Suite in C Major: Jan Antonín Losy
Suite in C Major: Jan Antonín Losy
Suite in
C major
Arranged for Guitar by Piotr Bąk
customs of the epoch). Thus, I considered some changes to be Musicologica, Vol. XXV-XXVI (Prague: Universita Karlova, 1973)
necessary. They were motivated by the different construction of
17 Smith, op. cit.
the two instruments and by my conviction that a good 18Hallwich H., ‘Questenberg, Gerhard von’ in Allgemeine Deutsche
Biographie, Band 27 (Munich/Leipzig: Duncker & Humbolt, 1888)
transcription should sound like the musical piece originally
19Jakubcová A., Herman J., ‘The History of Czech Opera’ in Czech Music
written for a given instrument (as opposed to an obvious (Prague: Theatre Institute, 2005)
arrangement). In the majority of cases it was harmony that 20 Ibid.
needed some additions, because when playing the guitar one
Emery W., Wolff C., ‘Bach’ in The New Grove Dictionary of Music and
21
cannot rely on the resonance of over a dozen of open strings Musicians (Oxford: Oxford University Press, 2000)
which create specific harmonic background in the lute music. In 22Żak J., ‘Lutnia, lutniści i muzyka lutniowa w 18-wiecznej Warszawie’,
a few instances, I decided to transpose a composition to a Kronika Zamkowa, no. 2/46/2003 (Warszawa: Ośrodek Wydawniczy Arx
different key because of problems with proper technical Regia, 2003)
execution that could arise. 23 Żak, op. cit.
24 Ibid.
In case of ornamentation I decided to leave only the ornaments 25 Mattheson, op. cit.
included by the original authors. However, as mentioned afore, I
do perceive those notations as outlines rather than the final
compositions. I am convinced that the performer should feel
invited to look for his individual interpretative solutions.
Frederick Neumann’s Ornamentation in Baroque and Post-
Baroque Music: With Special Emphasis on J.S. Bach (Princeton
University Press, 1983), Robert Donington’s The Interpretation
of Early Music (Norton, 1992) or Arnold Dolmetsch’s The
WSTĘP zachowało się bardzo niewiele informacji, nie są również znane
lata życia artysty. Najprawdopodobniej był mieszczaninem – w
Poniższa aranżacja powstała w ramach sponsorowanego przez Historisch-theoretische und practische Unterschung des
Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki projektu, dotyczącego Instrumentes der Lauten Ernsta Gottlieba Barona z 1727,
muzyki lutniowej kompozytorów żyjących na przełomie XVII i zawierającym między innymi listę znaczących, europejskich
XVIII w. na terenach krajów dzisiejszej Grupy Wyszehradzkiej. lutnistów - próżno szukać wzmianki o Kalivodzie. Jego nazwisko
Owocem prac są gitarowe aranżacje kompozycji Jana Antonína figuruje za to w księgach rachunkowych należacego do hrabiego
Losego, Aureusa Dixa, Philippa Hyacintha Lobkowicza, Jana Jana Josefa Valdštejna zamku Křivoklát, wg których Jiří Vojtěch
Adama Questenberga, Jiřego Vojtěcha Kalivody, Johanna Blohma został tam zatrudniony w 1715. Pełnił rolę nauczyciela gry na
oraz Bogusława Bronisława Bronikowskiego. lutni córki hrabiego, Marii Anny pozostając na posadzie przez 8
lat, aż do jej ślubu w 1723 roku. Oprócz lutni Kalivoda grał też
Muzyka ta stanowi wyjątkowo cenny element dorobku na rogu12.
kulturowego Europy Środkowej. Brzmienia zachodnio-
europejskiego (zwłaszcza francuskiego) Baroku spotykają się w Aureus Dix (1669-1719) to kolejny artysta z kręgu przyjaciół
niej z lokalnym, osadzonym jeszcze w poprzedniej epoce hrabiego Losinthalu. Dix prawdopobnie był też jego uczniem. Za
językiem estetycznym, którego przebłyski nadają dziełom życia cieszył się sławą zarówno jako wykonawca jak i pedagog.
wymienionych kompozytorów niepowtarzalnego charakteru. Współcześni nazywali go najlepszym lutnistą Pragi13.
