COLLECTIO

SELECTA

SS. ECGLESIiE PATRUM.

XLYIL

PATRES QUARTI EGCLESI^ S^CULL

S. OPTATVS MILEVITANUS.
KT

S. CYRILLUS HIEROSOLYMITANUS.

^j
 PHOSTAT INSUPER VENALE

MONTIS PESSULANl,

Apud VIRENQUE, bibliopolah;

PAniSUS^

Apud BIBUOPOLAM, cui nomen gallice;

SOCI^T^ POUR LA PUBLIGATION DES BONS LIVRES.

Rue des Samts-P^res, 16«

l^S^^
PARISIIS, E XypOGRAPHEO BETHUNE ET PLO^^
VIA VULGO DICTA DE VAUGIRARD. 3G,
 COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESIJE PATRUM^

COMPLECTENS

EXQUISITISSIMA OPERA
TUM DOGMATICA ET MORALIA, TUM APOLOGETICA ET ORATORIA;

D. A. B. GAILLAU,
CANONtCO nONORAHlO CENOUASENSI ET CAOUBCEXS t

NONNULLISQUE CLERI GALLICANl PRESBYTERIS ,

UNA CUM

D. M. N. S. GUILLON,
liPISCOPO MAHOCUIENSI, IN FACOLTATE THEOLOGl^E PARISIENSI ELOQCENTIyE
SACBiE PROFESSOBE5 AUCTOKE LIERI COI TITULCS GALLICB :

BIBLJOTHEQVR CBOISIB DES PERES GRECS ET LJTINS. '

OPITS REG! DICATUM.

TOMUS QUADRAGESIMUS SEPTIMUS.

PARISIIS
APUD PARENT-DESBARRES, EDITOREM
VIA VULGO DICTA DF SEINE , 48,

M. DCCC XXSV.
JAN 2 4 ]m
 S. OPTATI AFRI
MILEVITANI EPISCOPI,
DE

SCHISMATE DONATISTARUM

- ADVERSUS PARMENIANUM.

LIBRI VII.

XLVII.
W\ VW VWVWVWWV A^VWV v^M^v vw vv\ VVVVW VW VWVW VW W\V\\ VWVW VW WV VW 'A\ w\ vwvw vw

S, OPTATUS
MILEVITANUS EPISCOPUS,
LATINUS.

CIRCA ANNtfM 384.

Sanctus Optatus Milevitanus episcopus iii

,

Numidia, scripsisse yidetur ab an. Syo, usque ad

annum 384- Jgnota prorsus illius vita, nisi quod ab
Hieronymo, {de Script. Eccles. 120.) Yalcntiniano I
et Yalente imperatoribus , defunctus perhibetur.
Non semel ab Auguslino et Fulgentio laudalus est
(Fulg. lib. II, ad Maccim, c. i3.)quorum prior il-

lum Cypriano, Lactantio Yictorino et Hilario , ,

consociat, mirans « Quanto auro et argento et

:

» veste suffarcinatus exierit de AEgypto.^. (de Doctr.

» Christ.lib. 11, c. 4o, rf 61.) venerabilis memorias
» Milevitanus episcopus catholicae coramunionis. »

( contra Parmen. lib. 1, c. 17, n° 5.)

Unum superest contra Donatistas opus sex libris

Hicronymi tempore divisum, quibus nunc septimus
accessit, qui, veluti suppositus, a quibusdam rejec-

Q\57
4 SAr:CTlTS OPTATIJS

tus est : 1
""
quia opus ab ipso Optato sex libris di-

visum proponitur 2** quia sex pariler libris divisum

;

rcferlur ab Hieronymo 3° quia septimi istius libri

;

dictio eleganti praecedentium eloquio consonare

non videtur 4"^ quia Traditorum crimen veiuti le-
;

vissimum proponilur. Sed nihilominus tenendum

videlur librum iilum esse autbcnticum, i°quia dici
non immerito potest opus ab Optato fuisse correc-
tum et araplificatum, ita ut prima tantum ejus
operis cditio B. Hieronymo innotuerit 2." quia al^ ;

eruditisdemonslratum est^ laudatum in Tradilorum

gratiam testimonium aliena manu operi fuisse in-
terpositum; 3° quia, illo resecato testimonio , cse-

tera a primorum librorum dictione non abhorrent.

Sic ipse incoepti operis argumentum et ordinem
ab initio explicat « : Mihi videtur primo loco Tra-
» ditorum et schismaticorum indicandas esse civi-
» tates, personas et nomina; ut, quse de iis dicta
» sunt, veros auctores et certosreos suosagnoscant.
» Deinde mihi dicendum est, quse, vel ubi sit una
» Ecciesia, quae est; quia proeter unam, altera non
» esl. Tertio a nobis militem non esse petitum , et

» ad nos non pertinere ,

quod ab opcrariis unitatis
» dicitur commissum. Quarto loco qui sit pecca-
» tor^ cujus sacrificium repudiat Deus, vel cujus
» olcum fugiendum sit. Quinto de baptisraate.
» Sexto, de inconsideratis praesuraptionibus et erro-
(nempe Donatistarum. » (cap. 7.)
» ribus vestris, )

Haec sexcapitibus concluduntur, Scptimus autem

Optato yindicatus Hbcr plura jam prius tractata re-
 MILEVITANUS. 5

colligit nec ideo a Calholicis discedendum os-

,

tcndit, quod Tn.'<i//omm filii supponerentur.

Piurima etiam conlra Donatistas monumenta
operi adjunxerat Optatus, quorum jam amissorum
nunc annecti solent.
loco multa aliunde congretata
Utilissimum hujus operis argumentum nobili ,

Ychementi, concisoque eloquio exornatur ; nescio

quid tamen nitidum magis magisque elaboratum
desideraretur. Si congressum bellator ineat, yividus
urget; si referat narrator eventus, facta ocuHs, ut
ita dicam , supponit; si tcstimonia argumentator
afferat, ingeniose varios illorum scnsus cvolvere
salagitquidquid dicendum occurrat, verbis ap-
;

prime accommodatis utitur; ubique doclrina inge-

nioquc conspicuum scriplorem miraberis.

Habetur S. Optati Milevitani textus, adliuc in niultis nien-

dosus, tuni ex recensione Emerit. Casaubonii^ an. 1671, Lon-
dini in-S" tuni cura D. Priorisy Parisiis, an. 1679, tuni
,

denique an. 1700, Parisiis, 1701, j4tnstelodanii^ 1702, ^ntuer-

p icB f opera. et studio Dupini qu?e ultima editio correctior,
,

licet etiam nunc in multis corrigenda , dicenda est.

Sex primi S. Optati libri gallice prodierunt , interprete

Petro p^ielj Parisiis, an. 1664. in-8°.
 S. OPTATI AFRI
MILEYITANI EPISCOPI,
DB

SCHISMATE DONATISTARIM
ADVERSUS PARMENIANUM.

LIBRI VII.

Wiy VV-^WV/VVX W^ VXA \V» W^iVVX/VVWWW» \VX WVWXA/W VVXfVV'' W\ WA WV W>W \ vV^^VVA w\ vv ww wxvv^

LIBER L
In hoc libro prlmo conllnentur, qui in persecullone fue-
runt traditores,el causoc schismalis,eta quILus schlsma
sit faclum.

ARGUMENTUM.

I. Bonum pacls. II. Pax a schlsmaticls turbata.

III. Cui' sclusmatlcl fratres appetlentur. IV. Cur Par-*
mmiani librum rcfellencium suscipiat. V. Cujus generis
sint ea , qace in libro Parmeniani, VI. Argumenla li^

brorum Parmeniani. VII. Divisio operis liujus et sin- ,

gulorum Ubrorum argumenta. VIII. Carnem Christi

nec peccatricem nec aquis clemcrsam
, clici dtbuisse a Par-
mcniano. IX. Hcerelicorum mentionem supervacanee
8 S. OPTATI AFRI MILEVITANI KPISCOPI.

faclam 0, P(trmcniano, X. H ceretlcoram et scklsmaticoram

discrimen» XI. Noloi Ecclesice cathoLicce et sc/iismatis.

XII Ileriim de lia^reliconun et sc/iismaticorum dis-

crimine, XIII. Auctores Donatistarum traditores fuisse,
XIV. Concilii cirtcnsis acla. XV. Ex ordinatione Ma-
jorini scliisma ortum.
XVI. Lucillce adversus Cccci-
lianum rixce, XVII. Mehsurius ad curiam citatus orna-
menta Ecclesioi Botro et Celestio commendat. XVill. Or-
dinatio Cccciliani in episcopum cartlia^inensem , necnon
causcv atque origo schismatis, XIX. lUicita ordinalio
Majorini contra C aicilianum , ab episcopis Numidice.
XX. Litterai episcorum Numidice adversus Felicemordi-
natorcm Cwcitiani. XXI. Quam^rave schismatis malum,
cujus rei sunt Donatistcv. XXII. Littercv episcoporum
partis Donati ad Constantinum imperatorem quibus ^

sibi pelunt darijudices, XXIII. Responsio Constantini,

Dati ab eo judices qai Rotnce conveniant, XXIV. Con-
cilii romani senlentia in ^ratiam Cceciliani, XXV. Ap'

pellitio Donati a judicio romano, quomodo a Constantino

excepla. XXVI. Quid post sjnodam romayium in Africa

^estum, XXVII. Purg^atio Felicis ordinatoris Cceciliani,

XXVIII. Conclusio /lujus libri primi,

1. Giinctos nosChristianos *, clarisslnii fratres, omnipo-

lenli Deo fides una commentlat. Cujus fidei pars cst , cre-
dere FiliumDei, judicemsoeculi, esso venturum : cum qui
jampridem vencrit , et secundum homineni suum ,
per
Mariam virginem nalus sit, passus, et morluus et sepuUus,
resurrexerit et anlequam in coelum ascenderet
: (unde ,

descendcral) Chrislianis omnibus viclricem pacem per

Apoiilolos deroliquit. Quam ne vidorclur solis Apostoh*s
dimisissc, ideo ait : « Quod uni ex vobiis dlco, omnibus
^ Vide D. Guillon, tom. v, pag. 260-265.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. I.
9
» dico '. wDeinde ait : « Pacem meatn do vobis, pacem
» meam reiinqao vobis ^. «Igitur pax Glirislianis omnibus
data estquam rem Deiessc constat, dum dicit« Meam
: :

cum anlem dicil, « Do vobis, » non solum suam voluit esse,

sed et universorum in se credenlium.
II. Quac pax, si, ut data erat, sic integra inviolataque
mansisset, ncc ab auctoribus scbismatis turbarelur : inter

nos et fratres noslros bodio non csset ulla dissensio : nec

illi inconsolabiles Deo lacrymas Ijccrent ^
,
quod Esaias
prophela lestatur (i) : nec falsorum vatum nomen et ac-

tus incnrrerent : nec ruinosum ac dealbatum exlruerent

parietem : nec mlnus astntas , sed tantum simplices ever-
lerent menles : nec male imponendo omnibus capilibns
manum, eversionis velamenta oblenderenl : nec maledice-
rcnt Dco : nec rebaptizarent fideles : nec nos eversas aut
occisas innocentlum animas doleremus : quas prius doluit
Deus , pcr Ezechielem prophetam, dlcens : « Yae facien-
»libus velamen superomne caput.cl super omncm octatem
» ad evertendas animas. Animac eversic sunt populi mei :^

» et maledicebant inihi in populo meo, ut occiderent ani-

»mas, quas non oportuit mori : dum annuntiant populo
»meo vanas seducliones ^. »Et tamen admissa sunt ha3C ab
iis, qui nostri sunt fratrcs.
III. Sed ne quis dicat me inconsiderale eos fratres ap-
pellare, qui talcs sunt : ab Esaioe prophelcc vocibus exor-
bilnre non possumus. Quamvis et illi non negciit, ct om-
nibus nolum sit, quod nos odio habeant, et cxecrentur,
etnoiint se dici fratres noslros tamen nos recederc a :

limore Dei non possumus, quos hortalur Spiritus sanctus

per Esaiam prophetam , dicens : « Vos qui timelis nomen
wDomini, audilc nomen Domini : hi qui vos odio habent

' Marc. xni, 07. — 2 Joan. xiv^ 27. — ^ Isaii, xxii, 4« — ^ Ezecli.
xm, 5, 6,
10 S. OPTATI AFRI JIILEVITANI EPISCOPI.

