0% found this document useful (0 votes)
76 views21 pages

+O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +LJWFG +LJWFG +LJWFG +LJWFG

1. The United States Constitution was created in 1787 to establish a strong federal government, ensure justice, provide security and welfare, and secure liberty for current and future generations. 2. It outlines the separation of powers between the legislative, executive, and judicial branches of government and establishes the basic structure of the US federal republic. 3. Key aspects include the creation of the House of Representatives and Senate, qualifications for elected officials, processes for impeachment and removal from office, and prohibitions on certain governmental actions.

Uploaded by

Sudeep Gautam
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
76 views21 pages

+O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +O'Qm/Fho CD) L/SFSF) +LJWFG +LJWFG +LJWFG +LJWFG

1. The United States Constitution was created in 1787 to establish a strong federal government, ensure justice, provide security and welfare, and secure liberty for current and future generations. 2. It outlines the separation of powers between the legislative, executive, and judicial branches of government and establishes the basic structure of the US federal republic. 3. Key aspects include the creation of the House of Representatives and Senate, qualifications for elected officials, processes for impeachment and removal from office, and prohibitions on certain governmental actions.

Uploaded by

Sudeep Gautam
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 21

;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf]

;+ljwfg

अनौपचारक अनुवाद
(Unofficial Translation))
;+o'Qm/fHosf
m/fHosf]
/fHosf] ;+ljwfg,
jwfg, !&*&

k|:tfjgfM xfdL ;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf hgtfn] Ps kl/:s[t ;+3 :yfkgf ug{, Gofo k|flKt ug{,
b]zdf zflGt–;'/Iff ;'lglZrt ug{, nf]ssNof0f ;+j4{g ug{ tyf xfdL / xfd|f ;GttLx?sf] eljio
;'lglZrt ug{ ;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf nflu of] ;+ljwfg lgdf{0f u/L hf/L u/]sf 5f}+ .

wf/f – !

efu–
efu–!= ;Dk"0f{ Joj:yfksLo clwsf/ ;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf] sf+u|];df cGt/lglxt /xg] 5, h;df
l;g]6 / k|ltlglw;ef /xg]5g\ .

efu–
efu–@= -!_ ljleGg /fHosf hgtfx?4f/f x/]s b'O{ jif{df lgjf{lrt ;b:ox?af6 k|ltlglw;efsf]
u7g x'g]5, / w]/} h;f] /fHo Joj:yflksfsf lgjf{rsx?sf nflu cfjZos of]Uotf g} k|To]s /fHosf]
lgjf{rsx?sf nflu clgjfo{ x'g]5 .

-@_ @% jif{ k"/f gePsf], slDtdf & jif{ b]lv cd]l/sfsf] gful/s gePsf] tyf h'g /fHoaf6
lgjf{lrt x'g] xf] To:tf] /fHosf] afl;Gbf gePsf] JolQm k|ltlglw x'g ;Sg] 5}g .

-#_ -lglZrt ;dofjlwsf] ;]jfsf nflu cg'jlGwtx? / s/sf] bfo/fdf ;dfj]z gx'g] cflbjf;Lx?
afx]s ;a} :jtGq JolQmx?sf] ;+Vofdf hf]8]/ x'g cfpg] ;DalGwt /fHosf] ;+Vofsf] cfwf/df
/fHox¿aLr k|ltlglw / k|ToIf s/ afFl8g]5,_ ;+o'Qm/fHosf] sf+u|];sf] klxnf] a}7s a;]sf] tLg jif{
leq k|f/lDes u0fgf ul/g] 5 / tTkZrft\ x/]s !) jif{sf] cjlwleq sfg"gn] lgwf{/0f u/] adf]lhd
u0fgf ul/g]5 . x/]s tL; xhf/ hgtfsf] Ps hgfsf b/n] x'g cfpg] ;+VofeGbf a9L k|ltlglwsf]
;+Vof /xg] 5}g . o;/L k|ltlglw lgwf{/0f ubf{ x]/s /fHodf slDtdf Ps hgf k|ltlglwsf] Joj:yf
x'g5
] / k|ltlglwsf] u0fgf geP;Dd Go" x]D;fP/n] #, df;fr';];n] *, /f]8–cfONofG8 / k|f]le8]G;
Knfg6];gn] !, sg]l6s6n] %, Go" of]sn { ] ^, Go" h;L{n] $, k]G;]Neflgofn] *, 8]nfjo/n] !,
Dof/LNof08n] ^, elh{lgofn] !), gy{ Sof/f]lngfn] %, ;fpy Sof/f]lngfn] % / hlh{ofn] # k|ltlglwx?
k7fpg ;Sg]5g\ .

-$_ s'g} klg /fHodf k|ltlglw l/Qm /xg uPdf sfo{sf/L clwsf/Ln] To:tf] l/Qm :yfg k"lt{ ug{
lgjf{rg ;DalGw 3f]if0ffkq hf/L ug]{5 .

-%_ k|ltlglw;efn] cfˆgf] ;efd'v / c? cfjZos kbflwsf/Lx? rog ug]{5 / dxfcleof]u ;DalGw
;Dk"0f{ clwsf/ k|ltlglw;efdf lglxt /xg]5 .

l;g]6

efu–
efu–#= -!_ k|To]s /fHoaf6 5 jif{sf nflu b'O{hgfsf b/n] k|ltlglwTj ug]{ l;g]6/x?af6 ;+o'Qm/fHo
cd]l/sfsf] l;g]6 u7g x'g]5 / k|To]s l;g]6/nfO{ Ps dtsf] clwsf/ /xg]5 .

-@_ klxnf] lgjf{rgsf] kl/0ffd nut} lghx¿ tLg a/fa/ ;d"xdf ljeflht x'g]5g\ . klxnf] ;d"xsf
l;g]6/x?sf] kbfjwL b'O{ jif{sf] cGtdf k"/f x'g]5 . bf];|f] ;d"xsf l;g]6/x?sf] rf/ jif{df / t];|f]
;d"xsf l;g]6/x?sf] kbfjwL ^ jif{sf] cGtdf k'/f x'g]5, o;f] ubf{ Ps ltxfO l;g]6/x?sf] rog
x/]s @ jif{df x'g]5 . - /fhLgfdfsf sf/0f jf cGo s'g} sf/0fn] s'g} ;b:ox?sf] kb l/Qm x'g uPdf
1
Joj:yflksfsf] csf]{ a}7s ga;];Ddsf nflu sfo{kflnsfn] c:yfoL lgo'lQm ug{ ;Sg]5 / To:tf]
l/Qm kbx? kl/k"lt{ ePsf] dflgg] 5 .

-#_ #) jif{ k'/f gePsf], gf} jif{ b]lv ;+oQ


' m/fHosf] gful/s gePsf] tyf h'g /fHoaf6 lgjf{lrt x'g]
xf] To; /fHosf] afl;Gbf gePsf] s'g} klg JolQm l;g]6/ x'g of]Uo dflgg] 5}g .

-$_ ;+oQ
' m/fHosf] pk/fi6«klt l;g]6sf] kb]g cWoIf x'g]5, lghnfO{ dt a/fa/ ?kdf ljefhg ePsf]
cj:yfdf afx]s dtbfgsf] clwsf/ x'g] 5}g .

-%_ l;g]6n] cfˆgf c? kbflwsf/Lx?sf] dgf]gog ug{ ;Sg]5 / pk/fi6«kltsf] cg'kl:yltdf jf


/fi6«kltsf] sfof{nosf] sfo{ef/ ;DxfNg' k/]df l;g]6n] sfo{jfxs ;efkltsf] rog ug]{5 .

-^_ dxfcleof]u ;DalGw ;Dk"0f{ clwsf/ l;g]6df lglxt x'g]5 . dxfcleof]u ;DalGw ;'g'jfO{df efu
lng' c3L, pgLx?n] ;ky lng' kg]{5 . ;+o'Qm/fHosf] /fi6«klt lj?4sf] dxfcleof]u ;'g'jfO{df k|wfg
GofofwLzn] cWoIftf ug]{5g\ . slDtdf b'O{ ltxfO{ ;b:ox?sf] pkl:yltsf] ;xdlt lagf sf]xL klg
bf]ifL 7x/Lg] 5}g .

-&_ dxfcleof]u ;DalGw cleof]usf] lg0f{oaf6 clwstd kbd'Qm ;Ddsf] ;hfo x'g]5 / To:tf]
cleo'Qm k|dfl0ft ePsf] JolQm ;+o'Qm/fHo cGtu{tsf s'g} klg lgsfodf nfesf] kb u|x0f ug{
cof]Uo dflgg] 5 . t/ To:tf] cleof]u k|dfl0ft ePsf] JolQmnfO{ ;hfosf nflu hjfkmb]xL agfO{g]
5}g .

sf+u|u];
|

efu–
efu–$= -!_ l;g]6/x¿ tyf k|ltlglw;efsf ;b:ox¿sf] lgjf{rg, To:tf] lgjf{rg x'g] ;do, :yfg
/ lgjf{rg ;DalGw cGo sfo{ljlw k|To]s /fHosf] Jojyfkflnsfn] tf]s] adf]lhd x'g]5, t/ sf+u|];n]
sfg"g4f/f, l;g]6 dgf]gog ul/g] :yfgx?sf] af/]df jfx]s, h'g;'s} ;dodf To:tf lgodx? agfpg
jf vf/]h ug{ ;Sg]5 .

-@_ sf+u|];sf] a}7s jif{df sDtLdf Ps k6s a:g]5 / To:tf] a}7s sfg"gn] cGoyf tf]s]sf]
cj:yfdf afx]s -l8;]Da/ dlxgfsf] klxnf] ;f]daf/_ df a:g]5 .

efu–
efu–%= -!_ k|To]s ;bg lgjf{rg tyf cfkm\gf ;b:ox?sf] of]Uotf lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf lg0f{fos
dflgg]5 / ;bgsf] ax'dt u0fk""/s ;+Vof dflgg] 5 . sd pkl:yltn] k|To]s lbg a}7s :ylut x'g]
cj:yf l;h{gf ePdf k|To]s ;bgn] clgjfo{ pkl:yltsf] nflu cfJxfg ug{ ;Sg]5 / cg'kl:yltsf
nflu cfjZos ;hfo ;d]t lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .

-@_ k|To]s ;bgn] cfˆgf] sfo{ljlw cfkm}+ lgdf{0f ug{ ;Sg]5 / v/fj cfr/0fsf nflu cfkm\gf
;b:ox?nfO{ sf/jfxL ug{ tyf b'O{ ltxfO{ ;b:ox?sf] ;xdtLdf To:tf ;b:ox?nfO{ lgisfl;t ug{
;d]t ;Sg]5 .