Spośród czeskich twórców na pierwsze miejsce wysuwa się Philipp Hyacinth, 4. książę Lobkowicz (1680-1734) wywodził
niewątpliwie Jan Antonín Losy (1650-1721), hrabia Losinthalu. się z wpływowego rodu, korzeniami sięgającego XIV w. Rodziny
Był on postacią centralną w kręgu barokowych lutnistów Lobkowiczów i Losych łączyły bliskie relacje od czasów Jana
związanych z Pragą1. Pochodził z rodu wywodzącego się ze Antonína seniora i księcia Václava Eusebiusa Františka, dziadka
szwajcarskiego Plurs (obecnie – włoskie Piuro)2. Ojciec Philippa Hyacintha14. Ten ostatni, sam będąc utalentowanym
kompozytora, Jan Antonín senior, dorobił się tytułu i lutnistą i skrzypkiem zasłynął przede wszystkim jako hojny
gigantycznego majątku podczas Wojny Trzydziestoletniej, 3 mecenas sztuki. Dzięki jego wsparciu talent mógł rozwijać
walcząc po stronie Habsburgów. Jan Antonín młodszy przyszedł młody Christoph Willibald Gluck, późniejszy reformator opery.
na świat na zamku Štěkeň. Odebrał doskonałe wykształcenie, 6 Bliskie relacje łączyły Philippa Hyacintha także z Silviusem
VI 1667 otrzymując bakalaureat, rok później zaś – 15 VIII 16684 Leopoldem Weissem, którego patronem pozostawał od ok. 1715
kończąc studia z tytułem doktora filozofii. Po ukończeniu nauki, roku aż do swojej śmierci15. Weiss uczył gry na lutni drugią żonę
zgodnie z panującym wtedy zwyczajem, udał się w długą podróż Lobkowicza, księżną Annę Marię Wilhelminę, która była
po europejskich stolicach, odwiedzając Niemcy, Włochy, Francję wybitnie utalentowana – jej grę jeszcze po wielu latach
oraz Belgię. Przedwczesna śmierć młodszego brata i śmierć ojca wspominał sam Giuseppe Tartini. W liście do hrabiego
w 1682 r. czynią go jedynym spadkobiercą fortuny, Losy Francesco Algarottiego z 1750 roku pisał, że słuchając
dziedziczy również wysokie stanowisko na cesarskim dworze. Wilhelminy nie był w stanie odróżnić jej gry od gry Monsieur
Ze swych włości rocznie Jan Antonín uzyskiwał astronomiczną Vaisa, jej maestro16. Na ciepłe relacje między Lobkowiczem a
sumę 80 000 florenów5. Weissem wskazuje też przyjacielski ton zachowanej
korespondencji (zwłaszcza biorąc pod uwagę istniejącą między
Pierwszą pisemną wzmiankę na temat gry artysty znajdujemy w nimi różnicę stanów) oraz fakt, że Weiss nadał trójce swoich
wydanym w 1695 we Wrocławiu Cabinet der Lauten Philippa dzieci imiona po księciu, jego żonie oraz ich synu – sama zaś
Franza Le Sage de Richée, w którym Losy zostaje nazwny książęca para została rodzicami chrzestnymi17.
Księciem wszystkich Artystów tego instrumentu. Z kolei wedle
słów niemieckiego kompozytora, Gottfrieda Heinricha Stölzela, Kolejnym artystą z kręgu związanych z Pragą lutnistów był
hrabia Losinthalu grał jak ci, którzy z gry na lutni uczynili urodzony w roku 1678 Jan Adam hrabia Questenberg, pan na
profesję, pięknym, pełnym dźwiękiem, przeważnie w stylu Jaroměřicach. Jego ród wywodził się z regionu Mansfeld-
francuskim6 (warto przy tym nadmienić, że w momencie ich Südharz w Saksonii-Anhalt, w roku 1470 przenosząc się do
pierwszego spotkania w 1615 Jan Antonín miał już swoje lata, Kolonii. W Jaroměřicach Questenbergowie osiedlili się w 1624
był bowiem w 65 roku życia). Współcześni zwą go również po tym, jak dziad Jana Adama, Gerhard, cesarski urzędnik i
ojcem lutni. Losy nie rozstawał się z nią nawet w podróży – jeżeli dyplomata kupił majątek od Ferdynanda II18. Jaroměřice zostały
w jej trakcie przyszedł mu do głowy dobry muzyczny pomysł, skonfiskowane pierwotnemu właścicielowi, Petrowi
wstrzymywał konie, daną myśl spisywał i zamykał w służącej Rechenbergowi w 1620 za udział w czeskim powstaniu stanów.