»et cxecrantur, et nolunt se dici fratres vestros, vos tamen

))diclte eis : Fratres nostri estis '
: »sunt igitur sine dubio
fratres, quamvi» non boni. Quare ncmo miretur eos me
appellare fratres, qui non possunt non esse fratres. Est
quidem nobis et illis spiritalis una nativitns , scd diversi
sunt actus. Nam et Cham, qui patris sui rlslt impie nudi-
tatem ', fralcr innocentium fuit : et pro merito suo jugum
servitutis incurrlt, ut esset fratrlbus fraler addiclus. Ergo
hoc nomen fraternitatls nec intervenientc peccato depo-,

nitur. Sed de istorum fratrum deliclis dlcam alio loco ;

quisedenles adversum nos, detrahunt^, et contranos scan-

dala ponunt ^ : et cum i!lo furetioncurrunt, quIDeofurtum
fncit : et cum moechis, id est, cum haereticis, partem suam
ponunt, et peccata sua laudant, et convicia contra nos
cathollcos medltanlur.
IV. Omnes quidem per singula ioca maledicls vocibus
perslrepunt : (quibus ad aliqua de occaslone respondeam)
sedunum quidem vix invenimus, cum quoper litteras, vel
hoc modo loquamur; Parmenianum sciilcet, fratrem nos-
Irum; si tamen hoc nomine nuncupari per-
se a nobis vel

mittit. Et quia collegium episcopale nolunt noblscum ha-

bere commune non sint collegse sl nolunt tamen (ut

, , :

supra diximus) fratres sunt. Fratcr meus igltur Parme-

nianus, ne ventose ac nude, ut caeteri , loquerelur, quid-
quid sentire potult, non solum dixit, sed etlam in scriptura
dlgesslt. Cujus dlctis, cum respondere, vcritate cogente,
compclllmur, erit inter nosabsentes quoquomodo collatlo.

Eodem modo satisfiet et deslderils allquorum. Nam a

mullls saipe deslderatum est, ut ad eruendam veritalem ,

ab aliquibus defensorlbus partiura conflictus haberetur :

et ficri potuit. Sed quoniam ct accessum prohibent , et

aditus intercludunt, ct consessum vitant , ct colloquium

» Isai. Lxvi, 5. — ' Gen. ix. — ' Psal. xlix^ 20. — ^ Ibid, 19.
 DE SCHISMATE DONATISTARDM. LIB. I. 11

denegt'int, vel teciim mihiParmeniane sit isto

, frater ,

modo collatio ; ut quia traclalus luos quos in manibus, ,

et in ore multorum esse voluisli, non aspernatus sum,

neque contempsi , sed omnia a le dicta patienter audivi,
audias et lu humilitatis nostrnc respoiisa.
V. Nam ct ego intelh*go, ct lu non negas et , quivis sa-
piens pervidet te nulla alia ralione tam prolixe tractasse
nisi ut Ecclesiam catholicam tuis tractatibus indigne pul-
sares. Sed , ut inteUigi datur, aHud habet animus, aliud
resonat sermo. Denique non omnia te video dixisse contra
catholicam imo multa pro cathohca, cum catholicus non
:

sis, ut et nobis necesse non fuerit respondere tractalibus

tuis nisi, quod dum male instructus es
: ut quod non vi- ,

disti, sed falso audieris , loquereris, cum in Epistola Petri

apostoli legerimus : « Nolite per opinionem judicare fra-

» trcs vestros '
: » ut inler ahqua , quaj ad nos non perti-
nent (sicuti probaturi sumus) diceres , a nobis contra vos
militem fuisse posluhitum. Caeterum a le in ahis parlibus

tractatus tui, aHqua pro nobis dicta sunt, el contra vos, ut

dihivii et circumcisionis comparalio : quaedam et pro no-
bis, et pro vobis, ut ea, quae in laude dixisti baplismalis
(prseter ilhid quod carnem Christi male tractaveris) : ideo
et pro vobis, quia quamvis foris sitis , tamen ex nobis
existis. Nam et illud pro ambobus, quod demonstrasti hae-
reticos extraneos esse catholicis sacramentis : si tamen vos
ipsos non eis adjungeres, quos esse schismaticos constat.
Qu<xdam pro nobis solis, ut imius Ecclesiae commemo-
ratio : qucedam contra vos per ignoranliam (
quia pere-
grinus es) ut tradilorum et schismaticorum accusalio :

eliam illud et contra vos, quod dixisti de oleo et sacrificio

peccatoris. Ac per hoc nihil contra nos a te dictum est

nisi quod ignoranter dixisli, a uobis militem postulatum :

* Jacob. IV, n.
12 S. OPTATI AFRI MILEVITANI liPISCOPI.

quod calumniose a le diclum esse, probationibns veris-

siuiis demonstrabimus. Tolle hanc columniam, et noster

es. Quifl etiim magis pro nobis et nostrum est, quam quod
dixisti, in comparatione baptismatis semel factum esse di-
luvium? Et singularem circumcisionem salubritcr profe-
cisse populo Judaeorum , magis pro nobis, quasi nosler
iocutus es : haec enim nostra vox est, qui in Trinitale bap-
tismalis unionem defcndimus non pro vobisqui baptisma, :

iii cujus imogine sunt illa duo audaciler, et quod contra

leges est iteratis quamvis t;t vos ipsi non ncgetis quia
: ,

non debet ilerari quod scmel jussum est fieri. Sed dum
,

tu subtiliter laudasti, quod omni laudis pncconio dignum

est : callidc vestram supposuisti personam, ut quasi , quia
semel licet , vobis liceat, aliis denegetur. Si tradiloribus
non licet, vobis licere non debuit, quorum principcs pro-
bamus fuisse traditores. Si schismaticis non licet, adaequo
vobis licere non debuit, apud quos origo schismatis inve -

nitur. Si pcccaloribus non licet, etiam pcccalores vos esse

teslimoriio divino convincimus. Et lamenquia semel iicet,

non per eleclum hominem, sed per quod semcl licet : ideo
post vos non emendamus, quia et apud nos et apud vos
unum cst sacramentum : cujus sacramenti ralio, tota
quinto libro monstrabitur.
YI. A te quidem , frnter Parmeniane , multa tractata
sunt. Sed video mihi non eo esse respondcndum ordine,
quo a te dicla sunt singula. Tu enim primo loco dixisti
comparaliones laudesque baptismatis, carnem et praeter
Christi a te male tractatam, ca^tera bene dixisti hoc enim :

magis pro nobis te dixisse, suo loco inonstrabitur. Secundo

autem loco, exclusis haireticis, unaindixisti csse Ecclesiam
sedeam, ubi sit, agnosccre noluisti. Tertio loco, tradilorcs
nullis certis personis aut nominibus accusasti. Quarto a lc

unitatis laccrati sunt operarii. Quinto denique loco, ut mi-

 DE SCHISMATE DONA.TISTARUM. LIB. I. j3
nima pra^lermitlam, dlxisti de oleo cl sacrificio pcccatoris.
VII. Sed mihi vidctur primo loco tradltorum ct schis-
maticorum indicandas esse civitates, personas, et nomina :

ut quae a le de iis dicta sunt, veros auctores et certos reos

suos agnoscant. Deinde mihi dlcendum est, quae , vel ubi
sit una Ecclesia , quse est : quia pr^eter unam altera non
est. Tertio, a nobis miHtem non esse petitum , et ad nos
non perlinere, quod ab operariis unitatis dlcitur esse com-
missum. Quarto loco qui sit peccator, cujus sacrificium
,

rcpudiat Deus, vel cujusoleum rugleudum slt. Quinto, de

baplismate. Soxto , de inconsideratls pricsumptionibus et
erroribus veslris.
VIII. Sed prius quam de rebus singulis ailquid dicam,
quod carnem Christi male traclaveris, breviler ostendam.
Dixisti enlm carnem illam peccatricem, Jordanls demcr-
sam dlluvio, ab universis sordibus essc mundatam. 3Ierilo
hoc diceres, si caro Chrlsli pro omnlbus bapllzala suffi-
ceret, ut nemo pro se baplizaretur. Si ila esset, ibi esset
lolum genus hominum illic omne quod corporaliter
: ,

natum est. Nihil esset inler fidcles et unumquemquc gen-

lilem, quia in omnibus caro est et dum nemo non cst qui i

non habeat carnem; si,ut dixisti, caro Christi dlluvlo Jor-

danis demersa cst, omnls caro hoc bcneficium consequc-
retur. Aliud est cnim caro Chrisli in Christo ; aliud unius-
cujusque Quid tibi visum est, carncm Christi dicere
in sc.

peccatrlcem? Utinam diceres, caro homlnum in carne

Chrisli : nec sic probablllter dlxeras , qula unusqulsquc
credens, in nomine Christi baptizatur, non in carnc Christi,
quae spcciahtcr Addo, quod ejus caro de Spiritu
illius erat.

sancto concopta inter aHos non potuit in rcmlssam pec-

,

catorum tingi quae nullum vidobatur admisisse pec-

,

catum (2). Addidlsti, et Jordanis diluvio demersam satis :

inconsiderate hoc usus es verbo : quod verbum soii Pha-

l4 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI,

raonl, et ejus populo debebatur, qui pondere delictorum

tanquara plumbum, ita mersus sit , ut ibl remanserit.
Chrlstl autem caro, dam in Jordane descendlt et ascendit,

mersa a te dici non debuit : cujus caro Ipso Jordane sanc-

tior invenltur, ut magis aquam ipsa descensu suo munda-
verit, quam ipsa mundata sit.

IX. Etiam illud praeterire non possum, quod te subtl-

liter egisse considero : ut ad inducendos vel dccipiendos
anlmos auditorum, post clrcumcisionis et diluvil descrip-
tionem, et post laudem baptismatis, haereticos cum erro-
rlbus suis morluos, et oblivlone jamsepullos quodammodo
resuscltare voluisll : quorum per provincias africanas, non
sohim vitia, sed ctiam nomina videbantur Ignola.Marcion,
Praxeas, Sabelllus, Valentinus, et caeterl, usque ad Cota-
phrygas, temporlbus suls a Ylctorino Pelavlonensi, et Ze-
phirlno Urbico, et a Tertulllano Carthaginensl , et ab alils

asscrtoribus Ecclesio) catholicse superatl sunt. Lt quld

bellum cum mortuis geris , quod ad negotium temporls
nostri non perlinet? Sed qula schlsmatlcus hodlc aliquld
peccatl, quod probarepossls in cathoilcos, non habes, Ideo
ad prolixitatem scripturee tua^ augeudam, tot haerelicos
cum erroribus suis commemorare voluistl.

X. Nunc alia quaestio est, ut quid a te memorati sunt

apud quos non sunt sacramenta quai nobis et vobis
illi, ,

vldeulur esse communia? Sanitas non flagitat medicinam ,•

de se secura virlus, forinsecus non quserit auxiUa; verltas

non deslderat argumenta : aegroll est , remedia quaerere
inertls et imbecillis est, auxilia comparare : mendacis cst,

argumenta conquirere. Inlerea dixisti, apud hnerelicos

dotes Eccleslai esse non posse : et recte dixisll , sciuuis

cnim hiTretlcorum Eccleslas singulorum prostitutas, uullis

lcgahbussacramenlls, et slnejure honestl malrimonii esse :

quas nos necessarlns recusat Ghristus, qui cst spousus

 DE SCHISWATE DONATISTARUM. LIB. I. l5

uniiis Ecclesiae : sicnt in Canlicis Canlicorum ipse lesta-

liiv '
: qul cum unam iaudat, caeteras damnat, quia pra^ter
unam, quae est vera catbolica, Ccticras apud hacreticos pu-
tantur esse , sed non sunt : secundum qiiod indicat (ut
supradiximus) in Canticis Ganticorum, unam esse colum-
bam suam, eamdem sponsam electam , eumdem hortum
conclusum, et fontem signatum ' : ut haeretici omnes ne-
que claves habeant, quas soius Petrus accepit : nec an-
nulum, quo legitur fons esse signatus : necaliquemillorum
esse , quem horlus ille pertineat, in quo Deus arbus-
ad
culas plantat. De quibus hcereticis, quamvis ad praesentem
non pertineat causam quod diu locutus es , , et sufFecerat

et abundabat. Sed miror, quid tibi visum est, eliam vos

ipsos eis adjungere, quos esse schismaticos conslat, dum
Ecclesiae doles et haereticis ipsis, et vobis schismaticis
denegasli. Dixisli enim inter caetera, schismaticos a vite,

velut sarmenta, esse concisos : destinalos poenis, tnnquam

ligna arida, gehennae ignibus reservari. Sed video te adhuc
ignorare schisma , apud carlhaginem a vestris princi-
pibus factum. Quaere harum originem rerum , et invenies
te hanc in vos dixisse sententiam , cum schismalicis haere-
ticos sociasti. Non enim Caecilianus exivit a Majorino avo
tuo : sed Majorinus a Caeciliano : nec Cascihanus recessit,
a cathedra Petri vel Cyprlani : sed Majorinus, cujus tu ca-
thedram sedes, quse ante ipsum Majorinum originem non
habebat. Et cum haec ita gesta esse manifeslissime constet,
et vos haeredes esse traditorum et schismaticorum evi-
denter appareat : salis te miror, frater Parmeniane, cum
schismaticus sis , schismalicos hcTreticis jungere voluisse.
Aul si cumula illa quc^s a te
sic tibi videtur, et ita placet,

paulo ante sunt dicta. Dixisli enim non possc, ut falso fieri

baptismate inquinatus abluat, immundus emundct snp- ,

' Cant. VI. — ' Id. iv, i, S, i5 ct i').

l6 S. OPTATI AFRI 3IILEVITAM tPISCOPI.

plantator crigat ,
perdilns libcrct,rcus veniam trlbuat ,

damnatus absolvat. Bene haec omnia potuerunt fld solos

ha^reticos perlincrc, qui falsavcrunt symbohim : dum aller

dixerit duos Deos, cum Deus unus sit; alter Patrem vult

in persona Filii cognosci; alter carnem subducens FiHo

Dei, per quam Deo reconciHatus est mundus; et caeleri

hujusmodi,qui a sacramentis cathoHcis aHeni esse noscun-

tur. Quare poeniteat te tahbus hominibus etiam schisma-
licos adjunxisse : in le enim convertistisententiaD gladium,

dum aestimas, quia alteros appetebas : et non attendisti in-

ler schismaticos et haercticos, quam sit magna distantia.