-#_ k|To]s ;bgn] cfˆgf] sfdsf/jfxLsf] clen]v /fVg]5 / uf]Ko /fVg' kg]{ s'/fx? afx]s cGo
ljifox? ;dfj]z u/L To:tf] clen]v ;do ;dodf k|sfzg ug]{5 . s'g} ;bgsf ;b:ox?4f/f s'g}

2
k|Zgsf] ;DaGwdf æx'G5Æ jf æx'Fb}gÆ eGg] /fo JoQm ePsf] cj:yfdf !÷% pkl:yt ;b:ox?sf]
OR5f cg';f/ To:tf] ljifonfO{ clen]vdf ;d]6\g ;lsg] 5 .

-$_ s'g}klg ;bg, sf+u|];sf] ;bg rfn' /x]sf] cjlwdf, csf]{ ;bgsf] ;xdtL lagf tLg lbg eGbf
a9L ;dosf nflu :yug x'g / b'j} ;bg al;/x]sf] 7fpF eGbf c? s'g} :yfgdf :yfgfGt/0f x'g
;Sg] 5}g .

efu–
efu–^= -!_ l;g]6/ tyf k|ltlglwx?n] cfkm\gf] ;]jf afkt ;+o'Qm/fHosf] ;+lrt sf]ifaf6 sfg"gn]
tf]s] adf]lhdsf] kfl/>lds kfpg]5g\ . b]zb|f]x, dxfck/fw tyf zflGt vnanfpg] ck/fwdf ;+nUg
ePsf] cj:yfdf afx]s l;g]6/ tyf k|ltlglwx?nfO{ cfkm\gf] ;bgsf] clwj]zgdf efu lnO/x]sf]
;dodf tyf ;bgdf cfpFb} / hfFbF } u/]sf] cj:yfdf tyf ;bgdf JoQm u/]sf] s'g} s'/f jf lbPsf]
s'g} dtnfO{ lnP/ kqmfp ug{ cyjf jfbljjfbsf] ljifodf c? s'g} klg :yfgdf k|Zg p7fpg kfOg]
5}g .

-@_ s'g} klg l;g]6/ jf k|ltlglwn] cfk"m lgjf{lrt ePsf] ;dodf ;+o'Qm/fHo cGtu{tsf s'g} klg
;/sf/L sfof{nodf lgo'lQm lng kfpg] 5}gg\ . ;+o'Qm/fHo cGtu{tsf s'g} klg ;/sf/L sfof{nodf
axfn /x]sf] JolQm cfkm\g} kbdf axfn /x];Dd s'g} klg ;bgsf] ;b:o x'g ;Sg]5}g .

efu–
efu–&= -!_ /fh:j ;+sng ;DalGw ;a} ljw]osx? k|ltlglw;efdf k]z ul/g]5g\, t/ l;g]64f/f
To:tf] ljw]os dfly c? ljw]os em}+ ;+zf]wg k|:tfj k]z ug{ afwf k''u]sf] dflgg] 5}g .

-@_ k|ltlglw;ef tyf l;g]64f/f kfl/t ljw]os, sfg"gsf] x}l;ot k|fKt ug'{ k"j{, nfndf]x/sf nflu
;+o'Qm /fHosf] /fi6«klt ;dIf k]z ul/g]5 . To;/L k|:t't ePsf] ljw]osdfly /fi6«kltn] :jLs[tLsf
nflu x:tfIf/ ug]{ 5 . t/ :jLs[tL k|bfg ug{ g;lsg] ePdf To:tf] ljw]osnfO{ cfkm\gf] l6Kk0fL
;lxt ljw]os pTklQ ePsf] ;bgdf lkmtf{ k7fpg' kg]{ 5 . o;/L lkmtf{ cfPsf] ljw]osdfly
k'glj{{rf/ ubf{ pQm ;bgsf b'O{ ltxfO{ ;b:ox?n] ljw]os kfl/t ug{ ;xdtL k|bfg u/]df To:tf]
ljwo]s ;'emfj ;lxt csf]{ ;bgdf k7fOg] 5 / To:tf] ljw]os dfly k'gMljrf/ x'Fbf pQm ;bgsf]
b'O{ ltxfO{ dt4f/f kfl/t ePdf To:tf] ljw]os sfg"g ePsf] dflgg] 5 . t/ ;a} cj:yfdf o:tf
ljwo]sx? kfl/t ubf{ b'j} ;bgsf] x'G5 jf x'Gg eGg] dt4f/f lgwf{रण ul/g] 5 / ;DalGwt ;bgsf]
clen]vdf ljwo]ssf] kIf / ljkIfdf dt xfNg] ;b:ox?sf] gfdfjnL ;dfj]z ul/g]5 . /fi6«klt4f/f
ljwo]s k|:t't ePsf] ldltn] !) lbg leq -cfOtjf/x? jfx]s_ ljwo]s lkmtf{ gePdf To:tf] ljwo]s
:jtM :jLs[t ePsf] dflgg] 5 .

-#_ l;g]6 tyf k|ltlglw;efsf] ;+o'Qm ;xdtL cfjZos x'g] x/]s cfb]z, k|:tfj jf dt -:ylut ug]{
k|Zgdf afx]s_ ;+o'Qm/fHos]f /fi6«klt ;dIf k]z ul/g] 5 / To:tf] cfb]z, k|:tfj jf dt k|efjsf/L
x'g'k"j{ /fi6«klt4f/f l:js[t jf cl:js[t ePdf b'O{ ltxfO{ l;g]6 / k|ltlglw;ef4f/f ljwo]s
;DaGwdf tf]lsPsf] sfo{ljlwsf] cwLgdf /xL k'gM kfl/t ul/g]5 .

efu–
efu–*= C0f c;'nL tyf ;j{;fwf/0fsf] ;'/Iffsf] nflu tyf ;+o'Qm/fHosf] sNof0fsf/L sfo{sfnflu
s/, /fh:j, dx;"n tyf cGtz'Ns nufpg] / p7fpg] ;a} clwsf/ sf+u|];df lglxt /xg]5 . t/
/fh:j, dx;"n tyf cGtz'Ns ;+o'Qm/fHoel/ g} Pp6} lsl;dsf] x'g]5 .
− ;+o'Qm/fHojf6 C0f :j?k /sd ;fk6L lng
− ljb]zL /fi6«x?;+u, ljleGg /fHox?aLr tyf cfbLjf;Lx?;Fu Jofkf/ Joj;fo Joj:yfkg ug{
3
− ;+o'Qm/fHo el/ 6f6 klN6Psf] l:ylt ;DalGw Ps?k sfg"g tyf c+uLs[t gful/stf ;DalGw
Ps?k lgodx? :yfkgf ug{
− d'b|f agfpg ;fy} ljb]zL l;Ssfsf] d"No lgoGq0f ug{ / gfk tf}nsf] :t/sf] lgwf{/0f ug{
− ;+o'Qm /fHodf k|rlnt l;Ssf tyf lwtf] kq gSsnL pTkfbg u/]df ;hfo lbg
− x'nfs sfof{no tyf ;8s ljefu :yfkgf ug{
− n]vs tyf cfljisf/sx?sf] s[lt tyf cfljisf/dflysf] k"0f{ clwsf/nfO{ ;+/If0f k|bfg ug{
lj1fg tyf pkof]uL snfx?sf] pTyfg ;+j4g ug{
− ;jf]{Rr cbfntsf] dftxtdf Gofoflws/0f :yfkgf ug{
− pRr ;d'Gb|df x'g] ;d'lb| rf]/L, 8s}tL tyf /fli6«o sfg"g lj?4sf] ck/fwsf]] kl/efiff u/L
To;nfO{ ;hfo lbg
− o'4sf] 3f]if0ff ug{, pTkflbt a:t' tyf cfa[lQsf] cg'dtL k|bfg ug{ / hdLg jf kfgLsf]
cltqmd0f ;DalGw lgod lgwf{/0f ug{
− ;]gf ;xof]u tyf etL{ ug{, t/ pQm sfo{sf nflu b'O{ jif{;Ddsf] cjlw eGbf w]/} ;dosf
nflu /sd 5'6\ofpg kfOg] 5}g
− gf};]gfsf] Joj:yfkg ug{
− hdLg tyf gf};]gfs]f ;++rfng ;DaGwL lgodx? agfpg
− hg;]gf ;DaGwL ;+3sf] sfg'g sfof{Gjog ug{, ljb|f]x tyf cfqmd0fsf] k|ltsf/ ug{

− hg;]gfnfO{ ;+ul7t ug{, xltof/wf/L agfpg, cg'zfl;t agfpg / ;+o'Qm/fHosf] ;]jfdf


sfd ug{ ;Sg] c+usf] Joj:yfkg ug{, sd{rf/L Pj+ clwsf/Lx?sf] lgo'lQm / hg;]gfnfO{
tflnd lbg] clwsf/ s+fu]|;n] lgwf{/0f u/]sf] lgod k4lt cg';f/, ;DalGwt /fHodf /xg] 5

− ;a} cj:yfdf -bz ju{ dfOneGbf a9L If]qkmn gePsf]_ lhNnfdf hf] s'g} /fHosf] hdLg
6'lqmP/ l;lh{t ePdf, olb sf+u|];n] ckgfPdf Tof] /fHo ;/sf/sf] Ps c+u aGg]5 / ;Dk"0f{
:yfgdf Ps lgsfo ;/x sfd ug{, Joj:yflksfsf] ;xdltn] lslgPsf] 7fpFx?df lsNnf
v8f ug{, kqklqsf, xltof/ e08f/sIf, ;d'b| t6 / cfjZos ejg v8f ug{ kfpg]5 /
;Dk"0f{ cfjZos sfg"gsf] ;+ljwfgdf pNn]lvt cGo zlQmsf] k|of]u, cGo s'g} ljefu jf
sfof{nodf klg ug{ ;lsg]5

− of] ;+ljwfg4f/f ;+o'Qm/fHosf] ;/sf/ jf ;+o'Qm/fHosf] s'g} lgsfo jf clwsf/LnfO{ k|4Q


clwsf/ tyf kl5 l;h{gf x'g] clwsf/sf] sfयाGjogsfnflu cfjZos ;a} sfg"gx? lgdf{0f
ug{

efu–
efu–(= -!_ s'g} JolQmsf] a;fO ;/fO{ jf k}7f/LnfO{ clxn];Dd cl:tTjdf /x]sf s'g} /fHon] plrt
7fgL cg'dtL lbPsf]df ;g\ !*)* eGbf k"j{ sf+u|];n] k|ltjGw nufpg ;Sg] 5}g . To:tf] k}7f/L
dfly k|To]s JolQmsfnflu !) 8n/df ga9\g] u/L s/ jf eG;f/ nufpg eg] of] Joj:yfn] s'g}
afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
4
-@_ ljb|f]x jf cfqmd0fsf sf/0f ;fj{hlgs ;'/Iffsf] /Iff ug'{kg]{ cj:yfdf afx]s aGbLk|ToIfLs/0fsf]
l/6sf] clwsf/ lgnlDat x'g]5}g .

