rfx]df ;+/Ifs;Fu
kl/R5]b–& adf]lhd w/f}6 jf hdfgt lng ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

92
www.lawcommission.gov.np

-^_ k'k{Ifsf nflu y'gfdf /x]sf] xf]; 7]ufgfdf g/x]sf] cleo'QmnfO{ pkbkmf -#_
adf]lhd y'gfaf6 5f]l8Psf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf ljz]if x]/ljrf/ ug{
;DalGwt sf/fuf/nfO{ cbfntn] cfb]z lbg' kg]{5 .
-&_ xf]; 7]ufgfdf g/x]sf] cleo'Qmsf] d'2f pkbkmf -@_ adf]lhd d'ntjL
/x]sf]df To:tf] cleo'Qm :j:y ePkl5 cbfntn] d'ntjL hufO{ lghnfO{ cbfntdf
pkl:yt u/fO{ d'2fsf] k'k{If z'? ug'{ kg]{5 .
t/ To;/L d'ntjL hufpg'eGbf klxn] cbfntn] To:tf] cleo'QmnfO{ k'gM
Ohfht k|fKt lrlsT;såf/f hfFRg nufO{ To:tf] lrlsT;sn] cleo'Qm :j:y e} ;s]sf]
5 eGg] Joxf]/f k|dfl0ft u/]sf] x'g' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -!_ jf -&_ adf]lhd :j:ytf k|dfl0ft ug]{ lrlsT;snfO{ cbfntn]
rfx]df ;fIfLsf] ?kdf pkl:yt x'g cfb]z lbg ;Sg]5 .
-(_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg xf]; 7]ufgfdf g/x]sf]
AolQm;Fu c? AolQmx? klg k|ltjfbL /x]5g eg] To:tf k|ltjfbLsf] xsdf d'2fsf]
;'g'jfO ug{ afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
!@(= d'2fsf] k'k{If v'nf Ohnf;df ug'{ kg]{ M cbfntn] d'2fsf] k'k{If ubf{ v'nf Ohnf;df
ug'{ kg]{5 .
t/ hf;';L, dfgj a]rlavg tyf cf];f/ k;f/, of}ghGo s;"/, afnaflnsf
cleo'Qm jf kLl8t ePsf] d'2f, dlxnf la?4sf] lx+;f, hjh{:tL s/0fL, xf8gftf s/0fL
jf ktL kTgLlar rn]sf] d'2f jf cbfntn] aGb Ohnf;df ;'g'jfO{ ug{ plrt b]vL
cfb]z u/]sf] cGo d'2fsf] k'k{If aGb Ohnf;df x'g ;Sg]5 / To:tf] Ohnf;df
cbfntn] To:tf] d'2f;Fu ;DalGwt kIf, ;DalGwt sfg"g Joj;foL, cbfntsf sd{rf/L
/ cbfntn] cfjZos b]v]sf cGo AolQm afx]s c?nfO{ k|j]z lgif]w ug{ ;Sg]5 .
!#)= cleo'Qmn] cfk\mgf] k|lt/Iffsf] nflu sfg"g Joj;foL lgo'Qm ug{ ;Sg] M -!_ s'g}
s;"/sf] cleof]u nfu]sf] cleo'Qmn] cfk"m pk/ nfu]sf] cf/f]k v08g ug{ jf cfk\mgf]
k|lt/Iffsf] nflu cfk"mn] /f]h]sf] sfg"g Joj;foL lgo'Qm u/L ax; k}/jL u/fpg
;Sg]5 .
-@_ hGd s}bsf] ;hfo jf bz jif{ jf bz jif{eGbf a9L s}bsf] ;hfo x'g ;Sg]
s;"/sf] cf/f]k nfu]sf] cleo'Qmn] cfkm\gf] sfg"g Joj;foL lgo'Qm gu/]df cbfntn]

93
www.lawcommission.gov.np

To:tf] cleo'Qmsf] xsdf cbfntsf] tkm{af6 lgo'Qm sfg"g Joj;foLaf6 lghsf]


k|lt/Iff ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cleo'Qmn]
pkbkmf -!_ adf]lhd sfg"g Joj;foL /fVg grfx]df jf pkbkmf -@_ adf]lhd
cbfntn] lgo'Qm u/]sf] sfg"g Joj;foLaf6 k|lt/Iff u/fpg OGsf/ u/]df klg d'2fsf]
sf/afxL cufl8 a9fpg afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
!#!= k}m;nf ug'{ kg]{ M -!_ d'2fdf k|df0f a'emg] sfo{ ;dfKt ePsf] ;fdfGotof Ps
dlxgfleq GofofwLzn] d'2fsf] k}m;nf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq k}m;nf ug{ g;lsPdf To;sf] sf/0f
v'nfO{ k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf To;sf] hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd k}m;nf ubf{ b]xfosf s'/f ;d]t pNn]v u/L cg';"rL–$#
adf]lhdsf] 9fFrfdf ug'{ kg]{5 M–
-s_ d'2fsf] ;+lIfKt ljj/0f tyf ;f];Fu ;DalGwt cfjZos s'/f,
-v_ d'2fdf s'g} sfg"g Joj;foLn] ax; u/]sf] eP To:tf] ax;sf]
d'Vo d'Vo a'Fbf,
-u_ d'2fsf kIfx?n] k]z u/]sf] k|df0f, tL k|df0fsf] ljZj;lgotf jf
v08gLo, To;sf] cfwf/, k|df0fsf] kof{Kttf jf ckof{Kttf,
-3_ d'2fdf s'g} kIfn] s'g} sfg"gL k|Zg p7fPsf] eP To; ;DaGwL
s'/f,
-ª_ s;"/ 7x/ x'g] jf gx'g] cfwf/ tyf To;sf] sf/0f,
-r_ k'g/fj]bg nfUg] jf gnfUg] / k'g/fj]bg ug'{ kg]{ cbfnt,
-5_ cGo cfjZos s'/fx? .
-$_ o; bkmf adf]lhd k}m;nf ubf{ GofofwLzn] cfk\mgf] k}m;nfsf] k"0f{ n]v
tof/ ePsf]df To:tf] k"0f{ n]v / tof/ gePsf]df cfk\mgf] lg0f{o;Dd dfq ;'gfpg
;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lg0f{o dfq ;'gfOPsf]df GofofwLzn] To:tf] lg0f{osf]
5f]6s/L ljj/0f /fo lstfadf n]vL ;xL5fk u/L d'2fsf pkl:yt kIfnfO{ ;d]t
;xL5fk u/fO{ /fVg' kg]{5 .

94
www.lawcommission.gov.np

t/ g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] d'2fdf ;/sf/L jlsnnfO{ ;xL5fk u/fpg' kg]{
5}g .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd lg0f{o ;'gfPsf]df GofofwLzn] PSsfO; sfo{
lbgleq k}m;nf n]vL ldl;n ;+nUg /fVg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu ælg0f{o ;'gfPsf]Æ eGgfn] ;hfo lgwf{/0f
u/L ;'gfPsf] lg0f{o ;Demg' k5{ .

-^s_ pkbkmf -^_ adf]lhd tof/ ul/Psf] km};nfdf km};nf ePsf] / km};nf
tof/ ePsf] ldlt pNn]v u/L GofofwLzn] x:tfIf/ u/L k|df0fLs/0f ug{' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cjlwleq k}m;nf gn]lvPdf To:tf] Dofb ;dfKt
ePsf] tLg lbgleq ;DalGwt kIfn] pRr cbfnt / dftxt cbfntsf] km};nfsf]
xsdf ;DalGwt pRr cbfntsf d'Vo GofofwLz ;dIf / ;jf]{Rr cbfntsf] km};nfsf]
xsdf k|wfg GofofwLz ;dIf ph'/ ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd ph'/ kg{ cfPsf]df ;DalGwt d'Vo GofofwLz jf
k|wfg GofofwLzn] Ps xKtfleq km};nf tof/ u/L ;Sg ;DalGwt GofofwLznfO{
lgb]{zg lbg' kg]{5 .
-(_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] lg0f{o cbfntn] ;Dej eP;Dd cfk\mgf]
j]j;fO6df tTsfn /fVg' kg]{5 .
-!)_ cbfntn] k|To]s xKtf tof/ eO{ k|df0fLs/0f ePsf km};nfsf] ljj/0f
cbfntsf] ;"rgf kf6Ldf 6fF; u/L cfkm\gf] j]a;fO{6df ;d]t /fVg' kg{]5 .
!#@= k}m;nfsf] ;"rgf tyf gSsn lbg] M -!_ d'2fsf] sf/afxLdf z'?b]lv g} ;+nUg g/x]sf]
cleo'Qm jf k|ltjfbL, y'gf jf s}bdf /x]sf] cleo'Qm jf Pp6f dfq kIf eO{ PstkmL{
sf/afxL ePsf] d'2fsf] cleo'QmnfO{ cbfntn] cg';"rL–$$ adf]lhdsf] 9fFrfdf
k}m;nfsf] ;"rgf lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf ;dfXjfg ;/x tfd]n ul/g]5 / To:tf]
;"rgf tfd]n x'g g;s]df g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf] /fli6«o :t/sf] s'g} b}lgs
;dfrf/kqdf ;"rgf k|sfzg ul/g]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

95
www.lawcommission.gov.np

-#_ cg';"rL–$ adf]lhdsf] d'2fsf ;Gbe{df pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf


k|sfzg ubf{ nfUg] vr{ ;DalGwt kIfn] Joxf]g'{ kg]{5 .
-$_ cg';"rL–!, cg';"rL–@ / cg';"rL–# adf]lhdsf] d'2fdf ePsf] k}m;nfsf]
hfgsf/L ;DalGwt ;/sf/L jlsnsf] sfof{nonfO{ ;d]t lbg' kg]{5 .
!##= d[To' ePdf d'2f vf/]h x'g] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s'g} d'2fsf] cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] d[To' ePdf cbfntn] To:tf] d'2f vf/]h ul/lbg'
kg]{5 .
t/ PseGbf a9L cleo'Qm jf k|ltjfbL ePsf]df s'g} Ps cleo'Qmsf] d[To'
x'b}df d'2f vf/]h ug{ ;lsg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lauf] jf Ifltk"lt{
;dfj]z ePsf] d'2fdf cleo'Qm jf k|ltjfbLsf] d[To' ePklg cbfntn] ldl;n ;+nUg
k|df0f / a'e\mg cfjZos b]lvPsf] cGo k|df0fx? ;d]t a'emL lauf] jf Ifltk"lt{ sfod
ug]]{ lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
-#_ s'g} ph'/jfnfsf] d[To' eP tfklg pkbkmf -@_ adf]lhdsf] d'2fdf lghsf]
xsjfnfn] To:tf] ph'/jfnfsf] d[To' ePsf] tL; lbgleq d'2f ;sf/ ug{ cfPdf
cbfntn] ;sf/ u/fO{ ldl;n ;fd]n /x]sf] k|df0f / a'em\g cfjZos b]lvPsf] cGo
k|df0fx? ;d]t a'emL lauf]] jf Ifltk"lt{ e/fOlbg' kg]{ jf gkg]{ s'/fsf] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-$_ k'g/fj]bg, k'g/fjnf]sg jf d'2f bf]xf]¥ofpg lgj]bg lbg] kIfsf] jf To:tf]
d'2fdf klxn] s;"/bf/ 7xl/Psf] AolQmsf] d[To' ePdf To:tf] k'g/fj]bg, k'g/fjnf]sg jf
bf]x¥ofO{ x]l/Psf] d'2f tfd]nLdf /flvlbg' kg]{5 .
t/ –
-s_ Ps} kIfsf] s'g} Pp6f AolQmsf] d[To' ePsf]df cGo AolQmsf]
xsdf d'2fsf] sf/afxL gu/L tfd]nLdf /fVg ;lsg] 5}g,
-v_ lauf]] ;dfj]z ePsf] d'2fdf xsjfnfn] rfx]df hfgsf/L k|fKt
ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq ;sf/ ug{ kfpg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

96
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b – !$
k'g/fj]bg / ;fws ;DaGwL Joj:yf
!#$= k'g/fj]bg nfUg] M -!_ cbfntn] u/]sf] k}m;nf jf clGtd cfb]z pk/ lrQ ga'e\mg]

kIfn] km};nf ePsf] yfxf kfPsf] ldltn] g]kfn ;/sf/ afbL x'g] kmf}hbf/L d'2fsf]
xsdf ;Q/L lbg / cGo d'2fdf tL; lbgleq k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
t/ To:tf] cjlwleq k'g/fj]bg ug{ g;s]sf] sf/0f b]vfO{ k'g/fj]bg ug{ rfxg]
kIfn] lgj]bg lbPdf / lgj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a 7x/fPdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn]
a9Ldf tL; lbg;Ddsf] Dofb yfldlbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg ug{ rfxg] AolQmn] k}m;nf ug]{ cbfntsf]
k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf k'g/fj]bg btf{ u/fpg' kg{]5 .
-#_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cbfntaf6 ;'g'jfO{
x'Fbfsf avt d'2fsf] kIf jf lghsf] jfl/; pkl:yt ePsf] jf lghsf] sfg"g Joj;foL
pkl:yt eO{ ax; k}/jL u/]sf] /x]5 / ;f]xL lbg k}m;nf ePsf] /x]5 eg] d'2fsf] kIfn]
To:tf] k}m;nf ePsf] yfxf kfPsf] dflgg]5 .

t/ ;/sf/ jfbL ePsf] d'2fsf] xsdf bkmf !#@ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd
km};nfsf] hfgsf/L k|fKt ePsf] ldltaf6 k'g/fj]bg ug]{ Dofb z'? x'g]5 .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k}m;nf ePsf] ldltn]
Ps jif{sf] cjlw gf3]kl5 kIfn] k}m;nf ePsf] :jtM yfxf kfPsf] dflgg]5 .
!#%= k}m;nf ug]{ cbfnt jf s}bdf /x]sf] sf/fuf/ dfk{mt k'g/fj]bg btf{ ug{ ;lsg] M -!_
bkmf !#$ sf] pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] bkmfsf] pkbkmf -!_
adf]lhd k'g/fj]bg ug{ rfxg] AolQmn] k}m;nf ug]{ cbfnt dfkm{t jf To:tf] k}m;nfaf6
s;"/bf/ 7xl/Psf] AolQm s}bdf /x]sf] eP s}bdf /x]sf] sf/fuf/ dfkm{t klg k'g/fj]bg
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg btf{ ePsf]df To:tf] cbfnt jf sf/fuf/n]
k'g/fj]bsn] lghnfO{ ePsf] ;hfo ef]u]sf] jf a'emfPsf] jf To; afkt w/f}6 jf
hdfgt lbPsf] eP To:tf] Joxf]/f vf]nL k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf oyf;Dej rfF8f]
k'g/fj]bg k7fO{ k'g/fj]bsnfO{ To; s'/fsf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

97
www.lawcommission.gov.np

-#_ k}m;nf ug]{] cbfntn] pkbkmf -@_ adf]lhd k'g/fj]bg k7fpFbf ;DalGwt
ldl;n ;d]t ;fy} /fvL k7fpg' kg]{5 .
!#^= k'g/fj]bg lbFbf /Lt k'¥ofpg' kg]{ M -!_ k'g/fj]bg lbFbf cg';"rL–$% adf]lhdsf] 9fFrfdf
lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbg] k'g/fj]bgdf cGo s'/fsf] cltl/Qm k'g/fj]bs /
k|ToyL{sf] k'/f gfd / 7]ufgf, d'2fsf] ;+lIfKt ljj/0f, tNnf] cbfntsf] lg0f{odf lrQ
ga'e]msf] s'/f / To;sf] cfwf/, k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntaf6 lg0f{o x'g' kg]{ s'/fx? /
;DalGwt sfg"g :ki6 ?kdf pNn]v u/L k'g/fj]bsn] ;xL5fk ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbFbf b]xfosf lnvtx? k'g/fj]bg ;fy
;+nUg ug'{ kg]{5 M–
-s_ h'g k}m;nf pk/ k'g/fj]bg lbg vf]h]sf] xf] To:tf] k}m;nfsf]
k|ltlnlk,
-v_ k}m;nfaf6 k'g/fj]bsnfO{ s'g} ;hfo ePsf] /x]5 eg] lghn]
To:tf] ;hfo ef]u]sf] jf a'emfPsf] jf To; afkt s}bdf /x]sf]
jf hdfgt lbPsf] jf w/f}6 /fv]sf] lg:;f .
!#&= k'g/fj]bg lb+bf s}bdf a:g' kg]{ M -!_ b]xfosf] s'g} AolQmn] k'g/fj]bg lbFbf s}bdf a;]/
lbg' kg]{5 M–
-s_ hGds}bsf] ;hfo ePsf] AolQm,
-v_ bz jif{eGbf a9L s}b ;hfo ePsf] AolQm,
-u_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf] s;"/df s;"/bf/ 7x/L tLg
jif{eGbf a9L s}bsf] ;hfo kfPsf] AolQm,
-3_ k'k{Ifsf] nflu y'gfdf j;]sf]df s;"/bf/ 7x/L s}b ;hfo kfPsf]
AolQm,
-ª_ s}bsf] ;hfo kfPsf] / g]kfnleq :yfoL a;f]af; gePsf]
AolQm .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg krxQ/ jif{ dflysf]
AolQm jf lgsf] gx'g] jf cToGt s8f /f]u nfuL y'gfdf a:g g;Sg] egL g]kfn
;/sf/n] u7g u/]sf]] d]l8sn af]8{af6 l;kmfl/; ePsf] AolQm jf cbfntaf6 k'k{Ifsf]

98
www.lawcommission.gov.np

nflu y'gfdf /fVg gkg]{ cfb]z eO{ y'gfdf ga;]sf] cj:yfdf bz jif{;Dd s}b ;hfo
ePsf] s;"/bf/n] y'gfdf ga;L k'g/fj]bg lbg] cg'dltsf] nflu sf/0f v'nfO{ lgj]bg
u/]df / To:tf] sf/0f dgfl;a b]lvPdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] lgh;Fu w/f}6 jf
hdfgt lnO{ k'g/fj]bg ug]{ cg'dlt lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cg'dlt lbPsf]df To:tf] cbfntn] y'gfdf ga;L
k'g/fj]bg ug{ ;Sg] sf/0f v'nfO{ cfb]z krf{ v8f u/L ldl;n ;+nUg /fVg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ / -@_ df n]lvPsf] AolQm afx]s cGo AolQmn] k}m;nf adf]lhd
cfk"mnfO{ ePsf] ;hfo afkt k}m;nf ug]{ jf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf w/f}6 jf
hdfgt lbO{ k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd w/f}6 jf hdfgt glbg] AolQmnfO{ s}b ;hfo ePsf]
/x]5 eg] lghn] To:tf] ;hfo afkt s}bdf a;]/ dfq k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -@_ jf -$_ adf]lhdsf] w/f}6 jf hdfgt lbg g;sL s}bdf a;L
k'g/fj]bg lbg] AolQmsf] k'g/fj]bg pk/ To:tf] k'g/fj]bg btf{ ePsf] ldltn] 5
dlxgfleq k}m;nf x'g g;s]df ;DalGwt k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] lghnfO{ To:tf]
cjlwkl5 s}baf6 5f8L tfl/vdf /fvL k'k{If ug'{ kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cjlwleq k}m;nf ug{ g;lsPdf To:tf] cbfntn]
sf/0f v'nfO{ k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntnfO{ To;sf] hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg, –
-s_ d'2fsf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf y'gfdf jf s}bdf k/L k}m;nf
adf]lhdsf] ;hfo e'Qmfg u/L ;s]sf] AolQm eP k'g/fj]bg
ug{sf] nflu s}bdf a:g jf w/f}6 jf hdfgt lbg kg]{ 5}g,
-v_ k'g/fj]bg u/]sf] sf/0fn] dfq s'g} AolQmnfO{ k}m;nf adf]lhd
ePsf] ;hfoeGbf a9L x'g] u/L s}bdf /flvg] 5}g .
-(_ kl/R5]b–& adf]lhd w/f}6 jf hdfgt lbg] AolQmsf] xsdf lgj]bg lbFbf
jf k'g/fj]bg ubf{ To:tf] w/f}6 jf hdfgtaf6 k'u];Dd ;f]xL w/f}6 jf hdfgtnfO{ o;
bkmfsf] k|of]hgsf nflu w/f}6 jf hdfgt sfod ug{ ;lsg] 5 .

-!)_ =============


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

99
www.lawcommission.gov.np

-!!_ d'2fsf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf k'g/fj]bg ug]{ AolQm afx]s c? s;}sf]


;DklQ w/f}6 jf hdfgt /x]sf]df To:tf] AolQmsf] d~h'/Lljgf To:tf] ;DklQnfO{ o;
bkmfsf] k|of]hgsf] nflu w/f}6 jf hdfgt sfod ug{ ;lsg] 5}g .
!#*= ldl;n lemsfpg] M -!_ bkmf !#% sf] pkbkmf -#_ adf]lhd ldl;n k|fKt ePsf]df
afx]s k'g/fj]bg btf{ ePkl5 k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] oyf;Dej rfF8f] ;DalGwt
cbfntnfO{ To:tf] d'2fsf] ldl;n k7fpg cfb]z lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z k|fKt ePsf] ldltn] tLg lbgleq ;DalGwt
cbfntn] ldl;n k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf k7fOlbg' kg]{5 .
!#(= k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{sf] tfl/v tf]Sg] M bkmf !#% sf] pkbkmf -#_ jf bkmf !#*
adf]lhd ldl;n k|fKt ePkl5 k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{ x'g]
tfl/v tf]Sg' kg]{5 .
!$)= k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{ M -!_ tNnf] cbfntaf6 ldl;n k|fKt ePsf] ldltn] 5 dlxgfleq
k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{ ul/;Sg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg ;'g'jfO{ ubf{ tNnf] cbfntn] u/]sf] lg0f{o
dgfl;a eO{ tflTjs km/s kg]{ gb]lvPdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] ;f]sf] sf/0f v'nfO{
k'g/fj]bg lhls/ c:jLs[t ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'g'jfO ubf{ tNnf] cbfntaf6 ePsf] lg0f{o km/s
kg{ ;Sg] b]lvPdf To;sf] sf/0f v'nfO{ k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] ;'g'jfOsf] nflu
k|ToyL{ lemsfpg] cfb]z ug]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|ToyL{ lemsfpg] cfb]z ePdf k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfntn] k'g/fj]bg kqsf] k|ltlnlk ;fy} /fvL k|ToyL{sf] gfpFdf af6f]sf] Dofbafx]s
kG„ lbgleq pkl:yt x'g Dofb hf/L ug{' kg]{5 .

