Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/omniaquaeextantj05john
 COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESIyE PATRUM

LXXVI

PATRES QUINTI ECCLESLE S.ECULL

S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.
V.
POISSV. — E TYPOGRAPHEO ARBIEU»
 COLLECTIO
SELECTA

TDM DOGMATICA ET MORALIA, TDM APOLOGETICA ET ORATORH ;

ACCLT.ANTIBUS

D. A. %\f!X(kiLAV,
CAKOKICO nONORARlO CE30MANENSI ET CADIRCEESI

NONNULLISQUE CLERI GALLICANI PRESBYTERIS.

INA GUM

D. M. N. S. GUILLON,
EriSCOPO MAROCHIENSl, 1N FACULTATE TIIEOLOGI/E PARISIENSI ELOQDBNTIi*
SACR.E PROFESSORE AUCTORE LIBKI CLT TITDLLS GALLICE :

RIRUOTfTEQVE CHOISIE DES PERES GRECS ET LATINS,

OPUS REGl DICATUM.

£}
TOMUS QUINTUS.

-.. ?=»•«=?•.-

PARISIIS,
APUD MELLIER PERE EDITOREM,
17, RUE PAVEE SAINT-ANDRE.

M. DCCC. XXXV.
 3 \nt

97/S
 ,

S. P. N. JOANNIS
CHRYSOSTOMI
ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI

OPERUM
PARS I.

HOMILLE IN SCRIPTCRAM.

CLASSIS I.

HOMILLE IN VETUS TESTAMENTUM,

DE DIVERSIS.

CLASSIS II.

HOMILLE IX NOVUM TESTAMENTUM.

COMMF.NTARIA IX S. MATTH.EUM EVANGELISTAM.

ix\ v.
 S. JOANNIS CHRYSOSTOMl
COXSTANTINOPOLITAXI

ARCHIEPISCOPI,

HOMILI^E IX YETUS TESTAMENTUM.

DE DIYERSIS (i).

HOMILIA I.

De beato Abraham.

I. Yidistiscanitiemvegetamjacfloridam senectutem? vi-

distis athletam generosum, ct cum natura visceribusque
puguantem? vidistis virum in extrcmo senio adamante fir-
miorem? vires quidem corporis ejus elanguerant, sed ejus
iidei vigor corroboratuserat. Taliasunt enim Ecclesiae pra>

clara facinora, ut imbecillitas corporis fidei alacritalem non

lccdat : ornamentum quippe est Ecclesiae canities demissa,
et fides alis instructa, atque hac re potissimum Ecclesia
laetatur. Nam in profanis quidem negotiis inulilis est senex,
nec ullam ad rem idoneus; sed ubique dignus indulgentia
censetur, quod propter imbecillilatem ad usus vitae neces-
sarios minime valeat commodarc. Exempli causa, non po-
test senex in bello stare in acie, non in equum ascendere,
non hastam vibrare, non clypeum moverc, non solis ardo-
rem ferre, non itineris longiludinem sustinere, non famis
asperitatem, non molem tumultuum tolerare: sed tran-

6Q
 :

4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

quillo in loco canitiei patrocinio fretus sedet. Hoc vcro in

navigiisquoque cerni polest ad gubernacula nequit senex :

sederc, non maria sulcare, non remum duccre, non vela

tendere, non conlrariis ventis obsistcrc, non asperitalem
frigoris pati, non aliudquippiam ejusmodi potest pcrficere,
sed in navi scdet, atque aetalis causa veniam impelrat. Hoc
ipsum et in agricolis spcctare licet : nom neque traherc ara-
trum potcst, neque sulcos imprimcre, non equorum domi-
tor fieri, neque robustorum boum vim sustinere, neceestus
impetum, nec gravitalem caloris, nec Jigonis pondus, nec
aliud quidvis eorum, quae ad terram colendam sunt usui
sed domi considet, et canitiei excusalione se tuetur. At non
ita se habenl res Ecclcsiee, sed ubi consenucrint, qui cum
virtutevitam traducunt,tunc utiiioresredduntur : nonenim
corporis robur, sed fidei praeslantia quoeritur. Talis erat
Abraham, cui vires corporis elanguerant, sed ipsc fidei ro-
bore confirmalus erat : senex erat, scd in cxtrema senec-
lule cum nalura pugnabat et praeclarum de ea triumphum
agebat : senex crat, sed robnstior ferro, atque adamante
firmior. quidem cum esset, nihil lalc prnestilil;
Ac juvenis
cum vero prope exacta jam aetas csset, ac decursa, lum
triumphum reportavit; incxtremaerat canitic, sed canilies
impedimento non erat quamobrem cum cjus firmitatcm
:

novisset Deus, apparuit ilii, et ait : « Egredere dc terra tua,

» ct de cognatione tua, et de domo palris lui, ct vcni in ter-

»ram, quam monslrabo libi » Paruit vVbraham dicto, la- T

.

metsi jam scnex deinccps, et corpore imbecillis cssel; ncc

apud se dixit :« Quo tandem in extrema senectule disce-
damPdomum-nepatrismei, terramque, in qua natus sum,
derelinquam ? ubi pecuniarum copia, parentumque nobi-
]itas?ubi opulentae possessiones et commodilas aaiicorum ?

alque ex lcmpore quidem dolorc a[uciebatur ;

scd parere
1
Gcn, xit
3
i.
 HOMILIA I. DE BEATO AttRAll.VM. 5

lamen non recusabat eam a se do-

: ut araans patrise cleseri
lebat, ut Dei amans et pius parebat, et morcm gerebat :

quodque permirum erat, ne dixit quidem illi Deus in quem

locum eundum cssel at nnllo eum nomine dcsignans ip-
:

sius animum exercuit, ac lenlavit. Si cnim 111 dixisset « In i :

terram te sum lacte ac mellemanantem abducturus » lum ,

non voci divinno Abraham paruisse, sed terram lerrae pra>

tulisse reperiretur. Egressus est igilur Abraham nesciens

quo abiret. Yidescanitiem pracclarisfacinoribus gloriosam?

talis enim est, ut ante dixi, rcrum status nostrarum; non
eas seneclutis imbecillitas deprimit; non eas tempus labe-
factat : nequeenim canities cst in corporibus, sed in anima;
quapropter neque sentiunt senectutem. Egressus est igitur

Abraham nihilsecum accipicns, sed in tentoriis adhuc ha-

bitans, et incredulus non fuit, nequc dubitavit eleiiimha- :

buit idoneum pignus ejus vocem, a quo fuerat evocatus.

Porro sterilis erat ipse, neque liberos habebat, sed nequc
Sara uxorcjus: accepit autemexrcpromissionefilium Isaac.
Cum vero natura defecissct, tum gratin largita est sufli- :

cicnlcm accepit obedienliac mercedem verumlamen cum

,

hoc nesciret : si enim scivisset, nihil eximium prsestitisset.

Atque ut intelligas non idcirco eum morem gcssisse, vide

quo pacto ipsum etiam maclare jussus, parere non recu-

set, sed naturam aspernetur, ct arnorcm Dei coniplecla-

tur : conlemnitsuaviscera, nec ab co, qui se vocarat, aver-

tilur.Ouid igitar ad eum Deus? «Abraham:» tum ille,
« Ecce cgo; » tnm Deus; « Accipe filium tuum dilcctum,
»quem dilexisti Isaac, et ofFer eum supcr unum montium,
» neque montem illi indicavit; sed ex
x
quos tibi dixero
)> :

monlisincertitudine majorem III trislitiam injecit. Alnihil i

horum tamcn Abraham perturbavit imo vero perturbavil; :

nam quao hominis sunt, passus cst, sed qiue peccati sunt,
1
Gcn, xxn, 2.
 ;

6 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

non est passus : fluctuabat quidem ut pater, sed ut Dei

amans non mergebatur urebantur viscera, sed: fides vin-

cebat. Gave enim dixeris nihil Abraham passum esse : co-

gitaquo pacto incenderetur a visceribus commotus, ejus-
que philosophiam specta nc Sarae quidem id significat,
:

quippe qui timcret ne quominus mystcrium perficeretur

obstaret. Si enim significasset, verisimile erat eam sermo-
nem ejus reprcssnram fuisse ac dicturam « Quo filium luum
:

abducis,quem procter spem omnem accepi? Quem secun-

dum repromissionem susccpi? qucm propter hospitalita-
tem obtinui? quem in exlrema mihi senectulc Deus largi-
ius cst? quo cum abducis? quo cum abripis ? Ncmo tibi

apparuit : qui enim ficri potcst, Deus apparuerit, ct

ut libi
filium rcquirat, quem mihi praelcr spem dedit? Ipse largi-
tus est, ct ipse aufcrt ? Si ut aufcrret dedit, salius fuissct
non dedisse non enim tam molcstum estnon habcrc, quam
:

cum acccpcris, pcrdidisse. Considcra Saram inccnsam, in-

flammalam, a natura cxagilalam, cjusque ulerum dislor-
tum et viscera ipsius conmiota : facile quippc in ejusmodi
rebus affectu mulieres commovcntur. Quanto enim mol-
lior et ad affcctum erat pronior, tanto magis cum Abra-

hamo contendisset, ct sacrificium impeditum fuisset, ac

mysteriuminfectum mansisset. Quid enim non praestilissct
Sara, ut filium suum avelleret? non enim rcm illam fcrre
poluisset, ut filius praeter spem natus mactandus cssct, et
qui in ipsa scnectutc donalus ipsi fuerat immolandus es- ,

set, ut patris manuscssent filii cncdcm patraturoc. Non tu-

lisset talia Sara, scd ingentem Abrahae pugnam excitasset

excitata vero pugna, necesse fuissct, ut insidiae sequeren-

tur : insecutis autem insidiis, impeditum mysterium fuis-

set. Non dixit igitur mulieri Abraham, ne qua contentio

exoriretur ; ne, exorta contenlione, in pugnam res procede -
ret; ne, re in pugnam procedente, addissidiumpropterfi-
 UOMILIA I. DE BEATO ABRAHAM. 7

lium proveherctur; ne, dissidio sic oL fillum erurapcnte,

promissio retardaretur ; nc, retardata promissione, dolo ali-

quo ncgotium impediretur; ne, impedito doio, quopiam

negotio mysterium infectum maneret.
II. At pliilosophus ille Abraham, athlcta illc, qui cum
natura decertabat, et cum visceribus luctabatur, advcrsus

naturam armatus parcre minime recusavit sed mandato :

Dei cedens, quod nuntiabatur audivit, et filium confestim

accepit. Libenter his vcrbis immoror, * Accipe lilium tuum
»dilectum, quem dilexisti Isaac, et ojler illum mihi in ho-
«locaustum super unum montiuin, quos dixero tibi : » et

accipiens Abraham Isaac, et asinam, et duos pueros, abi-

bat: deinde cum ad locum quemdam pervenissent, pueris

ait: oSedete, inquit, vos hic; ego vero et parvulus pertran-
• sibimus usque illuc, et cum adoraverimus, reverlcmur ad.

»vos .» Insciens prophetavit Abraham, divina

T
illi gratia,

cooperanle. «Filium tuum mactaturuspergis, et ais: Rever-

temur? » dum pueros studet celare, Propheta eflicitur : et
imposuit ligna humeris Isaac, et sumpto igne, gladioque,
in montem ascendit. Et quid dixit ad palrem Isaac? « Pa-
r ? Ille vero : Quid est iili ? Et ait Ecce ignis et ligna :
:

Biibi est ovis in holocaustum? Tum ille Deus videbit sibi :

2
» ovem ad holocaustum, fili . » Ecce et alleram prophe-
tiam : neque verba pr^terire, neque facta possum prceter-
currere. Considera nomina mox rebus ipsis orbanda. Ila
ille patrem appellat, et hic rursus filium, atque ad horam
quidem velabant nomina, mox autem erant dcnudanda.
Considcra enim quomodo affectus fuerit Abraham, com-
pellatus ab Isaac, qucm erat jugulaturus, pater. Qui fieri

non ejus genua dissolverenlur? quomodo non

potuit, ut

mcmbra collisa sunt? Quomodo non mcntc turbatus est,

cum his eum verbis Isaac filius aflaretur? Obtulit lamen,
1
Gcn. xsu, 5. — * Ibid. 7.
8 S. JO, CHhYSOSTOMI AltCHlEMSCOPI C. P.

et colligavit Isnnc, manuque dcxtera gladium arripuit, ut

filium suum mnctaret. dexlcram iilnm advcrsus filium
armatam quibus exprimam verbis remgestam nescio. Quo-
!

modo non oblorpuit manus? quomodo gladius de manu

non cxcidit? quomodo non tolus resolutus est et extabuit?
qui potuitaulcm subsislere,ct Tsaac vinctum cernere?quo-
modo non remansit ? quomodo illi inser-
subito mortuus
vierunt nervi? quomodo animus illum non defecit ? non vi-
deo, qua possim orationerem gestam exprimere. Quolquot
hic patres, aut matres cstis, convcnile, manum porrigile,
orationem adjuvate: vires enim meas resexcedunt, ignos-
cilc ; quin vos etiam ipsi succurrite. Sa?penumero quinque
vel sex filios habet quispiam, et filias; si quando imus ex
illis totum cubile pater circnmcursat, oculos filii
aegrotet,

deosculnlur, manus amplectitur, diem reputat noctem, et

lumen tenebras, non quod elementa commutet, srd quod
prae doloris ocerbitate illis minime delectetur: mollia cu-
bilia sternunlur, medici assident, mulli salellitcs ncgrum
circumslant, lolus omnino contabcscit pnter: licet pecu-
nin copia suppctat, detcstanda est illi : licet innumeris cu-
ris prematur, omnes abigit, neque polest ad sobrietatem
redire prnc nimia tristitia lcmulentns : totus etiam mundus
illi insanabili mnlo laborat. Pari ratione mater quoquc cir-

cumit distracta, perturbntn, et nrdens tota, et facultntem

quaerens dolorem cnm ccgro dividendi, vel potius inlegrum
admitlendi, ut aflliclus filius morbo relevetur : nihili facit

vitnm pra?senlem, nihili futurnm; sed omnibus istis optn-

bilius est illi, ut totum filK morbum excipint. Non suppe-
tunt mihi verba, quibus aflcctionem istam repracsentem.
Pone tibi ante oculos Abraham sic affectum illum quidcm
dolore, sed philosophantem, et mandato obtempcranlcm :

subigebat nalurnm, ct mnndnlum viscera ipsa supcrabnl.

Enimvero haac, ut antc dixi, patiebalur ut homo ; sed ul

 :

HOttlLlA I. D£ BEATO ABRAIL.VV. o,

Pei ainans philosophabatnr. Ac videre eral Isaac marty-

rem vivum el non vivum mortuum ct nori mortuum. Nam ;

quod ad parentis propositum altinet, mortuus est qnod :

aulem ad Dei benignitatem, non est mortuus siquidem :

Domini iigura ct imago fuit. Evenit ergo Ggura, et eam

veritns subsccnta est. Postea coliigatur Isaac, secl non jn-

gulalur ; vox cnim superne venit misericordia et benigni-

tale plena, quae Patriarcham coliibct jam totum inlcntum
et paratum ad caedem patrandam, quae Abraham, ait : a

» Abraham, nc injicias manum tuam acl pncrnlum » Cur

1
.

non ad puernm, sed ad pnemlumPGurvili inodo loquitur?

homo quippe crat : filio opuserat, non pucrulo ; non servo,
sed filio vero l nigenito, a Patre ad nos misso. i Ne injicias

»manum tuam ad puerulum. Figura eonlentus fnisli, ac-

cipe veritatem. EtAbraham quidem prophetat servos suos

dccipiens videt autem veritalcm secundnm dicla sua im-
:

plcri. Quid cnim ait? « Sedete hiccunl asina. Ego autem

*et puerulus pertransihimus nsque i!luc, cl ppstquam ado-

2
• raverimus, reverlemnr ad vos . » Dixit non ita senliens
verum accidit potius ut dicebat, quam ut senliebat. Pue-
ros aulem relinquit, nc vis inferalur, contra Dei senten- £ li i

liam pugnans: ne putantes scrvi scniii quopiam morbo

aflectum senem, ejus ad caedem impetum prohiberent, di-
cerentque : « Quid agis, dominc ? Jliium ex promissione
acceplum immolas ? dilcctum illum, Deo datum; senec- a

lutis tuae nulritium ha-rcdem, fuccessorem tuum, Saraj

Glium? Quid facias animadverlc rem communica cum :

conjuge lua, commoni parente, quaj tot illum doloribns

cnixaest. Nosprius jugula, etposteafilium. Veruin sapicns
ilic senex ipsos non secum assumit, qui sc cohibiluri erant:
sed jubel victimam ipsam poriareligna, ut fuuraessel Scr-
faloris cr icem gcstanlis. Ligna autem gestans hiius, locu-
1
ci. xxn, i j, — 3
Ibid. 5.
 »

10 S. J0. CIIRYSOSTOMI ARCUIEPISCOM C. P.

lusque palerna visccra commovit; sed a divino amore pa-

Irem non amovit. Quid enim ait? « Pater. » Cogiles velim,
quacnam esset vox illa, « Palcr. » Etenim et nos quando
mactarc volumus aut agnum, aut aliud quodpiam ex ani-
malibus, ipsumque balare, tranquillamque vocem cmittere
videmus, misericordia movemur, licet non arliculatamvo-
cem proferat. Cogitcs itaque velim, quid ha3C ovis fecisset,
siinfirmumquempiamhominemallocula esset. « Paterecce
«ignem et ligna, ubi cst ovis ad holocaustum * ? »Ipse vero
erat ex patris senteniia illa ovis, quae sacerdotem ad com-
miserationcm movebat. Non enim sub disciplina Christi
fuerat, qui diccbat : « Qui amat patrem aut matrem, aut
» filium plus quam me, non est mc dignus a
. » Ille vero
imilabatur Patrcm, dequo diclum est Qui proprio Filio : «

» suo non pepercit : sed pro nobis omnibus tradidit illum 3 .

« Ubi estovis?» aitprudenler filius. Quidaulem dicit paler:

« Deus videbit sibi viclimam in holocaustum, fili +. » Non

domcsticum, scd filium. Ille Unigcnilus,ctDeusetiam (Fi-
lius) est unigenitus : illc humeris ligna, et Christus humc-
ris Crucem : ille cum nihil pcccasset immolandns erat, et

FiliusDei, cumwihil peccasset, crucifixusest. Illejugulatus

et non jugulatus est,Filius item Deus jugulatus et mortuus
cst, et non mortuus est. Nam quantum ad rerum exitum

ille non mortuus est : Filius vero Dei carne mortuus est,

sed Divinitas impassibilis mansit.

Semper enim Deus cum magnam quampiam rem
III.

dispensaturus est apud homines, eam pra^venit, et umbram

ejus prius depingit, ut cum veritas adveniret, ipsi fidcm
non negarent ut cum imago praecessisset, a credendo non
;

recederenl. Excmpli causa, sanctissima Virgo parituraerat,

resque illa incredibilis videbatur : nam quomodo virgo pa-

1
Gcn. «tn, 7. — a
Matth. x, 57. — 3
Rom. vni, 3% •- 4
Gen.
xxu, 8.
 II0MILIA I. DE BEATO ABRAIIAM. 11

rerc possit praeter naturae legem? Sic enim genitus pracler

orcltiicm naturae prodiret. Quis a saeculo vidit virginem pa-
ricntem? Ne ilaque Judaci in magnam incrednlitatem aLi-
rent, pracvenitDcus ct adumbrat in Sara veritatem, utcum
quacslionem movercnt quomodo Yirgo genuerit, memoria
repetentes potius diccrent : « Quomodo Sara genuit? » Imo
etiam magishoc ratiocinio : « Quomodo terra, virgo cum es-
sct, gcnuit ? » Ligo nonerat; agricola, qui coleret cam, non
adcrat; herba in illa non pullulaverat sulcus ; in ca nullus;

aridaerat;semennonsusceperat;roseamnon laelamfecerat.
Dic mihi quomodo, virgo innumera herbarumcum esset,

geaera emisit? At non potes rem cxplicare, sed dicis «Ut :

voluit Deus. » Eodcm igitnrmodoet de Yirgine dicito. Cum

non curiose inquirendum csse; cum
dubitatio subit, disce
Deus opcralur, nc quoeras an secundum naluram quando ;

naturae ipsius Artifex operatur, nc quacstiones multas mo-

vcas. Dixit : « Germinet terra % » ct statim in terrae viscera

sermo ingressus est, ct ad parlum ipsam excitavit, virgo-

que gcnuit. Yerbum crat quod procedcbat, et innumcra
id,

hcrbarum genera pnllularc fecit, ct per verbum terra pro-

prium assumpsitornamenlum. Yidcrequecrat terram molu
agitalam, volucres nempc, aquatilia, tcrrestria animalia,
prata, flores, arbores, vitem, olivam, sexcenta arborumge-
nera, praecoces, suoque tcmpore prodeuntcs fructus : quse
in planitic, quae ad marc, ad lacus, ad flumina, ad fontes,
quoe in monlibus. Unus crat sermo operans, ct tcrra suum
asscquebatur decorcm. Interprelare mihi, Judaec, id quo-
modo factum non potes. Yides-ne quomodo crror a
sit; at

scmctipsosuppianletur. Attende diligenter quemadmodum :

cnim dixi,quando vult Deus rcm dispensarc, quae incrcdi-

bilis hominibus vidcalur, pi\cmittit figuram et umbram,
ut nc verilas dercpcnle venicns, in incredulitatem ipsos
1
Gen. i, ii. *
12 S. JO. CHRVSOSTOMI ARCHIEMSCOPI C. P.

conjiciat. Opus erat utFilius Dci veniret, hominumque ge-

nus baptizaret, velerem homincm renovaret, ct eum, qui
peccalum renovare volebat, demergcret,benedictioncm in-
duceret, maledictionem deleret, justitiam largirelur, lio-
mincs Angelosfaceret :adulterum accepturus etFilium fac-
turus erat, quod etiam efFecit, eum, qui ne terra quidem
dignus erat, accepturus, ct ccclo dignum faclurus erat.
Quoniam igilur magnum miraculum, et incrcdibile
hoc
multis crat, quomodo eadcm ipsa nalura unum hominem
prrcfocet et justificet, peccati?:m dclcat, et veritatcm rcdu-
cat; nc dicerent Judcci dicta Ghristianarum esse fabulam:
nam qui fieri polest, ut cadcm ipsa aqua suffocel ct vivifi-
cetPUnaest aqua, et quomodo
possit duas operationes ha-
bere? Quid igitur dispensat Deus, ut Judscorum impuden-
tia coarguatur? Filii Isracl affligcbantur, operibus lateriliis

et laboribus affixi, ct cum fletu clamabant dicenles: «Quis

nos libcrabit a servitute /Egypliorum? periimus, perditi
sumus in opcribus malis. » Quid igilur ?cxaudivit iliosDeus,
misitquc Moyscm armatum. VenitMoyses
signis et prodigiis

ferens supplicia contra Pharaonem, pravum locustarum

excrcitum induxit brueho imperavit, ct iile venit aquam
: :

in sanguincm mutavit pustulas ebullire fecit in hominibus,

;

ctin jumenlis. Deinde, cum post tantas plagas Pharao non

cederet, demum Deus morlem primogenitorum immitlil,
compendio dicam, ne his diutius immorans, promissa non
compleam. Egressi sunt ex terra /Egypti, et vencrunt ad
oram maris. Exercitum post illos duxit Pharao cum multi-
tudine curruum equorum. Ut aciem vidit Israel, timore
ct

correplus cst. Venit autem ad litius maris. Dixitquc Dcus

Moysi Quid clamas ad me ? » Atqui nihil diccbat Moyses.
: «
r

Sed dixit 1111 « Dcus sum, qui non ca solum, qusc labiis
r

proferuntur audio, sed ctiam ca, quas in corde sunt, cog-

1
Exod. xiv, io.
 HOMILIA I. DE BF.ATO ABRAHAM. l5

nosco; ut discas, non clamore oralionem, sed in animo

cmitti. « Quid clamas ad me ? » Labiis quidem suis nihil

loquebaiur, sed corde clamnbat. Oratio quippe requiritur

ex animo bono, non ex clamore magno. « Quid clamas ad
»me? » Exlendit virgam, quam manu gestabat, ct percus-
sit marc. Tum incompositus aquarum impetus exsiccatus
cst, ct propria; oblitus est naturae. Talc quippe cst elemen-
lum; cum Dei nutus acccdit, propriaa obliviscitur naturae,
ct propriam refrenat operationem. Quemadmodum enim
anciila bene affecta, mare, ubi vidit Domini sui famulum,

oblemperavit et obedivil. Obedivit autem, non lignum ari-

dum reverita,sed ob iilum, qni in ligno cruciiigenduserat.

Yidit igitur imaginem, ct statim intellexit veritatem, et re~
cessit. Perlransivit, inquit, et ipse, et omnis populus Israel.

Seculi suntaulem /Egyptii persequentes illos; nempe Pha-

rao,et currus cjus et equites. Deinde postquam fllii Israel

pertransierant, supervenit aqua, et operuit /Egyptios. Dic

mihi itaque, Judacc, quomodo aqua baplismatis duas habet
operalioncs, ila ut aliuni sullocct, alium vivificet? Dic igi-
lurmihi, quomodo marc illud, nalura suaunum, aliosqui-
dcm pra:focavit, aliis autem viampraestilit, licet unus sit et

incomposilus aquarum impetus? Et quomodo illosquidem

ccu famulos reveritum cst, crga hos autem barbarum mo~
rem imitalum cst ? Interpretare mihi illud, o JucLxe, qui
cruci non creclis, quomodo eadem ipsa aqua illos praefoca-
vit, el hos scrvavil. Lna crat aqua, unum marc, et horum

nc pcdem quidem madefecit, illorum vero ne vestigium

quidem reliquit, sed omncs simul aqua cooperuit, commu-
ncque scpulcrum mare fecit universopopuIo.Egyptiorum.
Dic, quarso, mihi hoc quomodo factum sit. Vides quo-
modo umbra praecesscrit, ut ne vcrilati ficles negaretur?
quomodo illd quidem umbra, luec aulem veritas ; illa um-
bra, hae rcs ipsic. Yidcs, ut jam dixi, Deum, cum vult opus
14 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

quoddam mirabile perpetrare, figuras et umbras praemit-

tere, ut sic procedens veritas facile accipiatur? Necesse au-
tem est ut imago sit inferior Evangelio pacis. Illic calcea-

menla, et hic quoque calceamenta : illic virga, hic thorax.

Moyses quasi viatoribus, Paulus quasi militibus praecipie*-

bat : illi a terra in terram, et ideo viatores ,*

ego a terra in
coelum, ideo miles. Quare? Quoniam via mea per aerem
latrociniis infestatur, daemones mihi occurrunt. Ideo fidu-

ciam denudatam licet habeo, ideo thoracem justitise, ideo

cingulum veritatis. Non sum enim viator tantum, sedetiam
x
miles. « Angusta et arcta via est, quae ducit ad vitam . »

Vide quomodo Paulus res ipsas, Moyses vero figuras

igitur

administret: quomodo sensilia, et quomodo spiritualia sc

habeant. Studeamus igitur et nos, dilecti, Abraham imi-
tari, ut hospitio excipiamur in ejus sinu, gratia et benigni-

tateDomini noslri Jesu Christi, cui gloria ct imperium,

nunc et semper, et in scecula soeculorum. Amen.

(V\> WAVX WMVWVWWWVMWWVWWWWW/VW VWWWWIVWlWVVWWIVVVWWVWiVWWW

HOMILIA II.

De Melchisedeclw.

I. Apostolicam hodie vobis mensam apponerc volo, et

ad pelagus vocis illius divini Pauli sermonem extcndere
paro. Sed quid faciam ? Hasreo timeoque ne a porlu sol-
ventes et ad profundum aposlolicarum sententiarum pro-
gressi, catigine corripiamur, ut solet acciderc vectorum
impcrilioribus. Illi namque, postquam, relicta conlincnte,

ab utraque navis parle pelagus viderint, nihilque aliud

1
Mallh. vii, 14.
 HOMILIA. II. DE MELCIIISEDECHO. l5

quam ponluni et ccelum, Vertigftie corripiuntur, ac navim

cum mari in orbem verti putant. Verum non ex maris
natura, sed ex navigantium imperitia vertigines oriuntur.
Alii enim nantae, nudis corporibus sese, pnecipites dant in
undas, nec quidquam hujusmodi patiuntur : sed postquam
in ipsum profundum devenerunt, securius degunt, quam
ii, qui in ipso solo sedent, salsuginemqne ore, oculis, totoque
corpore excipientes, id non a?gre ferunt. Tantum taleqae
est imperitiae malum; tantum vicissim peritire bonum.
Haec terribilia quaeque parvi facere suadet; illa vero, eliam
ea, qure tuta sunt, suspecta habere et formidare. Alii enim
in ipsis praealtis tabulatis navis sedentes caligine corri-
piuntur : alii in mediis etiam fluctibus non perturbantur.
Hoc item menti nostrae accidit : nam illam s?epe aflec-
tuum fluctus invadunt, ipsis marinus fluctibus vehemen-
tiores, qui lempestatis instar, animum deprimnnt ac deor-
sum trahunt, spiritus malarum cupiditatum, qui magnam
animis perturbationem inferunt. Sed qui imperitus impa-
ratusque est, incipiente ira3 tempestate, statim perturba-
tur, concutitur, agitatur. Yidet animam afieclibus demergi,
et naufragium pati; at qui paratus meditatusque est, hcec
strenue sustinet, tanquam nauclerus ad gubernaculum
sedens; sic mentem supra motus animi constituens, non
prius desinit omnia moliri, donecscapham ad tranquillum
philosophiae portum deduxerit. Illucl itaque quod in mari
accidit, et quod animo conlingit, etiam in Scripturarum
expositione accidere necessc est, ut nempe commoveamur
et perturbcmur quando fn allum venimus ; non quod for-
midandum sit pelagus , sed quocl nos, qui navigamus, im-
perili simus. Quod enim accidere possit, ut sermo nalura
sua facilis, audicntium imperitia difficilis evadat, Paulum
vobis testcm afleram. Cum dixisset enim Chrislum fuissc

pontificem secundum ordinem Mclchiseclech, et disquire-

 ;

lO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ret quisnam esset ilie Melchisedech, intulit : « De quo

«grandis nohis est sermo, ct explicatu difficilis \ » Quid
dicis, Paule? An expiicalu diilkilis libi, qui spirituali sa-
pientia prseditus cs ? qui arcana audivisli? qui ad tertium
coelum raptus es? Si lihi explicatu difficilis, cui compre-
hensihilis erit? IWihi explicatu diificilis, inquit, est, non
oh meam imbccillilatem, sed oh imperitiam auditorum
cum crgo dixissel: « Explicatu difficiiis, »suhjunxit, « Quo-
a
» niam imhecilles facti eslis ad audiendum . » Vides-ne
non naluram scrmonis, sed audientium imperitiam rem,
tjuae per sc difficilis non erat, difficilem reddidisse? eadem

porro causa non difficilem modo, sed cliam eum, hrevis

cum sit, longum reddit. Quapropter non cxplicatu diffici-
lem modo dixit, sed etiam grandem, et longiludinis ct dif-

ficultalis causam adjiciens, aurium imhecillitalem. Quem-

admodum enim aegrotis non apponenda est mensa facile
parahiiis, sed variis referta cihis, ut si acger hunc respuat,
alterum accipiat; et hoc non admiltat, aliud sumat; si

hunc repellat, alterum deligal; ut varielale difficullatem

vincamus ac diversilalc laulitiaquc mensae, animi fastidio

mcdeamur; ila saepe in concione faciendum, quando im -

heciiles sumus, longa apponenda est oratio, variis simili-

tudinibus ct excmplis instrucla, apparatu etiam ac perio-

dis, aliisquc similihus, nt ex omnihus faciiis nohis sit

uliliorum deleclus. Yeruin etiamsi grandis sermo essct

explicatuque difficilis, noo tamcn privavit cos doctrina de

Melchisedecho. Cum enim dicit :« Grandis et explicalu

» difficiiis, »corum sludium excilat, ne ad audiendum segnia-

res sint : cum aulem mcnsam apponit, eorum desiderio
gralificatur.

II. Hoc ct nos faciamus : eliamsi acl pelagus et profun-

dum sehlentiarum pertingere nen posslmus, nos confi-
' Hcbr. r, n. — 5
Jbid.
 HOMILIA II. DE MELCHISEDECIIO. 17

denter mari committamus, non nostris freti viribus, sed

gratia nobis non fiducia nostra sed ob uti-

superne clata : ,

Jilatem veslram mari nos committamus, hac in re Paulum

imilantes. Quod enim non privaverit eos sermone de Mel-
chisedecho, audi sequenlia. Gum ergo dixisset : « De quo
1 nobis grandis est sermo, et explicalu difficilis, »subjun-
xit : « Hic enim Melchisedech, rex justitiae, itemque rex
»Salem, id est , rex pacis , sine palre, sine matre, sine
«genealogia, neque initium dierum, neque finem vilae ha-
» bens, assimilatus aulem Filio, manet sacerdos in perpe-
» tuum x
. » Nonne aures vestras feriit, dum de homine lo-
quens dixit : « Sine patre, sine malre, sine genealogia ? »

Ecquid dico, de homine? nam si de Filio diceretur, annon

magnam moveret qurestionem? Nam si sine palre, quo-
modo filius? si sine malre, quomodo unigenilus? Filius
enim palrem habeat oporlct, alias vero filius non fuerit.

Sed sine patre et sioe matre est Filius Dei ; sine patre se-
cundum supernam, sine matre secundum infernam gene-
rationem. Nam neque in patrem habuit, neque in
terra
ccelis matrem, « Sine genealogia. » Audiant ii, qui sub-
stantiam ejus curiose explorant. Atqui iliud « Sine genea-
»logia, » putant quidam de superna ejus generatione dic-
lum esse. Hasrelici porro neque hoc volunt; nam et illam

curiose inquirunt ac scrutantur; moderatiores autem ex

illis, illa concessa, de hac terrena dici putant illud, « Sine
» genealogia.Ostendamus ergo de utraque geueratione
»

hoc dixisse Paulum, de superna nempe et dc lerrena. Nam

et illa Ircmenda, et hsec admodum arcana cst. Quaprop-
2
ter Esaias ait : « Generationem ejus quis enarrabit ? »

Verum, inquies, de caslesti illa agit Propheta. Quid crgo

diccmus de Paulo, qui, poslquam duas generationes com-
mcmoraverat, illud subjunxit : « Sine genealogia ; » ut
1
Hebr. vii, i-5. — - Isai'. lui, 8.

LXXIV. 2
l8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

non modo secunclum illam generationem, qna sine malre

erat; sed etiam secundiun hanc terrenam, qua sine patre
erat, illum sine genealogia esse crederes. Ideo cum ambas
posuisset, tunc dixit : « Sine genealogia. » Etenim haecter-
rena incomprehensibilis est, ut coelestem illam ne quidem
inspicerc audcamus. Nam si veslibula templi ita tremenda
ct inaccessa erant, ad adyta quis ingredi ausus esset?
Quod a Patre genitus sit novi, quomodo autem, nescio.
Quod a Virgine natus sit novi, modum aulem neque hic
capio. Utraque generatio in confesso est, et utriusque mo-
dus tacetur. Et sicut hic de Virgine, ignorans quomodo
ex Virgine natus sit, ipsum esse nalum confiteor, neque
rcm tollo propter ignorantiam ; ita et tu fac de Patre; etsi

non noveris quomodo genitus sit ab eo Filius, confitere

tamen. Si dixerit tibi haereticus : « Quomodo genitus est cx
Patre Filius? »ejus fastum in terram deprime, et dic illi :

«Descende de ccelis, et ostende quomodo natus ex Virginc,

et tunc ad illarespice.»Detine ipsum,et conclude, ne sinas
resilire, ct in labyrinthum ratiociniorum regrcdi sed detinc ;

et suffoca, non manu, sed verbo. Ne des illi dilationcm, ut

efFugiat quo velit. Hinc enim tumultum excitant intcr dispu-
tandum, quia nos sequimur illos, neque abducimus eos sub
leges divinarum Scripturarum. Murum ipsi undique cir-

cumpone, testimonia Scripturarum, ac ne hiscere quidem

poterit. Dic quomodo natus est ex Virgine ? non gradum re-
voco, non recedo. Verum non poterit nobis modum enar-
rarc, etsi sexcenlies id contendat. Cum enim Deus occluserit,
quis postea aperiat? Haec sola possunt fide percipi. Si porro
nequcas, scd ratiocinia quaeras, id tibi dicam, quod Chris-
tus Nicodemo « Si terrena : dixi vobis, et non crcdilis,

» quomodo, si dixero coelestia, credetis *

? » De ortu ex Vir-
gine dixi, et non intelligis, nec hisccre audes, et tamen
\ Joan, ni, 12.
 HOMILIA II. DE MElCHISEDECHO. 19

supernam generationem curiose exploras. Alque utinam

co3lum tantum ; sed tu etiam ccelorum Dominum curiose
rimaris. « Si terrena dixi vobis, ct non creditis. » Non di-

xit : 1 Nob persuademini; »sed, « Non creditis; » ostendens

nobis, si terrena fide opus habeant, multo magis ccelestia.
Etsi tunc Nicodemo de partu loqueretur longe minore ; de
baptismate namque sermo erat, et de regeneratione spi-

rituali : sed palaui est ea etiam fide esse comprehensibilia.

Terrena autem illa vocavit,non quod lerrena vere sint,

sed quod in terra consommentur, et comparatione illius

ineffabilis, et omnem mentem superontis generationis, Ikec

sint tcrrena. Si ergo non potest inlelligi quo pacto cx
aquis regenercmur, scd sola fide id percipere oportcal,
neque modum curiose explorare, quantse insania? fuerit
de superna generatione unigenili Filii humana ratiocinia
movere, et modi generationis rationes expetcre ? Quomodo
sine patre et sine matre Dei Filius, et quomodo sinc gc -

nealogia sit, satis demonstratuui est.

Scd quoniam multi non intelligentes quae de Mel-

III.

chisedccho scripta sunt ipsum ctiam Christo majorem ,

csse dixerunt, hreresimque constituerunt, el vocanlur Mel-

chisedecitac, nobisque contendunt, et pugnant ipsum
esse Christo majorcm, illud adducentes : a Tu es sacerdos
» in sclcruum secundum ordinem Melchisedech x
, » illis quo-
queoccurrere oportet. Dicuntenim « : Quomodo non fuerit

ille Cliristo major, secundum cujus imaginem ct ordinem

Christus saccrdolium exercet ? » Nos ergo dicimus ipsum
hominem esse, pcrinde atquc nos passionibus obnoxium,
nec majorem Cbristo, imo nec Joannc Baptista, « Major
»cnim illo, mulierum non
inquit Christus, inter nalos
a
• surrexit Alii rursum erranlcs dicunt ipsum esse Spiri-
.

lum sanctum (2), sed hoc non dicimus nos. Nam quK
*
Tsal. cix, 4. — 3
Mallh. xi, 11.

2.
20 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

necessitas fuissct Verbum Dei incarnari, si jam olim Spi-

ritus sanclus homo factus fuissct? Quia vero nec major
Christo, nec Spiritus sanctus est, dicant nobis illi, cujus
loci ipsum esse statuant, an ccelestis ? an terreslris? an
subterranei? Si ergo dicant Melchisedechum vel e Coeles-
lium numero, vel alius cujuscumque loci esse, audiant il-

lum genu flectere Christo, qui incarnatus est ex Deipara

Maria; aitenim Apostolus: «Ipsiomne genuflectetur 1 , etc. »

Si omne genu fleclitur, sane iMelchisedech Christo minor

fuerit, adorat enim Christum. Si infelices illi ac miseri ea
quae sequunlur considerent; nam subjungit : « Assimilatus
2
» Filio Dei ; » ita intelligendum est, ipsum nempe, perinde
atquc nos ad imaginem et similitudinem Dei factum fuisse.
Judaei porro dicunt ipsum ex fornicatione natum esse,
ideoque sine genealogia esse; quibus nos dicemus, quod
jpsi perperam loquantur. Etenim Salomonis, qui adultera
Uriae uxore natus est, genealogia lamen ducitur. Sed quo-
niam Melchisedech typus erat Domini, et imaginem lere-

]>at Christi, quemadmodum et Jonas, ideo Scriptura ejus

patrem tacuit; ut in illo tanquam in imagine, Christum,

qui verc sine patre et sine genealogia est, intueamur. Hoc
etiam nobis objiciunt Melchisedecilae. Quid sibi vult crgo
id quod dicit ci Pater « Tu es sacerdos in aclernum se-
:

;»cundum ordincm Melchisedech ? » Quibus responde-

mus Melchisedechum virum fuisse juslum, et verc imagi-
nem tulisse Christi. Ille itaque prophetico Spiritu motus,
futuram oblationem pro gentibus proferendam inlelligens,

pane et vino Deum coluit, Christum venlurum imitalus.

Quoniam igilur Judoeorum synagoga secundum ordinem
Aaronis hostiam offerebat Deo, non panem et vinum, sed
vitulos et agnos, et cruenlis sacriiiciis gloriam Deo refe-
rebat, Deus adcum,qui ex Virginc Maria nasciturus erat,
1
Plulip. 11, io, — Hcbr. vn, 3,
 HOMILIA III. IN JOSEPH" ET DE CONTINENTU. 2 1

Jesum Christum Filium Dei, clamat ct dicit « Tu es sa- :

ncerdos in aeternuin secundum ordinem Melchisedech, »

non secundum ordinem Aaronis, qui vitulis et agnis Deo
cultum referebat; sed, « Tu es sncerdos in seternum se-
«cundum ordinem Melchisedech, » eorum perpetua mu-
nera Deo ofterens. Per quem Patri gloria cum sanclissimo

Spiritu, nunc et semper, et in saecula sseculorum. Amen.

^\>\\\\V\V\\\\^\V/V\\\\\\\N%\>\V\V\>VV^\\>\\\\VAV\\\\'\\\>\N\\.\\\\\\\>V\^\\\\>VN\»V\\\\>\.\>

HOMILIA III.

In Joseph ct dc Conlintnlia.

I. quidem scmper utilissimus vidctur, et Chrisli

Mihi '

servis dignus sermo de continentia maxime autem te:u- :

pore hoc, quando Ghristum induti pueri Ecclesiae prrc aliis

bonis conlinenliam possidcrc maximc dehcnt. Nemo m-
juste vel intempeslive de fortitudine et cerlamine factum
dixeritsermonem, cum alhlctae ju\la olympicas leges exer-
cenlur. Itaquc et nos nunc alhletas Christi, quos vidimus
accepis^c virtutem a Spiritu propter divina sacramcnla,
ad agoncm spiritualem missuri, merito dc continenlia dis-
serimus. In mundanis enim certaminibus post victoriam
coronae; in Chrisli autem sladiis ante victoriam coronac.
Quare aulem coronalos iii agonem mittit nos Christus? ut
melum inculiat adversariis, sensusque noslros erigat : ut
adhonorem aDeo nobis datnm spectantes, nihil indignum
Domino vel loquamur, vel faciamus. Nam si rex aliquis
purpura amictus, coronaquc caput ornatus, et victus naf
turrc affectionibus, indignum quiddam regia majestalc fe-

cerit, mox ut in regiam stolam aspexcrit, einendat se^

1
Vidc D. Guillon, tom. xvi. pag. \\-j-\*o.
22 S. JO, CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

operamqne dat ne posthac a foedis vincatur cupiditatibus.

Et tu quoque indutus Ghristum, vitata turpis animac con-
cupiscentia, ad divinam statim stolam respice, meliorque
statim eris, neque maligni artibus ofFenderis. Igitur pul-
chrum quidem continentiam commendare laudibus, pul-
chrius autem possidere. Et sane non parum ad conlinen-
liam incitantur, qui multum de ea loquuntur et audiunt.
Atque eam ob rcm virtutes Sanctornm celebrarc sacris
Scripturis voluit Deus, ut omnes homines in illorum Ira-

hantur imitationem , vestigiaque illorum diligenter se-

quendo, persuasi conlinentiam parcnt. Etenim si in gym-
nicis certaminibus plcrique,visis alhletis coronatis, accensi,
etiam ipsi se exuerunt, et multos sudores laboresquc per-
tulerunt, ut ramis vel oleae vellauri coronarenlur : quanta
crgo nos convenit alacritatc pro continentia sudores ferrc,
quando alios a Deo coronatos videmus, ut ccelestibus re-
dimiamur coronis, propter bona salulariaque facinora ?
Quomodo non grave, ct multa ira dignum, si athlclas
allectet folium lauri vel olivac, et gloria transitorioe hujus
vitaj : nos autcm nihil movcant Clirisli munera,ut omnem
voluptatem amoveamus, ct timorcm Dei praeferamus con-
cupiscentiis? Porro non in solis hominibus videmus simi-
lium imitationem, sed et in brutis. Nam et columbae saepc,

visauna avolante, statim sequuntur omnes et pullns ge- :

nerosus in equorum armcnto exiliens, secum rapit omne

armentum. Et inter vos, ut in armento Christi, bonus est

pullus Joseph continentissimus, coelestibus exultationibus

ad sui imitationem nos conservos vocans.
If. Saltemus igitur cum bono adolescente spirilualem
choream, laudantes ipsius continentiam, non verbis so-
lum, sed et operum imitalione. Ille igilur, illc erat dili-

s;ens et perpetuus continentiae cuslos, cum posset reginoe

ipsi imperare, et in deliciis atque luxu divitem et volup-
 H05IILU III. IN JOSEPH ET DE CONTIXeNTIA. 23

larium agere. Verumtamen quamvis talium et tantorum

dominus futurus, cum cogitasset quod divitiae quidem, efc
potentia ac gloria cum praesenti vita transeant, et tempo-

ralium lucrum duntaxat habeant, solius aulem virtutis

nullus sit ilnis, ideo voluptalibus timorem Christi, ut fre-

num quoddam injecit. Divitias autcm et delicias, ac pro-

missiones dominae derisit, miseriam in carcere dulciorem

censens procclaris domiciliis , lametsi his qai excellentcr
formosi sunt, dillicile est imperarc voluptati. Hic nutem
tanlum specimen exhihuit conlinentiae, ut pulchritudine
animoe pulchritudinem corporis occultaret, stellae cuidam
pulchrse formositate corporis, Angelis aulem vcnustate ani-
mx conferendus. Nos autcm decet admirari, non solum
adolcscentis continenliam, sed et perlcula , quae pro illa

sustinuit, qui morte gravius ac terribilius judicavit servirc

voluplatibus. Admirabitur autem, qui virtutem ipsius di-

ligenler cognoverit, et tempora expenderit in quibus ani-
niam puram servavit. Nam priusquam in terra ct Domi-
nus et opifex universi apparuit , libertatem custodivit
mentis. In domo impiorum educabatur, multos habebat
ad deteriora adhortantes, carebat continentioe magislro.
Omnes voluptati serviebant, ventri indulgebant, nihil
pium, nihil sanctum faciebant : altamen in tanlorum la-
liumquc impiorum corona, videns dominam intemperan-
tem jacere, coelestium thesaurorum proditor non est fac-

tus scd Spirilus templum indeprasdabile custodivit, malens

mori, quam servire voluptalibus. Non audierat Paulum di-

cenlem, «Corpora nostra membra Christi esse : » et prius-

quam audiret vocem divinam, non minor apparuit iis qni

ccelestibus promissionibus honorati sunt, docens nos in
ccclesiis quam oporteat nos certare, et incorruptam scr-
vare aniinam. Nam si ego, diccre polest Joseph, qui anlc
natum Christum fui, nec audivi e^celsum apostolum Pau-
2^ S. JO. CtfRfSOSTOMl AHCtflKPlSCOrl C. P.

lum clamantem « Corpora nostra membra esse Christi *, »

putavi Dd servos decere ul imperent voluptati : nec in-

ventus sum continentine decoctor, quamvis multa pericula
parata viderem : quantum vos convcnit cum timore et

tremore vivere in continentia, ut ne appareatis indigni ho-

nore, et ne memhra Ghristi fiant membra scorli? Hoc ver-
bum potest omnem animam continentia munire, hocver-
bum ardentes concupiscenlias facile reslinguit. Neque im-
ber in ignem cadens, ita facile flammam deprimit, ut
malas concupiscentias marccscere facit scrmo ille in ani-

mam admissus.
III. Eosdem sermones nobis loqui ct magnus Job po-
test, qui non solum diligens continehtia3 fuit exercitalor,
sed et legem oculis suis posuit, ne in virginis viderent fa-
ciem 3
, ne forte menlem illius irradians raperet pulchri-
tndo : quamvis quis non admiraretur et obstupescerct,
videns virum hunc cum diabolo quidem virilitcr ccrtarc,

et omncs maligni machinas vincere, virginis autetn faciem

fugere, et a formosas puellac aspectu oculos subducere?
Diabolum quidem vidcns accedenlem non fugit, sed mansit
sicut leo viribus fidens virgine autem visa non stetit, ne-
:

que moratus in contuenda pulchriludine, sed stalim seces-

sit. Censebat nimirum in praclio contra damiones virili ct

audaci animo opus : in continentiao autem -pracparalione

victoriam concedi, non ex virginum consuetudine,' sed
secessu. Quisquis igitur promiltit virginitatcm , accipiat
consilia continentissimi omnium hominum, qui et ipse
ante Christum incarnatum tam diligens contincntiaB fuit
custos. Neque enim negligenler audiendum, quod ante
Christum incarnalum apparuerint justi tantum continen-
tias specimen exhibentes. Non enlm erat quod tanta vi ad

virtutem illam urgeret, nequo virginibus crimen crat ne-

1
i Cor. vi, i5. — a
Job. xxxij i.
 HOMIUA III. 1N JOSEPH ET DE COXTINEtfTIA. 20

glecta continenlife possessio. Quomodo autem hoc ? quia

hujus causae gralia Deus excelsus universorum opifex nos-
tram accepit formam, ut Angelornm sanctimoniam ex ccelo
cleduceret. Quando igitur homincs post tanlum honorem
voluptalihus se mancipant, dici nequit temcrilatis magni-
ttido, qua memhra Chrisii memhra meretricis facientes,
Domini misericordiam afficiunt, et quantum in eis est,
vanam reddunt. Audiunt daemones, et timent, quia Deus
non connivet ut conjunganlur sihi, nos autem sihi adjun-
gat. Et audent fidelium quidam ahscindere se a Christo, et

jungere meretricihus? Non tanlum est malum e ccelo in

lutum cadere, quantum malum fuerit membrum Christi
factum a 'divino honore excidere , et memhrum fieri

scorli.

IV. Quando igitur concupiscentia mala inflammat ani-

mam, statim recordare Christi, cogila astare tihi Paulum

adliortantem, ac dicenlem : « Nescitis quod corpora vcs-
»tra memhra sunt Chrisli? Gerens memhra Chrisli, facies-
» ne memhra verhorum
a
scorti ? » Si illorum fueris recor-
dalus, statim fugientem videhis voluptatcm. Nam si ancillns
domina casta ct pudica turpitudini dedilas stalim solo
aspeclu pudicas facit, quid mirum, si tilillanlem volupta-
tem Chrisli mcmoria stalim sopit?semper crucem hahe
an(e oculos tuos radiantem, et purus a peccalis per id
temporis ahibis. Nam sicut columna nubis figura nostra?
a
crucis, Hebroeorum multitudinem protcgehat , ne qtiid

mali ab /Egypliis pateretur : ila crux ante oculos visa,

omnem stalim ahigit malam voluptatem. Haec enim salus

cst animoe, fcedarumquc concupiscentiarum salubre anti-
dotum. Etenim infirmitates corporis medicorum artes sa-

nant, animam autcrn acgrotam curant slatim eloquia Chrisli.

Enproplcr et eos qui peccarunt, et adhuc carnis serviunt
' i Cor, vi, i5. — a
Ejod. xni, 21.
 ;

26 S. JO. CII&YSOSTOUI archiepiscopi c. p.

voluptatibus, oramus et precainur, nt excitcntur ac rcsi-

piscant, ne omnino ab afTectionibus vincanlur, neve iui-

petu ferantur, neve in nmaram servitutem sponte sc subji-

ciant, sed sc in acie opponant, et timorc Cbristi mentem
corroborent, ac ejieiant cx arcc gravcm dominam : ut ab-
jecta omni maeula, et peccantium turba, cum sancta ct
incorrupta auima possimus accedere ad diviua ct rcve-
renda saeramenta magni Dci et Salvatoris Jesu Chrisli :

cui gloria ct iuiperium iu sa:cula Sccculorum. Amen.

<VV\V\\\V\\V\VV\\\\\\\\V\\\\VV\V\\\\\VV\\.\\\\W\\\\\ \\\\\\\\\\\\\V\VVV\\\\\\\V\\\\\\\\V\\V\

HOMILIA IV.

Ilomilia kovlatoria liabiia in Tcmplo suicttc Anastasicv

advcrsus cos (jui non aj]'ucra?it; ac dcmonslralio dc
agonibus ct artaminibus bcali ct justi Jobi.

I. Qunnto x
pauciores sunt ii, qui convcnire solcbanl,
lanto majore nos utemur alacritalc : nequc euim rcquum
fuerit absentium ignaviam sludium noslrum labefactare
sed propterea lauliorem apponemus mensam, ut quantum
damni passi sint experimento discentes, studiosiores pos-
tca sint circa conventus hujusmodi. Ideo charitatem ves-
tram rogo dictis attendatis. Sic enim duplex vobis iucrum
proveniet. Absentibus enim dicta referentes, studiosiores
animamque vestram philosophiae magis
illos efficielis, de-
ditam reddetis. Quemadmodum cnim terrac natura, si ne-
s;ligatur, herbas afFert malas; sed si frcquenter agricolarum
manibus fruatur, fruclum reddit opportuno lemporc : sic

et hominis anima, quac iu ignavia jacet dclictorum, spinas

1
Vidc D. Guillon, tom. xv, pag. ^-{o-j.
 HOMILIA IV. DE AGONIBUS S. JOB. 27

parit; quae vero sludiose colitur, vcrnantem virtutis fert

frnclum. Ideo Sapiens quidam admonet, dicens : « Quasi

»ager est vir stullus, et quasi vinea vir mente carens; si

l
«reliqueris eum, arescet, ac fcenum stulte proferet . »Ne
igitur hoc nnnc eveniat, frequenlcr verbi falcem immilli-
mus; et si quid maligerminet, assidue amputamus; si quid
autem opporlunum, si fructum habeat, nutrimus et irri-

sramus, et ad maluritatem adducimus, assiduam rei curam

habentes. Duplici enim, imo triplici egcmus providentia ;

primo, ut a nequitia liberemur; secundo, ut virtutem pos-

sideamus; ad haec- vero ut acquisitam virtutem servemus :

ubi eliam multo labore est opus. Nam malignus dacmon

bona operantibus nobis magis invidet, et bene operantes
invadit. Ac sicut piratae si quam navim videant arena

onustam pr&tereunt ; sin vero sarcinas pretiosas et divitias

ferentem, hanc adoriunlur, infra perforantes, superne op-

pugnantes, nullamque machinam non adhibent. Ita et dia-
bolus illos maxime adoriri solet, qui virtutis copiam mag-
nam collegerunt, ipsisque invidere et insidias slrucrc.
Tales ergo homines in orbe erant Jobi tempore : et adver-

sus illum solum sese accinxit diabolus, machinasquc om-

nes contra illum movit. Sed non potuit inferre naufragium;
imo majorem sarcinam efFccitet ampliorem negotiationcm.
Ejusmodi enim est virtus : impugnata potentior eflicitur,

et insidiis impetita tutior evadit : ut in Beato illo conligit :

qui undique oppugnatus, firmior conslitit , ct mille telis

exceplis, non cessit, sed diaboli pharelram cvacuavit; ipse

vero non cecidit, neque supplantatus est : sed sicut opli-
mus gubernator, nec furente mari , nec concitatis flucli-

bus immergebatur; ncque in tranquillo lempore negligen-

tior erat; sed in utroque temporum discrimine ,
parcm
servabat artem : ct neque diviliue ipsum inflabant, neque
1
Prov. xxiv, 00,
 ::

28 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEPlSCOrl C. V.

pauperlas ejus animum deprimebat. Nec igitur cum res

illi pro voto cederent, ignavior crat , ncque cum tota clo-
mus ejus eversa fuit, et universa ia perniciem ierunt, tur-
batus est, nec a virlule constanliaque sua dcflexit.Audiant
diviles, audiant pauperes : ambobus enim hacc enarralio
utilis est.Imo vero omnibus haec hisloria ulilitalem aflert;
tam iis qui prospere rem agunt, quam iis qui in calami-
tate versantur. Utraque enim arma assumens, pictatis cer-

tator, orbis atbleta coronatus, in ulroque tropaeum erexit

et in omni belli gonere, daemone illo irruente, in omni
certamine stabat, et in omnibus viclor proclamabalur : ac
sicut miles gencrosus, qui sciret noclu pugnare, muros
oppugnare, navalem pugnam commillere, pedes concer-
tare, arcu, lancea, funda, telis, omnique pugnac generc
adversarios superare et ubique vincere ; sic generosns ille,

quamvis tentalioncm cum fortiludinc magna lulit, n pau-

perlatc, a fame, a morbo, a dolore, a fiiiorum pernicic, ab
amicis, ab inimicis , ab uxore, a servis partam. Neque
enim humana calamitas ulla est, quae non in corpus ejus
Atlamen relibus omnibus et diaboli iiliciis
inilicta fuerit.

superior fuit. Quodque mirabilius cst, cmnia in illum ir

rtiebant, omnia cum exupcranlia, omnia uno temnore.
If. Ne hoc solum consideres quod tanta passus ^it sed ;

addc, non paulalim, ncque dato temporis, respirandi causa,

spatio ; sed omnia simul et uno tempore : non modicum
autem illud est tentationum aclditamentum. In reliquis
enim hominibus nemo inveniatur, qui omnia sinml patia-
tur; sed si cum paupcrtate concertet, bona lamen valctu-
dinc fruitut ; si paupertate simul ctmorbo circumvcnialur
at sacpe uxorem habet ad gravia patienda solatium affercn-
tem, quae portus inslar ipsi sit. Sin nec uxorem habeat la-
lem, at eam lamen quae non pcrniciosaconsuiat sin etiam ;

pci niciosa consulenlem, at non filios omnes uuo lcmporis

 ;:

HOMILIA IV. DE AGONIBtS S. JOB. 29

momento perclit ; si uno temporis momento, at non illo

modo si ; iilo modo, at amicos habet, qrii se consolenlur

si non consolcntur, at non domestici insultant ; sin insul-

tcnt, at non in faciem conspuunt; si autem illi etiam in fa-

ciem conspuant, at non ille tali morbo detinetur , si tali

morbo delineatur, tamen domicilio et tecto fruitur, neqne

in fimo sedet ; si in limo sedeat, at habet qui sibi manum
porrigant; sin non habeat qui sibi manum porrigant, at

non habet qui contra sc invehanlur. Hic aulem illa omnia

suslinuit quodque mirabilius cst, ut jam dixi, omnia si-
;

mul quod id eflicit ut mala duplo et triplo majora videan-

:

tur esse, quando is qui cum malis concertat, nc respirandi

quidem solalium habet; sed ex continuitate iuflicli mali
majordolor et perturbalio oritur, quod hic contigit. j\am
ovium perniciem et incendium excepit boum rapina, et
hanc asinorum hanc vero camelorum cnptura et servo-
;

rum canles : islam verofiliorum pernicies, et terribile illud

insolutumque mortis genus horribiliusque sepulcrum id- ;

ipsum enim et exilium et sepulcrum fuit et mensa, quae :

nunc cibum sumenlia corpora, nunc quoque concisa excc-

pit: et phiake atque pocula cum vino sanguincm excipien-
tiii, et concisa mcnibro. Attamen hanc gravem trageedinm
graviora alia excipiunt, cum ne vel lantillum respirassel.

Hincenim vermium scaturigines, saniei torrentes, in /imo

sedes, testa qurc latera radat, vulnerum fcetor, qui novum
illud famis genus induxit, ac ne pra?sentes quidem tangere
sinens, graviorem, quam ipsa famcs, inolesliam inducebat
et hoec non duorum, non decem, non viginli, non centum
dierum spatio, scd plurimis mensibus. Ncqne hic slelerunt
corporca; calamitates : sed cum in hoc statu ille esset, ct

undiqnc ille intus cruciaretur, extrinsecus uxoris machina^

invehebanlur : daemonis lelum effecta conjux, virum suum
lingua impetit, et pacto initio cnm diabolo, illuro lelis op-
3o S. JO. CHRYSOSTOMI AftCHIEPISCOPI C. P.

pugnat, iis, quae supra diximus, acerbioribus et perniciosio-

ribus : neque hic fuit certaminum finis ; sed initia ct pro-
cemia aciei erant. Quia cnim nihil inde lucratus erat dia-
bolus, amicorum chorus accessit, qui commiscrantium
specie, inimicorum lamen more insiliunt in jacentem, et
ulcera refricant sibi mutuo succedentes, neque respirarc
sinenlcs, multis circulis ipsumcircumdantes, molestamque
agentcs choream. Dicam eliam noctis inlolerabilem tcn-
lalioncm, quaeetipsa nova insolitaque erat. Caeleris nam-
quc hominibus omnibus, licet innumcra patianlur gravia,
licct in carcere habiteat, licct calcna constringantur, et
ctcalamitates suas deplorent, lket corporis mutilalionem
patianlur, licet famc premantur, morbo, laboribusquc
ct

et ncrumnis ; altamen nox adveniens consolationis pharma-

cum adducit, corpus laboribus vacuum, et animam a cu-
ris liberam dimillens. Quoniam vero illi tunc porlus in sco-
pulum versus est, et pharmacum fuit ulcus, consolatio gra-

vioris terribiliorisque doloris addilamenlum tempestas ;

ipsi fuit in nocte, qu.e caetcris hominibus parit tranquilli-

tatcm. Etfugiebat quidcm ille quasi a tempcslatibus diei,

ob intolerabiles ilios dolores ; invcnit autem procellas, vor-

lices,pctras et saxa lalentia, ita ut jam diei fluctus optaret.

Ideoque illc hoc novum malum enarrans clamabat, dicens:

«Si accubem, dico : Quando dies erit? si surgam, dico :

» Quando vespera x
?» Qua de causa, dic mihi ? Nam in die
quidcm jure noctem requiris; vcspcram enim ille noclem
vocat,quce a diurnis malis dat requiem : cumautem nox ad-
venit,tuncadesttranquillitas,etdolorumsolliciludinumque
oblivio. Gur ergo rursus diem requiris? Quia mihi nox dic
molestior est. Nequc cnim mihi immunitatem a laboribus
praestat, sed eorum augmentum et tumultus, atque pertur-

bationes atque hocipsum declarans dicebat « Terrcsmc

:
:

1
Job. vn, 4.
 HOMILIA. IV. DE AGONlBtfS S. JOB. 3l

»in insomniis, et in visis me percellis \ » Etenim timore

percelleLatur tremendis illis noclurnis visis, intolerando
limore, menlis excnssu terroreque obrulus.
III. Annon defatigamini tam frequentes illas audientes
calamitates? At ille paliens non fatiscebat. Quamobrem
rogo chnritatem vestram, adhuc pauluium expeclctis.

Nondum enim totum diximus : neque alia diximus qme

exuperant. Unum quidem erat, quod omnia mala, qnae
hominibus accidunt, unum corpus perferret ; aliud vero,
quod omnia simul, nec minimam habebat requicm vel
vel
dilationem. Tcrtium addere volo. Quodnam illud est ?
Quod dictorum singula non modo simul ingruerent, scd
etiam cum vi magna et vchementia nam paupertas cjus :

erat omnipaupertate gravior; morbus item,sedes, filiorum

pernicies, bonorumquc omnium. Perpende autem : pcrdi-
dit quispiam bona sua? non penitus omnia, neque tali
at

modo. Amisit flios? At nunquam uno momento omnes,

nequetot, ueque tales. In morbum incidit? At non lalem :

sed vcl febri laboravit, vel mntilalionc, vel simili consue-

toque morbo. Illa autem plaga insolita crai, quoe uni pa-
licnti nota esset. Ntillus enim sermo explicare possit quam
accrba csscnt ulcera illa, etqnantum infcrrcnt vulnera dolo-
rcm. Sedsatisestdixissequismalum inflixeril, et quamcxul-
ceratoisanimoesset, ut plagac magnitudo ostendatur. Nova
item etinsolita erat cjus scdes. Neque enim ullus unquam
pauper sic sedit omne tempore sub dio, ut ille sedebat
veslibus nudatus, tecto privalus omni, in fimo vermibus
scatens ct sedens. Snepc evenit ut quis malam haberet uxo-
rem : scd nulla unquam lam improba fuit : qaae in tanta
calamitate virumihsectaretur, et gladium acueret advcrsus
animam ipsius, taliaque consilia. Amicorum quoquc et do-
mesticorum animum considcra : famis quoque novum
i Job, vlij i$.
 »

32 6i JO. CHRYSOSTOMI AfcCHlEMSCOM C. P.

genus, qnocl mensa apposita nihil gustare possct. Dicam

et quarlam hyperbolem, divilias nempe et prosperilatem
pristinam. Nam qui ab inilio in paupcrtale vixit, facilius
fert illam; utpotc qui malum illud diu lulerit : qui aulem
cx tanla opulenlia in paupertalem delapsus est, utpotc nec
expertusnecnoscens illam,vcrisimile est id graviussensisse,

acerbius doluisse, ct magis turbatiun fuisse. Quinla etiam

dici possit ; quaenam illa? In aliis quidem, singuli homines
qui mullorum sibi malorum conscii sunt, causam norunt,
eujus causa paliuntur : idque non parum est ad consola-
tionem. lllc vero ne quidcm cogilare poterat quod delic-
torum peccalorumque pcenas daret : et hoc maxime ralio-

cinium ejus turbabat cum cnim vilamsuam perpendebat,

:

et conscientiam suam plus quam sol efTulgentem, ac recte

faclorum muliitudinem, novcrat sc coronis, et bravio ct

praemiis innumeris esse dignum. Cum aulem corpus suum

respiciebat, ulcera, ct omnia quae sibi acciderant, videns
se graviora pati, quam qui cxtrcma scclera perpelrarant,
nullam causam invenire ct dicere poterat cur talia patere-

tur. Ideo ad incomprchcnsibiiem Dei dispcnsationem con-

fugiens diccbat : « Sicut Domino placuit, ila factum cst '.

Et uxorem reprimens cx iis quac suppclebant, rationem

addidit, quae pielatem cjus admodum oslendcbat, sic di-
cens : « Si bona suscepimus a Domino, mala non susline-
» bimus * ? » Aliam quoque dicam hyperbolcm, quas athlelam
illum mnximc coronet ac praedicet, ostendatque illius ani-
mam sublimem , ad coelum usquc pertigisse. Qurenam
igitur il!a est ? Tcmporis difTerentia. Cum enim anle gra-
liam et ante legem fuerit, tamcn plenus crat philoso- lali

phia. i\on parum autcm iilnd cst, sed quod sexcenlas

possit neclere coronas. Eorumdem enim recte faclorum
non eaedcm sunt mercedes, cum alius quidcm priscis illis

1
Job. ii, 21, ~- J
Ibid. io.
 IIOUILIA IV. DE AGONIBUS S. JOB. 55

temporibus hcec palravit; autem infimo xvo; sed alius

prioris longe majores. Neque enim par res est, poslquaru

Christusadvenit, postquam tol tantaqueexhibuitet monuit,
etphilosophandi consiiiadeditpneclara agere, anteet ipsius
advenlum, imo ante legem et Prophetas similia praestare.
Proptereapostquam advenit, majorem virtutemrequirit, di-

cens: a Nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum

»ct Pharisceorum, non intrabitis in regnum coelorum »
x
.

Quanto majorenim fuit doctrina, tanto justiores ct majores

virlutismensuraspositce sunt. At hic nondoctrina institutus,
nonscriptis,nonlibris; cumnullossimilesvidisset, necposset
od superiora tempora recurrere, et praeclare gesla consi-

derare ; nondum cnim erat scriptura, nec historia quac res

gestas traderet; sed in via non tritn, io mari, in quo nullu§
navigaverat, in tanta nequiliae caligine, solus et prim/jlS i|J e

lunc hanc philosophiae viam apcruit, in eo quod caput

bonorum est cum exuperanlia summus declaratus. Maxi-
mum quippe est, vcl miuores virtulis partes recte exequi;
longe majus autem in summo supremum omnium esse.
Quod autem patientia sit omnium suprcma, nemo
ne«rave-
rit. Haec igitur cum ipse diabolus sciret. dicebat : i PellQni
»propelle, et omniaquae habct homo, dabit pro anima sua,
»Sed milte manum tuam, et lange carnem cjus fj /uule
palam esl hanc virtutem esse omnium supremam qua?
virili
et ferrea opus habeat anima; siquidem videre posscs quan-
tus ille Rem enim sermo accuratc
erat in tcnlationibus,
exhiberc non potuit. Dolorem enim, supplicia,
mocroris
tyrannidem, etperturbationcm cxtot trislibusrebus
ortam
nulla vis scrmonis eiTerrc sic polest audicntibus,
nt ipsa
rerum cxperienlia.
Ageergo rursus illum tibi m.unsdvibo; hoc enim
IV.
non modicum cst, scd animo valde philosopho ojuis
liaLct;
1
Mat-.h. v, ao. — "
Job. u. |.

txxiy, i
 ;

54 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

in divitiiset inopulcntia magnam exhibuisse pbilosophiam.

Quid cum dives esset? Gommunis omninm por-
igitur erat

tus, communis omnium pater, communis medicus; imo

mcdico major. Audi dicentem a Ego eram
igitur illum :

» oculns caecorum, pes claudorum ; »Vides-ne quomodo

medico sit major? Naturae vicem agebat erga mutilos et

mancos. Et quod non poterant medici arte corrigere, id ille

reslaurabat adhortatione, ob multam circa illos sollicitu-

dinem, membrorum vicem ipsis gerens. Nam quasi sani,

pedibus valentes, et videntes degebant ii, qui his mulctali
crantmembris, nonsentientes claudicationem, neque cacci-

tatem, ob magnam ejus providentiam. Quapropter non di-

xit : «Ego consolor claudos et caecos ;» sed, « Pes et oculus illo-

rum eram; » et rnrsus : « Ego eram pater impolentium 2 . »

Neque hic dicit : «Consolabar orphanos;» sed, «Pater illorum

eram, » hinc ostendens non sivisse ipsos in sensum venire
se
quod orphaniessent, neque permisisse ut malnm illud appa-
reret ; quemadmodum et illic caecilatem ne sentirent caeci

vi providentiae suac cfficiebat, dum incommoda auferret.

Neque corpora solum manca et mulila curabat, neque
orphanos tantum, dum illis membrorum, his parentum
vice aderat; sed eliam judex a seipso conslitulus fuerat;
imo plus quam judex; nam ait: « Gausam, quam nesciebam,
» invesligavi, ct confregi molas iniquorum, et ex medio
»dentium eorum praedam eripui 3
. » Hoc multo majus est
quam Judicesenim sedent expectanteseos
judicis officium.
qui injuriam patiunlur; etpostqnam illisupplices accesse-
runt, tunc suumpraebent auxiliumilliquiinter judicescele-
berrimisunt;multinamquenecilludpra?stant.Hicveroeliam
celeberrimos illos vicit et longe superavit. Nequc enim
cxpeclabatdonccii, qui injuria afficiebantur, adse venirent
ncquc postquam iili supplices accesserant, ad opem feren-
1
Jub. xxix, i5. — 2
Ibid. 16. — 3
Ibid. 17.
 HOMILIA IV. DE AGONIBfS S. JOB. 35
dam pergebat. Sed ille praeveniens circuibat quaerens eos
qui laedebantur; et non modo quserens, sed cum multa vi-
gilantia, cum magna sollicitudine. Id vero clare noveris, si
dictivimdidiceris.Nonenimdixit: «Quacsivi;» sed, «Causam
» quamnesciebam, investigavi ; • idest, « Examinavi, curiose
perquisivi cumsollicitudine. Omnia movere non cessabam,
ut comperirem an quis latenter injuria afliceretur. » Vidisti-
ne vigilem animum? Vide fortitudinem curam « Et con- et :

» trivi molas dentium. Illam vim mordacem solvi, inquit, ut

ad aliam faciendam iniquitatem jam inutilis sit. Ambos

itaque juvabat, illos ne male paterentur, hos ne male facc-
rent impediens, et moderatiores reddens. Deinde constan-
tiam et perseverantiam. « Et ex medio dentium eorum cri-
»pui praedam.» Neque enim desperabam, neque desistebam,
etsi rcs jam capta erat; sed quod jam absorptum erat
retrahebam, pastoris optimi et vigilis sollicitudinem erga
conservos exhibens. Quanta vero humilitas ejus esset co-
gita. « autem despexi judicium famuli mei et ancillae,
Si
«dum judicantur adversum me. Quid enim faciam si visi-
»tationem meam faciat Deus? Annon ut ego in ventre fui,
? » Gontritum animum vidisti, et naturam
x
» et ipsi fuerunt

hominum accurate visilatam ac scienlem quid sit servus,

quid liber, id quod a multis circumfertur. Hanc igitur eji-

ciensinaequalitatem a pari natalium honore, de philosophia

sermonem inducit. Quodque mirabile in illo est, hoc fa-
ciens non seex humilitate loquiputabat, sed debitum iin-
plere. Quapropter raliocinium posuit, quod hominibus
omnibus suadeat, ut non altius sapiant, quam servi, etiamsi
millies domini sint. Haec quippe nomina, servus et liber,

nomina tantum sunt, re vacua. Servitus autem in peccato,

libertas in justitia definitur. Ergo nos sic humiliabimus.

Annon desidcrabilis amabilisque ille est ? Etiam amabilis.
% Job. sxxi, i3,
3.
 36 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEPlSCOPI c. p.

Et hic hyperbolem consideres velim. Quemadmoduin enim

in molestis, viriliter et cum forlitudine magna illata mala
tulit; ita et in prosperilate virtulcs singulas apprime exer-
cuit, non utcumque; sed ad summum ascendens. « Si
» vero saepe dixerint ancillce meae : Quis det nobis de carnibus
»siiis ut saturemur? cum valde bonus ego sim r
. » Hic
nmorem enarrat famulorum, qui ad furorem usque ama-
tores ardentes erant, ex modo scilicet, quo erga illos se

gerebat. Ita enim, inquit, mihi addicti erant, ita aflixi, ila

meambabant, ut cuperent vel ipsis impleri carnibus, ipsas-

que devorare, quod me ardenli amore diligerent.

V. Quid vero dici possit de contemplu divitiarum? Nam
hanc illevirtutem apprime exercuit. Non modo enim alie-
nas non concupiscebat, quod multi nunc faciunt, imo ne-
que suas; sed cum exuperanlia mulla. Ideoquc dice-
illas

bat « Neque laetotus sum cum multae mihi fuerint divitia?,

:

2
» neque lapidi prelioso confidi » Quaproptcr cum sublalae
.

ipsi fuere, jacturam ille facillime tulit; cum adessent au-

tem, eleemosynam largiter crogabat, omnibus dexteram

porrigcns, domumque suam aperiens. Neque id faciebat,
quod multi solent, qui curiose inquirunt a petentibus :

sed, « Janua mea, inquit, omni venienti aperta erat. In-

» enim ope mea non privabantur. Peregrinus non

firmi
»egrediebalur ex januamea sinu vacuo 3 » Vidisti largita- .

tem? vidisti humanitatem ? vidisti benignitatem, humilila-

tem? Vis etiam caslitatem ediscere ? « Pepigi foedus, inquit,
» cum oculis mcis, ut ne cogitarem quidem de virgine

» aliena 4. »Quae postea veniens Chrislus praecipit, ea ipse

1
re executus est. Vidisti illum divitem, vidisti pauperem; vi-

disti bene valentem, vidisti aegrum; vidisti res illi pro volo
*
succedenles, vidisti illum omnium jacturam fecisse. Yi-
disti qualem se exibuerit erga filios, erga famulos, erga

i Job, xxxi, 5i, — 2 Ibid. s4. -" 3

Ibid. 3a et 34, — 4 Ibid. I.
 HOMILIA IV. DE AGONIBUS S. JOB. t)-]

injuria affectos, erga pupillos ? « Si vero abiissem cum irri-

» soribus , » inquit , id est, neque haec consortia quaerebarn,

irrisorum nempe : et hoc continentia3 non parvuru est

signum. Omnem quippe virlutem sectatus est : cum iti

et

tanta opulentia esset, accuratius se gerebat, quam qni ii

nihil haberent. Non enim vel ille qui nihil habebat, tantuin

a pecuniarum amore alienus erat, quantum ille, qui tot

tantaque possidebat. Ubique enim animi propositum est

quod coronatur : et ad ipsum temperantiae culmen ille

ascenderat, et virlutem cum accuratione congruenti exe-

cutus fuerat. Heec semulare, dilecte, hnec imitare : et hanc
imaginem tibi depictam assumens, in conscientia tua in-

fige : et, si in moerore sis, adillum confuge; si in divitiis,

hinc pharmacum accipe : ita ut neque in paupertate de-

primaris, neque in divitiis infleris. Si fdios amiseris, hinc
consolationem habes, Hic enim culmen invenies et calami-
tatumetpatientia?. Si in morbum incideris, cogita vermium
scaturigines, quas caro cjus ebulliebat, et omnia patienter
feres. Si amicus tibi insidias struxerit, rursus Sanctum in
medium adduc, et id mali superabis. Si qui vilis pretii te

impetant, perpende ea quae a famulis ipse passus est, et

multam accipies medicinam. Si mala quaedam te suspicio

invadat, cogitaillaquae hac de re dixi, quod nondumpecca'

tis pares poenas dederit, et qualia ipsi exprobrarent, et id
morbi superabis. Nulla enim est, ut initio dixi, in homi-
nibus calamitas, quam non passus sit hic vir, adamanle
firmior;famem nempe, pauperlatem, morbum, fdiorum
amissionem, lot opum jacluram simul excipiensel lolerans.
Et postea quoque uxoris amicorum molestiis ap-
insidiis,

petilus, a famulis impu-gnatus, per omnia quavis petra fir-

mior ostensus est; et haec ante legem et gratiam. Etenim

neminimam quidcm habebimus defensionem, si post legem
1
Job. xxxi. 5,
38 DE SERPENTE.

et gratiam tanto fruentes dono, minus feromus quam ille,

qui in principio et ipsis initiis vitae hominum tantam exhi-

buit philosophiam. Ut ergo et consolationem habeamus in
tristibus, et optimaephilosophiaedoctrinam, his conscriplis,

ita recedamus, aemulemur Athletam, ejusque certamina

imitemur, ut et futura consequamur bona, gratia ct benig-

nitatc Domini nostri Jcsu Christi, pcr quem et cum quo

Palri gloria, una cum sancto Spirilu, nunc et semper, et

in saecula sacculorum. Amen.

VWVVX VW W>W\ VVWW/VWWWWWV WWWWWWW\WW WWVV VVVWXlWVWWWVVWVWVWV*

HOMILIA V.

De serpetite, qucm Mojscs in crucc saspendlt in dcserto,

deque divina Trinitalc.

I. Heri sermonem instituimus conlra haerelicos, et pro

gloria Unigeniti conccrtavimus, non ut arcana quaedam in

lucem proferrcmus, sed ut gratiam ex animo profitercmur.

Non enim ex verbis nostris Christi gloria augctur; sed prae-
claris ab eo ornati muneribus, grato animo beneficium

praedicamus. Absurdissimum enim esset nos bcneficiis

ornalos, silentio munerum vicem persolvcre maxime vero :

cum David, ut modo audistis, ita jubeat « Omnis terra :

» adoret te et psallat.»Deum laudamus, non quod ipsi

tibi
x

honorem afferamus, sed nobis ipsis honorem conciliemus.

Gloriam Dco refcrimus, non quam ipsi largiamur, scd quam
nobis immortalem conferamus: nam « Eos qui me glorifi-

» cant, glorificabo, et qui conlemnunt me , contemnen-

a
»tur . » Pro virili nostra docuimus non licerc tcrminos
gloriac Dei transilire; non hominibus, qui in tcrra degunt;
1
Psal. lxv,. 4. — 2
i Reg. u, 3o.
 IIOMILIA V. 5q

non Angelis qui non Archangelis, non Principati-

in coelis,

bus,nonChcrubinis, non Seraphinis. Atmeminislis, uthene

novi, quolquot estis discendi cupidi auditores, qua ratione
his de rehus institula oratio ad exitum deducta sit. Sed
quia hodie, fralres, ipse rex gloriae crucem suam pracnun-
tiavit, et Aposlolus regiam sequens Servatoris vocem, de
cruce philosophatus est. Nam Donninus Discipulis dicebat:
« Ecce ascendimus Jerosolymam, et Filius hominis trade-
»tur in manus inimicorum 1
. »Paulus vero Galatas objur-
gans scripsit ; « Quis vos fascinavit ,
quibus anlc oculos
» Christi praescriptus est iu vobis crucifixus
2
? » Quoniam
igitur ct regia Domini vox. et fidelis servi doctrina, regiis

insistunt vestigiis, operae-pretium existimo nos etiam pro

virili de dominica cruce consentanea loqui, non ut digni-
talem illa nttingamus, sed ut pro virili uostra debitum
persolvamus. Quid igitur ait Servator ?« Ecce ascendimus
»Jerosolymam, et Fiiius hominis tradetur. «Praedicit pas-
sionem victor mortis; crucem praenuntiat, qui cruce mor-
tem dissolvit : certamen pramuntiat, ut vicloriam praxlicet.
Hic rursus ad intelligendam Domini vocem animum con-
verlc. Yide quanta cum autoritate dicat: «Ecce ascendimus
» Jerosolymam, et Filius hominis tradetur, ut crucifigatur.»
Qui haec praedicit, in ipso ceiiamine jam constitutus dig-
nitatem auctoritatis mutat,negatque dignitalem Divinitatis
suac dicens : « Paler, si possibile est, transeat a me calix
» iste
3
.» Annon repugnantiam animadvertis? Incarnationem
Sed ad propositum redeamus. Discipulis ait «Ecce
cogita. :

»ascendimus Jerosolymam, et Filius hominis tradetur. »

Vide quam caule loquatur. Cum passioncm pradicat, hu-
manam ostendit naturam,a Filius hominis Iradetur. » Et-
enim corpus visibile patilur, Divinitatis vero dignilas, quas
intelligendo pcrcipilur, vitam affert. Et figura quidem cor-
1
MattU. xx, 18, — 2 Gal, ui, 1. — ' Malth. xxvi, 09.
l\0 DE SEIWENTE.

poris, fratrcs, morte solvitur, virtus aulem inhabilantis id,

quod solutum erat, excitat. Ipse crat qui coiporc solveba-
tur, ct qui secundum Spiritum quod solutum crat excila-
bat. Nam ait « Solvitc templum iioc, et in tribus diebus
:

»excitabo illud 1
. Ecce ascendimus Jerosolymam. » Chris-
tum scqucntium non cst unquam descendcre, sed osccn-
dere perpctuo. Alioquin vcro via Je.'ichuntc Jerosoly-
mam acclivis crat, modo sensibili loquendo, et intelligcndi

modopassio ad ascensum resurreclionis ducebat. Adamum

cnioi in infernum delapsum humi in ceelum revocabat, et

jacentcm imoginem in sublime cflerebat. « Asccndimus Jc-

»rosclymnm. »Ubi Deus, ibi et virtulis asccnsus; ubi ma-
litia, ibi iniquitalis descensus. Ideo David de iis,qui secun-
dum virlutem vivunt. ait : « Bcati omnes, qui habitant in
» domo tua, in saecula sacculorum laudabunt te. Beatus vir
»cujus est auxilium abs te: ascensiones tuaeincorde ejos*.»
Ascensioncs tua?, hoc cst piae illte et in allum eveclae ralio-
cinaliones, quae in sublime agunt cos, qui rccte dc Deo
cogilant. Est ergo tcmperanliae via in sublime erigens, via
justitiac in altum ducens : omnisque, ut ita dicam, juslitiae

via Dei amantem in altum adducit; de quo dicebant gen-

tilcs : « Venile, proficiscamur ad monlem Domini, et ad
» domum Dei Jacob 3
. » Ubi pietatis doctrina, ibi ascensus
est : ubi vcro malilia, ibi planc dcsccnsus. Id teslificatur
David propheta diccns: « me a descendenlibus in
Libera
»]acum^,»et rursus: «Qui exaltas me de porlis mortis K »
Itaque illud, «Asccndimu>, » non frustra diclum est. «Ecce
» ascendimus. » Atqui solus ad passionem vcnit. Cur ergo
in communi ait : « Ascendimus?» Quia passio quidcm mea,
salus vero omniurn hominum communis est. Ideo divinus
Aposlolus in gcnerosam illam et miraculi plenam crupit
1
Joan. n, 19. — ' P.«at. lxxxui. 5, 6. — 3
Mich. iv, 2.— 4 Psal,

jxix, 4. — 5
ld. ix, i5.
 » :

HOMIUA v. 4*

voccm, nt modo audislis « : Cum Christo crucifixns snm.

» Vivo antem, jam non ogo, vivit vero iti me Christns \ »

Alioqnin cum veliet fructum crucis oslenclere, subjecit

statim in scquentibus : « Christus nos redcmit a malediclo
»legis, faclus pro nobis maledictum. Scriptum est enim :

a
i Maledictus omnis cjni pendet in ligno .

II. Hic mihi diligenler animadverte, ne abs le veritatis

perceplio elabalur. Conlradicent enim statim Judrei, de

quibus ait Paulus : « Inimici crucis Chrisli, quorum finis
3
» interitus ,» et statim simplicibus objicient : « Si maledictus

qui pendet, quomodo a maledieto tibi benediclionem im-

perliri expectas ? Qnomodo ab eo, qui in mortem cecidit,

vitam speras?»Id quod apparet, ut ipsc doctor noster Pau-

lus confitclur: «Malediclum est. Scriplum est enim : Ma-
«ledietus omnis qui pencl^t in ligno^. »Si ilaque scriptum
est et in teslimonio hrmatum, quomodo benedictio a male-
dicto datur crucis cultoribus? ilacc semper dicit et objicit

Judaeus, inimicus crucis Chrisli. Si ilaquc Judreus tibi di-

xerit Quomodo maledictus dat bencdiclionem ? » dic illi
:
«

«Quomodo in deserto serpenlcs mordebant progenilore*

luos; Moyses autem, imagine serpentis facta, et in crucc
suspensa, dicit : « Quicumque a serpente morsus fuerit,
5
» serpentem respiciat, et salvus erit ?» Sed ait :
« Qnid hoc
adrem?»Sane mullum ad rem pcrtinet. Annon audisti
Deum dicentem : « Maledictus lu pne omnibus bestiis ler-
G
»ra3 ?» Quomodo igitur maledicti imago vitam attulit pro-
geniloribus vestris? Diclnm repeto, ut sentenliam firmius
slatuam. Siquidem difticile tibi videatur ex maledicto be-
ncdiclioncm cmanare; « Malediclus enim omnis qui pendet
» in ligno, »
quomodo imago serpcntis maledicti ,
qui au-
divit : « Maledictus tu prac omnibus bestiis, »
populo in cnla-

'
Gal. ii, 19, 30. — 2 Ll. 111* i3. — s
Philip. 111, 18, 19. — 4 Deut.
xxi, 20. — 5
Nuno. xxi, S. — $ Gcn. 111, i'\.
^2 DE SERP-ENTE.

mitate constituto benediclioncm attulit ? Annon fide diir-

nius fuissetdicere: «Siquisex vobismorsus fucrit, respiciat
in coelum adDcum.et sanabilur?» Veldimisso coeli aspeclu,
annon poterat dicere: aSi quis morsus fuerit, respiciat iu
candelabrum luminis, et salvus erit? aut respiciat in mcn-
sam propositionis sanctorum panum, ct salvus erit ? aut
in allare, aut in velum, aut in arcam, sive in imaginem
Cberubinorum, vel in propitiatorium?» At nibil eorum ad-
duxit Legislator magnus ; verum unam crucis imagincm
erexit, et hanc per maledictum serpentem. Gur ergo, Ju-
daee, Moyses haec facil? Cur serpentem conflat, qui per
legcm dixerat: «Nonfacics sculptilc,ncquefusile ?» Sed cur
haec ingralo loquor ipsum Legislatorem inlerrogo :«Die
?

mihijiidelissimeDei famule: An id facis quod prohibes? an

quod reprobas id operaris ? qui dicis : «^on facies sculptilc,

» neque fusiie *, » fundis et sculpis serpenlcm. Verum dicel:

aiUas tuli leges, ut omncm impietatis materiam cxcinde-

rem, hunc populum a quovis idolorum cullu avcrlerem;
ct

nunc autem serpculem conflo, ut imaginem dispensalionis

crucispracfigurem; viam,per quamApostoli decurrant,com-
planans, signum illius crucis magnum inauditumque longc
anlea adhibeo. Quod autem haec explicatio non delorta sit,
>

audi Dominum, qui velerem illam imaginem confirmat ac

de seipso interprelatur. iNicodemum ctiam alloquens ut
populi doctorem, virum apud Judaeos prascipuum, qui pos-
set ceconomiam intelligere, ait : « Et sicut exaltavit Moyscs
«serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis,
» ut omnis qui credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam
«aeternam 2
. »Dic igitur, o stupide Judaee : «Annon aes erat

illud?» Mortua materies mortem vincere possit , figuram

crucis habens, et ipsa crucis veritas non creditur? et luec

post conversionem orbis terra:, post constitutam in toto

1
Levit. xxvi, i. — * Joan, ui, i4> i5.
 :

nOMILIA v. 45
orbe pietatem, postquaui gentiles crediderunt, post exci-
tatas Ecclesias, post tanta certamina, post tantam virtutum
exercilationem, post tantam angelici instituti accessionem?
Sane luculenter demonstratum est omnem adversariis
crucis adilum praeclusum esse, ad exprobrandam nobis
figuram maledicti. Et adversus illos quidem hcec salis sint,

Nos autem fideles nobiscum expendamus, et exploremus

vcrborum accurationem. Cur Dominus imaginem illius
oeconomiae, non per alium, sed per serpcnlem praesignificet.
Ad certamina cum adversariis suscipienda, exemplar illius
maledicli serpentis satis est. Verum jam persuadendum iis,
qui filii pietatis sunt, quo pacto figura illius malcdicti ser-
pentis imago iuerit Christi, qui adoratur ? Quocirca id nos
accurate explicare, et vos studiose audire par est.

III. Figura serpentis, iratres, imago erat ceconomiac cru-

cis. Quod autem ad modum altinet, sicut illa serpentis

figura imaginem quidem et speciem serpentis pras se fere-

bat, venenum autem nequitiamque serpentis non habebat;
sic et Servator sccundum divinum Apostolum, in similitu-

dinc carnis peccati apparens, cxtra omne peccatum fuit,

sicut ct bealus Esaias, cum beato Paulo consonans, ait

« Qui pcccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore

»ejus x
. » Secundum Esaiam imaginem unam habes : ad al-

teram accede. Contuere veritatemper figuras splendentem.

Serpentes mordebant filios Israel, quando populus in per-

niciem ruit. Petit Moyses a Deo ut mcdieinam salutarem

prajberet : Dcus famulo medicinam bcncficam commons-
trat, ct ait :« Fac serpenlem acneum, illumque erige antc

))tabernaculum testimonii'. v Quid sibi vult hoc siirnum?

Alii sunt mordentes serpentes, et alius pro illis crucifigi-

tur. Quid significat aenigma? Quid prae sc fert umbra illa

mysterii? Quemadmodum illic in figura aliis mordentibus

1
Isal. lui, 9, ct 1 Pet, xj, 32. — * Nura. xxi, 8.
 ;

44 D E SERPENTE.

serpentibus ; non momorclerat, cruci affixus est

alius, qui

sic aliis peccantibus hominibus pro omnibus passurus est

innocens Jcsus. Pro scrpenlibus qui mordebant, Serpens
innoxius crucifigilur ;
pro nobis qui morti subjicimur, is,

qni morti non subjeclns fuit, crucifigitur. Quod pracclare

cum aliis Esaiias hunc modum « Pro peccatis
praedixit in :

»populi venit in mortcm; »et, « Dominus tradidit seipsum

»pro peccatis nostris \ » Testimonio confirmanda ilerum
cst myslerii ratio. Quemadmodum illic alii serpentes erant,
qui mordcbant, alius qui suffigebalur : ita et hic omnes
peccaverant, et unus pro omnibus crucifigitur. Habes se-
cundam, scd ct tcrtiam imaginem considera. « In ore duo-
» rum vel trium iestium, stabit omne verbuin*.» Quare cru-
cifigitur serpens asneus? ut aboleantur morsus serpentium.
Aliud ergo est quod in cruccm tollitur, et alia qjiae abolen-

tur. Annon significationem verilatis animadverlis? Annon

quasi sub involucro Scriplurac vim ceconomiae perspicis?
Sublatus in crucem esl, inquit, eeneus serpens, ut abolc-
rentur morsus draconum; crucifixus cst Christus, ut dac-
monum operationes cessarent. Alius est serpens ille qui
erigitur, alii qui compriinuntur dracones. Alius qui cruci
aflixus est Chrislus, et alii qui abolenlur daemoncs. Et
quemadmodum illic imago serpentis, qui apparebat, mor-
sus serpentium abolevit; ita et hic mors Christi mortem
suslulit, et daemonas profligavit. Merito itaquc Servalor
imaginem sibi adaptans dixit:«Et sicut Moyses exallavit
» serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis,
»ut omnis, qui credit in ipsum, non pcreat, sed habeat vi-

»tam cTtcrnam 3 »Habes, mi fraler, bealum Moyscm alia

.

figura crucem subindicantem, quo autem pacto audi. Eos

enim, qui dc cruce loquuntur, mnltas mysterii contcmpla-
liones in medium afferre oporlet. Israclitis in deserto bel-

1
Isai. Liii, 5 ; 6, et Cur. xv, 3,— 2
Deut. xix, i5.— 3
Joan, ui, i4, i5.
 »

HOMILIA v. 45
lum intulere alienigenac qiiidam Amalecitae dicti, Moyses ,

autem Jesum Nave populi ducem et successorem suum

armatum proficisci jubet ipso interea in monte manibus
,

expansis manente. Nam ait scriptura: «Moyses ascendit in

»montern, et expandit manus suas: ct factum est, cum ex-

»lenderet manus, vincebat Israel; et cum dimitteret a cor-
»porea gravitate victus, vincebat Ainalec '. » Quid sibi vult

haec figura ? Judaeus statim metuens, ne per imaginem glo-

ria crucis Christi efFuJgeat, ait : « Nihil ha^c figura pertinet
ad ea, quae tu fabularis. Precationis figura crat illa forma,
non imaginis, prout tu opinaris. » Quod si ita cst, si vere
victoria illa fructus precationis fuit, cur Scriptura non pre-
cationi victoriam ascripsit ? Non enim ait Scriptura : Cum
precaretur Moyscs : illud enim vere signifiCc.t victoriam
non fuisse precationis fructum; scd ascribit imagini figu-

raeque manuum. Cum enim manus demitteret Moyses,

superabatur Israel cum expanderet,
; profligabalur Ama-
lec. Nam si id precationi ascribendum crat, dicere opor-
tuisset:«Et cum precabatur Moyses, vincebat. »Sed, ut
dixi, precalione omissa, non quidem ut inulili, scd ut quae
imagini crucis cedere dcberet, figurae et signo victoriam
ascribil.oQuando enim Moyses expandebat manus, vince-
»bat Israel.i Quidsibi vult expansamanus? Depinge tibima-
nus expansas, ut splendentem adorandae Crucis imaginem
videas. Verum defatigatus est, inquit Scriptura, Moyscs,
nequeenim manus corporea gravilate vicla^ illam imaginem
sustinere polcrant. Quid ergo ? Ne, soluta imagine, victoria
quoque amilteretur, sustiucnt Aaron et Or, allevanlque
manus cjus, nc, cvanescenle imagine, victoria quoque ela-
berelur. Curomnino Aaron et Or manus suffulciunt? Aa-
ron, fratrcs, saccrdotalimuncre fungebatur, Or vero regiie
tribus cognationem habebat. Itaque imagincm Grucis sa-
' Exod. xvu, 10, 11.
46 t>E SERPENTE.

cerdotiam et regnum instar satellilum stipant. Ac quem-

admodum, cum transfiguraretur Dominus in monte, visi

sunt Moyses et Elias a dexlris et a sinistris, ut regiam

Ghristiimaginem quasi satellites stiparent sic etiam hic ;

Aaron sacerdotii ordinem obtinens cruci astat, et similiter

Or primum rcgia: dignitalis florem habens crucem slipat.
Hocc a me dicta sunt, ut ostendam quomodo priscis illis

patribus pietalis imago fuerit proposita, necnon quam ho-

norata ab illis fuerit oeconomiae figura. Si autem illi qui
pramuntiabant, tanta cum laude illam prscdicarunt, ct cum
tanto honore prnesignificarunt : quo ore nos Domini Cru-
cem divinamque iliam ceconomiam convcnit celebrare ?
Non ignoro vos magno desiderio tencri talium orationum,
quibus sacras thcologia? dogmata explicantur. At qune nunc
dicta sunt illis sunt affinia. Ejusdem enim animi est et cru-

cem prnedicare, et unigenitum Deum Verbum laudibus ex-

tollere. Quamobrem sive Divinitatem Unigcniti celebres,
sive ejus oeconomiam honores, una eademque cst pietalis

demonstratio.
IV. Gactcrumquando crucem, quando corporis cecono-
miam audis, mentem erige ad sublimitatem potcstalis Uni-
gcniti, ne illa figura, quae hic tui causa facta est, sensus

tuos deprimat; sed benignitas illa Christi, qui te servavit,

mentem tuam extollat. Crux qiiidem propter te, majestas
vero Dei propter ipsum. Majestas divina nulla oratione am-
plificari , nulla etiam dejici potest. Sed qui dejicere stu-
dent, seipsos dcjiciunt ; qui vero Deum laudibus evehunt,
sc licet indignos in allum extollunt. Quamobrem, ut prius
diccbamus, qui incarnationem, qui theologiam laudat, in

hac sententia versatur. Quoniam vcro aliquid deerat iis,

quce heri tractavimus,circaillud, « Ut cognoscant te solum

» vcrum Deum ct Dominum Jesum Ghrislum x
; » ac circa
I Joan, tfiii 5.
 HOMILIA v.
47
illnd quidem Solum verurn Deum, »prolatae sunt prophe-
«

tiae et testimonia quod Filius solus verus Deus sit neces- ;

sarium existimo illius dicti vim explorare. Atqui, ait here-

ticus Quid potes de missione illa dicere, diserte enim
: «

scriptum est « Et quem misisli Jesum Christum. » An qui

:

misitparem cummisso sorliturhonorem? »Hcec si ita legas,

ut litterae servias,ut supra diximus, saepe dissidebisanobis,

ncque rationi congruentia deprehendcs ea, quas bene qui-
dem scripta, sed male intellecta sunt ; si vero sentenliam
secundum rei veritatem accipias, nusquam libi in contra-
rium vertetur mentis oculus ad accuratam intelligentiam a

Spiritu sancto directus. ^ erba enim haec « Missus est, »et

« Misit »humana quidem sunt, at divinos quosdam sensus
declarant. Neque enim et qui misit, ex locis in loca misit;
neque is, qui missus est, ex locis in loca venit. « Atqui, ait

hacreticus : mundum, quasi qui in

aPater Filium misit in
mundo prcesens non esset, ad quem mittebatur. Quomodo
Scriptura de ipso Domino ait: « In mundo erat et mundus
»per ipsum factus est \ » Quomodo ergo vcnit, qui aderat ?
apparuit qui latebat?» Quod si vere iliud, «Misit, » ita intel-
ligis ut audis, necesse omnino est eum, qui missus fuit, in

iis nondum praesens erat, et mit-

constitui locis, in quibus
tenlem eo mittere^ ubi non aderat. Quomodo igitur Evan-
gelista dicebat Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso
: a

«fuclum est nihil 2 In mundo erat, et mundus pcr ipsum :

wfactus est.» Si itaque in mundo erat, quomodo millitur in

mundum ? » Non audisli eum dicentem « Ccelum et terram :

»ego impleo, dicit Dominus 3

? » Quid crgo sibi vult illud :

« Missus est? » id est, visus est, per carnem illuxit. JMissio

enim nullam de loco locum profectionem indicat; sed
in

cx invisibili Divinitate in conspicuam proesentiam. Neque

cnim cum in terram secundum humanam naluram et per
1
Joan. i, io. — 2
lbid, 5. — 3
Jer. xxm, a4.
43 I»E SERPENTE.

oeconomiam venit, coelos sna majestate vacuos rcliquit,

neque nunc post carnis assumptionem, terram reliquit sua
administralione vacuam. Itcrum rem alio modo cxculia-
mus. Si secundum littcram, fralrcs, Paler misil Filium in

mundum, palam estmiltentem a misso secundum propriam

stationem separalum esse. Nam si cum ipso cst, superva-

caneum est illud, « Misit. » Sin vero misit, necesse est scpa-
ratum esse, siquidem vcrbi vim respicias. At nequaquam
servililer oporlet vcrbis haDrere, sed cum fide procederc.

Et quisnobis leslificabitur eum,qui in lerraapparuit,etiam

in ccelis fuisse ? Quis sermo teslificabilur eum a Palre
missum, a Patrc separatum non fuisse? si missus est in
muudum, ut scriptum cst, si qui misit, a misso separatur,
quomodo dicebot: « Ego in Palrc, et Paler in me l
; »ac
rursus quomodo dicebat : a Et qui misit me Paler mecum
» est
2
. »\ides naturam non separari? OEconomia aulcm
sive incarnatio missionis speciem ostendit. Quidergo sibi

vult illud : « Ascendo ad Patrem meum 3

? » Si cum ipso Pa-

tcr est, cur ascendil? Asccnsio illa humanam Christicecono-

miaminterpretatur, corporis assumptionem, non separatio-
nem a Divinitalc. Vis-ne discere eum, sicut cum in lcrram
venit, ccelos non reliquit, ncque a Patre scparatus est; sic

etiam, cum in ccelos assumptus est, terram non reliquisse,

qui dixit Discipulis suis : « Et ccce ego vobiscum sum ; » sed
« Asccndo, » uncle desccndi, « Ad Patrcm mcum : v idem
ipse ait iliis : « Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebns
» usque ad consummalionem seeculi •*. » Illud igitur, « Ut
«cognoscant tesolum vcrum Dcum, et quem misisti Jesum
«Christum, «sensum habct duplicem, duplicemquc gla-
dium. Aliudconlra idololatriam armalum, aliud conlra ju-
dalcam incrcdulilalem comparalum, Solum cnim verutn
1
Joan. xiv, 2. — 2 U. iiiij 16, — * IJ. xx, i;. — 4 Maftli.

sxvnij 20.
 HOMILIA. V. 49
Deum dicit, ut mortua idolatraducat. « Missum autem Je-
» sum Christum ; » ut iis, qui incarnationem negant, os obs-
truat. Verba igitur secuudum sensum accipe, ac ne prop-
ter lilteram majestati contumeliam inferas.

V. Ut aulem accurate discas missionem a Deo , non

mutationem a loco in locum significare, sed incarnationem
declarnre, de Joanne Baptista, qui de terra erat et in terra
apparuerat, ait Evangelium : «Fuit homo missus a Deo *. »

Num Joannes de coelo missus est? num de supernis venit?

Quomodo ergo venit? Atqui homo missus, non a loco in
locum translatus est, sed illi aliquid administrandum com-
missum fuit; et Deus Verbum, qui omnia implet, si dicat
se missum esse, naluram suam contumelia afficiet, neque

ita incarnationem suam sive oeconomiam indicabit ? Yide

illum, frater, et carnis oeconomiam implentem, et divinne

polestatis dignitatem non tollentem de medio. Et sacerdo-
tale munus sic declaratur Ascendo ad Patrem meum, » et : «1

«Rogabo eum, et Paracletum mitlet vobis Spiritum verita-

» tis \ » Si ascendis sursum, et rogas, et rogans impetras,
ac post rogationem mittis Spiritum ( nam rogo, ais, et

mitto); curante ascensioncm Patrisauctoritatem tollis ? Si

non cum auctoritate secundum divinam dignitatem agis ;
sed expeclas donec ascenderis ad Patrem in coelum, ut
preces supplicationesque ofFeras, et sic acceptam Spiritus
gratiam in totum orbem mittas, cur antequam ascenderes,
antequam rogares, propriam ostendisti auctoritalem? Cur
ante ascensionem, cum resurrexisses ex mortuis, insuftlasli
in facies Apostolorum, et dixisti : « Accipite Spirilum sanc-
» tum 3
? » Quod petis a Patre, id das, antequam ab eo pe-
tas? Ergo simulas, dum petis ? Non simulo, inquit, nulla
enim apud veritatem simulatio; sed aliud dignilati conve-
nit, aliud incarnalum decet. Cur ergo insufllasti infacies

i Joan. i, 6. — 2 id, xxy, 12 et l6, 17. — 3

Id. xx, 22,
LXXIV. 4
50 DE SERPENTE.

Apostolorum ? i\Ie oportebat, inquit Servator, postquam ex

morluis resurrcxeram, primilias vitce mundo largiri. Quia
enim Aclam formatus acceperat spiraculum vitce « Inspi- :

»ravit enim Deus in faciem Adami, et factus est in animam

«viventem x
quod ille acceptum perdidit, lioc ego
; »id
praesens revoco. Lapsum erigo, corruptum renovo, mor-
tuum vivlfico. Testis est incarnalionis Propheta ille qui
meam « insufilationem praedicavit. Et quis Propheta excla-
mando hanc sanctam insufllalionem praenuntiat ? Audi, in-
qnit, Prophetam ex illis duodecim cui nomen Nahum, di-

ccntem : « Celebra, Juda, festa tua, reclde Dco vola tua. Non
a
» amplius adjicient venire ad vetustatem . » Prima illa con-
summata sunt, inqnit, «Non amplius adjicient venire ad ve-
» tustatem. » Novam ille gratiam annunliat, quia velcra desie-
runt, novaflorent. «Celebrafestatua.» Curdicit: «Celebra?»
Quia in feslo Paschae resurreclio fulura erat. «Celebra, in-

» quit, Juda, fesla tua, redde Deo vola tua. Non amplius adji-

«cientvenireadvetustatem» consummata sunt,sublala sunt,

id est, prima finem habent. Cur prima finem habent? As-
cendit enim de terra qui insufllavit in faciem luam,el ex omni
afllictioncliberavit. Sedadrem iterumredeamus: «Celebra,
» Juda,festa tua,redde Deo vota tua. Non ampliusadjicicnt
«venire ad vetustatem. «Quajnam fesla. Illa enim velera
novorum imaginem ferebant. Prima dies Azymorum, quae
accurate cxplorantibus imago passionis est. Post hanc dies
Pentecosles, qure imago ct ipsa fuit adventus sancti et ado-
randi Spiritus. Feslum Tabernaculorum, quod imago la-
bernaculorum ccelestium erat. Hinc Dominus demonslrare
volens, quandoquidem illa tabernacula temporanea sunt,
esse illa figuram fulurorum tabernaculorum, dicebat divili-

bus hujus mundi : « Facite vobis amicos ex mammona ini-

«quitatis, ut cum defeceritis, recipiont vos in ceterna ta-

* Gen. n, 7. — 2 Nahum, 1, i5.

 HOMILIA. V. 5l

»bernacula *. «Temporanea igitur tabernacula relernorum

hVura taLcrnaculorum erant. Quoniam ergo Christi ceco-
nomia seu iucarnatio veleres figuras implebat, novamque
illam gratiam ilorentem reddebat, probe Propheta prac-

nuntiat dicens : « Celebra, Juda, fesla lua, redde Deo vota

»ina; » id signincat illud, « fton amplius adjicient ut ve-
»niant ad vetustalcm. » Renovata sunt enim vetera per
gratiarn, consummata sunt, sublata sunt. Asccndit enim ex
tcrra qui insufllnt in {'acicm luam, et qui tcaerumnis eripit.
AtNahum prophelaDorninum gratiam inspirantemlibinude
cxhibuit. Esaias aulem alio modo eum, qui ex mortuis sur-
rcxit et Spiritum sanclum suis elargitur, prsenunliat his
verbis : « Recordatus est dierum a:tcrnorum, qui eduxit de
2
» terra pastorcm ovium . » Et loco « Insufllavil in faciem
» corum, » statim subjunxit, « Qui posuit in cis Spirilum
3
» sanclum . » Divica dignitas, divina nuncupatio, regia
majcstas, intemerata gloria, incomprehcnsibilis virtus, qui
cuin Palre congiorificalur, cum Filio regnat, qui operatur
omnia, et divina munera singulis dividit prout vu!t. ILtc
bene novi Eccleske domeslicos roborare, mordercquc ac
disrumpere inimicos ejus, maximequepiae religionis hosles,
quicum Ptilre et Filio conglorificare Spiritum sanclum re-
cusant. miseriam ! ne ea quidem quce sorliti sunt insi,

volunt tribucre Spiritui sancto. Aposlolus rulem de se,

dcque sui similibus diceLal : « Si compatimur, etiam con-

gloficabimur 4. »Paulus conglorificatur cum Deo, et Sni-

rilus non conglorificalur? Mortalis natura in tanlam subii-

niitatem evchilur, ut cum Christo giorificctur, el adoran-
dus Spiritus, ncc iisdem nobiscum mtmeribus fruelur? De
iisdern hominibus ait idem Apostolus : « Si compalimur, et
5
» conregnnbimus ; » et Spirilus sanclus ncn regnabil cum
' Luc. xvi, 9. — 2
Isai. Lxm, 11. — 3
joan, k, 2;. — 4 Rom.
vin. 17. — * 2 Tim. 11, 12.

4-
52 DE SERPENTE.

Chrislo ? ingralum animum ! insaniam inlolerandam !

sentenliam impiam, et ingenlem blasphemiam, plogam-

que incurabilem! Nos expeclamus conregnaluros nos esse,

et Spiritum sanctum in servi ordinem redigemus?

VI. Hsec porro dicimus, fratres, non quod Spiritus

sanclus ita debeat cum Christo conglorificari, ut nos con-
glorificamur; sed ut impietalem eorum confutemus, qui
nec tantum quidem ipsi tribuere dignantur. Propitius sis

nobis , Domine, circa ea quee diximus. Licet enim im-

piorum dicla simpliciter et verborum tenus tanlum repe-
tamus, altamen nemo fratres, putet hinc contumeliam
,

Spirilui sanclo inferri, quod eorum contumeliae repetan-

tur. Illas enim in medium proferimus, non ut impietati

assentiamur, sed ut errorem traducamus, et pietatis alum-

nos, a prava illa doctrina avertaraus. Etenim Apostoli, qui
Dominum amabant,etejusmajestalem viderant, Judaeorum
conlumelias in sacris Evangeliis referre non dubitarunt. Ita-

que scripta ibi sunt quoecumque ausi sunt illi de Christo di-

cere, quod peccator esset, quod ex Deo non esset, quodque

coram eo ausi sint dicere « Samaritanus es tu, et dcemo-
:

»nium habes \ » Verum Scriptura non scriptores accusat,

sed blasphemos. Audi Spiritus vim et eilicaciam; audi
Apostolorum laudes, eorum sequere doctrinam sectare ;

patrum vestigia, ne ex profanorum vestigiis in errorem

deducaris. Trinitatem adora, Trinitatem glorifica, Trinita-
lem prsedica. Ita sentiunt Prophetoe, ita praedicant Apostoli,
ita credunt Martyres. Audi Paulum Trinitatem praedican-
tem : « Divisiones gratiarum sunt, idem autem Spiritus;
»divisiones ministrationum sunt, idem autem Dominus :

» divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui ope-

2
»ratur omnia in omnibus » Cur non incipit a Patre?
.

Cur non primo illum praedicat, deinde Filium, demum Spi-

1
Joan. ui, 48, — 2 i Cor. xn, 4-6.
 HOMILIA r. 55

ritnm sanctum? Invertis-ne ordincm, Paulc? mutas-nc se-

riem? Dum Servator ita tradiderit, « In nomine Patris, ct

»Filii, et Spiritus sancti *, » tu-ne solvis theologiae legem?

Verum absit ne quid tale unquam de Paulo cogilemus.
Sanctus enim ille et admirabilis praeco hoc probe novc-
rat se , eliamsi Spiritus primo meminisset, nihilominns
theologiam illaesam servare, neque inconfusam naturam
contumelia afTicere neque dividere indivisibilem dignita-
tem , Spiritum primo memorat; ut ostendat Spiritum,
etsi postremus scribatur, non hinc ultimum et postremum
elfici. Quia enim illi prave interpretantur, non connume-
rantcs, sed posteriori ordine numerantes post Patrem Fi-
lium, post Filium Spiritum sanctum; primus enim, aiunt,
Pater, secundus Filius, tertius Spiritus sanctus, accura-
tam illam adorandae Trinitalis seriem ignorantcs , sed
mente pcrversa theologiae puritalem contumelia afficere
conantes; jure Paulus nominum ordinem invertit, ut veri-
tatis vim ostendat, ct improborum opinionem confutel.
At scio, ait hrcrelicus, eum Filii quidem et Spiritus sancli
obiter mentionem fecisse, sed cum ad Patrem venisset,
sublimiorem theologiam adhibuisse. De Spiritu enim dixit:
i Idem vero Spiritus : » de Filio, Idem vero Dominus »
o :

sed cum ad Patrem venisset, adjecit « Qui operatur om-

:

»nia in omnibus. »Quid ergo ? illud-ne verbum, « Operari

»omniain omnibus, » auctoritatem indicat ? Etiam, inquit,
et supereminentem cxcellentiam pracdicat? Sane et ego
quoque tuam confessionem recipio, si in condilionibus
permaneas. Videamus ergo quid vas illud electionis, ille,
inquam, a Spiritu sancto ductus, circa hanc quaestionem
suggerat : « Umcuique datur manifestatio Spiritus ad uti-
«litatem. Alii quidem dalur sermo sapientiaj secundum

• eumdem Spirilum; alii sermo scientias in eodem Spirilu;

1
Matth. xxviii, 19.
54 DE SERPENTE.

» alii gralia sanitatum in eodem Spiritu; alii proplielia, alii

» inlerpretalio linguarum; alii fides; abi dona \ » Ua?c

porro omnia attende diligenter; vide diciionis et poicslalis
consonantiam. Qui prius dixerat : « Idem aulcm Deus, qui
» operalur omnia in omnibus, » ubi ad Spirilum vcnit, eam-
dcm ipsi vim incsse testificatur. « Haec aulem omnia, in-
»quit, operalur unus et idem Spiritus, dividens singulis
2
»prout vult . »Sic non laLefactalur glorifiealionis ordo
seriesquej qunndo aliquod nomcn ex sancta Trinilalc, aut
primum, aut secundum aut lcrlium ponitur. Jllud cnim,
priinus, secundus, terlius, non indicat naturac difTeren-
liam, scd theologi;e viam milli confusioni obnoxiam. Rur-
sus idcm Apostolus, ut ostendat se nominum ordinc uLi-
que indiscriminatim iti, ulpolc qui rccto ordine ct caule
divinam praedicationem adirct, Thcssaloniccnsihus scri-
Lens ait;« Ipse vero Dominus nosler Jcsus Chrislus, ct

»Deus paler nosler » An primum, Paule, Filium, postca-

3
.

que Patrcm praedicas? Tu primum, inquit, quasi ordine

ct dignitate expromis « Ego cum primum ct secundum :

dico, naturam indivisihilem opinor; imo vcro non opi-

nor, sed conslanter praedico. » Ne igilur divinis eloquiis

contumeliam inferas, nec ceelestia dogmala calumnieris.

Par excmplum in Ycteri Testamento rcperis. Quc-madmo-
dum enim hic Paulus a Spirilu orsus venit ad Filium, et
a Filio rursus ad Patrem, et quod nominum ordine ter-

tium erat, primum cfiecit, non mulans praedicalionis or-

dinem , sed indifterentcm theologiae cognitionem ostcn-
dens : sic in Yeteri Teslamento eamdem figuram invcnies,
quasi in imagine pr?eluccntem. Quis nostrum ignorat, ira-
tres, Scripluram primo ALraham ponere, secundo Isaac,
lcrlio JacoL. JNam, « Ego Deus ALraham, Dcus Isaac,
» Deus JacoL 4. » Et jure Scriptura primo parcntem, sc-
1
i Cor. xn, 7-10. — a
tbid, u. — -
3
a Thess, n. i5. — < Exod. iii, 6.
 . :

IIOMILIA V. 55

cundo JGlium, postea nepotem collocnt. Verum quia na-

tura indivisibilis erat, licet tempore et serie distingueretur,

non dubitavit Deus ordinem mutare ut confessionem os-
tenderet. Ait enim in Levitico; locum enim indico, ne
dicta calumnieris : « Si vero peccarint filii Israel, tradam
»eosingentem alienam, et illuc proficiscentur, et scrvient

» diis alienis, »pracnuntians captivitatem babylonicam, ait,

« Et illuc proficiscentur, et servicnt diis alienis. Tunc

»confundelur cor eorum incircumcisum. »Et Paulo post
a Et rccordabor lestamenti Jacob, et lestamenti Isaac, ct
» te^ a I me n t i Ab ra Ii a m
VII. Dictum repetam argumentum ob- : plausus enim
scuravit. a Illic, inquit, pndorc suiTundctur cor eorum in-
» circumcisum, et revcitentur r.d me, et sanabo eos » ;

nondum comminatus, reconcilialionem proipittit « Et re- ;

» ducam eos in lerram patrum suorum, et rccordabor tcs-

«tamenli Jacob, et testamenli Isaac, et testaraenli Abra-

»ham. » Vides quomodo mutet ordinem, ut aequalitnlem
honoris ostendal? Necjuc enim Jacobum tempore primum
fecit; scd indiscriminalim locutus cst, ut paritatem hono-
ris ostciideret. Verum apud Patriarchas, iempus distinguit
fructum a radice; morlalis quippe natura est et parentum
et natorum. Sanctnc vero immortalis et adoranda? Trinita-
tis naturam sermo non dividit, non dislinguit lempus, non
srccula separant. JNihil enim intercedit inier Patrem, et
Filium et Spiritum sanctum. Conditor sajculorum est Lni-

gcnitus. Audi divinum illum gcnerosumque pra^concm de

Patre sic loquenlem : a Multifariam multisque modis olim
» Deus locutus palribus iu Prophetis , novissiine diebus
»islis lccutus est nobis in Filio, quem constiluit rnvrcdem
» universorum, per quem fecit et sascula
a
. » Nihil ergo in-
ter Patrem, et Filium et Spiritum sanctum; nullum lem-
1
Levit, xxvi. 59 4a. — 2 Hebr. 1, 1,3.
 :

56 DE SEIIPENTE.

pus aut intervallum temporis. Ante saecula Pater, ante

saecula Filius; ipse enim soecula fecit; anle snccula Spi-
ritus sauctus. Nusquam scinditur nalura, nusquam se-
paratur potestas. Animadverte diligenter. Regnat Pater,
regnat Filius, regnat Spiritus sanctus. Scio me jam hoc
usum verum eadem ipsa dicere mihi
esse demonstratione;
quidem onerosum non cst; vobis autem tutum. Regnat
Pater, secundum illud, « Deus rex noster in saeculum d ;

Regnat Filius : nam, « Dabit illi Dominus solium David

»patris ejus, et regnabit super domum Jacob in aeter-
» nura *. «Regnat Spiritus sanctus. Esaias enim dixit : « Et
»regem Dominum Sabaoth vidi ocuiis meis sedentem in
» solio excelso et elevato. Et dixit ad me : Vade et dic
»populo huic: Auditu audietis, et non intelligetis, et viden-
3
» les videbitis et non perspicietis , etc. » Apostolus vero de
Spiritu sancto Prophelae theologiam explicat. Illo dicente :

« Vidiregem Dominum Sabaoth, et dixit mihi Vade et :

» dic populo huic, » Paulus per regem Dominum Sabaoth

Spiritum sanclum accipiens, cum Romae contrn Judaeos

disputaret, ait « Bene Spiritus sanctus dixit ad patres
:

»noslros pcr Esaiam prophetam Vade, dic populo huic : :

»Auditu audietis, et non intelligetis 4, etc. »Esaias dixit

« Regem Sabaolh vidi, et dixit mihi : Dic populo huic, »

Paulusque disserens Spiritui sancto hanc auctoritatem

ascripsit. ErgoSpiritussanctusrex est et Dominus Sabaoth,
qui dixit Esaiae : « Vade, et dic populo huic : Auditu au-
»dietis, et non intelligelis, et videntes videbitis, et non
vo^em Domini dicentis: Vade,
»perspicielis, etc. Et audivi
» dic populo huic; »Dominus Pater, Dominus Filius nam ;

« Dixit Dominus Domino meo Sede a dextris meis 5 » : :

Dominus Spiritus sanctus. Nam « Dominus Spiritus est G » :

1
Psal. Lxxm, 12. — a
Luc. i, 02. — 3
Isai. vi, i et 9. «— 4 Act.
xxvn, a5, 26. — 5
Psal. cix, 4, — 6
i Cor. m, 17.
 HOMILIA. V. 07
ubi vero Spiritus Domini, ibi libertas. Ne quis vero putet
majus esse primum nomen, Deus, secunclum vero, Domi -

nus; nam in natura immortnli, et Dominus et Deus, licet

dictum non eamdem vim habeat, eamdem tamen

illud

dignitatem praedicat. Quid enim si nomen « Deus »primum

esset, si secundum « Dominns, » sane Movses non secundo

ut primo usus esset dicens, « Dominus Deus Dominus

tuus,
» unus est ; » oportuisset enim, si de primo mentionem
facere voluisset, primum dicere sic : a Deus tuus, dominus

unus est. » Sed ut ostcnderet nominum inclifTerentiam , « Do-

»minus »primo dixit, postea, « Deus. » Sed ad propositum
redeamus, Dominus item est Spiritus. Dominus ergo Pa-
ter, Dominus Filius, Dominus Spiritns sanctus. Verum
Paulus Unus Dominus. » Si unus Dominus, quo-
dicit : «

modo Dominus et Dominus? videlicet una dominatio. Ea-

dem ratione et unus Deus, ait Paulus « Nobis autem :

» unus Deus Pater ex quo omnia, et unus Dominus Jesus

> Christus per quem omnia a
. » Ergo, ait haerelicus, Patrem
Deum dixit, Filium vero Dominum. Yideamus ergo , vi-
deamus, fratres, videamus, quaeso, num illud, «Dominus,»
secundum sit nomen divinae dignitatis, et annon vere pri-
mum ipsisque congruens, ntque Scripturae sncrae teslimo-
nio fultum. Necesse enim esl ut et nos accurate loquamur,
et vos studiose audiatis, illique ex veritate instiluantur.
Quis ergo nobis sermo teslificabitur illud, « Dominus, » no-
men esse primum et magnificentissimae glorice proprium.
Audi prophetam Davidem : « Confundantur et conturben-
»tur in saeculum soeculi, et revereantur, et pereant. Et
»cognoscant quia nomen
Dominus 3 » Solet adversa-
tibi .

rius dicere de Scrvatore Yerbo « Nomen ChristiDominus, :

nomcn Patris Deus. » Rursus definilionem eorum, quae pro-

posila sunt, poslulo. Haereticorum verbis inhaeres? Per-
1
Dcut, vi, 4. — * 1 Cor, vin, 6. — 3
Psal, lxxxii, 18, 19.
58 UE SERPENTE.

manes-ne in conditionibus propositis? Inconstantiam enim

tuam meluo. Quando confulatus es ex hac demonstrata
veritale, ad aliud commcntum confugis, si illic convinca-
ris, clcmenlum; cum opor-
declinas ad aliud improbitalis
teret splenclentem et illuminantem veritalem non cfTu-
gere non fugat enim cum illustrat. Verum, «Fugil impius,
:

T
»nemine perscquento » .

VIII. Nos autem ad propositum reverlamur. c Cognos-

» cant quia nomen libi Dominus. » Si Patrem mcmoret,
disce nomen Patris esso illud « Dominus. »Et si Patris no-
mcn est Dominus, ait Paulus. Unus Dominus Jesus Chris-
«

» lus. » Sed Dominus Paler, Dominus Filius. Ergo ut con-

sors est nominis, consors est dignitalis. Yerum Judaeus
abnuit confiteri id dc Palre dictum fuisse, ut illucL « Do-
» minus » Fi!io ascribens, illud, « Dcus» Palri servct : defini-

lionem probo, condilioncs accipio. Non distinguo nominum

adorandae Trinitatis dignitatem, ut sa?pe dixi; quia Ecclesia
indisliirciam habet gloriam : sed acl miseriam tuam mo
demitto, ac dico : « Detur hoc : Cognoscant quia nomcn
»libi Dominus, » quid igilur fiat de illo verbo quod scqui-
tur; « Tu solus Altissimus super omncm terram a
. » Ergo
secundum impietatem doctrinamque tuam, non amplius
Pater erit Altissimus, quia solus Filius est Altissimus. Jrlic,

fratres, non fluctus maris sunt, ut quis praefocetur, sed

charilalis fluctus qui sanctiQcent. Altamen cum Christus
loquatur et praedicetur, quietem agat haec religiosa navi-
cula. Absurdum enim est marc ipsum vcstigia Domini
3
conspicatum, haec audicns : « Tace, obmutesce , » auclo-
rilatem reveritum esse, Ecclcsiam vero non obtemperarc
Domino verba vitae loquenli, ac divinam vere graliam in
labiis habcnti : nam« DifFusa est gratia in labiis tuis 4. »

' Prov. xxvin, 1. — l

Psal. lxxxii, 19.— !
Marc. iv, 59.— 4 Psal.
xliv, 3,
 HOMILIA V. 59

Sed ad propositnm redeamus. « Cognoscant quia nomen

»tibi Dominus. » Utrum vis elige, non qnnsi res in lua

poteslalc sit posiia. Neque enjbaa cum Jcsus Nave ad popu-

lurn diceret; « Eligile vobis hodie cui scrviaiis, an diis,

»quos colueront palrcs vcslri, an Domino Deo nostro ', »

idco poleslatem eligcndi hominibus concedcbat, sed ut
ostcnderet pietatem scqui arbitrium diligenlium Deum.
Ilem alibi : « Vos testes estis conlra vos, quod vos Domi-
»num ele^crilis ad scrviendum ilii \ » Quemadmodum
enim libi optio Dei dignitalem non conlumelia afTecit ,

sed liberum arbitrium piorum oslendit; sic ctiam nunc,si

libero arbilrio oplionem dedero, non dignitatem contu-
melia afficio, scd arbitrium exploro. Illud, « Cognoscant
»quia nomen libi Dominus, » dc Palrc-nc, an de Filio dic-
tum est? Nam si de Palrc, et si nomen Patris sit Dominus,
nomen quoque Filii Dominus « Unus enim Dominus Jc- :

»sus Chrislus, per quem omnia 3 » ergo quemadmodum ;

dignilas, ila et nomen commune est. ^ erum Filii nomen

Dominus cst criro D solus Fiiius est Dominus
: nam « Tu :

«solus Altissimus super omnem terram. » Ergo cum unus

el solus Dominus sil Fiiius, Paler alieiius a dominatione
est? Absit. JNeque enim cum Palcr solus pnedicatur Deus,
ideo Filius a Divinitate privatur. Mam« In principio erat

» Vcrbum, et Verbum crat apud Dcum, et Deus erat Ver-

«bum*, » Ergo neque hoc, « Deus Pater, » Filium excludit
a Divinilate nam « Deus crat Veibum; » Mcque cum Fi-
:

lius dieilur « Unus Dominus, » alienus ostenditur Pater a

dominatione nam « Dixit Dominus Domino meo Sede

: :

»a dexlris meis 5 » Dominus ergo Pater, Dominus Fi-

.

lius, Dominus Spiritus sanclus. o Dominus enim Spirilus

»est. » Sed rursum ha?relicus exasperatur excitalurque, r.c

1
Jos. xxiv, i5. — 2 Ibid. 22. — 3
1 Cor, tili, 6, — 4 Joao. i, 1.
— $
Psal. cix, 1,
 »

<5o DE SERPENTE.

Dominum audiens Spiritum sanclum, disrumpitur. Quo-

modo, inquit, Spiritus est Dominus, qui per prophetam
Davidem loquens, Filium celebrat his verbis « Dixit Do- :

»minus Domino meo? » Yides-ne, inquit, Spiritum sanc-

tnm per Prophetam loquenlem, Dominum confileri suum
et Palrcm et Filium? Quid igitur, Fratres? Ne proposita

dictio apud auditores in dubio versetur, in ipsam vocis

disquisitionem veniam, totum vobis dictionis scnsum cxpli-
cabo.
IX. Servalor aliquando, cum in Judaeorum synagoga
disputaret exploraretque quam de se opinioncm pars major
haberet, ait illis: « Quem dicitis esse Christum ? cujus fi-
2
» lius est
l
? • Respondcnt Scribae et Pharisaei : « David ?

Iiinc Dominus eorum conlradicens opinioni, rursus infert.

« Quomodo David in Spiritu sancto vocat eum Dominum,
» dicens: Dixit DominusDominomeo: Sedeadextrismeis 3 ,»
Illud porro, « In Spiritu sanclo» adjecit, non ut Spirilum
servum declararet Chrisli, qui pr?ediciibatur, sed ut palam
ostenderet Prophelam in Spiritu sanclo futura praeviden-
lem, Filium suum secundum carnem Dominum confileri

secundurn rei verilalem. Neque enim de Spiritu sanclo,

qui etiam Dominus est, quaestio erat; sed de ipso : an sci-

licet David filium haberet dominum, an herum? Sane Do-

minus hcercticorum sycophantiam diu anle confutans, Spi-
ritusque sancti dignitatem ilkesam conservans, objeclione
controversiam solvit. Quid ergo ait : « Si ergo David vocat
»eum Dominum, quomodo filius ejus est 4 ?» Non dixit: «Si

ergo Spiritus sanctus vocat eum Dominum; » sed « Si David

vocat eum Dominum. » Cur ergo addidit illum, «In Spiritu
«sancto vocat eum Dominum?» Quoniam de Chrislo anle
advcnlum Chiisli dicere, non erat corporis inluentis, scd

Spiritus sancti praesignificanlis. Neque enim quae videbat

'
Matlh. xxji, 42. — 2 Ibid. — 3
Ibid. 43, 44. — 4 Ibid. 4^-
 :

HOMILIA. V. 6l

David praedicabat, sed quae Spiritus sanctus suggerebat,

hoec per spiritualem lyram pulsabat. Ideo illud adjecit
«Dominus, Quomodo David in Spirilu sancto vocat eum
))Dominum ? » Ne vero haerelicus blasphemiam adversus
Spiritum sanctum trahat, adjecit rursum, ut diximus 1 Si :

» ergoDavidvocat eumDominum, quomodofiliusejusest?»