-#_ s'g} klg ;j{:j x/0f jf d[To'b08 / klxn] u/]sf] s'g} sfdnfO{ kl5 aGg] sfg'gn] ;hfo ug{
ldNg] u/L s'g} klg ljw]os kfl/t ul/g] 5}g .

-$_ hg;+Vofsf] cg'kftdf jf hgu0fgfdf klxn] g} tf]lsPsf] cj:yfdf afx]s k|lt JolQm s/ jf
cGo k|ToIf s/ nufpg kfOg] 5}g .

-%_ s'g} Ps /fHoaf6 csf]{ /fHodf lgof{t u/]sf] j:t'dfly s'g} s/ jf dxz'n nfufOg] 5}g .

-^_ s'g} Ps /fHosf] jGbuf{xf eGbf c?/fHosf] jGbuf{xfnfO{ Jofkf/ jf /fh:j gLltdf k|fyldstf
lbOg] 5}}g / Ps /fHosf] kfgL hxfh csf]{ /fHosf] jGbuf{xf hfgaf6 /f]lsg] 5}g .

-&_ sfg"g adf]lhd afx]s ;+lrt sf]ifaf6 s'g} klg /sd lgsf;f ul/g] 5}g . lgoldt?kdf ljj/0f
/ ;fj{hlgs /sdsf] vr{ tyf e/kfO{sf] ljj/0f ;do ;dodf k|sfzg ul/g]5 .

-*_ ;+o'Qm/fHo4f/f s;}nfO{ klg ljz]ifflwsf/ k|bfg ul/g] 5}g / sf+u|];sf] l:js[lt lagf ;/sf/L
sfdsfhdf संnUg hf];'s} JolQmn] s'g} k|sf/sf] pkxf/, eQf, sfof{no jf pkgfd / cGo s]lx s'/f,
s'g} klg ljb]zL /fHosf /fhf, /fhs'df/ jf /fHoaf6 s'g} ;'ljwf k|fKt ug]{ 5}g .

efu–
efu–!)=
!)= -!_ s'g} klg /fHon] ;GwL, ;Demf}tf jf u7aGwg lgdf{0f ug{, d'b|f agfpg C0f ;DalGw
ljw]osnfO{ x6fpg, C0f ltg{sf]nflu 6]08/ cfJxfg ug,{ ck/fwsf sf/0fn] gful/s clwsf/ jl~rt
ug]{ vfnsf] ljw]os kfl/t ug{, e"tnlIft -kZrfbzL{_ sfg'g agfpg jf s/f/Lo bfloTj x6fpg]
;DalGw sfg'g agfpg jf ljz]ifflwsf/sf] pkflw k|bfg ug{ kfpg] 5}g .

-@_ ;'kl/j]If0f ;DalGw cfkm\gf sfg"gx? sfof{Gjog ug{ clt cfjZos ePsf] cj:yfdf afx]s
sf+u|];sf] cg'dltlagf s'g} klg /fHon] cfoft jf lgof{tdf dxz'n jf s/ nufpg kfpg] 5}g /
cfoft tyf lgof{t cGtu{t s'g} /fHo4f/f hDdf ul/Psf] dxz'n tyf z'Nssf] v'b cfo
;+o'Qm/fHosf] ;+lrtsf]ifdf hDdf x'g5
] / o; ;DalGw ;a} sfg"gx? ;+zf]]wg / lgoGq0f sf+u|];sf]
dftxftdf x'g]5 .

-#_ sf+u|];sf] cg'dltlagf s'g} klg /fHon] cfqmd0f jf tTsfn vt/fsf] cj:yf l;h{gf geP;Dd
kfgL hxfhsf] Ifdtfsf] s/ nufpg, kmf}h /fVg jf zflGtsf] a]nfdf o'4sf lglDt kfgL hxfh v8f
ug{ jf s'g} csf]{ /fHo;Fu jf j}b]lzs zlQm;Fu ;xdlt ug{ jf o'4df k|j]z ug{ kfpg] 5}g .

5
wf/f – @

efu–
efu–!= -!_ ;Dk"0f{ sfo{sfl/0fL clwsf/ ;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf] /fi6«kltdf lglxt /xg]5 . /fi6kltsf]
kbfjwL pk/fi6kltsf] kbfjwL ;/x rf/ jif{sf] x'g] 5 . lghsf] lgjf{rg lgDgcg';f/ x'g]5 .

-@_ Joj:yflksfsf] lgb]{zg cg'?k x/]s /fHon] sf+u|];df ;lDdlnt l;g]6/x? / k|ltlglw;ef
;b:osf k'/f ;+Vof a/fa/sf] lgवा{rsx? lgo'Qm ug]{5 t/ ;+o'Qm/fHo cGtu{t ;/sf/L sfof{{no jf
nfesf] kb wf/0f u/]sf] JolQm, l;g]6/ jf k|ltlglw lgjf{rs x'g cof]Uo dflgg] 5 .

-#_ lgjf{rsx?n] ;DalGwt /fHodf e]nf eO{ b'O{ hgf JolQmnfO{ dt lbg ;Sg]5g\, h;df Pshgf
JolQm cfkm\gf] /fHosf] afl;Gbf gePsf] x'g' kg]{5 . lgjf{rsx?n] dt k|fKt u/]sf JolQmx?sf] ;"lr,
k|To]sn] k|fKt u/]sf] dt;+Vof tof/ u/L To;df ;lx5fk / k|dfl0ft u/L l;njGbL ;lxtsf] kmf/d
;+o'Qm/fHosf] ;/sf/ ;dIf k]z ug]5 { g\ . l;g]6sf] cWoIfn] l;g]6 tyf k|ltlglw;efsf] pkl:yltdf
;a} sfuhftx? vf]Ng]5g\ / dtu0fgf sfo{ k|f/De x'g]5 . ;a} eGbf a9L dt k|fKt JolQm /fi6«kltsf]
kbdf lgjf{lrt x'g5 ] . o;sfnflu pQm dt;+Vof ;a} lgjf{rs ;+Vofsf] ax'dt x'g'kg]{5 . olb Ps
eGbf a9L JolQmn] To:tf] ax'dt k|fKt u/]df tyf j/fj/ dt ;+Vof x'g uPdf k|ltlglw;efn] tTsfn}
To:tf JolQmx? dWo]af6 PshgfnfO{ /fi6«klt kbdf lgj{flrt ug]{5 . o;af6 klg s'g} Ps JolQmn]
ax'dt k|fKt ug{ g;s]df ;"lrs[t pd]bjf/x? dWo] ;a} eGbf a9L dt k|fKt kfFr pDd]bjf/x?
dWo]af6 k|ltlglw;efn] Ps hgf /fi6«kltsf] rog ug]{5 . t/ /fi6«kltsf] rog ubf{ dtx?
/fHo4f/f lnOg] 5 . k|To]s /fHosf] k|ltlglwnfO{ Ps dtsf] clwsf/ x'g5 ] . o;sfnflu b'O{ ltxfO
/fHosf ;b:o jf ;b:ox?sf] ;+Vof u0fk'/s ;+Vof x'g]5 / lg0f{osfnflu ;a} /fHox?sf] ax'dt
cfjZos x'g]5 . k|To]s cj:yfdf /fi6«kltsf] 5gf]6 eO;s]kl5 lgjf{rsx?af6 ;a} eGbf a9L dt
k|fKt ug]{ JolQm pk/fi6«klt kbdf lgjf{lrt x'g]5 . olb b'O{ jf b'O{eGbf a9L pDd]bjf/x?n] a/fa/L
dt k|fKt u/]df l;g]6n] lgjf{rgsf] dfWod4f/f PshgfnfO{ pk/fi6«klt kbdf 5gf]6 ug]{5 .

-$_ sf+u|];n] lgwf{/0f u/]sf] ;dodf lgjf{rsx?sf] dtbfg x'g]5 / To;/L tf]s]s} lbgdf ;+o'Qm/fHo
e/L g} lgjf{rg x'g]5 .

-%_ hGdhft gful/s jf of] ;+ljwfg nfu" x'Fbfsf avt ;+oQ ' m/fHosf] gful/s ePsf] JolQm afx]s
c? JolQm /fi6«klt kbsfnflu of]Uo dflgg] 5}g, #% jif{ gk'u]sf] tyf sDtLdf !$ jif{ b]lv
cd]l/sfdf a;f]af; gu/]sf] JolQm klg /fi6«kltsf nflu of]Uo dflgg] 5}g .

-^_ d[To' ePsf] jf cfkm\gf] kbaf6 /fhLgfdf lbPsf] jf cfkm\gf] clwsf/ tyf st{Josf] kfngf ug{
c;Ifd ePaf6 /fi6«kltsf] kb d'Qm ePdf /fi6«kltsf] lhDd]jf/L pk/fi6«klt4f/f axg x'g]5 .
/fi6«klt tyf pk/fi6«kltsf] d[To', /fhLgfdf jf c;Ifdtfsf sf/0f kb d'Qm x'g] cj:yf / csf]{
/fi6«klt lgjf{rg geP;Dd jf To:tf] c;Ifdtf d'Qm geP;Ddsf nflu /fi6«kltn] lhDd]jf/L
;DxfNg] ;DalGw Joj:yf sf+u|];n] sfg"gdf tf]s] adf]lhd x'g5
] .

-&_ /fi6«kltn] cfkm\gf] ;]jfsf nflu tf]lsPsf] ;dodf tna ;'ljwf k|fKt ug]{5, lgjf{lrt ePsf]
;dofjlw;Dd lghsf] tna ;'ljwfdf s'g} 3l6j9L x'g] 5}g / ;+o'Qm/fHo jf cGo s;}af6 cGo s'g}
tna ;'ljwf lghn] k|fKt ug]{ 5}g .