-$s_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfntn] rfx]df pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofb cfkm}Fn] jf z'? d'2f km};nf ug]{ cbfnt
dfkm{t\ o; ;+lxtf adf]lhdsf] /Lt k'{ofO{ tfd]n ug{ ;Sg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

100
www.lawcommission.gov.np


-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofb kfPsf] AolQmn] cbfntn] tf]s]sf]
cjlwleq k'g/fj]bgsf] lhls/ v08g u/L k|lt/Iff ug{ lnlvt k|ltjfb k]z ug{
;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cbfntdf k]z ug]{ lnlvt k|ltjfb cg';"rL–$^ df
plNnlvt 9fFrf adf]lhd x'g]5 .
-&_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;'g'jfO{ u/]kl5 k'g/fj]bg pk/ cbfntn] lg0f{o ug'{
kg]{5 .
!$!= k|ToyL{ cg'kl:yt ePdf k'g/fj]bgsf] PstkmL{ ;'g'jfO{ x'g] M -!_ bkmf !$) sf] pkbkmf
-#_ adf]lhd lbOPsf] ;"rgfsf] Dofbleq k|ToyL{ pkl:yt gePdf k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfntn] k'g/fj]bgsf] lg0f{osf] nflu sDtLdf kGw| lbg kl5sf] tfl/v tf]sL To:tf]
tfl/vsf] lbg k'g/fj]bgsf] ;'gjfO{ u/L lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|ToyL{n] bkmf !$) sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd lbOPsf] ;"rgfsf] Dofbleq pkl:yt x'g g;s]sf] s'g} dgfl;a
sf/0f b]vfO{ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/v cufj} lgj]bgkq lbPdf / To:tf]
sf/0f dgfl;a b]lvPdf cbfntn] lghsf] Dofb yfdL pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf]
tfl/vsf] lbg lghnfO{ pkl:yt x'g] cfb]z lbO{ k'g/fj]bg pk/sf] ;'g'jfO{ u/L d'2fsf]
lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
!$@= tfl/vdf a:g gkg]{ M -!_ k'g/fj]bgsf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf tfl/vdf a:g grfx]df
k'g/fj]bs jf k|ToyL{n] ;f]xL Joxf]/fsf] lgj]bg cbfntdf lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]sf]df k'g/fj]bs jf k|ToyL{ vf]h]sf] a]nfdf
pkl:yt x'g] sfuh u/fO{ cbfntn] lghsf] tfl/v 6'6fO{ lbg ;Sg]5 .
t/ tfl/vdf g/x]sf] k'g/fj]bs jf k|ToyL{n] rfx]df k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{sf]
nflu tf]lsPsf] tfl/vsf lbg pkl:yt x'g ;Sg]5 .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g/fj]bg ;'g'jfO{
x'Fbfsf avt k'g/fj]bg pk/ s]xL s'/f a'e\mg' kg]{ jf s'g} k|df0f bfv]n u/fpg' kg]{
eGg] cbfntnfO{ nfu]df To:tf] cj:yfdf k'g/fj]bs jf k|ToyL{nfO{ lemsfO{ tfl/vdf
/fVg ;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

101
www.lawcommission.gov.np

!$#= k'g/fj]bs jf k|ToyL{nfO{ lbOg] ;"rgf jf cfb]z ;dfXjfg ;/x tfd]n ul/g] M bkmf
!$) jf !$@ adf]lhd k'g/fj]bs jf k|ToyL{nfO{ cbfntn] lbg] ;"rgf jf cfb]z
kl/R5]b–^ adf]lhd ;dfXjfg ;/x tfd]n ul/g]5 .
!$$= k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntsf] clwsf/ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd k'g/fj]bg pk/ ;'g'jfO{
ubf{ k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntnfO{ b]xfo adf]lhdsf] clwsf/ x'g]5 M–
-s_ tNnf] cbfntsf] k}m;nf ;b/ jf ab/ ug{] jf pN6L jf s]xL
pN6L ug]{,
-v_ tNnf] cbfntn] s;"/bf/nfO{ tf]s]sf] ;hfosf] dfqf 36fpg] jf
a9fpg] jf ;hfodf kl/jt{g ug]{,
-u_ a'em\g' kg]{ k|df0f ga'emL k}m;nf ePsf] /x]5 eg] To:tf] k|df0f
cfk}mn] a'e\mg] jf a'em\g tNnf] cbfntnfO{ cfb]z lbg],
-3_ d'2fdf 7x/ ug'{ kg]{ ljifodf 7x/ gePsf] eP To:tf] ljifodf
cfk}mn] 7x/ ug]{ jf 7x/ ug{ tNNff] cbfntdf k7fpg],

-ª_ tNnf] cbfntsf] km};nfdf cfg'iflËs jf k|f;lËs kl/jt{g ug]{ .
-@_ tNnf] cbfntn] u/]sf] k}m;nf pk/ s'g} vf; s;"/bf/sf] jf k|ltjfbLsf]
dfq k'g/fj]bg k/]sf] /x]5 / To:tf] k'g/fj]bgsf] lg0f{o ubf{ k'g/fj]bg gug]{ s;"/bf/
jf k|ltjfbLsf] xsdf tNnf] cbfntsf] k}m;nf km/s kg]{ b]lvPdf k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfntn] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ To:tf] s;"/bf/ jf k|ltjfbLsf] xsdf klg pkbkmf -!_
df plNnlvt clwsf/sf] k|of]u u/L sfg"g adf]lhd k}m;nf ug{ ;Sg]5 .
-#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g/fj]bg ;'Gg]
cbfntn] tNnf] cbfntnfO{ ePsf] clwsf/ cfjZostf cg';f/ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
!$%= ;fws M -!_ s'g} cbfntaf6 s'g} cleo'QmnfO{ aL; jif{ jf aL; jif{eGbf a9L jf
hGds}bsf] ;hfo x'g] u/L k}m;nf ePsf]df To;/L k}m;nf ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq
To:tf] cbfntn] ldl;n ;lxt k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf ;fws k]z ug'{ kg]{5 .

-!s_ k|rlnt sfg"g adf]lhd hGds}b ug{' kg]{ d'2fsf] cleo'Qmn] s;"/ u/]sf]
s'/fdf cbfntdf ;flat ePsf]df To:tf] s;"/ ubf{sf] kl/l:yltnfO{ ljrf/ ubf{
hGds}bsf] ;hfo ug{' Gofosf] /f]xdf a9L kg]{ eO{ GofofwLzn] sf/0f ;lxt 36L

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

102
www.lawcommission.gov.np

;hfosf] k|:tfj u/L /fo ;lxt km};nf u/]sf]df To;/L km};nf ePsf] ldltn] k}+tL;
lbgleq ldl;n ;lxt k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf /fo k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fws k]z ePsf]df k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] klg
To:tf] cleo'QmnfO{ aL; jif{ jf aL; jif{eGbf a9L jf hGds}bsf] ;hfo ug]{ 7x/fO{
k}m;nf u/]df ;jf]{Rr cbfntdf ;fws k]z ug'{ kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!s_ adf]lhd /fo k]z ePsf]df k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn]
To;/L ul/Psf] 36L ;hfonfO{ ;b/ u/]sf]df ;jf]{Rr cbfntdf /fo k]z ug{' kg]{5 .
!$^= ;fws k}m;nf pk/ k'g/fj]bg nfUg] M bkmf !$% adf]lhd ;fws k]z x'g] u/L ePsf]
k}m;nfdf lrQ ga'e\mg] kIfn] To:tf] k}m;nf pk/ k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!$&= k'g/fj]bg nfUg] Dofb;Dd ;fws k}m;nf ug{ gx'g] M -!_ bkmf !$% adf]lhd ;fws
k]z ePsf] d'2fdf k'g/fj]bg nfUg] Dofb;Dd ;fwssf] k}m;nf ug{ xF'b}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Dofbleq k'g/fj]bg k/]df ;fwssf] nut s§f u/L
k'g/fj]bgsf] /f]xaf6 d'2fsf] ;'g'jfO{ ug'{ kg]{5 .
t/ ;hfo kfpg] AolQmx?dWo] s'g} AolQmsf] dfq k'g/fj]bg k/]sf]df k'g/fj]bg
gug]{ AolQmsf xsdf klg ;f]xL k'g/fj]bg s} /f]xaf6 lg0f{o ug'{ kg]{5 .
!$* ;fws k]z ubf{sf] sfo{ljlw M -!_ bkmf !$% adf]lhd s'g} cbfntn] s'g} d'2fdf ;fws
k]z ubf{ To:tf] d'2fsf] ldl;n ;d]t ;fy} k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fws k]z u/]sf] d'2fdf cleo'Qm y'gfdf /x]sf] eP
lgh y'gfdf /x]sf] ldlt, lgh /x]sf] sf/fuf/sf] gfd tyf cleo'Qm km/f/ /x]sf] jf
y'gfaf6 efu]sf] eP ;f] ;d]t v'nfO{ k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ ;fws ;'g'jfO{ ;DaGWfL cGo sfo{ljlw k'g/fj]bgsf] ;'g'jfO{ ;/x x'g]5 .
!$(= ;fws x]g]{ cbfntsf] clwsf/ M -!_ ;fws x]g]{ cbfntn] k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntnfO{
eP ;/xsf] clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;fws hfFr ubf{ tNnf] cbfntsf] k}m;nfsf] OG;fkm gldnL s'g} kl/jt{g
x'g ;Sg] b]lvPdf kGw| lbgsf] Dofb lbO{ ;DalGwt kIfx?nfO{ lemsfpg' kg]{5 .
!%)= k'g/fj]bg / ;fws k}m;nf M k'g/fj]bg k}m;nf ubf{ cg';"rL–$& adf]lhdsf] 9fFrfdf /
;fws k}m;nf ubf{ cg';"rL–$* adf]lhdsf] 9fFrfdf ug'{ kg]{5 .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

103
www.lawcommission.gov.np

t/ k'g/fj]bg / ;fwssf] Pp6} k}m;nf ug'{ kg]{ cj:yfdf cg';"rL–$&


adf]lhdsf] 9fFrfdf ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b – !%
k}m;nf sfof{Gjog ;DaGwL Joj:yf
!%!= ;hfosf] nut v8f ug'{ kg]{ M -!_ cbfntaf6 s'g} d'2fsf] km};nf eP kl5 ;DalGwt
cbfntn] To:tf] km};nf adf]lhd nfu]sf] b08, hl/afgf jf 7x/]sf] ljuf] jf Ifltk"lt{sf]
nut tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjb]g ;'Gg] cbfntaf6 s'g} AolQm s;"/bf/ 7x/L jf tNnf] cbfntsf]
k}m;nf pN6L eO{ jf ab/ eO{ s;"/bf/ 7x/]sf]df To;sf] nut v8f u/L sfof{Gjog
ug{ ;DalGwt lhNnf cbfntdf k}m;nfsf] k|ltlnlk k7fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd nut v8f u/]kl5 ;DalGwt cbfntn] k}m;nf
sfof{Gjog ug]{5 / k}m;nf sfof{Gjogsf] nflu s'g} sfd s'g} lgsfon] ug'{ kg]{ /x]5
eg] ;DalGwt lgsfonfO{ To:tf] sfd ug{ cfb]z ug]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cfb]z ubf{ s}b ;hfo kfpg] AolQm cbfntdf
pkl:yt /x]sf] eP lghnfO{ cbfntn] sf/fuf/df rnfg u/L k7fpg' kg]{5 / pkl:yt
ePsf] /x]g5 jf y'gf jf s}bdf klg a;]sf] /x]g5 eg] lghnfO{ kqmfp u/L sf/fuf/df
a'emfpg] u/L ;DalGwt k|x/L sfof{nonfO{ cg';"rL–$( adf]lhdsf] 9fFrfdf cfb]z
k7fpg' kg]{5 .

-%_ km};nf sfof{Gjog ;DaGwdf s'g} låljwf ePdf sf/fuf/ sfof{non]
;DalGwt lhNnf cbfntdf n]vL k7fpg' kg]{5 / lhNnf cbfntaf6 lgsf;f eP
adf]lhd ug{' kg]{5 .
!%@= km};nf sfof{Gjog ug]{ lgsfo M -!_ d'2fsf] km};nf h'g;'s} txsf] cbfntaf6 ePsf]
eP klg To:tf] d'2fdf ePsf] km};nfsf] sfof{Gjog cleof]ukq jf ph'/L bfo/ ePsf]
lhNnf cbfntn] ug]{5 .
-@_ k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] z'? sf/afxL / lsgf/f u/]sf] d'2fsf] km};nf
sfof{Gjog ;d]t ;DalGwt lhNnf cbfntn] ug]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

104
www.lawcommission.gov.np

-#_ o; bkmfdf cGoGq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|ltjfbLsf] ;ª\Vof


lghx?sf] a;f]af; jf lghsf] ;DklQsf] cjl:yltsf] sf/0f km};nf sfof{Gjog ug]{
lhNnf cbfnt olsg x'g g;s]df k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntn] tf]s]sf] lhNnf cbfntn]
d'2fsf] km};nf sfof{Gjog ug]{5 .
-$_ lgoldt cbfnt afx]s cGo Goflos lgsfoaf6 ePsf] km};nfsf]
sfof{Gjog ;DalGwt lgsfon] ug]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg km};nf sfof{Gjog ug]{
;DaGwdf sfg"gdf cGoyf Joj:yf gePsf]df ;DalGwt lhNnf cbfntn] o;} ;+lxtf
adf]lhd km};nf sfof{Gjog ug]{5 .
!%#= km};nf sfof{Gjog :ylut x'g] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf cbfntn] km};nf sfof{Gjog
:yug ug'{ kg]{5 M–
-s_ sfg"g adf]lhd k'g/fj]bg nfUg ;Sg] d'2fdf k'g/fj]bg k/]sf]
eP k'g/fj]bgsf] /f]xaf6 d'2fsf] clGtd lsgf/f geP;Dd jf
k'g/fj]bg gk/]sf]df k'g/fj]bg nfUg ;Sg] Dofb e'Qmfg
geP;Dd,
-v_ sfg"g adf]lhd ;fws k]z x'g] d'2f eP k]z ePsf] ;fwssf]
lgsf;f geP;Dd .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd k'g/fj]bg k/]sf]df k'g/fj]bg ug]{ kIfn]
k'g/fj]bg u/]sf] Joxf]/fsf] lgj]bg ;DalGwt cbfntdf lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; ;+lxtfdf cGoyf
Joj:yf ePsf]df afx]s s'g} s;"/bf/nfO{ s}bsf] ;hfo x'g] 7x/L k}m;nf ePsf]df
To:tf] s;"/bf/nfO{ tTsfn s}bdf k7fpg' kg]{5 .

!%$= s}bdf /fVg' kg]{ M -!_ bkmf !%! sf] pkbkmf -$_ adf]lhd cbfntdf pkl:yt
s;"/bf/sf] xsdf s}bL k"hL{ hf/L eO{ cfPkl5 / km/f/sf] xsdf ;d]t s;"/bf/ k|x/L
sfof{noaf6 kqmfp eO{ cbfntdf k]z u/L lghsf] gfddf s}bL k"hL{ hf/L eO{ cfPkl5
sf/fuf/ sfof{non] To:tf] s;"/bf/nfO{ sfg"g adf]lhd s}bdf /fVg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

105
www.lawcommission.gov.np

t/ c7f/ jif{ pd]/ gk'u]sf] afnaflnsf s;"/bf/ 7xl/Psf]df lghnfO{ g]kfn


;/sf/n] Joj:yf u/]sf] 5'§} afn ;'wf/ u[x jf o:t} cGo u[xdf /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}bdf /fVbf s;"/bf/ slxn]b]lv y'gfdf /x]sf] jf
kqmfp k/]sf] xf] lghsf] s}b cjlw slxn] e'Qmfg x'g] xf] eGg] s'/f ;d]tsf] clen]v
sf/fuf/ sfof{non] tof/ u/L cBfjlws ?kdf /fVg' kg]{5 .
!%%= s}b afkt /sd ltg{ ;lsg] M -!_ s'g} s;"/df klxnf] k6s s;"/bf/ 7x/L Ps jif{ jf
Ps jif{eGbf sd s}bsf] ;hfo ePsf] d'2fdf s;"/bf/sf] pd]/, s;"/sf] uDeL/tf,
s;"/ u/]sf] tl/sf, cfr/0f ;d]tnfO{ ljrf/ ubf{ sf/fuf/df /fVg' pko'Qm gb]lvPdf
tyf lghnfO{ 5f]8\bf ;fj{hlgs zflGt, sfg"g / Joj:yfdf vt/f k'Ug] ;d]t gb]lvPdf
To;sf] sf/0f v'nfO{ cbfntn] lghnfO{ s}bdf /fVg'sf] ;§f To; afkt /sd lnO{
s}baf6 5fl8lbg pko'Qm 7x¥ofPdf s}b afktsf] /sd lt/L s}b a:g' gkg]{ u/L cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z lbg'cl3 To:tf] AolQmnfO{ s'g} k|sf/sf]
s;"/ gu/L /fd|f] cfr/0f kfng ug]{5' eGg] Joxf]/fsf] sfuh u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd /sd lt/L s}b a:g' gkg]{ u/L cfb]z ePsf]
s;"/bf/n] s}b afkt /sd a'emfpFbf Ps lbg s}bsf] tLg ;o ?k}ofFsf b/n] /sd
a'emfpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b a:g 5'6 ePsf] AolQmn] To;/L 5'6]sf] ldltn]
tLg jif{leq s}bsf] ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghnfO{ klxn] ePsf] k}m;nf
adf]lhdsf] s}b ;d]t ykL ;hfo sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ps jif{ jf Ps
jif{eGbf sd s}bsf] ;hfo kfO{ y'gf jf s}bdf /x] a;]sf] ljb]zL gful/sn] s}bsf] ;§f
/sd lt/L s}baf6 5'6sf/f kfpg lgj]bg lbPdf cbfntn] bkmf !%( sf] pkbkmf -$_
df pNn]v ePsf s;"/ afx]s cGo s;"/sf s;"/bf/nfO{ s}b ;hfo afkt k|lt lbg
kfFr;o ?k}ofFsf b/n] x'g cfpg] /sd Psd'i6 tf]sL To:tf] /sd a'emfPdf afsL
cjlw s}bdf a:g' gkg]{ u/L cfb]z lbg ;Sg]5 .

106
www.lawcommission.gov.np

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cfb]z lbFbf cbfntn] To:tf] AolQmnfO{ ;ft lbgleq
g]]kfn aflx/ k7fpg] cfb]z lbg' kg]{5 / cWofudg sfof{non] cbfntsf] cfb]z
adf]lhd To:tf] AolQmnfO{ g]kfn aflx/ k7fpg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -#_ / -%_ adf]lhd k|fKt ePsf] /sdsf] krf; k|ltzt /sd
sfg"g adf]lhd v8f ePsf] kLl8t /fxt sf]ifdf hDdf ug'{ kg]{5 .
-*_ o; bkmf adf]lhd /sd lt/]df s;"/bf/n] s}b e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-(_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd
s}baf6 5'6]sf] AolQmsf] s}bsf] nut s}b e'Qmfg x'g] cjlw;Ddsf nflu sfod /xg]5
/ lghn] pkbkmf -@_ / -$_ k|lts"nsf] cfr/0f jf s;"/ u/]df cbfntn] h'g;'s} avt
o; bkmf adf]lhdsf] cfb]z /2 ug{ ;Sg]5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd cfb]z /2 ePsf]df To:tf] s;"/bf/n] lghnfO{
ePsf] k"/} ;hfo s}bdf a;L e'Qmfg ug{' kg{]5 .
!%^= ;DklQ /f]Ssf /fVg' kg]{ M -!_ bkmf !%! sf] pkbkmf -$_ adf]lhd kqmfp k"hL{ hf/L
ul/Psf] AolQmsf] ;DklQ klxn] g} /f]Ssf g/x]sf] ePdf jf lgh kqmfp x'g g;s]df
;DalGwt k|x/L sfof{non] lghsf] c+zxssf] ;DklQ /f]Ssf /fVgsf] nflu To:tf]
;DklQsf] ljj/0f v'nfO{ cbfnt ;dIf k|ltj]bg k]z ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltj]bg k]z ePdf ;DalGwt cbfntn] To:tf]
AolQmsf] xssf] ;DklQ /f]Ssf ug{ ;DalGwt dfnkf]t sfof{no jf cGo lgsfo jf
;+:yfnfO{ cfb]z lbg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;DklQ /f]Ssf /fVbf /f]Ssf /fVg' kg]{eGbf a9L ;DklQ
/f]Ssf ePdf To:tf] AolQmn] a9L /f]Ssf ePsf] ;DklQ k'ms'jf ug{ ;DalGwt cbfntdf
lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lgj]bg k/]df / To:tf] lgj]bg hfFra'em ubf{ To;/L
a9L ;DklQ /f]Ssf /x]sf] b]lvg cfPdf To;/L a9L /f]Ssf /x]sf] xb;Ddsf] ;DklQ
cbfntn] k'ms'jf ug{ ;DalGwt dfnkf]t sfof{no jf lgsfo jf ;+:yfnfO{ cfb]z lbg
;Sg]5 / To;/L cfb]z lbPsf]df To:tf] sfof{no jf ;+:yfn] To:tf] ;DklQ km's'jf ug{'
kg]{5 .