Igitur David Christum in Spiritu sancto vocat Dominum.
lllud vero potissimum consideremus omnem Prophetam
e\ Spiritu sanclo, quae conveniant loqui. Omncs enim con-
litemur Prophetas in Spiritu sancto locutos esse, idquc
Apostolus testificatur dicens : « Bene Spiritus sanctus locu-
» tus cst ad patrcs veslros per Prophetam \ » Et iterum ge-
neratim Deus ait ; 1 EfFundam de Spirilu meo super omnem
» carnem, et prophetabunt a
. » Et Moyses, Quis dabit om-
»nem populum Domini Prophetas esse, cum dederit Domi-
»nus Spiritum suum super ipsos ?» Hic allendamus dili- 3

genter, quomodo Spiritus sancti Divinitas demonslretur,

non a nobis exallata, sed a propria dignitate celebrata.
Mihique concedite ut interrogatione et rcsponsione rem
propositam tractcm. Hujusmodi enim quaestionibus laci-
liorcvadil dubiorumsolutio. Inlerrogemusergo: fatentur-ne
Spiritum sanctum locutum esse per Prophetas, an negant,
vel dubitant? Si dubilant, quae ante dicla sunt in memo-
riam revocemus Quomodo ipse Deus testificatur dicens
: « :

Eflundam de Spiritu meo super omnem carnem, et pro-

»phelabunt. » Spiritus enim propheticam virtulem excitat.
Sic et ille admirabilis Moyses, ut ostendat prophetiam ex
Spiritu sanclo proficisci et conslitui, in hanc magnam mi-
rabilemque erupit vocem : « Et quis dabil omnem populum
»Domini Prophetas esse, cum dederit Dominus Spirilum
«sanclum suum super eos?»Si aulem vere confileantur id
quod verissimum est, nempe Spiritum sanctum locutum
1
Act. xxviu, 20. — 3
Jctl. u, a3. — ?
>"um. xj, 29.
62 DE SERPENTE.

esse in Prophelis, aiuli ut beatus ille admirandusque Za-

charias Prcecursoris pater, Deum dicat Spirilum sanctum,
qui pcr Prophetas locutns est : « Benediclus Dominns Deus
»IsraeI, quia visitavit et fecit redemplioncm piebis suae,
»Et erexit cornu salutis nobis in domo David pueri sui :

» Sicut loculus cst pcr os Sanclorum, qui a sccculo sunt

«Prophetarum cjus 1
. » Si crgo Deus cst illc, qui pcr os Pro-
phelarum locutusest, ct Spirilus sanctus in Prophelis locu-
lus csf, ut ait David in libro Fiegnorum; «Spiritns enim
»Domini locutus cst in me 2
; » ergo ct Dcus et Dominus est

Spirilus sanctus, qui per Prophelas locutus cst. Verum cla-

ramhujusrei demonslralionem accipe. Divinus Apostolus

per prophcticam vocem volcns Spiritum sanctum osten-
derc, in Epislola nd Corinlhios ait : «Si aulem omnes pro-
»phcicnt, intrct aut quis infidelis, vel idiola, convincilur
d nb onmibus, dijudicatur ab onmibus ; occulla cordis cjus
»manifesta fumt ; ct ila cadcns in faciem adorabit, pro-
»nunlians quod vere Dens in vobis sit
3
. »\ides pietalis

doclorem clare indicarc Spiritum in prophctantibus lo-

quentem, Dcum esse?
X. Cur ergo, hrcretice, scandalizaris circa piam fi.lem ?
Cur calumniaris Spirilus sancti dignitatcm? Cur fulei con-
fessioncm transgrederis? Lege pacta tiia in mysteriis emis-
sa. Quomodo dixeris : «Credo in Patrem, et Filium, el Spi-

» rilum sanctum. » An quod credidisli, climinasti ? quod

confcssus cs, avcrtisti ? quod palam declarasli, hoc impic
labefaclasli ? Bellum-ne cum pacc geris? abnegasli-ne fi-

dem, et quaesiiones moves? Crccienti, confitenti tibi tradi"

tum est donum, et post donum fidcs eiiminator, ct indu-
citur disputalio? No contuniclia ailicias dignilatem gratice.
Nc violcs pacta tremendas illius et horrendcc inilialionis,
cum confessus es te credere in nominc Palris, et Filii, ct

1
Luc. i, 6S-70. — »
2 2 Reg. xxui, 2. — 3
1 Cor. xiv, 24, 25,
 :

HOSIILIA. V. 63

Spiritus sancli, baplizalus es similiter in Patrem et Filium

ct Spirilum sanclum. Benedictio simililer in nomine Patris
et Filii et Spiritus sancli. .Nobis clona graliae, a vobis blas-

pbemia in gratiam. Nobis libertas a Spiritu sanclo, a vobis

servitus Spirilui sancto ascribilur. slullitiam ! ingra-

tum animum Aut novam nega graliam, aut Vetus Testa-
!

menlum revererc, vel ubique statue Trinitalis aequalitatem

bouoris, quam saape vobis ex mullis Scripturae testiinoniis

probavimus : quibus aliam demonstrationem adjungere

placet. Nova, ut scepfe dixi, saepe in Veteri Testamento
praenunliala sunt. Quid igilur? Imperat Deus Moysi di-
cens : « Loqucre Aaron et filiis ejus: Sic bencdicite filios
«Isracl 1
. » Advcrte diligenler. j\e quis simplicius accipiens

putaret rcm quomodolibet bene se babere, adjeeit illud,

«Sic;»ne quis propria nucloritale benedicliones instilue-
ret; sed secundum Scripturac regulam omnia facerc jubet

«Sic, inquit, Benedicilc. quomodo ? « Benedicct tibi » Sic,

»Dominus,ct cuslodiet le. » Atlende quomodo Trinilalem
ubique mystice proponat, per quam bencdiclioncs tripli-
2
canlur. « Benedicct le Dominus, et cuslodiet le . » Ostcndet
Dominus vultum super te, ct bencdicet te. Alloliet Domi-
nus vultum suum super tc, et det tibi pacem. » Vide sanctam
Trinitatem diserle cclebralam. Et quamam gratia a Spirilu
sancto non proficiscitur ? Et quod donum non ab illo da-
tur? quod bonum sine ipso? Quod ccelesle bonum sine
Spiritus sancli opera bominibus conlingere possit? Scru-
tamini Scripluras, et videlc. Ilaque Scriptura sacra cum
volucrit quidpiam,quod supra naluram factum sit, indi-
care aut oslendere, Spirilus auctorilali omnia ascribit.
Verbi gralia, Samsonem, cgregium iilum bcllatorem, cum
egregia illa ac stupenda fortiler gesta Scriplura describit,
Spiritus sancli ducluidfecissc pracmiltit. «Venerunt,inquit,
1
Num. vj, a3. — a
Ibid. 24.
 ::

G4 DE SF.RPEN TE. T

» alienigenae multi et innumeri in Samsonem; solusque ille

» crat, neque id tantum, sed eliain ligatus. » Quae igitur spes

libertatis vinclo? Quae salutis captivo ? Quomodo unus
multis superior erit ? Spirilus Domini descendit in Samso-
nem , et irruit ia alicnigenas , repertaque asini maxilla,
mille viros interfecit. Ac vide divinae Scripturae sapientiam.
Cum inexperlis incredibile videretur vinctum solutos vi-
cisse, et solum multos superasse, ideo npposite praemisit
« Et Spiritus Domini advcnit in Samsonem, et acccpta
«maxilla asini, mille viros occidit '; » ut cum secundum
humanam naturam id incredibile videretur, per Spiritus

potentiam crederelur. Itaque probe Moyses Quo-dixit : «

»modo persequetur unus mille, et duo fugabunt decem

»millia; nisi quia Dominus tradidit eos, et Deus vendidit
a
» illos ? > Lege Scripturas, et in singulis facinoribus Spiritus

sancli virtutem antepositam animadvertes. « Venerunt alie-

»nigenac, et Spiritus Domini advenil in Samsonem. »Insi-

liit leo et discerpsit leonem ut hoedum. Yinctus est ferreis

caienis, et uxor ejus acl eum, « Alienigenae in Samsonem. »

Scd ilerum Scriptura « Et Spiritus Doinini venit in Samso-
:

3
» nem, et solula sunt vincula, ut si stuppa sentiat ignem .»

Nullum ejus praeclarum facinus inducit, non praemissa Spi-

ritus eflicacio. Deinde cum omni virtutc nudatus esset

altende animo, quid dicat Scriptura, quae ubique dixerat,

cum aliquod facinus aggrederelur, et vinceret : « Spiritus
»sanctus venit in Samsonem, »postquam caput ejus deton-
sum est ,
prodilo gratiae pignore, slatim scripsit: « El Do-
»minus discessit a Samsone 4. » Cum alienigense venerunt,
Spiritus Domini descendit in ipsum : cum autem recessit,

ait : « Et Dominus discessit ab illo. »Et jure quidem. Nam

Spirilus Dominus est. Nec solum in Yeteri Testamenlo id

* Judic, xv, i4. — 2 Dcut. ii, 3o. — 3

Judic, xvi, 9. — 4 Ibid
l 9«
 HOMILIA V. 65
animadvertes, sed etiam in Apostolis. Quando magnam
quamdamet praecellentem virtutern divina3 Litterae praedi-
cant, ubique Spiritus auctoritatem prajmiltit. Inducit rur-
sus Paulum
Cypro, execrandum illum Elyniam magum
in

verbo punientem, quod contra veritatem pugnaret. Et

quia rem stupendam narraturus erat, oculos nempe verbo
extinctos, ait « Ecce manus Domini in te, et eris caecus
:

»non videns solem \ » Illud autem et Pauli et omnium mor-

taliuin naturam superabat, nempe oculos hominibus verbo

extingucre. Verbum enim hominis non mutot naturam,

nec oculos excaecat. Ne quis ergo humana verba respiciens,
de re obstupesceret, et commenlitium quiddam dici puta-
iterum Scriptura Spirilus sancti auctorita-
rel, pra^miltit

tem. «Tunc,inquit, PaulusSpiritusanctorepIetus, ait illi\»

Uabes et aliam circa Spiritum sanctum demonstrationem:
si quis homo rudis melius, quam facultas ferat, loquatur:
verum hanc rursus operationem Scriptura Spiritui ascri-
Exempli gratia, Petrus et Joannes in Judaeorum fre-
bit.

quentia concionantur. Et tunc ait : «Petrus plenus Spiritu

»sanctodixit ad populum :An justum est in conspcctu
»Dei vos polius audire, quam Deum, vos judicale » Cur 3
.

ergo dicitur «Plenus Spiritu sancto?» Quia indoctum ex-

:

cedebat haec loquendi fiducia, ne quis piscalorem respi-

ciens, orationi illi sanctae cum Iibertate habitce ftdem nou
haberet, praemisit Spiritus sancti sapientiam, ne mireris
abundantiam. Quod
alium consideremus, ut
si videtur,
magis ac magis dicta confirmentur. Sanclis ccelum aperi-
tur; sed sine Spiritu sanclo non aperitur. Neque enim ocu-
liscorporisccelum apertum videtur, sed Spii ilus sancti ope-
ralione. ViditStephanus coelosapertos; verum.ut
aitScrip-
lura, «Cum esset plenus Spiritu sancto vidit*. «JNusquam
jgitur, fratres, coelum licet apertum videre, sine Spirita,
* Act. xm, 14. - » Ibid. 9. - ' Id. iv, 8 et 19, - 4 Id. v,i, 55.
lxxiv. 5
66 S. JO. CHRYSOSTOMi ARCHIEPISCOPI C. P.

neqne docendi auctoritatem sumere, nec miraculorum vir-

tulem exhibere sine sancto et adorando Spiritu. « Omnia
»enim operatur unus et idem Spiritus, dividens singulis,

»prout vult l
. » Gui gloria in saccula saeculorum. Amen.

AW WWVWVVM WVWVWWWW W>\iV IVWWWWWMAWWVVW VWVWVW WWWVW IWWVV w\

HOMILIA VI.

DE ANNA I.

Quod oporteat et in Pentecoste, et semper jejunli tnemi-

nisse, etquod non prcesentia solum, sed etiam recor-
datio jejunii sit ulilis : et de Dei prov identia quodque ,

non minima pars ipsius sit prater aiia parentum erga

liberos amor ; quodque non patribus solum, sed et ma-
tribus prceccptum sit, ut liberorum mores componant,
et adextremum de Anna.

I. Ubi 2
peregrinum aliquidem apud nos diversalum, ad
aliquol dies comiter exceptum, etcolloquii mensa^que par-
ticipem factuin dimiserimus, postridie profectionis illius

mensa posila statiin ejus ac verborum congressus recorda-

mur, ac multa cum charitateipsum requirimus hoc nobis :

erga jejunium quoque praeslandum est. Nam cum apud

nos dies quadraginta fuerit diversatum, comiter illud ex-
cepimus ac dimisimus: quando igilur mensa jaui nobisspi-
ritualis apponenda est, reminiscamur illius, bonorumque
omnium, Non enim praesentia tantum
quae nobis invexit.
jejunii, sed etiam memoria jejunii maxime utilis esse po-

test. Et sicut illi quos amamus, non solum cumadsunt, ve-

rum eliam cum nobis inmentem veniunt mullo nos volup-

tate perfundunt : ila quoque dies jejunii, collectae, com-
* i Cor, xi, 12* — 2 Vide D. Guillon, tom. xvi, pag, 4*4-426,
 HOMILIA VI. DE AXNA. I. G7

munesque conventus et alia quibus ejus beneficio fruebamur

bona, vel sola memoria nos oblectant, et haec omnia si in
memoriam revocemus, multum iude lucrum hoc etiam tem-
pore colligemus. Haec autem a me non eo dicuntur, quod
cogere vosad jejunandum velim, sedut vobis persuadeam,
ut ne genio indulgeatis, neve sic afficiamini, nt plerique
homines solent, siquidem homines appellandi sunt, qui tan-
lam pusillanimilatem pra3 se ferunt, qui tnnquam e vincu-
lis emissi, et gravi quopiam carcere liberati sic alloquunlur

se mutuo «Tandem molostum

: illud jejunii pclagus emensi
sumus: » alii veroquimullopejus, et imbecillius sunt affccti,
ctiam ob futuram quadragesimam pertimescunt. Hoc vero
propterea qnod, toto reliquotemporc, dcliciis, luxurice, at-

quc ebrielali se totos dedant. Quod si aliis diebus caslne

modeslaeque vilne agcndae nos assuefaceremus, et praeteri-
tum desidcrarcmus jejunium, et venlurum multa cum vo-
luptate suscipcremus. Quidcnim boni jejunii nobis opcra
non obvenit? omnia Iranquillitalis ac puncserenilatisplena
sunt. Nonne domus lumuHibus, cursitalionibus, omniquc
perturbatione sunt libcralae? quin etiam ante ipsas domos
corum animus, qui jejunnnt, hac quiete perfruitur, civitas
ipsa tota modestiam, qua? in animo ac domibus cernitur,
imitatur. Nam neque sub vesperam audire canentes licet,

neque interdiu tumultuantes etebrios.non clamantes, non

pugnantes, sed multam ubique tranquiliitatem licet cer-
nere. Nnnc autem non ila est, sed jam inde ab exorlu solis

clamores ac turba?, coquorum cursitationes, ac multus in

domibus, mullus in mentibus fumus, dum intus in nobis

succenduntur afTectus, flamma turpium cupidilatum a
et

deliciis cxcitalur. Proptcrca quod pra3teriit, jejunium re-

quiramus, itlud cnim haec omnia coercebat. Ac licet labo-

rcm ejus excusserimus, cjus tamen desiderium non extin-
guamus, neque mcmoriam dcponamus: scd cu n pransus
5.
 :

G8 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

et expergefactus io forum vencris,diemque videris vergen-

tem acl vesperam, hancingressus Ecclesiam, et juxla sanc-

tuarium istud veniens, jejunii lemporis recordare, quo
multitudinis plcnam Ecclesiam cernebamus, omnes aulem
audiendi desiderio succensi erant, multa ubique laetitia,

mens omnium erat erecta : ha?c omnia tecum reputans,

clics illos optabiles recordare. Quod si mensae accubiturus
sis, cum hac recordalione cibos degusta, ncc unquam in

ebriclalem labi poteris. Sed sicut qui honestam, castam et

ingenuam uxorem duxerint, et ejus vehementi amore sint
inflammati, ne abscnte quidem illa, meretricem et perdi-
tam mulierem adamare possunt, quod illius amor eorum
mentempraeoccupaverit, nec alium amorem ingredi sinat

sic et in jcjunio fit et in cbrietate. Ergo si illius ingenuac

castaequememinerimus, publicam hanc merelricem omnis-
que turpitudinis matrem, ebrietatem inquam, facillime re-
pellemus, dum amor jejunii vehementius quam manus ulla
impudentiam istius repellet. Propter ha?c omnia dies illos,
quaeso, semper menle versemus: autem quidpiam ego
ut

quoque ad memoriam illam conferam, idem argumentum,

quod tractare tum paralus eram, in medium nunc quoque
proferre connabor, ut ipsa similitudo doclrinrc recordatio-
nem lemporis illius excitet. Yos enim fortasse nunc estis

obliti nos mullos interim sermones de aliis rebus habuisse.

Nam reverso a longinqua illa peregrinalione patre nostro,
necessarium fuit omnia commemorare, quse in comilalu
acciderant, ac deinde cum gentilibus disputare, ut hos vi
calamitatis ad meliorem frugem revocatos, qui deserto gen-
tilium errore sese ad nos conlulerant, pro virili confirma-
remus, ac doceremus, quantis tenebris liberati, ad tantam
lucem veritatis accurrissent. Post ilia rursus multis diebus
Martyrum festivitatibus potiti sumns, neque tempori con-
veniens fuisset nos, qui juxta Martyrum sepulcra ver.sare-
 II0M1LIA. VI. DE ANNA I. Oq

mur, earum laudum, quae Martyribus debentur, cxorlcs

discedere. Successit his ad abstinendum a juramentis co-
hortatio : cum enim totam rusticorum nationem in urbem
ingressam cerneremus, hos illo instruclos a nobis viatico

censuimus dimittendos.
II. Vobis quidem non facile fuerit dispulalionernreferre,

quam tum adversus gentiles instituimus : ego vero semper

in his exercitatus, et huic palaestrae addictus, nullo negotio
paucis ex iis, tum diximus, repetitis, potero tolius
quse
oralionis argumcnti vobis memoriam refricare. Quodnam
ergo fuit argumentum? Quaerebamus quo pacto Deu.s a
principio generi humano provideret, et quo pacto quae uli-
lia forent doceret, cum nullae extarent liltera?, neque Scrip-
turaedataeessent,et ostendimus per contemplationem crea-
turarum ad Dei cognilionem esse deductum
illud quo :

tempore vos non manu prehensos, at mente per universam

creaturam circumduxi CGelum ostendens, terram, more,
lacus, fontes, flnvios, cequora immensa, prata, pomaria,
llorentes segetes, fructibus onustas arborcs, obtccta nemo-
ribus montium culmina tum quoque de seminibus, de
:

olcribus, de floribus, de plantis tam fructuosis quam in-

fructuosis, de bestiis cicuribus simul et agrestibus, aqunti-

libus, et tcrreslribus, quae ancipites in utraquesede vivunt,

dc iis quae aerem pennis secant, de illis qucc humi repunt,
deque mundi elementis mnlta disserui, et in singulis
ipsis

una voce simul acclamabamus omnes, cum inens nostra

tot immensas opes capere non posset: «Quam magnificala
» Domine: omnia in sapientia fecisti » Ne-
sunt opcra tua, 1
.

que vero propter multitudinem tantum Dei sapienliam mi-

rabamur, sed et propter utraque haec duo, quod el pul-
chrnm etmagnam et admirabilem condiderit ctealuram, et

quodmultaimbecillilatiscjus indicia rebus, qugecernunlur,

1
Psal. xci, 6.
70 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

indiderit, tum ut ob sapientiam laudetur, atque ad cultum

suum eos, cjui cernunt, allicial: tum ne,Crealore dimisso,
cjui pulchritudinem ac magniludinem illarum inluentur, pro
illo res uculis subjectas adorent, cum ea, quoe in illis appa-
ret, imbecillitas ejusmodi corrigere possit errorem. Ilem
cjuo paclo creatura omnis corruptioni cst obnoxia, ct ad
mcliorem specicm transferetur, majori gloria perfruetur,

ct cjuando ct cjuare, et cur obnoxia corruptioni sit edila,

alquehaec oinnia tum apud vos philosophamur, Deicjuc po-
tentiaminde demonslrabamus, cjuodin corruptibilibuscor-
poribus tantam pulchriludincm, (quam et a principio Deus
illis attribuit) siderum, coeli et solis. \ ere namquc mirari
possumus, cjua ratione cum lot anni sint elapsi, nihil talc
sint passa, quale noslra corpora potiuntur,neque sencctulc
reddita fuerint imbecilliora, neque morbo vel aegritudine

aliqua debilitata sint, scd vim ac pulchriludincm suam,

quam, ut anle dixi, Deus illis allribuerat, perennem con-
servent, et neque solis consumptum sit lumcn, necjue si-

derum splendor obscuratus, necjue coeli fulgor cllluxcrit,

non maris termini loco moti sint, non terroe virtus ad par-
tus annuos frucluum cdendos extincta sit. Ilaec aulcm om-
nia corruplioni esse obnoxia cnm cx rationibus, tum cx
sacris Litteris demonstravimus : pulchre vero illa esse ac
splendida suumquesemper integrum vigorem conservasse,
quotidianus eorum, qui cernunt, testatur aspeclus, in quo
maxime admirandus cst Deus, qui sic ca ab initio condi-
dit. Scd quoniam dum haec a nobis diccrentur, rcfraga-
bantur nonnulii dicenles : a omnium, quaesub aspec-
Igitur

tum cadunt, vilissimum est homo, siquidem coeli corpus,

terroe, solis, et omnium siderum tanto tempore duravit,
hic vero post annos sepluaginta dissolvitur atque inlcril. »

Primum quidcm illud dixerimus, non lotum animal dis-

solvi, sed praecipuam mogisque necessariam partem per-

 HOMILIA VI. DK ANNA I. 71

petuo manere anirnam immortalem, quag nullis ejusmodi

morbis est minorem autem corruptioni esse ob-
obnoxia,
noxiam deinde hoc ipsum majorem cedere nobis in hono-
:

rem. Neque enim temere, vel sine causa, sed et juste at-
que in rem nostram et senectutem et morbos su>tinemus.
Juste quidem, quod in peccalum lapsi fucrimus: in rem
nostram aulem ut ingenitam nobis ex ignavia superbiam,
per hos defectus ac morbos retundamus. Non igitur ut con-

tumelianos afficeret, hoc fieri permisit Deus. Si enim affi-

cere contumclin voluisset, non immprtalem esse animam

nostramsivisset. Sed neque, quod impotens esset, tale nos-
trum corpus efFecit. Etenim si imbecillis esset, nequaquam
coelum et sidera, et terra? corpus tanto tempore lueri in
rerum natura potuisset : sed ut nos meliores, moderatio-
rcsque redderet sibique magis obsequentes ,
quod omnis
nobis salutis occasionemlargitur. Propterea non eifecit, ut

aut senectute ccelum, aut aliis quibusdam talibus morbis

corriperetur. Cum
enim libero arbilrio sit et anima desli-
lutum, neque peccare, neque rccte agere potest unde nc- :

quc cjusmodi emendatione illi est opus : nobis aulem qui

rationc sumus et anima cxornati, neccssarium fiiit, ut per

has infirmilates morbosque modestia et humilitas ingene-

rarelur, quandocjuidem a principio prae cajteris omnibus
primus homo fuerit in superbiam elatus. Alioquin si quem-
admodum noslra corpora, sic etiam coelum constitulum
fuisset ac sencctuti obnoxium, multi Conditorem imbecilti-
talis nccusassent,utqui minimeposset unumcorpus in mul-
tos annorum circuitus conservare : jam vero praecisa est il-

lishaec occasio, cum tanto tempore opera ipsiuspermaneant.

III. Accedit ad ea qua3 diximus, quod non intra hoc sae-

culum rcs noslr.e subsistunt, sed postquam in hac vita

probe fuerimus casligati, majori corporanoslra cum gloria
resurgent, et ccelo, sole ac coeteris omnibus splendidiora
72 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

cernentur, et ad meliorem sortem conditionemque transfe-

Unus ergo modus
rentur. est cognitionis Dei, per universam
nempe rerum naturam: alter vero nihilo minor, is quem
suppedilat conscientia, quem ipsum tunc pluribus verbis
exposuimus, simulque ostcndimus insitam esse nobis a na-
tura bonarum malarumquc rerum cognilionem, et conscien-

tiam nobis interius haec cuncta dictare. Duo quippe nobis

a principio dati sunt a natura doclores, creatura, et con-
scientia,qui sine voce ulla homines institnebant. Nam et

creatura conspeclu suo spectatorem obstupefaciens, illum

cuncta cernentem adejus, quiipsamcondidit.admirationem
traducit : conscientia vero, qua? intus dictat, omnia quaj fa-

cienda sunt suggerit, ejusque virtutem et judicium cx ipso

rerum aspectu deprehendimus. Dum enim intus peccatum
accusat, vultum confundit exterius, ac mullo mcerore com-
plet. Rursus pallidos reddit et pavidos, cum in re aliqua

turpi fuerimus deprehensi ; vocem non audimus, sed per

externum aspectum ingeneratam inlus indignationem con-
templamur. Cum his aulem duobus terlium quoque doclo-
rem a Dei providentia fuisse adjunctum oratio demonstrabat,
non jam mutum ut priores, sed qui sermone, admonitione,
consilio animum nostrum componeret. Quis ille porroest ?

Qui attributns est unicuique nasccnli paler. Ideo namque

fecit Deus, ut a parentibus diligeremur, ut praeceptores vir-
tutis haberemus. Non enim genuisse tantum palrem efficit,

sed recle instituisse : neque peperisse tantum, sed recte

educasse malrem rcddit. Atque hoc verum esse, nequena-
turam sed virtulem patres efficere, confitebuntur parentes
ipsi. Sane quidem filios suos sa?pe cum depravatis mori-

bus esse viderint, atque in improbitatem degencrasse, ex

suorum illos cognatorum numero ejiciunt, abdicant, alios

sibi adoptant filios, qui nulla sibi erant propinquitate con-

juncli. Anvero quidquam hocfieri potest mirabilius, quam
 5 :

HOMILIA VI. DE ANNA I. 7

nt quos genuerunt, ejiciant : quos autem non genuerunt,

sibi asciscant? Non sine causa dicta sunt hrcc a nobis, sed

ut scias majorera esse vira liberi arbitrii qunm naturae, at-

que ipsam polius quam illam patres efficere consuevisse.

Enimvero divinae hoc opus fuit providentiae, ut neque na-
turali affectu destitutos liberos relinqueret, neque totum
rursus illi committeret. Si enim nulla penitus impulsi ne-
cessitate naturae fllios suos parentes dilecturi fuissent, sed

morum probitate tantum et recte factorum studio ducti,

multos paternis aedibus exactos ob ignaviam suam, totum-
que genws humanum passim dislractum ac dissipatum vi-

disses. Si rursusrem totam tyrannidi nalurae commisisset,

ct ne improbos quidem odio prosequi pcrmisisset, sed ab
illis contumelias et innumera mala passi palres naturae ne-

cessitate devincti flliis in se contumeliosis, ac debacchan-

tibus blandiri summum nequiticeculmen
non cessassent, ad
gcnus humanum provectum esset. Nam si nunc cum omnino
confidere naturae non possint filii, sed mullos sciant, cum
depravati essent, ct domo et {acultatibus paternisexcidisse,
saepe tamen parentum amore freti contumciiis eos afficiunt
nisi permisisset Deus, ut illos succensi ulciscerentur, et im-
probos factos liberos procul amandarent, quo non se ne-
quitiae genere contaminassent ? Ideo et naturae necessitate,
et libcrorum moribus niti parenlum amorem voluit Deus,

ut et mediocriter peccanlibus liberis, ad hoc eos invitanle

natura, veniam darent, et depravatos atque immedicabili
morbo laboranles punirent, ne ad vitium illos indulgentia
sua erudirent, si nalura rursus vincerct, cosque liberis suis
blandiri cogeret, eliam cum improbi essent. Quantae lioc

qua?so providentiae, curn ct diligere jubeat et amori modum

ponere, et rursus optimae liberorum educalioni mercedcm
constiluat. Proposilam enim esse mercedem non viris
et

tantum, sed etiam fceminis ut intelligas, audi quo pacto

^4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

multis in locis et ad illas, et de illis Scriptura verba faciat,

ueque minus ad illas quam ad viros. Cum enim dixisset

Paulus «Mulier autem seducta

: in prrevaricalione fuit, » ad-
jecit, « Salvabiturautemperfiliorumgenerationem '. » Quod
autem ait, hanc senlentiam habet : « Doles quod le mulier
prima in partus dolores laboresque, ac longam uterigesta-
tionem conjecerit? at lu noli succenserc neque enim lanlo
:

damno propter dolores partus et labores affecta es, quan-

tum quacslum facis, si velis, dum bonorum operum occa-
sioncm ex rccta liberorum educatione sumis. Qui enim nati

sunt liberi, si convenienlem fucrint cultum nacli, ac tua

cura fuerint ad virtutem informali, multam libi ofFerent oc-

casionem salutis ; acpraeter propria bona opera multam ob

sludium in ista collalum recipies mcrcedem.
IV. Atque ut discas non partum malrem efficere, nequc
mercedem huic essc rei proposilam, alibi quoque viduam
2
alloquens Paulus ila dixit : « Si filios etlucavit : » neque
dixil: « Si filiospeperit, » sed, « Si filios educavit. »Nam illud

quidem natur;r, hoc vero liberi est arbitrii. Propterca cum

hicetiam dixisset: «Sahabilur perfiliorum generationem, »

neque hic substilit, scd cum ostendere vellet non libcros

genuisse, scd recte liberos educasse, hoc nobis afferre mer-
cetlem, adjecit : « Si permanserint in fide , et dileclione, et

» sanclificatione cum sobrictate 3

. » Quorum verborum hic
sensus est : « Tunc mullam mcrcedem accipies, si qui pro-
creati sunt liberi, permanscrint in fide, et dileclione et sanc-
lificalione. Si igitur ad ha3C eos incites, si admoneas, si

doceas, si consilio juves, ob hanc curam multa tibi apud

Deum merces erit constituta. «Neigitur alienum a sc mu-
lieres arbitrentur, si et feeminarum et marium curam gerant.
Non enim hic sexum distinxit Deus, sed et illic simpliciter

dixit : « Si filios educavit, » et hic, « Si permanserint in fide, et

1
i Tim. ii, i4> i5. — * Id. v, xo. — 3
Id. u, i5.
 IIOMILLl VI. DE AltNA I.
75

>) dilectione, ct sanctificatione. » Itaque utriusque generis li-

berorumsuscipiendanobisest cura, tantoquemagismulieri-

bus, quanto saepius domi resident. Nam viros quidem pere-
grinationes, ac fori sollicitudines, et negotia civitatis saepe
distrahunt : mulier autem ab his curis immunilatem sortita
facilius polerit, cum lanto fruatur otio, liberorum curam
gererc. Ita faciebant antiquae mulieres : non enim a viris

solum, sed eliam a mulicribus hoc postulatnr, ut suos, in-

qnam, liberos curent, atque ad philosophiam illos incitent.

Quod verum esse constet, veterem vobis historiam nar-

ul

rabo. Fuit apud Judaeos Anna mulicr qiuedam. Haec Anna

multo temporc sterilitale laboravit, quodque gravius fuit,
ejus aemula mullorum liberorum maler erat. Scitis autem
quam natura sua et per seipsam rcs illa mulieribus sit into-

lerabilis: cum vero liberos habens accedit aemula, fit gra-

vior. Siquidem ex mulieris illius prosperitate melius cala-
mitatem suam intelligit, sicut et qui extrema premunlur
cgestate, tum dolent acrius, cum diviles illis in menlem
venerint. Neqoe vero calamitosum hoc lantum fuit, quod
luec liberos non haberet, illa haberet, sed quod asmula es-
sct neque quod oemula lantum essel, veruui etiam quod
:

ipsain ad iracundiam provocaret, eo quod illam sperneret.

Deus autem cum hoc cerneret, tolerabat. « Et non dcdit
»ei Dominus, sccundum tribulationem ejus
inquit, filium
«etsecundum trisliliamanimaj ejus '. » Quid e?t aSecundum
» tribulationem ejus? » Dici non potest, inquit, eum viden-
tcm illam acquo animo calamitatem ferre, cohibuisse par-
lum cjus, quamvis eam cruciari, dolere, aflligi videret, moe
rorem tamen ejus nou discussit, ut majus aliquid molire •

tur. Ilajcme lanquam aliud agenles audiamus, sedmaximam

philosophiam hinc discamus, etsi quandoin malum aliquod
inciderimus, licct dolcamus, licet lamentemur, licel into-
1
i Reg. i, 5.
76 5. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

lerabile nobis malum videatur, ne properemus, nec animo

concidamus, sed Dei providentiam expectemus. Ille nam-
que probe novit, quando illud discutiendum sit, quod tris-
titiam nobis parit quod et isli contigit. Non enim quod
:

ipsam odio prosequeretur, aut aversaretur, Deus concluse-

rat vulvam ejus, sed ut fores nobis philosophice reseraret,

qua praedita mulier fuit, ejusque fidei divitias conspicere-

mus, ac nobiliorem illam hinc ab eo fuisse redditam cog-
nosceremus. Audi vero etiam quce sequuntur. «Et sic facie-

»bat,inquit,singulis annisamulto tempore, cum ascenderet

»ipsa in domum Domini : et tristabalur, et plorabat,etnon
»comedcbat\ » Inlensus dolor, diuturnaa:griludo,nonduo
tresve dies, nec viginti, nec centum, nec mille, nec bis lo-
tidem. Multis annis dolebat mulier, et crnciabatur, hoc
enim est illud, «A multo tempore: » verumtamen non im-
patienlertulit,neque temporis longitudo philosophiam ejus
superavit, neque probra et convitia ipsius acmulre, sed ora-
bat assidue ac supplicabat quod omnibus majusest, ejus-
:

que polissimum erga Deum amorem indicat, non simplici-

ter hunc ipsum oblinere filium optabat, sed Deo fruclum
dicare, atque uteri sui primitias oflerrc, ac praeclarae istius
promissionismercedemreferre. Unde idconslat? ex iis ver-
bis, quae sequuntur. Scitis ulique omnes mulieribus prbpter
viros intolerandam esse sterililatem. Sunt enim homines
plurimi tam immanes, ut muiicribus vitio vertant, si forte

non pariant, nec sciunt hoc pariendi donum de ccelis atque

a providentia divina originem trahere, nc neque naturam
mulieris, ncque congressum, neque aliud quidquam ad hoc
per se sufficere. Verumtamen quamvis sciant immerito se

vilio vertere, cxprobrant et aversantur persaepe, neque il-

larum consortio delectanlur.

V. Videamus crgo, num huic mulicri hoc ipsum accide-
1 1 Reg. 1 7.
 ,

HOMILIA VI. DE AMSA I,

77
rit. Nam si despectam quidem illam, conlemptam et con-
tumeliis afTectam videris, neque gratia apud marilum
valere , qui nec ulla ipsam benevolenlia complectatur
idcirco illam filium exoptasse conjicere poteris, ut multa
fiducia et libertate gauderet, ac viro gralior fieret. Sin au-
temcontrariumdeprehenderis,eamquegratioremilla fuisse,

quae liberos habebat, quod eam vir suus majori benevolen-

tia complecteretur, hinc apparetnon ob humanum aliquem
affectum, neque ut virum sibi magis conciliaret, eam
optasse liberos, sed ob eam causam, quam diximus. Unde
igitur hocliquet? audi hoc dicenlem auctorcm. Non enim
hoc lemere posuit, sed ut mulieris virtutem agnoscas. Quid
ergo inquit ille ? « Diligebat enim .Annam Elcana super
)> Phenannam \ »Deindc porro, cum illam videret non co-
medere, scd plorare, inquit ; « Quid est tibi, quia ploras?

»et cur non comedis, et cur verberat te cor tuum? nonne

«bonusego tibi super decem filios
2
? »\ides quam illi de-
vinctus esset? el ejus causa potius dolebat, non quod liberis

careret, sed quod tristem illam et moerore confectam vide-

ret ? Non tamen persuasit , ut tristitiam disculeret. Non
enim propter illum filtum quaerebat, sed ut aliquem Deo
fructum exhiberet. a Et surrexit, incjuit, postquam ipsi co-
»rnederant in Selom,etbiberanl,etslelitcoram Domino 3 » .

Non sine causa dictum est hoc quoque, a Postquam come-

» derant, et biberant : » sed ut inlelligas, quod alii volup-
lalibus ct otio tempus impendunt, illud eam precibus ac
lacrymis impendisse, quodsobria plurimum ac vigllans es-
set. « Et stetit coram Domino; et Heli sacerdos, inquit, se-

»debat supersellam in liminibus templi Domini 4. » Ne hoc

quidem lemere posilum est, « llcli sacerdos sedebat in li-

• minibus templi Domini,» sedut fervormulierisostendalur.

Nam ut saepe vidua mulier auxilio destituta ac deserta,

• 1 Reg. 1, 5. — 2 Ibid. 8. — 3 Ibid. 9. — « Ibid.

78 S. JO. CFIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

cootumeliJs ac variis injnriis afTccta, cum forle imminet

imperatorisaclventus,satellitibns, clypcatismilitibus, equiti-
bus, alioque multo famulilio prrccedenle, minime terretur,
neque patrono indigct, scd omnes illos perrumpens, multa
cum fiducia imperatorem alloquitur, suamque calamila-
tem deplorat, ad ejus alloquium ab ipsa necessitale de-
ducta : sic nimirum et mulier isla non erubuit, neque illam
puduit, sedenle sacerdole, perscipsam peterc, acmultacum
fiducia ad imperatorem accedcre, sed impulsa desiderio,
atque in ccelum mente subvecta, tanquam ipsum contuere-
tur Deum, ita cum summo illumfervorc compellabat. Quid
vero ait? Imo vero nullum verbum prius emittit, sed fle-
luum praemittit exordium et calidos lacrymarum rivos
,

eiTundit. Et sicut cum imbrcs dccidunt, lellus ipsa durior

irrigala et emollita scipsam facilius ad producendas fruges

excilat; sic eliam in bac mulicre contigit : siquidem tan-
quam ab imbribus quibusdam a lacrymis emollita vulva,
et dolore calefacta cccpit ad pracclaram hanc libcrorum
procrealionem excitari. Audiamus autem ipsa verba, pul-
chramqueislam supplicalionem. « PJorans, inquit, ploravit,
» et votum vovit Domino dicens Adoisai domiive Eloi Sa-
:

» baotii \ » Tremenda verba et horroris plena, recteque

factum est a scriptore, cum in noslram linguam ea non
transtulit. Neque enim propria rclenla virtule in graecum
illa sermonem convertere poluissel. Nec uno illum voca-
bulo mulier appellavit, sed pluribus quae illi tribuunlur, ut
amorem erga illum suum, et ardenlcm afTectum oslendc
ret. Et sicut qui libellos supplices ofTerendos imperalori
scribunl, non unum inserunt nomcn, sed triumpbalorem,
augustum, imperalorem, et alia mulla sublimiora islis

cum addiderint, tum demum suas prcces ofTerunt : sic et

isla cum libellum quemdam supplicem ofTcrrct Dco, multa

• i Reg. l, 10, n.
 HOMILIA VI. DE ANNA I. -g

in exordlo supplicationis sua3 nomina ponit, cum ut affec-

tum, ut ante dixi, proprium, tum ut honorem indicct, quo
prosequilur eum cui supplicat. Enimvero preces ipsas dic-
tavit dolor; quapropter et confestim exaudita est, cum il-

las admodum prudenter scripsisset, Tales quippe sunt, quac

ex animi dolore fundunlur oraliones. Nam pro chnrta fuit

mens ejus,procalamo lingua,lacrymapro atramento quam :

ob causam ad hunc usque diem ejus supplicatio pcrman-

sit. Indelebilesquippe fiuntejusmodi lillerac, quse illotinctae
fuerint atramento. Atque cxordium quidem libelli snppli-
cis talc fuit; quae vero sequunlur, quaenam?« Si respiciens
» respexeris, inquit, super humiliationem ancillae tuae r
. »

Nec dum quidquam accepit, et a promissione crationis du-

xit exordium. Remuneratur Deum, cum nihildum manibus

teneat. Adeo fervebat, et ad hoc polius quam ad illud as-

pirabat, ideoque sibi filium dari precabatur. « Si respiciens
»respexeris snper humiliationem ancillae luae. » Duplici
jure nilor, inquit, servilutis, et calamitatis. «Et da mihi an-
»cilke tiue semen viri, dabo illud datum corarn te 2
. » Quid
est coram te datum ? Dedititium et plane servum. Omni
potestale me abdico. Eatcnus enim lantum fleri mater
cupio, qualenus a me filius ducat inilium, tum deinceps
meo jure cedo ac rursus ei renuntio.
YI. Ac vide rnulieris pietatem. Non dixit : « Si dederis
mihi tres, duos libi do : sin aulem duos, unum do libi, n
sed « Si unum solum dederis, totum tibi fructum consecro.
« Et vinum et omne quod inebriare polest non bibct. »

Nondum filium accepit, et jam Prophelam informat, ac de-

illius educalioneverba facil, etcumDeopactum init. con-
fidcnliam mulieris ! Quia non tum persolvcre polerat, quod
nondum accepisset, a fuluris sumplum pretium pcrsolvit.
Et qucmadmodum saepe multiagricolaj summa pressi cgcs-
1
i Rcg. i, ai. -— a
Ibid,
 ;

80 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tate, cum tantum pecunix non suppetat, ut vitulum possint

aul ovem emere, hacconditione a dominis ea accipiuntani-
malia, ut semissem fructuum reddant, seque pretium exfu-
turis deductum fruclibus persoluturospromittunt : siceliam
ista, vel polius majus quiddam praestitit. Non enim eacon-
ditione, ut semissem fructuum reddat, filium aocipit, sed ut

tolum illideindereslituat,elfructuumloco filiieducationem

accipiat. Sufficienlem enim esse mercedemexistimavit, ut
labores suosin Dei sacerdotis educationemimpenderet. «Et
» vinum et omne quod inebriat non bibet, »inquit. Non illi
venit in mentem haec apud se dicere a Quid vero fiet, si :

dum tener est infans, aquae polu ejus valetudo laedatur?

quid morbum incidat? quid si gravi morbo oppressus
si in

moriatur? » sed cum cogitasset eum, a quo fuerat datus,

posse illius quoque sanitati providerc, ab ipsis incunabulis

et partus secundinis in sanclitatem illum invexit, Deoque

rem lolam commisit, et anle partum sanclificabatur ejus
uterus in quo Prophcta gcstabalur, et sacerdos concipie-
balur, et donariuin ferebatur, donarium inquam animatum.
Ideo diutius eam mcerore confici permittebat Deus, ideo
tarde dabat, ut eam ipso genere partus illustriorem redde-
ret, ut philosophiam ejus animijue moderationem oslen-
deret. Nam in oralione non meminit aemulue, non ejus
convitia memoravit, non in medium protulit ejus oppro-
bria, non dixit : a Ulciscere me de improba et scclesta illa

muliere, »quodmullaefaciunt mulicres : scd neque probro-

rum recordata, de iis tantum, quae sibi proderant, preces
offerebal. Ita fac tu quoquemi homo, cumque videris ini-
micum dolore afficientcm, in eum quidem nullum asperius
verbum millas, neque male crga te affecto impreceris :

sed ingressus ac flexis genibus, fusisque lacrymis, Deum

precare , ut tristitiam disculiat, doloremque restinguat
quod haec quoque mulier fecit, nec mediocrem fructum
 IIOMILIA VI. DE ANNA I. $ l

ex inimica collegit. Illa enlm ad hunc partum infantis ob-

linendum opilulata est. Quo pacto id factum sit ego di-

cam. Quia opprobria jaclarat, aillixerat, mojoremquc do-

lorcm reddiderat, a dolore ardentior fuil oratio, Deum vero
illi conciliavit, atque ut impetraret cffecit, sicque Samuel
cst partu editus. Itaquesi vigiles simus, nonmodo nihil nos
laederepoterunl inimici, sed et plurimum proderunt, dum
in omnibus nos diligenliores eilkient, tantum ne propter
molestiam ac dolorem, quem nobis inurunt, nd convitia
probratjue nos abripi sinamus ; sed ad prcces nos potius
convcrtamus. Postquam autem peperit filium, vocavit il-

lum Samuelem, hoc esl, audiet Deum. Nam, quoniam ex

eo, quod cxaudita fuerit, et precum opera ipsum accepit,
non beneficio nalurae, memoriam quaestiis illius tanquam
iu cenea quadam columuain appelialione pueruli voluit esse
defixam. Neque dixil : «\ occmus eumnominepatrissui, vel

palrui, vel avi, vel proavi : sed ille ipse qui dedit eum, iu-
quit, »Ihnc acmulamini
appellatione pueruli honorelur.
mulieres, hanc imilemur tantamque liberorum curam
viri,

geramus, ita nalos edueemus, cum in aliis omnibus, tnm

njaxime in castitate. Nihil enim adeo conlcndendum ct
curandum est, quam ut juvenes casti sint et pudici. Hac
enim maxime aegritudo illi a?tati molestiam exhibet et ;

quod in luccrnis agimus, hoc et erga liberos obscrvemus.

Cerle saepe ancillam admonemus, quae lucernam accendit,
ne eum locum lucernam transferat, in quo stipula fee-
in

numve fuerit, aut aliquid ejusmodi, nc forte nobis insciis

excidat scintilla quaepiam, et maleriam illam corripiens to^
tamdomum incendat : eamdem quoque sollicitudinem erga
liberos impcndamus, nequevultus eorum illuc Iraducamus,
ubi lascivse sunt famulae, ubi luxuriosas puelkT, ubi pctu-
lanles ancilla?, sed jubeamus ac denuntiemus illis, si forle
talis nobis sit famula, seu vicina, she qua^vis ejusmodi, ul
lxxiv. - 6
 :

82 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

neque in conspeclum, neque in sermonis congressum cum

juvenibus veniat, ne qua inde scintilla excidens tolam
pueruli animam incendat, et irreparabiiem illi calamitatem
importet. Neque vero tantnm a spectaculis, sed etiam a
mollibus ac dissolutis cantilenis abducamus, ne his eorum
anima fascinetur, neque illos ad theatra deducamus, nec
ad convivia et compotationes, sed cautius quam conclavi
abditae virgines, custodiantur a nobis juvenes. Nihil aeta-
tem illam adeo solet exornare ac pudicitiee corona, et si

quis ab omni lascivia purus, ad conjugium venial. Sic et

mulieresillis lient amabiles, cumantea nulla sefornicatione
exercuerit, rut corrupta fuerit anima, cum eam solam mu-
lierem notam habuerit juvenis, quae sibi fuerit nuptiis co~
pulata. Sicet ardentiores amores,et sinccriorbenevolenlia,
sic amicitia fit vehementior, cum ad nuptias juvenes cum
tanta caulione perrexerint. Nam nunc quidem quse ge-

runtur non nuptioc sunt, sed mera negotiatio pecunise,

et cauponatio. Cum
enim anle conjugium corruplus fuerit
juvenis, et post conjugium rursus in alteram mulierem
oculos suos convcrterit, quid, qureso, prodest conjugium?
imo tum majus supplicium debetur, et indignum est venia
peccatum, cum, intus residente uxore, seipsum meretri-
cum congressu polluat, et adulterium committat. Quippe
uxore ducta, tametsi merelrix est, quae se mariti congressu
contaminat, adulterium est illud facinus. Haec autem jam
fiunt, et contractis nuptiis ad mulieres meretrices currunt,
quoniam ante nuptias castitatem servare non didicernnt.
Hincpugnae,malcdicta, domorum eversiones, et quotidiana
bella : hinc fit ut erga uxorem amor diffluat et marescat,
cum iupanarium frequentatione dissolvatur. Quod si cas-
tilatem servare discat, prae caeteris omnibus expetendam
uxorem suam arbitrabitur, multa illam cum benevolentia
contnebitur, magnamque cum illa concordiam conservabit
 HOMILIA. VII. Dli ANNA. II. 83

si vero pax fuerit et concordia, omnia bona in domum

illam introibunt. Ut igitur et res hujus vitae recte a nobis
dispensentur, et cum illis regnum coelorum consequamur,
hujus praecipue mandati gratia et nostrum et liberorum
curam geramus, ne sordidis vestimentis induti in nuptias

illas spirituales intremus, sed cum fiducia fruamur honore,

qui diguis est illic reservatus. Quem utinam omnes asse-
quamur gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi,
perquemet cum quo Patri gloria, una cum Spiritu sancto,
nunc et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

KW VV> \\ V\\\ V V\ \\\\\\ \\\ VV\ VV. VV» A/VV VV\/W\ vv\ wwwww \\\<V\\ VVVV V\ VV\ VVVVVV wwvvwv

HOMILIA YII.

DE ANN II.

De [idc Annce ; cleque philosopliia, hoc est, animi mode-

ratione, et modestia ipsuis, et de honorc dcferendo sa-
cerdolibus, ct quod tum in inilio, tum i/i fine prandii
sit orandum,

I. Nihil precationi par est, charissimi,nequc quidquam

fide potentius. Utrumque nobis nuper declaravit Anna :

cum his enim muncribus accedens ad Deum, omnia quae

voluit effecit. Siquidem et naturam sterilem correxit, et
vulvam quae erat conclusa aperuit, et probrum sustulit, et
convitia icinulae dissolvit, seque ipsam ad magnam restituit
fiduciam, dum e petra infrugifera spicam messuit coman
tem. Omnes audistis quomodo fleverit, quomodo precata
sit, quomodo orarit el exorarit : concepit, peperit, edu-
cavit et consecravit Samuelem. Itaque non aberrarit, qui
6.
84 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

hanc mulierem pueri simul et matrem et patrem appellarit.

Quanquam enhn vir addiderat semen, hujus tamen pre-
catio vim efiicaciamque semini prjebuit, eiTecitque ut Sa~

muel honestioribus exordiis nasceretur. Necjue enim sicut

in caeteris hominibus somnus et congressus lantum paren-
tum, verum preces, lacrymae, fidesque fuerunt hujus gene-
rationis principia.epque coeteris illustriorem habuit ortum
Propheta, propter matris iidcm natus. Ideo de hac mu-
licre jure cjuis dixerit : « Qui seminant in lacrymis, in
»exultatione metent l
. » Hanc amiulemur viri, hanc imi-
tentur foeminaj : nam utriusque sexus magislra est mulier.
Qua3 steriles sunt, ne despercnt : quse matres sunt, sic
educent natos liberos. Sedomnes simul imitcmur mulieris
philosophiam, quam habuit anle partum, fidem quam ha-
huit in partu, studiumque quod habuit post partuin. Quid
enim esse possit illa muliere magis philosophicum, cjuae

calamitatem adeo intolerabilem, placide fortiterque tulit,

nec prius destitit,donec eam molestiam discussil, malique

finem reperit, tum admirandum, tum incredibilem, nullo e
terrenis accito adjulore et opitulatore? Noveral enim hu-
manitalem Domini, eoque sola illum adiit, et cjuidquid vo-
luit impetravit. Neque enim humanum auxilium, sed divi-

nam gratiam requirebat illius tristiliae correctio : ea euim

non nasccbalur ex jaclura pecuniarum, ut aliquis allato
auro dilueret angorem : neque ex adversa corporis valetu-
dine, ut accilis medicis morbum posset abigere. Natnra
erat male affecta, coelestem manim desiderans. Eoque sane
pra3termissis omnibus terrenis, ad nalurae Dominum con-
fugit, nec prius destitit, quam illum exoraret,ut orbilatem

tolleret, ac vulvam aperiret, cque sterili faceret matrem.

Itaque beata est et ob hoc, non quod matcr facla sit, secl

cjuod, cum non esset, facta sit. Siquidem illud est naturaa

'
rsal. cxxv, 5.
 HOMILIA TII. DE ANNA II. 85

commuric, hocautemerateximiumfoeminaemeritum. Bcata

quidem igitur et propter nixus illos, nihilominus tamen
beata propter omnia illa quae partum praecesserunt. Scitis

enim profecto omnes, sive mulieres, sive viri, nihil gravius

aut intolerabilius accidere posse foeminae, quam ul liberis

careat, adeo ut si mille prosperitatibus alioqni fruatur,
dolorem ex hoc vulnere nalum nunquam ex animo valeat
depellere. Quod si id nunc adeo est intolerandum, cum ad
majorem philosophiam vocati sumus, cumque ad coelum
tendentibus nullusest rerum pra3sentium respectus., sedad
alleram vitam adornamur, cumque multis laudibus effertur
virginitas : cogita quanlae infelicitatis ea rcs visa tum fue-
rit,cum futurorum nulla esset spes, ac ne cogitatio qui-
dem vetcribus illis, sed omnia fierent rerum praesentium
gratia cum id temporis sterilem et orbam esse fceminam,
:

damnationis notam ferret nemo possit eloqui, nec ullo

:

sermone consequi doloris magniludinem ex hoc vulnere

venientis. Testes vero sunt fceminae, quae cum in caeteris
omnem exhibucrint philosophiam, hanc infelicitatem non
pertulerunt aequo animo, sed quoedam moritis indignatae
sunt, alioe sibi vitam judicarunt esse injucundam. Iianc
yero foeminam non anxielas modo a slerilitate proveniens,
verum et aliud quiddam obsidebat malum, ira videlicet,
propter aemulae opprobria. Et sicut ventis ex adverso inler
scse concurrcnlibus, mediamque scapham, dum inter se
depugnant, corripienlibus, ac multis fluctibus partim a
prora, partim a puppi insurgenlibus, gubernator clavo
assidens servat navim, undarum incursus gubernandi pru-
dcntia depellens sic et mulier tum illa, cum ira et angor
:

ceu venti in animum ipsius facerent impetum, rationem

illius perlurbantes, multosque fluctus excilarent, non jam

biduum aut triduum, aut dies viginti, sed et totos onnos :

nam hoc, ut ait Scriptura, multo tempore factum est; for-

86 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

titer pertulit tempestatem,necpassa est rationem dcmergi.

Siquidem Dei timor tanquam nauclerus gnbernaculis assi-
dens, persuasit eam tempestatem magno animo perferen-
dam csse,nec prius destitit mentem illiusgubernare, donec
in tranquillum adduceret porlum navem onere plenam,
hoc uterum pretioso
est, thesauro onustum. Neque enim
aurum argentumve portabat, sed Prophelam et sacerdo-
tem. Eratque gemina cjns uteri sanclificatio, et quod tali
puero pra?gnans csset, et qnod conceptionis initium per
precationem ac coeleslem gratiam accepisset.
Onus autem illud non solum erat inopinalum et ad-
II.

mirabile, verum et negotialionis modus fuit admirabilior :

neque enim illud hominibus ullis vendidit aut negotiatori-

bus, sed prolinus ut exposucrat e scapha, Deo vendidit.
Tantum aulem hac negotiationc lucrum fecit, quantum
facere par est eam, quae cum Deo habuerit commercium.
Etenim posteaquam eum foetum acceperat Deus, reddidit
illi alterum filium imo potius, non unum, neque duos,
:

neque tres, nccjue quatuor tantum, sed his multo plures,

« Quia slerilis, inquit, peperit septem l
, » et usura sortem
excessil. Talis enim est negotiatio, quac cum Deo geritur.
Non ille quantulamcumquc sortis partem, sed multis par-
tibus conduplicatam reddit. Neque solum dedit illi proles
fcemineas, sed ex utroque sexu lucrum illius cumulavit, ut
illi jam perfectum contigerit gaudium. Haec eo comme-
moro, non ut laudetis tantum, sed et aemulemini hujus
mulieris fidem ac tolerantiam, quam cx parte quidem au-
distis nuper, verum ut reliquias persolvamus, concedile
mihi pauca commemorare de sermonibus post primam
precationem cum sacerdote ejusque ministro habitis, ut
perspiciatis mitem ac placidum hujus mulieris animum.
« Et factum est, inquit, cum multiplicaret precationem in
1
i Reg. ii
3
5,
 HOMILIA. VII. DE AXNA II. 87

»conspcclu Domini, Heli sacerdos observabat os illins '. »

Geminam scriptor hic virtnlem in focmina suo lestimonio
comprobavit : in prccibus assiduitalem, et animi vigilan-
tiam : illam quidem, cum ait, « »hanc,cum
Multiplicavit :

addit, « In conspectu Domini. » Nam omnes quidem ora-

mus, sed non omnes in conspectu Dei. Etenim cum cor-

porein terra prostrato, et ore temere delirante, mens ubi-

que per domum ac forum circumvagatur : quo ore talis

posset dicere,quod oravcrit in conspectu Dei? Nam in con-

spcclu Domini orat, qui orat undique colligens suam men-
tem, nibil habens eum lerra commcrcii, scd ad ipsum
ccelum totus commigrans, omni cogitatione humana ab
animo depulsa quemadmodum id temporis haec fecit mu-
:

lier totam enim sese collegerat ac mentem intenderat,

:

atque ita Deum invocavit animo dolente. Sed cur dicit

eam multiplicasse precationem, quando exiguus modus

est

precntionis, quam fudit mulier? Neque in longum pro-

duxit sermonem, neque in multum temporis extendit sup-
plicalionem, sedpauca nudaque verba prolocuta est. » Ado-
» nai domine eloi Sabaoth si respicicns respoxcris ad ,

»humilitalem ancilla3 lua?, meique memor fueris, nec obli-

» ttis ancillae luee, dederisque ancillae tuae prolem mascu-

»lam,oflcram illam dono in conspectu tuo, usque ad diem

«morlis ipsius. \inum et quidquid inebriat, non bibet, ct
» fcrrum non ascendet supcr caput ejus 3
. » Quce est hic

vcrborum multitudo? Quid igitur innuit, cum aft: « Multi-

«plicavit? » Haec frequenter dicebat, nec deslitit iisdem
verbis iterandis multum lemporisabsumcre. Ita et Christus

in Evangclio docuit orare. Gum enim jussisset Discipulis

nc more genlilium orarent, utentes mulliloquio, etiam mo-
dum precalionis docuit 3
: ostendcns, ut cxaudiamur, non
csse silum in verborum multitudine, scd in vigilanlia men-
1
1 Reg. 1, 12. — * lbid. 11. — 3
Mallb. vi, 7
88 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

tis. Quomodo igitur, dixerit aliquis, paucis orandum est,

si

parabolam eis proposuit, admoneutem semper esse oran-

dum? Vidua quaedam erat, quae assidue appellando crudc-
lem et inhumanum judicem, neque Deum timenlem,
neque homines reverentem, frequenteradiensflexit 1
. Quo-
modo nos et Paulus hortatnr dicens : « Precationi inslan-
» tes
a
, » ac rursus, « Indesinenter orale 3
? » Nam si verba
proferre in longum non oportet, et tamen assidue orare,
lioc ciun illo pugnat. Non inler se pugnant ista. Absit sed :

mognoperc inter ss congrunnt. Siqnidem et Christus ct

Paulus jussil breves, sed crebras ficri precationesexpaucis
intcrvallis. Nam si longum extenderis verba, cum fre-
in

quenler parum sis nttenlus, multam audaciam diabolo sup-

pcditasti, ut accedat supplantetqne, ac menlcm ab iis quoe
dicunlnr avocet. Quod si frequenter ac subinde oraveris,
lcmpus omne crebris dirimens intervallis, facilepoterisessc

sobrius ac vigilans, ut precalionem multa cum allenlione

perficias. Quod sane hcec fecit, dum non longo sermone,
sed crebris ac frequenlibus precibus adiit Deum. Deindc
posteaquam sacerdos illi occlusit os ,* nam hoc est quod
ait: « Observabat os ejus, et labia cjus movebantur, vox
»autem illins non audiebatur 4 : » coacta estobedire sacer-
doti, et ab orando dcsistere. Et vox quidem illi inlerclusa
est, at non est cxclusa fiducia, sed vehementius etiam cor
clamabat intus. Nam illa potissimum cst precatio, cum ab
intimis voces sursum ferunlur : hoc prcecipue mentis est

exercitatre, non intenlione vocis, sed animi fervore preca-

tionem absolvere.
III. Sic oravit et Moses : cui, cum nihil voceresonaret,
Deus tamen : « Quid, inquit, clamas ad me 5
? » Homines
quidem externam hanc vocem tantum audiunt, at Deus et

1
Luc. xvnr, 5. — a
Rom. xn, 12.— 3
l Thees. \, 17,— 4 x Reg.
1, 12, i3. ^- 5
Exod, xiv, i5.
 HOMILIA VII. DE AX.XA II. 89

anle hanc intus inclamantes audit. Itaque fieri potest, ut

eliam qui non clamant audiantur, nl per forum ambulans

quis oret accuratissime, et in consessu amicorum aliorum-
que, quidvis aliud agens vehemenli clamore invocetDeum,
chmiore inquam interno, etiamsi nihil faciat, quod a quo-
quam pnesentium senliatur. Quod sane tum haec fecit

mulier : « Vox, inquit, illius non audiebatur, » et exaudivit

illam Deus. Tantus erat iilius clamor internus. « Et dixit

» illi puer Heli : Quousque eris ebria ? Discute vinum luum
» abs te, et recede a conspectu Domini T
. » Iiic potissimum
licet hujus mulieris philosophiam perspicere. Domi expro-
brabat aemula, venit iii templum, et sacerdolis puer allicit

illam contumelia, et increpat ipse sacerdos. EfFugerat do-

mesticam tempestalem, venit in porlum, et rursus invenit

fluclus : venit acceptura medicamen, sed addita esl pro

brorum plaga, qua vulnus cresceret, nedum curaretur.
Scitis enim quomodo animi moerenles adversus contume-
lias et convilia sint afTecti. Sicut cnim acerba vulnera ne

levem quidem manus contactum ferunt sic et animus per- :

turbatus ac morosus, ad omnia indignatur, levique verbo

mordetur et oifenditur. Verum hoc non accidit huic mu-
lieri, ne tum quidem cum a puero conviliis peteretur (3).

Nam si sacerdos fuisset convitialus, non erat perinde mi-

randa tolerantia : dignitatis quippe magniludo, ac magis-
tratus auctorilas vel invitam illam compulisset ad modes-
tiam. Nuncvero nec adversus sacerdolis puerum indignala
cst : quo magis etiam sibi conciliavit Deum. Sic quoties
opprobriis millcque malis afFecti, convilianles generoso fe-

rimus animo, majorem nobis a Deo benevolentiam conci-

liamus. Et unde hocliquet? ex his quae evcnerc Davidi.
Quid aulem illi evenit? Exulabat aliquandoe patria, simul
et de libertate et vita sua periclilnns, et cxercitu adversus
* i Reg. i, i4.
90 S. J0. CHRYSOSTOMI A.RCHIEPISC9PI C. P.

inlemperanlem illum jnvcnem tyrannum ac parricidam

instruclo, errabat io deserlis nec tamen indignalus csl, :

nec despondit animum apud Deum, neque dixil: « Quid tan-

dem hoc rci est? permisit ut filius insurgeret adversus il-

lum, a quo genitus est : qui etiamsi quid haberet, de quo

juste queri possct, non oporluit lamen idfacere. Nunc vero
nec in parvo ncc in magno laesus a nobis obambulat, cu-
piens dextram paterno sanguine polluere, et Deus haec vi-
dens palitur. » Sed nihil horum dixit. Quin quodprofecto
majus est et admirabilius, erranlem et undique expulsum
Semei quidam vir improbus ac sceleslus insectalus est, ho-
micidio pollutum et impium appellans aliisque innumeris
conviliis impetens. At ncsicquidem fuit exasperatus. Quod
si quis dixerit : aQuid mirum si non ultus est, cum propler
imbecillitatemulciscendipotestatemnon habercl?/>Primum
illuddixerim : « Nonperinde mirarer eum, si diadema ges-
tans et regno potiens, inque solio sedens convitiantcm per-
iulisset, ut nunc illum et iaudo, et admiror tempore cala-
mitalis philosophanlem. Nam illic et imperii magnitudo,
et convitiantis vilitas saepe persuasit, ut contumeliam ne-
gligeret. » Mulli rcges frequenter similcm animi moderatio-
nem pra^stiterunt, qui insignem convilianlium insaniam
acceperunt pro excusationc. Neque enim aeque nos in rc-

rum prosperitale atque in adversis opprobria mordere so-

lent: sedubiconcidimus, luncmagis punguntnos,acriusque
mordent convitia. Dehoc porro aliud quiddamlicet addere,
videlicet quod manu vindictam sumere, nec
ilii fuerit in
sumpserit. Atque uti perspicias eam animi moderationem
non fuisse impotentise, sed patientise, cum id dux exercitus
cuperet sibi committi, ut ad convitianlem transiret, ejus-
que caput amputaret, non solum non permisit David, verum
ctiam indignatus est, diccns : « Quid mihi lecum, fili Sar-
»via3; sinite illum maledicere, ut videat Dominus hiiQiili-
 HOMILIA VII. DE ANNA II. gi

» meam, et reddat mihi bona pro maledictis hujus in

tatem
»die hoc x » Qnod quidem et evenit.
.

IV. Yides Justum intellexisse magno animo perpeti con-

vitia, occasionem esse adipiscendre gloriaePHanc oh cau-
sam Salilem aliquando nactus inter geminum parietem,
cum esset occidendi facultas, pepercit, idque cum comites
horlarenlur, nt gladio confoderet. Sed neque tara prompta
occidendi facultas, neque comitumqui adcrant provocatio,
neque multarurn injuriarum, quas perpessus fuerat, me-
moria,nequegraviora patiendi periculum, ad stringendum
gladium illum impellerc potuerunt, Tametsi neque exer-
citus manifestus homicidii futurus erat,~si credem illam
patrasset. Siquidem spolunca erat, nec ullus alius aderat,
nisi ipse solus (4). Neque dixit quod quispiam adulterium
commissurus dicebat : « Tenebrae circummeetmuri, quid
2
»limeo ? » sed insomnem oculum spectabat, et sciebat
infinitis partibus splendidiores esse sole Domini oculos. Id-

circo sic omnia agebat et loquebatur tanquam ipso pra3-

sente,etde iis qu?e dicebantur, judicium ferenle. Ait ergo,
« Non inferam manum meam in Christum Domini 3
. » Non
respicio improbilatem, sed respicio dignitatem. Neque mihi
dicat aliquis illum esse violerrtum ac nefarium ego enim :

Dei calculo honorem defero, quamvis indignus isle videa-

tur. Non enim meum est hoc crimen, quod hic honore
videatur indignus. Audiant qui sacerdotes aspernantur, dis-
cant quantam hic regi reverentiam exhibuerit. Tametsi
multo dignior est honore ac veneratione sacerdos, quam
rex, quanto ad majorem eliam vocalus est principatum.
Discant non judicare, nec poenas exigere, sed subjici ac
cedere. Nam tu quidem vitam sacerdotis minime nosti,

quantumvis abjectus ille sitac vilis : hic vero cuncla probe

noverat quae Saiil palrarat : nihilominus sic delatum 1111 a

1
4 Reg. xvr, 10-12. — a
Eccli. xxin, 26. — 3
1 Rcg. 24? 7.
92 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Dco principatum reverebatur. Quod autem, qunmvis eos

probe noveris, venia tamen et excusatione indignus sis, si
magistratus conlemnas,nec eorum dictis obtemperes, audi
quo pacto bunc nobisproctextum perea Ghristus eripuerit,
qua3 in Evangelio dixit «Super cathedram Moysi sederunt
:

» Scriba3 et Pharisaei : omnia ergo qua3cumque dixerint vo-

» bis fncienda facite, secundum vero opera eorum nolite
» facere \ »\ides-ne quo pocto quorum adeo depravali
eraut mores, ut digni essent, qui a Discipulis reprehende-
eorum tamen adhorlationem non aspernatus est,
rentur,
nequc doctrinam rejecit ? IIa3C non eo dico, qund sacer-
doles velim accusare : absit; siquidem vos conversalionis
ac pietaliseorum testes cstis; sed ut longe majorem illis
reverenliam et honorem exhibeamus. Neque enim adeo in
illos, alque in nos ipsos ulilitas dimanabil. « Qui recipit
» ergo Prophetam in nomine Prophela?, merccdem Propheta3
2
» Sienim de nostra invicem vita judicium ferre
accipiet . o

prohibemur, multo magis de palrum vita: sed quod dicere

instilueram; rursnsenim ad hanc redire mulierem oportet;
qnoliescumque convitia excelso ferimus animo, multorum
nobis bonorum causam id fieri, possumus et ipsi Job cer-
nereconligisse. iNequeenimillumperindemiror, priusquam
esset ab uxore instigatus, ut posl illud perniciosum consi-
lium. Yerum ne quod nnrro fre-
cui videatur incredibile ,

quenler quos ipsa rernm nnlura non subverlit, vcrbnm

corruptaque exhortatio devicit. Quod cum non ignoraret
diabolus, post inflictum vulnus, ut experiretur, etiam pcr
sermoncs fecit insultum, quod etiam fecit in Davide. Pos-
teaqnam enim vidit illum generose lulisse filii rebellionem,
et impiam illam tyrannidcm, volens supplantare Davidis
mentem, otquc ad iracundiam moVere, aggressus est illum
amarulenlis Semei verbis, hoc agens, ut morderel animum
' Matth. xxjii, 2, 5. — 2
Id. Xj 4»«
 HOMILIA VII. IE A?SNA II,
g5

illius. Hoc ipsum et in Leatum Job astu mclilus est. Ut

enim perspexit et illum sua deridere jacula, nequc secus

atque turrim quamdam adamantinam adversus omnia for-
tiler consistere, obarmavit in eum uxorem, quo videlicet

non esset venenum verbisfaeminaj

suspectum consilium, et

texit, calamilatem exaggerans. Quid igilur ille magnani-

mus?a Cur locuta es, inquit,sicutuna destultismulieribus.

» bona accepimus de manu Domi:-:i, mala non excipie-
Si

»mus ? | Quod autem hic dicil hunc sensum habet « Si

! :

non esset, inquit, Dominus, nequetanto nobis excellentior,

sed amicus aliquis pari conditionc, quam haberemus ex-
cusationem, si tot tantisque alTecti beneiiciis, etiam con-
trariis eum remunernremur? » Yides ut vir Deum diligens,
nec eftertur auimo, nec glorialur, quod plagas illas huma-
nam naturam excedentcs forliler tolerct, neque suae sa-
picnlia? velmagnanimitati tribuit taminsignem lolerantiam;
sed qunsi dcbilum cxolvisset, nihilque praeter aequum ac-
cidisset, ila strenue mulieri os occlusit? Idem faclum est
in hac muliere. i>amsimulutSatanas perspcxiteam magno
animo ferre stcrilitatem, immisit sacerdolis puerum, qui
magis i|]am exacerbaret. At nihil horum accidit mulieri :

sed doini parata ad perferenda maledicta, nemulaeque con-

vitiis exercitata, intrepide adversus ejusmodi assultus fe-
rendos se accingebat. Quapropler in templo multamprae-
slilit humanitatem, viriliter et magno animo scommata
perferens, dum vocatur temulenla ac vinolenla. Nihil autem
vetat et ipsa mulieris audire verba. Cum enim puer dixis-
set :« Digere vinum tuum abs te, et recede a conspectu
oDomini : » respondit Anna, ct dixit
Nequaquam, do- : «

2
d mine Qui contumcliose locutus fuerat, eum appellat
. »

dominuui. Nondixit quod pleriquesolent liomines «Isla-nc :

sacerdos? ita qui alios docct, tcmulentiam ac vinolcntiam

1
Job. 11, 10. —* 2 i Reg. l, i4> »5,
 »

94 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

mihiexprobrat?» Sed illudspectabat,quomodosuspicionem

depelleret, licet falsam.
V. Noscontra, siquando convitiis appetimur, cum opor-
teret excusare et io gratiam redire, excitamus incendium,
ac ferarum in morem insilimus in convitiatores, praefocan-
tes, trahentes, pro diclis poenam reposcentes, atque his

ipsis faclis suspicionem de nobis confirmamus. Nam si cu-

pis exprobrantibus ostendere te non esse temulentum, os-
tende per mansuetudinem, ostende per humanitatem, non
per contumelias et convitia. Nam si percusseris eum, qui le
afficit conviliis, temulentiam tuam condemnaluri sunt om-
nes. Sin magno pertuleris anirno, factis ipsis depuleris ma-
lam de te suspicionem id quod tum haecfecit mulier. Cum
:

enim diceret « Nequaquam, domine » res ipsa declaravit

: :

falsam esse illius suspicionem. Unde autem hoc vel suspi-

cari potuit sacerdos? Num ridentem vidit? num saltantcm?
num titubantem et concidentem? num audivit verbum ob-
scoenum, aut illibcrale? Unde igitur concepit hanc suspi-
cioncm? Haud quidem temere, nullaque de causa; sed
ille

ex diei tempore, erat enim mcridies cum precaretur illa.

Unde hocliquet? Ex iis,qua3locum hunc praecedunt. « Sur-
»rexit, inquit, Anna, postquam iili comederant et biberant
» in Selom, etpostpotum conslitit in conspectu Domini \
Vide-ne?Quodomnesfaciunt tempus relaxationis,illa fecit

tempus precalionis; post convivium accurrens ad suppli-

cationem, fonles lacrymarum emisit, mentemque prac se
tulit sobriam ac vigilantem : ac post epulas adeo intenle
oravit, ut donum acciperct supra naturam, solvcrelque
sterililalem, ac naturai imbecillitatem corrigeret. Hoc igi-

tur a foemina lucri consecuti sumus, ut sciamus et post

convivium orare. Quisquis enim ad hoc praeparalus fuerit,

nunquam in ebrietatem aut vinolenliam incidet, nunquam

1
i Reg. 1, 9.
 HOMILIA VII. DE ANNA IT. 0,5

crapula disrumpetur quoniam expectationeui preca-

: sed
lionis habet pro freno impositam animo, convenienle men-

sura attinget ex omnibus quae iuerint apposita, multaque

benedictione tum animam, tum corpus implebit. Convi-
vium enim quod a precatione cceptum in precationem de-
sinit, nunquam dcficiet, sed quovis fonle uberius nobis
omnia afferet bona. Ne igitur tantum negligamus lacrum.
Absurdum enim fuerit, si cum famuli nostri, si quando
partem aliquam eorum,qua3 nobis appositasunt,acceperint,
nobis gratias agant, beneque nobis precanles abeant, nos,
cum tot tantisque fruamur bcnis, ne hoc quidem honoris
Deo persolvamusjicet hincmultam simus assecuturi secu-
ritatem. Lbi enim precatio et graliarum actio, eo sancli
Spiritus advenit gratia, abiguntur daemones, et omnis ad-
versaria polestas diffugit ac discedit. Qui se conversurus

est adorandum, non audet quidquam absurde loqui, ne in

medio quidem convivio aut si loculus fuerit, mox resipis-
:

cit, Proinde oportet tum in initio, tum infine convivii gra-

tias agere Deo, ob hanc prascipue causam, quod ut dicere

cceperam, haud facile prolabemur in ebrietatem, si nos

ipsos in hanc consuetudinem constituerimns. Quinsiquan-
do surrexeriscrapula potuque gravatus, ne quidem ab-
sic

jicies consuetudinem : sed quamvis habeamus gravatum

caput, qnamvis vertigine circumferamur, et concidamus,
nihiloseciustamenoremus,necaboleamus consuetudinem.
Etenimsi praecedenti die ad hunc oraveris modum; postri-
die corriges dedecus pridie commissum. Quoties igilur
prandebimus, meminerimus hujus mulieris, ct iliius lacry-

marum, nec non pneclarae ejus ebrietalis. Nam ebria erat

mulier, non e vino, sed ex abundantia pietatis. Etenim si

post prandium talis fuit, qualis erat sub auroram? Si

tam inslantcr oravit post cibum et potum, qualis erat je-

juna?
 »

96 s. jo. chrysostomi archiepiscopi c. p.

VI. denuo ad verba illius,verba mullae

Piedeamus igitur

plena philosophiae, multaque referla mansuetudine. Guin

enim dixisset « Nequaquam, domine, » subjecit «IVIulier in
: :

» duro die snm ego, vinum, et quod inebriat, non bibi x

.

Observa quoinodo ncc bic coinmcmorat a3mula?. convilia,

neque traducit illius malitiam, nec domesticam calamila-
tem exaggerat evulgans, sed hactenus aperit suam anxieta-
tem, ut tantum sese apud sacerdotem purgaret. « Mulier in
»duro die ego sum vinum, et quidquid inebriat non bibi,
,

» animam meam coramDomino.» Nonait: «De-

sed eflundo
precor Dominum,supplico Domino, « SedefTundo animam
» meam coram Domino
9
» hoc est, meipsam tolam converti:

ad Dominum, mentem nieam evacuavi apud illum, toto

animo, totaquc virtute precalionem meam peregi. Deo
narravi calamitalcin ineam , ostcndi vulnus, ille potest
darc remcdium. « Ne dcs ancillam in faciem, in filiam pes-
tilcntem 3
. «Rursus ancillam appeilat seipsarn, multam ad-
hibens curam, ne a sacerdote malam referat famam : nec
apud se dixil : « Quid mibi cura3 cst istius calumnia? igno-
ranter ac tcmcre accusat, suspicalur ubi nihil erat opus;
mea conscienlia pura csto, et omnes me traducant :»sed
aposlolicam illam implevit legem, quoe praecipit ut provi-
deamus bona non tantum coramDomino, sedetiam coram
hominibus^. Atque omni modo suspicionem depulit, cum
ait « Ne des ancillam tuam in faciem, in filiam pestilen-
:

»tem. » Quid autem cst, « In facicm?» Ne me exislimes ef-

frontem et impudentem esse. Angoris, non vinolentiaj est
hacc audacia mceroris, non ebrictalis. Quid igitur sacer-
:

dos? Considcra et illius prudenliam. Non inquisivit curiose

de genere calamitatis, non cxactius scrutatus est angoris

causam : sed quid ait?« Vade in pace, det tibi Dominus
1
i Reg. i, i5. — 2
lbid, — 3
Ibid. i6. — < Rom. xn,
 HOMILIA VII. DE ANNA II.
0,7

» Deus Isracl omnem petitionem, quam ab eo petisli'. »

Mulier ex accusatore fecit patronum. Tantum Lonum cst
humnnitas ac mansuetudo. Pro contumelia copioso acceplo
vialico discessit, eumque nacta est propugnantem ct inler-

cessorem, quem habuerat objurgatorem. Ac ne sic quidem

deslitit, sed rursus ait : « Invcniat ancilla tua gratiam in
a
«oculis tuis : »hoc est, ulinam e fine rerumque exitu dis-
cas ine hanc precationem obsecrationemque fecisse, non
ex vinolentia, secl ex angore : « Et cum abiit, inquit, non
3
» amplius concidit . » Yides mulieris fidem? priusquam ac-
ciperet quod postularat, perinde confisa est, quasi jam
accepisset. In causa erat, quod oraret mullo cum fervore,

multoque studio cilra ullatn haesitationem. Hanc ob rcm

abiit quasi tolum impetrasset. Quin insuper Deus jam lo-
tam anxietatem illi excussit ex animo, largiturus donum,
quod petebat. Hanc fceminam imitcmur et nos, et in ora-
nibus afllictionibus ad Deum confugiamus. Et si nobis non
fucrint liberi, ab illo poslulemus, quos si acccperimus,
multa cura educemus : adolesccntes cum ab omni vitio

sevocemus, tum proecipue a lascivia, qr.od hoc difhcile sit

bellum, nec alia res molestior sit illi aetali, quam hic mor-
bus. Undique igilur circumvallemus ilios consiliis, adhor-
lationibus, terroribus, minis. Si hanc devicerint cupidinem,
nec ab aliis facile cxpugnabuntur, sed et pecuniis erunt
superiores, et temulenlinm vinolenliamque superabunt, et
improbos conviclus omni sludio disculient, et amabiiiores
erunt parentibus, et omnibus hominibus mngis rcverendi.
Quisenim non rcvcreatur juvenem caste sobrieque viven-
lcm ? Quis non amplectatur, exosculeturque eum, qui cupi-
ditalibus frenum imposuit? Quis non vel e numero prse-
divilum multa cum gralia volet iilic locarc filiam suam,
ctiamsi fuerit omnium pauperrimus? Sic c diverso lnxu-
• 1 Reg. 1, 17, ij.
a
Ibid. 18. — 3
Ibid.

LXXIV. m
 ,

<j8 S. JO. CnRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

riose viventem , etiamsi fuerit omnium opulenlissimus

nemo tam miser est, nemo tam abjeclae forlunae, ut sibi
generum velit asciscere. Contra nullus adeo slultus est,

ut sobrium ac pudicum rejiciat, ac dedecore afliciat. Ut

igitur filii et Dco amabiles,
hominibus reverendi liant, et

exornemusillorum animos, cumque pudicitia adconjugium

perducamus. Sic enim illis velut e fonte provenient omnia,
et Deum habituri sunt propitium, ac praesentis fuluraeque
vitae gloria perfruentur. Quam assequi contingat nobis om-
nibus gratia ct bonitate Domini nostri Jesu Christi, cum
quo Patri, gloria,honor, imperium, simul cum sancto Spi-
ritu, nunc et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

\X\ WWVVW/^W WW\ W\WVM WWWWWWWVWWWWWVN WVWWW/VWWW (WWWWV W\

HOMILIA VIII.

DE ANNA III.

De Anna, cieque Samuelis educatione, et quod uttlis sit

in pariendo tarditas, et quod periculosum sit liberos

neoligenter habere,

I. Nisi videor aliquibus fastidio et oneri esse, volo idem

argumentum rursum quo vobis nuper disse-
attingere, de
rui vosque ad Annam introducere, atque in pratum vir-
:

tutum illius inducere scrmonem pratum, inquam, non :

quod quod
rosaria profert, aut flores qui marcescunt, sed
precationem, ac fidem, magnamque toleranliam. Siquidem
haec vernisfloribus longe praeslant odore, ut quae non aqua-
rum fontibus, sed lacrymarum imbre rigantur. Neque enim
perinde amnium fontes floridos reddunt hortos,ut plantam
precationis fonteslacrymarumirrigantcs in summam altitu-
 HOHILIA VIII. DE ANNA III.
99
dinem deducunt. Quod huic contigit mulieri. Simul enim
ut locuta est, subvolavit in coelum ejus deprecalio, ac
fructum ipsi produxit tempeslivum, sanctum videlicet Sa-
muelem. Nolile igitur moleste ferre, si rursus idem argu-
mentum tractare incipimus. Neque enim eadem dicemus,
sed nova quaedam ac recentia. Nam in convivio corporali,

ex eodem obsonio multa eduliorum genera potest aliquis

conficere. Quin et aurifices videmus ex eadem auri massa,
et armillas, et torques, aliasque multas res aureas fingere.
Quanquam enim ejusdem generis est materia, ars tamen
est varia, nec coarctatur similitudine materiae subjectse,
quod ipsa sit copiosa, variique artificii : quod si res istius
vitae sunt ejusmodi, mullo vero magis spiritus gratia. Nam
quod graliae mensa sit varia, multiformis, et opipara, audi

Paulum dicentem : quidem per Spiritum datur sermo

« Alii

» sapientise, alii vero sermo scientise, alii rursus fldes, alii

»vero dona sanationum, subvenliones, gubernationes, ge-
»nera linguarum. autem operatur unus
Ifaec et idem Spi-
»rilus, dividens seorsum cuique ut vult »
x
. "Vides quam
varia sit? Multa, inquit, flumina, sed unus est fons. Varia
sunt edulia, sed unus esl convivalor. Ergo cum tam magna,
tamque multiplex sit Spiritus gralia, ne defaligemur. Vidi-
mus eam eam factam matrem vidimus
sterilem; vidimus ;

lacrymantem; vidimus gaudentem; tum simul cum illa in-

doluimus, simul cum illa gaudio afficiamur et hodie. Sic
et Paulus jubet «Gaudere cum gaudentibus, flere cum flen-
3
»libus . » Id vero faciendum cst, non solum super iis, qui
nobiscum vivunt, sed ut superiis, qui olim nati fuerint. Ac
ne quis mihi dicat « Quid fruclus capiam ab Anna, et ab
:

illius commcmoratione?» Nam et orbae hinc poterunt dis-

cere quomodo possint fieri malres: rursus matres scient
quae sit optima ratio liberos educandi. Nec fcemince tan-
1
1 Cor. 111', §-11, — * Rom, xu, i5.
 100 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tum, scd et viri plurimum ab hac historia fructus auferent,

si hinc didicerint placido mitique erga uxores esse animo,

etiamsi sterilitatis vitio laborent, ut Elcana erga Annam
fuit afFeclus. Nec vero hoc solum, sed et aliud eo majus
lucrifacient, cum didicerint palres omnes oportere liberos,

qui nati fuerint, educare Deo. Ne igitur quoniam pecunias

et argentum accipere ex hac narralione non licet, existi-

memus sermonem nobis infrugiferum esse, sed ob idipsum

arbitremur lucrosum et utilem, quod non aurum argen-
tumve, sed quod iis longe majus est, animi pietatem,
coelestesque thesauros nobis oslendit, docens quo pacto
periculum omne depellamus. Siquidem largiri pecuniam
hominibus in proclivi est : at corrigere naturam, ac talcm
moerorem exculere,talemanimi cruciatum tollere, animam
jamjam collapsuram erigere, nulli quidem hominum, sed
soli naturoe Domino in manu est. Tu vero si cum morbo
laboransinsanabili, percursa lota civitate, pecunias impen-
disses, pluribus ulens medicis, nec ullum mali solatium
reperisses, postea incideres in mulierem, qua? cum eodem
morbo teneretur, liberata sit, non desineres obsecrare, ro-
gare, exhorlari, ut eum tibi commonstraret, cujus opera
Nunc vero cum videas Annam in medio
fuisset sanata.

stantem, suumque morbum enarrantem, et ejusdem reme-

dium commemoranlem, ac medicum commonstrantem,
nullis obsecrationibus , nullis precibus adductam , non
accedes acceptura remedium, nec audies tola cum atten-
tione historiam ? Et quid unquam boni poteris consequi?
At alii frequenter magua etiam emensi sunt maria, longin-
quas peregrinaliones susceperunt, pecunias impenderunt,
labores perpessi sunl, ut medicum commonstralum in pe-
regrina regione conspicerent, idque cum non admodum
certa esset fiducia, ut prorsus morbo liberarentur. At tu,

o mulier, cum non sis initura profectionem transmarinam,

 »:

HOMILIA VIII. DE ANNA III. 101

ncc nltra patrise fincs demigratura, ncc laborem similem

perpessnra: et quicl dixi, ultra patriae fines, cum nec ipsum
domus limen transire cogaris, scd vel in ipso tbalamo pos-
sis convenire medicum, citraque mcdiatorem cum illo col-

loqui dequibuscumque volueris; « Deus enim, inquit, ap-

»propinquans ego sum, et non Deus procul

l
, » differs et

cunctaris? Et quam habitura es excusationem? quam con-

sequeris vcniam, si cum proclivem et undique facilem viam
invenire possis, qua ab urgentibus malis libereris, per so-
cordiam tuam Hicenim medicus
ipsius salutem prodideris?

non sterilitatem solum, scd et omnc morborum genus tum

corporis, tum animi sanare potcst, si velit tantum. Nequc
id solum mirandum est, quod citra laborcm, sine pere-
grinatione, sine impcndiis, absque intercessoribus cura-
tionem adhibet, verum eliam quod citra dolorem. Neque
enim ferro ignive curat malum, ut caeleri mcdici faciunt
sufticit vel simplex nutus, ac prolinns omnis angor, omnis
dolor, omnc malum fngit, atque exulatum abit.

II. Ne cunclcmur igitur, neve procraslincmus, licet pau-

percs simus, et ad extremam redacli egestatem. Neque
enim hic numeranda est pecunia, ut inopiam possimus ub-
tendere. Hic nimirum medicus non argentum pro mercede
pelit, scd lacrymas, preces ac fidem. Haec si portans ad
illum accesseris,quidquid omnino poslularis accipies, mul-
toque cum gaudio discedes. Id sane cum multis ex rebus
cognoscere licet, tum vero praecipue ex hac muliere, qu;c
non aurum, non argentum exhibuit, sed preces, fidem, et
lacrymas oblulit, atque ila quidquid peliit consecuta dis-
ccssit. Proinde ne putemus hanc narralionem nobis infru-
giferam esse, quandoquidem« Haec scripta sunt ad correp-
»tionem nostram, in quos fines sasculorum devencrunt 2
.

Sed adeamus eam, discamus quomodo liberata sit a malo,

1 Jer, xxiu, a3. — i i Cor. x, n.
102 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. I>.

et quid egerit morbo levata, et qno paclo fuerit usa mu-

nere Deo dato. «Sedit, inquit, et laetavit Samuelem '; »
a

\idequomodo conspiciebat deinceps infantem illum, non

tanlum ut infanlcm, verumetiam ut rem Dco consecratam :

eoquc matri geminus amoris slimulus insitns est, alter a

natura, alter a gralia. Ac mea quidem sentenlia,etiam re-
verebatur pucrum suum, et merito. Etenim si qui phialas
poculave aurea Deo dicaturi sunt, posleaquam ea jam con-
fccta acceperint,domique reposuerint, non ea quasi pro-
fana vasa inluenlur, sed tanquam Deo sacra, nec audent
ea lemere citraque causam altingere, sicut cactera mullo :

magis haec muliersimili animo allendebat ad puerum etiam

priusquam illum in templum induceret : ct diligebat im-
pensius filium, et curabat tanquam Deo dicalum, exisli-
mans quando domus ipsius
se per illum sanclificatum iri,

jam erat facta templum, nt qme Prophctam ac saccrdotcm

inlra se contineret. Non solum aulcm ex co quod illum

Dco spopondit, verumeliam ex hoc quod non ausa sit as-

cendcrc in lemplum, priusquam ablaclasset inftmtem, ejus
pietalcm licet persnicere. Ait enim viro suo : « Non asccn-
»dam donec ascendat puer mecum : cum autcm ablacla-
» vero illum, offeretur in conspeclu Domini, et sedebil illic
a
» in a?vum . » Yides-ne Non existimabat esse tutum, illo
?

domi relicto, ascenderc in templum, quod cum accepisset

donnm, non sustineret absque dono comparere. Rursus
adducto illo, ac mox recepto, descendere verebatur : ideo
tanlo teinpore remansit, ut cum dono compareret. Adduxit
ergo, ac reliquil, nec puer a mamma divulsusmoleste tulit,

licet sciatisquam soleant indignari pueri quolies a lacte

depelluntur. Verum nec ipse puer aegre tulit a matrc divul-
sus, sed ad Dominum respexit, qui ipsam malrcm fecerat:

nec ipsa mater doluit a puero sejuncto, quia naturalem

1
Reg. 1, 22, — 2 Ibid.
 HOMILIA VIII. DE AXNA !II. 1 o5

afteclum vicit interveniens gratia, et ulerqnc sc cum altero

exislimabat: quemadmoduni eodcm in loco fixa vitis, in

longum producit palmites, ct uva multo intervallo pen-

dens, radici haeret : ilidem et in hac accidit foemina, quae
in urhe manens usque ad templum extendit suum palmi-
tem, atque illic uvam suspendit maturam nec intervallum
:

illud ullum attulit impedimentum, cum charilas, qua3 se-

cundum Deum cst, puerum matri copularet. Quanquam

enim aetas erat immatura, virtus tamen aderat matura :

ascendenlihusque in templum omnibus multae religionis

magister factus est. Nam dum inquirerent discerentque
illi

modum nalalium illius, abunde magnum solatium accipie-

bant speiquae est ergaDeum. Nequequisquam, viso puero,
tacitus descendebat, sed omnes glorificabant illum, a quo
praeter spem datus erat. Hanc oh causam Deus dislulit
partum, ut hanc nugeret voluptatem, ut mulierem redde-
ret illustriorem. Nam quicumque calamitatem ejus nove-
rant, ii testes facti gratiae Dei : et quod longo tempore
mansit in orhitate, effccit, ut et ipsa multis esset notior,
et ab omnihus heata praedicaretur, essetque in admiratio •

ne : hincque faclum, ut per illam Deo gratias agerent quam

plurimi. Haec ideo loquor, ut eliamsi nos foeminas sanctas
noverimus in orhitate aut in alia aerurnna degentes, ne
moleste feramus, neve indignemur, nec dicamus apud nos-
ipsos : « Quarc Deus despexit mulierem tanta pietate prae-
ditam, nec dedit prolem?» Neque enim ista sunt negligcn-
tis, sed hoc nohis expedire melius scienlis quam nos ipsi
scimus. Ascendit igitur in templum, et agnum induxit in
ovile, ac vitulum perduxit ad armenlum, et in pratum
dcduxit rosam a spinis liberam, rosam, inquam, qu^enun-
quam marcescit, scd floret perpeluo, quaeque possit ad ip-
sum usquc coelum cxtcndi, cujus fragrantia in hodiernum
usque diem poliunlur omnes qui lerrarum incolunt orhem.
 4

10 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIII£ PISCOPI C. P.

Tanlus anaorum numerus praeleriit, el tamen virtutis illius

fragrantia scmper augescit,ncctanta temporis magnitudinc

iaclaestlanguidior.Talisenimcstrerumspirilualiumnatura.
III. Ascendit igitur prseclarum illud germen transplan-
tans, et quemadmodum industrii agricolae primum semen
in lerram deponunl, cupressi, aut aliarum arborum simi-
lium : deindc ubi conspcxerunt a semine factam arborem,
non relinquunt in cadem terra, sed inde revulsam in aliud

Iransfcrunt solum, ut terra in recens gremio suo exccp-

tam illius radicem, puram et integram vim suam profcrat
ad eam alendam : sic et hacc fecit mulier, quae puerum
praeter spem proseminatum in ulcro a domo transtulit,
et in templum transplantavit, ubi perpeluae sunt fontium
scatebrae et irrigalioncs spirituuJes, ut videre licuerit illud
prophelicum in illis impleri, quodDavid dixit, ita canens :

« Bealus vir qui non ambulavit in consilio impiorum, ct in via

» peccalorum non sletit,et super calhedrampestilcnliae non

» scdit: sedin legc Domini vohmtas cjus,et in legecjusmedi-
» tabitur dic ac nocte : ct erit tanquam lignum quod p!anta-
» tumestsecusdecursusaqnarum,quodfructum suum dabit
» in lempore suo \ » Neque enim post malitiae experienliam

venit ad maliliae rcmissioncm, sed ab ipsis cunabulis vir-

tulem elegit, non liabuit cum consessibus ini
consorlium
quitati obnoxiis, neque communionem habuit cum con-
vcnticulis impietate plenis : sed prima statim pucritia, a
mamma matris venit ad mammam spiritualem. Et quem-
admodum arbor perpetua irrigatione in magnam excrescit

altitudinem : sic et hic divinorum cloquiorum doctrina

assidue irrigatus, ad virlutis fastigium pervenit. Age videa-

mus quomodo illum plantarit; sectemur mulierem, simul

cum illa lemplum ingrediamur. « Ascendit, inquit, cum
» Jam geminum fit sacri-
2
»illo in Selom in vitulo trienni .

1
Psal. i, i-3.. — 2 i Rcg. i, *4.
 IIOMILIA. VIII. DE ANNA. III. 105

ficium : et crat viCuIus hic irralionalis, iile rationalis : et

illum quiclem sacerclos immolavit, hunc vero dedicavit

mtilier. Eralque mulieris viclima melior quam hostia, quam
oblulit sacerclos, ha c suorum viscerum facta est sicerdo-
j

tissa. Imitata est patriarcham Ahraham, cumque illo cer-

tamen suscepit. Sed ille quidem filium rcceptum reduxit
dc monte, hrcc vero reliquit in templo, ut illic perpetuo
maneret. Quin potius quoque totum dedicavit cave
ille :

enim illud spectcs, quod non occidit, sed quod animo to-
tum peregit. \ idisti foeminam cum viro decertantem ?

\ idisti nihil a scxu vctilam, quominus acmttlaretur Pa-

triarcham? Sed videamus, quomodo illum consecrarit :

« Adiit, inquit Scriplura, sacerdotem, ac dixit illi : In

»me, domino, » Quid tandem est illud , « In me ? »

Ausculta, inquit, diligenter qua3 loquar. Quoniam multum

temporis jam intercesserat, studet illa quoe prius dicta
fuerant in mcmoriam revocarc? idcoque dicit « In me, :

» domine. Yivit anima tua. Ego sum mulier, quae constiti

» in conspeclu tuo deprecans Dominum pro puero hoc.
lEffiidi preces ad Dominum, et ille dedit mihi pclilionem
j>quam pclcbam ab eo. Et ego commodo illum Domino,
»ut serviat Domino omnibus dicbus vitae suoe . » Non di-
xit « Ego sum illa mulier, cui tu cxprobrasli, quam ma-
:

ledictis impelisli, quam velut tumulentam et ebriam

dcrisisti; ideo Dcus tibi deciaravit mc non esse vino-

lentam, te vero crimen hoc lcmere mihi impcgisse : »

nihil httjusmodi verborum asperorum dixit, sed multa

cum mansuetudinc loquilur, licet haberet rerum eventum
sibi palrocinantcm, ac jure posset exprobrare saccrdoli,
quod id tempoiis ipsam lcmere citra causam incusasset :

nihil horum facit, sed lanlum commemorat Dei erga se

beneficentiam. Considcra vero gratum ac prudentcm an-
1
i Reg. i, aG-aS.
)o6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

cillse animum. Cum aflligeretur, nemini suam aperuit ca-

lamitaiem, nec sacerdoti dixit /Emulam habeo mulierem, : «

quaj niihi cxprobrans convitiansque, chorum habet libe-

rorum ego vero, quae mansuetudinem colo, ad hunc us-
:

quc diem nondum potui fieri mater sed Deus conclusit :

vulvam mcam, cumque videret aillictionem meam, non

est miserlus. » Nihil horum clixit, scd, supprcsso calamitalis

genere, tanlum indicavit sc animo angi, dicens : « Mulier

»in duro die ego sum, »ne illud quidem dictura, nisi sa-
cerdos huc compulissct, suspicans eam esse temulentam.
At posteaquam id vulnus sustulit, Deo dante quod poslu-
larat, tum demum Dei beneficenliam aperit sacercloti, cu-
piens illum in agendis graliis habere consortem, quemad-
modum prius liabuerat in prccando, aitque : « Pro puero
»hoc precabar, dedilque mihi Dominus petitionem meam
«quarn pelebam ab eo. Et nunc commodo eum Domino. »
Vide quam sit modesta. « Ne putes, inquit, me magnam
rcm aut aclmirandam facere, quod infanlem clcdico : non
cgo hujus boni operis sum auctor, sed pcrsolvo debilum.
Depositum enim accepi,ct hoc ei reslituoquidcdit. » Alque
ha?c dum loquitur, scipsam quoquc dedicavit cum puero
quasi catena quadam nalurae affectu seipsam templo alligans.
IV. Etenim si « Ubi est thesaurus hominis, illic est et

» cor ejus x
, » multo magis ubi puer mulieris, ibi et mens
illius crat, aique ulerus illius rursum implebatur bene-
diclione. Nam simul atque ha3c dixerat, oraveratque, audi
quid loquatur sacerdos Elcana3 : o Reddat Dominus
tibi

»semen alterum ex muliere ista pro commodoto, quocl

»Domino commodasti a » Inilio non dixerat: «Reddat libi. »
.

Sed quid ? « Det tibi Dominus quidquid postularis. » Verum

posteaquam illa Deum fecerat debilorem, ait « Reddat :

»tibi, »bonam dc futuris spem praebens. Etenim si cledit,

1
Matth, vi, ai, et Luc, xn, 34. — ' 1 Reg. n, 20.
 HOMILIA VIII. DE AtfNA III. 1
07

cum nihil deberet, mullo magis redditurus est, postquam

accepit : et hic ergo priuius ex precatione, et post hunc
c;eteri ex benediclione duxcrunt originem, totus autem
mulieris fruclus sanclificatus est. Atque hic primogenitus
foeminae virluti debebatur : aller vcro mulieris ac sacerdo

tis erat communis, et sicut terra pinguis ac fertilis, post-

quam accepit semina, oslendit nobis vernanles segetes :

sic et mulierhaec, quoniam cum fide excepit verba sacer-

dotis, alias nobis ketas spicas produxit, veteremquc male-
dictionem Evse mutavit, pariens ex precatione ac benedic-
tionc. Et tu igitur, o mulier, hanc aenaukre, et si slcrilis

fucris, talem precalionem exhibe, sacerdotem accersc, ut

tecum suscipiat apud Dcum lcgationem. Omnino si cum
fide verba exceperis, patrum benedictio in fructum exibit
praeclarurn ac maturum. Quod si mater fueris, ad hujus
cxcmplum consecra luum Deo filium : templum
illa in

adduxit, tu teipsam rcgium templum rcddc. « Membrn,

» inquit , veslra corpus Christi sunt , ac templum sancli
«Spirilus, qui cst in vobis '.» Ac rursus, « Inhabitabo, in-
»quit, in vobis, el inambulabo 2
. » Annon absurdum est
nos domum velercm, ruinam minitantcm fulcire, pecunias
impendcntes, fabros accersenles, et nihil non facicntes :

domum autem Dci, nam Dei domus esse debet adoles-

ccnlis anima, ne vulgari quidem dignari cura? Yide nc
idem audias, quod olim audiere Judaei. j\am illi, postea-
quam a captivitate reversi, lemplum materialc neglectum
vidcrunt, et aedes suas exornarunt, adeo Deum exaspera-
runt, ut non solum milteret Prophetam, qui famem eis

minilaretur, magnamque rerum necessariarum penuriam,

sed hanc eliam comminationis causam eloquerelur. a Vos
«quidem habilatis in domibus laqucatis : domus autem
»mea deserta est 3
. »Quod si illius templi neglectus tan-
1
Cor. vi, 19, — 2
Cor. vi, 16, — 3
Agg, 1, 4.
108 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

tam excitavit iram Numinis, multo magis hojus templi ne-

glectus ad iracundinm provocabit Dominum. Siquidem
hoctemplum tanto esl illo honoratius, quanto plura habet
sanctimoniae symhola. Cave igitur ne templum Dei fiat

spclunca latronum, ne et alleram audias objurgalionem,

qua Christus objurgavit Judaeos, dicens Domus Palris : «

»mei, domus precationis est vos autem fecislis eam spe-

:

»luncam lalronum x
. » Sed quomodo fit spelunca latro-
num? cum palimur illiberales ac serviles concnpiscenlias
libidincmque inlrare, sedemque figere in adolescentulo-
rum cnim cogilaliones perniciosiorcs sunt
animis. Tales
latronibus, quae pucrorum ingcnuilatem vcrtunt in servi-
lutem, ipsosque brutis cupidilatibus dedunt captivos, un-
dique confodientes illos, ac mentem illorum multis im-
plentcs vulneribus. Quaproptcr haec quotidie despiciamus,
et verbis pro scutica utentes, omnes id genus affeclus ab
illorum animis depellamus, quo videlicct fiiii nobiscum
coelestis civitatis valeant esse parlicipes, et universum cul-

tum qui celebratur illic rile peragcre. Annon videtis fre-

quenter eos, qui in urbibus versantur : pueros nuper a

lacte dcpulsos ihallophoros, aut agonothetas. aut certa-
minum praefectos, aut chorearum magistros faciunt? Idem
et nos faciamus, a primis statim annis inducamus eos ad
disciplinam cceleslem. Siquidem haec terrena, cum im-
pendium afferat, fructum tamen nullum habet.
V. Nam, quaeso le, quis fructus essc possit e populari
applausu? Simul ut vespera nos occuparit, illico plausus
ille tolusque tumultus emarcescit : ac festo peraclo, per-
inde quasi in somnis fuerint dcliciati, ita omni voluptatc
destituti consistunt; nec a corona, nec a magnifica veste,
nec a reliquo fastu universo conceptam voluptatem, si quoe-
rant, invenire valent, quod omnia illa quovis vento cele-
1
Matth. xxi, 10, et Luc, xix, 46«
 H03IILIA. VIII. DJE ANNA III. I09

rins praetercurrant. Caeterum in coelesti vita omnia secus

hnbent : impensam lucrum aflerunt et
citra copiosum et
stabile. Nam illic non homines ebrii, sed x\ngeIorum po-

pulus jugiter applaudit rcm gerenli. Sed quid dixi, Ange-

lorum populus ? ipse Angelorum Dominus laudabit, et
comprobabit illum. Qui vero a Deo laudatur, non uno
alterove die, aut tertio, sed in aeternum triumphat illic

gestans coronam, nec unquam caput illud videbis ea nu-

datum gloria : neque enim illius celebrilalis lempus cerlis

diebus circumscriplum est, sed usque ad futuri saeculi im-

mortalitalem extenditur. Huic cultui nunquam paupertas
esse possit impedimento, verum et pauperi licet hoc cele-
brare feslum, imo pauperi maxime, quippe qui ab omni
mundi fastu strepituque sit liber : neque enim opus est pe-

cuniarum impendiis et opulentia, sed animo puro, ac mentc

sobria. Haec enim est quaj illius vitae vestes texit anin:a?,

ha?c qune coronas nectit : quae nisi virtutis odiciis fuerit

cxornala, nulli usui erit auri magna copia : sicut e diverso

nec damno erit pauperlas, si diviiias intus habeat reposi-

tas. Hanc celebritatein non modo mnsculi libcri, scd ct
filiaj nobis celebrent : neque cnim quemadmodum in ex-
lerna administratione viris tantum imperatum est hoc fos-

tum agere, verum et fceminas illud recipit theatrum, ct

senes, et juvenes, et servos et ingenuos. Ubi enim animi
spectaculum est, ibi non sexus, non aetas, non dignitas
hujus sacculi, non aliud quidquam impedire potest. Eoque
vos omnes exbortor, ut a teneris statim annis et filios et

filias hujusmodi functionibus dedatis, et huic vitae instituto

congruenles divitias eis addatis, non aurum defodientes,

non ar^entum congregantes, scd modestiam, sobrietatem,
ac pudiciliam, reliquasque virlutes omnes in animis eorum
reponentes. Hos enim sumptus cxigit illa functio. Si hanc
igitur opulentiam tum nobjs, tum filiis collegerimus, et in
110 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

multum splendoris consequemur, et in fntura

praesenti vita

vita beatam illam vocem audiemus, per quam Christus

omnes qui ipsum confessi fuerint, suo ornat prseconio.

Confessio autem non tantum fit per fidem, verumetiam
per opera, adeo ut si haec absint, veniamus in periculum,

ne cum abnegantibus pcenas luamus. Neque enim unus

esl

abnegandi modus, sed mulli et varii, quos Paulus nobis

describens, ita loquilur : « Profitentur se nosse Deum, sed
» factis negant x ,»et rursus, « Si quis suorum, et maxime
et est
»domesticorum curam non habet, fidem abnegavit,
»Et iterum,« Fugite avaritiam, quse est
2
»infideli deterior .

),idolorum cultus
3
. »Cum igilur tot sint abnegandi modi,
manifestum totidem esse confitendi, ac multo etiam
est

plurcs, quibus omnibus confitcri studeamus, ut et

ipsi m
coelis honorem conscquamur, gralia et bonitote Dommi
noslri Jesu Christi per quem,. et cum quo Patri gloria, si-

mul cum sancto Spiritu, nunc et semper, et in ssecula sae-

culorum. Amen.

HOMILIA IX.

DE ANNA IV.

ad tkealra ascendant: ct quod

Ad cos qui, collecta relicta,
non solum utilis sit in Ecclesia versari, quam in thea-

tris, sed ciiam jucundius : et de secunda parlc preca-

lionis Aiuue: quodque indesincnlcr et in omni loco

in leclo.
precari oporteat, vel in foro, vel in via, vel

I. Haud scio quibus verbis debeam uti hodie. Cum

enim videam collectas parum frequcntari, Prophetas affici

1
Tit. l, i6, — 2 i Tim, v, 8. — 3
Coloss, w, 5.
 ;

HOMILIA IX. DE ANNA IV. 111

contumelia, Apostolos despici, Patres contemni, eamque

conturncliam. qua servi appetuntur, ad ipsum eorum Do-
minum pertransire, libet quidem accusare; scd, eos qui ac-
cusationem hanc audire dcberent, non hic video : vos soli

adestis, quibus hac admonitione nihil opus est. Verumta-

men ne sic quidem silendum est nobis : nam et indigna-

tionem, quam nobis moverunt, mitigabimus, unaque cum

verbis ejiciemus : et iilos ipsos ad ruborem ac verecundiam
compellemus, lot in eos accusatoribus immissis, quot nunc
auditores eslis. Si cnim venissent, nostras solum objurga-
liones audirent : nunc fugitanles nostram increpationem,
eadem haec a vobis audituri sunt omnia. Sic et amici fa-
ciunt ,* postquam non invenernnt quibuscum expostulare
volebant, illorum amicos adeunt, qui dicta sua ad illos re-

ferant.Idem etiam Deus fecit : omissis iis, qui in se pecca-

verant, insontem Jeremiam appellat, dicens : « \ ides-ne
i quid mihi fecerit insipiens filia Juda ?» Hac sane de causa
nos quoque illos accusando, vos alloquimur, ut hinc pro-
fccti eos corrigatis. Quis enim tantum neglectum ferat ?

semel in hebdomada hic colligimur, et ne hac quidcm die

sxculares curas posthabere sustinent : et si quis icl obji-
ciat, illico paupertatem praetexunt, ac victus parandi ne-
cessitatem, urgentcsque occupationes, defensionem afTe-

rentes quavis accusatione graviorem. Quid enim hoc ipso

crimine pejus csse potest, cum aliquid aliud quam divina
negotia magis urgens nobis videtur, magisque necessarium?
Sane etiamsi maxime verum hoc esset, ha:c ipsa defensio
csset accusatio, ut clixi : ut aulem sciatis istam causatio-
nem esse ac praetextum ad segnitiem tegendam, vcl me ta-

cente tcrlius ab hino dies omnes lalia obtendentes redar-

guet, cum civitas universa migraverit ad Circum, et domus
ac fora ncfarii illius spectaculi gratia cvacuata fuerint. Et
hic ne praecipua quidcm Ecclesias loca complcri videmus
112 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

at illic non modo Circus, sedet coenacula et domuset tecla,

et abrupta locn pleraque occupantur: at neque paupertas,
neque occupalio, neque deLililas corporis, non pedum in-
flrrnitas, non aliud quidquam lale remoratur insaniam,
nulla retinacula non abrumpenlem : sed homines senio
confecti, juvenibus ac vigentibus avidius illuc concurrunt,
caniliem suam dedecorantes, aetalem provectam traducen-
tes, et senectulem praebentcs deridendam. Et huc quidem
vcnienles, cum fastidio ac moleslia sermones divinos au-
diunt, angustias, aeslum, et sufTocationem similiaque cau-
sanles : at illic dum et solcm nudo capite excipiunt, et

proculcanlur, prolruduntur, magna vi comprimuntur, et

infinita alia patiuntur incommoda, non secus quam in

amceno prato deliciari sibi videntur. Ideo nobis civilalcs

corruptae sunt, quia improbi juventutis doctores. Qno
enim pacto polcris adolescenlem lascive, ac prreler deco-
rum se gerentem ad modestiam redigere, cum ipse in ca-
nilie tain juvcniliter tc geras : cum
tcmpnium ipse post tol

curricula salietate insuavissimi illius spectaculi nondum

capiaris ? quomodo poteris iilii mores componere? quomodo
servum peccantem castigare ? quomodo alterum negligcn-
tem monere, cum ipse sic in extrema senectute ineptias?
Et siquidem a juvene senex contumeliam paliatur, illico

a^tatem ei objicit, et sexcentos reperit qui una stomachen-

tur : at quando opus est juvenem nd probitatem reducere,
seque illi virtulis cen regulam cxhibere, lum nulla acialis

ratio, sed majore quam ipsi insania ad illicita illa spccta-

cula feruntur. Haec autem dico, senesque lango, non q.iod
juniores a noxa absolvam et crimine, sed ut hos per illos

commonitos habeom. Nam scnes hoc facere non debent,

si

mullo magis nejuvenes quidem illic enim major derisio :

ac turpitudo, hic autem tanto gravior pernicies, profun-

diusque praecipitium, quanto concupiscentiee major vis in
 HOUILIA I*. DE ANNA IV. n5
juvenibns, quantoque flamma inest vehementior, quce in-
cendit omnia, si vel minimum sit nacta ibmitem rprocli-
vior enim ad concupiscentias est juventus, eisque longe
facilius capitur; ideo majore opus habet custodia, acriore
freno, tutiore munitione atque obstaculo.

Nec mihi illud objicias, o bone, quod voluplatem ha-

II.

beat hoc spectacuhim, sed hoc potius doce, an

nullum hcec
voluptas damnum afferat. Quod enim ne cum
voluptate
quidem hacc res conjuncta sit, hinc tibi perspicuum esse po-
test. Cum a circensibus reverteris, occurre eis, qui ab Ec-
clesia redeunt, et considera diligenler,
uter tandem majore
voluptate perfruatur:is-ne qui, Prophetis auditis, et
bene-
dictione,ac doctrinae fructu percepto, simulque Deum
pro
suis peccatis deprecatus, et conscientia
aliquantum exone-
rata, nec culpa ulla simili sibi conscius : an tu, qui matrein
deseruisti, Prophetas contempsisti, Deum affecisti contume-
ha, cum
diabolochoreas duxisti, maledicentibusinler se tc
convitiantibus aures praebuisli, temporis denique
jacturam
fecisti ;
nec spirituale vel saeculare ullum lucrnm inde do-
mum reportesPItaque vel voluptatis gratia hic adesse opor-
tet, illic enim continuo sequitur damnatio facli, conscien-
lia occusatrix,poenitentia ob ea.quaa contigerunt,
dedecus
et opprobrium, ut vix oculos attollere audeas : hic, vice
versa, omnia contrario modo se habent, fiducia et oris li-
bertas, et cum omnibus loquendi facultas de
omnibus quaa
hic audita sunt. Quando
igitur in forum te contuleris, et
videris omnes ad spectandum concurrere, tu ad Ecclesiam
te confestim recipito, el in ea
paulispercommoratus, per-
petua divini verbi voluptate fruere. Si enim
turbas impetu
abstractus illuc perveneris brevi voluptate
delinitus, male
habebis per totam sequentem diem,
atque etiam plures dein-
ceps, tuum
ipsius factum damnans : quod si
paulisper te
cohibueris, integram et securam
in reliquumdici volupta-
lxxiv.
g
 :

Il4 S. JO. CHRYSOSTOMI AfcCFIIEMSCOPl C. P.

lem habebis, Id enim non hic tantum, sed eliam in aliis

rebus usuvenire solet vitium enim momentaneam habet
:

voluptatem, dolorem vero perpeluum : virtus contra Jabo-

rcm brevem, fruclum vero cum hilaritate indesinentem.

Verbi gratia, precalus est aliquis Deum, lacrymas fudit

modico tcmpore inter orandum doluit. Alius tota die se
oblectavit, deinde eleemosynam dedit, jejunavit, aliud ali-

quid boni fecit, aut contumcliam passus non regessit con-

vicia : is postquam unico temporis momenlo pcrduravit et

iram compressit, memoria recle faclorum assidue gaudct

ac Lxlalur. At in viliis contrarium accidit. Inlubt quispiam
injuriam, aut retulit: dcinde domum reversus arrodit cor
suum, dum verba sua reputat, qua3 toties grave atlulere
damnum. Quapropter si voluptatem sectaris, fugito juvc-

niles concupiscentias, et lemperantiam exerceto, divinis

verbis attenlus esto. Haac ideo vobis dicimus, ut vos eadem

illis dicendo, et talibus verbis oblundendo, abstrohalis
eos ab omni mala consuctudinc, utque omnia ralionis po-
tius duclu agant persuadeatis : hominum enim, qui temere
et sine rationeferuntur, ne diligenlia quidem probanda est
id quod vel ex ea qua3 instat collecta salis apparebit dum :

enim sanctam Pentecosles cclebritalem agemus, tanta con-

curret mullitudo, ut magna hic locorum angustia laboretur.
Nec tamen hunc conventum magni facio, quandoquidem
magis ex more fit, quam religionis ergo. Quid igitur illis
miserius, quorum et negligentia lot referta cst criminibus,

et diligeniia nullam laudem promerelur ? quisquis enim

zelo pictatis ad hunc ccelum sobrie cupideque accedit,sine
intermissione hoc facere debet, et non cum iliis, quiinfesto
tantum confluunt, accedere, et cum illis recedere, ut qui
tcmere pecudis in morem abducatur.
Equidcm poleram hoc exordium sermonis diutius
III.

extendere, venun quoniam scio vos citra nostram monitio-

 noMILIA IX. DE ANNA Iv\ n5
ncm, ut vobis dignum est facicntes, plora etiam dicturps
quam dicta sint, ne molestus sim illorum objurgationibus
immorando, reliqua vobis omnia committens, ad solitam
doctrinam, et ad bisloriam de Anna revertor. Neque mire-
mini,quodadhucineodemargumentoba2reamus. Nonenim
possum mulierem banc ex animo mco eximcre, usque adeo
formam animae ejus ac pulchriludincm admiror. Amo enim
oculos nunquam non inter precandnm lacrymanles, et os
labiaqtie non accersitjs fucis rubricata, sed graliis Deo
agendis ornala, qualia eranl bujusce mulieris, cujus pbi-
losophiam tantopcre admiror admirorautem magis quod,:

mulier cum esset, ad bunc modum pbiiosopbata est ; mu-

lier, inquam, quoe multum ct a mu!lis male audit.«A mu-
»lierc, inquit, initium pcccati, pcr cam omnes morli ob-
»noxii sumus '
: » et iterum :« Parva est qiuclibet miliiia,
»siad mulicris malitiam conferatur 2
. » Et paulus dicit :

« Adamenimnonest deceptus, mulier autem dccepla cons-

» titula est in prasvaricatione 3 » Hoc est cur
illam maxime
.

admircr, quod banc criminalioncm diluerit quod banc ac-

;

cusalionem rcjecei it : quod, cum csset ex incusalo scxu, op-

probria islaomnia discusseril, rcque ipsa dccucrit illas non
taies nalura fuisse, scd voluntaie propriaque
se^nilie et
buic quoquc sexui ad virlutis fasligium licerc pertim-cre.
Conlensiosum enim cst boc animal ct prolervum et si ad
malitiam dcclincl, magoa mala palrat; si ad viriulcm seap-
plicet, anima citius eam deslkuat, quam proposllum ido-
lcl. Ila igitur liaee qaoquc naturam suam superavit, neccs-
siiatem pen icit, et assiduitate prccandi yulVae slcrili filFum
impelravil. Quapropter rursum ad preces confugit, eiiam
post impclratam gratfam adhunc modum loqnens « Con- ;

»firmatum est cor mcum in Domino, exaltaium e^i cornu

»meum iri Dco mco *. » Quid siguificcnt hajc vciba, « Con-
Eccli. xxv, 33. — * IbiJ. a6._ 3
| Tiiu. i«
; 4. — 4 t j\ v?t M) u
8.°
 — t

c. p.
,,6 s. 10. cimvsosTOMi akciiiemscom
Domino,, nuper mVapu^hi-
firmatum est cor meum

-^
i.
, a
superest nuuc u
disserui»se sct.s (5) :

ritalcm veslram
interpretemur.
qu , deinceps sequuntur,
ct: . Confirmatum
est cor monm ,n
Domm*
Qu.dest
•««£
cst cornn mcum
,n Deo moo. »
iunxit . Exaltatum
;
*«**.
Scriptnra hac d.ct.onc s^pe
o u menm? etcnim
« Exaltalnm est
cornn ejus .. et . Exalta
sicut quando dicit
:
sicuihiu
••»;„•,„.. .Ouidi^iturtandemcornuno-
.lumestcornuChrisliejus ..^uioigu ..„,•,!.„.:-
clar.tatem, a brut.s
an.manl.
rninat? Potentiam, gloriam,
mntuatus nam Deus orn.ment, ae

^^^Z
:

bn hane metaphora°m
addidit, quibus
cU vice cornua iliis

cap.tur.
absque corn.bus perfaole .

qnam. Exaltata est glor.a mea, »* V°™ d °

h,c mulier,

immob.lem rad,cem habeat

ludo, nt qu* firmam alque
hommmus. +£**~ J
G.oria enim, ,nm est ab
litatem imitatur, unde f.t ut faci e subvcrtatnr.
m perpetuum. Alque hoec
-
Dci gloria, sed immobilis manet

Sne PropheU tam illius

declarans,
fanum, et om
#&*£*£
loquitur . Omn.s caro :
huiu firmit tcm, sic fenum. t
fios fcni; exaru.t
il gloria hominis tanqnam

, fl 08 eju* dccidit

m odo?,<Verbum
.. . De Dei antem

antem Deiinmtemum
glor.a non ,c at
mane t«..H quod
et duces et d nas.,,
;

L
^
patet. Reges en.m
vel in hac muliere
immortalem post . rehnaue-
qu nihil non tcntarunt. ut
splendida exa:d.ficaveru
Lt memoriam, sepulcra sibi
m loc,, po
ctstatuas atque effigies
mnltas multis
rehquerunl nunc ,

et rernm gestarnm monumenta innumera

hac anlem mu-
nomine qnidem noti sunt
ntur et ne
:

m.nc cclebratur, et s,e

m Scyth.am
iii uiique gentium
1
Psal. lxxiv, 10. - 2 l Tvcg. n, io.

4 Ibid. 8.
 IIOMIUA. IX. DE ANN.l IV. U7
proficiscaris, sive in/Egyptum, sive in Indiam, sive aclipsos

orbis terminos, omnes audies gesta ejus decantanles : de-

nique quantum terrarum a sole illustratur, totum hoc
Anna
sua gloria occupat. Nec Loc solum admiralione dignum
est, quod ubique terrarum hacc mulier canitur; sed quod

sapientiam ejus ac longanimitatem et tolerantiam omnes

norunt, in oppidis, in agris, in domibus, in castris, in na-
vibus, in officinis, denique nusquam nonlaudes cjusaudies.
Quoties enim clarum aliquem reddereDeo placuerit, etiamsi
mors interveniat,autlongitudotemporum,autquidvisaliud,
manet tamen gloria iilius perpetuo florens, et claritatem
ejus obscurare poterit ncmo. Hanc ob rem et ipsa erudiens
auditores, quod non sit confugiendum ad haec iluxa, scd

ad eum, a quo certissima bona speramus, auctorem hujus

gloriae indicat. Cum enim dixisset : « Gonfirmatum est cor
»meum Domino » subjunxit. a Exaltatum est cornu
in ,

»mcum in Deo meo » duplicia nobis his verbis subindi-

:

cans bona, quae non temere simul uni contingunt. « Nam

»et a fluminibus, inquit, liberata sum
ignominiam depo- ;

»sui; securitatem, atque honorem consecuta sum. » Haec

autem utraque non facile invcnias in unum convenire. Multi
enim a periculis liberantnr, gloriosam tamen vitam non ha-
bent : alii contragloria quidem, et claritate fruuntur, perf-
culis tamen ob hancgloriam non carent. Verbi gratia, mulli

saepe in carcercm conjecli, adulteri, venefici, sepulcrorum

perfossores, aliisque similibus criminibus obnoxii, deinde
jubente regia clementia dimissi sunt inde : hi a poena qui-

dem caterum probra sua non aboleverunt, et

liberati sunt.

dedecus eos nusquam non consequitur. Alii viri militares

ac generosi, conspicuam atque gloriosam vivendi rationem
amplexi, bellicispericulis sese objicientes, mulla saepe vul-
nera accipiunt, et postremo immaturamorte absumuntur ;

atquQ hi prcc glorias amore securitale se ipsi privaverunt.

 8

1 1 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIJEPISCOPI C. P.

IV. Huic vero mulieri hoec ulraque contigerunt, ut qiue

et securitatesimul et gloria polita est. Idcm ct tribusiflis
pucris accidit : hnm el periculum evaserunt e rogp liberali,
quod supcrnalurali modo hnjus ele-
ct illustres sunt facti,

menti potcnliam superavisscnt. Ad hunc sane modnm Dci

heneficia se hahent : simul enim et tulam et illustrem Jar-
gitur vitam, quod quidem utrumque hcec ipsa innuens di-
cchat : «Gonfirmatum cst cor meum in Domino exaltalum :

»est cornu mcum iti Dco meo. » Ncc simplicilcr dixit : « In

» Dco, » scd « In Dco meo, » sihi ipsi usurpans eum, qui loti

Hoc autem fecit non illius

orhi lcrrarum cominunis cst.
dominium minuens, sed suum amorem indicans ac fovens.
Sic cnim amatorcs solcnt; non fcrunt una cum mullis
amare, sed eximium quemdam ac peculiarem amorcm prae
sc ferre volunt. Sic ct David dicebat : « Deus, Deus mcus, acl

» tc mane vigilo
1
. » Nominala enim communicjus domina-
tione,addiditeam.qua peculiariter SanclorumDominusest.
Et rursum,« Dcus meus intende in me, qnare derclirjuis.ti

» me 2
? » Et rursum, « Dicam Deo : Protector meus es 3
: »

miimascnim forventis acccnsaeque dcsideriosuntha?c verha.

Idem ct ha?c mulier fecit. Ca3lerum homincs ita facerc ni-
hil mirum cum vero Dcum hoc ipsum faccrc vklcris, lum
:

merilo obstupefias. Quemadmodum cnim hi non ih com-

mune illum invccant, proprium faciendo, suum eum csse
volunt : ita et ipse non solum communiler una cum aliis

eorum etiam Dcum se profilelur, sed privatim ipsorum.

Quopropler dicehat: « Ego sum Derrs Ahraham ct Isa .cct

» Jacoh non contrahcns suum imperium, sed extendens

4 : »

potius, non enim tam multitudinc subdilorum, qiiam eo-

rum virtute, monstrat imperium suum. Nequc tantum Dcus
cceli, temc, maris ct eorum, quaein eis sunt, appellari gau-
1
Psal. lxii, 2, — a
Id. xxi, 2, — s
Id, xc, 2. — 4 Exod.
ui , 0.
 »: :

HOMILIA IX. DE ANNA IV. 11$

drt, qnantum si DeusAbraham et Isaac et Jacob vocetur

et quod in hominibus non solemus, in Deo viclere licet.
Exemplicausa,apudhominesadominisservi appellalionem
sumunt, et ila omnes ex more loquimur « Ille vel ille pro- :

curator aut dispensator illius, vel illius ducis et praefecti :

nemo aulem sic loquilur : «Ille vel ille preefectus illius pro-
curatoris aut dispensatoris : » sed minores a majoribus sem-
pcrdenominareconsuevimus.DeDeo autem Contra fit; non
solum cnim Abraham Dei essc, sed Deus etiam Abrahami
dicilur, alque ita dominus a servo nominatur. Hoc idem
igitur ct Paulus cum admiraretur, diccbat : « Quamobrem
»non erubescit Deus vocari Dcus ipsorum '« »Non erubes-
cit, inquit, Dominus a scrvis appellalionem sumere quarc :

non erubescit? dic rationem nimirum ut et nos eum imi- :

temur, « Quia hospiles erant, inquit, et advenas 7

. » Atqui vel
ob hoc ipsum crubescerc oporlebat hospes enim ; vilis et con-
temncndus esse videtur. At illiSancti non eomodo hospites
crant, quo nos putamus, sed alio quoclam minime vulgari
nos hospites eos appellare solemus, qui, relicta sua patria,
111 alienam regionem perveniunt : illi vero non ita erant
hospites, sed quod orbem universum despicerent, et par-
vam putarent essc lerram, adcceleslem illam civitatem res-
piciebant, non arrogantia, sed magnanimitate ; non inso-
lenlia, sed propter sapientiae sludium. Postquam enim con-
lemplati sunt terrena universa, et animadverterunt iluxa
csseet mortalia, nec firmum aut stabile, non
quidquam hic
divilias, non potentiam, non gloriam, non vitam ipsam, sed

singuia fmem habere, ct ad suum quodque properarc ter-

minuin cceiestia vero non talia, sed infmita immortaliaque,
:

malucrunthospites esse iri rcbusfluxis et praeteriabentibus,

ut permanentcs illas asscqui possent. Ilospites igitur erant,
non quod palriamnon habcrent, sed quodsempitcrnam ii-

1
Hebr. n, x6. — 2 lbid. 10,
120 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

larnpatriam desiderarent, quod quidem et ipse significando

dicebat : « Qui autem talia loquuntur, patriam se requirere
» ostendunt Swquampatriam^obsecroPnum priorcm illam,
quam reliquerunt Pminime, inquit : «Si enim illius recorda-
»bantur, integrum eis erat illo redire : nunc autem melio-
2
» rem desiderant, hoc est coelestem , » cujus opifex et crea-
tor Deus est : « Ideo non erubescit Deus vocari Deus ip-
»sorum.
V. Hos igitur nos quoque imitemur, despiciamus prre-
sentia, concupiscamus futura utamur hac muliere ma-
:

gistra, et ad Deum semper confugiamus, ob illoque omnia

deposcnmus : nihil enim precationi aequale ea quippe est :

quae ex impossibilibus possibilia facit, ex difficilibus faci-

lia, et ex tortuosis recta. llanc beatus quoque David adhi-
bebat, ideoque dicebat: « Septies in die laudavi te propler
»judicia justitiae tuae 3
. » Quod si rex, infinitis curis im-
niersus, et in tam varia distractus, toties in die precabatur
Deum, quam defensionem aut veniam habere polerimus
nos, qui in tanto otio degimus, nec tamen illum assidue
oramns, idque cum inde tantus fructus sit nobis proven-
turus? Impossibile cnim, impossibile est, inquam, homi-
nem qua decet alacritate precantem , et assidue Deum
orantem, unquam in peccatum incidere. Id qua ratione
jam dicturus sum. Qui mentem suam accendit, et ani-
fiat

mam erexit atque ad coelestia transtulit, et ita Dominum

suum invocavit, peccatisque in memoriam reduclis, de
eorum remissione cum illo collocutus est, obsecrans ut
placatus ac propitius sibi esse dignetur, is post tales ora-
tiones omnem praisentis vitoe curam objicit, spe erigitur,
ac supra omnes humanas afFectiones extollitur, et sive
inimicum post precationem viderit, jam non tanquam ini-
micum aspiciet sive mulierem formosam, ejus aspectu
:

* Hebr. xi, i4« — ' Ibid. i5, 16. — 1 Psal, cxvui, 164.
 IIOMILIA IX. DE ANNA IV. 1 'z \

non frangelur, durante adhuc igne per precationein inlus

accenso et omnem absurdam cogitationem depellente. Sed
quoniam homines cum simus, facile ad segnitiem relabi-
mur, exacta una alterave aut tertia post precationem hora,
ubi senseris pristinum illum fervorem paulatim frigescere,
recurre quantocius ad preces, frigescentemque mentem
rursus accende. Id si pertotamdiem feceris per intervalla

crebris precationibus te ipsum accendens, non dabis occa-

sionem diabolo, aut ullum ad tuas cogitationes aditum. Et
quemadmodnm in apparando prandio, cum potu opus est,

si aqua calida frigescat, ad focum admotam calefacimus :

ita et hic faciendum cst, et os nostrum ad precationes

quasi ad prunas admovendum, ut hoc pacto mens ad pie-
tatcm rursum accendatur : imitemur eliam fabros ccemen-
tarios. Hi enim quoties lateritius paries exaedificandus est,
ob fragilitatem materiae eum longis lignis stringunt, idque
non per longa interstitia, sed per modica, ut compages la-
terum tutior sit ob lignorum frequentiam. Idem ipse quo-
que facito, et sicut illi ligaminibus ligneis, ita tu saeculari-
bus negotiis precationes crebras interponens, vitam tuam
hoc pacto munias : quod si fcceris, eliamsi plurimas pro-
cella3 ingruant, sive tentationes, sive moestitiae, sive cogi-
tationes molestae, sive quidvis aliud, nihil dejicere poterit
domum tam crebris precationibus ligalam atque munitam.
Dices :e Qui fieri polest uthomosaecularis, forensibusnego-
tiis affixus, tribus horis diei precelur, et ad Ecclesiam cur-
rat ?»Potest, et facile est : licet enim ad Ecclesiam currere
non sit commodum, polest inibi in foro curiaeque vestibulo
hacrens nihilominus precari : ad hoc enim menle magis
opus est quam voce, animi contentione magis quam ma-
nuum extensione : nec tam refert quo corporis habitu id
facias, quam quo animae afFectu : quandoquidem et ipsa

Anna non ob intensam vociferationem, sed ob inlernum

122 S. JO. CHHYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

cordis clamorem exaudita est. Dicit enim Scriplnra : « Vox

»ejus non audiebalur, et Dominus exaudivit eam *. » IJoc
et alii multi saspe fecerunt, et clamante intus magislratu,
minante, exasperato, furente, ipsi pro foribus curise stantes
postquam se sacro signo munisscnt, et pauca in animo
precali, inlrogressi ad eum mutaverunt hominem, ac miti-
gaverunt, et mansuetum ex aspero reddiderunt neque :

illis nut locus, aut tempus, aut silentium ad precandum

fuil impedimento.
VI. Hoc eliam lu facito : ingemisce amarc, in memo-
riam rcvoca tua peccata, suspice in ccelum, dic in menle:
« Miserere mei Deus, »et absolvisli precationem.Qui enim
dicil : « Miserere, » confessionem offert, et peccatum suum
ognoscit : lapsorum enim est misericordiam requirerc.
Qui dicit: « Miserere mei, » remissionem clclictorum accc-
pit : qui enim misericordiam conseculus est, non puni-
tur. Qui dicit : « Misercre mei, » rcgnum cojlorum obtinuit:
quem enim Deus miseratur, non a pccna solum liberat,
sed fulurorum eliam bonorum posses>ione dignatur. Ne
igilur excusationes quoeramus dicendo non esse propin-
quam precationis aedem : nos enim ipsos, si sobrii fueri-
mus, templa Dei facit grotia Spiritus, ut mngna undique
nobis precandi facultas adsit. Nequc enim talis est apud
nos divinus culttis, qualis quondam apud Judacos erat
mullumhabens sensibilium ceeremoniarum, multaque ope-
ratione indigcns. lllic prccalurum oportebat ad iemplum
nscendere, turturem emerc, ligna et ignem ad manus ha--
bere, arreplo cultro altari assistere, aliaque multa prac-
cepta perficcre : hic nihil tale, sed ubicumque fueris,
prossto tibi est et altare, ct culter et viclima, lu ipse ct

altare et saccrdos et victima es. Ubicumquc enim fueris,

potcs erigere altare, si sobriam modo voluntatem afferas,

' i Rcg. 1, i3 ct 19.

 H03IILIA IX. DE AlfW IV. 125

nec le ant Iocns aut tempns impedit, secl etiamsi nec ge-

mia fleclas, nec pectus tundas, nec manus ad ccelum tcn-

das, si menlem solum atfefas fervidam, nihil libi ad pre-
cationem deerit. Licet etiam mulicri colum tenenli atit

lclam texenli mente suspiccre in coelum, et ardcnli pec-

tore Deum invocarc : iicet etiam viro in foro versanti aut
ilcr facienli atlente precari : altcri ilidem in officina sc-
denti ac coria suenti animam ad Dominum crigere : licet

servo obsonanli, ac sursum dcorsum cursilanti, vel in cu-

jina ministranti, si non licet adire Ecclesiam, precationem
inlenlam cx imo pectore ciere : non pudet loci Deum.
Unum postulat, menlem animamquc moclcstam.
fcrve^nlem
Et ut scias non haLitu autlocorum temporumve opportu-
nilate esse opus, sed animo probo ac vigili, Paulus supinus
in carccre jacens, non erectus stans ; neque enim compcs
lignea permittebat; quoniam magna alacritatc precabatur

jacens, carccrem concussit, ejusquc fundamenta commo-

vit, ct custodem lerruit, ac mox inilialum ad mysteria sa-
cra perduxit. Rursum Ezechias ille non erectus stans, ne-
quc gcnihus flexis, sed supinus in leclo cuhans oh infir-
milatem, versa ad parielem facie, quoniam ardenter et

lemperanli Miimo Deum invocavit, sentenliam adversus se

latam rcvocavit, magnam sihi graiiam conciliavit, et in

prislinam reslitutus est sanitatem. Nec solum magnis el

sanctis viris hoc contigisse videas, scd malis etiam. Nam et

lalro iilc, non stans in oratorio, aut genua fleclens, scd in

cruce dislensus paucis verhis regnum ccelorum impelra-

vit : nlius in lacum ccenosum conjcctus , alius in foveam
bestiis ohjeclus, alius ccti alvo conclusus, invocalo Dco,
mala inslaiilia discusserunt, divinamque sihi conciliarunt
bcncvolentiam. Uoc sermone hortor ut conlinue frequen-
lelis ecclcsias, et domi cum magna quicle preccmini per
otium , genua Jkclenles, manusquo atlollenles. Quod si
 CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.
124 S. JO.

tempus aut locus nos in multitudinc

hominum deprchen-
dat, non est ob hoc a
consuetis oralionibus cessandum,

sed ita ut vestram charitatem

monui precamini et invo- ,

certi nihiloininus tali precatione optata vos

cate Dcum,
impetraturos. Non hcec ideo dixi, ut applaudatis et laude-

sed et opcre ea praestetis, ulque

tam nocturnum quam
tis,
precationibus occu-
diurnum et operandi tempus votis ac
disposuerimus, et praesentem
petis. Quod si res nostras sic
et cceleste regnum assequemur :

vitam tuto transigemus,

gratia et benigmtale
quo nobis omnibus pervenire detur
Domini nostri Jesu Ghristi, per quem et cum quo Patn
gloria, simul cum sanclo Spiritu, nunc et semper,
et m
scecula saeculorum, Amen.