Inde est, quod ignoras , et quae sit sancta Ecclesia : et sic

omnia miscuisti.

XI. Cathohcam facit simplex et verus intellectus in lege,

singulare ac verissimum sacramcntum, etunitas animorum.
Schisma vero, sparso cocigulo pacis, dissipatis sensibus ge-

neratur, Hvore nutrilur, iemulatione et Htibus roboratur,

ut deserta matre cathohca, impii fihi dum foras exeunt, el

seseparant (ut vos fecistis) a radice matris Ecclesioe, in-

vidioe falcibus amputali, crrando rebelles abscedunt : nec
possunt novum ahquidaHud agere, , aul nisi quod jam-
dudum apud suam didicerunt matrcm.
XII. Haeretici vero, veritatis exules , sani et verissimi

symboU deserlores , de sinu sanctaB Ecclesise impiis sen-

sibus depravati, contempto quod bene fuerant geniti , ut
ignoranles et rudes deciperent, de se nasci voluerunt. Et
qui jamdudum vitaUbus pasti fueraut cibis , corruptela
malaj digestionis, in perniciem miserorum, disputationibus
impiis venena mortifera vomuerunt. Yides ergo , frater

Parmenianc , ha^relicos a domo verilatis satis extorres

solos habere varia et falsa baptismata : quibus inquinatus
non possit abhiere, immundus emundare, suppL^ntator
crigcrc, perdilus hbcraro, rcus veniam Iribuerc, damnalus
 DE SCHlSMATfi DONATISTARUM. LIB. I. ly

absolvere. Bene clausisti hortnm hasreticis bene revocasli :

claves ad Petrum bene abstulisti coiendi potestatem ne

: ,

arbusculas colerentii, quos ab hortulo et a paradiso Dei

coDstat alienos : bene subduxisti annulum iis, quibus ape-
rire non licet ad fontem. Vobis vero schismaticis, quamvis
in cathohca non sitis, haec negari non possunt , quia no-
biscum vera et communia sacramenta traxistis. Quare
cum haec omnia haereticis bene negentur, quid tibi visum
est, hicc et vobis negare voluisse, quod schismaticos esse

manifestum est? vos enim foras existis. Quantum in nobls

est , volebamus, ut damnarentur hceretici
soli : quantum
in te est, etiam vos ipsos, cum eis una sententia ferire vo-
luisti.

XIII. Sed jam, ut ad propositum singularum rerum or-

dinem redeamus, primo loco audi, qui fuerint traditores
et plenius auctores schismatis disce. In Africa duo malaet
pessima admissa esse constat, unum in traditione, alterum
in schismate : sed ulraque mala, et uno tempore, et iis-

dem auctoribus videntur esse commissa. Debes ergo

fraterParmeniane, discere, quod intelligeris ignorare. Nam
ferrne anle annos sexaginta , et quod excurrit , per totam
Africam persecutionis est divagata tempestas : quoe alios
fecerit inartyres , alios confessores, nonnullos funestam
proslravit in mortem , latentes dimisit ill,i!sos. Quid com-
memorem laiicos, qui tunc in Ecclesia nulla fuerant digni-
late suffulti? quid ministros plurimos? quid diaconos in
lertio ? quid presbyteros in secundo sacerdotio consti-
tutos? Ipsi apices et principes omnium , aliqui episcopi
illis temporibus, ut damno oeternai vitae, istius incerta3 lucis

moras brevissimas compararent , instrumcnla divina) legis

impie tradiderunt. Ex quibus erant Donatus Masculinatus,

Victor Rusiccadensis , Marinus ab aquis Tibilitanis, Do«
natus Calamensis, ct homicida Purpurius Limatensis : qui
XLVii. a
 l8 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

interrogaliis de lillis sororis sucX, qiiodeos in carcere Milei

necasse dicerelur, confessus est dicens : « Et occidi, et oc-

cido non eos solos, sed et quicumque contra nie fecerit. »

Et Mcnalius, qui ne ihurificasse a suis civibus probaretur,

oculorum dolorem fingens, ad consessum suorum proce-
dere trepldavit.
XIV. Hi , et caeteri , quos principes tuos fuissc paulo
post doceblmus, post perseculionem apud Clrlam civi-
latem , (qula Basilicse necdum fuerant restitutai) in do-
mum Urbani Carisi consederunt die Ilf. Iduum Maiarum,
slcut scripta Nundlnarii tunc dlaconl teslantur, et vetuslas
membranarura teslimonium perhlbet quas dubltantibus ,

proferre poterimus. Marum namque pleniludlncm rerum

in novissima parle istorum libellorum , ad iniplendam
fidem adjunxlmus. HI eplscopi, interrogante Sccundo Ti-
gisltano, tradidissc confessi sunt. Et cum ipso Secundus a
Purpurio Increparetur, quod et ipse dlu apud stationarios
fuerit, et non fugerit, sed dimlssus slt; non sine causa di-
missum fulsse, nisiquia tradiderat jam omncs erecti coe- :

perant murmurare. Quorum spirilum Secundus metuens,

consllium accepit a fiiio fratris sui Secundo minore, ut
talem causam Deo servarct. Consulll sunt qui remanse-
rant, id est, Victor Garbensis, Fellx a Rotario, et Nabor a
Centurionis. li dlxerunt talem causam Domino debere re-
servari et dixit Secundus
: « Sedele omnes (3) » tunc : :

dictum est ab omnibus « Deo gratlas, h et sederunt. Habes

:

ergo, frater Parmeniane ,

qui manifeslo fuerint tra-

dilores.

XV. Deinde non post longum tempus, iidem ipsi, tot et

tales , ad Carthaginem profecli Iraditores, thurntl homi-

cidae, Majorinum (cujus tu calhedram sedes) post oidiua-
lionem Coeciliani ordinaverunt j schlsma faclentes. Et quo-
niam Iraditionis reos, principes veslros fuisse monslratum
 ȣ SCHISMATE D0NATISTARU5I. LIB. I, Ig

est, conseqiiens erit eosdem fuisse ouctores schismalis,

Qiiae res, ut clara et manifesta esse omnibus possit, osten»

dendum est, ex qua radice sese usque in hodiernum er-
roris protenderint rami , et ex quo fonle rivulus isle ma-
h'gni liquoris , occulte serpens, nsque in tempora nostra
manaverit. Dicendum est, unde et ubi et a quibus ortum
constct hoc alterum malum,* quae convenerint causae; quse
fuerint operatae personae; qui auctores hujus mali ,* qui
nutritores; a quibus sint inler partes ab Imperatore pos-
tulata judicia; qui sederint judices; ubi sit actum conci-
lium; quae sint prolalae sententiae. De divisione agitur : et
in Africfl, sicut et in caeteris provinciis, una erat Ecclesia,
antequam divideretur ab ordinatoribus Majorini, cujus
tu hasreditariam calhedram sedes. Videndum est, quis in
radice cum toto orbe manserit ; quis foras exierit; quis ca-
thedram sederit alleram, quae ante non fuerat; quis contra
altare altare erexeiit; quis ordinationem fecerit, salvo al-

tero ordinato; quis jaceat sub sententia Joannis apostoli,

qui dixit multos Anlichristos foras exituros : « Quia non
»erant, inquit, nostri, nam si noslri essent, mansissent no-

))biscum ^ » Ergo qui in uno cum fratribus manere noluit,

haereticos secutus, quasi Antichristus foras exivit.

XYl. lioc apud Garthaginem post ordinationom Caeci-

liani factum nemo est qui nesciat per Lucillam sci-
esse, :

licet nescio quam foeminam facliosam

, quae anle con- :

cussam persecutionis turbinibus pacem dum adhuc in ,

tranquillo esset Ecclesia, cum correptionem orchidiaconi

Caeciliani ferre noii posset : quae ante spiritalcm cibum et
potum, os nescio cujus inartyris, si tamen marlyris, libare
dicebatur : et cum praeponeret calici salutari os nescio
cujus hominis morlui, etsi martyris, sed necdum vindi-
cati, correpta, cum confusionc, disccssit irata. Irascenti ct

• 1 Joan. II, 19.

2.
20 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

dolenll, ne disciplinae succumberet, occurritsubito per-

seculionis enala tempestas.
XVII. lisdem temporibus Fclix quidam diaconus, qui
propter famosam nescio quam, de tyranno Imperatore (4)
tuiic factam epistolam, appellatus est, periculum timens,
apud Mensurium eplscopum delituisse dicitur. Quem cum
postulatum Mensurius publicedenegaret, relatiomissa est

rescriplum venit, ut si Mensurius Felicem diaconum non

reddidisset, ad palalium dirigeretur. Gonventus non leves
paliebatur angustias; erant enim Ecclesiae ex auro et
argento quamplurima ornamenta, quie necdefodere terrae,
nec secum porlare poterat. Quae quasi fidelibus, senioribus
commendavit, commemoratorio facto, quod cuidam ani-
culae dedisse dicitur ; ita ut si ipse non rediret, reddita
pace Ghristianis, anicula illi daret, quem in episcopali ca-

thedra sedentem inveniret. Profectus causam dixit; jussus

est reverti ; ad Carthaginem pervenire non potuit.
XVIII. Tempestas persecutionis peracta, et definita est.

Jubente Deo, indulgentiam mittente iMaxentio, Ghristianis

libertas est reslituta. Botrus et Gelestius, ut dicitur, apud
Garthaginem ordinari cupientes , operam dederunt, ut
absentibus Numidis, soli vicini episcopi peterentur, qui
ordinationem apud Garthaginem celebrarent. Tunc sufFragio
totiuspopuU Gaecihanus eligitur; et manus imj>onenteFe)ice
Autumnitano, episcopus ordinatur. Botrus et Gelestius de
spe sua dejecti sunt. Brevis auri el argenli sedenti Gaeci-
liano^ sicuti delegatum a Mensurio fuerat, traditur, adhi-
bitis teslibus. Gonvocantur supra memorati seniorcs, qui
faucibus avaritiie commendatam ebibcrant prcedain. Guni
reddere cogerentur, subduxeruntcommunionipedein. Non
minus et ambitores, quibus et ordinari non contigit; nec-
non et Lucilla, qua) jamdudum ferre non potuit discipli-

nam; cum omnibus suis potens et fucliosa foemiua

 DE SCHIS3IATE DONATISTARUM. LIB. I. 2 1

communioni misceri nolult. Sic tribus convenientibus

causis et personis , factum est , ut malignitas , haberet
efFectum.
XIX. Schisma igitur illo tempore confusae mulieris ira-

cundia peperit, ambitus nutrivit, avaritia roboravit. Ab his

tribus personis conlra Ca3cilianum causae confictoe sunt, ut

vilio dicerctur. Ad Secunduni Tigisitanum missum est, ut

Carthaginem venirctur; proficiscuntur omnes supra niemo-

rati traditores, suscepli hospitio ab avaris, ab ambitoribus,
abiratis; nonacalholicis,quorumpetitioneC3eciIianusfuerat

ordinatus. Inlerea ad Basificam, ubi cum Caeciliano tota

civica frequenlia fuerat, nullus de supradiclis accessit.
Tunc a Caeciliano mandatum est : « Si est quod in me pro-
belur, exeat accusator et probet. » Illo tempore a tot ini-

micis nihil in eum potuit confingi; sed de ordinatore suo,

quod ab iis falsotradilordiceretur, meruit infamari. Iterum
a Caeciliano mandatum est, ut si Felix in se, sicut illi arbi-
Irabantur, nihil conlulisset, ipsi tanquam adhuc diaconum
ordinarent Csecilianum. Tunc Purpurius solita malitia
fretus, quasiet Caecilianus filius sororis ejus esset, sic ait :

« Exeat huc quasi imponatur illi manus in cpiscopatu, ct

quassetur ilii caput de poenitentia. » His rebus compertis,

tola Ecclesia Caecilianum relinuit, ne se latronibus tradi-
disset, lllo tempore aut reus de sede debcbat cxpelli, aut

communicari debuit innocenti. Gonferta ernt Ecclesia

populis; plena erat calhedra episcopalis; erat altare loco
suo, in quo pacifici episcopi retro lemporis obtulerant,
Cyprianus, Lucianus et caeleri. Sic exitum est foras, et
altare contra altare erectum est ; et ordinatio illicite cele-

brala est ; et Majorinus, qui lector In diaconio Ca^ciliani

fuerat, domesticus Lucillaj, fpsa sufTragante, episcopus
ordinalus est a traditoribus, qui in concilio Numidice (ut
superius dixinius) crimina sua sibi confessi sunt, et indul-
22 S. OPTATI AFftl MILEVITANI EPISCOPI.

gentiani sibi invicem tribnerunt. Manifestnm est ergo

exiisse de Ecelesia et ordinatores qni tradiderunt, et Majo-
rinum^ qui ordinatus cst.