107
www.lawcommission.gov.np

-%_ s;"/bf/n] cbfntsf] k}m;nf adf]lhd lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd
ltg'k{ g]{ /x]5 eg] pkbkmf -!_ adf]lhd /f]Ssf /x]sf] ;DklQaf6 o; kl/R5]b adf]lhd
To:tf] /sd e/fO{ lbO{ afFsL /x]sf] ;DklQ dfq /f]Ssf ug'{ kg]{5 .
!%&= ;DklQ lnnfd ug{ ;lsg] M -!_ bkmf !%! sf] pkbkmf -$_ adf]lhd kqmfp ug]{ cfb]z
ePsf] ldltn] 5 dlxgf;Dddf klg s;"/bf/ kqmfp x'g g;s]df k}m;nf adf]lhd
a'emfpg' kg]{ hl/afgf jf Ifltk"lt{sf] /sd bkmf !%^ adf]lhd /f]Ssf /x]sf] ;DklQ
gub eP ;DalGwt lgsfo jf ;+:yfaf6 k|fKt u/L / cGo rn jf crn eP lnnfd
laqmL u/L hl/afgf jf ;/sf/L lauf] afktsf] /sd ;+lrt sf]ifdf bflvnf ug'{ kg]{5 /
To;/L bflvnf u/L afFsL /x]df Ifltk"lt{ e/fpg' kg]{ eP Ifltk"lt{ e/fO{ afFsL /sd
lghsf] xsjfnfnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ o; ;+lxtf adf]lhd nut s§f x'ge
' Gbf klxn] s;"/bf/ kqmfp ePdf /
lghn] cfkm"nfO{ nfu]sf] hl/afgf ljuf] jf Ifltk"lt{ afktsf] /sd gub} a'emfpg
rfx]df bkmf !%^ adf]lhd /f]Ssf /x]sf] ;DklQ lnnfd laqmL eO{ g;s]sf] eP To:tf]
;DklQ /f]Ssf /fVbf ePsf] vr{ c;"n u/L / lnnfd laqmL e} ;s]sf]df /f]Ssf /fVbf /
lnnfd laqmL ubf{ ePsf] vr{x? s6fO{ lnnfd laqmLaf6 k|fKt ePsf] ?k}ofF lghnfO{
lkmtf{ lbO{ s}b ;hfo sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
!%*= ;hfo kfPsf] AolQmsf] d[To' ePdf ;hfo ldgfxf x'g] M -!_ cbfntaf6 s;"/bf/ 7x/L
;hfo kfPsf] AolQmsf] d[To' ePdf d[To' x'Fbfsf avt;Dd sfof{Gjog x'g afFsL /x]sf]
;Dk"0f{ s}b ;hfo jf hl/afgf :jtM ldgfxf x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;/sf/L jf lghL lauf]],
Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd eg'{ kg]{ AolQmsf] To:tf] lauf]], Ifltk"lt{ jf /sd e/fpg'
cufj} d[To' ePdf lghsf] xssf] ;DklQaf6 c;'n pk/ x'g];Dd o; ;+lxtf adf]lhd
c;'n pk/ u/L e/fO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lauf], Ifltk"lt{ jf /sd e/fpFbf To:tf] AolQmsf]
;DklQn] vfd];Dd qmdzM ;/sf/L lauf]], Ifltk"lt{, lghL Ifltk"lt{ / lauf]]nfO{
k|fyldstf lbO{ qmdzM e/fpg' kg]{5 .

108
www.lawcommission.gov.np

!%(= ;hfo dfkmL lbg ;lsg] M -!_ cbfntsf] k}m;nf adf]lhd 7]lsPsf] ;hfo kfPsf]
AolQmn] ;f] ;hfo dfkmL kfpg, To;nfO{ d'ntjL /fVg, kl/jt{g ug{ jf sd ug{ u[x
dGqfno dfk{mt /fi6«klt ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbFbf h'g cbfntsf] k}m;nfaf6 lgj]bsn]
;hfo kfPsf] xf] ;f] cbfntsf] k}m;nfsf] k|ltlnlk ;+nUg ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg cfjZos sf/afxLsf] nflu /fi6«kltn] u[x
dGqfnodf k7fPdf ;f] dGqfnon] b]xfosf s'/fx? ljrf/ u/L lghnfO{ ePsf] ;hfo
dfkmL ug]{, d'NtjL /fVg], kl/jt{g ug]{ jf sd ug]{ ;DaGwdf lg0f{osf] nflu g]kfn
;/sf/ ;dIf k]z ug{ ;Sg]5 M–
-s_ s;"/sf] k|s[lt / s;"/ ubf{sf] cj:yf,
-v_ s;"/bf/sf] pd]/ tyf zf/Ll/s cj:yf,
-u_ s;"/bf/nfO{ tf]lsPsf] ;hfosf] xb,
-3_ s;"/bf/n] ;f] ;hfo kfpg'cl3 s'g} s;"/ u/L s}bsf] ;hfo
kfPsf] jf gkfPsf] jf kfPsf] eP To:tf] s;"/sf] k|s[lt /
lghn] ef]u]sf] ;hfo,
-ª_ s;"/bf/ y'gfdf /x]sf] jf g/x]sf] .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s;"/sf
s;"/bf/nfO{ ePsf] ;hfo dfkmL ug]{, d'NtjL /fVg], kl/jt{g ug]{ jf sd ug]{ sf/afxL
ug{ ;lsg] 5}g M–
-s_ e|i6frf/,
-v_ oftgf,
-u_ ha/h:tL s/0fL,
-3_ q'm/ tyf cdfgjLo tl/sfn] jf lgoGq0fdf lnO{ Hofg df/]sf],
-ª_ hflt xTof,
-r_ ljikmf]6s kbfy{,
-5_ ckx/0f, z/L/ aGws jf AolQm a]kQf,
-h_ dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/,
-em_ ;DklQ z'4Ls/0f, /

109
www.lawcommission.gov.np

-`_ tLg jif{eGbf a9L s}b ;hfo x'g] nfu"cf}ifwsf] cf];f/k;f/ jf


sf/f]af/ .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cbfntdf
k'g/fj]bg, ;fws hfFr jf k'g/fjnf]sg jf d'2f bf]xf]¥ofpg] cj:yfsf] /f]xdf
ljrf/fwLg /x]sf] jf h'g cbfntsf] k}m;nfaf6 ;hfo tf]lsPsf] xf] To:tf] ;hfo
clGtd eO{ g;s]sf] cj:yfdf u[x dGqfnon] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] sf/afxL ug{
;Sg] 5}g .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhd lg0f{o ug'{cl3 g]kfn ;/sf/n] sfg"g adf]lhd
:yflkt Kof/f]n tyf k|f]j]zg af]8{sf] k/fdz{ lng ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -#_ adf]lhd lg0f{o ubf{ lgj]bsnfO{ ePsf] ;hfo k"/} jf cf+lzs
?kdf dfkmL x'g' kg]{, To;nfO{ d'ntjL /fVg' kg]{, kl/jt{g ug'{ kg]{ jf sd ug'{ kg]{
dgfl;a sf/0f b]v]df g]kfn ;/sf/n] To;sf] cfwf/ v'nfO{ cfk\mgf] /fo ;lxt /fi6«klt
;dIf l;kmfl/; ug]{5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd g]kfn ;/sf/af6 ePsf] l;kmfl/; adf]lhd s'g}
s;"/bf/nfO{ 7]lsPsf] ;hfo /fi6«kltaf6 dfkmL ePdf, To;nfO{ d'ntjL /flvPdf,
kl/jt{g ePdf jf sd ul/Pdf g]kfn ;/sf/n] To;sf]] ;"rgf ;DalGwt cbfntnfO{
lbg' kg]{5 .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt u/]kl5 ;DalGwt cbfntn] ;f]xL
adf]lhd ;hfosf] nut s§f jf cBfalws ug'{ kg]{5 .
-!)_ o; bkmf adf]lhd /fi6«kltaf6 s'g} AolQmnfO{ 7]lsPsf] ;hfo dfkmL
ePsf], ;hfo kl/jt{g jf sd ePsf] sf/0fn] ;DalGwt cbfntsf] k}m;nf ab/ x'g]
5}g / To:tf] AolQmn] ef]uL ;s]sf] ;hfo jf e'QmfgL ul/;s]sf] hl/afgf jf lauf]]nfO{
s'g} c;/ kg]{ 5}g .
-!!_ pkbkmf -#_ / -&_ adf]lhd k|:tfj jf l;kmfl/; ug]{ k|of]hgsf] nflu
g]kfn ;/sf/n] cfjZos dfkb08 agfpg ;Sg]5 .
!^)= nut s§f ug'{ kg]{ M -!_ cbfntn] bkmf !%! sf] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd v8f
ePsf] nut b]xfosf] cj:yfdf sf/0f v'nfO{ s§f ug'{ kg]{5 M–
-s_ s;"/bf/n] o; kl/R5]b adf]lhd s}b e'Qmfg u/]df,

110
www.lawcommission.gov.np

-v_ s;"/bf/n] k|rlnt sfg"g adf]lhd >d u/L s}b e'Qmfg u/]df,
-u_ s;"/bf/sf] d[To' eO{ bkmf !%* adf]lhd s}b jf ;hfo ldgfxf
ePdf,
-3_ s;"/bf/n] k|rlnt sfg"g adf]lhd ;'wf/ u[x jf ;fd'bflos
s]Gb|df s}b e'Qmfg u/]df jf ;fd'bflos ;]jf u/L s}b e'Qmfg
u/]df,
-ª_ s;"/bf/n] bkmf !%( adf]lhd ======== ;hfo dfkmL kfPdf,
-r_ s;"/bf/n] o; kl/R5]b adf]lhd hl/afgf jf ljuf] jf Ifltk"lt{
afktsf] k"/} /sd a'emfPdf, jf
-5_ s;"/bf/nfO{ nfu]sf] s}b jf ;hfo jf ljuf] jf Ifltk"lt{
afktsf] /sd o; kl/R5]b adf]lhd c;'n ul/Pdf .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s}bsf] ;hfo tf]lsPsf]
jf k|rlnt sfg"g adf]lhd hl/afgf jf ;/sf/L lauf]] jf cGo s'g} /sd afkt s}b
a:g' kg]{ AolQm b]xfosf] cjlw;Dd cbfntdf pkl:yt gePdf, sf/fuf/df s}b a:g
gcfPdf jf kqmfp x'g g;s]df cbfntn] lghsf] xsdf v8f ePsf] s}bsf] nut s§f
ul/lbg' kg]{5 M–
-s_ hGds}bsf] ;hfo ePsf]df krf; jif{,
-v_ bz jif{eGbf a9L s}b ;hfo ePsf]df rfnL; jif{,
-u_ kfFr jif{eGbf a9L bz jif{;Dd s}b ;hfo ePsf]df tL; jif{,
-3_ Ps jif{eGbf a9L kfFr jif{;Dd s}b ;hfo ePsf]df aL; jif{,
-ª_ Ps jif{;Ddsf] s}b ;hfo ePsf]df afx| jif{ .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd nut s§f ePsf] AolQm To:tf] cjlw e'Qmfg ePkl5
k]mnf k/]df cbfntn] lghsf] xsdf nut s§f geP ;/x o; kl/R5]b adf]lhd k}m;nf
sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd nut s§f ubf{ o; ;+lxtf adf]lhd lghsf] ;DklQ
/f]Ssf ul/Psf] /x]5 eg] To:tf] ;DklQ hkmt u/L lnnfd laqmL u/L k|fKt /sd ;+lrt
sf]ifdf bflvnf ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

111
www.lawcommission.gov.np

-%_ o; bkmf adf]lhd ;hfo e'Qmfg gePsf] sf/0fn] nut s§f ePsf]
AolQmn] To:tf] nut 7]lsg] u/L ePsf] k}m;nf adf]lhdsf] ;hfo e'Qmfg gu/];Dd
k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgh s'g} klg ;fj{hlgs
hjfkmb]xLsf] kbdf lgo'lQm jf dgf]gog x'g, tf]lsg jf lgjf{lrt x'g cof]Uo ePsf]
dflgg]5 .
!^!= y'gfdf a;]sf] cjlw s}bdf s§f x'g] M -!_ cbfntaf6 k}m;nf x'Fbf s;"/bf/ 7x/L
s}bsf] ;hfo kfPsf] AolQm cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lx/f;t jf y'gfdf a;]sf] eP
lghnfO{ To;/L y'gfdf a;]sf] cjlw k}m;nf adf]lhdsf] s}bdf s6fO{ afFsL cjlwsf]
nflu dfq s}b ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} s;"/bf/ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf y'gfdf a;]sf]df lghnfO{ s}bsf]
;hfo geO{ hl/afgf dfq x'g] 7x/]sf] eP lgh y'gfdf a;]sf] cjlwsf] Ps lbgsf]
tLg ;o ?k}ofFsf] b/n] lx;fj u/L x'g cfpg] hDdf /sd To:tf] s;"/bf/n] a'emfpg'
kg]{ hl/afgfsf] /sddf s§f ug'{ kg]{5 .
!^@= hl/afgfsf] ;hfosf] sfof{Gjog M -!_ bkmf !%! adf]lhd v8f ePsf] nut cg';f/
hl/afgf ltg'{ kg]{ AolQmn] hl/afgfsf] /sd tTsfn a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] AolQmn] hl/afgf
tTsfn a'emfpg g;sL To; afkt s'g} ;DklQ hdfgt lbPdf cbfntn] Ps jif{leq
To:tf] /sd r'Stf x'g] u/L a9Ldf tLg ls:tfdf hl/afgf a'emfpg] cfb]z lbg
;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To;/L hl/afgf ePsf]
AolQmn] kl/R5]b–& jf bkmf !#& adf]lhd s'g} w/f}6 jf hdfgt /fv]sf] eP
hl/afgfsf] /sd To:tf] w/f}6 jf hdfgtaf6 c;"n u/L gk'u eP hltsf] ;DaGwdf
dfq ls:tfjGbL ?kdf a'emfpg] cfb]z lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd ls:tfjGbLdf hl/afgf /sd a'emfpg] Joj:yf
ePsf]df jf d'2fsf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf s}b jf y'gfdf k/L ;hfo e'Qmfg
ul/;s]sf]df jf kl/R5]b–& jf bkmf !#& adf]lhd /flvPsf] w/f}6 jf hdfgtaf6
hl/afgfsf] /sd c;'n x'g] ePdf afx]s s;"/bf/n] hl/afgfsf] /sd clGtd km};nf


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

112
www.lawcommission.gov.np

ePkl5 tTsfn gj'emfPdf cbfntn] hl/afgf afkt s}b ug{ ;DalGwt sf/fuf/sf]
gfpFdf cfb]z k7fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd cfb]z ePsf]df hl/afgf ga'emfpg] s;"/bf/n]
hl/afgfsf] /sd s]xL a'emfO{ s]xL afFsL /fv]sf]df jf d'2fsf] l;nl;nfdf s}b jf
y'gfdf k/L To;/L s}b jf y'gfdf k/]sf] cjlw hlt ;hfo ldGxf x'g] cj:yf ePdf
;f];d]t s§f u/L hl/afgf ga'emfP afkt x'g] s}bsf] cjlw / hl/afgfsf] s"n /sdsf]
cg'kftdf dfq afFsL hl/afgf afkt s}b ug'{ kg]{5 .
!^#= ;/sf/L lauf]] jf cGo /sd ;DaGwL Joj:yf M -!_ lauf]] e/fpg] u/L k}m;nf ePsf]df
;/sf/L lauf]]nfO{ lghL lauf]]eGbf k|fyldstf lbO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
t/ ;/sf/L lauf]] e/fOlbg] u/L k}m;nf x'g'eGbf klxn] g} lghL lauf]] e/fO{ lbg]
u/L s'g} k}m;nf ePsf] /x]5 eg] ;/sf/L lauf]]nfO{ k|fyldstf lbOg] 5}g .
-@_ k}m;nf adf]lhd e/fpg' kg]{ ;/sf/L lauf]] jf cGo s'g} /sd c;"n
gePdf jf c;'n x'g] cj:yf gePdf To:tf]] lauf]] jf /sd eg'{ kg]{ s;"/bf/sf] ;DklQ
klxn] g} /f]Ssf ePsf] /x]g5 eg] k}m;nf ePkl5 oyf;Dej rf8f] /f]Ssf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lauf]] jf cGo /sd k}m;nf clGtd ePsf] ldltn]]
tL; lbgleq s;"/bf/n] ga'emfPdf lghsf] pkbkmf -@_ adf]lhd /f]Ssf ePsf] rn
;DklQsf] xsdf To:tf] ;DklQ /x]sf] lgsfo jf ;+:yfaf6 k|fKt u/L / crnsf] xsdf
lnnfd laqmL u/L e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;DklQ lnnfd laqmL ubf{ klg c;"n gePsf] ;/sf/L
lauf]] afkt To:tf] JolStnfO{ s}b ug'{ kg]{5 .
!^$= ;/sf/L lauf]] afkt s}b ug{ ;lsg] M -!_ cbfntaf6 k}m;nf x'Fbf c;"n pk/ x'g' kg]{
u/L 7x/ ePsf] ;/sf/L lauf]] jf cGo s'g} /sd ;DalGwt AolQmn] a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;/sf/L lauf]] jf To:tf] /sd To:tf] AolQmn]
ga'emfPdf lghsf] ;DklQ hfohft u/L c;"n pk/ ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfohft ubf{ klg ;/sf/L lauf]] jf To:tf] /sd
c;"n pk/ x'g g;s]df To:tf] AolQmnfO{ b]xfosf] ;/sf/L lauf]] jf To:tf] /sd afkt
b]xfosf] cjlw;Dd s}b ;hfo lgwf{/0f ug{' kg]{5 M–

113
www.lawcommission.gov.np

-s_ kf“r xhf/ ?k}ofFb]lv bz xhf/ ?k}ofF;Ddsf] ljuf] afkt Ps


dlxgf,
-v_ bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9L kRrL; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] ljuf]
afkt tLg dlxgf,
-u_ kRrL; xhf/ ?k}ofFeGbf a9L krf; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] ljuf]
afkt 5 dlxgf,
-3_ krf; xhf/ ?k}ofFeGbf a9L Ps nfv ?k}ofF;Ddsf] ljuf] afkt
Ps jif{,
-ª_ Ps nfv ?k}ofFeGbf a9L k|To]s krf; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] ljuf]
afkt 5 dlxgfsf] b/n] .
-$_ pkbkmf -#_ sf] v08 -s_ df plNnlvt /sdeGbf sd /sd afkt s}b
ug'{ kbf{ k|lt lbgsf] tLg ;o ?k}ofF s§L x'g] u/L ug'{ kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;/sf/L lauf]] afkt
s}b ug'{ kbf{ ;ft jif{eGbf a9L x'g] u/L s}b 7]Sg ;lsg] 5}g .
!^%= lghL lauf]] jf Ifltk"lt{ e/fpg] sfo{ljlw M -!_ cbfntsf] k}m;nf adf]lhd s'g} AolQmn]
ltg'{ kg]{ 7x/]sf] lghL lauf]], kLl8t jf lghsf] xsjfnfn] kfpg] Ifltk"lt{ jf cGo s'g}
/sd To;/L k}m;nf adf]lhd ltg'{ kg]{ AolQmnfO{ k}m;nf ePsf] 5 dlxgfleq a'emfpg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq To:tf] AolQmn] To:tf] lauf]], Ifltk"lt{ jf
/sd ga'emfPdf lghnfO{ bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq lauf]], Ifltk"lt{ jf To:tf] /sd a'emfpg'
kg]{ AolQmn] ga'emfPdf To:tf] lauf]] Ifltk"lt{ jf /sd e/L kfpg] AolQmn] clGtd
k}m;nf ePsf] ldltn] tLg jif{leq To:tf] lauf]], Ifltk"lt{ jf /sd eg{' kg]{ AolQmsf]
xssf] ;DklQ b]vfO{ lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lgj]bg k/]df cbfntn] To:tf] ;DklQ /f]Ssf /
lnnfd laqmL u/L qmdzM lauf], Ifltk"lt{ jf To:tf] /sd e/fO{ lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

114
www.lawcommission.gov.np

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd lauf]], Ifltk"lt{ jf /sd ltg'{ kg]{ AolQmn] cbfntdf
To:tf] /sd a'emfPdf jf bkmf ^* sf] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} /sd w/f}6 jf
hdfgt /fv]sf] eP To;af6 Ifltk'lt{, lauf]] jf To:tf] /sd c;"n x'g] ePdf ;f]xL
adf]lhd e/fO{ lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq lauf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e/fO{
kfpg] AolQmn] ;DklQ kQf nufpg g;s]df To:tf] ;DklQ k]mnf k/]sf] avt lghn]
hgfp lbPdf e/fO{ lbg] u/L cbfntn] To:tf] lgj]bg tfd]nLdf /fVg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd c;'n pk/ x'g
g;s]df c;"n pk/ gePsf] afFsL lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e/fO{ kfpg] AolQmn]
s;"/bf/sf] ;DklQ lnnfd laqmL ePsf] ldltn] jf pkbkmf -^_ adf]lhd lgj]bg
tfd]nLdf /x]sf] tL; lbgleq lghnfO{ s}b u/fpg lgj]bgkq lbg ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] lgj]bg k/]df cbfntn] Ps lbgsf] tLg ;o
?k}ofFsf] b/n] To;/L afFsL x'g cfPsf] lauf]] jf /sdnfO{ s}bdf kl/0ft u/L To:tf]
lauf]] jf /sd eg'{ kg]{ AolQmnfO{ s}b ug'{ kg]{5 .
-(_ pkbkmf -*_ adf]lhd s'g} AolQmnfO{ s}b ubf{ AolQm ljz]ifsf] lauf]]sf]
xsdf b'O{ jif{ / g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] k"0f{ jf clwsf+z
:jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;fj{hlgs ;+:yfsf] lauf]]sf] xsdf rf/ jif{eGbf a9L s}b
ug{ ;lsg] 5}g .
t/ Ifltk""lt{ c;"n pk/ geP afkt s}b u/fpg kbf{ rf/ jif{;Dd s}b ug{
;lsg]5 .
-!)_ pkbkmf -*_ adf]lhd lghL lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo /sd afkt s}b ug'{
kbf{ tLg ;o ?k}ofFeGbf sd /sd ePdf jf afFsL /xg uPdf ;f] afkt Ps lbg s}b
ug' kg]{5 .
-!!_ pkbkmf -*_ adf]lhd s}b ubf{ sfg"g adf]lhd nfUg] l;wf vr{ g]kfn
;/sf/n] Joxf]g'{ kg]{5 .
-!@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghL lauf]], Ifltk"lt{
jf cGo /sd ltg'{ kg{] AolQmn] pkbkmf -!_ jf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq cfk\mgf] s'g}
;DklQ n'sfPsf] jf s'g} k|sf/n] ?kfGt/0f u/]sf] 7x/]df k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f

115
www.lawcommission.gov.np

n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ;DklQ kQf nufPdf To:tf] ;DklQ hkmt x'g]5 / o;/L
hkmt ePsf] ;DklQsf] kRrL; k|ltzt /sd kQf nufpg]nfO{ lbO{ afFsL /x]sf]
/sdaf6 ltg'{ kg]{ lauf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e'QmfgL u/L afFsL /x]df To;/L afFsL
/x]sf] /sd ;DalGwt JolQmnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
!^^= k}m;nf adf]lhdsf] /sd w/f}6af6 c;"n ug]{ M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/bf/n] o; ;+lxtf adf]lhd s'g} /sd w/f}6 /fv]sf] eP
To:tf] w/f}6af6 k'u];Dd k}m;nf adf]lhd lghn] a'emfpg' kg]{ hl/afgf, lauf]], Ifltk"lt{
jf cGo /sd c;"n ug{ / e/fO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd e/fpFbf b]xfo adf]lhdsf] k|fyldstfqmdsf] cfwf/df
e/fO{ lbg' kg]{5 M–
-s_ hl/afgf,