HOMILIA X.

DE ANNA V.

quidnamconveniunt, et
Advcrsus eos, qui lanlum in ftstis

cos qui incusant divinam

sit feslum. ltem adversus

providcntiam, co quod in hac vita quidam

sint diviles,
utilissima sit, et
quidam paupcrcs; quod paupertas
securitatis ubiquc
quod paupcrtas plus votuptatis ac
Anna.
habcat, quam diviiiai. Itcmquede

I. Frusira, ut videtur, eos qui prcecedenti affuerunt

collectas, horlati sumus, ut in paterna domo permanerent,

non una cum iis, qui diebus solum hic se sistunt,
festis
et

accederent ad nos, bc rursum decederent imo vcro non:

Nam etsi
persuasum esset oralionc
nemini ex eis
frustra.
integra manet, plenamque ha-
nostra, nobis tamen merces
 ROHILIA X. DE ANNA V. 125

Lemus apud Deum defensionem. Quamobrem oportet con-

cionalorem , eliamsi nemo altendat , semina jacere, et

pccuniam deponere, ut posteaDeus non ab illo, sed a nu-

mulariis rationem reposcat. Quod sane etiam nos fecimus,
arguendo, increpando, obsecrando, admonendo. In hoc

enim vobrs commemoravimus filium illum paternarum fa-

cultatum absumplorem, tandem adpaternam domum poslli-

minio reversum, universamque ejus miseriam, famem, de-
decns, opprobria, et qnidquid apud exteros pertulit, ad-
duximus medium, ut hoc exemplo ad sobrietatem vos
in

redigeremus. Neque hic sermonem finivimus, verumetiam

palernam crga eos pielatem exhibuimus non negligentia3 ,

pcenas exigentes , sed supinis manibus eos excipienles,

veniam deljctorum concedentes, aperla domo mensam ap-
ponentes, doclrinaa amictu eos amicienles , caeteramque
omnem curam ipsis adhibentes. Illi autem filium illum non
sunt imitati, nec eos relicti ccelus poenituit, neque in pa-
terna domo manserunt, sed denuo abscesserunt. Yestrum
igitur esset, vestrum, inquam, qui semper nobiscum eslis,

reducere ipsos, persuadereque ut nobiscum per singulas

Quamvis enim Pente-
collectas velint fcsti esse participes.

coste prceteriit, feslum tamen non praeteriit; omnis enim

convenlns festum cst. Unde hoc patet? Ex ipsis Chrisli
verbis dicentis Ubicumque fuerint duo vel tres congre-
: «

» gati In meo nomine, ibi sum in medio eorum

1
^quoties :

autem Chrislus interest in medio ccetus, quod majus

quaeris fcsti argumcntum ? Ubi sacra doclrina et preces, ubi

Patrum benedictioncs et divinae Lcgis audilorium ubi

, ,

conventus fratrum, germanreque charitatis vinculum, ubi

cum Deo colloquium et Dei cum hominibus sermo, qui
fieri potest ut ibi non sit fesla celebritas? Festa cnim non
mullitudo convenienlium facere solet, sed virtus; non
1
Malth, xvin, 30.
12G S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

sumptuosus vcstilus, scd pietatis ornatus; non mensae Iau-

titia, sed cura animae. Maximum enimfestum est conscien-

tia Lona. Et sicut in externis celebrilatibus, is qui nec

vestem habct, qua induatur, splendidam; mensam, qua
fruatnr, lautam scd vivit in paupertale, fame, exlremaque
;

miseria, non aflicitur festo dic, eliamsi universam urbem

cnoreas agere vidcat, sed eo magis angitur ac dolet quod
alios in deliciis videat, dum ipsc omnibus egct : dives vero
delicalus, mutatoriis vestibus abundans, et in summa pros-
peritate vivens, etiam extra fcsta lempora feslum agere sibi

videtur. Ita et in spiritualibus rcbus usuvenit : qui vivit

in juslilia ct operibus bonis, vel absque feslo feslum agit,
siuceram voluptatcm ex bona conscicntia pcrtipiens. Qui
vero in peccato ct malilia degit, multorum malorum sibi
conscius, ctiam ciun festum est, lcm festo caret quam qui
maxime. Quapropter licet nobis, si velimus, pcr singulos
dies feslum habcre, si virtulem excrceamus 5
et conscien-
tiam purificemus. Qua cnim rc praeterita collecta hac
praesenti est potior?annon tumultu tantum et strepitu,
nullaquc realia? Quando enim et sanclorummyslcriorum
pcrceptio, et aliarum spjritualium rerum communio, pula
prccalionum, concionis, bencdiclionum, charitalis, caitero-
rumcjue omnium eadem est cliam hodie? nulla jn rc ha\c
dics supcratur ab illa, quantum vel ad vos, vel ad me con-
cionantcm altinet. Nam qui lunc nos audiebant, hi nunc
quoque audituri sunt, nunc absunt, ne lunc quMem
et qui

aderant, eliamsi corporc adcsse viderenlur non audiunt :

nunc, inio lunc minus audiebant; nec solum non audie-

bant, sed cliam audienlibus obstrcpendo molesti erant.
Quapropter et tunc et nunc acquale mihi e$t thcalrum,
idcmque auditorum conventus, nec ulla in re allcro hic
inferior. Imo, si mirum aliquid diccrc permittilis, hic illo

est prcestantior; quod sine strepilu sit scrmo, et sine tu>

 t

H03IILIA X. Dfi ANNA V. 127

multu doctrina, ctcum majore intellecluauscultatio, nullo

tumultu auditum nostrum interrumpente.
II. Huecautemdico, non quod contemnammultitudinem
illius conventus, sed ut vobis persuadenmne dolealis, neve
contristemini ob paucitatem eorum, qui nunc huc conve-
nerunt. i\'on enim corporum, sed audilorum mullitudincm
in Ecclesia requirimus. Quandoquidem igitur iidem con-
vivae qui lunc, eliam nunc nobis adsunt, pari alacritale

hodie quoque convivium vobis cxhibebo, ad argumenlum

rcvcrsus, quod nobis feslivitalis tempus inlerrupit. Qucm-
admcdum cnim iu Pcntecoste intempestivum era!, omissa
bencficiorum pcr id lempus in nos colSatorum commemo-
ratione, inceplum anlea conlextum continuare; ita nunc
manus resump-
cxacla Pentccosle, opportune liisloriam in
tam prosequemur, pristinum de Anna argumenlum tracla-
turi. Non enim spectandum quam multa jam dicta sint,

scd utrum ad finem liujus argumcnli pervenerimus. Nam

et qui tliesaurum invcncrunt, licct plurimas inde capiant
divilias, non prius absistunt quani tolum exhauserint, u
quos non tam juvat mulla acccpisse, quam nihil reliquum
lecisse. Qciod si, ii qui in pecunias insaniunt, tanlo rerum
pcriturarum necmansurarum lenentur studio, multo magrs
hoc nos in divinis facere thesauris oportet, nec prius absis-
tere, quam totum hoc quod ibi videmus, exhauscrimus.
Dixi autem, quod ibi videmus, quia universuin exhaurire
non datur. Fons enim est perennilermanans divinarumvis
sententiarum, nunqum deficiens, nunquam evacuanda.
I laque ne defatigemur : non enim dc vulgaribus rebus nobis
est oralio, std de precalionc, spe nostra; prccalione, per
quam slcrilis mater cst facta, et numcrosae prolis parens,
qive filiis carebat, ct ex mocrenle Iaeta : per quam viliosa

reparabatur natura, clausaque reserabalur malrix, el im-

possibilia licbant possibilia. Quapropter omnia paulalim
 128 S. JO. CH&TSOSTOMI ARCHIEPISCOPI d P.

perscrulemur, singulas explicanles dictiones, ut ne mini-

mum quidem nos, quantum fieri potest, efTugiat. Siquidem
propterea duas integras dissertationes in duo sola ejus
dicta insumpsimus primum, « Confirmatumest cor meum
:

» Domino, » et
in quod mox sequitur, « Exaltatum est cornu
»meum in Deo meo '. » Gonsequens igitur est hodie ad ter-
tium venire. Quod vero hoc est?« Dilatatum est os meum
» super inimicos meos sum in salule tua\» Animad-
: laetata

vertite accuratam oralionem. « Non dixit Exacutum est :

os meum super inimicos meos : »non enim ad convicia et

dicteria praeparatum erat, non ad opprobria et accusatio-
nem, sed ad monilionem et consilium, ad correctionem et
instructionem. Proptereanondixit: «Exacutaestlinguamea
super inimicos meos, » sed « Dilatatum est os. » Pielaxalione,
inquit, fruor : libere loqui possum : jam pudore discusso,
ad libertalem redii. Ac ne nunc quidem mulierem aemu-
lam nominavit, sed simpliciter indefinita nuncupatione,
quasi quadam larva tantae tristitiae causam abscondit. Non
dixit quod mullae dicunt mulieres : « Confudit eam Dens,
dissipavit et dejecit sceleslam et arroganlem et magnilo-
quam : » sed simpliciler : «Dilalatumestos meum super ini-

»micos meos ; laetata sum in salute lua. » Vide quomodo

eamdem Iegem per totam precationem scrvat : sicut enim
in principio dicebat : « Confirmalum est cor meum in Do-
» mino : exaltatum est cornu meum in Deo meo : dilatalum
»est os meum super inimicos meos ; » ita et hic, « Lsetata
»sumin salute tua. »Non simpliciter in salute, sed« In sa-
»lute tua. » Non enim quoniam servata sum, scd quoniam
per sum, propterea Iaetor et exulto.» Tales quippe
te servata

sunt Sanctorum animoe ; de Deo magis laetanlur auclore

munerum, quam de ipsis muneribus : non enim propter
dona ipsum, sed dona propter illum diligunt. Iloc servos
1
i Reg. n, l. — 2 ibid.
 nOMlLLV X. DE ANNA. V. 1
29
«ralos decet, hoc famulos beneficii memores, videlicet re-
o
bus suisoinnibuspraeponereDominum. Siceliamnos afFecti

simus cum peccaverimus, non doleamus quia punimur,

:

sed quia Dominum ofTendimus; et si quod opus bonum

nostrum non gaudeamus propter regna ccelorum, sed
est,

quia rem ccelorum Piegi gratam fecimus. Qui enim sanae

mentis est, ofTensam Dei magis timet, quam ullam gchen-
nam, et placere Deo pluris aestimat, quam ullum regnum.
Nec mireris si erga Deum esse sic afFectum oporlet, cum
crga homines multi sic aflecti sint s.epe enim qui germa- :

nos liberos habemus, si vel invili eos laeserimus, a nobis

ipsis poenas reposcimus, et erga amicos idem facere sole-

mus. Quod si amicos aut filios ofTendere mullo gravius

putamus quam poenas luere, multo magis erga Deum sic

affici decet, ct omni gehenna gravius putandum cst aliquid

fecissc quod illidispliceat. Talis crat beatus Pauius; prop-

terea dicebat : « Gertus sum quod neque Angeli, neque
» Principatus, neque Polestatcs neque praesenlia neque
, ,

sfulura, neque altitudo, neque profundum, nec alia crea-

» turapoterit nosseparareacharitate Dei, quteestin Chrislo
» Jesu Domino noslro 1 .» Quin et sanctos Martyrcs cuni
bealos vocamus, ob vulnera primum praedicamus, mox ob
pncmia; prius ob plagas, et tum demum ob coronas repo-
sitas~: praemia enim propter vulnera conlingunt, et non
vulnera propter praemia.
III. Ita beatus quoque Paulus non tam rcpositis sibi

bonis, quam molestiis propter Christum perfercndis gau-

dcbat, clamabatque dicens : « Gaudeo in passionibus pro
»vobis a
: » et itcrum, Non solum aulem, verum et glo-
» riamur io tribulationibus 3 » et rursum, « Quoniam nobis
:

»donatum est a Deo, ut non solum in eum credamus, sed

• ctiam pro co patiamur 4. » Est euim gralia vere maxima,
' Rom. vni, 38, 5g. — * Gol. 1, 24« — 3
Kom. v, 3,— 4
Philip. 1, 29.

lxxiv. 9
l30 S. JO. CTIRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

corona
iVvnmm censeri propler Christum aliquid pati, et
retributione non minor
vere perfecta, et merces futura
:

et hoc norunt qui legttime ac fervenler Christum diligere

sciunt. Talis erat et haec mulier,
ardentissimum habens in

Deum desiderium, et ignitum amorem; propterea dicebat:

« sum in salutari tuo. » Nihil enim ipsi fuit cum

Lactata
terra commune, sedomne humanum auxilium despiciebat,
et erat Spiritus gralia sublimis, in
omnibusque ad Deum
liberari roga-
respiciebat, et ab urgentibus molestiis illinc
bat. Noverat enim, plane noverat humana quidem, qua-
liacumque sint, dantium imitari naluram; nobis autem
divino semperopusesse auxilio, si velimus ancoram in tuto

firmare. Quapropter ad Deum semper confugiebat, et ac-

cepta gralia, quod Deus ejus auctor esset, magis gaudebat,

et °ralias agens dicebat : « Non est sanctus , ut est Domi-

dnus, et nonest justus sicut Deus noster, et
non est sanclus
inquit, judicium
j»pra3ter te\ » Etenim irreprehensibile,
sentenlia. Vidisti grata3
ejus, et incorrupta infallibilisquc
nnimae cogitatum? Non dixitintra se : « Quid magnum, aut
quid prie aliis accepi ? quod semulae meae jam dudnm co-
piosecontigit,idegovixtandemmagnoconatu, et lacrymis,

etprecibus, et supplicationibus impetravi. » Sed

quoniam

bene sentiebat de Dei providenlia, rationem beneficentias

non reposcit Domino, quodmulti faciunt, quotidie Deum
a

in jus vocantes. Si viderint hunc

divitem, alium inopem,
Quid
non desinunt adversum ejus providentiam obloqui.
facis.ohomo? de conservo te judicare non sinit Paulus
di-

ccns « Nolite ante tempus judicare, donec veniat

:
Domi-
»nus 3
: »et tu Dominum in judicium trahis, et factorum

rationem ab eo exigis, nec exhorres aut expavescis? et

quam consequeris veniam, obsecro, quam excusationem
singulis horis ex-
habebis, curo singulis diebus, imo vero
 ,

HOMILU X. DE ANNA V. £|
perimentum providentiae ejus capias; et tamen ob inaequa-
litotem, quae inter divites et paupeies videtur, omnium
rerum bonam ordinationem damnes, idque injuste? Si
enim, ita ut decebal, cum ruagua mentis atlentione hsec
scrutari voluisses, etiamsi nullum aliud divinae providen-
argumentum habuisses, certe ex diviliis et paupertate
tiae

eam deprehendere potuisses. Paupertate enim sublata

vitae totius constitutio tolleretur, et omnis vivendi ralio
perturbarelur : neque nauta erit, neque gubernator, non
agricola, non caenientarius, non textor, non sutor, non
faber, non aerarius, non coriarius, pistorve, nec alius ullus
opifex quibus non extantibus, omnia pessum ibunt. Nunc
;

cuim quasi magistra quaedam optima, necessitas pauper-

tatis singulos
ad opera vel invitos urget. Quod si omnes
essentdmles, omnes etiam in otio viverent; atque ita
omnia pessum irent, et nihil non periret. Praeterea suis
lpsorum verbis convinci possunt, et ad silentium redigi.
Cur eniin, quaeso,Dei providentiam accusas?
nempe quod
alius plus, alius minus pecuniarum
possidet. Quidtum? si
in majoribus rebus, et quibus vita nostra constat, pares
esse omnes homines ostendam , necesse erit ut per omnia
divinam providentiam approbes. Nam si inde colligis
nul-
lam esse providentiam, quod una in re potior sit divilum
condilio, videlicet pecuniis ; compcrtum fuerit omnes
si

aequaliter potiri, non una re neque tam vili, sed pluribus et

multo majoribus, perspicuum est te inde vel invitum
cogi
Dei providcntiae aslipulari. Age ad, ea
quibus nostra vita
constat, sermone progrediamur, eaque diligenter inquira-
mus, et videamus an in iilis plus paupere dives habeat.
Puta dives habet thasium, et alios multos arte confectos
potus et ad voluptatem condilos at fontes aquarum om-
:

nibus suut propositi, tam pauperibus

quam divitibus. Pii-
sisti forte audiens hanc aaqualitatem. Audi igitur quanlo
9-
l32 S. JO. CHfttSOSTOMI AllCHlEPISCOPl C. I».

praestantior sit quovis vino aquae natura, magisque neces-

saria et utilis , et revocabis tuam sententiam, verasque
pauperum divitias intelliges.Nam vino quidem sublato, non
magnum fuerit detrimentum praeterquam infirmis solis : si

quis autem aquarum elementum, vitam

fonles sustuleritet
omnem nostram subverterit, et omnes perdiderit aries :

ac ne biduum quidem durare poterimus, sed statim omnes

moriemur morte quadam miserabili atque gravissima.
IV. In necessariisitaque rebus, quibus vita constat, pau-
per non est inferior, imo, si mirum quiddam dicendum
est, superat etiam divitem. Mullos enim divites cernimus
propter delicias valetudinarios, ut plurimum aquae potu
abslinere : pauper autem per totam vitam his fluentis li-
bere fruitur,tanquam admellis fontes, ad aquarum currens
rivulos, sinceram inde et puram percepturus voluptatem.
Quid autem ignis natura? nonne thesauris innumeris uli-
lior, humanisque divitiis omnibus?et hic quoque thesaurus

ex aequo diviti pariter ac pauperi propositus est. Quae vero

nascitur ab aere eorporibus nostris utilitas, et lux solaris,
numquid divitibus magis quam pauperibus exhibetur, et
eam illi quatuor, hi duobus tantum ocnlis vident? Sed
neque hoc quisquam dicere potest utrique enim pari :

mensura ea perfruuntur imo vero et hic pauperum partes

:

sunt potiores, quanlo et sensus habent vegetiores ! et acu-

tiorem oculum, et vim percipiendi praestantiorem. Qua-

propter et veriorem hauriunt voluptatem, et creaturarum
conlemplatione magis delectantur. Non in solis autem ele-

mentis, sed in omnibus aliis naturae muneribus, multam

videbis aequalitatem,imo praerogativam eliam pauperum :

nam somnus omnibus deliciis suavior magisque necessarius,

omnique utilior nutrimento, pauperibus est quam divitibus
facilior : neque vero facilior tantum, sed etiam sincerior.
Illi enim, ut qui in deliciis degunt, cibo famem, potu sitim,
 HOMILU X. »E ANNA V. l33
somno dormiendi necessitatem praeveniunt, atque ita om-
nem voluptatem sibi intercipiunt : non enim perincle in
natura istorum, atque in usu necessario, voluptas con-
sistit : non ita delectat, vinum ipsumque suave olens po-
tare, ut silientem bibere aquam non ita placentas edere
;

juvat, ut esuriendo quemvis cibum sumere non ita molli :

cubare strato, ut oppressum somno jacere, qurc omnia

magis npud pauperes sunt, quam apud divites. Quse vero
pertinent ad corporis valetudinem, et omnem aliam bonam
habitudinem, nonne communia sunt divitibus ieque atque
pauperibus? An vero dicere quispiam potest illud aut os-
tendere, quod pauperes semper cegrotent, divites semper
prospera ulantur valeludine Contrarium quidem videre
?

Jicet, pauperes non facile insanabiiibus morbis capi, sed

morbos passim in divitum corporibusgrassari. Certe poda-
grae, gravedines, dissolutionesnervorum, aut contractiones,
varii fluxus vitiosi ac corrupli, delicntos
illos magis infes-
tant eos, qui unguenta olent, non eos, qui laborant et
exercentur, et quotidiana opera victum sibi parant.
Y. Quaproptermendicisetiammiseriores sunt, quotquot
in deliciis vivunt, id quod nec ipsi inficiari possunt. Fre-
quenler quippe dives molli lectulocubans, inter omnimoda
servorum ac ancillarum obsequia, audito mendico per vi-
cum clamorc panem petente, ingemuit, et cum lacrymis
precatus est, ut talis fieret, dummodo sanus, potius quam
in deliciis adversa laboraret valeludine. Nec tantum vale-
tudine bona, sed prolis etiam felicitate, divites nihilo
po-
tiores videas, quam pauperes; sed utrobique indifferenter
aut nullam aut numerosam sobolem: quin potius et hac
parle divitem videas inferiorem. Pauper enim licet
pater
non haudmnltum sentitdolorem: divesautem quanto
fiat,

magis auctam rem videt, tanto magis orbitate angitur, praj

hwredis de&iderio nullam senticns voluptalem, Et pauperis
1 34 s* J0 ' CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

quidem haereditas, licet sine liberis decedat, cum propler

exilitalem non sit conlentione digna, ad amicos transit at-
quc cognatos : divitis autem, eo quod multorum ad se alli-

ciat oculos, non raro ad inimicos defuncti devenit. Quod

cum ille vivens in aliis fieri videat, vitam degitmorte moles-
tiorem, in se quoque expectans idem factum iri. Quod au-
tem ad morlem attinet, nonne et hic eadem aequalilas?
nonne tam divitibus quam pauperibus immaturae mortes
accidunt? atque etiam post mortem non tam his quam illis
omnibus similiter corpus dissolvitur, favillaque fit, ct pul-

vis et vermes gignit ? At funeralia nequaquam similia. Sed

quae utilitas ? cum enim defuncto multam subslraveris ves-
iem pretiosam ct auratam, nihil aliud nisi majorem invi-
(Jiam, et criminationem attuleris, et adversus defunctum
omnium ora aperueris, et innumeras ei paraveris maledic-
tiones, et avaritiae criminaliones, dum singuli rumpuntur
indignalione, et mortuum exccrantur, qui ne post obitum
quidem insanire in pecunias desiverit. Huc accedit aliud
mahim, quod furum oculi irritantur. Itaque quo major est
cultus, eo majoris illi /it occasio contumelia?. Pauperis
enim cadaver nemo spoliare curat, i^sa indumenlorum
vilitate tutum. Ilic autem obices et feroe, fores atquc cus-

todes, omnia incassum adhibentur, cum pecuniarum avi-

ditate nihil non audeant, qui talibus maleficiis se assuefece-

runt. Itaquemajor honor defunctomajorem infertinjuriam;

et is, cui vilia funeralia contingunt, jacet inviolato sepul-
cri honore : cui vero pretiosa, is spoliatur et dehonesta-
lur; aut si hoc ludibrium evadat, ne quidem polior erit,
sic

nisi quod major corruptio fiet, largiusque vermi pabulum.

Haeccine snnt, quaeso, ob quae beatos praedicemus?et quis
est adeo miser, atque aerumnosus, ut ob haec hominem
exislimet invidia dignum ? Verum non haec solum, sed et

alia singuia percurrentes, diligenterque scrutantcs, pau-

 :

HOMILIA X. DE ANXA V. 1^5

peres divitibus praeponendos comperiernus. Hasc igitur

dili°"enter considerantes, et aliis narrantes; dicitur enim
«Da sapienti occasionem, et erit sapientior ;»et illud con-

tinue retinentes memoria, pecuniarum copiam nihil am-

plius afferre possessoribus, quam curas, sollicitudines,
timores, et pericula; nihilodeteriorem quam divitum nos-
tram conditionem putemus. Si enim advigilaverimus, po-
tiores eliam parles habebimus, tam in hujus sceculi rebus,
quam in divinis. Nam et voluptatem et securitatem, bo-
namque famam ac valetudinemj tum rectam vivendi ratio-
nem spem bonam minoremque peccandi occasionem
, ,

apud pauperes magis, quam apud divites invenias. Ne igi-

tur more scrvorum ingratorum murmuremus, aut incuse-
mus Dominum, sed pro omnibus gratias agamus, nihil ma-
lum ducentes nisi peccatum, nihil bonum nisi justiliam.
Si sic senserimus, non a?gritudo, non inopia, non ignomi-
nia, nihil denique simile molestum nobis erit : sed puram
ex omnibus rebus percipientes voluptalem, futura conse-
quemur bona, gratia et benignitale Domini notri Jesu
Christi, cum quo Palri gloria simul et sancto Spiritui, in
saecula saeculorum. Amen.
!
Prov. ix, 9.
l36 S, JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

W\ V\ WYV W W\ VW VW W WV W\ W\ WWVV WW VVVVVV YW WV W WW W\ YW W W iYV\ v w v w wvvvv

HOMILIA XI.

DE DAYIDE ET SAULE I.

Dc Davlde et Saiile, deque tolcrantia, cl quod oporteat

inimicis parcere, nec de absenlibus malc loqui.

1
I. Qnoties dintina quaepiam ac dura inflatio corpori-
bus inhaasit, tum et longo tempore, multoque labore, et
multa sapientia admovendis remediis est opus, ut col -
in

lectus tumor absque vitac periculo dissolvatur. Idem videre

cst in anima. Quoties cnim aliquis morbum, qui jam ra-
dices egit in anima, multoque tempore concrelus sit, radi-
citus evellerc voluerit, non satis est ad correclionem unius
duornmve dierum admonitio verum oportet frequenter :

ac dicbus compluribus hanc rem tractare, si modo non ad

ambitionem ac voluplatem, sed ad fructum, et utilitatem

munus hoc concionatoris gesturi sumus. Ideo sicut de ju-

ramenlis fecimus, mullis ordine diebus vobis de codem

disserenles argumenlo : itidcm de ira nunc faciamus, con-
linuamque de ea persequamur cxhortationem pro nostra
quidem virili. Nam hic mihi videtur oplimus esse docendi
modus, non prius desistamus consulendo quacumque de
si

re, quam vidcrimus admonitionem ad elTeclum pervcnisse.

Etcnim qui hodie de eleemosyna, cras de oratione, peren-
die de humanitate, deinde rursus de animi modestia dis-
serit, nihil horum in auditorum animis perficere rccle
poterit, ab hoc ad illud, rursus ab illo semper alio Iransi-

* Vide D. Guiilon, tom. xvj, pag, 426-437.

 H0MILIA XI. DE DAVIDE ET SAULE I. l3j

liens : sed nccesse est, ut qui velit orationem in auditorum

fructum destinatum assequi, non ante desistat iis-
aniniis

dem de rebus admonens consulensque, nec prius ad aliud

quidpiam transiliat, quam conspcxerit superiorem admo-
nitionem in eis bene fixam ac radicatam. Idem hoc facere
solent ludi magistri. Non prius ad syllabas adducunt pue-

ros, quam elementorum cognitionem in eis viderint recte

confirmatam. Nuper igitur parabolam vobis de centum

decem millibus talentorum enarrantes, osten-
denariis, ac

dimus quantum esset malum injuriarum meminisse. Quem

enim decem millia talentorum non perdiderant, hunc cen-
tum denarii exitio dcmerserunt, ac veniam pro debilis
concessam in irritum revocarunt, debilaaque pecunias rc-

missionem dissiparunt? eumque qui fuerat a criminibus

libcratus, in judicium relraxerunl, indeque in carcerem
x
conjecerunt, denique immortali supplicio tradiderunt .

Sed hodie de diverso argumcnto dicerc tentabimus. Opor-

tebal enim, si fieret quod a?quum erat, de humanitate ac
mansueludine verba facienlcm, ex sese istius praeclara? phi-

losophia3 exempla prrebere, atque ita simui et verbis eam

doccrc, et faclis ad Quoniam autem nos
cam inslituere.
ab hac virlule longo absumus intervallo, uno quopiam e
numero Sanctonmi in medium producto, ocuUsque vestris
subjecto, perspicuam quamdam ac potentem adhibebimus
exhortalionem^ ut quasi ad archelypi cujusdam cemulalio-
nem adhortemur et vos et nos ipsos. Quis igitur in medium
prolerendus est de humanitate dicturo? Quis vero alius,

quam is qui cocle?ti teslimonio laudari meruit, ob hoc

ipsum maxime suspiciendus? «Inveni, inquit, David filium
» Jesse, virum secundum cor meum
3
»Porro posteaquam .

Deus pronuntiavit, nulla conlradicendi reiiqua est occasio.

Nam illius calculus incorruptus cst, eo quod Deus nec ad

' Matth. xvui, — a
i Reg. im, i4, et Act, xiu, 22,
l58 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

gratiam, nec per oclium judicat, scd pro mera animi vir-
tute fert suiTragium. At non ob id tantum hunc in medium
produximus, quod Dei suffragio fuerit laudatus, verum
etiam quod sit ex iis, qui sub veteri lege sunt educati. Si-
quidem sub lege gratiae extitisse quempiam ab ira purum,
et inimicis deiicta condonantem, ac parcentcm iis, a qui-
bus fuerit molestia afTectus, nihil sane mirum, videlicet
post Chrisli mortem, postquam ille tam clementer nobis
omnia peccata remisit, post tot praecepta referta evange-
licae pliilosophise. Cacterum in Yeteri Testamento cum lex

permilleret oculum pro oculo eflbdere, ac denlem pro

dente extundere x
, cumquc qui laesisset talionis poena ul-
cisci, aliquem exlitisse qui praeceptorum fines transilierit,

adque apostolicam pervenerit philosophiam, quem audito-

rum non adducct in stuporem
non imitemur,
? quem si

non privet omni venia, omnique excusatione ? Sed ut ac-

curalius ejus virlutem cognoscatis, concedite mihi ut ora
lionem paulo allius rcpetam, ac beneficia commemorem
quse bealus ille vir in Saiilem contulit. Nam non ulcisci

inimicum qui simpliciler lscsil, non mirum est ; at qui ho-

minem a se mullis alTectum beneficiis, sed qui pro bene-
faclis beneficum semel alque ilerum^ imo frequenter inter-
ficere conalus sit, posteaquam in manus incidisset, ut jam
liceret occidere, non ipsum dimisit tantum, verum eliam
exaliorum insidiis eripuit; praesertim cum sciret illum post

eadem moliturum, quid is reliquum fecit, quod acl sum-

mam philosophiam possit adjungi ?

II, Quibus autem beneficiis David afTecerit Saiilem ,

quando ct quo pacto, paucis enarranlem me sustinete.

Cum aliquando Judaji bello diificillimo prcmerentur, adeo

ut omnes pavore essent consternati, nec quisquam auderet
erigere caput, sed in extrema desperatione esset civitas,
1 Exod. xxi, 24.
 IIOMILIA XI. DE DAVIDE ET SAULE I. 109

sin^ulis morlem prae oculis habentibus, quotidieque inte-

ritum cxpectanlibus cunctis, ut vitain agerent miseriorem

iis, qui clegunt in teterrimo carcere,hic ab ovibus veniens

ad exercitum, cum per aatatem nec artem bellandi callere

posset, ac laborum mililarium rudis esset, ipse pro univer-
sis bcllum in se recepit, ac feliciter rem gessit, supra quam
quisquam sperasset. Quanquam ctiam si virtuli defuisset

eventus, tamen ob solam animi promplitudiuem egregium-

que propositum coronandus erat. Jam si quis e numero
militum aetate vigens facinus hoc designasset, nihil fuisset

mirurn, videlicet id poslulante militari lege. At hic qui

nullam vidcbat necessilatcm huc adfgcntem, ac multos
eliam habebat dehortantes ; nam ct frater illum increpa-
vit, cl rex perspiciens iilum nondum aetate maturum, ac
periculis perferendis inhabilcm cohibuit, ac manere jussit,

dicens : a Mon poleris ire, quoniam puer es : ille vero vir

»est bellator ab adolescentia sua *
: » attamen cum nulla
illum provocaret occasio, sur.ple sponte et ex sese divino
nccensus zelo, palricequc charitale, perinde quasi oves cer-
neret vcrius quam homines, et quasi canes invasurus csset
potius quam tam numerosum hominum exercilum, adeo
inlrepide ad barbaros cucurrit , idque temporis tantam
erga regem sollicitudinem declaravil, ut illum etiam ante
praelium ac victoriam in faciem prostratum erexerit. Xe-
que enim factis modo juvit illum, sed ante faclum etiam
verbis hortatus est bono animo ut esset, ac persuasit, ut-

quc de eventu bonam concipercl spem, cftecit ila loquens.

c Ne concidat cor domini mci in ipso, quoniam servus tuus
» ibit, pugnabilque cum alicnigena hoc 2
. » Quaeso, num hoc
parvum vidclur nulla necessitate compulsum suam ipsius

vitam prodere, et in eorum utilitatem, a quibus nihil un-

quam acceperat beneficii, in medios hostes iriucre? An-
1 1 Reg. xvn, 33, — a
Ibid. 33.
l4o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEPISCOPI C. P.

non par hunc post tale facinus, ornato titulo domini

erat

columnis inscripto, et publicum civitatis servatorem ap-

pellare, qui et regni decus, et civitatum fundamenta, et

onmium vitam, opitulante Dei gratia, servarit? Quod essc

potcrat aliud beneficium hoc majus? Neque enim in glo-

riam aut potentiam, sed in ipsam ipsius vitam beneficium

hoc contulit, et ab ipsis mortis portis revocavit : itaque si

humanum quidem subsidium spectes, illius beneficio dein-

de vixit rex, ac principatum scrvavit. Et postea, quam illi

reposuit gratiam? Nam si quis perpcndat praeclare gesto-

jum magnitudinem, etiamsi rex a suo capite delractam
coronam Davidis capiti imposuisset, nunquam parem re-
tulisset gratiam, sed ampiiorem debuisset. llic enim et

vitam et regnum illi donavit, illc vero huic rcgnum tan-

tum erat cessurus. Yerumtamen consideremus relatam pro
benefactis graliam. Qua3 tandem erat illa? De caelcro et ab
illo die suspectum habuit David, et ab illo metuit sibi.

Cur quam ob causam? Nam et suspicionis causa com-

ct

memoranda est, Neque cnim quidquid aliquis dixerit, idem

esse Justum alTirmabit. Namcrga cum, qui animam impen-'
dit, ct vilam dedit, quae poterat esse justa suspicionis causa?
Sed tamcn ipsam inimicitiaa causam inspiciamus, ut aliquid
discatis, quod nec ipsa vicloria sit inferius quodque David :

sit honore dignus ob ea ipsa, propter quae deinceps venit

in suspicionem, et insidiis appetitus est. Quae igilur est

suspicionis causa? Posiquam barbari illius caput abstulit,

ct spolia gestans rediit : « Exierunt, inquit, mulieres canen-
» les ac dicentes : Percussit Saiil in millibus suis, et David
»in decem miiiibus suis. Et iratus est Saiil, et suspcclnm
»habuit David ab eo die ac dcinceps 1
. » Cujus obsecro rei

gratia? Etiamsi hcec praeter meritum fuissent dicta, ne sic

quidem oportebat hostileai in Davidem gerere animum.

x
r i Reg, xvm, 7-9.
 1

H0MILIA XI. DE DAVIDE ET SAtLE I. 3 4

Sed postquam ex rebus gestis. illius erga se benevolentiam

habebat compertam, quippe qui nullo cogente aut eom-
pellente, suapte benevolentia tantum subisset discriminis,
non oporlebat deinceps quidquam de iilo suspicari mali.

Nunc autem jure laudes proferebantur; et si fas est vera

proloqui, in Saiilis gratiam illa dicta sunt potius, quam in

Davidis. Debebat autem satis habere, quod illi tribuissent

mille. Cur igitur indignatus est, quod Davidi tribuerint
decemmillia? Etenim si rex ad bellum finiendum vel pau-
lulum aliquid momenti contulisset, recte tum dictum firis-

set : a Saiil in millibus,decem millibus. Qaod si

David in

ipse quidem pavidus ac tremens domi desedit in singulos :

dies mortem expectans, hic autem totum facinus peregit :

annon absurdum erat eum, qui nihil ad depellenda peri-

cula contulerat ob id indignari, quod non plus laudis
,

tulisset? Nam si indignandum erat, Davidem potius con-

veniebat indignari , quod cum solus totum gessisset, alle-

rum haberet laudis participem,

Sed horum nihit dico verum illud dixerim
III. : nl :

donemus non recle feeisse raulieres, easque fuisse crimini

obnoxias, et accusatione dignas, quid haec ad Davidem ?
Neque enim ipse composuerat cantionem, neque iilis sua-
serat ut dicerent qua? dicebant, neque adornarat illum
laudationis modum. Proinde etiamsi indignandum erat,
mulieribusoportuit indignari, non de civilate benemerilo,
et infmitis di^no coronis. At Saiil, omissis illis, in David
irascebatur. Jam si ea laude sublatus ille Beatus invidi
rerum potienti, fuissetque ipsi contumeliosus, et asperna-

tus fuisset ejus imperium, forsitan aliqua fuisset in\idendi

causa. At si factus fuit humanior ac modestior; si in snb-
ditorum ordine se continuit, qnae tandem erat justa do-
lendi causa? Siquidem cum is, qui honore aflicitur, attol-
litur adversus eum, a quo provectus est, nec desinit in illius
 »

l42 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

contemptum honore abuti, habet dolor nonnullam excusa-

tionem. Caeterum ubi persistit in honorando illum, autpo-
tius magis obsequitur, ceditque in omnibus, quem postea
potest habere pra3textum invidia? Itaque etiamsi nihil aliud
prseclare gestum fuisset, ob hoc ipsum tamen magis erat
diligendus, quod cum tantam nactus esset occasionem oc-
cupandi regni, perstiterit in sua modestia. Neque enim
qua? prius gesta sunt tantum, verum nec ea, quae consecuta
sunt, superioribus illis multo praeclariora, sustulerunt illi

animos. Quas tandem illa?«Erat, inquit, David prudensin

»omnibus viis suis, ct Dominus omnipotens erat cum eo,
«universusque Israel et Juda diligebat David, quoniam ipse
» ingrediebatur, et egrediebatur ante conspectum populi 1
,

et Melchol filia Saiil, et universus Israel diligebat illum,

et sapiebat supra omnes servos Saiil, et honorabatur no-
men illius valde. Et Jonalhas filius Saiil diligebat David
vehementer. Verumtamen cum universum populum ac
regis familiam sibi conciliatam haberet, cum ubique in
bellis vincerct, nec unquam frustrarelur successu, cum-
que, pro bene gestis rebus illis, talem gratiam reciperet,
non erexit cervicem, nec regnum affectavit, nec hostem
ultus est, sed perseveravit in benefaciendo, et in bellis pro
rege feliciter gerendis. Quis est tam eiferatus et crudelis,
cui ista non fucrint persuasura, ut inimicitiam deponeret,
et invidiam abjiceret? At crudelem illum et inhumanum
nihil horum llexit, sed ad haec omnia coecus, et invidias
deditus, conatus est illum e medio tollere: et quid obsecro
facientem ? nam id majus est ac stupendum, canentem
cithara, et ipsius insaniam sedanlem/« David, inquit, psal-
»lebat manu sua quolidie : et hasta in manu Saiil: ac sus-

» tulit Saiil lanceam, dixitque : Infigam in David, et lixit in

2
»parielem : et declinavit David a facie ejus bis . »Potest~
1
i Reg. xviu, 5. — 2 Ibid, jo ?
11.
 »

II0MILIA XI. DE DAVIDE ET SAfLE I. 1^3

ne huic malitiae quidquam adjungi ? llla forte quae post

subsecuta sunt. Qui nuper hostes abegerat, pcr quem ci-
vitas sihi fuerat reddila, cunclis pro-vicloria viclimas im-
molantihus : Saiil beneficium et scrvalorem, ac honorum
illorum auctorem conatus est interficcre psallentem : ac
ne beneficiorum quidem memoria furentem illum ac deli-

rantem coercuit, sed semel et his torsit in illum lanceam,

cupiens occidere. Et hujusmodi mercedem illi pro suscep-
lis periculis reposuit. Idque fecit non uno die, sed saepius.

At Sanctus ille post haec omnia perseveravit curare regis

negotia, proque snlute illius suscipere pericula, et in acie
stare in prreliis omnibus, suoque periculo servare truci-
dalorem suum : denique nec dictis, nec faclis contristavit

immitem illam feram, sed concessit in omnibus, dictoque

audiens fuit. Cumque victoriae praemium non accepisset,
sed omnium illorum periculorum mercede fraudatus esset,
ne verho quidem expostulavit unquam, non cum militibus,
non cum rege, quod haec non gessisset spe mercedis, su-
pernam expectans retrihutionem. Nec id solum est admi-
ratione dignum, quod non poposcit praemium, sed quod
etiara cum daretur, oh eximiam animi modestiam recu-

savit. Siquidem posteaquam Salil, omnia molitus, et om-

nibus tenlalis, non poluit illum interficere, consuit illi

dolum per nuptias, ac novam quamdam dotis ac dotalium

formam commentus est. « Non enim cupit, inquit, rex do-
» tem, sed ut centum praeputia exolvat ab hoslibus regis
x
;

id est « Occide mihi, inquit, centum viros, atque hoc erit

:

mihi dotis vice. » Haec autem dicehat, cupiens illum oh-

lentu conjugii hostibus objicere.
IV. Nihilo secius David pro sua modestia res aestinians,
recusavit conjugium, non deterritus periculis, aut hostium
metu, scd quod existimaret sese indignum affiuitate regia;
 :

l44 S. JO. CIIftYSOSTOMI AnCHlEPISCOM C. P.

atque his verbis respondit ad scrvos illius : An leve est in

«

«oculis vestris me facere generum rcgis, cum ego sim vir

»humilis ac nullius pretii ?» Atqui debebatur hoc honoris,
1

ac merces ct pensatio laborum : verum usque adco cor

habebat contritum, ut post tot res cum laude gestas, post
adeo splendidam victoriam, post expressam promissionem,
indignum se judicaret, qui debitam reciperet mercedem,
idquecum denuo essel sepericulis objecturus. Posteaquam
autem hosles devicerat, ac filiam regis acceperat, rursus
« Psallebat David, et quaerebat Saiil eum lancca perculere
»David autem declinavit, et hasla impacla est parieli. »
Quem non isla vel apprimc philosophum ad iracundiam
excitassent? Quis, elsi nulla alia afFuisset causa , saltcm
ut securitatem sibi pararet, injuste insidianlem non occi-
disset? Neque enim id homicidium fuissct; scd modum a
lcge pracscripium mansuetudine superasset. Nam illa ocu-
lum pro oculo jussit effodere
2
: hic autem licet occidisset,

pro tribus homicidiis unum exacturus fuisset, pro tribus,

inquam, homicidiis, nulla probabili de causa tenlatis. Nihil

tamen horum tentavit David, sed potius habuit fugere, et

a patriis aedibus exulare , atque erronem profugumque
agere, et in calamitate sibi necessarium parare viclum,
quam regi caedis occasloncm dare. Nec enim eo spectabat,
ut scipsum ulcisceretur, sed ut illum ab eo morbo libera-
rel. Hanc ob causam ab oculis inimici subduxit scse, ut
sedarettumorem, contraheretque ardorem ulceris et invi-
diam miligaret. «Satius est, inquit, mc miserum csse, innu-
meraque pati acerba, quam hunc apud Deum de innocentis
caede condemnari.» Ilaec non audiamus tantum, verum etiam
imitemur; nihil non faciamus ct patiamur, ut inimici simul-
latem crga nos deponant ; nec illud inquiramus, utrum
merito, an immerito malevolum animum erga nos gerant,
1
i Rcg. xvm, 23.— 2
Exod, xxi, 2{.
 nOMILlA XI. DE DAVIDE ET SALLE I. 1^5

sed hoc solum spectemus, ut nobis inimici esse desinant.

Siquidem hoc spectat medicus, ut morbo liberet aegrotum,

non utrum merilo, an immerito sibi morbum contraxerit.

Tu quoque igilur medicus es ejus, qui te kesit unum hoc :

quaere, quo pacto illi morbum adimas. Id quod fecit hic

Beatus, egestatem proe divitiis, solitudinem prae patria, la-
bores periculaque proe deliciis ac securitate, perpetuum
exilium prae aedibus elegit, ut illum ab odio in ipsum ma-
lcvolentiaque libcraret. At nec sic quidem melior factus
est Saiil, sed persequebatur, sed ubiquc circumibat quae-
rens eum, qui nonsolum nihil laeserat, sed cum esset laesus,
maxima et innumerabilia pro injuriis bona rependerat. At
Saiil imprudens post incidit in relia Davidis. «Eratenim,
» inquit, ibi spelunca, et ingrcssus est Saiil ut cxoneraret
» alvum. Dav id aulem cum comitibus suis in interiore spe-
i luncaa parle sedebat. Dixeruntque viri David ad illum :

» Ecce dies de quo Dominus Tradam inimicum luum

dixit :

» in manus tuas, faciesquc illi quod placilum erit in oculis

» tuis. Et surrexit David, sustulitque laciniam chlamydis
» Saiilis clanculum. Et post hoec percussit Davidem cor
» ipsius, quod abslulisset laciniam clamydis, dixitqueDavid
» ad viros suos : Averlat a me Dominus, nec faciam ver-
»bum hoc Domino meo, Ghrislo Domini, millamque ma-
»num meam in illum, quoniam Christus Domini est > 1
.

Vidisli lensa retia? vidisli proedam captam? vidisti venato-

rem erectum? omnes adhortanles, ut ensem in hos-
vidisti

tis peclus immorgeret ? Nunc mihi specta philosophicam

animi modcrationem; specla luclam, victoriam, coronam.
JNam speiunca illa campus erat, atque lucta quajdam mi-
rabilis dicluquc incredibilis facta est. Luclatus est David,
pugilcm cgit iracundia. Saiil positus erat ccrtaminis ma-
tcria, agonolhctes erat Deus. Quin potius, non ipsi modo
• i Reg. xxiv, 4*7»

LXXIV. 10
1^6 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCIIIfcPlSCOPI C. P.

adversus seipsum, propriamqne cnpiditalem erat prnclium,

scd et adversns mililes qui aderant. Etenim si voluisset
animo modcrari, ac parcere ei qni lxserat, consentaneum
erat ut et illos metueret, ne forte ipsum trucidarent m spe-
lunca, tonquam qui illorum salutem prodidisset, ac publi-
cum ipsorum hostem servasset. Probabile enim est illorum
unumquemque dolore percitum baec intra se dicturos fuis-
se : « Errones exulesque sumus, domo, patria, caeterisque
omnibus excussi, omniumque diflicultatum tuarum con-
sortes sumus et lu eum, qui horum malorum est auctor,
:

in manus tuas traditum cogitas dimittere,ne nobis unquam

liceat ab his calamitatibus respirare, ac, proditis amicis,
hostem servare studes? An haec justa sunt? Nam si tuam
ipsius salutem negligis, nostrae certe vitae parcas. Non libi

dolent anteocta, neque memor es malorum quae ob illo

perpessus es? certe ob ea qusc futura sunt, tolle hoslem,

nc majora et acerbiora perpetiamur mala.»IIaec ut vcrbis
non sint prolocuti, tamen animo sccum volvebant, cum
isla, tum istis etiam alia majora.
IV. Verum
horum Justus ille apud se perpendebat,
nihil
unum illud spectans, quomodo posset redimiri lolerantire
corona, acnovam quamdam admirabilemquephilosophiam
exercere. Neque enim perinde mirum erat, si cum esset
solus ct absque comilibus, pepercisset illi, a quo fuerat la?-

sus, atq»ie nunc est, quod hoc idem aliis proesentibus fecit:
nam militum illorum praesentia geminum erat philosophiae
obstaculum. Nobis ipsis frequenter cvenit, ut cum statue-
rimus vindictam remiltere, commissa condonare; post
et
ubi viderimus aliquos nos irritantes et concitanles, mule-
nius sententiam, et illorum dictis obtemperemus. Vcrum
hoc non occidit huic Beato, sed eliam posl illorum consi-
lium et exliortotionem, perseveravit in animi proposito. At
ne hoc quidcm tanlum est aclmirationc dignum, quo;L nec
 HOMILIA XI. DE DAVIDE ET SATJLE I. l4y

aliorum admonitu dimotus est a proposilo, quodque nori

est illos veritus, sed quod perfecit, ut et illi eamdem animi
moderationem sumerent. Magnum quidem, si quis suis
cupidilalibus impcret : sed multo majus est et aliis persua-
mente eamdem habeant aliis, in-
dcre posse, ut et ipsi :

quam, qui nec modesti sunt homines, neque temperantes,

sed milites, qui multis difilcultatibus jam in desperationem
erant adducti , a quibus paululum respirare cupiebant,
haud ignari non modo totam malorum solutionem in hos-
tis nece sitam esse; nec modo malorum solutionem, ve-
rum etiam plurimorum bonorum acquisitionem, quando
nihil obstabat quominus, illo trucidato, protinus regnum
transiret ad Davidem. Attamen cum tot essent res quae

milites irritabant, tantum valuit ille generosus, ut his om-

nibus fuerit superior, suaderclque ut hosti parcerent. Ope-
rse-pretium vero est etiam ipsorum militum audire con-
silium, quia consilii calliditas firmum et solidum Justi
animum ostendit. INon enim ita locuti sunt : « Ecce qui
multa in le molitus est mala, qui necem tuam concupivit,
qui nos immedicabilibus vallavit dillicultatibus ,* » sed ubi
perspexerunt htec omnia negligcre Davidem, nec magnam
habere rationem in se commissorum, allegant illi divinum
anctorem, «Deus, aiunt, illum tradidit, »quo videlicet ju-
dicium a Deo profectum reveritus, promptius iret ad ho-
micidium. «iNumquid, inquiunt, tuam ipsius vicemulcisce-
Deo servis, ac minisiras, illius sentenliam comprobas.»
ris?

Scd quo magis ha^c dicebant, tanto magis hic pepercit

hosli. Inlelligebat enim Dcum ideo iradidisse eum, ut sibi

majores occasiones probandae virtutis suppeditaret. Proinde

tu quoque si quando hostis tuus inciderit in manus tuas,

cave putes esse datam ulciscendi, sed servandi hostis oc-

casioncm. Eoque tum maxime parcendum cst inimicis,

cum ilii Ibrte venerunt in polestatem nostram. At hic for-

10.
1^8 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

tasse dixerit aliquis : « Et quid magnum, aut quid mirum

parcere ei quem habes in tua potestate?» Complures enim
et alii reges ad principatum evecti, sese indignum judica-
runt in tanto regni fastigio ab iis pcenas exigcre, a quibus
olim fuerant offensi : ipsa potentiae sublimitas causam attu-

lit reconciliationis. Verum in hoc negotio tale nihil possis

Neque enim David ad principatum evectus, neque

dicere.
regnum adeptus, ac Saiilem in manibus habens, itademum
illi pepercit, ne quis causari possit regni magnitudine sub-
latam fuisse iram : sed cum sciret fore, ut ille servatus rur-

sus ad eadem rediret, et ipse in graviora pericula conjice-

retur, ne ideo quidem occidit. Ne utique hunc cum illis

conferamus. Siquidem illi quoniam habent certum tutum-

quepignus futurae deincepssecuritatis, merito parcunt. Hic
vero cum sciret sc suam ipsius perniciem dimit-
hoslem in

tere, ac salutem dare inimico, haud tamen illum occidit,

idque cum haberet mulla ad eam caedem impellentia. Et-

enim soliludo regis auxilio nudati, exhortatio militum,

praeterilorum memoria, fulurorum metus; ad haec quod
si interfecisset inimicum, non posset damnari caedis, quod-
que post caedem peractam , legem ipsam mansuetudine
superare videretur (6), hcec et alia plura urgcbant compel-
lebantque gladio illum confodere. At horum nulii cessit,

sed adamantis invicti more perstitit, intemeratam philoso-

phiae legem servans. Caeterum ne dicas illum eorum
nihil

sensisse alTectuum, quod sensisse par erat, sed id quod

accidit non fuisse philosophiam, sed stuporcm ; considera
quam vehementer exasperatus sibi temperarit. Siquidem
iracundiae fluctus in animo illius intumuisse, multamque
cogitaiionum procellam concitalam fuisse, sed eam lem-
pestatem refrenasse timore Dei, animosque rcpressisse,
ex iis quae facta sunt perspicere licet. « Surrexit, inquit,
»et tulit oram chlamy^is Saulis clanculum. » Vides quanta
 »,

JIOMILIA XI. DE DIVIDE ET SATJLE I. 149

\vcc tempestas coorta fnerit? At nou processit nlterins, ne-

que fecit naufragium, eo quocl gubernatrix illico sentiens
periculum, videlicet pia ralio, tempestatem vertit in tran-
quillitatem. aPercussit enim,inquit,Davidemcoripsius,» ac
velut equum subsilienlem ac ferocientem, revocavit iram.
V. Hujusmodi sunt Sanctorum animas, priusquam con-
cidant, resurgunt : priusquam ad peccatum perveniant,
refrenanlur, eo quod sobrine sint, semperque vigilent. Et
tamen quantum erat intervallum inler corpus et vestem ?
Attamen ille seipsum cohibuit, ne progi ederetur ulterius :
insuperque ob hoc ipsum graviter seipsum condemnavit.
« Percussit enim, inquit, illum cor ipsius, quod abstulisset

»extremum chlamydis, dixitque ad viros Nequaquam hoo :

»mihi sit a Domino. » Quid est illud, «Nequaquam hoc sit

»mihi, »propitius, inquit, sit mihi, si hoc voluissem ? nc
concedat unquam ut hoc faciam Deus, neque permittat
me Quoniam videbat hanc phi-
ad tantum devenire scelus.
losophiam superare pene naturam humanam, ccelestique
opus habere auxilio, seque penc ad credem processisse,
precatur ut Dominus sibi conservet manum impollutam.
Quid hoc animo possit esse mitius ? An hunc dicemus
hominem, qui in natura humana vitam prcestiterit ange-
licam ? \ crum non passurae sunt divinae leges. Quis
id

enim, obsecro. facile a Deo ejusmodi rem petat? Quid

dixi, hujusmodi? Quis sustineret, non precari adversus

eum qui molestus fuisset ? Nam plerique mortales eo fe-

ritatis abrepti sunt, ut cum sint adeo imbecilles, ut non

queant eum, a quo lacessiti sunt, ullo malo afficere, Deum
ad ultionem invocent, ut sibi det facullatem nocendi iis

qui sibi mala intulere. Hic vero illis omnibus velut ex

diamelro conlraria precando, rogat ne permittat ut ma-
nus injiciat, loquens hunc in modum « Ne mihi hoc
:

» accidat a Domino, ut injiciam manum meam in illum :

l5o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

perinde quasi de filio et de prole ita de hoste loqnitur.

Neque pepercit tantum, verum et excusationem pro co
parat. Vide vero quam prudenter quamque sapienter. Si-
quidem cum vitam Saiilis perscrutans, nihil invenisset
boni, ut dicere posset: «Non sum ab illo Lesus, nec ullo
afFectus incommodo: » prolinus enim his reclamaturi erant

milites qui aderant, regisque maliliam experimenlo cog-

novcrant; alia ex parte circumibat, studens probnbilem
invenire excusalionem. Id cum non possct, nec ah illius
vita, ncc a faclis, ad dignilalem illius confugit dicens :

«Quoniam Christus Domini cst.» Quid ais, inquiunt? quod

scelestus, quod sceleribus operlus, ac vitiis innumerabili-
bus refertns, et in nos extrema cogllans? Sed rex est, scd
princeps, sed principalum in nos suscepit. Neque tamen
dixit : «Rexesl,» sed, «Christus Domini est, » non ab humano
honore, sed a cnelcsti judicio sumplo honorifico testimo-
nio. Contemnis, inquit, conserrum tuuni ? reverere doini-
num. Aspernaris electum? metue eum qui clcgit. Etenim
si vulgares islos praefcclos ab imperatore designatos etiamsi
sinl improbi, si fures, si prasdones, si injusti, si quodcum-
que aliud fuerint, timemus et horremus, non propter ma-
liliam despicienles eos, sedpropter dignitatem illius, a quo
electi sunt, reverentes : mullo amplius id facere convenit

ergaeos, quos elegitDeus. Nondum, inqult, Dcus abdicavit

illum principatu, nondum fecit eum ex rcgc privatum. Ita-

que ne invertamus ordinem, neque pugnemus cum Deo,

apostolicum illud dictum faclis praestantcs : « Quoniam
» quisquis resistit potestati, Dei orclinationi re^islit. Qui-
»cumque aulem resistunt, sibi ipsis accipient damnatio-
sncm »Non solum appellavit illum Christum hoc est,
1
. :

unclum et regcm, vcrum eliani suum dominum vocavit.

Non est mediocris philosophiac, hostem honoris et obsequii
1
Rom. xiu, a.
 HOMILIA. XI. DE DiVIDE ET SAlLE I. 101

vocabulis appellare. Atque id rursus quam sit magnum,

ex Lis quae cacteris acciclunt, queat aliquis perspicere. Ple-
rique siquidem inimicos suos ne nudis quidem ac simpli-
ciLus nominiLus appellare sustinent, sed aliis vocaLulis
odiosis eos nominant : impium, insanum, mente captum,
delirum , peslilentem : aliaque multa contexunt , hisque
notis designant hostem. Idesse verum, exemplo non emi-
nus petilo, sed e proximo sumpto doceho, nimirum ah
hoc ipso Saiile, qui Justum hunc oh vehemcns odium non
sustinuit proprio vocare nomine, sed cum aliquando fes-
tum quoddam celebraretur, requirens cum, dicebat : « Ubi
»est filius Jesse^PwSic autem appellavit eum partim odio
proprii nominis, partim genitoris vililatem notans, sperans
fore ut hoc pacto Justi fama contaminaretur : haud inlel-
ligens hominem nobilem illustremque reddi solere, non
progenitorum claritate, sed animi virtute. At non ilidem
iecit heatus David. Nequeenim patris cognomento vocavit
illum, quanquam is quoque fuit admodum humilis et con-
lemptus neque nudo simplicique nominc designavit, sed
:

dignitalis et principatus titulo. Usque adeo purum ah omni

malevolentia gerebat animum. Proindc tu quoque, charis-

sime, hunc imitans, illud imprimis discito, ne unquam
inimicum odiosis nominibus, sed honorificis polius appel-
les. Etenim si os assueverit eum qui kesit honoris obse-

quiique nominibus appellare, animus haac audiens a lingua

doctus non refugiet cum illo redire in gratiam. Nnm ipsa
verha remedium erunt optimum ulceris in corde tumes-
centis.

\T. Haec nunc locutus sum, non tanlum ut laudemus

Davidem, sed ut acmulemur quoque. Iianc igilur hislo-
riam in suo quisque corde sibi depingat, contcmplatione
veluli manu assidue in mente delineans speluncam illam
' i Reg. xx, a;.
l52 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIHEPISCOPI C. P.

duplicein , ipsum Saiilem intus dormientem , somnoque

perinde ut catena vinctum, ejus quem gravissime keserat
dexlrae subjeclum, David immincntem dormienti, pracsen-
fces milites, et ad caedem adhortanles, Beatum illum philo-

sophantem, hoc est, et suam ct illorum iram cohibentem,

eumque, qui tam multa peccaverat, cxcusantem. Haec, in-
qunm, non solum in animo depingamus, verum ctiam in
consessibus inter nos assidue loquamnr has apud uxorem, :

has apud liberos frcquenter renovemus narrationes. Etenim

sive de rege loqui voles, eccc rex : sive dc militibus, sivc

de re familiari, sive de publicis civilibusque negotiis, vi-

debis in Scripluris horum omnium magnam copiam. Hu-

jusmodi commcmorationes maximam afFerunt utilitatem.
Impossibile est enim, impossibile, inquam, cst, animum in
hujusmodi historiis versantem, a cupiditatibus superari.
Ergo ne tempus inutililer consumamus, neve vitam nos-
tram fruslra tcramus in nugis ineplis ac supervacaneis,
fortium virorum discamus res geslas, ac de his assidue dis-

seramus. Quodsi quis in consessu voluerit, aut de specta-

culis, aut de cursu equorum, aut de rebus nihil ad le pcr-
tinentibus verba facere, ab itla materia fac eum rcvoces,
et in ejusmodi narrationem inducas, quo simul et purgalis

animis, et voluptate, quac periculo careat, delectati, deni-

que ipsi mites ac placabiles erga cunclos male dc nobis
mcritos facti, ex hac vita migremus, in fuluro saeculo nul-
lum habentes inimicum, bona etiam aeterna conscquamur,
gratia el bonitate Domini nostri Jesu Christi, cui gloria
in ssecula. Amen.
 HOMILlA. Xir. DE DAVIDE ET SAULE II. 1 53

v*,vv\%w.w»v\\w\\a>v\v.\v\\.v» .«\wv\u>\\\\\\wu\v\\\\vv\\\v\w\v\\\v\\v\'.www

HOMILIA XII.

DE DAYIDE ET SAULE II.

Ouod mognam bonum, non tantum exerccre virtutem,

sit

verumetiam laudare : quodque David magnificcntius

tropceum erexcrit parcendo Sauli\ quam prostrato Go-
liatk : quodque magis profuerit sibi quam
lurc faciens

Saiili : deqibe excusationc ipsius apud Saiilem.

Vos quidem nuper laudastis Davidem ob malorum to-

I.

lerantiam, ego vicissim admirabar vestram erga Davidem

benevolentiam ac charitatis aftectum. Non enim oportet
adire modo et aemulari virtutem, verumetiam eos qui vir-
tutcm amplectuntur, laudibus vebere, ct admirandos pree-

dicare, nobis fructum aliquem eumque haud vulgarem af-

lert. Quemadmodum cx adverso pravitatem non aemnlari

tanlum, vcrumetiam in ea viventcs laudarc, supplicium
baud mediocre nobis parat : et siquiddam novum
fas est

et admirandum dicere, gravius supplicium manet illos,

quam ipsos qui male vivunt. Id declarans Paulus, postca-
quam omnem malitiae spcciem enumerasset, accusassetque
omnesqui leges Dei conculcant, de illis ipsis subjicit : « Qui
» cum Dei justitiam nossent, quod qui talia faciunt, digni

» sunt morte, non solum ea faciunt, sed et comprobant illa

» facientcs : ideo inexcusabilis es, o homo 2

. »\ideseum
ita loqui, ut ostendat hoc esse gravius illo. Nam laudare
delinquenles, quocl ad supplicium pertinent, longe plus est
quam delinquere; idque jure merito, quia hoc suflVagium
1
Rora. j, 02. — 2
Id. u, i.
1
54 S. JO. CHRtSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

proficiscitur ab animo planecorrupto, et insanabili morbo

laborante, Siquidem is,qui dum peccat, condemnat pecca-
tum suum, poterit aliquando tcmporis progressu ad se re-

dire; qui vero laudat malitiam, isseipsum privavit curatione,

quam affert po^nitcntia. Proinde merito Paulus pronuntia-
vit hoc iilo esse gravius. Itaque sicut non lantum ii qui
prava faciunt, verumetiam qui tales laudant ac praedicant,

eamdem, aut etiam graviorem poenam sortiuntur : ila qui

bonos laudibus vebunt ac prajdicant, coronarum illis repo-
silaram fiunt participes. Quod ipsum ita esse e Scriplura
licet perspicerc. Deus cnim ita loquilur Abrahae : « Bene-
sdicenlibus tibi benedicam, et maledicentibus libi maledi-
» cam E
. »Idem in olympicis certaminibus accidere videbit
quivis. Neque enim alhleta tantum coronam gestans, neque
qui laborem ac sudorem pcrtulit modo, verum et is qui lau-
dat victorem, non minimam laudis illius voluptatem de-
cerpit. Quapropler ct ego non solum generosum illum ac
magnanimum ob animi philosophiam beatum praedico, ve-
rumet vos ob bcncvolum erga iilum animum. Ille namque
certavit ac vieit,coronamque tulit vos autem, quiaviclo- :

riam laudaslis, non mcdiocrem coronae partem vobis tulistis.

Ut igitur ubcrior sit vobis ista voluptas, ac fructus abun-
dantior, agcdum reiiquas quoque hujus hisloriac parlesvo-
bis persolvamus. Cum historiae scriplor commemorasset
verba, quibus David crcdem reprobavit, suhjecit : « iNon
2
»permisit illis, ut surgerent et occiderent Saiil : » simul
et illorum animos ad caedem promptos, et hujus forlitudi-
nem demonstrare volens. At muiti sane qui videnturphi-
losophari, eliamsi ipsi in se non recipiunt homicidium, no-
lunt tamen alios, qui crcdem parant, cohibcre. At non ita
David, sed perinde ac si depositum aliquod accepisset, pro
quo rationem rcddilurus esset, ita non tantum ipse non
1
Gen, xn, 5. — 2
x Ileg. xxiv, 8.
 IIOMILIA XII. DE DAVIDE E'f S ULE II. i55

attigit inimicum, verumetiam alios occidere volentes coer-

cuit, satelles optimus et corporis custos pro hoste factus.
Ilaque non aberrarit a vero, qui dicat Davidcm id tcmpo-
ris in gravius incidisse discrimen, quam ipsum Saulem.
Neque enim leve certamen periculumque sustinebat, dum
omnibus modis conabatur illum ab insidiis eriperc, quas ei
parabant miiites : neque periode meluebal ne ipse occidc-
rclur, ac formidabat ne quis militum irse obsequens inter-
ficcrel hominem eamque ob ca-usam ejusmodi commenlus
:

est excusationem. Atque illi quidem accusabant, accusa-

batur autem Saiil dormiens, sed defendit inimicus, Deus

vcro judcx erat, ac Davidis senlentiam confirmavit. Nequc
cnim absque Dei prarsidio valuisset illos furcnles vincere :

sed hacc erat Dei gralia in Prophctte labiis residens,.quae

veluti suadelam quamdam addebat illius verbis. Tamelsi
non levc momcntum etDavidhuc allulit, qui quoniam illos
superiore tempore sic inslituerat, idcirco in articulo cer-
taminis paratos illos ac morigeros reperit. Praefuerat enim
iilis non ut belli dux mililibus, scd ut saccrdos, jamque
speluncailla eralEccIesia. Sic quemadmodum aliquis epis-
ccpi sorlitus munus ad illos concionem habebat : ac,per-
ncta concione, sacriiicium oblulit, idque admirabile quod-
dam dictuqae incrcdibile, non mactalo vitulo, aut occiso
agno, scd, quod his erat mnlto honorihccnlius, mansuelu-
dinem et humanitatem ofTerens Deo, atque irrationabili
animi motu mactalo, occisaqueiracundia, « Et morlificalis
jmembris qiue sunt super lcrram » Et factus est idem
x
.

lum victimn, tum sacrificus, lum altarc. Siquidem et ralio

quac ofFerebat mansuetudinem aique humanitatem, et ipsa
humanilas ac mansuctudo, dcnique cor, inquo hcec ofTere-
bantur, omnia crant cjusdem hominis.
II. Posteaquam igilur hanc immolasset pneclaram vic-
1
Colos. iw, 5.
l56 S. JO. CHRVSOSTOttl ARCMEPISCOPI c. p.

timam, tuncvictoriainretulit, neque quidquampraetermisit

quod ad tropaeum spectaret, surrexit tandem horum cer-
taminum maleria Saiil, et egressus est e spelunca, ignarus
omnium quse gesta fuerant. « Egressus est autem postillum
«etDavid ", » liberis deinceps oculis co3lum intuens, ac
tum temporis magis gaudens, quam cum Goliath proslra-
visset,ac barbari caput amputasset. Siquidem haec illamag-
nificentior crat victoria, ha3c magnificenliora spolia, hacc
praedailluslrior, hoc gloriosiustropaeum. Namillicet funda
et lapidibus et acie habebat opus : hic vero cuncta pru-
dentia rationequc peracta sunl, ac sine armis contigit vic-
toria, atque incruenlum tropacum crectum est. Itaquerediit
non barbari illius caput gestans, sed animi commotionem
sedatam, sed iram enervatam : neque hoec spolia reposuit
Jerosolyma3, sed in coelo, inque superna illa civitate. Nunc
non choreas agentes obviam veniebant foeminae excipientes
illum cum laudibus; sed Angelorum poptdus c sublimi ap-
plaudebat, admirans ejus philosophiam et humanitalem.
Ascendit enim hostc vulncribus innumeris sauciato, ut qui
tametsi servasset Saulcm, tamen illum revera hostem dia-
bolum multis plagis confixit. Sicut enim nobis per iracun-
diam inter nos pugnantibus, et mutuo conflictu collisis. illc
lum gaudet, tum laetatur : ita nobis pacem et concordiam
habentibus, iramquc moderantibus, rursus contrahitur ac
dejicitur, nimirum hoslis pacis et inimicus concordiaB, ct

invidiae pater. Egressus est igiturDavid dextram illam totius

orbis pretio parem, simul cum capite coronatam gestans.
Sicut enim srepe imperatores eorum, qui egregie se in pu-
gilum certamine gesserunt, anle caput coronant dextram
aut pugilis aut pancratiaslae (7) ita et Deus manum illam :

coronavit, quae gladium purum potueriteduccre, ensemque

Deo nullo sanguine contaminatum oslendere, denique ad-
J 1 Reg, xxiv, 90
 :

HOMILIA XII. DE DAVIDE ET SAULE II. I07

vcrsus tanlam iracundiae procellam resistere. Non egressus

est gestans Saiilis tliadema, secl egressus est gestans coro-
nam juslitiae. Non egressus est gestans regis purpuream
vestem, sed egressus est amictus humanitale naturam hu-
manam superantc, quod pallium est quavis slola magnifi-
centius. Egressus est e spclunca, tanta cum gloria, cum
quanta tres pueri egressi sunt e camino ardentc. Nam ut
illos non exussit ignis, ita hic non conflagravit irae incendio.
Et illis quidemforisnihil ignis, in quo vcrsabantur, nocuit
hic vero cum intus habcret carhones accensos, cum foris

videret diabolum caminum incendentem, ab inimici cons-

pectu, ab exhortatione militum, a facilitate perficiencli

caedem, a solitudine eorum, qui Saiili possent auxiliari, a

praeleritorum memoria, a futurorum periculornm melu;
siquidcm haec et sarmcnlis, pice, stipulis, ac caeteris om-
nibus, quibus caminus ilie babylonius incendebatur, luci-
diorem excilabaut flammam; tamen non cxarsit David,
neque ullo pacto sic fuit afTectus, ut consentaneum erat
eum affici : sed cxivit purus,et iutuitus iuimici faciem,hinc
maxime sumpsit animum fortem ac philosophicum. Cum
enim videret illum dormirc, ac manere immobilem, neque
quidquam possc facere, suo cum animo locutusest « Lbi :

nunc ille furor? ubi ilia malitia? ubi tot technse, tot insi-
diae ? Abierunt omnia illa, perieruntque exigui somni in-
cursu : •jacet alligatus rex, cum nihii horum nos nequc
cogilaverimus, nequcperfecerimus. Conspiciebatillum dor-
mientem, ac demorle omnibus communi philosophaLatur.
Somnus cnim nihil aliud est, quam mors temporaria, et
quotidianus inlcritus. Haud intempcslivc quis hic mcmine-
ritetiamDanielis.Quemadmodum enim ilie ascendit alacu,
J
superalis feris ieonibus ; ita ct hic e specu prodiit, aliis

bestiis longe saevioribus deviclis. Nam sicut Justo illi lcones

' Dan. xiv, 4o.
l58 S. JO. CHKYSOSTOMI AECHIEPISCOPI C. P.

hihc atquehinc assidebant, hunc omnibus leonibus clTe-

ita

ralioresac validiore- animi motus invasenmt hinc indi^- :

natio de prreteritis, illinc fulurorum metus; verum horum

utrumque hic coercuit, ora bcMiis occludens, ipsis factis
docens nihil esse Jutius qnam parcere inimico, contra ni-

hil periculosius, quani se velle ulcisci ac vindl tam >umere.

Alter igitur qui staluerat invadere, nudus et inermis, om-
nibusque destitutus auxiliis non aliter quam captivns in
manus inimici traditus jaccbat : hic vero dum cedit, et

uhique dal locum, dumque ne juste quidem vult rannus

injicere, sine machinis, sine arinis, sine equitalu, sine mi-
litibus, hostem in potestatem suam accepit, et quod est

oinnium maximum, Deum erga sc bcnevolentiorem red-

didit.

III. Nbn enim eo beatum praedico Sanctum illum, quod

hostem viderit sub pedibus suis jncentem, sed quod illi in

manus da!o pepercerit. Qucrum alterum fuit dpus divinae

potentix, alterum ejus philosophi&. Quomodo milites dein-
ceps illum observasse consentaneum fuit, quanta erga iilum
benevoleniia fuisSe afiectos? Namsimillc hr.buissent vitas,
annon prompte impendissent pro sno duce, jam ex revc-
rentia qur.m hosti prcestitit, reipsa perspectum habentes,
quam benevolum animum gereret erga suos? Nam is, qui
!s ac mansuetus erat in eos, a qdinus molestia affeclus
est, multo magis erit erga benevolos eum affectum geslu-
rus : quas profecto res fuit illi maximum securitalis pip;nus.
At non in ipsom modo benevolentiores erant, verunietinm
advcrsus hosles promptiores : quod scirent se Deum habere
propugnalorem, qui semper omnibus ill
aclesset cluci,

gestis prospiciens. Idcirco poslea Davidi, non jam ut Iio-

mini, sed ut Angelo parebant. Itaque David et priusquam

Deus fpsi mercedem rependeret, etiam in hac vita majus
accepit prajmium, ac iilustriorem tulit victoriam, servato
 HOMILIA XII. DE DAVIDE ET SAILE M 100,

Saiile, quam si enm maclasset. Quod eriirli lantum lucri-

fecisset, occiso hosle, quanlum nunc lulil iiii parcendo?

Haec igilur et tu tecum expende, ubi ceperis eum qui le
laisit, multoessemajus ac lucrosius parcere, quam perdere.
Siquidem is qui occidit inimicum, frequenlcr et ipse sese
condemnabit pravam gerens conscicnliam, dum in singu-

los dies et singulas boras a peccato illo urgente aflligetur.

At qni pepercit, brevique tempore vicit affectus suos, post

exultat ac deleclalur oplima spe foltus, ac lolerantiae

praemia expectans aDeo. Quod si quando in aliquod malum
incidorit, multa cum Deo reposcet
fiducia mercedem a :

quemadmodum et hic magna miraque in hoslem exhibitae

reverentiae pracmia deinceps diviniius recepit. Sed quae
sequuntur videamus. « Exivit David e spelunca post Saii-
» lem, clamavilque post illum, ita dicens : Domine mi rex.

»Et respexit Saiil post tergumsuum, et vidit David in* facie

»prostratum in terram, et adoravit eum \ » Ilaec non mi-

nus afferunt ornamenti Davidi, quam servatus hostis. Ne-
que enim vulgariserat animi, non infrari beneficiisinproxi-
mum collocatis, neque sic afllci ut solent plerique e vulgo,
qui perinde ut mancipia superclliis adductis despiciunt,
quos beneficio juverint. At non ita beatusDavid; quin po-
tius, post impensa beneficia modestior apparuit. In causa
fuit, quod niliii eorum, quae praeclare gesta fuerant, snae

ipsius industriae ferebat acceptum, sed totum divino nui-

neri ascribebat. Ideoque qui servarat, idem ndorabat ser-

valum, rursumque regem nominabat, et se servum, ob

illius dignitatem animi tuinorem reprimens, iramque miti-
gans, et invidiam submovens. Audiamus porro et excusa-
tioncm ipsam. Cur audis verba populi dicentium : Ecce
«

»David qureril animam tuam 2 ? » Et tamcn qui hanc con-

scripsit historiam, prius dixit totum populum fuisse cum
* 1 R<g. xviv, o. — « Ibid. 10.
lGo S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

David, eumque gpatiosum fuisse in oculis servornm regis,

et principis filium universumque exercilum animo slelisse

a Davide. Quo pacto igitur hic ait fuisse qui falso deferrent
ipsum, ac Saiilem in cum provocarent? Quod enim non
aliorum instinctu, sed ipse ex proprio animo malitiam hanc
peperisset, ut bellum gereret cum Juslo, tleclaravit qui vo-
lumen conscripsit, cum ait e laudibus Daviclis natam esse
invidiam, ac deinde crevisse in dies. Quam igitur ob cau-
sam crimen transtulit in alios, tlicens : « Gur audis verba
» populi tui dicentium : EcccDavidquaarit animam luam ? »

nimirum ut illi prrcberet occasionem exculiendi malitiam.

IJoc nimirum ct parentes snepe faciunt erga filios, dum
quispiam corripiens filium suum corruplum, lnnllaque ope-
ralum mala, quamvis sibi persuasum habeat illum ex pro-
pria malitia ad perditos morcs appulisse, frcquenler tamcn
in alios culpamrejicit, ila loquens : o Novi non fuisse luum
deliclum, sed alii tc corruperunt ac seduxerunt ; illorum
cst totum hoc peccatum. » Nam ha^c audiens filius potcrit
paulatim a malilia resipiscens facilius ad bonnm frugem
reverti, dum pudeilt, erubescitquehaclaudc videri indignus.
Idem fecit Paulus scribens Galalis. Post multos illos ac
longos sermoncs, postque non commemorandas accusalio-
ncs, quibus illos accusaral, sub Epistolre finem volens ab
amovere culpam, utaliquantulum a criminibusrecreati
illis

ad excusationem venire queant, hunc in modum loquitur :

« Ego confido devobis,quod nihil aliud senlietis. Caeterum

» qui vos perturbat, feret judicium quisquis illc fuerit \ »

Itidem feeit et David hic, cum enim ail : « Cur audis verba
» popnli dicentis : Ecce David quarit animam tuam : » indi-

cat alios esse qui provocarent, alios qui animum illius inli-

cerent, modis omnibus studens illi porrigere cxcusalionis

occasionem. Mox suam ipsius causara agens ait : « Et ecce

Gal. v, 10.
 HOMILIA XII. 5&E DAVIDE ET SAULE II. i6l
ividerunt oculi lui hodie, quod tradiderit te Dominus
in
»manus meas in spelunca, quodque noluerim occidere te,
»sedpepercerimtibi, dixerimque
Non injiciara manum :

Dmeamindominummeum.quoniamChrislusDominiest .» 1

Uli quidem, inquit, verhis calumniantur, at ego

reipsa me
purgo, ipsisque factis depello crimen. Mihi
nihil opus est
verbis, cum ipse rerumexitus quavis oratione
clarius possit
te docere quinam sint et qui ego, ac
illi,
quomodo facta
adversum me mendax delatio, et calumnia. Harum
sit
rerum
non alium, sed temetipsum testem invoco, teipsum,
in-
quam, qui meo beneficio servatus es.
IV. Sed quomodo potuit Saul harum rerum esse testis,
qui cum haec fierent, dormiebat, ac neque verba audivit^
neque Davidem vidit tum praesentem, neque cum militibus
colloquentem? Quomodo igitur occurremus, ut evidens
declaratiofiat? Si enim testes citasset, Saiil suspectum
habuisset eorum testimonium, eosque Justo faventes ea
loqni putasset. Quod
ratiocinationibus ac probabilibus
si

argumentis tentasset excusare sese, futurum crat

ut minus
ipsi crederetur, quippe jam corruplo
judicis animo. Quo-
modo cnim is qui tot beneficiis aflectus nihilo
secius bello
persequebatur nihil commerilum,suspicari
potuisset, quocl
aliquis injuriaafFectus, eum, qui fecerat injuriam, nactus iri
manus, ipsi pepercisset ? Plerumqueenim vulgus hominum
ex suo animo de judicat. Velut qui assidue inebriatur,
aliis

haud facile credere possit esse quempiam hominem

sobrie
viventem. Qui scorlis vacat, etiam pudice
viventes habet
pro incontinentibus. Uursus qui res rapit
alienas, non facile
persuadebitur esse homines qui sua quoque profundant.
Similitcr et hic semel occupatus ira non facile credidisset
esse hominem usque adeo suis aflectibus superiorem ut ,

non modo nihil laederet, verum et eum qui la^serat,

serva-
1
i Reg. xxiv, n.
LXXIV.
^^ .^^^ j j
 »

]62 S. JO. CHRYSOSTOMI AftCHILttSCOPI C. P.

ret. Quoniam igitur et animus judicis erat corruplus, et

tesles si producli fuissent, in suspicionc erant futuri, con-
silio prudenli reperit probationem quamdam, quae posset
et valde impudenlibus os obturare. Qunenain est haec? La-
cinia chlamydis quam prolendens dicebat « Ecce lacinia :

» chlamydis tuae in manu mea, quam abstuli, nec occidi

»te\ » Mutns quidem lestis, sed omnibus vocem babenli-

bus evidentior. Neque enim, si non fuissem, inquit, proxi-
mus, ac corpori tuo vicinus stelissem, potuissem veslis
amputare partem. \ides quantum sit orlum boni ex eo,
quod initio commotus fuerat DavidP Nisi enim ad iram
commotus fuissct, neque pbilosopbiam hominis cognovis-
semus; nam plerisque non ex philosophia, sed ex slnpore
pepcrcisse visum fuisset; neque chlamydis partem ampu-
tasset.Quod si non ampulasset, non polerat aliis argumcntis
inimico fidem facere. Nunc vero quoniam et commotus fnit

etamputavit,suasprovidenti:ecertissimumpraebuitargumen-
tum. Quoniam igitur tamverum etindubitatum teslimonium
exhibuit,ipsummoxinimicumet judicem et testem facit suee

erga ilIumreverentiae,loquens bunc in modum : «Cognoscc

»et videhodiequod non est in manu mea iniquitas,nequc
»conlcmptustui,et alligasanimammeam, ut capiaseam\
Hinc vel maxime quis admirari debeat illius magnanimita-
tem, quod non sumit excusationem nisi ab iis, quae eo die
acciderant. Nam hoc innuit, cum ait : «Cognosce et vide

»hodie. » Nihil enim loquor de anteactis. Mihi ad proba-

tionem satis est bic dies : tametsi poterat multa magnaque
enumerare beneficia, quae prius in illum contulerat, si vo-
luisset : polerat commemorare singulare ccrtamen, quod
cum barbaro susceperat, ac dicere : «Cumbellum barbari-
cum ceu diluvium quoddam universam civitatem esset dis-
sipaturum, consternatis vobis ac melutrepidis, quolidieque
? i Reg. xxiv, 12, — 2 Ibid,
 H0MILIA XII. DE DAVIDE ET SAULE II, iC3
mortemexpectanlibus, egoaccedens,nemine compellente,
imo te prohibente ac retinente dicenteque « Non poteris :

»ire, quoniani puer es, ille autem vir bellator a juventute

»sua : »non me continui, sed unus pro omnibus insilii,
hoslem excepi, caput amputavi, nc veluli torrentis impe-
tum quemdam, barbarorum illorum insultus depuli, rem-
publicam vacillantem constabilivi : ac per me tu quidem
regnum ac vitam, caeteri vero omnes prrcler vitam, civita-
lem ac domos, liberos et uxores tenent. Ac post illud rur-
sus tropreum, etalia bella qua> forliter ac feliciter
gesserat,
hoc non inferiora, poluit commemorare. Ad hcec
quod
cum semel atque iterum, imo saepius tcntasset ipsum e
medio tollere, lanceamque in caput illius lorsisset; non
tamen meminit malorum item quod post illa gesta, cum
;

Saul deberet prioris pngna? reddere praBmia,

poposcerit
dolem, non aurum, non argenlum, sed cscdem et interne-
cionem ac ne id quidem abnuerit David. Nec ista tantum,
:

sed lns cliam mullo limi plura tum majora dicere

potuit.
Yerum nihil horum dixit, ncque ei erat animus illi expro-
brare beneficia, sed tanlum persuadere se esse
unum ex
corum nnmero, qui ipsum et amarent ac colerent, non qui
rebellionem aut insidias molirentur. Ideo pratermissis
illis
omnibus, tnntum quod eo acciderat die, in defensionem
adduxit. Usque adeo purus erat, et ab omni inani
gloria
immunis,nec aiio respexit, quam ad unius Dei voluntatem.
Deinde ait : « Judicet Dominus inter me et te *. » Hoc ver-
bum non quod cuperet puniri Soulem, aut de ilho
dixil,

pcenas sumi, sed ut illi formidinem injiceret ex

futuri ju-
dicii commemoratione neque ut timorem incuteret ten-
:

tum, verum ut seipsum a criminis suspicione

purgaret.
Pra^cipuam quidem, inquit, probalionem ex ipsis
habeo
faclis : quod si non credis, ipsum Deum invoco lestem,
i Reg. xviu, 33. — »
Id. xmv ; 14.

11.
1 64 5. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOH C. P.

qui cujusque menlis arcana novit, et scrulari polest cons-

cicntias.

V. Ha3c autem locutus est, declarans se nequaquam

ausurum fuisse appellare judicem illum, cui non polest
imponi, et in sese conclemnationem accersere, nisi certissi-

mum haberet se ab omni insidiarum crimine purum esse.

Et quod ea, quae dicimus non conjecturae, scd quod simul

et sese purgare cupiens, et illum ad sobrietalem revocare,
illius judicii fecit mentionem, jam gesta fuerunt
illa quce
sutficienter ostendunt : non minus aulem his et illa, quae
postea acciderunt, hujus rei fidem facere possunt. Nam
cum rursus Saiil incidisset in manus ipsius, post datam sa-

lutem insequens illum, et occidere volens, cumque posset

hostem cum universo exercitu concidere, dimisit illum in-
tegrum et incolumem ideoque cum sciret morbum regis
:

immedicabilem esse, neque illum unquam hostilem in se

animum positurum, submovit sese ab oculis illius, et apud

barbaros vitam agebat, serviens, honore privatus, pudore
sufFusus, labore ac miseria sibi ipsi parans ad victum ne-
cessaria. Atqui non hoc tantum est quod miremur, sed
illud quoque, quod posteaquam audierat regem in acie
cecidisse, discidit vestem, et cinere se conspersit, et eo
luctu luxit, quo quis lngeret, amissoprimogenito germano-
que filio ; subinde nomen illius inclamans una cum ftlii

nomine, compositis etiam encomiis, ac voces acerbi dolo-

ris testes emittens, impransus mansit usque ad vesperam,
execrans et ipsa loca quse Satilis sanguinem exceperant.
« Montes, inquit, Gelboe, ne cadat super vos neque ros,
» montes morlis, quoniam illic sublata sunt
neque pluvia :

stabernacula potentium » Quod saspe patres faciunl, ut

1
.

domum etiam aversenlur, et limen dolenter aspiciant, per

quod exlulere filium, hoc et hic fecit, eos monles devo-
1
2 Rcg. 1. 21.
 HOMILIA XII. DE DAVIDE ET SAULE II. 1 65

vens, qui caedem illam exceperant. « Odi, inquit, ipsum

etiam Iocum propter mortuos iilic prostratos. Ne igitur

irrigemini posthac ccelestibus pluviis, quia male semel ir-

rigati eslis amicorum meorum sanguine. « Eaque nomina

subinde repetebat, ita loquens : « Saiil et Jonathas, ama-
»biles ac speciosi, in vita sua non fuerant disjuncli, nec

»morle sua separati sunt 1

. » Quoniam enim absentin illo—
rum corpora non licuit amplecli, nomina illorum comple-
xus est, suumdolorem hiscemodis,quatenus licuit, leniens,

et calamitatis magnitudinem mitigans. Quia enim a multis

malum putabatur insanabile ambos eadem cecidisse die,

hoc ipsum arripuit in consolationis argumentum. Nam
quod ait : « In vita sua non fucrant disjuncli, nec in morte
» sunt separati, » verba crant nihil aliud agentis, quam ut
hoc cedat in solatium doloris. « Jamenim, inquit, non po-
test dici, quod filius orphanum esse se lugeat, neque quod
pater orbitatem suamdeploret verum quod nullis, inquit, :

obtigit, illis contigit; videlicet uno eodemque die e vivis

erepti sunt, neutro alteri superstite. » Existimabat enim vi-

tamsibi injucundamfore, si aller ab altero fuisset divulsus.
Commovemini nunc, Iacrymamini nunc, et animo pertur-
bamini; usque ad lacrymarum eftusionem mutati sunt
oculi vestri? Nunc mihi quisque recordetur inimici qui
laesit, dolore etiamnum in animo restuante, atque hunc et
vivum servet, et vita defunctum deplorct, haud quidem ad
ostentalionem, sed ex animo, veroque corde : etiamsi quid
perferendum sitincommodi,nequidoLTendateum, qui laesit,

omnia tum faciat, tum patiatur, mngna a Deo expectans

pra^mia. En hic etiam regnum adeptus est, nec tamen in-
quinavit caede manus, sed dextram habens puram, sic

corona rcdimitus est, sic ad solium ascendit, purpura ac

diadematemagnificentius encomium gestans, videlicet quod
1 a Reg, l, a3.
l66 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

hosti pepercisset, quocl eumdem exliuclum luxisset. Id-

circo non vivus modo, sed et mortuus hominum memoria
cclebratur. Qunpropter si cupis et hic perpetuam consequi
gloriam, et illic solidis perfrui bonis, hujus Jusli virlutem
imitare, hujus aemulare philosophuim, oslende faclis ipsis
haoc iujuriarum tolerantiam, ut eosdemlabores suslinens,
eadem bona consecjuaris. Quoe utinam contingat nobis
omnibus adipisci, gratia et benignilate Domini noslri Jcsu
Christi, cui cum Patre una cum sanclo Spirilu gloria, im-
perium, honor, nunc et semper, et in saecula srcculorum.
Amen.

WWVWVVW\WWVWWW\WWVWV\W>W\ WVWVWV W WV W WIVVVWW VV\ W\W\V\\W\ WWV»

HOMILIA XIII.

DE DAVIDE ET SAULE III.

Quod pericutosum sil adirc spcctacula, ct ea res adultcros

pcrfcctos faciat, et hinc tristitia conlentio(\uc nascatur :

tum quod omnc tolcrantiaz gcnus David in iis, qucc

fecit crga Saiilem, superarit : postremo quod rapinam
ccquo animo ferre, non minor virtus slt, quam largiri
elecmosjnam.

I. Equidem arbitror multos ex iis, qui nuper nos dese-

rueranl, et ad iniquitatis spectacula discesserant, hodie
praesentes esse. Optarim autem istos qui sint palam nosse,
ut eos a sacris vestibulis arceam, non ut perpetuo foris

maneant, scd ut correcti clcnuo rcdeant. Quandoquidemet

patres filios delinqucntcs frequenter exa^dibus exigunt, et
a mensa submovent, non ut semper illinc exulent, sed ut
 1

nOMILlA. XIII. DE DA.VIDE ET SATJLE 1H. 167

hac correptione redditi meliores, cum debita laudc el ho-

nore in paternam redeant sortem. Idem sane faciunt ct

pastores, dum oves scabie oppletas a sanis segregant, ut

misero morbo levatae, denuo tuto ad sanas revertantur, nc
mapoted gregem universum suo illo morbo impleant. Ideo
cupiebamus islos nosse, sed quamvis eos corporis oculis
dignoscerenon valeamus, verbumtamen eos prorsus agnos-
cet, correplaque illorum conscicnlia, facile persuadebit, 11

sua sponte volcntesque exeant, docens illum solum essc

inlus, qui mcnlem hac exercitatione dignam habeat : ve-
luti contra, qui corrupte vivens sacrae hujus congregationis
particeps est, eliamsi corpore hic astilcrit, rejectus est,
veriusque submolus, quam ii qui foras cxclusi sunt, quibus
nondum licet sacrae mensae parlicipes esse. Siquidem illi

secundum divinas legcs expulsi forisque manentes, hacle-

nus in spc bona sunt : nam si modo velint corrigere delicta

sua, ob quoe per Ecclesiam sunt ejecti, poterunt denuo

cum pura conscienlia rcverli. At qui seipsos contaminn-
vcrunt, et admoniti ne prius introeant, donec maculam e
sceleribus conlractam repurgarint, deinde impudenter se
gerunt, vulnus et ulcus animi reddunt accrbius ac majus.
Neque enim lam grave est delinquere, quampost delictum
impudenter se gerere, nec parere saccrdolibus talia juben-
tibus. Et quid hi, inquiunt, adeo magni sceleris commisc-
runt, ut ab istis sacris canccllis arcendi sint ? Imo quod
delictumhoc gravius quaeris istorum, quicumseipsos plane
adullerio contaminarint, impudenter ac rabidorum morc
canum, ad sacram hanc mensam irruunt? Quod si velis
adulterii modum cognoscerc, non mea verba tibi referam,

sed illius qui de tota hominis vila judicalurus cst : « Qui

»enim viderit, inquit, mulierem ad concupiscendam illam,
»jam moechatus est eam in corde suo 1
. » Quod si mulicr
1
Mattb. v, 28.
l68 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

forte in foro obvia, et neglectius culta saepe curiosius in-

tnentem cepit ipso vultus aspectu : isli qui non simpliciter,
neque fortuito, sed studio, et tanto studio, ut Ecclesiam
quoque contemnant, et hac causa pergunt illuc, ac toluni
ibi desidcntes diem in facies abjeclarum foeminarum illarum
defixos habcnt oculos, qua fronte poterunt dicere se eas
non vidisse ad concupiscendum? ubi verba quoque accc-
dunt fracta lascivaque, ubi cantiones meretriciae, ubi vox
vehementer ad voluptalem composita, ubi stibio picli oculi,

ubi coloribus tinctae genac, ubi vestis curiosius concinnala,

ubi totius corporis habitus fuco plenus est, aliaque multa
lenocinia ad fallendos inescandosque intuentes instructa;
ubi socordia spectantium, mullaque confusio, hinc ipse
locus ad lasciviam invitans, tum ab iis acroamatibus quae
praecesserunt, tum ab iis quae consecuta sunt? Accedunt
irritamenta per fistulas ac tibias, aliaque ejus generis mo-
dulatio, in fraudem illiciens, mentisque robur emolliens,
ac meretricum insidiis et delectactione praeparans illic de-
sidentium animos, efficiensque ut faciiius capiantur. Ete-
nimsi hic ubi psalmi, ubipreces, ubi divinorumeloquiorum
enarralio, ubi Dei metus, mullaquc pietas, frequenter ceu
latro quispiam versutus clam obrepit concupiscentia; quo-
modo qui desident in theatro, qui nihil sani audiunt vi-
dentque, sed multa diilluunt turpitudine, multa ncquitia,
qui undique obsidionem patiuntur per aures, per oculos,
possint |malam superare concupiscentiam? Rursum si non
possunt, quomodo poterunt unquam ab adulterii crimine
absolvi? Tum qui non liberi sunt ab adulterii crimine,
quomodo poterunt absque poenitentia ad haec sacra vesli-
bulaaccederc, hujusquepraeclariconventus esseparticipes.
II. Quapropter equidem hortor rogoque ut prius con^
fessione ac poenitentia aliisque remediis omnibus sese a

peccato ex theatricis speclaculis contracto perpurgcnt,

 HOJIILIA. XIII. DE DAVIDE ET SAULE III. 169
alqne ita divinos audiant sermones. Neqne enim mediocri-
ter a nobis delinquitur, id quod ab exemplis cuivis perspi-

cue videre licet. Nam si famulus in arculam, ubi herilia

vestimenta pretiosa aureaque recondita sunt, servilem tu-
nicam sordibns ac multis pediculis refertam imponat; age
dic mihi, num eam contumeliam Quid
aequo animo feras ?

autem si quis in vasculumaureum, in quo semper unguenta

servari consueverint, stercus ac ccenum infundat annon :

ei plagas infligeres qui scelus hoc commisisset ? Ergo-ne

scriniorum ac vasorum vestium et unguentorum tanta

,

cura sollicitabimur, animam vero nostram omnibus istis

viliorem esse putabimus? atque ubi Spiritus infusum est
unguentum, eo diabolicas pompas immittemus? eo fabulas
Satance, eo cantilenas meretriciae turpitudinis plenas ? dic
mihi, quo animo ista feret Deus? Alqui non tantum est

discrimen inter unguenlum et coenum, inler vestes heriies

et serviles, quantum est inter Spiritus gratiam et istam
perversam actionem. Non metuis, o homo, dum quibus
oculis illic lcclum qui est in orchestra spectas, ubi detes-
tandae adulterii fabulae peraguntur, iisdem hanc sacram
mensam intueris, ubi tremendapcragunturmysteria? dum
iisdem auribus audis ct scortum obsccene loquens, et Pro-
phetam Apostolumque te ad arcana Scripturae inlroducen-
tem? dum eodem corde letalia sumis venena, et hanc
hostiam sanctam ac trcmendam? Annon haec sunt vilae
subversio , conjugiorum corrupteloe , bella pugnrcque ct
rixoe indomibus? cum enim spectaculis illis dissolulior ac
mollior lasciviorque, omnisque pudicitioe hoslis factus, do-
mum redieris, uxoris aspectus minns erit jucundus, qua-
liscumquc cliam illa fuerit. Siquidem inflammatus illa

concupiscentia, quam in theatris hausisli, et ab illo alieno

quod te dementavit, captus, castam ac modes-

spectaculo,
tam uxoremet totius vitoa consortem despicis, contumelia
170 S. JO, CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

afficis, innumerisque probris operis, non quod quidquam

habeas quod in illa culpes, sed quod erubescas confileri
morbum, quod pudeat vulnus ostendere, quo in spectacu-
lis saucialus redisti domum; alias neclis causationcs, ini-
quas inimicili.x quaerens occasiones, omnia quoe domi sunt
fastidiens , et ad scelestam illam
impuram inhians con- et

cupisccntiam, a qua vulnus accepisli dumque sonitum :

vocis geris in animo manentem, itemquc aspectus, motus,

omniaquc illn meretriciae libidinis simulacra, nihil eorum
qiue domi sunt cum voluptale intueris. Et quid loquor dc
uxore aut familia, quando ipsam etiam Ecclesiam postca
minus libenier visurus es, et cum taedio auditurus sermo-
ncm de pudicitia dcque modcstia?Nequc cnim jam ea, quae
dicuntur, tibi pro doctrina sunt, sed pro accusatione., tequc
paulalim in desperationem adduccnt : tandem et abrumpes
teipsum a disciplina ad publicam omnem utilitatem adhi-
bita. Quapropter rogo vos omnes, ut et ipsi pravas in
speclaculis commoraliones vilctis, et alios ab his deductos
relrahalis. Quidquid enim illic geritur, non est oblectatio,

sed pcrnicies, sed poena, sed supplicium. Quidprodest illa

lemporaria voluplas, dum hinc perpetuus nascitur dolor,

dumque nocte pariler ac die a concupiscentia stimulatus,
omnibus molestus es et invisus? Excule igilur teipsum, re-
putans qiialis fias ab Ecclesia rediens , rursus qualis a
spectaculis, atque hos dics cum iilis conferas : id si feceris,

nihil opus erit nostro sermone. Satis enim fuerit hunc diem
cum illo comparasse, ad oslendendum et quam magna sit

hinculililas, et quanta sit illincnoxa. Haec nunc ad vestram

charitatem dicenda putavi, nec unquam dicerecessabo. Sic
etenim et eos qui huic morbo obnoxiisunt, adinonebimus,
et qui sani sunt, confirmabimus : utrisque enim fuerit uli-
lis hcec oralio : alteris quidem ut desistant, alteris vero ne

incidant. Caclerum quoniam oportct increpationem esse

 ,

HOMILIA XIII. DE DAVIDE ET SAULE III. \~l

moderataro, hic admonitioni fmcm imponemus, et quae de

superiore reslant argumenlo persolvemus, redcuntes ad
Davidem. Siciuidcm hic picteribus mos cst, quoties ima-
gincm aliquam ad vivum expressam ahsolvere cupiunl
unum, duos, vel tres dies assident iis, quos depingunt, ul
assidua contemplatione citra errorem cxacteque formatam
expiiinant simililudinem. Qnia igitur et nohis propositum
cst uon corporalis formai imaginem, sedanimipulchriludi-
ncm, ac spirilualem decorem vobis hodiedepingere, ipsum
Davidcm volumus adesse vohis, ut omnes in eum inluentes
in animum referatis expressam Justi pulchriludinem, sua-
vitatem, magnanimitatem, in summa virtulem ejus omnem.
Etenim si nonnullum intuentibus sola-
corpoiis imagines
tium aflerunt, multo magis idem iacient mcntis imagines.
Alquc illas quidem non licet ubivis inlueri, sed eodem in
loco consistas oportet hanc vero nihil vclat quominus
:

quocumque velis tecum circumferas. Nani posleaquam

eam in animi pcnetralibus reposuisti, ubicumque locorum
fueris, poteris sa?pe conlemplari, plurimumque ex ea ulili-

latis capere. Et sicut qui laborant oculis, si spongias ac

vcslium cyaneo colore pannos lcmentes frequenler in eu
intueantur, ex co colore nonnullum capiunt morbi ieva-
men : similiterct tu, si Davidis imagincm prae oculis habeas,
et in hanc assiduc dehgas oculos, eliamsi millies oblundat
ira menlis oculum perturbans, ad hoc virlutis cxemplar
respicicns ,
perfcetam conseqncris sanilalcm ,
puramquc
animi philosophiam.
III. i\e quis igitur mihi dicat: « Inimicum habco sceles-
tum, improbum, corruptum, inconigibilem. » Quidquiddi-
xeris, non est tamen Saiile deterior, qui semel et ilcrum,
imo saipius servalus a Davide, cuin ipse milie modis illi

slruxissct insidias, lamen pro tot benehciis accepli?, per-

sevcravit in sua malilia. Quid igitur habes quod incuses
I72 S. JO. CHlVtfSOSTOMI ARCHIEPlSCOPI C, V.

inimicum? Quod terraepartem ademit? quod in agris fecit

injuriam? quod domus limites transgressus est?quodman-
cipia tua rapuit? quod vim altulit? quod tua praeter jus
occupavit? quod ad paupertatem redegit? At nondum eri-
puit vitam,quod molitus est Saiil : quod si et vitam eripere
conalus est, fortasse semel id ausns est, non semel, bis aut
ter, non saepius, sicut fecit Saul. Quod si etiam semel,
si bis, si ter, si saepius hoc tentavit, at non tot affectus nbs

te beneficiis, at non cum semel alque iternm incidisset in

manus tuas, ct servatus esset. Et si hoc quoque faolum
est, sic eliam rursus supcrat ipse David. Non enim paria
sunt sub vctere lege degcnlcm, et nunc post Evangeiii gra-
tiam talia condonare gratis. Non audierat David parabolam
de decem miilibus talenlorum, neque decentum denariis.
Non audierat precalionem dicentem : « Remiltitc homini-
» bus debila ipsorum, sicut et Pater vestcr ccelcstis \ » Non
viderat Christum crucifixum, non effusum pretiosum san-
guiuem, nec audierat innumcrabiles sermoncs circa hanc
philosophiam, non talis sacrificii, neque sanguinis domi-
nici parliceps fucrat, scdlegibusimperfcctioribuseducatus,
neque tale quidquam exigenlibus, tamen ad evangolicas
philosophiaj fastiginmpervcnit. At tu frcquenter iralus, in-
juriarum memoriam rctincs : hic vero, cumdc futurisme-
tueret, certo sciens, si hostem servaret, se ct civitale

exulaturum, et vitam calamilosam acturum, non destitit

tamen illius habere curam, sed orania fecit, hunc talcm

contra se hostem fovcns. Quis commcmorare valeat tole-
rantiam hac majorem? Porro ut.non tantum ex praetcritis,
verum cx his quoquc, quae nunc fiunt, discas fieri posse, ut

cum quovis homine animum in te hostilem gercntc redeas

in graliam, quid lcone sacvius? et tomen hunc cicurem
mansuetumque reddunt homines, artcnalnramsupcrantes:
* Mallh, vx, 24.
 BOHILIA XIII. DE IHVIDE ET SAtLE III. 1;3

filquc quavis ove mitior fera omnium immanissima et

superbissima, adco ut per forum ambulet, neminem terri-
tans. Quam igitur habituri sumus excusationem, qunm im-
petrabimus veniam, cum feras bestias cicuremus, nega-
si

verimus homines unquam posse placari, benevolosque erga

nos reddi? Atqui bestiae quidem praeter naturam est eese
mansuetam, homioi vero praeter naturam est feritas. Ergo
cum in illis naturam vincamus, qua fronte nos excusabi-
mus, si in homine causemur animi propositum non posse
corrigi ? Quod si adhuc contendis, illucl dixerim, quamvis
insanabili morbo aegrotet homo, quo plus fuerit laboris,

hoc tibi merces erit amplior, si assideas, curans immedi-

cabili morbo laborantem. Unum igilur illud spectemus,
non ne quicl mali patiamur ab inimicis, sed ne quid illis

mali faciamus. Ila nihil patiemur mali, etiamsi innumera

perferamusmala quemadmodum nec David, dum ejicitur,
:

dum in exilium agitur, dum usque ad viloe discrimen insi-

diis appetitur, quidquaui acerbi passus est : quin polius
hoste suo faclus est illustrior honorabiliorquc, caeterisque
omnibus amabilior, idquc non hominibus lantum, sed ipsi
eliam Deo. Quid enim delrimenli ccpit Sanctus ille, cum
tam multa perpeteretur a Saiile ? Annon in hodiernum us-
quc diom canilur iilustris in terra, illustrior in ccelo?
Annon illum inenarrabilia manent bona et ccelorum reg-
num? Rursus quid commodi cepit infelix ille ac miser,
tot insidias moiilus? nonne regno excussus est? nonne mi-
seranda morte periit una cum iilio ", atque ab omnibus
vitupcralur, et quod his gravius est, aeterna luit supplicia?

Postremo quid tandem est cjuoti incusas, quamobrem non

vis cum illo redire in graliam? pccunias eripuit? sed si

forliter perfers rapinam, lantumdem accipies mercedis, ac

si cas in manus pauperum reposuisses. Siquidem et qui

1
i R«g. xsxi, 9.
J
^4 s' J0 « CIIRYS0ST03II ARCHIEPISCOJPI C. P.

dcdit egenis, et qui ei qui aliena usurpavil, neque parat

insidias, neque male precatur, ambo propler Deum id

faciunt : cum impendii causa eadem, perspicuum

proinde
est et unam eamdemque fore coronam. Sed Titae insidiatns
est, et conatuscst occidere? Ea res tibi pro martyrio im»
putabitur, si insidias molientem, et ad tantam provectum
inimiciliam, inter Lene mcritos numeraris, non desinens
orare pro illo, Deum obsecrando, ut illi fiat propitius.

Ne igitur illud rcpulcmus, quod Deus vctuerit ne

IV.
Davidem occideret Saiil sed illud cousidera, eum ex in-
:

sidiis Saulis triplaquadruplaquemartyrii corona redimitum

fuisse. Etenim qui propter Deum servavit hostem, eum
qui semel, bis, imo frequentcr lanceam in caput illius

vibrarat, cum esset occidendi potestatem nactus, tamcn

pepercit ipsi, cum sciret postea fore, ut denuo ab illo

impelerelur, perspicuum est eum millies inlerfectum esse

animi proposito ; millics autem interfeclus propter Deum,
plurimas lulit martyrii coronas : qui quemadmodum et
Paulus ait : « Quoliclie morior propter Dcum ; » idipsum et

ille propler Deum passus est. Cum enim posset hosteni

sibi insidianlem e medio tollere, propter Deum noluit, et

maluit quotidie pcriclitari, quam justa caede a tot mortibns

liberari. Quod si usque ad ipsius vila? periculum insidian-
tem ulcisci atque odisse fas non est, multo minus iicet eum
quivulgariter laesit,ulcisci. Plerisqueab inimicis aflici con-
vitiis, aut in suspicionem adduci, vidctur omnibus morli-
bus inlolerabilius. Agc igitur et islud expendamus. Aliquis
tibi rnaledixit, adultcrum ac scortatorem appellavit? hoc
si vere dicit, corrige : siu falso, irride. Si tibi ipse conscius
es eorum quao objiciuutur, resi|>isce : si non es, despice.

Imo nonsolum deride ac neglige, verumetiam gaude

potius
alque exulta secundum Domini sermonem, qui nos jubct
ila facere. « Cum, inquit, exprobraverint vobis, ct dixerint
 HOMILIA XIII, DE DAVIDE ET SAXLE III. 1^5

jomne malum verbum adversum vos mentienles, gnudete

» et exullale, quoniammercesvestra copiosa est in ccelis \ %

Ac rursum, « Gaudete et exultate, cum ejecerint nomen

i vestrnm tanquam malum mentientes 1 a Caeterum nbi
convitiator quidem vera dixerit, lu vero modeste pertuleris
ea verba, non rejrerens contumcliain, neque convitia refe-
rens, sed amare ingemueris damnans tua delicta, baud
minorem feres merccdem, quam ille prior, idque vobis
e Scripturis approbare conabor uti pernoscatis non tan-:

tum utililatis aflcrre amicos, dum laudant et ad gratiam

loquuntur, quantum ulilitr.tis afferunt. inimici vitupcrando,
etiamsi vera dixerint, sic tamen ut nos accusationibLis il.o-

rum ad id, ad quod oportet, tili velimus. Nam amici iVe-

quenler ad gratiam adulantur, contra hosles dciicta pro-

ferunt in medium. Quoniam cum nos nostra peccata non
videamus ob amorem nostri nobis insitum, illi quia propter
odium ea melius quam nos perspiciunt, cxprobrando nos
ad correctionis nccessitatemimpeliuut : ul illorum inimici-
tia nobis cedat ad maximam utilitatem, non ideo tantum
quod per illos admomti inttlligimus errata nostra, sed
quod ea deponimus cjuoque. Nam si iuimicu* exprobraverit
tibi crimcn, cujus tibi conscius es, tu vero audiens non

convilieris ilii vicissim, sed cum amaro gemitu Deum im-

plores, proiinus omncm culpam deposuisti. Rogo, quid
boc esse poterit felicius? criminum abolitionem
quid acl

facilius ? Sed ne vidcamur vos vcrbis bumanis excitare, e

divinis Scripturis super hac re proferemus lestimonium,
nc quid praeterea dubites. Pharisams et publicanus erant,
quorum hic quidem ad summam progressu* erat malitiam.
aiter summam cxcrcebat justitiam, nt qui f.cultates suas
crogaret, assidueque jejimaret, purus a rapinis : contra
alter in r amnisac violenliis vilce tempii; omne consumpserat.
Mi tb. v. 11, u ?
et Luc. vi, aa, a3, — Ibid.
 ,

I76 S. JO. CHHYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Ambo ascenderunt in templum orandi gratia. Ille stans

dicebat : « Gratias ago tibi, Domine, quoniam non sum si-

»cut caeteri homines, rapaces, avari, neque velut hic

»publicanus ". » At publicanus procul slans non regessit
contumeliam, neque vicissim dixit convitium, non protu-
lit ista vulgaria verba : « Tu-ne audes meae vilae mentionem
facere meaque facta reprehendere? Annon sum te melior?
Rcferam lua peccata, faxoque ne unquam in haec sacra
conscendas atria nihil, inquam, istiusmodi frigidorum
:

verborum loculus est publicanus, quibus ulimur quotidie

nos mutuo convitiis aspergentes, sed amare suspirans pec-
tusque percutiens, hoc tantum dixit : « Propitius esto mihi
»peccatori % » Et descendit justificatus. Yides celeritatem?
Accepit probrum, et abluit probrum. Agnovit peccata, et
et deposuit peccata : ct criminum accusatio facta est illi

criminum remissio, et hostis insciens factus est beneficus.

Quot labores erant publicano subeundi, jejunando, humi
dormiendo vigilando bona sua egenis impartiendo
, ,

longo tempore in sacco et cinere sedendo, ut illa tam

multa peccata posset deponere? at nunc cum nihil tale
fecerit , simplici verbo omnem dcposuit iniquitatem :

ac probra convitiaque Pharisaei, qui videbatur illum con-

tumelia afficere, illi pepererunt justiliae coronam, idquesine
sudoribus, sine laboribus, et absque longi temporis mora.
Vides-ne nos, eliamsi quis vera de nobis praedicet, quorum
nos ipsi nobis conscii simus, ista vero praedicanlem non
vicissimimpelierimus maledictis,sed amare ingemiscentes,
Deum pro delictis nostris imploraverimus, omnia peccata
deponere posse? ilocpacto et hic juslificatus est : quoniam
cnim Pharisaeum non ultus est convitiis, sed pro suis pec-
catis ingemuit, descendit justificatus prae illo.

V. Yides quanlum ailerat utilitalis inimicorum expro-

' Luc. xviu, 11, — ^ Ibid, i5.
 HOtflLIA XIII. DE DAVIDE ET SATTLE III. 1 77
bratio, si modo eam philosophico pertalcrimus animo ?

Quod si et mentienles et yera loquentes nobis prosunt,

quamobrem dolemus ? quam ob causam urimur ? Ni teipsum
kcseris, o homo, neque amicus, neque inimicus, ne ipse
quidem diabolus poterit te lcedere. Etenim cum et ii, qui
nos contumeliis afficiunt, qui traducunt, qui usque ad ip-
sius vitae discrimen insidiantur, utilitatcm afferant, et alii

martyriicoronam nobisplectant,utostendimus; alii rursus,

dum peccata nobis exprobrant, nos justos reddant, quem-
admodum accidit in Publicano, cur in illos efTerimur et
excandescimus? Ne dixerimus itaque Ille me atrociter : «

irritavit, ille me perpulit ut dicerem iahonesla verba 1 :

nos ubique talium causa sumus. Nam si velimus philosc-

phari, nc d&mon quidem poterit nos ad iram concilare :

idqueliquettum ex aliis compluribus, tum ex hac ipsa, quae

nunc in manibus est, historia de Davide, quam opera?-pre-
tium fuerit et hodie in medium afferre, si prius charitatem
vestram admonnerimus, ubinam nuper terminavcrimus
concionem. Ubi igilur eam terminavimus? in excusalione
Davidis. Proindc necessc est, 11 1 hodie vobis Saiilis vcrba
referamus, quo videamus quid hic ad justissimam illius

excusationem responderit. Neqne enim e verbis tantum

qure David loculus est, verumetiam e Saiilis oratione,
Davidis virlutem pcrspiciemus : nam si Saiil aliquid placide

mansucteque responderit, hujus causam Davidi impulabi-

mus, qui immularit hominem, quique erudierit, et ad so-
brietalem composuerit illius animum. Quid igitur ait Saiil?
posteaquam audierat David loquentem, 1 Ecce lacinia
«chlamydis tua? in manu mea , »afiaqae cuncta qua) in
cxcusationem atlulit : « Vox, inquit, ista tua, fili David? »

quanta subito facla est mutalio ! qui nunquam sustinuerat

illum vel simplici vocare nomine, ipsam etiam appellalio-
' 1 Reg. xxiv, 1 2,

LXXIV. 12
 I78 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nem habens exosam, mmc adoptat eum in cognationem,

appellans eum filium. Quid igitur Davide felicius, qui ex
homicida facit patrem,e lupo ovem, qui fornacem iracun-
diae mullo implevitrore, qui tempestatem vertitin tranquil-
litatem ,
quique tumorem omnem ira exaestuantis animi
restinxit? Yerba quippe Davidis ingressa in animum istius

eflerali, totam hanc perfecerunt immutationem, quod e

Saiilis verbis deprehendas licet. Neque enim dixit 1 Sermo- :

nes tui isli, fili David : sed, « Vox tua ista, fili David » :

adeo mox ad ipsam vocem incaluit. Et quemadmodum

pater, ex longo intervallo audita filii revertentis voce, non
ad conspeclum modo illius, verumetiam ad ipsam vocem
excitalur : sic et Saiil, simul ut verba Davidis in animum
ingressasunt, abjecit inimicitiam, jamqueSanctum agnovit,
positoque aflectu, recepit afFectum. Siquidem posita ira,

recepit tranquillilalem etcommiserationem. Et sicut quan-

diu nox adest, saape ne prcesentem quidem amicum ngnos-
cimuSj at mox ut exorlus est dies, etiam eminus conspec-
tum agnoscimus itidem et in inimicilia solet usuvenire.
:

Doncc inter nos malevolum gerimus animum, vox audila

nobis aliter sonat, et ipsam faciem ccrrupta mente aspici-
nius : at ubi posuerimus iram, et vox quae prius erat invisa
atque hostilis, placida nobis ac jucundissima videtur et
aspectus ipse prius inimicus et injucundus, tunc fit amabi-
lis et jucundus.
VI. Idem accidit in tempeslale. Non patitur nubium
concursus nobis conspicuam csse cceli pulchritudincm, sed
quamvishabeamusocuIosperspicacissimos,nequaquamper-
tingere possumus ad illam supernam jucunditalem. At ubi
jam radiorum calor, perruptisac discussis nubibus, solem
oslendit, rursus et cceli decorem ostendit. Idem accidit in

nobis ira ferventibus, dum simultas velut densa nubes anle

:
1 Rcg. xxiv, 17.
 IIOMILU XIII. DE DA.TIDE ET SAULE III. l-g

oculos et aures stat, facit ut voces aspectusquc videantur

aliler verum simul atque aliouis philosophatus
quam sunt :

posuerit odium, nubemque disruperit aDgritudinis, tunc de-

mum incorrupta mente et videhit, et audietomuia quod :

et huic evenit Saiili, qui simul atqne nubem malevolentiae

disrupit, agnoscens voccm Davidis, ait « Yox tua ista, fili
:

»David. «Quaenam ista? quae Goliath dejecit ; quae civitn-

tem pericnlis eripuil; quae cunclos in servitulis acmorlispe-
riculo conslitutos, in securitatem et libertatem restituit;
qua: Saiilis furorem sedavcral; quas multa mngnaque be-
neficia in eum contulerat. Siquidem haec barbarum illum
prostravit, eo quod priusquam miltcret lapidem, eum pre-
calionis robore fuerat aggressus. Neque enim vulgari more
projecit lapidem, sed prius haec locutus, « Tu venis ad
»me in diis tuis, ego autem venio adte in nomlne Domini
«Sabaclh, cui exprobrasti hodie T
, » emisit lapidem ; haec
vox lapidem veluii manu duxit in Golialh, hoec pavorem in-

cussil barbaro, haec hostis confidentiam fregit. Et quid

miraris, si vox Jusli et furorem mitigat, et hosles dejicit,

cum impios quoque spirilus expellal? Loquebanlur lanlum

Apostoli, et fugiebant omnes adversariai potestatcs. Vox
Sanctorum frequcnler ct elementa vicit, ct poieslates illo-

rum immutavil. Locutus est tantum Jcsus Nave, « Slet

» so! ct luna % » et stetit. Sic et Moses mare ingressus est,

et cessit : sic tres iiii pueri ignis vim extinxerunt, hymnis

illis suis ac voce. Itidem et Sai.il ad eamdem vocem inca-
luit, Vox tuaista, fili David. » Quid igitur David?
diccns : «

t Servus luus, dominemi rex 3 »Poslhac certanien orilur, .

cl conteulio uter alterum majore prosequatur honore. Saul

qnidcm ad cognalionem ascivit : David autem dominum
eura appellal. Quod aulem dicit, tale csl : « Llnum, iiiquit,

illud quaero, salulein luam ac vlrtuiis profectum. Fiiiuni

'
1 P«<g. XVII, 45. — :
J<J9. X, 12. — 3
1 I\Cg. XXiV, 9.

12,
l8o S. JO. CHIWSOSTOMI ARCFIIiiPISCOPI C. P.

meappellasti, mihi vero satis est,si me pro famulo habeas,

tantum ut iram ponas, tanlum ut ne quid cle me suspicere
mali, neu me pules hostem aut insidiatorem. Implevit iliam
legcm apostohcam, quae jubet ut nos ipsos vincentes ho-
l
nore invicem praeveniamus , non secundum plurimorum
morem, qui pejus affecti sunt, quam ipsae pecudes, qui
proximum ne affari quidem priores sustinent, cxistiman-
tes sese contumelia affici, et a dignitate dejici, si qucm vel

afFalu simplici compellent. Quid isla demenlia possit esse

magis ridiculum ? quid hac arrogantia fastuque foedius?
Tunc enim, tunc, inquam, a dignitale dejectus es, o homo;
lunc injuria, tunc contumelia affectus es, quoties expec-
tas, ut proximus Quid enim arrcgantia
te prior alloquatur.

deterius? quid faslu et inani gloria magis ridiculum?Nam

si prior alloquaris, ct Deus ipse collaudabit, quod est om-

nium maximum, et homines insuper comprobabunt, tu-

que illius appellationis mercedem tolam accipies. Quod si
expcctaveris, ut prior honoratus, tum denique proximum
honores, nihil jam magni feceris. Nam is unde honoris ce-
pit initium, idem relati abs te honoris totam mercedem ac-

cepturus est. Proinde ne expectemus, ut alii priores nobis

honorem deferant, sed accurramus ad exhibendum pro-
ximo honorem, semperque a nobis oriatur salutationis ini-
tium neque putemus hoc officium esse contemncndum
:

et vulgare, si libenter etamantersalutemus. Nam hoc prse-

tcrmissum multas amicitias disrupit, multas peperit simul-
tates quemadmodum e diverso idem studiose exhibitum
:

veteres at diuturnas inimicilias dissolvit, et amicitias prio-

res confirmavit. Noli igitur, charissime, his in rebus stu-
dium negligere, sed si fieri potest obvios qualescumque fue-
rint, lum in salutando, tum in coeteris omnibus priores
deliniamus. Quod si quis tc praevenerit, majorem repende
1
Rom. xii, 10.
 HOMILIA. XIII. DE DAVIDE ET SAULE III. l8l

honorem. Nam et hoc admonuit Paulus , ita loquens :

« Alii alios vobis ipsis superiores exislimale

l
. » Ita fecit Da-
vid, qui et prior honorem dctulit, et honoratus majorem
honorem reposuit, dicens : i Servus luus, domine mi rcx. »

\ide vero, quantum fecerit lucri David ha?c locutus : non

jam sustinuit Saiil hanc vocem nndire sine lacrymis, sed

ploravit amare, animi sanitatem ac philosophiam, quam

David inseverat, lacrymis declarans.
VII. Quid esse possit hoc Propheta beatius, qui brevi
temporis momento sic hostem a furore ad sobrictatem com-
posuit, et animum nactus sanguinis ac caedis sitientcm, re-
pente ad lamenta ct ejulatus compulil ? Non perinde jotti-
ror Mosem, quod e saxo pracrupto fontes elicuit aquarum,
ut adiniror Davidem, quod ex oculis lapideis fontes cduxe-
rit lacrymarum. Etenim iile quidem vicit naturam ; at hic

vicit animi proposilum : ille virga percussit lapidem, hic

sermone pepulit cor, non ut contristaret, sed ut purum
mansuetumque redderet. Quod eliam perfecit majore be-
ncficio regem ailiciens quam antea feccrat. Est quidem il-
ludlaude summaquc admiratione dignum, quod ensem non
tinxerit sanguine, nec caput illud hostile resecuerit : sed
longe majore corona dignum crat, quod ipsum inimici
propositum immutavit, eumquereddiditmcliorem, eumque
ad suam ipse convertit humanilatem. Hoc beneficium illo

praestantius est. Neque enim paria sunt condonare culpam,

et ad animi philosophiam adducere. Non sunt paria, libe-
rare ab ira coedein injustam spirante : eximere a caede, et

eximere a furore ad tantum properante nefas. Dum enim

satellites suos David cohibuit ne Saulem occiderent, prac-

scnti quidem vitae profuit : at cum milibus verbis malitiam

ex animo depellit, futuram illi vitam aeternaque largilus est
bona, quanlum quidem erat in ipso. Quoties igitur Davi^
I Philip. 11, 3.
l82 S. JOc CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

dem laudas ob ipsius mnnsueludinem, magis illum lauda,

quodSaiilem immutarit. Siquidem multo minus est propriis

temperare cupiditolibus, quam alienum vincerc furorem,

quam cor ira intumescens compesccre, eque tanla tempcs-
tate tantam f\;cere tranquillitatem, quam oculos homici-
dium pras se ferentcs calidis implerc lacrymis. Alcjue hoc
est stuporis ac miraculi plenum. Etenim si Saul fuisset
homo moderatus et oequus, non admodum magni erat ne-
gotii ad solitam eum revocarc virlutem. At eiTeratum et ad

cxtremam provectum maliliam, jamque ad coedem propc-

rantem brevi temporis momento sic afficere, ul omnem il-

lam amoriludincm extinguat, quem non obscuret omnium,

quiunquam superphilosophiae doctrina clarum promeruere
nomen ? Et tu igitur si quando hoslis inciderit in manus
tuas, ne illud specta, quomodo illatri ulciscaris, innumeris-
que convitiis conspersumcmittas, sed quomodo sanes, quo-
modo ad sobrielatem rcducas neque prius desistas otnnia :

tum facere, tum dicere, clonec tua mansuetudine snpera-

ris illius truculentiam.enim humanitate potentius,Nihil
quod ipsumquidam declaravit, dicens & Sermomollis con- :

» fringet ossa x
. » Alqui quid osse durius ? Et tamen si quis
aecpe durns sit, et rigidus, ac praefraclus, tamen illum facile

vicerit, qui mansuete tractet. Ac rursus : «Responsio sub-

a
»missa averlit iras . » Unde liquet ut hostis irriletur aut
reconcilietur, magis in tua potestate esse, quam illius. Non
enim in iis, qni ira commoti sunt, sed in nobis situm cst,
ut vel exlingualur illorum ira, vol ad majus irrilelur in-
cendium. Et hoc item qui priora dixit, simplici declaravit

exemplo : sicut enim, inquit, si insuflles in scintillamignis,

excitas incendium : contra si inspuas, extinguis, et utrum-

que libi in manu est, quoniam utrumque, inquit, exore tuo
proficiscitur : sic et in inimicilia in proximum, si inilalos

1
Eccl. xxvin, lS. — 2 Prov. i5, 1.
 HOMILIA. Xlll. DE DAVIDE ET SAULE III. 1 83

ac vecordes ingeras sermones, excitas ignem illius, accen-

dis carbones : sin mites ac moderatos admoveas sermones,
priusquam exordescat, iram omnem extinxeris. Ne dixe-
ris igitur «Ha3c pnssus sum, aut audivi, » cum hsec omnia
:

sint in tua potestate. Hoc enim paclo iram veluti scintillam,

vel extinguere vel accendere, furoremque vel excitare, vel

contra sedare, in te situm est. Cum videris inimicum, vel

si in mentem veniat quam multa tum audieris, tum per-
pcssus sis molesta, fac omnium horum obliviscaris. Etiamsi

recorderis, tamen fac ea diabolo imputes ; collige vero si

quid unquam humaniter vel dixit vel fecit. Si in horum re-

cordatione commoratus fueris, ocius dissolves inimicitiam.
Quod si est animns illum incusare, cumque illo expos-
tulare : fac prius abjicias animi molum, iramque extin-
guns, ac tum cum illo expostula, tum argue, et facile po-
teris vincere. Siquidem ira commoti nihil sani poterimus
unquam vel dicere, vel auclire : sed a perturbatione liberi,
nec ipsi verbum asperius unquam emittemus, nec aliis
acerbe loquentibus, eodem modo audicmus. Neque enim
ipsa perinde natura eorum qnce dicuntur, atque animus
odio occupatus nos exasperare solet. Frequenler enim fit,

ut cum eadem convitia nudimus ab amicis jocanlibus, fa-

ccliisve ludentibus, aut a pucris parvulis, non solum nul-
lam sentiamus molestiam, neque exasperemus, sed ridea-
mus etiam, atque exhilaremur, eo quod illa non audia-
mus animi afFectu corrupto, neqne mente ira praeoccupata.
Itidem in inimicis, si exlinxeris iram, si odium ejcceris,
nihil verborum, quas dicuntur, te potcrit ofFendere.

Quid autem loquor de verbis? Nc facta quidem of-

VIII-
fenderint, quemadmodum ncc Beatum hunc quidquam ho-
rum offendit : sed cum videret inimicum aclvcrsus ipsius
incolumitatem armatum, hujusque gratia nihilintentatum
relinquentem, non solum non est exasperatus, verum ma-
l84 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C, P.

gis illius indoluit malis : quo vehementius insidiabatur ille,

hoc impensius enmdeflevit.Noveratenim, noverat, inquam,

certo, non eum, qui patitur injuriam, sed qui facit, lacry-
mis ac lamenlis esse dignum, ut qui laedat seipsum. Ideo
Jonga apud illum excusatione est nsus, nec prins destilit,

quam et hostcm commoveret ad excusationcm cum la-

crymis ac lamenlis. Posteaquam enim ploravit, vocemque

amaram emisit, posleaquam clare ejulavit, quid dicat
audi. « Juslior lu me es, quoniam tu mihi retribuisti
»bona, ego vero relribui tibi mala l
. » Yides ut suam
ipsiusdamnat malitiam, ac Jusli virlutem praedicat, nullo-
que cogente, ipsum purgat ? Idcm tu facito, cum hoslis of-
fenderit in manus tuas, noli accusare illum, sed ipsum
purga, ut illum perpellas ad sui ipsius condemnationem.
Nam si nos accusemus, exasperatur : sin nos excusaveri-
mus, illereveritusnostramhumanitalem,moxseipsum con-
demnabit. Hoc pacto simul et redargutio fit carens suspi-
cione, et ille omnem exuit malitiam. Quod et hic cvenit :

cum lacet is,qui affectus erat injuria, is qui fecerat multa

cum vehementia seipsum accusat. Neque enirn simpliciter
dixit : «Fecisti mihibona,» sed«Retribuistimihi bona »hoc
:

est, « Pro insidiis, pro crcde, pro malis illis innumeris,magna

mihi rependisti beneficia. At ego ne sic quidem faclus sum
melior, sed post illa tua benefacta perseveravi in malitia :

tu vero ne sic quidem es immutalus, sed constanler luum

obstinuisti morem, nos iterum tibi insidiantes beneficiis
prosequens. » In hisce singulis verbis, quot coronis dignus
apparuit David ? Quanquam enim os SaUlis ista sonabat,
sapientia tamen et ars Davidis ea in animum illius inseve-
rat. «Rennntiasti, inquit, mihi hodiequae mihifecerisbona,
» cum me Dominus concluserit in manus tuas, nec occide-
» ris me » En rursus de altera ejus virtute perhibuit testi-
2
.