wyłącznie do tego celu szkatułce7. Wiadomo również, że był Kiedy Jan Adam ma 8 lat, w krótkim odstępie umierają jego
bardzo dobrym skrzypkiem – choć twórczość na ten instrument rodzice. Pieczę nad majątkiem obejmuje kuzyn, dyplomata
zachowała się w bardzo niewielu fragmentach. Można Leopold Josef von Lamberg. W styczniu 1696 roku Questenberg
przypuszczać, że hrabia Losinthalu wspierał utworzenie kończy studia prawnicze na Uniwersytecie Karola a następnie
praskiej Akademii Muzycznej (Musikalische Akademie), udaje się w podróż po Europie, w latach 1697-1699 odwiedzając
instytucji założonej przez mieszczan w celu organizacji Austrię, Włochy, Francję, Niderlandy oraz Anglię. Po uzyskaniu
otwartych dla szerokiej publiczności koncertów. Jej dyrektorem pełnoletności w wieku 21 lat obejmuje we władanie swój
i protektorem obrano Johanna Huberta Freihern von Hartig, majątek, rozpoczyna też karierę na dworze cesarza Leopolda I.
jednego z najbliższych przyjaciół Losego8. W ostatnich latach Jan Adam von Questenberg zapamiętany został przede
życia Jan Antonín podupadł na zdrowiu. Kiedy na trzy tygodnie wszystkim jako mecenas i organizator życia artystycznego. Nie
przed śmiercią od swojego lekarza usłyszy, że nie ma już dla szczędził środków na projekty związane z architekturą,
niego ratunku powie – addio lutnie, addio skrzypce!9 Losy umiera malarstwem czy teatrem, rozbudował też (do więcej niż 4500
na sercu w wieku 71 lat. Silvus Leopold Weiss upamiętni go tomów) jaroměřicką bibliotekę. Jeżeli chodzi o muzykę, hrabia
poruszającym tombeau. Questenberg zasłużył się przede wszystkim jako prekursor
czeskiej opery. Choć forma ta dotarła do Czech już na początku
Jednym z sygnatariuszy pisma w sprawie powołania wieku XVII to jednak operowe produkcje zdarzały się
wspomnianej Akademii, skierowanego do władz miejskich Pragi sporadycznie, zazwyczaj przy okazji ważnych wydarzeń na
27 III 1713 był Jiří Vojtěch Kalivoda10,11. Na jego temat dworze cesarskim kiedy ten akurat przebywał w Pradze. Jan
Adam około 1720 roku wybudował na terenie swego majątku interpretacyjną niech posłuży świadectwo cytowanego już
prawdopodobnie pierwszy na czeskich ziemiach operowy Gottfrieda Heinricha Stölzela, który powiedział o Losym: ...[Jego
teatr,19 co więcej – w 1730 wystawił pierwszą znaną operę Wysokość] słysząc dobrze użyty dysonans, z wielką przyjemnością
skomponowaną przez czeskiego kompozytora, którą była powtarzał go, nieraz wielokrotnie, intensywnie się wsłuchując i
L’origine di Jaromeriz in Moravia. Jej autorem był František krzycząc przy tym: E’ una nota d’dro! - co znaczy: ta nuta jest ze
Václav Míča, kapelmistrz Questenberga. Dzieło to, początkowo złota!25
śpiewane po włosku później wykonywano również w języku
czeskim20. Zachowała się również korespondencja hrabiego z
Janem Sebastianem Bachem21. Jan Adam nie doczekał się
męskiego potomka (dorosłości dożyła tylko córka z pierwszego
z dwóch małżeństw). Umiera w 1752. Jeśli chodzi o muzykę 1Vogl E., ‘Johann Anton Losy: Lutenist of Prague’, Journal of the Lute
lutniową, dorobek Questenberga jest symbolicznych rozmiarów, Society of America, Vol. XIII (Lute Society of America, 1980)
zgodne z realiami epoki. Ponieważ jestem przekonany, że dobra Musicologica, Vol. XXV-XXVI (Prague: Universita Karlova, 1973)
transkrypcja powinna brzmieć jak utwór oryginalnie
17 Smith, op. cit.
18HallwichH., ‘Questenberg, Gerhard von’ in Allgemeine Deutsche
skomponowany na dany instrument (nie zaś – tylko nań
Biographie, Band 27 (Munich/Leipzig: Duncker & Humbolt, 1888)
przeniesiony) oraz ze względu na różnice konstrukcyjne między
19Jakubcová A., Herman J., ‘The History of Czech Opera’ in Czech Music
lutnią i gitarą uznałem za konieczne wprowadzenie pewnych (Prague: Theatre Institute, 2005)
zmian. Najczęściej dotyczyły one harmonii, która wymagała 20 Ibid.