-v_ ;/sf/L lauf]],
-u_ Ifltk"lt{,

-u!_ lauf],
-3_ cGo s'g} /sd eP To:tf] /sd .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] /sdaf6 hl/afgf, lauf]] Ifltk"lt{ jf cGo /sd
c;'n gePdf jf e/fO{ lbg g;lsPdf To;/L gk'u eP hltsf] nflu dfq o;
kl/R5]b adf]lhd sf/afxL u/L c;'n pk/ ug'{ jf e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/bf/n]
k}m;nf adf]lhd a'emfpg' kg]{ hl/afgf, lauf]], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd lghn]
tTsfn a'emfPsf]df jf pkbkmf -!_ df pNn]v eP adf]lhd c;'n x'g] ePdf afx]s of]
;+lxtf adf]lhd lghn] jf lghsf] tkm{af6 c? s;}n] s'g} ;DklQ hdfgt lbPsf] /x]5
eg] ;f]xL ;DklQ lnnfd laqmL u/L e/fO{ lbg' kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/bf/sf] xsdf
s'g} AolQmn] cfk\mgf] ;DklQ w/f}6 jf hdfgt lbPsf] /x]5 eg] cbfntn] To:tf]
AolQmsf] ;DklQ lnnfd laqmL ug'c
{ l3 lghnfO{ k}m;nf adf]lhd s;"/bf/n] a'emfpg'
kg]{ hl/afgf, lauf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd a'emfpg k}FtfnL; lbgsf] ;"rgf lbg' kg]{5

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

116
www.lawcommission.gov.np

/ To:tf] ;doleq lghn] To:tf] /sd a'emfPdf lghn] w/f}6 jf hdfgt lbPsf]
xb;Ddsf] ;DklQ k'ms'jf ul/lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf]] ;DklQaf6 e/fpg gk'u ePsf] afFsL /sdsf]
xsdf s;"/bf/sf] c? ;DklQ lnnfd laqmL u/L e/fO{ lbg' kg{]5 / To;/L e/fpFbf
pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k|fyldstf lbO{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd lnnfd ug]{ k|of]hgsf nflu s;"/bf/sf] c+z 5'l§Psf]
/x]g5 eg] lghsf] xsdf sfg"g adf]lhd c+z efu 5'6\ofO{ lnnfd ug'{ kg]{5 .
!^&= ;DklQ /f]Ssf, sAhf jf lgoGq0f /fVg] sfo{ljlw M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd s'g}

cleo'Qm, k|ltjfbL jf s;"/bf/sf] ;DklQ /f]Ssf /fVbf, sAhf jf lgoGq0fdf lnFbf
;DalGwt cbfntn] b]xfo adf]lhd ug'{ kg]5
{ M–
-s_ btf{ jf 5'§} cg'dlt k|fKt ePsf] ;DklQ eP btf{ gfd;f/L ug]{
jf nfO;]G; lbg] jf gjLs/0f ug]{ sfof{nonfO{ /f]Ssfsf] hgfpF
lbg],
-v_ gub ;DklQ eP To:tf] gub /fVg] ;+:yfnfO{ /f]Ssfsf] hgfp
lbg],
-u_ afnL jf axfn cfpg] ;DklQ eP ;DalGwt :yfgLo txnfO{
To:tf] afnL jf axfn c;"n u/L w/f}6L vftfdf hDdf ug{
cfb]z lbg],
-3_ rfF8} gfl;g] jf lau|g] ;DklQ jf rf}kfof eP To:tf] ;DklQ
lnnfd laqmL u/L To;af6 k|fKt /sd w/f}6L vftfdf hDdf ug{
nufpg] .
-@_ o; ;+lxtf adf]lhd s'g} JolStsf] ;DklQ /f]Ssf /fVbf lghn] c? s;}nfO{
s'g} C0f lbPsf] jf nufgL u/]sf] eP To:tf] C0f jf nufgLsf] ;fFjf, Jofh jf cGo
s'g} k|ltkmn ;d]t lghn] c;"n pk/ ug{ gkfpg] u/L C0fLnfO{ cbfntn] cfb]z lbg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] C0f jf nufgLsf] ;fjfF, Jofh, k|ltkmn / cGo
o:t} /sd C0fLnfO{ g} cbfntdf bflvn ug{ nufpg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

117
www.lawcommission.gov.np

-$_ o; bkmf adf]lhd /f]Ssf ePsf] ;DklQ pk/ c? s;}sf] xs eP To:tf]


AolQmn] cfk\mgf] xs b]vfO{ To;/L /f]Ssf ePsf] yfxf kfPsf] k}FtL; lbgleq /f]Ssf ug]{
cbfntdf lgj]bg ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ph'/ k/]df To:tf] cbfntnfO{ sfg"g adf]lhd
;DklQsf] xs a]xssf] lg0f{o ug]{ clwsf/ eP ;f]xL cbfntn] tt\;DaGwL lg0f{o ug{ /
To:tf] clwsf/ geP clwsf/ k|fKt cbfntdf To:tf] ph'/L k7fO{ lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cbfntn] s'g} lg0f{o u/]sf]df To:tf] lg0f{odf lrQ
ga'emg] AolQmn] sfg"g adf]lhd k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!^*= ljuf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e/fO{ lbg tfl/v tf]Sg' kg]{ M -!_ k}m;nf adf]lhd lauf]],
Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd e/fO{ lbg' kg]{ ;DaGwdf tfl/v tf]Sbf s'g k|of]hgsf] nflu
slxn]sf] tfl/v tf]lsPsf] xf] To;sf] sf/0f v'nfO{ tf]Sg' kg]{5 .
t/ ;/sf/L lauf] jf Ifltk"lt{sf] xsdf ;/sf/L kIf tfl/vdf a:g' kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/vdf e/fO{ kfpg] AolQm cg'kl:yt
ePdf e/fO{ lbg] ;DaGwL sf/afxL To; lbg :ylut x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/vdf cfkm" pkl:yt x'g g;s]sf] s'g}
dgfl;a sf/0f b]vfO{ lauf], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd e/fO{ kfpg] AolQmn] Ps
k6ssf] nflu kGw| lbgleq cbfntdf lgj]bg lbPdf To:tf] AolQmnfO{ km};nf adf]lhd
e/fO{ lbg' kg]{ lauf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] tfl/vdf pkl:yt gePsf] lauf], Ifltk"lt{
jf cGo s'g} /sd e/fO{ kfpg] AolQmn] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq lgj]bg
glbPdf To:tf] lauf], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd e/fO{ lbg] ;DaGwL sfo{ Ps
jif{;Ddsf] nflu tfd]nLdf /flvg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlwleq ;DalGwt AolQm pkl:yt ePdf km};nf
adf]lhd e/fO{ lbg' kg]{ lauf], Ifltk"lt{ jf cGo /sd e/fO{ lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlwleq ;DalGwt AolQm pkl:yt gePdf
To;kl5 To:tf] lauf], Ifltk"lt{ jf cGo s'g} /sd e/fO{ lbg] ;DaGwdf s'g} sf/afxL
ul/g] 5}g .

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

118
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b –!^
ljljw

!^*s= ph'/ ug{ ;Sg] M -!_ cbfntsf sd{rf/Ln] d'2fdf u/]sf] sfd sf/afxL pk/ lrQ
ga'‰g] ;/f]sf/jfnf JolQmn] kG„ lbgleq ;f]xL cbfntsf GofofwLz ;dIf ph'/ ug{
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] ph'/Ldf ePsf] lg0f{odf lrQ ga'‰g] JolQmn]
To:tf] lg0f{o ePsf] kG„ lbgleq k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] ph'/L Ps dlxgfleq / pkbkmf -@_ adf]lhd
k/]sf] lgj]bg b'O{ dlxgfleq 6'Ëf] nufpg' kg]{5 .
-$_ km};nf sfof{Gjogsf] pkl:yltsf] nflu lbOPsf] ;"rgf k|fKt u/L
tfl/vdf cg'kl:yt /xg] kIfn] o; bkmf adf]lhdsf] ph'/L jf lgj]bg lbg kfpg]
5}g .

!^(= ;DalGwt lhNnf cbfntnfO{ clwsf/ If]q x'g] M -!_ ck/fw ;+lxtfdf plNnlvt d'2fdf
lhNnf cbfntn] z'? sf/afxL, ;'g'jfO / lsgf/f ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ck/fw ;+lxtfdf d'2f x]g]{
clwsf/L ;DaGwdf 5'§} Joj:yf ePsf] jf ;f] ;+lxtfdf plNnlvt d'2fdWo] g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L 5'§} d'2f x]g]{ clwsf/L tf]lslbPsf]df
To:tf clwsf/Laf6 To:tf d'2fsf] z'? sf/afxL, sf/afxL, ;'g'jfO / lsgf/f ug{ afwf
kg]{ 5}g .
-#_ sfg"g adf]lhd s'g} cbfnt, lgsfo jf clwsf/LnfO{ d'2fdf sf/afxL,
;'g'jfO / lsgf/f ug]{ clwsf/ ePsf] t/ To:tf] cbfnt jf lgsfo u7g gePsf] jf
clwsf/L gtf]lsPsf] cj:yfdf To:tf] cbfnt jf lgsfo u7g geP;Dd jf clwsf/L
gtf]lsP;Dd To:tf] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO / lsgf/f ug]{ clwsf/ ;d]t ;DalGwt
lhNnf cbfntnfO{ x'g]5 .

!^(s=xbDofb M k|rlnt sfg"g adf]lhd xbDofb tf]lsPsf]df ;f]xL adf]lhd / xbDofb
gtf]lsPsf]df hlxn];'s} d'2f ug{ ;lsg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

119
www.lawcommission.gov.np


!&)= ===============
!&!= lnvtx?sf] kl~hsf M k|To]s d'2fdf cg';"rL–%) adf]lhdsf] 9fFrfdf kl~hsf v8f
u/L btf{ ldltsf] qmdn] lnvtx?sf] qmd;ª\of / ljj/0f hgfO{ kl~hsf v8f u/L
/fVg' kg]{5 .
!&@= lnvt w'Nofpg' kg]{ M cbfntn] d'2fsf] clGtd lg0f{o ePsf] kfFr jif{kl5 ;f] d'2fsf]
ldl;ndf /x]sf b]xfosf lnvtx? afx]s c? lnvtx? w'Nofpg' kg]{5 M–
-s_ ph'/L, cleof]ukq jf lkm/fbkq,

-s!_ kIfsf] gfddf hf/L ePsf] kqmfp k"hL{ jf ;dfx\jfg,
-v_ cleo'Qmsf] aofg jf k|ltpQ/kq,
-u_ k|ltpQ/kq ;/xsf] aofg,
-3_ k|df0fsf ;Ssn lnvtx?,
-ª_ k'g/fj]bg k/]sf] eP k'g/fj]bgkq,
-r_ d'2f bf]xf]¥ofpg] jf k'g/fjnf]sgsf] nflu lbOPsf] lgj]bgkq,
-5_ cbfntaf6 ePsf] k}m;nf jf clGtd lg0f{o,
-h_ gS;f, tfobftL kmf/fd, ;DklQ ljj/0f,
-em_ sfg"g adf]lhd ;+/If0f ug{ cfjZos b]lvPsf cGo s'g} lnvt
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æclGtd lg0f{o ePsf]Æ eGgfn] k'g/fj]bg
k/]sf] k}m;nfsf] ;DaGwdf k'g/fj]bg ;'Gg] cbfntaf6 ePsf] lg0f{o / ;fws k]z
ePsf] k}m;nfsf] ;DaGwdf ;fwssf] lgsf;f ug{ clwsf/ k|fKt cbfntaf6 ePsf]
lg0f{o ;Demg' k5{ .
!&#= lnvt cg'jfb ug'{ kg]{ M -!_ g]kfnL efiff afx]s cGo s'g} efiffdf n]lvPsf] s'g} lnvt
cbfntdf k|df0fsf] ?kdf k]z ePdf / To:tf] lnvt g]kfnL efiffdf cg'jfb ug'{ kg]{
b]lvPdf cbfntn] To:tf] lnvt k]z ug]{ kIfnfO{ To:tf] lnvtsf] g]kfnL efiffdf
cflwsfl/s cg'jfb u/L k]z ug]{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cbfntaf6 cfb]z ePsf ;DalGwt kIfn] ;f] lnvt
g]kfnL efiffdf cg'jfb u/fO{ To;sf] k|dfl0ft k|lt cbfntdf k]z ug'{ kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा झिककएको ।

मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

120
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cg'jfbsf ;DaGwdf s'g} ljjfb pTkGg ePdf
cbfntn] To:tf] ljifosf] ljz]if1nfO{ lemsfO{ a'e\mg ;Sg]5 .
!&$= cg'jfbssf] ;xof]u lng ;Sg] M -!_ g]kfnL efiff ga'e\mg] jf af]Ng g;Sg] s'g}
cleo'Qm jf ;fIfLsf] aofg jf askq lng' k/]df jf cGo s'g} k|of]hgsf] nflu
cfjZos ePdf cg';Gwfg clwsf/L, cleof]hgstf{ jf cbfntn] ;DalGwt efiff jf
;fÍ]lts efiffsf] cg'jfbssf] ;xof]u lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'jfbssf] ;xof]u lnbf nfUg] vr{ g]kfn ;/sf/n]
Joxf]g]{5 .
!&%= gSsn lbg' kg]{ M -!_ d'2fsf] ;/f]sf/jfnf kIf jf lghsf]] sfg"g Joj;foLn] s'g}
d'2fsf] ldl;ndf /x]sf] s'g} lnvtsf] gSsn sfg"gdf Joj:yf eP adf]lhdsf] b:t'/
lt/L lng ;Sg]5 .
t/ k}m;nfsf] gSsn h'g;'s} sfg"g Joj;foLn] lng kfpg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfg"g adf]lhd uf]Ko
/fVg' kg]{ lnvtsf] gSsn lbOg] 5}g .
!&^= :jfy{ aflemg] d'2f x]g{ gx'g] M -!_ GofofwLzn] b]xfosf d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ / lsgf/f
ug{ xF'b}g M–
-s_ cfkm\gf] jf cfkm\gf] glhssf] gft]bf/sf] xs lxt jf ;/f]sf/ ePsf]
d'2f,
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æglhssf] gft]bf/Æ
eGgfn] ck'tfnL k/] vfg kfpg] gftfsf] AolQm jf dfdf, dfOHo",
;fgL cfdf, 7'nL cfdf, ;fg' afa', 7'nf afa', ;f;", ;;'/f, k'mk",
k'mkfh', h]7fg, ;fnf, h]7L ;f;", ;fnL, lbbL, alxgL, legfh',
alxgL HjfO, 5f]/L HjfO, ef~hf, ef~hL, ef~hL HjfO, ef~hL
a'xf/L, cfdfsf afa', cfdfsL cfdf jf To:tf] gftf kg]{ AolQmsf]
kl/jf/sf] ;b:o ;Demg' k5{ .
-v_ s'g} avt cfkm" jfl/;, sfg"g Joj;foL jf ;fIfL ePsf] d'2f,
-u_ cfkm"n] GofofwLzsf] x}l;otdf s'g} cbfntdf lg0f{o u/]sf] jf
clGtd cfb]z u/]sf] d'2f,

121
www.lawcommission.gov.np

-3_ s'g} avt cfkm"n] d'2f rNg] jf grNg] ljifodf /fo lbPsf] d'2f,
-ª_ cGo s'g} sf/0fn] cfwf/e"t ?kdf cfkm\gf] / cfkm\gf]
Psf ;uf]nsf kl/jf/sf ;b:osf] :jfy{ ufFl;Psf] d'2f .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s'g} cj:yf b]lvPsf]df GofofwLzn] d'2f x]g{ gx'g]
sf/0f v'nfO{ cfb]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] k|lts"n x'g] u/L s'g} GofofwLzn] s'g} d'2fsf]
sf/afxL, ;'g'jfO{ jf lsgf/f ug{ nfu]df d'2fsf] s'g} kIfn] cfjZos k|df0f ;lxt
sf/afxL, ;'g'jfO{ jf lsgf/f gug{ lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf GofofwLzn] d'2fsf] sf/afxL,
;'g'jfO{ jf lsgf/f ug'{cl3 To:tf] lgj]bg bfjL dgfl;a ePsf] jf gePsf] ;DaGwdf
lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lg0f{o ubf{ lgj]bg bfjL dgfl;a b]lvPsf]df jf
pkbkmf -@_ adf]lhd GofofwLz cfk}mn] d'2fsf] sf/afxL, ;'g'jfO{ jf lsgf/f ug{ gx'g]
cfb]z u/]sf]df To:tf] d'2f ;f]xL cbfntdf csf]{ GofofwLz eP lgh ;dIf / To:tf]
GofofwLz gePdf bkmf (^ sf] pkbkmf -#_ adf]lhd d'2f :yfgfGt/0fsf]
nflu ;DalGwt k'g/fj]bg ;'Gg] cbfnt ;dIf n]vL k7fpg' kg]{5 .
!&&= GofofwLz cfk}+mn] ug'{ kg]{ sfdx? M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd cbfntn] ug]{ sfdx?dWo]
b]xfosf sfdx? GofofwLz cfk}mFn] ug'{ kg]{5 M–
-s_ cleo'Qm jf ;fIfLsf] aofg lng] jf jskq u/fpg],
-v_ ;fIfLnfO{ zky u/fpg],
-u_ k'k{Ifsf nflu y'gfdf /fVg] jf w/f}6 jf hdfgtdf /fVg cfb]z
lbg],
-3_ d'2fdf lg0f{o lbg' kg]{ s'/fx?sf] cfb]z krf{ v8f ug]{,
-ª_ k|df0f a'e\mg] ;DaGwL cfb]z lbg],
-r_ cGtl/d jf cGt/sfnLg cfb]z lbg],
-5_ d'2fsf] ;'g'jfO{ ug]{,
-h_ d'2fsf] k|f/lDes / k"j{ ;'g'jfO{ 5nkmn u/fpg],
-em_ cfjZos cGo s'g} lsl;dsf] cfb]z ug]{, /

122
www.lawcommission.gov.np

-`_ k}m;nf ug]{, jf clGtd cfb]z lbg] .


-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s'/fx? b]xfo
adf]lhd ug{ ;lsg]5 M–
-s_ ;fIfLsf] jskq GofofwLzsf] lgb]{zgdf cbfntsf] sDtLdf
/fhkq cglÍt k|yd >]0fL;Ddsf] sd{rf/Ln] clen]v ug{],
-v_ GofofwLzsf] cg'kl:yltdf cbfntdf pkl:yt ePsf dWo]
;a}eGbf jl/i6td sd{rf/Ln] cleo'Qmsf] aofg u/fpg] jf
lghnfO{ y'gfdf /fVg] jf lgh;Fu w/f}6 jf hdfgt lng]
;DaGwdf kl/R5]b–& adf]lhd cfb]z lbg] .
t/ o; v08 adf]lhd ePsf] cfb]z GofofwLz
cbfntdf xflh/ x'gf;fy lgh ;dIf k]z ug'{ kg]{5 / lghn]
To:tf] cfb]z hfFrL ;b/, ab/ jf ;+zf]wg ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df n]lvPb]lv afx]s c? sfdx? GofofwLzsf] lgb]{zg
jf cfb]z adf]lhd lgh dftxtsf] sd{rf/Ln] ug{ ;Sg]5 .
!&*= y'g'jf jf s}bLnfO{ l/xfO{ ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw M -!_ cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z
adf]lhd s'g} y'g'jf jf s}bLnfO{ l/xfO{ ug'{kg]{ ePdf lghnfO{ l/xfO{ ug'{ kg]{ sf/0f,
s}bL jf y'g'jfsf] k'/f gfd / 7]ufgf tyf d'2fsf] ljj/0f vf]nL ;DalGwt sf/fuf/nfO{
To;sf] cfb]z k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z k|fKt ePkl5 ;DalGwt sf/fuf/n] To:tf]
cfb]z adf]lhd y'g'jf jf s}bLnfO{ t'?Gt l/xfO{ ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg km};nf jf cfb]z
adf]lhd l/xf ug'{ kg]{ y'g'jf jf s}bL cbfntdf pkl:yt /x]sf]df k}m;nf ePkl5
tTsfn lghnfO{ l/xfO{ u/L To;sf] ;"rgf ;DalGwt sf/fuf/nfO{ lbg' kg]{5 .
!&(= /f]Ssf /x]sf] ;DklQ k'ms'jf ubf{ ;"rgf lbg] M o; ;+lxtf adf]lhd /f]Ssf /x]sf] ;DklQ
cbfntsf] k}m;nf jf cfb]z adf]lhd k'ms'jf ug'{ kbf{ cbfntn] /f]Ssf /fVg] ;DalGwt
sfof{no / JolStnfO{ To;sf] ;"rgf lbg' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

123
www.lawcommission.gov.np

!*)= ;/sf/L jlsnn] ax; k}/aL tyf k'g/fj]bg ug'{ kg]{ M -!_ cg';"rL–! / cg';"rL–@
cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fdf g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 ;/sf/L jlsnn] ax; k}/aL
tyf k|lt/Iff ug]{5 .
-@_ cg';"rL–# df plNnlvt s;"/ ;DaGwL d'2fdf ;DalGwt clwsf/Laf6
d'2fsf] bfo/L jf k'g/fj]bg x'g]5 / k|lt/Iffsf] nflu ;DalGwt ;/sf/L jlsnnfO{ n]vL
k7fPdf ;/sf/L jlsnn] k|lt/Iff ul/lbg' kg]{5 .
-#_ ;/sf/L jlsnn] d'2fx?df ax; k}/aL ubf{ Jofj;flos cfr/0f ;DaGwL
k|rlnt dfGotf cg';f/ ax; k}/aL ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] d'2fdf cbfntaf6 7x/ ePsf] k}m;nf jf cfb]z
pk/ lrQ ga'e]mdf k'g/fj]bg ug]{, k'g/fjnf]sg u/fpg], d'2f bf]xf]¥ofpg] lgj]bg ug]{
clwsf/ k|rlnt sfg"gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s ;/sf/L jlsnnfO{ x'g]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/ jfbL
x'g] s'g} vf; d'2fdf ;/sf/L jlsnsf cltl/Qm cGo s'g} sfg"g Jofj;foLaf6 ;d]t
ax; k}/aL u/fpg' kg]{ ePdf To;sf] sf/0f v'nfO{ ;DalGwt lgsfon]
dxfGofoflwjQmf jf lghn] clVtof/L lbPsf] ;/sf/L jlsnsf]] cg'dlt lng' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd cg'dlt k|fKt ePkl5 To:tf] lgsfon] cGo sfg"g
Joj;foL d's// ug{ ;Sg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd d's// ePsf] sfg"g Joj;foLn] dxfGofoflwjQmf jf
lghn] clVtof/L lbPsf] ;/sf/L jlsnsf] ;fdfGo lgb]{zgdf /xL ax; k}/aL ug'{
kg]{5 .
!*!= ;/sf/L jlsnn] ph'/ ug{ ;Sg] M s'g} Goflos jf cw{ Goflos lgsfoaf6 ePsf]
lg0f{o jf cfb]zjf6 g]kfn ;/sf/sf] xs, lxt jf ;/f]sf/df c;/ kg]{ /x]5 / To:tf]
cfb]z jf lg0f{o lj?4 d'2f bfo/ ug{, k'g/fj]bg ug{, k'g/fjnf]sg ug{ jf cGo s'g}
lsl;dn] ph'/L jf lgj]bg ug{ sfg"gn] s'g} clwsf/L tf]s]sf] /x]g5 eg] To:tf]
ljifodf dxfGofoflwjQmf cfk}mn] jf lghn] tf]s]sf] ;/sf/L jlsnn] To:tf] lg0f{o jf
cfb]z lj?4 sfg"gsf] cwLgdf /xL ;DalGwt lgsfodf ph'/ ug{, k'g/fj]bg ug{,
k'g/fjnf]sg ug{ jf cGo s'g} lgj]bg lbg ;Sg]5 .