1
i Reg. xxiv, 18. — 2 Ibid, 19.
 HOMILlA XIII. DE DAVIDE ET SAULE III. 1 85

monium,videlicet, quod bene meritus non tacuerit, neque

dissimularit, sed accedens narraverit, non quidem ad os-
tentationem, sed ipsis factis illum docere cupiens se de nu-
mero eorum esse, qui rcgi bene cupcrent, ejusque commo-
dis prospicerent, non eorum qui tenderent insidias. Tum
enim ias est propria commemorare beneficia, cum insignis

hinc speratur utililas. Nam quoties, nulla data occasione,

jactat quis ac prredicat sua in alium beneficia, nihilo me-

lior est exprobrante. Cacterum quolies id facit, ut male
affectum ctpravam de ipso opinionem habenlem fleclat in
divcrsum, is et curator cst et beneflcus : quod sane fecit

David, non a Saiile gloriam captans, scd iram in illo radi-

catam evcllcre studens. Atque ideo Saiil collaudavit eum,

quod et bene merilus esset, et merita commemorasset.
Dein cum Saiil, referre gratiam cupiens, non inveniret ul-
lam parem, ipsum Deum illi pro sc constiluit debilorem,
ita loqucns : « Si inveniet aliquis inimicum suum in angus-
» lia, et dimiltet illum in via Dominus rcddet illi
bona, et

»bona, quemadmodum fecisti lu mihi hodie \ » Quid enim

poterat Saiil reponere dignum meritis, ctiamsi regnum de-
dissct cumomnibusoppidis?nequcenimoppidamodoetreg-

num, verum et vitam ipsamdonarat illiDavid hic vero non :

habebal alteram vilam, quam repcnderet eoque : illum rcle-

gat adDeum et ab illo hunc lau-
dandis praemiis honorat : et

dans,et universos erudiens, tum majora nobis apud Deum

proemia reposita esse, cum pro innumeris beneficiis in hos-
tcm collalis diversa recipimus. Post ha3C ait «Ecce agnosco :

» quod regnans regnabis, quodque regnum Israel consti-

» luelur in manu tua. Et nunc jura mihi pcr Dominum, quod

»non aboliturus sis semen meum post me, nec exlingues

anomen meum de domo patris mei a
. » Sed dic, obsecro,

unde istud scis? penes te sunt exercitus, penes te sunt pc-

.' i Reg. xxiv, 20, — ! Ibid. aJ, aa.

l86 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOFI C. P.

cuniae, arma, civitates, equi, militcs, breviter universa vis

apparalus regii : hic contra deserlus ac nudus, nec civita-

tem, nec domum, nec familiam habens. Unde igitur, quaeso,
ista loqueris ? Nimirum ex ipsis Davidis moribus. Neque
enim nudus cl inermis ac desertus me armalum, tantaque
circumvallaUim polentia superasset, nisi Deum haberet ad-
jutorem. Porro qui Dcumhabet favenlem, omnibus est po-
tentior. Vides ad quantam philosophiam Saiil post insi-
dias deductus sit? vides qui fieri possit, ut inimicus om-
nem expuat malitiam, immutatusque ad meliora sese re-

cipiat?
IX. Ne velimus itaque de noslra salute despondere ani-
mum. Quandoquidem etiamsi ad ipsa maliliaa baralhra
fucrimus deduclL fieri polest ut nos ipsos inde revocemus,
et omnem deponamus maiitiam. Deinceps quid ait?« Jura
» Deum, quod non abolebis semen meum post
mihi per
»me, nec oblilterabis nomcn meum de domo patris mei. »
Fiex privatum rogat : qui diademate cinctus est, snpplicem
agit, pro filiis suis obsecrat exulem. Et hoc ipsum arguit
virtutemDavidis, quod hostis ausus sit hacc ab hoste pclere.
Nam quod jusjuranduin cxigit, non eo facit, quod diflidat

Davidis moribus, sed quod reputet quot maiis illum afFe-

cisset. « Jura mihi te non aboliturum semen meum post
»me. » Hostem filiis suis relinquit tutorem^ suamque pro-
lem in illius deponit manus, dum his verbis filiorum ac
Davidis manus apprehendens, Deum sequeslrem inducit.
Quid igitur David ? Num vel loviter dissimulatione et
ironia ad haec usus est ? nequaquam : sed protinus annuit,
quodque petebatur concessit ac mortuo Saiile, non modo
:

non occidit illius posteros, sed tum plura praestitit quam

erat poliicitus. Siquidem filium ejus, cum esset claudus ac
debilis cruribus, in suam ipsius domum induxit, suaeque
mcnsae fecit participem, summo illum honore dignatus,
 HOMILIA XIII. DE DAVIDE ET SAUI.E III. 187

nec ernbuit, nec occultavit, nec arbitratus e?t regiam men-

sam claudicalione pueri dehoneslari, sed decorari potius
aclautiorem fieri. Quolquot enim cum illo discumbebant,
abibant magnam philosophiao doctrinam consecuti. Cum
enim viderenl Saiilis filium, illius qui tanta mala patrarat
adversus Davidem, tanto in honore haberi apud ipsum,
eliamsi feris omnibus fuissent immiliores, pudore lamcn
nc rubore cum omnibus inimicis redibant in graliam.
Quanquam si etiam ipse aliunde illi cibum dari jussisset,
certumque victus modnm ordinasset, valde magnum erat .*

scd illum ad suam ipsius mensamrccipere, eximiae est phi-

losophiae. Scilis profcclo non essc facile hostram fiiios
diiigere. Quid dixi diligere? non odisse, non persequi,
magnum cst. Ilaque mulli, defunctis inimicis, in illorum
libcros iram, quam 111 eos habebant, effuderunt. At non
:
la generosus ac magnanimus iste, sed et viventem inimi-
cum observavit, etillo clcfuncto, benevolenliam, quamerga
illum gesserat, filiis exhi!)uit. Quid illius mensa sanctius,
quam cingebant filii hostis, hostis, inqunm, occidereconati?
Quid illo convivio spiritualius, In quo tam inultae abunda-
bant benedictiones? Angeli potius quam hominis convo-
cantis erat. Siquidem inimici iiiios amplecii et amare, et
illius filium, qui loties ipsum lentasset e mcdio tollere,
atque id moliens cxcessisset e vita, id facit ut in illum cho-
rum Hoc tu quoque facito, charissime, et viven-
referatur.
tium, et mortuorum hlios fovens vivenlium quidcin, ut :

hoc modo parentes illorum tibi concilies defunctorum :

vcro filios curans, ut a Deo mullum libi pares favorem,

plurimisque coronis dccoreris, utque innumcra ab omnibus
vota preccsque conscquaris, non ab iis lanlum qui luisbe-
neficiis adjuli snnt, vcrumcliam ab iis qui viderunt. Hoc
pro tc slabit in illo die, magnique libi fuluri sunt patroni
in judicii tempore, hostcs tuo beneficio aJjuli : muha
l88 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C P.

peccata expiabis, et reposces rnercedem. Etiamsi innumera

commiseris peccata, si proferas illam precalionem, qune cli-

cit : ftRemittiteinimicis vestris,et Paler vester remitlet vobis

»pcccata vestra 1
: commissornm om-
» mnlta cum fiducia

nium remissionem consequeris atquehic interimbouacum :

spevives, habiturus omnes amanler erga te aflectos. Cum

enim viderint inimicos et inimicorum filios sic diligere., qui
fieripolerit,ut nonafFectent tibiamicituiquestudiosi fieri, et

omnia tua causa lumfacere tum patiPPorro cum tanlum

apud Deum tibi pares favorem, cum cunctos habcas omnia
bona tibi comprecantcs, quam sensurus es molestiam, aut
quis lc vitom vivat feliciorem? H.tc in hac vita non tantum
laudemus, verum cliam hinc egressi scrvemus, ac obambu-
lanles inimicos perscrutandi gratia, cosnobisreconciliemus,
et ex iuimicis sinceros reddamus amicos. Quod si etiam
excusatione fuerit opus, veniaquc ab ipsis pelcuda fuerit,

ne rccusemus, cliamsi ipsi fuerimus injuria affccli. Hoc

pacto copiosior nobis erit merccs, hoc pacto major fiducia,
hoc pacto ccelorum regnum haud dubie consequemur, gra-
tia et bonitate Domini nostri Jesu Christi, cum quo palri

simul et sancto Spiritui gloria, imperium, honor, nunc, et

semper, et in ssecula soeculorum. Amcn.

*V\VV\.VV\\V\\\\\V\V\\\\\\V\VV\VV\\V\\\\\V\VV\VV\VV\VV\V\\\\\ vvvvvwv\ vvwvwwwwvwvwvv

HOMILIA XIV.

In Eliam prophelam.

1. Juda^orum olim populus Prophetarum possessione or-

nabatur, cratque ille prophelica agricullura. Nunc autcm

1
Marc xi, 20.
 HOMILIA XIT. IX ELIAM PROPHETAM. 189

per Ecclesiam hac ipsa gloria privatus est. Ecce namque

apud nos Prophetarum corpora sunt. Infructuoso enim
populo non competebant prophetici agricola?, cis nempa
non competebat Prophetas possidere, qui eum qui, per eos
prophetaverat, crucifixerunt, in graliam scilicet mortuo-
rum, quos apud illos suscitavit ; caecorum, qnos apud illos

visu donavit ; famelicorum, quos apud illos aluit ; in graliam

item violentiae, qua propter eos universorum Dominus Deus
usus est in beatumEliamprophetam, 11 1 solveret sententiam
contra illos latam. Ad bcatum Eliam me ducit is, qui prius
vos instituit. Beatns Elias videns judaicum populum contra
clementem Deum sese efTerentem, Deumque illorum contra
sc pervicaciam perpetuo tolerantem, dum illi ejus palien-

tia ad ignaviam semper uterentur, hujusmodi quidpiam

excogilat adversus Dei erga illos benignitatem ; scntenliam
fert in cos. Deinde, cum sciret Deum Juslorum zelum re-
vereri, cum meluensqne Dci Le-
vellet Judacos castigare,

nignilatem, quae modicislacrymisstalim medelam admovet,

supplicium contra illos decernit, quod et juramento con-
firmat, ut juramentum reveritus Deus, illam contra ipsos
senlentiam non solverct. Benignus, aiebat, erga illos est

Deus, et modicis lacrymis placatur ab ipsis, id quod illos

ad idololatriam deducit. 1 Vivit Dominus, non erunt

inquit,

»per annos islos ros et pluvia ". »Deinde, quasi Deus ipsi
contra responderet. Quid ergo si illi mihi per poenitentiam
adblandiantur, o Elia ? Si illos videam laciymantes; si de
peccatis pcenitentes, annon statim pluviam dabo ; 1 Non,
• vivit Dominus,nisi per os meum. \on, vivit Dominus 3
. »

Illi, inquit, idolis se addixerunt; ego vero per meam juro

deitalem. Ostendemihi juramentum, pcrte factum, praeva-
lidum csse, ut eliam per hoc ediscant idolorum vanitatem.
• Non, vivit Dominus. »Non erit, inquit, pcr istos annos
1
5 Rcg. xvii, 1. — * Ibid.
I90 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ros et pluvia, nisi per verbum oris mei. Neque etiam cum
id tibi visum fuerit, tolletur supplicium : tibi enim semper
placet clementer agere; sed quando pro ipsis supplicabo,
cum mc judicante , cum sufficientem oslenderint animi
pcenitentiam. » Propheticam senlentiam reveritus est Deus,
juramentum per se factum in honore habuit. Dctinebalur
ergo Deus et Prophetce rcverentia, ct populi fame aillicti
miseratione. Quid ergo facit ? una punit et populum et
Prophetam; ut ipse quoquc famis supplicio affectus, quicl
humanius circa juramento firmatam sentenliam cogilaret.
Etuna punit quidemProphetam cum populo, scdProphetai
poenam lenit, illam clementia) viam non sine sapientia
emensus. Prophetam enim alit per aves quibus invisa ,

proles corvus enim prolem odit, et qua? parit non nutrit,

:

Illud ergo subindicans proplieta David dicebat : « Etpullis

x
» corvorum invocantibuseum . » Quia enim pullicorvorum,
imo quilibet pulli, infirmiores sunt, cibum sibi quam ut
parent, sed alii a parenlibus enulriuntur, hoc autem sub-
sidio privanlur pulli corvorum, qui a parentibus non alun-

tur el licet pnrenlcs non nutriant, manct tamen genus cor-

vorum Dei benignatem oslendens David, eorum alimenta
:

Deo ascribit. Hiantcs enim in aerem pulli corvorum, pa-

rcntibus nihil alimenti praebentibus, habcnt quaidam ani-
malcula, quse mittentiprovidentiae divinae ministrant, et sic
ab aere accipienles, aluntur et crescunt. Ideo dicil: « Pullis
«corvorum invocantibus eum. »
II. Quia igitur prolis odium Elias susceperat contra Ju-

dasos, ut iilios inutiles, pcr patres prolis osores Dcus rem

cum illo tractat, lanlum non clamans ad Eliam, etsi silen-

ter: «Ne tanto prolis odio ergaJiKheos leneare,quantocorvi

erga pullos suos. Sed vide nunc mulatos corvos : vide, o

Elia, eorum benignitatem; qui nulla uluntur erga proprios

* VS"X\. CXLVF, 9.
 HOMILIA XIV. IN ELUM PROPHETAM. 191

pullos, tibi sunt hospiles officiosi. Absurdum est, o Elia,

corvos conciliatores esse inter te et meam bcnignitatem,
te vero non conciliatorem Judasis esse, ut non pcena a me
ipsis irrogetur. Corvorum mutalionis rationem habe, et

eslo erga Judceos clementior. Ego enim et senlentiae luae

rationem habeo, et miseror afflietos.» Ut autem vidit Deus
Eliam non cedentem, rursus revocat alimentum per corvos
allatum, ut illum ad reconciliationem vi deduceret, utque
fame coactus, sentenliam contra ipsos latam solveret vel
in sui gratiam. Verum ille corvorum ministerio destitutus,
id loleravit, et ait: «Famem dummodo impios cas-
patiar,
tigatos videam pereat corpus
: meum cum his fame castiga-
tum. » Deficiente igitur corvorum commeatu, multoque
elapso tempore, iterum correptus Elias in alium transfer-
turlocum, fame pressus, gentilcm et famelicam paupe-
et

remque viduam supplex adit. Deus aulem volens illum essG

indulgentiorem, cum tunc Judaeis inierdictum esset omne
cum gentibus commercium, idquod fulurum erat praedicit
ei: Surge, inquit, et vadc in Sarephlha Sidonia;, et prae-
T
» cipiam ibi mulieri viduae genlili, ut le alot ; » ut illo au-
dito, «Gentili,» alimentum exosum haberet, Dco p!u- et a

viam peteret. Iile nutem neque ad hanc vocem milior

factus cst, sed cucurrit ad gentilis mulieris alimoniam. Et
quod majus est, excitat Deus viduam, ut esurienti verba
dura loquatur, undique illuni ad benignilatem compellcns.
Quid ergo Gcnlilis ad ipsum : « Yivit Dominus Deus tuus. »
Undenam mulierem subiit dicere : « Vivit Dominus Deus

» luus?» Praeoccupaverat Deus per visionem viduae Prophe-

tam ostendere. Iioc enim est, quod Dcus Prophelne dice-
bat: «Prnccipiam illi mulieri viduac ul le alat. » Ostenderat
Deus mulieri habitum, formam et slaturam Prophelae, fu-
turamque pelilionem. Unde postquam astitit Prophela,
* 3 Reg. xvn, .
I92 S. JO. CIIKYSOSTOMI ARCtflEPISCOPI C. P.

visionis recordata est mulier. Vidit ipsum talem, qualis

ipsi visus fuerat. Hinc igitur cognoscens divinam esse re-
velalionem, statim astante et cibum petente Propheta, cla-
mabat: «Vivit Dominus Deus tuus, non est mihi subcine-
»ricius panis, sed pugillus farince in hydria, et parum olei

» in lecytho : et ingressa faciam hanc mihi et filiis meis, et

» comedemus, et moriemur x
. » Slatim desperalionis potius
quam largitionis verba. « Non est mihi subcinericius panis,
» sed pugillus farinae : hanc ingressa faciam mihi et filiis

»meis, et comedcmus, ct moriemur. «Nihil, inquit, nobis

relictum est aliud, pugillo farinae absumpto, quam ut mo-
riamur. Hac voce affici coepit Elias. «Majore, inquit,quam
ego, haec fame premitur. Ego solus esurio, illa cum filiis.

Ne sim hospiloe mortis auctor. Quid igitur? Ad hanc vo-

»

cem,ut dixi, lenitur, coepit tandem indulgenluim cogilare.

«Non deficiet, inquit, lecythus olei, ncque hydria farina?,

p donec det Dominus pluviam super terram a

. » Jam tandcm
pauculam pluviam dandam subindicat. Antcquam fame
domarelur, non pcrmiltebat Deum in pluvia concedenda
clcmeiitiam suam ostendcre, sed dicebat : « Non erit hiscc
»annis pluvia aut ros super terram, nisi per verbum oris
»mei 3
. » Nunc autem permitlit, ct jam liberationis initium
subindicat ; sed subindicabat lanlum, petilionemquc tamen
nondum adhibebat.
III. Quidergo fons ille clemenliae ? Tcrtiam misericor-
dia3 machinam rursus adhibet. Jubet enim animam filii

viduae e corpore migraie. Prophclam in honore Gum enim

haberet, benedictionem non obrogavit, neque lccythum
deficere jussit; ita ut Propheta in misericordiae neccssita-
tem reduceretur. Illud enim dcdecori fuissct Prophctoc, si

benedictio, quam ipse dederat, sccus ccssisset : illudquc

genlilis viduoe fidem kesissct, ulpotc quae parum cx ejus
1
5 Reg. xvu, 12. — 2
lbiJ. i4« — 3
Ibid. 1.
 nOMILIA XIV. IN EL1A3I PROPHETAM. Kj3

conlubcrnio benedictionis accepisset. Ideo Deus bencdic-

tionem non abrogat, sed lerliam machinam Prophetae ad-
movel: curat eoim ut vidttae filius moriatur, ntque in sui
precandi necessitatcm Prophetam deducit. Nam vidua, fi-

lio mortuo, Prophetoe circum astabat cum lacrymis. « Uti-

nam, inquit, fame pridem mortua essem, et antc luam

benedictionem mortua essem, ne morlui filii spectatrix

essem. » Pudefactus Propheta dicebat : « Haeccino viduae

merces pro hospilalitale, quam erga me exhibuit? Anle-
quam me exciperet, prole gaudebat; me exceplo, luclus
adest de amisso dilecto filio.» Pudore aflectus Elias, et rem
secum reputans, sensit id arte universorum Domini faclum
esse, sensit divinam artem. Etquidait?«Heu mihi, Domine,
» lestis viduae, apud quam ego habito ?» Quid sibi vult illud?

A te, inquit, teslimonium ad mc prodiit circa hanc viduam.

Tu, inquit, dixisti : « Praecipiam mulieri vidiue ttt te nu-
» triat, » teslificans mulicrris piam vclunlalem. Ad hanc ex
illis me locis transtulisli, et quam tcstimouio tuo coronasli,
hanc nunc fdii moiie punis. « Ileu mihi, Domine, tcslis
»mulieris,apud quamegohabilo, tu occidistilliium ejus 1
.»

j\on cst, inquit, id quod accidit mors naturalis, id ex

techna tua proficiscilur, me in clemenliae neccssilatem arte
dcducis; ut cum dixero tibi : «Dominc, filii viduae morlui
misercrc, »lu contra mihi reponas: «Israelem filium meum
miscrare. » At clemcntiam me impellis : artes tuas sentio,
Dominc, ut cum dixero tibi: «Filium vidtue mortuum sus-
cita,»lu vicissim respondeas : «Israelem lu famc enecalum
miserarc.» Gratiam poslulas, graliam vicissim abs le pcto :

solve famis scnlentiam, ct solvo mortis decretum.

IV. Li vidit crgo Deus Eliam tandcm domitum, ct bc-
nigniorem circctum, tunc dcmum ipse cum eo benigniores
confert sermones, utpote qui dcmum supplicii solutionem

*J> Rcg. xvu, 20.

LXXIV. l3
194 s« J °. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

non essecontumeliamexistimet. «Vade,inquit » verba sunt :

legationis Dei, ad servum facta. Ipse Deus per se de cle-

mentia apud servum intercedit. «Vade, inquit; quia factus
es benignior, a me vcrba misericordiae excipe : quia me
novisli misericordiam parturire, audi me demum clarius.
Parturio vindictae solutionem, urgeor ad reconcilialionem
perficiendam , revereor lacrymas eorum qui puniuntur.
Omnes peccatores, o Propheta ! misericordire meae chi-
rographum habent : ne me facias apud illos mendacem
videri. Audi ipsas rescripti voces, quas et ipse nosti : «Nolo
»mortem peccaloris, sed ut converlatur, et vivat r
. » Sub-
jecit aures Elias, dictis Dei animum subdidit. «Vade, in-

»quit, et siste te in conspectum Achab.» Reconciliari eis

volo, sed non sine te; tu gratiam confer iis qui castigan-
tur. Ego clam apud te pro illis intercedo : tu esto rccon-
ciliationis auctor manifestus. « Vade, et siste te in conspec-
2
»tum Achab, et dabo pluviam super terram . » Tu recon-
ciliationem significa, tu pluviae subministrationem declara.
Ego sententiis tuis subscribam. » Gucurril ergo volens no-
lens Elias, et pluviam annuntiavit. Sed rursus eorum im-
pietale conspecta, trislem quamdam vindicUe meditabatur
sentenliam. Quid ergo Deus ? Videns eum non cedere ad
misericordiam eorum qui lapsi fuerant, ipsum segregat a

contubernio peccatorum. «Ego, inquit, o Elia ! novi zelum

tuum, revereor institutum tuum. Sed peccatores miseror,
cum supra modum puniuntur. Tu vero severus es pielatis
ultor, hominum vero genus frequenter delinquit. Vos ergo
a muluo contubernio sejungo. Ascende quasi in coelum,
quando peccatores ferre non vales. Ego vero peregrinabor
in terra. Si diu cum hominibus maneas, hominum illud

genus, quod a te saepe punitur, penitus atteretur. Quid

ergo? Transmigra quasi in coelos, o Elia : non potest enim
! Ezecl\ xvin, a3, ct xxxni, 11, — a
3 Reg. xvin, i.
 HOMILU XIV. IX ELIAM ET YIDtJAM. 1 g5

ignis cum calamo habitare. Do tibi contubcrnales impec-

cabiles, cnm Angelorum choris le constituo habitatorem.
Transmigra tu in coelum : ego vero apud peccatores pe-
regrinabor, qui possim ovem errantem humeris ferre, qui
peccatoribus omnibus dico « Venite ad me omnes qui la-
:

* boralis, » ego non puniam vos, sed « Requiescere vos cu-

»rabo » Ipsi gloria in saecula saeculorum. Amen.
x
.

MAVVVV\VVVV*VVVVVVVVVVVVVVVVAVVVAVVVVVVVVVVVVVAVVVA/VVV^^

HOMILIA XV.

ln Eliam, ct in viduam, et de elccmosyna.

I. Diebus illis, quibus jejunabamus omnes, cum saepe-

numero sermonem inslituere de eleemosyna statuissem,
supervenienle vespera sum impeditus, quae nobis cursum
orationis interrupit. Hoc vero fiebat, Deo forlasse in nos-
tram utilitatem ita disponcnte, atque in hunc diem cohor-
tationem de his rebus difFerente : ne, dum vos in Ecclesia
divisi eratis, eleemosynae mensa vobis apponeretur non :

quod hodie magnum aliquid et insigne dicendum habea-

mus, sed quod magna sit et eximia virtus eleemosynae.
Multam quippe fiduciam apud Deum res ista conciliat, et
tanquam regina quaedam religionem nostram regcns multa
cum securitate ccelestes ingredi scdes consuevit, et illae,

quibus coelorum januae commissje sunt, polestates, siqui-

dem intrantem viderint eleemosynam, multo cum honore
reliquis etiam virtutibus propter ipsam fores illas aperiunl:
sin autcm absque eleemosyna venire viderint, fores iliis

occludunt. Atque hoc ex virginibus illis palet, quae prop-

Maltb. xi, a8.

i3.
]p,6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. 0.

terea sacro illo thalamo fuerunt exclusac, quod oleum in

lampadibus suis perpetuo non haberent 1

. Ac mihi discri-
men considera. Elecmosyna quidem absque virginitate

suos alumnos inlroduxit in coelum : at virginitas absque

eleemosyna minime potuit. Quando igitur tanta rei hujus
est virtus,omni studio institutos de ea sermones cxcipia*
mus. Euimvero compeudiosa fuerit admodum ad hanc rem
cohortatio, si vos ad viduam Sareplis Sidonis habilantem
abducamus. Nam qui operibus ipsis instruunt, mullo dig-
niores fide magistri fiunt, quam qui verbis solis consilium
dant : quocirca vidua quoque nobis rei hujus oplima erit

magistra. Siquidcm nos vcrbis quidem adhortamur : at illa

vos operibus docere polerit, cum eisdem prsedilam mori-

bus sociam habeat sibi copulatam. Duae quippe sunt hae
3
viduae, una in Novo Testamento, quac duo minuta misit ,

altcra in Vcteri, quae Prophetam suscipere meruit, alque

ambae ad eamdem philosophiae virtulem pervcnerunt, eam-
demquc comitatem exhibuerunt, et suorum rectc factorum
simililudinc lcstamenlorum nobis aflinitalem expresserunt.
Nam quemadmodum sublimes qnidam scopuli, circumdali
poiiubus, quos appellari pharos mos cst, in quibus tota
noclc incxtinctus ignis lucct, erranles in mari splendore
luminis ad portus securitatis deducunt : sic istae lanquam
portubus comitale circumdalae, magnanimitatis suae lu-

mine profundissima in nocte : non enim potior est condilio

vitae noslrac quam noctis, sicut et Paulus dicit: «Nox proe-

3
»cessit, dies autem appropinquavit ; oeos igitur, qui pro-
fnndissima in nocte in avariliae mari oberrant, jamjam ct

submergendi sunt, ad suam invitant securitalem, et huma-

nitatis semper ardcntem habenles ignem, inextinctumclee-
mosynac lumen conservant.]
II. Sed de illa quidem alio loco; hodierno die apud vos
1
Matlh. xxv, ii, 12. — 3
Luc. xxi, 2. — 3
Rom. xm, 12,
 HOMILIA XIV. IN HELIAM ET VIDUAM. 1 97

de ista Veteris Testamenti agemus omnino enimdumhaec

:

laudabilur, illins quoque praeconiorum corona nectclur.

Nam quarum paria sunt recte facta, earum quoque lauda-
trix oratio communis cst. Orla est igitnr hujus tempore fa-

mes gravissima, non quoddefessa tellus frnges negaret, sed

quod hominum peccata Dei donum averlerent. Orta est igi-
tur fames gravissima, et omnium acerbissima ; atque illam
famem Helias magnus invexit et tanquam terribilem famu-
lum quemdam vocavit, ut conservos iujuria Dominum af-
ficientes castigaret : imo vero Judseorum illam adv ocavere
peccata; Prophelrc autem illam os intulit, Yivit enim, in-

iquit, Dominus Deus, si erit pluvia nisi per os mcum 1

. 1

Intolerandum igilur erat malum: neque cnim tantum sle-

rilem reddidit lerrae uterum terribilis illa vox Propheta?,

sed et ipsa fluminum fluenta cohibuit, omnesque tum cxa-
rcscebant torrenles. Et quemadmodum cum vehemens et
ardens febris corporis naturam invasit, non superficiem
tantum arefacit, sed et interiora permeans ipsam ossium
naturam exurit: ita quoe lum vigcbat siccitas aeris, non
solamterrrcfaciem incendebat, sed ad ipsa ejus viscera pe-
netrans omnem infcriorem humorem exhauriebat. Quid
ergo Deus ad Prophetam? 1 Surge, inquit, et vade in Sa-
»rephtha Sidonire : ibi mandabo mplieri vidmne, ul nutriat
a
»te . » Quidhoc sibi vult?«Insua patria nullam comitatem
expcrtus est, et ad alienam regionem illummittis, atquend
mulierem viduam? Nam si opulenta esset, si dilissima, si

regis uxor ipsius, si multis terrac frugibus replela haberct

promptuaria, nonnc voluntatem ejus vehemenlius quam
tcrramipsam metusfamis sterilem reddcret ?» Neigitdr haec
Propheta diccret, aut animo versaret, idcirco prius eum
per corvos aluit, ut per ea quae gerebantur, ista propemo-
dum illi diceret : Si elTeci, ut rationis expers natura hos-

? 3 Reg. xvii, i, — 2 ibid, 9.

198 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOH C. P.

pitio te reciperet, mullo magis ratione pracditae, ut hoc fa-

ciat, persuadebitur.
III. Propterca vidua postcorvos. Yidere erat Prophetam
mulierculae factum obnoxium, animam illam ad co^los us-
que sublimem ac divinam, generosum et excelsum Ileliam
velut erronem quemdam ac mendicum ad viduae januam
venire, alque illud os, quod ccelum clauserat,mendicorum
vocesefTundere; » Da mihi panem, da mihi aquam : « ut lu
discas nihil aeque benevolum et humanum esse ac viduac
domum, et tabcrnaculum egestatis plenum, ac diviliarum
cxpers, ct malorum quae ex divitiis oriuntur. Locus enim
erat a tumultibus liber, omnisquc philosophiae plenus, ct
portu quovis tranquillior. Talia maxime requirunt domici-
lia Sanctorum animae. Pcrgebat igitur ad viduam Propheta,
quae Judaeos, quibus perosi crant peregrini, exemplo erat
suo rcdargulura : pergcbat ad viduam, omnesque docebat,
merito Judaaos pcenam illam sustinere. Nam cum inaliquos
poenam illalurus est Deus, non quoquo motlo supplicium
immiltit, neque sui judicii contentus est calculo, sed et

apud homines excnsat se rebus ipsis ac tuetur, perinde

quasi communi quodam in judicio susnicionibus vulgi ex-

positus disceptaret. Et qucmadmodum qui judicium cxer-

cent, cumad mortis supplicium quempiam sunt abducturi,
in subllmi praesidentes tribunali, ac vela contrahi juben-
les, lolam civitatem circum sese starc curantes, ita velut

in publico theatro judicant, ct in oculis omnium atque au-

ribus interrogalioncs adhibent reo, et acta, et commenta-
rios scelerum ab illo perpetratorum legi praccipiunt, et ef-

suorum facinorum fiat accusator, ac

ficiunt ut reus ipse

%am dcmum senlentiam fcrunt ita quoque Deus tanquam :

in excelso quodam tribunali praedicalionis Scripturae prac-

sidens, universum orbem terrarum praecipiens circumsis-
tere, speclantibus omnibus et audientibus, quaestionem
 II0MILIA XIV. 1$ IIELIAM ET VIDUAM. 1
QCJ

inslituit peccatoruin, non commentarios et acla legi prae-

cipiens, neque tabulas in medium adducens, sed ipsa reo-

rum peccata nobis ob oculos contemplanda proponens.
IV. Sane cum infesla fulmina in Sodomilas erat immis-
surus, et populos urbesque terribilis illius flammae opera de
medio regionis sublaturus, cum novum et insolitum illum

imbrem dejiciebat, multo priori terribiliorem, quem pri-

mum et solum solunquam aspexit antequam ejusmodi
:

poenam inferret, corum improbitatem, qui puniendi erant,

nobis indicavit, non tabulis, ut dixi, lectis, sed adductis in
medium ipsis eorum peccalis. Propterea nimirum Angelos
misit, non tantum ut Lot educerent, sed ut illorum iniqui-
talem ostenderent, quod etiam evenit. Cum enim eos Lot
excepisset, hospitis domum orbem
obsederunt omnes,et in

circumsleterunt. Hujus autemobsidionis copiarum dux erat

infandus amor, et iniqui cupiditas coitus, qui et aetatis et

naturae limites excedebat.Neque enim juvenes solum cir-

cumsteterunt, sedetiam seniores et neque canities rabiem
:

sedavit, neque furorem senectus extinxit, sed videre erat in

portu naufragium, iniquam in senectutc cupiditatem. At
non huc usque tantum progressa est illorum improbitas,
sed et cum filias suas traditurum se Lot polliceretur, ne
sic ^uidem recesserunt, sed urgebat dicentes non se prius
quam viros accepissent recessuros; seque gravissima illa-
turos mala minabantur ei, honorem de-
qui ut hospitibus
ferrct, filias suas se promiserat traditurum. Yides ut omni

ex parte Sodomitarum nequitiam dcmonstrarit, ac deinde

poenam illis intulerit? Ne enim postea cum eos affectos
supplicio videris, propter calamitatis magnitudinem animo
frangaris, neque cum illis Deumaccuses, sed illos cumDeo
condemnes, antea demonstrata illorumimprobilate omnem
erga illos misericordhc occasionem praBripuit, et nos ab
omni commiseratione in ilios avocavit : quod et nunc erga
200 S. J0. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

Prophelam procslllit. Nc fame confcclos intucns Judacos

dolcres, immanilatem illorum et crudelitatem ostcndit, et
quam raro comitcr percgrinos excipcrent. Non cnim solum
Prophelam non suscepcrunt, sed et se interfecturos mina-
hanlur id quod ex Dci verbis colligitur. Non enim aittan-
:

tum: « Pieccde,» scd etiam, « Abscondere. » Non suflicit ad

salutem fugo, scd et oportet ut tc diligcnler occultcs. Popu-
lus quippe judoicus est, populus sanguinem siliens Pro-
phctarum, ct in Sanctis necandis exercitatus : semper ma-
dus suas prophctico sanguinc cruentarunt. Et cum illum
quidem cmitlebat ex Judaea, « Vade, et abscondcre, » in-
quit cum autem ad viduam miltebal: «Ego, inquit, illi
:

»mandabo. » Yidcs, utinde quidcm fugicntcm juhcat illud

cum mulla caulione pracstare; huc autem confugienlem,
magna cum fiducia pt accipiat et securilate discederc?
V. Nequc solumhoc, sed ct aliud per hunc Prophelae ad-
vcnlum ad viduam providit ac disposuit. Neenim postea cum
Christum nonnulli ccrnerentpost multaet immensabcnefi-
cia in Judeeam collata, post innumeros mortuos, quos susci-

taverat, post caccos, quibusvisum restituerat, postlcprosos,

quos mundaverat, post daemones. quos ejccerat, post ad-

mirabilem salularemquc doclrinam, ab illis, quos dcvinxe-
rat bcncficiis, essevexatum,et agentilibushonore aflcctum,
qui nihil vidcrant, ncc audiverant, mirarentur, dubitarcnt,
ct rcm csse incredibilem exislimarent : prius ac mullo ante
tempore per servos suos, ct quam improbi fuerint Judaei
nos docet, et quam comcs et humani fuerint genlilcs nos
inslruit. Sic nimirum et Joseph illi, quibus ipse cibaria mi-
nistralurus advencrat, cliam necare conati sunt: homo au-
tem barbarus in summum illum honorem evexit. rSfon ali-
ter Moyscm, queai beneficio alTecti expulere Judaci, homo
harbarus Jothor excepit, et mullam in eum comilatem, ct
humanitatem exhibuit. Sic Davidem Saiil post amputalum
 1

HOMILIA. XIV. IN IIELIAM ET VIDUA5I. 20

Golialh caput ejecit, post milic pericula quae ab ejus civi-

tatisquecervicibus saepe depulerat Anchus autem rexbar- :

barorum excepil, et in magnum honorem cvexit. Ita nunc

cliam Ileliam expulere Jadaei, secl vidua suscepit. Quando
igitur Christum ab illis rcpulsum videris exceptum a gen-

tibus, animadversis antea (iguris, ne prodentem se rci ve-

ritatem mireris. Audisli cre;o Christum hodie dicentem, et

hoc ipsum subindicanlem.Cumenim Judaiosindignantesal-
loqucrelur dicebat : tMultae viduaeerant in diebus Heliae, et
» ad nullam missus cst Hclias, nisi r.d viduam, quae erat in Sa-

» rephthis Sidonis *. » Sed quacret fortasse quispiam, quam

ob causam eum, qui lanlum pro Dei gloria zelum prae se

lulerat, vexari Deus permiserit et aflligi, cum emn ad lor-

renlem nunc mitteret, nunc ad viduam, nunc alium in lo-

cum lanquam exulem quemdam volcns locum ex loco

,

mularc. Vexalum enim et aflliclum fuisse audi quo pacto

Paulus eliam testetur : Circuicrunt in melotis, in pelli-
»bus caprinis, egentes, angustiati, afllicti
2
. » Cur igitur il-
lum sivit aflligi?x\am siquidcm ob eapeccata quae in ipsum
admiscrant, has a Judaeis pcenas exegisset, merito dixissct
cum vcxalione isla periculum afllictionis fecisse, ut mitior

fieret, ct nonnihil de crudelilale remitterel : sin autem non

quod malorum memor esset, quae ab iilis passus fuerat, sed
quod propler eorum adversus Dominum improbitatem ct
insolentiam contabesccrel, hanc illis calamilatem invehe-
bat, qua dc causa in consortium et ipse malorum vocatur,
nec multis dcliciis ac securitate pcrfruitur ? Quia nimirum,
si dum alii calamitate prcmcrcntur, et fame perirent, ipsc
dcliciis et opipara mensa frueretnr, illucl fortasse faclum
quispiam crudelilati tribuissct. iSihil enim mirum fuisset

visum hominem, cui aflatim cuncla suppeterent, aliorum

malis obleclari. Idcirco participem eum esse calamitatis
1
Luc. iv, a5, 26. 2 Hcbr. xj, oj.
202 S. J0. CHRYS0STOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

pcrmisit Deus, et experiri mala quae accidebant, ac famem

pati, ut discas non famem apud illum, sed zelum fuisse.

Neque enim sic iu angustias redactus, egestate pressus,

vexatus, et afflictus adducipotuisset, ulminas rescenderct,
nisi prae nimio zclo beatam illam vocem emisisset. Quo-
circa jucundius illi fuisset afiligi, atque castigatos illos ccr-

nere, qnam urgenti necessitate liheratos ad priorem rever-

sos impielatem videre.
VI. Tales cnim sunt ubique animae Sanctorum; ut cae-
teri resipiscant, securitatem suam periculo exponunt. Ne
quis diceret eum praenimia crudelilate famem auxisse, par-
ticipem eum ficri famis permisit, ut philosophiam Prophc-
tae cognoscas. Praeterea vcro cum soleat plcrumque mira-
culorum natura cos, qui miracula palrant, efferre : alque
eorum spectalores in eam mentem iinpellere, ut aliquid in
eis huinana natura sublimius esse arbitrentur, his etiam
duobus rcmedium adhibuit, et naturae infirmitatem immu-
lavit. Haec aulcm ita se habere, facile fuerit ex Pauli voci-
bus intelligere. Nam miracula quidem efferre solcrc, audi
quo pacto testetur. « Et ne magnitudo revelationum exlol-
»lat me, datus est mihi slimulus carnis meae, angelus Sala-
»noe, ut me colaphizet 1
. » Efiiccre porro iniracula, ut qui
ea ccrnunt, majorem concipiant opinionem de illis, a qui-
bus edunlur, hoc eliam indc constat. Gum enim suarum
revelationum fecisset mentionem, addit « Nam si voluero :

»glorktri, non cro insipiens, veritalem enim dicam*. » Cur

non igitur gloriaris? « Parco autem, ne quis in me existi-

»met, supra id quod videt me, aut aliquid audit ex me 3
» .

Ne igitur tale quidpiam Prophetae accidcret; licetenim Hc-

lias csset, homo laincn erat ; iminiscuit miraculo naturae
dcfectum. Proplerea quiccelo imperavit, fami non impcra-
vit : qui lerrae parlum cohibuit, ventris rcprimcre necessi-
1
2 Cor. xii, -. — 2
lbid. 6. — 3
lbid.
 »

HOMILIA XIV. IN HELIAM ET VIDUAM. 2o3

talem non potuit, sed muliere vidua indiguil, ut divinam
gratiamagnoscas, et humanam simul infirmitatem. Noo ad
hoc tautum factum illud profuit, sed ad aliud quidpiam ni-
hilo miuus isto. Quodnnm illud tandcm ? Ut cum lc quis-
piam ad Prophetse zelum fuerit adhortatus, non animum
despondeas, nec desperes, quod hominem esse alterius na-
turae arbitreris, ideoque tantam apud Deum fiduciam ha-
huisse. Quod quidem innuit quispiam cum dixit « Helias :

» homo erat similis nobis passibilis J

: » quasi diceret : « Ne
impossihile arhitreris esse ad idem cum illo pilosophiae fas-
tigium pervenire: nam ct ejusdem ille particeps fuit natu-
ra3. \ crunUamen aclmirabile ac divinum illud ejus propo-
silum multo caeteris cum suhlimiorem ostendit.
\ II. Sed jam tempus est, ut ad viduam redeamus. « Ve-
»nit, inquit, in Sarephtha Sidonis, et invenit mulierem vi-

»duam coliigentem ligna 2 .» Digna domestica paupcrtate

hactenus sunt veslihula. Quidiiritur? num relro convcrsus
est, cum talia vidisset hospitalilatis cxordia ? nequaquam;
quippe quisententiam divinam audierat : sed clamavit post
eam,etdixit : «Sume veromihi aquam,etivit utsumeret 3
.

\ ere generosa et sapiensmulier, acnisipaulo videaturauda-

cius hocdictum, i:;saeliamPropheta3 magnanimitaledigna:

imo nullo pacto debet audax iliud dictum videri : nisi cnim
digna fuisset, nequaquam hahita digna fuisset, quce Sanc-
tumillum exciperet, qucmadmodum et ad Discipulos dixit
Christus : «In quamcumque civilatem aut castcllum inlra-
» verilis, interrogale quis in ea dignus sit, ct ihi mancte^ :

ita Dcus hic quoque quoniam omnihus dignam nove-

pra^

rat hanc mulicrem, quac Prophelam susciperel, proplerea,

cocleris omnihus omissis, illuc eum misit. At enim ex re-

hus ipsis nobilitatcm cjus videamus. «Sume mihi, inquit,

aquamin vase. » Magna sane mulicrishumanitas. Quodenim
1
Jac, v, 17. — a
3 Rcg. xvu, 9. — 3
Ibid, — 4 Mattb, x, 11.
204 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

responderit, quod in colloquiiim ejus vcnerit,

quod illum
corripicns lotam civitatcm ad puniendum sncrum illudca-
put non vocaverit, nonne slupore et admiratione dignum
videlur ? siquidcm mcrito famis adactam necessitale mu-
licrculam eo usque fuisse iracundia commotam, ex boc ju-
daico exemplo cognosce. Discipulus Heline Elisaeus, duplex
Ilelias : dnplicemenim magistruin in discipulo licebat intueri;
famcm postea propbetavit, non ipse immisit sicutHelias, sed
venturam praedixit. Quid ergo rex, qui lemporibus illis reg-
nabat ? Indulus est sacco, inquit : siquidcm bumiliavit eum
calamitas : sic tamcn bumilialus cum lamentantem mulic-
rem audiisset propterea, quce famis causa accidcrant, tanla
tum cxarsit iracundia, ut confestim exclamarit ac dixerit:
« Haec faciat mibi Deus ct haec adjiciat, si stabit caput Bli-
1
» saei filii Saphat supcr ipsum hodie . » Vidisti-ncrcgis ira-
cundiam ? ^ ide mulieris sapientiam ; haec enim, invcnlo eo
qui non famem praedixerat, sed invexerat, cum prope ci-
vitalem esset, non indignata est, non excanduit, non cacte,-

ros ad supplicium sumcndum vocavit, sed modeslissimc

paruit.

autem quopaclo, si quando negotio quopiam

VIII. Scitis
simus occupali, ne familiarcs quidem saepenumero luben-
ter aspiciamus, sed et adversus eos indignemur : cum vero
tanta etiam afllictio ingruerit, vel ipsum eliam lumcn mo-
lesliam nobis videtur exbibere: id quod rursus ex judaico
patet exemplo. Sane quidem cum venisset Moyses, et innu-
mera Judaeis annunliassct bona, libcrationem a tyrannide,
ct in antiquam patriam reditum : « Yidentes eum, inquit,
»non audierunt eum proe pusillanimitaie, et operibus du-
»ris a » Illi tam faustum nunlium fcrcntcm cum vidissent,
.

aversati sunt; hasc venientemProphetam cum vidisset, non

ut famem depelleret, sed ut illam gravaret, nihil ei tale ac-

1
4 Reg. vij 01. — a
Exod. vi, 9.
 HOMILIA XiV. 15 HELIAM ET VIDIAM. 20D

cidit. Et 11 1 1 quidem adeo difficiles ac morosi erant prop-

ter opernm laborem : heec autem non labore , sed fame
vehementer aflhcta; magnum quippe est inter laborem fa-

memque descrimen ; non modo virum non aversata est,

sed etiam lotam suam paupertatem exhausit, uteumsusci-

peret, quifamem illis indnxerat. «Et ivitutsumeret aquam,
»inquit, et clamavit Propheta, et dixit Snme mihi jam :

» etiam panem, et comedam *. » Qnid igitur mulier? ne hoc

quidem a?gre fert sed quid ait ? «\ ivit Dominus Deustuus,

;

» si est mihi panis subcinericius, nisi quanlum pugillus fa-

» Quam ob causam jurat?panem peliit Prophela,

a
» rinae .

caeterum illa panem non habebat. Timuit ergo, ne fortc

dum illa coqueret, torreret, prcepararet, deinde tardaret,
moroe impaliens Propheta discederet, et pra^da hospitalila-

tis aufugeret. Propterea juramcnto illum praeoccupavit di-

cens non sibi farinam decsse, verum subcinericium panem
sibi non esse, farinam esse. Nequc juramento solum fidem
facit,sedet ipsa rerum, quae fiunt, demonstralione. «Ecce
» enim, inquil, colligo duo ligna, et ingrediar, et faciam illa

» filiis nicis, et comcdemus, et moriemur 3

. » Audiant qui
magnificas a?des conslruunt, et sumptuosa pragdia mercan-
lur, ac famulorum grcgos per forum traducunt vel pollus :

el locupletes et paupercs audiant omnes nulli enim post :

viduam istam excusatio relinquetur. Tam mullis illa impe-

dimenlis intricata erat, sed illa tamen inlerrupit et trans-
cendit. Audi vero. Alienigena erat unum est hoc impedi- :

mcnlum: Sidonia, sscundum impedimentum. Non enim

par est condilio, si alienigena sis quovis pacto, et si ex Si-
done oriundus improbissima civitate tanquam enim sum-
:

mae improbilalis exemplum in Evangcliis illam urbem in

medium Christus adduxit. Erat igitur et alienigena, et Si-
donia, et mulier, sexus infirmus, et omni ex parte subsidio
1 ~~>
Reg. xvn, u. — ' Ibid. 12. — 3
Ibid. 10.
206 S. JO. CHRYSOSTOMI AfiCHIEPISCOPI C. P.

indigens. Accedebatviduitasquarlum impedimentum : qtiin-

tum omnibus majus, alendorum cura liberorum. Au-

illis

diant viduae, ac liberorum nutrices, non fuisse idoneamet

legitimam illam excusationem, quominus impertiret elee-
mosynam, vel hospites exciperet : et pugillus farinne reli-

quus erat tantum, ac post illum mors expectabatur. Nam

tu quidemlicet omnes pecunias profuderis, licet facultati-

bus teipsum spoliaveris, potes ad aliorum fores pergere,

atque inde solatium obtincre tum vero nequc mendicarc
:

licebat, ila portus omnes fames obstrtixerat. Nihil lamen

horum prohibuit. Dicam ct septimum impedimenlum, ip-
sum nimirum, quem mulier hospitio fuit exceplura. Nam
neque familiaris, neque notus erat, sed peregrinus et alie-
nus, et ipso religionis ab illa septo separatus. Neque vero
tantumperegrinus, et cxterus, scd ille ipse erat, qui famem

induxerat.
IX. Nihil tamen horum foeminam avcrtit, sed ori cibum
porrigebat, quod omnes illi cibos absumpserat, et famis
auctorem famis reliquiis nutriebat. « Propter te, inquit, fa-

cultates omnes meae ad hunc pugillum redactae snnt sed :

nec isti pugillo tua causa parcam, verum et me et liberos

meos objiciam morti, ut tu, inquit, hujus auctor ncces-
sitatis ne minimum quidem necessitatis sensum capias. »

Cui potuit unquam majus hospitalitatis studinm in men-

tem venire? nullum plane licebit reperire. Vidit peregri-
num, et naturae confestim oblita est, dolores partus igno-
ravit, et oculis ad filiorum turbam convcrsis, animo fracta

non est. Ac me quidem scio frequcntcr audisse mullos

qui dicerent « Ille cum pauperem conspexisset, tunicam,
:

qua sola erat indutus, exuens nudum vestivit; ipse vero,

cum mutuam ab allero vestem sumpsisset, deinde disces-

sit » et hoc magnum quid et mirabile visum est. Siquidem
:

vere magnum est istud vero viduae factum hujus multo

:
 H0MILIA XIV. IN HELIAM ET VIDTJAH. 20?

illo majas. Nam ille quidem cum se nudasset, ac nndum

operuisset, potuit ab altero vestem accipere : baec vero,

cum farinae pugillum prodegisset, alterum pugillum acci-

pere minime potuit neque nuditntis tanlum illi pericu-
;

lum subeundum erat, sed postea mors ipsius ac liberorum

erat expectanda. Cum igilur neque paupertate, neque alen-
dorunf cura filiorum, neque gravi fame, ncque tanla eges-
tate, neque mortis expectatione fuerit impeditn, quae no-

bis reliqua erit excusatio locupletibus, quac pauperibus?

« Vivit Dominus Deus tuus, si est mibi panis subcineri-
» cius, nisi quantum pugillus farinae in hydria,et parum olei

»'in lecytho : et ecce colligo duo ligna, et ingrediar, et

» faciam illa filiis meis, et comedemus, el moriemur. » Hanc

unusquisquc miserandam, vel potius unusquisque beatam
illam vocem ac coelo dignam domus suae parietibus inscri-

bat, in cubiculo, in quo dormimus, in conclavi in quo

prandemus. Hanc in aedibus, hanc in foro, hanc in ami-
corum ccelibus, hanc dum ad judicum tribunal pergit,
hanc dum ingreditur, hanc dum egreditur, vocem quisque
meditetur : et constanter affirmo, quantumvis saxeus fuerit
quis, et ferrcus, ct adamas, minime unquam adductum
iri ut acccdentem pauperem vacuis manibus a se dimittat,
sivocem hanc inscripserit, si viduam ante oculos positam
habuerit. Sed dicet fortasse quispinm « Adducito mihi Pro- :

pbelam, et eadem cum benevolentia illum suscipiam. « Hoc

mihi promitle, tum ego tibi Propbetam adducam. Quid
dico Prophetam ? ipsum tibi Prophetae Dominum addu-
cam, communem Dcum Dominum nostrum Christum.
ac
Ipse enim dicit : « Esurientem mc vidistis, et aluistis \ »
Quod si qui forte voci fidem derogant, et humanitatem
non curant, cum supplicio poenisque casligali hoc discent.
Tanquam enim Ghristum ipsum non curassent, sic ad in-
1
Mattb, xxv, 35.
so8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

tolerandum supplicium abducentur. Sic igitur et panperes

aluerint, quasi Ghrislum ipsum curarint, in regnum cce-

lorum inlroducuntur.
X. Fortasse plura dicta sunt, quam oportuit ulinam :

autem dies omnes in sermones de eleemosyna liceret iui-

pendere. Quod si vobis hosc sufficere videntur, age sum-
matim omnia illa repetamus. Dixi qua de causa Propheta
ad viduam milterelur, ne pauperlalem despicias, ne divi-
tias lanti facias, ne locuplelem bcalum arbitreris, ne infe-
licem ac miseratione dignum eum qui egestatc prcmitur;
ut judajicam nequitiam cognoscas. Hic enim Dei mos est,

cum supplicium est illalurus, 11 1 rcbus ipsis sc purgct : nc

cum postea communem omnium Salvalorem rejeclum ab
illis videris, ct a genlibus susceplum, mireris ct dnbitcs,
cummullo anlc ipsorum improbitatem cognoveris, eosque
bcne de se mcritos vexare consuevissc : nc crudelilalis
esse arbitreris orationem Prophelaj., atque produclionem
pcena?, sed zeli divini ac sollicitudinis : ut discas in maxi-
mis rccte faclis eliam casligatione naturam nostram indi-
gere : ne cum adeumdem cum Propheta zelum le adhor-
tamur, fieri non posse putes ut illum imiteris. Dixi de
vidua, quo paclo in tantas anguslias redacta, fame cogenlc,
ne verbum quidem asperum advcrsus Prophelam emisit,
tametsi rcrum stalui consentaneum erat, atquc hoc cx su-
pcrbia Judceorum ostendi : nihil tamcn horum iili acciclit,

sed cum mulla illum comitatc atque humanitale suscepit,

totamque suam egcstalem in ejus honorem impendit, cum
Sidonia esset ct alienigena, neque Prophetas de cleemo-
syna philosophanles audissct, neque Christum dicentcm :

« Esurienlem me viclistis, ct aluiatts. » Quanam igitnr ve-

nia digni censebimur, si tot audilis cohortalionibus, si

post tantorum promissa pracmiorum, si proposito rcgno

ccelorum, non ad eumdem cum vidua comitatis ct hu
 HOMILIA XVI. DE POENITENTIA. 209
manitatis gradum perveniamus? Nam illa quidem Sidonia
fnit et alienigena, et mulier vidua, et multorum illi erat
cura liberorum, periculosam famem videbat, et mortem
imminentem, et hominem ignotum erat exceptura, quique

famem invexerat, et ne sic qui pugillo pepercit : at nos

qui et prophetiae participes fuimus, et divinis exculti dog-
matibus, qui de rebus futuris possumus philosophari, ne-
que famem videmus instantem, et qui multo plura, quam
mulier possidemus, quamnam poterimus excusationem ob-
tendere, qui facultalibus parcimus, et nostroe salutis pro-
digi sumus? Ut igitur gravia illa tormenta vitemus, omnem
misericordiam in egenos exhibeamus, ut et nos assequi
bona futura mereamur gratia et benignitate Domini nos-
tri Jesu Ghristi, cum quo gloria Patri, una cum Spiritu
sancto in saecula saeculorum. Amen.

HOMILTA XYI.

De pcenltentia ct de mozstitia regis Acliab, et de Jona

propketa.

I. Yidistis T
, superiori dominica, pugnam et victoriam?
pugnam quidem diaboli, victoriam autem Ghristi? Vidis-
tis ut poenitentia laudarelur, et diabolus plagam non fer-
ret, sed trepidaret et horreret? Quid times, o diabole,
dum poenitentia laudatur? quidgemis? quid horres?« Me-
rilo sane, inquit, gemo et aflligor magna mihi vasa
: rapuit
pcenitentia isla. » Quaenam illa tandcm? Meretricem, publi-
canum, latronem, blasphemum. Enimvero multa vasa
1
"Vide D. Guillon, tom. xvn, pag, 583-384.
LXXIV. ] 4
210 S. J0. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

ejus sine dubio rapuit poenitentia, et ipsam ejus arcem

evertit, ac letali vulnere est a puenitentia confossus quod :

ex iis intelliges, dilectissime, quae nnper experimenlo com-

perta sunt. Cur igitur ejusmodi congressu non fruimur,
nec singulis diebus ad Ecclesiam vcnlitamus, ut poeniten-
tiam complectamur? Sive enim peccator sis, ingredere
in Ecclesiam, ut peccata tua dicas sive justus sis, ingre- :

dere, ne a justitia excidas. Portus enim est utrique Eccle-

sia. Peccator es? ne despondeas animum, sed ingredere, ac
pcEnilentiam obtende. Peccasli? dic Deo : « Peccavi. » Quis
hic labor est? quis circuitus? quae fatigatio ? quae angustise,
vcrbum hoc proferre « Peccavi ? » Num enim tu, nisi te ip-
:

sum dixeris peccalorem, a diabolo non accusaberis? pra>

occupa, et eripe illi suam dignitatem, ejus enim dignilas
est accusnrc. Cur igitur illum non praevenis, et peccatum

dicis, et crimen purgas, cum probe scias talem accusato-

rem tibi, qui tacere nequeat, imminere? Peccasli? in Ec-
clesiam ingredere, dic Deo : « Peccavi. » Nihil aliud abs te nisi
solum islud exigo. Ait enim Scriptura sacra : « Dic tu pri-
»mus iniquitates tuas, ut justificeris l
: » dic peccalum, ut
solvas peccatum. Non non circuitus ver-
in hoc labor est,

borum, neque peeuniarum expensae, neque aliud quidquam

ejusmodi; dic verbum, bonae fidei esto circa peccatum, et
dic : « Peccavi. » Unde vero fil hoc, dicet aliquis, ut si primus
peccalum dixero, peccatum delearn? habeo in Scriptura
hominem, qui peccatum dixit, et delevit et qui non di- :

xit, et damnatus est. Cain occidit fratrem suum Abel in-

vidia correptus, sic ut caedes invidiam sequeretur : siqui-

dem eum seductum in campum interfecit. Quid aulcm

Deus?« Ubi est Abel frater tuus ? » Qui novit om-
a
ait illi

nia, non quod ignoret, intcrrogat, sed ut homicidam al-

liciat ad pcenitentiam. Satis enim indicnvit se interrogaa-

i Isai. xliij, 26. — i Gen, iv, 9,

 HOMILIA XVI. DE POENITENTIA. 211

tem non ignorare : « Ubi est Abel fraler tuus? » At ille

dixit : « Nescio, sum ego

numquid » custos fratris mei *.

Esto, non es cuslos, cur etiam interemptor es? Non cus-

todiebas? cur etiam interfecisti? Tamen isla confiteris ?
rcus es quoque atque obnoxius custodiae. Quid igitur ad
illum Deus ? « Vox sanguinis fratris tui Abel clamat ad me
»deterra 2
. » Arguit illum slatim, et pcenam intulit non
tam ob ca^dem, quam ob impudentiam. Non enim ita Deus
odit eum qui peccat, ut eum qui impudenter se gerit.
Certe Cain ad pcenilentiam accedentem non admiltit, quia
pcccatum primus non dixit. Quid enim ait?« Majus est

speccatum meum, quam ut remiltatur mihi 3

: » quasi di-
ccret : « Mullum pcccavi, non sum dignus ut vivam. » Quid
ergo ad illum Deus?« Gemens ac tremens eris super ter-
»ram 4 » et gravem illi molestamque paenam
, imposuit.
« Non interficio le, inquit, ne veritas oblivioni tradatur,
sed eilicio ut sis lex, quse ab omnibus legatur, ut calami-
las pbilosopbiam tibi pariat. » Et circuibat Cain lex ani-
mala, columna motbrla, qua3 tacebat, et tamen vocem
tuba clariorem emitlebat. Nemo, inquit, talia faciat, ne
talia patiatur. Propter impudentiam supplicio est affectus,

ct cum non dixisset peccatum, sed convictus esset, ob il-

lud commissum damnatus est. Si enim sua sponle con-

fessus esset, peccalum
primo deteclum delevisset. a se
II. U t aulem haec
ila se habere inteliigas cognosce ,

quo pacto alius quispiam cum dixissct primus, peccalum

deleverit. "N eniamus ad Davidem prophetam et regem :

sed Uibcntius eum ex nomine prophetiac appelio. Siquidcm

regnum ejus in Palaeslinam, prophetia vero in fincs orbis
tcrrarum cxlendcbatur : et regnum quidcm mcdico lem-
porc lerminatum fest, prophctia vero iinmoi talia verba pro-
nuntiat. Satius csscl solcm exlingui, quam vciba Davidis
i
(Jcn. iv. 9, — J
ILirl. 10 . — 3
IL-id. i3. ^- « Ibi.!.

14.
 212 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCniliPlSCOPI C. P.

oblivioni tradi. Hic in adulterium et homicidium lapsus

est. Vidit enim, inquit Scriptura, mulierem pulchram se

lavantem 1
, et adamavit eam, deinde quod apud se stalue-

rat, peregit. Et erat in adulterio Propheta, in medio luto

margarita. Verumtamen se peccasse nondum noverat,
adeo perturhatione animi sopitus erat. Cum enim ebrius
est auriga, incomposite fertur currus : porro quod auriga
et currus, hoc anima sunt et corpus. Si forte ohtenehrata
sit anima, tum et corpus in luto volutatur. Quandiu nam-
que stat auriga, currus quoque recte dirigitur : cum vero
destituitur virihus ille, neque potest hahenas tenere, tum
vero etiam currus malo esse in statu cernitur. Ita quoque
fit homine quandiu sohria est et vigilat anima, corpus
in :

ipsum etiam purum permanet uhi vero ohlenebrata fue- :

rit anima, corpus eliam ipsum in luto ac voluptatihus vo-

lutatur. Quid igitur David? commisit adulterium sed :

nesciebat, neque ah ullo arguehatur, idque cum senex ad-

modum esset ut intelligas, si fortc sis negligens, neque
:

tihi canitiem prodesse, neque rursus, si studiosus sis ac

diligens, juventutem posse te laedere. Neque enim ab aetate

mores, sed ab animi senlentia recte facta promanant nam :

et Daniel duodecim annorum erat, et judicabat seniores :

autem inveterati in diebus, adulterii fabulam confinxerunt,

2
et nec illis canities profuit, nec juventus isti nocuit . Et
ut intelligas non ex aetale, sed ex animi proposito de actio-
nibus temperantiae judicium ferri, David cum in ipsa cana
sencctute versaretur, tunc in adulterium lapsus est, cae-

dem commisit, et sic aflectus erat, ut se peccasse ipse

nesciret. Siquidem auriga mens ejus erat incontinentiae
ehrietate correpta. Itaque mittit ad eum Nalhan prophe-
tam Deus Propheta venit ad Prophetam. Sic enim cum
:

medicis agitur : si quando fuerit aeger medicus, tum allero

1
i Rog. xii, 2. — * Dan. xui, 45.
 nOJIILIA XVI. DE PCENITILNTIA. 2l3

indio-et ille medico. Idein hic quoque accidit

commise- :

rat peccntum Propheta, et Propheta erat, qui remedium

afferebat. Venit igitur ad illum Nathan, neque statim ab

ipso limine illum arguit, aut dicit : « Sceleste ac deteslande,

adulter et homicida, tot honoribus a Deo cumulatus es,

et tu ipsius mandata violasti? » Nihil tale dixit Nathan, ne

impudentiorem illum redderet. Cum enim peccata divul-
gantur, tum ad majorem impudentiam is, qui peccaverat,
provocatur. Venit igitur ad illum, et confictam litis fabu-
lam texit, aitquc;« Litem habeo apud te, o rex. Dives
»erat quidam, et pauper quidam erat. Habebat autem di-

» ves armcnta et greges multos : pauper vero unam habebat

» ovem, quaa de calice ipsius bibebat, et de mensa ejus ede-
»bat, et in sinu ejus dormiebat *. » Hoc loco viri erga
uxorem amorem significat. « Gum autem peregrinus quis-
»piam venisset, suis parcens dives acceptam pauperis ovem
• jugulavit. » Vides ut hoc loco flibulam texat, et spongia

obtectum ferrum gestet ? Quid ergo rex? Existimans se

adversus alterum sententiam ferre, quam celerrime sen-
tentiam adjunxit. Sic enim facere solent homines : adver-
sus alios libenter et severe sententias ferunt et pronun-
tiant. Et quid ait David? « VivitDominus, dignus morle
jiest talis, ovem in
atque quadruplum reddet 2 i Quid .

igitur Nalhan? Non interjecto multarum horarum spatio

plagam emolliit, sed statim exeruit, et repentinam sec-
tionem admovit, ne doloris sensum eximeret. a Tu es, o

»rex. Quid ergo rex ait?a Peccavi Domino

» » inquit.
3
,

Nondixit « Quis enim es tu, qui me reprehendis? quis le

:

misit, ut lam libere loquereris ? qua vero audacia impul-

sus hoc fecisli? »Nihil tale dixit, sed peccatum agnovit, et

quid ait?« Peccavi Domino. » Quid igitur ad eum Nalhan?

« Etiam Dominus dimisit pcccatum luum 4 . » Teipsum
1
a Reg. xii, 1-4. — a
lbid. 5. — 3
lbid. j5. — 4 Ibid.
2l4 S. JO. CHRYSOSTOMI AUCHIEPISCOPI C. P.

condemnasti, tibi ego poenain condono : bona fide pecca-

tuni confessus es, peccatum delevisli. Tibi ipsi multam
accersivisti; ego sentenliam meam rescidi. »Vides, ut im-
plelum fuerit quod scriplum est, « Dic tu prituus ini-

»quilatcs tuas, ut justiliceris l

? »Quis labor pcccatum di-
cere?
III. Habes autem et alteram poenitentiae viam : quam
landem illam? Peccatum flere. Peccasti? fleto, et pecca-
tum solvis. Quisnam hic labor? niliil a tc amplius rcquiro,
quam ul fleas peccatnm. Non dico tibi, ut emetiaris maria,
ut in portus te recipias, neque ut itcr conficias, neque ut
longissimam peregrinationcm suscipias, neque ut pecunias
numeres, aut saivis fluclibus te committas; sed quid?prop-
ter admissum peccatum, plora. Unde vero hoc fil, inquit,
ulsi plorem, peccatum solvamPHujus reidetnonslrationem
habes etiam ex Scriptura. Fuit rex quidam Achab is :

vero justus fuisse pcrhibctur \ Cacterum propter Jezabel

uxorem suam injuste regnabat. Ilic Nabuthe cujusdam
Jezraelitae vineam concupivit, ct misit adeum dicens : « Da
mihi vineam tuam, quam concupivi, et vel pecuniam a me
accipe, vel cum altero commula loco. » At ille dixit « Absit, :

»ut haereditntem patrum meorum vendam tibi 3 » Achab :

autem cupiebat quidem vineam, sed £111 vim Pacerc nolc-

bat, sic ut in morbum idcirco incideret. Ingrcssa autem ad
illum Jezabel muliercula impudens, desperala, immunda,
delestanda, inquit : « Quid contristaris, et non comedis?
surge, et manduca : ego efficiam, ut possideas vinesm Na-
bulhe Jezraelilse. » Et accipiensscripsitepislolamexpersona
regis ad seniores dicens : « Praedicate jejunium, et statuite
viros mendaces adversus Nabulhe, quia benedixit Deum et

regem, hoc estblasphemavit. »0 jejunium summa iniqui-

tale plenum! Praedicarunt jejunium, ut caedem pairarent.

1
Isai. xliii, 26. — 2
5 Reg, xxj, 1. — 8
Ibid. 3.
 HOMILIA XTI. DE POENITfiNTIA. 2l5

Quid ergo accidit ? LapidatusestNabuthe, ac mortuus est.

Hoc ubi didicit Jezabel, dicit Achab « Surge, possideamus :

vineam, qnia mortuus est Nabuthe » at ille tum tcmporis :

contristatus, ingressusest tamen, et vineampossedit. Miltit

adeumHeliam prophetamDeus. «Yade, inquit, dic Achab :

«Quoniam occidisti, et possedisti, sic elFundetur sanguis

»tuus,ct canes sanguinemtuumlingent, et meretriceslava-
» bunt in sangnine tuo. » Ira divinitus immissa, absoluta sen-
tcntia, supplicium est adimpletum. Ac vidc quo illum
niittat. In vineam. Ubi iniquitas, ibi quoque supplicium.
Et quid ait ? Cum intuitus est ipsum Achab dixit : « Inve-
»nisti me inimicus meus ? » Quasi diceret : « Reum me de-
prehendisti, quia peccavi : nunc tibi data est occasio mihi
insultandi. « Invenisli me
mens? » Quia semper inimicus
Helias reprehcndebat Achab, sciens Achab se peccassc
Tuquidemsemper,inquit, me reprehendebas nuncautem :

opportune mihi insultas. »Sciebat enim sepeccasse.Ex ad-

verso recitat illi sententiam. « Ilcec dicit Dominus : Quo-
»niam occidisti, et possedisti, et sanguinem viri justi efTu-

»disti, sic efTundclur sanguis tuus, ct canes lingent eum,

» et meretrices lavabunt in sanguine tuo cum au- '.
» Haec
diissct Achab, contrislalus est, et proptcr peccatum suum

plorabat. Agnovit iniquitatem, et latam in eum sententiam

revocavitDeus. Scd prius Heliae se excusavit Deus,ne forte
menda\ quod Jona3 accidit.Tale
videretur, cique accideret,
quid cnim passus est et Jonas. Dixit illi Deus « Vade, prae- :

a
» dica in Ninive civitate in qua habitant centumet viginti
,

» xnillia hominum absqtie mulieribus et parvulis 3

: « Adhuc
atres dies, et Ninive subvertelur 4 . » Nolebat abire Jonas,
utpote cui nota esset Dei misericordia : sed quid facit? in
fugam convertitur. Ait enim Ego prxdicaturus abibo, tu
: «

cum misericors sis, sententiam mutabis nt ego, tanquam :

1
3 Reg, xxi, ao. — 2 Ibid. 19. — ' Jon, 1, 2, — 4 Id. m, 4.
2l6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

falsus Propheta trucidabor. «Verumtamen exceptumjllum

mare non abscondit, sed terrae illuni reddidit, et salvum
iilum Ninive incolumemque servavit et tanquam oplima
conserva suum conservum custodivit. « Descendit enim,
»inquit, Jonas, ut fugeret, et invenit navem euntem in
»Tharsis, et dedit naulum ejus,ct ascendit in eam \ » Quo
fugis, o Jona? Num aliam in terram proficisceris ? atqui
« Domini est terra et plenitudo ejus 2
. » Num in mare?
Nescis quod « Ipsius est mare, et ipse fecit illud 3
? » Num
in ccelum? Non audisti Davidem dicentem : « Videbo coelos
» tuos opera digitorum tuorum Verumtamen ille timore
4 ? »

correptus fugere se putabat : Deum namque vere fugerc

nemo potest. Ubi tamen eum mare restituit, et venit Nini-

ven, pra?dicavit dicens : « Adhuc tres dies, et Ninive sub-

» vertetur. » Ut autem hoc illum animo volventem
intelligas

sese in fugam convertisse, Deum nimirum, cum sit mise-

ricors, poenitentiam aclurum super malitia, quam de illis

erat locutus, futurumque ipsum falsum Prophetam, ipse

per se indicat. Postquam enim in Ninive praedicavit, extra
civilatem egressus est, et quid accideret observabat. Cum
aulcm neque quidquam eorum,
praeteriisse tres dies vidit,

quae comminatusfuerat, uspiamevenire, tum priorem suam

cogitationem in mentem revocat, et ait : « Nonne isti sunt
»sermones mei, quos diccbam : Quoniam Deus misericors
»est, ct longanimis, et agens pcenitentiam super malitiis
5
»hominum ? » Ne igitur tale quid accideret Helise, quale
Jonae, causam exponit Deus, propter quam Achab condo-
navit. Et quid ait Heliaa Deus? « Vidisti quemadmodum

» incesserit plorans et tristis Achab coram me ? Nonfaciam

»secundummalitiam ejus 6 »Papae! Domiuus servi fit ad- ,

vocatus, et apudhominem Deus homini patrocinatur. Noli

1
Jon. 1,3. — 2 Psal. xxm, i. — 3
Id, xciv, 5. — 4 Id, vm, 4«
— ? Jon, jv, a. •— 5
3 Rcg. xxi, 39.
 »:

IIOMILIA. XVI. DE POENITENTIA. 2I7

existimare, inquit, sine causa me illi pepercisse : mutavit

mores, et iram meam mutavi, atqne miligavi. Ne vero fal-

sus Propheta censearis, siquidem vera pronuntiasti; nisi

moresmutasset,eapassurus erat,qucesententia minabatur.
Verum isle mores mutavit, et meam ego miligavi. Et
iram
ait Deus ad Heliam : « Vidisti quemadmodum incesserit
Achab plor ans et trist is? N on faciam secundum iram meam.
Vides ploratu peccata deleri?
IV. Habes et tertiam pcenitentiae viam : porro multas
pcenitentiae vias dixi, ut diversitate viarum facilem tibi sa-
lulcm reddam. Quaenam tandem haectertia via? Humi-
est
lilas : humilis esto, et peccatorum vincula solvisti. Hujus
quoque demonstralionem exhibet Scriptura, et lectio nar-
rationis de Publicano et Pharisaso *. « Ascendebant, inquit,
» in templum Pharisaeus etPublicanus, ut orarent, etcoepit
» Pharisaeus suas enumerarevirtutes : Non sum ego, inquit,
»peccator sicutmundus totus,nequesicutistePublicanus. »

Miseraelinfelixanima totum orbem terrarumcondemnasti,

cur etiam proximum tuum afllixisti? Non sufficiebat tibi
totusorbis, nisiPublicanum quoque damnares? Omneshac
ralione viluperasti, et ne uniquidem viro pepercisti. « Non
» sum cgo sicut mundus totus, neque sicut iste Publicanus.
» Jejuno bis in hebdomada; decimas eorum, quae possideo,
» dopauperibus.» Arrogantiae verba proloculus est. Homoin-
felix, eslo, terrarum orbem condemnasti, cur ctiam proxi-
mum tuum Publicanum reprehendisti? Non exaturatus es
accusationc totius orbis, nisi et comitem tuum damnares?
Quid igitur Publicanus? Haec cum audiisset ille, non dixit

«Tu vero quisnam cs, qui mihi haec objicis?undetibi vita

mea innotuit ? non conversatus es mecum non habitasti ;

mecum; non mecum aelatcm transegisti. Cur adeo super-

bis? quis bona opcra tua suo testimonio commcndat? cur
1
Luc. xvin, 10,
2l8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

teipsum laudas? cur libi ipsi blandiris? Sed nibil horum

clixit Publicanus; verum, capite in tcrram inclinato, adora-
vit, et dixit : « Deus propltius esto mihi peccatori T
, » et

cum humiiilatem prae se tulissct, justus est faclus : Phari-

sacus aulem, amissa justilia, ex templo desccndit, et Publi-
canus juslitiam adeplus descendit, et verba facta vicerunt.
Nam illcquidem operibus justiliam amisit : hic vero humi-
lilalis sermone justitiam acquisivit.Quanquam ne humi-
lilas quidem erat illud : siquidem humilitas est hoc ; cum
quis magnus cum sit, seipsum humiliat hoc vero Publi-
:

cani factum nonhumilitas fuit,sed veritas.Vera enim erant

illa verba, cum peccator essct ille : quid enim, quaeso, pc-
jus Publicano? in alienis calamilatibus lucra sectatus, alie-
norum laborum fit particeps. Et molestiam quidcm non
respicit, quacstus autem in consorlium venit : itaque snm-
mum est Publicani peccatum. Nihil quippealiud est Publi-
canus, quamaucbx ct honesia quaedam vioIentia,pcccalum
legc concessum, speciosa quacdam rapina. Quid enim Pu-
blicano pejus, qui juxla viam scdet, et alienorum fruclus
laborummelit; ctcum labores quidem subeundi sunt, nihil

curat : cum vcro lucrum obvcnit, in participalionem venit

corum, in quibus minime laboravit ? Ilaque cum peccator
si

esset Publicanus, tantum adcptus est donum, cum humili-

ialem exhibuisset : quanlo magis qui virlute praedilus sit,

et humililatem exhibeal? Ergo si pcccata tuaconfitearis, et

humilis sis, justus evadis. Scire cupisquis vere sit humilis?
Paulum respice qui verc humilis erat, Paulum doctorem
orbis terrarum, spiritualem oratorem, vas eleclionis, por-
tum tranquillum, turrim inconcussam, qui modico cum
csset corpore, totum orbem terrarum.circuivit, et quasi
alatus esset,illumpercurrit. Cernc illum humiliter ac mo-
deste sentientem de se, idiotam et phiiosophum, egenum
1 Luc. xviu, i3.
 HOMILTA XVI. DE POENITENTU. 210,

et diviteuo, illum vere humilem clico, qiii labores innumeros

exantlarat, qui mille tropaca adversus diabolum erexerat,
qui praedicabat, ac dicebat : « Gratia ejus in me vacua non
» fuit, sed plus omnibus laboravi ' : » qui carceres suslinuit,
etplagas, et vcrbera; qui orbem tcrrarum Epistolis venatus
est; qui ccelesti voce vocatus est, llle humilis erat, cum di-
ccret Ego sum minimus Apostolorum, qui
: « non sum dig-
»nus vocari Aposlolus 2 » Vides humilitatis magnitudinem?
.

vidcs humiliter senlienlem de se Paulum, qui seipsum mi-

nimum vocet? « Ego enim sum, inquit, minimus Aposto-
»lorum,qui non sum dignus vocari Apostolus. » Hoc enim
vere humilitas est, in omnibus seipsum abjicere, ac se mi-
nimum appellare. Cogila quisnam esset is, qui haec verba
proierebat. Paulus coelorum civis, qui corpore erat utcum-
quecircumdatus, Ecclesiarum columna, lerrcstris Angelus,
homo coelestis. Etenim hujus viri mentioni libenler immo-
ror, dum virlulis ejus pulchritudinem specto. Non ila sol

exoriens, et splendidos cmittens radios oculos meos exhila-

rat, ut Pauli vultus menlcm meam illuminat. Namsolqui-
dem illuslrat oculos :.at Paulus ad ipsos fornices coelorum
nos evehit. Animam eniin sublimiorem solc, ac luna reddit
celsiorcm. Talis qnippe virlutis est potentia, uthominemin
Angelum convertat, cfliciatque ut anima vclut pennis prae-
dita in coelum lendat hanc virtulem nos docet Paulus
; :

hujus virlutis imitalores fieri studeamus. Sed non oportet

nos a proposito digredi argumento. liic enim scopus ora-
tionis nostrae fuit, ut tertiam pcenitentiae viam esse humili-
tatcm ostenderemus, Publicannm non seipsum ultra mo-
dum cum sua
dcpressisse, sed veritatem esse confessum,
peccata detegeret, ac justum esse factum, non cum pecu-
nias numerasset, non cum maria emensus esset, neque cum
multum iter pedibus confecisset, neque cum immcnsa
' i Cor. xv, io. — lbid. 9.
220 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIENSCOH C. P.

sequora peragrasset, neque cum amicos rognsset, neque cum

mullum temporis impcndisset, sed lmmilitatis eum opera
sibijusliliam comparasse,ac regno ccelorumesse donatum :

cujus nos omnes utinam compotes fieri contingat gralia et

misericordia Domini nostri Jesu Christi, cui gloria et im-
perium in saecula saxulorum. Amen.
 S. JOANNIS CHRYSOSTOMl
COAST\\TL\OFOLXTAAT

ARCHIEPISCOPI,

HOMILIAE IN NOYTJM TESTAMEATUM.

commentaria ih s. mattuveum evangelistam.

HOMILIA I.

PROEMIUM.

I. Par esset qttidem nos nulla egere litterarttm ope,sed

1

ita puram exhibere vitam, ut Spiritus gratia librorum ins-

tar nobis esset : nc sicut libri atramenlo, sic corda nostra
Quia vcro hujusmodi graliam
Spiritu ipso essent inscripta.
depulimus, age secundum navigationis cursum suscipia-
mus. Ccrle primum illum cursum pr aestantiorem fuisse, et

verbis et operibus ipsis ostendit Deus. Siquidem Noe et

Abrahamo nepotibusque ejus, necnon Jobo ipsique Moysi,

non per litteras loquebatur, sed per se ipsc, quodpurum in

ipsis animumreperiret. Postquamautem universusllebrajo-

riim populus in profundum nequitiac delapsus est, necesse
demum fuit utliltcris et tabulis ad eorum commonitionem
utereturjidque non inVeterissolum, sed in Xovi etiamTes-
tamentiSanctis factum comperimus. Neque enim Apostolis
scripto quidpiam tradidit Dcus, scd pro iillcris Spirilus gra-
1
Vide D. Guillon, tom. xur. png. \b2-ij5.
 » ;

222 S. JO. CHRYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

tiam se daturum illis pollicitus est : « Nam ille, ait, sugge-

» omnia \ » Ut vero discashoc longe melius fuisse,
ret vobis

audi quid per Prophetam dicat o Disponam vobis testa- :

»menlum novum, dans leges meas in mcnte eorum, et in

))Corclibuseorumscribamcas,etcrunt omnes doctiaDeo*.
Paulus quoque hanc declarans praestantiam, dicebat acce-
pissc selegem, « Non in tabulis lapideis, sed in tabulis cor-

» dis carnalibus
3
. » Quia vero post mullum temporis alii

circadogmata, alii circa vitam etmoros impegerunt, neces-

saria denuo fuit flla per lilteras institutio. Animadverlas
velim quantum illud maluin sit; quod etsi cum tanla pu-
ritate vitam agere debeamus, ut ne Iibris quidem sit opus,
sed librorum vice corda ofTcrenda sint Spiritui sancto insli-

tuenda; poslquam tanlum honorem amisimus, alque eo

habeamns; ne hoc secundo
redacli sumus, nt libris opus
quidcm remedio ut par esset uiamur. Nam si non culpa
vacat litteris egcre, nec per se Spirilus graliam altrahere
cogita quantum crimcn sit nehoc quidem auxilio uti vellc;

sed litleras illas quasi frustra et lemere positas despicere,

et majorem in se attraherepcenam. Quodne accidat,Scrip-
turisaccurate adhibeamus animum, ac discamus quomodo
velus lex data fuerit, quomodo postea Novum Testamen-
tum. Quo igitur modo lex illa dala tum fuit? quando et
ubinamPPost /Egypliorum perniciem, in deserto, et in

montc Sina, fumo et igne de monte erumpenle, tuba clan-

genle, frequcnlibus fulguribus atque lonitruis, Moysequo

in ipsam caliginem intrante. In Novo aulem non ita; nec in
deserlo, nec in monle, non cum fumo, tenebris, caligine
atque proceila; sed ineunlc die, domi, omnibus unaseden-
libus, magna cum tranquiliitate gesta sunt omnia. Fero-
cioribus quippcillisetellrcnalioribus, corporea spccic opus
crat, nempe solitudine, montc, fumo, lubae clangore el si-

1
Joan. xiv, 26, — a
Jer. xxxi, 3i-53, — 3
2 Cor. m, 3,
 HOMIU.i 1. IN S. MATTH.EUM. 2 23

milibus; subJimioribus vero et obsequenlioribus, qui cor-

poreas cogitaliones longe exuperabant, hujusmodi rebus
nibil opus erat. Quod si et apud illos sonus emissus est, id

non Apostolorum, sed Judceoruin tunc praesentium causa

factum est, simulque igneae Iinguae visce sunt \ Nam si his
ita gestis, ipsos musto plenos esse dicebant, multo magis
id dicturi erant, si nihil horum vidissent. Et in veteri qui-

dem lcge, cum Moyses ascendisset, descendit Deus : hic

vero postquam nalura nostra in coelum, imo in solium re-
gium evecta esset, Spirilus descendit. Si autem Spirilus
minor ess*et, haec non illis priscis majora mirabilioraque
fuissent. Nam hae tahulae Iongae praestanliores sunl illis, ut
Neque enim Apostoli ex monte
et res gestae splendidiores.

descenderunt labulas manibus gestantes, ut Movses; sed.

Spirilum in menle circumferentes, ac ihesaurum quem-
dam et fonlem dogmatum et donorum bonorumque om-
niumeiTundentes, sicquoquoversus circuibant, ipsi quoque
libri vivenles atque leges per gratiam eJdecti : sic tria mil-
lia, sic quinque millia ', sic universosorbis populos attraxe-
runt, Deo per eorum linguam necedcnles alloquente. Quo
duce eliam Matthaeus Spirilu repletus hoec scrinsit : « Mat-
» thaeus, inquam, ille publicanus. » Non enim pudet eum ab
arte sua nuncupare; neque illum, neque aiios. Hoc cnim
maxime et Spiritus gratiam et illorum virtutem coni-
mendat.
Opus autem suum jure Evangelium inscripsit. Si
II.

quidem sublatam ullionem, peccatorum veniam, justitiam,

sanetificalionem, rcdemptionem, adoptionem, coclorum
haercdilalcm ct cogualioncm cumFilio Dei, omnibus an-
nuutiatum venil, inimicis, improLis, sedenlibus iu lcnc-
bris. Quid tam bono nuntio possit sequari? Deus in lerra,
homo in ccelo : factaquc omnium commixlione Angelicum
1 Act, u, 4i> et xv, 4. — 2 Ibid.
 «

2 24 S. JO. CHKYSOSTOMI ARCHIfiWSCON C, P.

hominibus choreas agebant, homines cum Angelis aliisque

supernis Potestatibus versabantur. Videreque erat diutur-

num bellum solutum, et pacta a Deo cum natura noslra
inita, diabolum pudore affectum, daemonas fugatos, mor-
tem devinctam, naradisum apertum, maledictionem abla-
tam, peccatum de medio sublatum, errorem depulsum,
veritalem reversam, verbum pietalis ubique disseminatum
et crescens, supernam vitae rationem in terra insitam, vir-

tutes illas familiariter nobiscum agentes, Angelos frequenter

in terra versantes, magnamquc spem futurorum. Ideo his-

toriam Evangelium vocavit quasi scilicet aliaomniaverba

:

rebus sint vacua, ut opes multae, vis potenlia?, principatus,

gloria, honores, caeteraque omnia,qua2 apud homines bona

esse pulantur; quae aulem a piscaloribus promissa fuere,
vere ac proprie Evangelia dicantur : non solumquia firma
immobiliaque bona sunt, noslrainque exuperantia digni-
tatem ; sed etiam quia cum omni facilitate nobis datasunt.
Non enim cx labore et sudore nostro, non cx oerumnis, sed
ex Dei erga nos amore haec susccpimus. Cur porro cum
tantus sitDiscipulorum numerus, duo lantum ex Apostolis
scribunt, et duo ex eorum sequacibus? nam aller Pauli,

alter Pelri discipulus, cum Joanne et Matlhaco Evangelia

scripscrunt. Quia nihil per ostentationem faciebant, sed

omnia ad Quid igilur? annon sufficiebat unus
utilitatern.

Evangelista, qui omnia narraret? Sufliciebat quidem ac :

licet quatuor scripserint, neque codem tempore, neque co-

dem in loco, neque congrcgali simul et ex mutuo con-

gressu et tamen cum quasi ex uno ore omnia pronun-
:

tient, hihc magna emergit veritatis demonstratio. Atqui,

inquies, omnino conlra accidit : saepe enim inter se disscn-

tire deprehenduntur. Certe illud ipsum magnum est pro

verilale enim omnia accurate consonas-
argumentum. Si

sentet quantum ad lcmpus, ct quanlum ad loca, et quan

 5

HOMILIA I. IN S. MATTILEUM. 9 25

tum ad ipsa verba, ex inimicis nemo crediturus erat 3 sed

ex mutuo humanoque consensu haec scripta fuisse putas-
scnt, alque hujusmodi consonantiam non ex simplicitate,
sinceritateque procedere. Jam vero illa,quac in cxiguis re-
bus deprehcndi videlur, diversitas omnem ab ipsis suspi-

cionem depellit, scribentiumque fidemclare vindicat. Quod

si quid circa tcmpora et loca varictatis protulerint, id nihil

ofllcit veritali narrationis ; idquod, Deo dante, in scquen-

libus demonstrare conabimur. Fraelcr autem supradicta ,

illud eliam vos observare rogamus,in rebus praecipuis, quae

ad vitam nostram et ad ipsam praedicationem tuendam
pertinent, nullum eorum uspiam ab aliis vel minimum dis-
senlire deprehendi. Quaenam autem iila prajcipua sunt?
Deumhominem faclum esse, miracula edidissc, crucifixum
ac sepultum fuisse, resurrcxisse, in ccelum ascendisse, ju-
dicalurum esse, salutaria dedisse praecepla, legcm veteri
non contrariam induxisse : ipsum Filiumesse, unigenitum,
genuinum, ejusdem cum Patre substantiae, et his similia.
Circa isthaec enim magnam inveniemus inler ipsos conso-
nantiam. Si vero in miraculis non omnes omnia dixerunt;
sed alius haec, alius illa, ne ideo turberis : nam si unus
omnia dixisset, superfluus esset reliquorum numerus; sin
omnes diversa et nova scripsissent, nulium suppeleret con-
sonantiae argumentum. ldeo mulla plures simul narrarunt,
et singuli quidpiam sibi proprium scribendum suscepe-
runt, ne quid superfluum vel temere projeclum dixisse
videanlur 3
utque vcritatis accuratam nobis probalionem
oflerrent.

III. Lucas igilur eliam causam nobis profert, qua ad

scribendum inducliis est; « Ut habeas, inquit, eorum ver-
»borum, de quibus institutus es, veiilalem » id est, ut 1
;

saepe commonitus certus sis, persuasusque maneas. Joan-

1
Luc. i, 4.

LXXIV. 1
 :

2 26 S. JO. CHllYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nes vero causam scribendi tacuit; ut autem jam olim a

majoribus et patribns accepimus, non sine causa ad scri-
bendum animumjappulit : sed quia priorum trium hic sco-
pus fuerat, ut de assumpta carne pluribus agerent, pericu-
lumque erat, ne Divinitatis dogmata tacerentur, Christo
demum movente, ad Evangelium scribendum inductus est

illudvero palam est ex ipsa historia et ex Evangeliiexordio.

Neque enimperinde atquealiiab inferioribus ccepit; sed a
superioribus, id quod sibi in scopo erat. Ideoque totum
librum edidit. Neque tantum in exordio, sed eliam in toto
Evangelii decursu, caeteris sublimior est. Narratur porro
Matthaeum accedcnlibus rogantibusque Judaeis, qui credi-

derant, ea, quae verbis protulerat, litleris descripta iisdem

reliquisse, et hebraiceEvangeliumscripsisse : Marcumitem
in yEgypto rogatu Discipulorum idipsum fecisse. Idcirco

Matthaeus, utpote qui Hebraeis scriberet, nihil aliud oslen-

dere studuit, quam quod ab Abrahamo et Davide ortum
duceret. Lucas vero, quippe qui omnibus simul loqueretur,
altiussermonem extendit,*et ad Adamum usque progredi-
tur. Ille quidem a generatione ducit exordium nihil :

quippe tam Judaeo placere poterat, quam si Ghristum

Abrabae et Davidis disceret esse nepotem : hic vero secus;
nam multis prius commemoratis, ad genealogiam deinde
procedit. Illorum porro concordiam, orbetolo teste, pro-
babimus, qui illa suscepit; imo testes aderunt ipsi veritatis

inimici. Siquidem mullae post lllos haereses pullularunt,

contraria iis, qua3 dictasunt, opinantes,quarum alia3 omnia
quae scripta sunt acceperunt : aliae vero partes tantum quas-
dam admiserunt, et apud se mutilas servant.Quod si pug-
na aliqua in dictis esset, illse quae ex adverso loquunlur,
,

haereses non omnia recepissent sed illam tantum partem,;

quae sibi favere viderelur, neque illae quoe partem accepe-

runt, de illa parle disputassent, quippe cum illee excisae
 HOUILIA. I. IN S. HATTH.EUM. 227

partes non lateant, sed quasi clamitent suum cum toto

libri corpore consensum. Quemadmodum si ex latere ali-

quam partem sumas, in illa parte ea omnia invenies ex

quibus constat totum animal, nervos, venas, ossa, arterias,
sanguinem, et totius, ut ita dicam, massae indicium et do-
cumentnm; sic etiam inScripturis videre est; conspicuam
videlicet singulorum dictorum cum toto affinitatem. Si au-
tem dissonarent, n-equaquam receptoe fuissent; sed jam :

olim totum dogma solutum fuisset nam a Omne regnum, :

» Nunc autem in hoc

1
» inquit, in se divisum non stabit .

ipsa re Spiritus virtus elucet, suadens hominibus, ut circa

illa magis necessaria et urgentia versantes, nihil ab his mi-
nutis laedantur.
Ubinam autem illorum singuli scripserint, non est
IV.
quod multum disquiramus quod autem non alius adver-:

sus alium scripserit, id per totum operis decursum de-

monstrare conabimur. Tuvero,qui dissonanliam illam ob-
jicis, perinde facis ac si eadem
eosdem loquen- ipsa verba,

di modos proferre juberes. Necduin dicam eos, qtii de

rhetorica et de philosophia admodum gloriantur, quique
multos libros iisdem de rebus scripserunt, non modo mu-
tuo discrepasse, sed etiam contraria dixisse. Nam aliud est
diverse loqui, aliud pugnantia dicere. At nihilhorum dico :

absit enim ne illorum insipientia utar ad parandam defen-

sionem neque enim vclim exmendacio verilatem firmare.
:

Sed illud rogare velim, quomodofidcmmeruissent ea, qune

dissonarcnt?quopacto superassent? quomodo,sipugnantia
locuti fuissent, admirationem, fidem et celebritatem tan-
tam per totum orbem obtinuissent? Atqui multi erant
dictorum tesles, ut et multi inimici et adversarii. Neque
cnim haec in angulo scripla defoderunt, sed ubique terra-
rumct marium omnibusaudientibuspublicarunt : inimicis
1
Luc. xi, 17,
 ):

2 28 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOH C. P.

praesentibus, haec legebantur, quemadmodum et hodie;et

neminem unquam offenderunt, idque jure merito. Divina
quippe virtus erat, quae haec omnia operabatur apud uni-
versos. Etenim si non ita se res habuisset, quomodo publi-
canus, piscator et illilteralushaec poluissent philosophari ?

quae enim ne per somnium quidem exteri imaginari polue-

rant, haeccum auctoritale magna hi annunliant et suadent,
idque non modo in vivis agentes, sed etiam defuncti non :

duobus vel viginli hominibus, non centenis vel millenis,

vel decics millenis; scd urbibus, gentibus, populis, terrae,
mari, Graeciac, barbarorum regionibus, orbi et desertis;
idquc cum de scriplis ageretur naturam nostram admodum
exuperantibus. Nam missa terra, de ccelcstibus omnia cdis-
scrunt : aliam nobis inducentes vitam et vivendirationem,
alias divitias, 'aliam paupertatem, libertalem, servitutem,
aliam vitam atque mortem, alium mundum, aliud inslitu-
tum,omniadenique mutata. Non sicutPlato, quiridiculam
illam rempublicam instituit; non sicut Zeno, et si qui alii
de republica scripsere, Iegesque edidere. Siquidem vel ex
re ipsa conspicuum fuit malignnm spiritum, daemonemque
quempiam fernm, naturae nostrae hostein, castitatis inimi-
cum, honestatis adversarium, 'omnia susdeque vertcntem,
haec illorum animis inseruisse. Cum enim uxores omnibus
communes faciant; nudas virginesad spectaculum virorum

in palaestram ducant, clandestinas nuptias opparent, om-

nia simul commiscentes et conturbantes, naturaeque termi-
nos everlentcs, quid aliud de illis dici possit? Quodenim
haec omnia sint daemonum invenla et naturae repugnantia,
ipsa certe nalura testificatur, quae ct supra dictis abhorret
et illa non cnm persecutionibus, non cum periculis vel

praeliis, sed cum libertale omni et sccuritate scribentium,

et ornatu sermonis multo saepe utentium (emissa sunt.
Contra vero luec, quac pracdicata sunt a piscaloribus,pulsis,
 IIOMILIA I. IN S. MATTHiEfM. 229

verberibus caesis, inter pericula versantibus, inerudili, sa-

pientes, servi, liberi, reges, milites, barbari, Graeci, cunx

omni benevolentia excepere.
V. Neque vero dicere possis haec, quod parva essent ct

humilia, facile a cunctis suscepta fuisse. Siquidem haec

multo sublimiora sunt illis. Virginitatis enim illi ne^nomen
quidem velper somnium imaginatisunt, non paupertatem,
non jejunium, neque quampiam aliam rerum sublimium.
Magistri vero nostri non modo concupiscentiam eliminanl,
non modo malum opus castigant, sed etiam aspectum im-
pudicum, verba contumeliosa, risum immodestum, hnbi-
tum, incessum, clamorem, et usque ad minima accuratam
disciplinam extendunt, atque universum orbemvirginitalis
gcrmine repleverunt. De Deo autem deque coelestibus ea
philosophari suadent, quae nulli eorum unquam in mentem
venire potuerunt. Quomodo enim haec cogilassent qui fe-
rarum, serpentium, aliorumque viliorum imagines in dco-
rum numerum relulere ? Attamen hiec sublimin dogmala
suscepta et credila sunt, in diesque florent atque crescunt,
Illoruin vcro cullus abit et perit, atque aranearum lclis

facilius evanescit. Illudque merito : daemones enim haec

praedicarunt : quapropler cum
multam habent ca- lascivia

liginem majoremque laborem. Quid enim magisridiculum

fuerit, quam disciplina illa, ubi, praeter ea quae dicta sunl,
innumeris prolatis versibus, phi!osophus,utquid sit justum
ostendat, tnnta loquacitate et obscuritate dicta sua replet,
ut si quid etiam boni haberent , admodum tamen inutilia

essent hominum vitae? Si enim agricola, vel aerarius faber

vel archilcctus, aut gubernator., aut si quis alius eorum,
qui diurno manuum opere victum parant, vellet nb arte
sua jusloque labore abslinere, in eaque re multos annos
absumere, ut quid sit justum ediscerel; saepe priusquam
illud edidicisset fame consumptus, abiret justi discendi
 1

230 S. JO. CHRY/SOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

causa, et nulla comparata utili disciplina, violentam mor-

tem obiret. Nostra vero non hujusmodi sunt ; sed justum,
honestum, utile, virlutesque omnes, paucis iisque perspi-
cuis verbis Christusnos edocuit, modo dicens : « In duobus
»mandatis lex et prophetae pendent ,» id 1
est, in Dei et

proximi charitate; aliquando autem : «Quaecumque vultis

» ut faciant vobis homines, et vos facite illis. Haec est enim

»lex et prophctae*. » Quae et agricolae, et servo, et viduae,

et puero, imo etiam ei cjui

(
admodum bardus essc videatur,
intellectu facilia omniuo sunt. Haec est enim veritatis con-
ditio. Illud autem testificatur ipse rerum exitus. Siquidem
omnes quae agenda erant didicerunt, nec didicerunt modo,
sed eliam exequi studuerunt : non in urbibus tantum, nec
in medio foro, sed et in montium verticibus. Ibi enim
mullam videas philosophiam, choros Angelorum in humano
corpore fulgere, et institutum coeleste micare. Nam insli-

tutum vitae nobis piscatores scripsere : non a puero instilui

jubentes ut 1 II philosophi, non certam aetalem virtutis stu-

dioso praescribentes, sed quamvis cetalem instituentcs. Illa

enim pucrorum ludus sunt; haec aulem, rerum verilas.

Huic locum assignavere ccelum, Deumque indu-
institulo
xerunt ejus opificem ac legum latorem, ut par omnino
erat. Instituti vero proemia, non lauri folia, non oleastri

corona, non convivium in Prytaneo, non aereae statuae, non

frigida isthaec et inania : sed vita fincui non habitura, col-
lata filiorum Dei conditio, choreae cum Angelis actae, ante
solium regium praesentia, perpetuum cum Ghristo consor-
tium.
VI. Hujus porro instituli doctores sunt, publicani, pis-
catores et tentoriorum opifices non qui modico tempore
,

vixerint, sed qui aeternam agant vitam. Ideoque eliam post

mortem instituti sectatores juvare possint, Huic instituto
1
Matth. xxil, 4o. — a
Id. vn, 12.
 1

II05IIU.V I. 13 5. 3IATTII.EUJI. 83

belliiLn est, non adversus homiaes, sed adversus dremones

et incorporeas illas potestates. Ideoque dux illis est, non
honio, non Angelus, sed ipse Deus. Arma vero militum
hujusmodi, non ad belli rationem speclant : neque enim
ex pellibus parantur aut ferro, sed ex veritate, juslitia^

fide, philosophiaque omni. Quoniam igitur de hujusmodi

disciplina hic liber est conscriptus, de qua nobis dicere
propositum est, Matlhaeum attente audiamus de illa pers-

picue disserentem. Non enim ejus sunt dicta , sed Christi,

qui hanc disciplinam instituit. Animum ergo adhibeamus,
ut in illa mereamur ascribi, ac fulgere cum iis qui hoc ins-
titutum emensi, immortales illas accepcre coronas. Multis
certe haec facilia videntur esse, Prophetarum vero dicta
multum habere difficultatis. \ erum ita existimant ii, qui
sententiarum ibi recondilarum profunditatem ignorant.
Quapropter rogo nos cum magno sludio seouamini, ut,
Christo duce, io hoc scriptorum pelagus ingredi valeamus.
Lt porro facilius haic addiscerc possitis, rogamus et obse-
cramus, id quod etiam in aliis Scripturarum libris fecimus,
ut illam Scriptura3 clausulam, quam interpretaturi sumus,
praelibelis, ut lectio cognitionem praecedat, id quod in
Eunucho quodque muitam praebeat facilita-
contigit ,

tem. Quaestiones enim plurimae et frequentes occurrunt.

Animadverte ergo statim in ipso Evangelii exordio,quot et
quanta quaerenda occurrant; primo, cur Josephi genealo-
gia ducatur, qui Christi pater non erat ? SecurMro, quomodo
planum erit ipsum ex Davide originem ducere, cum igno-
retur quinam Mariae matris ejus majores fuerint, neque
enim Yirginis genealogia descripta fuit. Tertio, cur Jose-
phi, qui nihil ad generationem contulit, genealogia duca-
tur, virgo autem quae mater est, quo patre, avo ct abavo
orta sit non narretur ? Ad hcec, illud etiam inquirerc par
est, cur virorum genealogiam persequcns, mulicrei tamen
202 S. J0. CIIRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPI C. P.

eommemoravit? ct quando id ila ipsi visum est, cur non

omncs mulicres nominavit? sed missis iis, quae ob probi-
tatem celebres erant, ut Sara et Rebecca, et similibus,
illas tantum in medium protulil, quae aliquo vitio celebres

erant, si qua videlicet fornicaria aut adultera esset, ct si

qua exlranea aut barbara. Nam uxorem Uriae et Thamar

et Ruth commemoravit ; quarum alia alienigena erat, alia
meretrix, alia a soccro viliala fuit, non lege connubii, scd
furata concubilum ct meretricis assumpta specie : quod
speclat autem uxorem ignorat nemo ob facinoris
Urise

conspicuitatem. Altamcn missis aliis omnibus, hasce tan-

tum in genealogia posuit. Atqui si mnlieres commemorare
oporluit, onmes rccenserc par crat; si non onmes, certe
aliquce earum profcrendce crant, qune virtute floruerant,

non carum quarum peccala sunt manifesta. Videle quanta

nobis altcntione vel in exordio sit opus, etiamsi hoc exor-
dium caeteris clarius, imo forlassc plurimis superfluuni

esse videatur, quia nomina tantum plurima complectitmv

Post haec autem illud inquircre par est, cur Ires reges
omiserit. Nam eorum utpolc admodum impiorum no-
si

mina tacuit, nequc nlios ipsis similes commemorare opor-

luit. Alia ilem qmestio cxurgit. Cum qualuordecim essc
generaliones dixisset, in lertia classe hunc numcrum non
servavit. Itemque cur Lucas alia nomina recensuit, et cur
non soluni non eosdem onmcs, sed etiam mulio plures
commemorafcit : Malthaaus vero ct alios et diversos, etiamsi
ipse ih Josephum desierit^ in quo et Lucas finem fecit.

Videte quanlis nobis sit opus vigiliis, non ad solvendum

modo, sed etiam ad discendum quoenam sint solvendn.
Neque parum est ea invenire qure possunt in dubium vo-
cari; nam illud quoquc in dubiis numeralur, quomodo
Elisabelh ex Levilica tribu, cognata sit Mariae.

VII. Sed ne multa simul congerentes memoriam ves-

 HOMILIA I. IN S. MATTH/EUM. 233

Iram obruamns, hlc loquendi fineui facicmus. Sufllcit enim

vobis ut cxcilemini, si quaestiones illas ediscatis. Si vero

solutionem desideratis, et illud quoque vel antequam lo-

quamur, in vestra erit potestate situm. Si namque vos ex-
citatos et discendi cnpidos viderim, solutionem vobis af-
ferre tentabo; sin oscitantcs et non attentos conspexero,

ct quo3sliones et solulionem illarum occultabo, divinae ob-

sequens legi : «Nolile, inquit, sanclum dare canibus, neque
» projiciatis margarilas vestras ante porcos, ne forte con-
» culcent eas pedibus suis \ » Quis est autem qui conculcat?
Qui haec non preliosa et honore digna esse censet. Ecquis,
inquies, ita miser est, ut haec non honore digna, nec om-
nium preliosissima esse ducat? h qui non in illis tantum
studium adhibet, quantum mcrctricibus mulieribus in sa-

tanicis thealris. Ibi enim plurimi totos dies transigunt,

multaque in rc domeslica negligunt, ob intcmpestivam

illam occupalionem, diligenterque illa retinent, qnae ibi-

dem audiunl, illaque in animoe suae perniciem conservant.

Hic aulem ipso Dco loquenlc, ne minimum quidem tem-
poris manere volunt. Idcoque nihil commune habemus
cum ccelo : sed verbo tcnus vitac institutum nostrum per-
agitur. Ccrte gehcnnam idcirco Dcus comminatus est, non
ut in cam nos conjiciat, sed ut per ea quyc audimus, pcr-
niciosam illam consuetudinem fugiamus. Nos vero e con-
trario agimus, oudimus et quotidie ad viam,quoe illuc ducit,

accurrimus Deoque jubente non solum audire, sedetiam

:

dicta exeqni, nos ne quidem audire sustinemus. Quando-

nam igitur ca, qiue jubcmur, agemus, et operibus manum
admovebimus? quando a?gre et indigne ferimus moras hic
ad brevibsimum tcmporis spatium prolatas PAtqui nos cum
de rebus frivolis verba facientes, eos, qui nobiscum sedent,
non allcndcre advertimus ?
id contumeliae Joco habomus;
1
Malth. vii, 6,
234 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C P.

Dciuri vero non putamus nos oiTendere, quando illum de

tantis rebus loqucnleni despicimus, et alio oculos convcr-
timus? Cerle senex quivis mn^narn emensus terrae parlem,
stadiorum numerum, urbium positionem et formam, por-
tusac forumdiligentissime nobis describit. At nos ne quan-
tum quidem procul simus ab illa ccelesti urbe novimus;
alioquin autem viae longitudinem minuere curavissemus,
si nempe illam distantiam teneremus. Non enim tanlum
duntaxat a nobis distat civitas illa, quantum est inter cce-

lum ct terram interstilium imo multo magis, si negliga-

;

mus; ut e contrario, si studiosi simus, in momento tempo-

ris ad ejus jannas pervenire poterimus : non enim locorum
longitudine, sed instituto morum haec spatia metienda
sunt.
VIII. Tu vero praesenlis vitae res diligenter nosti, et nova
et anliqua et velera ,
principcsque numerare potes, sub
quibus praelerilo tempore mililasti : etiamque agonothc-
tam, coronarum distribulores, etduces; quoe res nihil tibi

prodessc valent. Quis vcro dux sit in hac de qua loquimur

civilate, quisprimus, quis secundus, quis tertius, vel qnanto
quisque tempore meruerit, quidve praeclare gesserit, ne pcr
somnium quidem cogitasti. De legibus vero hujus civitalis
ne quidem loquenlessustines audire. Quomodo igitur,
alios

dic mihi, promissa bona te conseculurum speras, qui nec

dictis ad illa speclantibus attendas? Verum si id non ante

proestitimus, velnunc facere curcmus. Etenim si D.eus id

concesserit, urbem adituri sumus auream, et quovis auro
pretiosiorem. Ejus ergo fundamenta discamus, ejus portas
ex sapphiro et margaritis structas: ductorem quippe opti-
mum habemus Matthaeum. Per ipsius namque portam nunc
intramus, mulloque nobis studio est opus. Nam si quem-
piam viderit non attentum, ejiciet ex civitate. Est quippe
urbs illa maxime regia et illustris, neque ut urbes nostrae,
 :

HOMILIA I. IN S. MATTILEUM. 235

in forum et regiam distioguitur : sed ibi omnia rcgia sunt.

Aperiamus itaque mentis januas, aperiamus aures, et cum
Iremore plurimo limina transgressuri, regem illum adore-
mus : nam vel primus congressus sectatori terrorem incu-
tere valet. Modo quidem portae istae nobis occlusae sunt
quando aulem istas apertas videbimus; haec est enim quaes-
tionum solutio; tunc multum intus fuJgorem conspicie-
mus. Spirilus enim oculis ductus publicanus hic omnia
se tibi ostensurum esse pollicetur :ubinam rex sedeat, qui-
nam de cxercitibus illi adsint; ubinam sint Angeli, ubi
Archangeli ; quis novis istius urbis civibus sit deputatus
locus; quae sit via istuc ducens; quom sortem acceperint
ii, qui sunt primum islic cives admissi, et post hos secun-
di, ac deinde lertii : quot sint illorum civium ordines, quot
senatum constiluant, quot dignitatum discrimina. Nc ita-

que cum lumultu et slrepitu ingrediamur,sed cum silentio

mystico. Si enim in theatro cum magno silenlio impera-

toris lilterae leguntur, mullo magis in hac urbe omnia se-
dari oportet, atque arreclis aniniis et auribus standum est.

Non enim lerreni cujuspiam Angelorum domini

regis, sed
scripta lcgenda sunt. Si ita nos componere voluerimus,
ipsa Spiritus gralia cum magna diligcntia nos deducet, ad
ipsumque regium solium accedemus, bonaqwe omnia con-
sequemur, gratia et benignitate Domini noslri Jesu Chris-
ti, cui gloria et imperium, cum Palre et sancto Spiritu,
nunc et semper, et in saecula saeculorum. Amen.
236 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

^^VV^^XXVV^VNAVVAVV^AA^VVV^^VVVAAAA^XVV^^^AVV^^^VWiX^^^^AAVV^^AVVXA^VV^VX^VVNVX^

HOMILIA II.

CAPUT I;

Liber generationis Jesu Christi filii David,

filii Abraham 1
.

I. An meministis 3
admonitionis, qua nuper vos hortati
sumus, ut cum omni silcnlio et mystica quiete dicta omnia
audiretis? Nunc nutem sacra limina hodie adituri sumus;
ideoque vobis adhorlalionem illam in mentem revocavi.
Nam si Judaei ad montem ardcntcm, ad ignem, ad caligi-

nem, ad tenebras etprocellam accessuri ; imo non acces-

suri, sed ea audituri eminus ct visuri, tribus ante diebus

ab uxoribus abstinere jubebantur, vestesque abluere; at-

que in limorc ac tremore degcbant, Moyscsque cum ipsis:

multo magis nos talia audituri verba, non procul a monle

fumante stantes, sed ipsum ingressuri coelum, majorem
debemus exhibere philosophiam, non veslimenta abluen-
tes, sed anima^slolam abslergentes, et ab omni saecula-

rium rerum commixtione liberi. Non enim caligincm vi-

debitis, non fumum, non procellam; sed ipsnm regem

sedentem in solio ineflabilis illius gloriae, Angelosque et

Archangelos ipsi astantes, Sanctorumque populos cum

innumerabili illorum coetu. Talis quippe est civitas Dei,
Ecclesiam primitivorum habens, spiritus Justorum, Ange-
lorum frequentiam , sanguinem aspersionis ,
quo omnia
copulantur, coelum terrena suscepit, et terra coelestia : et

jain olim desiderala pax Angelis atque Sanctis donata est.

« Matth, », i, — 2 Yide D, Guillon, tom. xiv, p. 3-6,

 HOMILU II. IN S. MATTILEUM. ^Z-j

In hac urbe crucis tropaeum illustrc illud et conspicuum

erectum est : spolia Christo parta, exuviae naturae noslrae,

manubiae regis nostri : qua? omnia ex Evangeliis accurate

discemus. Si cum congruenti quiete sequaris, poterimus te
per cuncta circuniducere, oslendereque tibi ubinam mors
affixa jaceat; ubi peccatum suspensum sit; ubi plurimae ac
mirabiles ex hoc bello, ex hac pugna manubiae. Videbis et
lyrannum vinctum cum multitudine caplivorum sequenle,
et arcem, ex qua impurus ille daemon, praelerito tempore,
incursus in omnia faciebat : videbis eliam furis latibula et
speluncas, diruplas quidem et patefactas : nam ibi quoque
rex aiTuit. Verum ne fatiscas, dilecle : neque enim si quis
bellum sub sensum cadens enarraret, si tropaea, si victo-
rias, haec cum imo nec cibum, nec
fastidio exciperes ;

potum huic narralioni anleponeres. Quod si illa jucunda

est narratio, mullo magis haec erit. Perpende enim quan-

tum illud sit audire, quomodo Deus de coelo, deque regio

solio surgens, in terram, inque ipsum infernum eruperit,
et in acie steterit; quomodo suam
diabolus aciem et ipse
contra Deum instruxerit; imo non conlra Deum nudum,
sed Deum in natura absconditum humana. Quodque mi-
rabile est, mortem morle solutam videbis, et maledictum
maledicto sublatum; et per quae diabolus anle valebat,
per eadem ejus solutam tyrannidem. Exurgamus igitur, et
somnum depellamus: ecce portas video nobis apertas; sed
cum omni modcstia ac tremore ingrediamur, statim limiua
petentes. Quac sunt istaec limina : «Liber generationis Jesu
» Ghristi fdii David, filii Quid dicis?«De uni-
Abraham. »

genilo Dei Filio tc locuturum essepollicebaris, et Davidem

memoras, hominem post mille generationes natum, ipsum-
quc dicis csse et patrem et proavum ?»Expecta, ne simui
omnia ediscere quaeras sed sensim ntque paulatim. In
;

limine solum stas, adhuc in ipso ostio; quid festinas ad

238 S. JO. CHRYSOSTOMI AKCHIEPISCOPI C. P.

interiora? Nondum exteriora ornnia probe explorasti : ne-

que enim illam tibi generationem adhuc recenseo ; imo
neque illam quae post sequitur, quae ineffabilis et arcana
est.Hocque tibi ante me Esaias prophcta denuntiat. Si-
quidem ejus passionem praedicans, ipsiusque circa orbem
terrarum providentiam : admirans quis cum esset quid fac-
tus sit, quove descenderit, magna et clara voce exclaman-
do dixitra Generationem ejus quis enarrabit 1 ?»
II. Non ergo de illa generatione nobis sermo est, sed de
hac inferiore et terrena, quae innumeros sui testes habet.

De hac porro pro secundum acceptam Spiri-

virili nostra
tus gratiam, sic sermonem inslituemus. Neque tamen
hanc cum omni perspicuitate explicare possumus nam :

et ipsa quoque admodum stupenda est. Ne itaque exigua

te audire putes, dum hanc audis generationem sed men- ;

tem excita et statim exhorresce, Deum in terram venisse

audiens. Illud enim sic admirandum, sic inexpectaluni
erat, ut Angeli in chorum collecti super hac re pro toto
orbe laudem gloriamque concinerent, et Prophetaj jam
olim de hac re obstupescerent, quod in terra visus et cum
hominibus conversatus sit Etenim admodum stupendum x
.

est audire Deum ineffabilem, incomprehcnsibilem, Patri

aequalem, per virgineam venisse vulvam, et ex muliere
nasci dignatum esse, avosque habere Davidem et Abraha-
mum. Et quid dico Davidem et Abrahamum? nam quod
horribilius, etiam mulieres illas meretrices, quas paulo
ante memoravi. Haec audicns, animum erige, et nihil vile
suspiceris : illudque maxime mirare, quod Filius, et ge-
nuinus Filius Dei sine principio existentis, se filium Da-
vidis audire passus sit, ut te faceret Dei fllium : passus est
se patrem habere servum, ut tibi servo Palrem faceret Do-
minum. Yides-ne statim a principio queenam sint Evan-

* Isai. liij, 8, — a
Baruch. v, 26,
 HOMILIA II. IN S. MATTH.EUM. 2 3()

gelin? Quod si de tuis dubitas, ab iis quae ad ipsum spec-

Longe enim difficilius est,
tant haec ut credas inducaris.
quantum ad humanumintellectum pertinet, Deumhominem
fieri, quam hominem Dei Filium esse. Cum igitur audis

Filium Dei filium esse Davidis et Abrahae, dubitare jam

desine te filium Adae filium Dei futurum esse. Neque
enim frustra et incassum seipsum ita humiliasset, nisi nos
exaltaturus esset. Natus est enim secundum carnem, ut tu
nascereris secundum Spirilum : natus est ex muliere, ut
tu desineres filius esse mulieris. Ideoque duplex generatio
fuit, et quae similis nostrae esset, et quse nostram exupe-
rarct. Eteoim ex muliere nasci nobis competit; nasci au-
tem non ex sanguine, non ex voluntate viri carnis, sed ex
Spiritu sancto, generalionem nos exuperantem et futuram
prsenuntiat, quae ex Spiritu nobis concedenda erat. Quin
et caetera quoque omnia hujusmodi erant. Etenim tale erat

et lavacrum : quidpiam enim ex Veteri, quidpiam etiam ex

Novo habebat. Nam aProphetabaptizari,per illudVetusex-
primebatur : Spiritum autem sanctum descendere, Novum
subindicabat. Ac quemadmodum si quis in medio stans, duos
alios sejunctos , expansis suis arreptisque illorum utrinque
manibus, conjunxerit; ita et ille fecit, Vetus Testamentum
Novo adjungens, naturam divinam humanas, sua nostris. Vi-
des-nc urbis hujusce fulgorem, quantumque te a principio
collustraverit? Quomodo tibi regem slatim ostendit in tua
specie, quasi in medio exercitu ? Neque enim ibi rex sem-
per dignitatem suam ostendit, sed missa purpura et diade-
mate, militarem saepe vestem induit. Sed ibi quidem, ne
notus cum sit, hostes ad se altrahat; hic contra, ne notus
cum sit, hostem cx conflictus timorefugam vertat, in
neve suos conlurbet salutem enim ipsis, non terrorem
:

aflerre studet. Ideo statim ipsum illo nomine vocavit,

nempe Jesura. Iioc quippe nomen Jesus non est graecum;
 :

2^0 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEHSCOPI C. P.

sed hebraica lingua sic appellatur Jesus, id quod graece

significat, trwthp Salvator : Salvator porro dicilur, quod
salvum populum suum.
faciat

III. Yide quomodo auditorem erexit, consuelo more

verba faciens, ac per ea qiue spem superant dicit, illa quae

nobis omnibus indicat? Nam utriusque nominis magna

erat apud Judaeos cognitio. Quia enim inexpectata quse-
dam agenda erant, jam nominum figurae prsecesserant; ita
ut jam olim omnis novitatis tumultus prasreptus esset. Si-
quidem Jesus, qui post Moysem fuit populum in lerram
promissionis introduxisse narratur. Vidisli figuram, vide
et veritatem. Ille in terram promissionis; liic in ccelum
et in ccelestia bona ; illc post mortem Moysis ; hic post-
quam lex cessavit; ille ut populi dux, hic ut rex. Sed ne
Jesum audiens ex nominum similitudine dccipiaris, aliud
subdidit : « Jesu Christi filii David. »Ille vero non ex Da-
vide, sed ex alia tribu erat. Sed cur librum vocat genera-
tionis Jesu Chrisli ; cum tamen non solam gencrationem,
scd totam dispensalionem complectalur? Quia hoc totius
dispensationis caput est, atque principium nobis et radix
omnium bonorum. Quemadmodum librum coeli et terras

vocavit Moyses, cliamsi non de coelo et terra lantum lo-

quatur, sed de iis eliam quae in medio posila eranl; ita

et hic quoque ex capite bonorum ac praeclare gestorum

iibrum nuncupavit.Quod enim stupcndum est omnemque
spem expectalionemque superat, est hominem Deum fieri
quo facto omnia secunduin rationem et consequentiam
eveniunt. Cur autem non dixit, « Filii Abraham : »et pos-
tea : « Tilii David? » Non, ut quidam opinantur, ab infe-

rioribus volens ad superiora ascendere : alioquin id fecis-

sct quod et Lucas; nunc autem e conlrario facit. Cur ergo
Davidem memoravit? Quia omnium orc fcrcbalur, ille in

tnm ob gestorum splendorem, tum etiam temporls causa,

 1

HOMILIA. II. IN S. MATTH.5TM. 24

quod non tot ante saeculis mortuus esset, quot Abrahara.

Etiamsi vero utrique pollicitus sit Deus, illud tamen quasi
anliquius lacebatur; hoc autem utpote recentius, omnium
ore circumfcrebatur. Ipsi namque dicunt : « Nonne ex se-

»mineDavidetBethlehem vico,ubi erat David, venit Chris-

»tus *? » Nemo illum filium Abrahae, sed omnes filium

David vocabant : nam ob temporis spalium, ut dixi, et ob
regnum, in memoria hominum magis versabatur. Simili-
ter et reges, qnos venerabantur, quique post illum fuere,
ab illo cognominabant, nec ipsi solum, sed etiam Deus.
Etenim Ezechiel et alii Prophetae dicunt venturura esse
David et resurrecturum esse, non de Davide qui mortuus
erat loquentes, sed de iis, qui ejus virtutem sectarentur.
Ezechiae vero ait : a Protegam civitatem hanc propter Da-
»vidpuerum meum a
.»Salomoni vero dicebat se propter
Davidem regnum, vivente ipso [Salomonc], non divisisse.
Magna enim erat illius viri gloria et apud Deum et apud
homines. Ideoque ab illo, qui nolior erat, exordium ducit,
et tunc ad anliquiorem parentem recurrit, superfluum du-
cens, quantum ad Judaeos, superius sermonem ordiri.
Hi enim maxime mirabiles erant hic utpote rex et Pro- :

pheta. Et unde probatur, inquies, illum ex Davide or-

Uim esse? Si enim non ex viro, sed ex muliere tantum
nalus est, Virginis autem genealogia non texitur, quomodo
sciemus ipsum cx Davide esse ortum? Duae namque sunt
quaestiones, cur matris genealogia non texitur, et cur Jo-
seph, qui nihil contulit ad gencrationem , ab illis memora-
tur. Videtur enim hoc redundarc , ct illud desiderari.
Quid ergo prius perquirendum est? Quomodo ex Davide
^irgoorta fuerit? quo pacto auteiti sciemus ex Davide or-
tam esse? audi Deuin Gabrieli praecipienlem ut adiret « Vir-
» gincm desponsatam viro, cui nomen erat Joseph, de domo

« Joan. vn, 4a. — > 3 Reg, xi, 34. 4 Reg. xu, 34.
LXXIV. 16
24^ S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»et familia David x

. » Quid clarius postulas, cum audis de
domo et familia David Virginem fuisss?
IV. Unde patet Joseph etiam inde ortum fuisse. Lex
quippe erat quae vetaret uxores ducere, nisi ex propria
tribu. Patriarcha vero Jacob illum cx tribu Juda exoritu-
rum esse praedixit : « Non deficiet princeps de Juda, ne-
»quc dux de femoribus cjus, donec veniat cui repositum
2
»est : ct ipse erit expectatio gentium . » Gerte haec pro-
phetia quod ex tribu David fuerit declarat, at non quod
ex genere Davidis. Num igitur in tribu Juda non aliud
erat genus quam Davidis ? imo mulla alia, et contingere
potuit ut esset ex tribu Juda, quin csset ex genere Davidis.
Verum ne hoc diceres, hanc tibi suspicioaem tollit Evan-
gelista, dicens illum fuisse ex domo et familia David. Quod
si id aliunde etiam dicere velis, non deerit alia probatio.
Non modo enim non licebatex alia iribu uxorem ducere;
sed neque ex alia familia, id est, ex alia cognationc. Ita-
que si illud, « Ex domo et familia David, » Yirgini aptemus,
diclum illud conslabit; si Josepho, illud ipsum consequi-
tur. enim ex domo ct familia David erat Joseph, non
Si
aliunde accepit uxorcm, quam ex cognationc sua. Quid
vero, inquies, si legem trangressus sit? Sed idcirco praeoc-
cupans testificatus est Joseph fuisse justum, ut ne hoc
diceres, sed illius virtutem edoctus, nosses legem ab ipso
non fuisse violatam : qui enim ila humanus erat et a pravo
hominis nfFectu vacuus, ut ne suspicione quidcm urgcnte
vellet de Virgine sumi supplicium, quomodo libidinis causa
legem transgressus esscl ? Qui enim plus quam lex ferebat
philosophabatur; nam dimittere et occulte dimillcre illud
epat ultra legem philosophari; quomodo conlra legem ali-

quid admitteret, idque nulla cogente necessitate? Verum

ex genere David Virginem fuisse ex jam dictis palam est.

* Luc. i, 27. — . Gen, xnx, 10.

 HOMILU II. IN 5. MATTUBm. 2 ^5

Jam vero opera>pretium fuerit dicere, cur non illius, sed

Josephi genealogiam duxerit. Qua de causa igitur? Non
erat mos apud Judaeos mulierum genealogias texere. Ul
igitur secundum morem ageret, nec videretur illum ab

initio transgredi, utquc simul nobis Virginis genus indica-

ret, ipsius majores reticens, Josephi genealogiam duxit.
Si eniin id de Virgine fecisset, novitatis notam non eiTu-
gisset ; si Josephum tacuisset, Virginis progenitorcs non
nossemus. Ut itaque discamus qnae esset Maria, et unde
orta, legesque intaclne manerent, sponsi ejiis genealogiam
contexuit, ct ex domo David ostendit esse. Hoc enim com-
monstrato, illud quoque simul ostenditur Virginem etiam
inde ortam fuisse; quandoquidem, ul dixi, noluisset jus-

tus iile aliunde uxorem accipere. Superest et alia causa

magis arcann et inystica, cur Virginis mnjores silentio missi
fuerint, quam hic aperireminusopporlunumesset, quia jam
multa dictasunt. Quamobrem hic quoestionumfinem iacie:!-

tes, ea quae nobisexplicata sunt accurate retineamus, nempe

cur Davidismenlioprimum facta fuerit; cur librum vocave-
rit librum generationis, quarc dixerit « Jesu Christi ; i

quare gencratio sit communis et non communis; undenam

Maria ex Davide ortaesse oslendatur; cur illius majoribus
silentio missis, genealogia Josephi ducta fueril. Si cnim
haec servaveritis, ad reliqua dicenda alacriores nos redde-
tis ; si vero ha?c respuerilis et ex mentibus missa feceritis,
ad Ccelera proierenda scgniorcs erimus. iNequc enim agri -

oola terram, quse semina corrumpat, libenter excoluerit.

Qnamobrem, rogo, ha?c mente volvalis. Ex talium quippe
rerum mcditatione, mognum quidpiam et salutare bonum
animae paritur. Nam et Deo placcre poteriinus, si ha?c cu-
remus, et ora nostra a contumcliis, obscoenis vcrbis ct
convitiis pura erunt, dum spiritualibus cxercebunlnr elo-
quiis : daemonibusque formidabiics essc poterimus, si lin-

16,
2^4 8* J0 * CHRYSOSTOMI ARCHIlsPISCOPI C. P.

guam nostram talibus verborum armls muniamus : hino

oculorum nobis perspicacitas augetur. Nam et oculos, et

os,et auditum ideo in nobis posuit, ut omnia ipsi membra

servirent; ut quae ipsius sunt loquamur, ut quae ipsius sunt
operemur, ut perpetuo hymnos ipsi canamus, ut gratia-
rum actiones emittamus, ac per haec conscientiam nostram
purgemus. Quemadmodum enim corpus puro frucns aere,
valentius evadet, sic et anima hic exercitiis innutrita, phi-

losophiae magis addicta erit.

V. Annon vidcs corporis oculos, dum in fumo versan-
tur, lacrymas semper fundere, cum autem in puro aere,
in prato, in fontibus, in hortis, et perspicaciores et sankr
res esse? Talis est et animae oculus : si in prato spiritualium
eloquiorum pascalur, purus, clarus et perspicax erit ; sin
fumum ssecularium negotiorum adeat, plurimum lacry-
mabitur ac flebit, et nunc et in futuro. Humana quippe
negotia fumo sunt similia. Idcoque dicebat quispiam « Dc- :

«fecerunt sicut fumus dies mei '. »Sed ille quidem de bre-
vitate et de fuga mobilis oevi loquitur. Ego vero non de

hac re lanlum, sed eliam de pcrturbatione rerum praesen-

tium luec accipienda csse censeo. Nihil enim mentis ocu-
luni ila male afficit et turbat, ut stecularium curarum
tumultus, ei concupiscentiarum turba. Haec enim sunt
fumi hujusce ligna. Ac quemadmodum ignis cum humi-
dam materiam corripit, multum excitat fumum; sic et

concupiscentia, quae fervens et ipsa ac quasi flammea est,

cum humidam quamdam ac dissolutam corripit animam,
multum et ipsa fumum parit. Idcirco opus est rore Spiri-
tus, et aura illa qua.» ignein extinguat, acfumum dissipet,
mentemque nostram volucrem reddat. Ncc quis potest,

nec potest utique, tot obrutus malis, ad cceluin volare :

scd optandum e^t nos expedilos hanc posse carpere viam;

• Psal. ti, 4.
 HOMILIA. II. IN S. MATTfLEUM. 2^5
imo vero ne sic quidem possumus, nisi alas Spiritus assu-
mamus. Si itaque expedita mente, ac spiriluali gratia opus
nobis est, ut ad tantam sublimitatem ascendere valeamus; -
cum eorum nihil, sed prorsus conlraria pondusque sata-
nicum contrahamus, quo pacto poterimus avolare, tanto
onere depressi? Si quis enim quasi in juslis stateris cogita-
lus noslros appendere velit, inter mille talcnta saecularium
sermonum, vix denarios centum spirilualium verborum
inveniet, imo ne decem obolos. Annon ergo turpe omni-
noque ridiculum est, dum servum habentes, illo ut pluri-
mum utimur ad res necessarias, nos ore membro nostro,
non perinde uti atque servo; secl contra, ad inutilia ct su-
pcrflua negolia, atque utinam ad superflua tantum I sed
etiam illo utimur ad contraria et noxia nihil utilitatis ha-
bentia. Si enim nobis ea qnae loquimur ulilia essent, etiam
Deo procul dubio Nunc autem ea omnia loqui-
placerent.
mur quae diabolus suggesserit, modo ridentes, modo ur-
bana loquentes, modo maledicta et contumelias pro-
fcrentes, modo juranles, mentientes pejerantes; nunc ,

ferocientes, nunc fulilia et anilibus fi»bulis leviora, quae

nihil ad nos atlinent, in medium afferentes. Quis enim
vestrum, qugeso, Psalmum unum recitare rogatus, id di-
cere possit, vel aliam quampiam divinoe Scripturae partem?
Nemo sane. Neque illud solum grave est ; sed quod circa
spiritualia desides, circa satanica ignc sitis fervenliores.
Nam si quis vos interrogarc velit de diabolicis canticis, de
meretriciis et lascivis carminibus, multos inveniet qui haec
accurate sciant, et cum voluptale magna pronunticnt.
Sed quaa defensio ad talem criminalionem? Non sum, in-
quit, monaclius, sed uxorem et filios habeo, curamque
domeslicac rei gero. Atqui illud est quod omnia pessum-
dat, quod ad monachos solum putelis pcrlinerc leclionem
divinarum Scripturarum, cum multo magis quam illis sit
246 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vobis necessaria. Iili enim, qui in medio versantur, et quo-

tidic vulnera excipiunt, multo magis medicamine egent.
Itaque longe pejus est, quam non legere, superfluam rem
csse putare. Uaec quippe verLa satanica sunt commenta.
VI. Non audilis Paulum dicentem haec omnia ad cor-
reptionem nostram scripta esse l
? Tu vcro si Evangelium
illolis manihus sumere oporterct, id utique nolles, et ta-
mcn pulas ea quae in illo conlinentur non esse admodum
necessaria. Ideoque omnia susdcque versa sunl. Quod si
discere velis quantum lucri reporletur ex Scripturis, lc
ipsum examina, quo nempe in situ et statu sis cum Psal-
mos audis, ct quo, cum satanicam cantilenam: quo afTectu
sis in Ecclcsia vcrsans, quo in theatro sedens; videhisque
quantum sit discrimcn intcr hanc et illam animam, licet
una eademque sit. Ideoque Paulus dicit « Corrumpunt :

» mores honos colloquia prava a

. »Idcirco assiduis Spiritus
sancli cantihus egemus. Illud cnim est in quo hrutis praes-
tamus, quihusdam longe ipsis inferioressimus.
licei in oliis

Hoc est aiimentum animae, hoc ornamentum, hoc securi-

tas; contra vcro non audire, illud fames, iilud corruplio
est Dabo enim eis, inquit, non famem panis,neque sitim
: «

»aquae; scd famcm audiendi vcrhi Domini 3 » Quid autcni .

quam, cum illud quod Deus ut poc-

infelicius csse possil,

nam comminatur^ illud ipsum malum tu sponte in caput

tuum atlrahis, dum gravissima fame aflicis animam tuam,
illamque omnihus infirmiorem reddis? Nam a verbis illa
et corrumpi et sanari solet. Siquidem iilis et in iram con-
citatur, et commota mitigatur : ad concupiscenliam lasci-

vum diclum incendit^ et ad castitalem verhum honcstum

reducit. Si enim sermo solus tantamvim hahct, cur, qune-
so, Scripturas despicis? Si namque admonitiones lantum
vaknt, mullo mngis quando cum admonitionihiis adest
'
Roni. xv, {. — * 1 Cor. xv, 53, — 3
Amos vnr, n.
 HOMILIA II. IN S. MATTILEUM. 2^7
Spiritus. Elenim verbum ex Scripturis divinis prolatnm
induratam animam igne vehementius emollit, et ad quae-
libet bona aptam efficit. Sic cum Paulus Corinthios infla-
los et tumentes esse deprehendisset, compressit ac modes-
tiores reddidit. De quibus enim pudore ruboreque aflici

par erat, de iisdem altum sapiebant. Sed postquam PauJi

Epistolam acceperant, audi iliorum mulationem, quam
ipse Doclor testificatus est his verbis:«Hoc enim ipsum
» secundum Deum contristari, quantam in vobis operatur
» sollicitudinem : sed defensionem, sed indignationem, sed
«aemulationcm, sed vindictam x
. i Sic famulos, filios, uxo-
res, amicos instituamus, et de inimicis amicos facere cu-
remus. Sic magni illi viri Deoque amici meliores efFecti

sunt. Etenim David post peccalum, verbi fructu, in opti-

mam illam deductus est poenitentiam

2
: Apostoli quoque
sic tales evaserunt, quales novimus, et universum orbem
attraxerunt. Ecquis fructus, inquies, si quis audiat, et dicta
non exequatur? Non modicum certe ex auditu accedet
lucrum. Naru is seipsum damnabit et ingemiscet, et eo ali-
quando deducetur, ut quae dicta sunt impleat. Qui vero
nec quidem scit an peccaverit, quando a peccando desis-
tet? quando peccala damnabit sua? Ne itaque contemna-
mus divinarum lectionem Scripturarum. Haec enim dia-
bolica est cogitatio quae non permittit ut thesaurum videa-
mus, ne divitias acquiramus. Ideo nihil esse dicit audire

divinas lcges, ne ex auditu nos ad efFectum rem deducero

vidcat. Scientes igitur hanc ejus esse nequissimam artem,
undiquc nos muniamus, ut his armis instructi, et nos in-
victi maneamus ejusque caput feriamus, sicque victoriae
insignibus coronati, futura consequamur bona, gratia et
benignitate Domiui noslri Jesu Christi, cui gloria et im-
perium, in saecula saaculorum. Amen.
• 2 Cor. vn, 11, — » a Reg. xn ?
i3.
2/18 S. JO, CHRYSOSTOMI ARCHIEMSCOPI C. P.

<VV\ W\ WA VV\/W\ W /VW WWV\ VW VW VW WV WVW\ W\W\ W\ W\ W\ VW WW» W\ /W\/V» \ WWVWMVM

HOMILIA III.

CAPUT I.

Liber generationis Jesu Christi, filii David,

filii Abraham l
.