6
-*_ /fi6«kltsf] sfo{ef/ ;DxfNg'cl3 /fi6«kltn] lgDg cg';f/sf] ;ky lng'kg]{ 5 . æd ;Tolgi7f
k"j{s k|lt1f u5'{ ls ;+o'Qm /fHosf] /fi6«kltsf] sfof{nosf] sfo{ef/ OdfGbfl/tfsf ;fy ;DxfNg] 5'
/ d]/f] Ifdtfn] EofP;Dd ;+o'Qm /fHosf] ;+ljwfgsf] ;+j4{g ;'/Iff / k|lt/Iff ug]{5' .

efu–
efu–@= -!_ /fi6«klt ;+o'Qm/fHosf] ;}lgs tyf gf};}lgssf] æk/dfwLkltÆ x'Gf]5, / ;+o'Qm/fHosf]
;]jfdf af]nfOPdf cGo /fHox?sf hg;]gfx?sf] klg æk/dfwLkltÆ x'g]5 . lghn] cfkm" cGtu{tsf
k|To]s sfo{sf/L ljefusf k|d'vx?af6 pgLx?sf] st{Jo;Fu hf]l8Psf s'g} klg ljifodf lnlvt /fo
;'emfj dfUg tyf dxfcleof]usf] d'2fafx]ssf ;+o'Qm/fHo lj?4sf ck/fwx?sf] ;hfonfO{ dfkmL jf
sd ug{ ;Sg]5 .

-@_ l;g]6sf] ;'emfj / l:js[tLdf lgh;Fu ;GwL ug]{ clwsf/ lglxt /xg] 5 h;sf lglDt l;g]6sf]
b'O{ ltxfO{sf] ;xdtL cfjZos x'g]5 / l;g]6sf] ;'emfj / :jLs[lt lnO{ /fhb"tx?sf], c? ;/sf/L
dGqLx? / jfl0fHob"tx?, ;jf]{Rr cbfntsf GofofwLz / ;+o'Qm/fHosf cGo kbflwsf/Lsf] lgo'Qm
ug{ ;Sg]5 . o:tf] lgo'lQm sfg"g cg';f/ dfq} ug{ ;lsg]5, t/ sf+u|];n] sfg"g adf]lhd To:tf
;fdfGo kbflwsf/Lx?sf] lgo'lQm ug{ ;Sg] clwsf/ /fi6«klt PSn} jf cbfnt jf ljefuLo k|d'vnfO{
lbg ;Sg]5 .

-#_ l;g]6sf] clwj]zg rfn' gePsf] cj:yfdf l/Qm kbx? k"lt{ ug]{ clwsf/ /fi6«kltnfO{ x'g]5,
h;sf] k|efjsfl/tf csf]{ clwj]zgsf] cGTo;Dd x'G5 .

efu–
efu–#= lghn] ;do ;dodf /fHox?sf] ultljlwaf/]df sf+u|];nfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 /
cfkm"nfO{ plrt nfu]sf pkfox? cjnDag ug{ l;kmfl/; ug]{ c;fwf/0f cj:yfdf b'j} jf s'g} Ps
;bgsf] a}7s cfJxfg ug]{, a}7s :ylut ug]{ ;DaGwdf dt ljefhg ePdf cfkm"n] plrt ;Dem]sf]
;dodf a}7s :ylut ug]{, /fhb"t tyf cGo ;/sf/L dGqLx?af6 cf]xbfsf] k|df0fkq u|x0f ug{],
sfg"gx? ljZjf;gLo 9+un] sfof{Gjog eP gePsf] jf/] Wofg lbg] tyf ;+o'Qm/fHosf ;a} txsf
kbflwsf/Lx?nfO{ cfb]z hf/L ug{ ;Sg] clwsf/ x'g]5 .

efu–
efu–$= /fi6«klt, pk/fi6«klt tyf ;+o'Qm/fHosf ;a} lghfdtL clwsf/Lx? b]zb|f]x, e|i6«frf/ jf
cGo u+eL/ k|s[ltsf ck/fw tyf v/fa cfr/0fsf] cleof]udf dxfcleof]uaf6 kbd'Qm x'g]5g\ .

wf/f – #

efu–
efu–!= ;+o'Qm/fHosf] Goflos clwsf/ Pp6f ;jf{]Rr cbfnt / sf+u|];åf/f ;do–;dodf sfg"g4f/f
:yfkgf ul/Psf tNnf] txsf cbfntx?df lglxt x'g]5 . ;jf{]Rr tyf dftxtsf b'a} cbfntsf
GofofwLzx? c;n cfr/0f sfod /x];Dd kbdf jxfn /xg]5g\ . lghx?n] tf]lsP adf]lhdsf] ;]jf
;'ljwf k|fKt ug]{5g\ . lghx?n] k|fKt ug]{ ;]jf ;'ljwfdf kbdf jxfn /x];Ddsf] cjlwdf s'g} s6f}tL
x'g] 5}g .

efu–
efu–@= -!_ Goflos clwsf/sf] k|of]u sfg"g, Gofo tyf ;+ljwfg, k|rlnt jf kl5 aGg] ;GwL
;Demf}tfx?, ;a} cj:yfsf /fhb"t, cGo ;/sf/L dGqL tyf jfl0fHob"tx?, ;a} cj:yfsf
gf};]gfWoIf tyf ;fd'lGb|s If]qflwsf/sf ljifox?, ;+o'Qm/fHo kIf ePsf ljjfbx?, b'O{ jf b'O{eGbf
a9L /fHox?aLrsf] ljjfbx?, ljleGg /fHosf gful/s aLrsf] ljjfb, ljleGg /fHoaf6 cg'bfg
:j?k k|fKt hUufsf] xs bfjL ;DalGw Pp6} /fHo gful/s aLrsf] ljjfb, Pp6f /fHo jf ToxfFsf]
gful/sx? tyf ljb]zL /fHo, gful/s jf ljifox? aLr ;dfg?kn] nfu" x'g]5 .
7
-@_ /fhb"tx?, ;/sf/L dGqLx?, jfl0fHob"tx? tyf /fHo kIf x'g] ;a} ljifox?df ;jf]{Rr cbfntsf]
z'? If]qflwsf/ x'g]5 . dfly pNn]v ul/Psf cGo ljifox?sf] xsdf ;jf]{Rr cbfntsf] k'g/fj]bsLo
If]qflwsf/ x'g]5 . h; cGtu{t ;jf]{Rr cbfntn] sf+u|];n] sfg"gdf tf]lsPsf ckjfbx?sf] cwLgdf
/xL sfg"g / tYo b'j} dflysf] If]qflwsf/ k|of]u ug]{5 .

-#_ dxfcleof]usf] ljifo b]lv afx]ssf ;a} ck/fwx?sf] k'k{If h'/Ln] ug]{ 5 . To:tf] k'k{If ck/fw
ePsf] /fHodf ul/g] 5, s'g} klg /fHo leq ck/fw gePsf] cj:yfdf sf+u|];n] sfg"g4f/f tf]s]sf]
:yfg jf :yfgx?df To:tf] k'k{If ;DkGg x'g]5 .

efu–
efu–#= -!_ /fHo lj?4sf] o'4df ;+nUg /x]sf] jf /fHosf zq'x?;Fu ldn]/ pgLx?nfO{ ;xof]u jf
/fxt k|bfg u/]sf] sfo{dfq ;+o'Qm/fHo lj?4sf] b|f]x dflgg] 5 . b'O{ k|ToIfbzL{sf] aofg jf cbfnt
;dIf cleo'Qmn] u/]sf] :jLsf/f]lQm lagf s'g} JolQmnfO{ b]zb|f]xL 7x/fpg ldNg]5}g .

-@_ b]zb|f]xLsf] b08;hfo tf]Sg] clwsf/ sf+u|];df lglxt x'g]5 . b]zb|f]xsf] ;hfo kfPsf] JolQmn]
lhGbuL e/ cfˆgf] ;DklQ cfˆgf] pQ/flwsf/Ldf x:tfGt/0f ug{ kfpg] 5}g / lghsf] ;DklQ hkmt
ul/g] 5 . t/ p;sf] d[To' kl5 Tof] ;DklQ pQ/flwsf/LnfO{ x:tfGt/0f ug{ of]Uo dflgGf]5 .

wf/f – $

efu–
efu–!= k|To]s /fHosf] ;fj{hlgs sfo{, clen]v tyf Goflos sfdsf/jfxLdf c? /fHosf] k"0f{
cf:yf / ;Ddfg /xg] 5 . sf+u|];n] To:tf] sfo{ tyf Goflos sfdsf/jxLsf] k|df0fLs/0f / k|efj
sfg'g cg';f/ lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g5
] .

efu–
efu–@= -!_ k|To]s /fHosf gful/sx?n] c? /fHosf gful/s ;/xsf ;'ljwf tyf clwsf/x?
pkef]u ug]{5g\ .

-@_ b]z b|f]x h3Go ck/fw jf cGo ck/fwdf s'g} /fHodf cf/f]lkt JolQm km/f/ eO{ csf]{ /fHodf
km]nfk/]df To:tf] /fHosf] sfo{sf/L clwsf/Lsf] cg'/f]wdf To:tf] km/f/L JolQmnfO{ pQm ck/fwsf]
Ifqflwsf/ ePsf] /fHodf a'emfO{g] 5 .
-#_ Pp6f /fHodf, sfg'g adf]lhdsf] s'g}klg sfd jf >ddf ePsf] dfG5] efu]/ csf{] /fHodf uPdf
ToxfFsf] s'g}klg sfg'g jf lgod cg';f/ p;nfO{ Tof] sfdaf6 5'6\sf/f lbOg]5}g, xs bflj u/]sf]
v08df Tof] kIf hf];Fu p;sf] sfd afFsL 5 p;nfO{ To:tf] JolQmsf] lhDdf nufOg]5 .]

efu–
efu–#= -!_ sf+u|];n] gofF /fHox? ;+3leq ;dfj]z u/fpg ;Sg]5 t/ ;DalGwt /fHosf]
Joj:yflksf / sªu|];sf] ;xdlt lagf Pp6f /fHosf] clwsf/ If]q leq gofF /fHo :yfkgf ug{ jf
s'g} b'O{ jf ;f] eGbf a9L /fHo jf s'g} /fHosf] s]lx efux? ufe]/ gofF /fHo agfpg kfOg] 5}g .