124
www.lawcommission.gov.np

!*@= cbfntdf btf{ u/fpg NofPsf] lnvt btf{ ug'{ kg]{ M -!_ cbfntdf btf{ u/fpg
NofPsf] lnvt sfg"g adf]lhd /Lt k'u]sf] /x]5 eg] t'?Gt btf{ u/L e/kfO{ lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd btf{ u/fpg NofPsf] lnvt sfg"g adf]lhd /Lt
gk'u]sf] eP /Lt gk'u]sf] s'/f vf]nL b/kL7 u/L lkmtf{ u/L lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lnvt b/kL7 ePsf]df tLg lbgeGbf a9L xbDofb
jf Dofb afFsL /x]5 eg] afFsL /x]sf] xbDofb jf Dofbleq / tLg lbgeGbf sd
xbDofb jf Dofb afFsL /x]5 eg] b/kL7 ePsf] ldltn] ;ft lbgleq /Lt k'{ofO{ jf
;RofO{ btf{ ug{ NofPdf ;DalGwt clws[tn] To:tf] lnvt btf{ ug]{ cfb]z lbg' kg]{5 .
!*#= kLl8t jf ;fIfLsf] kl/ro uf]Ko /fVg ;lsg] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} vf; s;"/af6 kLl8t AolQm jf ;fIfLsf] kl/ro ;fj{hlgs
ubf{ To:tf] AolQm jf ;fIfLsf] ;fdflhs k|lti7f jf OHht pk/ k|lts"n k|efj kg{
;Sg] jf lgh pk/ cleo'Qm jf cGo s'g} kIfaf6 cg'lrt 8/, qf; jf eo x'g ;Sg]
jf lghsf] hLp, Hofgsf] ;'/Iffdf k|lts"n c;/ kg{ ;Sg] b]lvPdf To:tf] AolQm jf
;fIfLsf] gfd, y/, jtg jf lghsf] afa'sf] gfd jf lghsf] kl/ro x'g ;Sg] cGo s'g}
x'lnof uf]Ko /fVg cg';Gwfg clwsf/Ln] ;/sf/L jlsn dfkm{t cbfntnfO{ cg'/f]w ug{
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'/f]w ePsf]df cbfntn] To:tf] kLl8t AolQm jf
;fIfLsf] gfd, y/, jtg, lghsf] afa'sf] gfd jf lghsf] kl/ro uf]Ko /fVg] u/L cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd uf]Ko /flvPsf] AolQmsf] gfd, y/, jtg jf afa'sf]
gfd ;DalGwt d'2fsf] ;'g'jfO{sf avt jf ;f] ;DaGwL ljj/0f k|sfzg ubf{sf avt
cbfntsf] cfb]z adf]lhd sfNklgs gfd, y/, jtg jf afa'sf] sfNklgs gfd /fvL
k|sfzg ug'{ kg]{5 .
!*$= cg';Gwfg clwsf/L ;dIf ePsf] aofg, sfuh jf lnvtnfO{ >Jo b[Zosf ;fwgdf
clen]v ug{ ;lsg] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf] cj:yfdf cg';Gwfg clwsf/Ln] s;"/af6 kLl8t AolQm, hfx]/jfnf jf ;fIfLsf]


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

125
www.lawcommission.gov.np

aofg, sfuh jf s'g} lnvt ;/sf/L jlsnsf] /f]xj/df >Jo b[iosf ;fwg dfk{mt
clen]v ug{ jf u/fpg ;Sg]5 M
-s_ s;"/af6 kLl8t AolQm, hfx]/jfnf jf s'g} ;fIfLnfO{ cleo'Qmn]
cg'lrt k|efjdf kf/L jf lgh pk/ 8/, qf;, wDsL b]vfO{
lghnfO{ cbfntdf pkl:yt x'g glbg] jf cbfntdf pkl:yt
ePklg cg';Gwfg clwsf/L ;dIf u/]sf] aofg jf sfuheGbf
k|lts"n x'g] u/L aofg jf askq u/fpg afWo u/fpg]5 eGg]
ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a sf/0f ePdf,
-v_ zf/Ll/s czQmtf jf gfafns ePsf] sf/0fn] To:tf] AolQm,
hfx]/jfnf jf ;fIfL k|x/L sfof{no jf ;/sf/L jlsnsf]
sfof{nodf pkl:yt x'g g;Sg] ePdf,
-u_ k|df0fsf] ?kdf cbfntdf k]z ul/g] j:t' ;f] j:t' /x]sf]
7fpFaf6 p7fP/ cbfntdf Nofpg g;lsg] ePdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd clen]v ul/Psf] >Jo b[Zosf ;fwgnfO{ cbfntn]
k|df0fsf] ?kdf :jLsf/ ug{ ;Sg]5 .
!*%= dflyNnf] txsf] sd{rf/Ln] sfd sf/afxL ug{ ;Sg] M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd s'g}
;/sf/L jlsn, k|x/L sd{rf/L jf cGo s'g} clwsf/Ln] ug'{ kg]{ jf ug{ ;Sg] s'g} sfd
jf st{Jo dxfGofoflwjQmfn] tf]s] adf]lhdsf] dflyNnf] jf ;dfg txsf] ;/sf/L
jlsnn] jf k|x/L dxflg/LIfsn] tf]s] adf]lhdsf] dflyNnf] jf ;dfg txsf] k|x/L
sd{rf/Ln] jf ;DalGwt sfof{nosf] dflyNnf] jf ;dfg txsf] cGo s'g} clws[tn] klg
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul/Psf] sfd sf/afxL clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6
eP u/]sf] dflgg]5 .
!*^= e/kfO{ lng' jf lbg' kg]{ M -!_ cbfntdf btf{ ePsf] s'g} lnvt s'g} JolStnfO{ lkmtf{
lbFbf jf cbfntaf6 s'g} lnvt s'g} AolQmnfO{ a'emfpFbf To:tf] lnvt lkmtf{ lnPsf] jf
a'emfPsf] Joxf]/fsf] e/kfO{ jf lg:;f lnO{ ldl;n ;fd]n /fVg' kg]{5 .
-@_ cbfntdf s'g} AolQmn] k]z u/]sf] s'g} lnvt cbfntn] a'emL lnFbf ;f]
JolStnfO{ To;sf] e/kfO{ lbg' kg]{5 .

126
www.lawcommission.gov.np

!*&= /f]xj/df a:g tyf ;xL5fk ug{ ;xof]u ug'{ kg]{ M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd s'g} sfd
sf/afxLsf] l;nl;nfdf /f]xj/df a:g' kg]{ AolQmn] /f]xj/df a;L tyf cbfntaf6
tof/ ul/Psf] lnvtdf ;xL5fk ug'{ kg]{ AolQmn] ;xL5fk u/L cbfntnfO{ ;xof]u ug'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /f]xj/df a:g jf s'g} lnvtdf ;xL5fk ug{ s'g}
AolQmn] OGsf/ u/]df To:tf] sfd jf lnvt u/fpg] sd{rf/Ln] To:tf] Joxf]/f pNn]v
u/L ;DalGwt lnvtdf /f]xj/df gj;]sf] jf ;xL5fk gu/]sf] sf/0f v'nfO{ s}lkmot
hgfO{ pkl:yt ePsf cGo b'O{ AolQmsf] ;xL5fk u/fO{ cfk"mn] klg To;df ;xL5fk
u/L lnvt tof/ ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd tof/ ul/Psf] lnvtnfO{ sfg"g adf]lhd /Lt k'u]sf]
dflgg]5 .
-$_ cbfntdf ePsf] s'g} lnvtdf ;xL5fk ug'{ kg]{ s'g} AolQmn] ;xL5fk ug{
OGsf/ u/]df GofofwLzn] ;f]xL Joxf]/f pNn]v u/L ;DalGwt lnvtdf s}lkmot hgfO{
cfk\mgf] ;xL5fk u/L /fVg' kg]{5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd /f]xj/df ga;L jf ;xL5fk gu/L cbfntsf] sfddf
c;xof]u ug]{ AolQmnfO{ cbfntn] kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-^_ o; ;+lxtf adf]lhd s'g} AolQmn] s'g} lnvtdf ;xL5fk ubf{ To:tf]
lnvtdf pNn]v ePsf] s'g} Joxf]/fdf cfk\mgf] ;xdlt gePdf cfk\mgf] Joxf]/f 5'§} n]lv
;xL5fk ug{ ;Sg]5 .
!**= sf/afxL gul/g] M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd ;/sf/L jlsnn] s'g} d'2fsf] ;Gbe{df
c;n lgotn] u/]sf] lg0f{o, cleof]hg, ax; k}/aL Pj+ k|lt/Iff ;DaGwdf k|Zg p7fOg]
/ s'g} cbfntdf d'2f rnfOg] 5}g .
-@_ cg';"rL–! / cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fsf] cg';Gwfgsf]
;DaGwdf cg';Gwfg clwsf/Ln] c;n lgotn] u/]sf] sfd sf/afxL pk/ s'g} sf/afxL
x'g ;Sg] 5}g .
!*(= cg';Gwfg ;ldltsf] Joj:yf M o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
ck/fw ;+lxtfsf] bkmf (( adf]lhdsf] ablgotk"j{s cg';Gwfg jf cleof]hg u/]sf]
s;"/sf] ;DaGwdf k/]sf] ph'/Lsf] cg';Gwfg b]xfo adf]lhdsf] ;ldltn] ug]{5 M–

127
www.lawcommission.gov.np

-s_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] sDtLdf /fhkqflÍt


k|yd >]0fLsf] ;xGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] g]kfn ;/sf/sf]
sDtLdf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf] clws[t – ;b:o
-u_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] g]kfn k|x/Lsf] sDtLdf
/fhkqflÍt k|yd >]0fLsf]] clws[t – ;b:o
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] cg';GWffg ubf{ To;/L ablgotk"j{s
cg';Gwfg jf cleof]hg u/]sf] b]lvPdf To; ;DaGwdf d'2f rnfpg ;DalGwt
;/sf/L jlsnsf] sfof{nonfO{ n]vL k7fpg]5 .

-#_ o; ;+lxtfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ck/fw ;+lxtfsf]
bkmf @#!, @#@, @## / @#* adf]lhdsf] s;"/sf] cg';Gwfg b]xfo adf]lhdsf] ;ldltn]
ug]{5 M
-s_ g]kfn d]l8sn sfplG;nn] tf]s]sf] ;DalGwt
lj1 lrlsT;s – ;+of]hs
-v_ :jf:Yo ;DaGwL ljifo x]g]{ g]kfn ;/sf/sf] dGqfnon]
tf]s]sf] g]kfn :jf:Yo ;]jfsf] ;DalGwt If]qdf lj1tf
xfl;n u/]sf] sDtLdf P3f/f}F txsf] clws[t – ;b:o
-u_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] ;xGofoflwjQmf – ;b:o
-3_ u[x dGqfnon] tf]s]sf] g]kfn k|x/Lsf]
sDtLdf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf] clws[t – ;b:o
-ª_ pkef]Qmf xslxtsf] If]qdf lqmofzLn JolQmdWo]af6
:jf:Yo ;DaGwL ljifo x]g]{ g]kfn ;/sf/sf]
dGqfnon] tf]s]sf] Pshgf – ;b:o

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltn] cg';Gwfg ubf{ ;DalGwt JolQmn] s;"/
u/]sf] k|df0f e]l6Pdf lgh lj?4 d'2f rnfpg ;DalGwt ;/sf/L jsLnsf] sfof{nonfO{
n]vL k7fpg]5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

128
www.lawcommission.gov.np

!()= d'2f ;sf/ ug{ cg'dlt lbg ;Sg] M s}b jf hl/afgfsf] ;hfo x'g] afx]s lauf]] e/fpg'
kg]{ jf s'g} lsl;dsf] rn crn e/fpg' kg]{ cg';"rL–$ cGtu{tsf] s;"/ ;DaGwL
d'2fdf ph'/jfnf d/]df, lghsf] xf]; 7]ufgdf g/x]df jf lgh j]kQf eO{ cbfntaf6
tf]lsPsf] Dofb tfl/v u'h|]df ph'/jfnf d/]sf], lghsf] xf]; 7]ufgdf g/x]sf] jf lgh
j]kQf ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s k}FtL; lbgleq d'2f ;sf/ u/L Dofb tfl/v
ydfpg k|df0f sfuh ;lxt lghsf] xsbf/n] lgj]bg lbPdf cbfntn] Joxf]/f dgfl;a
ePsf] b]v]df d'2f ;sf/ u/L u'lh|Psf] Dofb tfl/v yfldlbg cg'dlt lbg ;Sg]5 .
!(!= kf/:kl/s sfg"gL ;xfotf cfbfg k|bfg ug{ ;lsg] M o; ;+lxtf adf]lhd sf/afxL,
;'g'jfO / lsgf/f x'g] s;"/ ;DaGwL d'2fsf] s'g} cleo'Qm ljb]zdf /x]sf]df lghsf
gfpFdf ;dfXjfg jf kqmfp k"hL{ hf/L ug'{ kg]{ jf s'g} k|df0f a'em\g' kg]{ ePdf jf
ljb]zL cbfntdf ljrf/wLg d'2fsf] s'g} cleo'Qm g]kfndf /x]sf]df lghsf] gfpFdf
;dfXjfg jf kqmfp k"hL{ tfd]n ug]{ jf k|df0f a'em\g ;xof]u ug'{ kg]{ ePdf kf/:kl/s
sfg"gL ;xfotf ;DaGwL sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{5 .
!(@= ljB'tLo dfWodaf6 lnvt cfbfg k|bfg ug{ ;lsg] M o; ;+lxtf adf]lhdsf lnvt
ljB'tLo sf/f]af/ ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd ljB'tLo dfWodaf6 cfbfg k|bfg
ug{ ;lsg]5 .
!(#= d'b|0f jf ul0ftLo q'6Ln] c;/ gug]{ M o; ;+lxtf cGtu{t d'2fsf] txlssft,
cleof]hg tyf cGo sfd sf/afxL ubf{ o; ;+lxtf adf]lhdsf] sfo{ljlwsf ;DaGwdf
n]vfO, 5kfO jf d'b|0fdf ePsf] ul0ftLo jf cGo s'g} ;fgfltgf q'6L jf 5'6 ePsf]df
;f]xL sf/0fn] dfq To;;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{ sfd, sf/afxL u}/ sfg"gL ePsf] dflgg]
5}g .

!(#s=b:t'/ nfUg] M -!_ o; ;+lxtfdf cGoyf pNn]v ePsf]df afx]s cbfntdf b]xfosf
ljifodf b]xfo adf]lhd b:t'/ nfUg]5 M–
-s_ ph'/Lkq, lkm/fbkq jf k|ltpQ/kq lb+bf ? @)).–
-v_ k'g/fj]bgkq lb+bf ? #)).–
-u_ v08 -s_ / -v_ adf]lhd afx]s cGo lgj]bg lb+bf ? !).–


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप ।

129
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/ jfbL ePsf]
d'2fdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b:t'/ nfUg] 5}g .
!($= ;dGjo ;ldlt M -!_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fsf]
cg';Gwfg tyf cleof]hg;Fu ;+nUg lgsfosf lardf cfjZostf cg';f/ ;dGjo
sfod u/L cg';Gwfg tyf cleof]hg ;DaGwL sfo{df k|efjsfl/tf Nofpg b]xfo
ad]flhdsf] ;dGjo ;ldlt /xg]5 M–
-s_ dxfGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo
dfldnf dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, u[x dGqfno – ;b:o
-3_ k|x/L dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L – ;b:o
-ª_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf]
dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf]
/fhkqflÍt k|yd >]0fL jf
;f]eGbf dflyNnf] bhf{sf]
;/sf/L jlsn – ;b:o ;lrj
-@_ ;dGjo ;ldltsf] sfo{ljlw ;ldlt cfk}mFn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!(%= ljefuLo sf/afxL x'g] M o; ;+lxtf adf]lhd ug{' kg{] s'g} sfd sf/afxL ug{ o;
;+lxtfdf cjlw tf]lsPsf]df To:tf] cjlwleq To:tf] sfd sf/afxL gug]{ /fi6«;]jsnfO{
sfg"g adf]lhd ljefuLo sf/afxL x'g]5 .
!(^= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; ;+lxtfsf] sfof{Gjogsf] nflu cg';Gwfg, cleof]hg
tyf ;/sf/L jsLnsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] ljifodf dxfGofoflwjQmfsf] k/fdz{
lnO{ g]kfn ;/sf/n] / cbfntL sfdsf/afxLsf] ljifodf ;jf]{Rr cbfntn] lgod
agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgod agfpFbf Gofo k|zf;g ;DaGwL ljifodf Gofo
kl/ifb\sf] k/fdz{ lng' kg]{5 .


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

130
www.lawcommission.gov.np

!(&= lgb]{lzsf agfpg ;lsg] M -!_ o; ;+lxtf adf]lhd ;Dkfbg x'g] sfdsf/afxLnfO{
;/n, :ki6 / ;'Jojl:yt ug{ b]xfosf] ljifodf b]xfosf] clwsf/Ln] cfjZostf
cg';f/ lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 M–
-s_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fsf]
cg';Gwfg Pj+ cleof]hg ;DaGwdf dxfGofoflwjQmfsf] /fo lnO{
g]kfn ;/sf/n],
-v_ cg';"rL–! jf cg';"rL–@ cGtu{tsf s;"/ ;DaGwL d'2fsf] ax;
k}/aL k|lt/Iff, sfg"gL /fo ;DaGWfdf dxfGofoflwjQmfn],
-u_ kl/R5]b ^ cGtu{t ;dfXjfg tfd]nLsf ;DaGwdf ;jf]{Rr
cbfntn],
-3_ cbfnt jf Ohnf;sf] Joj:yfkgsf ;DaGwdf ;jf]{Rr
cbfntn],
-ª_ kl/R5]b !% cGtu{tsf k}m;nf sfof{Gjogsf ;DaGwdf ;jf]{Rr
cbfntn],
-r_ bkmf !!^ adf]lhd d'2f lkmtf{ lng] ;DaGwdf
dxfGofoflwjQmfsf] k/fdz{ lnO{ g]kfn ;/sf/n],
-5_ bkmf !%( adf]lhd dfkmLsf ;DaGwdf dxfGofoflwjQmf;Fu
k/fdz{ lnO{ g]kfn ;/sf/n],
-h_ cGo cbfntL sfdsf/afxLsf ;DaGwdf ;jf]{Rr cbfntn] .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgb]{lzsf o;} ;+lxtf cGtu{t hf/L ePsf]
dflgg]5 .

!(*= cg';"rLdf x]/km]/ jf yk36 ug{ ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] dxfGofoflwjQmfsf]
k/fdz{df g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L cg';"rL–!, cg';"rL–@, cg';"rL–# /
cg';"rL–$ df cfjZos x]/km]/ jf yk36 ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v eP afx]s cGo cg';"rLdf cg';Gwfg tyf
cleof]hg ;DaGwL ljifodf dxfGofoflwjQmfsf] / cbfntL sf/afxLsf] ljifodf ;jf]{Rr


मुलुकी संहिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा संशोधधत ।

131
www.lawcommission.gov.np

cbfntsf] k/fdz{df sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnon] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L cfjZostf cg';f/ yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .

132
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !
bkmf @ sf] v08 -3_ / -7_ ;Fu ;DalGwt
!= ck/fw ;+lxtfsf] b]xfosf kl/R5]b jf b]xfosf kl/R5]bsf b]xfo bkmf cGtu{tsf
s;"/ M –
-s_ efu @ sf] M
-!_ kl/R5]b –!
-@_ kl/R5]b –@
-#_ kl/R5]b –$ sf] bkmf (@, (#, ($ / !)@
-$_ kl/R5]b –% sf] bkmf !)$, !)%, !)^, !!), !!$, !!*, !!(, !@),
!@!, !@@, !@#, !@$, !@% / !@^
-%_ kl/R5]b – ^
-^_ kl/R5]b –&
-&_ kl/R5]b –* sf] bkmf !%!, !%@
-*_ kl/R5]b –(
-(_ kl/R5]b –!)
-!)_ kl/R5]b –!!
-!!_ kl/R5]b –!@
-!@_ kl/R5]b –!#
-!#_ kl/R5]b –!$ sf] bkmf !(@, !(# / !($
-!$_ kl/R5]b –!%
-!%_ kl/R5]b –!^
-!^_ kl/R5]b —!&,
-!&_ kl/R5]b –!* sf] @!(, @@!, @@@, @@#, @@%, @@^ sf] pkbkmf -#_
-!*_ kl/R5]b –!(
-!(_ kl/R5]b –@)
-@)_ kl/R5]b –@! sf] bkmf @$( sf] pklbkmf -#_ sf] v08 -s_ / -v_, /
bkmf  @%), @%!, @%@ / @%#

ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f ;+zf]wg .