2
I. jam lertiam disscrtationem et procemia non-
Ecce
dum absolvimus. Non ergo frustra diccbam admodum
profundam esse harum sententiarum naturam. Age hodie
qune rcsidua sunt dicamus. aQuid ergo jam quaerimus? cur
Josephi genealogia ducatur, qui nihil ad generationem
contulit?» jam unam causam diximus operae-pretium est ;

ut aliam dicamus magis mysticam et arcanam. Quaenam

illa est? Nolebat Judaeis notum csse ipso partus tempore

ex Virgine nasci Christum. Sed ne turbemini de inexpec-

tala responsione. Neque enim meus hic est sermo, sed pa-
trum nostrorum admirandorum insigniumque virorum. Si
enim multa subobscure ab inilio locutus est, Filium homi-
nis sese vocans, nec ubique suam cum Patre aequalilatem

clare revelans, quid miraris si hoc etiam adumbravit, mag-

na quadam et mirabili usus oeconomia? Ecquid hic mira-
bile? inquies. Ut servaret Virginem, et a prava suspicione
liberaret. Si enim haec Judaei ab initio audissent, maligne
rem interpretantes, Virginem lapidassent, atque ut adulle-
ram damnassent. Nam si in aliis, quorum etiam exempla
habebant in Veteri Teslamento, impudenter palam se ge-

rebant; si quando daemonas ejecit, daemoniacum vocabant;

si quia in sabbato curavit, Deo adversarium putabant,
1
Matth. i, i. — a
Vide D. Guiiloo, tom, xiv, pag. 6-io.
 HOMILIA III. IN S. MATTH.EUM. 24.9

eliamsi antea sabbatnm sa?pe solutum fuisset; quid non

dicturi erant, hoc audientes? Etenim pro ipsis pugnasset
tolum praeteritum tempus, ubi nunquam quid simile ges-
tum fueral. Sinamque post tot signa illum adhuc Josephi
filium appellabant, quomodo ante illa signn ipsum ex Vir-
gine natum credidissent ? Ideo itaque ejus genealogia du-
citur, Virginemque desponsat. Quando enim Joseph vir

justus et admirandus, multis opus habuit, ut quod gestum

erat edisceret, Angelo, visione per somnum, et Prophela-
rum testimonio; qnomodo Judaei pcrversi et corrupli, et
illi infensi, hanc excepissent opinionem? Admodum enim
tam nova, tam inexpeclata perlurbatura erat, eo
illos res

quod progenitorum suorum cevo nihil hujusmodi geslum

unquam fuisset. Etenim qui semel credidit illum esse Dei
Filium, nihil hac de re ambigere debuit : qui vero illum
seductorem et Deo adversarium exislimaret, quomodo non
hac de re magis oflenderetur, qui non deduceretur
in illam

opinionem ? Ideoque Aposloli hoc statim ab initio non di-

cunt; sed de resurrectione multa ssepe disserunt, cujus
jam exempla fuerant praeterilis temporibus, etsi non huic
similia. Quod aulem de Virgine natus sit, non ila frequen-

ter dicunt sed neqne maler id est ausa proferre vide

; :

namque quid illi Virgo dicat : «Ecce ego et pater tuus quae-

«rebamus te\»Nam si illud in suspicionem venisset, ne-

que Davidis demum filius esse creditus fuisset: hac porro
sublata opinione, multa alia suboritura mala erant. Prop-
terea ne ipsi quidem Angeli illud dicunt ; sed Mariae tan-
tum et Josepho declararunt : cum vero Pastoribus fausta
nuntiarcnt, id minime adjecerunt. Cur Abraham memo-
ralo, cum dixisset: hGcnuit Isaac,et Isaac Jacob,» nec fra-
trem Jacobi nominasset, cum ad Jacobum postea venit,
et Judam et fralres ejus commemorat?
* liuc. u, 48«
25o S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

II. Quidam dicunt id ob pravos Esaii mores et aliorum

priorum faclum esse. Ego vero illud non dixerim : nam si

hoc esset , cur tales paulo post mulieres commcmorat ?

Nam gloria cjus hic ex contrariis elucescit , non ex eo

quod magnos habeat progenitorcs, sed potius exiguos et
viles. Sublimi enim haec magna gloria est, si possit demis-

sus admodum et vilis apparere : cur itaque non comme-

moravit? Quia nihil commune habcbantilli cum israelitico
genere,nempe Saraceni, Ismaelitae et Arabes, et quotquot
ab illis majoribus orti sunt. Ideoque illis silentio missis,

ad ejus ct judaici populi majores properat. Ideo ait: « Ja-

» cob autem genuit Judam et fratres ejus^.sHic jam Ju-
daeorum deslgnatur populus. « Judas autem genuit Phares
»et Zaram de Thamar Quid facis, mi homo, dum histo-
3
. »

riam affers improbi coitus? Cur hoec loquitur? Gerte si

nudi homini genus enarraremus, jure quis haec tacuisset;
siautem incarnati Dei, non modo haec non tacenda, sed
ctiam magnifice expromenda sunt, ut ejus et providentia
et potestas oslendatur. Ideo namque venit, non ut oppro-
bria noslra fngiat, sed ut illa de medio tollat. Sicut non
tam admiramur quodmortuus sit, quam quod crucifixus,
licet res probrosa sit, sed quo probrosior, tanto magis
ejus erga homines amorem exhibet : sic de generatione
cjus dicendum. Non modo quod carnem susceperit ad-
mirandus est, sed etiam quod tales habere cognatos digna-
tus sit, nusquam de malis nostris susceptis erubescens.
Illudque ex ipso generationis exordio praedicavit se de
nullo quod ad nos pertineat erubescere per : haec nos edo-
cens neunquam de majorum nostrorum nequitia erubes-
camus, sed unam solum quaeramus virtutem. Nam qui
illam sectatur, etiamsi alienigenam progenitorcm habeat,
etiamsi malrem mcretricem, vel alio modo dcspiciendam,
1
Matth. i; 2. — » Ibid. 5.
 1

HOMILIA. III. IM S. MA.TTH^EUM. 25

nihil hioc nocumenti passurus est. Nam si fornicatorem

qui resipuerit, nullo prior vita dedecore afllcit, multo mi-
nus vir prohus cx meretrice vel adultera nalus, parenlum
improhitate dehonestahitur. Sic porro se gerebat, non tan-
tum nt nos inslitueret; sed etiam ut Judeeorum tumorem
deprimeret. Quia enim animi virtute neglecta, Abrahamum
semper ore ferehant, putantes proavorum virtutem defen-
sioni sibi csse; ah ipso initio ostendit hinc minime gloriam
aucupari oportere, sed de propriis recte factis. Post haec,
illud quoque agit, ut ostendat omncs peccalis ohnoxios
fuisse, etiamque proavos ipsos. Nam ipse Patriarcha, qui
nomen indidit genti, non modicum in peccatum lapsus
narralur : stat enim Thamar ejus fornicalionem accusans.
David quoque ex adulterata muliere Salomonem suscepit.
Si porro lex ne a magnis quidem illis viris impleta est,

multo minus ah exiguis? Si autem implela non est, omnes

peccaverunt, ac necessarius fuit Christi adventus. Propte-
rca duodecim Patriarchas commemoravit , indc quoque
jactanliam illam dc progenitorum nohilitate deprimens :

nam horum multi ex ancillis nati erant : et tamen paren-

tum illa differenlia diiTerentiam inter filios non intulit.

Omnes enim simul erant ct Palriarchae et tribuum princi-

pes. llla qulppe est Ecclesias prcerogativa. Ha?c apud nos
cst nohililatis dignitatisque ratio, cujus olim figura prae-
cessil ; ita sive servus, sive liher sis, nihil plus, nihil minus
habeas; sed unum est quod quaritur, voluntas animiquc
mores.
III. com-
Prajter ea quae dicta sunt, alia causa fuit hoec
memorandi neque enim sine causa post Phares additus
:

estetZara. Erat enim redundans et superfluum, post com-

memoratum Pharem, ex quo Chrisli gencalogia ducitur,
Zmxc ctiam (acere mentionem. Cur ergo et hirnc memo-
ravil? Cum hos paritura Thamar esset, acivemente partn,
 :

2^2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Zara primus manum cmisit e vulva. Hoc conspecto obste-

trix, ut ille prior noscerctur, coccinea fascia manum ejus
ligavit ; ut porro ligata fuit, retraxit puer manum ; quo
facto, egressus est Phares, et poslea Zara. Hoc conspeclo,
obstetrix aitQuare propler te excisa cst sepes ?» Vides-
: «
T

ne mysteriorum aenigmata? Nequc enim haec sine causa

scripta nobis fuere : neque ad historia? dignitatem pertine-
bat ediscere quid dixisset obstetrix : neque narrandum
videbalur esse, quod manum extulerit primus is qui secun-
dus egressus est. Quodnam igitur hoc oenigma est ? Primo,
ex ipso pueri nomine quaestionem solvimus. Phares enim
est divisio et concisio ; secundo ex ipsa re gesta ; neque
enim ex nalurali consequenlia erat eum, qui cxtulissetma-
num, ipsam postea relrahere ligatam nec id rationi vel ;

naturae consonum videtur. Nam praernissa quidem unius

manu altcrum egredi, id forte naturale fuerit; sed retracla
manu, alleri Iransitum proebere, id non fil ex more nas-
centium. Yerum aderat Dei gratia quae haec circa pueros
dispensaret, et per hacc futurorum quamdam imaginenl
adumbraret. Quid igitur aiunt quidam ex illis qui haec ex-
ploravcrunt? Hosce pueros duorum esse populorum figu-
ram. Deindo ut discas secundi populi inslitutum prioris
orlui pracluxisse, manum extendens puer non se totum ex-
hibet, imo illam postea retrahit : et postquam tolus fraler

egressus est, tunc et ipse totus apparet. Id quod etiam in

duobus populis gestum est: nam cum ecclesiasticum insli-

lutum in diebus Abrahae apparuisset, deindeque in meclio

suppressus fuisset, venit judaicus populus et institulum le-

gale, et potca novus ille populus cum legibus suis. Ideoquc
ait obstetrix : «Cur excisa est propter te sepes?» Quia ins-
tituti libertatem lex superveniens dissecuit. Etenim legem
Scriptura sepem vocaresolet, sicut David prophela dicit
1
Geo. xxxviu, 29.
 »

1I0MILIA III. IN S. MATTn.^lM. 2 53

« Sustulisti sepem ejus, el vindemiant eam omnes qui prae-

»ter°rediuntur viam '

, »et Esaias : «Et sepem circumposui
»ei
3
: »item Paulus : « Et medium parietem maceriae sol-
3
»vens .

IV. Alii illud : « Cur excisa est propter te sepes?» denovo

populo dictum putant. Hic quippe cum advenisset, legem
abrogavit. Vides ipsum non levi de causa totam comme-
moravisse Judae historiam? Idcirco etiam Ruth et Rahab
meminit, quarum altera alienigena, altera meretrix erat;
u t edisceres ipsum venisse ut mala omnia nostra solveret.
Ut medicus enim, non ut judex venit. Quemadmodum igi-

tur hi fornicarias duxere mulieres ,• ita et Deus naturam

fornicatam copulavit sibi. Id quod olim Prophetee circa
svnagogam factum esse dixerunt. Sed illa quidem conjugi
suo ingrata fuit ,* Ecclesia vero a patriis malis semel libe-
rata, in sponsi amplexu permansit. Animadverte ea quae
ad Rulh speclant nostris esse similia. Haec quippe alieni-
gena erat , et ad extremam pauperieui deducta ; altamen
videns illam Booz, nec pauperiem despexit, neque ignobile
conlempsit genus. Quemadmodum et Chrislus susceplam
Ecclesiam, magnorum pcnuria bonorum
et alienigenam et
laborantem,in consortem admisit. Ac quemadmodum illn,
nisi prius palrem dimisisset, domum contempsisset et ge-
nus et patriam et cognatos, nunquam tali connubio dig-
nata fuisset : sic Ecclesia, patriis dimissis moribus, lunc
amabilis sponso fuit. Quod et Propheta ipsam alloquens
declarat : «Oblivisccre populum tuum, et domum patris
»tui, ct concupiscet rex decorem tuum 4. » Hoc et Ruth
fecit : idco mater regum fuit, quemadmodum et Ecclesia.

Ex illa quippe orlus est David. Per hacc igitur omnia pu-
dorc illos ailiciens, suadcnsque ne allum saperenl, genea-
1
PmI. lxxix, i5. — 2 Isai. v, 2. — 3
Ephes. n, i4- — 4 Psal.
xliv, 11, 12.
254 s« J0 « cnnYsosTOMi ahchiepiscopi c. p.

logiam texuit, mulieresquc istas in medium protulit. Etenim

magnum regem per nepotes genuit neque ea de re
illa :

erubescit Davicl. Non potest enim, non potest utique quis-

piam ex virtute aut ex nequitia majorum aut probus aut
improbus csse, aut gloriosus aut inglorius. Verum si quid
mirum diclu profcrendum, ille majori iulget splendore,
qui ex non probis majoribus ortus, probus tamen effeclus

est. Nemo igilur de iis allum sapial ; sed consideratis Do-

mini progcnitoribus, totum abjiciat tumorem, et de solis

probe geslis glorietur; imo nec de illis. Ita enim Pbari-

saeus Publicano infcrior enim magiuim pr.xslare
fuit. Si vis
facinus, ne altum sapias, t tnnc majus facinus exbibuisti.
<

Nc putes te quidpiam fecisse, et lunc tolum fccisti. Si enim

quando peccatorcs sumus, cum nos essc putamus id quod
sumus, jusli eilicimur, ut Publicanus ille; quanto mngis
cum justi sumus, ct nos essc peccatores arbilramur? Si
cnini hurniliter sapereexpeccaloribus justos effieif, etiamsi
illud non verc humiiitas sit, scd jusla cxistimalio si igilur :

haec justa cxistimalio tantum valet in pcccatoribus, quid

non aget humilitas in Justis? Ne igitur laborcs luos labe-

iactcs, ncvc sudorum meritum auferas, ne vane curras post

miile decursa stadia omncm effundens laborem. Dominus
cnim longe te melius novit opera tua. Si vel potum aquce
Jrigidae dcderis
1
, ne illud quidem despicit
obolum : si vel

profuderis, si ingemueris tanlum, omnia illc curn mogna

bcnevolenlia recipit, horum recordatur, ct magna his pra>
mia definit. Cur lua exploras, et sa?pe in medium affers?

An nescis si le laudes, Deum te non uitra laudaturum esse?

quemadmodum et si te miserum dicas, non cessyturum te
apud omnes praedicare ? Non vult enim labores tuos in
minorc pretio haberi ; el quid dico in minore prelio ha-
beri? nihii non agit ct molitur, ut vel ex parvis meritis
1
Matth. x, 42.
 HOMILIA. III. IN S. HkTTHMVtt. 2 55

coroneris, et circuit occasiones quaerens, quibus possis a

gehenna liberari.
V. Ideoque etiamsi inundecima hora diei labores, totam
mercedem tribuet ; « Etiamsi nullam salutis ansam ha-
sbeas, inquit, propter me faciam, ne nomen meum pro-
»fanelur ' ; netiamsi tantum gemueris, vel lacrymaveris,

ha3c stalim ille rapit in occasionem salutis tua?. Ne itaque

extollamur; sed nos dicaaius inutiles, ut utiles efficiamur.
Nam si te laudabilem dixeris, inulilis evadis, etiamsi lauda-

bilis vere fueris. Si te inulilem dicas, utilis evadis, etiamsi

improbandus Quamobrem necessaria nobis esl pro-
fueris.

be gestorum oblivio. Et quomodo possumus, inquies, qua3

vere scimus ignorare? Quid dicis? cum assidue offendas
Dominum, deliciaris et ridcs, ac neqne scis te peccasse,
atque omnia oblivioni tradis ; probe geslorum vero non
potes memoriam abjicere ? Etiamsi vehementiore sit opus
timore; nos contra, cum quolidie peccemus, id ne in mente
quidem relinemus; si vero tantillum pecuniae pauperi dc-
nuis, illud susdeque versamus : id quod cxtremae est insi-

pientise, maximumque colligentisdetrimentum. Penusenim

secura probe gcstorum, est oblivio eorun;. Ac quemadmo-
dum cum vestimenta et aurum in foro pandimus, muitos
nobis insidiatores paramus ; si vero domi deponamus et
occullemus, in tuto omnia collocamus; ila et recle facla,
si memoria circumferamus, Dominum ad
frcquenler in
iram concitamus, hoslemque armamus, ct nd furtum invi-
tamus. Sin vero nemo id scierit, praeter eum quem soluni
ha?c nossc oporlet, in lulo illa crunt. Ne itaque illa fre-
quenter verses, ne quis ilia diripiat : ne libi accidat id quod
PharisiTo, qui illa in oie fercbat : quapropter ea ipsa dia-
bolus abripuit; eliamsi cum gratiarum aclione illa comme-
moraret, omniaque referret Deo. Verum hoc non salis illi

1
Ezech. xxxvi,. 22 ct 32,
 :

256 8. JO. CHRYSOSTOMI AI\CHIEPISCOPI C. P.

fuit. Non enim graliarum actionis est alios vituperare, sibi

ex plurimis gloriam quaerere, et contra peccanles efFcrri.

Si enim gratias Deo agis, hac sola re conlentns esto, et ne

id referas hominibus, neque judicium feras de proximo : ,

id enim non est gratiarum aclionis. Si gratiarum actionis

moclum vis ediscere, audi tres pueros dicentes «Peccavi- :

»mus, injuste egimus. Justus es, Domine, in omnibus, quae

» fecisti nobis, quia in vero judicio omnia induxisti '. »Pro-

pria enim peccata confiteri, illud est gratias agere Deo

confitentem, qui declarat se innumeris obnoxium esse pec-
catis, nec subire pcenam recusare : hic omnium maxime
gratias ogit.Gaveamus igitur ne ad laudem nostram quid
ioquamur id enim nos et hominibus odiosos et Deo exe-
:

crandos recldit. Idcirco quo majora fecerimus, eo minora

de nobis dicamus ita enim magnam conseqnemur gloriam
;

cum apud homines, tum npud Deum imo non tantum ;

gloriam apud Deum, sed magnam mercedem. Nc igitur

mercedem exigas, ut mercedem recipias. Confitere te per
grntiam salutem consequi, ut tibi ille se debitorem essc
confileatur, non ob probe gesta tantum, sed ob gratum
animum tuum. Gnm enim recle operamur, pro operibus
tantum debitorem ipsum habemus; cum non putamus nos
aliquid recte fecisse, pro illo ipso affectu magis quam pro
operibus debitorem habemus : ita ut id ipsis sit operibus
aequiporandum. Si hoc enim non adsit, illa opcra non mag-
na videbuntur. Siqnidem et nos quoque tunc maxime fa-

nuilos nostros acceptos habemus, quando omnia cum be-

nevolentia ngentes, nihil se magni praestitisse putant.
VI. Itaque si vis opera tua bona magna esse, ne magna
esse putes, tuncque magna crunt. Sic Centurio dicebat
« Non sum dignus ut intres sub teclum meurn 3
;» idcoquc
dignus fuit, supraque omnes Judaeos mirabilis. Ita ct Pau-
1
Dan. in, 39 et 5i. — 2 Matth. vni, 8.
 7

HOMILIA. III. IN S. MATTILEUM. 2O7

Ius ait Non sum digous

: « vocari Apostolus '. » Ideoque pri-

mus omnium effectus est. Sic ct Joannes : « Non surn dig-

a
» nus solvere corrigiarn calceamenli ejus . » Icleo et amicus
sponsi crat, ct manum quam indignam calceamentis
illam,
putabat, Christus supra caput suum attraxit. Sic et Petrus
« Exi a me, quia homo peccator sum
3
dicebat : »Idcirco .

fundamentum Ecclesiae factus Deo gra- est. Nihil enim ita

tum est, quam si quis se cum ultiinis peccatoribus nume-

ret hoc omnis philosophiae principium est. Qui cnim

:

humiliset contritus est, non inani gloria efferetur, non

irascetur, non proximo invidebit, non aliud quidpiam vitii
admittet. Neque enim contritam manum, quantumvis con-
tendamus, possumus in altum efferre. Si ilaque sic ani-
mam conteramus, etiamsi cordis affectus innumeri illam
inflare et extollere tentent, ne vel minimum poterit erigi,
Si enim qui saccularia damna deplorat, omnes a se fugat

animie ianguores; multo magis ille qui pro peccalis id agit,

philosophia potietur. Et quis ita polerit, inquies, cor suum
conterere ? Audi Davidem, qui hac de causa maxime spien-
didus fnit, ct vide ejus animi contritionem. Post innumcra
praeclare gesta, cum proximum esset ut patria, domo et
ipsa vila excideret, ipso calamitatis tempore, vilem abjec-
turaque militem videns insultantem sibi et convitiantem,
non solum vicem non reddidit, sed etiam ducem quem-
piam ipsum interimere volentem impedivit, dicens:«Di-
«mittite illum,quia Dominus mandavit eH.» Rursum sacer-
dotibus rogantibus, liceret sibi cum illo arcam circumferre,
id non passus est sed quid ait?«Reduc arcam Domini in
:

» civitatem, et stet in loco suo. Si invenero gratiam in

» conspectu Domini, et liberaverit me Deus de inslanlibus
»malis, videbo decorem ejus; sin dixerit mihi : Nolo te :

1
1 Cor. xv, 9. — 2 Matth. 111, 11, - 3
Luc. v, 8. — 4 2 Reg.
xvi, 11,

LXXIT. 1
 »!

258 S. 30» CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»ecce ego, faciat mihi quod est placitum in conspeclu

»ejus (
. » Illud vero quod erga Saiilem et semel et bis et

pluries fecit, quantum non philosophiae culmen ostendit

Id enim et veterem legem superabat, et ad apostolica pra?-
cepta proxime accedebat. Ideo omnia quae a Deo proficis-

cebantur amplectebatur nec rationem exigebat eorum

,

quae accidebant : sed unnm studebat, ut ubique ejus legi-

bus obsequeretur. Et post tot tantaque praeclara facinora,
videns tyrannum, parricidam, fratricidam, contumeliosnm,
furiosum, qui regnum suum invaserat , ne illud quidem
ipsi offendiculo fuit. Sed, si itaDeo placeat, inquit, pelli

me errare et fugere ; illum autem in honore esse, id am-

plector atque suscipio, et gratiam habeo pro malis innu-
meris. Non ut multi impudentes ac petulanles, qui ne mi-
nimam quidem partem probe gestorum cjus executi sunt,
quique si quos videant prospere agere, se vero parvam mo-
lestiam mnestiliamque subire, innumeris animas suas blas-
phemiis labefactant. At non iis similis David erat, qui fuit

omni modestia praeditus. Ideo dicebat Deus : « Inveni Da-

»vid filium Jessae, virum secundum cor meum a
. » Talem
et nos possideamus animam, et quidquid patimur, leniter
feramus, et ante regnum, hic nobis pariamus humilitatis
proventum. Nam ait: «Discile a me quia mitis sum et hu-
«milis corde, et invenietis requiem animabus vestris 3
.

Ut igitur et hic et illic requie fruamur , summa cura om-

nium bonorum matrem humilitatem in animabus nostris
inseramus. Sic enim et hujus vitoe pelagus sine fluctibus
trajicere poterimus, et ad tranquillum illum portum navi-
gare, gratia et benignitate Domini noslri Jcsu Christi, cui

gloria ct imperium, in saecula saeculorum. Amen.

* 2 Reg. xv, a5, 26. — a
Psal. lxxxvhi, 4 ^t 21, — 3
Matlh, xi, 29,
 H0M1LIA IV. IN S, 3IATTH.EUM. 2 5(j

HOMILIA IV.

GAPUT I.

Omnes igilnr generationes ab Abraham usque acl David,

generaliones quatnordecim; et a David usque ad trans-
migrationem Babylonis, generationes quatuordecim :

et a transmigratione Babylonis usque ad Ghristum, ge-

nerationes quatuordecim ".

I. Omnes 2
gcneraliones in tres partes divisit, ostendens
illos etiam post reipublicae formam pluries mutatam non
cvosissc rneliores : sed sive aristocratiae, sive rcgno, sive
oligarchiae parerent, in iisdem versatos malis esse : ac nc-
que ducibus, neque sacerdotibus, neque regibus rem pu-
blicam administrantibus, majorem pcnes illos virtutis ra-
tioncm fuisse. Gur autem in media parte tres praetermisit

rcgcs; in postrema autem parte, gencrationibus duodccim

tantum quatuordecim ipsas esse dicil? Primam
positis,

qurcstionem vobis solvendam relinquo; non cnim omnia

solvere vobis necesse est, ne vobis faslidium gcncremus :

secundam aulem explanabimus. Mihi certe videtur capti-

vilatis lempus hic pro una generalione numerari scd eL ;

ipsum Ghristum [ alteram implere ]

qucm ubiquc nobis
conjungit. E re aulem captivitalem illam commcmoral,
ostendcns illuc dcductos, non tcmpcranlicrcs cvasissc ;

ita ut prorsus necessarius vidcatur fuisse Chrisli advcnlus.

Quid crgo Marcus non idipsum agit, nequc Jesu ^enealo-
giam recensct, scd compendio omnia rcfcrt? Mihi quidein
vidctur Mallhaeus anle omncs manum operi admovisse :

quapropter gencalogiam accurale ponit, et in iis quac nc-

1
Mattli. i, 17, — 2 Vide D. Guillon, tom, xiv, png. 10-18.

'7-
 2('c S. JO. CIIKYSOSTOMI ARCIIinPISCOPI C. P.

cessaria crant insistit. Marcus vero post ipsum scripsit,

idcoque compcndio studct, ulpote qui jam dicta et nola

recenseat. Cur ergo Lucas eliam genealogiam et quidem
pluribus scribit? Quia Matthaeus jam praecesserat viam-
que paravcrat, voluit ille aliquid amplius nos edocere.
Quisqne Discipulorum magistrum suum est imitatus; hic

Paulum ubertale flumina superantern; ille Petrum brevi-

tati studentem. Gur porro Matthaeus in exordio non dixit,

sicutet Prophetae, « Visio quam vidi, » vel, «Sermo factus est

»ad me? » Quoniam ad frugi homines scribebat, qui ad-
modum dictis attenderent. Etenim jam patrata miracula
clamabant, Evangelium accipiebant, plane fideles
et qui

erant. Prophetarum vero tempore non tot erant miracula,

quae auctoritatem ipsis inderent, et magna lunc erumpe-
bat pseudoprophetarum turba, quibus magis attendebant
Judaei. Quamobrem hic procemiorum modus apud illos

necessarius erat. Si vero signa quandoque fierent, barba-

rorum causa, ut multi proselyti accederent, edcbantur.
Fiebant quoque signa ad Dei polentiam exhibendam,
quando adversarii, subaciis Judaeis, deorum suorum vi et
auxilio sc vicisse pulabant, ut in /Egypto contigit; undc
promiscua turba profecta cst : et postea in Babylone,
quae ad fornacem, et somnia spectant. Erat etiam cum
signa ederentur in deserto, quando sui juris erant, quem-
admodum et apud nos : etenim apud nos cum ab errore
emergeremus, signa multa exhibita sunt. Post haec autem,
cum vera religio ubique disseminata esset, illa cessaverunt.
Quod si post exitum ex deserto signa facta sunt, illa pauca
et rariora fuerunt; ut cum sol substitit, vel cum retror-

sum abivit. Signa quoque apud nos facta videre licuit :

nam aetate nostra sub Juliano, qui omnes impietate su-

peravit, multa a.irabiliaquc facta sunl. Cum cnim Judaei
Lemplum jerosolymiiauum rca3dificarc tentarent, ignis c
 nOMILIA IV. IN S. MATTH.EUM. 2G1

fundamentis erumpens omnes deterruit. Et cum Julianus

furorem suum in vasa sacra exerceret, qusestor et Juliani

avunculus ipsi cognominis plexi sunt; prior enim a ver-

mibus corrosus interiit, altcr vero medius diruptus est. Pe-
ractisque ibidem sacrificiis fontes defecerunt, et fames
qure, eodem imperante, civitates invasit, maximum erat

miraculum.
II. Solet enim Deus hcec exhibere, quando mala supra
modum augenlur; cum suos in aerumnis versari, adversa-
riosque tyrannica vi debacchari videt, lunc suam ostcndit
potentiam. Id quod eliam in Persidc circa Judaaos praes-
titit. Quod ergo non sinc causa Ghristi progenitores in tres
parles distribuerit, ex supra diclis palam est. Animadver-
tas velim ubi incipiat et quo desinat; ab Abraham in

Davidem, a Davide in captivitatem Babylonis, ab hac in

ipsum Christum. Nam initio ambos una serie posuit, Da-

videm et Abrahamum deinde resnmpta genealogia utrum-
:

que memoravit. Nam, ut jam dixi, illis factce fuerant pro-

missiones. Cur porro ut babylonicam transmigralionem
memoravit, non perinde descensus in /Egyptum mentio-
ncm fecil? Quia /Egyplios non ultra metuebant, Babylo-
nios veroadhuc tremebant. Iiludenim priscumerat; hoc
vero recens et paulo ante geslum. Atque iiluc non ob
peccata deducti cra,nt, istuc vero scelerum causa translali
fuerant. Si quis vero nominum inlerpretationem aggredi
velit, muitam ibi reperict spcculandi materiam, quae ad
Novi Tcslamenli intclligentiam maxime conferat; cxempli
causa ex nominibus Abraharni, Jacobi, Salomonis, Zoro-
babelis : non enim lemere hocc illis nomina indita sunt.

Sed ne longius excurrentes molestiam inferamus, missis

illis, ad magis necessaria veniamus. Cum itaque progcni-
lorcs omnes enumerasset, ct in Josephum dcsiissct, non
hic stetit, sed addidit, « Joseph virum Wariee : uostendens
 :

262 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHlEPiSCOPI C. P.

sc propter illam ejus genealogiam duxisse. Deinde ne, au-

diens virum JVIarirc, communi nalurae lege Ghris-
putares
tum natum essc, animadverle quomodo ea addat qua3
opinionem istam corrigant. Audisti, inquit, virum, audisti
matrem, audisti nomen pucro datum ; audi etiam genera-
tionis modum. « Jesu Chrisli aulem generatio sic erat *. »

Qiiam mihi, quaeso, generationem narras? nam progeni-

torcs cjus jam dixisli. At volo ctiam generationis modum
cxponcre. Vidcs-ne quomodo auditorem excitaverit? Nam
quasi novi quidpiam dicturus, se modum quoque expli-
caturum promittit. Et vide mihi optimam dictorum con-
scqucntiam. Non enim statim ad generalionem venit : scd
nos primum edocet, quotus csset ab Ahrahamo, quotus a
Davide et a transmigratione Bahylonis, ct diligentem au-
ditorcm per haec ad lcmporum computationem invitat,
ostendcns hunc esse Ghrislum a Prophetis praedicatum.
Cum enim generaliones numeraveris, atque ex lemporis
computatione didiceris eumdem ipsum esse, facile excipies
miraculum in ejus orlu palratum. Quia enim magnum
quidpiam loculurus erat, quod ex Virgine natus esset ; pri-
nsquam tempus computet, suhobscure loquilur, « Virum
»Maria3 «dicens, quin ct generationis seriem intersecat :

insuperquc annos enumerat, admoncns auditorem hunc

ipsum esse, quem patriarcha Jacob, dericienlihus demum
judaicis principihus, affuturum dixit : quem propheta
Daniel post multas hebdomadas venturum esse prae-
illas

dixit. Si quis autem voluerit annos illos per hebdomada-

rum numerum ab Angelo Danicli dictos, ab aedificatione
urbis enumcrans, in ipsius ortum descendere, haec cum
illis consentire deprchendet. Dic ergo quomodo natus sit
« Cum esset desponsata mater ejus Maria *. »Non dixit :

« Virgo, » sedsimplicitcr « Mater, » ut sermo facile caperetur.

1
Malth. i, 18. — 2
lbid.
 HOMILIA IV. IN S. MATTHJEIJ5I. a63

Ideo cum prius praeparasset auditorern nd aliquid eorum,

quae ex more veuiunt, audiendum, et in hac cogitatione
retinuisset, tunc percellit rem admirandam subjungens

his verbis « Antequam convenircnt, inventa est in utcro

:

» habens de Spiritu sanclo ". » Non dixit « Antequam duce- :

retur in domum sponsi » intus enim jam erat. Nam mos

:

priscis eral sponsas ut plurimum domi tenere, imo etiam

nunc id videre est : et Loti generi cum ipso habilabant.

Habitabat ergo et ipsa cum Josepho.
Sed cur non ante sponsalia concepit? ut, quemad-
III.

modum dixi, res occultarelur, et ut Yirgo pravam omnem

suspicionem efFugeret. Quando enim ille, qui plusquam
omnes zelotypia corripi poterat, videbatur eam non modo
non traducere nec^inhonorare, sed etiam in consortium
accipere, ipsique ministrare praegnanti palam est eum ;

non sic facturum,persuasum habuisset eam ex Spi-

nisi

ritu sancto concepisse; alioquin illam ncc apud se reti-

nuisset, nec in aliis suo ministerio dignatus esset. Appo-

site autem et illud adjccit : « Inventa est in utero habens ; »

id quod dici solet in rebus stupendis, quae praeter spem et

expectalionemomnemaccidunt. i\eigilurultraprocedas,ne
quid quaeras ultra ea quae dicta sunt, neque dixeris « Quo- :

modo Spiritus sanctus id Virgine exoperatus est? » Si enim,

natura opcrante, nemo potest formnlionis modum expli-
care,quomodo Spiritu mirabiliter agcnte, poterimus hncc
explanare? Ne enim Evangelislam vexares et importunis
quaeslionibus exagitares, ipse, enunliato miraculi auctore,
sese his omnibus liberavit. Nihil ultra scio, inquit, nisi
hoc a Spiritu factum esse. Erubescant ii qui supernam
generationemcuriosius explorant. Si enim hanc, quae innu-
meris testibus celebratur, ct anle tot saecula praenuntiata
fuerat, quae et oculis et tactui pervia fuit, nemo potest
1
Malth. i, i$.
ii64 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPl C. P.

explicare, in quem non insania; cumnlum deveniunt ii,

qni arcanam illam curiose scrutanlur et explorant ? Ne-

que enim Gabriel, neque Matlhaeus aliud quidpiam dicere
potuerunt, nisi quod ex Spiritu natus sit quomodo autem
;

et qua ratione ex Spiritu natus sit, nullus eorum inter-

pretatns est : neque enim id fieri poterat. Neque arbitre-
ris le totum edidicisse cum audis : « Ex Spirilu : »nam post-
quam hoc edidicimus, multa adhuc ignoramus; exempli
causa, quomodo is qui immensus est, in vulva continetur;
quomodo is qui omnia continet, in ulero mulieris gesta-
lur; quomodo Virgo pariat et Virgo maneat Quomodo, :

qureso te, Spiritus templum illud eflormavit? Quomodo

non totam carncm cx matrc sumpsit, sed partem ejus,
quam auxit et formavit? Nam quod ex carne Virginis pro-
dterit, dcclaravit his verbis e Quod enim in ca natum :

3
» est » et Paulus « Factum ex muliere
*
: » ex muliere :

inquit, ora obstruens eorum qui dicerenl, quasi per qucm-

dam canalem per eam transiissc Christum. Nam si hoc es-

set, quid utero opus fuis>et ? si hoc esset, nihil haberet
nobiscum commune; sed alia esset illa caro, non ex massa
nostra. Quomodo ergo ex radice Jessae? Quomodo virga,
vel filius hominis? Quomodo flos ? Ouomodo Maria mater
esset ? Quo pacto ex semine David? quoinodo formam
servi acceperit? Quomodo« Verbum caro factum est 3
? »

Qua ralione Paulus Romanis dixit : « Ex quibus Chrislus

y> secundum carnem, qui est super omnia Deus 4 ? «Quod
igitur ex nobis, ex massa nostra et ex ulero Virginis pro-
dierit, palam est ex diclis exque aliis plurimis : quomodo
autem, non item. Ne igitur id tu qua:ras, sed accipe id

quod revelalur, et ne curiose scrutare id quod tacetur.

« Joseph autem vir ejus cum esset justus, inquit» ct nollet

1
Matth. i, 20. — * Galat. iv, 4- — !
Joan. i, i4. — 4 Rom.
ix, 5.
 HOMFLIAIV. IN S. MATTlLfcUM. 2G5

»eam traducere, voluit occulte dimittere eam x

. »Curn di-

xisset:Ex Spiritu sanclo, et sinc ullo congressu,

« » sermo-
nem suum etiam aliunde confinnat. Ne quis enim diceret :

« Unde hoc manifestatum est? Quis novit? quis audivit tale

quidpiam factum esse? »Ne suspicareris Discipnlum in gra-
tiam magistri hoc commentum esse, inducit Josephum,
per ea qnce passus cst his fidem facientem, ac si diceret :

« Si mihi fidem non habcs, si testimonium meum tibi sus-

pectum est, crcde viro illius. « Joseph enim, ait, vir ejus,

»cum esset justus. sJustumhic, omni virtute praeditum

dicit : ad justiliam enim perlinet non esse avarum, eslque
justilia omnis virlus : el hoc maxime sensu Scriplura justi-
2
tiae voce utitur, ut quando dicit : « iiomo justus, verax ; »

ac rursum, « Erant ambo justi 3

. »

IV. Justus ergo cum esset, id est, benignus, modera-

tus, « Voluit occulte dimittere earn. »Ideo idquodconli-
git enarrat ante notitiam datam, ut ne fidem deroges iis

quoe, re cognita, gesta sunt. Cerle si talis illa fuisset, non

modo digna erat quae traducerelur, sed eliam illam sup-
plicio aflici lex jubebat. Verum Joscph non modo ei qnod
majus, sed eliam ei quod minus erat consuluit, nempe pu-
dori. Non modo enim punire nolebat, sed ne traducere
quidem. Vidisti-ne philosophum virum, et tyrannico illo

affectu vacuum? Nostis enini quanlus morbus sit zeloty^

pia. Quamobrem is qui id probe sciebat dixit :« Plenus
» zelo est furor viri ejus; non parcet in die vindictae 4, »

5
et, Dura sicut infernus ajmulatio
« » Certe multos novi- .

mus, qui malint animam amittere, quam in zelotypiae

suspicionem incidere. Hic porro non mera suspicio erat,
cum uleri lumor rcm palam faceret. Attamen ila erat ab
hoc animi morbo iiber, ut ne in minimis quidem vellct

'
Matth. 1, 19. — * Jub, 1? l% _ 3 Luc. 1, 6. — 4 Prov. vi, 34,—
5
Cant, vni, 6.
2G6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

\ irgini moestitiam inferre. Quia ergo illam intus apud se

retinere per legem non licere viclebatur, tradueere autcm
illam et in judicium trahere, id necessario erat ad mortem
tradere; neutrum fecit, sed supra legem jam se gercre
ccepit. OporteLat cnim, jam adveniente gratia, mulla signa
adesse suLlimis hujusce instituti. Quemadmodum enimsol,
nondum radios oslendens, eminus tamen partem maxi-
mam orLis illustrat; sic quoque Christus ex ulero illo

cxoriturus, antequam egrederetur, orLem totum illumi-

navit. Idcirco vel anle partum Prophetae exultabant, et
mulieres futura praedicehant, et Joannes, nondum e vulva
egressus, aL utero exullaLat. Hic itaque multam Joseph
ostendit philosophiom : neque enim accusavit illam, neque
exproLravit illi, sed dimittere lanlum cogitaLat. In hoc
rcrum statu, ct in hac negotiorum diflicultate, advenit
Angelus qui anxietatem omnem tollat. Quaerendum autem
est cur Angelus non anle venerit, quam vir ille haec in
animo versaret, sed cum hrcc ille cogitaret, lunc venerit :

nam ait :a Hasc iilo cogitante, Angelus veuit '

: » quan-
quam etiam antequam illa conciperet, nunlius accesserit,
unde etiam alia quacstio oritur. ftam et si Angelus viro non
dixernt, cur \ irgo tacuit haec ah Angelo audita, et cum
sponsum suum anxium videret, non ejus anxielalem sus-
tulit ? Cur ergo antequam ille turLaretur, Angelus non

rem illi aperuit? Nam operae-pretium cst priorem quceslio-

nem primo solvere. Quare rem illi non aperuit? iSe dicto
fidem negaref, et idipsum accideret illi quod Zachariae.
Nam rc oculis percepla, iacile erat tunc credere : cum
autem nondum ccepisset, non facile credi polerat. Ideo
id Angelus initio non dixit, et Virgo eadem de causa ta-
cuit. Neque enim putasset sihi rem incrediLilem nuntianti
a sponso fidem csse hahendam; imo timuisset sc illum in

' Matth, i? 20.

 :

HOMILIA IV. IN S. MATTILEUM. 267

iram concltaturam esse, quasi admissum peccalum legen-

lem. Si enim etiam ipsa qua? tantam gratiam perceptura
erat, humanum quicl passa est. et dixit : « Quomodo fiet

»istud, quoniam virum non cognosco J

? » multo magis
ille dubitasset, cum maxime id audisset a mulierc hinc

sihi suspecta.

Y. Ideo Yirgo quidem nihil ipsi dicit ; Angelus vero

tempore congruenti advenil. Quare, inquies, idipsum erga
Yirginem non fecit, nec post conceptionem ipsi rem nun-
tiavitPNc in perturhatione magna foret. Nam timendum
crat ne illa rei vcritatem non clare sciens, de se quid acer-
hum decerneret, neu dedecus non ferens ad laqueum vel

ad gladium properaret. Admiranda quippe Yirgo erat,

ejusque viilutem declarat Lucas, cum ait eam, quando sa-
lutationcm accepit, non statim gaudio perfusam fuisse ,

nec dicta suscepisse sed turbatam quoesivisse qualis esset

,

ista salutatio. Quse autem sic comparata erat, mcerore

secum reputans, nec sperans

confecta fuisset, rei infamiam
posse se quempiam audicntium ad credendum inducere,
quod id non ex adulterio profectum esset. Ne itaquc id
eveniret, anle conceptionem venit Angelus. Etenim opor-
tebat imperturbalum esse ulerum illum, in quem omnium
Creatoringressurus erat, et omni tumultu vacuam animam

illam, qu?e mysteriorum tantornm ministra futura erat.

Proplerea Yirgini anle conceptionem, Josepho autem cum

uterum Yirgo, locutus est. Quod mulli simplicio-
geslaret
rum non inlelligentes, hic dissonantiam esse dixerunt
quoniam Lucas dixit Mariae nuntium venisse, lMallhoeus
autcm Joscpho, non advertenles utrumquc geslum fuisse.
Id quod eliam in omnibus hisloriis observandum est : sic

enim multas dissonanlias, ut quidem pulanlur, expedie-

mus. Yenit ilaque Angelus, perturbalo Josepho. Nam ct
1
Luc, 1, 34.
 »

268 S. Jd. CIIRYSOSTOMI ARCRTIiPISCOPI C. P.

propter ea quae supra dicta sunt, et ut ejus phllosophia

appareret, aclventum suum difFert. Cum vero res jam esset
implenda, advenit demum. a Hcec autem eo cogitante, An-
»gelus in somnis apparuit Joseph. » Vides-ne viri modera-

tionem ? non modo non punivit, scd nemini dixit, ac ne

illi quidem quae in suspicionem veniehal; sed rem secum

cogilahat, et secessus causam Virgini ohtegcre studebat.

Nequc cnim dixit ipsum voluisse illam ejicere, sed dimit-
lere : usque adco bcnignus el moderatus vir erat. Hajc
autem cogilanli in sonmis apparet Angelus. Et cur non
apertc, ut pastorihus ct Zachariae visus est, necnon ctiam
Virgini? Admodum fidelis vir erat, neque egehat tali vi-

sione. NamVirgo, cui annunliahatur res tanta, et longe

major quam Zachariae, etiam ante rem ipsam egebat mi-
rabili quadam visione : pastores vero, utpote qui agrestio-
res essent, aperliore visione opus hahehant. Hic autem
post partum, cum prava suspicionc animi leneretur, et
paralus tanien esset ad honam spem facile reduci, si quis

hac in re dux illi appareret, revelalionem accipit. Ideo

post suspicionem adest honus nuntius, ut hoc ipsum illi

ibret vera snpra dictorum demonslratio. Cum enim nemini

dixisset, sed animo solum hsec cogitasset, et hac de re lo-
quentem Angelum audiret, induhitalum ipsi signuni erat
Angeluin a Deo jussum, haec dictum venisse ipsius enim :

solius est cordis arcana scire. Vide itaque quanta eflician-

tur ; viri philosophia ostenditur, el illud opportune ah An-

gelo prolalum ad fidem ejus firmandam confert, dictum-
que ipsum sine suspicione manet, quod oslendit ipsum ea
passum esse, qnae vir quivis jure pati poterat.

VI. Quomodo autem fidem ipsi facit Angelus? audi ct

mirare dictorum sapientiam. Accedens ait : a Joseph iili

»David, noli timere accipere Mariam conjugcm tuam

1
.

1
Matth, i, 20.
 IIOMILIA IV. IN S. MATTII.EUM. 2G9

Slalim Davidem in memoriam revocat, unde nasciliirus

erat Christus; neque sinit illuin lurbari, dum per majorum
nomen promissionem univcrso generi factam ln memoriam
revocat. Sed cujus rei gratia filium David ipsum appellat?
«Ne timeas. » Quanquam alibi Deus non ita fecit : sed quo-
dam dc uxore Abrahoe secus quam oportuerat cogitante,
terroribus minisque in loquendo usus Deus est, etiamsi ibi
quoquc res per ignoranliam fieret : neque enim rerum
gnarus ille Saram acceperat : attamen perterrefecit eum.
Hic autem mitius agitur. Ingens enim erat rerum qnae age
bantur magnitudo, magnumque inler virum utrumque dis-

crimen : quapropter non erat increpatione opus. Cum

autem dixit : « Ne timeas, » declarat ipsum metuere ne Deum
offendat, si adulteram uxorem habeat; ita nisi hoc fuisset,

iilam dimittcrc ne cogitasset quidem. His igitur omnibus

declaratur a Deo venisse Angelum, qui omnia quae cogi-
tavit et animo passus est Joseph, in mcdium attulit et ex-
posuit. Yirginis autem pronuntiato nomine, non hic stetit,

sed addidit, Conjugcm tuam, » quam non ita vocassct, si

a

vitiata fuisset. Conjugem vero hic sponsam vocat, quem-

admodum et gcneros vocare solct Scriptura sponsos, anle

nuptias. Quid vero significat illud, a Accipere?» Domi reti-
nere : jam enim illam animo dimiserat. Hanc dimissam
reline, quam tibi Deus tradit, non parentes. Tradit autem,
non ad nuptias, sed ut cum illa habites; tradit porro per
vocem meam; ut illam postea Chrislus tradidit Discipulo,
ita ct nunc Joscphotraditur. Deinde rem obscure indicans,

pravam suspicionem non memoravit sed honesliorc con- ;

gruenlioreque modo conceptionis exposita causa, illam

sustulit, ostendens eum, propter eamdem ipsam causam,
qua limebat et illam dimiltere voiebat, jure illam rcciperc

ct retinere dcbere : sicque ex abundanti ejus moestitiam

resolvit, Non modo, inquit, illicito congressu pura cst ;
270 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIflEPISCOPI C P.

sed etiam supra naturam uterum gestat. Ne igitur metum

ponas tantum, sed in magnam erumpe laetitiam : « Quod

»enim in ea natnm est, de Spiritu sancto est \ » Stupen-

dum humanam cogitationem superans, legesquc
dictum,
naturse transcendens. Quomodo igitur credet vir tales non
cxpertus narrationes? A praeteritorum, inquit, revelationc,
Ideo omnia quae mcnle cogitabat, revelavit, quae passus
est, qua3 timuit, quae facere meditabatur; ut illis in me-
dium adductis, etiam his fidcm hnberet ; imo non ex prae-

terilis tantum, sed ctiam cx futuris ad crcdendum illum

inducit. « Pariet autem, inquit, fiiium, et vocabis nomen
2
»ejus Jesum . »Nc pules enim, quia ex Spiritu sancto est,
le ideo alienum esse a minislerio oeconomine illiiis. Etiamsi
enim nihil ad generalionem conferas, sed inlacla Virgo
maneat; attamen quod est patri proprium, etsi virginitatis

dignitalem non labefactet, hoc tibi confero, ut nato no-

mcn imponas. Tu enim «Vocabis » illum. Etsi namque fi-

lius tuus non sit, tu paternam crga illum gerci curam.

Ideo vel ab ipsa nominis impositione, nalo te parenlis loco

adjungo. Deinde ne quis ideo eum patrem cssc suspicarc-

lur, audi quam accurate scquenlia ponat. «Pariet, inquit,

» iilium ; » non dicit : « Pariet libi ; » sed indeterminale po-
suit: non enim ipsi peperit, sed universo orbi.
VII. Ideoque nomen ejus ex ccelo detulit Augclus : hiric

ostendens mirabilem esse parium, quod Deus ipse nomen

ejus de coelo per Angelum Josepho miserit. Ncquc enim
ipsum casu et sine causa datum fuit; sed est mille bono-

rum thesaurus. Idcirco ipsum Angelus inlerprctalur, opti-

mamque spem oiTert, et hac ralione fidem ipsi conciliat :

nam propensius inclinamur ad res hujuscemodi; ideoque

illis facilius credimus. Cum igitur ex omnibus ad fidem ci

habendam pra?parassct,ex prajlerilis, ex futuris, cl ex prae-

1
Matth. i, 20. — 2 IbM. 21.
 1;

HOMILIA. IV. IN S. MATTHJIUM. 27

sentibus, necnon ab honore ipsi debito, inducit Prophe-

tam, opporlune his omnibus calculum dantem. Priusquam
vero ipsum inducat, bona per ipsum orbi conferenda prae-
nuntiat. Quaenam illa sunt? ereptio a peccatis : alpsecnim,
»inquit, salvum faciet populum suum a peccalis eorum .» 1

Hic quoque stupendum quidpiam indicatur. Non enim a

bellis sub scnsum cadentibus, non a barbaris, sed quod

longe majus erat, a peccatis liberandum populum ipsius

annuntiat id quod nemo ante facere potuerat. Et qua de
:

causa, inquies, populum suum dixit, neque gentes ndjecit?

Nc slatim auditorem percelleret. Alioquin vero intelligen-
tia praeditus auditor, hic gentes quoque subindicari perspi-

cit. Populus enim ejus sunt non Juda?i tantum, sed omnes

qui accedunt, et ejus doctrinam cognitionemque susci-

piunt. Animadverte autem quomodo ejus dignitatem nobis
aperuerit, populum suum appellans populum judaicum.
Hoc enim nihil aliud significat, quam eum qni natus est,
csse Filium Dei, ac de rege superno sermo ipsi cst, neque
enim alia polestns peccata remittere valet, nisi ea quae ad
illam substanliam pertinet. Quoniam
lantum acce- igitur
pimus donum, non agamus ne tantum beneficium
nihil

dehonestemus. Si enim ea, quae anlc hunc honorem gesta

sunt, digna ultione erant, mullo magis post ineffabile illud
beneficium. Haec porro non sine eausn nunc dico; sed quia
multos video post baptisma segniores, quam ii qui nondum
initiati neque ullam habentes instilutinostrinotitiam.
sunt,
Ideoque ncc in foro nec in Ecclesia polest distingui fidelis
a non fideli; nisi quis adsit tempore mysteriorum,et videat
qui cjiciantur, et qui maneant. Oporteret aulem eos non
aloco, sed a moribus distingui. Nam externae qnidem dig-
nitaies, ab externis nolis et ornamentis jure dignoscuntur
nostra vero ab ipsis animis nota esse oportet. Fidelem nam-
1 Matth. ai.
1,
272 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPJSCOPI C. P.

qne non a dono tantiirn, sed etiam a novo vitae instituto

agnosci par esset. Fidelis et luminare et sal mimdi csse
debet. Cnm autem nec tibi quidem ipsi luceas, nec pro-
priam putredinem conslringas, unde tandem te nosse po-
terimus? an quia in sacris fluenlis ingressus es? Sed hoc
te ad supplicium deducit. Magnitudo enim honoris, iis qui
vitani hujusmodi honore dignam non agunt, addilamen-
tum supplicii est. Fidelem enim non ab iis tantum quaj a
Deo accepit, sed ctiam ab iis, qune ipse intulit fulgere par
est, et undique se notum praestare, ab incessu, ab aspectu,
ab habitu, a voce. Haec autem dixi, non ut ad ostenta-
tionem , sed ut ad utilitatem videntium nos compona-
mus. Nunc autcm undecumque te voluero dignoscere,
undique le invenio a contrariis dignosci. Si a loco qui
sis vclim ediscere, in circo te, in theatris, et iniquis occu-
pationibus video dies transigere, in fori ccelibus impro-
borum, in corruptorum hominum consorlio; si a vullus
compositione, assidue te cerno cachinnis deditum ac dis-
solutum, haud sccus quam perditam meretricem aperto
ore sese dehonestantem; si a vestibus, perinde te amictum
video atque histrionem; si a clientibus, parasitos circum-
ducis et adulatores; si a verbis, nihil sanum, nihil neces-

sarium, nihil ad inslilutum vitae nostrum conducens lo-

quentem audio ; si a mensa . major hinc accusationis
materia orietur.
Undenam igilur, quaeso, potero te fidelem agnos-
VIII.
cere, cum supra dicta omnia contrarium arguant? Et quid
dico fidelcm ? Neque enim, si homo sis, possum evidenter
agnoscere. Nam cum calce impetas ut asinus, exilias ut
taurus, ad mulieres hinnias ut equus, voraciler edas ut
ursus, carnem impinguare studeas ut mulus, injuriarum
memor sis ut camelus, rapias ut lupus, irascaris ut ser-
pens, ferias ut scorpio, versipellis sis ut vulpes, virus ini-
 ^ :

HOMILIA IV. 1N S. MA.TTH£UM. 2^3

quilatis serves ut aspis et vipera; adversus fratres bellum
°;eras, ut crudelis ille daemon ; quomodo te potero inter
homines annumerare , cum humanoe naturae characteres

in te non videam? Quaerebam differentiam catechumenum

inter et fidelem, et periculum est ne invenire nequeam
virum inter et feram discrimen. Ecquid te dicam essc?
feram ? At ferae uno tantum vitio tenenlur : tu vero qui
omnia circumfers vitia, longe magis quam ilhe rationis es

expers. Sed daemonem te vocabo ? Atqui daemon neque

ventris tyrannidi subditus est, neque divitias amat. Cum
ergo plura quam ferae et daemones habeas, qiuomodo,
vitia,

quajso, te hominem vocabimus ? Si vero te hominem vo-

care non licet, quomodo fidelem appellabimus? Quod au-
tem deterius est cum ita male simus afTecti, ne cogitamus
;

quidem animae nostrae deformitatem, neque ejus fceditatem

novimus. Sed apud tonsorem sedens, comam detondens,
arrepto speculo, caesariem consideras, et astantes ipsumque
tonsorem interrogas, num ornate frontem concinnaverit
ac saepe, senex cum sis, non vereris juvenilibus studiis in-
sanire : animam vero nostram, non modo deformem, sed
etiam ferinoe formae csse, instar Scyllae et Chimaerae, quae
in fabula feruntur, ne minimum quidem sentimus : quan-
quam tamen hic spirituale speculum habeamus longe me-
Non modo enim deformilatem monstrat;
lius et utilius illo.

sed etiam mutat illam in pulchritudinem immensam si ,

quidem velimus. Hoc porro speculum est proborum viro-

rum memoria, necnon beatae ipsorum vitae hisloria, Scrip-
turarum lectio, leges a Deo datae. Si vel semel volucris
Sanctorum imagines contemplari, deformitatem animae
tuae videbis: qua semel conspecta, nullo alio egebis ut ab

hac turpiludine libereris. Ad hoc euim ulile nobis est hoc

speculum, facilemque nobis reddit hanc mutajionem. Nc-
mo itaque in brulorum forma maneat. Si enim servus in

lxxiv. —— lr ,
—
'.7 18

MHUJS
 ,

2^4 s* J0 « CIIRYS0ST0MI ARCIIJ£PISCOPI C. P.

doinum patris non inlrat, cum ferae formam habet, quo-

modo tu in limina illa Ecquid feram dico?
ingredi poteris ?

fera enim deterior est hujusmodi homo. Ferre enim elsi

natura sua feroces sint, humana tamen artae saepe mansues-
cunt : tu vero qui illarum naturalem feritatem in mansue-
ludinem, quae contra naturam earum est, transmutas, quam
habehis excusationem, qui mansuetudinem, quam ex na-
tura habes, in feritalem, quae contra naturam est, convertis,
et qui quod ferum erat mite reddens, teipsum natura mi-
tem, contra naturam ferocem constituisti ac qui leonem :

cicuras mansuetumque reddis, animum tuum leone fero-

ciorem efficis; etiamsi duo illic impedimentaadsint, et quod
fera illa sit rationis expers,et quod omnium sit ferocissima.
Attamen vi inditae tibi a Deo sapientiae, naturam ipsam
vincis. Tu igitur qui ferarum naturam vincis, cur in teipso

et naturae et voluntatis bonum prodis? Ac si quidem te

alium hominem mitem reddere juberem, ne sic quidcm

tibi ca mandare viderer, quae fieri nequirent posses tamen :

lu objicere tc non dominum essc voluntatis alterius, nec

penes te id totum esse. Nunc autem bellua tua est, in tuo
posita arbitrio.
IX. Quam ergo habes defensionem, dum naturam tuam
non quem excusationis coiorem proferrc poteris
subigis ?

dum leonem in hominem convertis, teque ex homine leo-

nem factum videns, id non curas? ac dum illi ea quae
supra naturam ejus sunt largiris, tibi ne ea quidem servas
quac ex natura habes : sed dum feras agrestes ad nobilita-
tem nostram deducere contendis, teipsum ex solio regni
detrudis,etin belluarum furorem depellis. Cogita namque,
si quantam alii circa leones
placet, iram esse feram, et
curam impendunt, tantam et tu impende circa jteipsum,
atque animum tuum mitem mansuetumque redde nam :

et ille saevis dentibus et ungulis instructus est, ac nisi ei-

 H0MILIA. IV. IN S. MATTH^UM. 2;5

cures ipsum omnia perdet. Neque enim leo et vipera sic

viscera lacerarepossunt,ut ira, quae ungulis ferreis assidue
laniat.Neque vero corpustantum labefactat, sed et animoe
sanitatem corrumpit, vim ejus omnem corrodens, dilanians,
discerpens, et ad omnia inutilem reddens. Nam si is qui
vermes in visceribus nutrit, ne respirnre quidem polerit,
cunctis intus corruptis, quomodo talem serpentem haben-
tes, viscera omnia corrodentem , iram dico , generosum
aliquid parere poterimus? Quomodo ergo poterimus ab
hac peste liberari? Si illam potionem bibamus, quae possit
intus positos vermes et serpentes extinguere. Ecqua potio
illa est, inquis, quae tantam vim habeat? Prctiosus sanguis
Christi, si cum fiducia sumatur morbos quippe omnes
:

extinguere poterit. Huic adde divinarum Scripturarum

lectioni attentionem, huicque adjicias eleemosynam. Per
haec quippe omnia extingui poterunt morbi animam labe-
factantes. Tuncque solum vivemus, cum jam non meliore
conditione simus, quam mortui : nam illis vivenlibus, nos
vivere nequimus, sed nccessario perimus. Nisi enim hic
illos occiderimus, illic nos omnino interficient : imo et ante
exlremum obitum de nobis hic ultionem sument. Etenim
unusquisque morbus hujuscemodi, crudelis, tyrannicus et
insatiabilis est, nec nos quotidie corrodendi finem facit :

nam dentes leonum sunt dentes ipsorum, imo etiam longe

sa3viores. Leo quippe ubi exsatiatus fuerit, a cadavere dis-
cedit : hi veromorbi animi nunquam satiantur, neque
cessant, donec captum hominem diabolo proximum sta-
tuerint. Tanta enim illorum vis est, ut quam servitutem
Christo Paulus exhibuit, ita ut propter illum et gehennam
et regnum despiceret, eamdem ipsam a captivis suis exi-

gant. Nam sive in corporum, sive in divitiarum, sive in

gloriae amorem quis inciderit, etgehennam deridet, etreg-
num contemnit, ut amata re potiatur. Ne igitur Panlo
18.
276 S. JO. CURYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

fidem ncgemus dicenti se Christum ita amasse. Cum enim

inveniantur quidam animi affectibus ita servientes, cur
illud incredibile nobis videatur? Etenim ideo amor erga
Christuminfirmior est, quia lota vis nostra in vitiorum
amore consumitur : et rapimus, et avaritiae dediti sumus,
et vance gloriae servimus, qua quid vilius fuerit? Etiamsi
enim admodum sis conspicuus, nihilo melior cris iis, qui

infimae sortis sunt; imo ob hoc ipsum illis inferior eris.

Quando enim iidem ipsi, qui te gloriosum ac splendidum

reddere student, ob hoc ipsum te derident, quod gloriam
ab ipsis requiras, quomodo non haec cupiditas tibi in con-
trarium vertetur? nam illi, quidquid agant, accusatores tui

sunt.

X. Quemadmodum enim adulterio vei fornicationi de-

ditum si quis laudaverit, vel ipsi adulatus fuerit, eo ipso
quam laudalor illius est; sic et vanae glo-
potius accusator,
riae cupidum, cum laudanius omnes, accusatores potius

ejusquam laudatores sumus. Cur ergo rem venaris, cujus

contrarium tibi solet accidere? Nam si gloriam consequi
vis, gloriam contemne, et omnium gloriosissimus eris. Cur
id pateris quod passus est Nabuchodonosor? Nam et ille

statuam erexit, ex ligno (8) et ex insensibili forma putans

se sibi famam conciliaturum esse, et qui vivus erat ex non
vivente illustrior apparere cupiebat. Vides-ne ingentem insa-
niam ? Dum sibi putat honorem conciliare, contumeliam
potius sibi parit. Dum enim videtur inanimatae rei magis
fidere, quam sibi ipsi, et animae suae viventi, atque ideo
lignum in tantum honoris culmen provehit, quomodo non
fuerit risu dignus, dum non a moribus, sed ab asseribus
ornari studet? quemadmodum domus si quis ex pavimento
%
aut ex pulchritudine scalae suspici malit, quani exeo quod
homo sit hujusmodi virum multi nunc imitantur. Quem-
:

admodum enim ille ab imagine, sic ajii a vestibus, alii ab

 HOMILIA. IV. IN S. MkTTEMVM. «277

aedibus, a mulis, a carpentis, a columnis quae sunt in domi-

Lus, in admiratione haberi cupiunt. Nam cum illud, quod
homines sint, amiserint, circumeunt, nt sibi aliunde glo-
riam multo risu dignam concilient. Verum generosi illi et

magni Deifamuli, non inde, sed ex quibus par erat, efful-

serunt. Etenim et captivi, et servi, ct juvenes et peregrini,
et rebus omnibus domesticis vacui, multo clariores visi

sunt, quam ii qui illis omnibus circumdati erant. Certc

Nabuchodonosori, nec tanta illa slatua, nec satrapae, nec
dnces, nec immensi exercitus, nec auri vis, nec quaevis alia

pompa, secundum concupiscentiam ejus fuere satis, ut

magnus appareret his vero, qui illis omnibns
; deslituti
erant, sola philosophia satis fuit : quac illo qui diademate
et purpura ornatus, et tot aliis circumseptus erat, eos qui
nihileorum habebant, tanto splendidiores iaciebat, quanto
sol est margarita splendidior. Etenim in medium orbis
universi adducebantur juvenes captivi, servi, iisque adduc-
tis statim rex ignem ab oculis emittebat, astantibus duci-
bus, toparchis, principibus, ac tolo diaboli theatro, dum
vox fistularum ac tubarum omnisque musici instrumenti
ad coelum usque ascendens, illorum auribus personaret.
Fornax succendebatur et flamma ad immensam allitudi-
nem nsque ad nubes ascendebat, omnia metu terroreque
plena erant. Verum illos quidem nihil horum extcrruit;
sedastantes quasi Judentes pueros deriserunt, ac virtutem
mansuetudinemque suam ostenderunt, ipsisque tubis cla-
riorem emittentes vocem dicebant «Nolum sit tibi,rex. * :

Neque enim verbis tyrannum dehoncstare volebant, sed

tanlum pietalem suam exhibere. Quapropter non lonsis
sermonibus sunt usi, sed paucis cuncta declararunt : «Est,
«inquiunt, Deus in ccelo, qui potest nos eruere '. »Qnid
nobis tantam multitudinem offendis? quidfornacem? quid
1
Dan. 111, 17,
 »;

278 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCMEPISCOPI C. P.

gladios acutos, quid terribiles illos satellites? His omnibus

superior et potentior est Dominus. Deinde cogitantes con-
lingere posse Deum ita velle, ac permittere ut ipsi combu-
rerentur, ne illo accidente viderentur mendacia locuti
esse, hoc etiam addunt : «Quod si hoc nonfiat, notum sit

»tibi nos deos tuos non colere 1

. »

XI. Si enim dixissent : 1 Deus ob peccata non eruet nos ;

quod si non eripiat, iides ipsis non habita fuisset. Ideo hic
illud tacent, id vero dicunt in fornace, frequentissime pec-

cata commemorantes. Goram rege autem nihil hujusmodi

sed etiamsi comburendi sint, piam religionem se non pro-
dituros esse dicunt. Non enim pro retributione atque
mercede id agebant, sed ex sola charitate etiamsi in cap- :

livitate et in servitute essent, nullo fruentes bono. Nam et

palria et liberlate et omnibus bonis exciderant. Ne mihi

enim illos in regali oula commemores honores. Cum
enim sancti et justi essent, sexcenties domi stipem cogere
maluissent, et templi bonis frui : « Elegi enim, inquit, ob-
jectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in ta-
»bernaculis peccalorum; »et«Melior est dies una in atriis

» tuis super millia \ » Longe potius ergo maluissent abjecti

esse domi, quam in Babylone regnare. Id quod palam est
ex iis quae in fornnce declarant aegre se ferre, nempe ha-
bitationem babylonicom. Etsi enim iilic multo fruerentur
honore, magno ipsis dolori erant caeterorum, quas ipsi

videbant, calamitates : quodSanctis maximeproprium est,

non gloriam, non honorem, non quidquam proximo- aliud

rum saluti anteponere. Vide igitur quomodo in fornace pro
omnipopulosupplicarent. Nos autem nequidem cum tran-
quille agimus, fratrum recordamur. Et cum somnia ex-
plorarcnt, non sua, sed aliorum commoda in scopo habe-
bant. Quod enim mortem contemnerent, mullis poslea
1
Dan, 111, 18. — 1 Psal, lxxxiu, 11.
 IIOMILIA IV. IN 8. M.VTTII/EUM. 279
declararunt. Lbique autem pra?sto sunt Deum placare
studentes. Deinde quia se non ad id sufficere putabant, ad
palres confugiunt aulem non aliud afFerre dicunt,
: ipsi

qnam spirilum contritum. Hos itaque et nos imilemur.

Nam etiam nuncstat aureaimago,mammonaenempe tyran-
nis. Sed non attcndamus tympanis, non tibiis, non cinyris,
non reliquo divitiarum apparatui. Verum etiamsi in pau-
pertatis fornacem incidere oporteat, id potius deligamus,

ut ne ipsum adoremus, et erit in medio fornacis « Ros

» sibilans. » Ne itaque paupertatem horreamus, dum forna-
cem audimus. Nam tunc etiam ii qui in fornacem incide-
runt illustriores elTecti : qui autem slaluam adornverunt,
occisi snnt. Sed tunc omnia simul facta sunt; nunc vcro
alia hic, alia in futuro saeculo ; alia et hic et in futuro sob-
culo. Namquine mammonam adorarent paupertatem ele-
gerunt, et hic et illic splendidiores erunt : qui vero hic
injuste divitias possederunt, tunc extremas luent poenas.
Ex hac fornace Lazarus exiit, non minus conspicuus quam
trcs ilii pueri; dives autem qui adorantium statuam instar
fuit , ad gehennam damnntus est. Nam qtiae dicta sunt,
figura illorum erant. Ut igitur ii qui in fornacem incide-
runt, nihil passi sunt; qui vero foris erant, magna cum
vehementia sunt abrepti; sic et tunc erit. Sancti qui per
fluvium igneum incedunt, nihil ingratum patienlur, sed
laeti apparebunt; qui aulem imaginem adoraverunt, ignem
videbunt in se quavis fera ssevius irruentem, et intus attra-
hentem. Itaque si quis gehennam non credit, hanc videns
fornacem, a praesentibus futura credere ediscat, ac ne ti-

meat paupertatis fornacem, scd potius fornacem peccali.

Ilaec enim et flamma et dolor est; illa vero ros et requics.
In illa fornace stat diabolus; in hac Angeli excutienles
ilammam.
XII. Hoec audiant divites, qui paupcrlatis flammam ac
280 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

cendunt. Pauperibus enim nihil noccbunt, rorc ipsis super-

venicnle ; sc vero ipsos flammis tradent, quas ipsi propriis

manibus accenderunt. Tunc Angelus descendit adpueros;

jara vero nos ad eos, qui in fornace paupertatis sunt, des-
cendamus, eleemosynam rorem pariamus, flam-
et per

mamque exculiamus, ut cum illis coronarum simus con-

sorles ; usque gehennae flammam Christi vox excutiat
dicens : « Esuricntem me vidislis, et pavislis K » Haec enim
vox tunc nobis pro rore aderit per mediam flammam « Si-
» bilans. » Descendamus itaque cum eleemosyna in forna-

cem paupertalis : videamusphilosophantesillos, quiin ipsa

ambulant, et carbones calcant : videamus rem novam at-

que stupendam, hominem in fornace psallentem, hominem

in igne gralias agentem, extrema inopia colligalum, et
multas Christo laudesreferenlem. Etenim pueris illis pares
sunt ii qui paupertatem cum gratiarum actione ferunt.
Nam igne terribilior est mendicitas, magisque incendcre
solet. Sed flamma pueros illos non incendit, verum quia
gratias Domino reddiderunt, vincula ipsorum subito soluta
sunt. Ita et nunc, si in paupertalem lapsus gratias agas,
vincula solvuntur et flamma extinguitur; sin non extin-
guatur, id quod mirabilius est, pro flamma fons efficitur :

^uod tunc etiam contigit namin media fornace rore puro

:

fruebantur. Ignem quidem non extinxit, sed ne combure-

renlur qui eo injecli fuerant impedivit. Hoc etiam in phi-

losophantibus videre est : etenim in paupertale timoris

magis expertes suut, quam divites. Ne itaque exlra cami-
num sedeamus, nnlla erga pauperes misericordia affecti;
ne patiamur quod tunc illi passi sunt. Si enim descendens
ad pueros cum illis steteris, nihil mali tibi inferct ignis. Si

autem superne scdens, despcxeris illos in flamma pauper-

tatis, te flamma combnrct. Descende igitur in ignem, ne

1
Mattli. xxv, y\.
 1;

HOMILIA V. IN S. MATTH£l'M. 28

incendaris ab igne. Ne sedeas extra ignem, ne te flamnia

abripiat. Si enim te vidcrit cum paupcribus, a le abscedet
sin ab illis separalum, statim in tc insiliet, tequcabrijjiet.

Neigitur abscedas ab illis eo conjectis : sed cum diabolus

jusserit eos, qui aurum non adorent, conjici in fornacem
paupertatis, ne fueris ex injicientium, sed ex injectorum
numero, ut sis ex servandorum, non ex urendorum nu-
mero. Nam vere ros est copiosus, non detineri concupis-
centia divitiarum, et cum pauperibus versari. Hi omnium
sunt opulentissimi, qui cupiditatfim divitiarum conculca-
verunt. Quandoquidem illiquitunc regem conlempserunt,
ipso rege clariores sunt effecti. Et tu igilur si res bujus

mundi despicias, toto mundo pretiosior eris, ut et Sancti

illi, quibus dignus non erat mundus. Ut itaque dignus fias

ccelestibus, deride praesentia. Ita enim et hic spiendidior

cris, et futuris bonis frueris, gratia et benignitale Domini
nostri Jesu Christi, cui gloria et imperium, in saecula sa>
culorum. Amen.

w\w\uv\v\\\wwww\u\\\\\\\vvu\\viv\vttwvvvwWrtww«w\\v\\\w«\\wnM

HOMILIA V.
CAPUT I.

Hoc autem totumfaclum est,ut adimpleretur quod dictum

est a Domino per Prophetam dicentem Ecce Yirgo in :

utero habebit, et pariet filium, et vocabunt nomen cjus

Emmanuel \

I. Mn!los a audiodicentes: <t Dumpra3sentes concioni su-

mus, ct doctrina verbi fruimur, ab meliorem frugem redu-
cimur; cgressi vero, alii efTicimur, ac fervoris ignem extin-
1
Isai'. vii, 14, et Matth. 1, 22, 23.— 2 Vide D. Guillon, tom. xiv,
paj. i8-23.
282 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

guimus. »Quidergoagendum, ne id eveniat? Explorandum

unde accidat. Quae causa igitur nobis est talis mutationis?
Quod non convenientia, et quod cum
loca frequcntemus
improbis eonsortium habeamus. Non enim oportebat a
concione egressos, in negotia nos ingerere concioni non
congruentia: sed statim domum petentes librum accipere,
atque uxorem et filios ad eorum, quaedictafuerant, collec-
tionem evocare, ac tunc ad vitae necessaria nos conferre. Si
enim ex balneo nolis in forum te conferre, ne ex fori ne-
goliis balnei recreationcm et fructum labefacles; multo
magis a concione egressum id facere oportebat. Jam vero
contrarium facimus, ideoque omnia perdimus. Nam lectio-
nis mente nondum probe defixum, externarum
fructum in

rerum tumultus incidens totum aufert et abripit. Neitaque

id fiat, ex concione egressus, nihil magis necessarium pu-
tes illa doctrinae collectione. Etenim extremae desidiae fue-
rit, quinque sexve dies saacularibus negotiis impendere,
spiritualibus verone unam quidem diem, imo ne minimam
quidem diei partem insumere. Annon videtis quotidie puc-

ros noslros, disciplinas quas acccperunt per totam diem

medilantes? Idipsum et nosfaciamus; alioquin nihil nobis
supererit ex his conventibus, si dolio pertuso quotidie hau-
riamus, neque tanlam custodiendauloctrinae solliciludinem
adhibeomus, quantam circa aurum et argentum exhibc-
mus. Si quis enim denarios paucos acceperit, et in crumena
reponit et sigillo munit; nos aulcm, acceptis eloquiis et

auro ctgemmis pretiosioribus, perceplisque Spirilus sancli

thesauris, non ea in animae penurecondimus, sed negligen-
ter omnino sinimus ex menle nostra efiluere. Quis igitur
ultra nostri miserebitur, cum nobis ipsis insidiasparemus,
et in lantam sponte incidamus paupertatem? Ne igilur id

evcniat, scribamus nobis immolam legem, ut uxor^bus et

filiis noslris hanc unam hebdomadae dieai consccrcmus,

art.-
 HOMILIA V. IN S. MATTH.SUM. 283

cum audiendae doctrinae, tum colligendis iis quae audita

sunt. Ila enim multo dociliores ad ea quae dicenda sunt

occurremus; nobisqUe labor minor, ac vobis majus lucrum

accedet, cum ea quae nuper dicta sunt memoria retinen-
tes, sic sequentia audietis. JXon enim id parum confert ad
dictorum intelligentiam, si seriem sententiarum nostrarum
accurate teneatis. Quia enim non possumus omnia uno
die complecti, si eaquae singulis vobis diebus proponimus,
in memoriae quadam serie quasi catenam teneatis; sic in

mcnte reponite, ut totum Scripturae corpus simul appa-

reat. Revocalis igitur in mentem iis, quaenuperdicta sunt,
sic hodie ad ea quae proponenda sunt accedamus.
Quaenam igitur nobis hodie proponenda sunt?« Hoc
II.

» autem totum factum est ut implerelur quod dictum est a

» Domino perProphelam dicentem. » Digna miraculi voce

pro viribus clamavit dicens « Hoc autem totum factum :

»est. » Quia enim vidit pelagus et abyssum benignitatis

Dei, et id quod nunquam speratum fuerat evenisse, naturae

solutas leges, reconciliationem factam, et omnium supre-
mum ad omnium infimum descendisse, medium murum
sublalum, et impedimenta abacta, multoque plura his gesta

alia,uno verbo miraculum declaravit dicens « Hoc autem :

atotum factum est, ut impleretur quod dictum est a Do-

»mino. »Ne existimes, inquit, idmodo decretum esse, jam
olim praefiguralum fuerat quod etiam Paulus ubique
: id

demonstrare studuit. Jam vero Josephum adEsaiamremit-

tit; ut si experrectus verborum ipsius, utpote recens dic-

lorum, oblitus esset; propheticorum, in quorum medita-

lionc nutritus fuerat, semper recordatus, quae dicta sibi

crant retineret. Uxori autem nihil tale dixit, utpole quae

puella adhuc horum notitiam non haberct : viro autem ut-

pote justo, qui Prophctas medilaretur, hinc edisserit. Et

antehac quidem dixerat: « Mariam conjugem tuam : » hic
^84 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vero postquam Prophetam adduxit in medium, nunc de-

mum nomen virginitatis illi credidit et patefecit; neque
enim tam imperturbato animo fuisset, audito Virginis no-
mine, nisi prius id ab Esaia audivisset. Nihil enim stupen-
dum, sed rem sibi haec midto tempore meditanti familiarem
auditurus erat a Propheta. Ideo Angelus ut rem credibilem
redderet, Esaiam in medium addncit. Neque hic gradum
sistit, sed ad Deum haec loquentem erigit eum, non enim

Prophetas verba esse dixit, sed a Deo universorum prolata.

Ideo non dixit « Ut impleretur quoddictumest ab Esaifa; »
:

sed « Quod dictum est a Domino : » os quippc erat Esaiae,

oraculum vero e supernis delalum. Quid aulem ait hoc
oraculum « Ecce Virgo in utero habebit, et parict filium,
:

»et vocabunt nomen ejus Emmanuel » Cur ergo, dices,

x
.

non vocalus est Emmanuel, sed Jesus Christus? Quia non

dixit « Vocabis, » sed « Vocabunt, » nempe populi, et ipse
:

rerum cxitus. Hic rci quae contigit nomcn imponit ct hic :

est mos Scripturae, res quae contingunt pro nomineponere.

Nihil enim aliud est illud « Vocabunt Emmanuel, » quam,

:

« Videbunl Deum cum hominibus » nam semper cum homi- ;

nibus fuit, sed nunquam ita manifeste. Quod si impudenter

obsistant Judaei,inlerrogabimus eos € Quandonam vocatus :

est puer, « Cito praedare, velociter spolia aufer? » sed nihil

respondere poterunt. Gur ergo Propheta dixit : « Voca no-
»men ejus, cito praedare 2
? » Quoniam ipso nalo, depopu-
lalio et spoliorum direptio facta est : ideoquc rem quac
circa ipsum contigit, quasi nomen ipsi imponit, « Et civi-
»tas, inquit, vocabitur civitas justitiae, metropolis fidelis
3
»Sion nusquam inveniinus illam fuisse vocatam Jus-
: »et
titiam, sed nomen ipsi mansit Jerosolyma; verum quia ipsa

in melius commutata hoc ipsi accidit, adeo ipsam ila vo^

cari dixit. Ubienim contingit quoddam prseclarum facinus,

* Isai', vu, »4« — * Id. vin, 5. — 9

Id. i, a6.
 HOMILIA. V, IN S. MATTHjEUM. 2 85

quod quam ipsum proprium nomen indicat aucto-

clarius

rem ejus, aut eum qui ejus fructum percepit, nomen ejus
Scriptura dicit esse rei veritalem. Quod si hinc confulati
aliud quaerant, nempe de virgiuitate diclum, et objiciant
nobisaliosinterpretes,dicentes: oHinon dixeruntVirginem,
sed puellam. » Primo quidem illud dicemus jure Septua-
ginta interpretes aliis fide digniores haberi. Nam hi pos-

tremi post Christi adventum interpretati sunt, Judaeique

manserunt, unde in suspicionem cadant, utpole qui ex
inimicitia sic potius dixerint, ac prophetias de industria
obscure converterint. Septuaginta vero, qui centum aut
pluribus annis ante Ghristi adventum huic rei tot numero
manum admovcrunt, ab omni hujusmodi suspicione liberi
sunt, ac tum ob tempus, tum ob multitudinem, tum ob
mutuum consensum fide digni habendi sunt.
Sinautemrecentiorumtestimonium proferant,etiam
III.

hoc modo victoria penes nos erit nam puellae nomine so- :

let Scriptura Yirginem vocare; idque non de mulieribus

tantum, sed eliam de viri? dicitur nam ait, « Juvenes et :

» virgines, senes cum junioribus '. » Ac rursum de puella

loquens cujus virginitas impetitur dicit : « Si clamaverit
a
» puella , » id est, virgo, id vero confirmatur ex iis quee
supra dicta sunt. Neque enim simpliciler dixit: « Ecce virgo
»in utero habebit; » sed cum ante dixisset: « Ecce dabit
»Dominus ipse vobis signum; » tunc subjecit; « Ecce virgo
3
» in utero habebit . » Atqui nisi virgo fuisset iila quae pa-

ritura erat, et si ex connubii lege id futurum erat, quod

tandem id signum fuisset? Signum enim rerum commu-
nem ordinem debet excedere, atque omnino inexpeclatum
et insolilum esse; alioquin quomodo signum essel? « Ex-
» surgens aulcm Joseph a somno, fecit sicut praeccpit ei

» Angelus Domini 4. » Vidisti-ne obsequentiam et animum

1
Psal, cxLvm, ia, — 2 Deut, xxn, 27. — 3
l6ai. vn, i4.— 4
Matth. i, 24.
286 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

obtemperantem? Vidisti-ne animam vigilem, et nulli per-

sonarum acceptioni obnoxiam? Neque enim cum triste

quidpiam et lurpe suspicabatur, illam apud se relinere vo-

luit, neque amota suspicione, illam ultra dimittere susti-
nuit; imo vero illam retinuit, ac totius dispensationis mi-
nister efTectus est. « Et accepit, inquit, Mariam conjugem
»suam x
. » Yides-ne quam frequenter hoc nomen proferat
Evangelista, quod nolit interim mysterium illud revelarc,
dum malam amovet suspicionem? « Cum autem accepisset
»eam, non cognovit illam, donec peperit filium suum pri-
a
» mogenitum » illud « Donec, » hic posuit, non utsuspi-
;

ceris illam postea cognovisse Josephum, sed ut scias Vir-

ginem usque ad partum intactam fuisse. Cur itaque ait,

« Donec peperit? » Hic mos loquendi in Scriptura saepe

observatur; ita ut haic vox non pro definilo quodam teoi-

pore ponatur. Nam de arca loquens ait : « Non reversus
3
• estcorvus, donec siccaretur terra , » etsi postea revcrsus
non sit. De ipso etiam Deo sic loquitur « A saeculo et us- :

»que in soeculum tu es 4 » nullos hic terminos ponens; ;

rursusque praenuntians : « Orietur in diebus ejus justitia ct

5
»abundantia pacis, donec auferatur luna ; » nullum ter-

minum pulchro huic elemento statuit. Ila et hoc loco,

« Donec partum antecedebant firmarel; et
» dixit, ut quas

quoe sequebanturtibi consideranda relinqueret. Quod enim

ab eo tibi discendum erat, hoc dixit, nempe \irginem us-
que ad partum intactam mansisse. Quod autem ex dictis
consequi et in confesso esse videbatur, hoc tibi intelligen-

dum reliquit. Nempe virum illum justum, eam quae sic

mater effecta, ac tam novo et insolito puerperio dignata
fuerat, tangere non ausum fuisse. Nam si cognovisset eam
et uxoris loco habuisset, quomodo illam quasi nullum ha-
1
Matth. 1, 24.— 2
Ibid. 25.— 3
Gen. vni, 7.— 4 Psal. lxxxix, 2 ;

— 5 Id, lxxi, 7,
 homilu v. ib 9« umiii, 287
beulcm virumDiscipulo commendasset, jubens eam in soa
accipere? Qao pacto ergo, inquies, Jacobus et alii ejus
fratres appellantur? Quemadmodum et Joseph vir Marice

esse existimabatur. Multa enim erant posita velamina, ut

bujusmodi partus occultaretur : Ideoque Joannes illos sic

vocabat his verbis, « Neque enim fratres ejus credebant in

»cum *. » Attamen ii qui priusnon crediderant, admirandi
et proeclari Quando ergo dos;matum
postea extiterunt.

causa Paulus Jerosolymam ascendebat, Jacobum statim

adiit, qui ita admirandus erat, ut illius urbis episcopatum
primus acciperet. Narrant autem illum tam ospere vitam
duxisse, ut membra ejus omnia quasi emortua essent, at-
que ex precandi assiduitate, dum jugiter in pavimento pro-
cumberet, frontem ejus ila obduruisse, ut genuum cameli
duritiem pene attingeret, ita frequenter illam solo appli-
cuerat. Hic quoque Paulum, qui denuo Jerosolymam as-
cenderat, fausta nuntians sic compellat : « \ ides, frater,
3
»quot millia sunt qui convenerunt ? » Tanta erat ejus pru-
dentia, tantus zelus, imo vero tanta Christi virtus. Nam
qui illum vituperabant viventem, ita post mortem ipsum
admirati sunt, ut cum alacritate magna vitam pro ipso pro-
funderent; quae virtutem resurrectionis cum primiscom-
monstrant. Ideoque illa qnce clariora erant, ad extremum
tempus reservabantur, ut haec nulli dubio obnoxia esset
demonstratio. Nam si illos etiam qui in vita sua admirandi
erant, defunctos obliviscimur, quo pacto illi qui viventem
ipsum irridebant, Deum esse exislimavissent, si hominem
credidissent? Quomodo pro ipso mortem subire voluis-
sent, nisiperspicuam accepissent resurrectionis demons-
trationem?
IV. Hc-ec porro dicimns, non ui audiatis tantnm, sed ut
imitemini fortitudinem , dicendi fiduciam, justitiamque
1
Joaa, vii, 5.-2 \ c t. xxu, 20.
288 S. JO. CHRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPl C. I».

omnem; ut nemo de se desperet, etiamsi antehac segnis

desidiosusque fuerit; utque nulla in re alia spem habeat,

nisi post Dei misericordiam in morum sanctitate. Nam si

nihil illis profuit quod ex cognatione, domo et patria Ghristi

essent, donec virtulo clarerent, qua venia digni erimus,
dum cognatos et fratres justos ostendimus, nisi cum magna
sequitate virtuteque vitam ducamus? Illud enim subindi-
cans Propheta dicebat : « Frater non redimit, redimet
»homo ', «etiamsi Moyses fuerit, etiamsi Samuel, etiamsi
Jeremias. Audi enim quid Deus « Noli precari illi dicat :

2
» pro populo hoc, quoniam non exaudiam te » Et quid .

miraris si te non audio? Nam si ipse Moyses, inquit, si

Samuel adessent, eorum pro istis supplicationem non ad-
mitterem. Ezechiel etiamsi supplicet, hoc audiet : « Si
»steterint Noe et Job et Daniel, filios filiasque suas non
»libcrabunt 3
. «Etiamsi Abraham patriarcha pro iis, qui
incurabili morbo laborant, nec resipiscunt, supplicet, Deus
abscedetet relinquet eum, ita ut eorum gratia emissam vo-
cem non audiat. Etiamsi Samuel hoc ipsum fecerit, dicet
ipsi: « Ne fleverispro Saule 4 . » Eliamsi pro sorore quispiam
non opportune oraverit, idipsum audiet quod Moyses :

5
« Si conspuens conspuisset pater ejus in faciem ejus . »

Ne itaque aliorum patrocinium hianti ore spectemus. Nam

preces quidem Sanctorum vim habent maxiinam; sed si

nos poenitenliam agamus et resipiscamus. Quandoquidem

Moyses, qui fratrem suum et sexcenta miilia hominum ab
imminente ira liberavit, sororem non potuit eripere :

etiamsinonpar peccatum esset. Illa quippe Moysem contu-

mclia afFecerat; hi autem impium facinus admiserant.
Verum hanc ego vobis quaestionem relinquo, sed illa gra-
viorem solvere conabor. Quid enim de sorore dicamus,

• Psal. xlviii, 7. — * Jcr. x«, i5. — 3

Ezcch. xiy. 14.— 4 1 Rcg.
xvi, 1, — 5
Num. xu, 14.
 HOMILIA V. IX S. MATTH/EUM. 289
quando ipse etiam tanli populi dux, id quod pro seipso
rogabat impetrare non valuit; sed post totlantosquelabores
et aerumnas, postquam per annos quadraginta populo prre-
fuerat, in terram toties promissam intrare prohibitus est.

Qua de causa? Non utilis hcec gratia fuisset, imo damni

multum intulisset, Judaeorumque multos supplantavisset.
Si enim ex /Egypto tantum a Moyse liberati, Deo dimisso,
Moysem requirebant ipsique totum referebant; si se vidis-
sent ab iilo introductos in terram promissionis, quo non
prorupissent impietatis ? Ideoque sepulcrum ejus occultum
mansit \ Samuel vero Saiilem liberare nequivit a divina
ira; qui tamen Israelitas saepe scrvavit. Jeremias Judseos
scrvare non potuif 1
; alleri tamen in prophetia sua patro-

cinatus est. Daniel barbaros qui jugulabantur eripuit, nec

3
Judseos ne in captivitalem abducerentur servare potuit .

In Evangeliis quoque, non in diversis, sed in iisdem ipsis

utrumque conspicimus : eumdemquc videmus salutem sibi

parare, et postea salutem suam proderc. Nam qai decem

millia talenta debebat, supplicando se ex periculo eripuit,

posteaque idipsum non potuit ; alius contra, qui prius

seipsum prodiderat, sibi ipsi plurimum prodesse potuit.
Quis ille est?Is qui paternam substantiam devoraverat.
Itaque si segnes et socordcs fuerimus, ne per alios quidcm
servari poterimus; si autem vigilemus, per nosmelipsos
id valebimus imo magis nostrn, quam aliorum opera.
:

Mavult quippe Deus graliam nobis ipsis dare, quam alio

pro nobis precante; ut curantes ipsi iram placare, cum
fiducia agamus et resipiscamus. Sic Chananaeam miseratns
cst; sic merelricem salutc donavit, sic latronem, nullo
intervenienle mediatore et patrono.
V. Hacc autem dico, non ut Sanctis non supplicemus,
sed ne simus negligcnles, neve in socordiam somnumque
* Dout. xxxiv, 6, — 2 1 Reg. xvi, 1, — 3
Dan. 11. —- 4 Luc. xt.
i.xxiv. 19
SfjO S. JO. CIIRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

clelapsi, aliis ipsisque solis res nostras commitlamus. Nam

cum dixisset : « Facite vobis arnicos, » uon hic stelit, sed
addidit, Ex iniquo mammona
« » ut recte faclum vere ';

sit tuum. Nihii enim aliud hic, quam eleemosynam indi-

cavit quodque ndmirandum, nihil ultra a nohis exigit,

:

si ah iniquitate abscedamus. Hoc enim vult significare :

« Inique adeptus es ? recte impende in uste collegisti ? j uste : j

disperge. » Atqui quae tandem haBC virtus est, de talibus do-

nare? Attamen Deus, henignus cum sit, eo nsque sese de-
mittit. Si ita faciamus, hona nobis multa pollicetur. At

nos ad tantam socordiam devenimus, ut ne quidem ex ini-

que partis largiamur; sed innumeris aucti rapinis, si vel

minimam partem dederimus, nos lotum absolvisse pute-

mus. Non audisti Paulum dicentem « Qui parce seminat, :

»parce ct metet a
. » Cur ergo parcis? Num sumptus est

illud? num expensa? Imo proventus et negotiatio, Ubi

enim semen jacitur, ibi messis consequitur : ubi semen,
ibi et multiplicatio. Tu vero si terram haheres pinguem et

fertilem, quoe plurima posset excipere semina, illam co-

leres, ac quae suppeterent spargeres, et ab aliis commo-
dato acciperes , parcimoniamque ea in re detrimenlum
esse putares. At cum coelum colere opus est, nulli aeris

intemperiei obnoxium, sed cum foenore maximo jacia se-

mina redditurum, segnis es, refugis, neque cogitas parce

a2;entem perdere, affatini spargentem multum lucrari.

Disperge itaque, ne perdas; ne retine, ut relineas ; pro-

jice, ut cuslodias; impende, ut lucreris. Quod si servare
illa oporteat, ne serves lu : nam illa prorsus perditurus
es; sed Deo committas : namque nemo abripiet. Ne
inde
tu negotieris, nescis quippe lucrari; sed maximam totius
partem foenori dato ei qui usuram tibi prsebiturus est. Ihi

foenus colloca, uhi nulla invidia, nulla accusatio, nulloe

I Luc, xvi, 9. — 2
2 Cor. ix, 6.
 1

HOMILIA V. IN S. HATTHJBTJM. 29
insidiae, timor nullus. Fcenori dato ei qui nullo indiget, et
propler te tamen opus habet; ei qui omnes alit, et esurit,

ne tu fame premaris ; ei qui pauper effeetus est, ut tu di-

tescas. Fcenus unde non mortem, scd vitam
ibi colloces,

pro morte in fructum percipies. Haec foenora regnum, illa

gehennam pariunt haec enim ad avaritiam, illa ad philo-
:

sophiam pertinent : illa crudelitatem, haec humanitatem

arguunt. Quam defensionem habebimus, si cum possimus
plura accipere, ac tuto inque tempore opportuno, cum li-

berlate magna, tuti ab opprobriis, timoribus, periculis ,

hoc dimisso Iucro, illa insequamur turpia, levia, fallacia,

fluxa, quae nos in fornacem ingentem dejiciant? Nihil

enim, nihil certe praesenti usura turpius, nihil crudelius.
Nam hujusmodi fcenerator in aliorum calamitatcm nego-
tiatur, et proventum sibi parat ex aliorum infelicitate,
mercedemque humanitalis exigit : ac veluti metuens ne
immisericors appareat, benignitatis specie foveam profun-
diorem fodit, dumque pauperem opprimit;
fert opem ,

dum manum porrigit, dejicit ac dum quasi in portum ;

recipere videtur, in naufragium, in scopulum et in saxa

latentia dejicit. Sed quid quaeris? inquies; an ut collectam
pecuniam, mihi utilem, alleri in usum dem, nec ullam
inde mercedem reposcam ? Absit non ita loquor imo cu- : ;

pio te hinc mercedem accipere, non vilem aut exiguam,

sed multo majorem pro auro te ccelum in usuram acci-
:

pcrc volo. Cur ergo te in paupertatem redigis, dum in

terra volutaris, et parva pro magnis exigis? Illud enim
est quid sint divitiae nescire. Cum Deus pro exiguis illis

pccuniis bona tibi cceleslia promittit, tu vero dicis : « Ne

mihi ccelum dederis, sed pro coelo aurum illud perilu-
rum : » hoc est velle in pauperie manere. Ila qui veras divi-

tias concupiscit, is manentia pro perituris, inexhausta pro

fluxis, multa pro paucis, incorruptibilia pro corruplibili-
>9-
292 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

bus eliget : et sic illa etiam sequentur. Nam qui terram

ante coelum quaerit, ab illa prorsus excidet : qui autem
coelum terrae praetulerit, utroque supra modum fruetur.
Quod ut consequamur, praesentia omnia contemnentes,
futura bona deligamus ; ita enim et his et illis fruemur,
gratia et benignitate Domini nostri Jesu Ghristi, cui gloria

et imperium, in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA VI.

CAPUT II.

Cum natus esset Jesus in Bethlehem Judaeae in diebus He-

rodis regis, ecce Magi ab Oriente venernnt Jerosoly-
mam, dicentes : Ubi est qui natus est rex Judaeorum?
'Vidimus enim stellam cjus in Oriente, et venimus ado-
rare eum \
a
I, Multa nobis opus est vigilantia, multis precibus,
ut praesentem locum explicare possimus, ac scire qui sint
hi Magi, unde, quomodo et quo suadente venerint, et
quaenam illa stclla fuerit. Imo etiam, si vultis, ea primum

in medium adducamus, quae dicunt veritatis inimici. Et-

enim usque adeo diabolus illos aillavit, ut inde illis arma
contra veritatem ministrare tentaverit. Quid igitur dicunt ?

« Ecce, inquiunt, Christo nato, stella apparuit, quod sane

signum est astrologiamveram esse disciplinam. » Quomodo
ergo si illo ritu et modo natus est, astrologiam solvit, fa-

tum sustulit, da?monum ora obturavit, errorem expulit,

et omnes hujuscemodi praestigias eliminavit? Quomodo
etiam Magi per hujusmodi stellam ediscunt ipsum esse re-
? Mattli. 11, 1, a, — * Vide D, Guillon, tom. xiv, pag, 32-29.
 HOMILIA VI. IN S. MATTH.EUM. 2^5

gem Judaeorum? cum certe non hujusmodi regni rex es-

set, ut ipse Pilato dicebat : « Regnum meum non est de

«hocmundo \ » Nihil quippe tale monstravit : non hasta-

tos, non clypeatos, non equos, non mulorum jugum, ne-
que quidpiam simile circum se hahuit; sed vilem et pau-
perem vitam agehat, duodecim tantum viros, eosque
despicatissimos circumducens. Sed etiamsi ipsum scirent
esse regem, cur tandem illum adeunt? Neque euim illud
astronomiam spectat, ut ex stellis cognoscantur ii qui nas-
cuntur; sed ut ex hora qua nascuntur, praenuntientur ea
quae ipsis eventura sunt; uti quidem narranl. Hi vero ne-
que parienti matri aderant, neque tempus noverant quo
natus cst; neque inde initio ducto, ex stellarum motu quae
eventura erant praedixerunt. Sed e conlrario, cum stellam
multo ante tempore in regione sua fulgenlem vidissent,
natum visuri accedunt quod sane majoribus obnoxium
:

difficultatibus est, quam id quod praecedit. Quaenam illos

ratio movit? Qua spe fulti ex tanlo tcrrarum spatio ado-
ratum regem veniunt? Nam siquidem rex ipsorum futu-
rus crat, ne sic etiam congruentem habuerc rationem.
Etenim si in regiis aedibus natus fuisset, rege patre prae-

sente, jure quis diceret ipsos, ut patri placerent, natum

puerum adoravisse, ut hoc praemisso cultu regis benevo-
lentiam sibi conciliarent. Gum vero scirent ipsum regem
suum non esse futurum, sed alienae gentis, a regione sua
longe remolae, ipsumque ad viri aetatem nondum pervc-
nisse, cur tantam peregrinationem suscipiunt, cur dona
affcrunt, quando maxime cum periculo haec facturi erant?
Siquidem, hoc audito,Herodes turbatus est, turbatus ilem
populus totus, cum haec ex illis audiret. At, inquies, haec
illi non pracsciebant. Verum id cum ratione pugnat. Naui
etsi admodum insipientes fuissent, ignorare non poterant
' Joan, xTin, 56,
294 6. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

se in urbem regi subditam venicntes, taliaque nuntiantes,

aliumque ab eo qui tum regnabat regem essc monstrantes,
sexcenlis sese morlis periculis objicere. Cur autem pannis
involutum adorarunt ? Nam si vir saltem fuisset, dici po-

tuisset illos, quod opem ejus expectarent, se in apertum

pcriculum conjecisse quod tamen ipsum extremae de-
:

mentiae fuisset Persam, barbarum, qui nibil commune

baberet cum Judaeorum gente, a propria terra discedere
velle, ac patriam, cognatos et domum relinquere, seque
alteri regno subjicere. »

Quodsihoc stultum fuisset, quod sequitur longe slul-

II.

tius. Quidnam illud est ? Quod tam longi spatium ilineris

emensi, postquam adoraverant, et tantum apud omnes tu-

multum excitaverant, stalim reversi sint. Quae tandem vi-
derunt regni insignia? Tugurium, praesepe, puerulum in
cunabulis, matrempauperem. Cuinam munera obtulerunt,
et qua de causa ? Au ea lex, is mos erat, ut omnibus pcr

orbem nascentibus rcgibus idobsequii tribueretur? An sem-

per lerrarum orbem circuibant, ut quos scirent ex vilibus
et pauperibusreges futuros, anlequamin regium solium as-
cenderent, adorarent? Nemosaneillud dixerit. Curergoil-
lum adorarunt? Si rerum praesentium causa : quid se spe-
rare poterant a puerulo et inope matre accepluros ? Si
futurorum gratia, unde scire poterant puerulum in cuna-
bulis adoraturn, eorum, quae tum gesta sunt, recordaturum
esse? Quod si mater illum admonitura erat, supplicio po-
tius quam praemio digni erant, qui in apertum periculum
illum conjecissent. Exinde enim Herodes turbatus, quaere-
bat illum, scrutabatur, et interficere tentabat. Atque ubi-

que lerrarum ,
qui aliquem in tenella aetale privatum, reg-
naturum esse palam praedixerit, nihil aliud agit, quam quod
ipsum neci tradat, vel contra illumbella exciletinnumera.

Yides-ne quanta hinc absurda nascantur, si secundum re-

 IIOMILIA. VI. IN S. MATTH.EUM. 290

rum humanarum seriem, vulgaremque morem res cxplo-

retur? Neque tamen hnec tantum, sed etiam multo plura

dici possent, quas majores iis, quas supra diximus, parerent
quaestiones. Sed ne difficultates diflicultatibus nectentes,

in caliginem obscuritatemque vos dijiciamus, age demum

ad quaesitorum solutionem properemus, et astella duca-
mus initium. Si enim discamus quae vel qualis illa sit, an
ex numero aliarum, an diversa ab illis, an natura sua, an
specie tantum stella, tunc facile caetera omnia sciemus.
Unde ergo haec comperiamus? Ex ipsa Scriptura. Quod
cnim haec stella non ex numero aliarum, imo ne stella qui-
dem esset, ut mihiquidem videtur; sed invisibilis quaedam
virtus, quae stellae speciem praeferrct, primo ab ejus itinere
arguitur. Nulla enim, nulla ulique stella est quae tali pergat
via : nam et solem et lunam, et alias omnes stellas ab orienle
videmus ad occidentem pcrgere : haec vero stella a septen-
trione ad meridiem ferebatur : Palaeslinae quippe hic silus
est, si Persidem spectes. Secundo illud etiam a temporc
probari potest : neque enim noctu apparet,sed in meridie,

lucenlc sole, quam vim nec stella, imo ne lunaquidem ipsa

habet, quaelicetomnia aslra superet,orto solis fulgore, sla-

tim occultatur nec conspicitur. Haec vero stella splendoris

sui vi ctiam solis radios splcndore superabat, majoresque

emittebat radios. Tertio probatnr, quod ea modo lucem
emitteret, modo cessaret : nam venientibus in Paloestinam
luxit; postquam autem Jerosolymam advencrant, sese oc-
cultavit (9) : deinde Herode relicto, postquam illum decausa
itineris certiorem fecerant, iter suscepturis apparuit : quod
certc non stcllae motui competit, sed virtuti intelligentia

proeditae.Neque enim proprium sibi cursum habebat; sed

ubi pergendum erat, illa pergebat; ubi standum, stabal,
secundum opporlunitatem omnia dispensans; sicutcolumna
illa nubis quae Judaeis monstrabat, quando castra movere.
 :

20,6 S. JO. CnRYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

1
quando sisterc oportcrct . Qnarto, ab ipso lucencli moclo
id clarc discitur : non enim in alto coelo constitula, neque
cnim poterantilio modo dirigi, sed infernc demissa locum
monstrabat. Nostis cnim non posse stellam locum ita par-
vum monslrare, qui tugurinm conlineret; imo locum qui
corpus infantuli capere posset : immensa crat
quia enim
altitudo, non potcrat stella tam angustum locum indicare
volentibus invisere. Illud vero ex ipsa luna deprehendere
est : quae cum stellas omnes tantum superct, universis or-
bem incolentibus, ct in tanta ternc latitudine diiFusis, vi-
cina esse videtur. Quomodo igitur, quaeso, locum ita an-
gustum praesepis ct tugurii stella ostendisset, nisi relicta
illa celsitudine, ad inferiora descendisset, et supracaput ip-

sum pueri sletisset? Quod subindicans Evangelista dice-

bat : « Ecce stella antecedebat eos, usque dum venicns sta-
» ret supra ubi crat Puer \ » Vides-ne quot argumentis pro-
batur hanc stellam non fuisse ex numero aliarum : neque
secundum sericm externac illius genesis apparuisse?
III. Gur ergo apparuit? ut Judseorum stupiditatem in-

cesseret, atque ingratis adimeret omnem defensionis an-

sam. Quia enim advcnicns ille vetus institutum abrogatu-
rus, orbemque ad unum eumdemque cultum deduclurus,
ipseque in mari ct lerra nbique adorandus eral, ab ipsis

statim initiis ostium gentibus aperit, ut alienorumcxemplo

suos etiam erudiret. Quia enim cum Prophetas frequenter
audirent de ipsius adventu sffipe loquenles, non admodum
attendebant, effccit ut barbari de terra longinqua venirent,
qui regem apud ipsos nalum inquircrcnt ; et persica voce
primum ca ediscerent quae a Prophctis discere noluerant
ut si probe se gercrent, maximam arriperent ad oblempe-
randum ansam; sin verocontenderent,omni prorsus excu-
sationevacuicssent. Quid enim dicere possint ii ;
qui Chris-

• Exod. xui, et Num. xx. — 2 Matth. 11, 9.

 IIOMILIA. VI, IN" S. MATTU.EUM. 297
luin a tot Prophetis annuntiatum non suscepcrunl, cum
viderint -Magos ex unius stellae visu ipsum suscipientes et
adorantes? Quod igitur circa Ninivitas fecerat Jonam mit-
tens, et quod circa Samaritanam et Chananaearn, idipsum
etiam pcr Magos fecit. Idcoque dicebat: « Viri Ninivitae
» surgent, et condemnabunt l
, « ct, « Regina Austri surget,
»et condemnabit generationem hanc 2 : » quoniam illi mi-
noribus credi^erunt; hi veronequemajoribus. At cur illos,

inquies, pcr talem visum adduxit? At quomodo oportuit?

An Prophetas mittere? Sed Magi Prophetis non credidis-
senl. An vocem superne proferre ? Verum non attendis-

sent. Aq Angelum miltere? Sed hunc quoque forsitanprae-

teriissent. Quapropter, illis omnibus omissis, Deus, surama
utens indulgentia, per consueta vocat illos, ostenditque stel-
lam magnam ab aliis diversam, ut ipsos et ex magnitudinc
et ex pulchritudine spectaculi percclleret, necnon etiam ex
cursus modo. Ha?c et Paulus imitatus, ex ara cum Graecis
disserendi occasionem accipit, et poetarum testimonia in
medium adducit : Judaeos vcro circumcisionem memorans
alloquitur, et eos, qui sub lege viverent, a sacrificiis orsus,
doctrina imbuit. Quia enim consuetum sibi quisquemorem
libenter sequitur, ct Deus et viri a Deo ad orbis salutem
missi, ita res tractant. Nc itaque indignumDeo putcs quod
per slellam ipsos vocaverit: sic enim judaica quoque om-
nempe, purificationes, neomenias,
nia improbabis, sacrificia
arcam ipsumque tcmplum. Haec quippe omnia ex gentium
crassitudine ortum duxerunt. Atlamcn Deus ad erranlinm
salutcm his se passus est coli, quibus daemonas gentiles iili

colebant, illo lamen cultu tanlisper mutato, ut illos paula-

tim a consuetudine abductos, ad sublimem illam philoso-
phiam deduceret. Id quod eliam circa Magos effecit, cum
illos per stellae visum vocavit, ut deinde sublimiores red-

1
Matth, xu, 4». — Luc xi, 4i«
20,8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

deret. Postquam igitur illos ad praesepe quasi manu deduxe-

rat, non per stellam dcinde, sed per Angelum ipsos allo-
quitur sic illi gradalim mcliores efFecti sunt. Hoc ipsum
:

fecit circa Ascalonitas et Gazseos \ Nam postquam qninquc

illae civitates, arca ad se veniente, letali plaga percussce
sunt, cum nullum ingruentibus malis remedium inveni-
rent, vocatis vatibus et congregato coctu, quomodo divini-
tus immissum malum amoverent consultabaiit. Hinc vati-

bus dicentibus vaccas indomitas et primiparas arcae jungi

3
oporlere, ut nullo duce quo vcllent irent ; hincque explo-
ratum forc an divinitus, an casu quopiam immissus morbus
esset. «Nam si, aiebant, jugum ex imperitia conterant, vel
si ad mugientes vitulos vertantur, plaga casu acciderit; sin
recta pergant, nequc vitulorum mugilum curent, neque ex
viae ignorantia aberrent, conspicuumerit ipsam Dei manum
has urbes percussisse. »Quiaigitur vatum dictis paruerunt
illarum civilatum incola?, Deus ctiam, indulgenlia usus, va-
lurn sententiam secutus est; nec majestate sua indignum
putavitvatum prnedictionem ad opus deducere, et fidem
dicliseorum conciliare. Eo major enim res gesta videbatur,
si Dei potentiam ipsi etiam inimici testificarentur, et si eo-
rum doctores de illa calculum ferrent. Multa quoque* simi-
lia Deum dispensantem animadvertimus. Nam ea ctiam quae
ad Pythonissam spectant eodem dispensata sunt modo 3
:

ut vos deinceps secundum jam dicta poteritis explicarc.

Haac de stella a nobis dicta sunt, sed plura a vobis dicipos-
sint : nam, «Da sapienti occasionem et sapientior erit 4. »

IV. Jam adprincipiumeorum,quaelectasunt, redeundum

est : quodnam est principium? « Cum natus esset Jesus in
iBethlehem Judoese, in diebus Herodis regis, ecce Magiab
nOriente venerunt Jerosolymam 5
. » Magi stellam duccm
1
1 Reg. v. — Id. vi, 7, — 3
Id. xxvm, 7 et seqq. — 4 Prov.
ix, 9. — 5
Matth. 11, 1.
 »

HOMILIA VI. IN S. MATTILEUM. '299

secuti sunt; hi vero ne Prophetis quidem annuntiantibus

crediderunt. Cur antem nobis et tempus dicit et locum,
dum ait : « In Bethlehem, » et, « In diebus Herodisregis.
Qua vero de causa dignitatem etiam addidit ? quoniam et
alius fuit Ilerodes qui Joannem occidit; sed hic tetrarcha,

ille rex erat. Locum autem scribit et tempus dum prophe-

tias commemorat, quarum alteram Michaeas
nobis veteres
emisit hisverbis; «EtTuBETHLEiiEMterra Juda, nequaquam
» minima es in principalibus Juda
x
» alteram patriarcha ;

Jacob, qui nobistempus exprimit, magnumque signum ad-

ventus ejus apponit; nam ait: Non auferetur princeps
» de Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat cui re-
3
» positum est : et ipse cxpectatio gentium . » Sed illud quo-
queinquirendumest; quae causa ipsis fuerit talia cogitandi,

et quis illos ad talia agenda concitaverit : neque enim mihi

videtur haec posse ad solam stellam referri, sed ad Deum
qui eorum animos concitavit: id quod etiam in Gyro fecit,

cnm ejus animum induxit, ut Judaeos dimitteret 3

; nequc
tamcn illud ita operatus cst, ut liberum ejus arbitrium lol-

lcret. Quandoquidem et cum Paulum ex alto vocavit, ct

graliam suamctejusobsequentiam conspicuamefFecit 4 At, .

inquies, cur non omnibus Magis hoc ipsum revelavit? Quia

non omnes credituri erant : bi vero erant aliis paratiores.
Siquidem cum innumerac gentes perirent, ad Ninivitas so-
lum Prophela missus est : duoque erant in cruce latrones,
et alter tanlum salulem naclus est. Horum itaque virtulem
perpende;non quod vencrint, sed quod cum fiducia etsim-
pliciler egcrint. Etenim ne subdole missi videantur, et quo
duce venerint, et viae longiludinem narrant, et loquendi fi-

duciam exhibent : nam aiunt : « Venimus adorare eum 5

, »

neque populi furorcm, neque regis tyrannidem reformi-

1
Matth. n, 6, et Micb. v, 3. — 2 Gen, xlix, 10. — s Paral. xxxvi.
— 4 Act. ix. — J
Matth. 11, 2.
5oo S. JO. CHRVSOSTOMI archiepiscoh c. p.

dant : quapropter videntur mihi etiam contribulium suo-

rum doclores domi fuisse. Nam qui istic illud dicere non
dubitarunt, multo magis in patria sua ea de re locuti libere
fuerint, quippe qui et oraculum Angeli accepissent, et Pro-
phetse testimonium allatum. «Audiens autem Herodes, ait,

«lurbotus est, et omnis Jerosolyma cum illo \ » Jurc qui-

dem Herodes, qui rex erat, sibifiliisque timebat Jerosolyma :

vero quare turbata quandoquidem ipsum et Servato-

est,

remj etbeneficum, et liberatorem jam olim Prophetae prae-

dixerant? Cur ergo turbali sunt? Eodem animo quo olim
beneficum Deum aversabantur, et carnes illas aegyptiacas
commemorabant, dum tanta fruerentur libertate. Tu vero
mihi perpende accurata Prophetarum dicta: nam illud ip-
sum jam olim praenuntiavit Propheta his verbis : « Gupient
» si facti sunt igne combusti ; quia Puer natus est nobis, et
a
» fllius dotus est nobis . » Attamen perturbali, non curant
videre quodgestum est, non Magos sequuntur, non scisci-
tantur; ita nimirum contentiosi et simul socordes prae om-
nibus erant : cum par fuisset enim gloriari, quod rex ille

opud se natus esset, quod Pcrsarum regionem ad selraxis-

set, ac fore videretur ut omnes sibi subditi essent, quando
res sic prospere caderent et in melius proficerent, ac vel a
principio imperium ita splendidum eset; illi tamen nc sic

quidem in meliora mutantur, etiamsi nuper fuerant a cap-

tivitale persica liberati. Atqui par erat illos, etiamsi arca-
norum et sublimium ignari fnissent, et ex proesenlibus tan-
tum calculum posuissent, haec cogitare tamen « Si natum :

rcgemnoslrumitaformidant, multo magis, cum adoleverit,

ipsum pertimescent, ipsique obsequentur, nostraque bor-
baricis splendidiora futura sunt. » Sed nihil hujusmodi ipso-

rum animos erigit : tanta scilicet erat illorum socordia cum

livore conjuncta : quod utrumque vitium non oportet dili-

1
Matth. u, 3. — • lsai. ix, 6.
 H0MILIA VI. IN S. MATTHiBUM. 3oi

genter arcere, eumque qui adversus ista aciem instruet,

igne ferventiorem esse. Quamobrem dicebat Christus : « Ig-
«nemveni mittcrein lerram, et quid volo, nisi ut accenda-
»tur *? » Ideoque Spiritus ignis specie apparuit.
V. Verum nos cinere frigidiores, et mortuis stupidiores
facti sumus ; Paulum videamus super coelum et ccelum
licet

coeli volantem, et vehementius quam ipsa flamma omnia

vincentem et superantem, superna, inferna; praesentia,
futura, ea quae sunt et ea quae non sunt. Quod si hoc exem-
plum supra te est, jam temporis est iste obtentus. Quid
enim plus quam tu habuit Paulus, ut dicas non posse te

illum imitari ? Verum ne quid contentiosius dicere videa-

mur, Paulo dimisso, primos fideles consideremus , qui et
pccunias et possessiones, et curam et occupationes omnes
saeculares repudiarunt, totosquc se Deo consecrarunt, nocte
dieque semper verbi doctrinae attendentes. Haec est enim
spiritualis ignis natura, ut nullam rerum saecularium cupi-

ditalem relinquat, sed in alium transferat amorem. Qua-

propter talium rerum cupidus, etiamsi omnia profundere,
eliamsi voluptatem et gloriam irridere, ipsamque animam
tradere oporteat, cum magna facilitate hoec omnia perficit.
Nam illius ignis ardor in animam ingressus, torporem om*
nem abjicit, et penna leviorem eflicit eum quem invadit,

ita ut omnia quae sub aspectum cadunt, despiciat. Qui talis

est, in perpetua compunctione deinde perseverat, fontes

lacrymarum frequenter effundens, mullamque inde volup-
talem excerpens. Nihil quippe Deo ita conglutinat, et con-
jungit, ut lacrymae hujusmodi. Vir talis etsi in mediis
urbibus habitet, quasi in deserto, in montibus et speluncis

vcrsatur, rebus praesenlibus non atlcndit, neque hujusmodi

fletibus unquam satiatur, sive pro se, sive pro aliorum pec-
catis lacrymas effundat. Ideoque Chrjstus hosce prae aliis

Luc, xn, 49.

302 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIKPI5COPI C. P.

beatos praedicat dicens »Cnr vero Pau-

: «Beati qui lugent 1
.

lus dicit « Gaudele in Domino semper ?out lacrymarum

2
:

hujusmodi volnptatem declaret. Quemadmodum enim

mundi gaudium mcerorem habet conjunctum, sic et la-
crymae illce secundum Deum laetitiam pariunt perennem,
et quae nunquam deficiat. Sic meretrix illa virginibus cla-
rior effectaest, hoc igne succensa. Quia enim poenitentiae
fcrvore correpta est, Christi amore postea exarsit, cum so-

lutis capillis, sacros illos pedes lacrymis rigavit, coma sua

abslersit, atque unguentum effudit. Et haec quidem extrin-
secus gesta sunt : illa vero quae in animo agebantur, his
longe ardentiora erant, quae unus cernebat Deus. Qua-
proptcr quisque nostrum haec audiens, congratulatur ipsi,

ac de ejus recte factis ketatur, omnique crimine liberam

illam putat. Quod si nos, qui mali sumus, hunc calculum
ferimus, cogita quantam acceperit graliam, et quanta ex
poenitentia, eliam antequam munera illa acciperet, a Deo
eonsecuta sit bona. Sicut enim post vehementes imbres
aer purus efficitur, sic post fusas lacrymas sequitur tran-
quillitas et serenitas, peccatorumque tenebrae fugantur. Et
sicut ex aqua et Spiritu, sic ex lacrymis et confessione pur-

gamur, modo non ad ostentationem et laudem captandam

id faciamus. Nam quae hac de causa lacrymatur, magis

culpanda est, quam ea, quae fuco et pigmentis sese oblinit.

Illas enim requiro lacrymas, quse non ad ostentationem,

sed ad compunctionem fundunlur, quae occulle in cubi-
culis, nullo teste,quae quiete sine strepitu manant, quae ex
inlimo cordis, ex afllictione et dolore, quae propter Deum
emittuntur , quales erant Annae lacrymae : «Ejus enim Ia-

»bia, inquit Scriptura, movebantur, et vox non audieba-

»tur 3
. » Verum lacrymae soloe tuba clariorem emittebant

*
Malth. v, 4« — a
Philip. iv, 4. — ' 1 Reg, i, i3«
 HOMILIA. VI. I.\ S. MATTH.EfM. 5o3

vocem. Ideoque vulvam ejus aperuit Deus , et durum

saxum in agrum ferlilem verlil.
VI. Si tu quoque sic lacrymeris, Domiui tui imitalor

efTectus es. Nam et ipse lacrymatus est et de Lazaro 1

, et

de civilate, et circa Judam turbatus est 2

. Idipsum porro
videre est sa>pe facientem, ridentem vero nusquam, imo
ne subridentem quidem : nullus certe hoc Evangelista nar-
ravit. Ideoque et Paulum flevisse, ac per triennium nocte
et die idipsum fecisse, et ipse et alii de ipso narrant : quod
autem riserit, Sanctorum de ipso dixit,
nec ipse, nec alius

imo nec de aliis ipsi similibus. De Sara tantum id narra-

tur, quando correpta fuit, et de filio Noe, quando ex li-

bero servus efTectus est. Ha?c autem dico, non ut risum

prorsus eliminem, sed ut dissolulionem auferam. Gur,
quaeso, ita gaudes et diffluis tot reddendis obnoxius ratio-
nibus, qui tremendo illi tribunali sistendus cs, de tuis om-
nibus in hac vita gestis rationem accurate redditurus ? Et-
enim de iis, quae vel sponte, vel invili fecimus, rationem
reddemus « Qui enim, inquit, negaverit me coram homi-
:

»nibus, et ego negabo eum coram Patre meo, qui in ccelis

3
»est . » Atqui illa negatio [aliquando] non voluntaria est,
et tamen supplicium non effugit, ejusque dabimus poenas,
et tam eorum qiue scimus, quam eorum quae nescimus?
«Nihil enim mihi conscius sum, inquit, sed non in hoc
» justificatus sum 4. »Sive ignorantes sive scienles pecce-
mus «Testimonium enim
: illis perhibeo, inquit, quia aemu-
»lationem Dei habent, sed non secundum scientiam 5
. n

Yerum id illis ad purgationem non suflicit. Corinthiis au-

tem scribens aiebat : « Timeo ne sicut serpens Evam se-
«duxit astutia sua , sic corrumpantur sensus vestri , et
» excidant a simplicitate quae est in Christo . »Tot tanto-

Joan. xi, 55. — a

Luc. xix, 4». — 5
Matth. x, 55, et Luc, 111,9«
— * 1 Cor. iv, 4. — 5
Rom, x, 2. — * 2 Gor. xi, 5.
 ,

3o4 «• JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

rumque facinorum rationcm rcdditurus , sedes ridens

urbanas facetias proferens, et voluptati indulgens ? Sed
si id non fecero, inquies, si luxero, quse mihi hinc utili-
tas? Multa sane, et tanta quantam explicare non possim.
In saecularibus enim judiciis, quantumvis plores, non effu-

gies supplicium post latam sententiam; hic vero, si inge-

miscas tantum, sententiam solvisti, et veniam consequeris.
Ideoque de luctu saope Christus nos admonet, et eos qui

lugent beatos praedicat; illos vero qui rident, miseros de-

clarat. Hoc quippe theatrum non risum admittit : neque
ideo convenimus, ut cachinnos efTundamus; sed ut gema-
mus, atque ex hujusmodi gemilu regni hrercditatem nan-
ciscamur. Tu vero, si coram imperatore steteris, ne sub-
ridere quidem audebis et ipsum Angelorum Dominum ;

domi habens non stas tremens cum modestia decenti, sed

rides illo etiam saepe irato? Nec cogitas le illum magis ad
iram concitarc dum haec agis, quam dum peccas ? Non
enim ita peccatores aversatur Dcus, ut eos qui post pecca-
tum non scse cohibent. Attamen ita sunt quidam omni
sensu vacui, ut post hxc nudita verba dicant :«Absit, ut
unquam lacrymas fundam, mihi vero id concedat Deus,
ut semper rideam ct ludam. » Quid hujusmodi cogitatione
infantius? Non enim Deus iddat ut ludamus, sed diabolus.
Audi igitur quid passi sint ii qui ludcbant : « Sedit, inquit,

» populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere \ »

Tales crant Sodomitac, tales eliam illi tempore diluvii.

Nam dc illis dicitur : « In superbia, in prosperitate, et in

2
» panum deliciis
saturitate aflluebant . » Illi vero qui tem-
pore Noe erant, cum per lot annos construi arcam vide-
rent, sine ulla cura vel sensu loelabantur, nihil de futuris
rebus prospicienles ; ideoque universos diluvium submer-
sit, et commune orbis naufragium tunc eilecil?
1
Exod, xxxn, 6. — 2
Ezech. xvi, ^S,
 ;

HOMILIA VI. IN S. MATTILEVM. 3o5

VII. Ne itaque illa petas a Deo, quao a diabolo accipis.

Nam Dei est dare cor contritum et humiliatum, animum
vigilem, temperantem, continentem, poenitentem, com-
punclum. Hsec illius dona sunt, quia illis potissimum in-
digemus. Certamen enim imminet grave, et adversus invi-
sibiles potestates lucta nobis est, adversus spiritualia ne-
quitiae pugna, adversus principatus et potestates bellum :

alque utinam diligenter agentes, vigiles et concitati, pos-

simus hoc ferum agmen sustinere ! Si vero rideamus et
ludamus, ac semper socordes simus, etiam anteconflictum
ex propria segnitie concidemus. Non nostrum itaque est
perpetuo ridere, deliciari et convivari; sed eorum qui in
scena ludunt, meretricum, virorum qui ad talia sunt ador-
nali, parasitorum, adulatorum : non autem eorum qui ad
coelum vocati sunt, non eorum qui in superna civitate sunt
descripti, non eorum qui armis spiritualibus sunt instrucli;

sed eorum qui diabolo sunt iniliati. Ille namque est, ille

qui hac arte, hoc opere conatur Ghristi milites altrahere,

illorumque animi molliores nervos efficere. Ideo theatra
in urbibus struxit, et mimos illos exercens, illorum opera
contra totam civitatem hanc pestem excilat. Quam fugere
Paulus jussit, stulliloquium nempe et scurrilitatem ; quae
autem horum omnium gravissima risus illius occasio est
quando quidpiam aut blasphemum aut turpe inter ridicula
mimi dixerint, tunc ex insipientioribus quidam rident et
loetantur; cum lapidibus ipsos impetere oporteret, plau-
dunt illi super his, et per hanc voluplatem cnminum ignis
contra caput suum attrahunt. Nam qui talia dicentes lau-
dant, ii sunt qui maxime id dicere suadent ideoque sup- :

plicio huicfacinori debilo justissime obnoxii erunt. Etenim

si nullus esset spectator, nullus prodirct histrio : cum au-
lem vos vident et officinas et artes, et qucestum hinc pro-
Ephes. v, 4«

LXXIV. 20
3oG S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

venienlem, atque uno verbo omnia relinquere, ut ad haec

speclacula aceurratis, majori alacrilate atque studio his
operam adhibent. Hoc autem dico, non ut illos a crimine

vindicem ; sed ut discatis vos esse qui hujusmodi nequilias

principium et radicem subministralis, qui totam diem his

in rebus insumitis, honestum conjugii statum traducenles,

et mystcrium magnum dehonestantes. Neque enim hislrio

iile ita delinquit, ut tu, qui haec fieri jubes; imo nec jubes

inodo; sed eliam curam adhibes, laelaris, rides, laudasque

hujusmodi spectacula, omnique modo hanc foves daemo-
num ofTicinam. Quibusnam, quaeso, oculis uxorem tuam
domi postea videbis, quam ibi vidisti contumelia affectam?
Quomodo non erubescis dum conjugis tuae recordaris, cum
ibi sexum ejus dehonestari videris?

"VIII. Ne mihi dixeris rem mere simulatam et histrio-

nicam haec esse haec enim histrionica multos effecit adul-

:

teros, multasque familias everlit. Ideoque maxime gemo,

quod illud ne malum quidem vobis esse videatur ; sed plau-
sus, clamor, risus multus adhibeatur, dum adulterii hujus-
modi speclaculum ofFerre audent. Quid dicis ea esse his-

Irionicam simulationem ? Ideo illi sexcentis suppliciis digni

sunt, quoniam ea quse leges omnes vitare jubent, eadem
ipsi imitari student. Nam malum est
si illud, ejus est quo-
que repraesenlatio mala. Nondum dico quot adulteros cffi-

ciant histrionica hujusmodi adulterii spectacuia, quam

pctulantes impudentesque efliciant spectatores ; nihil enim
lascivius, nihil petulantius oculo, qui hujusmodi specta-
cula ferre possit. Tu vero in foro quidem nudam muliercm
aspicere nolis; imo neque domi : rem enim hujusmodi
contumeiiam vocas. In theatrum tamen ascendis, ut com-
mune genus virorum mulierumque contumelia afficias,

oculosque tuos deturpes ? Ne mihi dixeris mulierein illam

nudam esse meretricem; utique idem ipse sexus, ideui

 H0MILIA VI. IN S. HATTH.EUM. 307

corpns est meretricis et liberce. Si enim obscoeni nihil ea

in re est, cnr cum in foro endem ipsa videris, staiim resi-

lis, et invcrecundam depellis? An cum disjuncli sumus, id

obscoenum est, cum nutcm congregati una sedemus, non
perinde turpe est ? Verum hoc ridiculum ac dedecus est,

et haec verba extremam pra3 se ferunt demenliam : melius-

que essct cceno atque luto oculos oblinere, quam ita fce-

dam et iniquam rem speclare. Neque enim tantum damni

oculo infert lutum, quantum lascivus aspectus et nudac
mulieris spectnculum. Audi igitur quid nudilatem ab ini-
tio feccrit, et tantae lurpitudinis rationcm metue. Quid
ergo nudilatem eilecit? Inobedienlia et diaboli insidiae. Sic
jam olim et ab initio hoc ejus fuit studium. Verum illos

sailem pudebat quod nudi cssent : vos autem id decori

vobis esse putatis, secundum illud Apostoli : « Gloriam in

» lurpiludine habenles \ » Quibus ergo le oculis uxor aspi-

cict, a tam iniquo spectaculo redeunlem? quomodo te reci-
piot? quibus lc verbis alloquctur, qui muliebrem sexum
totum ita dchonestaveris, et ex tali speclaculo captivus et
sorvus merelricis efTectus sis ? Si haec audienlos doletis,

graliam vobis habeo maximam. Quis enim est qui me laeii-

ficat, nisi is qui ob dicta mea tristatur? Ne cesselis igitur

de his ingemere et morderi : nam dolor de rebus hujus-

modi principium vobis erit conversionis ad meliora. Ideo-
que vehementiori sermone sum usus, ut per profundiorem
incisionem a putredinc illa temulentorum hominum vos
liberarem, et ad puram aniini sanitatem rcducerem, qua
ulinam nos omnes pcr omnia fruamur, et praemia bonis
actibus reposita consequamur, gratia et miscricordia Do-
mini noslri Jesu Chris'i, cui gloria et imperium, in saecula
sscculoruai. Amcn.
' Phi ii;>. Jli, 19.

20.
 5o8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEr-ISCOPI C. P.

HOMILIA VII.

CAPUT II.

Et congregans omnes principes sacerdotum et scribas po-

puli, sciscitabatur ab eis ubi Ghristus nasceretur. At
1
illi dixerunt ei : In Bethlcheni Jndaeae .

5
I. omnia ad Judoeorum confutntionem acci-
Vidisti-ne
disse? quandiu enim non videbant eum, nec invidia cor-
ripiebantur, testimonia vere et ut crant proferebant : ubi
autem viderunt gloriam ex miraculis partam, invidia de-
mum correpti, veritatem prodiderunt. Sed veritas in omni-
bus eminebat, et ab inimicis magis magisque promulgaba-
tur. Hic mihi vidc quam mira, quam stupenda provideantur:
mulnas sibi commodant notitias Barbari et Judaei; ita ut

singuli ab aliis quidpiam novi ediscant. Judaei namque a

Magis edidicerunt quod stella ipsum in Persarum regionc

prredicaverit : Magi a Judaeis acceperunt eum ipsum ,

quem stella praedicaverat, jam n multis retro temporibus

per Prophetas praenuntiatum fuisse : atque interrogalionis
occasio clarioris et accuratioris doctrinae demonstratio
utrisque fuit : cerle veritatis inimici scripta veritatis lesti-
monia vel inviti legere coguntur, et prophetiam interpre-
lari, etiamsi non totam : cum enim Bethlehem dixissent,

et inde exoriturum esse eum, qui regeret Israelem, non

addiderunt id quod sequebatur, ut regi adularentur. Quid
autem est illud?« Et egressus ejus ab initio ex diebus sae-

» culi 3
. »Et qua de causa, inquies, si inde oriturus ernt,
post partum in Nazarethmansit, et prophetiam obscuravil?
1
Matth. ii, 4? 5. — 7
Vide D. Guillon , tom. xiv, pag. 3o-35, —
— ?
Mich. v, ?.,
 HOMILIA VII. IN S. MATTILEUJI. 5(>9

Imo non obscuravit, sed clariorem efTecit. Nam quod ma-

ter ejus, quae illic habitabat, hoc in loco pepererit, id
certe ostendit rem per providentiam factam fuisse. Qua-
propter non statim atque ualus est, hiuc exiit ; sed ibi

mansit per dies quadraginta, locum dans illis qui velleot

curiosius inquirere, ut accurate examinarent omnin. Multa
quippe erant quoe ad hanc perquisitionem moverent, si-

quidem attendere vellent. Etenim venientibus Magis, con

citata cst universa civitas, et cum civitate rex ipse. Pro-
pheta in medium adductus est, forum judiciale magnum
collectum est, aliaque multa ibidem gesta sunt, qua3 om-
nia narrat accurate Lucas; verbi gratia, quae ad Annam
speclant, quae ad Simeonem, ad Zachariam, ad Angelos,
ad pastores, quae omnia poterant iis, qui animum adhiberc
vcllent, occasionem dare, ut quod factum erat dcprehen-

dcrent. Nam si Magis ex Perside venientes locum non

ignoraverunt, multo magis ii, qui istic versabanlur, haec
poterant ediscere. Sese igitur ostendit ab initio per multa
miracula : quia autem videre noluerunt, per aliquantum
temporis sese occultans, iterum se alio longc clariore os-
tendit modo. Non enim Magi deinceps, non stella, sed
Pater superne praedicavit in Jordanis fluentis, et Spiritus
supervenit, vocem illam in baptizati caput afferens : et

Joannes cum libertate omni per totam Judaeam clamabat,

habitabilcm, inhabilatam terram hujusmodi doclrina re-
plens : miraculorum quoque teslimonium terra, mare uni-
versaquc creatura splendidam hac de re vocem emiltebat.
Ipso etiam partus tempore, tot accidere signa, quee possent
indicare ipsum advenisse. Ne dicerent enim Judaei : « Nes-
cimus ubi vel quo loco nalus Magos speclant
sit, » illa quae
provisa fuere, itcmque alia quae dixiinus ila ut nullam ;

excusationcm afTerre possint, quod id quod gcslum crat

non pcrquisiverint,
 » »:

3 10 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCIHEPISCOPI C. P.

II. Perpende autem prophetiac accurationem. Non enim

dixit : « In Bethlehem manebit, » sed, « Exibit. » Itaque id

tantum prophetia exprimebat, quod ibi nasciturus esset.

Quidam antem eornm impudenter dicunt hacc de Zoro-
babele proenuntiata Sed quomodo sicpossunt inlel-fuisse.

ligcre?« Nonenimegressusejus ab inilio ox diebus srcculi.