-@_ ;+o'Qm/fHosf] ;Ldf, dof{bf tyf ;DklQsf] /Iff ;DalGw ;Dk"0f{ lgod sfg"g lgdf{0f tyf vf/]h
ug]{ clwsf/ sf+u|];df lglxt x'g]5 . ;+o'Qm/fHo cyjf s'g} Ps /fHosf] bfjLnfO{ Iflt k'¥ofpg] s'g}
k|sf/sf k|fjwfgx? o; ;+ljwfgdf ;dfj]z ul/g] 5}g .

8
efu–
efu–$= ;+o'Qm/fHon] ;a} /fHox?df u0ftflGqs ;+/rgfsf] ;/sf/ ;'lglZrt ug]5 { , / cfqmd0fsf]
k|lt/Iff / cfGtl/s lx+;fsf] lj?4 Joj:yflksf jf काय{kflnsfsf] Joj:yflksf ;+rfng x'g g;s]sf]
v08df sfof{Gjogsf] ;'lglZrttf k|bfg ug]{5 .

wf/f – %

b'j} ;bgsf b'O{ ltxfO{ ;b:ox?åf/f cfjZos 7flgPdf sf+u|];n] ;+ljwfg ;+zf]wgsf] k|:tfj k]z
ug'{kg]{ 5 . To:t} ljleGg /fHosf b'O{ ltxfO{ Joj:yflksf ;b:ox?sf] cfjb]g k|fKt ePdf sf+u|];n]
clwj]zgåf/f ;+zf]wg k|:tfj ug]{5 . o;/L k|:tfj ul/Psf ;+zf]wgx? tLg rf}yfO{ Joj:yflksf] dt
jf tLg rf}yfO{ Joj:yflksf clwj]zgåf/f cg'df]bg ePdf ;+ljwfgsf] c+usf ?kdf dfGo x'g]5g\ .
cg'df]bgsf] k|lqmof sf+u|];åf/f k|:tfj ul/g]5 . cg'df]bg dfGo x'gsf nflu ;g\ c7f/ ;o cf7 k"j{
ul/Psf cg'df]bgn] wf/f ! sf] efu gf} sf] klxnf] / rf}yf] pk jfSonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / s'g}
/fHosf] ;xdlt lagf ;f] /fHonfO{ l;g]6df ;dfg k|ltlglwTjsf] xsaf6 jl~rt ug{ kfOg] 5}g .

wf/f – ^

-!_ of] ;+ljwfg nfu" x'g' k"j{ ;DkGg ePsf s/f/Lo bfloTj Pj+ ;Dem}ftfx? dxf;+3df h:t}
;+o'Qm/fHodf ;d]t o;} ;+ljwfg cg'?k j}w x'g5
] g\ .

-@_ of] ;+ljwfg tyf ;+ljwfg cGtu{t ag]sf ;+o'Qm/fHosf sfg"gx? tyf k|rlnt ;a} ;GwLx? Pj+
;+o'Qm/fHosf] clVtof/ adf]lhd cjnDag ul/g] ;GwLx? d'n'ssf ;jf]{Rr sfg"g x'g]5g\ . k|To]s
/fHosf GofowLzx? To:tf sfg"gsf cwLgdf /xg]5g\ / ;+ljwfg jf s'g} /fHosf sfg"g;Fu aflemg]
;a} ljifo aflemPsf] xb;Dd cdfGo x'g]5g\ .

-#_ o; ;+ljwfgdf pNn]v ul/Psf l;g]6 tyf k|ltlglwx?, ljleGg /fHo Joj:yflksfsf ;b:ox?
tyf ;+o'Qm/fHo Pj+ cGo /fHox?sf ;a} sfo{sf/L tyf Goflos clwsf/Lx?n] ;+ljwfgn] tf]s]
adf]lhdsf] ;ky u|x0f ug]{5g\, t/ ;+o'Qm/fHo cGtu{tsf s'g} ;fj{hlgs lgsfo jf sfof{nosf
kbLo bfloTj lgjf{x ug{ s'g} k|sf/sf] wfld{s k/LIf0f cfjZos kg]{ 5}g .

wf/f – &

विभन रायहमा यो संवधानको कायवयनको लािग gf} रायका सभाहको अनुमोदन k|ofKt x'g]
5 . xfdL tklznsf /fHox?sf] pkl:yltdf ;g\ !**& sf] ;]K6]Dj/ !& tf/]v tyf !@ cf}+ cd]l/sL
:jtGqtf lbj;sf lbg of] ;+ljwfg cg'df]bg u/L hf/L u/]sf 5f}+ .

hh{ jfl;ª6g – /fi6«klt, / elh{lgof ;xfos


Go" x]d;fo/ hf]g Nofª8f]g
lgs]nf; lunDofg

df;fr';] ; gfyflgn uf]/xfd

9
?km"; lsË

sg]l6s6 JoL= :6fd"n hf]g;g


/f]h/ ;]/Dofg

Go" of]s{ Pn]Sh]08/ x]ldN6g

Go" hl;{ ljn= lnleª;g


8]le8 a|]o/ln
ljn= lk6/;g
hf]gfM s]6g

k]lG;neflgof
G;neflgof la= k|mf+slng
yf]d; ldslng
/f]A6 df]l6;\
lhof] SnfOe/
yf];\ lkmh;fOdG;
h]8{ OGu]/;f]n
h]D; pON;g\
uf]pe df]l/;

8]nfjo
fjo/ lhjf] l/8
uflgË j]8kmf]6{ h'g
hf]g l8sS;g\
l/rf8{ af;]6
h]sf]= a'|d\

d]l/Nof08 h]D; Dosx]g/L


8\ofg ckm ;]G6 yf]d; h]lgkm/
8]lgn Sof/f]n

elh{lgof hf]g An]/


h]D; Dofl8;g h'=

gy{
gy{ Sof/f]lngf ljlnod AnfpG6
l/rf8{ 8f]A; :k]6
x' ljlnod;g

;fpy Sof/f]lngf h]= ?6n]h


rfN; sf]6]Zjo{ lkGsgL
rfN; lkGsgL
lko;{ a6\no/

hf]lh{of ljlnod lkmp


10
Pa|f afN8ljg
k|dfl0ftstf{ ljlnod HofS;g– ;lrj

11
dxfclwj]zg, ;f]daf/
;]K6]Da/ !&, !&*&

pkl:yt /fHox?

Go" x]D;fo/, df;fr';];, sg]l6s6, Go" of]s{sf ौीमान x]ldN6g, Go" hl;{, k]gl;Neflgof, 8]nfjo/,
d]l/Nof08, elh{lgof, gy{ Sof/f]lngf, ;fpy Sofl/f]lngf / hf]lh{of .

ljZn]
ljZn]if0f of] ;+ljwfg ;+o'Qm/fHosf] s+fu|];sf] e]nfdf k|:t't ul/g]5 / clwj]zgsf] /fo cg';f/
clwj]zgsf k|ltlglwnfO{ a'emfOg]5 h'g x/]s /fHosf hgtfaf6 r'lgPsf x'g]5g\ . Joj:yflksfsf]
l;kmfl/;sf nflu ;xdtL / :jLs[ltsf nflu / x/]s clwj]zgdf ;f]xL ;xdtL / :jLs[ltsf]
hfgsf/L ;+o'Qm/fHosf] e]nfnfO{ lbg]5 .

ljZn]
ljZn]if0f gf}j6f /fHosf ;efx?4f/f of] ;+ljwfgsf] cg'df]bg eP kl5 ;+o'Qm/fHosf] s+fu|];sf] e]nfn]
pko'Qm lbg tf]sL /fHon] rog u/]sf dtbftf cg';f/ :jLs[t ul/g]5, h'g lbg dtbftfx? e]nfeO{
/fi6«kltnfO{ dt v;fNg]5g\, / Tof] ;+ljwfg cGtu{t ;do / 7fpF tf]lsg]5 .

lgjf{rg sfo{qmdsf] k|sfzgkl5 dtbftfx?sf] 5gf]6 ul/g]5, / l;g]6/ tyf k|ltlglwx? lgjf{lrt
x'g]5g\ . tt\ kZrft\, /fi6«kltsf] lgjf{rgsf nflu tflsPsf] lbgdf dtbftfx? e]nfx'g]5g\ /
;+ljwfg adf]lhd dtx? v;fnL, k|df0fLs/0f, x:tfIf/, / l;naGbL u/L ;+o'Qm/fHosf] s+fu|];sf]
e]nfdf k7fpg] 5g\ f l;g]6/x? tyf k|ltlglw;ef ;b:ox? tf]lsPsf] ;do / 7fpFdf e]nf x'g]5g\ .
l;g]6/x?n] l;g]6sf] cWoIfsf] rog ug]{5g\, h'g /fi6«kltsf] dtu0fgfsf] nflu dtkq vf]Ng, u0fgf
ug{ / /fi6«klt rog x'g] lalQs} sf+u|]; / /fi6«kltn], lagf s'g} ljnDa ;+ljwfgsf] nfu" ug'{kg]{5 .

clwj]zgsf] ;j{;Ddt cfb]z cg';f/


hh{ jfl;ª6g\ – /fi6«klt
8An"= HofS;g – ;lrj
* ;+zf]wgåf/f sf]i7leqsf] efiffdf kl/jt{g 5 .

12
;+zf]wgx¿
gx¿

;+zf]wgM !

s+fu|];n] wfld{s ;+:yfx? :yfkgf ug{], wd{sf] :jtGqtf k"j{s pkef]u ug{ lgif]w ug]{ jf cleJolQm
:jtGqtf, k|]; :jtGqtf, zflGtk"j{s e]nf x'g] :jtGqtf tyf clwsf/sf] k|rngsf nflu ofrgf
bfo/ ug{ ;Sg] :jtGqtfsf] s6f}tL x'g] u/L s'g} sfg"g agfpg ;Sg]5}g .

;+zf]wgM @

Pp6f :jtGq /fHosf] ;'/Iffsf nflu cfjZos Jojl:yt ?kdf ;+rflnt hg;]gfsf nflu hgtfsf]
xftxltof/ /fVg kfpg] clwsf/sf] s6f}tL x'g] 5}g .

;+zf]wgM #

s'g} klg ;}lgsnfO{ zflGtsf] ;dodf 3/ dflnssf] cg'dlt lagf 3/df cf>o lbOg] 5}g / o'4sf]
;dodf sfg"gn] tf]s] adf]lhdsf] k|s[of k'/f u/L cf>o lbg ;lsg] 5 .