XX. Interea de suorum criniinum fonle, qui apud eos

multorum flagitlorum venis exuberaverat, unum traditionis

convicium in ordinatorem Caeciliani derivandum esse puta-

verunt; providentes quod fama duas res similes uno tem-
pore ioqui non posset; ut crimina in silentium mitterent
sua, vitam infamare conati sunt alienam; et cum possent
ipsi ab innoccntibus argui, innocentcs arguere studuerunt,
mittentes ubique litteras livore dictante conscriptas, quas
inter ca^teros actus habemus in posterum. Adhuc Cartha-
gine posili prnecesserunt se epistolis suis, ut rumoribus
falsiscunctonmi auribus insererent mendacium^ sparsa
fama per populos; el dum de uno celebrala sunt falsa,
supradictorum verissima crimina sub silentio latuerunt.

Frequenter solet erubesci de crimine ; sed illo tempore non

fuit cui erubesceretur ; quia praeter paucos catholicos,pec-
caverant universi; et quasi imago fuerat innocentiae, inter
multos nefas admissum. Parum erat traditionis facinus,
quod per Donatum Mascuhtanum et caeteros supradictos
constabat admissum; etiam ingens flagitium schismatis
iraditloni junxerunt.
XXI. Vides ergo, fratcr Parmeniane, haec duo crimina
tam mala, tam gravia, Iradltionls et schismatis, ad luos
principes perlinere. Agnosce vel sero incurrisse tc in tuos,
dum insectaris alienos; et cum priores tuos constet ope-
ratos esse hoc alterum nefas, etiani vos sceleratis vestiglis
sequi hiboratls ; ut quod iUi priores in titulo schismalis
fccerant, et vos jamdudum fecisse et nunc facere videamini.
Illl riiperunt suls temporibus paccm ; vos exlermlnalis
unitatem. Dc parenlibus vcslris ct de vobis incrito dlci
polest : « Gcecus ca:cum si duxerit, utriquo in foveam
 DE SCHISMATfi DONATISTiRUM. LIB. I. 23

» cadunt \ » Oculos patrum vcstroruni furlosus exCc^caverat

livor, aemulallo veslros orbavlt. Schisma summum malum
esse et vos negare mlnime poterltls. Et tamen Dalhan et
Ablron et Core, perdltos mao;istros vestros, slne trepi-

datlone estls Imitall; nec ponere ante oculos vohiislis, hoc

nialum et verbis Dei esse prohibltum, et admlssum gravlter
vindicalum. DeIndeessedIstantIamdehctorum,autremIssIo
lestatur aut poena. Denique inter caetera praecepta etiam
haec tria jussio dis^Ina prohibuit : « Non occldes, non ibis

» post Deos alienos '. » Et in capitibus mandatorum, « Non

«facies schisma. » Videamus de his trlbus, quid oportult
puniri, et quld meruit relaxari. Parricldium princlpale
delictum est; et tamen Cain nec reus a Deo percutltur,
sed occisus insuper vindicalur ^. In Nlnlve clvitate homi-
num numero centum viginti millia sacrilega, quoe dens
ahenos sequi videbantur; post Iracundiam Del, et nun-
tlum Jonae prophetae, jejunlum parvi temporls et oratio

indulgentiam meruit ^. Videamus si ahquld tale conse-

cuti sunt hi, qui populos Dei primltus ausi sunt scindere.

Tot mllHbus fihorum Israel, quorum a cervlclbus divina

providenlia jugum scrvile dejecerat, Aaron sanctum

unum praefecerat sacerdotem ^ Sed cum mlnistri ejus
sacerdolium non sibi debltum concuplsccntes, seducta
parte popuh iUIcite invaderent, ritum imltati sacrorum,
ducenlos, et quod excurrit, mlnistros secum perituros,
cum thuribuHs In fronle seductl popuU posueruni; Deus,
cui dispUcct schisma, hoc hbenter vldere non potuit. Indlxe-
rant quodammodo Deo beUum, quasi esset aUer Deus, qui
aUerum acciperet sacrificium. Igitur Deus pro neglectis
mandatis suis iratus est ira magna, et quod in sacrllegos

et parricidam non fecerat, in schismatlcos fecit. Stabat

* Maith. XV, 14. — * Exod. \x, 3 et i3, et Deut. vi, i4. — ^ Gen.
iv. ^ 4 Jon. m.— ' Num. xvi.
24 S» OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

ministrorum acles ct multiluclo sacrilega, cum intercliclis

sacrificils suis illico peritura; negatum et subrluctum est

pcenitentiae tempus, cjuia non talis erat culpa quae veniam

mereretur. Mandata est terrae fames; stalim fauces suas in
populi divisores aperuit, et contemptores mandatorum Dei,
avido ore absorbuit. Intra momenti spatium, ad transgln-
tiendos praedictos terra patnit, rapuit, clausa esl. Et ne
beneficium de morlis compendioconsequi viderentur, dum
non essent dlgni vivere, iis nec mori concessum est ; tartareo
carcerc subito clausi, ante sunt sepulti quam mortui. Et
miramini vobis aliquid tale aspcre factum, qui schisma aut
facitis aut colitis, cum videatis quid magislri primi schis-
malis pali meruerunt. An quia cessat talis modo vindicta,
ideo tibi cum tuis vindicas innocentiam? Deus in singulis

rebus excmplorum posuit formam ; ut sit quod imputet

imitantibus; prima peccata ad exemplum pr.esens poena
compressit, secunda judicio reservabit. Quid ad ha3C
dicturi estis, qui schisma, usurpato Ecclesiae nomine, et

occulle nutritis, et impudenter defenditis ?

XXII. Sed quia audio aliquos de societate tua, iigitandl

studio chartas habere nescio quas, quoerendum est quibus
sitaccommodandafides, quae cum rationeconcordent, quae
cum veritnte confibulent? Yeslrae, si sunt aliquoB, mendaciis
forte videantur ospcrsae. Nostras chartas probant et con-
flictus causarum, et contenliones partium, et exitus judi-
ciorum, et epistolae Constantini. Nam quod de nobis dicitis,

quid chrislianis cum regibus ? aut quid episcopis cum

palatio? Si nota est nosse reges, vos tota perfundit invidia.
Nam majorcs vestri, Lucianus, Dignus, Nasutius, Capito,
Fidentius, et caeteri, imperatorem Constantinum, harum
rerum adhuc ignarum, his precibus rogaverunt , quarum
exemplum infra scriptum est : « Rogamus te, Constantine
optime imperator, quoniam de gcncre justo es, cujus paler
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. I. 25

inter caeteros imperalores persecntionem non exercult, et

ab hoc faclnore immnnis est Gallia. Nam in Africa inter

nos et creteros episcopos contentiones sunt; pelimus, nt dc

Gallia nobis judices dari praecipiat pietas tun. Dalre a Lu-
ciano, Digno, Nasutio, Capitone, Fidentio, et ca^teris epis-
copis partis Donali. »

XXIII. Quibus lectis, Constantlnns pleno llvore respon-

dit. In qua responsioue et eorum preces prodidit, dum ait:

« Petitis a me in saeculo judicium, cum ego ipse Christi

judiciumexpectem. » lu tamen dati sunt judices, Maternus
ex Agrippina civitate, Reticius ab Augustoduno civitate,
Marinus Arehitensls. Ab urbem Romam ventum est ab his
tribus Gallis, ct ab ahis quindecim ItoHs. Convenerunt in

domum Fauslae in Laterano, Constantino quater et Licinio

ler consulibus, sexto nonas Octobris die, sexta feria. Cum
consedissent MiUiades episcopus urbis Romoe, et Reticius
et Malernus et Marinus episcopi gallicani ; ct Merocles a
Mediolano, Florianus a Sinna, Zoticus a Quintlano, Sten-
nius ab Arimino, Felix a Florentia Tuscorum, Gaudentius
a Pisis, Constantius a Faventia, Proterius a Capua, Theo-

philus a Benevento, Sabinus a Terracina, Secundus a Prie-

neste, Felix a tribus Tabernis, Maximus ab Ostia, Evandrus
nb Ursino, Donatianus a Foro Claudii.
XXIV. His d.ecem et novem consedentibus episcopis,
causa Donati ct Cajcihani In medlum missa est. A slnguHs
in Donotum sunt hcc sententioe latcX. Quod confessus sit

rebaptizasse, et episcopis lapsis manum imposuisse; quod

ab Ecclesia alienum est. Testes inducti a Donato, confessi
sunt se non habere quod in Caecilianum dicerent. Caeci-
hanus omnium supra memoratorum sentenllis innocens
est pronuntiatus : etiam Miltiadis sentenlia, qua judicium
clausum est his verbis : a Cum constiterit Coecilianum ab
iis, qui cmn Donato venerunt, juxta professionem suam
26 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

non flccusari : nec a Donato convictum esse in aliqua

parte constiterit : suae communioni ecclesiasticae intejj;ro
statu retinendum merito esse censeo. »

XXV. Sufficit ergo et Donatum tot sententiis esse per-

cussum, et Caecilianum tanto judicio esse purgatum. Et

tamen Donatus appellandum esse ab episcopis credidit.
Ad quam appellationem Constantinus imperator sic res-

pondit : « rabida furoris audacia ! » sicut in causis genti-

lium fieri solet, fippellationem interposuerunt.
XXVI. Eodem tnmpore idem Donatus petiit, ut ei re-
verli licuisset, et nec ad Garthati;inem accederet. Tunc a
Filumino, sufFragatore ejus, imperatori suggestum est, ut

bono pacis Coccilianus BrixidC relineretur : et factum est.

Tunc duo episcopi ad Africam missi sunt Eunomius et

Olympius. Venerunt, et apud Carthaginem fuerunt per

dies quadroginta, ut pronuntiarent ubi esset Catholica.
Hoc seditiosci pars Donati fieri passa non est : de studio
partium strepitus quoditiani sunt habiti. Novissima sen-
tentiaeorumdem episcoporum Eunomiiet Olympii talis le-
gitur; ut dicerent « Illamesse Cathohcam, quse essetin loto
orbe terrarum diflusa, et sentenliam decem et novem
episcoporum jamdudum datam dissolvi non posse. » Sic
communicaverunt clero Ca^ciliani, et reversi sunt. De iis

rebus habemus volumina actorum, quod si quis voluerit,

in novissimis partibus legat. Cum haec fierent, Donatus
ultro prior ad Hoc audilo, Cacilianus
Carthaginem redit.