Quomodo autcm illnd quod inilio dicilur: « Ex lc exibit,»

in illnm convenire possit? Non cnim in Judaea, sed tn Ba-

bylone nalus est : unde eliam Zorobabel appellatus fiiit,

quia ibi ortum duxit. Quotquot Syrorum linguam sciunt,

idquod dicimus non ignorant. Pra^ter ea vero ctdcb dixi-
mus, tcmpus tolum subscqucns hoc testimonium confir-
marc valet. Quid enim dicit? « Nequaquam minima es
» in principibus Juda, » et celebritatis causam adjicit his

vcrbis, « Quia ex te exibit

x
. » NuIIus aulem alius hunc
locum clarum conspicuumque fecit, nisi ipse solus. Post
partumquippe illumex finibus orbis vcniunt visitatum prae-
scpe et tugurii locum id quod jam olimProphcla prncnun- :

ciavit dicens « Nequaquam minima es in principibus Juda,»

:

id cst, inter tribuum principes. Quibus vcrbis etiam Jero-

solymam complectitur. Sed nc sic quidem animum adhi-

buerunt, etiamsi utilitas ad ipsos dimanaret. Ideo enim
nusquam Prophelce de dignilale ejus in principio tanlum
loqnuntur, quantum de beneficio quod ipsis prrcstilit. Et-
enim cum Yirginis parlus instaret, ait:«Vocabis nomen
» ejus Jesum, » et adjicit, « Ipseenim salvum faciet popu-
»lum suum a peccatis eorum 2
. »Magi vero non dicebant
« Ubi est Filius Dei, » sed, « Qui nalus est rcx Judoeorum.
Hicquoquenon dixil: «ExtecxibitFiliusDei; » scd, «Duxqui
»re^at popnlum meum Isracl 3 » Oporlebat quippe initio .

humiliorc loquendi modo uli, nc ha3C ipsis olTendiculo es-

senl; et ca dicerc quae ad salulem ipsorum speclabanl, ut

Matth. ii, 6. — a Id. i, ai. — 3

Id. u, ;
( .
 HOMILIA. VII. IN S. MATTILEUM. 3 1 1

slc facilins Quoquot itaque prima proferun-

attraherentur.
tur, quorum tempus ortum ejus spectat, nihil magnum vel
sublime de illo clicunt, nec perinde atque ea quce ad signa
etmiracula edita spectant : illa quippe clarius de ipsius dig-
nitate loquuntur. Quod itaque post multa miracula hym-
nos in illum puericanerent, audi quomodo dicatPropheta :

« Ex ore infantium ct lactenlium perfecisti laudem x

; » ac
rursum : « Quoniam videbo ccelos tuos opera digitorum
2
» tuorum , » id quod ipsum universi Creatorem declarat.
Illud vero teslimonium quod peractam assnmptionem res-
picit, ejus cum Palre aequalitalem ostendit his verbis :

3
« DixitDominusDominomeo Sede a dexlris meis » Esaias : .

vero ait « Qui consurgit imperare gentibns, in ipsogentes

:

»sperabunt 4. » Cur autem ait Bethlehem in principibus

Judanonesse minimam? Neque enim in Palreslina tantum,
sed eliam in toto orbe illustris vicus effectus est. Sed ad
Jud(eos nunc sermo spcctat, ideoque subjunxit, « Reget
»populum meum Israel » atqui orbem etiam regit. At, ut :

dixi, non vult offendiculo esse, idcoque de genlibus verba

non facit. Et quomodo, inquies, non rexit populum judai-

cum ? Imo illud quoque factum esl; cum enim Israelem
dicit, Juda:os qui in ipsum crediderunt subindicat. Et hoc

interpretans Paulus ait : « Non enim omnes qui cx Israel,

»sunt Israelitae; sed quicumque per fidcm et repromissio-
» nem nati sunt 5
. » Quod si non omnes rexit, id vocatorum
crimen et culpa est. Cum debuissent enim adorare cum
Deo gloriam referre, quod tempus advcnisset in
Magis, et
quo omnia ipsorum peccala solverentur; nihil enim de tri-
bunali et de repetendis pcenis andierant, sed de mili et
mansucto pastore; illi contra turbanlur et lurbant, et in-
nuraeras postea struunt insidias. « Tunc Herodes, clam vo-

* Psal. viti, 3. — Ibid. 4. — 3

Id. cix, l. — * Isai. xi, io, et

Rom. xr, la. — 5

Id. ix, 6-S.
5l2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

i) catis Magis, diligenter didicit ab eis lempus stellae quae

» apparuit eis \ » Puerum interficere cupiens : quod non
furoris tantum, sed etiam extremne dementiae fuit. Etenim
ea quae dicta et gesta fuerant, a tali conatu illum deterrere
poterant. Neque enim humana erant ea quae acciderant.
Nam quod Magos stella superne vocasset, quodque Barbari
tantam suscipercnt peregrinationem, ut in cunabulis et in

praesepe jacentem adorarent, quod Prophelae jam olimhaec

omnia praedicerent, aliaque omnia majora erant, quam quae
hominem spectarent : attamen nihil eorum ipsum cohi-
buit.
III. Ilujusmodi namque est malignitas, in sese ipsa im-
pingit, etres quaeperfici nequeunt semper aggreditur. Per-
pende stultitiam : Si propheliac credebat, illamque im-
motam firmamque putabat, palam cst eum impossibilia
conalum esse. Quod si non credebat, nec putabat ea, quae
dicebantur, eventuraesse,metuere vel limere non oportuit,
nec ea de causa Puero insidiari. Ex utraque igitur parle

superfluus erat dolus. Illud quoque extremae dementiae

erat, quod putavcrit Magos ipsum antelaturos esse Puero,

pro quo tantam susceperant peregrinalionem. Nam si vel

antequam illum vidissent, itaardebant desiderio, postquam

viderant, et per prophetiam confirmati fuerant, quomodo
sperabat se suadere illis posse ut Puerum sibi proderent ?

Attamen cum tot tantaque essent quae ipsum a proposito

abducerent, id conatus esl; et «Glam vocatis Magis, scisci-

» tabalur ab eis : » putabat eniui Judaeos de Pueri salule

sollicitos esse neque credebat illos in tantum insaniae de-
:

venisse, ut ideo vellent patronum et Servatorem, qui ad

libertatem genti procurandam venerat, inimicis prodere.
Ideo clam vocat et tempus inquirit, non Pueri, sed slellae,

venatum illum magna cum diligentiacaplans. Nam videlur

1
Matth. n, 7.
 »

HOMIUA VII. IN S. MA.TTH.EVM. 5l3

mihi stella diu ante apporuisse. Quia enim mullum tem-
poris in itinere insumpturi erant Magi, ut nato statim ades-
sent; oporlebat quippe in cunabulis ipsum aclorare, ut
mirabilior resappareret ; stella multum antea sese ostendit.
Nam si eo ipso tempore quo nalus est in Palaestina, stella
apparuisset illis in oriente, post multum insumptum initi
nere tempus, non vidissent eum in cunabulis. Quod autem
a bimatu et infra occiderit, ne miremur; furor enim et

timor, ad majorem securitatem plus temporis adjecit, ut

nullus eflugcret. Yocalis igitur illis, ait: « Euntes interro-
»gate diligenter de puero, et cum inveneritis, renuntiate
»mihi, ut et ego veniens adorem eum \ » \ idisti-ne insi-
pieutiam? Si enim ex veritatis afFectu loqueris, cur clani
inlerrogas? sin insidias paras, cur non cogitas Magos,cum
te videantclam interrogare, dolum suspicaturosesse? Sed,
ut dixi, anima semel malignitate correpta, omnium insi-

pientissimaevadit. Nondixit: «Euntesinterrogate derege,

sed « De puero : »nonenim imperiinomenproferresustinuit.
Magi vero, qui prae multa pietate nihil horum noverant :

ncque enim putabant illumin tantum nequitiac prorupisse,

ut tam mirabili oecononiiae insidiari tentaret, nihil hujus-
modi suspicantcsabeunl, sed ex allectu suo alios eestimant.
« Et ecce stella, quam viderant in oriente, antecedebat
»eos *. » Ideo enim occultata fuerat, ut amisso duce, Ju-
dacos inlerrogare cogerentur, et sic res onrnibus palam fie-

ret.Postquam enim interrogaverant, et Judaeos doctores

habuerant, rursum illis apparet. Et considercs velim opli-
mum rerum ordinem. Post stellam excipit eos judaicus
populus, rexque ip.se, Prophetamquc inducunt praenuntian-
tem id quod apparuerat. Post Prophetam rursum Angclus
ipsos excipit, omniaque docet : interim vero Jerosolymisin
Bethlehem a stella ducuntur:stella enim ab istinc vice dux
l Matth. u, 8, — 2 Ibid. 9.
 4

3 1
S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

fuit; ut hinc quoque cliscas non fuisse illam ex numero

csetefarlitll stellarum : nulla quippe stella hanc habet na-
turam. Neque solum ibat, sed eliam anlecedebat ducens et
quasi manu trahens illos in medio die.

IV. Et quid opus erat stella, inquies, cum jam notus

locus esset? Ut Puer videri posset. Nihil quippe erat
quod
ipsum ostenderet. Namneque domuserat conspicua, neque
mater ejus illustrem quamdam speciem pra3 se ferebat.

Opus ilaque erat slella quee eos in ipso loco sisteret. Quam-
obrem Jerosolyma egredientibus apparet, nec stat prius
quam ad proesepe pervenerit, et miraculum miraculo addi-
derit nam ulrumque mirabile erat, et quod Magi adora-
:

rent, et quod stella ipsos sisterct quae sane possint vel :

lapideos animos attrahere. Si cnim dixissent Magl se Pro-

phetas audivisse haec dicentes, vel haec sibi privalim ab
Angelis diclafuissc, fides illis non fuissct habita. Jam vero
slella superne lucenle, vel impudcntium ora obstrueban-
tur. cum Pucro imminerct stella, stelit id quod
Deinde :

majoris crat potestatis, quam ut stellae competat, quod sci-

licet modo occultetur, modo apparcat, et cum apparet,

cursum Hinc illi incrementum fidei ccperunt ideo

sistat. :

Lxtati sunt, quia quod quaerebant invenerunt, quianunlii

veritalis efFecti sunt, quia non frustra tantum susceperunt

iter : sic ardenli Christi desiderio flagrabant. Nam acce-

dens slella, super ipsum Pueri caput stelit, ostendens divi-
nam esse prolem cumquestetisset, adadorandum adducit,
:

non simpliciler barbaros, sed qui inter illos sapienlissimi

erant. Yides hanc stellam jure merito apparuissc? Siqui-

dem et post prophetiam, etpost sacerdotum scribarumque
interpretationem, adhuc illa utebantur ducc. Erubescat
JMarcion, erubescat Paulus Samosatenus, qui noluerunt ea
videre,quseMagi viderunt, Ecclesiae progenitorcs(io): neque
enim pudetmesic illos vocarc. Erubescat Marcion, Deum
 :

IIOMILIA VII. IN* S. MATTH/EUM. 3l5

videns in carne adoratum. Erubescat Paulus, videns illum

non simpliciter ut homincm adorari. Nam quod in carne
adoratus sit, id et panni ostenduntet praesepe : quod au-
tcm non quasi hominem purum adoraverint, declarant
dum immaturae rctati talia profernnt dona, quco Deo oflerri
par erat. Erubescant cum illis et Judaei, dum barbaros et
Magos vident, qui ipsos praeveniunt,necpost illos accedere
volunt. Nam qurc tum facta sunt, futurorum erant hgura
atque in exordio ipso declaratum est gentes populum il-

lum praiventuras esse. Et cur, inquies, non ab inilio, sed

poslca dicebat : « Euntcs doccte omncs gentes \ » Quia,
ut jam dixi, quod tune fnclum cst, futurorum figura, el

quasi prccdictio erat. Consentaneum quippe crat, ut Judaci

caetcros praccederent. Quia vero pra^stitum sibi beneficium

sporitc respueruut, res pracpostcre vcrsa est. Siquidem ne-
quc hic par erat ut Msgi ante Juda:os venirent; neque ut ii

qui tanto spatio distabant, eos qui circa urbem ipsam ha-
bilabant antecederent, neque ut ii, qui nihildum audierant
cos, qui intertot prophctias innutriti fuerant, prfEvenirent.
\crum quia in summa bonorum suorum ignorantia vcrsa-
banlur, qui in Perside, eos, qui Jerosolymis sunt, prcever-
tunt; id quod eliam dicit Paulus : « Vobis oportebat an-
»nuntiare primum regnum Dei : scd quia vos indignos
2
» judicastis, eccc convertimur acl genles . » Etiamsi enim
antea increduli erant, a Magis saltem audientes accurrere
oportebat; sed noluerunt : ideoque illis dormientibus, hi
praecurrunt.
V. Magos itaque sequamur, et a barbarorum lamen mo-
ribus multa intcrcapedine nos removeamus, ut Christum
videnmus quandoquidem et ipsi nisi procul a sua regione
:

rccessissent, non illum visuri crant. Recedamus a lerrcnis

ncgotiis. Etenim Magi, dumin Pcrside essent, stellam vide-
1
Matth. xxviu, 19. — 2 Act. xm, A6.
3l6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

bant : cum autem a Perside recesserunt, Solem justitiae

conspexere; imonecstellamultra visurierant, nisi promplo

animo inde profcctiessent. Surgamusigitur et nos; etiamsi

omnes perturbentur, ad domum Pueri curramus etsi re- :

ges, etsi populi, etsi tyranni hanc viam interciperc sata-

gant, ne dcsiderium solvamus. Sic enim omnia ingruenlia

mala depellemus. Siquidem et hi quoque, nisi Puernm vi-
dissent, periculum, quod a rege mctuebant, non efFugis-

sent. Anlequam Pucrum viderent, timores, pericula, per-

turbationes undique instabant; post adorationem vero,
tranquillitas atquesecuritas; neque ulterius stella, sed An-
gelus ipsos excipit, ab adoralione sacerdoles effectos : el-

enim munera obtulerunt. Dimissis itaque judaico populo,

perlurbata civitale, sanguinario tyranno, soeculari pompa,
in Belhlehem cito perge, ubi domus panis spiritualis. Etsi
enim pastor fueris, coquc adveneris, Puerum in diversorio

videbis. Etiamsi rex. fucris, ncc tamen adveneris, nihil tibi

purpura,proderit; etiamsi Magus fueris, nihil te hoc impe-

diet, si modo honoraturus, adoraturusque accesseris, nec
conculcaturus Filium Dei : si cum tremore simul et gaudio
hocegeris; haec cnim ambo possunt concurrere. Sed cavc
ne Herodi similis sis ct dicas : « Ut veniens adorem enm, »

venicnsque occidere tentes. Illi enim similes sunt, qui in-

dignemysleriorum participes sunt. Nam qui hujusinodi est,
« Reus erit, inquit, cor poris et sanguinis Domini » Nam'.

qui hujusmodi sunt, habent in se tyrannum invidentem

regno Christi, mammonam nempe lierode iniquiorem. Hic
quippe imperarc vult, mitlitque cultores suos, qui simulalc
quidem adorent,sed adorando jugulent. Timeamus itaque,
ne speciem supplicum et adoratorum habeamus, operc au-
tem contraria exhibeamus. Omnia cmanibus projiciamus
adoraluri. Si aurum habcamus, ipsum ofFeramus, nec de-
1
i Cor. xi, 27.
 IIOMILIA VII. IN S. MATTH.EUM. 5l 7

fodiamus. Si cnim barbari illi ad honorem munera lunc

obtulerunt, quis tueris nisi Iribuas indigenti? Si illi tantam
suscepere viam ut nalum viderent, quam excusationem
habebis tu, qui ne ad vicum quidem unum properas, nt
infirmum, et in vinculis detentum visites? Atqui nos et in-

flrmos, et vinctos, imo et inimicos miseramur; tu vero ne

beneficum quidem et Dominum tuum? Illi aurum obtule-
runt, tu panem vix dederis : illi stellam viderunt, et gavisi
sunt; tu vero Christum videns hospitem et nudum, non
flecteris ? Quis enim vestrum ex iis, qui mille beneficia acce-
perunt, tantam proChristosuscepit peregrinationem,quan-
tam illi barbari, imo illi philosophis sapientiores? Et quid
tlico tantam viam? multae apud nos mulieres ita molles
sunt, nt ne vicum unum transmeare velint, nt in spirituali

prrescpio ipsum videant, nisi mulis vehantur. Alii quibus

incst ambulandi facultas, vel saecularium negoliorum lur-
bam, vel theatrorum frequenlalionem huic ccetui antepo-
nnnt. Et barbari quidcm illi antequam illum viderent,
lantum ilineris emcnsi sunt, tu vero nec poslquam vidisti

imilaris illos; sedpostquam vidisti, illo dimisso, ad mimum

vidcndum accurris iisdem enim insistam quibus nuper.
;

Chrislum in praosepio jacentem rclinquis, ut mulicres in

scena videas. Quibus haec fulminibus digna non fue-
rint?
VI. Si quis, quaeso, polhceretur te in regiam introdu-
cere, iinperatoremque sedentemque tibi ostendere, an hu-
jusmodi spcctaculo theatrum anlelerrcs, ctiamsi nihil hinc
lucri referre posses?Hic vero fons ignis spiritualis ex hac
mensa scalurit: lu vero hac relicta ad theatrum accurris
natantes mulieres spectalurus, acsexum illum dchonesta-
lum, Chrisluniquerelinquisfonti assidenlcm ? Elcnim nunc
quoque juxta fontem sedet, non Samaritanam alloquens,
scd lolam civitalem : forta?sc vcro nunc quorjue Samarila-
5l8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nam solam alloquitur. Nemo enim ipsi nunc adest, nisi

quidam corpore tanlum, alii autem ne corpore quidem.
Aitamen ipse non recedit; sed manet potum a nobis pos-
tulans, non aquam, sed sanctitatem sancta quippe Sanc- :

tis tribuit. Neque enim aquam ex hoc fonle praebet, sed

sanguinem vivenlem, qui symbolum cst mortis, sed vitae

causa est. Tu autem, relicto fonte sanguinis, poculo illolre-

mendo, ad fontem pergis diabolicum, ut natantem mere-

tricem conspicias , ct naufragium aniinae paliaris. Aqua
enim illa pelagus est libidinis, non corpora submergens,
sed animarum naufragia pariens. Sed illa natat nuda, lu
vcro vidensdemergeris inprofundum libidinis. Talisquippe
est diaboli sagena. Non eos qui in aquam descendunt sed ;

illos potius qui sursum sedent, quam eos qui in aqua volu-
tanlur, submergere solet ; saeviusque suflbcot cos,quam Pha-
raonem, qui cum equis et curribus tunc demersus est. Et
siquidem animas videre possemus, plurimas vobis oslen-
deremhis aquis supernatanlcs, sicuttunc/Egyptiorum cor-
pora. Sed quod gravius cst, talem perniciem voluplatem
appellant, et pcrdilionis pelagus delectalionis Euripum vo-
cant. Atqui facilius est /Egaeum et Tyrrhenicum mare,
qnam hujusmodi spectaculum tuto trajicere. Nam primo
perlotam noctem diabolus rci expeclationc animos praeoc-
cupat deinde postquam id quod expcctabalur oslendit,
:

statim allfgat et captivos efficit. Ne enim, cum mere-

quia
trice non coivisti, te putes a pcccafo immunem esse ex :

concupiscentia quippe totum perfecisti. Nam si concupis-

centia detineris, majorem flammam accendisli; sin autem
haec aspiciendo nihil moveris, majori cnlpae obnoxius es,
quod caeteris offendiculo sis, et quod speclaculis illectus,
et oculos luos et cum oculis ipsam animaai deturpes. Ve-
rum ne simus increpalione sola conlenti ,age jam emenda-
tionis modum perquiramus. Qiiis. ergo modus crit? Uxori-
 HOMILIA VII. IN S. MATTHJEUM. 5ig

Lus vestris vos traderevolo, ut ipsse voserudiant. OporteLat

quidemsecunduniPaulilegem vos doctores esse : quia vero
per peccatum inversus ordo fuit, et corpus superius, caput
vero inferius positum hanc saltem viam deligamus.
est,

Quod si lnagisteriummulieriLuserubescis; fugepeccatum,

et cito poteris in solium a Deo tibi datum ascendere. Qunn-
diu certe peccaveris non ad mulieres tantum, sed etiam ad
Lrutorum animalium vilissima te mittit Scriptura : neque
erubescit ratione praeditum ad formicam discipulum mit-
tere. Neque enim idScripturce culpa est, sed eorum, qui sic
nobilitalem prodidere suam. Hoc quoque facie-
certe nos
mus : ac nunc quidem te mulieri trademus si autem hanc
:

despexeris, ad irrationabilium tc magisterium mittemus, et

osteudemusquotaves, quotpisces, quot quadrupedcs, quot
reptilia animalia te honestiora et temperanliora videantur.
Quod si de comparalione erubescas, ascende ad prislinam
nobilitatem, ac gehennae pelagus fluviumque igneum in

mentem revocans, fuge piscinam illam theatralem. Haec

enim piscina pelagus illud tibi conciliat, et illam flammoe
abyssum succendit.
VII. \am si, « Qui respicit mulierem ad concupiscen-
» dum, jam moeehatus esl « qui nudam omnino respicere
' :

non dubitat, quomodo non sexcenties caplivus efficietur?

Non ita diluvium lempore Noe hominum genus perdidit, ut
illai natantcs cum niulta turpiludine spectatores omnes suf-

focant. Illa quippe pluvia eliamsi morlem corporum infer-

ret, nequiliam tamen animaB auferebat : haec contra, ma-
nente ccrpore, animam interimit. Yos certe cum de primo
conscssu agilur, vos lotqm orbem pra?cedere coutendltis,
quoniam civitas vestra prima Christianorum nomen adhi-
buit; cum autem de castitate agitur, ne ab agreslioriLus
quidem civitatiLus superari eruLescitis. Cerle, inquies quid :

' Malth. v, 28.

320 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

igitur nos jubes focere?an montes ascendere, monachos et

esse? Idcirco ingemo, quod illis tantum modestiam et cas-

titatem competere putetis, licet Ghristus communes leges
posuerit. Nam cum dicit : « Si quis respexerit mulierem ad
Dconcupiscendum eam \ non monacho dicit, sed con-
» id

jugalo: nam mons ille tunc hujusmodi viris repletus erat.

Cogila itaque theatrum illud, et hoc diabolicum theatrum
aversare, acnoliquasi onerosum culpare sermonem. Neque
enim prohibeo nuptias, nec voluptatem prorsus interdico;
sed cum castitate id fieri peroplo, non cum probro, culpa
et sexcentis reatibus. Non praecipio montes et solitudines

adirc, sed bcnignum essc, modestum et castum eum qui

media inurbe habitat. Omnes quippe leges communcs sunt
nobis cum monachis,uno cxcepto conjugio; imo eliam hac
in re conjugatos illis similes esse jubet Paulus: «Praeterit

» enim figura hujus mundi, ut et qui habent uxores lanqnam

» non habentes sint
a
. » Itaque ait : « Non jubeo vos montium
cacumina occupare: id vellem quidem, qnia urbes Sodo-
mitarum crimina imitantur; attamen ad id non cogo. Per-
mane in domo lua cuiu liberis et uxore: sed ne contume-
lia uxorem afficias, neque filios traducas, nequethcatriluem
domum inducas. » Non audis Paulum dicentem, a Yir sui
» corporis potestatem non habet, sed mulier » accommu- 3
,

nes utrique leges inducentcm? Tu vero, si Ecclesiam uxor

frequentet, gravis accusator es ; tu si in theatris dies exi-

gas, culpandum putas ? Sed de uxoris castitate solli-

non le

citus, hac in re superfluam immoderatamque curam adhi-

bes; ita ut ne quidem necessarios exitus ei permittas, tibi

vero omnia licere putas. At tibi hoc non permitlit Paulus,
qui eamdem dat uxori potestatem his verbis : « Uxori vir
» debitam benevolentiam reddat^. » Ecquis illc honor dum
illaminre praecipua dehoneslas, dum corpus ejus meretri-
1
Matth. v, 28^- i Cor. vi», ? 3
lbid. 4. - 4 lbid. 5.

4**N0HI .T»
 •

IIOMILIA. VIII. IN S. MATTII.EUl'. 521

cibus tradis? nam corpus tuum ipsiusest; du;n turbas et

lites domum inducis, dum talia a^is iu foro, ijuae cum domi
narras, ad erubescendum cogis uxorcm audientem, etpu-
dore suffundis filiam prcesentem, atque anle illas teipsum.
Necesse enim est aut taccre, aut hoc modo dehonestari;
pro quibus rebus vel domcsticos verberibus excipi par est.

Quam igitur, queeso, excusationem Iiabebis, dum ea lanto

studio conspicis, quae ne narrare quidem fas est ? Quae ne
memorare quidem licet, ea omnibus anteponis ? Interim
igitur, ne sim onerosior, hic finem loquendi faciam. Si au-
tem in iisdem persistalis, acutiore ferro profundius vulnus
infligam : neque cessabodoncc, dissipato illo diabolico lhet>
tro, purum Ecclesiae ccelum efTecero. Ita enim a praescnti
turpiludine liberabimur, et fuluram consequemur vitam,
gratin et misericordia Domini nostri Jesu Ghristi, cui glo-
ria et imperium, in saecula saeculorum. Amen.
\\VV\\\\\\\VVVViV\\VVVV\VV\V\\VVA\VV\\V\V\V\\\\\VV\V\VV\\\VVVV\V\\VV\\\\VV\W\VVV\\VV\V\V

HOMILIA ¥111.

CAPUT II.

Et intrantes domum vidcrunt puerum -cum Maria matre

ejus, et procidenles adoraverunt eum : ct aperlis thesau-
ris, oblulcrunl ci muncra aurum, tlius et myrrham'.

I. Quomodo 3
ergo ait Lucas, quod in prrcscpio positus

esset?Quia statim atque pepererat eum ibi reclinavit. Con-

fluenlibus cnim ad ccnsum Judaeis, nulla poterat reperiri
domus : quod eliam Lucas significat cnin ail : « Quia non
3
» crat locus reclinavit illurn . » Postea vcro sustulit cl su-
1
Malili. ii, ii. — * Vidc D. Guilion, trni. xiv, ]>ag. 5f> - 5g. —
s
Lt.c. ii, 7,
I..WIV. SfJ
 2 5> S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHlhPISCOPI C. P.

pra genua collocavit. Nnm slatim atque in Bethlehem per-

venit, filium peperit . ni hinc totam cdiscas ceconomiam,
et non casu et sinc consilio gesta; sed per providentiam
quamdam divinam ac secundum prophetiae seriem impleta
haec omnia fuisse. Yerum quid illos ad Puerum adorandum
induxit Neque enim Virgo insigne quidpiam prae se fe-
?

rebat, neque domus magnifica erat, neque istic aliquid

aliud erat, quod posset illos vel percellere, vcl allicere. Illi
vero non modo adorant, sed apertis thcsauris suis, munera
ofFerunt munera inquam, non quasi homini, sed quasi
;

Deo. Thus enim et myrrha Dei maxime symbolum erat.

Quid igitur hoc illis suasit ? Idipsum quod excitavit illos,
ut, relicta domo, tanlum iter susciperent nimirum stella et :

illustratio mentis a Deo ipsis indita, quae paulatim illos ad

perfectiorem notitiam deduxit. Nisi enim res ita se habe-

rel, cum omnia quae istic videbantur vilia essent, non ei

tantum exhibuissent honorem. Ideo autem nihil eorum, quae

sub sensum cadunt, ibi magnum erat, sedpraesepe, tugu-
rium, materinops, ut nudam Magorum philosophiam pers-
picias, alque discas eos non ut hominem purum, sed ut
Deum et beneficum ipsum adiisse. Quapropter nullo eo-
rum, quae extrinsecus videbantur, oflensi sunt, sed ado-
rarunt etdonaobtulerunt, quaedona multum ajudaica crns-
silie differebant. Neque enim oves et vitulos immolarunt,
sed quae ecclesiasticae philosophiaj vicina erant. Siquidem
scienliam, obedientiam et dilectioncm ipsi oflerebant. a Et
»responso acceplo in somnis, ne redirent ad Herodem, per
» aliam viam reversi sunt in regionem suam l
• » liic mihi
vide lidem ipsorum, quomodo non offendantur, sed sint
quieti, et obtemperantes, neque turbentur, nequetalia mu-
tuo loquanlur : « Sane si magnus hic puer est, et si quam
habet potentiam, quid opus fuga et occulto discessu? Gur
• Matth. 11, 12.
 HOMILIA VIII. IN S. MATTHiBUSf. 5*5

veronos,qui palam et cum fiducia accessimus ad populum

tanlum, et coram furentc rege stetimus, quasi fugilivos ex

civitate dimitlit Angelus ? » At nihil tale vel dixerunt vol co-

gitarunt. Illud enim maxime ad fidem pertinet, ut nulla

mandalorum ratio exquiratur, sed jussis tantum obediatur.
« Quicumabiissent, ecce Angelus Domini apparuitinsom-
»nis Joseph, dicens: Surge et accipe puerum et malrem
»ejus, et fuge in ^Egyptum » Hic subit in mentem quae-
1
.

dam dubitatio circa iMogos et circa Puerum. Etsi enim illi

turbati non sint, sed fideliter omnia susceperint, nobis ta-
men quaerendum incumbit, cur non et illi et Puer praesentes
servantur; sed illi in Persidem, hic in /Egyptum cum ma-
tre fugatur ?Sed quid ? An oportebat illum incidere in ma*
nus Herodis, et captum non interfici? At non pulatum fuis-
set ipsum accepisse carnem, neque ceconomiae magnitudo

credita fuisset. Nam si his ita geslis, postquam multa hu-

mano modo dispensata sunt, quidam dicere ausi sunt car-
nis assumptionem esse fabulam, quo impietatis non proru-
pissent, si omnia divino modo et secnndum suain potentiam
fecisset ? Magos autem celeriteremittit, simul doctores mit-
tens in Persarum regionem, et tyranni furorem praevertens,
ut edisceret seres, quae fieri non possent, aggredi, iramque
ejus sedaret, et a vano labore retraheret. Ad ejus enim
potentiam pertinct non modo inimicos polam profligare,
scd etiam ipsos facile decipere. Si enim ^Egyplios in Ju-
daeorum gratiam decepit, et cum posset illorum divilias in
manus Hebraeorum palam transferre, clam id et cum astu-
tia ficri jubct: id quod illum non minus formidabilemhos-

tibus reddebat, quam alia signa.

II. Ascalonitae namquc caeterique omnes,
postquam ar-
cam ceperant, percussi deinde hortabanlur suos ne pug-
narent, neque adversum starent, ac cum caeteris miraculis
1
Matth. ii, i3.

21.
 ;

524 s« J0 « CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

hoc etiam in mediam Quare ag-

proferebant dicentes : «

»gravatis corda vestra, sicut aggravavit ^Egyptus et Pha-

arao? Nonne postquam illusit eis, tunc dimisit populum
» suum, et abierunt ? » Hoec dicebant putantes hoc postre-
l

Hium signum non minus esse caeteris palam gestis, ad ejus

demonstrandam potentiam atque magnitudinem. Id quod
etiam hic factum est, poteratque tyrannum perterrefacere.
Animadverte namque quanta passum, et quanto praefoca-
tum mo3rore Herodem fuisse verisimile sit, sic a Magis de-
ceptum Quid enim si non melior sit eflectus?
et illusum.

Id certe non ad eum, qui haec dispensavit, referendum est,

sed ad ingentem furorem iilius qui non cessit iis, quae ip-
sum consolari et a nequitia abducere debebant; sed ulte-
rius processit, ut tantae insaniae graviores lueret poenas. Et
cur, inquics, in iEgyplum Puer mitlitur? causam impri-
mis protulit Evangelista dicens « Ut impleretur illud Ex
: :

» /Egypto vocavi Filium meum r

: » simulque bonse spei prooe-
miatotiorbipraenuntiabantur. Quiaenim BabylonetyEgyp-
tus plusquam reliquus orbis impietatis ardebant flamma
ab exordio declaransse ambasillas regionesemendaturum,
etadmeliora deducturum, simulqueper haecindicansetiam
toti terrarum orbi bona expectanda esse; et Magos misit,

et ipse cum matre sua profectus est. Ad haec vero aliud

etiam indedocemur, quod nonparum nos ad philosophiam
incitet. Quodnam illud?quod ab ipso initio lenlationes et

pericula sint expectanda. Vide namque id ipsi ab incuna-

bulis accidisse. Nam illo nato furit tyrannus; hinc fuga et

transrnigratio in exilii locum, et insons mater in barbaro-

rum rcgionem se proripit : ut tu haec audiens aliquo spiri-

tuali minislerio dignatus, si videris te dira patientem, et

inter sexcenta versantem pericula, ne turberis, neve dicas:

« Quidnam hoc esl ? oportebat utiquc me coronari, lau-
1
i Reg. vi, 6. — 8
Matth. n, i5, et Osce xi, \
 :

H0MILIA. VIII. KN S. MATTH.EVM. 02 5

dari, clarnm et illnstrem esse, qui mandatum Domini im-

pleam ?»Sedhoc exemplo fultus tortiler feras, gnarus hanc
cum primis esse spiritualium virorum sortem, ut ubiquo
tentationibus impetantur. Animadverte igiturid non sohua
Pueri matri accidere ; sed etiam barbaris illis. Nam et illi

clam discedunt quasi fugitivi, et hcec, quas nunquam e domo

egressa fuerat, tam longum et aerumnosum iter suscipere
jubetur, ob mirabilem hunc editum Pucrum et spiritualem

partum. Rem iterum stupendum considera: Pala^stina in-

sidialur, .Egyptus vero excipit et servat insidiis impetitum.
Neque enim tantum in filiis Patriarcha3, sed etiam in Do-
mino typi et figuraa contigerunt. Per ea enim, quae ab ipso
gesta sunt, multa prcenunliabantur eorum, qua? postea
eventura crant : quod et in asina et in pullo factum est.
Aogelus igitur qui apparuit, non Mariam, sed Josephuin
alloquitur: et quid dicit ? « Surgens nccipe Puerum et ma-
»tremejus. » Hic non ultra dicit : « Conjugeni tuam; sed
a Malrem ejus. • Quia enim partus conligil suspicio soluta ,

est, et viro fides factaest, libere jam loqnitur Angelus, ne-

que filium neque conjugem ejus dicens ; scd, «Puerum et

iiiiatrem ejus, et fuge in .Egyptum, » fugneque causam ad-

dit : o Fuiurum est enim, inquit, ut Herodes quaerat ani-
» mam Pueri '• »

III. His auditis, Joseph non offensus est neque dixit

« .Enigma esl hoc: tu nuper dicebas : aSalvum faciet po-
»pulum suum; » nunc autem nec seipsum potest scrvare;
sedfuga nobis est opuset peregrinationeac longinquatrans-
migratione ? Contraria sunt ha.'C promissioni tuae. BSedni-
hil hujusmodi dixit ; fidelis enim vir crat, neque reversio-
nis tempus inquirit, etiamsi Angelus indefinite locutus es-
set; nam ait : a Eslo ibi, usquedum dicam tibi. » \erum
ille non ideo scgnior factus est, sed paret et obtemperat,

I Matth. ii, i3.

326 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

tentationesque oinnes cum gandio tolerat. Enimvero be-

nignus Deus bis laboribus dulcia miscuit : id quod etiam in
sanctis omnibus observat : neque pericula, ncque quietem
conlinuam praeslat; sed et his et illis permixtim positis vi-

tam Justorum ordinot : id quod etiam hic fecit idque per- :

pendas velim. Videt ille Virgincm uterum gestantem ea :

de rc turbatur, et admodum anxius est : adulteram enim

puellom esse suspicabatur; sed statim asiitit Angclus, qui
suspicionem solveret ac metnm eliminaret. Cum vidit na-

tum pucrum gaudio magno perfusus est rursumque gau- :

dium hujusmodi periculum non parvum excipit, civitaie

perturbata ac regc furenle, puerumque perquirente. At per-
turbationem illam aliud gaudium cxcipit; stclla ncmpe, et

Magorum adoratio. Rursus vcro post hanc laetiliacn, timor

ac periculum : « Quaerit enim , inquit, Uerodes animam
» Pueri : » iterum Angelus significat ipsi fugiendum ei trans-

migrandum esse humano more, nondum enim miracula

edere oportebat. Nam si a prima aetale miracula cdidisset,
homo non creditus fuisset. Idcirco non simpliciter templum
formatur; sed uteri tumor conspicitur, et novem mensium
spatium, et parlus, ct lactis nutrimentum, quies per mul-
tum temporis, aetas virilis expectatur, ut per omnia credi-
bile redderetur oeconomiae mysterium. Qua ergo de causa,
inquies, haec ab initio facta sunt signa? Propter matrem,
propter Josephum ,
propter Simeonem jamjam moritu-
rum, propter pastores, propter Magos, propter Judaeos.
Si enim iis, quae gerebantur, accurate voluissent attendere,
non parvum hinc ad futurum lempus fructum retulissent.
<3uod si Prophetse de Magis nihil praedicant, ne ideo lur-
beris; neque enim omnia praedixerunt, nequc etiam om-
nia tacuerunt. Sicut enim nulla re ante audita, res hujus-
modi gestas videre, magnum stuporem, magnamque per-

turbationem peperisset; sic si omnia didicissent auditores

 IIOMILIA VIII. IiN S. MATTILEUI. 2
7

dormituri erant, nec quidquam Evangelislis fuisset relic-

tuia. Quod si de prophetia ambigant Judnei dicentes il-

lud: « Ex /Egypto vocavi Filium meum, » de seipsis dic-

tum esse; rcspondehimus illis hunc etiam esse prophelisc

morem, ut mulla saepe de aliis dicantur, et in aliis im-
pleantur, quale illud de Simeon-et Levi dictum : « Divi-
» dam eos in Jacoh, et dispergam eos in Israel 1
: » id enim
non in ipsis, sed in posteris eorum implelum est : el illud

quod de Chanaan a Noe pronuntiatum est, Gabaonitis ex

slirpe Chanaani contingit. Quod ipsum Jacoho etiam acci-
dis3e deprehenditur : henedictiones cnim illae : « Esto do-
»minus fratris tui, et adorent te filii patris tui% » non in

ipso finem accepil; quomodo enim ad ipsum pertineat, qui

fratrem limebnt tremebatque, ac sexcenties ipsum ndora-
vit ? Sed de prole ejus dictum est. Quod etiam hoc loco
dici possit. Quis enim verius Dci Filius dicatur, an'Js qui
vitulum adoravit, el Beelphegori initiatus est, quique fi-

lios suosdaemoniis immolavit; an is qui naturaFilius erat,

et Genitorem honoravit Pltaque nisi hic advenisset, prophc-
tia dignum non hahitura finem crat.

IV. Vide ergo quomodo hoc ipsum Evangelista subin-

dicet dicens : « Lt impleretur. » Ostendens nisi, venisset,

non implendum Hoc vero Virginem ipsam

illud fuisse.

non mediocriter claram efllcit et iliustrem nam quod :

totus populus encomii loco habebat, hoc ipsum hahere

potuit et ipsa. Quod enim altum sapiebant et sese jacta-
hant ob redilum ex /Egypto, id quod subindicans Pro-
phela dicebat: « Nonne alienigenas adduxi de Cappadocia,
3
» et Assyrios ex fovea ? »Illud ipsum praerogalivam \irgi-
nis facit. Imo vero et populus et Patriarcha dcsccndentes
et ascendentes inde, islius ascensus seu rcdilus typum im.
plebant : nam illi descenderuntj ut morlem ex fame im-
• Gen. xux, 7. — * ld. xxvn, 29. — 3
Araoa ix, 7.

«, — * »
«h^ _ .
528 S. W. CtfltYSOSTOMI A! ClilCPiSCOPl C. I>.

minenlem eflVigercnt; hic vero ul vitaret morlcm insidiis

paratam. At illi eo venicnles ex fame lunc liberati sunt;

ille vcro ut eo descendit, regionem tolam per advcnlum
suum sanctificavit. Consideres itaque velim quomodo in-
ter humilia,quae nd Divinitatem pertincnt, revelentur. Et-
en-im cum dixit Angelus : «Fnge in /Egyptum, » non pro-
misit se ilineris comitem futurum vel descendenlibus vel
redeuntibus, subindicans illos magnum habcre comitem,
recens nalum Pucrum, qui statim atque apparuit, omnia
mutavit, atque id cffecit, ut inimici ad hanc oeconomiam
admodum inscrvirent. Elenim Magi et barbari, palerna
superstitione relicta, adoraturi veniunt. Augustus belhle-
hcmitico pnrtui ministrat, dum censum ficri jubet; ./Egyp-
tus, dum fugientem et insidiis appetitum excipit, servat
ipsum, hincqne quamdam familiarilalis cum ipso occasio-
nem accipit, ut cum illum postea audiret ab Apostolis prae-
dicari, de his gloriaretur, quod ipsum prima excepisset.
Atqui solius Palacstinse erat hac praerogativa : verum
yEgyplus fcrvcntior il!a fuit. Nunc certe si pergas in de-
sertum /Egypli, quovis paradiso praestantiorem solitudi-
ncm invenies, scxcentos Angelorum choros humana forma,
Martyrum populos, coetus \irginum, solulam diaboli ty-
rannidem totam, Christi autem rcgnum coruscans. Illam
vero quae poetarum, philosophorum ct Magorum maler
erat, quac omne praesligiarum genus invenerat^aliisque tra-
diderat, illam, inquam, videbis de piscatoribus" glorian-
tcm, et illa quidem vclera omnia despicientem, publica-
num veroet tentoriorum artificem ubique circumferentem,
ac crucem pracmonslranlem. Hacc porro non in urbibus
tantum, scd etiam in deserto magis quam in urbibus. Per
totam enim regionem islam videre cst Christi exercilum
regiumque grcgem, supernarumque Virtulum vilam id- ;

que non apud viros tantum, sed et in muliebri sexu repe-

 IIOMIUA VIU. IN S. MATTH.EUM. 320,

rias. Etcnim illae non minus quam viri philosophantur,

non scutum accipientcs, ncquc equum conscendenles, ut
jubcnt clnri illi Graecorum lcgislatores et philosophi; sccl
aliud longe gravius beilum suscipiunt. Commune enim
et ipsis et viris bellum est contra diabolum et polestates

tenebrarum : acl hujusmodi vcro confliclus nunquam illis

sexus debilitas impedimento est non enim corporis na-

;

tura, scd animi proposito hujusmodi prselia decernunlur.

Ideoquc srepe muliercs fortius quam viri pugnaverunt, et
insigniora tropsea ercxerunt. Non ita ccelum splendidum
est vario illo slellarum choro, ut iEgypti soliludo quse un-
dique nobis exhibet tabernacula monachorum.
V. Si quis velerem illam /Egyptum novit, Dei inimicam
et furentem, felium cultricem, quae cepas formidabat ct
trcmebat; hJc optime Chrisli virtulcm sciet. Imo vcro non
opus est nobis veluslis narralionibus : nam hodieque in-

sanae illius gcntis monumenta supersunt, quae priscam ip-

sius amentiam testificantur. Altamen hi qui olim omnes
in tantnm proruperant amenliam, de coelo, deque ccelesli-

bus rebus philosophanlur, patcrnosque mores derident,

avos suos miseros praoclicant, et philosophos' illos nihili

pendunt. Ex ipsis enim rebus edidicerunt priscas illas ani-

lcs fabulas ebriorum cssc inventa, veram autem sapientiam,

ccelis csse dignam. Ihec est qune a piscatoribus annuntiala
ipsis fuit. Ideoque cum accurata dogmalum veritale mul-
tam cxhibcnt bcne vivcndi diligentiam. Siquidem cxuli
rcbus cunctis piaesenlibus, mundoquc crucifixi, ultra etiam
proccdunt, labore corporis utentes ad victum egenis com-
parandum. Ncque enim quia jejunant et vigilant, se id-

circo dedunt otio; sed noctes hymnis ac pervigiliis, dies

prccibns et operi manuum depulant, Aposloli sludium

imilantcs. Si cnim, inquiunt, ille lolo orbe ad ipsum res-

piciente, ut inopes alcret, oflicinam habuit, ct artem trac-

53o S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPl C. P.

tavit, insomnes inlerim noctes ducens; multo magis nos,

qui in deserto habilamus, nihilque commune habemus
cum urbium tumultibus, vacationis otio ad spiritualia

opera uti par est. Erubescamus itaque omnes et diviles et

paupercs; quando illi nihil prorsus habentes, nisi corpus

tanlum et manus, conantur et contendunt ut hinc victum
parent egentibus. Nos vero dum innumera domi recon-
dita sunt, nc superflua quidem his adhibemus. Quam igi-
tur, quacso, excusalionem proferemus? quam consequemur
veniam? Atqui cogites velim quantum isti olim pecuniae
amatores crant, quantum gulae dediti cum Cceleris viliis.

Ibi enim crant olloe carnium, quas memorant Judaei *, Ibi

magna ventris tyrannis. Allamen quia voluerunt, mutati

sunt, et igne Christi suscepto, in coelum repente advola-
runt : quique prius ardenliorcs aliis eranl, atque ad iram
et ad corporis Voluplatem propensiores, incorporeas Po-
testalcs mansuetudine et rcliqua philosophiae suae loleran-

tia imitanlur. Quisquis in ha^c regione fuit, qu.'e dico no-

vit. Si quis vcro tabernacula illa nunquam adiit, cogitet

illum qui hactenus in ornnium fertur ore, quem post

Apostolos beatum et mngnum Antonium,
Egyptus tulit

et secum reputct illum in cadem regione fuisse, in qna

Pharao. Altamen nihil hinc detrimenti accepit, sed etiam

divina visione dignatus est, et talem vitam exhibuit, qua-
lem Christi lcgcs postulant. Et hoc sciet quisquis accurate

librum legerit, in quo est historia vitne ejus (i 1), ubi mul-
tam deprehendet propheliam. Nam illa, qiue arianico
morbo captos spectabant, necnon detrimcntum inde emer*
surum pramuntiavit, Deo utique revelante, et omnia, quas
futura crant, prac oculis ipsi ponenle. Id quod cum aliis
etiam adjunclis maximum cst veritatis argumentum, quod
videlicct nulla ha?resistalem habeat virum. Sed ne ultra haec

f Eso.l. xvi.
 1

HOMILIA. VIII. 1N S. MATTH.EUM. 35

a nobis audire pergatis, si librum in quo haec scripta sunt

legatis, multam inde
accurate omnia ediscere poteritis, et
haurirc philosophinm. Hoc autem rogo non ut librum
adeamus tantum, sed et ea,quae ibi scripta sunt, imitemur;
neque locum, vel educationem, vel majorum nostrorum
nequiliam obtendamus. Si enim velimus altendere, nihil
horum nobis impedimento erit. Nam Abraham impium
patrcm habuit, sed ejus nequiliam non excepit. Ezechias
fllius Achazi fuit, et tamen Dei amicus efTcctus est : Jo-
scph vero in mcdia /Egypto castitatis corona redimitus
est : ac tres pueri in media Babylone, inquc mediis aedi-
bus, cum svbarilica mensa apparata esset, summam ex-
hibucre philosophiam; ut et Moyses in iEgyplo ct Paulus
in orbe : nihilque his omnibus ad virtutis cursum fuit im-
pcdimento. Haec itaque omnia cogitantes, occasiones et
obtentus hujusmodi de medio tollamus, sudoresquc pro
virtute sectanda adeamus. Sic enim Denm ad majorem
crga nos bcnevoleniiam attrahemus, impetrabimusque ut
in certaminibus nobis opituletur, atque aeternis fruemur
coronis, quas utinam omnes consequamur, gratia et be-
nignitate Domini nostri Jesu Christi, cui gloria et impe-
rium ?
in saecula saeculorum. Amen.
002 S. J0. CIIHYSOSTOMJ ARCHIEPISCOPI C. V.

HOMILIA IX.

CAPUT II.

Tunc Herodcs videns quoniam illusus cssct a Magis, ira-

tus est vnlde : et rniltens occidit omncs pueros, qui
erant in Belhlehem, et in omnibus finibusejus, a bimatu
ct infra, secundum tcmpus qnod exquisierat a Magis S

3
I. Cerlc non opoi tebat illum irasci, sed polius limere
et comprimi, atque intelligere se rcm tentare, quam non
posset perficere. At i!le non coercetur. Quando enim im-
probus animus et insannbilis est, nulli cedit a Dco con-
cessae mediciiue. Yide igitur ilium prioribus insistentem,

et cncdem ca?di jungenlcm, atquc per praecipitia undique

rueniem. Nam quasi a quodain ira3 invidiaeque dsemone
percitus, nulla ralione frenalur; sed contra ipsam furit
naluram, iramque, quam contraMagos sibi illudentes con-
ceperat, contra insonles pueros exonernt,simile facinus in Pa-
Lxstina aggressus,ei quod olim in/Egyploperpetratum fue-
rat.Namait: «Mittensoccidit omnespuerosinBelhlehem,et
» in omnibus finibus ejus, a bimatu et infra, secundum tem-

» pus quod exquisicrat a Magis. » Hic mihi diligentcr at-

tenditc : elenim mulli plurima circa pueros islos nugan-
tur, injuslitiam facli criminanlcs; alii quidem modestius
hac dc re dubia proponunt; alii veroaudacius et furiosius.

Ut igilur hos ab amenlia, alios a dubitatione liberemus,

patienter nos audile de tali argumento breviter dispulan-
tes. Nam si ea de re criminantur, quod puerorum caedes
neglccta fuerit, criminentur etiam ob militum Petrum
1
Matth. ii, 16, — 2 Vidc D. Guiilon, tom. xiv, pag. 59-41.
 HOMILIA. IX. IN S. MATTH^UM. 335

custodientium necem (12). Quemadmodum enim hic,

Puero fugiente, alii pueri pro eo, qui quaerebatur, interfi.

ciuntur; ila tunc cum Petrus ex carcere et ex calenis ab
Angelo liberatus esset, quidam tyranno nomine et moribus
similis, cum eum quaesisset, nec invenisset, milites qui
eum custodiebant pro illo interfecit. £t quid hoc? inquies;
haecnon est solutio, sed additamenlum ad quaeslionem.
Hoc bene novi ego ideo hacc omnia in mediura profero,
:

ut omnibus unam addam solutionem. Qiuenam igitur est

illa solutio? et quam probabilem solutionem nfferre pos-

sumus? Christum scilicet non fuisse ipsis necis causam,

sed regis crudelitatem; quemadmodum neque illis Petrum,
sed Herodis amentiam. Nam si efTossum murum vidissct,

vel porlas eversas, jure forte potuisset milites, qui Aposto-

lum custodiebant, ncgligentiae accusare. \erum ibi omnia
in suo stalu manebant, januae clausae erant, catense custo-

dicnlium manibus alligatae : erant enim illi simul cum Pe-

tro]vincli; poteratque ex his secum reputare, siquidem
recte judicasset, quod gestum fuerat, non humana virlute,
neque fraude aliqua, sed divina quadam ac mirabili po-
tentia factum fuisse, atque illum adorare, qni haec fecisset,
nec poenas de custodibus expetere. Deus quippe ita omnia
fecit, ut non modo custodes non proderet, sed etiam ut
per illos regem ad verilatem adduceret. Si aulem ille

improbus ingratusque fuit, quid ad sapientem animarum

Medicum, qui omnia agebat ad beneficium pra?standum
ei morbo inobsequentiae laborabat? Idipsum hic quo-
qui
que diccndum cst. Cur, o Herodes, a Magis illusus iratus
es? Non noveras divinum esse partum ? Annon tu princi-
pcs sacerdotum advocaveras? Annon Scribas congrega-
veras ? Annon vocatl illi Propheiam, qui ha?c olim prae-
nuntiaverat, ad. tribunal tuum adduxerunt ? Annon vidisti
vetera novis consonare? Annon audisli stcllam his minis-
534 s« J0 * CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

travisse? Annon reveritus es barbarorum diligenliam ?

Annon miralus es eorum fiduciam ac loquendi liberlatem?

Annon horruisli ad veram Prophetae vocemPAnnon ex
prioribus postrema sequi cogitasti? Cur non ex his omni-
bus tecum reputasti, non ex Magorum fraude haec eve-
nisse, sed divina virtute omnia, ut par erat, providente?
Etiamsi vero illusus fuisti a Magis, quid illud ad pueros,
qui nihil te laeserant?
II. Recte, inquies; sed Herodem quidem omni defen-
sione vacuum et sanguinarium probe ostendisti : nequo
tamen adhuc solvisti objectionem circa facti injustitiam.
Nam si ille injuste egit, cur Deus id permisit? Quid ergo
ad haec dixerim? Idipsum quod et scmper in Ecclesia, et in

foro et ubique dicere non desino, quod velim vos diligen-

ler observare nam regula est ad omnem hujuscemodi
:

quaestionem adhibenda. Quae regula, quaeve ratio est? Qui

laedant multos, qui laedalur nullum esse. Et ne hoc aenigma
vos conturbet, cito solutionem adhibebo. Nam eas, quas
a quovis homine injuste palimur, injurias Deus nobis com-
putat aut in peccatorum remissionem, aut in mercedis
rctributionem. Alque nt id quod dictum est clarius eva-
dat, ad exemplum veniamus. Ponamus enim esse servum
aliquem multas pecunias domino suo debentem : qui scr-
vus ab iniquis hominibus impetatur ; ita ut bonorum parte
aliqua mulctetur; si ergo dominus qui raptorem cohibere
potuit, raptas quidem pecunias non restituat, sed raptas
tamen inter eas, quae sibi debebantur computet, an lae-
sus fuit servus ? nequaquam. Quid vero si plura ipsi do-
minus dederit? Annon plus lucralus cst, quam perdi-
derit ? Id omnibus palsm est. Idipsum et nos putemus

cum aliquid patimur. Quod enim per aerumnas illas, aut

peccata diluamus, aut si non admodum peccatis obnoxii
siuius, splendidiores accipiamus coronas, audi Paulum di-
 HOMILIA. IX. IN S. MATTH/ELM. 535

centem de fornicario : « Tradite hujusmodi Salanae in inle-

n ritum carnis, ut spiritus salvus sit
l
. » Et quid hoc ? nam
de iis, qui laedunlur ab aliis, scrmo est, non de iis, qm a
doctoribus corriguntur? Certe nullum est inter ilia me-
dium: nam de dicto hujusmodi quaerebatur « In aerumnis :

» nullum patientis damnum est. » Sed ut sermonem transfe-

ram ad quod magis accedit ad quaestionem, recordare

id
Davidis, qui Semei videns instantem et calamitati suae in-
sultantem, sexcentisque probris ospergentem, cum vellent
eum duces exercitus interficere, cohibuit his verbis :

« Dimittite illum maledicere, ut videat Dominus humili-

»tatem meam, et retribuat mihi bona pro hoc malediclo
a
»in hac die . » Et in Psalmis canens dicebat :« Respice
» inimicos meos, quoniam multiplicati sunt, et odio iniquo
» oderunt me omnia peccata mea 3 »Et Laza-
: et dimilte .

rusquielem consecutus est, quia innumera mala per hanc

vitam perpessus est 4. Non ergo laedunlur qui laedi viden-
tur, si mala omnia fortiter ferant; imo majtis lucrum re-
portant, sive a Deo percutiantur, sive a diabolo verbe-

rentur. Ecquod peccatum habuere pueri, inquies, quod

eluerent? De iis enim, qui aetatem asseculi, peccata plu-
rima perpelrarunt, jure quis haec dixerit ; qui vero tam
immalura morte praerepli sunt, qua3 peccata iis afFecti

malis deleverunt ? Non audisti me dicentem, eliamsi nulla

sint peccata, mercedis retributionem ibimanere eos, qui
hic malis sunt affecti? Quid ergo detrimenli accepere pueri
pro tali causa occisi, qui statim ad tranquillum porlum
appulerunt ? At mulla, inqnies, forte bona edituri erant,
si vixissent. Sed ideo non parva ipsis merces reposita est,

quod pro tali causa obierint. Alioquin vero non permisis-

set pueros praemalura morte abripi, si magni fuluri erant.

i Cor. r, 5. — 9
a Reg. xvi, n. — » Psal. xxiv, lS, 19. —
A Luc. xvi.
53G S. JO. CIIHYSOSTOMI AftCillEPISCOPI C. P.

Nam si cos, qui in nequitia vicluri sunt, cum lanla fert

patienlia, multo tnagis hos non sineret ila auferri, si magna
quacdam edituros pneviderct?
III. Et hi quidem nostri sunt sermones ; nec tamen hi

soli possunt afTerrj ; secl sunt eliam alii his longe abstru-

siores, quos bene novit is qui hrec dispcnsavit. Jpsi itnque

accuratiorc harumcc rerum comprchensionc concessa, iis

quae sequuntur haereamus, et ex aliorum cabmitatibus ad

omnin Non parva enim tra-
fortiler ferenda inslituamur.

gcedia tunc Bclhlehem occupavit, pucris ex ipsis matrum

uberibus abreptis, et ad hanc iniqunm cacdem abductis.
Quod si adhuc pusilli es animi, nec tanlam potes philoso-
phiam allingere, disce fincm illius qui haec ausus cst, spi-
rilurnquc resume. Celcrrima quippe iilum facinoris vin-
dicta corripuit, tanlique sccleris dignas dedit poenas, dira
morte ct ea quam intulit miserabiliore vitam claudcns,
innumeraque alia passus mala. Quac discere poteritis si

Josephi hisloriam evolvalis, quam, nc longiore ulamur

sermone, neu seriem nostram intercipiamus, praesentibus
non insorcndam esse pulavimus. « Tunc irnplctum est quod
»dictum est per Jcremiam prophelam dicentem : Vox in

iRama audila est, ploratus, et fletus et ululatus mullus,

» Rachel plorans fllios suos, et noluit consolari, quia non
» sunt \ «Quoniam enim auditorem replcvit hoivore, hac
violcnta, crudelissima et iniqua caede narrata, ipsum con-
solalur, docens hoec non ideo accidisse, quod Beus nec
posset impedirc, nec praevidisset; sed eum Iktc et futura
novisse ct prasnuntiassc per Prophetam. Ne itaque lurbc-
ris et concidas in providenliam ejus ineflabilem rcspi-
cicns, qunm tum ex iis, quae operatur, lum ex iis qu?c pcr-
mitlit, videre est : id quod etiam alibi Discipuios alloqucns
subindicavit. Quia enim tribunalin, abducliones ad mor-
«
Matth. n ;
i-, »8.
 HOMILIA IX. IS S. MATTU.EUM. 5qj
tem, orbis bclla intcrnecmaquc praclia ipsis praenuntia-
verat, eorurn animos erigens, ct ut consolclur illos ait :

« Nonne duo passeres asse vencunt, et unus ex illis non

»cadct super terrani sine Patre veslro, qui in ceelis est *. »

Hoc aulem dicebat, oslendcns illo ignorante niliil fieri;

sed scirc illum omnia, nec tamen cuncta facere. Ne igilur,

inquit, turbemini, ncc commoveamini. Nam qui scit ea

quac sustinetis, el ea polest impcdire, sine dubio non impe-
dit,quia veslrum curam quod etiam
ct providcntiam gerit :

in tenlationibus cogitare oportet, hincque non parvam

consolationem accipicmus. Et quid commune habet Rg-

chel cum Bethlehem ? dixerit forlasse quispiain; « Rachel,
»inquit, plorans filios suos. »Quid ilem Rama cum Ra-
chelc? Rachcl mater erat Benjamini; ipsamque mortuam
sepclierunt iu hippodromo prope hunc locum. Quia igitur
sepulcrum prope erat, et hacc sors erat Benjamini filii

ejus : nam Rarna ad tribum Benjamin pertinebat; et a

principc tribus, et a sepulcri loco, mactatos pueros jure
Rachclis filios vocat. Deinde oslendens insanabile esse tam
crudele vulnus, ait : « Noluit consolari, quia non sunt. »

Ilis rursum hoc ipsum docemur, quod prius dicebam, non

oportcre turbari, cum ea, quas accidunt, Dci promissioni
contraria videnlur. Ecce enim cum advcnit ipse nd salu-
tcm populi, imo ad salutem orbis, qnae exordia fucre ?
Maler fugit ; palria ejus inlolcrabilibus calamitatibus affli-
gilur ; caedes pcrpetratur omnium accrbissima ; ploratus
et ululatus multus atquc ejulatus ubique. Vcrum ne tur-
heris : solel enim per contraria ceconomiam suam implere,
maximam inde virtutis suaa nobis pracbens demonslratio-
nem. Sic Discipulos suos induxit atque instituit, ut ila om-
niaperagerent, contraria conlrariis dispensans, quo majus
miraculum eluceret. Flagellali itaquc illi, et pulsi, ct in-

1
Matth. x, 29.

LXXIV. Q2
 »

538 s. jo. cihiysostomi Aitciiiiir-iscopi c. p.

numeras paticntcs serumnas, sic flagellantibus atque pel-

lcntibus supcriores cvaserunl. « Defuncto autem Herode,
»ecce Angclus Domini appnruit in somnis Joseph, dicens :

»Surgens accipe puerum malrem ejus, et vade in ter-

et

»ram Israel \ » Non jam dicit « Fuge » sed, «Vadc.

: ,

IV. Vides-nc rursum quietem post tentationem; deinde

post quictem, rursus periculum ? nam post exilium dimis-
sus, et in suam regioncm reversus est, viditque puerorum
interfectorem exlinclum. Ubi vero in patriam pervenit,
reliquias iterum prislinorum periculorum reperit, filium
tyranni viventem et regnantem. Et quomodo Archelaiis
regnabat in Judaea, cum Pontius Pilatus prseses esset?I\e-
cens adhucerat mors Herodis, nccdum rcgnum in mullas
partes divisum fuerat. Sed quia nuper Herodes obierat, in-
terim filius Herodis imperium tenebat, frater quippe Ar-
chelai Herodes et ipse appellabatur : ideo adtlid.it Evange-
lista « Pro Herode patre suo \ » Sed si Judaeam adire for-
midabat propter Archelaiim, oportebat et Galilaeam me-
tuere propter Hcrodem. Sed ubi locum mutavit, res poslea
in obscuro mansit. Tolus quippe impetus contraBethlehem
erat, et fines ejus. Caede itaque patrata, Archelaiis filius

rem peractam putabat, atque eum, qui quaerebatnr, inler

niultos occisum fuisse. Alioquin cum vidisset patrem tali

morle consumplum, moderatior fuit, quam ut ulterius

procederet, et de iniquitate contendercl. Venit itaque Jo-

seph Nazareth, ut una et periculum fugeret, et dilectam
patriam incoleret. Ut majori instrueretur fiducia, oracu-
lum ab Angelo hac de re accepit : quanquam Lucas non
dicat ipsum per oraculum illo venisse; sed complela puri-
ficalione inNazareth reversos illos esse.Quid igitur dicen-
dum est? quod scilicet Lucas hoc dicat lempus describens
illud, quod prarcessit descensum in /Egyptum. Nequc
1
Matth. 11, 19, 20. — 2 Ibid. 22.
 HOMILIA. IX\ IK S. MATTH£TJM. 33o,

enim ante purificalionem eos illuc deduxit, ne qnid contra

legem admilterelur, sed expectavit donec purificatio fieret,

ac redirent Nazarcth, tuncque descenderent in ^Egyplum.

Deinde ex /Egypto profeclos jubet Nazarelh redire. Antea
vero non monili oraculo fuerant, ut illo redirent; sed ex
voluntate propria in dilectam patriam se contulerant.Quia
enim non nisi pro descriplione et ccnsu illo venerant, nec
locus ibi manendi erat, re perfecta, pro qua venerant, re-
versi sunt Nazarelh. Ideo Angelus illos domum reducit, ut
ibi manerent, neque illud sine causa, sed qnod ila pro^
phetia ferret : nam ait : « Ut impleretur quod dictum est
?per Prophetas, quoniam Nazaraeus vocabilur ?. » Ecquis
Propheta hoc dixit? Ne curiosius inquiras vel scrutcris.
Multi enim prophetici libri perierunt (i3) : id quod ex
hisloria Paralipomenon videre est. Nam segnes cum essent
Judaei, et frequenter decidercnt in impietatem, alios incu-
ria perdiderunt, alios et ipsi combusserunt vel lacerarunt.
Ilorum alterum Jeremias narrat ; alterum is, qui quartum
Regnorum librum edidit, dum ait post multum temporis
vix tandem Dcuteronomium ellbssum fuisse antea perdi-
tum Si porro, nullo instante barbaro, sic libros prodide-
2
.

runt, multo magis poslquam barbari irrupcrant. Caeterum

quia id Prophetae praedixerant, Apostoli saepe illum Naza-
renum vocant. Hoc ergo est, inquies, quod prophetiam de
Bethlehem obscuram reddidit ? Nequaquam : sed illud ip-
sum maxime movebat, et ad exploranda ea quae de illo

dicla fuerant excitabat. Sic et Nathanael ad perquisitionem

de illo faciendam venit dicens : «ExNazareth potest aliquid
»boni esse 3
? » Nam viculus erat vilis; imo non viculns
ille tanlum ; sed tola Galilaeae regio. Ideo dicebant Phari-
saei : « Interroga et vide, quoniam ex Galilaea Propheta non
» surrexit 4. » Altamen ille ex tali patria vocatus non eru-
' Matth. «,a3,— a
4 Rcg, xxn, 5,— 3 Joan. j, 4^.— 4 Id. vn, 52.

22»
Szjo S. JO. CHttfSOSTOMl ARCttlEPlSCOH C, P.

bescit, ostendens se nnlla re humana egere : Discipulos-

que suos ex Galilaea eligit, undique occasionss et obtentus
succidens iis qui lorpere vellent, ostendensque nos exlerna
nulla re egerc, si virtutem exerceamus. Ideoque ne domum
quidem sibi delegit : nam ait : « Filius hominis non habet
»ubi caput reclinet f
; » atque Herode insidiante fugit, in
praesepio collocatur, et in diversorio manet, matremque
eligit inopem , ut nos doceat , ne quidpiam hujusmodi
turpe esse putemus; dum in primordiis ipse humanum
calcat faslum, et uni virtuti addictos esse jubet.
V. Cur enim de patria allum sapis, quando ego, inquit,
in toto orbe te peregrinum esse jubeo? quando licet tibi

talem esse, ut tolus mundus tc non sit dignus? Haec enim

ita contemnenda sunt, ut ne a philosophis quidem Graeco-
rum aliquo in pretio habeantur, sed extranea vocentur,
extremumque locum occupent. Atqui Paulus haec amplec-
titur, inquies, sic loquens : « Secundum electionem, cha-
» rissimi, propter patres
3
. » Sed dic quando, de quibus,
et quos alloquens, Agit enim cum iis qui, ex gentibus con-
versi, de fide altum sapiebant et lumebant, conlrn Judaeos
insurgebant , et hac de causa magis illos a se scquestra-

bant. Reprimens igitur illorum tumorem, hos allicit, et ad

idipsum studium excitat. Nam cum de magnis illis ac s"lre-

nuis viris Ioquitur, audi quid dicat : « Qui autcm haec di-
»cunt, significant se patriam inquirere : et siquidem il-

ilhis meminissent, de qua exierant, habuissent tempus re-

«verlendi : nunc autem alteram meliorem appetunt 3

. » Et
rursum : « Secundum fidem mortui sunt hi omnes, non
» reportantes promissiones , sed procul ipsas videntes ct
»salutantes 4. » Joanncs vero ad se venientibus dicebat :

5
« Ne velitis dicere: Patrem habemus Abraham . »Ilerum-

1
Luc. ix, 58. — a
Rom, xi, aS, — 3
Hebr. si, i/J, — 4 Ibid. jo.
— ?. .Luc, jn, 8.
 1;

HOMILlA IX* IN S. MATTILEUM. 54

que Paulus : « Non enim omnes qui ex Israel, hi sunt

» Israelitae, neque qui filii carnis, hi filii Dei '. » Quid
enim, quaeso, profuit filiis Samuelis, patris nohilitas, cujus
non fuerunt virtutis haeredes ? Quod etiam lucrum flliis

Mosis fuit, cujus diligentiam et virtutem non sunt imitati?

Neque imperium post illum exceperunt : sed dum patrem
ipsum inscriberent, populi praefeclura ad alium transivit,

qui virtute filius illius erat. Quid aulem nocuit Timotheo,

quod patre gentili natus esset? Quid contra Noe filius de
virtuie patris lucratus est, qui servus de libero factus est ?
Vidisli-ne quomodo palris nohilitas non satis idoneum sit

iiliorum patrocinium? nam propositi nequilia naturae le-

ges vicit; nec modo illum ex nobilitate paterna, sed etiam
ex liberlale dejecit. Nonnc et Esaii quoquo filius erat
Elenim pater ejus id cu-
Isaaci, qui sibi palrocinabatur ?

rabat, id cupiebat, ut benediclionum particeps esset, et

pro hac re ipse quac jubebantur omnia exequebatur. At-
tamen quia pravus erat, nullum ex iis fructum percepit
sed etsi natu prior, etsi patrem haberct sibi in omnibus
faventem, quia Deum non habuit opitulanlem, omnibus
cxcidit. Sed quid homines commemoro? Filii Dei fuere
Judaei, et nihil ex tali nobilitate lucrati sunt. Si igitur quis
filius Dei efTeclus, nisi nobilitate illa dignam virtutem ex-
hibuerit, majore afficitur supplicio, quid mihi majorum
et avorum nobilitatem profers in medium ? Hoc autcm
non in Veteri tantum, sed etiam inNovo Testamento con-
tigisse deprehendas : nam ait : « Quotquot autem recepe-
prunt eum, dedit eis potestalem filios Dei fieri
3
. » Atta-
men mullis hujnsmodi filiis, patrem nihil profuisse dicit

Paulus : « Si enim circumcidamini, inquit, Christus vobis

3
»nihil proderit . » Si vero Ghristus nihil prodest iis,qui
sibi nolunt altendere, quo pacto ipsis patrocinnbitur ho-

Kom, jx, 6, — a
Joaa, i, 12, — 5 Galat. v ; 2.
 ;

342 S. JO. CHRYS0ST0MI A&CIIIEPISCOPI C. P.

mo ? Ne igitur de nobilitate, vel de divitiis altum sapiamus

iuio eos cjui ita sunt afFecti despiciamus : neque ob pau-
pertatem dcjiciamur; sed illas quseramus divitias, quae
bonis operibus constant : illam fugiamus paupertatem,
qua3 nos in nequitiam conjicit, qua dives ille pauper erat,

qui ne slillam quidem aquaj impelravit, etsi mullis adhibi-

tis precibus. Quanquam quis inter nos ila paupcr est, ut

nc aquam quidem habeat ? nemo sane. Nam illi etiam, qui

extrema fame tabescunt , stillis aquae frui possunt, ncc
stillis aquac solum, sed etiam majore solatio. Secus autem
dives ille, qui ad eam usque pauperlatem devenit, ut nul-

lum posset invenire paupcrtatis solatium. Gur itaque divi-

tiis inhiamus, quse nos in coelum inducere nequeunt? Dic

mihi, si quis rex terrcnus diceret nullum divitem posse
in regia fulgere, aut honore frui, annon cuncti divitias

despiceretis et abjicerctis? Atqui, si ex terrcnae illius regioe

honore nos dejiciant, conlemptui erunt; rege autem coc-

lorum quolidie clamantc ac diceute difficilc esse cum di-

vitiis in sacra illa atria ingredi, annon omnia projiciemus?

annon opes amovebimus, ut in regiam illam libere ingre-

diamur ?

VI. Ecqua snmus venia digni, qui ea quac nobis aditum

illum praecludunt, tanto studio complectimur, ct non so-
lum in arcis, sed etiam in terra occultamus, dum licet ea
in ccelis custodienda recondere ? Idipsum ccrte nunc fa-

cis, ac si quis agricola acceptum frumentum in ferlili agro

seminandum,dimisso agro, in lacum frumentum omne de-
mergat,ut neque illo fruatur ipse, et frumentum corrup-
tum Sed quam rationcm proferunt, cum illos hac
pereat.

de re culpamus ? Non parvam consolalionem id aflert, quod

sciamus hocc nobis tuto recondita essc. Quinimo nescire
hoec recondita esse, id consolalionem afferret. Etiamsi

enim famem non timeas, multa alia graviora ob dcpositum

 UOMILIA IX. 1N S. MATTII.EIM. 5^3

tale tirnenda, mors, bellum, insidire. Si fames ingruat, po-

pulus a ventre compulsus, armala dextera domum tuam
invadet. Imo dum sic agis, famem in urbes invehis, et hoc
fame gravius periculum in domum tuam inducis. Etenim
famis calamitale nullos novi statim consumptos : multa
quippe undique excogitari possunt ad lanti mali solatium;
ob pecunias autem, divitias, rcscjue hujuscemodi, plurimos
indicare possim, seu clam, seu publicc intercmptos. Mullis
porro hujusmodi cxemplis plena2 sunt viae, plena judiciaria
tribunalia et fora. Ecquid dico vias, judiciaria tribunalia

ct fora ? Ipsum mare videbis sanguine plenum. Haec quippc

tyrannis non terram solum occupavit, sed etiam in pelago
cum multo furore bacchata cst. Et alius quidem navigat
propler aurum, olius ob hoc ipsum jugulatur eademque :

ipsa tyrannis hunc mercatorem, illum homicidam fecit.

Quid magis infidum fuerit quam mammona, cum propter
ipsuin plurimi peregrinentur, periclitentur et occidantur ?

Sed«Quis miserebitur, inquit, incantatoris, quem serpens

»momordit ? d Oportebat cnim dirae tyrannidis gnaros
x

scrvitutem fugere, noxiumque amorem comprimere. Et

quomodo, inquies, id fieri possit? Si alterum amorem in^
duxeris, nempe ccelorum. Nain qui concupiscit regnum,
irridebit avaritiam: qui Christi servus efTectus sit, non erit

mammonae servus,sedetejus eritdominus nam fugientem :

insequi solet, et persequentem fugere : neque ita perse-

quenlem honorat, ut se despicientem nullum ita dcridct, ;

ut sui cupidum neque irridet modo, sed innumcris cons-

;

tringit vinculis. Solvamus igitur vcl sero tandem hasce

noxias catenas. Quid rationabilem animam irrationali

maleriac innumerorum malorum matri scrvirc co^is?Sed
o risu dignam rcm nos iliam impugnamus vcrbis, ilia nos
!

impugnat reipsa, ct undique agit et circumfert quasi prc-

1
Eccli, sn, i5.
 :

544 s« J 0« CilRYSOSTOMI ARCHIEPISCOH C. P.

tioemploset mastigias, quo quid turpius, quid indignius?

Si cnim inscnsilem materiam non superamus, quomodo
incorporeas potestales profligabimus? Si vilem matcriam
et abjeclos lapides non despicimus, quomodo principalus
et polcstntes subjiciemus? quomodo temperanliam exer-

cebimus ? Si argentum fulgens nos percellit, quomodo

pulchram faciem prnetercurrere polcrimus?Etcnimquidam
huic tyrannidi usque adeo dedili sunt, ut ipsos vel auri
aspectus afficiat, et faccte hilariterque dicant : « Oculos
juvat numisma aurcum oblatum. «Verum ne ila ludas, mi
homo; nihil enim sic loedit oculos, sive corporis, sive ani-
luae, ut horum concupisccntia. Hic certe noxius amor vir-

ginum illarum lampades cxtinxit, illasque a sponsi tha-

lamo cxclusit. Hic aspectus, quem dicis oculos juvare, mi-
serum Judam non permisit audire dominicam vocem, sed
in laqueum duxit, atque id eflicit ut medius crepuerit, ac
post ha2c omnia in gehcnnam misit; Quid ergo hac peste
iniquius fuerit, quid horribilius ? Non dc materia pccunia-
rum loquor, sed dc earum intempcstiva et furiosa cupidi-

talc. Nam humano dislillat sanguine, cruento aspectu, et

quavis fera iinmanior cst, atque obvios quosque disccrpit
quodque mullo pcjus cst ne sentirc quidem laniatum si-
y

nit. Cum oporleret enim eos, qui talia patiuntur, ad pra>

tcrcuntes manum cxtendcre, et ad auxilium vocare ; illi

conlra de talibus ulceribus gratias habent : quo quid mi-

omnia cogitantes, insan^biicm il-
serabilius? Ilacc itaque
]um morbum fugiamus, ejus morsus curemus, et a tali
pesle procul fugiamus, ut et in pracsenli tutam et pertur-
batione vacuam vitam ducamus, ct fuluros nanciscamur
thesauros, quos ulinam nos omnes assequamur, gratia et

benignitate Domini noslri Jesu Christi, cum quo Patri et

simul Spiritui sancto gloria, imperium, honor, nunc ct

semper, et in paecula saeculorum, Amen.
 HO.UILIA X. 14 S. MATTII.EUM. 345

W\\M\^W\«V««»V\VVUWWWM\WHVV\\U\V\VV«VM«>W\\VVW\>v\VV\\\\\\W\\W

HOMILIA X.

CAPUT III.

In diebus illis venit Joannes Baptista praedicans in deserto

Judaeae, et dicens : Poenitenliam agite, appropinquavit
enim regnum coelorum 1
.

I. Dc quibnsnnm 2
diebus agit? Non enim quo temporc
pucr iilc erat, et Nazarcth venil, sed post annos triginla
venit Joannes, ut Lucas testificatur. Gur ergo dicit « Iu :

»diebus illis ? Mos cst Scripturae hoc uti modo; non solum
cum ea narrat, quae insequenti lempore mox gcsla sunt,
scd cliam cum illa dicit, quae multis postca annis contigc-
rint. Sic elinm cum ad illumin montc Olivarum sedentem
Discipuli acccsserunt, et de adventu ejus, dcque excidio
Jerosolymorum sciscitati snht; scitis autem quantum sit

inler ulraque tempora intcrvallum. Cum locutus esset de

excidio, ct hac de re dicendi finem fecisset, de consum-
malione postca locuturus, subjunxit :«Tunc ista erunt.»
Dicendo autem «Tuno non conjunxit tempora, sed illud
solum lempus indicavit, quo hocc cvenlura eranl. Idipsum
nunc facit cum ait : «Iu diebus illis. » Non enim insequen-
tcs slatim dics significavit, sed illos, in quibus conliajcre ea
ad quae narranda progreditur. Et cur,inquies, post triginta
annos ad baptismum venit Jesus? Post hunc baptismum
lcgem soluturus erat : idco ad illam usque aelatem, quae
potcst peccata admiltcre omnia, in legis totius observa-
tione mansit, nc quis dicerct ipsum legcm solvisse, quod
1
Matth. ui, 1,2. — 2 yid c D, Guillon, tom, xiv, pag. 4 1_ 4 5 »
 :

546 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIIiPISCOPI C. P.

non posset eam implere. Non enim omnes pravi afTectus,

omnia vitia sernper instant nobis. Sed in primaeva aetate
imprudentia viget et imbeciiiitas animi; in sequenti vehe-
menlius inslat libido; in ea quae hanc excipit, opum cupi-
ditas. Propterea hanc totam agtatem emensus, et lcgem
hoc toto tempore execulus, sic ad baptismum venit, quem
poslremum addidit, postquam alia proecepla impleverat.
Quod enim hoc postremum ipsi fuerit ex operibus lega-
eum dicentem « Sic enini decet nos implere
libus, audi :

»omnem justitiam \ »Quod autem dicit, hujusmodi cst

«Omnia legalia implevimus nullum transgressi sumus :

mandalum. Quia igitur hoc unum superest, oportet illud

quoque addere, sicque omnem justitiam implebimus.» Jus-
tiliam enim hic vocat omniuni mandatorum observatio-
nein. Christum igitur hac de causa ad baptismum venisse
hinc conspicuum Qua de causa vero hoc baptisma ab
est.

ipso excogitatum est? Quod enim Zachariae filius non a

scmetipso, sed Deo movcnle ad hoc venerit,- id Lucas de-
2
clarat dicens « Verbum Domini faclum est ad eum , »id
:

cst, mandatum. Ipse quoque ait «Qui me misit baptizarc :

» in aqua, ille mihi dixit : Super qucm videris Spiritum des-

» cendentem quasi columbam, et manentem super eum,
»hic est qui baptizat in Spiritu sancto 3 » Gur autem ad
.

baptizandum missus est? IIoc item nobis declarat Baptista:

«Ego ncscicbam cum; sed ut manifestaretur in Israel,ideo
» veni in aqua baptizans 4. » Et si haec sola causa erat, quo-
modo ait Lucas:«Venit in regionem Jordanis, praedicans
5
wbaplismum poonitenliae in rcmissionem peccatorum ?»
Quanquam remissionem non habebat ; sed hoc donum erat
baptismi, qui postca datus est; in hoc eniin consepulti su-
mus, ct vetus homo noster tunc una crucifixus cst, ct anle

1
Matlh. iii, i5, — 2
Luc, iii, 22. — 3
Joan. 1, 33. — 4 Ibid. 5i,
— 5
Luc. 111, 3,
 IIOMiLU X. U S. MATTILEUM. 5^7
crucem nusquam remissio facta comperitur uLique cnim :

hoc sanguini ejus deputatur. Paulus vero ait « Scd abluti :

«estis, sed sanctificali eslis,»non per baptisma Joannis,

a Sed in nomine Domini nostri Jesu Ghristi, et in Spiritu
»Dei nostri \ »Et alibi ait : « Joannes quidem praedicavit
3
«baplismum poenitentiae non dicit «Rcmissionis,» ut
, » et

crederent in venientem post eum. Cum cnim nondum ob-

lalum sacrificium esset, nec Spiritus descendisset, nec
peccatum soluluni esset, nec inimicilia subiatn, nec ma-
lediclio dcleta, quomodo remissio peccatorum facta esset?
H. Quid est igitur illud, «In remissionem peccatorum?»
Improbi admodum erant Judaei, nec nnquam in pcccato-
rum suorum sensum venerant, sed extremis obnoxii malis,
se ubique justos prnedicabant : id quod praesertim ipsos
perdidit, et a fide abduxit. Hac de re illos Paulus accusans
dicebat : «Ignorantes Dei justiliam et suam quaerentcs sta-
»luere, justitine Dei nonsunt subjecli 3
. » Et rursus: « Quid
»ergo dicemus ? Quod gentes quoe non seclabantur justi-
»tiam, apprchenderunt justitiam : Israel autem sectando
» legem justitia?, in legem justitiae non pervenit. Quarc?
»Quia non ex fide, sed quasi ex operibus^. » Quia igitur
haec causa malorum erat, advenit Joannes, nihil aliud
agens, quam ut illos ad peccatorum suorum cognitionem
dcduceret : id quod eliam illius habitus ostendebat, qui
ulique ad poenitentiam et confcssionem compositus erat.
Hoc ipsa quoque praedicalio dcmonslravit. INihil cnim aliud
dicebat, quam : «Facite fructus dignos paenitenliac 5
. » Quia
igilur quod peccata sua non improbarent, ut Paulus de-
claravit, ideo a Christo resilierunt : peccata autem in mcn-
tem revocarc, id efttcit ut lledemptor quacratur, et rcmissio
dcsidcretur. Id prieparalurus venit Joannes, et hortaturus

1
i Cor. vi, ii. —i * Act, xix, 4. — , ' Rom, x, 3, — 4 Id. ix, 3o-
 »

548 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C, P.

illos ut poenitentiam agerent : non ut punircntur, sed ut

per pcenitentiam humiliorcs efTecti, ac sese ipsos damnan-
tes, ad remissionem impelrandam accurrerent. Vide igitur

quam hacc diligenter expresserit; cum dixisset enim «Ye- :

»nit prcedicans baptismum poenitenliae in deserto Judreae,

addidit, « In remissionem ; • ac si diceret : « Ideo illos hor-
tatus sum ut confiterentur et pcenitentiam agerent, non ut
punirentur, sed ut facilius postea remissionem acciperent.»
Nisi enim seipsos damnassent, gratiam non peliissent, non
qucerentes vero grntiam, neque remissionem assecuti es-
sent. Itaque hoc baptisma ad illud viam parat , ideo dice-
bat : o Ut credant in cum qui venit post ipsum; »praeter
cam quam diximus, hanc quoquc aliam baplismatis cau-
sam Neque enim perinde fuisset, si doinos cir-
adjiciens.

cumiisset, et Christum manu prehensum circumduxisset,

dixissetque: «In hunc credite » alqueomnibus praesentibus
;

acvidcntibus, beatam illam efTerri vocem, atque alia omnia

perfici. Idco venit ad baptisma : nam et baplizantis existi-

matio et rei ipsius condilio, civitatcm totam altrahebat,

et ad Jordanem cvocabat, magnumque fuit thealrum.
Ideoquc eos,qui cidvenerant, reprimit, suadetque nc mag-
num quidpiam de se comminiscanlur, ostendcns eos extrc-
morum reos malorum, nisi pcenitentiam cgcrint, missisque
majoribus suis, depulsaque illa, quam inde conceperant,
jactanlia, eum, qui advenerat, recepcrint. Etenim obscu-
rata fuerant interim ca, quce ad Christum spectabant, et

apud multos extincta videbantur esse ob caedem in Belhle-

hem perpetratam. Etiamsi enim, cum duodecim annorum
esset, sese exhibuerit, at cito in priorem sese obscnritalem
deduxit : ideoque splendidis exordiis et sublimiore princi-
pio opus habebat. Propterea tunc primum ea, qnae nun-
quam audierant Judrei vcl- a Prophetis vel ab aliis quibus-
libet, illa, inquam, conspicua voce prcedicat, coelos et
 »:

BOUILIA. X. IN S. MATTILEm. 349

regnum ceelorum commcmorans, nihilquc de tcrra loquens.

Regnum autem hic dicit adventum ejus, et priorcm, et pos-
teriorem. Et quid hoc ad Judaeos, inquies, qui nesciebant
quid diceret ? aldeo sic loquor, inquiet ille, ut dictorum

obscurilale excitati, veniant ad perquircndum illum qui

praedicalur; » ita ut et publicani et mililes interrogent, quid
faciendum, et quomodo instiluenda vita sit : quod signum
erat ipsos, missis saecularibus rebus, alia majora respicere,
et fnlura quasi per somnium imaginari. Etenim cuncta quae
videbant et audiebant, ad sublimium rerum senspm erige-
bant illos.

III. Cogita igitur quantum id esset hominem videre post

annos triginta ex deserto venientem, principis sacerdotum
filium, qui nulla unquam rerum terrenarum eguerat , et

omni ex parle venerandum, qui Esaiiam secum habebat

aderat quippe ipsi pracdicans et dicens : « Hic est quem
advcnturum esse praedixi clamantem, et in deserlo clara
voce omnia praedicanlem. Tantum enim eral Prophetarum
n

circa res istas studium, ut non modo Dominum suum ,

sed etiam eum qui ipsi ministralurus erat, anle multum

temporis pracnuntiarent ; nec illum modo, sed eliam locum
praediccrent in quo versaturus erat, ncc non pracdicationis
modumquo ad docendum usurus erat, etquam pracclarum
hinc opus emersurum esset. Vide crgo quomodo adeum-
dem sensum ambo prodeant, licet non iisdem verbis utan-
lur, Prophela nempe atquc Baptisla. Propheta namque
ipsum afTuturum esse praedicit his verbis : « Parate viam
»Domini, rectas facite semitas ejus\»Ille vero postquam
advenit , diccbat : « Facile fructus dignos poenitentiae;
quod idem significat alque illud, «Parale viam Domini. »

^ ides-ue et per ea, quse Propheta dixit, et per ea, quae ipse
praedicavit, unum significari; ipsum scilicet ct ut praeiret,

1
Ijfai. yj., 5. et Mattb. m, 3,
35o S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

et ut viam pararet advenisse? Non ut donum largirelur,

scilicet remissionem, sed ut praepararet animas eorum, qui
universorum Deum recepturi erant. Lucas vero amplius
quid adjecit; nec satis habnit principium duntaxat afferre,
sed totam afFert prophetiam; nam ait : « Omnis vallis im-
»plebitur, et omnis rnons et collis humiliabitur : et erunt
»prava in dirccta, et aspera in vias planas : et videbit om-
» nis caro salutare Dei *. » Yides-ne quomodo jam olim Pro-
pheta omnia dixit, et populi concursum, et rerum in me-
liusmutationem, et praedicationis facilitalem et rerum
gerendarum omnium causam, etsi tropis hoec respcrscrU ?

Erat quippe prophetia futurorum. Gum enim ait: « Omnis

» vallis implebitur, et omnis mons et collis humiliahilur :

»et erunt aspera in vias planas, »humilcs exaltandos, et

arrogantes humiliandos esse prrenuntiat; atque legis diffi-

cullatem in fidci facililatem essu mulandam. Non ultra,

inquit, sudores et laborcs; sed gratia et vcnia deliclorum,

quae facillimam ad salutem viam paret. Dcinde horum
causam apponit dicens: «Yidehit omnis caro salutare Dei.»
Non ut olim, Jiuhxi et proselyti tantum, sedet omnis caro
et mare, universaque hominum natura. Per prava enim et

torluosa, vitam quamlibet corruptam subindicavit; publi-

canos, fornicatores, latrones, ma-gos, qui cum perversi
prius essent, recta deinde via processerunt : quod eliam
ipse dicehat : « Publicani et peccatores prrccedent vos in
»rcgno Dei % » quia crediderunt. Idipsum aliis verbis sic
3
indicavit Prophcta: «Tunc lupi et agni simul pascentur .»

Sicut enim ibi pcr collcs et vallcs, inaequalitalem morum

in unam philosophiae asqualitatem commisceri dixit; ita et

hic quoque, pcr brutorum diversam naturam, varios ho-

rninum mores indicans, rursum eos in unum pietalis con-
centum jungi declaravit : ct hic rursum causam adjiciens

* Isai, xl, 4 ? 5, — ' Malth. xxi, 3n. ««< ' Isai. Lxy, 25,
 1

HOMILIA X. IN S. MATTH.EtM. 55

ait : « Erit qui consurget imperare gentibus, et in ipsum

» gentes sperabunt '. i Quod ipsnm ibi quoque dixit : a Vide-
»bit omnis caro salutare Dei. «Uhique otendens Evange-
liorum virtutem ac notitiam ad usque fines terrae diffun-

dendam esse, quae a ferinis moribus animisque asperis, in

mansuetam et milem indolem genus hominum transmu-
tabit. « Hic aulem Joannes habebat vestimentum suum dc
2
»pilis cameli, et zonam pelliceam circa lumbos suos i .

Yides-ne alia Prophetas pracdixisse, alia Evangelistis reli-

quissc narranda ? Quapropter Matthaaus et prophetias af-

fert, ct sua adjicit : neque exlra rem putavit de Justi ves-

libus loqui.
IV. Erat quippe res mira et stupenda in humano cor*
pore tantam videre tolerantiam : quod cerle Judaeos magis
attrahebat, qui magnum Eliam in ipso respiciebant, et ex
iis, quae tunc videbantur, beati illius viri memoriam revo-
cabant; imo in majorem rapiebantur admirationem. Ille

namque in urbibus et in domibus alebatur, hic autem ab

incunabulis toto tempore in deserto versatus est. Oporte-
bat enim praecursorem illius, qui vetera omnia soluturus
erat,nempe laborem, malediclionem, dolorem atque sudo-
rem, quaedam habere symbola hujuscemodi doni, et dam-
natione illa superiorem essc. Itaque nec terram aravit,

neque sulcos dissecuit, non in sudore vultus panem come-

dit, sed facile parabilis erat mensa cjus, et mensa faciiior
amictus, ct habilaculum facilius amictu. Neque enim teclo,
vel lecto, vel meusa, vel aliquo simili opus habuit ; scd
angclicam quamdam vilam in hac carne exhibuit. Ideo
vestimentum camclorum concinnatum erat,
ipsius ex pilis
ut ex habitu nos institueret, ut ab humanis absisteremus,
ac nihil cum ierra communc habercmus; sed ad prislinam
nobililatem reverlcremur,in qua degebat Adom, antcquam
1
Isai, xi, lo, ~- 2 Matlh, m, 4«
352 S. JO. CHRYSOSTOM1 AnCHlKHSCOPI C. P.

vestimenlis et amictu egcret. Sic et regni et poenilentiac

vcstis hujusmodi symbolum pfae se ferebat. Nec mihi di-
cas: «Undeilli cilicina vcstis etzona, in deserto habitanli?»
Nam si ea de rc quaestionem moveas, alia quoque multa
quaercre poleris quomodo in hieme, quomodo in aestu in
:

solitudine versabatur, maxime in tenero corpore et imma-

tura aetate. Quomodo potuit puerilis carnis natura vcrsari
in tanla aeris inaequalilale, cum tam singulari mensa, et

caeteris vastae solitudinis miseriis? Ubi nunc sunt Graeco-

rum philosophi, qui irustra cynicam impudcnliam seclali

sunt? Quid opus erat sese in dolio includere, et lali deindc

lascivia uli? Qui annulis, phialis, famulis, ancillis, et rcli-

qua pompa instrucli erant, et in ulrumque excessum pro-

lapsi sunt. At hic talis non eral, scd desertum quasi ccelum
habitavit, accurate philosophiam omnem exhibens : inde-
que ceu quis Angelus de ccelo in urbes dcsccndit, athleta
pietatis, coronatus in orbe, et philosophus iila philosophia
quae coelis digna esset. Haec porro erant, cum nondum
solutum peccalum cssct, cum nondum lex cessaret, morte
nondum vincla, porlis cereis nondum confraclis; iscd vi*
gente adhuc vetcri vivendi gencre. Talis ulique est forlis

vigilque animus nam ubique

: prosilit, posilasque melas
transcurrit, quemadmodum et Paulus in Novi Teslamcnli
observalione faciebat. Sed cur, inquies, cum veslimenlo,
eliam zona utebatur? Id in more crat apud vetcres, prius-
quam molle hoc et diflluens vestimenti genus induceretur.
Sic itaque et Petrus et Paulus cincli inveniuntur. Nam,
«Yirum, inquit, cujus haec zona est r
. » Elias quoque sic

vcstitus eral; sic Sanctorum singuli, quod sive in jugi opere

versarenlur, sive iler agerent, sive aliam quamvis rem ne-
cessariam cum labore curarent. Nec ea dc causa tanlum,
sed quod eliam ornatum omnem calcarent, et austerae vitae
1
Act. xxi, ii.
 HOMILIA X. IN 5. BIATTH^UM. 355

ratloni studerent : quod ipsum magnum virtutis encomium

esse Christus dicit his verbis « Quid cxistis videre? homi-
:

»nem mollihus veslitum? Ecce qui mollibus vestiuntur, in

«domibus regum sunt T
. »

Y. Si porro ille ita purus, et ccelo ipso splendidior,

Prophetis omnibus dignior, quo major fuit nemo, quitan-
tam habuit fiduciam, tam aspere vixit, diflluenlem volup-
tatem tantopere despiciens, tam duram ngens vitam, quam
excusationcm habebimus, qui post tanta beneficia, sex-
cenlis peccatorum sarcinis onusli, ne minimam quidem
parlem pcenitentiae illius exhibeamus, sed ebrietati et ven-

tri deditisimus, unguentis fragranles,necmeiiores thealra-

libus illis meretricibus, undique mollitiei nos dedentes,
diabolo captu faciles nos praebeamus? «Tunc exibat ad eum
» omnis Judaea et Jerosolyma, et omnis regio Jordanis, et
a
wbaptizabantur ab eo in Jordanc confitentes peccata sua .»

Yides-ne quantum Prophelae pnesenlia valuit? quomodo

tolum populum excitavit? quomodo efTecit ut peccata in
mcmoriam revocarent? Narn admiratione dignum erat, vi-
dere illum in hnmano habitu talia exhibentem, et tanta
utentem dicendi libertate, atque adversus omnes quasi
contra pueros insurgentem, multaque in vultu gratia ful-
genlem. Ad stuporcm conferebat quod post multum tem-
poris Propheta appareret; nam haec gratia apud illos defe-
diuturnum tempus reversa est. Praedicalionis
cerat,et post
aulem modus, novus et singularis erat. Nihil quippe con-
suctorum audiebant; futura nempe bella et praelia victo-

riasque terrenas, fames et pesles, Babylonios, Persas, urbis

excidium, et alia quae solebant; sed coelos et ccelesle reg-
num, geliennoeque supplicium. Propterca quanquam re-
beilcs illi, qui cum Juda et Theuda in deserto fuerant,

non multo ante tempore trucidati fuissent; non ideo seg-

1
Luc. vn, 25, — 2 Matth. ht, 5, 6.

lXMV. 25
 _ »

554 s' J<>« CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nius eo se conlulerunt. Non enim acl easdem res perpe-

trandas ipsos convocabat; ad tyrannidem scilicet, ad de~
fectionem, ad res novandas, sed ut ad supernum regnum
deduceret. Ideoque non delinuit sccum in deserto, nequc
circumduxit, sed baptizalos et phiiosophiae scrmonibus
inslrnctos dimisit : per omnia docens terrena despicere,
ct ad fulura lendere, ac quotidie sese concitare. Hunc et

nos imilemur, ac cibis ebrietateque dimissis, ad arctam

vilam nos transferamus. Nam confessionis tcmpus est ct

non initialis et baptizatis; his quidem, ut postpcenitenliam

peraclam ad sacra vcniant mysteria, illis vero, ut ablulis
in baptismo maculis, pura conscientia ad mensam accc-
dant. Abscednmus igitur ab hac molii dissolutaquc vila.
Non possunt enim non possunt utique nna subsistere
,

confessio et deliciae et hax vos doceat Joanncs a vesti-

:

mento, a cibo, a domo. Quid igitur, inquies? ita-ne arc-

tam jubes nos ducere vitam? Non jubeo, sed suadco et
hortor. Quod si id facere non poteslis, saltem in civitatibus
degentes poenitentiam exhibeamus ; nam judicium est in

januis : etiamsi vero remotius esset, ne sic quidem secu-

rius agere oporteret. eamdem Nam finis viUe singulorum,
vim ergaquemque habet,quam consummaliosaeculi. Quod
autem in januis sit audi Paulum dicentem «Nox : praecessit,

» dies autem appropinquavil : » ac rursus, « Qui venturus

»est veniet et non tardabit » Etenim signa jam impleta 2
.

sunt ca, qus diem iliam evocant. Nam ait «Praedicabitur :

»hoc Evangelium regni in universo mundo in testimonium

;>omnibus gcntibus : et tunc veniet consnmmatio 3 .

VI. Dictis diiigenter atlcndite : non dixit : «Cum credi-

tum fuerit ab omnibus, sed cum fuerit apud omnes prae-
dicatum. » Propterea dicebat : «In lestimonium gentibns,»
declarans se non expectaturum doncc omnes credant, nt

l Rom, xitij 12, — » Hebr. x, 3;, — 3

Matth, xxiv, i4.
 ;

EOMILIA X. IX S. JUTTH.Crtf. 355

postea veniat, Illud enim, «In testimonium, » hoc est, in
accusationem, in convictionem, in condemnationem eo-
non crediderint. At nos, qui haec audimus et vi-
rurn, qui
demus, dormitamus, somniamusque, et quasi in profun-
dissima nocte ehrietate gravamur. Etenim res praesenles
nihilo sunt somniis meliores, sive illaehonas, sive molesla3
sint. Propterea ohsecro jam cxperglscamini, ct au Soleiii
justitine respicialis. Nemo quippe dormiens solcm potest
videre, neque pulchritudine radiorum ejus oculos delec-
lare; sed si qua videt, quasi in somnio omnia videt. Ideo
multa nohis opus est confessione, multis lacrymis; tuni
quia sine ullo sensu jacemus mala perpetrantes; tum quia
niagna sunt peccata et venia indigna. Quod vero non men-
tiar, tesles sunt plurimi ex praesentihus. Altamen licet

venia indigna sint, pcenitenliam agamus, et coronis frue-

mur. Pcenitenliam autem voco, non a priorihus ahstinere

malis tantum, sed etiam, quod melius

hona operari est,

nam ait : «Facite fruclus dignos poenitentiae \» Quomodo

faciemus? Si contraria faciamus : exempli causa; rapuisti
aliena? jam tua largire. Longo tempore fornicatus es? ah
uxore ahstine statis dichus, coniincntiam exerce. Conlu-
meliam intulisli, vel praetereunles percussisti? contume-
liam inferentihus deinceps henedic et percuiientihus te

hcneficia confer. Neque enim salis est ad sanilalem, si

lelum extrahamus; sed vulneri etiam remedia adhihenda.

Conviviis et ehrietali operam dedisli antehac? jejunia et
aquae potum adhibe. Altende ut indc ortam perniciem
amoveas. Vidisti impudicis oculis alienam formam ? ne
muliercm quidem ullam in poslerum rcspicias, ut magis
tuto verseris. «Declina, inquit, a malo, et fac honum 2
;»
ac rursum : « Prohihe linguam tuam a malo, et lahia lua

»ne loquantur dolum ;»sed honum quoque 3

dicito mihi;

1
Luc. ui, 8. — 2 Psal, xxxvj, 27. — 3
Id. xx.nu, 14.

23.
556 s. jo. cnnYsosTOMi archiehscopi c. p.

« Inquire pacem, et persequere eam T

; » non eam quse cum
hominibus tantum, sed eam eliam quas cum Deo habctur.
Pulchre autem dixit « Pcrsequere »nam expulsa illa et
: :

profligata est, ac relicta terra, in coelum abiit. Sed possu-

mus illam reducere, si velimus arrogantiam, superbiam et
omnia impedimenla removerc, ac puram tempcrantemque
sectari vitam. Nihil enim ira ferociaque deterius. Hacc enim
inflalos simul et servilcs animos efficit, hinc ridiculos, inde

odiosos reddens, et sibi contraria inducens mala, arrogan-

tiam nempeet adulationem. Sed si afFectus immoderatio-
nem excindamus, et modesle humiles, et tuto sublimes
erimus. Nam in corporibus eliam nostris ex redundantia
malae humorum commixtiones oriuntur : elementa quoque
cum proprios sibi terminos transiliunt, et innumeros mor-
bos, et funera gravia pariunt; id quod etiam in anima ac-
cidere videmus.
VII. Immoderationem itaque abscindamus, et salutare

moderationis pharmacum potantes, in lempcrantia con-

gruenti maneamus, precibusque diligenter incumbamus.

Si postulatum non accipiamus, perseveremus ut accipia-
mus; si accipiamus, ne ideo, quia accepimus, prccari de-
sistamus. Neque enim vult ille postulatum donum diffcrri;

sed cunclatione assiduitatem sagaciter parit. Ideo difFert

postulata concedere, ac saepe tentationem incidere per-
mittit, ut frequenter adeum confugiamus, ct sic persevere-

mus. Sic quoque faciunt patres et matres prolis amantes :

cum parvulos suos viderint ab se discedere, ut cum aequa-

libus suis ludant, id curant ut domestici terricula mulla
simulent, ut prae limore cogantur pueruli ad maternum
sinum confugere. Sic et Deus sa?pe minas intenlat, non ut
mala infligat, sed ut ad se pertrahat. Cum autem ad illum
confugimus, slatimmetum solvit. Quod si tales essemus in
Psal. xxxin, i5.
 UOMILIl X. IN S. MA.TTILEUM. 5$7
tenlationibus, qualcs in tranquillitalc, non egeremus ten-
talionc. Ecquid cle nobis loquor? Nam Sanctis quoquc illis

magna hinc proveniebat temperantire occasio. Icleo dicit

Prophcta : « Bonum mihi quia humiliasti me r

. » Ipseque
Apostolis dicebat : « In mtmdo tribulationem habebitis 3
. »

Hoc porro Paulus subindicat, cum ait : « Datus est mihi

»stimulus carnis, angelus Satanae, qui me colaphizet 3
. »

Ideo precatus ut a tentatione liberaretur, id non impetra-

vit, quia inde magnam carpebat utilitatem. Si vero lotam
Davidis vitam exploremus, invenicmus illum inter pericula
clariorem, neque illum tantum, sed etiam alios omnes ipsi

similes.Etenim Job hoc pacto magis refulsit Joseph sic ;

magis magisque claruit: Jacobilemet pateripsius, et avus,

et quotquot conspicui fuerunt, splendidioribusque coronis
sunt ornati, ex aerumnis atque tentalionibus et coronati ct
proclamati sunt. Hrcc cum sciamus omnia, secundum sa-
pientem illum sermonem, « Ne festinemus in die invasio-
»nis x
j » sed ad unum tantum nos instituamus, ut omnia
fortiter feramus, nec curiose inquiramus vel scrutemur ea
quae accidunt. Nam scirc quo tempore desiturai sint cerum-

nue, Dei est, qui permisit illas accidere; illatas vero cuni
gratiarumactione ferre, id probitalis noslrae est opus.Quod
si liat, omnia sequentur bona; ut vero sequantur, utquc

hic prohaliores, illic vero splendidiores efficiamur, quod-

cumcjue illatum fuerit excipiamus, gratias de omnibus ha-
benles ei, qui melius novit quam nos ipsi quid nobis expe-
diat, quique parentum crga nos vincit amorem : et hoc
ulrumquc ratiocinium in quibuslibct aerumnis nobis ipsis
recantanles, comprimamus moerorem, ct gloriam refcra-
mus Dco, qui in omnibus omnia ad nostram ulililatem dis-
pcnsal. Sic cnim et iusidias facilc depcllcmus, et immar-

• Psal. csviu, 71.— ? Joan. xvi, 33,— * 2 Cor. xn ; 7. — 4 Eccli.

11. 2.
 »

558 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEHSCOPI C I>.

cessibiles coronas consequemur, quas nos omncs asscqui

contingat, gratia et benignitale Domini noslri Jcsu Chrisli,

cum quo Patri gloria, imperium, honor, cum sanclo Spi-

rilu, nunc ct semper, etinsa?cula sacculorum. Amen.

IWWWVWVW WWUVSVVVWWW V\AWVMVV>W\^VSVV> VW WVWWW WWW \V..VWAWWV vwvw

HOMILTA XI.

CAPUT III.

Vidcns autcm multos Sadducasorum et Pharisrcorum vc-

nientes ad baptismum suum, dixit eis : Genimina vipc-
rarum, quis demonstravit vobis fugere a vcntura ira '?

Cur ergo ait Chrislus eos non credidissc Joanni?

I.

Quia non erat illud credere, cum eum, qui ab ipso praedi-
cabalur, non acciperent. Nam et Prophclis ct Legislalori
attcndere vidcbantur : et tamcn dixit i!lc non attendisse,
quia eum, qui ab illis pradicabalur, non reccperunt : « Si
» enim credcrelis Moysi, inquit, crcderetis ulique ct mihi \
Et postea interrogali a Chrislo: « Baptisma Joannis unde
»est ?» diccbant : « Si dixerimus : De terra, timcmus lur-
» bam; si vero dixerimus De ccelo, dicet nobis Quare ergo : :

? » Et his ergo omnibus pnlam cst ipsos

3
» non credidistis ei

venissc et baptizatos fuisse, sed in fide praedicalionis non

mansisse. Eienim Joannes illorum nequitiam ostendit,

quando illi ad Baptistam miserunt dicentes : « Si tu es Elias,

»situes Christus 4; />quamobremintulit: Qui autem missi
«

5
»fuerant, erant exPharisaeis . » Quid igitur? annon lurboe
populi idipsum putabant? Etiam : verum plcbs simplici

1
Malth. 111, 7. — a
Joan. v, 4^» — 3
Matlh, xxr, 25, 26,—« 4 Joan.
l, 21. — * Ibid, 24.
 :

HO.MILIA XI. IN S. MATTH.EUM. 3og

mente haec suspicabatur; Pharisaei vero ipsum sermone
in

capere volebant. Quia enim in confessoerat Christum esse

venturum ex vico Davidis; hic vero ex levilica tribu erat;

inlerrogandoinsidiasipsi parabant; ut si quid secus respon-

deret, in illum insurgerent: hoc enim etiam ex sequenlibus
dcclarat : nam cum nihii eorum quae ipsi expectabnnt res-
pondisset, tamcn ipsum culpantcs dicunt : « Quid ergo
»baptizas, si tu non es Christus
z
? » Ut vero discas alia

mentcPharisaeos, alia plebem venisse, audi quomodoEvan-

gelisla hoc cliam declaret; cum nempe de populo ait ip-

sos venisse et ab iilo baptizatos esse confilenles peccata

sua; dePharisaeis vero nonsimiliter, sed his verbis : &Yidens
»mullos Sadducaeorum et Pharisaeorum venienles dicebat
»Genimina viperarum, quis vobis demonstravit fugere a
» ventura ira? » PapaB, quantam animi magniludinem quo- !

modo alloquilur homines sanguinem prophelicum semper

sitienles,quiquenonerantserpentibusmitiorcs?cum quanta
et iilos et parcntes illorum libcrlale criminatur? Eliam, in-
quies, loquendi libertas
; maxima est : sed qiuerendum an
libertas hujusmodi aliqua ratione Ncque enim pec-
nitatur.

canlcs vidit, scd rcsipisccntes. Quapropter non culpare

oporlebat, sed laudare atque suscipere, qnia relicta urbe
et domo, accurrerant praedicationem audiluri. Quid ergo
dicamus? Jpsum videlicet, non prassentibus, ueque rebus
quae palam gercbanlur, attendisse, sed arcana menlis eo-
rum novisse, id revelante Deo. Quoniam igitur de majori-
bussuis allum sapiebant, idque ipsis pernicieicausafuerat,
ipsosque in desidiam confecerat, arrogantia? radicem suc-
cidit. Propterca Esaias illos principes Sodomorumj et po-
2
pulum Gomorrhae vocat : ct altcr Propheta dicit : « Nonne
» sicut filii /Ethiopum vos estis
3
? » Omnesque ab hac opi-
nione deducunt illos, tumorem illorum cvacuantes, qui
I Joan. i, 20. — « 2 i sa ][, l} l0t ^. ? Amos, ix, 7.
36o S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

innumerabilium ipsis molorum causa fuerat. At, inquies,

id jure Prophetae faciebant, qui illos peccantes videbant :

hic vero cur et qua de causa, cum illos videat obtempe-

rantes, idipsum facit? Ut illos moderatiores reddat. Si quis
autem accurate dictis attcndat, laude increpalionem tem-
peravit. Admirans quippe illos, quodsero tandem ea facere
potuissent, quae nunquam posse fieri videbantur, haec dixit.

Increpatio igilur allicientis illos potius esse videtur, et cu-

rantis ut resipiscant. Curn enim illos objurgare videtur, et
magnam prius illorum nequitiam fuisse oslendit, et muta-
lionem ipsorum mirabilem atque stupendam. Quomodo
factum est, inquit, ut cum illorum filii sint, tam malcet

educati, pcenitentiam agant?Unde haec tanta facta est mu-

tatio? Quis asperitatem animi eorum sic emollivit? Quis
immedicabilia vulnera curavit? Et vide quomodo illos a
principio statim increpavit, gehennae sermonescseterispra>
mitlens.Neque enim dixit ea, quae dici consueverant. « Quis
ostendit vobis fugere bella, barbarorum incurSus, captivi-

tates, fames, pestilentias? » Sed aliud quoddam supplicium

obtendit, quod nunquam ipsis manifcstum fuerat, ita di-

cens : « Quis demonstravit vobis fugcre a ventura ira? »

II. Jure autcm illos genimina viperarum vocavit. Siqui-

dem hoc serpentum genus parturientem se interficit, et

viscera matris corrodens dicilur in lucem prodire : id quod

et illi faciebant, patrum et matrum interfectores, qui doc-

tores suos propriis manibus occidebant. Sedin correptione

gradum non sjstit, sed consilium adjicit : « Facite, inquit,
» dignos fructus pcenitentiae l
. » Non enim satis est fugere
malum; sed et virtutem magnam exhibere oportet. Ne mihi
enim contraria illa et consueta exhibeatis, nec modico vos
tempore reprimentes, ad eamdem nequitiam referamini.
Non enim ad eademipsa venimus ad quae priores Prophetcc.

f Matil* in, 8.
 1

HOMILIA XI. IN S. MATTn.EUM. 56

Diversa snnt praesentia et sublirniora, quia ipse Judex et

ipse regni Dominus advenit ad majorem dedncens philoso-
phiam, in coelum vocans,etad illa Irahens habitacula. Ideo
de gehenna sermonem aperio : nam et bona et mala aeterna
sunt. Ne itaquc in iisdem malis perseveretis, nec solitos
obtenlus proferalis, Abrahami, Isaaci, Jacobi, proavorum
vestrorum nobilitatem. Haec autem dicebat, non quo im-
pediret illos ne se dicerent ex Sanctis illis progenitos, secl

cohibens ilios ne huic gcneri confiderent, neu animae vir-

tutem negligerent; simul et quae in mente versabant profe-

rens, et fulura praedicens. Nam et postea prodeunt dicen-

tes Nos patrem habemus Abraham, et nulli servivimus
: «

» unquam '. » Quoniam igitur hoc erat, quod illos maxime

in arrogantiam exlulit et perdidit; hoc primum ipse repri-

mit. \ide autcm quomodo post servatum Patriarchne de-

bitum honorem, hos postea emendare nitatur. Cum dixisset

enim, « Nolite dicere : Patrem habemus Abraham 3

, »non
addidit : «Nihil enim vos poterit Patriarcha juvarc, » sed mi-
tius et honeslius hoc ipsum subindicavit dicens : « Potest
3
» cnim Deus de lapidibus istis suscilare filios Abrahae . »

Quidam dicunt id de genlibus dici, quas lapides melapho-

ricc vocat. Ego vero et aliam dicti senlentiam esse puto.
Qualem illam? Ne putelis, inquit, si vos pereatis, Patriar-
cham sine filiis fore. Non ita, non ita utique res se habet.
Deus enim potcst ex lapidibus filios ipsi dare, et ad cjus
genuscognalionemque illos deducere, siquidem hoc ipsum
a principio factum est. Nam ex lapidibus homines lieri tale

est, quale cx vulva sterili puellum prodire. Quod et Pro-

phcta subindicans dicebat : « Respicile in solidam pelram,
»ex qua excisi estis, et ad foveam lacus, ex qua effossi es-

» tis. Respicite in Abraham patrcm vestrum, et in Saram

x quae vos parturivit 4 » Hanc ergo prophctiam illis revocat
.

1 Joan, vin, 53, — 2 MatlU, m, 9. — 3

Ibid. —* 4 Isai, li, 1. 2,
362 S. JO. CIIRtSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

in memorinm, ostenditque, sicut a principio illum sic mira-

biliter patrem effecit, quasi ex lapidibus, sic ct nunc quo-

que id posse fieri. Sed vide quomodo et terreat et excin-

tlat. Non enim dixit: « Jamexcitavit, » ne.ipsi animum des-

ponderent;sed, « Suscilarc potest. Neque dixit: «Homines
»

faccre potcst exlapidibus ; » scd quod multo majus erat, « Et

cognalos et fdios Abrahsc. » Vides-ne quomodo illos abduxit
a carnali ilia imaginationc et a pragsidio proavorum, ut in

propriapcenitcntia temperanliaque spem salutis habercnt ?

Vides-ne quomodo cognationem carnis excludens,fideicog-

nationem inducit ?

III. Perpende itaque quomodo in sequcntibus horum

limorem augeat, et sollicitudinem intcndat; cuni dixisset
enim : « Polest Deus cx lapidibus islis suscitare fillos Abra-
» has, » subjunxit : « Jam secnris ad radicem arborum posita

»est l
: » pcr omnia tcrribilem sermonem reddcns. Nam
cx vitas genere magnam dicendi libcrtatem nactuserat; illi

vero vehementi cgebant incrcpatione, quia a mullo jam

lempore obduruerant. Quid enim dico, inquit, fore ut ex-

cidatis a Patriarcha? cognationc, et alios videalis cx lapidi-

bus in veslram succederc dii>nitalcm?

o nam ulterius adhuc
procedet vindicta : « Jam enim, inquit, securis ad radicem
» arborum posita est. » Nihil terribilius hac loqucndi figura.

Jam quippc non ullra falcem volantcm, non sepem dcs-

trucl vam,non concuIcatamvineam,cernereest; sedsccurim
admodum exacutam, quotlque gravius, jam ad januas po-
sitam. Quia enim Prophctis non credenles, saspe dicebant:

« Ubi estdies Domini? » et«Veniat consilium sancti Isracl,

»ut sciamus : » eo quod ca qua3 pr<xdicebantur, post mul-
tos annos soepc accidereni, ut hac illos consolatione pri-
varet, vicinam ipsis calamitatem constituit. Illud porro
dcclaravit hoec vox, « Jam,- » indicat ilem, quod jam sccuris
1 Matth, m }
10.
 IIOMILIA XT. IN S. MATTH.EUM. 563

radici admota sit. Nihil eniin intermedium est, inquit, scd

jamradiciinstat. Nondixit: «Pu\mis,non fructibns, » sed «Pxa-
dici; » ostcndens ipsos, sisegniteragant, immcdicabiiiamala
passnros esse, sine ulla spe curationis. Neque cnim servus
est is qui advenit, ut anlea; sed ipse universorum Domi-
nus, qui vehementem et gravissimam infiigit vindictam.
Attamen postquam illos exterruit, non sinit in desperatio-
nem incidere ,* sed quemadmodum supra non dixit:« Susci-
tavit; » sed, « Potestsuscitarefilios Abrahae, »tcrrorem simul
et consolalionem immittens; sic et hoc loco non dixit :

«Radicem attigit,» sed, « Ad radiccm posita cst, » seu radici

admola est, et nullam fore dilationem ostendit. Cacterum
elsi iliam ita prope ndmoverit, sectionem in vestro ponit

arbilrio. Nam si convertamini, et in melius mulemini, nihil

operala securis removebitur ; si aulem in iisdem studiis

maneatis, radicilus arborem aveilet. Ideo securis nec a ra-

dice amovetur, neque sccat aclmota ; tum ne decidatis, tum
ut discatis posse vos brevi tempore mutalos snlutcm con-
scqui. fdeo undique limorem anget, ut excitet ipsos impel-
latque ad pcenitentiam. Nam et ab avorum dignitale cxci-
dcre, ct alios in sui locum inductos cerncre, et mala in
januisesse, et intolerabilia mala instare, quas utraque per
radicem et per securim indicavit ; hrec, inquam, poterant,
vel admoduminsocordiam lapsos excilare, clsollicitos red-
dere. Hoc itaque declarans Pauius, diccbat « Yerhum ab- :

»breviatum facietDominus super universumorbom \ » Sed

ne limeas; imo polius limc quidem, sed ne despcres. Nam
adhuc spem mulationis habes; neque cnim sententia in
opus prodit, neque sccuris ad secandum venit. Quid enim
ne sccarct impcdiebat illam radici admotam? Sed ut te

timoremelioremreddcret, etadferendum fruclum aplaret,

admota fuit. Idco intulit : « Omnis arbor quac non facit

' Rom. ix, 28,

 :

564 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P,

«fructum bonum, excicletur, et in ignem mittelur 1

. Cum
porro dicit: « Omnis, » amovet omnem nobilitatis prasrogati-

vam. «Etiamsienim ipsius Abrahae nepos sis, inquit,eliamsi

inter avos multos enumcrare possis Patriarchas, duplex

supplicium lucs, si sine fructu maneas. »Ilis verbis publi-

canos terruit, militum animum commovit, non in despe-

rationem conjiciens, sed ab omni seguitie detrudens. Nam
id quod diclum erat cum timore magnam adjunctam habe-
bat consolationem. Cum dixit euim; « Quae non facit fruc-

» tum bonum, » oslendit illam quae fructum bonum profert,

nulli supplicio esse obnoxiam.
IV. Et quomodo , inquies, fructum fcrre polerimus,
instante sectione, et intam angusto tempore, cum statutus
terminus sit ila proximus? Poteris, inquit; non enim talis
est ille, qualis arborum fructus, qui multum postulat lem-

pus, et est anni tempeslntibus subditus, ac mullaegct opc-

ratione; sed suflicit vellc, et slalim iloret arbor. Nequc
enim radicis natura tanlum, sed eliam ars agricokc ad
fruclum ferendum maxime juvat. ldcirco nc dicerent
« Nos turbas, urges, cogis, admota securi sectionem com-
minando, ct in ipso supplicii tempore fructus proventum
exigis; osubjunxit, oslendens aflerendi fructus facilitatem :

« Ego vosbaptizo in aqua : qui nutem postme venit, forlior

«meest, cujus non sum dignus corrigiam calceamenti sol-

a
»vere. Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et in igne . »

His declarans voluntate simul et flde opus esse, non labo-

ribus sudoribusque ; alque ut facile est baplizari, ita fa-

cile esse converti et meliores evadere. Postquam igitur

illorum animos commoverat, timore judiciiet expectationc
supplicii, securis nominc, majorum amissione, aliorum
iaductione filiorum, duplici supplicio, scclionis ctincendii;
et postea horum omnium duritiem asperilatemque mitiga-
« Matlh. iii, 10. — 2
Ibitl. n.
 KOJflLlA XI. IX S. MATTHJEtJM. 365
verat, ac malorum depulsionis desidcrinm induxcrat; tunc
demum de Chrislo verba facit, non simpliciter, sed excel-

lentiam ejus extollens; deinde quantum intervalli esset

inter se et illum declarans, ne videretur id ad graliam di-
cere, ex comparatione donorum qiue ab utroque manarent,
id peragit. Non enim statim dixit : « Cujus non sum dignus
acorrigiam calceamenti solvere ; » sed postquam baptismi
suisimplicitalemposuit, et ostcndit illum nihil plushabere,
quam quod ad poenitentiam ipsos deduceret : neque enim
dixit: «In aquaremissionis,» sed, «Poenitentiae;» Chrislibap-
lismum ponit inefFabili dono refertum. Ne, inquit, cum
audis ipsnm post me venire, illum despicias, quod postre-
mus venerit , disce vim doni ipsius, et clare scies me nec
dignius quidpiam velmagnumprotulisse, cum dixi : «Cujus
»non sum dignus corrigiam calceamenti solvere. » Itaque
cum audieris ipsum forliorem me essc, ne putes id me pcr
comparationem Ncque enim dignus sum inter
dixisse.

servos cjus computari, imo ne inter ultimos servos, neque

ministerii velvilissimampartemobire. Quamobrcmnonsim-
pliciter dixil : « Calceamenta,» sed, « Neque corrigiam,» quod
extremum omnium vidctur esse. Deinde ne putes haec per
humilitatem fuisse dicta , ex rebus ipsis demonstrationem
adjicit : nam ait : « Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et
» in igne. » Vides-ne quanta sit Baptistse sapientia? Quando
omnia pnefert quae in anxietatem
ipse prccdicat, terribilia
conjiciant; quando autem ad Christum mitlit, bona an-
nuntiat, quae animos possint recreare. Neque enim securim,
neque excisam nrborem, vel combustam et in ignem con~
jcclam, neque futuram iram in medium adducit, sed
peccatorum remissionem, supplicii veniam, justiliam, sanc-
tificationem ,redemptionem, adoplionem, fraternitatem ,

haereditatis consortium, et Spiritus sancti copiosam largi-

lionem. Haec omnia subindicavit dicens ; « 13aptizabit vos
 :

366 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

»in Spiritu sancto, » ipsa metaphora copiam decla-

gratiae

rans. Non enim dixit : «Dabit vobis Spiritum sanclum;v sed,

«Baptizabit vos in Spiritu sanclo ; »et ignis additione ve-
hemenliam et eflicaciam gralise demonblrans.
V. Perpende igitur quo animo verisimile est lunc fuisse
auditores, cogilantes sc similes Prophetis magnisque illis

viris mox futuros esse. Ideo enim ignis mentionem fecit,

ut iliis ipsorum memoriam revocaret. Nam maxima pars

earum, quas habuere, visionum ,
per ignem opparuerc
Sic Moysi in rubo loculus est Deus; sic omni populo in
monle Sina ; sic Ezechieli cum Cherubinis. Animadverte
porro quomodo audilorem excitet, primum statuens id
quod omnia futurum erat. Oportebat enim immo-
post alia
lari Agnum, et peccatum deleri, inimiciliam solvi, sepultu-
ram succedere et resurreclionem , c!> postea Spiritum
sanclum advenire. At corum nihil dicit ; sed quod postre-
mum crat, primum quod caetcra omnia
posuit, proplcr
facla sunt, quodque maxime idoncum erat ad ejus praedi-

candam dignilatem ut cum didiccrit auditor se tanlum

:

Spiritum accepturum csse, quaerat apud semetipsum quo-

modo id futurum esset, peccato lale regnante; ut illum
postea reperiens sollicitum, et ad audicndum poratum, sic
de passionc sermonem induceret, nemine postea io offen-

diculum labente ob diuturnam doni hujusmodi expecta-

tionem. Ideorursum clamabat : «Ecce AgnusDei, qui lollit

» peccatum mundi \ » Non dixit :

« Qui remittit', »sed quod
majoris erat curae ac providentiac : « Qui tollit, » Non enim
idipsum est simpliciter remittere, et po^tea resumere. Nam
illud sinc periculo fiebat, hoc aulem per morlcm (i4)-

Rursus vero dicebat quod Filius Dei esset. Verum neque

illud clare dignitatem illius audientibus exprimebat. Non-
dum enim sciebant ipsum esse genuinum Filium : ex dono
t Joan, i
f 29,
 :

HOMILIA XI. IN S. MATTfl.EtM. 56;

autem Spiritus jam eonstabat. Ideoque Paler
sancti id
Jonnnem mittens, dignitatis ejus, qui adveniebat, hoc ar-
gumentuin dedit, dicens « Super queni videris Spuitum :

»descenilentem etmanenlem, hic est qui baplizat in Spi-

»ritu sancto » Quapropter et ipse dicit «Ego vidi et
1
. :

»teslimonium perbibui, quia bic est Filius Dei 2 ,» quasi ex

hoc et illud quoque jam clarum evaderet. Deinde, quia
bona dixit, auditoremque remisit atque laxavit, rursus il-

lum reslringit, ne ia desidiam cadat. Tale quippe erat Ju-

daeorum genus, ex prosperis cilo emolliebantur, delerio-
resquc ficbant. Ideoque rursus terribilia inducil bis verbis :

« Cujus ventilabrum in manu sua 3

, » Superius jam suppli-
cium memoraverat, hic vero Judicem inducit, immorlale-
quc snpplicium nam ait; « Comburet paleas igne incxtin-
:

»guibiii 4 » Vides ipsum rerum omnium Dominum agrico-

.

lam esse quanquam Patrem hoc ipsum esse alibi dixerit

:

« Pater meus inquit, agricola est °. » Quia cnim dixit

,

«Sccuris, »nepulares rem laborc opus habere, nec iacilc

discerni posse ; alio exemplo facilitatem inducil, ostendens
mundum tolum illius esse : non enim puniret alienos.

Nunc vcro omnia permixta sunt. Etinmsi enim frumcntum

luccat, allamen cum palea posilum est, utpote in area, non
in Tunc aulcm omnia discernenlur. Ubi nunc sunt
horreo.
illi qui gehennam essc noncrcclunt? Etenim duo posuit, et

baptizaturum essc in Spirilu sancto, ct combusturum non

credentes. Si igitur illud crcdcndum, et hoc ctiam prorsus.
Propter hoc enim utrumquc prccdixit, ut ab unius praadic-
tionis evcntu, alteri fidcs non negaretur. .\am ct Chrislus
id non raro facit : srcpe in iis ipsis rebus , sa?pe cliam in
conlrariis, duas apponens prophetias, quarum unam ex-
hibet implelam, aiteram implendam promitlit, ut ab ea

1
Joan. i, 33. —
.
a IbiJ. 34« — 3
Maltb, w, 12. — 4 Ibid. —
? Joan. xv, 1.
5G8 S. JO. CIIRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

qnae jam evenit, alteram qna3 nondnm evenit, vel conten-

liosiores credant. Elenim iis, qui propter ipsnm omnia
reliquerint, centuplum in.praesenti saeculo sc daturum
pollicitus est, et vitam aelernam in futuro, ex iis qiKehic
dantur , fulura fide digna reddens. Id quod etiam fecit

Joannes, utrumque ponens, et quod baplizet in Spiritu

sanclo, et quod comburat igne inextinguibili.
"VI. Si itaque non baptizavit in Spiritu Apostolos, neque
illos qui quotidie baptizari vellent, de illis etiam dubitandi
locum haberes; si vero id quod majus et difficilius csse

videbatur, et quod sermonem omnem superat, et factum

est, et quotidie efficitur, quid causae est cur id quod facile

etsecundum rationem est, verum non esse dicas? Quia

enim dixit « Baptizabit in Spirilu sanclo et in igne » et
:
1
,

magna hic promisit bona ne animo concideres, prioribus ;

omnibus neglectis, ventilabrum induxit, et judicium sive

delcctum per hoc fieri solitum. Ne putelis enim, inquit,
baptismum sufficere, si improbi postea fucritis; opusquippe
nobis est ct virlute ct multa philosophia. Propterca lava-
crum in gratiam ipsos a securi illa depellit ct transfert :

post graliam aulem, a vcntilabro ct igne inextinguibili

terrct, et nullam facit distinctionem eorum, qui nondum
Laplizali sunt ; Omnis arbor, quaa
scd gcneraliter ait : «

»non facit fructum bonum, excidetur » infidelcs omnes

2
,

puniens. Post baptisma autem distinctionem quamdam

efficit; quia multi eorum qui credidere, fide indignam vi-
tam ducturi erant. Nemo itaque palea fiat, nemo sit fluc-
tuans, neque pravis cupiditatibus sit addictus, ila ut ab illis

facile undique jactetur. Si enim frumentum maneas, etiamsi

tentalio ingruat, nihil mali passurus es. Nam in area rotae
cnrrus sulcandifacultatem habentcs, frumentum non scin-
dunt; si vcro in paleae fragilitalem incideris, et hic inlole-
'
Matth. iii, 11, — 2
Luo, 111, 9.
 HOMILIA XI. IM F, MATTH.EUM. 5(3g

randa patieris, ab omnibus concisus, et iilic supplicium

lues aelernum. Qui enim tales sunt, antequam fornacem
illam fuluram adeant, irrotionabilium affecluum hic
esca
efficiuntur, ut paleae sunt brutorum cibus et illic rursus :

materia et cibusignis erunt/Si statim dixissct : «Ipse judi-

cabit de aclibus; «sermonem non ita probabileinreddidis-
sct; cum autem parabolam admiscuit, et per eam omnia
dispensavit, id ad persuadendummagis aptum erat; etcum
majori consolatione auditorem trahebat. Idcirco
illos saepe
hac rationc alloquitur, aream, messem, vineam,
torcular,
agrum, sogenam, piscium capturam, et omnia quse in usu
erant, et in quibus versabantur, verbis suis
admiscens. Id
quod etiam Baptista hic fecit, dictorumque maximam de-
monstrationem protulit, Spiritus sancti donum. Qui
enim
tantum posset, ut etiam peccata dimitteret, et Spiritum
daret,haecmultomagisfacerepolerit,aiebat.Vides-nequo-
modo jam praemitteretur mysterium resurrectionis et judi-
cii. Et qua de causa, inquies, non praedixit ea, quae
mox ab
illoedenda erant, signa et miracula PQuia hoc iis
omnibus
majus erat, et propter hoc illa omnia edita sunt.
Nam cum
caput poneret, omnia compleclebatur, mortis
solutionem,
peccatorum destructionem, maJedictionis amotionem,
a
diuturnisbellis liberationem, ingressum in
paradisum, as-
censum in ccelum, vitam cum Angelis ducendam, futuro-
rumbonorumconsorlium. Nam hoc illorum pignus est.
Cum crgo illud dixisset etiam corporum resurrec-
, dixit
tionem, signa hic edita, regni consorlium,
et bona «Qiuc
woculus non vidit, auris non audivit, ct in
cor hominis non
pascenderunt 1
»Haec quippe omnia per donum iilud
.
nobis
praebebat. Superiluum itaque erat de signis loqui
mox
futuns, et oculorum judicio probandis.
Sed de illis erat
loquendum, de quibus dubitabant illi; ncmpe,
quod Filius
1
i Cor. 11, q,

LXXIV*. .

i
 070 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIHEPISCOM C. P.

Dei esset, quod Joannem sine ulla comparatione praecede-

ret, quod peccatum mundi, quod de operibus ra-
tolleret

tionem exacturusesset, quodnostra non essentpraesentibus

rebus circuniscripta; sed illic singuli dignum snpplicium
luituri essent. Haec enim oculis subjicere tunc non lice-
hat.
VII. Haec itaque cum sciamus , magnum adhibcamus
sludium, dum in area sumus : licet enim hic versantibus
ex palea in triticum converti, quemadmodum ex tritico

mulli palea sunt facti. Ne itaque concidamus, neque omni

venlo circumferamur, neque scindamur a fratribus nostris,
licet exigui et vilesesse videantur. Nam et frumenlumpalea
minus quantum ad mensuram, quantum ad naturam
cst,

autem melius. Ne sseculi pompas respicias nam illae igni :

sunt parataj; sed eam, quae secundum Deum est, humilita-

tem solidam illam, indissolubilem, quae scindi nequeat,
,

neque ab igne comburi. Propler hos enim paleas patienler

fert, ut ex illorum consortio meliores fiant. Ideo nondum
judicium est, ut omnes pariter coronemur; ut a nequitia

multi ad virtutemconvertantur. Inhorrescamus igiturhanc

parabolam audientes. Etenim inextinguibilis est ille ignis :

et quomodo inexfcinguibilis, inquies? Annon vides hunc

solem semper ardentem, et nunquam extinctum? Annon
vidisti rubum ardentem, et non combustum? Si itaque et
ipse vis flammam effugere, immisericordem esse prius de-
siste; sicque nullum sumesignis illiusexperimenlum. Nam
sihicea, quae dicuntur, credideris, cum illuctransmigrabis,
for,nacem non videbis. Si hic non credideris, illic expertus
quando efFugere ultra non poteris. Inevitabile
certo scies,
namque supplicium est iis, quirectevitamnon inslituerunt.
Neque enim suflicit tantum credere ; nam daemones Deum
horrenles timcnt, sed nihilominus cruciabuntur. Quam-
obrem multa nobis diligentia est opus ad vitam inslituen-
 HOMILIA XI. IN* S. MA.TTH.ETJM. 5;1

dam. Ideo namque hic vos freqnenter congregamus; non

ut huc ingrediamini tantum, secl ut ex hac statione aliquem
fructum percipiatis. Si vero semper accedatis, ac sine ullo
fructu recedalis, nihii cx ingressu et consessu vobis lucii
accedet. Etenim si cum pueros ad ludimngistros mittimus,
si nihil eos inde fructus referre videamns, ludimagistros
vehementer incusamus, et ad alios saepe millimus: quam
excusationem proferemus si non eamdem in virtute, quam
in terrenisrebus adhibeamus, diligenliam, sed vacuas sem •

per tabulas domum reportemus ? Quanquam plures et

majoreshic magistri sunt. Nam Prophetas et Apostolos et
Patriarchas, et Justos omnes in singulis conventibus adhi-
bemus. At ne sic quidem aliquis profectus deprehenditur.
Sed postquam duos tresve Psalmos succinueritis, et con-
suelas orationes perfunclorie emiseritis, egressi deindc,
putatis id vobis ad salutem esse salis. Non audistis Prophe-
tam, imo Deum per Prophelam dicentem : « Populus hic
»labiis me honorat : cor autem eorum longe est a me '. »

Ne igitur illud etiam nobis accidat,dele litteras, sive polius

characteres, quos diabokis impressit in anima tna, et affer

mihi cor saecularibus tumultibus vacuum, ut pro lubilo
quac mihi placeant inscribam. Nunc quippe nihil ibi aliud

agnosci potest, nisi illius litterce, rapinae videlicet, avaritia,

invidia, livor. Idcirco cumtabulas vestras accipio, ne legere
quidem possum. Neque enim illas ibi invenio litteras, quas
nos diebus dominicis inscribenles ibi relinquimus; sed
alias pro aliis, informes et distortas. Deinde cum illis de-
letis, litteras ex Spiritu profectas inscripsimus, abeuntes vos,
et diaboli operationibus corda vestra tradenles, facultatem
ipsi praebetisutnoslris contrarias litteras rursum inscribat.
Qui fulurus sit horum finis ctiamsi ego non dixcrim, sin-

gulorum conscientia novit. Ego certc nunquam cessabo

1
Isai. xxix, i3,

24«
 ;

$72 s' J0 « CnRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

quremei sunt officii praestare, rectasque litteras inscribere.