133
www.lawcommission.gov.np

-@!_ kl/R5]b –@@ / @#


-@@_ kl/R5]b –@% sf] bkmf @&^ sf] pkbkmf -#_ sf] v08
-s_, -v_, -u_ / bkmf @&*
-@#_ kl/R5]b –@^ sf] bkmf @*% -lghL ;DklQ afx]s_ @*&
-@$_ kl/R5]b –@&
@= k|s/0f ! cGtu{tsf] s;"/sf] pBf]u, b'?T;fxg, if8oGqsf] s;"/,
# dfgj a]rlavg tyf cf];f/ k;f/ ;DaGwL s;"/,
$ x'nfs P]g, @)!( cGtu{tsf] s;"/,
% gful/stf ;DaGwL s;"/,
^= k|frLg :df/s ;DaGwL s;"/,
&= nfu" cf}ifw ;DaGwL s;"/,
* cfjZos ;]jf ;~rfng P]g, @)!$ cGtu{tsf] s;"/,
(= ckfË ;+/If0f tyf sNof0f P]g, @)#( cGtu{tsf] s;"/,
!@= lnvtx?sf] uf]Kotf ;DaGwL @)#( cGtu{tsf] s;"/,
!#= /fxbfgL ;DaGwL s;"/,
!$= cfjZos j:t' ;+/If0f ;DaGwL s;"/,
!%= sf/fuf/ P]g, @)!( cGtu{tsf s;"/,
!^= rGbf P]g, @)@% cGtu{tsf] s;"/,
!&= lr¶f P]g, @)@% cGtu{tsf] s;"/,
!*= ;jf/L ;fwgn] lsrL, 7Ss/ jf wSsf lbO{ jf b'3{6gf u/fO{{ s;}sf] Hofg d/]sf] jf
cËeË jf 3fOt] ePsf] s;"/,
!(= u}/;}lgs xjfO{ p8fg P]g, @)!% bkmf (s cGtu{tsf] s;"/,
@)= 5fkfvfgf tyf k|sfzg ;DaGwL P]g, @)$* sf] bkmf !% cGtu{tsf] s;"/,
@!= o; cg';"rLdf ;dfj]z ePsf s;"/sf] sf/0faf6 p7]sf] sLt]{ jf hfn;fhL ;DaGwL
s;"/,
@@= k|rlnt sfg"g adf]lhd o; cg';"rLdf ;dfj]z x'g] egL tf]lsPsf] s'g} s;"/,


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f ;+zf]wg .

134
www.lawcommission.gov.np

@#= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L o; cg';"rLdf ;dfj]z u/]sf]
s;"/ .

135
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @
-bkmf @ sf] v08 -3_ / -7_ ;Fu ;DalGwt_
!= ck/fw ;+lxtfsf] b]xfosf] kl/R5]bsf] b]xfo bkmf cGtu{tsf s;"/ –
-s_ efu –@ sf] kl/R5]b –% sf] bkmf !)&, !)*, !)(, !!!, !!@ / !!#

-v_ efu –@ sf] kl/R5]b –* sf] bkmf !$&, !$*, !$( / !%)
@= cg';"rL –! df pNn]v eP afx]s g]kfn ;/sf/ jfbL e} rnfOg] kmf}hbf/L d'2f jf
g]kfn ;/sf/sf] lglxt xs, lxt jf ;/f]sf/ /x]sf] kmf}hbf/L k|s[ltsf] s;"/,
#= sfg"g adf]lhd o; cg';"rLdf ;dfj]z ePsf] s;"/,
$= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L o; cg';"rL cGtu{t sf/afxL /
lsgf/f x'g] egL tf]s]sf] s;"/,
%= k|s/0f !, @, # / $ cGtu{tsf] s;"/sf] if8oGq, pBf]u, b'?T;fxg ;DaGwL s;"/ .


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f yk .

ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f ;+zf]wg .

136
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –#
-bkmf @ sf] v08 -7_ ;Fu ;DalGwt_
!= ck/fw ;+lxtfsf] efu @ sf] kl/R5]b –# cGtu{tsf] s;"/,
@= cg';"rL–! jf cg';"rL–@ df pNn]v ePsf]df afx]s g]kfn ;/sf/ ;DalGwt /x]sf] jf
;+j}wflgs lgsfo, cbfnt jf ;fj{hlgs clwsf/Lsf] xs, lxt jf ;/f]sf/ lglxt /x]sf]
kmf}hbf/L s;"/ .

137
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – $
-bkmf @ sf] v08 -7_ ;Fu ;DalGwt_
!= ck/fw ;+lxtfsf b]xfosf kl/R5]b jf b]xfosf kl/R5]bsf b]xfosf bkmf cGtu{tsf
s;"/ M
-s_ efu @ sf] M

-!_ bkmf !(@, !(# / !($ afx]s kl/R5]b –!$

-@_ =================
-#_ kl/R5]b –!* sf] bkmf @@), @@$ / @@^ -!* jif{ / ;f]eGbf a9L
pd]/sL dlxnf ePdf _
-$_ kl/R5]b –@! sf] bkmf @$( sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -u_, bkmf @%)
/ @%@ -AolQm jf g]kfn ;/sf/ afx]s cGo ;+:yf jfbL ePdf_
-%_ bkmf @&^ sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -s_, -v_ / -u_ / bkmf @&*
afx]s kl/R5]b–@%
-^_ kl/R5]b –@^ sf] bkmf @*$, @*^ / @*& -AolQm jfbL ePdf_
-v_ efu # sf] kl/R5]b ! / @
@= cg';"rL !, @ jf # df pNn]v ePb]lv afx]ssf kmf}hbf/L s;"/,
#= k|rlnt sfg"g adf]lhd AolQmjfbL e} bfo/ x'g' kg]{ kmf}hbf/L k|s[ltsf s;"/,
$= xf8gftf s/0fLsf] s;"/,
%= k|s/0f !, @ / # cGtu{tsf s;"/sf] pBf]u, if8oGq, b'?T;fxg ;DaGwL s;"/ .


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f lemlsPsf] .

138
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – %
-bkmf $ sf] pkbkmf -!_ / -&_ ;Fu ;DalGwt_
hfx]/L b/vf:tsf] 9fFrf
>L ========================================df k]z u/]sf] k|x/L sfof{non] eg]{

-k|x/L sfof{nosf] gfd / 7]ufgf_ btf{ g+= M–


btf{ ldlt M–
!= hfx]/L b/vf:t jf ;"rgf lbg] AolQmsf] gfd, y/ / 7]ufgf -6f]n ;lxt_ kmf]g gDa/ M–
@= s'g sfg"g jf d'2faf/] b/vf:t jf ;"rgf u/]sf] xf] M–
#= s;"/ ug]{ AolQmsf] gfd, y/ / 7]ufgf -6f]n ;lxt_ M
$= s;"/ ug]{ AolQmsf] afa'÷cfdfsf] gfd M–
%= s;"/ ug]{ AolQmsf] x'lnof / kl/ro v'Ng] cGo ljj/0f M–
^= s;"/ ;DaGwL ljj/0f M
-s_ s;"/ ePsf] jf eO/x]sf] jf x'g nfu]sf] :yfg, 7fpF, ldlt / ;do,
-v_ s;"/;Fu ;DalGwt 36gfsf] ljj/0f,
-u_ s;"/sf] k|s[lt / s;"/;Fu ;DalGwt cGo ljj/0f,
-3_ s;"/;Fu ;DalGwt ;j'b k|df0f,
-ª_ s;"/;Fu ;DalGwt cGo ljj/0f .
&= of] b/vf:tsf] Joxf]/f l7s ;fFrf] 5, e'm§f Joxf]/f n]v]sf] 7x/] sfg"g ad]flhd ;x'Fnf
a'emfpFnf .
k|x/Låf/f cg';Gwfg x'Fbf jf cbfntdf d'2f rNbfsf] avt pkl:yt x'g' kg]{ hgfp kfP
;f] adf]lhd pkl:yt x'g]5' .
hfx]/L jf ;"rgf lbg] AolQmsf] M
;xL M–
ldlt M

139
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – ^
-bkmf $ sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
hfx]/L b/vf:t jf ;"rgfsf] e/kfO{

ljifo =============================================== ;DaGwL s;"/ af/] .

=================================== sf] ldlt ======================sf] b/vf:t jf ;"rgf k|fKt eO{ o;


k|x/L sfof{nosf] btf{ lstfadf ldlt =============================== df btf{ eof] .

sfof{nosf] 5fk M– b/vf:t÷;"rgf btf{ ug]{ k|x/L sd{rf/L M–


;xL M–
btf{ g+= M– gfd M–
kb M–
sfof{no M–
ldlt M–

140
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL – &
-bkmf $ sf] pkbkmf -%_ ;Fu ;DalGwt_
s;"/ btf{ lstfa
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
==================================k|x/L sfof{no
b= ck/f tf]ls 36g hfx]/ 36gf hfx] 36g Ifltsf] lkl8 cleo' cleo' kqmfp s;" s;"/ ;fIfL ef}l cg';Gwfg kZrftsf] ;fIf cbfn k'g/f k'g/f s}lkm
g+ wsf] Psf] fsf] L :yn / fsf] ljj/0f tsf] Qm Qm k/]sf] / ubf{ Pj+ ts sf/afxL L taf6 j]bg j]bg ot
lsl; cg'; ldlt btf{ df jfn 5f]6 gfd jf jf cleo' ubf{ k|of]u j:t'l ;j' k/L ePsf] u/] jf u/]
d Gwfg ;do ldlt k|x/L f sf] s/L y/, ;+sf: ;+sf: Qmsf] sf] ePs :ylt b If0f k}m;n gu/] gu/]s
clw / / k|:yf gfd ljj/ jtg kb kb ljj/0 tl/ f d'r'N k|df eP f sf] f]
sf/L :yfg ;do g y/ 0f pd]/ AolQm AolQm f sf ;fw sfsf 0f sf] u/]sf] u/]sf]
u/]sf] jt lnË sf] sf] gx? AolQ ldl eP eP
/ g k]zf afa's Gfd mx? t ldlt ldlt

141
www.lawcommission.gov.np
k'u]sf] d[T 3f cG f] y/ cg'; cg';G ;/sf xb
ldlt o' Ot] o gfd x'lnof Gwfg Wfg /L Dof
tyf Ifl y/ k|ltj] clws jlsn b
;do t g f/Lsf] af6
k]z k|:tfl nufO
u/]s jt Psf]
f] /fo cleo
ldlt f]u
/
;f];Fu
;DalG
wt
sfg"g

tof/ ug]{sf] gfd b:tvt

142
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – *
-bkmf ( sf] pkbkmf -$_ ;Fu ;DalGwt_
cbfntsf] cg'dltaf6 hf/L ul/g] kqmfp k"hL{sf] 9fFrf

>L ================================================
7]ufgf -6f]n ;lxt_ ===========================================

tkfO{FnfO{ ============================================ s;"/sf] cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf kqmfp


ug'{ kg]{ ePsf]n] ============================= cbfntsf] ldlt ============================= sf] cg'dlt
adf]lhd of] kqmfp k"hL{ hf/L ul/Psf] 5 . of] kqmfp k"hL{ lnO{ cfpg] k|x/L sd{rf/Lsf] ;fy
nflu t'?Gt} ====== sfof{noaf6 cfpg' xf]nf . cGoyf k|x/Ln] kqmfp u/L Nofpg]5 .

cg';GWffg clwsf/Lsf] M–
;xL M–
gfd M–
bhf{ M–
sfof{no M–
ldlt M–

143
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – (
-bkmf ( sf] pkbkmf -^_ ;Fu ;DalGwt_
h?/L kqmfp k"hL{sf] 9fFrf

>L ===============================
7]ufgf -6f]n ;lxt_

tkfO{FnfO{ ======================= s;"/ssf] cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf tTsfn kqmfp ug'{


k/]sf]n] of] kqmfp k"hL{ hf/L ul/Psf] 5 .


k|x/L sd{rf/L÷cg';Gwfg clwsf/Lsf] M–
gfd, y/ M– bhf{ M–
ldlt M–


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

144
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !)
-bkmf !# sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
lx/f;tdf /fVg] y'g'jf k"hL{sf] 9fFrf

>L ================================================
7]ufgf ===========================================

tkfO{FnfO{ =================================== hfx]/L÷k|ltj]bgn] ====================== s;"/sf]



l;nl;nfdf =========lx/f;tdf /fvL cg';Gwfg ug'{ kg]{ ePsf]n] cfh}sf ldltb]lv
 =========lx/f;tdf /fvL of] y'g'jf k"hL{ lbOPsf] 5 .

cg';Gwfg clwsf/L M–
;xL M–
gfd M–
bhf{ M–
sfof{no M–
ldlt M–


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f lemlsPsf] .

145
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !!
-bkmf !^ sf] pkbkmf -$_ ;Fu ;DalGwt_
36gf b]Vg], hfGg] jf yfxf kfpg] AolQmn] u/]sf] sfuhsf] 9fFrf

>L k|x/L sfof{no -kmnfgf 7fpF_ df cg';GWffg clwsf/L ===================================kmnfgf


;dIf, -kmnfgf_=======================7fpF a:g],
-kmnfgf_ k]zf ug]{, -kmnfgfsf]_ 5f]/f÷5f]/L =================================jif{ =============sf] -
kmnfgfn]_ u/]sf] sfuh
!= hfx]/L bvf{:t jf ;"rgfsf] 5f]6s/L ljj/0f M–
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
@= 36gf;Fu ;DalGwt k|Zgx?
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
#= sfuh ug]{n] v'nfO{ n]vfO{ lbPsf s'/fx? M–
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
$= /f]xj/ M sfuh ug]{sf] ;xL M–
========================= ===================================

Olt ;Djt\ ========== ;fn ======= dlxgf ========ut] ======= /f]h ========= z''ed\ .

146
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !@
-bkmf !* sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
vfgtnf;L ug]{ ;"rgf

>L =============================================

============================================= sf] hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ k|ltjfbL


=========================== ;d]t ePsf] ============================== s;"/ ;DaGwL d'2fdf lgh
cleo'Qm a;]sf] jf lghn] k|of]u u/]sf] jf lghn] s;"/ ubf{ s;"/;Fu ;DalGwt s'g}
rLh jf j:t' =============================== 7fpFdf /fv]sf] x'g ;Sg] x'Fbf pQm 3/ hUuf
vfgtnf;L ug{ tkfO{FnfO{ of] ;"rgf k|bfg u/]sf] 5' .
pQm sfo{df ;xof]u k'¥ofOlbg' x'g cg'/f]w ub{5' .

cg';Gwfg clwsf/L
ldlt M

147
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!#
-bkmf !* sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
a/fdbL÷vfgtnf;L d'r'Nsfsf] 9fFrf
>L ====================== k|x/L sfof{no ==================== af6 ======================
ufpFkflnsf÷gu/kflnsf j8f g+= ============== -:yfg_ df v8f ul/Psf] =============== ck/fw;Fu
;DalGwt rLh j:t'÷7fpF÷dflg;sf] z/L/sf] a/fdbL÷vfgtnf;L d'r'Nsf .
1= hfx]/L b/vf:t jf ck/fwsf] ;"rgfsf] 5f]6s/L ljj/0f M
2= vfgtnf;L ug{] clwsf/L jf sd{rf/Lsf] cu|Ld tnf;L lng'kg{] eP ;f] lnPsf] ljj/0f M
3= a/fdbL÷vfgtnf;L ul/Psf] rLh j:t'÷7fpF÷dflg; /x]sf] rf/ lsNnf ;lxtsf]
ljj/0f M
4= a/fdb ePsf] ck/fw;Fu ;DalGwt ;fdfg jf b;Lsf] ljj/0f M
5= b]v] adf]lhd b:tvt ug{] ;fIfLx?sf] gfd, y/, jtg, pd]/ b:tvt M
-s_
-v_
-u_
6= /f]xj/df a:g]x?sf] gfd, y/, jtg, pd]/ / b:tvt M
-s_ cg';Gwfg clws[tn] d]/f] 3/, rLh j:t', z/L/ vfgtnf;L lnFbf cfkm\gf] tnf;L
lbO{ OHht;fy d]/f] tnf;L lnPsf] / 3/sf] jf d]/f] s'g} ;fdfg lxgfldgf ePsf]
5}g egL b:tvt ug{] ===================== lhNnf ====================
ufpFkflnsf÷gu/kflnsf j8f g+= ========================= :yfg a:g]
============================
-v_ hfx]/jfnfsf] gfd, y/, jtg =========== pd]/ ===== b:tvtM ========
-u_ cleo'Qmsf] gfd, y/, jtg ================pd]/ ======= b:tvtM =====

a/fdbL, vfgtnf;L ;d]tsf] sfd tfd]n ug{ vl6Psf cg';Gwfg clws[t M


cGo sd{rf/Lx? M
7= ldlt M
8= ;do M

148
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !$
-bkmf @) sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
36gf:yn÷nfz hfFr d'r'Nsfsf] 9fFrf
>L ========================================= k|x/L sfof{no ================= af6
========================== -kmnfgf 7fpF_ df v8f u/]sf] 36gf:yn, nfz hfFr d'r'Nsf .
!= d[tssf] gfd, y/ x'lnof M–
jtg M–
pd]/ M–
lnËM M–
@= b/vf:t jf ;"rgfsf] 5f]6s/L ljj/0f M
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
#= 36gf:ynsf] rf/ lsNnf ;lxtsf] ljj/0f M–
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
$= nfzsf] ljj/0f M–
nfzsf] zf/Ll/s cj:yf M– -Joxf]/f v'nfpg]_
nfzsf] ljj/0f M–
sk8f –z/L/df ePsf cGo ef}lts ;fdu|Lx? ;d]t_ xft v'lDrPsf]
prfO ;f]emf]
skfnsf] /Ë d'¶L
skfnsf] cj:yf gªsf] cj:yf
cg'xf/sf] cj:yf v'§fsf] cj:yf
cfFvf M v'Nnf . aGb cGo cj:yf
gLn8fdx?
-7fpF, cfsf/ tyf gfk_

149
www.lawcommission.gov.np

gfd
======================================
sfg vf]l;|Psf] bfuL
-7fpF / cfsf/ tyf gfd_
d'v
=====================================
bfFt / lha|f] sfl6Psf] 3fpx?
3fF6Lsf] cj:yf -7fpF, cfsf/_
3fF6Lsf] 8fdx? cGo 7fpFx?
5ftL -7fpF, cfsf/ tyf gfk_
==================
k]6sf] cGo efusf] cj:yf
dnåf/
====================================
lnË÷of]gL kl/rofTds lrGx -s'g}
eP_
==================
cGo s'g} ljs[lt . c:jfefljs nIf0f eP -;f] ;d]t pNn]v ug]{_
%= 36gf:yn / nfzsf] /]vf lrq0f . -ug{ ;lsG5 eg]_ M–

^= b]v] adf]lhd ;xL 5fk ug]{ ;fIfLx?sf] gfd, y/, pd]/ jtg / ;xL–
==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
&= /f]xj/df a:g]x?sf] gfd, y/, pd]/, jtg / ;xL–

150
www.lawcommission.gov.np

==================================================================================================================
==================================================================================================================
======================================================
b/vf:t jf ;"rgf lbg] AolQmsf] gfd, y/, pd]/ jtg / ;xLM–
cleo'Qmx?sf] gfd, y/, pd]/, jtg / ;xL M–
sfd tfd]n ug]{ M–
cg';Gwfg clwsf/L M–
cGo k|x/L sd{rf/Lx? M–
===========================
==========================
ldlt M–

151
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!%
-bkmf @) sf] pkbkmf -%_ ;Fu ;DalGwt_
zj k/LIf0f k|ltj]bgsf] 9fFrf
AUTOPSY REPORT
1. Case registration number:
2. Police Office sending for autopsy (letter date and reference number):
3. Name of the deceased: 4. Address:

5. Gender: 6. Age, Date of Birth:

7. Dead body identified by:


8. Name of the accompanying Police Personnel:
9. Date and time of death:
10. Date and hour of receipt of inquest papers and dead body:
11. Date and hour of starting autopsy:
12. Date and hour of concluding autopsy:
13. Name of the Experts conducting autopsy:

(1)…………… (2) …………... (3) ……….. (4) …..……


14. Name of the Hospital:

RELEVANT DETAILS (Mention brief history of the case regarding


circumstances of death and other sources of information):

EXTERNAL EXAMINATION (General observation of the dead body):


(1) Height: (2) Weight: (3) Physique: (4) Hairs:
(5) Clothes and conditions:

(6) Special identifying features (Huliya):

152
www.lawcommission.gov.np

(7) Post-mortem changes present:


(a) Rigor mortis:

(b) Livor mortis:

(c) Algor mortis/Cooling:

(d) Different signs of decomposition:

(8) Natural orifices:


Eyes: Mouth: Vagina/penis:
Nose: Ears: Anus:
Urethra:

(9) Injuries: Name, size and site (Ante mortem /post-mortem /old /fresh)

INTERNAL EXAMINATION
Head and Neck:
1) Scalp, skull:
2) Brain and vessels:
3) Orbital, nasal and aural cavities:
4) Mouth, tongue:
5) Neck (larynx, thyroid and other neck structures) :
6) Other relevant details:

Chest (Thorax)
1) Ribs and chest wall:
2) Diaphragm:

153
www.lawcommission.gov.np

3) Oesophagus:
4) Trachea and bronchi:
5) Pleural cavities:
6) Lungs:
7) Heart and pericardial sac (any content in pericardial sac, condition of
three coronary arteries, valves and chambers and myocardium must
be observed):-
Abdomen
1) Peritoneal and Pelvic cavity :
2) Stomach and content :
3) Small intestine:
4) Large intestine:
5) Liver, gall bladder, pancrease :
6) Spleen:
7) Kidney, renal pelvis :
8) Genital organs:
9) Urinary bladder and urethra:
Spinal Column:

Specimen Collected For Analysis (Mention preservative also)


Toxicology
1) Stomach with contents:
2) Part of liver:
3) Kidney:
4) Blood:
5) Others; if any:
Histopathology :
Others (Specify):

154
www.lawcommission.gov.np

Special Examination (Procedures like neck dissection, pelvic


dissection, flotation test of lungs etc. must be done in relevant cases
and findings should be documented):
Items Handed Over (when and who received?)
1) Autopsy report:-
2) Viscera and other Samples :-
3) Clothes and other articles:-
Opinion or Conclusion
1. Opinion on cause of death:
……………………………………………………………
d[To'sf] sf/0f -g]kfnLdf ;d]t_ M
2. Opinion on time since death:
3. Opinion on probable type of objects or weapon causing injuries:

4. Opinion on live birth or still birth:

5. Other Opinion; if any:


Signature of Medical Officer / Expert
1. ………… 2 . ……. 3 . …….
Signature: Signature: Signature:
Date: Date: Date:
Name: Name: Name:
Special Special Special
Qualification, Qualification, Qualification,
Training and Training and Training and
Experience: Experience: Experience:
N.M.C. Reg. No.: N.M.C. Reg. No.: N.M.C. Reg. No.:
Seal of the Hospital:
Date :

155
www.lawcommission.gov.np

b|i6Jo M
 zj k/LIf0f sfo{;Dej eP;Dd Forensic ljifosf] ljz]if1n] / To:tf] ljz]if1
gePdf tflnd k|fKt lrlsT;sn] ug'{ kg]{5 .
 zj k/LIf0f ug]{ ljz]if1 jf lrlsT;sn] g} k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5 .
 ;Dej eP;Dd sDo'6/ 6fOk u/L k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5, ;f] gePdf :ki6 a'lemg]
u/L pNn]v ug'{ kg]{5 . ;fy} k/LIf0f k|ltj]bgsf] ;Ssn k|lt g} ;+nUg ug'{ kg]{5 .
 lgwf{l/t :yfgdf ljj/0f pNn]v ug{ gk'u ePdf 5'§} kfgfdf ;d]t ljj/0f pNn]v ug'{
kg]{5 .