ad suam plebem properavit. Hoc modo iterum renoveUataj

sunt partes. Constat tamen et Donatum tot sententiis esse
percussum, et Csecihanum innocentem totidem sententiis
pronuntiatum.
XXVII. Sed quia in ipsa causa jamdudum in Catho-
lica duorum videbantur laborare persona?, et ordinati et

ordiaatoris, postquaa:i ordiaatus ia urbe purgatus est, et

 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. I. 27

pnrgandus adhuc remanserat ortlinator. Tunc Conslanti-

nus ad /Elianum proconsulem scrlpsit, ut, remolis necessi-

talibus publicis, de vila Felicis Autumnitani publice quct-

reretur. Sedit is, cui erat indiclum. Inducti sujnt Claudius
Saturianus, curator reipubJicte, qui fuil lempore pcrsecu-
tionis in civitale Felicis, et curalor pragsentis tunc temporis
quando causa flagitabatur, Gallidius Gralianus, et magis-
tratus Alfius Caecilianus, sed et Superius stationarius
perductus, et Ingenlius scriba publicus pependit sub metu
imminentium tormenlorum. Responsis omnium nihil tale
inventum est in vita F^^ cis episcopi, propter quod ordi-
nare non potuisset. Habetur volumen actorum, in quo
conlinentur prassenlium nomina ,
qni fuerant in causa
Claudii Saturiani curatoris, et Gaeciliani magistralus, et
Superii slalionarii, et scribae Ingentii, et Solonis oflicinlis
publici ipsiiis temporls. Post quorum responsa, a supra
mcmorato proconsule haec pars senlentiic dlcta cst :« Fe-
licem aulcm, religlosum cpiscopum, liberum esse ab exus-
tione instrumentorum manifestum est, cuni nemo in eum
aliquid probare poluerit, quod religiosissimas scripturas
tradiderit vel cxusserit. Omnlum enim interrogalio supra-
scriptorum manifesta cst, nullas scripturas delficas, vel
inventas, vel corruptas, vel incensas fuisse. ))Hoc actis con-
tinelur, quod Fellx episcopus rellgiosus, illis temporibus,
neque procsens fuerit, neque conscientlam accommodave-
rit, neque allquid tale fieri jusserlt. Unde pulsa atque ex-
tersa infamia, cum Ingenti laude de illo judicio recessit.
Jamdudum opinionis incerlae,et inter cailglnes, quas livior
et invidla exhalaverat, latere veritas videbatur. Sed eliam
omnis scriplura memorata, et actorum voluminibus, et

commemoratis aut lectis revelata est.

eplstoiis

XXYIII. Yides, frater Parmeniane, in calholicos tradi-

lorum nomine falso objeclo, frustra esse inventum, mutans
28 S. OPTA.TI AFRI MILEVITAM EPISCOPI.

vldelicet personas, et Iransferens morita : clauslstl oculos,

ne parentes tuos reos ognoscercs : apernlstl eos, ut inno-

centes ct Indlgnos crlminl copnlares. Omnia pro tempore,

nlhil pro veritate : ut et de te dixerit beatissimus apostolus
Paulus : « Quidam autem convcrsi sunt in vaniloquium,
))Volentes se esse lcgis doctores , non Intelllgentes quse
sdlcunt, neque de qulbus afBrmant \ »Paulo anle docui-
mus vestros parentes fulsse Iraditores et schismatos : et tu

ipsorum haeres, nec schlsmaticis, nec traditorlbus porcere

volulsti. Jam Igitur documenlls gupra memoratis, omnia
tela, quae falso in alienos jactare ,<)Iuisti, veritatis clipeo
repulsa, In tuos parentes rcciproco ictu vertuntur. Omnia
Igitur, qua) a te in tradilores et schismatlcos dicl potue-
runt, veslra sunt : nam nostra non sunt, qui et in ra-
dice manemus, et In toto orbe terrarum cum omnibus
sumus.

' 1 Tim. 1, 6, 7.
 DE SCHISBIATE DONATISTARUM. LIB. II. 29

W»W\ WXAA^W W%VV»VV>'VV'\WAAA.>W\XV>VV\Wrt/VV\\WW\VVA*>'*W/\VX'iVV%VVV'VV\VV\IV\^VV\VV>'VV\

LIBER II.

In hoc secundo libello declaratur, quae slt una et vera Ec-

clesia calholica, et ubi et apud quos maneat, et quinque
dotes Ecclesiae in Cathohca esse m.ngis, quam in ea

parte quam sibi schismalici facere voluerunt, et quod

inipie novacula poenitentiaj raserint capita sacerdotum,
et quodhomicidia fecerint, et iila, quas ad sahitem cre-
dentium procurata fuerant, aut canibus dederint, aut
abjecerint.

ARGUMENTUM.

[ I. Quld sit et ubi sit catholica Ecclesia et quod ubique

terrarum diffusa. II. Catliedram, primam Ecclesiw do-
tem, CalhoUcorum esse, non Donatistarum probat ex
Cathedra Petri. III. Successio romanorum episcoporum.
IV. Pseudo-episcopi et conventicula ITonatislarum in urbe
Ronia. V. Donatislce sclssurcB auctores pacis inimici,
YI. Dg Angelo, secundo Ecclesice dote, eum non apud
esse
Donatistas. VII. Spiritum sanctum esse /n Ecclesia, non
apud Donatistas. VIII. De fonte, si^^illo et umbiiico, notis
Ecclesice. IX. Dotes Ecclesice esse apud Cathoticos, neuti-
quam apud Donatistas. X. Apud Catholicos csse vera
Ecclesice sacramenta. XI. Ecclesiam paradisum merito
dici, sed toti terrarum orbi respondcntem. XII. Ex obla-
tionis oratione unam et ubique diffusam Ecciesiam coi-
iij^i. XIII. Laudes Ecciesiw commemoratas a Parmeniano
Cathoiicis convenire. XIV. Cathoiicos nihii crudeiiter
egisse. XV. Pax et feiiciias Ecciesice ante quam turbare-
5o S. OPTATI afri milevitani episcopi.

tur a Donallslis, XVI. Juliani ediclum in ^ratiatn Do^

natistarum, XVII. Donatistarum furor et crudelltas,
XVIII. Vonatisiarum cctides ct facinora, XIX. Eucharis-

iia a Donatistis canibus data, ampulla charismatis in

prccceptis projecta, atiaque eorum sacrile^ia, XX. Con^
tra Donatistas, qui sc sanctos dicunt» nuUum liominem
esse a peccato immunem et perfeclum, XXI. Beprehen-
duntur Donatistce quod episcopos di^7iitate spoliarint et
painilenliai laboribus subjecerint, XXII. Impietas Dona-
tistarum, qui per suos jurabant episcopos, XXIII. Repre-
henduntiir Vonatistw quod anctorum Dei sacerdotum ca-
pita raserint, XXIV. Injuria facta a Vonatistis omni
hominum generi et wtatl per impositionem manuum in
pcenitenliam, XXV. Itcrum in Donatistas, qui sacerdo-
tes ijmocetites di^nilate ethonore spoliabant et pcenitenticG
addicebant. XXVI. Matronce, pueri, virgines, immerito
a Donatistis pcenilentic^ addictce,

I. Qaoniam '
et qui fuerint traditores ostensum est, et
schismatls origo ita monstrata est, ut pene oculis perspecta
videalur; etiam hoeresis ab schismate quid distet, ostendi-
mus : illud demonslrarc jam proximum est (quod nos pro^-

misimus secundo loco esse dicturos) quEe sit una Ecclesia,

quamcokmibam etsponsam Chrislus appellat. Ergo Eccle-
sia una est^ cujus sanctitas de sacramentis colligitur; non de
superbia personarum ponderalur: crgo hanc unam colum-
bam et dilectam sponsam suam Chrlstus appellat. Haec apud
omnes liaTelicos et schismaticos esse nonpotesl. Restat ut
uno loco slt. Eam tu, frater Parmeniane,apud vossolos esse
dixIsli;nisifortequia vobis specialem sanctitatem de super-
bia vindicare contenditis ; ut ubi vultls,ibi sit Ecclesia; et non
sit, ubi non vultis. Ergo ut in particula Africic, in angulo
' Yide D. Guillon, lom, v, prg. 265-269.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. II. 3l

parvae regionii, apud vos esse possit, apud nos in alia parte
Africte non erit? In Hispaniis, in Gallla, in Italia, ubi
vos non eslis, non erit ? Si apud vos tantummodo esse vul-
tis, in tribus Pannoniis, in Dacia, Moesia, Tiiracia, Achaia,
Macedonia, et in tota Graecia, ubi vos non estis, non erit?
Ut apud vos esse possit^ in Ponto, Galatia, Cappadocia,
Pamphiiia, Phrygia, Ciiicia, et in tribus Syriis, et in dua-
bus Armeniis, et in tota ^gypto, et Mesopotamia, ubi vos
non non erlt? Et per tot innumerabilcs insulas, et
estis,

caeteras provincias, quae numerari vix possunt, ubi vos

non estis, non erit ? Ubi ergo erit proprletas calholici no-
rainis, cum inde di(:ta sit cathohca, quod sit ralionabilis

et ubique dilFusa ? Nam si sic pro voluntate vcslra in an-

guslum coarctatis Ecclesiam : si universas subducilis gen-

tes, ubi erit illud, quod Filius Dei meruit ? ubi erit quod
libenter ei largltus est Pater, in secundo Psalmo dicens :

« Dabo tibi gentes haireclitatem tuam, et possessionem

))tuam termlnos terrae *
? » Ut quid tale inrringilis promis-
sum, ut a vobis miltatur quasi in quemdam carceiem lati-

tudo regnorum? quid tanta^ pietati obstare contenditis?

quid contra Salvatoris merita mllilatis? permillite Filium
possidere concessa : permiltile Patri promissa complcre.
Cur ponitis melas? cur figitis limites? Cum Deo patre
a

Salvatori tota lerra promissa sit, non est quidquam in ali-

qua parle terrarum, quod a possessione ejus videatur ex-
ceptum. Tota est donata terra cum gentibus; totus orbis
Christo una possessio est. Hoc probat Dcus, qui ail :

« Dabo libi gentes haereditalem tuam, et possessionem

» tuam, lerminos terrae. )) Et in septuagesimo primo Psahno
de ipso Salvalore sic scriptum est : « Dominabitur a mari
»usque ad mare, et a flunjinibus usque ad lerminos orbis
»terrae "*.
» Pater dum donat, nihil excipit : vos ut conce-
' Psal. ji, 8. — 2 id. txKi, 8.
$2 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

datis unicam, totara libram auferre conamini. Et adhuc

nitimini suadere hominibus apud vos solos esse Ecclesiam

auferentes meritum Chrislo, negantes praestilutum a Deo.

vestra ingrata et stulta praesumplio ! Chrislus vos cum

caeteris in societatem regni coelestis invitat, et cobferedes
sitis, hortatur : eum in haereditate sibi a Palre con-
et vos

cessa fraudare laboratis, dum Africoe partem conceditis, et

totum terrarum orbem, qui ei a Patre donatus est, dene-

gatis. Quidmendacem videri vultis Spiritum sanctum, qui
in quadragesimo-nono Psalmo, omnipotentis Dei benevo-
lentiam narrat, dum dicit : « Deus Deorum Dominus locu-
»tus est, et vocavit terram, ab ortu solis usque ad occa-
» sum *. » Vocata est ergo terra ut caro fieret, et sicut

legitur, facta est, et debet laudes Greatori suo. Denique

commemoratur, Spiritu sancto hortante, et dicente in
centesimo-duodecimo Psalmo, dum dicit : « Laudandum
» nomen Domini ab ortu solis ad occasum ^ : » et iterum
in nonagesimo-quinto Psalmo : « Gantate Domino canti-
»cum novum ^. » Si hunc versum solum diceret, possetis
dicere, quia vos solos hortatus est Spiritus sanctus. Sed ut
ostenderet, quia non ad vos solos dictum est; sed ad Ec-
clesiam, quce ubique est, secutus est, dicens : « Cantate
«Domino omnis terra : pronuntiate in gentibus gloriam
«ipsius, in omnibus populis mirabilia ejus '^. Pronuntiate,
»inquit, in genlibus : » non dixit in particula Africae, ubi

voseslis? « Pronuntiate, inquit, in omnibus populis : »qui

omnes populos dixit^ neminem excipit : et vos solos ab oni-
nibus populis, de quibus hoc mandatum est, separatos
esse gratulamini : et vullis vos solos esse totum, qui in
omni toto non estis. o Lnudandum, nomen Domini, et
inquit,

» a tola terra, et ab ortu solis usque ad occasum. » Numquid

pagani extra legales possunt aut cantare Deo, aut laudare
'
Psal. xux, 1, — 2 id. cxii, 5. — ^ Itl. xcv, i. — ^ Ibid. i-5.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. II. 53

nomen Domini, et non sola Ecclesia, quae in lege est ? qiiam

si apud vos tantummodo esse dicilis, fraudalis aures Dei.

Si vos soU laudatis, totus tacebit orbis, qui est ab orln so-
lis usque ad occasum. Clauslstis ora omnium cbristiana-
rum genlium : indixistis silentium populis universis, Deum
per momenla laudare cupientibus. Igilur si et Deus debi-
tas sibi laudes expectat, et ut sonent, Spiritus sanctus
hortatur, et totus orbisquod debet Deo, paratus esl red-
dere, ne fraudetur Deus etiam vos ipsi laudale cum
:

omnibus; aut quia noluistis esse cum omnibus, soli con-

ticescite.

Ergo probavimus eam esse Ecclesiam catholicam,

II.

qua3 est in toto terrarum orbe difFusa, ejus jam comme-

moranda sunt ornamenla et vivendum ubi sint quinque
:

doles, quas tu sex esse dlxisti : inter quas cathedra cst

prima, ubi nisi sederit episcopus, conjungi allera dos non
potest, qui est Angelus : videndum est quis et ubi prior

calhedram sederit. Si ignoras, disce : si nosti, erubesce :

ignorantia tibi ascribi noii potest : restat ergo ut noveris.