Siautem vos diligentiam noslram labefactetis; nobis qui-

dem merces nostra manet immobilis; vobis autem non
parvuin periculum; verum nihil volo gravius proferre.
VIII. Sed vos obsecro et oro, ut parvulorum saltem di-

hVcntiamhac inreimitemini. Nam 111 1 primo quidem litte-

rarum formam ediscunt; deinde distortas illas ignoscere

student : postea ad lectionem viam parant. Sic et nos fa-

ciamus : virtute in partes divisa , primo discamus non
jurare, nec pejerare, neque maledicere. Deinde ad aliud

elementumprogressi,noninviderealiis,noncorpora amare,
non ventri indulgere, non inebriari, non inhumanos, non
socordes esse ; ut hinc rursus ad spiritualia transeunles,

operam demus temperantiae , venlris neglectui, castitati,

o-lorise contcmptui, modestioe , cordis conlritioni, et haec

simul omnia copulemus, et in anima nostra inscribamus.

Atque haec omnia domi, cum amicis, cum uxore, cum filiis
exerccamus. A prioribus aulem et facilioribus incipiamus ;

cxempli causa, a juramentorum abslinentia. Hoc elemen-

tum frequenter domi meditemur. Huic porro meditationi
multa domi ofliciunt nam famulus ad iracundiam provo-
:

cat; uxor molesta iram excilat; filius immorigerus et inor-

dinatus ad minas ct juramentum deducit. Si itaque domi
siepius ab his concitatus, abstineas tamen a juramentis,

facile imo eliam

poteriseliam in foro invictus perseverare :

id consequeris, utnemini contumeliam inferas, non uxori,

non famulo, non domesticorum cuipiam. Etenim uxor
ssepe alium quempiam laudans, etsese miseram proedicans,

virum incendit, ut illi maledicat. Tu vero ne iratus eo pro-

cedas, ut laudatum vituperes sed omnia fortiter feras ,

etiamsi famulos tuos videas laudibus heros alios efferre;

ne turberis , sed virililer sustine. Sit tibi domus palaestra

et certaminis locus : ut ibi probe exercitatus, cum multa

 HOMILIA. XI. IN S. MATTH.EUM. 375

peritia in foro cum aliis congrediaris. Idipsum circa vanam

gloriam facito. Si enim studueris a vana gloria abslinere
cum uxore et liberis, et famulis, apud neminem alium tali

morbo facile capieris. Ubique enim bic morbus gravis

tyrannicusque est, maxime vero cum adest uxor. Si ergo

tunc illum supcremus, nullo negotio alibi profligabimus.
Circa alios etiam animi morbos idipsum praestemus : do-
mique adversus illos nos exerceamus, quotidie palaestram
illam adeuntes. Utque facilior exercitalio illa evadat, nobis
ipsis castigationem assignemus, si in quopiam propositum
transgrediamur. Sit porro castigalio illa non damnum, sed
mercedem et lucrum multum afTerens ; exempli causa, si

jejuniisasperisnosipsos damnemus, si humi decumbamus,

vcl maceralionem aliam adhibeamus. Sic enim multa un-
dique nobis accedcnt Iucra, et sic in virtute vitam suaviter
agemus, futura consequemur bona, ac perpetuo Dei amici
erimus. Sed ne eadem ipsa rursus eveniant, neu postquam
ea, quae hic dicta sunt, admirati fueritis, egressi, negligen-

lcr, oscitanterque, abjecta menlis vestrac tabula , hacc

delendi ansam diabolo praebeatis; unusquisque domum rc-

gressus, vocetuxorem, haec illi denuntiet, ipsamque assu-

Qiat adjutricem; ab hac autem dic in pulchram illam
palaestram desccndat, olco usus Spirilus sanctiauxilio. Etsi
vcro scmel, aut bis, aut pluries in tali exercilio concidas,
ne desperes : sed sta rursum et decerta, donec splendidam
contra diabolurn victoriam reportaveris, et in tutissimo
virtutis thesauro depositum recondas. Nam si huic pulchrae
philosophiae assuescas, non ultra poteris ex segnilie man-
data quaclibet transgredi, consuetudine nalurae firmitalem
imitante. Qucmadmodum cnim facile est dormire, comc-
dere, bibere, respirare, ita nobis facilia erunt ea, quac ad
virtutem spectant, puramque illam assequemur voluptatem,
in tuto porlu constituti, et perpctua fruentestranquillitatc,
374 S. JO. CHRYSOSTOMl ABCUIliMSCOPI C. P.

navimque magnis opibus onustam in civilatem illam appel-

lentes in die illa, coronas conscquemur non fluxas, quas

ulinam nobis nancisci conlingat, gratia Do- et bcnignitate

mini nostri Jesu Ghrisli, cui gloria et imperium, nunc el

scinper, et in sa^cula srcculorum. Amen.

/VVWW «^WVW^MWiWviMWVAWnVWWHWWVWA -A/V\ VV(VV\iW\\\\\V\WVWVV\\V\\VV\ V\\vv»

HOMILIA XII.

t&PJft III.

Tunc venit Jesus a Galilaea in Jorclanem ad Joannem, ut

1
baptizaretur ab eo .

Gum famulis a
Dominus,cumreis Judexbnplizandus venit.

Scd ne turbcris : nam in bumilibus hujusmodi rebus ejus

celsiludo maxime resplendet. Qui enim in virginali vulva
lanto lcmpore gestari passus est, et inde cum natura noslra
prodirc, alapis caxli et crucifigi, et alia perpeti quae passus
cst, quidmiraris si baplizari dignatus sit, et cum aiiis ad
scrvum acccdere? Illud enim slupendum erat, quod Deus
cum cssct, vcllet homo fieri : caclera vcro deinceps, secun-

dum rectarn rationem consequuntur. Ideo enim Joannes

stalim dixit se dignum corrigiam calceamenli
non esse
ejus solvere, casleraque omnia, nempe quod Judex sit,
quod pro merito singulis rcddat, quodque Spiritum affatim
dalurus sit omnibus; ut cum vidcris cum ab baplismum
venienlem, nihil vile suspiceris. Idcirco praescntem illum
cohibet clicens Ego a te debeo baptizari, et
: « lu venis ad
» me 3
? » Qtiia enim baplismus pcenitentia) erat, et in accu-

1
Mallh. iii, i5. — 2 Vide D. Guillon, lom. xiv, pag. 45-4j« —
3
Matth. ui, i4.
 »::

HOMILIA XII. IN S» MATTII.EU.M. O70

salioncm pcccalorum inducebat; ne quis putaret ipsum

eodem auimo ad Jordanem venire, hanc cogitationem cor-
rigit, dum Agnum vocat, et peccalorum per orbem omnium
Redemptorem.Qui cnim tolius humani generis peccala tol-

lere potest, multo magis ipse impeccabilis erat. Ideoque

nondi\it: «Ecceimpeccabilis;» sed, quod multomajuserat
« Qui tollit peccatum mundi; » ut cum hoc ct illud omnino
certum habeas, videasque illum alia quacdam administran-
tem ad baplismum venire. Idcirco vcnienti illi dicebat :

« Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me? » Neque

dixit : « Et tu baptizaris a me » nam illudmetuit dicere sed
: :

quid?«Et tu venis ad me? » Quid igitur Christus? Quod

erga Petrum postea, id tunc etiam fecit. Nam ct ipse cohi-

bebat illum nc pedes suos lavaret; sed cum audisset

« Quod ego facio tu nescis, scies autem postea ', »et, «Non
»habebis partem mecum 2
, » statim a contentione destilit,
et in contrarium mutatus est. Hic quoque similiter ut audi-

vit : « Sine modo : sic enim decet nos implerc omnem jus-
3
» titiam , » statim obsecutus est. Neque enim pertinacitcr
amorcm simul et obedientiam exhi-
erant contentiosi; sed
bebant, in omnibusque Domino obtempcrare studebant.
Considera autem quomodo illum ab eo inducat, a quo
maximepulabat non paresseita fieri : non enim dixit: «Sic

justum est ; » sed: « Sic decet.» Quia enim indignum omnino

esse pulabat, si ille a servo baptizaretur, hoc maxime insi
contra opposuit, ac sidixisset : «Nonneidrcfugis et cohibcs
quasi indecorum? Propterea ergo « Sine, » quia admodum
decorumcst.» Neque simpliciter dixit: «Sine; «sedaddidit:
« Nunc. » Non enim perpetuo ita erit , inquit : sed in eo
statu me vidcbis, quo desideras, at nunc hoc expecta.
Deinde ostendit quomodo illud dcccat. Quomodo igitur

dccet? quia legcm totam implemus ; id quippc siguilica-

1
Joan. sui, 7. — 1 Ibid. 8, — • Matth. 111, i5.
 :

676 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vit diccndo : « Omncm juslitiam. » Justitia enim est man-

datorum observatio. Quia igitur, inquitj alia omnia man-

data implevimus, hoc autem unum superest, et illud

quoque adjungi oportet. Veni quippe solvere malediclum,

ex transgressione legisimpositum. Oportetigiturme ipsum,
cum totam legem implevero, et vos a damnatione libera-
vero, sic illam abrogare. Decet ergo me lotam implerc
legem : quia decet etiam maledictum solvere contra vos in
lege inscriptum. Ideo carnem assumpsi ct adveni. « Tunc
» dimisit eum. Et baptizalus Jesus, confestim ascendit de
» aqua. Et ecce apcrti sunt ei cceli. Et vidit Spirilum Dei
» descendentemsicutcolumbam,et venientemsupereum 1
.»

Quia enim multo majorem

II. illo Joannem esse puta-
bant, eo quod in deserto semper vixisset, filius sacerdotis
esset, talique indutus vestimento, atque omnes ad baptis-
mum vocaret , exquc sterili natus esset; Jesus vero cx
obscura puella natus : partus enim cx Yirgine nondum
omnibus erat notus : quodque domi nulritus, cum omnibus
versatus ct vulgari veste esset indutus; minorem ipsum
esse pulabant, quia nihil adhuc ex orcanis illis vidcrant.
Contigit autem et ipsum a Joanne baptizari : id quod illam
maxime firmabat opinionem, etiamsi nihil aliud ex dictis
praecessisset. Cogitabantenimeumesse quempiam a vulgo :

alioquin enim, nisi de vulgo esset, non cum turba ad bap-

tismum venlurus erat : Joannes vero major et longe mira-
bilior esse putabatur. Ne igitur illa apud multos sententia
prtfvaleret, cum ipse baptizatus fuisset, cceli aperti sunt,
Spiritus descendit, et vox cum Spiritu praedicans hujuscc
Unigeniti dignitatem. Quia enim ha:c vox quoe dicebat :

« Hic est Filius mens dileclus a

, » multo magis Joanni com-
petere apud plurimos visa fuisset; neque eniin addiderat
« Ilic qui baptizatur, » scd « Hic » siinpliciter et auditorum
'
Matth. 111, 16, — a
IJjid, 17.
 IIOMILIA. XII. IN S. MATTILEfltf. £77
singull id polius dc baptizante, quam de baptizato dici sus-
tum ob ipsam Baptistae dignitatem, tum ob
picali fuissent,

ea omnia, quae jam dicta sunt; venit Spiritus columbae

specie, qui vocem traheret ad Jesum, omnibusque dccla-
raret vocem illam « Hic ,» non de Joanne baptizante, sedde
Jesu baplizalo proferri. Et quarc, inquies, his ita gcstis,

non crediderunl? Quia etiam subMoyse mulla patrata sunt

miracula, etiamsi non talia et lamcn post illa omnia, post
:

voccs et tubas,et fulgura, vitulum conflarunt, et Bcelphe-

gori initiati sunt. Ip^iquc etiam, qui tum prassentes erant,
cum Lazarum suscitatum vidissent, tantum abfuit ut cre-
derent talia palranti, ut etiam illum occidere saepe lcnta-
rent. Si igiturprae oculis habentes mortuorum resurreclio-
nem, ita crant increduli et pravi, quid miraris si vocem
illam supernam non exceperunt? Cum enim improba et
perversa est anima, livorisque morbo affecta, nulli cedit
miraculo,* conlra vero cum proba est omnia cum fide ,

accipit, imo neque his admodum opus habet. Ne igitur

quaeras cur non crediderunt : illud tibi quaerendum csset
si non facta fuissent omnia, quae ad credcndum induccrc
debebant. Etenim per Prophetam Deus super haec omnia,
qiuc ab se praeslari dcbucrunt, hunc defensionis modum
affert. Quia enim futurum erat ut Judaei perirent, et ex-
tremo supplicio traderentur , ne quis ex ipsorum nequilia
ejus providcntiam culparet, ait : «Quidme oportuit facere
» vineae huic, et non feci
1
? » Idipsum hic consideres opor-
lct, quid oportcbat fieri, et non factumest. Et si quando de
providcntia Dci scrmoncs movcanlur, hoc dcfensionis
modo utere adversuscos, qui de multorum improbilale ip-

sam criminari conanlur. Perpende igilur quam mirabilia

pcrpctrentur, et futurorum initia non enim paradisus, sed :

coelum aperitur. Verumhxc contra Judaeos oratioin aliud

* Isai. v, 4.
3^8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIII-PISCOPI C. P.

tempus differatur. Nunc antem, Deo juvante, ad ca quae jam

traclamus sermo referatur : i Et baptizatus Jesus, ascendit
» confestim ex aqua , et ccce aperti sunt ei coeli. » Cur
aperti sunt coeli? Ut discas, cum tu baptizaris, idipsum

fieri, Deo te ad coelestem patriam voeante, et suadente ut

nihil cum terra commune non vides,
habeas. Quod si id

ne tamen fidcm neges. Nam in principiis scmper admi-

randarum spiritualiumque rerum visiones apparent sensum
movenles et signa hujusinodi, idquc slupidorum hominum
causa, qui sensili visione opus habent, neque possunt ali-
quam incorporcae naturae ideam admittere, sed ad visibilia
tantum obslupcscunt ; ut etiamsi postea talia non eveniant,
et quoe semel et in principio facta sunt similia, ad fidem
iis habendam declucant. Nam et super Apostolos sonus
factus est Spiritus vehementis, et linguarum ignearum spe-
cies apparuerc; non propler Aposlolos , scd propter eos,
qui tunc pracsenles erant, Judaeos. Attamen licet sensilia
signa non fiant, quae pcr illa semel demonstrata sunt ad-
mittimus. Nam et columba ideo tunc visa est, ut quasi
digito quodam prajsentibus et Joanni Fdium Deimonstra-
ret. Neque ideo tantum, scd ctiam ut tu disceres eliani
super le baplizalum, Spiritnm descendere.
III. Demum non opus nobis est sensili visione, cum fi-

dcs vice omnium salis sit. Signa quippe non credentibus,

sed incredulis dantur. Cur autemin columboespeciePMan-
suetum cst animalet mundum. Quia igitur Spiritus, man-
sueludinis est Spiritus, ideo illa forma apparuit. Alioquin
autem vetercm hislorlam nobis in memoriam revocat. Nam
cum communi naufragio totum orbem invadente, lo-
olim
lum prorsus hominum genus periclitarctur, hoc animalap-
paruit, et tempcslalis finem ostendit, ac ramum olivae ros-
trolenens, communemorbis tranquiilitatem nuntiavit. Quce
omnia figura futurorum erant. Tuncenim multo dcteriorc
 HOMILiA XII. 1N S. MATTILEUil. ^79
conditione rcs hominum erant, ac multo majore illi erant
supplicio digni. Ne desperes igitur, hanc tibi historiam in

mcinoriam revocat. Nam tunc desperatis rehus, exitus ta-

men quidam et emendatio fuit. Sed tunc per snpplicium,

nunc vero per gratiam et donum inefFabile. Ideoque co-
lumba apparet, non ramum olivae ferens, sed omnium ma-
lorum liberationem nobis oslendens, bonamque spem exhi-
hens. Neque enim ex arca unum educit hominem; sedcum
apparet, totum orbem atlollit in ccelum, et pro olivae ramo
adoplionem filiorum communi orbis generi affert. Magni-
tudinem ergo doni tecum rcputans, ne minorem ejus digni-
taiem existimcs,quod in talispecie appareat. Nam quosdam
audio dicentes tantum esse hominem inter et columbam
discrimen, quantum inler Christum et Spiritum; quia ille

in natura nostra, hic in specie columbae apparuit.Quid ad

ha3C dicendum cst? Scilicet Filium Dei naturam hominis
assumpsisse ; Spiritum vero non naturam accepisse colum-
bao. Ideo Evangelista non in natura, scd in specie colum-
ba2 dixit; neque postea unquam hac figura visus est, sed
tunc lantum. Si porro ejus ideo dignitatem minorem di-

modoCherubini illo majores reperien-

cas, hocratiocinandi
lur, ct quantum aquila major est columba nam illi hanc :

suscepcre speciem, ct Angeli quoque praestantiores qui ,

hominum specic saepe apparuerunt. At nonita, nonita uli-

que rcs se habet. Nam aliud est veritas ceconomiae, aliud
temporaneae visionis concessio. Ne itaque ingratus sis erga
benefaclorcm, neque contrariam repende vicemei, qui tibi

beatiludinis fontem donavit. Ubi enim est adoptionis dig-

nilas, ibi et malorum depulsio, et bonorum omnium niu-

nus. Idco judaicum quidcm baptisma abrogatur, nostrum
autcm exordium habet ; atque idipsum quod in paschalc,
in baptismate quoque contigit. Nam cum utrumnue pas-

cha celebraverit, alterum abrogavit, altcri vero principium

38o S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

declit. Et hic rursum, cum judaicum boptisma implevit,

lunc et Ecclesioe baptismatis januas aperit; sicut tunc in
unamensa, sic nunc in uno flumine, et umbramdelineans,
et veritatem addens. Spirilus quippe gratiam hoc solum
baptisma habet ; Joannis vero baptisma hoc dono vacuum
erat. ldeoque dum alii omnes baptizarentur, nihil tale con-

tigit ; sed in illo tantum qui illud traditurus erat ; ut cum

supradictis hoc quoque discas, non puritatem baptizantis,
sed baptizati virtutem idfccisse. Tunc itaque et cceli operti
sunl, et Spiritus supervenit. Nam a veteri vivendi genere
nos jam traducit ad novum, januas supernas aperiens, et
Spiritum inde mittens ad illnm patriam vocantem ; nec tan-
tum vocantem, sed et cum dignitatc maxima. Non cnim
Angelos et Archangelos fecit, sed filios Dei ctdileclos; sic

nos ad illam sortcm altrahit.

IV. Haec cogitans omnia, et dilectione vocantis, et con-

sortio illo cc^lesti et collato honore dignam ducas vitam
oportet; mundo crucifixus, et mundum in te crucifigens,

cum omni diligenlia coeleste institutum exibe. Neque quia

corpus tuum nondum translalum est in coelum, putes te ali-
quid cum terra commune habere. Caput enim tuum habes
in coelo sedens. Idcoque Dominus, cum prius huc venisset,

Angelosquesecumadduxissct, tunc, teassumpto, illuc abiit;

ut tu antequam illuc ascendas, ediscas posse te terram ut

coclurn incolcre. Perseveremus itaque nobilitalem servare,
quam ab initio suscepimus, regiamqueillam ccelestem quo-
tidie quaeramus, ac praesentia omnia umbram et somnium
esse putemus.Neque enim si quispiam rex terrcnustemen-
dicum et paupercm repente in filium adoptaret, tugurium
tuum ejusque vilitatem ultra respiceres, etiamsi hoec non
grandi intervallo separantur. Ne itaquehicquidpiam exprio-
ribusinmenteverses namadlongemeliora vocatuses.
: Cum
enim is, quivocat,AngelorumDominus sit,bona libicollata
 1

HOMILU XII. IN S. MATTH^tM. 38

rationem oninern et mentem superant. Non enim a terra in

terram te transfert ut ille rex ; sed a terra in coelum, et a

mortali natura in gloriam immortalem et ineffabilem, quae
tunc tantum clare polerit perspici, cum illa fruemur. Ta-
liatamen consecuturus bona, pecunias mihi commemoras,
terrenamque pompamretines? nec putas haec omnia, quae
sub aspectum cadunt, mendicorum pannis esse viliora ? Et
quomodo tanto honore dignus habearis? Quam dcfensio-
nem proferre possis?Imo potius quas poenas non lues, cum
post tantum donum ad priorem vomitum curras ? Non enim
ultra ut homo, sed ut filius Dei peccatorum pcenas dabis,
tibique honoris magnitudo ad majus supplicium viam pa-
rabit. Siquidem nos, peccantes servos, et filios delinquen-
tes non pari supplicio plectimus, cum maxime illi magna
sunt a nobis beneficia consecuti. Nam si is, qui paradisum
in sortem acceperat, quod semel transgressus esset, tanta

post honorem pertulit mala; nosqui ccelum accepimus, at-

que Unigeniti cohoeredes facti sumus, quam impetrabimus

veniam, si ad serpenlem, relicta columba, curramus? Nou
enim uitra audiemus, « Terra es, et in terram reverteris, »

1
neque, « Operare terram , » vel alia olim dicta; sed longe

his graviora, tenebras exteriores, vincula insolubilia, ver-

mem venenosum, stridorem dentium, ct jure quidem. Qui
enimnecpost lantum beneficium melior evadit, jure extre-
mas et gravissimas poenas dabit. Aperuit olim et clausit
ccelum Elias; sed ita ut pluviam aut demitteret aut retine-
ret : tibi vero non ita coelum aperitur, sed ut illuc ascen-
das; quodque majus est, ut alios tecum ducas si velis : tan-
tam libi in suis omnibus fiduciam et polestalem dedit.
Quoniam igitur ibi domus nostra est, omnia depona-
illic

mus, et nihil hic relinquamus, ne illa perdamus. Hic enim

ctiamsi clavem adhibcas, et porlas, et vectes, si mille ser-

r Gcn, lii, 19.

582 S. JO. CIIftYSOSTOMI ARCHTEPISCOPI t, P.

vos sistas, et insidiatores omnes declines, etiamsi invido-

rum oculos effugias, etsi tineas, etiamsi perniciem quam
vetustas affert, quod tamen fieri nequit; mortem certenon
effugies : unoque temporis momento haec omnia auferen-
tur : nec modo auferentur, sed etiam ssepe in manusinimi-
corum tradentur. Si vero in domum illain transmittas,
omnibus his superior eris. Neque enim claves, vel portas,
vel vectes adhibere oportet, usque adeo munita est illa ci-

vitas, tam inexpugnabilis locus, tam inaccessus corruptioni

et malignitati.

V. Annon extremae demcntia3 est, ibi omnia accumulare

ubi depositapereuntet corrumpuntur; ubi verointacta ma-
nent et augentur, ibi ne minimam eorum partem deponere,
cummaxime ibi sine fine victuri simus ?Ideo gentiles fidem
negant iis quae dicimus; nam ex factis, non ex dictis de-
monstrationem a nobisexigunt. At cum videntnosaedes ex-
trueresplendidas, hortosetbalnea parare,agros emere, no-
lunt credere nos profectum in aliam civitatem parare. Nam
si ita esset, aiunt, omniaquaehic habent argentumcom-
in

mulata, illic deponere proeverterent. Conjecturamquc du-

cunt ex iis quae hic fieri solent. Opulentiores quippe vide-
mus in illis maxime urbibus domos, agros, aliaque omnia
comparare, in quibus sedes posituri sunt : sed nos conlra
facimus, terram, quam paulo post relicturi sumus, magno
cum studio possidemus, nec pecunias modo; sed sangui-
nem etiam pro paucis terrae jugeribus et domibus fundi-
mus; ad ccelum vero comparandum, ne superflua quidem
erogare volumus, etiamsi illud parvo pretio ematur, et in
sempiternum possideatur, si emamus. Propterea extremas
dabimus poenas, cum nudi et pauperes eo migrabimus; imo
potius non ob paupertatem nostram, sedquodalios in hanc
miseriamconjecerimus, intolerabilicalamitati subjiciemur.
Nam cum gentiles videant his studiis deditos tantis frui
 JIOMILIA XII. IN S. MATTlLEtJM. 583
mystcriis, inulto magis et ipsi praesentibus reLus^KkliceTp-^*^
tur, ingentem ignem supra caput nostrum iKTG^^i^n^cs^r,^/^
Cum enimnos qui praesentium reruin conlemptum illos do-
cere debemus, maxime omnium illarum Siiseis cupi/JJi^-^
tem excitemus, quomodo salutem consequi f^tfferittHis^ qui
aliorumperniciei poenassubire debeamus?Non J^a4te(jn8ri*8l
tum dicentem se pro sale et lampadibus nos reliquisse in
hoc mundo, ut voluptate diffluentes constringamus, et pe-
cuniae studiis obtenebratos illuminemus? Si ergo illos ma-
gis in tenebras conjiciamus, et molliores reddamus, qua?
nobis spes salutis erit? Nulla : sed ejulantes et denlibus
slridentes, ligatis pedibus manibusque, in gehennae ignem
conjiciemur, postquam divitiarum sollicitndo nos plane con-
fecerit. Haec itaque cogitantes, omnia talis failaciae vincula
solvamus, ne in illa incidamus, quac igni inextinguibili nos
traditura sunt. Nam qui divitiis servit,et catenishic et ca-
tenisillic perpetuo astrictus erit; qui autem ab hac cupidi-
late liber est, utraque libertatcpotictur. Quam ut nos quo-
que assequamur,conlritograviilloavaritia3 jugo, adcoelum
advolare contendamus ,
gratia et benignitate Domini nostri

Jesu Christi, cui gloria et imperium in saecula saeculorum.

Amen.
584 s« J0 « CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

W\ VV» ./W WWW WVVWWVWVVWWWVWVWWWrtWft WA WVWWVX VWVW

HOMILIA XIII.

GAPUT IV.

Tunc Jesus ductus est in clesertum a Spiritu, ut tenlare-

lur a diabolo K

Tunc%quandonam?post descensumillumSpiritussancti,
post vocem illam superne delatam et dicentem « Hic est :

/>Filius meus dilectns, in quo mihi complacui 3 ,» Quodque

mirum est, « A Spiritu saneto » hic enim ipsum adduxit :

illuc. Quia enim omnia ad docendum nos fecit et passus

est, illuc adduci, et cum diabolo pugnam committere vo-

luit ut unusquisque baptizatorum, si post baptismum ma-
:

jores sustineat lentaliones, ne turbelur, quasi insperatam

rem expertus; sed maneat fortiler omnia ferens, utpote re
secundum reclam seriem accidente. Elenim ideo arma ac-
cepisti,non ut otieris, sed ut pugnes. Ideo ingruentes len-
tationes non impedit Deus primo quidem ut discas le
:

multo fortiorem factum deinde ut moderate sapias, neque

;

donorum magnitudine extollaris, cum tc lentaliones rcpri-

mant ad hoec vero, ut malignus ilie daemon, an ab sc dis-
:

cesseris dubitans, lentationum cxperimento cerlior fiat, le

ipsoprorsusrelicto,abscessisse; quartout forliorel ipsoferro

solidior sic evadas ; quinto ut thesauri tibi crediti certum ha-
beas argumentum. Neque enim te invasisset diabolus, nisi

te in majore posilum honore vidisset. Hac de cansa enim

ab initio insurrexit in Adamum, quia multa illum frui vide-

r
Matth. iv, i. — S Yide D. Guillon , tom. xiv, pag. 4SG 2 » -~
3
Matth. iv, xj.
 HOMILIA XIII. IN S. MATTILEUM. 585
bat dignitalc. Ideo et contra Jobuni aciem instruxit, quia
illum coronatum et ab universorum Deo celebratum vide-
bat. Et cnr dicit : « Orate nc intretis in tentationem " ? »

Propterea Jesum non ultro euntem exbibet ; sed adduc-

tum secundum ceconomiac rationem, subindicans non in-

siliendum esse, sed si adducamur, fortiter esse standum.

Et considera quo illum Spiritus duxerit, non in urbem, nec
inforum, sed in desertum. Quiaenim diabolum ipsum vo-
lebat allicere, non ex fame tanlum, sed etiam ex loco oc-
casionem iili praebuit. Tunc enimmaxime diabolus ingruit,
cum solos videt ac seorsim agentcs. Sic mulierem initio
aggressus est, solam adiens, absente viro. Cum enim ali-

quos simul et congregatos videt, non audet invadere. Ideo

oportet bacmaxime de causa frequenter congregari, ne dia-
bolo captu faciles simus. Invenit ergo illum diabolus in de-
serto, et in solitudine invia. Quod enimtalis esset solitudo,
Marcus significat his verbis : « Erat cum bestiis
3
. » Per-
pende cum quanla vafritie el nequitia accedat, et quod
tempus observet. Non enim jejunanlem adit, sed esurien-
lem, ut discas quantum bonum sit jejunium, quantumque
sit conlra diabolum telum , et quod post baptisrnum non
deliciis, non ebrietali, non mensoc, sed jejunio opera sit

danda. Propterea enim ille jejunavit, non quod jejunio

opus haberet, sed ut nos erudiret; quia peccata anle lava-
crum ventris crapula intulerat. Quemadmodum si quis ae-
grotum ad sanitalem ab sc reductum jubeat non illa facere
unde morbus illalus est; sic et ille post lavacrum induxit
jejunium. Narn ct Adamum intemperantia ventris ex para-
diso ejecit, ct diluvium tempore Noe illa induxit, atque u\
Sodomitas fulmina immisit. Etiamsi enim utrobique forni-
cationis crimen erat, altamenulriusque suppliciiradixinde
prodiit : quod et Ezechiel indicansdicebat : « Verumtamea
1
Matth. xxvi, 4». — * Maic, l, io.

LXXIV,
 386 S. 30. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C, P.

»hoc erat peccatum Sodomorum, quoniam in superbia et

»in saturilate panum, et in abundantia lasciviebant \ » Sic
et Juda?i maxima perpetrarunt mala, ab ebrietate et cibo-

rum deliciis in iniquitatem impingentes.

II. Ideo et ipse jejunat quadraginta diebus, salutis nobis
remedia ostcndens, neque ulterius procedit, ne ob exces-
sum miraculi , ceconomiae veritas non crederetur. Nunc
enim minime illud timendum : quoniam Moyses et Elias

Dei potenlia fulti, ad illam jejunii diuturnitatem pertingcre

potuerunt. Si autem ulterius progressus fuisset, hinc plu-

rimis incredibilis visa fuisset carnis assumptio. «Cumje-
junasset ergo quadraginta diebus et quadraginta noctibus,
»poslea esuriit 2 : » occnsionem accedendi diabolo prasbens,
nt congressus ostenderet quomodo oporteret superare ac
vincere. Sic et athletae faciunt nam : ut discipulos suos do-

ccant quomodo vincere oporteat, ultro cum aliis in palaes-

tra se complicant, in adversariorum corporibus spectacu-

Ium ipsis exhibcntes, ut vincendi modum ediscant. Quod
tunc etiam factum Quia enim diabolum volebat ad
est.

certamen altrahere, famem notam ipsi fecit, accedentem

excepit, exceptumque semel, bis et ter, ipsum cum facili-
tate sibi competente prostravit. Sed ne has victorias prae-
tercurrentes, utilitati vestrae aliquid detrahamus, a primo
congressu orsi, singulos deinde accurale exploremus. Quo-
niam esuriit, ait : « Accedens tentator dixit ei : Si filius
3
5)Dei es, dic ut lapides isli panes fiant . » Quia enim au-
dierat vocem de coelo dicentem : «Hic est Filius meus di-

:»lectus; » audierat item Joannem tanta de ipso testifican-

tem ,* deindeque vidit illum esurientem, incertus demum
erat; neque enim ipsum hominem esse purum credere po-
terat, ob ea quce de illo dicta fuerant, neque eum Filium
Dei admittere, quod videret illum esurire. Quapropter du-
,« Ezech. xvj, 48, -^ 2 Matlh, iv, 2, — • lbid. 3.
 HOMILIA XIII. IN S. MATTILEUM. 087
Lius animi, dubins emillit voces. Ac quemadmodum Adamo
in principio obviam veniens, quae non erant fingit, ut quae

crant edisceret; ila et nunc, cum non clare cognosceret

arcanum ceconomiae mysterium , nec quis esset ille tunc
praesens, alia nectere retia molitur, quibus putabat id, quod
abscondilum obscurumque erat, se discere posse. Ecquid
ait?a Si Filius Dei es, dic ut lapides isti pancs fiant. » Non
dixit: « Quoniam esuris ; » sed, « Si Fiiius Dei es, » putans se
posse illum pellicere. Ideo famem tacuit, ne videretur il-

lud ipsi proferre ut exprobraret. Cum non nosset enim re-

rum, quae dispcnsabantur, magnitudinem, id illi probro forc
putabat ; quapropter adulantis more subdole dignitatem
ejus solam memorat. Quid igitur Ghristus? Fastum ejus
deprimens, ostendensquc nec probrosum id esse quod acci-
derat, nec sapientia sua indignum quod ille adulando ta-
cuerat, hoc in medium profert ac dicit : « Non in solo pane
avivet homo 1
. » Sic a necessitate ventris incipit. Tu vero
mihi maligni daemonis versuliam perpende, et unde certa-
men incipiat, quomodo suae non obliviscatur
et arlis. Ab
iis enim quibus primum hominem dejccciv.t, ac sexcentis
malis circumdederat, ab iisdem dolum nectit, de ventris
inlempernntia loquor. .Multos etiamnunc stultos audire est,
qui dicunt sexcenla per ventrem mala illala esse. At Ghris-
tus ostcndens virtute pracditum non posse hac tyrannide
compelli ad quaedam contra decorem admitlcnda, et esu-
rit, et jussui non paret, docens iri nullo obsequi diabolo
nos oportere. Quia enim primus homo hoc pactoDcum of-

fenderat legem tran=grcssus,cxabundanli te docet, etiamsi

id, quod ille jubet, transgressio non sit, ne sic etiam oblem-
perandumesse. Ecquidtransgrcssionem dico PEtsiqnidutile
dicant doemones, inquit, nc sic quoque illis attendas. Sic
enim ille daemonas loqui veluil, prcedicantcs insum csse Dei
• Maltb. iv, 4.

2-3.
 »:

588 S. JO. CTTRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Filium. Paulus ilcm idipsum clamantes increpavit, eliamsi

id,quod dicebant, utile esset; sed illos magis magisque de-
primens, eorumquecontra nos insidias obstruens, etiam cum
salutaria dogmata praedicarent, propulsabat, eorum obs-
truens ora, ipsisque silentium impcrans. Idcirco nequo hic
Christus diclis annuit. Sed quid ait ? « Non in solo pane vi-

» vet homo.» Quod vero dicit hujusmodi est : « Potest Deus

etiam verbo esurientem alere,»exveteri Scriptura testimo-
nium atTerens, ac docens, quamvis esuriamus, quamvis
aliud quidpiam patiamur, nunquamaDomino absistendum
esse.

III. Quod si quis dixerit: «Certe oportebat id exhibere ;

respondebo ipsi : qua de causa?» Nonenim, utcre-

«Cur et
deret, id ille dicebat, sed ut quanlum opinabatur, de in-
credulitate ipsum convinceret. Quandoquidem primos ho-
mines sic decepit, et demonstravit ipsos non multum Deo
credere. Namcontraria iis, quoeDeusdixerat,ipsepollicitus,
inani cos spe inflans, atquein incredulitatem conjiciens, sic
etiam ex iis, quae possidebant, bonis dejecit. Verum Chris-
tus sese monstrat, neque diabolo, neque Judaeis eadem qute
diabolus senlientibus, obtemperantcm, nos ubique docens,
ctiamsi possimus aliquidoperari, nihiltamen temere et sine
causa faciendum esse, imo nec si necessitas instet, diabolo
esse obtemperandum. Quidigitur execrandus ille victus fe-
cit? Postquam suadere non potuerat ut jussum exequere-
tur, etiam tanla instante fame, ad aliud procedit dicens
« Si Filius Dei es, mitte le deorsum. Scriptum cst enim
» Quoniam Angelis suis mandavit de te, ct in manibus tol-

»lent te Cur singulis tentationibus hoc pramiittit, « Si

1
. »

» Fiiius Deies? »Quodjam prius fecerat, id et nunc facit.

Sicut enim tunc Deo delrahebat his verbis: « « Quacum-

2
• que die comcderitis, aperientur oculi vestri :» his osten-

' Malth iv, 6, et P^:»!. xc, n. — 2 Ccn, u?, 5.

 UOHILlA XIII. IN S. MATTIIEIMI. 089

dere volens ipsos cleceptos ac delusos fuisse, niliilque be-

neficii accepissc; ila et hic idipsum subindicans ait: «Tc
frustra filium vocavit, ac dono te fcfellit : cerlc si non ita.

se res habeat, ostendas nobis oportet te talem habcrc po-

testalem. » Deinde quoniam cx Scripturis ipsum alloculus
erat, ipse quoquc Prophelac tcstimonium afFert. Cur ergo
Christus non indignatus, non exasperatus est; sed cum
mansueludine mulla rursus ex Scripturis ipsum alloquitur,
dicens : a Non tentabis Dominum Deum tuum J
?» Lt nos

doceat, non per signa,sedper patienliam superandum dia-

bolum esse, nihilque omnino ad ostentationcmesse facien-

dum. Ejus porro stultitinm vel ab eo quod altulit testimo-
nio perpende. Nam lestiinonia a Domino allala, ambo
admodum opportunc adhibita suut ; qua: autem ab illo

usurpantur, temere et inepte proferuntur, ncc ad rcm pro-

posilam accommodata suut. Neque enim illud, «Scriptum
»est:Angelis suis mandavit de te, » suadet sese praecipi-
lem dare alioquin vero, non de Doraino hoc dicitur. At-
:

tamen hoc ille non refellit,etsiconlumeiiose diabolus dicto

ususfuisset, valdeque contrario sensu. Nemo enim a Filio

Dei hoc pelit, sed diaboli et daemonum consilium est se

deorsum mitlere : Dei vero, jacentes erigere. Nam si po-
lenliam oslendere oporteret, non seipsum mittendo, vel
praecipitando, sed alios servando,id fecisset. Seipsum enim
in pracrupta et pra:cipilia mittere, ad diaboli phalangem
pertinet. Sic igitur ille seductor ubique agere solel. Sed his
dictis Ghristus, non tamen revclabat scd quasi homo
se ;

ei inlcrim loquitur. Nam quod dixit « Non in solo pane :

» homo, » ncque illud « Non tentabisDominum Deum

vivit ;

»tuum,» non sese admodum manifestantis crat, sed sesc

ex caMcrorum hominum numero dcdaranlis. Nc mireri.s
porro si Ghristum alioqucns, sc circum sa^pe vcrlal. Quera.
1
Matth. iv, 7, et D«.ut. vi, 16.
 ,

5()0 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

admodum enim pugiles , cum letalia accipiunt vulnera

sauguinem circumcmitlentes, et vertigine capti circumfe-
runtur; sic et ille a prima et secunda plaga ohtenebratus,
quae in mentem veniunt simpliciter proferl, et ad lertium
congressum procedit. « Et assumpto eo in montem excel-
»sum, ostendit ei omnia regna et dixit Haec omnia tibi ; :

»dabo si cadens adoraveris me. Tunc dicit ei « Vade re- :

» trome, Satana scriplum cst enim Dominum Deum tuum

; :

aadorabis. et illi soli servies '. » Quia enim jam in Patrem

ipsum peccaverat, omnia quae illius erant sua esse dicens,
et se Deum profiteri studebat, ut creatorem universi; lunc
neque cum vehementia, sed simpliciter: «Vade
increpavit,
»retro me, Satana. » Quod jussum magis erat, quam in-
crepalio. Simul quippe dixit: «Vade, »et fugavit illum : ne-
que enim alias ipsi tentationes obtulit.

IV. Et quomodo, inquies, Lucas ait ipsum omnem ten-

tationem consummavisse? Videtur mihi, ut capita tenlatio-

tionum diceret, omnes dixisse, quasi aliis hoc numero
comprehensis. Nam hrec mala, innumera alia complectun-
tur, venlri servire, ad vanam gloriam quid ogere, furioso
pecuniarum amoreteneri. Quod cum sciret sceleratus ille,

omnibus valentiorem insanabilem habendi cupiditatem ul-

timam posuit; id jam ante et a principio parturiens; sed
postremum servans, utpote validius cseteris. Haec quippe
ipsius certaminis lex est, ut quse videntur ad supplantan-
dum aptiora, postrema afferat, Quod etiam circa Jobum
fecit. Idcirco hic orsus ab iis quae videbantur infirmiora
csse, ad valentius procedit. Quomodo autem hoc malum
vincere oportet? Ut Ghristus docuit, ad Deum confu-
giendo : ita ut nec fame concidamus, credenles ei qui po-
test etiam verbo pascere, nec in bonis quae accepimus,
datorem tcntemus; sed superna gloria contenti, humanaj
1
Matth. ir3 8.10, et Deut. vi, i3.
 ,

HOMILIA XIII. IN S. MATTHEUM. 3o,l

nullam habeamus rationem, et ubique quod superfluum

est, despicianius. Nihil enim ita diabolo subditum reddit,
ut insatiabilis habendi cupiditas, et avaritia. Idque ex iis

qua; nunc eveniunt cernere est. Sunt enim qui dicant :

c Hnec omnia tibi dabimus, si cadensadoraveris »homines :

quidem natura, sed instrumenta diaboli eflecti. Nam et

lunc non per se solum, sed per alia qua?dam ipsum ag-
gressus est quod declarans Lucas dicebat a Ad tempus
: :

» declarans ipsum postea cum propriis

x
» discessit ab illo ,

sibi instrumentis accessisse. « Et ecce Angeli accesserunt,

» et ministrabant ei
a
. » Gum
enim conflictus erat, non
sivit illos apparere, ne mox capiendum perterrefaceret.
Postquam illiun confutavit et fugavit, tunc apparent illi.

Lt discas te quoque, postquam illos viceris, ab Angelis

excipiendum esse plaudentibus, ac per omnia stipanti-

bus. Sic enim et Lazarum post fornacem paupertatis
famis et angustiae, Angeli excipientes abierunt. Siqui-
dem, ut jam dixi, multa Christus nunc ostendit , qui-
bus nos fruemur. Quia igitur haec omnia propter le facta

sunt, hanc imitare et aemulare victoriam. Et si quis ex

illius daemonis ministris le adeat, qui talia sapiat, expro-
brans tibi ac dicens : « Mirabilis magnusque es, montem
Iransfer ; » ne turberis, ne movearis; sed cum mansuelu-
dioe respondc, ut Dominum audisti dicentem : « Non len-
» tabis Dominum Deum tuum. » Sin ille gloriam potentiam-
que offerens atque immensam vim divitiarum, adorare to
jubeat, sla fortiter. Non enim conlra communem Domi-
num nostrum omnium tantum hoc fecit diabolus; sed
ctiam quotidic in singulos ejus servos has admovet ma-
chinas, non lantum in montibus, in deserlis, sed etiam in
urbibus, in foris, iu tribunalibus; neque per se solum, sed
etperhomines cognatos nostros. Quid igitur faciendum?
1
Luc, jv, i3, — ? Mattu, iv ; u.
 :

592 s. jo. chrysostomi akchiepiscopi c. p.

Non credendum ei, auresqne sunt obstruendae, adulator-

que odio habendus : etcum majora promittit, tum magis
aversari eum opojHet. Siquidem el Evam cum spe majorc
extulit, tunc dejecit, maximaque ipsi intulil mala. Hostis
quippe est inexorabilis, bellumque contra nos suscepit im-
placabile. Nec ita nos saluti noslrae studemus, ut ille nos-
trac perniciei. Aversemur itaque illum, non verbis tantum,
sed eliam operibus : non menle solum, sed actibus; nihil-

que quod ipsi placitum sit faciamus, sic omnia qua? Dco
placita sunt faciemus. Nam multa ille pollicetur, non ut
dct, sed ut accipiat. Ex rapina pollicetur, ut auferat reg-
num et justitiam; thesauros in terra ceu laqueos tendens
atque casses, ut et his et ccelestibus privet thesauris : vult
nos hic dilescere, ne illic ditescamus. Sin non possit nos
per divitias ab illa sorte ejicere, alteram, per paupertatem
nempe, viam init : quodin Job fecit. Gum videretenim nihil

ci nocuisse divitias, per paupertatem retia neclit, hac via

sperans se victoriam reportaturum esse : quo quid stultius

esse possit? Qui enim divitias temperanter ferre potuit, multo

magis paupertatem fortitcr feret : et qui praesentes divi-

tias non concupjvit, absentes non quaeret, quemadmodum

neque Beatus ille sed ex paupertale rursum splendidior
;

efiectus est. Nam divitias quidem auferre potuit malignus

ille daemon charitalem vero erga Deum non modo auferre
;

non potuit, sed etiam ferventiorem reddidit, ipsumque nu-

datum omnibus, pluribus curavit splendere bonis; ideo-
que quid consilii caperet nesciebat. Quo plures enim in-
fligebat plagas, eo valentiorem cernebat, Idcoque omnibus
lentatis et adhibitis, quia nihil magis proficiebat, ad vetus
illud telum currit, uxorem nempe, et assumpta providcn-
iiae larva, calamitates ejus miserabiliter et tragicc descri-
bit; et simulat se perniciosum illud dare consilium, ut
ille a malis prorsus liberelur. Sed neque ita praevaluit
 IIOMILIA XIII. IN S. MATTH.ECM. OCJO

vir eniin ille aclmiranclus ejus escam animadvertit, ac cum

multa prnclentia uxori, ejus suasu loquenti, os obstruxit.
V. Icl quod etiam nos facere convenit ; etiamsi fratris,
etiamsi amici, etsi uxoris vel alterius cujusque personam
induens, non congruentia loquatur, non ex persona lo-
quentis consilium excipcre ; sed ratione perniciosi consilii
hiec dicentem aversari debemus. Siquidem nunc etiam
similia mulla facil , et miserationis larvam assumit; ac
dum benevolus videtur, perniciosa et quovis veneno dele-
riora fundit verba. Nam ad nocumcntuin adulari, diaboli;
ad bonum pracstandum corripere, Dei est. Ne itaque deci-
piamur, neque per omncm modum tranquillam sectemur
vitam, « Quein enim diligit Dens, castigat % i inquit. Cum
itaquc improbe viventcs rebus prosperis fruimur; tunc
maxime doleamus peccnntes enim semper timere opor-
:

tet; tum vero maxime cum triste nihil patimur. Quando

enim per partes Deus poenas exigit, leviorem parat vindic-

tam quando autem scelera singula fcrt patienler, in mag-
;

nam nos io iis perseverantes reservat ultionem. Nam si

probis necessaria est alllictio, mullo magis peccantibus.

^ ide namque quanlam Dei patienliam cxpcrtus Pharao,
exlremum denique pro omnibus luit suppiicium; quot cii-
miuum reus Nabuchoclonosor, omnium tandem pcenas
luit dives iteio, qula nihil hic aerumnarum passus crat,
;

ideo maxime miscr fuit, quia in hac vita deliciatus, illuc

abiit omnium poenas daturus, ubi nullam in malis conso-

lalionem rcperirc crat. Attamcn quidam sunt ita frigidi et

stuiti, ut praesentia tantum semper quairant, et haec ridi-

cula verba profcrant : « lnterim pra^senlibus fruar omni-

bus, tunc dc inccrlis prospiciam, ventri indulgebo, volup-
tatibus serviam, abutar praesenti vila : da mihi hodiernum
dicm, et accipe crastinum. »0 ingentcm sulliliam ! In quo
1
Prov, iii, 12.
094 s« J 0» CHRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPI C. P.

ab hircis et porcis differunt qui talia loquuntur? Nam si

eoSj qui ad uxorem proximi sui hinniunt T

, non sinit Pro-
pheta homines reputari, quis nos culpabit si hos hircos,
porcos et asinis insipientiores esse exislimemus, qui cla-
riora iis quae oculis videntur, inccrta esse putant? Si enim
nulli alii credis, daemonibus saltem asta dum verberan-
tur; iis scilicet, qui in perniciem noslram nihil non dicunt
et agunt. Neque enim hoc ncgaturus es, ipsos nempe nihil
non agere ut desidiam nostram augeant, gehennae metum
auferant, efficianlque ut futuro judicio fidem negemus.
Atlamcn qui haec cupiunt, clamanles et ululantes saepe,
tormcnta illic Unde igitur haec dicunt,
adhibila praedicant.
et contra quam volunt loquunlur? Non alia de causa,

quam quod majori crucialu cogantur. Neque enim vellent

sponte confiteri, vel se a mortuis hominibus torqueri, vel
se omnino grave quidpiam pati. Qua ergo dc causa haec
a me dicta sunt? Quia daemones, qui nolunt credi gehcn-
nam, tamen gehennam confitcntur : tu vero qui lanto dig-
naris honore, quiquc ineffabilium consors es mysteriorum,
nec illos imitaris, sed etiam illis deterior factus es. Ecquis,
inquies, ab inferno venit, et hoec nuntiavit? Sed et de cce-
lis quis venit, dixitque Deum
omnia creavil? Quod
esse qui
aulem animam habeamus unde palam est?Si enim illa
solum quae sub aspectum cadunt crediturus es, ac de Deo,
de Angelis, de menle ct de anima dubitas, sic tibi omnia veri-
talis dogmata pessum ibunt. Atqui si sub sensum cadcntibus
tantum viscredere,invisibilibusmagis quam visibilibus cre-

Quodsistupendum videatur id quod

das oportet. dixi, atta-

men verum, et apud mente praeditos in confesso est. Oculi

enimsoepefalluntur,non in invisibilibustantum; haec quippc
non norunt; sed in illis eliam quae cernere sibi videntur ;

obstante scilicet aut dislantia, aut aerc, aut mcnte alio in-

• Jer. ?> 8, et Ezech, xxn, |i«

 HOBIILIA XIII. IX S. MATTH.EUU. 3q5
tenla, aut ira, aut soJlicitudine, aut sexcentis aliis obicibus
accurationeni tollenlibus. Animae aulem cogitatio, si di-
vinarum Scripturarum Iuce perfundatur, accnralius ac
cerlius rerum judicium feret. Ae itaque nos ipsos fruslra
decipiamus, neve praeter vila3 segnitiem hujusmodi dog-
matibus partam, etiam pro ipsis dogmatibus graviorem
nobis vim ignis accumulemus. Ccrle si judicium non est,

neque poenas dabimus scelcrum, ncque laborum praemia

consequemur. Pcrpenditc, quseso, quo tcndant blasphe-
rnias vestrae, cum dicilis Dcum justum, milem, tot labo-
res sudoresque despicere : el quomodo ha?c rationiconsona
fuerint ?

VI. Etsi enim non aliunde, sallem ex iis, quae in domo

tua gerunlur, haecexplora, et tunc quam absurda haec sint
deprehcndes. Etiamsi enim admodum inhumanus sis ac
crudelis, imo ipsis feris immanior, nolles certe servum
tuum benevolum tibi moriens sine prcemio relinquere, sed
et liberlatc donas, et pecunia) munere; et quia tu dece-
dens niliil poles ultra ipsi conferre boni, id apud hacredes
tuos curas, rogans nihilque non agens, ut ne ille sine mer-
cede maneat. Atqui nequam homo, ila humanus be-
si lu
nignusque es erga famulum, an immensa Dei bonitas,
ineffabilis benignitas, tanla illa mansueludo, famulos suos,
Petrum, Paulum, Jacobum et Joannem, quolidie propter
illum esurientes, vinclos, llagcllatos, fluclibus demersos,
feris objeclos, morli tradilos, aliaque innumera passos,
incoronatos relinquet? Agonotheta sane victorem in olym-
picis praedicat et coronat, herus servum, rex militem ho-
norat, et quisque demum illum qui sibi ministraverit qui-
bus potcst bonis remunerat; Deusque solus tantos post
sudores et labores, nec parvum nec magnum ipsis bo-
num confert? sed justi illi ac pii viri, qui omnc v rtutis
;

genus adierunt, eadem erunt conditione, qua mcechi, par-

3()6 s. JO. chrysostomi archiepiscopi c. p.

ricidae, homicidae, murorumque elTossores? Ecqua insit

in his ratio? Si enim nihil ullra est post discessum ex

hac vila, et si nostra sint praesenlis vitse limitihus cir-
cumscripta, in eodem sunt stalu et hi et illi; imo non
eodem in slatu. Si enim secundum te posthac eodem in
slalu sint, at hic, illi in tranquillitale, hi in supplicio
tolo tempore versati sunt. Ecquis tyrannus immanis, quis
homo crudclis et inhumanus servos suhditosque suos sic

excepit ? Vides-ne ingentem ahsurditatem, et qui finis sil

talis ratiocinii? Itaquc si nullo alio, hoc saltem raliocinio

crudilus, hanc pcssimam opinionem repudin, fuge mali-
tiam, et. laborcs pro virlule suscipe, et tunc scics nostra
non esse praesentis vkae limitihus circumscripta. Si quis
autcm quaerat a te « Ecquis inde veniens illa nimliavit ? »
:

Responde illi « Homo quidem nullus nam si homo csset,

: :

non illi creditum saepe fuisset, utpote qui rcs exaggeraret

amplilicaretque. Angelorum vero Dominus illa omnia ac-
curale nimtiavil. » Quid ergo opus homine, cum is qui poe-
nas a nohis cxacturus cst, quotidie clamet se gehennam
paravisse, et regnum concessurum esse, horumque nohis
argumenta clarwi praeheat. Nam si non judicaturus esset,
ne hic quidem unquam pa^nas exegisset. Etenim id quo-
quc quomodo cum ratione consonet, ex facinorosis alios
puniri, alios minime? Nam Deus personas non accipit,
si

quod verum certe est, cur hunc ullus est, hunc impune
ahire sivit ? Hoc enim majorem quam supra dicta diiTicul-

talem movet. Sed hono me animo audire volueritis,

si

hanc quoque solvemus quaestionem. Quaenam ergo solutio

cst? Nec ah omnihus hic poenas exigit, ne de resurrectione
desperes et de futuro judicio, quasi omnes hic poenas dc-
dcrint neque omnes impune sinit ahire, ne putes omnia
:

sine ulla providenlia geri. Scd et punit, ct non punil. Gum

punit autem, ostcndit se etiam ah iliis, qui hic plexi sunt,
 nOMlLIA XIII. IN* S. MATTILEtM. 3o,7

poenas illic exacturnm esse; cum vero non punit, te ad

credendum inducit esse post excessum ex hac vita tribu-
nal horrendum. Si porro priora omnino negligeret, nullos
hic puniret, nullos beneficiis afficeret : nunc aulem vides
illum propler te et coelum extendisse, et solem accendisse,
et terram fundasse, et mare fudisse, et aerem pandisse, et

lunae cursus disposuisse, et anni tempestatibus immotas

statuisse leges, caiteraque omnia ipsius nutu accurate cur-
sum suum perficere. At enim natura nostra, natura quo-
que irrationahilium, serpentium, gradienlium, volantium,
natanlium, eorum qua? in stagnis, in fontihus, in flumini-
hus, in montibus, in saltibus, in domihus, in aere, in cam-
pis, plnnlsc, semina, arhores seu sylvestres, seu sativa?,

fructuosae, vel infrucluosae, omnia demum ab indefessa

illa manu non ad usum
mota, vitam nostram fovent,
tanlum sed etiam ad liberalitatem exercendam et ad
,

famulatum minislerium suum nobis prrebentia. Tantum

ilaque videns rcrum ordinem, etsi exiguam so!um ejus
parlem referamus, dicere audes eum, qui tot tantaque
propler le operatus est, in exlremis te neglecturum csse,
et cum asinis et porcis morluum dimissurum jacentcm;
ac postquam te tanlo religionis dono honoravit, quo te
Angelis acqualem fecit, te post sexcentos labores et sudo-
rcs despeclurum? Ecquid rationi minus consonum? Ilcec

quippe, ctsi nos taceamus, lapides clamabunt, ita sunt

clara ct manifesla, magis quam ipsi solares radii. Hajc igi-

tur omnia cogilantes, et in animis nostris certa statuentcs,

nempc post dccessum ex hac vita, nos horrendo tribunali
sislcndos esse, ralionem reddiluros de geslis omnibus,
pcenas daturos, et ultionem experturos, si in peccalis ma-
ncainus; conlra vero coronis et ineiTabilihus honis donan-
dos, si parvo lemporc nobis ipsis atlendere voluerimus;
corum qui his contraria diccre audent ora ohslrunmus, et
 3(j8 S. JO. ClIRYSOSTOMI AIlCIIIEPISCOPI C. P.

ipsi veritatis viam eligamus, ut cum fulucia competenti

ad tribunal illud accedenles, bona nobis promissa conse-
quamur, gratia et bcnignitalc Domini noslri Jesu Ghristi,
cui gloria et imperium, nunc et semper, et in saBQula sa3-
culorum. Amen.

HOMILIA XIV.
CAPUT VI.

Cum audisset Jesus quod Joannes traditus csset,

r
secessit in Galikeam , etc.

5
I. Cur
rursum secessit? ut nos docerct ne ultro ten-
lationes adeamus, sed cedamus potius ac declinemus. Ne-
que cnim crimen est non sese in pcriculum conjicere, sed
in periculo non fortiter stare. Hoc igitur docens, et judai-

csc invidiac paulum concedens, secedit in Capharnauin, si-

mul prophetiam implens, ct doclores orbis quasi piscatu
capere festinans : quia ibi sedes habebant sua utentes arle.
Tu vero mihi perpendas velim, quomodo gentes adilurus,
a Judreis semper occasiones accipiat. Nam hicprodromo
insidias struentes, captumque carceri mancipantes, ipsum
in Galilaeam gentium compellunt. Quod autem ncc judai-
cam gentem cx parte commemoret, nec omnes subindicet
tribus, vide quomodo locum illum distinguat Propheta his
verbis : « Terra Zabulon et terra Nephlhalim, via maris
»trans Jordanem, Galilaea gentium. Populus qui sedebat
«intenebris, vidit lucem magnam 3
. » Tenebras hic non
sensilcs illas vocans, sed errorcm impietalcmque : quam-
obrem intulit: « Habitantibus in regionc et umbra mortis,
1
Matili. iv, 12. — * Tide D. Guillon, tom. xiv, pag, 67-70, •«-»

| Muttb, iv, i5, 16, et Isai, ix, 1.

 »

HOMIUA XIV. IX S. MATTILEftf. 099

»lux orta est cis \ » Ut enim disceres enm neque de luce,
neque de tenebris sensilibus loqui, lucem memorans, non
simpliciter lucem vocavit, sed lucem magnam, quam alibi
veram appellat; de tenebris autcm verba faciens, umbram
mortis vocavit. Deinde ostendens non ipsos quasrentes in-
venisse, sed Deum ipsis superne apparuisse, ait : «Lux orta

» est eis, 1 hoc est, ipsa lux orta est et refulsit : non ipsi prio-

res ad lucem accurrerunt. Elenim ante Christi adventum

in extremis sitae res hominum erant. Neque enim ambuht-
bant in tenebris, sed sedebant in lenebris quod signum :

erat ipsos nec sperasse quidem se liberandos esse : quasi

enim nescirent quo procedendum esset, sic a tenebris

comprehensi sedebant , cum ne stare quidem possent.

« Exinde coepit Jesus praedicare et dicere : Poenitentiam
aagite, appropinquavit enim regnum coelorum 7 »Exinde, .

quandonam? ex quo Joannes in carcerem trusus est. Cur

autem non a principio pracdicavit illis?et quid opus erat
Joanne, cum operum testimonia ipsum prcedicarent ? 1 1
inde etiam discas ejus dignitatem, quoniam quemadmo-
dum Pater, ipse quoque Prophelas habet quod et Zacha- :

3
rias dicebat : «Et tu puer Propheta Altissimi vocaberis ;

et ut nuliam impudentibus Judteis ausam relinqueret :

quod ipse quoque indicavit diccns : « Venit Joannes neque

»manducans neque bibens, el dicunt Damionium habet. :

»Venit Filius hominis manducans ct bibens, et dicunt :

»Ecce homo vorax et vini potator, publicanorum et pec-

» catorum amicus. El juslificata est sapientia a filiis suis ^.»

Ahoquin ncccssarium erat ut ea, quas ipsum spectabant,

ab alio prius dicerenlur, qttam ab ipso. Si enim post tot
tantaque testimonia et argumenla dicebant: « Tu testimo-
»nium perhibes de leipso, testimonium tuum non est vc-

1
Isai. ix, 2, — a
Matlb. iv, 17.
3
Luc. 1, 76, — 4 Matth. xi,

18, 19.
 :

/JOO S. JO. CHRtSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

» rum '. »Si nihil prins dixissct Joannes, et ipse in mcdium

progressus, prhnus de se testimonium perhibuisset, quid
non dicturi erant? Proplerea neque praedicavit ante illum,
neque signa edidit, donec in carcerem ille truderelur, ne
sic multiludo scinderctur in partes. Idcirco nullum signum
fecit Joannes, ut hac ratione mullitudinem ad Jesum alli-

cerct, dum miracula ad ipsum lurbam attraherent. Si enim

post tot tantarumque rerum dispensationem, et ante et
poslquam Joannes in carcerem trusus est, discipuli Joan-
nis invidia quadam erga Jesum moti videbantur; si multi
porro non ipsum, sed Joannem Jesum esse arbitrabantur;
si nihil horum factum esset, quid non eventurum erat ?

Idco Mallhseus significat ipsum eo tempore praedicare co>

pisse, et initio idipsum docuit quod Joannes praedicaverat
necdum quidquam de seipso, sed eadem tantum quae ille
jam dixerat. Nam optandum erat ut iilud interim admitle-
relur, quandoquidem nondum congruentem de ipso habc-
bant opinionem.
II. Idcoque in principio nihil molestum et grave dixit
ut ille, non securim, non lignum sectnm, non venlilabrum,
aream vel ignem inextinguibilcm memoravit ; sed a bonis
orsus,coelosmemorat et regnum illic paratum audientibus.
« Et ambulans juxta mare Galitaae, vidit duos fratres, Si-

»monem,qui cognominabatur Petrus, et Andrcam fralrem

»cjus, mittentes rete in mare erant enim piscatores, ct :

»ait illis : Yenilc post me , et faciam vos piscatores homi-

»num. II i autem relictis retibus, seculi sunt eum 2
. » Atqui
Joannes ait eos alio modo fuisse vocatos. Unde palam est

hnnc secundam fuisse vocationem : idipsumque saepe vi-

dcre cst. Ibi namque dicitur, cum nondum Joannes con-

jectus fuisset in carcerem, ipsos accessisse; hic vero, post-
qnam conjectus fuerat. Illic Andreas vocabat Pctrum ; hic
1
Joan. viii, i5. — 2 Matth. iv, iS<20.
 HOMILIA XIV. IN S. MATTILETJM. ^Ol

ambos Jesus : et Joannes quidem ait : « Videns Jesus Si-

» monem venientem , dixit : Tu es Simon filius Jonae, tu
» vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus x
. » Matthaeus
vero ait jam sic fuisse vocatum :«Videns, inquit, Simo-
»nem, qui dicebatur Petrus. » Sed etiam a loco, ex quo vo-
quod etiam alibi saepe videre est, hinc liquet
cati sunt,

etiam, quod facile obediant, et omnia relinquant ; jam

enim probe prius erudili fuerant. Illic enim exhibetur An-
dreas in domum veniens, et multa audiens; hic autem,
uno audito verbo, statim secuti sunt. Yerisimile quippe
est illos cum a principio secuti fuissent, dimissos poslea
fuisse; cum autem vidissent Joannem in carcerem trusum
fuisse, ipsos tunc recessisse, atque ad suam artem rediisse.
Sic itaque illos piscantes invenit. Ipse veroneque illos, cum
abire vellent, initio prohibuit; neque, cumrecessissent,us-
que in finem dimisit.; sed postquam recedere sivisset, ve-
nitrursum ipsos repetiturus qui egregius est piscationis :

modus. Perpende autem illorum et fidem et obedienliam.

Etenim in medio opere, ( scitis autem quam avida res sit

piscatio), illumjubentem audicntes, non distulerunt, ne-

que cunctati sunt non dixerunt «Reversi domum, propin-
; :

quos alloqucmur.» Sed, relictis omnibus, secuti sunt, quem-

admodum et Elisaeus fecit cum Helia. Talem quippe Ghristus
obedientiam quaerit a nobis; ita ut ne momento quidem
temporis difFeramus, etiamsi quid ex admodum necessariis
urgere videatur. Idcirco alium venientem et rogantem sibi

liceret sepelire palrem suum, ne

quidem facere per- illud

misit, ostendens sequendi Christum officium esse omni-

bus antefcrendum. Si vero dfxeris « Maxima erat promis- :

sio. »Ideo maximemiror illos, quod, cum nondum signum

vidisscnt, tantac promissioni fidem habuerint, et omnia

postposuerint ut Christum sequerentur : nam crediderunt
* Joan. 1, 42.

LXXIT. 26
4<>2 S. JO, CHRYS0STOMI ARCHlBMSCOM C. P.

seposseper eadem verba, quibus capti fuerant, alios pis-

cari. llis itaque illud promisit Jacobo autem et Joanni:

nihil simile dixit. Nam priorum obsequentia his viam pa-

ravit. Alioquin vero jam plurima de ipso audierant. Yide
porro quam accurate nobis illornm paupertatem indicet.
Invenit enim illos reficientes retia sua. Tanta erat egeslas,
ut vetera restaurarent, quod non possent alia cmere. Nec
minima interim haec est virtulis demonstratio, paupertatem
ita facile ferre, ex justis iaboribus victum parare, mutua
invicem charitate connecti, patrem secum habere, ipsique
famulari. Postquam igitur illospiscatus fuisset, tunccoepit,

illis prsesentibus, miracula edere, per quae ea, quse a Joan-

ne do ipso dicta fuerant, confirmabat. Synagogas porro
frequentabat, hinc Judceos docens se non esse Deo adver-
sarium vel seductorem , sed cum Patre consenlienlem
advcnisse. Cum autem in locis versaretur, non modo pra>
dicabat, sed etiam signa edebat.
III. Ubique enim, si quando res insolita et inopinata
accidat, si novum inducatur vitae institutum, signa solet
Deus facere, potentiae suse pignora praebens iis, qui leges
suscepturi sunt. Sic itaque cum hominem facturus erat,
mundum tolum creavit, tuncque ipsi legem illam in para-
diso dedit. Et cum Noe leges positurus erat, magna rursum
exhibuit miracula, per quae lotam restauravit creaturain,
et horrendum illud pelagus per annum totum oblinere
curavit; per quae etiam Justum illum in tanla tempestate
servavit. Abrahae quoque multa signa praaslitit, verbi causa,
victoriam in bello, plagam Pharaoni immissam, a periculis
ereptionem. Cumque Judaeis ieges slatuturus esset, mira-
cula illa fecit, et prodigia magna, tuncque Iegem dedit.

lta et nunc excelsum quodpiam institutum inducturus,

eaque dicturus illis, qua3 nunquam audierant, mirabilium
operatione dicta sua confirmat. Quoniam enim regnum

«<*
 homilia. xir. in & imiini. 4<>3

illud, quod praedicabatur, non apparebat; ex iis, quae snb

aspectuaa cadebant, id quod occultum erat manifestum
fecit. Et vide mihi quanlum superflua vitet Evangelista,
quomodo non singulos eorum, qui sanati sunt, commemo-
ret, sed brevi sermone innnmera signa praetercurrat. Nam
ait : «Oblulerunt ei omnes male habentes variis languori-

»bus, et tormentiscorreptos, daamoniahabentes, lunaticos,

»paralyticos, et sanavit eos 1
. «Verum ab illo inquiritur,

cur a nullo eorum fidem exegit ? Neque enim dixit, id quod

postea dixisse narratur : « Credilis me illud facere posse?»
quia nondum poteslatis suae documenta dederat. Alioquin
vcro ex co quod ad eum accederent, aliosque inducerent,
non modicam exhibebant fidem. Nam ex longinquo a?gros
afferebant, non allaturi nisi magnam de illo concepissent
opinionem. Et nos quoque illum sequamur nam muilis :

animi morbis laboramus, et hos ille praecipue vult curare.

Ideo enim illa mala curat, ut hoec expellat ex animabus
nostris. Accedamus igitur ad eum, nihilquc saeculare pe-
tamus, sed remissionem peccatorum : elenim eliam nunc
dat, si diligentcr agamus. Tunc cnim in Syriam cjus famn
volarat; nunc vero per lolum orbem. Et illi quidem au-
dienles ipsum daemoniacos curavisse, concurrebant : lu
vero mullo majorem polestatis ipsius experientiam nactus,
non surgis, non curris? Scd illi quidem et patriam relique-
runt et amicos et cognatos ; tu vero ne domo quidem exire
sustincs, ut acccdas ct longe meliora consequaris? imo non
hoc a le postulamus, sed malam solum depone consuetu-
dincm, ct domi manens cum tuis salulem facile consequi
poteris. Jam morbo corporeo laborcmus, omnia
vero si

facimus, omnia movcmus, ut ab illa molestia eruamnr :

anima vero noslra male sc h«.benle, cunclamur ct refui;i-

mus. Ideo nequc ab illis iiberamur; quoniara quae ncces-
*
Matth. iv, 2i.

2G.
4o4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

saria momenti facimus; quae vero minoris

sunt minoris
momenti, necessaria ducimus, et malorum fonte climisso,
rivulos purgare volumus, Quod enim morborum corporis
animae malignitas causa sit, paralyticus ille triginta octo
1 3
annorum , ille alius per tectum demissus , ad haec vero Cain
demonstravit. Saepeque alibi quivis hoc ipsum videat. Tol-
lomus itaque malorum fontem, et morborum fluenta statim
siccabuntur. Non paralysis solum malum est, sed etiam
peccatum, imo hoc majus quam illud, quanto scilicet ani-

ma melior est corpore. Accedamus igitur et nunc ad ip-

sum rogemus
; ut resolutam animam nostram constringat,
et saecularibus missis omnibus, spiritualium tantum ratio-
nem habeamus, Si vero hasc obtineas, illa cures postea.
Nec quia peccando non doles, ideo contemnas, sed
in

propterea maxime ingemisce, quia nullum habes de pec-

catis dolorem. Illud vero inde evenit, non quod peccatum
non mordeat, sed quod anima sceleribus assueta sensum
nonhabeat. Cogita ergo illos, qui propria peccata sentiunt,
quomodo acerbius ejulcnt quam ii, qui secantur vel urun-
tur, quantaque patianlur, quanlum lugeant et ingemiscant
ut a mala conscientia liberentur, quod nunquam facerent,
nisi animo admodum dolerent.
IV. Utique melius esset nunquam peccare; quod sequi-
tur autem est, peccata sentire et corrigere. Si vero id non
habeamus, quo pacto Deo supplicabimus et peccatorum
remissionem postulabimus ,
qui horum nullam rationem
habemus? Cum enim tu ipse qui peccasti, ne idipsum qui-
dem quod peccaveris scire velis, pro quibus peccatis Deum
rogabis, qua3 ne quidem nostiPEt quomodo noveris bene-
ficii magnitudinem? Dic itaque peccata lua specialim, ut
quorumnam remissionem accipis, ut ita erga bene-
discas
ficum gratus sjs. Tu vero cum hominem oflendcris, ami-
1
Joan. v 5. — a
Luc. v, 18, ic.
 ;

IIOMILIA XIV. IN S. MA.TTH.EUM. 4o5

cos, vicinos et ostiarios rogas, pecunias expendis, multos-
que dies insumis in accedendo et snpplicando, etiamsi
semel, bis, sexccnliesque ab offenso repulsam tuleris, non
concidis , sed magis sollicitus , supplicaliones adauges
cum vero universorum Deus offensus est, oscitamus, negli-
gimus, deliciamur, inebriamur, more omnia et pro solito

facimus et quandonam illum placare poterimus ? Quo-

:

modo non eo ipso modo magis irritemus? Non dolere enim

de peccato, magis ad indignalioncm ct iram ipsum provo-
cat, quam ipsum peccatum. Quapropler in ipsam tcrram
sese detrudere oporteret, ncc solem aspicere , vel respi-
rare, quando tam placabilem Dominum habenles, illum
irrilamus, et irritantes non pcenitentiam agimus etiamsi :

ille neque cum iralus est, nos odio habeat vel avcrselur;
sed iratus sit, ut nos vel sic ad se pertrahat. Nam si vel
contumelia aflectus perpetuo beneficia conferret , ipsum
magis despiceres. Ne autem ad lempus averlit
id eveniat,

faciem, ut tc semper secum habeat. Ejus itaque benigni-

tati fidamus, et poenitentiam sollicite exhibcamus, prius-
quam dies ille veniat, in quo nihil nobis poenitentia pro-
derit. Nunc enim in nobis tota res sita est; tunc vero judex
solus erit judicii et calculi ferendi Dominus. «Praeoccupe
»mus igitur faciem ejus in confessione 1 ,» flcamus, lugea-

enim poterimus ante definitam illam diem placare

rnus. Si

Judicem, utnobis peccata remittat,nonullraintroitu nobis

opus erit : ut c convcrso, si non hoc ita fiat, toto orbe
praesente, quisque nostrum ad tribunal adducetur, et nulla

nobis ullra spes venia3 supererit. Nullus enim eorum, qui

adsunt, qui peccata sua non abluerit, cum illuc advene-
rit, poterit pcenas iis debitas efFugere. Scd quemadmodum
illi, qui ex carceribgs his ad tribunal calenis onusli acldu-
cuntur; sic et animai omnes, cum hinc abicrint, variis pcc-
1
Psal. xciv, a.
4o6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P.

catorum suoruui constrictag catenis, ad terribile illud tri-

bunal adducentur. Nam hcec vita carcere nihilo melior est.

Sed sicut cum in domicilium illud introimus^ omnes vide-

mus calenis circumdatos; ita et nunc, si abjccta illa ex-
tcrnarum rerum imaginatione, in singulorum vitam in-
grediamur, ipsorum animas videbimus ferro durioribus
vinculis constrictas : maxime vero si in animas divitum
intraveris : nam quanto pluribus illos videris diviliis cir-

cumdatos, tanto magis sunt alligali. Quemadmodum igilur

si vinctum videris manibus, dorso, saepe etiam pedibus

alligatum ferreis calenis, illum maxime miseraris : sic di-

vitem cum videris multis circnmfluentem rebus, ne ideo

divitem, sed polius ideo miserum exislimato : nam cum
iiis vinculis saevuui habet carceris custodem, pravum pe-
cuniarum amorem : qui non pcrmiltit illi ex isto carcerc
exilire, sed sexcentos ipsi parat compedes, custodias, por-
tas, vectes, et in interiorem carcerem trudens, suadet illi

ut istis vinculls delectelur, ut ne quidem evadendi ab ins-

tanlibus malis spem ullam habeat. Et si cogitalione tua

animam illius denudavcris, non vinclam modo videbis, sed

etiamsquallentem,putidam, pediculis onustam. Nihil enim

illis meliores sunt voluptalis delicise, imo horribiliorcs; at-

que ctiam corpus cum ipsa anima labefactant, et huic ct

illi innumeras morborum plagas. Propter hacc
infligunt

omnia Redemptorem animarum nostrarum precemur, ut

et vincula rumpat, et saevum hunc custodem a nobis amo-
veat, atque a pondere ferrearum catenarum liberatis, alis

levioremin nobis mentem perficiat. Duniautemillumpreca-

bimur, quae nostra sunt etiam afferamus, sollicitudinem,
animum, alacritatem; enim poterimus brevi tempore a
sic

malis,quibusdetinemur,eripi,etediscere quo in statuprius

eramus, congruenlemque nobis recipere liberlatcm, quam
utinam omncs consequamur, gratia et benignilale Domini
 HOMILIA. XV. JN S» MATTH.EUM. ^OJ
nostri Jesu Christi, cui gloria et iinperium, in sa?cula sae-
culorum. Ainen,

«\VV\V\\\VWV\VWWVV«VMW\\UWVVW«V\VV\>VV\V«W\W\\W\\V\VVWW«\V\«\WWVV*

HOMILIA XY.
CAPUT V.

Vidcns autem Jesus turbas, ascendit in montem. Et cum

sedisset, acccsserunt ad eum Discipuli ejus : et apericns

os suum docebat eos, diccns : Benti panpercs spiritu,

quoniam ipsorum est regnum ccelorum \

I. Vide 3
quam a fastu et ambitione sit alienus. Neque
enim secum circumduxit cos ; sed cum morbi curandi
crant, ipse circuibat undique, el urbes et loca visitans.
Quando autem lurba aderat, uno in loco campestri sedet;
non in urbe aut in medio foro, sed in monte, in deserto,

ut doceat nos nihil ad ostentationem faciendum esse, et a

mediis tumultibus abscedendum , cum maxime philoso-

phari oportet, deque necessariis rebus disserere. Cum as-
cendisset autem atque sedisset, accesscruut Discipuli. ^ i-
des-ne eorum in virtute profectum, ct quomodo repente
meliores sunt effecti? Multi namque miraculorum specta-
tores erant ; hi vero magnum quidpiam et excelsum audire
cupiebant. Quod etiam illum ad docendum induxit, utque
hos ordiretur sermones Neque cnim corpora tan-
efFecit.

tum curabat, sed eliam animas emendabat, ac rursum ab

hac cura ad iliam redibat, sic utilia varians, et verborum
doctrinae operum documenta miscens, sicque impudcntia

1
Maith. v, 1, 2. — a
Tide D. Guillon, lom. xiv, pag. i22-ia3 ;

et toui. xv, pag, 579-384« c

— •'«
4<>8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOH C. P.

hsereticorum obstruens ora, dum utriusque substantiae cu-

ram gereret, ostenderctque se animalis totius esse creato-
rcm. Ideo utriusque naturae providentiam gerebat, nunc
hanc, nunc illam emendans. Quod tunc etiam faciebat.
« Nam aperiens, inquit, os suum, docebat eos. » Et qua de
causa hic addit: « Aperiens ossuum?» Ut discas eum etiam
tacentem docuisse, nec modo loquentem ; sed nunc os ape-
ruisse,nunc per opera ipsa vocem emisisse. Cum audis
vero, «Docebat eos,»ne putes ipsum solos Discipulos allo-
qui, sed per illos, alios omnes. Quia enim turba popularis
erat, ex eorum numero, qui humi repebant, Discipulorum
chorum ante se constituens, ad illos sermonem dirigit,
verba sua ita temperans, ut cseteris omnibus, qui in his ad-
modum rudes erant, philosophise doclrina non molesta
esset. Quod etiam Lucas subindicans, dicebat ipsum ser-
moncm ad eos convertisse : et Matthaeus idipsum signifi-

cans, dixit : « Accesscrunt ad eum Discipuli ejus, et, do-

» cebat eos x
. » Ila enim caeteri attentius audituri erant,
quam si ad omnes verba direxissel. Unde ergo incipit, et

quse novi instituti fundamenta nobis ponit? Audiamus dili-

genter ea , quae dicuntur : illis namque dicta sunt, et

scripta sunt pro omnibus post futuris. Idcirco concionans
quidem Discipulos alloquitur; neque tamen in illis dicta
circumscribit ; sed indeterminate beatitudines omnes pro-
fert. 3Non enim dixit : « Beali estis vos, si pauperes fueritis;»

sed « Beati pauperes : » certe etiamsi illis speciatim dixisset,

communia tamen consilia futura erant. Etenim cum dice-
ret Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usquc ad
: «

» consummationem saeculi a » non illos solum alloquitur, ,

sed et per illos totum orbem : et cum illos beatos prasdi-

cat persecutionem patientes, pulsos, et intolerabilia susti-
nentes , non illis tantumj sed etiam omnibus taliu fortiler

* Luc. vi, »7. — * Matth. sxrni, 20.

 HOMILIA XV. IN S. MATTH.EIJM. 4^9
ferentibus coronam nectit. Caeterum ut id clarius cvadat,
et discas eas, quae dicta sunt, tibi communia esse, necnon
toti huruanae naturae, si attendere voluerint, audi quomodo
hunc mirabilem sermonem ordiatur. o Beati pauperes spi-
»ritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum .» Qui sunt
1

pauperes spiritu ? Humiles, et animo contriti. Spiritum

enim hic clicit animam et voluntatis propositum. Quia
enim multi sunt humiles, non sponte sua, sed rerum ne-
cessitate coacli; illos mittens; neque enim id laudi est;

eos, qui ex voluntalis proposito sese humiliant ac depri-

munt,primosbeatos appellat. Et cur non dixit : «Humiles;»
sed, «Pauperes?» Quia hoc illo prcestantius est : nam hic
dicit eos, qui Dei praecepta metuunt et conlremiscunt :

quos et per Esaiam prophclam se valde acceptos habere

Deus declarat: « Ad quem respiciam, nisi admansuetumet
»quietem et trementem verba mea a
?»

Etenim multi sunthumilitatismodi et alius quidcm

II. :

cst moderate humilis, alius verosupra modum. Hanc porro

humilitatem laudat beatus Propheta, non depressum sim-

pliciter, animuin describens, sed omnino contrilum, cum
ait : « Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor contri-
» tum et humiliatum Deus non despicies 3
. » Hanc et tres

pueri pro magno sacrificio Deo offerunt, dicenles : « Sed

»in anima contrita, et spiritu humiliato suscipiamur 4. »

HancetChristusbeatam nunc pra±dicat. Quiaenim maxima

mala, quae totum orbem labeiactant, ex superbia prodie-
runt; quando quidem diabolus, qui talis ante non fuerat,
sic diabolus effectus cst quod etiam Paulus dicebat « Ne
: :

» inflatus in judicium incidat diaboli 5 » primus quoque ;

homo hac a diabolo inflalus, spe praecipitatus, et mortalis

factus est : cum enim sperasset se Deum fore, etiam id

1
Matth. t, "5. — '

' Isai. lxvj, 2, — 3

Psal. i, i8. — 4 Dan. iu,
3g. — 5
1 Tim. 111, 6,
4lO S. JO» CHAVSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

qaod habebat perclidit. Quod et Deus ipsi exprobrans, et

insipientiam ejus traducens, dicebat : « Ecce Adam factus
»est sicut unuscxnobis \ » Singuli autemqui post fuerunt,
hinc in impietatem collapsi sunt, seDeo acquales imaginan-

tes. Quoniam malorum arxerat, itemque radix

igitur haec

et fons omnis nequitiae; morbo congruens remedium appa-

rans, quasi fundamenlum firmum et lutum hanc primam

posuit legem. Hac enim posita, tnlo caelera omnia super-
ponit architeclus. Hac vero sublata, si quisex instituto vitai
vel adccelumpertingat, omnia facile ruunt, et in pessimum

finem desinunt. Elsi jejunium, elsi oralionem, elsi eleemo-

synam, elsi castitatem, etsi aliud quidvis bonum collegeris,
absque humilitate, diilluunt omnia et percunt. Id etiam
Pharisreo accidit a
: nam cum ad ipsum culmen pertigis-
set, omnibus amissis, delapsus est , quia matrem bonorum
nonhabuit. Quemadmodum enim superbia fons omnis ne-
quitia3 est; sic humilitas philosophiai omnis principium.
Quamobrem hinc incipit, ex audilorum animis arroganliam
evcllens radicitus. Ecquid hoc ad Discipulos, iuquies, qui

omnino humiles erant? nullam cnim arrogantiaB ansam

habebant, piscatores cum essent, pauperes, obscuri, et
idiota3. Elsi ha?c ad Discipulos non spectarent, sed ad eos,
qui prajsentes erant, haac pertinerepoterant, necnon adeos,
qui postea ipsos excepturi erant, nc propterea ipsos dcspi-
cerent. Imo vero ad Discipulos hcoc dicla crant. Etiamsi
enim non tunc, at posteaopus habituri erant illa utilicau-
tione, post signa nempe et miracula, post tantum in orbe
honorem, et tantam in Deo fiduciam. Neque enim diviliac,
neque potentia, neque regnum ita quempiam poterant
efferre, ut ea omnia quce Apostolis suppetebant. Alioquin
autemfieri poterat ut etiam ante miraculaefferrentur, tan-
tam multitudinem cernentes, et theatrum illud quod doc-
1
Gen, ui, 22. — a
Luc. xvm.
 IIOMILIA XV. IN S. MATTILEUM. 4n
torem suum circumdabat; certe humanum quidpiam* pati
polerant. Idcirco illos statim reprimit ne altum sapiant.

Neque dicla sua admonitionis vcl praeceptorum more pro-

fert, sedpropositsebeatitudinis forma, sicgratiorem ordiens

sermonem, et doctrinae stadium omnibus aperiens. Non

enimdixil: «Hicvclille ; »sed«r Qui haecfaciunt, beatiomnes
erunt. » Ita ut sivc servus sis, sive mendicus, sive pauper,

sive peregrinus, sive idiota, nihil te impediat quin sis bea-

tus, si hanc virtulem colueris. Hinc itaque orsus unde
maxime par erat, ad aliud mandatum procedit, quod vide-
tur tolius orbis oppugnare sententiam. Cum enim omnes
putent eos, qui gaudent et laetantur, esse beatos; cos vero,
qui in mcerore, paupertate et luctu versantur, esse mise-
ros; hos il!e prae aliis beatos praedicat, dicens : « Beati qui
»lugent *4 » Atqui ab omnibus hi infelices esse dicunlur :

sed ideo ille signa praemisit, utleges afferens tales, fide dig-
nusesset. Hic autem rursus non simpliciler lugenlesposuit,
sed eos qui de peccatis lugerent : ut et aliud quoquc luctus
genus admodum prohibetur, nempe de rerum saecularium
dispendiolugerc; quod significabatet Paulus dicens: « Quia
quidem
»sacculi tristilia mortem operatur : quae autein se-
»cundiim Deum est tristitia, poenitenliam in salulem stabi-
»Iem operatur a . »

Iir. Hos igitur ille, qui sic lugcnt, beatos praedicat. Ne-
que simplicitcr lugenles ponit, sed qui impense lugent.
Quaproplcr non dixit « Qui mcerent, » sed, « Qui lugcnt »
: :

nam hoc praeceptum tolius est philosophia^magislerium. Si

enim qui filios, uxorem,vcl alium quempiam cognatum de-
funclum lugent, non pecuniarum, non corporum amore
tenenlur illo doloris tempore, non gloriam appelunt, non
injuriis moventur, non invidia corripiunlur, neque alio

quopiam animi morbo obsidenlur sed prorsus luctui ad- :

1
Matth. v, 4« — 2 a Cor, vn, io.
 4l2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

dicti-sunt;mullo niagis qui peccata sua lugent, sicut ea

lugenda sunt, hac majorem exhibebunt philosophiam. De-
inde, quod eorum praemium erit? « Quoniam ipsi consola-
nbuntur 1
, »inquit. Uhi vero, dic mihi, consolahunlur? Et
Quia enim praeceptum grave admodum eralet
hic, et illic.
onerosum, hoc se promisit daturum, quod illud maxime
leve posset efficere. Itaque si velis consolationem accipere,
luge. Et ne putes oenigma esse id quod diclum est. Cum
enim Deus consolatur, eliamsi mille tristia accidant, om-
, nibus superioreris. Etenimmulto majores dat semper Deus
laborum mercedes quod etiam hic fecit, cum dixit bea-
: id
tos esse eos qui lugent; non secundum rei meritum, sed

secundum ipsius benignitatem; non exoperis scilicet digni-

tate,sedexejus erga homines amore. Nam qui lugent, pec-
cata sua lugent. His vero sufficit si veniam impetrent et
excusationem. Quoniam autem magno erga homincs ille

amore tenetur, nequcin supplicii remissione, neque in pcc-

catorum venia mercedem sistit, sed etiam beatos efficit, et
multam afFert consolationem. Lugercautemnos juhet, non
de peccatis tantumnostris, sedetiam de alienis. Hujusmocli
vero erant Sanctorum animae, ut Moysis, ut Pauli, utDavi-
dis : nam hi nliorum ssepe peccata luxerunt. « Beati mites,
» quoniam ipsi possidebunt terram \ » Dic mihi, quam ter-
ram? Terram quidam inlelligibilem dicunt. Yerum non ita
sereshabet.Nusquamenim inScripturareperimusterramin-
telligibilem (lo).Sedquidsibi vultillud?sensibilepra3mium
statuit, sicut et Paulus. Gum
Honora pa- dixisset enim : «

» trem tuum etmatrem tuam,» subjunxit, « Sic enim eris lon-

3
» ga?vus super terram » et ipse Dominus lalroni:« Hodie :

»mecum eris in paradiso 4. » Neque enim ob futura solum

bona cohortatur, sed etiam ob pra3sentia propter illos au-

* r
Matlh. v, 4. — 2 lbid. 5. — 3
Ephcs. vi, 1. — 4 Luc. xxiu,
43.
 »

BOMIUA XV. IN S. MATTHJTJI. ^lZ

ditores,quicrassioreshaec prius quam futura quaerunt. Ideo
et in sequcntibusdicit : « Esto consentiens adversariotuo.
Deinde hujusmodi philosophiae praemium statuit, et ait :

« Ne tradat te adversarius judici, et judex ministro \ »Vi-

des-ne undeterruit? A sensilihus scilicet, et quae saepe con-

tingunt. Et rursus : « Quicumque dixerit fratri suo, raca,

2
»reus erit concilio . » Paulus quoque frequentissime sub
sensum cadentia praemia proponit, et a praesentibus horta-
tur, ut cum de virginitate disserit : nihil quippe de ccelis

commemorat, sedexpraesentibus hortatur his verbis, « Prop-

»ter instantemnecessitatem, »et, «Ego autemvobisparco,»
3
et, « Volo autem vos sine sollicitudine esse »Sicigitur et .

Christus spiritualibus sensibilia miscuit. Quia enim mitis

qnisque putare possit sesuaomnia perdere, contrarium ille

pollicelur dicens hunc ipsum esse, qui sna tutissime possi-

deat, qui nec audax, nec ostentator sit : nam qui talis fue-
rit, paternis etiam bonis saepe excidet, et ipsius animae jac-
luram faciet. Alioquin autem qnia in \eteri Testamento
Propheta dixerat : autem haeredilabunt terram 4 »
« Mites ,

a verbis jam familiaribus sermonem texit, ut non ubique

inusitatisutatur verbis. Haecporro dicit,non in praesentibus
praemia circumscribens, sed cum his illa quoque suppedi-
tans. Nam si quidpiam spirituale dicat, non tamen
aufert
praesenlia; si vero aliquid in praesenti vita promittat, non
tantum promissionem sistit « Nam, qua^rite, inquit,
in his :

«regnum Dei, et haec omnia adjicientur vobis 5 » ht rur- .

sum : « Quicumque dimiseril domum, aut fratres, aut pa-

»trem, autmatrem, autuxorem, autfilios,aut agrospropter
» nomen meum, ccntuplum accipiet in saeculo isto, et in
G
»futuro vitam acterUam possidehit . Beali qui esuriunt et
» sitiunt justiliam 7. » Quam juslitiam? An virtutem illam

1
Mallh. v, 20.— a
Ibid. 22. — 3
1 Cor. vn, 26, 2S et 02. —
4 Psa!. xxxvi, n, — 5
Matth. vj, 53. — 6 Id. xix, 29. — ^ Id. v, 6.
 »

4l4 9. JO. CH&VSOSTOMI ARCHlEMSCOPl C. P.

in genere ?on speciem illam juslilioe, quae avaritiae opposita

est ? Quia enim cle eleemosyna praeceptum daturus est, do-

cet quomodo illam exercere opoiieat ; videlicet non ex ra-

pina, non ex avarilia Leatos praedicat eos, qui justitiae dant

operam.
IV. Et animadvertas velim cum quanto vehementia id

expresserit. Nonenimdixit: «Bealiqui justitiam sectantur;

sed, « non per-
Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, » ut
functorie, sed cum omni cupiditale ipsam adeamus. Quia
enim illud avaritice maxime propriumest, ncque ita cibum
atque potum desideramus, ut plurima possidere et acqui-
rere, lalem cupiditatem, in contrariam avariliae virtutcm
transferre jussit. Dcinde rursus sensibile praemium dcfinit

dicens: « Quoniam ipsi saturabuniur \ » Quia enim puta-

tur avaritia multos divites facere, dicit contrarium omnino
esse : idenim Ne itaquc cum justa opera-
praeslat justitia.

ris, paupcrtalem timeas, neve famem metuas. Nam qui

aliena rapiunt, hi maximeab omnibus excidunt ut qui jus- ;

tiliam amat, omnia tuto possidet. Si autem ii qui aliena

non cupiunt, tot fruuntur divitiis, multo magis ii qui sua
2
largiuntur. « Beati misericordes . » Hic nontantum pecu-
nije largitores dicere mihi videtur, sed eliameos, qui ope-
ribus misericordiam exercent. Yarii enim sunt misercndi
modi, et latum est praeceplum. Quod igitur illorum est

praemium? « Quoniam ipsi misericordiamconsequentur 3 . »

Et videtur quidem aequalis esse retributio sedestipsobono \

opere longe major. Ipsi namque miserentur ut homines,

sed misericordiam consequuntur ab universorumDeo. Noa
sunt autem aequales humana miseratio ct divina ; sed quan-
tum inler malitiam et bonitatem discrimen est, tantum in-

ter hoc et illud. « Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum

i> videbunt 4 . » Ecce rursusspiritualc praemium : mundos au-
i Matth. v, 6. — a
Ibid, 7. — » Ibid. — * Ibid. 8.
 HOXIILIA XV. IN S. MATTlLEUtf. 4l5
tem hic vocat eos,qui universalem virtutem possident, nul-
liusque sibi mali conscii sunt, sive eos, qui in continentia
vivunt : nulia enim noLis ita opus est ad Deum videndurn,
ut illa virlute. Ideo et Paulus dicebat : «Pacem sectamini
»cum omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo videbit
»Dominum \ » Visionem porro hic dicit, quae homini sit

possibilis. Quia enim multi sunt qui miserenlur, nec rapiunt,

nec avaritwc student, sed fornicantur et libidini se dedunt,
ostendens illudprimum non satis esse, hoc etiam addidit.
QuodelwmPaulus Macedonibus testificatus est in Epistola
ad Corinthios, quod non modo eleemosyna divites essent,
sed etiam aliis virlutibus ; locutus enim de liberalilate eo-
ruminerogandis pecuniis, addit illos sese dedisse Domino,
« Et nobis. Beati pacifici 3
. non modo dissensiones
» ilinc
mutuas, et inimicilias prohibet: sed aliud quidpiam insu-
perexigit; utel aliosdissidenles ad concordiam revoccmus,
ac rursus spirituale praemiumofFcrt. Qualeillud esl? « Quo-
3
»niam ipsi filii Dei vocabuntur . » Siquidem Unigeniti
opus illud fuit, disjuncta copulare, pugnanlia conciliarc.
Deinde ne pules pacem ubique esse bonum, subjunxit :

« Bcati qui persecutionem paliunlur propier jusliliam 4

, »

hoc est virtutis causa, pro aliorum defcnsione, pro pieiale.

Yirtutem cnim semper solet vocare totam aniime philoso-
phiam. aBeati eslis, cum exprobraverint vobis homines, et
»persecuti vos fuerint, et dixeiintomne malumverbum ad-
» versum vos mcniienles, propter me. Gaudete ct cxulta-
5
»te ; » ac si diccret : « Si vos prrcstigialores, si scductores,
si malcficos, si quovis alio nomine vocent, beati estis. » Quid
his praxeplis insolentius fuerit, cum hasc desideranda di-
cit,qua; aliis fugicnda putantur nempe mendicare, lugere,
:

persecutionem pati, male audire? Altamen et dixit,et sua-

1
Hebr. xn, i4- — l Matth. v, 9. — » Ibid. — * Ibid, 10. —
5 Ibid. 11, 12.
4l6 S. J0. CHfcYSOSTOMI A&CHIEMSCOPl C. P.

sit, non duobus, vel decem, vel viginti, vel centum, vel
mille hominibus, sed nniverso orbi. Et audientes illa one-
rosa, molesta, vulgari consuetudini contraria, stupebant
turbae. Tanta erat dicentis virtus.

V. Caeterum ne putes male audire solum beatos efficere,

duas apposuit distinctiones; quando scilicet vel propter ip-
sum prolata, vel mendacia fuerint dicla illa. Nam si haec
non non modo non beatus, sed etiam miser est is
adsint,
qui male audit. Deinde vide rursus praemium « Quoniam :

»merces vestra multa est in coelis »Tu vero etsi non ad s

.

singulas bealitudines regnum dari audias, ne animo defi-

cias. Etiamsi enim praemia diverso appellet nomine, tamen
omnes ad regnum introducit. Nam cum dicit : « Lugentes
» consolationem, et misericordes misericordiam consequen-
» tur, et mundi corde Deum videbunt, et pacifici filii Del
» vocabuntur,» nihilaliudperhaec omniaindicat, quamreg-
num coelorum; qui enim his fruuntur, id consequentur
omnino. Ne igitur merccdem illam putes ad solos pauperes
spiritu pertinere, sed etiam ad esurientes jusliliam, ad mi-
tes et ad alios omnes. Ideo enim in singulis beatitudinem
apposuit, ut ne quid sensibile expectes. Neque enim bea-
tus erit ille qui iis coronabitur, quae in praesenti vita dissol-
vuntur, et nmbracelerius praetercurrunt. Cum dixisset au-

tem, « Merces vestra multa, » aliam subjunxit consolationem

his verbis : « Sic enim persecuti sunt et Prophetas, qui fue-
5
»runt ante vos . » Quia enim venturum erat regnum, et

in spe repositum erat : hinc illis consolationom praebet, ex

societate nimirum eorum, qui ante ipsos malepassifuerant.
Ne putetis, inquit, vos haec ideo pati, quia contraria dicitis

et lege statuitis ; vel vos quasi pravorum dogmatum magis-

tros ab illis pellendos esse. Non enim ex dictorum nequilia,
sed ex malignitate audientium, insidise et pericula prodi-
1
Mattb. v, 12, — a
Ibid.
 HOMILIA XV. IN 5. MATTH.EUM. 4 ?
1

bnnt. Quare non vobis malc palicntibus malediccnt, sed

illismalc agcntibus. His testimonium prajbct tolumpraele-
rilum tempus. Neque cnim Prophetas de iniquitale vel de
impia doctrina accusabant, cum alios lapidarent, alios pel-

lerent, alios sexcentis aliis afficerent malis \ Xe itaque hoc

vos perturbet. Nam eodem
animo etiam nunc omnia per-
petrant. Vidisli-ne quomodo eorum sensus excitarit, illos
propeMoysem etHeliamconsliluens?Sic et Paulus adThes-
salonicenses scribens ait : « Vos enim imitatores facli estis

» Ecclesiarum Dei, quae sunt in Judcca. Etenim et vos eadem

»passi eslis a propriis contribulibus, sicut et illi a Judasis,

»qui occiderunt Dominum Jesum et proprios Prophetas,et

» nos persecuti sunt, et Deo non placent, et omnibus homi-
»nibus advcrsantur a
. » Quod hic quoque Chrislus instituit.
Et in aliisquidem beatiludinibus dicebal: « Beatipauperes,
p beali misericordes : » hic vero non indefinite posuit ; sed ad
illos sermoncm convertit dicens : « Beati estis cum vobis
nexprobravcrint, ct persecuti vos fuerint, et dixerint omne
»malum verbum contra vos : » oslendens hoc in illis esse
praecipuum, ct doctoribus prae aliis omnibus id esse pro-
priuni. Simul ctiam hic dignitalern suam subindicat, et
a?qualem sibi cum Patre honorem. Quemadmodum enim
illi propter Patrem, inquit, ita et vos propler me haec pa-
tiemini. Cum autem dicit: « Prophctas qui fuerunt ante vos,»
declarat ipsos jam Prophclas fuissc factos. Hinc ostendens
illud maxime ipsis utile csse, et splendorem aJJerre. Non
dixit: «Maledicent vobiset vospersequentur,) scd lEgoillad
impcdiam. » Non enim quod male non audiant, sed quod
malc audiendo fortiter ferant, et per opera ipsos arguant,
vult eos in tuto vcrsari : hoc quippe illo longc majus est ;

quemadmodum perculi et nihil percussum pati,multo ma<

jus est quam nonpercuti. Hic igitur dicit : « Merccs vestra
Ilebr. ix, 07. — 2 1 Thess. 11, i4, i5.

LNXIV. ;
4l8 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

»multa esl in ccelis. » Lucas vero ipsumcl inlensins, et cum

majori consolationis cumulo hoc dixisscnarrat. Nequeenim
tanlum eos,qui propler Deum
male au<Iiunt beatos praedi-
cat, sed etiam cos, qui ab omnibus bene audiunt, miseros
dicit; nam ait : « Vce vobis cum benc omnes
vobis dixerint
«homines l
. » Atqui Aposlolis bene dicebant; sed non om-
nes. Ideo nondixit: « Gumbene vobisdixerint homines; » sed
«Cum omnes. » Neque enim fieripotest ut ii,qui virtulcmco-
lunt, apud omncs bene audiant. Rursumque ait : « Gum
»ejeccrint nomen veslrum tanquam malum, gaudele et

»exultate. »Neque enim tantumpericulisquaesubibant, sed

eliam maledictis, magnam statuit mercedem. Ideo non
dixil: «Cumvosexpulerint et occiderint; »sed, «Cumexpro-

braverint, etdixerint omne malum. » Nam maledicla acer-

bius mordent, quam res ipsae. In periculis enim multasunt
quae laborem faciant leviorem verbi causa, cum ab om- ;

nibus excilamur, et mullos habemus plaudcntcs, coronan-

tes, praedicantes. Hic vero in maledictis hoec consolalio

amovetur. Non cnim magna esse virtus putalur, etiamsi

magis haec quam pcricula certantem commoveant. Multi
namque ad laqueum aecurrerunt, malam non fcrenles fa-
mam. Et quid hoc in aliis mireris? Prodilorem illum iin-
pudentem et execrandum, qui de nulla re erubescebat, hoc
maximc ad laqueum ire compulsit. Job quoque ipse ada-
mas, etpetrafirmior, cum opcs amisit et intoleranda passus
est, filiis orbus repente factus, cum videret corpus suum
vermibus scalere, inslantemque uxorem, omnia faciie pas-

sus est; cum aulem vidit amicos sibi exprobranles insul-

lantesque, pravamque de se existimalionem habentes, di-
centcsque ipsum propter peccala sua haecperpeli, etnequi-
tias suae poenas dare, tunc turbatus est vir ille forlis et

magnus.
1
Luc. vi, 26.
 H03JILU XV. IX S. MATTII.EUH. 4*9
VI. David qnoque mittens omnia,quae passus fuerat, pro
maledicto relributionem Deo pelebat. « Sine, inquit, illuma

»maledicere Davidi, quia Dominus praeccpit illi, ut videat

»Dominus humiliationem meam, etretribuatmihi bona pro
»maledicto, in die hac \ » Et Paulus, non periclitantes
modo, nequebonis spoliatos, sed etiam maledicta ferentes
praedicat his verbis : «Recordamini dierum priorum, in qui-

» bus illuminati magnum certamen suslinuislis passionum :

» et in alleroquidem opprobriiset tribulationibus spectacu-

» Ium facti; in altero autem socii taliler conversanlium ef-
a
» fecti . » Propterea mercedem magnam posnit Christus.
Deindene quis dicat: «Hic ergo non vindicas, neque eorum
ora consuis, sed sibi mercedemdas? »Prophetas memora-
vit; oslendens neque tunc ipsos Deum ultum esse. Si vero
tunc cum prope erant retribuiiones, spefuturorum fovebat
illos, multo magis nunc, quando spes illa clarior efFecta

est, et philosophia major. Vide autem post quot mandata

hocstatuat. Non enim casu quopiam hoc fecit; sed ut os-
tendat non posse eurn, qui non ad ha?c omnia paratus et
instructus sit, in haec ccrtamina prodire. Ideo apriori scm-
peradsequens mandatum viam parans, calenam nobis au-
ream texuit. Cum enim quis humilis fuerit, eliam sua om-
nino lugebit peccata : qui lugebit, mitis crit, modestus et

misericors; misericors vero juslus erit, compunctus et

mundus corde : qui talis erit, etiam pacificus futurus est.

Qui porro haec omnia assccutus fuerit, ad pericula etiam

paratus crit, neque malc audiens turbabitur, ncquesi innu-
mera paliatur mala. Poslquam ergo eos ad ea.quae consen-
tanea erantjhoiiatus est, rursus eos laudibus solatur.Quia
enim sublimia pra^cepta erant, multoque majora quam in
veteri lege, ne turbarenlur ac trepidarent, dicerentque :

« Quomodohaec implere poterimus?* audi quiddicat; «Vos

1
2 Reg. xvi, u, 12, — 2 Hebr. x, 52, 53,
ii r»
* i *
420 S. J0. CHRYSOSTOMI AHCHIEPlSCOPI C. P.

» estis sal terrae % » ostenclens se necessario haec praecepta

dare. Non enim pro vestra vita, sed pro toto orbe, inquit,
verbum vobis committitur. Neque in duas urbes vosmitlo,
vel decem vel viginti; neque in unam vos mitto gentem,
sicut Prophetas olim ,'sed in terram, in mare et in universum
orbem, et hunc pessime afFectum. Cum Vos
dixit enim : <t

»eslis sal terrae, » ostendit universam hominum naturam

infatuatam, et a peccatis corruptam esse. Ideo has in illis

maxime ad multorum sollicitu-
virtules requirit, quae sunt
dinem gerendam magis necessariae et utiles. Etenim qui
mitis est, modestus, misericors et justus, non in se tanlum
bona opera concludit; sed etiam id curat ut egregii illi

fontes ad aliorum manent utilitatem. Rursum mundus

qui
est corde, pacificus et pro vcritate pulsus, vitam suam ad
communem Ne puletis, inquit, vos ad
utilitatem dirigit.
levia quaedam certamina trahi, nequederebus exiguis apud

vos agi « Yos eslis sal lerrae. » Quid igitur? num illi pu-
:

trida restaurarunt? Nequaquam. Non possunt enim jam

putrefactasalispermixtione juvare. Non hoccerte fecerunt.
Scd renovata prius, et sibi lradita,eta foetore illo liberata,

tunccum sale miscebant, atquc in illa novitate servabant,

quam a Domino acceperant. Nam liberari a foetore pecca-
torum, Chrisli virtutis opus fuit; at non ad illum foetorem
reverti, id illorum diligenliae et laboris opus erat. Vides-ne
quomodo paulatim ostendit ipsos Prophetis esse meliores?
t

Non enim Palaestinac doctores esse ait, sed totius orbis ter-
rae; nec modo doctores, sed etiam doctores tremendos.

Quod enim mirum est, non adulantes, neque palpantes,

sed aspere acriterque agentes sicut sal, sic desiderabiles
omnibus fuerunt. Nolile ergo mirari, inquit,sialiis reliclis,

vos alloquar, et ad tanta vos pericula pertraham. Conside-

rale enim quot quajitisque civitalibus, populis, genlibus

4 Matth, v, i5.
 HOMILIA XV. IN S. MATTH.EUM. 42 *

vos proefectos missurus sim. Ideoque non vos tantum pru-

dentes esse volo; sed ut alios similes faciatis. Illos autem
qui huiusmodi sunt, adinodum sagaces esse oportet, in

quibus nempe et aliorum salus periclitatur, et tantam in

illis inesse virtulem, et eam ad aliorum utililatem imper-

tire possint. Nisi enim tales fueritis, ne vobis quidem ipsis

sufficere poteritis.
VII. Ne itaque aegre feratis, quasi molesta sint ea quoe
dicunlur. Nam alii quidem infatuali, ministerio vestro re-

sipiscere possunt : vos autem si in illud malum incidatis,

alios vobiscum in perniciem trahitis. Itaque quanto ma-

jora vobiscommittuntur negotia, tanto majore studio opus
habetis. Quapropter ait : « Si autem sal infatuatum fueril,
»in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittalur

))foras, et conculcetur ab hominibns

1
. » Nam alii quidem
si sexcenlies cadant, veniam consequi possunt : doctor au-
tem si id patiatur, omni defensione privatur, et extremo
afficietur supplicio. Ne enim audientes « Cum exprobrave- :

»rint vos et perseculi vos fuerint, et dixerint omne malum

» verbum advcrsum vos , » in mctiium prodire timeant,
dicit : « Nisi ad haec parati fueritis, frustra electi estis. Non
enim maledicta sunt timenda, at metuendum ne simula-
tores videamini tunc enim infaluati erilis et conculcati.
:

Si autem perseverelis aspere cum illis agere, si postea male

audiatis, gaudete. Illud enim salis est opus, ut molles mor-
deat et pungat. Itaque maledicta necessario sequuntur, ne-
que in aliquo vos laedunt, sed vestram teslificantur firmi-
tatem. Si vero illa metuentes, ab illa vobis congruente
vehemenlia destiteritis, multo graviora passuri eslis, apud
omncs male audituri, et omnibus contemptui eritis : illud

enim est« Conculcari. » Deinde ad aliud sublimius pergit

excmplum. «Vos estis lux mundi 3 » Iterum mundi, non .

1
Matlh. v, i3. — J
Ibid. M.
 »

42 2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

gentis unius, vel viginti civitatum, sed totius orbis : lux

intelligibilis, his solaribus radiis prsestantior, quemadmo-
dum et sal spirituale. Primo sal, deinde lux ; ut discas
quantum ex acri sermonc lucrum proveniat, quanta ex
gravi doctrina utiiitas. Stringit enim, nec sinit difiluere, et
ad virtutem ducens respiciendi vim indit. « Non potest ci-
» vilas abscondi supra montem posita : neque accendunt
»lucernam, et ponunt eam sub modio *. » Rursus per hsec
illos ad accuratam vila) ralionem excitat, docens eos ut
sollicile sibi caveant, utpote qui sub omnium oculis versen-
tur , et in medio totius orbis theatro dcccrtent. Nolile,
inquit, id repulare animo, vos jam hic sedere, et in exigua
enim conspicui omnibus eritis, ut
anguli parte versari. Ila
civitas inmontiscacumine posita, ut lucerna in domosupra

candclabrum lucens. Ubi sunt nunc illi qui Chrisli poten-

tiae non credunt? Ihec audiant, et de prophetia3 vi stupen-

tes adorent cjus fortitudinem. Perpende enim quanta

,

polliceatur iis, qui ne in sua quidem rcgione noti eranl;

videlicet ipsos in tcrra et inmare celebrandos, et fama ad
tcrminos orbis pcrvcnlnros esse; imo non fama tanlum,
sed ct beneficii eflicacia. Non enim illos fama volans nolos
reddidit ubique, sed ipsa operum celebrilas. Nam ceu vo-
lucres velocius quam solis radii terram omncm peragra-
runt, piaj religionis lucem emiltentes. Hic autcm mihi vi-

detur illos ad fiduciam sumendam cohortari cum enini

:

dicit : « Non potest civitas abscondi supra monlem posila,

potenliam declarat suam; sicut cnim illa civitas abscondi
nequit, sic praedicatio taceri ct lalere non polest. Quia
enim locutus erat de perseculionihus, de maledictis, de
insidiis, de bellis; ne putarent haec illis posse os obstruere,
liduciam illis indcns, ait proedicalionem non modo non
latere posse, sed et lolum orbcm illustraluram essc. Ideo
1
Matth. t, i5.
 ;

HOMILIA XV. IX S. MATTH.ELM. 4^3

que illi etiam erunt conspicui et insignes. Hinc igitur po-
tenliam suam ostcndit; ex sequenlibus vero fiduciam ab
illis exigit his verbis : « Neque accendunt lucernam , et
• ponunt eam sub modio, sedsnper candelabrum, ut luceat
»omnibus qui in domo sunt. Sic luceat lux vestra coram
»hominibus, ut videont opera vestra bona, et glorificent
» Patrem vestrum qui in ccelis est *. » Ego enim, inquit, lu-

cem acccndi : ut vero perseveret ardens, id ad vestram

diligenliam pcrlinet, non vestri tanlum causa; sed el illo-
rum gratia quihac potientur luce, et ad veritatem deducen-
tur. Neque enim poterunt maledicta vcstrum obscurare
splendorem, si vos accurate vitam instituatis, atque illo

modo, ut qui totum orbem convertere debeatis. Dignam

igilur tanta gratia exhibete vitam , ut sicut illa ubique
prcedicatur, sic et hacc cum illa concurrat. Deinde aliud
posthominum salutem lucrum ponit, quod posset illos ad
majorem sollicitudinem omnimodumque studium excitare.
Nam si recte vivatis, inquit, non modo totum orbem emen-
dabitis,scd etiam id eflicielis ut Deus glorificetur : si vcro
conlra fecerilis, et homines perdetis, idqueefficietis utDeus
blasphemelur.
VIII. Et quomodo, inquies, per nos glorificabitur Chris-
tus, si nobis homincs maledicturi sint? At non omnes
imo qui id facient, id ex invidia facient : invidi autcm illi

in conscientia sua vos mirabunlur atque suspicient; quem-

admodum et ii qui palam improbis adulantur, mente eos-
dem criminanlur. Quid ergo pra?cipis? An ut ad ostcnta-
tionem et honoris aucupium vivamus? Absit, non id dico.
Neque cnim dixi: «Id sludete,ut bona opera vcstra io medium
proferatis : » neque dixi : « Exhibete illa; » sed, « Luceat lux
»vestra; » multa sit virtus, copiosus ignis, lux ineffabilis.
Cum enim tantavirlus sit, fieri nonpotest ut laleat, ctiamsi
1
Matth. v, 16.
 4^4 S. JO. CIIRYS0ST0MI ARCIIIEPISCOPI C. P.

is qui illam possidet, omnimodo eam obscuram esse velit.

Irreprehensibilem igitur
iUis exhibete vitam, nullamquc
veram habeant accusandi occasionem;
etiamsi sexcenti
accusatores adsint, nemo vos obscurarc poterit. Pulchre
dixit : «Lux. » Nihil enim hominem sic illustrem efficit,
etiamsi prorsus latere velit, ut virtutis splendor. Sicut enim
ipsosolariradiocircumdatus, ita etiam clarius reful-et,
non lcrram tantum radios emittens, sed ipsum
in
ccefum
transcendens. Hinc illos admodum
consolatur. Nam si de
maledictis, inquit, dolelis, mulii etiam
erunt qui propter
vos Deum admirentur. Utrinque
vero colligitur merces, et
cum propter vos Deus glorificatur, et cum propter
Deum
vos maledictis incessimini. Etenim
ne male audire studea-
mus, quod didicerimus hinc praemium
reportari, non illud
simpliciter posuit, sed cum duabus
distinclionibus; nempe
cum ialsa cum propter Deum maledicimur
dicuatur, et
:

ostendilnue non i!lud tantum, sed etiam

beoejmdire mul-
tum afferre lucrum, gloria in Deum tianseunte : bonaque
illos spe fulcit. Non enim tantam vim habent, inquit, ini-
quorum maledicta, ut alios ita obtenebrare possint, ut Iu-
cem veslram non videant. Cum enim infatuati fueriti.s,
tunc lantum vos conculcabunt; non vero cum rectn facien-
tes, accusnmini. Tunc enim multi erunt, qui mirabuntur
non vos tantum, scd propter vos et Patrem vestrum.
Nec
dixit Deum, sed Patrem jam scmina jaciens nobilitatis
,

illius ipsis conferenda?. Deinde honoris sequalitatem decla-

rans, cum superius dixisset :«Ne contristemini cum rnale
audieritis, sufficit enim vobis quod propter me ista audiatis;»
hoclocoPatrem ponit, a^qualitatem ubiquedeclarans. Cum
igitur sciamusquantum lucri ex hac diligentia reporlemns,
et quanlum ex socordia periculuin crcetur; nostra quippe
pcrnicie multo pejusest, quod Dominus nosterblaspheme-
tur proplernos; sine oflensione simus et Judceis et
genti-
 nOMILlA XV. IN S. MATTII.EUM. 42^
bns , e t EcclesiacDei, vitamquesole splendidiorcm exhibea-
mus. Et si malediccre quis velit, ne doleamus si male
audiamus, sed si mcrito male audiamus. Si enim in nequitia
vivamus, etsi nemo sit qui maledicat, omnium miserrimi
sumus; si aulem virtutem colamus, etiamsi totus orbis
nobis maledicat, erimus omuium bcatissimi, et eos omnes,
qui salutem consequi velint, ad nos pertrahemus : non
enim maledictis improborum animum adhibebunt „ sed
vitac cum virtute actae. Etenim tuba clariora sunt opera

bona, ipsa luce lucidior vita pura, etiamsi innumeri sint ii

qui obloquantur. Si enim omnia supradicta habeamus, si

miles, humiles ac misericordes simus, si item puri et paci-

fici, ac male audientes non rcferamus injuriam; imo etiam

gaudeamus, non minus quam per miracula speclatores ad
nosperlrahemus, libenlerque onmes ad nos accedent; sive
fera quis fuerit, sive tkmon, aut quidvis aliud. Si quidam
maledicant, ne ideo turberis, neque cures si te palam con-
tumclia afficiant; sed eorum conscienliam explora, et vide.
bis illos plaudentes, mirantes, et mille intus laudibus or-

nanles. \ ide igitur quo pacto

7
Nabuchodonosor pueros in

fornace laudet \ eliamsihoslis inimicusque esset. Sed quia

\idit fortiler slantes, illos praedicat et coronat; non alia de
causa, nisi quia ipsi non obtemperantes, legem Dci audie-
rant. Diabolus enim cum videt se nihil proficere, demum
abscedit, timens ne plures nobis coronas conciliet. Gum
autem ille discesseril, quanlumvis facinorosus et scelestus

quis fuerit, sublata illa caligine, virlulem agnoscet. Quod si

homines a recto raliocinio defleclant, a Deo majorem ad-
mirationem laudemque rcfercs.

JX. Ne doleas ilaque, neque animo concidas. Nam et

Aposloli aliis quidem erant odor mortis, aliis autem odor

vilse
2
. Nam si tu nullam ansam dederis, ab omni crimine
* Dan. lii. — 2
1 Cor. u, i5.
426 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

liberaris, imo beatior efTectus es. Resplende igitur in vita,

et maledicos ne cures. Non potest enim, non potest sanc

qui virtutem colit non multos habere inimicos. Sed nihil
horum probo nocere polest : per hacc cnim longe splendi-
dior erit. IIocc ilaque cogitantes, unum tantum scopum
habeamus, cum diligentia nostram dispensare vitam. Sic
enim eos, qui in tenebris sedent, ad supernam vitam quasi
manu duccmus. Tanta scilicet hujus lucis vis est, ut non
hic tantum futecat, sed et seoucntes sc illo deducat. Gum
enim nos viderint pracsentia omnia despicientes, et ad fu-
lura pracparatos, operibus magis quam verbis oblempcra-
bunt. Quis cnim est ita slultus, qui videns hominem heri
et hudiuslertius deliciantcm el divitem, jnm exulum om-
nibus et ceu volucrem cfFectum, ad famem, paupertalem,
ad macerationem omncm, ad pericula, ad sanguinem fun-
dendum, ad necem alque ad omnia, quoe dura reputantur,
paralum, non hinc clarum accipiat futurorum, argumen-
tum? Si vero pracsentibus nos implicemus, atque in illis
nos immergamiiSj quomodo crcderc polerunt nos ad aliani

feslinare patriam ? quac vero nobis demum erit excusatio,

cum non tantum valeat apud nos Dei timor, quantum va-
luit apud Graccorum philosophos humana gloria? Nam
illorum quidam pecunias abjecerunt, et mortem contemp-
serunt, ut sese hominibus ostenlarcnt : ideoquc vana fuit

iiloruin spes. Quaenam ergo nos defensio liberabit, cum

post tanla nobis proposita bona, ct post lantam nobis aper-
tam ad philosophandum viam, ne paria quidem illis exe-
qui possimus, sed et nos et alios pessumdcmus? Neque
enim ita nocet Graecus inique agens, ut Ghrislianus idip-
sum faciens et jure quidem. Illorum enim putrida est
:

doclrina et opinio; nostra vcro per Dei graliam, eliam

apud impios venerabilis est et illuslris. Idcirco quando
maxime nobis exprobrare volunt et maledicta augere, id
 :

HOMILIA XV. IX S. MATTILEUM. 427

subjungunt, «Chrislianus; »non id dicturi ccrte, nisi mag-
nam de doclrina nostra haberent opinionem. Non audisti
qualia et quanta Christus jusserit? quando ergo poteris vel
unum ejus implcre pracceptum, cum missis omnibus, cir-
cumeas usuras colligens, fcenus foenori addens, negotiatio-

ncs institucns , servorum gregcs emens , nrgentea vasa

comparans, agros, domos, supellectilem immcnsam? Et uli-

namidsolum agercs! Cumvero hisintempestivis injustitiam

quoque addas, terram finitimis abstrahas, domos spolies,
pauperes alteras, farnem augeas, quando poteris ad haec
limina accederc? Vcrum quandoque pauperum misereris?
Id et ego novi. Sed hic quoque multa pcrnicies est. Aut
enim cum faslu, aut ad vanam gloriam id agis, ut nec 111

bonis quidem operibus aliquid lucrcris : quo quid misera-

bilius unquam fuerit,cum in portu ipso naufragium patia-
ris? Neigitur id eveniat, cum boni aliquid operatus es, ne
quaeras a me graliam, ut Deum habeas debitorem, qui ait

«Muluum date iis, a quibus non speralis vos accepturos \»

Ilabes debitorem, cur, i!lo rclicto, a me exposcis, homine
paupcreet misero? Num indignatur hic debilor, cum de-
bilum cxigilur? Num pnuper est? Num sohcre recusnt?
Non vides cjus intffabiles thesauros? Non vides illam ine-
narrabilem liberalitatem ! Ab illo igitur exige et exposce.

Sic rogatus gaudet. Nam si vidcrit ab alio exigi id quod

ipsc debet, contumelia afTeclum se putabit, nec tibi pos-
lea reddet, imo te juste accusabit. In quo me ingralum,
inquiet, deprehendisti? Mc-nc paupcrem pulas, qui, inepra>
termisso, alios adeas ? Alii mutuum dcdisti, etab alio exi<ris?

Etsi namquc homo acceperit, Deus dare jussit : ipse pri-

mus debilor et sponsor essc vult, innumeras tibi prcTbens
ab eo petendi occasiones. Ne igitur, tanta facililale tanta-

que abundantia pra?termissa, a me accipere quxras qui

1
Luc. vj, 35.
428 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHl£PISCOPl C. P.

nihil habeo. Qua de causa te mihi ostentas, cum pauperi

crogas? Num ego dixi libi : « Da? » Num a me audisti, ut a
me exigas?Ipse dixit:Qui miseretur pauperi; foeneralur
«

»Deo » Deo fceneratus es ? ab illo exige. At non totum

r
.

nunc reddit? Verum id ad utilitatem tuam facit. Est quippe

talis dcbilor, qui non sohun id quod mutuo datum est, ut

multi faciunt, reddere festinet; sed etiam id agat, ut id

quod dalum est, in lulo deposilum sit. Ideo quae liic debita
sunt reddit; quac illic, reservat.
X. Hacc cuin sciamus , misericordiee magnam demus
operam, mullamque liumanitatem exerceamus, et pecuniis
et operibus. Et si vidcamus aliquem male mulctalum et

caesum in foro, si argcutum possumus deponere, dcpona-

mus; si verbis rem possumus terminare, ne pigeat. Est
euim etiam pro sermone merces imo eliam pro gemitibus; ;

idque bealus Job dicebat «Ego autem flebam super om :

•

»ncm infirmum ingemui autem videns virum in necessi-

:

» tatibus -. » Si autem pro lacrymis et gemitibus merces

cst, quando etiam sermoncs et sollicitudo multaque alia

adliibcntur, cogila quanla sit relributio. Etenim et nos

inimici Dei eramus; et Unigenilus nos reconciliavit, sese
medium conjiciens, et plagas pro nobis excipiens, mor-
temque palieos. Studeamus itaque et nos eos, qui in bacc

incidunt, amalis innumeris liberare; non vero, quod nunc

facimus, in mala eos immittere : cum quospiam videmus
in se mutuo irruerc, alterumque ab altero male aflici, as-

tanlesenim gaudemus de aliorum dedecore, theatrumque

diabolicum circum statuimus quo quid immanius unquam :

fuerit? Vides male audientes, se mutuo discerpentes, ves-

tem discindentes, faciem caedentes, et quietestare suslines?
Num ursus est is qui pugnat? num fera? num scrpens?
Homo est tecum semper communicans, frater est, mem-
Prov, xix, 17, — * Job. xxx, a5.
 H0MILIA XV. IN S. MATTH.EtM. 429
brum tunm cst. Nc spcclator sis, sed solve rixam ; ne lae-

teris, sed corripe : ne alios excites ad tanturn dedecus, sed

confligentes arce et dirime. impudentium enim et olioso-

rum est talibus gaudcre calamitatibus, nefariorum et irra-

tionalium hominum. Vides hominem turpiter agentem,

nec advertis te etiam turpiter agere? neque in medium
irruis, ut diaboli phalangem dissipes, et humana mala
solvas? At, inquies, ut et ego plagas accipiam, ita jubes?
Atqui id tu non palieris; si vero paliaris, id tibi martyrii
loco erit : propter Deum enim passus es. Si vero plagas
acciperecunctaris, cogita Dominum tuum crucem propter
te passum esse. 111 i enim vehit ebrii et obtenebrali sunt,
furorc duce et tyrannidem exercenle, opus autem habent
sanae nientis hoinine, qui ipsis auxilietur, tam nempe lae-

dens, quampatiens : hicquidem, ut malepaliensliberetur;

ille vcro, ut mala inferre desinal. Accedc igitur, etmanum
porrige sobrius temulento. Ira quippe ebrietatem parit,
vini temulentia dcteriorcm. Nonvides nautas, cum aliquos
cernunt incidere in naufragium, quomodo vela expanden-
tes, cum magna diligentia propercnt, ut socios ex fluctibus

eruant? Si vero artisejusdem consortes tantumsibi mutuo

praestant auxilium,mullomagis ejusdem naturae consortcs,
haec omnia facere par est. Nam hic quoque naufragium est
illo perniciosius. Aut enim ille laesus blasphemavit, et
omnia bona evacuavit aut pejeravit, ira cogente, atque in
;

gehennam incidit; vel plagam infert atque necem, et hoc

ipsum patilur naufragium. Perge igitur, malum illud scda,
demersos exlrahe, in ipsum tempeslalis pelagus descen-
dens, ac soluto diaboli theatro, seorsim singulos admonc,
flammam cxtinguc, fluclusque comprime. Si vero majus
fucrit incendium, fornaxque ardentior, ne formides : multi
enim adsunt qui tibi opitulcntur, manumque porrigant, si

solum incipias, atque prae omnibus Deus (

pacis. Et si prior
430 S. JO. ClMSOSTOMI ARCHlEPISCOPl C. P.

flammam excnsseris, multi alii seqnentur, sicque eorum,

quae ipsirecte fecerint, lu mercedcm aceipics. Audi quid
Christus Judaeis humi repentibus praeceperit. «Si videris,,
inquit, jumeutum inimici tni lapsum, ne praetercurras, sed
erige illud.» Atqui longe facilius est sese mutuo verberantes
homines separare, quam jumcntum erfgere. Si vero inimi-
corum asinum, mullo magis amicorum animasoportet eri-
gerc cum maxime deterior est ruina; neque enim in
:

coenum, sed in gehennam ignis incidunt, quod irae pondus

grave non sustinuerint. Tu vero vidensfratrem sub sarcina
jaccnlem et diabolnm instantem ac rogum succendentem,
inhumaniter crudeliterque praetercurris, quodneerga bruta
quidem sine periculo admittitur.
XI. Samaritanus quidem il!e saucinm videns ignotum,
nihiique ad eum pertinentem, et stetit, et jumento suo
imposuit, inque diversorium deduxit, ac medicum mer-
cede conduxit, argentumque partim dedit,partimque pol-
licitus est \ Tu vcro dum hominem vides qui incidit,
non in lalrones, sed in daemoniorum cohorles, quique fu-
rore correptus est; non in deserto, sed in medio foro;
non pecuniam impensurus, nec jumentum conducturus,
vel aliquem procul missurus, sed verba tantum prolatu-
rus, cunctaris ac refugis, atque sinc misericordia praeler-
curris? Et quomodo speras tc Deum unquam propilium
habiturum esse? Jam vos alloquar qui in foro indecore
agiljs, eumque qui Iaedit et inique agit. Dic mihi, plagas in-
cutis, calcibus impelis, et mordes P Sus ne sylvester cs,
vel onager? Nec tc pudet, nec erubescis, ita efferatus, qui
nobililalem tuam prodidisti? Si enim pauper es, at liber
es; si artifex es, sed christianus. Eo ipso quod pauper es,
quiescerc debes. Nam divitum est litigare, non paupe-
rum; divitum, inquam, qui mullas habent jurgiorum cnu-
'
Luc. x, 54.
 :

nOMILlA XV. IN S. MATTII.ECM. l^\

sas. Tu vcro qui cliviiiarum voluptalcm non habes, maia

tamcn diviliarum quaeris, inimicilias tibi, contenliones ct

rixas altrahens, fralrem precfocas et angis, ct publice suh

omnium ocnlis prosternis. Nec te putas magis indecorc
agere, dum ferarnm impetum imitaris, quincliam illis de-
lerior cfTeclus cs. Omnia quippe iilis communia sunt, si-

mul congregantur, una incedunt. Nobis vero nihil com-

mune est, sed omnia snsdeque posita sunt, rixae, conlen-
tioncs, convitia, inimicitiae, cqntumeliae. Sedneque ccelum
ipsum revcremur, quo omnes simul vocali sumus, neque
tcrram quae nobis omnihus ohvenit, neque naturam ipsam.
Scd omnia simul ira ct amor pecuniarum dissipavit. Non
vides illum, qui deccm millia talenta dehehat, postquam
illa sihi suum suflbcantem pro
remissa fuerant, conservum
ccnlum denariis, quot mala suhiit, et quomodo aiterno
traditus sit suppiicio \ Non times exemplum? non meluis
ne tu eadem patiaris? Etenim nos quoqueDomino plurima
mngnaquc dehcmus. Illc tamen cxpectat ct patienter agit
non instat, ut nos conscrvis nostris: non nos angifc et suf-

focat. Gcrtc si vel minimam partem vellct a nohis exigerc,

jam olim periissemus. IJa^c itaque cogitantes, dilecti, hu-
miliemur, et habeamus sunt
debitoribus nostris gratiam :

enim nobis, si philosophemur, occaslo maxiimc indulgcn-

tia3, et pauca danles, plurima accipiemus. Quid igitur vio-

lentcr ah eo exigis, cum oporleret, cliamsi ipse solvere vel-

lct, debitum remiltcre, ut totum a Deo accipcres ? Nunc vero
nihii non agis, vim infers, conlendis, ut lihi uihil ex debi-
tis tuis remittatur. Et videris quidem proximo tuo molcs-
tiam inferre, dum gladium tibi admoves, et gehennac sup-
plicium auges. Si aulem vcl tanlillum hic philosopheris,
lcviores eflicis rationes pcenasque tuas. Elenim Deus ideo
vult ut apud nos hujusmodi libcralitas oriatur, ut occasio-
« Mallii. xvm, aS.
432 S. JO. CIIHYSOSTOMI ARCIIIEHSCOPI C. P.

nem hinc cnplct plurima noLis donandi. Quotquot igiiur

debitores libi sunt, sive de pecuniis, sive deoffensis agatur,
hos omnes dimittc liberos, et a Deo postula, ut tanlaemag-
nanimilatis libi vices rependantur. Donec enim ipsos debi-
tores hobebis, Deum dcbitorem non habtibis. Siu illos libe-

ros dimiscris, poteris a Deo exigere cum instantia magna

tantoe philosophine mercedein. Si enim homo prceteriens,
vidensque tedebitorem tenere, juberct te ipsum dimiltere,
et abs se debitum reposcere, non certc ingralus illi foret

post remissionem, utpole qui in se totum transtulerit; quo-

modo Deus non plura alia, imo millies plura reddet, cum
ejus praeceplo obtemperanles, debitores nostros, nec par-
vum, nec magnum ab eis expostulantes, dimiserimus pror-
sus liberos? Ne temporaneam illam voluplatcm attenda-
mus,quam debitarepelentes accipimus; sed damnum illud
tantum quod in fuluro expectamus, in bonis immorlali-
bus nos ipsos la^denles. Omnibus ergo superiores facti, lar-

giamur et pecunias et ofTcnsas debiloribus nostris, ut levio-

rcs nobis rationes reddcndas parcmus ; et quod non potui-
mus pcr alias virtutes assequi, per oblivionern injuriarum
consequentes, asterna adipiscamur bona, gratia ct miseri-
cordia Domini nostri Jesu Christi, cui gloria et imperium,
nunc ct sempcr, et in scecula saeculorum, Amen.
 HOMILIA XVI. IN S. MATTHJStM. 433

VV\\VVVV\\V\\V\/V\\\V\V\A/VV^VV/VW*/V\V\VVA\VV\\V^^

HOMILTA XVI.

CAPUT V.