;+zf]wgM $

hgtfsf] j}olQms ;'/Iff, cfjf; tyf kqklqsfsf] :jtGqtf Pj+ cg'lrt vfgtnf;L Pj+ cltqmd0f
lj?4sf] clwsf/sf] :jtGqtf pNn+3g x'g] 5}g\ . lagf cfwf/ / sf/0f jf lglZrt :yfgsf] pNn]v
gu/L kqmfp k'hL{ hf/L ug]{ tyf vfgtnf;L Pj+ hkmt ug]{ sfo{ ul/g] 5}g\ .

;+zf]
zf]wgM %

o'4 jf ;fj{hlgs vt/fsf] ;dodf yn, hn jf hg;]gf;Fu ;DalGwt ljifox?df afx]s s'g} klg
JolQmnfO{ u|f08 h'/Lsf] cleof]u jf pkl:ylt lagf d[To' b08 jf cGo uDeL/ ck/fwdf ;d]t aofg
lbg afWo ul/g] 5}g . s'g} klg JolQm pk/ To;} s;'/df Ps k6s eGbf a9L d'2f rnfOg] / ;hfo
ul/g] 5}gÙ s'g} kmf}hbf/L s;'/sf] cleof]udf cfˆgf] lj?4 ;fIfL x'g s/ nufOg] 5}gÙ sfg"gL k|s[of
afx]s hLjg, :jtGqtf / ;DklQsf] clwsf/af6 jl~rt ul/g] 5}g / lagf s'g} plrt Ifltk"lt{
JolQmsf] lghL ;DklQ ;fj{hlgs lxtsfnflu clwu|x0f ul/g] 5}g .

;+zf]
zf]wgM ^

;a} kmf}hbf/L cleof]hgx?df cleo'Qmn] ck/fw ePsf] :yfgsf] lhNnf tyf /fHosf] lgikIf h'/L4f/f
l56f] tyf ;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] clwsf/ k|fKt ug]{5 . To:tf] cleo'QmnfO{ cleof]usf] sf/0f tyf
k|s[lt yfxf kfpg], cfkm" lj?4sf ;fIfLx?sf] lh/x ug]{, cfkm\gf] kIfdf ;fIfLx? /fVg kfpg] tyf
cfˆgf] k|lt/Iffsfnlfu k/fdz{sf] ;xfotf lng kfpg] clwsf/ x'g5] .

13
;+zf]wgM &

bz 8n/ eGbf a9L ljuf] ;dfj]z ePsf ;fdfGo k|s[ltsf ljjfbx?sf] xsdf h'/L4f/f ul/g] k'k{Ifsf]
clwsf/ k|fKt x'g5
] / h'/L4f/f k/LIf0f ul/Psf s'g} klg tYox? ;fdfGo sfg"gsf lgodx?df
cGoyf pNn]v ePsf]df afx]s ;+o'Qm/fHosf s'g} klg cbfnt4f/f k'gM k/LIf0f ul/g] 5}g .

;+zf]wgM *

cToflws hdfgt, cToflws hl/jfgf tyf cdfgjLo Pj+ c;fwf/0f b08–;hfo tf]lsg] 5}g .

;+zf]wgM (

;+ljwfgk4Q clwsf/x?sf] JofVof hgtf4f/f k|fKt cGo clwsf/x?sf] lj?4 x'g] u/L ul/g] 5}g .

;+zf]wgM !)

;+ljwfg4f/f ;+o'Qm/fHonfO{ k|Tofof]hg gul/Psf tyf /fHox?nfO{ lgif]w gul/Psf clwsf/x?


;DalGwt /fHo jf hgtfx?df lglxt /x]sf] dflgg] 5 .

;+zf]wgM !!

sf+u|];n] kfl/t dfr{ $, !&($ cg'df]bg km]j|'c/L &, !&(% -gf]6 ;+ljwfgsf] cg'R5]b # sf] Ps
v08df efu @, !! cf}+ ;+zf]wgn] kl/dflh{t u/]sf] .

;+o'Qm /fHosf] Goflos clwsf/ csf]{ /fHosf gful/s jf s'g} ljb]zL /fHosf gful/s jf ljifo4f/f
;+o'Qm/fHosf] s'g} Ps /fHo lj?4 k|f/De jf cleof]hg ug]{ s'g} sfg"g jf Gofosf] ljifo ;Dd
lj:tfl/t x'g] u/L JofVof ul/g] 5}g .

;+zf]wgM !@

lgjf{rsx?n] cfkm\g} /fHodf uf]Ko dtbfg dfkm{t\ /fi6«klt / pk/fi6«kltnfO{ dtbfg ug{ kfpg]5g\ .
o;/L dtbfg ubf{ /fi6«klt jf pk/fi6«klt b'O{ hgfdWo] Ps hgf To:tf] /fHosf] afl;Gbf x'g' x'Fb}g .
/fi6«klt / pk/fi6«kltnfO{ 5'§f—5'§} dtkqdf uf]Ko dtbfg ug'{ kg]{5 . dtbfg eO;s]kl5 /fi6«klt
/ pk/fi6«kltsf] ;"rL tof/ u/]/ pgLx?n] kfPsf] dt;+Vof k|dfl0ft / x:tfIf/ ul/g] 5 . o:tf]
;"rL df]x/ nufP/ l;g]6sf cWoIfnfO{ k7fpg' kg]{5 . l;g]6sf cWoIfn] l;g]6sf ;b:ox? /
k|ltlglw;efsf] ;b:ox?sf] pkl:yltdf ;a} dtkqx? / sfuhftx¿ vf]Ng]5g\ . dtu0fgf cg';f/
h;n] ax'dt k|fKt u5{ To:tf] JolQm /fi6«klt x'g]5g\ . s'g} klg JolQmn] ax'dt xfl;n ug{ g;s]df
clwstd tLg hgf /fi6«klt k|ltlglwx?sf] ;"rL k'gM agfOg]5 . o:tf] ;"rL tof/ kfbf{ k|fKt
clwstd dt k|fKt ug]{ tLg hgfnfO{ छािनने छ। k|ltlglw;efn] ;"rLs[t k|ltlglwx?nfO{ uf]Ko
dtaf6 /fi6«kltsf nflu r'Gg ;Sg]5 . o;/L /fi6«klt 5fGbf /fHon] dtbfg ug{ kfpg]5 . k|To]s
/fHosf k|ltlglwx?n] Ps dtflwsf/ k|of]u ug]{5g\ . o;/L dtbfg ubf{ k|To]s /fHosf b'O{ ltxfO{
k|ltlglwx? pkl:yt x'g'kg]{5 . o;/L dtbfg ubf{ /fi6«kltsf nflu of]Uo x'g] ;a} /fHox?sf] ax'dt
xfl;n ug'{kg]5
{ . -o;/L k|ltlglw;efsf ;b:ox?n] lglZrt cjlwdf dfr{sf] rf}yf] lbgeGbf cufl8

14
5fGg g;s]df pk/fi6«kltn] /fi6«kltsf] sfo{ef/ ;DxfNg]5g\ . h:t}M d[To' / cGo sfg"gL cof]Uotfsf]
cj:yfdf ._

pk/fi6«kltsf pDd]bjf/x¿dWo], ;jf{lws dt k|fKt ug]{ JolQm pk/fi6«kltdf 5flgg]5 . o:tf] k|fKt
dt ;"lrs[t lgjf{rsx?sf] ax';+Vos x'g'k5{ . olb s'g} klg k|ltlglwn] ax'dt xfl;n ug{ g;s]df
k|fKt dt;+VofnfO{ cfwf/ dfg]/ cToflws dt k|fKt ug]{ b'O{ pk/fi6«klt k|ltlglwx?sf] ;"rL tof/
ul/g]5 . l;g]6n] pk/fi6«klt 5fGg]5 . o;/L pk/fi6«klt 5fGg l;g]6sf b'O{ ltxfO{ k|ltlglwx?
pkl:yt x'g'kg]{5 / pkl:yt k|ltlglwx?sf] ax''dtn] pk/fi6«klt 5fGg ;Sg]5 . ;+o'Qm /fHosf] nflu
/fi6«klt kbdf cof]Uo 7xl/Psf] JolQm pk/fi6«klt kbsf nflu of]Uo 7xl/g]5 .

;+zf]wgM !#

hgj/L #!, !*^% df sf+u|];åf/f kfl/t, l8;]Da/ ^, !*^% df cg'df]bg ul/Psf] .


-gf]6M ;+ljwfgsf] cg'R5]b -3_ efu @ nfO{ t]x|f}+ ;+zf]wgn] kl/dflh{t u/]sf] 5 ._

efu–
efu–!= sfg"g adf]lhd cf/f]k k|dfl0ft eO;s]sf] cj:yfdf afx]s ;+o'Qm/fHo jf To; cGtu{tsf
c? s'g} e"efudf bf;tf jf bf;Tj ;DalGw cj:yf ljBdfg /xg] 5}g\ .

efu–
efu–@= pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu" ug]{ clwsf/ sfFu|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM !$

sfFu|];n] h'g !#, !*^^ df kfl/t, h'nfO{ ( !*^* df cg'df]bg u/]sf]


-gf]6M ;+ljwfgsf] cg'R5]b ! efu @, rf}wf}+ ;+zf]wgdf efu @ åf/f kl/dflh{t u/]sf] .

efu–
efu–!= ;+o'Qm/fHo jf o;sf] If]qflwsf/ leq hlGdPsf jf c+lus[t gful/stf k|fKt u/]sf JolQmx?
;+o'Qm/fHo tyf /fHosf gful/sx? x'g]5g\ . ;+o'Qm/fHosf gful/sx?sf] xs clwsf/ tyf ;'ljwfx?
क6f}tL x'g]u/L s'g} klg /fHon] s'g} sfg"g agfpg] jf nfu" ug]{ 5}g, sfg"gsf] plrt k|s[of ljgf
s'g} klg /fHon] JolQmsf] hLjg, :jtGqtf jf ;DklQsf] clwsf/af6 jl~rt x'g]u/L s'g} sfg"g
agfpg] 5}g / s'g} klg JolQmnfO{ cfkm\gf] If]qflwsf/ leq sfg"gsf] ;dfg ;+/If0faf6 jl~rt ul/g]
5}g .