Scientem errare peccatum est; nam ignorantibus nonnun-

quam solet ignosci. Igiturnegare non potes scire le in urbe
Roma Petro primo Cathedram episcopalem esse colhitam,
in qua sederit omnium Apostolorum caput Petrus; unde
ct Cephas appellatus est in qua una cathedra unitas ab
:

omnibus servaretur; ne caeteri Apostoli singulas libi quis-

que defenderent ut jnm schismaticus et peccator esset,
:

qui contra singularem cathedram, alteram coilocaret.

III. Ergo cathedram unicam, quae est prima de dotibus,
sedit prior Pelrus : cui successit Linus, Lino successit Cie-
mens, Clementi Anaclelus, Anacleto Evaristus, Evaristo
( Alexander, Alexandro ) Sixtus, Sixto Telesphorus, Te-
lesphoro Iginus, Igino Anicelus, Aniceto Pius, Pio Soter,
Soteri ( Eleutherius, Eleutherio ) Victor, Yictori Zephiri-
XLVII. 3
34 S. OPTATI Afri milevitani episcopi.

nns, Zephirino Calixtus, Calixto Urbanus, Urbano Ponlia-

nus, Pontiano Anlerus, Antero Fabianus, Fabiano Corne-
lius, Cornelio Lucius, Lucio Slephanus, Stcphano Sixtus,
Sixto Dionysius, Dionysio Fclix, Felici ( Eutychianus, Eu-
tychiono Caius, Caio) Marcellinus, Marcellino( Marcellus,
Marceilo) Eusebius, Eusebio Miltiades, Miltiadi Sylvesler,
Sylvestro JVJarcus, Marco Julius, Julio Liberius, Liberio
Damasus, Damaso Siricius hodie qui nosler est socius
, :

cum quo nobiscum totus orbis commercio formatarum (5),

in una communionis societate concordat. Vestrrc calhedrse
vos originem reddite, qui vobis vullis sanctam Ecclesiam
vindicare.
IV. Sed et habere vos in urbe Roma partem aliquam
dicitis, ramus est vestri erroris, protentus de mendacio,
non de radice veritatis. Denique si Macrobio dicatur, ubi
iUic sedeat,numquid polest dicere in calhedra PetriPquam
nescio si vel oculis novit, et ad cujus memoriam non ac-
cedit quasi schismalicus, contra Apostolum faciens, quj
ait : « iMemoriis sanctorum communicantes \ » Ecce prcC-
sentes sunt ibi duorum memoriae Apostolorum. Dicite si

ad has ingredi poluit; aut obtulit illic, ubi sanctorum me-

morias esse constat. Ergo restat, ut fateatur socius vester
Macrobius se ibi sedere, ubi aliquando sedit Encolpius :

si et ipse Encolpius interrogari posset, diceret se ibi sedere

ubi ante sedit Bonifacius Ballilanus : deinde si et ipse in-

lerrogari posset, diceret, ubi sedit Victor Garbensis, a ves-

iris jamdudum de Africa ad paucos erralicos missus. Quid
est hoc, quod pars vestra in urbe Pioma episcopum civem
habere non potuit? quid est, quod toti Afri et peregrini,
[n illa civitate sibi successisse noscuntur ? non apparet do-
lus? non factio, quse mater est schismatis? Inlerea Victor
Garbensis, ut hinc prior mitteretur, non dico lapis in fon-
» Roin. xu, 10.
 DE SCHISMATIL DONATFSTARUM. L115. II. OD

lem ; cjula nec valuit puritaleoi calholicse mullitudinls pcr-

lurbaic : sed quia quibusdam Afris urblca placuerat com-
moralio; el hinc a vobis profecti videbantur,ipsl petieruntj
ut allquis hinc, qui illos coUIgerct, miltereiur. Missus est
igitur Yictor ; erat ibi fiHus sine patre, tiro sine principe, dls-
cipuhjs sine magistro,scquens sine antecedente, inqulhnus
slne domo, hospes sine hospilio, pastor sine grege, eplsco-
pus sine populo. Non enlm grex aut popuUis oppeUandi
fuerant pauci, qui inter quadraglntD, et quod excurrit, ba-
silicas, locum, ubi coUigerent, non habebanl. Sic spehm-
cam quamdam foris a clvitatc, cratibus sepserunt, ubi ipso
tempore conventlculum habere potulssent : unde Monlen-
ses appeliall sunl. Igitur, quia Claudlanus Luciano, Lucia-
nus Macrobio, Macrobius Encolplo, Encolplus Bonifaclo,
Bonifacius \ ictori successisse videntiir : si Viclori dicere-
tur, ubi sederlt? nec ante se ahquem ilhc fuisse monstraret,
nec cathedram ahquam, nisi pestilentia? oslenderet. Pesti-

lentia enim morbis extinctos homines ad Inferos mltlit qui

inferi portas suas hnbere noscuntur; contra quas portas,
claves sahitares accepisse legimus Petrum, prlnclpem sci-
hcet nostrum; cui a Christo diclum est : « Tibi dabo chi-
» ves regni ccelorum,et porla3 inferorum non vincent eas'.
V. Unde est crgo, quod claves regni ccelorum vobls
usurpare contenditis, qui contra cathedram Pelri, veslrls
praesumptionibus et audacils, sacrilegio mihlatis? beatitu-

dinem repudiantcs, qna laudari mcrult, « Qul non abllt in

»consitIo impiorum, et in vla pcccatorum non stclit, et in
«calhedra pestilentlae non sedit ^ » In consllio impletatis
itum est a majoribus vestris, ut divideretur Ecclesia. Inie-

runt etiam peccatorum viam, dum Ghrlstum partlri conati

sunt, cujus Juda^i nec vestimenta scindere voluerunt : cum
apostohis Paulus clamel, et dlcat : « Numquid divisus est
^ Matih. XVI, 18, 19. — ^ Psal. 1, 1.

o.
56 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

«Chrlstus '
? »Et utinam, si jam malam viam inlraverant
agnito peccato, super se reverterentur, id est.emondarent
quod erraverant ; revocarent quam fugaverant pacem. Hoc
erat de via reverti ; in via enim ambulatur, non slatur.

Sed quia parentes vestri reverli noluerunt, ipsos constat

in via peccatorum slelisse. Quorum gressus impulerat fu-
ror, retentos ligavit pigra discordia et ne rcgredi ad me- :

liora potuissent, ipsi sibi schismaliscompedes posuerunt,

nt in errore suo pertinaciter starent, ne ad pacem, quam
deseruerant, reverti potuissent. Nec audierunt Spiritum
sanctum, dicenlem in Psalmo trigesimo-tertio: « Diverte a
» malo, et fac bonum inquire pacem, et persequere eam
' :
:

sed steterunt in via peccalorum suorum. Sederunt etiam

in cathedra pestilentiae, qufe ( ut supra diximus ) seduclos
miltit ad mortem. Sed et dum vos parentum errorem co-
lentes, studiose defenditis, hseredes sceleris esse voluistis,

cum filii pacis vel sero esse possetis. Cum in Ezechiele pro-
pheta scriptum vocem tuam super filium pec-
sit: « Extolle
))Catoris,ne vestigia patris sui sequatur, quoniam anima
»patris mea est, et anima filii mea est. Anima quae peccat,
» sola punietur ^ : » si displiceret vobis quod parentes vestri

peccaverunt, de admissu suo soli redderent rationem : hoc

modo vel vos beati esse possetis, et laudem de ore Pro-
phetae percipere, qui ait in Psalmo primo « Beatus vir, :

»qui non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum

»non sletlt, et in calhedra pestilentise nonsedit; sed in
»iegc Domini voluntas ejus^. » Quid est ahud in lege ha-
bere voluntalem, nisi divino praecepta et rehgiose discere,

et cum timore complere? in qua lege scriptum est, ( in

Evangelio )
: « Pax hominibus in terra bonae voluntatis ^ : o

et alio loco ( in Esaia prophcta ) ;

« Ponam fundamenta
1
i Cor. 1, i5. — * Psal. xxxin, i5. — ^ lizech. xvm, 4» '9 ^t 20.
^ 4 P>a!. ], i, 2.— • Lur, u, i4.
 1)E SCHISMATE DOK ATISTARUM , LIB. II. 3^
«pacls in Slon '
: » et alio loco ( ia Psalmo octogesimo-
(juarlo Videamus f|uid loquatur Domlnus
) : « : quoniam
» loquetur pacem iu plebem suam » et alio loco ' : ( in Psalmo
septuagesimo-quinlo ) : « Venlt filius Dei, et factus cst in
»pace locus ejus ^ : » et olio loco ( in Psalmo sepiuagesimo-
primo ) : « Susciplant montes pacem populo, et colles jus-

»liiiam ^ : » et iu Evangelio, « Pacem meam do vobis, pa-

» cem meam rolinquo vobis ^ : » et Paulus ait: « Qui pacem se-
1) rit, pacem et melet ^ : » et in omnibus Epistolis suis, « Pax in

» vobis abundet : » etinPsalmo Irigesimo-tertio. «Quoerepa-

»cem, et consequeris eam '. » Fugata recesserat pax a pa-
tribus veslris, vos eam, sicuti a Deo mandalum est, quae-
rerc deberetis, quam nec ultro voluistis ciucercre, necoblatam
libenter acciperc. Quis enim in tot provinciis, quibus nati
estis,audivit ? et si aliquis audlvit, quis non veslrum mirelur
errorem ? quis non vestrum iacinus damuet? Igitur cum
manifestum sit, et ipsa luce sit clarius nos cum tot innu-
nicrabilibus populis esse, et tot provincias nobiscum :jarn
vidclis vos in parte unius regionls positos, et ab Ecclesia
vestris erroribus esse separalos, fruslra vobls solis lioc no-

men cum suls dotibus vindicare, qute magis apud

Ecclcsl?e

nos sunt, quam apud vos quas constat ila sibi conncxas :

et iudividuas esse, ut inlelligatur uuam ab allera separari

non posse. Etenim numerantur in nomine> secl uno intel-

Icclu suo junguntur in corpore : ut in manu digiti, quos
inlervallis singulos videmus esse distinctos. Unde, ut tcnet
unum, totos teneat necesse est, cum unusquisque a patri-
bus separari non possit. Adde quod non unnm solam, sed
omnes proprie possidemus.
Vf. Igitur de dotibus supradictis calbedra est ( ut dixi-
mus )
prima, quam probavimus per Pelrum nostram esse,

• Isiii, LX, 17. — 2 Pj;;,i lAixiv, 9. — 3 Id. i.xxv, 3. — ^ Id,

Lsxi, 5. — 5 Joan. xiv, 27. — ^ 2 Cor. ix. — i Psal. xxxiii, i5.
58 S. OPTATI AFRI MILEVITAM fiPISCCPI.

f|uai uucit ad sc Angeluai. Nisl forle eutn vobis vindican-

lcs, habelis in loculis clausum. Millite illum si poleslis,
excludat septem Angclos, qui sunt apiid socios nostros ia
Asia, ad quorum ccclesias scribit Joannes apostolus; cuin
quibus ecclesiis nullum communlonis probamini habere
consortlum. Unde vobis Angelum, qul apud vos posslt
lontem movere, aut intcr cajteras doles Ecclesio? numerari.
Exlra scplem ecclcsias ', ahenum est
quidquid foris est, :

aut sl inde habetls aliquem unum, per unum communica-

tis et cseteris Angelis, et per Angelos supra memoratis ec-
cleslis, et per ipsas ecclesias nobis. Si ita est, htigium per-
didistis.