Nolite putare quod venerim solvere legem, aut

Prophetas \

2
I. Quis enim id fuerat
suspicatus?aut quis objecerat, ut
huic objeclioni occurreret ? Neque
enim ex dictis talis sus-
picio oriebatur. Nom quod juberet mites esse, modestos,
misericordes, mundos corde, et pro justilia decertare, ni-
hil simile
indicabat ; imo huic rei oppositum erat. Qua ergo
de causa hoc dixit? non incassum, nec
frnstra; sed quia
veteribus praeceplis majora laturus erat,
dicens : « Audis-
» tis, quia dictum est
antiquis Non occides :
; ego autem dico
» vobis : Ne irascamini 3
; » ut divinam quamdam ac cceles-
tem viam aperiret; ne rei novitas auditorum
animos tur-
baret, et ad dubilandum de dictis
adduceret, hac utitur
praevia cautione. Eliamsi enim
legemnonimplerent,magno
tamen erga illam tenebantur affectu, ac licet
ipsam quoti-
dieviolarent,litteras tamen volebant immotas manere, ni-
hilque ipsis adjici; imo vero qua3dam a principibus suis
addita tuebantur, quae certe
non ad melius, sed ad pejus
vergebant. Elenim honorem parentibus
debitum his oddi-
tamentis solvcrunt, et plurima importunis additioni-
alia

buspessumdederunt. Quoniamergo Christus ex sacerdotali

tnbu non erat, etquae ipse inducturus erat,
additamentum
crat quodpiam, quod virtutem non
minueret, sed augeret:
1
Matth. v, i
7. - - Vide D. Guillon, tom. x.n, pag. 445-45i, et
tom. xvn, pag. 74.78. — 3 Mattb. v, ai, 22.
LXXIV.
28
434 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

haec ambopraevidens, qucc ipsos lurbaturaerant; anlequam

admirandas illas legcs scripto tradi curaret : illud rejicit

quod illis in menlem venturum erat. Quid vero illud erat

quod subrcperct et objici posset ? Putabant illum haec dicere

ad legalia velera abroganda. Hanc itaque sanat opinionem.
Neque hic solum hoc facit, sed et alibi quoque. Quia enim
illum adversarium Deo credebant, eo quod sabbalum non
servaret, ut hanc illorum suspicioncm amoveat, illic quo-
que defensiones expromit, illasquc sibi congruenles : ut cum
x
dicit : « Paler meus operatur, et ego operor ; » alias vero de-
missiorc modo prolatas, ut cum ovem in medium affcrt

in sabbalo perditam, et oslendit ad ejus salulem legem

fuisse solutam*, circumcisionem quoque idipsum facien-
tem commemorat. Ideo scilicet humilioribus saepc verbis
loquitur, ut opinlonem illam, qua putabalur ipse Deo ad-
versari, climinaret. Idcirco qui verbo solo innuinerosmor-
tuos suscitaverat, cum Lazarum vocavit, et orationem ad-

jecit
3
; ne hinc Palre suo minor oslcnderelur, et ut hanc
suspicionem emendaret, subjunxit : «Haec dixi propter tur-
» bam circumstanlem, ut credant quia tu me misisti Ne-
4. »

que omnia quasi sua aucloritate facit, ut infirmitati eorum

se altempcret; nequeetiain omnia, prseinissis precibus, fa-

cit.ne postcris relinqueret suspicionis argumenlum, quasi

scilicet infirmus et impotens sit, sed haec illis et illa his ad-

miscct. Illud autem non sine temperamento facit,sedcum

decenti sibi prudentia. Nam et majora facit quasi potesla-

tem habens, et in minoribus ad coelum rcspicit. Siquidem

cum pcccata dimittit, cum sccreta revelat, et paradisum

aperit,cum daemonas pellit, cum leprosos mundat, cum

morlern frenat, cum mortuos suscilat innumeros, jussu
omnia facit; cum autem, quod mullo minus erat, pancs ex
1
Joan. v, 17. — * Maltb, xn, 11, —» 5 Joan, xi, 4» — 4 Ikid.

4>t
 HOMiLIA XVI. IN S. MATTII/EUM. /»35

paucis multos fecit, tunc in cceliim respexit, per omnia os-

tendens se non ex infirmilale hoc facere, Nam qui majora

potcrat cum polestale facere, quomoclo in minoribus prcce
opus habuisset? Sed, quod jam dixi, ut illorum impuden-
tiam coerceat hoc facit. Idipsnmexislimalo, cum vides eum
humilia verba proferre. operum hu-Nam et verborum et

jusmodi multoe sunt causce exempli gratia, ne a Deo pu- ;

telur esse alienus, quod omnes erudiat et sanet, quod hu-

militatem doceat, quod carne circumdetur, quod non pos-
sint Judoei omnia conferlim audire, quod doceat nc quis

magnum quid de seipso loquatur. Ideoque saepc multa hu-

milia de seipso dicens, magna oliis relinquit diccnda.
II.Namipse, cum Judacisloqueretur, dicebat: «Antequam
» Abraham fleret, ego sum '. » Discipulus autem ejus non
ita ; scd « In principio erat Verbum, et Vcrbum erat apud
»Deum, et Deus erat Verbnm a » Rursum, quod ccclum,
.

tcrram mare ipse fecerit, nec non visibilia et invisibilia

,

omnia, ipsenunquam clare dixil Discipulus vero cum li- ;

bertate magna nihil supprimens, semel, bis et pluries id

ait « Omnia pcr ipsum facta sunt, et sine ipso faclum cst
:

«nihil; » et, « In mundo erat, ct mundus per ipsum faclus

» Ecquidmiraris, si alii majora de illo dixerunt, quam
3
» est .

ipse, quando multa pcr opera exhibens, per verba claro non
dicebat ? Quod enim hominem ipse fecerit ostendit clare pcr ,

caecum; cum outem de formotione in principiofacta sermo

ipsi erat, non dixit « Ego feci; » sed « Qui fecit, mascu-
:

» lum ct fceminam fecit eos*. » Et quod mundum creave-

rit, et ea quae in ipso sunt, per pisces, per vinum, per pa-
nes, perlranquillitalem in mari, pcr radios, quos emisit in
Thabore, pcrque plurima alia monslravil; verbis tamen
nunquam clare dixit. Sed Discipuli id sanpc dicunt, Joan-

1
Joan. vui, 58. — 5
IJ. l l. — 3
H>id, 3 et xo. — 4 Mattb.
xix, 4; et ^*cn. i, ?j.

2P.
4o6 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPlSCOPi C. P.

nes, Paulns, Petrus. Narn si isti, quinocte dieque ipsum lo-

quentem audiebant, et miracula patrantein videbant, qui-

bus seorsim multa solvebat, et tantam dederat potestatem,
ut et mortuos suscitarent, atque ita perfeclos reddiderat,
ut omnia pro ipso relinquerent ; post tantam virtutem et
philosophiam, non potuerunt omnia portare, antequam Spi-
rilum sanctum acciperent ; quomodo populus judaicus in-
telligenlice expers, qui ad tantam virtulem non pervenerat,
qui nonnisi fortuito casu ejus et gcstis et dictis aderat, ip-
sum alienum a Deo universorum esse non credidisset, nisi

tanta demissione et indulgentia per omnia usus esset? Ideo

namque, cum sabbatum solveret, non antea legem hujus-
modisuaminduxerat scd varias et multas prius aflert pur-
,

gationes. Quod si mandalum miuoi soluturus, tanta utitur

verborum caulione, ne auditores percellat; multo magis
Cum legi integrae integram adderet legem, plurimo egebat
apparalu atque cura, ne auditores turbaret. Idcirco non
ubique de Divinitate sua clare loquituret docet. Si enim,
quod legi quidpiam adjiceret, illos tantum turbavit, mullo
magis turbasset si se Deum esse declaravisset. Ideoque
multa sua Divinitate longe inferiora loquitur. Hic vero de
additione legi facienda verba facturus, multa praecaulione
ulilur. Ncque enirn semel lanlum dixit se legem non sol-

vere, sed id secundo repetiit, majusquc aliud rursus adje-

cit. Cum dixissct enim : « Nolite pulare quoniam veni sol-

» vere legem, «adjecit, » Non veni solvere, sed adimplere \ »

Illud veronon modo Judacorum impudentiam coercet, sed

etiam haerelicorum ora consuit, qui veterem legem ex dia-
bolo esse dicunt. Nam si ejus lyrannidem destructurus
Christus advenit, quo pactoeam non modo non solvit,
sed etiam implet? Non enim tantum dixit « Non solvo, » :

quod salis certe fuissct, scd et adjecit, « Impleo; » quod non

' Mallli. v, i-.
 HOMILIA XVI. IN .*. MATTH.EIM. 4^7
modo non adversarii legis erat, scd eliam dcfensoris. Et
quomodo non solvit, quomodo implevit aut le- inquies,
gem,aut Prophetas? Prophctas quidem, quod omnia, quae
de ipso dicta erant ab cis, operibus confirmaverit ; qua-
propter Evangelista ad singula dicebat : « Ut impleretur
» quod dictum est per Prophelam; » et cum nalus est, et

cum pueri mirabilem hymnum de ipsocanebant, etquando

asinrc insidebat, ncc non etiam in pluribus aliis hoc ipsuni
implevit, quae omnia non itnplenda unquam erant, nisi ad-

venisset. Legem autem non uno tantum, sed secundoctiam

ac tertio modo implevit. Uno quidem, quod ex legalibus
nihil transgrederetur,quod enim totam legem impleverit,
audi quid dicat Joanni « Sic enim nos decet itnplerc om :

» nem justitiam 1
j » et Juda?is dicebat : « Quisexvobis arguet
» me de peccalo 2
? » ac Discipulis rursum :)• Yenit princeps
»mundi hujus, et in me non habet quidquam 3
. » Prophela
quoque supra ipsum pcccatum non haberc. Iloc ita-
dixit

que uno primoque modo legem implevit. Sccundo autem

implcvit modo, quod id propler nos fecerit. Nam quod mi-
rum est, non modo ipse implevit, sed illud quoque largilus
est ut nos impleremus, quod Paulus sic declarat : a Quo-
» niam finis legis Christus ad juslitiam omni credenli K d Et
peccatum illum damnasse dicit in carne : « Ut juslificatio
» legis implerctur in nobis, qui non secundum carnem am-
»bulamus 5 . » Et rursum : « Uegem ergo dcstruimus per ft-
6
»dem? Absit. Sed legem statuimus » Quia enim lex stu- .

debat hominem facere justum, sed infirmabatur; veniens

ipse, et modum justitiae induccns, nempe per fidem, legis

volunlatem slatuit; et quod illa non potuerat per litteras,

id ipse per fidem perfecit : proplerca inquit : « Non vcni

» solvere legem. »

1
Matlb. iii, 10. — ' Joan. vin, ^G. — 3
II. iit, oo. — 4 Roni.
x, 4« — 5
ic^' V1M » ^. — 6
Id. iii, 5i.
438 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

III. Si quis vero diligenter exploret, alium quoque ter-

tium modum inveniet, quod id factum est. Quem illump
Pcr praecepta qiue daturus Neque enim erat abroga-
erat.

tiopriorum, sed extcnsio et complemenlum erant ea qiue

dicebantur. Nam non occidendi proeceptum non abrogatur
B prajcepto non irascendi, sed complementum est ad majo-

rem cautionem et idem dicatur de caeteris omnibus. Ideo-

:

que cum horum semina sine aliqua suspicione prius spar-

sissct, qnandoclariusexcomparatione velerum et novorum
legalium ut adversans legi irt suspicioncm vocandus erat,
prccvia illa cautione usus est. Elcnim jam illa aenigmatice
fundata erant per ea quae dicta fuerant. Illud enim, « Beati
» pauperes spiiitu,» idipsum est quod, « Ne irascamini : » et

illud, «Beati mundo cordc, » simile huic praeccplo cst, « Non

respicicndam csse mulierem ad concupiscendum eam : »et
illud, «Non thesaurizandum esse thesauros in terra, » huic
accinit : « Beali misericornes; » et illudlugerc, perscculioni-

bus et opprobriis impeti, tale est quale inlrareper angustam

portam: et illud, « Esurire et sitire juslitiam, » nihil aliud

est quam id quod poslea dicit : « Quaecumque vultis ut fa-

» ciant vobis homines, et vos facitis iilis

1
. » Et cum pacifi-
cum appellassct beatum, idipsum prope dicit, quod cum
jussit relinquere donum et festinare ad oflensum fratrem
sibi reconciliandum, et benevolum esse adversario. Sed ibi

quidem praemia recte operantium posuit hic vero non recle :

operantium supplicia. Quapropler ibi quidem dicebat mi-

tes terram possessuros esse; hic vero ait eum, qui fratrem
suum fatuum vocaverit, reum foregehennaeignis. Illicitem
dixit mundos corde Deum esse visuros; hic veroeum, qui

impudicis oculis respexerit, esse vere moechum; ac cum il-

lic pacificos filios Dei vocasset, hic alia ratione delerret di-
ccns : « Nc fortc tradat te adversarius judici 1
. » Sic et lu-
1
Mattb. v, a5.
 -

HOMILIA. XVI. IH S. MATTH^UM. 4^Q

genles et persecutionem patienles cum beatos superius
praedicassct, in sequenlibus idipsum tractans, perniciem
interminatur iis qui non eadem ipsa via incedunt: nam qui
per spaliosam viam ambulant, inquit, illic pereunt. Sed
et illud : « Non polestis Deo servire et mammonae 1
; » lmic
diclo simile milii vidctur: * Beati misericordes, » et « Qni
» esuriunl justitiam. » Verum, ut praemonui, quia haec clarius
diclurns est, nec clarius modo diclurus, sed etiam plura
diclis adjecturus, (non enim jam misericordem lantum
quaerit, sed etiatn lunica te cxui jubet; nec mitem solum-
modo, sed et ut aliam maxillam convertas perculere vo-
lenti), illam, quae videbatur esse, repugnantiam et contra-
rielatem prius tollit. Ideoquc, ut supra dixi, non semel
lantum hoc protulit, sed bis. Gum dixisset enim: « Nolite
upulare quod vcnerim solvere legem ; » adjecit, «Non veni
» solvere, sed adimplere; «Amen quippe dico » rursum ait:

» vobis, donec transeat ccelum et terra, iota unum aul unus

» Qnod
2
» apex non praeteribit a legc, donec omnia fiant .

autem dicit hujusmodi cst: «Impossibile est non impletam

manere, sed vel minimum quodqueejus impleri oporlct: »

quod ipse fecit qui accurnte omnia implevil. Hic autem no-
bis subindicatlotius mundi ilguram immulandam essc. Nec
sine causa id posuit; sed ut erigeret auditorem, ostendc-
retque se jure aliam inducere disciplinam : si omnia, quae
in mundo sunt, mulanda sint, et si hominum genusad aliam
palriam sit vocandum, sublimiorem prseparari vitam. «Qui-
» cumque ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et
» docuerit sic homines, minimus vocabilur in regno ccelo
»rum 3
. » Poslquam enim se a mala suspicione vindicavit^
et eorum, qui contradicere vellent, ora obstruit, tunc de
mum et lerret, et minas graviler intentat super futura lege.
Quod enim id non de antiquis legibus dixerit, sed de illis,

' Matth. vi, 24. —2 i<j ( v> !8, — 3 ibid. 19.

44o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEPISCOPI C. P.

quas ipse laturus erat, audi sequentia. « Dico enim vobis :

» Nisi abundaverit justilia vestra plus quam Scribarum et

» Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum • » Quod
si circa veterem legem minarclur, curdixisset : «Nisi abun-
» daverit?» Ii enim qui eadem ipsa, quac 1111 , faciebant. non
poterant secundum justiliae rationem abundare. Sed quid
erat iliud quod abundabat? Non irasci, mulierem non im-

pudice respicere.
IV. Cur ergo minimas illas vocavit leges, etiamsi tantae
tamque sublimes sint? Quia ipse legem inducturus erat;
sicut enim se humiliat et modeste saepc de seipso loquitur,
sic eliam circa legcm suam agit ut nos quoque hic doceat
;

in omnibus modeste agere. Alioquin autem quia innova-

tionis suspicio quaedam esse videbalur, demissiore interim

loquendi genere nlitur. Cum vero audis minimum in regno
coelorum, ne aliud suspiceris quam gehennam alque sup-
plicium. Regnum enim solet appellare, non usumfruclum
modo, sed eliam resurrectionis tempus, et adventum illuni
terribilem. Namquomodorationiconsentaneum esset eum,
qui fratrem stultum vocat, et qui mandatum unum vioJat,

ingehennam incidere; illum vero, qui omnia praecepta sol-

verit, et nlios ad idipsum induxerit, in regno locari? Non
igitur hoc dicit, sed illum eo tempore minimum futurum,
id est, abjectum, ultimum. Ultimus autem tunc ingehen-
nam Elenim utpote Deus multorum negligcntiam
incidet.
praevidebat, et quosdam futuros esse qui illa per hyperbo-
lemsolum dicta esse putarent, et qui circa leges ratiocina-
rentur etdicercnt: «Siergo quis fatuum vocaverit, punitur?
simulierem simpliciter respexerit, mcechus eiricilur ? Ideo
illam lollens socordiam, minas intentat maximas utrisque,
et transgredientibus, et aliis ad hoc inducentibus. Minas
itaque cernentes, neque ipsi transgrediamur, neque haec
1
Matth. v, 19, — 2 Ibid. 20.
 1

HOMILIA XVI. IN S. MATTILEUM. 44

servare volentes averlamus. « Qui autem fecerit et docue-
»rit, inquit, magnus vocabitur Non enim nobis tantum,
". »

sed et aliis utiles esse debemns. Nequeenimpar merces est

ei, secum
qui se ad recle faciendum comparat, et ei, qui
alium ad id adducit. Quemadmodum enini docere et non
facere, condemnat docenlem; nam ait «Qui doces alium, :

2
» teipsum non doces ? » sic facere, nec alios ad faciendum

inducere, mercedem minuit. Oporlet igitur in utroque su-

premum esse, et cum te priorem ad benefaciendum induxe-
ris, ad aliorum curam transeundum enim ipse est. Idcirco
opera ante doctrinam posuit, ostendenssic optime quemvis
se ad docendumcomparare, neque alio modounquam. Au-
3
diturus esset enim : « Medice cura teipsum . » Qui enim,
cum seipsum docere non potuerit, emendare conatur,
alios

a multis irridebilur; imo ne docerc quidem ille potcrit, ip-

sis operibus conlraria testificantibus. Si vero in ulroque

perfectusfuerit, magnus vocabitur in regnocoelorum «Dico :

»vobis: Nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scriba-

» rumetPharisaBorum, non intrabitis in regnutn coelorum. »

Ilic jusliliam, omnem vocat virlutem; ut etiam de Jobo

narrans diccbat : « Et erat homo irreprehensibilis, justus 4. »

Secundum hanc justificationem justum illum Paulus voca~

bat, cui legem non positam esse dicebat : « Justo enim lex
5
»non posita est » inquit. Saepeque alibi hoc pro generali
,

virtule posilum reperire est. Tu vero mihi perpende gralioe-

augmentum,quandoDiscipulos adhuc rudes vult veterisle-

gis doctoribus esse meliores. Scribas autem et Pharisaeos hic

non improbos commemorat, scdprobos: nisi enim probi
essent, nequaquam eosdicerethabere justiliam, nequejus-
litiam non existentemcum existente compararet. Perpende
aulem hoc loco quomodo esse veterem legem commendet,
1
Matth. v, ig. — 2
Rom. n, 21, — 3
Luc. iv, 23. — 4
Job, 1, .

— 5
1 Tim. 1, 9.
 »

442 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

clum eam comparat cum nova : quod sanc declarat illam

huic esse cognatam et affinem : nam plus et minus ejus-
dcm generis sunt. Non igitur veteri obtrectat, sed illam au-

gcri vult et extendi : quae si a malo prodiret, non amplius

quid in illa quaereret, neque illam perfecliorem reddidisset,
sed explosisset. Et quomodo, inquies, si talis est, in reg-

jam non inducit ? Non inducit cerle eos, qui post Chrisli
r.iim

adventum vilam inslilucrunt, ntpole qui majorem consc-

culi virtulem, majora dehcnt adire ccrtamina : nam alum-
nos suos omncs eo introducil. « Mulli enim venient ah
» Orientc et Occidenle, inquit, et recumhent in sinu Ahra-
» hae ct Isaaci et Jacohi \ » Lazarus certe, qui magis frui-
2
lur praemiis, in ejus sinu versans apparet . » El quolquot
in velcri lege admodum refulscre, id per illam assecuti sunt.
Ghristus vero, si lex illa mala et aliena fuisset, non illam
omncm implevisset. Nam si id solum fccisset ut Judaeos at-

trahcrct, non aulem ut oslendcrct eam cognatam esse et

afTinem novae lcgi, cur non etiam gcntilium legcs et mores
implevisset, ut genliles perlraheret ?

V. Undique crgo palam esteam a Chrislo non induci,

non quod mala sit, sed quod majorum sit praeceplorum
tempus. Eliamsi vero impcrfectior sit quam nova, id certe
non prohat ipsam essc malam alioquin aulcm nova in :

eamdem incideret conditionem. Siquidcm hujus scienlia,si

cum futurae vilac scienlia comparcUir, exigua et imperfecta
est, alquc illa veniente evacuatur. « Nam cum venerit, in-
» quit, quod perfeclum est, tunc evacuahitur qnod ex parte
» quod per novam velus perpessa est. Nec tamen
3
»est :

proplereaiilam criminahimur, licct illa cesset cum nos reg-

no potiemur «Tunc enim evacuahilur quod ex partc est,
:

inquit illam tamcn magnam dicimus. Cum itaque majora

:

sint praemia, ampiiorquc Spiritus virtus jure majora requi- ;

Matth, vm, 11, — 2

Luc. xvi, a3 et seqq. — 3
1 Gor, xui 9 10.
 3

II0MILIA XVI. IN S. MATTILEUM. 44

runtur certamina. Non jam terra lacte et melle manans

promiltitnr, non senectns vivida, non mullitudo flliorum,
non frumentum et vinum, non greges et armenla, sed cce-
lumet coelestiabona, adoptio et fralernitas cum Unigcnito,
haereditatis consorlium, gloriae et regni societas, innume-

raque illa prsemia. Quod autem majori auxilio fruamur,

audi Paulum dicenlem : « jam damnalionis est
Nihil ergo
» iis qui sunt in Christo Jesu, qui non secnndum carnem
namhulant, sed secundiunSpirilum. Lexenim Spirilus vftae

» liberavit me a lege peccati et morlis '. » Comminatus ita-

que transgressoribus, et magna pollicitns praemia rectc

agentibus, ut o^lendit plus a nohis jure exigi, quam men-
suras priores, demumleges statuerc incipit, nonsimpliciter,
sed facta cum antiquis lcgalibus comparatione; hasc duo
volens oslendere, se videlicet non priora impugnantem,
sed cum illis admodum consonanlern, has slaluere leges,
ac jure opporluneque haec nova veleribus adjungere. Quod
nt clarius evadat, ipsa legislaloris verba audiamus. Quid
igitur ait ille? « Audistis auia diclum est antiauis : Non
a
»occidcs . » Atquiis, qui illa dedit, ipse est, sed inlerim im-
personaliterhaecponit. Si enim dixisset: «Audislismedixisse
antiquis, »non acceplus fuisset hic sermo, nec audientibus
prohalus. Si verodixisset: « Audistisquiadiclum estanliquis
aPalremeo,» deindequeintulisset, « l^goautemdico,» major
nrrogamia visa fuisset. Quapropter hoc simpliciter posuit,
adhocunum spectans utostenderet sc jam opportuno tem-
pore hoc dicere. Cum enimail: « Quiadictumcstantiquis, o

mullum intercessisse temporis declaravit, ex quo hoc prac-

ceptum acceperant. Hoc vero fecit, ut auditorcm pudefa-
ceret, ad subliiniora illa adire praecepla cunctanlem; uti
solet magister puero dicere negligenti : « Annescis qunntum
tcmporis in syllabarum niedilalione consumpseris ? » Iioc ct
1
Rom. viK, 1,2. — 2 Matth. v, 21.
444 s« J0 » CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ipse, antiquorum nomine subindicans, evocat illos ad jnpsd-

cepta meliora, ac si diceret : « A satis longo tempore hrcc

meditamini; oportet demum
Bene ad sublimiorapergere. »

autem agitur quod praeceptorum ordo non confundatur,

sed a priore incipiatur, aquo lex incoepit etenim illud ip- :

sum concordiam ostendit. «Egoautcm dico vobis, quoniam

»qui irascitur fratri suotemere, reus erit judicio \ » Vidisti

perfectam potestalem? Vidisti modum legislatori compe-

tentem? Quis enim Prophetarum sic unquam locutus est?
quis JustorumPquis Patriarcharum? Nullus sane; sed, « Hacc
» dicit Dominus. » Verum non ita Filius. Illi quippe Domini
verba pronunliant, hic Patris. Cum autem ea, quse Patris,
ea quae illius sunt dico : « Mea enim, inquit, tua sunt, et
»lua mea sunt 2
. » Illi conscrvis lcgem ferebant, hic ser-
vis suis. Interrogemus igitur eos qui vctercm legcm explo-
dunt. Non non occidere contraria-ne sunt? annon
irasci et

potius hoc iliiusestperfcctio et complemcntum? Palam cst

hoc illius essc complcmentum, idcoque majus. Nam qui in
iram non concitalur, multo magis a cnede abstinebit, ct
qui iram frenat, multo niagis manus relinebit. Iladix enim
caedis, ira. Qui ergo radicem cxcindit, mullo magis ramos
auferet : imo vero neque irasci sinel.

VI. Non igitur ad Icgis abrogotionem, sed ad majorcm

faciliorcmque ejus custodiam, has afferebat legcs. Quid
enim volebat lex cum hoec praeciperet? Annon ut nemo
proximum suum occidcret? Igilurimpugnatorem legis, ho-
micidia oportuerat imperare : nam occidcre et non occi-
dcre contraria sunt : si vero ne irasci quidem permitlat,
illud perfectius statuit quod lex volebat. Non enim perinde
abstinebit a crede, qui non occidere mcditatur, atque ille

qui iram suslulit; hic quippe longius abest a tali facinore.

Ut autem illos alio modo confutemus, ea quse dicunt pro-

1
Matlh. v, 22. — a
Joan. xvn, 10,
 IIOMILIA XVI. IN S. MATTH.ECM. 445
feraniusinmeclium.Quaenam dicuntigilur?Deum, quimun-
clum fecit, qui solem oriri facit super iniquos et bonos, qui
pluit super justos et injuslos, esse malum. Qui vero mode-
ratiores apud illos sunt, hoc repudiant; dum autem dicunt
illum esse justurn, bonum tamen esse negant. Alium vero
quemdam, qui vere nullus est, et qui nihil creavit, Christo
dant Patrem. Et illum quidem non bonum in rebus ad se
pertinentibus manere, et sua conservare dicunt. Bonum
aulem in aliena irruere, eorumque, quorum ipse creator
non est, repente velle servatorem esse. \ idisti-ne diaboli
quomodo ex
filios, patris sui fontibus loquantur, quando
creationem a Deo alienant, cum tamen Joannes clainet :

« ln propria venit, et mundus per ipsum factus est x

? p

Deinde legem examinantes veterem, qua jubetur oculum

pro oculo, dentem pro dcnle evelli, slalim irrumpunt et
dicunt : « Et quomodo possit is qui haec dlcit, essebonus?»
Quid igitur ad hnec dicamus? Hfincmaximam esse benigni-
tatis speciem. Non enimnt nos vicissim oculos eruamus,
hanc posuit legem; sed ut metu paris infligendae pcenae,
abstineamus a tali erga alios facinorc : quemadmodum
eliam Ninivitis excidium comminalus cst, non ut illos per-
deret ; nam si id voluisset, tacere oportuerat; sed ut melu
meliores factos videns, iram sedaret. Sic etiam iis,qui lemcre
in aliorumoculosinvolant, supplicium addixit ; utsiexbono
proposito noluerint a tali crudelilato abstinere, metu lamen
coerceantur ne oculos proximi laedant. Si porro illud cru-
dclitas sit, crudcle item erit, homicidam cohibere, et mce-
chum arccre. At stultorum haec verba sunl, et exlremo
furore caplorum. Ego enim lanlum abest ut dicam haec
secundum humanum ra-
esse crudelilatem, ut his contraria
tiocinium aflirmem iniqua csse. Tu enim dicis ideo crude-
lcm esse,quod jusseritoculum pro oculo erucre; egoaulcm
1
Joan. 1, i r.
 ;

4^0 S. JO. CllftYSOSTOMI ARCHIEHSCOH C. P.

dico : « Si non hoc jussisset, tunc videretur multis is esse,

qucm tu Supponamus enim lotam legem abrogaiam
ais. »

fuisse, neminemque timere suppliciuminilla indictum scd :

liccre facinorosis omnibus cum libertate moribus uti suis;

mcechis ncmpe, homicidis, furibus, perjuris, parricidis

nonne omnia susdeque verterenlur, et innumeris facinori-
bus atquc cocdibus urbes, fora, domus, mare, terra et totus

orbis rcplerentur ? IIoc nemini non nolnm cst? Si cnim

stantibus legibus et timore atqueminis, vixmalignae volun-
tales coerccntur; si hacc ablata fuisset cautio; quid impe-
dirct ne malitia Quanta non pestis in huma-
dominarctur ?

namvitain grassaretur? Neque enim idsolumcrudeleesset,

si lacinorosi quac vellent agere permitterentur; sed ct aliud
illo non minus perniciosum foret; si qui nihil laasisset, et
sine causa male passusesset, sine auxilio maneret et negli-

geretur. Dicenim mihi, si quis scelerutos virosundique col-

ligens et gladiis muniens, juberet urbem totam circumire
et obvios quosque trucidare, an quid posset immanius ex-
cogitari? contra vcro si quis alius, armatos illos vinculis

conslrictos in carcerem cum vehemenlia traderet, illos au-

tcrn qui mox interficiendi crant, ex iniquorum manibus ab-
riperet, num iilo humanius quidpiam dici possit? Jlaac igi-

tur ad Iegem transfer cxcmpla. Nam qui jubet oculum pro

oculo eruere, ceu vinculum quoddam firmum in facinoro-
sorum animos conjecit, ciquesimilis estqui gladiis armatos
illos coercuit : qui vero nullo addiceret supplicio, hac licen-
tia pene illum nrmaret, iilumque imitaretur, qui armalos
gladiis viros per tolam urbem milteret.
VII. Vidcs-ne quomodo non crudelitate, sed benignitate
magna plcna sint praecepta ? Si veropropterea legislatorem
molestum onerosumque vocas, quid molestius, qua^so, et
quid onerosius sit, non occidcrc, an non irasci? Quis seve-
rior, qui homicidii pocnas repetit, an qui iracundice? Qui
 HOMILIA XVI. IN* S. MATTILEUM. 447
mcechum post peractamrcni supplicio subjicit, an qui ip-
sius concupiscenlire jubet clare poenas et poenas immorta-
Jes? Videte in conlrarium illis conversum esse sermonem.
Naaa veteris le^is Deus, quem ipsi clicunt cnulelem esse,
mansuelus invenielur; novae aulcm legis Deus, quem essc

bonum ipsi falenlur, molestus et onerosus secundum iilo-

rnm stuHiliam. Nos quippe unum euuidemque dicimus
utriusque Testamenii legisklorem, qui omnia ut deccbat
dispeusavit, el tcmporum discrimini ulriusque legis diile-
rcntiam aplavii. Igilur nec ilia praeeepta crudelia, neque
haec onerosa vei molcsla; sed utraque ab una cademque
providentiaproficiscuntur. Quod cnim ipscvelcrcm quoque
le^em dederit, audi Prophelam diccntem, seu ut majus
quidpiam dicamus, el iilum et Propheiam «Disponam vo- :

»bis tcstamenlum non secundum testamentum quod dis-

:

»posui patiibus vestris \ » Quod si hoc non recipiat is qui

Manicliaaorum morbo laboi at, audiat Pouium boc ipsum
rursus diccntem : «Abrahamenim duos fdios habuit; unum
» de nncilla, et unuin de libera.PLrc autem sunt duo lesla-
»mcnta \ » Quemadmodum er^o iliic diversaj sunt mulie-

res, unus aulem vir; sic et hoc loco duo lo>lamenta, unus
unam camdemque fuisse utrobique
legislnlor. Et ut discas

mansueludincm illicquidem dixit; «Oculum pro oculo, »

;

hic aulem : « Si quis te percusserlt in maxillam dextcram,

» verte illi ct altcram 3
. » Quemadmodum enim illic timore
supplicii, lacdenlem retinet; hic quoque eodem modo. Et
quomodo, inquies, cum jubeat illum et aliam prnebere?
Quid hoc tandem ? Non cnim ut metum solvat hcc praeci-
pil; sed jubet praeberi ipsi modum se prorsus saiiandi.
Ncque dixit illum impune fore; verum iu ne punias; simul
percussorem si pcrsistat magis lcrrens, et percussum con-
solans. Yerum haec, ut si quis in transcursu dc omnibus
1
Jer. xxxi, 3i, — 2 Galat, it, 2i ct a4. — 3
Matlh, v, 5S, 09.

U Sfi0JJO*l
4^8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

praeceptis loquatur, a nobis dicta sunto. Jam ad proposi-

tum redire necesse est, nec non seriem prius dictorum repe-
lere. « Qui irascitur fratri suo temere, reus erit judicio % »

inquit. Non enim prorsus rem sustulit : primo quia non

potesthomo animi aflectibusprorsus liberari. Sed illosreti-

nere quidem possumus, absque omnino esse non pos- illis

sumus; deinde, quia ille animi motus utilis est, si illo scia-
mus opportune uti. Perpende enim quanla bona attulerit
Pauli ira contra Gorinthios : nam et illos a magna peste
liberavit. Galatarum ilem genlem lapsam per hanc recu-
peravit, aliosque multos. Quod ergo tempus irae opportu-
num est? Quando non nos ipsos ulciscimur, sed alios pelu-
lantes reprimimus, desides convertimus. Quod lcmpusnon
opportunum? Quando nos ipsos ulciscentes id faciamus.
Quod Paulus cohibens dicebat Non vosmelipsos vindi-
: «

» cantes, dilecli, sed dale locum irae 2 » Quando de pccu-

.

niis litigamus : nam ct hoc his verbis sustulit Quare non : «

» magis injuriam accipitis? Quare non magis fraudem pa-

3
stimini ? » Sicut enim haec ira supervacanea est, sic illa

necessaria et ulilis. Verum mulli e contrario faciunt, effe-

rali cum injuria afficiuntur, resoluli et molles cum kesum
alium vident : quae ambo contraria sunt cvangelicis iegi-
bus. Non ergo irasci iniquum est, sed inopportune irasci.
ldeo Propheta dicebat : « Irascimini, et nolite peccare 4.

» Qui aulem dixerit fralri suo, raca, rcus erit concilio. »

Goncilium hic, judicium Hebraeorum vocat. Quod idco

nunc posuit, ne ubique videretur nova ct peregrina dicere.

Illud aulem raca, non magnae contumeliae vox est, sed po-
tius contemptus et negligentiae. Quemadmodum enim nos
famulis aliisque infimi gradus imperanlesdicimus : « Vade
lu : » dic tu illi; sicquiSyrorumlinguautuntur, voceracauti
1
Matth. v, 22. — 2
Rom. xn, 19. ••- 3
1 Gor. \i. 7. — 4 Psal.
iv, 5.
 HOMILIA XVI. IX S. MATTH.EUIT. 44g
solent, tu, significante?. Sed benignus Deus vel minima
cvellit, jubensnos rcverenter mutuo agcre, et cum honore
decenti, ut per haec etiam niajora toHantur. « Qui autem
«dixerit : Fatue, reus erit gehennae ignis \ dHoc praeceptum
multis grave et onerosum visum est : si pro uno siinplici

verbo tantum debeamus supplicium luere. Quidam vero

hoc ipsum hyperbolice dictum existimant. Sed vereor ne
verbis hic nosdecipientes, reipsa extremum subeamussup-
plicium.
VIII. Cur, quaeso, onerosum videlur esse praeceptum?
Annescis pleraquesupplicia et peccata a verbis initium du-
cere? P.er verba enim blasphemiae et abnegatio Dei; per
vcrba convitia et contumelke, perjuria, falsa testimonia,
ipsa homicidia.Ne igitur id altendas, quod unum sit ver-
burn; sed an multum habcat periculi, hoc examiua. An
ignoras, inimiciliarum tempore, cum ira succenditur ani-
mus et inflammatur, rem minimam magnam videri, et ino-
dicuin convilium molestum esse ? Ssepeque haec parva et
hoinicidiorum causa faere, et civilates integras subverte-
runt. Sicut enim inter amicos etiam quce molesta sunt,
levia ducuntur; sic inimicitia suborta, vel minima intole-
rabilia videntur. Etiamsi simpliciter dicta sint, malo animo
prolata cxistimantur. Ac quemadmodum in igne, si parva
scintilla sit, etiamsi innumera ligna adjaceant, non facile
inflammantur; si vero jam in altum flamma consurgat, noii
ligna modo, scd etiain lapides aliamque incidentem mate-
riam facile corripit ; et per quae restingui solet, per hcec
violentius ardet. Quidam enim dicunt non lignum modo
sluppam aliaqueignis alimenta, scd etiam immissam ?.quam
magis vim ignis excitare. Sic et in ira accidit onidquid »

dixeris, alimenlum maligni incendii stalim efficitur. Quas

omnia Christus ante comprimens,eum, qui temere irasci-
1
Matth. v, :-3.

LXXIV. yq
450 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

tur, judicio condemnavit. Ideo dixit: « Qui irascitur,reus erit

jjudicio : » dicentem vero raca, reum esse ait concilio; sed
haec nondum magna sunt : in hoc enim saeculo puniuntur.

Ideoque ei, ignem adjc-

qui faluum appellaverit, gehennae
cit; nuncque primum gehennse vocem prolulit. Priuscnim

multa de regno locutus, tunc eam memoravit; ostendens

illud quidem henignitatis et voluntatis suae esse, hanc vero
nostrae socordiae. Ac vide quomodo paulatim procedat in

suppliciis, quasi fere sese apud te purgaret, ostendens se

quidem nullas similes minas intentare velle, nos autem il-

lumadlalesdenuntiationes compellere. Animadverle enim.

Dixi: «Nefrustra irascaris, nam reuseris judicio; «primum
illud contempsisti.Vide quid pepereritira : adcontumeliam
inferendam te statim pertraxit. Raca enim vocasti fratrem
tuum; rursus aliam constitui poenam, nempe concilii. Si

hac etiam despecta, ad aliud proccdas gravius, non ultra

te moderatis hisce poenis ulciscar ; sed immortali gchennae
supplicio, ne demum ad caedem etiam prosilias. Nihil est
enim, nihil est utique contumelia intolerahilius, nec quod
magis possit humanum mordere animum. Quod si dictum
illud contumeliosius et acrius fuerit, tum duplex fit incen-
dium. Ne igitur leve exislimes esse aliquem vocare faluum.
Quando enim illo, quo a hrutis difFcrimus, et quo maxime
homines sumus, mente scilicet alque prudentia fratrem
spolias, omni illum nohilitate privasli. Ne itaque verhis so-
lum attendamus, sed res ipsas et aftectum considerantes,
cogitemus quantam hoc verbum plagam inferat, et in quan-
tum malum perveniat. Ideo Paulus non moechos tantum et
molles, verum etiam maledicos a regno exclusit et jure :

quidem. Nam conlumeliosus charitatis honum pessumdat,

ac scxcentis proximum involvit malis, perpetuas fovet ini-
micitias, Christi mcmhra discerpit, pacem illam Deo opla-
hilem quotidie pellit, latam diaholo per contumelias parans
 -
1

nOMlLIA XVI. IN S. MATTHJEfM. 45

viam, illumque efBciens fortiorem. Ideo Christus nervos
illiuspotentia3excindens,hanc legein induxit. Magna quippe
est illi charitatis cura. Ha3c quippe est omnium maler bo-
norum, certa discipulorum nota, qua3 omnia nostra conti-
net. Jure ergo radices et fontes inimicitia?, qua3 illam pes
sumdat, cum vehementia multaChristus amputat et tollit.

Ne igitur ha3C per hyperbolem dicta putes, sed cogitans

quanta hona parere possint, harum mansuetudinem legum
mirare. Aihil enim ila curat Deus, ut nos mutuis vinculis
colligari. Ideo et per seipsum et per Discipulos suos, tam
in j\ovo quam in Veteri Teslamento, mullo hoc praeceptum
sermone commendat, et vehemens vindex est eorum qui
haec despiciunt. Etenim nihil ita malitiam omnem inducit
et fundat, ut charitatis remotio. Ideo dicebat : « Cum ahun-
» daverit iniquitas, refrigescet charitas multorum \ » Sic
Cain fratricida factus est, sic Esaii, sic fratres Josephi; sic

innumera exorta sunt mala, avulsa charitate. Ideo ille ea,

quae ipsam pessumdare possunt, cum magna accuratione
removet.
IX. Neque in supradictis gradum sistit, sed alia plura
adhibet,quibusostenditquantamejushabeat rationem.iVam
cum per concilium, per judicium, et per gehennam ignis
comminatus esset, alia adjecit proecedentibus consona, ncm-
pc : « Si offers munus luum ad altare, et ibi recordalus
» fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque
»munus tuum ante altare, et vade prius rcconciliare fratri
» munus tuum 2 »
luo, et tunc veniens ofFer bonitatem, .

o bcnignilatem, quae omnem sermonem superat! Honorem

suum despicit pro charitate erga proximum; ostendens
se prius comminatum esse, non ex inimicitia quadam, vel

ex cupiditate inferendi supplicii, sed ex amore ferventi.

Quid enim hisce verbis mansuetius fingi possit? Interrum-
2
Matth. xxiv, la, — ? Id. v, a3, a4»

29.
452 S. JO. CHHYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

patur, inquit, cultus meus, ut charitas tua maneat. Nam

vere sacrificiumestrecc-nciliatio cum fratre. ldeonon dixit:

o Postquam obtuleris, vel, antequam offeras ; » sed ipso mu-

nere praesente,et jam sacrificio incipieDte, mittit eum, ut se
cum fratre reconciliet nec suLIato acente munerc, nec ante-
, j

quam munus attulerit, sed illo in medio jacenle, jubet illuc

accurrere. Gur ergo sic jubet id agere, et qua de causa?
Haec ambo, ut mihi quidem videtur, subindicans, et agens;
unum quidem, ut jamdixi, utostendatse charitalemmagni
facere, et illam esse putare maximum omnium sacrificium,
seque sine charitale sacrificium non admittere; secundum
autem, ut reconciliationis inevilabilem necessitalem afTerat.

Nam non prius ofFerre, quam reconciliarelur,

qui jussus est
eliamsi non ex amore proximi, saltem ne sacrificium im-
perfcclum maneat, properabit ad ofFensum fratrem, ut ini-

miciliam solvat. Ideoque omnia emphaticis expressit verbis,

terrens illum excitansque. Cum dixisset enim : « Relinquc
» munus tuum, » non ibi subslitit, sed sub junxit : « Ante al-

» tare, » et postquam ex loco in horrorem quemdam con-

jecit, « Et vade, » nec tantum dixit, « Vade; » sed adjunxit
« Prius; et tunc veniens ofTer munus tuum. » Per haecom-
nia declarans hanc mensam non admittere eos, qui inimi-
cilias mutuo exercent. Audiant initiati, qui cum inimiciliis

accedunt. Audiant nondum sunt initiali nam ad

et qui :

hos quoque sermo quodammodo pertinet. Offerunt enim

et ipsi donum et sacrificium, orationem dico et eleemosy-

nam. Quod enim haec sacrificium sint, audi Prophetam di-

centem : « Sacrificium laudis honorificabit me l
; o et rursum,
« Immola Deo sacrificium laudis 2
; »ct, «Elevatio manuum
3
«mearum sacrificium vesperlinum » Itaque si orationem .

cum tali aflectu proferas, melius est relinquere orationcm,

et ad te cum fratre reconciliandum properare, luncque ora-
1
Psal, xwx, 20, — » Ibid, 14. — ? Id, cxt, 2,
 HOMILIA XVI. IN S. 5IA.TTH.EUM. /f 53

tionem offerre. Propterhoc enim omnia facta snnt propter :

hoc Deus homo factus est, et omnia illa est operatus, ut

nos congregaret. Hic igitur laedentem ad laesum misit; in
oratione vero laesum ducit ad laedentem. Illic enim ait :

« Dimittite hominibus drbila "; »Iiic vero : « Si habet ali-

» quid contra te, vade ad cum. » Imo vero hic mihi videtur
taesum miltere, quapropler non dicit: « Reconcilia teipsum
fratri tuo, » sed, « Reconciliare : » ct videtur quidem hoc de
laedente dici; sed totum ex persona loesi dicitur. Si enim
illi reconciliatus fueris, inquit, pcr tuam erga eum chari-
tntem, me etiam habebis propitium, et cum mulla fiducia
poleris socrificium oflerre. Si vero adhuc indignaris, con-
sidera me libenler contemni mea jubere, ut vos amici eva-
datis. Et haec libi sit in ira consolatio. Xon dixit : « Gum
graviter oflensus es, tum reconciliare ; sed eliamsileve quid-
piam contratehabuerit. » Neque adjecit, i Sivc juste sivein-
juste; » sed simpliciter, «Si habuerit aliquid adversum te,»
cliamsi enim juste, neque sic decet inimicitiam diulius fo-
vere. Quandoquidem et Christus justc nobis irascebatur,

altamenseipsum pro nobis deditoccidcndum,nonimputans

nobis illa peccata.
X. Ideo Paulus alio modo nos ad reconciliationem agens
dicebat : « Sol non occidat super iracundiam vestram '. »

Quemadmodnm enim hic a sacrificio Christus; itn illic

Paulus a die ad idipsum hortatur. Timet quippe noclcm,

nc forle solum excipiens sauciatum, majus ulcus efliciat.

In die namque multi sunt qui evellunt et distrahunt. In

nocte vero, cum solus sit, et haec animo verset, intumes-
cunt fluctus, et majorfit tcmpestas. Ideo haec praeveniens
Paulus, reconciliatum vult nocti tradcre, ut nullam cx
quiete possit diabolus ansam arripere ad iroe fornacem
accendendam, et vehcmentiorem cfliciendam. Sic etiam
1
Matth. vi, i4« — a
Ephes. iv } 26.
 ::

454 S. JO. CIIRYSOSTOMI A.RCIIIEPISCOM C. P.

Chrislusnon permittit vel tantillum difTerre, ne, completo

sacrificio, negligentior ille foret, exque die in diem differ-

rct. Novit enim hunc animi morbum multa egere celeritate

atque ut sapiens medicus non modo quae praeservcnt a
morbis adhibere occupat; sed etiam quae medcri possint
ostendit; sic et ille agit. Nam cum prohibet ne quis fatuus
appelletur, id praevium remedium est ad inimiciliam vitan-
dam; cum vcro praecipit rcconciliationem, id morbos, qui
post inimicitiam suboriri solent, praecidit. Vide aulem quam
vehemcnter ulrumque ponatur. Illic enim gehcnnam com-
minalus cst; hic vero donum non recipit ante reconcilia-
tionem, vehementem iracundiam csse monstrans, ac per
ha?c omnia et radicem et fructum avellens. Et primo qui-
dcm ait : « Ne irascaris, » poslea vcro, « Ncconvitieris. » Nam
ha?c ambo sese mutuo fovent et augent : ab inimicitia con-
vitium, a convitio iriimicitia. Ideoquc nunc radici, nunc
fructui remedium admovet ; ut impediat nemalum oriatur

si vero germinaverit et fruclum fcrat pessimum, illum un-

dique comburit. Idco postquam dixit judicium, concilium
ct gehennam, ac de suo sacrificio disseruit, alia rursum
addit his verbis : « Eslo consentiens adversario luo cito,

» dum es cuni illo in via r

; » Neenim diccres: « Quid igitursi

injuriam patiar? Quid si bonisspolier, et ad judicium tra-

har? Hanc quoque ansam et excusationem removit: jubet
»

enim te ne sic quidem inimicitias aliquando susciperc.

Deinde quia illud magnum erat praeccptum, a praesentibus
dat consilium, quae ccrte magis, quam futura, crassiores

retinercsolcnt. Quidenim dicis.inquit, ipsum polentiorem

esse, et libi nocere? Magis ergo tibi nocebii, nisi ipsum
placaveris, et si coactus fueris in carccrem ire. Tunc enim
illo sedato, pecuniis amissis, corpus liberum habcbis :

contra vero, si sub judicis sententia positus sis, vinculis

1
Matth. v, a5.
 HOMILIA XVI. IN S. MATTILEUM. 4^5
constringeris, extremasque dabis poenas. Sin autem jur-
gium illud fugeris, duo assequere bona, et quod nihil in-
gralum patiaris, et quod bonum opus tuum tibi, non illius
violentiae debeatur. Quod si dictis obtemperare non velis,

non illi tantum nocebis quantum tibi ipsi. Perpende autem

hic quomodo ipsum hortetur postquam enim dixit « Esto : :

» consentiens adversario tuo, »subjunxit : « Gito; »neccon-

tentus hoc additamento, aliud celeritatis quaesivit augmen-
tum dicens « Dum es cum illo in via
: ; » his impellens ipsum
et magna cum vehementia urgens. Nihil enim ita vitam
nostram evertit, ut si cunctemuret diffcramus in bonorum
operatione. Saepe namque illud in causa fuit ut ab omnibus
excideremus, quemadmodum et Paulus ait : « Priusquam
sol occidat, iramsolve : »etsuperius ipso Christus, «Prius-
quam oblationem perficias, reconciliare. » Sic et hoc loco
dicit : « Cito, dum es cum illo in via, » priusquam ad judi-
cii fores accedas, priusquam ad tribunal sislaris, et sub
judicis demum potestate positus sis. Ante ingressum enim
penes te sunt omnia; verum in illaingressus limina, quan-
tumviste verses, nonpolcris tua adnutum tuum disponere,
sub alterius potestate redaclus. Quid autem est esse con-
sentientem? Vel id significat, potius damnum patiaris; vel
illud, judicium ferto, ac si Ulius personam ageres, ne ex
amore tui jura violes : sed de alieno, ac si tuum esset, ne-

gotio deliberans, ita sententiam feras. Quod si grande illud

est, ne mireris. Ideo enim illas omnes protulit beatitu-

dines, ut complanato ac praeparato auditoris animo, ap-
tiorem illum efficeret ad has omnes leges recipiendas.
XI. Quidam porro per adversarium illum intelligi volunt
diabolum, et hic juberi putant, ne quid illius prorsus ha-
beatur; idque esse ei consentire; utpotecumpostexcessum
ex hac vita non liceat ab illo nos expedire, cum nos inevi-
tabile supplicium cxcipiet. Mihi vero de judicibus hujus
456 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

sseculi agi videtur, ac dc via quae ad judicium dncit et de

carcere. Postquam enim a sublimioribus hortatus est et a

futuris, a vitse praescntis terret negotiis. Id quod eliam

Paulus facit, a fuluriset a praesenlibus commo-
nudilorem
vens. Ut cuin a nequitia abducens, principem armatum
malc operanli ostendit his verbis « Quod si malc feceris,
:

» time : non enim sine causa gladium poriat , Dci enim

»minister est 1
. » Ilerumquc jubens Dco subjectos esse, non
modo Dei limorem, sed etiam ejus minas aflert et provi-

denliam : « Necesse est esse subjectos, non solum propter

»iram, sed etproptcr conscientiam 2
. » Nam insipientiores,
ut jam dixi, haec qune apparcnt, ct quce e vcstigio sequun-
tur, magis solent cmendare. Quamobrem Christus non
modo gehennam memoravit, sed eliam judicii tribunal,
abductionem ad morlem, carceremejusquemiserias omnes,
per ha^c ipsas cncdium radices excindens. Qui cnim neque
convitiis impetitur, nec in jus trahitur, nccjue iram inten-
dit,quomodo occidet unquam? Itaque hinc palam est, in
proximi commodo, nostrum quoque commoclum reperiri.
Nain qui cum aclvcrsario consenlit, multo magis sibi ipsi

erit utilis, liber a tribunalibus, a cnrceribus eorumque mi-

seriis. Dictis igitur obtempercmus, nec contendamus, ncc
rixcmur. Cum maxime hcec praecepta, etiam ante prasmia
illa, voluptatem et utilitatem in se conlineant. Quod si

quibusdamonerosaesse et mullum prrebere laboris videan-

tur, cogita tc proplcr Ghristum ha3C agere, ct quod moles-
tum est, suave videbitur. Si enim hanc cogitationem sem-
pcr praesentem habcamus, nihil molesti experiemur, sed
multam undique asscquemur voluplatem. Labor enim non
ultra labor csse videbitur, sed quanto magis intendetur,
tanlo dulcior suaviorque crit. Quando igitur instabit con-
suetudo malorum tc demulcens, quando pecuniarum cu-
• Rom. \w t 4- — * lbid. 5.
 HOMILIA XVI, IN S. MATTH/EUM. 457
piditas, oppone illi ratiocinium illnd, quod sic habet : Noa
magnam accepturos mercedem esse si temporalcm volup-
tatcm despiciamus : et dic animcc tuas : «Multum tristaris,

quod te voluptate privem ; at lcetare, quia tibi ccelum pro-

video. Non propter bominem, scd propler Deum operaris.
Paulum ij;itur expecta, ct videbis quantum lucrum asse-
quare. Persevera per hanc vitam, et fuluciam obtinebis
inefFabilem. Si talibus ipsam alloquamur, et si non tantum
virtutis pondus et molestiam, sed cliam quam ex illa con~
sequimur coronam in menle habcamus, cito illam ab omni
nequitia rctrahemus. Xnm si diabolus, ostendens tempora-
neam voluptatem, dolorem vero perpetuum, tamen prae-
valet et vincit ; cum haec in contrarium versa respexerimus,
laborem quidem temporaneum, voluptatem vero utilita-

temque immorlalem, qua ratione excusari polerimus, si

post tantam consolationem, virlutem non adeamus? Suih-
cit nobis proa omnibus argumentuin et causa suscepti

laboris, si omnino pcrsuasi simus nos propter Deum haec

omnia pati. l\am si quis imperatorem sibi debitorem ha-
beat, se per totam vilam tutissimam caulionem habere
putat : cogila quantus sit is qui benignum semperque vi-

ventem Dcum, et minimorum et simul magnorum frugi

operum sibi debilorem constiluit. Ne itaque mihi labores
objicias et sudores. iNeque enim sola fulurorum spe, sed et

alio modo facilem esse virlutem curavit Deus, nobis ubique

auxilium patrociniumque suum pra^ftando. Si volucris mo-
dicam adhibcre diligentiam , caetcra omnia secjuentur.
Propterea enim le vult pirum praestarc laboris, ut et vic-
toria lua sit. Ac quemadmodum rex vult filium suum in

acie stare, jacula vibrare, et conspicuum esse, ut ipsi tro-

paeum ascribi possit, licet ipsetotum bellum conficiat; sic

Deus in bello contra diabolum facit. Unum qoippe tantum

a le requirit ut contra illum vere inimicitiam exhibcas; et
458 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIlsPISCOPI C. P.

si hoc ipsi concedas, ipse totum bellum conficiet. Etsi ira,

etsi pccuniarum cupiditate ferveas, etsi tyrannicus quis

alius animae morbus adsit; si viderit te solum contra ilium
expeditum et paralum, cito facilia omnia reddet, tcque
flamma superiorcm constituct, ut pucros illos in fornacc
babylonica : nam et illi nihil aliud altulere quam volun-
talem. Ut igitur et nos, omncm illicitae voluptatis fornacem
bic declinantes, gehennam illic effugiamus, haec quotidie
et deliberemus, ct curemus et agamus, tum ex pio boni
agendi proposito, tum frequentibus orationibus Dei bene-
volcnliam nobis allrahentes. Sic cnim ea quoe nunc intole-
rabilia vidcnlur, facilia, levia amabiliaquc erunt. Quandiu
eniui in pravis afTeclibus versamur , vhiutem aspcram,
diilicilem, inaccessamque csse pulamifs , ncquitiamque
desidcrabilcm et dulcissimam. Si vero paululum a vitiis

disccdamus ; tunc illa abominabilis ct deformis videbitur,

haec vero facilis et amabiiis. IJaec porro discere facile pos-
sumus ex iis qui recto vilae inslilulo clarucrunt. Audi quo-
modo Paulus vitia etiam post conversionem pudori esso
dicat : « Quem enim fructum habebatis tunc in illis, de
«quibusnunc erubescitis ? » Yirlutem aulem post laborem
x

levem faciiemque dicit, momentaneam tribulationem, ct

laborcmdiccns facililatelcvem, goudensque in passionibus,
et exultans in tribulationibus, altumque sapiens in stigma-

tibus proplcr Christum susccptis. Ut igitur et nos in hoc

statu maneamus, iis quae supra dicta sunt nos quotidie
exornantes, et prasterilorum obliviscenles, ad ea vero quae
ante nos sunt nos semper extendentes, supernae vocationis
bravium sequamur : quod nos omnes assequi contingat,
gratia ct benignitate Domini noslri Jesu Ghristi, cui gloria
et imperium in saecula saeculorum. Amen.
1
Rora, vi, 21.
 IIOMILIA XVII. IN S. MATTILEUM. 4^9

HOMILIA XYII.

CAPUT V.

Audistis quia diclum est antiquis : Non rncechaberis :

Ego autem dico vobis, quia omnis qui viclerit mulie-

rem ad concupiscendum eam, jam mcechalus est eam id

corde suo *.

I. Postquam primum mandatum explicandi finem fecit,

illudque ad summum philosophiae extendit, ordine proce-

dens, ad secundum provehitur, in hoc quoque legi obse-
cutus. Atqui hoc non secundum praeceplum est, iuquies,
sed tertium. Non enim primum praeceptum est «Non oc- :

«cides » sed Dominus

; Deus tuus,
: oDomiuus unus est 3 » .

Quamobrem qunerendum est cur non inde cceperit. Qua

dc causa igitur? Quia si inde ccepisset, oportebat et illam
augere, ct semetipsum in explicatione complecti. Nonclum
autem tempns erat dc seipso hujusmodi quiclpiam docere.
Alioquin aulem moralem interim sermonem habcbat, et

hinc et exmiracuiis volens auditoribus persuadere se Filium

Dei esse. Si enim antequam aliud quidpiam loqueretur,
aut faceret, statim dixissel : « Audislis quia dictum est anti-
quis Ego Dominus Deus tuus, et praeter me non est alius.
:

Ego aulem dico vobis, ut et me adoretis, sicut et illum » id ,

eflecisset, ut omnes illum quasi furentem haberent. Si

enim post tantam doclrinam et post tanta signa, cum non-

dum ha?c ille clare dlxissct, dcemonbcum illum vocabant;
si ante illa otnnia simile quid dicere tentavisset, quid non
dixissent? quid non cogitassent? At vero doctrinam hujus-
1
Matih. v, 37, a8. — 2 Deut. vi, 4.
46o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

modi adtempus opporlunum reservasse, id facilem parabat

viam ut hoc dogma a multis susciperetur. Quamobrem
nunc illud praetermisit postquam vero per signa perque
;

doctrinam oplimam ad id praeparasset, verbis demum idip-

sum revelavit. Nunc certe et signis et ipso doclrinae modo,
paulalim et sensim illud dcclarat. Nam cum polestate leges
illas slatuere vcl reformare, id ulique eum qui attenderet
et mente valerct ad veri dogmatis rationem deducebat.
Obstupesccbant cnim, ait, quia non sicut Scribae eorum
docebat 1
. A generalibus quippe viliis orsus, ab ira nempe
et concupiscentia ; hasc enim maxime lyrannidem in nobis

cxercent, ct naturae sunt magis consona; cum auctoritate

multa, quantum decebat legislatorem, haec emendavit, et
cum omni accuralione ordinavit. Ncque enim dixit tan-
tum mcechum pcenas esse claturum : sed idipsum hic facit

quod circa homicidam fecerat, impudico eliam aspectui

poenas denuntians; ut discas quid sitillud quod ultra scrip-
tas leges requiritur. Ideo dicit: « Qui respexcrit mulierem
» ad concupiscendum eam, jam mcechatus cst eam in corde
»suo; » id est, qui solet venusta corpora curiosius intueri,
facicsque formosas venari, et hoc spectaculo animum pas-
ccre, oculosque defigere in formosos vullus. Non enim
corpus tantum venit a malis actibus liberare, sed et ani-
mam ante corpus. Quia enim in corde Spiritus gratiam
accipimus, cor primum expurgat. Et quomodo possumus,
inquies, a concupiscentia liberari? Maxime quidem si ve- ,

limus, possumus eam exlmguere, et ne erumpat continere.

Alioquin autem hic non modo concupiscenliam toilil; sed
etiam illam concupiscentiam, quae ex aspectu prodit. Nam
qui formosas intueri facies sfudet, ille praecipuc vitii for-
nacem accendit, animamque captivam efficit, ct cilo ad
opusquoqueaccedet. Proptereanon dixit: «Qui concupierit
.» Matlh. vn, 29, et Marc, i, 22.
 HOMILIA XVII. IN S. MA.TTH.firM. 4^1

rncechari; » sed«Quircspexerit aclconcupiscendum.» Et cuui

de ira loquerelur, distinctionem quamdam posuit : « Teme-
»re, »vel : « Sine causa » dicendo. Hic vero non ita, sed
semel tolam concupiscentiam sustulit. Etiamsi haec amho
innata nobis sint, et uliliter utraquenobis insint, ira nempe
et concupiscentia; illa ut improbos puniamus, et incom-
positos emendemus ; haec ut liberos suscipiamus, et genus
nostrum successione propagetur.
II. Gur ergo non hic etiam distinciionem posuit ? Maxi-
mam certe, si attendns, hic distinctionem percipies. Non
enimsimpliciterdixit: « Quiconcupiverit; » potest enimqui-
vis, etiam in monlibus sedem habens, concupiscere ; sed,
« Qui respexerit ad concupiscendum; » id est, qui sibi ipsi

concupiscentiam accersit; qui, nemine cogente, feram illam

in sedatum animum immittit. Ulud enim non jam cx na-
lura proficiscitur, sed ex desidia. Hoc quippe inveteri lege
jam olim vetitum fuit, quae sic habet : « j\oli discere pul-
» chritudinem alienam*. » Deinde ne quis diceret : « Quid
ergo si didicero, et non capiar ? » cohibet aspectum, ne hac
fidenterususlicentia, inpeccatum aliquandoincidas. «Quid
igitur si videam, et concupiscam, nihilque mali agam? »

Eliam sic cum moechis numeraris. Sententiam tulit legisla-

tor, neque debes ultra curnsc inquirere. Cum enim semel

aut bis aut ter sic respexeris, te forte poteris continere ; si

vero frequenter id facias, et fornacem accendas, profecto

capieris. humanam situs es naturam.
Non enim extra
Quemadmodum crgo nos cum puerum videmus gladium
tcnentem, eliamsi nondum vulneratum cernamus, verbe-
ramus tamen prohibemusque ne sic unquam altingat; sic
quoque Deus impudicum aspectnm antc opus tollit, ne
forte in opus ipsum incidamus. Namqui semel flammam

accendit, etiam absente illa, quam respexit, muliere, re-

1
Eccli. ix, 8.
462 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

rum turpium imagines sibi ipsi frequenter flngit, et ex

ipsis imaginibus in opus saq>e deducitur. Ideoque Christus
eliam illum, qui in animo fingitur, coiilum de medio tollit.

Quid secum habitantes habent virgi-

igitur dixerint ii qui
nes? Etenim secundum hanc legem, sexcenlis rei fuerint
fornicationibus, quotidie illas cum concupiscentia intuen-
tes. Ideoque beatus Job hanc sibi legem a principio po-
l
suit, se ubique cohibens a taii spectaculo : namcerle post
aspeclum ne fruaris illa quam amas, majus est certamen.
Ncque tanlam ab aspectu percipimus voluptatcm, quanlam
a cupiditatis augmento experimur perniciem, dum hosli
forlitudincm accersimus, eldiabolo majus nocendispatium
et locum damus : ut neque possimus illi resisterc, post-

quam in inlima cordis illum induximus, et apertum ipsi

animum expandimus. ldcircoait: «Noli mcechari oculis, et
animo non moechaberis. Est enim et alius aspiciendi mo-
»

dus,utcaslisciiicet aspiciunt. Ideoquenonsimpliciteraspcc-

tumsustulit, sedaspeclum cumconcupiscenlia. Nisi idenim
sibi voluisset, dixisset utiquc : « Qui respicit mulierem » sim-
pliciler. Non sic autem dixit, sed : « Qui respexerit adcon-
ncupiscendum, qui respexerit, ut aspectum deleclet. »Non
enim ideo tibi Deus oculos dedit, ut illis ad fornicalionem
inducendam utaris, sed ut ejus creaturas videns, Grealo-
rem mireris. Quemadmodum ergo fieri polcst ut temere
irascaris; ita fieri potest ut lemere aspicias, cum nempe
ad concupiscentiam aspexeris. Si enim respicere et delec-

tari velis, respice uxorem tuam, illamque perpetuo ama:

nulla id lex prohibet. Si vero alienam formam curiose in-
tueri volueris, et illam kedis, alio oculos averlens; et hanc
quam respicis, si illicite illam contin^as. Etiamsi enim
illam manu non contigeris, at oculis conligisti, ideoque
illud pro adullerio reputatur, et ante supplicium illud dcs-
1
Job, sjii, i.
 HOMILIA XVII. IX S. MATTH.-EUM. 4^5
tinatum, aliud non leve snpplicium inducit. Nam tumultu
et perturbalione omnia interiora replct; magna aclesl lem-
pestas, gravissimus dolor, nec meliore conditione erit ille

qui haec patilur, quam ii qui vinculis ct calenis conslricli

sunt. Et illa quae telum emisit, sa?pe avolat, vulnusque ta-
men manet. Imo vero non illa telum emisit, sed tu ipse
tibi letalem plagam inflixisli, qui impudice intuitus es.
Et haec dico, ut pudicas ab accusatione eximam. Si qua
vero sese ita exornat, ut omnium oculos ad se convertat.
etiamsi nullum obvium confoderit, extremas dabit pcenns.
Pharmacum enim apparavit, et virus composuit, etsi ne-
mini poculum porrexerit : imo porrexit, etsi nemo qui bi-
beret, accesserit. Quidergo? num ctiam mulieres alloqui-

tur? Quia leges ubique communes statuit, eliamsi viros

tantum alloqui videatur, capili loquens, communem toti

corpori admonitionem profert. Mulierem namque et virum

unum novit esse animal, et nusquam genus illud dividit.

IIT. Quod si velis increpationem in illas prolatam spe-

ciatim audire ; Isaiam audi pluribus in illas invehentem,
traducentemque ipsarum habitum, aspeclum, iucessum,
tunicas humi defluentes, lascivientes pedes, colla fracta
mollitie '. Audi cum illo beatum Paulnm multas ipsis leges

statuentem, et de veslibus, et de aureis ornatibus, et dc

calamistratis capillis, et de lascivia, ct de aliis similibus
hunc sexum vehemenler corripicntem 3
. Ghristus etiam iu
sequentibus cenigmatice hoc ipsum declarat; cum enim
dicit : ft Erue, excinde id quod le scandalizat, » iram adversus
illas concitatam exhibet. Idco subjunxit :<fSi oculus tuus
»dcxter scandalizat te, erue eum et projice abs te 3
. » i\e

enim diceres:« Quidergo sicognata measit? quid si aliqua

mihi necessiludinc juncta?»Ideo haec praecipit, non de
membris loquens, absit nusquam enim dixit crimina ad:

• hai, 111, 16. — 2 1 Tini. 11, — 3

Matlh. v, 35.
464 S. JO. CUUYSOSTOMI ARCHI£PISCOPI C. P.

carnem pertinere; sed accusatio pravam semper volunta-

tem spectat. Neque enim oculus tuus est, qui videt, sed
mens et cogitatio saepe namque nobis alio conversis, eos
:

qui pivnesentes sunt non videt oculus itaque totum non est :

illius aclui ascribendum. Si enim de membris loqueretur,

non de uno diceret oculo, neque dextrum solum posuisset,
sed ambos. Nam qui baud
a d^extro scandalizatur, idipsum
dubie patietur a sinistro. Gur ergo dextrum oculumposuit,
et manum adjecit ? Ut discas non de membris sermonem
esse, sed de iis, qui nobis amicitia junguntur. Si quempiam
ita amas, inquit, ut eum dextri oculi loco ponas, aut ita
tibi ulilcm pulas, ut pro manu illum habeas; si kedit ani-
mam tuam, et hunc abscinde, et vim dicli perpende. Non
enimdixit: «Abscede; » sedmaximamseparalionemindicans,
«Erue. inquit, etprojiccabs te. » Deindcquia severepraece-
perat, utrinque lucrum esse docet, et ex bonis et ex malis,

in eadem metaphora insistens : «Expedit enim tibi, inquit,

»ut pereat unum membrorum tuorum, non tolum cor-

ct

»pus tuum mitlatur ingehennam 1

. /> Cum enim nequc
seipsum servet, et le secum perdat, quas humanilas esset

ambo perdere, cum liceat iis separatis unum servare? Cur

enim Paulus optabat analhema esse
2
? Non ita ut nihil inde
lucri accederet, sed ut alios servaret. Iiic autem utriusque
damnum est : quapropter non dixit tanlum « Erue; » sed:

etinm, « Projice abs te, » ita ut nunquam repetas, si talis

manserit. Sic cnim et illum majori crimine liberabis, et

teipsum a pernicie eripies. Ut autcm clarius legis utilitatem

perspicias, si placet in corpore exempli causa id quod dic-

tum est exploremus. Si enim oplio daretur, ac necesse

esset aut oculum habentem conjici in fossam ct perire, aut

ilio erulo, reliquum corpus servari : annon postrenmm

malles? Id nemini non manifestuni est. Iiiud enim non
1
Matth. v, 29. —- ? Rom. ix, 5.
 HOUII.U XVII. IN S. MATTn.ElM. 4^5
essetoculumodisse, sed reliquuincorpus amare?lloc porro
et de viris cogita et de mulieribus. Nam si is, qui te laidit
amando, incurabilis manet, et si abscissus sit, le ab omni
pcrnicie liberabit; sic et ipse a majoribus eripictur crimi-
nibus, neque ultra cum peccatorum suorum ralione, ra-
tionem etiam pernicici twe daturus. Yide quanta mansue-
tudine plena lex est, quanta providentia. Et qucc a muilis
nimia severilas esse videtur, quanlam exbibet benignita-
tem? Ha3c audiant ii qui ad theatra properant, et sese quo-
tidie moechos prrcstant. Nam si consueludine junctum, scd
damnosum, lex jubet abscindere, quam purgationem ha-
beant, qui nondum sibi notos, ibi commorando, quotidie
perlrahunt, et sexcenlas sibi comparant cxcidii ansas? Non
modoenim impudicercspicerenon concedit;sed quiahujus-
ce rei damnummonstravit, legem ulteriusextendit, abscin-
dere jubens, longeque projiccre: cthaec ille lege staluit.qni
de charitate sexcenlies loculus est, ut utrinque cjus providen-
tiamediscas, ct quomodo undique utilitatcm tuam requirat.
« Dictum est autem Quicumque dimiserit uxcrem suam,
:

» det illi libellum repudii. Ego autem dico vobis Quicum- :

»que dimiserit uxorem suam, exccpta causa fornicationis,

ifacitcam mcechari : et quidimissam duxerit,mcechalur \»
IV. Non prius ad ulteriora progreditur, nisi priora

probe expurgaverit. Eccecnim aliam nobis rursus ostendit

adullerii speciem. Quacnam est illa? Lex erat vclus eum,
qui quacumque ex causa uxorem suam odisset, illam rcpu-
diare, et aliam ducere non prchiberi. Nequc illud tamen
simpliciler facere lex jubebat, sed post dalum uxori libcl-
lum rcpudii, ita ut non posset iterum ad iilum revcrtere,
ut sallem matrimonii figura maneret. Nisi cnim hoc prae-
cepissel , et si licuisset illam rcpudiare et aliam accipere,
dcindeque priorem reduccre, magna futura confusio erat,
• Matth. v, 3i, 32.

LXXIV. 00
46G S. JO. CIIIWSOSTONI ARCHIEPISCOPI C. P.

omnibus alienas nxores allernis vicibns freqnenter acei-

pientibus, adulteriumque manifestum id prorsus fuisset.
Quapropter non parvam eonsolationem excogitavit, libcl-

lum nempe repudii. Hoc porro factum est ad aliam multo

majorem vitandam nequitiam. Si enim exosam proecepisset
relineri, is qui oderat occidisset : talis quippe erat Judaeo-
rum natio. Nam quidem parcebant, Pro-
qui ne filiis

phetas interficiebant, sanguinemque ut aquam fundebant,

multo minus uxoribus pepercissent. Ideo quod minus
erat permisit , ut quod majus erat excinderet. Quod
enim non e praecipuis esset, audi quid Servalor
haec lex
1
dicat « Moyses ad duritiam cordis
: vestri hcec scripsit » ,

ne intus mactaretis, sed ejiccretis. Quia vero ille iram

omnem non caedem modo vetans, sed iram etiam
sustulit,

excludens facile hauc inducit legem. Ideoque priorum

:

semper verborum meminit, ut ostendat se non contraria

illis, sed consona dicere illa exlendens, non evertens;
:

emendans, non solvens. Perpende autem illum semper ad

virum sermoncm referre. « Qui dimitlit, inquit, uxorem
»suam, facit eam moechari; et qui dimissam ducit, mce-
» chatur. » Ille enim etsi alleram non duxcrit, hoc ipso sc
criminis reum constituit, quod eam adulteram faciat hic :

vero, quod alienam ducat, moechus et ipe sit. Ne mihi

enim dicas : «llleejccit. «Naniejecta adhucmanetejicientis
uxor. Deinde ne totum conjiciens in ejicienlem, arrogan-
tiorcm faceret uxorem, ipsam accipere volenti januam
claudit dicens Qui dimissam duxerit, moechatur, » uxo-
: «

remvel invitam pudicam reddens, et ad alium virum adi-

tum ipsi claudens, nec permittens simultatis ansam prae-
bere. Illanamque cum didicerit prorsus necessarium esse,
aut virum, qui sibi ab initio sorle contigerat, habere; aut,
si e domo illa egrediatur, nullum sibi aliud superesse refu-

* Matlb, xix, «.
 JIOJJILU XVII. IN S. MATTH^ril. 4^7
gium, vel invita cogelur conjugem amare suum. Si vero
nihil ipsi hac de re loquatur, ne mireris : infirmior enim
mulier est. Quapropter illa dimissa, viros minis terrendo,
mulierem quoque emendat. Ut si quis filium habenslasci-
vum, illo dimisso, illis interminetur qui talem ipsum efFe-
cerunt, vetetque ne illum ultra adeant vel conveniant.
Quod si hoc onerosum videatur, in mentem revoca illa,

quae supra dicta sunt, cum heatos prcedicaret audientes;

remque et possibilem et facilem invcnies. Mitis enim, paci-
ficus, pauper spiritu et misericors, quomodo uxorem re-
cum
pudiabit? et qui alios reconciliat, quo pacto dissidebit
conjuge sua ? Non hoc vero tantum, sed alio quoque modo
legem fecit levem. Nam relinquitei unum repudii modum,
dicens : « Excepta causa fornicationis. » Siquidem in eadcm
perstat decori ralione. Si enim jussisset cum pluribus
mixtam retinere, rursus in adulterium res convertebatur.
Yides-ne quomodo haec cum prioribus consonent? Qui
enim uxorem alienam impudicis oculis non respicit, non
fornicabitur; si non fornicetur, viro repudiandse uxoris
suae ansam non praebebil. Ideo libere constringit, et timo-
rem firmat, magnum viro periculum, si ejiciat, intentans :

nam fornicalionis illius sese rcum constituit. Etenim ne

cumaudis: «Erueoculum,»putesidetiam deuxore dici, op-
portune hanc cautionem induxit uno tanlum modo, nec :

alio quovis permiltens illam repudiare. « Iterum audistis

»quia dictum est antiquis? Non pejerabis : rcddes autem
»Domino juramenta tua. Ego autem dico vobis non jurare
» omnino \ » Cur non statim venit adfurtum, sed ad falsum
teslimonium, illudque mandatum praeterivit? Quoniam
qui furalur, aliquando jurat. Qui vero ncque jurare neque
mentiri novit, multo magis a furto abstincbit. Ilaque pcr
hoc etiam illud peccatum evertit : nam mendacium ex
1
Matth. v, 33, 54.

00.
 ;

/J68 S. J0. CHRYSOSTOMI AfcCHlEPlSCOPI C. P.

furto oritur.Quid auteui cst : « Reddes Dornino juramenta

»tua ?»Id est, jurans verum
l
dices. « Ego autem dico vo-
»bis non jnrare omnino. »
V. Deinde ut magis magisque avcrtat eos, nc per Deum
jurent, ait : « Neque per caeluin, quia thronus Dei est : ne-
»que per terram, quia scabellum est pedum ejns; neque
» por Jerusalem, quia civitas est magni regis*. » ExPro-
phelis adhuc loquitur, et oslendit se non anliquis adversari
nam more illis erat per haec jurare, et in fine hujus
in

Evangelii hunc fuisse morem ostendit. Tu vero mihi con-

sidera unde extollat elementa non ex propria natura, scd ;

ex Dei erga elementa afFeclu demisse et secundum captum

nostrum expresso. Quia enim multa erat idololatriae ty-
rannisj neviderentur elementa ex se honoranda esse, hanc
quam diximus causam posuit, rursusque ad Dci gloriam
Iransivit. Nequc enim dixit : « Quia pulchrum magnnmquc
coelum est, neque quia ulilis terra; sed quia Dei illud thro-
nus est, lucc scabellum, » undiquc ipsosad Dominum com-
pellens. Nequc per caput tuum, inquit, quia non potes
«

»unum capillum album faccre aut nigrum 3 » Rursus non .

hominem admirans, subjunxit neque per caput cjus esse

jurandum; alioquin enim ipse homo adoralus fuisset; sed
gloriam Deo referens, et ostendens te ne quidcm tui do-
minum essc, ergo neque juramentorum per caput emisso-
rum. Si enim ncmo filium suum alteridederit , multo minus
Dcus opus suum tibi conccdet. Etiamsi enim caput tuum
sit; sed alterius est possessio : tantumque abest ne domi-
nus ejus sis, ut ne minimum quidem possis in illo operari.
Nonenim dixit «Non : poles producere capillum ; » sed neque
ejus qualitaiem mutare. Quid igitur, si quis, inquies, jura-

mentum exigat, et necessitatem inducal? Dei timor ne-

cessitate sit potentior. Nam si velis hujusmodi cansas
* Exod. xx. — * Matth. v, 55, — » Ibid. 36,
 HOMILIA XVII. IN S. MATTILEUM. 4^9
objicere, nullum ex pracceptis servabis. Nam et de uxore
diclurus es Quid igilur, sililigiosaet sumptuosa sit ?»Et
: «

dc oculo dcxtro « Quid igitur, si eruam eum, et urar ? » Et

:

de impudico aspeclu «Quidigitur, anpossumnoa videre?»

:

Et de ira in fratrem « Quid igitur, si praecepssim, et lin-

:

guamtenerenonpossim?» Et sicprorsus omnia supra dicta

calcabis. Atqui in legibus humanis hicc oblendere non

ausis, neque dicere, quid igitur si hoc, vel illud? sed seu
sponte seu invitus ea quae scripta sunt accipis. Alioquin
autem nunquam vim nccessitatcmve patieris. Nam qui
beatitudines prius enuntiatas audivit, ac seipsum ita com-
posuit, ut Christus jussit, nullam a quovis hominc hujus-
modi neccssitalem patietur, cum sit apudomnes admiran-
dus ethonorabilis. «Sit autemsermo vester;cst,est; et, non,
»non: quod autem ultra adjungitur, ex malo cst T
. » Quid
igitur supervacaneum illud est : « Ultra : Est et non ? » jura-
lnentum, non autcm perjurium. Hoc enim in confesso est,

etnemo est quin didicerit a malo esse , nec supervaca-

ncum esse, sed contrarium. Supervacaneum autem est,
quod cum redundanlia adjicitur, taleque est jura-
ultra et

mcntum. Quidnam vero dicit amalo esse? Et si a malo

eral, cur jubcbatur in lege? Idipsum eliam de uxore dices;
«Cur jamfornicatio reputatur,id quodolimpcrmittebatur?»
Quid ad dicendum? Hoec tunc dicta fuisse secundum
haec
infirmitalem eorum, qui legcs accipiebant. Nam et nidore
victimarum coli indignum admodum Deo cst, sicut balbu-
lirc indignumphilosopho. Adulterium ergo nunc repulatur
illud; et a malo cst jurare, quando auclact perfecta virtus
est. Si vero hcc ab initio diaboli legcs fuisscnt , non utique
tanlum profecissent. Etcnim nisi illa praBivissent, non ila
facile hasc nunc acccpla fuissent. Noli igitur eorum requi-
rcre virtutem, cmando eorum usus praeterivit. Tunc enim
' Matth. v 3 §7.
470 S. J0. CIIRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPI C^ P.

tempus id petebat; imo vero, si vis, etiam nunc. Nam

eorum virtus ostenditur cx.co ipso quo magis accusatnr.
Quod enim haec talia nunc videautur, eorum maxima laus
est. Nisi cnim nos pulchre nutrivisset, et ad majora reci-
pienda idoneosreddidisset,nou talia viderenluresse. Quem-
admodum mamilla, cum suum implevit oflicium, et ad
perfectiorcm mcnsam puer mittitur, demum inutilis vide-
tur. Parentes vero qui illam prius puero necessariam essc
puiabant, mille postea illam irrisionibus prosequuntur;
multi autcm non verbis solum illam traducunt, scd etiam
amaris illam oblinunt ungucntis; ut si non possint verba
imporlunum hujusmodi pueri aftectum removere, rcs ipsac
dcsidcrium avcrtant.
YI. Sic Ghristus a malo hrec essc dixit, non ut osten-
deret vetcrcm Icgem a diabolo prodiisse, scd ut vchcmen-
tius a vctcri vililatc revocaret. Et Discipulis quidem h?cc
dicit, sed Judacis stupidis et in iisdem perseverantibus,

ccu quadam amariludine, caplivitalis mctu, urbem rfr-

cumlinitam inacccssam reddidit. Quia vero ne id quidcm

potuit ipsos retinere, sed eam rursus videre optabant,
quasi pucri ad mamillam accurrcntcs, demumillam occul-
tavit, illa ipsa diruta, ct plerisquc corum procul abduclis.
Quemadmodum plurimi vitulos a vaccis abductos inclu-
sosque, tempore assuefaciunt,ut a lactis consuetudine abs-
cedant. Nam si diaboli vctus lcx csset, non ab idololatria
abduxisset, imo contra in illam conjecisset: id enim volc-
bat diabolus. Nunc autcm conlrarium prorsus videmus a

veteri lege eflici. Et ipsum quoque juramcntum idco in

veteri statutum fuit, ne per idola jurarcnt. « Jurate, inquit,

» per Deum verum *. » Non igitur parva quncdam lex cfTecit,

scd magna utique. Nam ad solidum cibum accederc, id

Servatoris fuit opus. Quid igilur? Annon a malo est jura-

1
Jer. iv, 2.
 nOMILIA XVII. IN S. MA.TTH.EIWI. 4/1

re? A malo est sednunc post tantamphilosophiam;

utiquej
inquies, idipsum possit
tunc autem minime. Et quomodo,
esse nunc honum, nunc
minime honum ? Ego autem e con-
trario dico,quomodo non sit et bonum et non bonum, re-
hus omnihus sic clamantihus, artihus, fructibus, aliisque

omnihus ? Primum id videas in natura nostra contingere.

honum est, poslea vero per-
Gestari enim in prima cetate

praemansjU uti cihis in primo vitae tempore bo-

niciosum :

ad mam-
num, postea vero horrore plenum. Lacte
ali et

vero
mam confugere, initio utile est et salutare, postea
pcrniciosum noxium. Vides-ne quomodo eaedem res se-
et

cundum tempora bonaB sint, et postea non tales appareant?

puerile pallium gestarc puero quidem
honestum, viro
Nam
discere,
autemlurpe. Yis-ne etiam ex contrariis idipsum
non sint da
quomodo qnae viro competunt, pucro apta :

sequctur nsus, mnjus-

puero pallium vhile,hinc plurimus
que in inccdendo pcriculum; ita saepe huc
illuc vertetur.

Da etiam illi civilia negotia tractanda, vel mercaturam, vel

videbilur. Et
sercndi metcndique artem, et ridiculum hoc
diaboli in
cur heec dico? nam caedes, quam inventum esse
confesso apud omnes est, opportuno lcmpore facta, inter-
fectoreum Phineem sacerdotii honore decoravit \
Quod
cnim cccdes sit opus diaholi, audi quomodo dicat
ipse :

aYos opera patris vestri vultis facere illc homicida

crat :

» a pripcipio \ » Sed
homicida fuit eliam Phinces, et repu-
tatum est ei ad justitiam, inquit. Ahraham vero
non homi-
factus, quod pcjus
cida solum, scd etiam filii interfcctor
erat, sic magis Deo placuit. Pctrus vcro duplicem cacdem
fccit, atlamcn spirituale erat id quod factum est. Nc itaquc
simpliciler res examinemus, sed etiam texnpus ct causam
ct personarum dilTercnliam,
voluntatem et ct illa omma,
quce una concurrunt, accurate cxplorcmus : nequc cnim

"
Sum. ui s II, et Psal, cv, 3o. — » Joan. vm, 4>.
472 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

polest verilas alio attingi modo : studeamusqtie, si velimus

regnum asscqui, supra vetera praccepta aliquid operari,
quia non possumus aliter coelestia obtinere. Nam si ad
mensuram tantum veterum perveniamus, extra limina sta-
Limus. « Nisl enim abundaverit justitia veslra plus quam
» Scribarum ct Pharisocorum, non intrabilis in regnum
» ccelorum '. » Altamcn post comminationcm hujusmodi,
quidam sunt qui non modo jusliliam illam non superant,
sed longc post illam relinquunlur. Non modo enim jura-
mcnta non fugiunt, scd etiam pejcrant; non modo impu-
dicum aspcctumnon devitant, scd eliam in ipsum lurpcm
aclum proruunt, aliaque omnia prohibita impune audent:
unum lantum expcctanlcs supplicii dicm, quando pro sce-
lcribus suiscxlrcmas dabunt pccnas: quod unum rcpositum
est iis, qui in nequilia vilam obeunt. Dc illis quippe des-
pcrandum est, et nihil aliud expectandum, quam suppli-
cium. Qui enim hic adhuc supcrsunt, facile possunt et
pugnare, ct vincere, ct coronari.

VII. Ne mi hcftno, neque bonam illam

itaque concidas,
alacritatem amiltas. Neque enim onerosa sunt ea quae ju-
bentur. Quis, quncso, labor in vitando juramenlo? Num
pccuniarum impensa est? num sudor et acrumna ? Sufficit
tanlum vclle, et totum factum cst. Si vero consuctudinem
mihi objicias, ob hoc ipsum maxime dico facilcm esse
emcndationem. Nam si in aliam te consuetudinem trans-
feras, jam lotum perfccisti. Cogita enim multos apud gen-
tiles esse, qui balbi cum essent, multo sludio offendenlem
linguam correxerunt; alios qui cum humeros frequentcr
et indecenter agitarent movcrentque, apposito glodio, de-
hinc ab hoc abstinuerunt. Quia enim Scripluris non ob-
tempcralis, ab cxlernorum excmplis vos admoncre cogor.
IIoc etiam Deus Judceis faciebat hls verbis : « Abite in in-

1
MattU. v, 20.
 3

HOMILlA. XVII. IN S. MATTH.EUM. 4?

» sulas Chetiim, et in Ceclar mittite, et diseile si mutave-
»rint gentcs cleos suos : et ipsi non sunt dii\»Imo ad
irralionnbilia saepe mittit, dicens Vade ad formicam,
: «

«piger, et acmulare vias ejns, et vade ad apem\ »Hoc ila-

que et ego nunc vobis dico : « Considerate Gra:corum phi-
losophos, et lunc scietis quanto sint digni supplicio ii, qui
divinas lcges transgrediunlur : cum illi pro humana hac
honeslate labores innumeros pertulerint, vos vero ne pro
coeleslibus quidcm bonis parem exbibere diligentiam veli-

tis. Si porro post haec dixeris posse consuetudinem inter-

cipere eliam illos qui admodum sibi cavenl; icl etiam ego
fateor; unum id adjicio : ut facile intercipi poles, ita facilc

potes tc emendare. Si enim multos tibi domi custodes sla-

tuas, servum videlicct, uxorem, amicum, ab omnibus pul-

sus atque agitatus, facile a prava consuetudine absistes.
Si per decem dies ila agendo perseveres, non erit diutur-

niore tempore opus ; sed tibi res in tuto posita crit, con-
suetudinis optimne firmitate jam radices millente. Cum
crgo cceperis id corrigere, etiamsi semel aut bis legem
transgrediaris, eliamsi ter vigesiesque, ne desperes : scd
resurgc,eamdemque curam suscipe, planeque supcrabis.
Neque cnim leve malum csl perjurium. Si enim jurare a
malo est, pejerare quanto supplicio erit obnoxium? Hccc
dicta laudastis : sed plausibus, tumultu et sonitu non opus
esl mihi. Unum vo!o tantum, ut cum quiete et sagaci
attentione quae dicunlur audientcs, dicla exequamini. Hoc
mihi plausus ct laudis loco est. Si vero ea, quae dicuntur,
auclias, et non facias ea cjuae laudas, majus erit supplicium,
gravior accusatio, nobisque pudor ct irrisio. Non enim
thealrum sunl hccc, non Iragccdos nunc spectatis, ut soluni
plaudalis. iMagisterium est hic spirituale. Quaproplcrunum
sludiumest, ut qunc dicuntur opere compleatis, et obedien-
1
Jcr. n, lo. — * i'rov. vi, 6, et xsx, a5.
474 s« J0 » GnnysosTOMf archiepiscopi c. p.

tiam gestis commonstretis. Timc enim omnia assecnti eri-

mus : nunc pene desperare cogor. Nam ct privalim eos
at

cjui me convenerunt haec monere non cessavi, et vobis in

commune locutus, nihil lamen hinc fructus hactenus per-
ceptum vicleo : sed vos primis adhuc elemenlis hacrentcs
cerno quod sane maximum potest docenti fastidium gcne-
:

rarc. Yidc igitur ct Paulum id molcste ferentcm, quod au-

ditores multo lcmpore in priore disciplinae gradu mane-
rent. « Nam cum deberelis, inquit, magislri esse propter
» tempus, rursum indigetis ut doceamini, quaenam elementa
» sint principii sermonis Dei ', » Ideo et nos lugemus et plan-
gimus. Ac si perscveranlcs vos viclero, vos demum sacro-
rum liminum ndilu intcrdicam , nec non participalione
immorlalium myslcriorum, qucmadmodum fornicatorcs,
adullcros et cos qui de crcdibus accusantur. Melius namquc
est cum duohus vel trihus lcgcs Dci ohscrvantihus con-
suclas affcrre prcces, quam coetum congregare improho-
rum, qui caeteros corrumpunl. Ne quis dives, nc cjuis e
primorihus infletur, vcl supcrcilia allolJat. IIxc omnia mihi
fahula sunt, umbra ct somnium. Nullus cnim eorum, qui
opulcnliores sunt, mihi tunc patrocinahitur, cum accu-
sahor ct ralioncs darc cogar, quod non cum dehita ve-
hcmentia lcges Dei vindicaverim. IIoc enim , hoc ccrlc
admirandum illum seneni, Ileli dico, perdidit, etsi irre-
preliensihilem duxerat vitam. Attamen quia cum concul-
calas Dei leges vidcrct, icl nc^lexit, cum filiis punitus est,

et grave supplicium subiit. Si aulem ubi lanta naturae ty~

rannis crat, is qui non dcbita scveritatc cimi flliis suis cst

usus, ita graves dedit pcenas, qua nos vcnia donabimur ab

ilia lyrannidclibcrali, qui Laiiicn omnia adulationc corrum-
pimus? Nc ilaquc ct nos ct vos ipsos pcrdalis, oblcmpcratc,
obsecro, ut innumcros vobis cxploralorcs et monilorescons-
1 Hcbr. v, 12.
 IIOMlLIA XVIII. IX S. MATTn.EHI. 4y5
iituenles, a juramentorum consuetudine liberemini ut ;

hinc pcrgentes, aliam quoque virtutem cum facilitate mag-

na impleatis, et futuris fruamini bonis. Qiue nos omnes
assequi contingat, gratia et misericordia Domini noslri
Jesu Christi, cui gloria et imperium, nunc et semper, et
in srecula saeculorum. Amen.

W V VV\ W\ W\ \\\ VW W V \\\ WWW \\\\\\ \\\ V\\ VW VW W\ \\\W\ V\1 VW W\ \\ \ \V\ V V\ WV WWW WA\w

HOMILIA XVIII.

CAPUT V.

Audistis quia diclum est : Oculum pro oculo, et dcntcin

pro dente. Ego aulem dico vobis non resistere malo :

scd si quis percusscrit te in dexleram maxillam, prarbe

ei et allcram. Et volenli lecum in judicio contendcre,
et lunicam tuam tollere, dimitte ci ct pallium •,

I. Vidcs eum non de oculo priora dixissc, cum jubcret

oculum erucre qui nobis oflcndiculo essct; sed de eo qui

per amicitiam nos hcderet, et in pernicici barathrum conji-

ccret ? Nam qui tanta hic hyperbole iititur, neque alterius,
qui nobis oculum eruisset, oculum eruere permittit, quo-
modo suum cruere lcgc sanxisset ? Quod si quis vcterem
redarguat legem, quac jubcat sc ita ulcisci, is admodum
mihi videlur sapientiam, quce lcgislalorem decet, ignorare,
nec non lcmporum ralioncm ct indulgenlia) ulilitatem. Si

cogilaveris enim quinam cssent ii qui talia audirent, quo-

modo affecli, ct qua.ndo has lcgcs acccperint, legislatoris
saj)ieuliam mullum laudabis, vidcbisque unum ct eumcLem
cssc qui luec et illa staluciit, ct valclc. ulilitcr ulraquc, ac

Matlh. v, 58-4o.
^C) $. JO. CIIRtSOSTOMI ARCHIEHSCOH C. P.

congruenti temporc scripserit. Namsi ab initio ha3C sic alta

et sublirnia praecepta intulisset,neque haec neque illa rece-

pissent. Jam vero cum opportuno utraque lempore statue-
rit, per utraque totum orhem correxit. Alioquin autcm
haec jussit, non ut mutuo nohis oculos eruamus, sed ut
potius manus nostras contineamus. Nam rependendac vicis
comminatio, impetum inferendae injurisc coercuit. Alque
Ita sensim multam disseminat philosophiam : quando lae-

sum parem rependere vicem juhet ; quanquam rnajore

dignus erat supplicio is, a quo iniquitas hujusmodi cepisset
cxordium : ilhid enim sequilalis ratio postulahat. Sed quia
benignitatem volehat justitia temperarc, eum qui iniquius
se gcsserat, minori, quam merchatur, damnat supplicio,
docens ut in patiendo magnam servemus modcralionem.
Cura crgo priorem legcm protulissct, illamque lolam Iegis-

set, oslendit postea non fratrem esse qui talia pcrpetravit,

scd malignum, ideoquc suhjunxit : «Ego autem dico vohis
»non rcsisleremalo. » Nondixit: «Nonresistcrefratri;» sed,
« Malo ;» ostendens illo instiganlc talia perpctrari, alque sic

magnam ira) partem adversus eum, qui injuriam intulit,

conceptam sedans et succidens, cum causam in alterum

transfert. Quid igitur ? annon dehcmus, inquies, resistere
malo? Dcbctis, sed non hoc modo verum ut ipse praece- :

pit : ut scilicet parali simus ad recipiendas injurias ; sic

enim illura superahis. Neque enira igne ignis cxlinguitur,

sed aqua. Ut aulem discas etiam in veteri lege eum, qui

paterelur vicisse, coronatumque fuisse; id diligenter ex-
plora, et videbis eum longe anleferri. Nam quiprior manus
iniquas intulit, duos ipse oculos eruisse deprehcnditur, et
proximi sui ct suum. Ideoque jure ab omnibus odio habe-
tnr, ct millc criminationibus impetitur. Qui vero kesus
cst, praelcrquam quod pari pcena vindicalur, nihil mali
inlulit, mullos habct seu coramiseratione dolentes, utpole
 HOMILIA XVIII. IN S. MATTIUStJM. 4 77

purus, etiamsi ultio facta fuerit. Calamitas par est in utris-

que; gloria vero non par apud Deum et homines. Qua-
prcpter neque calamitas deinceps par est. Principio itaque
dixit : e Qui irascitur fratri suo sine causa, et qui illum fa-
tuum appellat, reus erit gehennae ignis.» Hic vero majorem
ctiam requirit philosophiam, non modo quiescere jubens
eum qui talia passus sit, sed etiam cum caedente officio
certare, ipsique alteram maxillam praebere. Iioc autem
dicit, non pro illo injuriae genere tantum legem ferens;
sed ad talem in omnibus tolerantiam nos institucns.
aliis

II. Quemadmodum enim cum dicit « Qui vocat fratrem :

» suum fatuum, reus erit gehennae ignis \ » non de hoc uno

verbo hoc dicit, sed de qualibet conlumelia; ita hic quo-
que legem statuit, non tantum ut colaphis caesi id fortiter

feramus, sed ut quidvis aliud patientes, ne turbemur.

Propterea et extremam selegit iujuriam, ct hic pro-
ibi

brosa et contumeliosa ma\ime videbalur, maxillae percus-

sionem. Id vero jussit et pcrcutienlis ct percussi rationem
habens. Nam qui injuria afficitur, nihil sc grave passum
arbitrabitur, sic philosophia pracmunilus : neque enim con-
tumeliae sensum ullum habebit, ut qui certet potius quam
percutiatur; qui vcro injuriam infert, pudore suflusus non
secundum colaphum impinget, eliamsi fera quavis ferocior
sit; imo etiam dc priore sese damnabit. Nihil enim ila

iacdentcs cohibet, ut cum laesi injuriam moclcste ferunt;

neque modo retinet impetum ne ulterius procedatur; scd
etiam id effieit, ut de facto se pceniteat, et alii moderatio-
nem admirantes sccedant; imo, neque solum amicos ex
inimicis , scd familiares rcddit et servos. Sicut e converso,
ultio sumpta contraria omnia parit, utrumque dedecorat,
et pejorem efficit, majorem irac flammam excital, ac saepe
caxle terminatur malum ad ulteriora progressum. Idcirco
' Matlh, v, 22.
47^ S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. V.

percussum non niodo jubet non irasci, sed etiam percu-

tienlis implere cupiditatem praecipit, ut ne videaris prio-
rem plagam invitus accepisse. Sic enim impudentem op-
portuniore plaga percutere poleris, quam si manu per-
cussisses, impudenlem mansueliorem eflicies. « Qui
et

»voluerit tecum judicio contendere, et Innicam luam tol-

»lere, dimitte illi et pallium. » Neque enim in plagis tan-
tummodo, sed eliam in pecuniis vult talem tolerantiam
exhiberi. Ideo rursum simili ulitur hyperbole. S;cut enim
illic jubet paticndo vincere, ita et hic in concedendo plura,
quam raptor expectabat. Vcrum hoc non simpliciter po-
suit, sed cum addilamento. Non enim dixit « Da petenti :

pallium, » sed, « Eiqui volucrit tecum judicio contendere; »

hoc est, si tc ad judicium traxerit, ac negotia tibi exhi-

bcat. Queinadmodum vero cum dixisset : « Ne voces fatuum,
et ne irascaris sine causa » : deinceps plura exegit, cum
jussit etiam dexteram maxillam praebere; ita et hic cum
dixisset : « Esto consentiens cum advcrsario tuo, » rursum
gravius praeceptum addit. Non enim modo jubet illa dare
quae ille vult auferre, sed majorem etiam liberalitatem ex-
hibere. Quid igitur, inquies, nudus-ne circuiturus sum?
Nunquam essemus nudi, si his praeceptis diligenter oblem-
peraremus; sed multo pluribus, quam omnes vestibus
alii,

induli essemus. Primo enim nemo lali animo praeditus in-

vaderet : secundo si quispiam occurreiet ita ferox et inhu-
manus, ut eo usque procederet , multo plures reperirentur
qui tantae philosophiae virum, non vestibus modo, sed et

carne sua, si fieri possct, operirent.

III. Si autem etiam propter talem philosophiam nudum
ncedere oporteret, neque id eliam turpe essct. « Nam et

» Adam nudus erat in paradiso, nec erubescebat

x
. » Esaias
etiam nudus et discalceatus, Judasorum omnium splendi-
1
Gen, 11, aS.
 homilu xvht. in s. Hrnim 479
dissimus erat x
. Joseph vero, curn exutus est, tunc maxime
claruit. Ncque enim malum est ita nudari; sed ita indui,
ut nunc nos induimur vestimenlis pretiosis. Hoc et turpe
et ridiculum est. Ideo illos quidem Deus laudavit; hos
vero per Propbetas et pcr Apostolos saepe incusat. Ne ita-

que praecepta impossibilia esse putemus, Quae utique et

utilia nobis sunt, et valde facilia, si vigilemus : tantumque

afferunt lucrum, ut non nos solum, sed etiam eos qui nos
laedunt, maxime juvent. Et hoc cst in eis eximium, quod
dum suadent nobis ut mala patiamur, eadem opcra eos
qui nos la?dunt, docent philosophari. Dum enim ilic putat
magnum esse aliena auferre, tu vero ostendis ipsi libi in
promptu esse illa etiam dare quao ipse non petit, et pro-
nam alacritatem ejus inopiae, philosophiamque ejus rapa-
citati opponis, considera quantam ille percipiet doctrinam,
non ex verbis, sed ex operibus eruditus ad parvipenden-
dam ncquitiam, et virtutem assequendam. Non enim vult
Deus ut nobis tantum omnibus proximis.
utiles simus, sed

Si igitur dederis, et non judicio conlenderis, qucd tibi

utile erat lantum quaesivistis ; si vero aliud dono addideris,
illum meliorem elTectum dimittis. Hujusmodi est sal, ut

vult Dominus Discipulos esse quod et seipsum servat, et

:

alia corpora quibuscum mixtum est firmat talis est ocu- :

lus, qni sibi ipsi lucet et aliis. Quia igitur eorum te vice
conslituit, illumina eum qui in tenebris sedet ; et doce
illum, nec primum quidem rapuisse violentcr, nec te ke-
sisse omnino. Sic enim et tu venerabilior clariorque eris,

si ostendas dedisse te, non raptum amisisse. Fac igitur

per mansuetudincm tuam, ut ejus peccalum liberalitas tua

sit. Si vero hoc esse magnum putas, expecta et clare vide-
bis te nondum ad perfeclionem venisse. Non enim hic
gradum sistit is qui patientiae lcges dedit, sed ultcrius pro^
1
Isai. xz, 5.
480 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

cedit, ita dicens : « Si quis te angariaverit milliarinm

»unum,vade cum duo \ »Vidisti-ne philosophiae
illo et

excellenliam? Post dalam tunicam et pallium, si adhuc

nudo corpore uti velit adversarius ad laborem et miseriam
ferendam, ne sic quidcm illum coercere oportet, inquit.
Omnia enim nos communiter vult possidere, corpora, pe-
cunias, et egenis pariter injuriamque in ferentibus illa

praebere; hoc enim fortiludinis, illud benignitatis est.^Ideo

dicebat : « Si quis te angariaverit milliarium unum, vade

»cum illo et duo, » sublimius te rursum erigens, atque
eamdcm ipsam libcralitotem ostendere jubens. Si enim
illa, quce in principio dicebat, his longeminora, lot tamen
bealitudines habeant, cogita quanta sors haec majora ope-
rantes cxpeclet, atque etiam quales illi vel ante pracmia
evadant, in humano et passibili corpore, impassibilitatem
omnem Cum
enim neque calumniis, nequc
exhibentes.
plagis, neque pecuniarum dircplione mordeantur, neque
ulli rei simili unquam cedant ; imo potius oerumnis fortio-

res evadant, considera qualis anima corum efficiatur. Prop-

tcrea quod in plagis, quod in pecuniis jubet, hoc ct in

hac re quoque faccre proecepit. Quid loquor, inquit, de

conlumeliis, dc pecuniis? si eliam ipso corporc tuo uli
velit ad laborem et defaligationem, illudque ,injuste, rur-
sus vincito, et illius iniquam cupidilatem cxuperalo. An-
gariareenim est inique trahcrc, et sinc ullo prorsus ra-
tione vim inferre. Attamen ad hoc etiam paratus eslo, ut
amplius patiaris, quam ille velit exigcre. « Petenti te da,
»et volentem a tc mutuari, ne averseris'. »Huec minora iilis

sunt, sed ne mireris : sic enim solet semper facere, mag-

nis parva misccns. Si vero haec minora sint illis, audiant
qui aliena rapiunt, qui meretricibus sua largiuntur, et du-
plex sibi parant incendium, ct per iniquum aditum, et pcr
* Matth. v, 4i. — * ibid. 42.
 bomtlia xvin. in s. mattii^tjm. 48 i
sumptns perniciosos. Mutuum autem hic, non usurarium
illud foenus appellant, sed usum simplicem. Alibi vero id-
ipsum inlendit dicens illis dandum esse, a quibus nihil
recepturos speramus. « Audistis quia dictum cst : Diliges
«proximum tuum, et odio habebis inimicum tuum \ Ego
» autem dico vobis : Diligite inimicos vestros, et orale pro
» calumniantibus et persequentibus vos, benedicite male-
»dicentibus vobis, bcnefacite iis qui vos oderunt; ut sitis

» similes Patris vestri, qui est in coelis, qui solem suum oriri

»facitsuper bonos el malos, et pluit super justos et in-

»justos a
. »Yide quomodo ultimam bonorum coronidem
posuit. Propterca enim docet non modo colaphis cscden-
tes ferre, sed eliam dexteram maxillam preebere; nequc

tantum tunica3 pallium adjicere. sed cum angariante ad

iinum milliarium per duo milliaria incedere; ut quod his
longc majus erat, cum omni facilitate suscipercs. Et quid,
inquies, his majus est? IUum, quihacc faciat,non inimicum
habcre : imo et aliquid aliud majus. Non enim ait : « Ne
odio habeas, » sed, « Dilige: »non dixit a Ne loedas,
: »sed,
c Benefacilo. »

IV. Si quis vero haBc accurate exploraverit, aliudvidc-

bit additamentum his longe mnjus. Non enim solum jussit
diligere, scd ct pro iis orarc. Vides-ne quos ascenderit gra-
dus, et quomodo nos in ipsum virtutis culmen constitue-
rit. Considercs velim eos a principio enumerans. Primus
gradus est, non injuriam inferrc. Sccundus, ubi inccpta
est injuria, non illam pari vice ulcisci. Terlius, non in-
ferrc in la?dcntcm idipsum quod passus es, scd quiescere.
Quarlus, seipsum ofFerrc ad male patiendum. Quinlus,
plura illi prcebere, quam ipse velit qui malum intulit. Sex-
tus, non odio habere illum qui talia cgerit. Seplimus, ip-

sum eliam diligere. Octavus, ipsi bcnefacere. Nonus,

' Lcvit. xix, 17. — a
Mattb, v, 4^*45.

LXXIV. 3i
482 S. JO. Cni\YSOSTOMI arghiepiscopi c. p.

Deum eliam pro ipso precari. Yidisli-ne philosophiae cul-

men? Ideo cliam splendidum ille praemium habet. Quia
cnim magnum praeceplum crat, ac strenuo
opus habebat
animo, magnaque diligcntia, mercedem illi constituit la-
lem, qualem nulli priorum. Non enim lerram hic comme-
morat, ut cum de milibus agcret, non consolationem ct
misericordiam, ut cum de lugentibus et de misericordibus;
non de regno coelorum scd quod omnium mirabilissi-
:

mum crat, quod fierent Dei similes, quanlum possunt ho-

mines ipsi csse similes. « Ut sitis, inquit, similes Patris

» vestri qui in coelis est. » Tn vero obscrvcs velim ipsnm

neque neque in superioribus Patrcm suum vocare;
hic,
sed illic quidem Deum et rcgem magnum, cum de jura-
mcnlis agit; hic vero Palrcm ipsorum. Id vero agit hos
loquendi modos opportunum tempus reservans. Deinde
in

in progrcssu similitudinem illam declarat « Qui solem :

» suum oriri facit supcr bonos ct malos, ct pluit supcr jus-

»tos et injuslos. »Etcnim illos non modo non odit, inquit,
sed etiam bencficio afficil eos, qui se injuria afficiunt. Quan-
quam nulla sit hac in re aaqualitas, non solum propter
beneficiimagnitudinem, sed cliam proplcr dignitalis emi-
nentiam.Tu enim a conservo flespiceris, ille autem a scrvo,
cjuem sexcentis beneficiis afTecit ; ct tuquidem verba do-
nas, dum pro iilo prccaris, ille vero res admodum magnas ct
mirabiles, solcm accendens et annuos imbres suppeditans.
Attamen sic concedo te acqualem esse, quantum polest
homo. Nc itnquc odio habeas hominem, qui te malo af-
ficit, cum tibi tot bona conciliet, et ad tantum te honorem

ducat, ne maledicas ei, qui te damno afficit : alioquin et Lv

horem sustinebis, et ejus fructu privaberis; damnum feres,
et mercedem perdes, quod extremaa est dementia3, quod

scilicct cum graviora suslinuerimus, minora non feramus.

Et quomodo, inquies, potest hoc fieri ? Cum Deum videas

 IIOSIILU XVIII. IN S. MATTII.EUH. ^83
hominem faclnm tanlum descendissc, ct tanla pro tc pas-
sum esse, interrogas adhuc et ambigis, quoniodo possumus
injurias conservis rcmittere ? Non audis illum in cruce di-
cenlem : « non enim sciunt quid faciunt ? »
Dimilte illis, x

Non audis Paulum dicentem « Qui asccndit sursum, et:

2
» scdet in dcxlera, intcrpellat pro nobis ? » Non vides quo-
modo post crucem et ascensionem Judaeis, qui se interfe-
cerant, miserit Aposlolos, qui scxcenta ipsis afierrent
bona? idquecuminilleab ipsispassuriessentmaln? Atlu lae-
sus admodum es? Et quidlanlum passuses, quantum Domi-
nus tuus, vinctus, coiaphis caesus, ilagellalus,a servis cons-
putus, morlem passus, mortem, inquam, omnium turpissi-
mam, idquepostmilleipsisillalabeneficia ?Siporromultum
Lxsussisjideomaximebcneficiaconfer, uttibisplendidiorem
ncctas coronam, et fratrem a gravissimo morbo liberes. Nam
et medici, quando ab oegro furente calcibus et injuriis impc-

tunlur, lunc maximc ipsos miseranlur, et ad sanitatem ipsis

resliluendam sese apparant, gnari contumeliam illam a

violenlia morbi proficisci. Et tu ilaque hanc circa insidia-
lorcs leneto scntenliam, sicquc crga lacdcntes te geras. Iili

namque sunt qui vere morbo laborant et vim paliunlur

omnem. Libera igilur eum a gravi islo damno, ct da ope-
ram ut iram remittat; a sajvo damione nempe furore, ,

cripc. Nam cum dxmoniacos videmus, lacrymamur, ne-

que sludcmus ipsi a dacmone agitari. lloc igilur crga iralos
nunc faciamus; nam iis similes sunt iracundi; imo illis

miserior-es sunt, qui sensibus inlcgris insaniunt. Quam-

obrem illorum amenlia veniam non merclur.
V. Ne itaque jaccnlem invadas, imo potius ipsum mise-
rare. Nam si qucmpiam videamus a bile exagitatum et
verliglne caplum, ac pravum illum humorcin cmovcrc les-
tinantem, manum porrigimus, et sic agitalum sustenla-
1
Luc. uiu, 5^, — 2 p.om, vin, o.{.
»•

01.
 /t 84 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPfSCOPI C. P.

mus, ctiamsi pallinm inquinemus, non avcrsamur; sed id

solnm curamus, ut illum a gravi hujusmodi angustia erua-
mus. Hoc itaqueerga istos etiam agamus, suslentemus vo-
mentes et agitatos, neque prius dimiltamus, quam hanc
amaritudinemomncm deposuerint. Et tunc tibi gralias
habebunt maximas, cum quieverint. Tunc is clarc cog-
noscet a quanla illum perturbalione erueris. Et quid dico
ab illo tibi gratiam esse rcferendam ? Nam te Deus statim
coronabit, et innumeris remunerabit bonis, quia fratrem
luum morbo liberasti sed etiam ille te ut domi-
a gravi :

liiiQi honorabit, tuam onmino reveritus moderationem.

Annon vides parientes mulieres quomodo vicinas sibi ,

mordeant, tamcn non dolent; imo dolent, sed illud

et illae

fortiter ferunt, et commiseratione ducuntur erga dolentes

et a parlu disscctas. llas tu quoquc imitarc, neque sis ipsis

mulieribus mollior. Cum enim pepcrerint mulieres istac,

(mulicribus quippe sunt illi rixis movendis prompliores; )

tunc te virum esse cognoscent. Quod si gravia haec proc-

ccpta sunt, cogita ideo venisse Christum, ut haec in animis
noslris insereret, utnos et amicis et inimicis utiles efficeret.
Idco amborum curam gerere jubet; fratrum, cum dicit :

« Si ofTers munus tuum; » inimicorum, cum lege statuit

Neque Dei tanlum exem-

ut ipsos diligas, et pro ipsis ores.
plo ad hoc hortatur, verum etiam ex contrario nam, « Si :

y> dilexeritis, inquit, eos qui vos diligunt, quam mercedem

» habcbitis ? Nonne et publicani hoc faciunt l
? »Hoc et

Paulus ait : « Nondum usque ad sanguinem restitistis con-

2
» tra peccatum pugnantes . » Si igitur hoc feccris, cum
Deo stas; si hrec reliqueris, cum publicanis, Vides-ne quo-
modo non tanta sit praeceptorum magnitudo, quanta pcr-
sonarum differentia?Ne itaque cogitemus diflicile praeccp-
tum esse, sed mercedem in mentem revocemus, conside-
1
Matrh. v, 46. — 2 II e br, Xii.
 ;

IIOMILIA. XVIII. IN S. MATTILEUU. 4^5

rcmusque cui similes efficiamur, si rcctc nos gesserimus
et quibus exaequemur, si peccemus. Fratrcm itaque jobet
rcconciiiari, nec prius abscedere, clonec inimicitiam aule-
ramus. Cum autem de omnibus disserit, non ultra nos tali

subjicit necessitali, sed nostra tantum rcquirit, hocque

pacto legem facilem efficit, Quia cnim dixit : « Perscculi
sunt Prophetas, qui ante vos erant; » ne propterea ipsis in-

fensi essent, jubet non modo illos haec agentes tolcrare,

sed etiam diligere. Vides-ne quomodo iram, et concu-
piscenliam sive corporum, sive pecuniarum, sive glorice,
sive rerum ad prrcsentem vilam spectantium, rndicitus au-
ferat ? Hoc enim fecit nb inilio, multoque magis nunc,

Nam qui pauper, qui mitis cst, qui luget, iram prorsus
evacual : qui justus ct misericors, pecuniarum cupiditatem
cxcludit; qui cordc mundus, a concupiscenlia mala liber
est : qui perseculionem patitur, et iajurias sustinet, etiamsi
male audiat, prarsentium omnium rerum contemptum ob-
tinet, alquc a fastu ct vana gloria liberalur. Auditore igi-

tur ab hisce vinculis soluto, et ad certamina inuncto, rur-

stis alio modo et cum majori diligentia haec vilia evcllit.

Orsus enim ab ira, hujusqne vitii nervis omnino succisis ,

postquam dixit : « Qui irascitur fralri suo, et qui fatuum vo-

cat, et qui raca dicit, puniatur : ct qui ofFert donum, ne
prius accedat ad mensam, quam solverit inimicitiam ; ct
qui adversarium habet, priusquam judicium vidcat, ami-
cum sibi eum ex inimico faciat; » ad concupiscentiam rur-
sus transit. Et quid ait ? «Qui rcspicit impudicis oculis, ut

mcechus puniatur : qui offendiculum patitur ab impudica

muliere, aut a viro, aut a quopiam alio eorum, qui sibi
necessitudine juncti sunt, hos omnes penitus abscindat :

qui lege connubii uxorcm habet, nunquam illam repudiet,

nec ad aliam rcspiciat.o Per haec enim malye concupisccn-
liie radiccs evulsit. Dcinde pecuniarum amorem cocrcet.
 ,

486 S. JO. CIII\yS0ST0MI ARCIIIENSCOPI c. p.

jubens nequc jurarc, ncque mcnliri, ncquc tunicam rcli-

nere, qua quis induilur, imo cliam volcnti pallium offcrre,
el corporis sui operam : omni studio pecuniarum amorcm
auferens.
VI. Posl haac aulem omnia variam horumcc pracceplo-
rum coronam inducit, dicens « Orale pro calumniantibus
:

» ad supremum philosophioe cacumen

x
»vos , atlollens.

Qucmadmodum enim colaphos pali mnjus cst, quam esse

niitem, ct pallium cum tunica dimillerc pracstanlius, quam
misericordem esse, et injurias ferrc, quam justum cssc,
et alapas fcrre et ad scquendum cogi, quam pacificum

csse ;sic pcrsequenli sc bcnediccre perfectius cst, quam

perseculionem pnti. Yidcs quomodo paulalim nos ad ipsos

coclorum forniccs attollat? Quonam igitur digni supplicio
sumus, qui ad Dcum imitaudum studium poncre jussi, no
publicanis quidem pares forte simus? Si cnim amicos dili-
gerc publicanorum, peccalorum alquc ethnicorum sit

quando ne quidcm facimus; non enim facimus quando

id

laudc florcnlibus fralribus invidcmus quos non dabimus ;

poenas, qui Scribas supcrarc jussi, ctiam cthnicis infcriorcs

sumus? Quomodo, rcgnum videbimus? Quomodo
quoeso,
sacra illa adibimus vcslibula, non mcliores publicanis?
Illud enim subindicavit his verbis « Nonne ct publicani :

» hoc faciunt ? » In quo maximc cjus doctrina cst admi-

randa, quod cum ubique praemia ccrtaminum supcrabun-

danter ponat; scilicet Deum videre, regnum coeiorum hae-
reditate accipere, filios Dei fieri, ei similes esse, misericor-
diam consequi, consolalionem accipere, in ccelis niagnarn
rcpositam habere mercedem; si quando tristium mentio
habenda sit, id parcius facit; gchennae quippc nomen se-

mel tanlum in tot scrmonibus posuit; ct in aliis quibus-

dam rcmissius, hortando magis quam comminando, audi-
1
Luc. vj, 28.
 HOMILIA XVIII. IN S. MATTH.EUM, 487
lorem corrigit dicens : « Nontie et publicani hoc iaciunt ?»
2
et, « Si sal infalualum fuerit ; * et, « Minimus vocabltur
»in rcgno coelorum 3
. » Est cliam. cum peccata ponit pro
pocnis, supplieii ponclus auclitori subintelligendum profe-
rens; ut cum dicit : « Mccchalus cst eam in cordc suo, »

et, Qui dimitlit, facit eam moechari ; » ct, « Quod his

«abundantius est, a malo est •+. » Xam mente prneclitis pro
supplicii nomine stilfich acl crneudalionem peccali magni-
ludo. Quamobrem hic quoquc ethnicos et publicanos in
medium adducit, cx pcrsona3 conditione Discipulum pu-
dore afficiens. Quod et Paulus faciebat dicens « Nolite :

»conlrislari sicul et cacleri, qui spem non habent 5

: » et,

« Sicut genlcs, qmc ignorant Deum G

. » Et ostendens sc
nihil ita eximium pelere, scd paulo amplius solito, ait :

« Nonnc et ethnici hoc faciunt ? » Allamen non hic fincm

dicendi facit, scd in pramiia et in bonam spcm dcsinit his
vcrbis : « Estole ergo perfccli, sicut et Pater vester cocles-
» tis ". » Saepequc coclorum nomcn ubique dissemiuat, a
loco ctiam sensus corum erigens. Haclcnus cnim infirmio-
res crassiorcsqueerant.Omnia igitur, qua? dicla sunt, menle,
volventcs, magnam cliam crga inimicos charitatem exhi
beamus. Et ridiculam illam consueludincm cjiciamus,
quam multi ex iis, qui minus ratione valent, suslincnt, cx~
pectanlcs ut qui obviam vcniunt se prius salulcnt : id quod
mullam bcatitudinem continet negligenlcs quod aulem ,

ridiculum est exigeules. Qua ergo dc causa non illum prior

salutas? Quia hoc expcclat, inquies. Atqui ideo maximc
fejtinarc oporlebat, ut tu coronam acciperes. Non, in-
quies, quia hoc ipsum illo qua:sivi(. Et quid hac amcntia
detcrius ? Quia enim id ilie quacsivit, inquis, ut mercedis
mihi fierct occasio, nolo hanc arriperc occasionem. At si

1
Marc. ix, 3. — 2 Luc. xiv ;
54- — J
Matth. v, 19. — * Ibid. aS,
3a ct 37, — 5
1 Thcss. iv, 12, — 6
Ibid. 5. — » Matth. v, 48.
488 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ille tc prior salutet, nihil tibi plus erit si salutem reddas.

Si vero tu prior properes ad salutandutn, fastum ejus in-
largum ex ejus arrogantia fruclum messuisli.
tcrccpisti, ct

Quomodo igitur non extremae dementiae fucrit, cum ex

nudis verLis lantum capere fructum valeamus, lucrum
perderc, ct cum illum improbcmus, in eadem incidere ?

Si enim illum idco culpas quod prior aliorum salutationem

expectct, cur imitaris id quod improbas; et quod malum
essc dicis, hoc ut bonum amiularis? Yides-ne nihil stultius
essehomine in nequilia vivente ? Quamobrem obsecro,
hanc improbam ct ridiculam consuetudinem fugiamus.
Ilic quippe morbus millc amicitias evertit, multasque pe-
perit inimicitias. Ideo nos praeveniamus alios. Nam qui ju-
hemur ferre ut alapis perculiamur, iter coacti suscipiamus,
nudcmur ab inimicis, qua venia digni erimus, si in sim-
plici salutatione tantam adhibeamus conlentionem? Despi-
cimur, inquics, et conspuimur, cum hoc ipsi concedimus :

et ne tc despiciat homo, Deum oiTcndis? Ne te conlemnat

conservus furens, Dominum contemnis, qui tanla tibi bc-
neficia contulit ? Si enim absurdum est te aequalem con-
temnere, multo magis absurdum conlemnere te Deum,
qui tc fecit. Ad haec consideres velim, cum te ille despicit,

lunc majorem tibi mercedem conciliare. Propter Deum

enim haec pateris, quia leges ejus audisti. Hoc autem quo
non honore dignum sit? quibus non diadematibus ? Gon-
tingat mihi et conlumeliis affici et contemni propter
Deum, potius quam honorari ab omnibus regibus : nihil

enim, nihil ulique huic honori par est. Hunc itaque con-
sectemur ut humanosque honores nihili facien-
ille jussit;

tes, sed veram pbilosophiam per omnia cxhibentes, sic vi-

tam ordincmus nostram. Nam coelestium coronarum jam

hic fructum percipiemus, quasi x\ngeli cum hominibus
versantes, tanquam angelicte polestales in lerra circum-
 HOMILIA XVIII. IN S. MATTH.EUM. 4§9
euntes, omni cupiditate omnique perlurbatione exempti;
et cum his omnibus inefTabilia consequemur bona quae:

utinam nos omnes adipiscamur, gratia et benignitate Do-

mini nostri Jesu Christi, cui gloria, imperium et adoratio,
cum principii experte Patro et sancto bonoque Spirilu,
nunc et semper, et in saecula sceculorum. Amen.

FIMS TOMI TBICJBSIlll QUINTI.

 i!£^
\\\V\\\\\V\\\\\^\VV\\\\VVV\\VVVVV\\\VVV\VVVVV\\\V\V\V\\\VAV\\Vv\\\>

ANNOTATIONES.

Annot. (i), pag. 3.

Prooemium tODii quinti, Homilias indivcrsosYelerisTes-

lamenti locos, continentis.
Non sunt omnes ejusdcm aleae, ncquc acl nos integre
pervencrunt ; prima quippe« De beato Abraham »mulila,
principio fineque videtur carcrc; secunda, quoe agit de
• Melchisedccho, «magna partc refcrri ad alteram polcst,
ad cam vidclicet qiue ha?c Evangelii verbacxplanat aFilius :

»ex seipso nihil facit, nisi quod vidcrit Palrem facienlcm,

(Joai. "V, 19. ), quam suo ordine transcribemus j dc Mel-
chisedecho paucis, pnecipue contra Anomaeos cfisputat;
terlia,«In Joseph cl de continenlia, »mancaprorsus cst et
graeci scrmonis desiderium facit, lalinc solummodo trans-
missa; quarta«Dc agonibus sancli Jobi» concinnc ct elc-
ganter tractat, cdita recens , dignissima qurc e tcncbris
erueretur; quinla«Dc serpcnte ccneo Moysis; p cjuoe vulgo
Severiano Gabalorum cpiscopo ascribitur, quanquam hanc
sub Chrysostomi nomine in lucem dcdcrit cardinalis Sir-
lctns.

Quaescquuntur, «DeAnnaSamuclismatrc, «genuinae ad-

modum sunt, et omni ex partc absolnta?. Judicium idcm
de singulis proferendum est, quas tractatibus in Yetus Tes-
tamcnlum adjecimus.
Ouidquid sit dc priore Homilia «In Eliam prophetam, »

hnnc ccnsemus, licct nostro Antislite minus dlgnam, nola

sevcriore inter spuria rclegalam fuisse a Bcncdiclinis tomo
scxlo. Dc posterioribus nulla lis inlcr crudilos.
 0Tf) AiNNOTATIONES.

ff/ // jLJ Annot - (

2 )> P a §- T
9*

i A\ ^ Qy#^KobatjVIelchisedechumesseSpirituni sanclum,erat
* ^..Jirtfrax./tesle Epiphanio in haeresi Melchisedecianorum.
V &fc%hi0/nmox sequitur, nempe Judaeos dixisse Melchisedechuiu
ex fornicatione nalum fuisse, refert etiam Epiphanius co-
dem loco.

Annot. (3), pag. 89.

Hoc prohrum intulisse dicitur matri Samuelis puer sive

servus Heli secundum Septuaginta interprelcs. At in hac-
hrco ct in Vulgata ipse Heli solus inducitur Annam incre-
pans.

Annot. (4), pag. 91.

Ncscio cur dicat nullum alium afTuisse : adcranl enim

ipsiusDavidis milites, narrnnte Scriptura.

Annot. (5), pag. 116.

Scrmo ille, in quohaecexplicabanlur, et qui quartuserat,

iiilcrcidit.

Annot. (6), pag. 148.

Legem ipsam mansuetudine supcrasset David, eliamsi

Saiilem occidisset, quia lex praecipiebat denlem pro denle,

oculum pro oculo, ct , ut consequens erat, vitam pro vila

dari; ita ut, si Saiilem interfecisset, minus etiam quam

lcx permittebat fecisset David, semel occidendo eum, qui
saepc vitam ipsi eripere conatus fuerat,

Annot. (7), pag. i56.

Pancratiastac crant qui in pcnlalhlo seu in quinquc ludis

victores fuerant.
 »

ANNOTATIONES. l\0^

Annot. (8), pag. 176.

Hic memoria labi vidctur Chrysostomns, cum dicit sla-

tuam illam a Nabuchodonosorc factam , a.zr6 rou guX* , id

cst, ligneam fuissc. Nom aurea illa in exemplaribus omni-

bus hebraicis, grcecis, latinis fuisse dicitur.

Annot. (9), pag. 295.

Quod hic dicit Chrysostomus, steilam Magis nsque in

Palacslinam luxissc, et cum Jerosolymam advenissent, sese
occultasse, non videtur consonare cnm Evangelio, ubi lc-
gitur : Et ecce slclla, quaui viderant 10 Oriente, anlece-
»debat eos.... videnlcs autem stellam gavisi sunt gaudio
» mngno valde, etc.

Annot. (10), pag. 3i4-

Hic Magi dicunlur Ecclesine progenitorcs, quia ipsi primi

in regione sua, imo eliam in Judaea Christum advcnisse
prredicarunt. Qua ralionc auclorcs et fundalores chrislia-
nismi dici possunt.

Annot. (ii), pag. 33o.

haud dubie loquitur de vita sancti Anlonii per Alha-

Ilic

nasium archicpiscopum Alexandrinum, qnam cdidimus

inler ejus opera.

Annot. (12), pag. 333.

Quod autem hic dicit Chrysostomus Herodcm, elnpso

Petro, milites custodcs occidisse, cum graeco Acluum con-
sonat, ubi dicilur : txekwvn i.-r/H-ry.t, id esl, « Jussit cos ad
 »

4q4 ANNOTATIONES.

«supplicium abdaci, » et sic inlelligendum videlar illud

Vulgatae, « Jussit eos duci.

Annot. (i3), pag. 339.

Ilic ait Joannes Chrysoslomus Prophetas illos, uhi hacc

clausula oti Nx£«oaZo; ssWQjJererai, habebatur, Judaeorum in-
cuiia amissos fuisse : alii dicuut haec non ipsis quidcm
verbis, sed quoad scnsum repcriri in Prophelis qui ho-
dieque exlant. Ncc dcsunt qui existimcnt hacc verba rcs-
picere hunc locum isaiae xi, 1 , ubi in hebraico lcgilur, « Et
» flos de radicibus ejus germinabit,» ubi iilucl « Ncser, » Na~
zaiccum exprimerc existimant.

Annot. (i4), pag. 366.

Hic vcrborum significatio perspicua cst : « Non dixit, qui

» remitlit, • sed quod majoris erat curae ac providentine, «Qui

» tollit. Non enim acqualc vel idipsum cst simplicilcr remit-
»terc, ct ipsum resumcre. Nam illud sine periculo ficbat,

»hoc autcm per morlem. » Sed quac vcre mens Ghrysos-

sit

tomi non ila facilc est inlelligerc. Diflicultas autcm in his

maxime verbis vcrsatur, xal t6v ocutov ava).aosiv. Si %m pwtw

ava).aS£lv legcrelur, idque ad aj/aoriav referri posset, tunc
sic explicaudum esset, Non enim idipsum est peccatum
dimilterc, ct ipsum de medio tcllere. Nam illud sine peri-

culo fiebat, hoc autem per mortcm Ghristi.

Annot. (iS), pag. 4 12.

Nescio cur dicat Chrysoslomus nusquam in Scriptura

rcpcri ryw voutjs*, seu terram spiritualem, siquidem terra
promissionis inlelligitur spiritualiler : nisi forte significare

velit hanc voccm y-7<v solam nunquam in Scriptura occur-

rere pro yfa vwp&h Quod verum esse videlur.
 ,
,,

CGNCOIiDANTIA
BIBLIOTHEC.E LATINiE CUM GALLIGA.

BIBLIOTIIECA LATINA. BIBLIOTHECA GALLICA.

Honiilia 1, de Joscph et de con- Ejusdem fragmcnta , lom, xvi ,

lincntia, pag. 21. pag. ^ij'.[no.

Ilomilia n , de agonibus S. Job, Ejusdem fragmenta, loiu. xv ,

pag. 26. pag. 429-4");.

Ilomilia 111, dc Anna, pag. 66. Ejusdem fragmenla , tom. xvi

pag. 424-426.
Homilia iv, dc Davidc ct Saule ,
Ejusdcm fragmenta , tom. xvi

pag. 106. pag. 426-407.

Homilia v, dc pcenilentia et de Ejusdem fragmenta , tcm, xvn,

mcestitia rcgis Achab et de Jona, pag. oSa-oSf.
pag. 209.

COMMENTAMA IX S. MATTII.EEM.

Ilomilia I, pag. 221. Ejtisdcm fragmcnta, tom. xui ,

pcg. 462 4;5.

Homilia 11, pag. 236. Eiusdem fiagmenta , tom. xiv,
pag. 5-6.
Homilia 111, pag. 24S. Ejusdem fragmcnta , tom. xiv
pag. 6-io.
Homilia iv, pag. 209. Ejusdem fragmenta , tom. xiv ,

pag. 10-18.
Homiiia v, pag. 2S1. Ejusdem fragmenta , tom. xiv,
pag. 18-22.
Homilia vi, pag. 292. Ejusdem fragmenta, tom. xiv,
pag. 22-29.
Homilia vji, pag. 008. Ejusdem fragmcnta, tom. xiv,
pag. 3o-35.
HomJia vui, pag. 021. Ejusdem fragnunta, tom. xiv,
pag. 06-39,
 . ,

4g6 CONCORDANTIA.

BIBLIOTHECA LATINA. BIBLIOTHECA GALLICA.

Homilia ix, pag. 532. Ejusdem fragmenta, lom. xiv,

pag. 59 4.1.

Iluaiilia x, pag. 345. Ejusdem fragmenta, tom. xiv,

pag. 4i-45.
Homilia xii, pag. 3j4. Ejusdem fragmenta, tom. xiv,

45-4/.
Homilia xni, pag. 384 Ejusdem fragmenta, tom. xiv,
pag. 48-62.
Homilia xiv, pag. ZqS. Fjusdem fragmenta, tom. xiv,

pag. 67-70.
Homilia xv, pag. 4<>7. Ejusdem fragmcnta, tom. xiv,
pag. 122-123, et tom. xv, pag.

5 7 Q.384.

Homilia xvi, pag. 433. Ejusdem fragmenla, tom. xiii,

pag. 343-45i, ct tom. xvn

pag. 74-7 8 «
o=fc

THE INSTITUTE OF MEDIAEVAt STWHES

59 C!"N'S PARK CRESCENT
1/. 0-5. CANADA

3 1 15-