uzupełnień (na gitarze nie możemy bowiem liczyć na rezonans
Emery W., Wolff C., ‘Bach’ in The New Grove Dictionary of Music and
21
kilkunastu pustych strun, na lutni tworzących swoiste tło Musicians (Oxford: Oxford University Press, 2000)
harmoniczne). Kilkukrotnie – ze względu na różnice w skali 22Żak J., ‘Lutnia, lutniści i muzyka lutniowa w 18-wiecznej Warszawie’,
instrumentów czy potencjalne trudności techniczne – Kronika Zamkowa, no. 2/46/2003 (Warszawa: Ośrodek Wydawniczy Arx
niezbędnym krokiem okazała się transpozycja do innej tonacji. Regia, 2003)
23 Żak, op. cit.
W kwestii ornamentów, zdecydowałem się na pozostawienie 24 Ibid.
jedynie tych wynikających z oryginalnego zapisu. Ponieważ 25 Mattheson, op. cit.
jednak, jak zaznaczyłem wcześniej – omawiane kompozycje
możemy postrzegać jako szkic, Wykonawca powinien czuć się
zaproszony do odnalezienia własnych rozwiązań. Podczas
poszukiwań warto przeanalizować rozwiązania stosowane
przez S.L. Weissa czy J.S. Bacha. Cennym źródłem będą też
publikacje, jak Ornamentation in Baroque and Post-Baroque
Music: With Special Emphasis on J.S. Bach Fredericka Neumanna
(Princeton University Press, 1983), The Interpretation of Early
Music Roberta Doningtona (Norton, 1992) czy np. The
Interpretation of Seventeenth and Eighteenth Century Arnolda
Dolmetscha (University of Washington Press, 1969). Innym
pomysłem może być przygotowanie dla wybranych przez
Wykonawcę miejsc nie jednego a kilku różnych wariantów
zdobień. Możemy wtedy wybrać finalne rozwiązanie ad hoc
podczas wykonania – nadając grze na wpół improwizacyjnego
charakteru, który w przypadku omawianej muzyki jest
wyjątkowo pożądany. Nie należy również bać się korzystania z
bogatej palety gitarowych barw. W odpowiednich miejscach
skontrastowanie koloru może być doskonałym sposobem na
podkreślenie wybranego głosu. Za ostatnią wskazówkę
Jan Antonín Losy
≈ œœ œ
⑥=D
β œ œ œ œ œ œœœ œ œ œ œœœœœœ œ œœ
Υ Ι œœ œ œ œ
œ œ œœœœ œ œœœœ ˙
œ ∀œ
œ œœ œ œ œ œ œ œ œ ∀œ œ œ œ œ
Υ œœ œ œ œ œ œ
ι
œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ ∀œ
3
œœœ
œ
œ œ ˙
˙ œ
œ œ œ
œ œ œ œ œ œ ∀ œœ œ œ œ œœ œœ −− œœ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ
5
Υ œ œ œ
œ− œ œ œ œ œ œ
Ι œ− œ− œ œ− œ
œ