VII. Ecce jam apud vos dotes esse non possunt; non
enim Splrltum Dei solvi vobls vindicare poteslis, aut in-
chidere, quod inlelligilur et non videtur. SIc enim in Evan-
gelio scriptum est : « Nam Spiritus Deus est, ot ubi vult
» aspirat , et vocem ejus audls, et ncscis unde veniat et
»quo cat "". » Permlltlte Dcum inde veht ire, et quo vellt
acccdere habeat hbertalem : qui audlri potest et viderl non
potest. Et lainen studlo criminandi libenler blasphemare
vohilsli, ut diceres : « Nam in illa Ecclesia quis spirltus
esse potest, nisi pariat fihos gehennre? » Vomuisli de pectore
iuo convicium, et putasti adjungendum esse de Evangeh'o
tcstimonium, ubi leclum esl :« Vae vobls, hypocrila^, qui
»circuilis maria et terras, nt facialls unum proselytum, et

»cum invenerilis, facitis eum fihum gehennae duphciter,

»quam vos estis ^ »Si hoc convicium faclendum erat, quod
non hcet : quamvis slne causa fiat, utinam ahquis ex ves-
tro numero hoc dixlsset : et lamen le hoc dixisse salis ad-

miror, id fnlso in aherum dicere, ex quo, si orJInallonem

lunm consldcres, possls et erubescere. Commemorasti cnlm
lectum esse In Evangeho « VcT vobls, hvpocrilae, qui cir- ;

•
Apoc. 1,4.— ' Joan. 111, 8. — ' Malili. x\iii, i5.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. II. Sq

» cuitis maria et terras, iit faciatis proselyliim, » hoc est,

ut muletls (ilicujus sectam. Tii qnidem ciijus seclai fueris

nescio : tameniinportunc a te lioc dictum est : aestimo quocl
te jam forte hujus dicti pcenileat. Numquid non aliquas
peragravimus terras? numquid nos aliqua circumivimus
maria? numquid nos ad peregrinos accessimusportus? num-
quid nos aliquem adduximus liispanum et Gallum? aut
nos ordinavlmus ignorantibus peregrinum.
VIII. Nam et fontem constat unam esse de dotlbus,
iinde haeretici non possunt vel ipsl bibere, vel alios potare;

quia soli, sigillum inlegrum (id est, symbolum catholicum)

non habcnles, ad fonteni verum aperire non possunt. Nain
cum in Canlicis Canticorum scriptum sit « Umbilicusluus, :

»ut craler tornatilis wumbilicum allare affirmare cona-

' :

tus es. SI umbllicus mcmbrum est in corpore, intcr dotes

esse non polest quod meaibrum est. Si ornnmentum est,

pars corporls non est.

IX. Pieslat jam ut doles qulnque esse vldeantur : quac
doles, cum slnt Ecclesi.ie calholicae (qua> cst in tot provin-

ciis supra memoratis ) etlam apud nos hlc in Afrlca deesse

non possunt. Intelligile vel sero vos esse filios implos, vos
esse ramos fractos ab arbore, vos esse abscisos palmites a
vite, vos rivum conclsum a fonle. Non enlm potest esse

origo rivus, qui parvus est, et non de se nascitur: aut arbor

ramus concisus, cum arborfundata suls radicibus gciudeat,
et ramus si fuerlt exscctus arescat. Jam-ne vides, frater

Parmeniane, jam nc sentis, jam-ne inlelllgls, te argumentls

tuls conlra te militasse? cum probatum est nosse in Eccle-
sla sancta calholica, apud quos et symbolum Trlnitalls est
ct per calhedram Pelrl, quae nostra est, per Ipsnm, et cjc-

leras doles apud nos esse. Etlam sacerdolium, quod in no-

bis annullare visus es : in excusatione erroris et livoris
' Gant. vii, 2.
4o S. OPTATI AFRI MILliVITANI EPISCOPI.

vestri, dum post iios rebaptizatis, et post socios vestros in

peccato clclcctos, hoc non facitis. Dixisti enim, quod si sa-

cerdos in peccalo sit, solae possint dotes operari. Jgitur,

qiiia docnimus et quid sit haeresis, et (juid sit schisma, et
quid sit sancta Ecclesia : et hujus sanctjc Ecclesire est cons-

tituta persona, et hanc esse calholicam, qua3 sit in toto orbe

terrarum difFusa : cujus membra et nos inler ahos sumus :

cujus doles apud illam ubique sunt. Deinde in primo hbro

prbbavimus ad nos non perlincre Iraditionis invidiam et
hoc crimen etiam a nobis esse damnalum.
X. Jam ilhid mihi volo respondeas, cur de solis Eccle-
siae dotibns k)qui voluisti, et de sanctis ejus membris ac
visceribus tacuisti : quac sunt procul dubio in sacramcntis
el in nominibus Trinitalis. Cui concurrit fides credentium,
et professiu, quae apud acta conficitur Angclorum, ubi mis-
centur coeleslia et spiritalia semina, ut sancto germine

nova possit renascentium indoles procreari : ut dum Trini-

fas cum fide concordat, qui natus fuerat sjcculo, renasca-

tur spiritaliter Deo. Sic fit hominum paler Deus, sancla sic
fit maler Ecclesia. Hccc omnla inlelligo a le idco non esse
nominata, nc in iis omnibus ratio baplismalis agnoscere-
tur : ubi nihll sibi operarius, qui homo est vindicet, quod
vos facitis. Ideoque ad solas dotes te conferre vohiisti, quas

vehit manu apprehensas, aut arca conchisas, Cathohcis

denegans, vobis sohs eas frustra vindicare conatus es. Cura
agalur de regeneratione, cum agatur de homine innovando,
nuha a le credentium fides, nulla professio nominata est :

dum vis de sohs dolibus loqui, haec omnia, sine (juibus

spirilalis illa nntivitas reparari non potesl, in silentio remi-
sisti : et cum dotes ad sponsam, non sponsa ad dotes pcr-
tineat, sic ordinasti doles, quasi ipScT videantur generare,

non viscera; quae inteUiguntur phis posita in sacramenlis,

quam in ornamentis.
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. II. l^\

Xr. Nec illnd praelereo, quocl ore tno et sensii nostro

Ecclesiiim paradisum esse dixisti : qiiie res sine dnbio vera

est : in quo horlo Deus plantat orbusculas. Et tamen Deo

divilias suas denegaslis, ciijus hortum in anguslias cogitis,
diim vobis solis immerilo omnia vindicatis. Ulique planta-
tiones Dci, sunt diversa semina per diversa prnccepta. Justi,
conlinenles, misericordcs, et virgiues, spiritnlia sunt sc-
mina : harum rerum arbusculas in paradiso Deus pUantat.

Concedile Deo, ut hortus ejus sit longe lateque difTusus.

Quid illi negalis Orientis et Seplentrionis, etiam Occiden-
tis provinciarum omnium, et innumerabihum insularum
populos christianos : conlra quos vos soii pauci, rebelies
eslis, et cum quibus nullum communionis consorlium pos-
sidetis.

XI L Jam et mendacium vcstrum hoc loco juste dam-

nari polest, quo quolidic a vobis sacrificia condiuntur.
Nam quis dubilet vos illud legitimum in sacramenlorum
mysterio pia;lerire non posse? aflerre vos Deo dicitis pro
Ecclesia quas una esl : hoc ipsum mendacii pars est, unam
te vocare, de qua feceris duas : et ofierre Deo vos dicilis
pro una Eeclesia, qua3 sit in lolo terrarum orbe difTusa.
Quid si unicuique vestrum dieat Dcus : « Quid offcrs pro
tota, qui non es in lota? » Si nos vobis displicemjis, quid
vobis iecit y^ntiochin civilas? quid Arabiii provincia ? Unde
probamus venieutes a vobis esse rebaplizalos.
XIII. In uno tibi solo, Parmeniane frater, ingrali esse

ncn possumus; quod Ecclesiam noslram, id est, catholi-

cam, qna) continelur lolo orbe terrarum, quamvis ab ea

sis alienus, laudare voUiisli, in niimcrando dotes; in ((ua-

rum numero salis crrasli, et in dicendo, quia ipsa est hor-

tus conclusus, et fons signalus, et unica sponsa. Hoc nos
de noslro dicimus; nam tu de alieno locutus es. Quidquid
de laudibus Ecclesioe dicere potuisti, nos priores eadem
42 S. OPTATI AFRI MILEVITAM EPISCOPI.

loquimiir. Tradllores vobiscum el ipsi damnamns, eos vi-

clelicet, quos si meministi in primo libro denionslravimus.
Et cum sit nobis cum universo lerrarnm orbe communio,
ex universis provinciis nobiscum : sic jfimdudum duas ec-
clesias comparare voiuisti, quasi sola habeat A^frica popu-
los chiislianos, in qua vilio veslro duaj videntur partes
efTeclae : et dum immemor factus es Christi diccntis unam
esse sponsnm suam ; tu in Africa non dixisti duas esse par-
tes, sed duas ecclesias. Gerte una est, quae ex voce Christi
meruit indicari, qui ait : « Una est cohmiba meo, una est
» sponsa mea *. »

XIV. Et tu hujus vocis obhtus, ad invidiam Cathohcis

faciendam, his locutus es verbis : « Neque enim Ecclesia
))illa dici polest qua^ cruentis morsibus pascitur, et sanc-
» torum sanguine et carnibus opimatur. )) Cerla membra
sua habet Ecclesia, episcopos, presbyteros, diaconos, mi-
nistros : et turbam fidelium : dicite cui generi hominum
in Ecclesia nostra hoc possit ascribi, quod objicere vo-
luisti ? speciahter nomina ahquem ministrum ; ostende
ahquem diaconum nomine suo; indica hoc nb ahquo fac-
tum csse presbylero; proba hoc episcopos admisisse; docc
ahquem noslrum cuiquam insidialum esse. Quis nostrum
quemquam perseculus est? quem a nobis persecutum esse
aut dicere poteris aut probare? Quia tibi unitas disphcet
hoc si crimen putas, argue nos Thessalonicensibus, Co-
rinlhiis, Galalis, septem Eccleslis quse sunt com-
in Asia,

municasse. Si ncfas tibi videtur, aut si reatum pulas, me-

moris Aposlolorum et sanctorum omnlum communicasse :

hoc nos fecisse, non sohim non negamus, sed eliam glo-
riamur.
XV. Sed ut oslendam parlem veslram (utdixl) cruentls
morsibus paslam, Ghristianorum sanguine et carnibus opi-
' C;>nt. VI, 8.
 1)E SCIilS3UTE DONATISTARUM. LIB. II. 4^
matam, a princlpio siio vesler jam rabidus commeinorin-
dus est furor, jam vestra retexenda impietas, jam slulLilia
demonslranda. In quo prius est oslendere erubescendam
It-ctitiam vestram, et gaudia criminosa, quod vobis prislini
erroris libertntem factam esse contigerit. Recensete tem-
pora, discutite rationes rerum, dissimilia vola, et personns
diversas attendite. Redeat in memoriam Gonstantinus im-
perator chrislianus : quem famulatum exhibuerit Deo
quae habuerit vota, ut remotls schismatibus, inler-mortua
omni dissensione, sub toto ccelo filios suos gaudens, in uno
videret sancta niatcr Ecclesia(6). Reddiderat unam com-
munionem, maritis uxores, parentibus filios, fralribus fra-
Ires. Quibus rebus Deus se laetari testalur, dum dicit in

Psalmo centimo trigesimo-secrmdo : « Ecce quam bonumet

» quam jucundum habitare fratres in unum\ nElenim cum
africanos popidos et orientales et cicteros transmarinos
pax nna conjungeret, et ipsa unitas rcpracsentalis omnibus
membris corpus Ecclcsiae coagularet : dolebat hoc diabo-
lus, qui sempcr de fratrum pace lorquelur. illo tempore
sub Impcralore christiano, desertus tanquam in-
in idolis

clusus, jacebat in templls. Uoc eodem tempore duces et

principes vestros merita relegaverant sua. In Ecclesia nulla
fuerant schisinala, nec paganis licebat exercere sacrilcgia :

pax Deo placila apud omnes christianos populos habita-

Lat : diabolus moerebat in templis , vos in regionibus
alienis.