efu–
efu–@= s/sf] bfo/fdf gcfpg] cfbLjf;L hghftLx? afx]s k|To]s /fHodf hg;+Vofsf] u0fgf u/L
;f]sf] cg'kftdf ljleGg /fHox?sf nflu k|ltlglwx? 5'6\ofOg] 5 . t/ ;+o'Qm/fHosf] /fi6«klt /
pk/fi6«klt, sf+u|];sf k|ltlglwx?, /fHosf sfo{sf/L tyf Goflos clwsf/Lx? jf Joj:yflksf
;b:ox?sf nflu lgjf{rssf] 5gf]6 ug]{ s'g} klg lgjf{rgdf @! jif{ gk'u]sf To:tf /fHosf k'?if
afl;Gbfx? tyf z;:q ljb|f]x jf cGo ck/fwdf ;+nUg ePsf JolQmx? dtflwsf/sf nflu of]Uo
dflgg] 5}gg\ .

efu–
efu–#= sf+u|];sf] ;b:o, ;+o'Qm/fHosf] kbflwsf/L, s'g} klg /fHo Joj:yflksfsf] ;b:o jf s'g}
/fHosf] sfo{sf/L jf Goflos clwsf/Lsf] x}l;otdf kbef/ lnO{ ;s]sf] JolQm jf /fHo lj?4sf]
ck/fwdf ;+nUg, jf /fHosf zq'x?nfO{ ;xof]u jf /fxt k|bfg ug]{ s'g} klg JolQm l;g]6/ jf

15
sf+u|];sf] k|ltlglw jf /fi6«klt tyf pk/fi6«kltsf] lgjf{rs jf s'g} klg /fHo jf ;+o'Qm/fHo
cGtu{tsf s'g} lghfdtL jf ;}lgs ;]jfdf /xg] 5}g .

efu–
efu–$= sfg"g4f/f clwsf/ k|fKt lgj[lQe/0fsf] e'QmfgL tyf ljb|f]x jf /fhb|f]xnfO{ lgoGq0f ug]{
;DaGwdf ePsf vr{nufot ;+o'Qm/fHosf ;fj{hlgs vr{sf] j}wtf dfly k|Zg p7fOg] 5}g . t/ s'g}
/fHo cyjf ;/sf/nfO{ /fhb|f]xL / ljb|f]xL lqmofsnfkdf ;xof]u k'¥ofpg / bf;x?sf] aGwgd'lQmsf
nflu s'g} lsl;dsf] vr{ jf bfloTj k"lt{ ug{ kfpg] clwsf/ /xg]5}g / To:tf vr{x? u}x|sfg"gL tyf
cdfGo dflgg]5g\ .

efu–
efu–%= o; efudf pNn]lvt k|fjwfgx?sf] plrt sfg"gL Joj:yf cg';f/ nfu" ug]{ clwsf/
sf+u|];df lglxt /xg] 5 .
* @^ ;f}+ ;+zf]wgåf/f efu ! kl/jt{g ul/Psf] 5 .

;+zf]wgM !%

k]ma|'c/L @^, !*^( df sf+u|];n] kfl/t u/L km]a|'c/L #, !*&) df :jLs[t .

efu–
efu–!= hft, j0f{ jf bf;Tjsf] k"j{ cj:yfsf] cfwf/df ;+o'Qm/fHosf hgtfx?sf] dtbfg ug{ kfpg]
clwsf/ ;+o'Qm/fHo jf s'g} klg /fHo4f/f jl~rt jf s6f}tL ul/g] 5}g .

efu–
efu–@= pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu' ug]{ clwsf/ sfFu|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM !^

h'nfO{ @, !()( df sf+u|];n] kfl/t u/L km]a|'c/L #, !(!# df :jLs[t .


-gf]6M ;+ljwfgsf] cg'R5]b !, efu (, ;f]x|f} ;+zf]wgn] kl/dflh{t_

w]/} /fHox?df ;+ljefhg gu/L jf hgu0fgf jf ;lj:tf/ j0f{g gu/L s'g} klg ;|f]taf6 cflh{t
cfox?df s/ nufpg] / ;+sng ug]{ clwsf/ s+fu|];df /xg]5 .

;+zf]wgM !&

d] !#, !(!@ df sf+u|];n] kfl/t u/L clk|n *, !(!# df :jLs[t .


-gf]6M ;+ljwfgsf] cg'R5]b !, efu #, ;qf}+ ;+zf]wgn] kl/dflh{t_

k|To]s /fHoaf6 5 jif{sf nflu b'O{hgfsf b/n] hgtf4f/f lgjf{lrt l;g]6/x?af6 ;+o'Qm/fHo
cd]l/sfsf] l;g]6 u7g x'g]5 / k|To]s l;g]6/nfO{ Ps dtsf] clwsf/ /xg]5 . /fHosf]
Joj:yflksfsf w]/} c+ux?sf nflu cfjZos of]Uotf g} k|To]s /fHosf lgjf{rsx?sf] nflu cfjZos
of]Uotf x'g]5 .

s'g} /fHosf] l;g]6df k|ltlglwTj l/Qm x'g uPdf To:tf] /fHosf] sfo{sf/L clwsf/Ln] To:tf] l/Qm
:yfg k"lt{ ug{ lgjf{rg;DaGwL cfb]z kq hf/L ug]{5 . o; efudf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
k|To]s /fHosf] Joj:yflksfn] sfo{kflnsfnfO{ Joj:yflksfn] lgb]{z u/] cg';f/ lgjf{rgsf]
16
dfWod4f/f hgtfn] To:tf l/Qm :yfgx? k"lt{ gu/];Ddsf nflu c:yfoL lgo'lQm ug{ clVtof/L lbg
;Sg]5 .

of] ;+zf]wg ;+ljwfgsf] c+usf] ?kdf nfu" x''g' k"j{ lgwf{l/t e};s]sf] s'g} l;g]6/sf] kbfjwL jf
lgjf{rgnfO{ c;/ ug]{ u/L of] ;+zf]wgsf] JofVof ul/g]] 5}g .

;+zf]wgM !*

l8;]Da/ !*,!(!& df sf+u; |] n] kfl/t u/L hgj/L !^, !(!( df :jLs[t, @! cf}+ ;+zf]wgåf/f
l8;]Da/ %,!(## df vf/]h .

efu–
efu–!= o; efusf] cg'df]bg ePsf] ldltn] ! jif{kl5 ;+o'Qm/fHo / af}l4s clwsf/;Fu ;DalGwt
;a} If]qdf dfbs kbfy{sf] pTkfbg, a]rljvg, 9'jfgL, cfoft jf lgof{t k]osf] p2]Zon] lgif]w
ul/Psf] 5 .

efu–
efu–@= sf+u|]; tyf ljleGg /fHox?nfO{ plrt sfg"g4f/f o; efusf] sfof{Gjg ug]{ ;+o'Qm clwsf/
x'g]5 .

efu–
efu–#= ;+ljwfgdf Joj:yf ul/P cg';f/ ljleGg /fHosf Joj:yflksfx?n]] sf+u|];4f/f /fHonfO{
:jLs[ित k|bfg u/]sf] ldltaf6 ;ft jif{ leq ;+ljwfgsf] ;+zf]wgsf] ?kdf o;nfO{ cg'df]bg gu/];Dd
of] efu lgis[o ePsf] dflgg] 5 .
;+zf]wgM !(

sf+u|];n] kfl/t h'g $, !(!( cg'df]bg cui6 !*, !(@)

lnËsf] cfwf/df ;+o'Qm/fHo jf cGo s'g} /fHo4f/f ;+o'Qm/fHosf gful/sx?sf] dtbfg ug]{
clwsf/sf] jl~rt jf s6f}tL ul/g] 5}g .

pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu' ug]{ clwsf/ sf+u|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM @)

-dfr{ @, !(#@ df sf+u|];åf/f kfl/t, hgj/L @# !((# df cg'df]bg ul/Psf]_


-gf]6M ;ljwfgsf] wf/f !sf] efu @ n] cg'df]bg u/]sf] 5 . o;sf cnfjf !@ cf}+ ;+zf]wgsf] v08nfO{
wf/f ! efu # n] /2 u/]sf] 5 ._

efu–
efu–!= o; efusf] cg'df]bg geP;Dd /fi6«klt tyf pk/fi6«kltsf] kbfjwL hgj/Lsf] @) sf]
dWofGt/df / l;g]6/ k|ltlglwx?sf] kbfjwL hgj/L # sf] dWofGt/df ;dfKt x'g]5 / pgsf
pQ/flwsf/Lx?sf] kbfjwL z'? x'g]5 .

efu–
efu–@= sfg"gn] csf]{ Joj:yf gu?Gh]n;Dd sf+u|];sf] a}7s jif{df sDtLdf klg Ps k6s a:g]5 /
o:tf] a}7s hgj/Lsf] t];|f] lbgsf] dWofGt/df z'? x'g]5 .
17
efu–
efu–#= olb lgjf{lrt /fi6«kltsf] sfo{cjlw tf]lsPsf] ;do cjlw cufj} d[To' ePdf lgjf{lrt
pk/fi6«kltn] /fi6«kltsf] sfo{ef/ ;DxfNg] 5 . olb tf]lsPsf] sfo{cjlwsf] ;dodf /fi6«klt
lgjf{lrt x'g g;s]df cyjf lgjf{lrt /fi6«klt cof]Uo 7xl/Pdf lgjf{lrt pk/fi6«kltn] /fi6«klt
of]Uo g7xl/Psf] ldlt ;Dd sfo{ef/ ;DxfNg] 5 . /fi6«klt / pk/fi6«klt lgjf{lrt b'a} cof]Uo
7xl/Psf] cj:yfdf sfFu|];n] sfg"g cg';f/ s;nfO{ /fi6«kltsf] sfo{ef/ ;DxfNg lbg] eGg] clwsf/
lglxt /xg] 5 . o;/L lgo'Qm ul/Psf] JolQmsf] sfo{cjlw /fi6«klt jf pk/fi6«klt of]Uo
g7xl/~h]n;Dd /xg] 5 .

efu–
efu–$= 5gf]6sf] clwsf/ k|ltlglwx?df lglxt /xg] Joj:yf ePdf sf+u|];n] s'g} klg /fi6«klt kbsf]
nflu of]Uo pd]b/jf/sf] d[To' ePdf ;f] kbsf nflu pd]bjf/ k|ltlglw;efsf ;b:ox?af6 5gf}6 ug{
;Sg]5, / 5gf]6sf] clwsf/ l;g]6df lglxt /xg] Joj:yf ePdf l;g]6n] s'g} klg pk/fi6«klt kbsf]
of]Uo pd]bjf/sf] d[To' ePdf ;f] kbsf nflu pd]bjf/ l;g]6af6 5gf]6 ug{ ;Sg]5 .

efu–
efu–%= o; efusf] cg'df]bg ePkZrft\ cS6f]a/ !% b]lv efu ! / @ nfu" x'g]5 .

efu–
efu–^= ;+ljwfgdf Joj:yf ul/P cg';f/ ljleGg /fHosf Joj:yflksfx?n]] sf+u|];4f/f /fHonfO{
:jLs[lt k|bfg u/]sf] ldltaf6 ;ft jif{ leq ljwflosfsf] तीन-च*थाई ax'dtåf/f ;++ljwfgsf]
;+zf]wgsf] ?kdf o;nfO{ cg'df]bg gu/];Dd of] efu lgis[o ePsf] dflgg] 5 .