156
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!^
-bkmf @@ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
3f hfFr s]z kmf/fdsf] 9fFrf

INJURY EXAMINATION REPORT


(IT IS USED IN CASE OF EXAMINATION OF DETAINEE
ALSO)
1. Case Registration No.:
2. Name of the Office referred for injury examination (with letter
ref. No. and Date) :
3. Name, Age, Date of birth and Sex of the injured person:
4. Address:
5. Name of the accompanying Police Personnel:
6. Name of the Hospital/Health centre:
7. Date, time and place of examination:
8. Identification mark of the examinee :
9. Consent for examination taken from :
Injured person Family member or others
10. Brief history about the incident (how and when the injuries
were produced?):

11. Medical history of the examinee :

12. General Physique and vitals :

157
www.lawcommission.gov.np

Height: Weight: Pulse: B.P.: B.P:


Temperature: Respiratory Rate:

Temperature: Respiratory Rate:


Degree of Consciousness:
13. Injuries (Name, Size, Site, Color, Surrounding area, Signs
of treatment, Bleeding Marks, Sign of Healings, any Imprints
and content etc.) :

A. Type of injury
a. Simple:
b. Angabhanga (Grievous) :
c. Severe:
d. Other remarks:
B. Type of weapon/object used:
(i) Blunt force (ii) Sharpe force
(iii) Pointed objects (iv)Projectile (v) Heat
(vi) Chemical (vii) Others (Specify)
C. Condition of the patient at the time of examination :

D. Severity (Explain the severity in terms of existing


condition and possible complication) :
E. Investigation and reports (for example X-ray, USG, Blood,
Urine etc) :
F. Treatment provided (briefly) :

158
www.lawcommission.gov.np

G. Referral (Where and Why?):


H. Follow up (if necessary ) :
I. Re- Examination (Whether case needs information about
grade of disability ) :

Opinion: (Condition of examinee, severity of the injury, age of the


injury and possible causative objects should be considered to frame
opinion)

Name of the Examiner: Signature:


Qualification:- MC ⁄ NHPC Reg. No. :
Office/Hospital/Health Centre:Date:
Seal of the Hospital/Health Centre:
b|i6Jo M
 3f hfFr sfo{;Dej eP;Dd Forensic ljifosf] ljz]if1n] / To:tf] ljz]if1 gePdf
tflnd k|fKt lrlsT;fsdL{n] ug'{ kg]{5 .
 3f hfFr ug]{ ljz]if1 jf lrlsT;fsdL{n] g} k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5 .
 ;Dej eP;Dd sDo'6/ 6fOk u/L k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5, ;f] gePdf :ki6 a'lemg]
u/L pNn]v ug'{ kg]{5 . ;fy} k/LIf0f k|ltj]bgsf] ;Ssn k|lt g} ;+nUg ug'{ kg]{5 .
 lgwf{l/t :yfgdf ljj/0f pNn]v ug{ gk'u ePdf 5'§} kfgfdf ;d]t ljj/0f pNn]v ug'{
kg]{5 .

159
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !&
-bkmf @$ sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
dflg; ;gfvt u/]sf] 9fFrf
k|x/L sfof{no =============================== af6 ePsf] ;gfvt d'r'Nsf

=======================sf] 5f]/f ========================= lhNnf ============ ufpFkflnsf gu/kflnsf


=============== jf8{ g+= ============a:g] n] lhNnf ============================= ufpFkflnsf÷gu/kflnsf
================jf8{ g+= =========== df ldlt ==================df u/]sf] =======================s;"/ 36\bf
;f] :yfgdf d /x]sf] . d}n] b]v]sf] / s;"/ ug]{ AolQmnfO{ ;gfvt ug{ k|x/L sfof{no
=============== af6 cg'/f]w eO{ cfPsf]n] d =========================== cfh o; sfof{nodf pkl:yt
ePsf] 5' . ;f] 36gf 36\bf b]xfosf AolQmnfO{ d}n] b]v]sf]n] lghsf] ?k, /Ë lrg]sf]n] lgh
;f]xL AolQm xf] egL ;gfvt ub{5' ÷ lghnfO{ gb]v]sf] jf lghsf] ?k /Ë km/s ePsf]n]
lgh ;f] AolQm gePsf] Joxf]/f cg'/f]w ub{5' .

;gfvt ug]{ AolQmsf] gfd, y/, jtg M


;gfvt u/fOPsf] :yfg M
;gfvt u/fpg] clwsf/Lsf] gfd, y/, jtg, bhf{ M
;gfvt u/]sf] ldlt M

160
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!*
-bkmf @% sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_

cg';Gwfg 8fo/L
!= cg';GWffg clwsf/Lsf] gfd M
@= cg';GWffg ug{ tf]lsPsf] ldlt M
#= d'2fsf] gfd M
$= jfbL÷k|ltjfbLsf] gfd M
%= cg';Gwfg ;DaGwL ljj/0f M
-s_ s;"/sf] ;"rgf kfPsf] ldlt, ;do / ;f]sf] ;+lIfKt ljj/0f M
-v_ cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf lghn] u/]sf] e|d0fsf] ljj/0f M
ldlt :yfg lghn] k|fKt b;L sf]xL s;}nfO{ cfk"mn] ;f]wk'5 u/]sf b:tvt s}lkmot
u/]sf k|df0f / kqmfp u/]sf] dflg;sf] gfd, 7]ufgf /
sfdx? ;a"bx? eP ;f]sf] lghn] s;"/sf ;DaGWfdf
ljj/0f JoQm u/]sf s'/fx?


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

161
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !(
-bkmf #! sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
cg';Gwfg k|ltj]bg

d'2f g+= ====================bfo/L ldlt ====================== ;Dd


!= s;"/sf] ;"rgf k|fKt ePsf] jf ph'/L k/]sf] ldlt / ;do ============
@= cg';Gwfg clwsf/Lsf] gfd / bhf{ =========================
#= ;"rgf lbg] AolQmsf] gfd / 7]ufgf =============================
$= hfx]/L b/vf:t jf ;"rgfsf] 5f]6s/L ljj/0f ============================
%= s;"/ 36]sf] ldlt, ;do / 7fpF ==============================
^= s;"/af6 kLl8t AolQmsf] ;gfvt ePsf] ldlt / ;do =================

&= cleo'Qm kqmfp ePsf] ldlt, ;do / :yfg ===========================
*=  cleo'Qmsf] gfd, y/, pd]/, jtg -6f]n ;d]t_ -PseGbf a9L s;"/bf/ eP qmd};Fu
;a}sf] gfd n]Vg] ========================================
(=  cleo'Qmsf] afa' cfdfsf] gfd / jtg ==============================
!)= cleo'Qmn] clwsf/ k|fKt clwsf/L ;dIf u/]sf] aofgsf] 5f]6s/L ljj/0f ==============
!!= s;"/;Fu ;DalGwt dfn;fdfg k]mnf k/]sf] 7fpF ======================
!@= s;"/af6 kLl8t AolQmsf] gfd, y/, pd]/ tyf 7]ufgf ================
!#= 36gf:ynsf] :ki6 ljj/0f tyf lrq0f ============================
!$= s;"/ ubf{ k|of]u ul/Psf] ;fwg jf xftxltof/ ======================
!%= 36gfsf] sf/0f / s;"/bf/sf] dg;fo ===================================
!^= cg';GWffg clwsf/Lsf] k|:tfljt /fo / ;hfo dfu bfjL =====================================
!&= Ifltk"lt{ e/fpg] eP sf] s;nfO{ slt Ifltk"lt{ e/fpg' kg]{ xf] ;f]sf] ljj/0f ============
!*= s;"/sf] af/]df yfxf kfpg] ;fIfLx?sf] gfd, y/ jtg / lghx?n] cg';Gwfg clwsf/L
;dIf u/]sf] sfuhsf] ;+lIfKt ljj/0f ==================================
!(= s;"/;Fu ;DalGwt ef}lts ;a"b k|df0f ============================
@)= cGo s]xL s'/f pNn]v ug'{ kg]{ eP ;f]sf] ljj/0f ======================

ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

162
www.lawcommission.gov.np

@!= k|:t't sfuhftx?sf] l;nl;n]jf/ ljj/0f ===========================



cg';"rL–@)
-bkmf #@ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
cleof]ukqsf] 9fFrf

cbfntn] eg]{ M ==================


btf{ g+= M ===========================
btf{ ldlt M =======================
>L ===================cbfntdf
d'n'sL kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtf, @)&$ sf] bkmf #@ adf]lhd bfo/ u/]sf]
cleof]u kq
==================;fnsf] lg0f{o gDa/ M====================

=========================================== sf] hfx]/Ln] g]kfn ;/sf/


====================================================== jfbL
la?4

-!_ ============ ============== ==================== =================== ============================


-@_ ============ ========================================= ============================= ======== == ==== ===k|ltjfbL
d'2f M=================================================

d'2fsf] ;+lIfKt tYoM


-!_========================================
-@_========================================
-#_=========================================
cleo'Qm pk/ nufPsf] cleof]u M
cleo'QmnfO{ x'g' kg]{ ;hfo M


ldlt @)&^.)#.!^ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

163
www.lawcommission.gov.np

;hfo sd jf ;hfodf 5'6sf] dfu bfaL / cfwf/ M


Ifltk"lt{sf] dfu bfaL M
cleof]u bfaL;Fu ;DalGwt sfg"gL Joj:yf M

cGo s'/f v'nfpg' kg]{ eP ;f] s'/fx? M


;a"b k|df0f M
b;L k|df0f tyf s;"/;Fu ;DalGwt rLh j:t' M
-!_
-@_
-#_
ujfx M
b]Vg] M–
-!_
-@_
-#_
;Gg]M
-!_
-@_
-#_
k|:t't sfuhkqx? M
-!_
-@_
-#_
of] cleof]ukqaf6 sf/afxL z'? ug{ cg'/f]w ul/G5 .
sfof{nosf] 5fk M ;/sf/L jlsnsf] M
b:tvt M
gfd M
bhf{ M

164
www.lawcommission.gov.np

sfof{no M
ldlt M
b|i6Jo M
-!_ cleof]ukq tof/ ubf{ o; ;+lxtfsf] bkmf #@ adf]lhd v'nfpg' kg]{ s'/fx? ;d]t
v'nfO{ n]Vg' k5{ .
-@_ ;a} cleo'Qmsf] gfd, y/, jtg la?4 v08df l;nl;nf gDa/ ldnfO{ n]Vg' k5{ .

165
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @!
-bkmf %# sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
ph'/Lsf] 9fFrf

cbfntn] eg]{ ===========


btf{ g+= ==============
btf{ ldlt =============

==============================df d'n'sL kmf}hbf/L sfo{ljlw -;+lxtf_ P]g, @)&$ sf]


kl/R5]b===============sf] bkmf =========cGtu{t bfo/ u/]sf]
ph''/Lkq
==================================;fnsf] kmf}=ld= g+= =====================================a:g]
jif{=================sf]========================================================= ph'/jfnf .
la?4
====================================== a:g] jif{=========sf] ===========================k|ltjfbL
d'2f============

pko'{Qm  k|ltjfbLn] u/]sf] s;"/sf] Joxf]/f lgDg lnlvt 5 . lgh pk/ d'2fsf] sf/afxL
ug{ ;fb/ cg'/f]w u5'{ .
!= s;"/sf] ljj/0f ====================================================
@=  k|ltjfbL pk/ nufPsf] cleof]u ======================================
#= ;DalGwt sfg"g ====================================================
$=  k|ltjfbLnfO{ x'g' kg]{ ;hfo ====================================================
%= s;"/af6 x'g uPsf] Iflt /  k|ltjfbLaf6 e/fpg' kg]{ /sd ==================
^= cleo'Qmn] s;"/ :jLsf/ u/]sf] eP ;f] ;DaGwL ljj/0f / ;f] afkt kfpg] ;hfo
5'6=======


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

166
www.lawcommission.gov.np

&= cGo cfjZos s'/fx? ====================================================


k|df0f
;fIfL
-!_ ====================================================
-@_ ====================================================
========================================== -;fIfLx?sf] k"/f gfd, pd]/ / 7]ufgf_
lnvt
!= ====================================================
@= ====================================================
b;L
!= ====================================================
@= ====================================================

ph'/jfnf
================ hGd e} ========= a:g]
5f]/f÷5f]/L÷kTgL ===============jif{sf]
====================================
ldlt =======================

167
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @@
-bkmf %& sf] pkbkmf -&_ ;Fu ;DalGwt_

kqmfp k"hL{÷;dfXfg adf]lhd pkl:yt x'g cfpg] ;"rgf

>L =========================================== cbfntaf6 hf/L ePsf] ;"rgf

>L =======================================sf] hfx]/L÷k|ltj]bgn] jfbL g]kfn ;/sf/ k|ltjfbL


tkfOF{÷tkfO{F ;d]t ePsf] ===============================d'2fdf tkfO{F÷tkfOF ;d]t eO{ ================
sf] ================================ ePsf] egL cleof]u kq k]z ePsf] x'Fbf tkfO{Fsf] gfpFsf] kqmfp
k"hL{ o;};fy k7fOPsf] 5 . kqmfp k"hL{÷;dfXjfg adf]lhd pkl:yt x'g ;"lrt ul/Psf] 5 .

cbfntsf] 5fk ;DalGwt clwsf/Lsf]


;xL5fk


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

168
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @#
-bkmf %* sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt
cbfntjf6 cleo'Qmsf] gfddf hf/L x'g] kqmfp k"hL{sf] 9fFrf

>L ================================================== cbfntaf6 hf/L ePsf] ;"rgf

>L ================================================================== sf] hfx]/L÷k|ltj]bgn] jfbL g]kfn


;/sf/ k|ltjfbL tkfO{F . tkfO{F ;d]t ePsf] =========================d'2fdf tkfO{F÷tkfO{F ;d]t eO{
================ sf] ================================ ePsf] egL cleof]ukq k]z ePsf] x'Fbf tkfO{sf
gfpdf of] kqmfp k"hL{ hf/L ul/Psf] 5 . kqmfp k"hL{ adf]lhd pkl:yt x'g ;"lrt ul/Psf] 5
.

cbfntsf] 5fk ;DalGwt clwsf/Lsf]


;xL5fk

169
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @$
-bkmf %* sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
cbfntaf6 ;fIfL tyf cGo AolQmsf] gfddf hf/L x'g] kqmfp k"hL{sf] 9fFrf


cleo'Qm÷;fIfL÷cGo JolQm gfpFdf ============================================= cbfntaf6 hf/L
ePsf]
kqmfp k"hL{
============================================================

-clws[t jf sfof{nosf] gfd_

============================================================================== s;"/sf] cleof]udf


============================================================================== pk/

-kqmfp ug'{ kg]{ JolStsf] gfd / 7]ufgf_

of] cbfntdf d'2fsf] sf/afxL rn]sf]n] lghnfO{ kqmfp u/L af6fsf Dofb afx]s ;ft
lbgleq of] cbfntdf pkl:yt u/fpg' xf]nf . ;f] cjlwleq pkl:yt u/fpg g;s]df cf7f}F
lbgsf lbg of] kqmfp k"hL{ / o;} ;fy k7fOPsf] ;"rgf tfd]n u/L To;sf] hfgsf/L o;
cbfntnfO{ u/fO{ kqmfp ug'{ kg]{ AolQmsf] vf]h tnf; u/L hfxfF k]mnf k/] klg kqmfp u/L
o; cbfntdf bflvn u/fpg' xf]nf .

;DalGwt clwsf/Lsf] M
ldlt ;xL5fk
cbfntsf] 5fk


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

170
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL @%
bkmf %* sf] pkbkmf -&_ ;Fu ;DalGwt
cbfntaf6 hf/L ePsf] k}+tL; lbg] kqmfp k"hL{

>L ===================================== sf] hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ k|ltjfbL tkfOF{


========================= ;d]t ePsf] ================== d'2fdf tkfO{FnfO{ lu/k\mtf/ ug{ kqmfp k"hL{
hf/L ePsf]df pQm k"hL{ adf]lhd tkfO{F kqmfp e} gcfPsf] x'gfn] of] k}FtL; lbg] kqmfp k"hL{
;d]t 6fFl;Psf] 5 . af6fsf] Dofb afx]s k}FtL; lbgleq cfk}Fm jf kqmfp k"hL{ adf]lhd
kqmfpdf k/L o; cbfntdf xflh/ x'g cfpg' ePdf tkfO{Fsf] Joxf]/f ;d]t a'emL sfg"g
adf]lhd sf/afxL x'g]5 . gcfO{ Dofb u'hf/L km/f/ /x] sfg"g adf]lhd x'g]5 . kl5 tkfO{Fn]
ph'/ ug{ kfpg' x'g] 5}g .

ldlt ;DalGwt clwsf/Lsf]


cbfntsf] 5fk ;xL5fk

171
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @^
-bkmf %( sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
cleo'Qmsf] gfddf hf/L ePsf] ;dfJxfgsf] 9fFrf

================================ af6 hf/L ePsf] ========================a:g] ===================================


gfdsf] ;dfXjfg .

tkfO{F pk/ ======================================= s;"/sf] cleof]udf of] cbfntdf cleof]ukq


k/]s]fn] ;Djt\ ===================;fn ========dlxgf =======ut] =========sf lbg ;f] ljifodf ;'gjfO{
x'g] x'Fbf o; cbfntdf pkl:yt x'g' xf]nf . ;f] lbg pkl:yt x'g' ePg eg] tkfO{FnfO{ kqmfp
ug{ k"hL{ hf/L u/L sfg"g adf]lhd sf/afxL ul/g]5 . tkfO{F pk/sf] ph'/L o;} ;fy ;+nUg 5
.

;DalGwt clwsf/Lsf]
;xL5fk M
!= ======================================== -;+nUg lnvtsf] gSsn_
@= ========================================
#= ==========================================
$= ==========================================

cbfntsf] 5fk
ldlt M ==========================

172
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @&
-bkmf %( sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
AolQmjfbL kmf}hbf/L d'2fdf hf/L x'g] ;dfJxfgsf] 9fFrf

================================ af6 hf/L ePsf] ======================== a:g] ===================================


gfdsf] ;dfXjfg .
tkfO{F pk/ ===================================== s;"/df ph'/ k/]sf] x'gfn] of] ;dfXjfg hf/L ul/Psf]
5 . of] ;dfXjfg hf/L ePsf] ldltn] kGw| lbgleq o; cbfntdf pkl:yt x'g' xf]nf . ;f]
cjlwleq pkl:yt gePdf sfg"g adf]lhd e} hfg] Joxf]/f ;"lrt ul/G5 .

;DalGwt clwsf/Lsf]
;xL5fk M

!= ======================================== -gSsn k7fOPsf lnvtx?_


@= ========================================
#= ==========================================
$= ==========================================

cbfntsf] 5fk
ldlt M ==========================


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

173
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–@*
-bkmf ^) ;Fu ;DalGwt_
;fIfLsf gfddf hf/L ePsf] ;dfJxfgsf] 9fFrf

================================ af6 hf/L ePsf] ======================== a:g] ===================================


gfdsf] ;dfXjfg .

==================================== jfbL ===================================== k|ltjfbL ===========================


ePsf] =================================== d'2fdf tkfO{F;Fu s]xL s'/f a'e\mg' kg]{ ePs]f x'gfn] ;Djt\
============== ;fn ========== dlxgf =====ut] ===========sf lbg laxfg ===== ah] o; cbfntdf
pkl:yt x'g cfpg' xf]nf . pkl:yt x'g gcfP sfg"g adf]lhd x'g]5 .