Υ œ œ œœœ œ œ œ œ œι ∀ œ œ œ œι œœ − œ œ œ œ œœ −− −− −− œΙ œœœ œ œ œ œ œ œι œ œ œ œ ∀ œ œ
7
œ œœœ œ
œ− œ œ œ œ− œ ˙
œ œœ œ œ œ œ ∀ œœ −− œ œ œœ
œ ι
œ œ œ œ
11
Υ œœœœœ
œ
œ œ œ œ œ œ œ œ
˙− ∀ œ œ œ œ œ œ
Suite in C major / Suita C-dur
œ ι œ œ αœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ
œ œ ι œ œ œœ œ œ
Υ œ œœ œ œ œ − œ œ − œ œ œœ œ
13
œ œ −
œ œ œ œ œ œ œ
œ
œ œ œ œœ −− œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ι œ −
œ œ œ œ− œ œ œ œ œ œ œ œ− œ œ œ œ œœœ −−− −−
ι
Υ œ œ œ œ œι œ
15
œ
œœ œ œ œ œ œ ˙ œ œ
Suita C-Dur / Suite in C major
II. Courante
ι ι ι ι ι
œ œ
⑥=D
œ œ
œ œ œ˙
ι
œ − œ œ œ œ œ œ ιœ œ œœ œ œœœ −−−
Υ 32 œ œœœ −−
œ
œ œœ
ι
œœ œ œ œ
œ œ
œ
œ œ œ Œ œ
œ œ ∀˙ ˙ œ
ι
∀ ˙˙ −−
ι ‰ ιœ œ ‰ ι ‰ œ œœ −−
œ œœ œœ œ œ −− œι œι ∀ ˙ œ œ œ œ œ ∀ œ ˙ œ − −−
œ
Υ ˙ − œ œ ∀˙ −
6
œ œ˙ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ
ι ιι
œ œœ œœ −− œ œ
œ − œ œ ∀ œœ
ι œ œœ œ ι
œ ∀ ˙ œ œœ œ œœ ∀ œ œ œ − œ œ œ
ι
− œ œ œ œœ œ œ−
œ ∀œ
13
Υ −Ι œ œ− œ− œ
˙− œ œ œ œ œ œ ˙ œ ∀˙
ιι ι
œ œ œ œ œ− œ œ œ œ œ œι œ œ ι
Υ œ œœ œ œ œœ œ œœ˙ −−
ι
œœ œ − œ œœ ι
œ œ œ œ œ œœ œ œœ −− œ
20
œ œ œ œ
œ œ œ
œ
œ œ−
˙ œ ∀œ ˙ œ œ ˙
ι ι ι œ œι œ −−
œœ −− œ œ œ œœ −− œ œœ œ œ
œ −
− œ œ
œ œ œ œ œ ˙− œœ −− −−
œ œ
26
Υ œœ − œ− œ œ− œ œ−
œ ˙ œ œ
˙ œ ∀ ˙ œ œ œ
Suita C-Dur / Suite in C major
III. Gavotte
⑥=D
œ œ œ ∀œ œœ œœ œ œ œ
Υ β œœ œ œ œœ œ œœœ œ
ι
œ
œ œœ œ œ œ œœ œ œι ∀ œœ −− œ œ ˙ −−
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ œ
˙
œ œ œ œ œ ι
œ œ œœœ œ œ œ œι œ −
Υ −− œœ œ œ œ œ œ œ œœ −− œ ∀ œ œ œ
ι ι
œ ∀œ
5
œ
œ œ−
œ œ
œ œ ˙
˙ œ œ œ− Ι ˙ ˙
‰œ œœ œœ − œ ι ˙ ‰œœœ œœ œ œ œι −
∀ œ œ œ œ
œ ˙ œ œ œœ − œ œ ˙ −−
Υ˙ œ
9
œ − œ œΙ œ œœ˙ ˙
œ œ ∀˙ Ι œ ˙ œ
Suita C-Dur / Suite in C major
IV. Gigue
ι
⑥=D
œ
5
Υ7 œ œœœ œ œœœœœ œœœœœœ œœ œœ œ œœœ
œ Ι œ
œ œ œ
ι
œ œ œ œ œ œ œ
ι
œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ
6
Υ œ œœœ œ
œ œœ −− œ œ œ œœ œ
œ œ ∀œ
œ
œ
Ι œ
œ ι
œ œ œ ∀œ œ ∀ œ œ œ ∀ œ œ œ œ œ ∀ œœ
ι
œ œœ −− œœ
œ œ œ
ι
œ œ œ œ œ ιœ œ œ − œ −− −− œ
12
Υ œœ œ œ Ι
œ œ
œ−
œ œ œœ œœœœ œ œ ∀ œ œœ œœ œœ œœ œœœ œ
19
Υœ œ œ œ œ
ι
œ œ ∀œ œ œ
œ œ œ œ
œ
œ œ œ ∀œ œ œ œ œ œ œ œ ∀œ œœ œœ
œ œ œ œ
25
Υ ∀œ
œ œ œ œ œ œ ∀œ œ
œ œ ι œ
Υ œœœœ œ œ œœœ œι œ œ œ œ œ œ œ ι œ œ œ œœœ −−− œœœ
30
ι
œ
œ
œ œ− œ− œ œ œ
œ Ι œ