;+zf]wgM @!

km]a'|c/L @), !(## df sf+u|];åf/f kfl/t, l8;]Da/ %, !(## df cg'df]bg ul/Psf] .

efu–
efu–!= ;+o'Qm/fHosf] ;+ljwfgsf] ;+zf]wgsf] !* cf}+ efu vf/]h ul/Psf] 5 .

efu–
efu–@= ;+o'Qm/fHo jf s'g} /fHosf] If]qleq dfbs kbfy{sf] u}/sfg"gL pTkfbg, a]rlavg, 9'jfgL,
cfoft jf lgof{t lgif]w ul/Psf] 5 .

efu–
efu–#= ;+ljwfgdf Joj:yf ul/P cg';f/ ljleGg /fHosf Joj:yflksfx?n]] sf+u|];4f/f /fHonfO{
:jLs[t k|bfg u/]sf] ldltaf6 ;ft jif{ leq ;++ljwfgsf] ;+zf]wgsf] ?kdf o;nfO{ cg'df]bg gu/];Dd
of] efu lgis[o ePsf] dflgg] 5 .

;+zf]wgM @@

-dfr{ @!, !($& df s+u|];åf/f kfl/t, km]a|'c/L @&, !(%! df cg'df]lbt_

efu–
efu–!= s'g} klg JolQm /fi6«klt kbdf b'O{k6s eGbf a9L sfo{sfnsf nflu lgjf{lrt x'g kfpg] 5}g\
. /fi6«kltsf] kbef/ u|x0f gu/]sf] JolQm jf /fi6«kltsf] kbef/ b'O{ jif{eGbf sd ;dosf nflu
;Dxfn]sf] JolQm csf]{ Ps sfo{sfnsf nflu /fi6«klt kbsf nflu of]Uo x'g]5 . sf+u|];n] k|:tfljt
ubf{ /fi6«kltsf] kbef/ ;Dxfln/x]sf] JolQmsf] xsdf eg] of] Joj:yf nfu' x'g]5}g\ . o:t} /fi6«klt jf
sfo{jfxs /fi6«klt sfo{/t ;do /fi6«klt jf sfo{वाहs /fi6«kltsf] xsdf of] wf/f nfu' x'g]5}g\ .
18
efu–
efu–@= ;+ljwfgdf Joj:yf ul/P cg';f/ ljleGg /fHosf Joj:yflksfx?n]] sf+u|];4f/f /fHonfO{
:jLs[t k|bfg u/]sf] ldltaf6 ;ft jif{ leq ljwflosfsf] तीन-च*थाई jx'dtåf/f ;++ljwfgsf] ;+zf]wgsf]
?kdf o;nfO{ cg'df]bg gu/];Dd of] efu lgis[o ePsf] dflgg] 5 .

;+zf]wgM @#

h'g !^, !(^) df s+u|];åf/f kfl/t, dfr{ @(, !(^! df cg'df]bg ul/Psf] .

efu–
efu–!= sf+u|];n] lgb]{zg u/] adf]lhd ;+o'Qm/fHosf lhNnf ;/sf/x? lgDg adf]lhd u7g x'g]5g\ M
lhNnf g} Ps/fHo ePsf] cj:yfdf clwsf/k|fKt l;g]6/ / sfFu|];sf k|ltlglwx?sf] ;Dk"0f{ ;+Vof
a/fa/sf] /fi6«klt / pk/fi6«kltsf lgjf{rsx? r'lgg]5g\ . t/ ;a}eGbf sd hg;+Vof ePsf] /fHosf]
xsdf /fHon] dgf]gog u/]sf JolQmx? dfq /fi6«klt / pk/fi6«kltsf] lgjf{rgsf nflu ;/f]sfl/t
x'g]5g\ . lghx?sf] a}7s lhNnfdf a:g]5 / lghx?n] ;+zf]wgsf] !@ cf}+ efuåf/f tf]lsP adf]lhdsf
st{Jox? k'/f ug]{5g\ .

efu–
efu–@= pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu' ug]{ clwsf/ sf+u|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM @$

cui6 @&, !(^@ df sf+u|];åf/f kfl/t, dfr{ @( !(^! df cg'df]bg ul/Psf] xf] .

efu–
efu–!= k|f/lDes r/0fsf lgjf{rg Pj+ c? /fi6«klt Pj+ pk/fi6«kltsf] lgjf{rg jf /fi6«klt Pj+
pk/fi6«kltsf lgjf{rs r'lgg] lgjf{rg cyjf l;g]6/ Pj+ sf+u|];sf k|ltlglw r'Gg] lgjf{rgdf dt
lbg kfpg] ;+o'Qm/fHo cd]l/sfsf hgtfsf clwsf/nfO{ lgjf{rg s/ jf c? s/ glt/]sf] sf/0f
b]vfO{ jl~rt u/fpg kfpg] 5}g .

efu–
efu–@= pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu' ug]{ clwsf/ sfFu|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM @%

s+u|];n] kfl/t h'nfO{ ^, !(^%, cg'df]bg km]j|'c/L !), !(^&_


-gf]6M ;+ljwfgsf] cg'R5]b @, efu !, @% cf}+ ;+zf]wgn] kl/dflh{t_

efu–
efu–!= /fi6«klt kbaf6 d'QmePdf, lghsf] d[To' ePdf jf lghn] kbaf6 /fhLgfdf lbPdf
pk/fi6«klt /fi6«klt aGg]5g\ .

efu–
efu–@= pk/fi6«kltsf] kb l/Qm x'g cfPdf /fi6«kltn] pk/fi6«kltsf] dgf]gog ug]{5g\ / sf+u|];sf
b'a} ;bgx?sf] ax'dtåf/f To:tf] dgf]gog kfl/t ul/g]5 .

19
efu–
efu–#= /fi6«kltn] cfkm\gf] पद-य clwsf/ tyf st{Jox? axg ug{ g;Sg] 3f]if0ff lnlvt ?kdf
l;g]6sf sfo{afxs cWoIf tyf k|ltlglw;efsf ;efd'v ;dIf k]z u/]df To:tf] lhDd]af/L
pk/fi6«kltåf/f sfo{jfxs /fi6«kltsf] x}l;otdf axg ul/g]5 .

efu–
efu–$= pk/fi6«klt tyf sfo{sf/L ljefusf d'Vo kbflwsf/Lx? jf sf+u|];n] sfg"gåf/f tf]s]sf
lgsfosf clwsf/Lx?sf] ax'dtn] cfˆgf] पद-य clwsf/ / st{Josf] kfngf ug{ /fi6«klt c;Ifd 5
egL lnlvt ¿kdf l;g]6sf sfo{jfxs cWoIf tyf k|ltlglw;efsf ;efd'v ;dIf k|:tfj k]z u/]df
pk/fi6«kltn] sfo{jfxs /fi6«kltsf] x}l;otdf tTsfn kb u|x0f ug]{5 . pk/fi6«klt tyf sfo{sf/L
ljefusf d'Vo kbflwsf/Lx? jf sf+u|];n] sfg"gåf/f tf]s]sf lgsfosf clwsf/Lx?sf] ax'dtn] $
lbgleq cfˆgf] पद-य clwsf/ / st{Josf] kfngf ug{ /fi6«klt c;Ifd 5 egL lnlvt ¿kdf
l;g]6sf sfo{jfxs cWoIf tyf k|ltlglw;efsf ;efd'v ;dIf k|:tfj k]z ug{ g;s]df / /fi6«kltn]
l;g]6sf sfo{jfxs cWoIf tyf k|ltlglw;efsf ;efd'v ;dIf cfkm' c;Ifd gePsf] lnlvt hjfkm
k]z u/]df lghn] cfˆgf] clwsf/ tyf st{Jo k'नवहाली ug]{5 .

o; ;DaGwdf sf+u|];n] clwj]zg ga;]sf] cj:yfdf $* 306fleq clwj]zg af]nfO{ To;af/]df


lg0f{o ug]{5 . kl5Nnf] lnlvt k|:tfj k|fKt u/]sf] @! lbgleq jf sf+u|];sf] clwj]zg cfJxfg ePsf]
@! lbgleq a}7s a:g g;sL b'j} ;bgs]f b'O{ ltxfO{ dtåf/f /fi6«klt cfkm\gf] पद-य clwsf/ tyf
st{Jo axg ug{ c;Ifd 5 egL lg0f{o ePdf, pk/fi6«kltn] sfo{jfxs /fi6«kltsf] x}l;otdf pQm
kbsf] lg/Gt/tf lbg]5 . cGoyf /fi6«kltn] To:tf] पद-य clwsf/ tyf st{Jox¿ k'gM axg ug]{5 .

;+zf]wgM @^

sf+u|];n] kfl/t dfr{ @#, !(&!, cg'df]bg h'nfO{ !, !(&! .


-gf]6M ;+ljwfgsf] ;+zf]wg !$, efu @, @^ cf}+ ;+zf]wg efu ! af6 kl/dflh{t_

efu–
efu–!= pd]/sf] cfwf/df ;+o'Qm/fHosf !* jif{ jf ;f] eGbf a9L pd]/sf hgtfsf] dtbfg ug]{
clwsf/ ;+o'Qm /fHo jf s'g} klg /fHon] jl~rt jf s6f}tL ug]{5}g\ .

efu–
efu–@= pko'Qm sfg"gåf/f o; efusf] nfu' ug]{ clwsf/ sf+u|];df lglxt /xg]5 .

;+zf]wgM @&

k|yd k|:tfj ;]K6]Da/ @%, !&*(, cg'df]bg d] &, !((@ .


lgjf{lrt k|ltlglwx?åf/f cGoyf lg0f{o ePsf] cj:yfdf afx]s s'g} klg sfg"gåf/f l;g]6/ tyf
k|ltlglwx?sf] ;]jf—;'ljwfdf x]/km]/ ug{ kfO{g]5}g\ .

20

You might also like