;DalGwt clwsf/Lsf]
;xL5fk M

cbfntsf] 5fk
ldlt M ==========================

174
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL @(
-bkmf &$ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
w/f}6 lbg] AolQmnfO{ u/fOg] sfuhsf] 9fFrf

----------------------- sf] hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ / k|ltjfbL ---------------------


- ePsf] ;Djt\ ---------------------- sf] d'2f ---------------------- df -----------
----------- cbfntsf] ldlt ---------------------- sf] cfb]zn] ----------------------
w/f}6 dfu ePsf]n] ;f] w/f}6 afkt gub --------------------- ?k}ofF jf b]xfo adf]lhdsf]
;DklQ w/f}6 /fVg] cg'dltsf] nflu lgj]bg u/]sf] 5' . cbfntn] tf]s]sf] ;dodf ;b}j
pkl:yt x'g]5' / gePdf d}n] ltg{' Joxf]g{' kg{] /sd;Dd ;f] w/f}6 hkmt x'g d]/f] d~h'/L 5 .

w/f}6 lbg]sf] gfd, y/ jtg,


afa' afh]sf] gfd, y/ jtg .
;DklQsf] ljj/0f M

175
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL #)
-bkmf &$ sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
;DklQ hdfgt lbg] AolQmnfO{ u/fOg] sfuhsf] 9fFrf

---------------- sf] hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ / k|ltjfbL ----------------------


ePsf] ;Djt\ ---------------------- sf] d'2f ---------------------- df ------
---------------- cbfntsf] ldlt ---------------------- sf] cfb]zn] ------------
---------- hdfgt lbg' kg{] ePsf]n] ;f] hdfgt afkt gub ---------------------
?k}ofF jf b]xfo adf]lhdsf] ;DklQ hdfgt lbgsf] nflu d ---------------- d~h'/
ePsf]n] ;f] hdfgt lbg cfPsf] 5' . cbfntn] tf]s]sf] ;dodf ;b}j pkl:yt x'g]5' /
gePdf dnfO{ x'g] ;hfo jf d}n] ltg'{ Joxf]g'{ kg]{ s'g} /sd ;f] hdfgt jf d]/f] cGo
s'g} ;DklQaf6 c;"n pk/ x'g d]/f] d~h'/L 5 .

hdfgt lbg]sf] gfd, y/, jtg,


afa' afh]sf] gfd, y/, jtg .
;DklQsf] ljj/0f M

176
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL #!
-bkmf &$ sf] pkbkmf -$_ ;Fu ;DalGwt_
cleo'Qm÷k|ltjfbL afx]s cGo AolQmn] lbg] hdfgt lbPsf]df lghnfO{ u/fOg] sfuhsf] 9fFrf

------------------------ sf] hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ / k|ltjfbL ---------------------


- ePsf] ;Djt\ ---------------------- sf] d'2f ---------------------- df --------------
------ cbfntsf] ldlt ----------------- sf] cfb]zn] ---------------- lghaf6 --------
---- hdfgt dfu ePsf] / lghsf] xsdf ;f] hdfgt afkt gub ---------------------
?k}ofF jf b]xfo adf]lhdsf] ;DklQ hdfgt lbgsf] nflu d -------------------- d~h'/
ePsf]n] ;f] hdfgt lbg cfPsf] 5' . cbfntn] tf]s]sf] ;dodf lgh cleo'Qm÷k|ltjfbLnfO{
pkl:yt u/fpg]5' / u/fpg g;s]df lghnfO{ x'g] ;hfo jf lghn] ltg'{ kg]{ s'g} /sd ;f]
hdfgt jf cGo s'g} ;DklQaf6 c;"n pk/ x'g d]/f] d~h'/L 5 .

hdfgt lbg]sf] gfd, y/, jtg,


afa' afh]sf] gfd, y/, jtg .
;DklQsf] ljj/0f M
==============================
b:tvt
ldlt

177
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #@
-bkmf *) ;Fu ;DalGwt_
y'g'jf k"hL{sf] 9fFrf

y'g'jf k"hL{

>L ================================================
7]ufgf ===========================================

tkfO{FnfO{ =================================================== hfx]/Ln] jfbL g]kfn ;/sf/ k|ltjfbL


tkfO{F ;d]t ePsf] ======================s;"/sf] l;nl;nfdf tkfOFnfO{ ========= lx/f;tdf /fvL
d'2fsf] sf/afxL ug'{ kg]{ ePsf]n] cfh}sf ldltb]lv  =========== lx/f;tdf /fVg of] y'g'jf k"hL{
lbOPsf] 5 .

;DalGwt clwsf/Lsf] M–
;xL M–
gfd M–
bhf{ M–
sfof{no M–
ldlt M–


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

178
www.lawcommission.gov.np

179
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – ##
-bkmf *@ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
tfl/v lstfasf] 9fFrf

======================================= af6 v8f ul/Psf] tfl/v lstfa


;Djt\ =================================================================

dlxgf, l;=g++= d'2f ph'/jfnf, cleo'Qm jf s'g sfdsf] s}lkmot


ut] af/ k'g/fj]bs jf k|ToyL{sf] nflu tfl/v
lgj]bssf] gfd tf]lsPsf]
gfd

;xL5fk

180
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–#$
-bkmf *@ sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
tfl/v e/kfO{{sf] 9fFrf

===================== cbfnt÷sfof{nodf v8f ul/Psf] tfl/v


e/kfO{

jfbL k|ltjfbL

d'2f

ldlt===================================== df

ldlt==========================df d'2f k]zL ;"rLdf r9fOg] ePsf]n]÷===================== sfd


ug]{ ePsf]n] ldlt =============================sf lbg ======== ah] o; cbfnt÷sfof{nodf
pkl:yt x'g]5' egL ;xL
ug]{ ================================

jfbL========================== k|ltjfbL ===========================

181
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #%
-bkmf *# sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
tfl/v krf{sf] 9fFrf

============================== af6 hf/L ePsf] ================================ gfpFsf]


tfl/v krf{

====================================== d'2f ======================== ;fn ============= gDa/


=====================================================lj?4 =================================sf] lgldQ
======================================== sf] tfl/v tf]lsPsf]n] ;f] lbg ================== ah]
==============================================df pkl:yt x'g' xf]nf .

tfl/v tf]Sg] sd{rf/Lsf] ;xL5fk

========================================= sf] lgldQ ================================ sf] tfl/v tf]lsPsf]n] ;f]


lbg ================================= ah] ========================= pkl:yt x'gx' f]nf .

tfl/v tf]Sg] sd{rf/Lsf] ;xL5fk

182
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #^
-bkmf *( sf] pkbkmf -%_ ;Fu ;DalGwt_
jf/];gfdfsf] 9fFrf
=================== a:g]========================= ;Fusf] ============================================= d'2fdf
d]/f] tkm{af6 ==================================== ==========================

=====================================================sfd ug{nfO{ ================a:g]


=======================================nfO{ jfl/; lgo'Qm u/]sf] 5' . lghdf jfl/; x'g s'g}
cof]Uotf 5}g . d}n] sfg"g adf]lhd nfu]sf] b08, hl/afgf, bzf}Fb lj;f}Fb, b:t'/ ltg{
afFsL /x]sf] 5}g . dfly n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] 5 em'7f 7x/]df of] jf/];gfdf ab/
ul/lbgdf d]/f] d~h'/L 5 .
ldlt =========================
===========================
bf= af= -;xL_
cf}7fsf] 5fk ========================== -k"/f gfd_
====================== -k"/f 7]ufgf_
===================== -gufl/stf g+=_
dfly pNn]v eP adf]lhd ===============a:g] ============== sf] jfl/; e} sfd ug{
d]/f] d~h'/L 5 . ;f] sfdx? d OdfGbf/L k"j{s ug]{5' . d jfl/; x'g s'g} k|sf/n]
cof]Uo 5}g .
ldlt =========================
===========================
bf= af= -;xL_
cf}nfsf] 5fk ===========================-k"/f gfd_
========================= -k"/f 7]ufgf_
============================== -gufl/stf g+=_
of] jf/];gfdf xfd|f] /f]xa/df n]lv ;xL5fk ePs]f ;fFrf] xf] .

183
www.lawcommission.gov.np

;fIfLx?
bf= af = -!_ ======== a:g]========jif{====sf] ==== n]vs ;fIfL
cf}7fsf] 5fk
-@_=========a:g]=========jif{====sf] ==== n]vs ;fIfL
cg';"rL – #&
-bkmf !)^ sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
;fIfLn] lng] zkysf] 9fFrf

d OZj/sf] gfddf zky lnG5'÷========================================= ls ;Tolgi7f ;lxt


k|lt1f ub{5' .
==================================== lj?4 ==================================== sf]
========================================================== d'2fdf d}n] b]v,] hfg] / ;'gs
] f] Joxf]/f
;a} ;fFrf] aofg ug]{5', s'g} s'/f n'sfpg] jf 9f6\g] 5}g / cbfnt tyf d'2fsf
kIfx?sf] tkm{af6 ;f]lwPsf] ;a} k|Zgx?s]f b]v], hfg] / ;'g] ;Ddsf] ;xL pQ/ lbg]5' .
em'¶f 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo xf];\ .

-zky lng]sf] ;xL5fk_ zky u/fpg]sf] ;xL5fk M

184
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #*
-bkmf !)^ sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
;fIfL jskqsf] 9fFrf

d'2f ==========================================
;fn=================================================================gDa/
========================================================lj?4 ============================
;fIfL ===================================================================== sf] askq

k|Zg / ltgsf] hjfkmx?

k|Zg M– tkfO{Fsf] / tkfO{Fsf] afa' cfdfsf] gfd s] xf] < hjfkm – =============
xf]÷tkfO{Fsf] pd]/ slt < k]zf s] xf] < 3/ ==============================
sxfF 5 < =============================

askq ug]{ AolQmsf] ;xL5fk askq u/fpg] sd{rf/L÷GofofwLzsf]


;xL5fk
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

b|i6Jo M d'2fsf kIfx?n] h'g qmdn] ;f]wk'5, lh/x jf k'gM ;f]wk'5 u/]s]f xf] ;f] qmdn]
k|Zgx? / ltgsf] hjfkm n]Vg' k5{ / ;fy} cbfntn] z'?df, lardf jf cGTodf
;fIfL;Fu s'g} k|Zg ;f]w]s]f eP ;f] k|Zg / To;sf] hjfkm klg qmd ldnfO{ n]Vg' k5{ .


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

185
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #(
-bkmf !)& sf] pkbkmf -$_ ;Fu ;DalGwt_
aGb;jfnsf] 9fFrf

==========================================af6 k7fOPsf] aGb;jfn


d'2f================================================================
=============================;fnsf]==================== == ldlt ===========================

======================================================================== jfbL
lj?4
=====================================================  k|ltjfbL
;fIfLsf] ===================================== sf]  askq

k|Zg M– tkfO{Fsf] / tkfO{Fsf] afa' cfdfsf] gfd s] xf] < hjfkm – ================
tkfO{Fsf] pd]/ slt xf] < k]zf s] xf] < 3/ =====================
sxfF 5 < ==================================

kIfx?sf]] ;xL5fk  askq ug]{ JolStsf] ;xL5fk  askq u/fpg] sd{rf/L÷


GofofwLzsf] ;xL5fk
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
b|i6Jo M d'2fsf kIfx?n] h'g qmdn] ;f]wk'5, lh/x jf k'gM ;f]wk'5 u/]s]f xf] ;f] qmdn]
k|Zgx? / ltgsf] hjfkm n]Vg' k5{ / ;fy} cbfntn] z'?df, lardf jf cGTodf
;fIfL;Fu s'g} k|Zg ;f]w]sf] eP ;f] k|Zg / To;sf] hjfkm klg qmd ldnfO{ n]Vg' k5{ .


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

186
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$)
-bkmf !)( sf] pkbkmf -^_ ;Fu ;DalGwt_
>|Jo b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t ;fIfL a'em]sf] clen]vsf] d'r'Nsfsf] 9fFrf

jfbL ----------------------------- k|ltjfbL -----------------------


ePsf] ------------ d'2fdf jfbL÷k|ltjfbLsf] ;fIfL cbfntdf pkl:yt x'g g;sL cbfntsf]
------------ cfb]zn] ------------ a:g] ;fIfL ----------nfO{ xfdL tkl;nsf AolQmsf
/f]xj/df >Jo b[Zo ;+jfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfkm{t a'lemPsf] 7Ls ;fFrf] xf] .

/f]xj/M :yfgLo txsf ;b:o jf k|ltlglwsf] gfd, y/ / x:tfIf/,


:yfgLo AolQmsf] gfd, y/ / x:tfIf/,
;fIfLsf] gfd, y/ / x:tfIf/,
cbfntjf6 vl6O{ cfPsf sd{rf/Lsf] gfd, y/ / x:tfIf/,
k|fljlws sd{rf/Lsf] gfd, y/ / x:tfIf/,
jfbL, k|ltjfbL jf lghsf] jf/]z gfd, y/ / x:tfIf/,
jfbL, k|ltjfbLsf] sfg"g Joj;foL eP gfd, y/ / x:tfIf/,
:yfg,
ldlt


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

187
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$!
-bkmf !!% sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
g]kfn aflx/ /x]sf] ;fIfL a'e\mgsf] nflu k|of]u x'g] aGb;jfnsf] 9fFrf
==========================================af6 jfbL
============================== k|ltjfbL =======================ePsf] =================================d'2fdf
========================= d'n'sdf /x]sf ==================================== gfddf k7fOPsf]
aGb;jfn
d'2f ================================================================
======================= ;fnsf] ======================== ldlt ===========================
======================================================================== jfbL
lj?4
===================================================== k|ltjbL
;fIfLsf] ===================================== sf] askq
k|Zg M– tkfO{Fsf] / tkfO{Fsf] afa' cfdfsf] gfd s] xf] < hjfkm – ========
tkfO{Fsf] pd]/ slt 5 < k]zf s] xf] < 3/ ===============
sxfF 5 < ==================================

aGb;jfn ePsf] d'n'ssf] gfd M


 askq ug]{ JolStsf] ;xL5fk  askq u/fpg] clwsf/L
;xL5fk
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
b|i6Jo M d'2fsf kIfx?n] h'g qmdn] ;f]wk'5, lh/x jf k'gM ;f]wk'5 u/]s]f xf] ;f] qmdn]
k|Zgx? / ltgsf] hjfkm n]Vg' k5{ / ;fy} cbfntn] z'?df, lardf jf cGTodf
;fIfL;Fu s'g} k|Zg ;f]w]sf] eP ;f] k|Zg / To;sf] hjfkm klg qmd ldnfO{ n]Vg' k5{ .


ldlt @)&%.)%.)$ df k|sflzt /fhkq4f/f x]/km]/ .

188
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$@
-bkmf !@@ sf] pkbkmf -*_ ;Fu ;DalGwt_
k|ltpQ/kqsf] 9fFrf
cbfntn] eg]{
btf{ g+= =========
btf{ ldlt M ==================
=============== df bflvn u/]sf]
k|ltpQ/kqsf] 9fFrf
============================================= ;fn sf] kmf}=ld=g+= ====================== a:g] jif{
================ sf] ======================================= cleo'Qm .
lj?4
====================== a:g] jif{ ================== sf] =========== ph'/jfnf
d'2f ==========================
pko'{Qm ph'/jfnfn] dnfO{ nufPs]f cleof]usf ;DaGwdf d]/f] Joxf]/f
lgDglnlvt 5 .
!======================================
@======================================
#======================================
k|df0f
;fIfL
!====================================== ;fIfLx?sf] k"/f gfd, pd]/ / 7]ufgf
@======================================
#======================================
lnvt
!======================================
@======================================
======================================hGd e} ===========================================
a:g] ============================== sf] 5f]/f÷5f]/L÷kTgL ==========================

189
www.lawcommission.gov.np

jif{sf] ======================================
ldlt ====================================== cleo'Qmsf] ;xL5fk

190
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$#
-bkmf !#! sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
k}m;nfsf] 9fFrf
====================================================== cbfnt
====================================================================sf] Ohnf;

k}m;nf

====================================d'2f ================= ;fn =================gDa/


lj?4
======================================= ======================
!= ============== =========== =================================== ==================
======================== ==================== ================ ============
-ph'/Lsf] d'Vo Joxf]/f_
@= ============== =========== =================================== ==================
======================== ==================== ================ ============
-cleo'Qmsf] aofg jf k|ltpQ/kqsf] d'Vo Joxf]/f_
#= ============== =========== =================================== ==================
======================== ==================== ================ =========
-cbfntn] lg0f{o lbg' kg]{ s'/fx?_
$= ============== =========== =================================== ==================
======================== ==================== ================ ============
-sf/0f ;lxtsf] cbfntsf] lg0f{o_
%= ============== =========== =================================== ==================
======================== ==================== ================ ============
^= ========= -sfg"g adf]lhd Kof/f]n jf k|f]j]zgdf 5f]8\g ldNg] gldNg] s'/f_
========================================================================================================
==============================================================

191
www.lawcommission.gov.np

-cGo cfjZos s'/fx?_


ldlt ============================= ===============================
GofofwLzsf] ;xL5fk

192
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$$
-bkmf !#@ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
k}m;nfsf] ;"rgfsf] 9fFrf
====================================== af6

================================================ nfO{ lbOPsf] k}m;nfsf] ;"rgf


-kIfsf] k"/f gfd / 7]ufgf_

======================== d'2f ========================== ;fn=============== gDa/ lj?4


==================================================================================================================
======
pko'{Qm d'2fdf ======================== ldltdf o; ========== ============= af6 =================
============= ============= ============== =============== ======= =====
-lg0f{osf] d'Vo Joxf]/f_
===================== ================================================ k}m;nf ePsf]n] tkfO{FnfO{ ;"lrt
ul/Psf] 5 .

===========================
-cbfntsf] 5fk_ -;"rgf k7fpg] clwsf/Lsf] ;xL5fk _
ldlt M ===========================

193
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – $%
-bkmf !#^ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
k'g/fj]bgkqsf] 9fFrf
cbfntn] eg]{
btf{ g+= =========
btf{ ldlt M ==================
======================================= df lbPsf]
k'g/fj]bgkq
klxnf
=======================================;fnsf] ====================== k'g/fj]bg g+=
bf]>f]
=================================================a:g] ===============================================
k'g/fj]bs
ph'/jfnf . cleo'Qm
lj?4
======================= a:g] ====================== k|ToyL{÷ph'/jfnf÷cleo'Qm
d'2f ===========================================
===========================================n] =================================== pk/f]Qm d'2fdf
d÷xfdLx?nfO{ =============================== ;hfo u/L lauf]] jf Ifltk"lt{ e/fpg] u/L
k}m;nf u/]sf]n] k}m;nf adf]lhd ePsf] ;hfo ef]uL÷;f] afkt w/f}6÷hdfgt lbO{ lrQ
ga'e]msf] s'/fdf k'g/fj]bg lbg cfPsf] 5'÷5f}F÷d]/f]÷xfd|f] Joxf]/f lgDglnlvt 5 M–
!======================================
@======================================
#======================================
$======================================
ldlt ============================= k'g/fj]bssf] ;xL5fk
gfd M
7]ufgf M

194
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – $^
-bkmf !$) sf] pkbkmf -^_ ;Fu ;DalGwt_
k|ltjfbsf] 9fFrf
cbfntn] eg]{
btf{ g+= =========
btf{ ldlt M ==================
======================================= df lbPsf]
k|ltjfb
klxnf
=======================================;fnsf] ================= k'g/fj]bg g+=
bf>f]
=================================================a:g] ===============================================k|ToyL{
ph'/jfnf÷cleo'Qm
lj?4
====================================a:g]===================================================================
ph'/jfnf÷cleo'Qm============================== k'g/fj]bs
d'2f ===========================================
pk/f]Qm d'2fdf ===================cbfntaf6 k|ltjfb k]z ug{ ;"rgf kfPsf]n] of] k|ltafb
k]z u/]sf] 5'÷5f}F . d]/f]÷xfd|f] Joxf]/f lgDglnlvt 5 M–
!======================================
@======================================
#======================================
$======================================
===================
ldlt ====================================== k|ToyL{sf]
gfd M
7]ufgf M
;xL5fk

195
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–$&
-bkmf !%) ;Fu ;DalGwt_
k'g/fj]bg k}m;nfsf] 9fFrf

====================================================== cbfnt
====================================================================sf] Ohnf;

k'g/fj]bg k}m;nf

================================ d'2f ====================== ;fn ============ gDa/


====================================================== == lj?4 =======================
-k'g/fj]bssf] k'/f gfd / 7]ufgf_ -kToyL{sf] gfd / 7]ufgf_
! ========================================================================
-k'g/fj]bssf] d'Vo Joxf]/f_
@= =================== ====================================================
-k|ToyL{sf] d'Vo Joxf]/f_
#= ========================================================================
-h'g k}m;nf pk/ k'g/fj]bg ul/Psf] xf] ;f] k}m;nfsf] d'Vo Joxf]/f_
$= ========================================================================
-cbfntn] lg0f{o lbg' kg]{ s'/fx?_
%= ========================================================================
-sf/0f ;lxt cbfntsf] lg0f{o_

ldlt =============================
=============================
GofofwLzsf] ;xL5fk

196
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – $*
-bkmf !%) ;Fu ;DalGwt_
;fws k}m;nfsf] 9fFrf

================================================ cbfnt
=============================================================sf] Ohnf;

;fws k}m;nf

=======================================================d'2f ====================== ;fn ================


gDa/
====================================================== ====================== lj?4
===============================
! =======================================================================
-ph'/Lsf] d'Vo Joxf]/f_
@= ========================================================================
-cleo'Qmsf] aofg . k|ltpQ/kqsf] d'Vo Joxf]/f_
#= ======================================================================
-cbfntn] lg0f{o lbg' kg]{ s'/fx?_
$= ====================================================================
-;fws hfx]/ ug]{ cbfntsf] k}m;nf_
%= ========================================================================
-sf/0f ;lxt cbfntsf] lg0f{o_

ldlt ============================= =============================== GofofwLzsf]


;xL5fk

197
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –$(
-bkmf !%! sf] pkbkmf -$_ ;Fu ;DalGwt_
k}m;nf adf]lhd kqmfp ug]{ cfb]zsf] 9fFrf

====================================================== af6 hf/L ePsf]

cfb]z

========================================================================= k|x/L sfof{no


=========================================================== a:g] ==================== nfO{
========================================================================== df o; cbfnts]f k}m;nf
adf]lhd
================================================= ePsf]df lgh km/f/ /x]sf] x'Fbf lghnfO{
oyfzSo rfF8f] kqmfp u/L ============================================ sf/fuf/sf] sfof{nodf
a'emfO{ lbg cfb]z lbOPsf] 5 .

ldlt =============================
===============================
GofofwLzsf] ;xL5fk
cbfntsf] 5fk

198
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – %)
-bkmf !&! ;Fu ;DalGwt_
lnvt kl~hsfsf] 9fFrf
================================================ lj?4 ============================
d'2f ==================================================;fn ===================== sf] ld=g+=
=======================================================================
lnvtx?sf] lnvtx?sf] 5f]6s/L lnvt bflvn lnvt bflvn sd{rf/Lsf]
qmd;ª\Vof ljj/0f ug]{ kIfs]f ePsf] ldlt ;xL5fk
gfd

tof/ ug]{sf] ;xL5fk k|dfl0ft ug]{sf] ;xL5fk

b|i6Jo
लामो शीर्षक, विधि धिमाषण सुत्र, दफा १ को उपदफा (१), दफा २ को खण्ड (ङ), दफा ३ को उपदफा
(१) तथा अिुसूची–१ बाहेक अन्यत्र ठाउँ-ठाउँमा रहेको "ऐि" भन्ने शब्दको सट्टा "सं वहता" भन्ने शब्द
राखी रुपान्तर गररएको छ ।

199

You might also like