XVI. Deinde ut nobis nolum est, secutus alins Jmpe-

rator (7), vobiscum vota sinislra concipiens, ex famulo
Dei factus est miuislcr inimici, apostatam se ediclis suis
leslatus est : quem precibus rogastis, ut reverti possetis :

quas preccs, si vos ncgalis misisse, nos legimus. Nec dif-

ficultatem praebuit, qnem rognstis ; ire praccepit pro voto

* Psal. cxxxii, 1.
44 S. OPTATI AFRI MILEVITANI JiPISCOPI.

siio,*quos inlellcxcrat nd di.^ilLirbaiidam pacem ciuii furore

esse venluros. Erubescite si uilus cst pudor cadcm voce
:

vobis libertas est reddila, qua vocc idolorum patefieri jussa

sunt templa.
XVI!. Eisdem pene momenlis vester furor in Africam
revertilur, quibus diabolus de suis carccribus relaxatur.
Et iion crubescitis, qui uno tcmpore cum inimico com-
munia gaudia possidctis ! Yenislis rn])idi, venislis irali,

mcmbra laniantes Ecclesiic : subtiies in scduclioniijus, iu

ctedibus immanes, filios pacis ad bella provocantes. De
sedibus suis multos fecistis extorres, cum conducta manu
vcnientcs, basilicas invasistis numero vestro per
: mulli cx
loca plurlma (quee suL nominibus dicere longum esl)
cruenlas operali snnt caedes, et tam atroces, ut de lalibus
faclis, ab illius tcmporis judicibus relatio mitterelur. Sed
intervenit et occurrit judicium Dci, ut ille, qui vos jam-
dudum redire jusserat, imperator profanus et sacrilcgus
morcretur, qui persecutioncm vobis provocantiLus jam
miserat aut mittere disponebat.
XYIII. Operata est apud loca supradicla in Catholicos

Irucidalio memoramini per loca siiigula, qui fuerint vcs-

:

Iri discursus. Nonne de numero vestro fuerunt Felix Za-

Lensis, et Januarius Flumenpiscensis, et cailcri, qui tota
celeritate concurrerunt ad castellum Lemellense : ubi cum
contrn importunitatem '
suam viderent basiiicam cLiUsam,
praesenlcs jusserunt comites suos, ut ascendcrcnt cuhnina,
nudarcnt tccta, jactarent tegulas : imperia eorum sine
mora completa sunt; et cum allare defenderent diaconi
catholici, lcgulis plurimi cruenlati sunt, duo occisi sunt,

Primus fiiius Januarii, et Donatus lilius Nini, urgentibus

et prcTsentibus co-episcopis vestris supra memoratis; ut

sine dubio de vobis dictum sit : « Veloces pcdes eorum ad
' 2 Thcss. Ul, 2.
 DE SCHISMATE DONATIST APaUM. LIB. H. /^5

j> effunclencliim sangulnem '. «De qua re Primosus episco-

pus calholicus loci supra inemorati, in concilio veslro

apud Thenestinam civitalem questus est, et querelas ejus

dissimilanter audistis. Ecce a vobis faclum est quod dixisti:

« Ecclesiam non esse, quae cruenlis morsibus pa.-citur; et

aliud sunt milites missi, aliud episcopi ordinali. » Quod
contra nos invidiose loquimini, ab aliis factum est, non a

nobis : quod dicilis non debuisse fieri, vos fecistis. Com-

memorasti et bealissimum apostolum Pauhim dlxisse :

« Slne ruga et sine sorde Ecclesiam esse debere. » Epis-

copis vestris jubentibus et pra3senlibus, supra altare ca-
tholici diaconi occisi sunt; simiiiter et apud Carpos. Non
tibi videntur inexpiobiles sordes ? in Mauritanla^ civilati-
bus, vobls intrantibus, quassatio popuii facta est : mortui
sunt in uteris matrum, qui fuerant noscituri. Non tibi

videtur ruga, qua^ non possit ullis satisfactionibus tendi

aut explanari Quid tale a nobis admissum est ? nos ex-
?

pectamus vindicem Deum. Et invidlam fL\cilis Macario, qui

si aspere ahquld fecit pro unitate, leve esse videri poterit :

dum vos pro dissensione tanta mala, acerba, cruenta et

hoslilia feceritis. Quid commemorem Tipasam Caesarlensis
Mauritaniae civllatem ? ad quam de Numidia Urbanus For-
mensis, et Felix Idicrensis, duae facula3, incensa^ livoribus,
cucurrerunt : quielorum et in pace posltorum animos per-
lurbantes : nonnullorum ofriclallum et favore ct furore ju-

vante, et Athenio praiside prcTsenle cum signis, catholica

frequentia exlurbala et cruenlata, de sedibus suis expulsa

est : lacerati sunt viri, Iractai sunt matronae, infantes ne-

cati sunt, abacti sunt partus. Ecce veslra Ecclesia;, episco-

pis ducibus, cruentis morsibus pasta est. Post hoc etiain
illud addldisti : « Quantum consumat edacitas vullu-
vult
rum, tamen major est numerus columbarum. Ubi cst quod
' Psal xiu, 3.
46 S. OPTATI Afri milevitani episcopi.

vulgo dlciliir, memoriam custodem liabere oporlet men-

dacem? » Oblitus es.. quod paulo ante dixistl : « Ecclesiam
unam columbani Christi in Cnnticis canticorum. » Si una
est apud vos Ecclesia, una est columba : quid esl quod
dicere voluisti : « Numerus major est columbarum ? »
XIX. Et quod vobis leve videlur, facinus immane com-
missum est, ut omnia sacrosancta supra mcmorati veslri

episcopi violarent. Jusscrunt Eucharistiam canibus fundi;

non sine signo djvini judicii : nam ildem canes accensi
rabie, ipsos dominos suos, quasi latrones, sancti corporis

reos, dente vindice, tanquam ignotos et iaimicos laniave-

runt. Ampulhim qnoque chrisinatis per fencslram, ut fran-
gerent, jactaverunt; et cum casum adjuvaret abjcctio,non
defuit manus angelica, quae ampuUam spirilah subvectione

deduceret : projecta casum sentire non potuit; Deo mu-

nicnte, illnesa inter saxa consedit. Et possent ista non fieri,

si mondata Christi in memoria haberetis, qui ait « Ne :

»dederilis sanctum canibus, neque miserilis margaritas

» vcslras ante porcos, ne conculcent eas pedibus suis, et
» conversi ehdant vos '. » Quid tale ab operariis unilatis
lieri potuitPunde nobis Catholicis vanam invidiam facere
Liboratis. Inde reverlentes Urbanus Formensis et Fehx
Idicrensis, invenerunt matres, quas de castimoniahbus fc-
cerant muheres (8). Ecce quales, frater Parmeniane, epis-
copos cehis : et cum pro luis erubescere debueras, Catho-
Hcos innocentes accusas. Interea supra memoratus FeHx
inter crimina sua, et facinora nefandu,ab eo comprehensa
puella cui mitram ipse imposuerat, a qua paulo ante pater
vocabatur, nefarie incestare minime dubitavit. Et quasi de
peccato sanctior ficret, Tysediin velociter properavit. Sic
Donatum annorum septuaginla episcopum , hominem in-

nocenlcm spoliare ausus est episcopidi nomine et officio ct

• Matlh. VII, 6,
 BE SCIirSMATE DONATISTARUJI. LIB. II. [^n

honore. Venit schlsmalicus ad episeopum catholiciini, ad

innocenlem reus^ ad Del sacerdotem sacrllegus, incestns
ad Cfistum, ad eplscopum jom non episcopus ; sed de pla-
cito et dc conjnralione vestra securus, vestris leglbus et

decretis armatus: manus, quas paulo ante peccata grava-

verant, capiti innocentls injccit : et de IHa lingua ausus est
ferre senlentlam, qua3 jom nec ad poenllentiam agendam
vel idonea vldebatur. Ecce quales frater Parmeniane, ,

defendis : ecce pro qualibus jamdudum dotes opcrari

dixisli.

XX. Etlam vos ipsi, qui sancti et innocentes videri ab

hominlbus vullis, dlclle, unde est ista sanctitas, quam
vobis licentlus usurpatls? quam Joannes aposlolus profileri
non audet, qui alt ; « SI dlxerlmus, qula peccalum non
» habemus, nos ipsos clecipimus, et veritas in nobis non
»est '. » Hoc qui dlxlt, saplenter se ad Dei graliam reser-
vavit. Est enim chrlstiani hominis, quod bonum cst, velle;

et in eo, quod bene voluerit, currere : sed homini non est

datum^ perficere; ut post spatia, quae debet homo implere,
restet aliquld Deo, ubi deficienti succurrat : quia ipse solas
est perfeclio, et perfectus solus Dei Flilus Christus.Caeteri

omnes semi-perfecti sumus. Quia nostrum est velle, nos-

trum est currere; Dci, perficcre. Unde beallssimus apos-
tolus Paulus, ait : « Neque volentls neque currenlis, sed ad
»Dei graUam pertlnentis ^ » Nam et a Christo salvatore
nostro , perfecta sanctltas non est dala , sed promissa.
Dcnique sic ait : « Sancli erilis, quia ego sanctus sum K »

Solus est ergo perfectus et sanctus. Denique non dixit :

« Sanclis estis, « eritis, «dlxlt. Unde est ergo,

» sed, Sancli
quod vobis perfectam sanclitatem de superbia vindicatis ?
nisi ut appareat, « Quia vos ipsos decipills, et veritas in
»vobis non est ^. » \v\ Joannis schola esse noluistis. Cum
' 1 Joan. 1, 8. — 2 Rom. ix, i6, — ^ Levit. xi, 45. — "^
i Joan, i, 8.
48 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

enim seducilis aliquos, promitlilis vos indulgentiam pec-

catorum esse daluros : et cum vullis donare poccala, ves-
tram profilemini innocentiam et remisjiionem peccalorum :

sic dutis, quasi nullum habealis ipsi peccatum. Non est

ista praesumplio, sed deccptio : nec veritas, sed menda-

cium. Etenlm inter vicina momenta, dum manus imponitis
et delicta donalis, mox ad altare conversi, dominicam
orationem praetermiltere non potestis. Et utique dicitis :

« Pater nosler, qui es in ccelis, dimitte nobis debita et

»peccata nostra \ » Quid voc&ris, dum peccata confiteris
tua? si sanclus es, dum dimittis aliena ? hoc modo et vos

ipsos decipitis, et veritas in vobis non est. Sed ut apparet,

hoc vobis dictat nutrix vestra superbia, quam Christus in
Evangelio teslificalur : quia etsi nomina vestra non dixit,

per simllitudinem tamen vestros inores ostendit; sic

enim scriptum est : « Dlcebat Jesus hanc similitudinem

«propter eos qui se sanclos pulant, et contemnunt caete-

» ros \ » Hoc de vobis diclum esse, ipsa res evidenter os-

tendit ; dum vos quasi sanclos extollitis, et nos manifeste

aperteque conteinnitis : « Duo, inquit, ascenderunt in tem-
» plum adorare, unus Pharisaeus, et unus Publicanus ^. »

Pharisseus tumidus, superbus, inflatus, talis, quales et vos

vidcmus : non humillato corpore, non inclinata cervice;

sed erecta facie, et tumenti pcctore : « Gratias tibi, Deus,

» quia nihll peccavi ^ ; » hoc cst dicere Non habeo

Deo : «

quod ignoscas. » IIoc insanus furor, hoc punienda et dam-

nanda superbia. Deus paratus est ignoscere, et reus festi-

nat indulgentiam recusare. Publiconus humilis, hominem

se esse cognoscens, sic rogavit, diccns : « Propitius esto,
» Domine, mihi peccatori ^ : » Sic justificari meruht humi-
litas : sic superbia in Pharisseo, magislro vestro, de templo

• Matlh. VI, 10 et 12. — » Lnc. xviii, 9. — ' Ibid. 10. — * Jbid.

II. — 5 Ibid. i4.

 DE SCIIISMATE DOIN ATIST ARUM. LIB. II.
/j ^

damnata descendlt. Meliora invenla sunl j3eccata cum lui-

militate, quam innoccntia cum superLia. Deinde cnm vo-
his Iradilionis et schismatis gravia peccala non desint, in-
snper et superbos vos csse gralulamini.
XXI. Nuuc quoniam erubescenda gaudla vestra proba-
vimus, et furor vester tot locis ostensus est, reslat de pro-
fiuida impietale vestra allquid dicere. Nam omnia, qu.-e a
vobis fiunt aut fiicla sunt, quis poterit explicare ? sic
cuncla malignitalo quadam ordinasse vos constat , ut in
unn specie operis vestri, species alias impleretis : ul duui
presbyter aut episcopus dejicitur, sic populus caperetur.
Quomodo posset turba hominum stare, qucne rectorem
suum a vobis elisum esse conspiceret ? Non ahter, quam
quocumque casu, paslore occiso, hipi grassantur. Exorci-
zastis fideles, et lavistis sine causa parietcs : ut hoc nequi-
liae genere subrueretis simplicissimorum hominum men-
tes. Talibus consiliis vestris, nonnullorum animi jugulati
sunt ; et sub nube simplicitatis, obcaacato astutife lumine,
ut miseros sterneretis, sagittas de pharetra pecloris vestri,
seductionibus praemisistis : ut dc vobis Spiritus sanctus per
David prophelara in Psalmo praedixerit : « Quoniam ecce
»peccatores intenderunt arcum paraverunt sagiltas in
:

npharetra sua, ad saglttandos obscura luna rectos corde \n

Quid a vobis minus factum est vestris consihis? sauciali
sunt innocentes, exarmali fideles , honore nominis sui
spohati sunt sacerdotes. impietas inaudita, qucm juo-u-
laveris inter poenltentiae tormenta servare ! in compara-
tione operis vestri, latronum levior vldetur immanltas.Vos
vivum facitls homicidium lalro
jugulalis dat de morlo
:

compendlum : paupertate sensus sul circumventi sunl.

quos decipere potuistis. Perfecti enim fuerant illi, opere
'scillcet Dei, qui in ejus nomine fuel-ant ordinati. Et vos
' Psal, X, 3.

XLVII.
/^
\
5o S. OPTA.TI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

conlra opus Dei hoslililer miiitanles, divinum opus mali-

lia) veclibus deslruentcs. Apparct crgo de vobis diclum
esse in Psalmo decimo ; « Quoniam qnse lu perfifecisli, ipsi

» deslruxerunt '. » Fecit vos superbos impietas veslra, sed

accusat vos prospiciens de coelo justitia : et iniqua vos
gerentes error hominum laudat, ut de vobis in Psalmo
nono dixerit Spiritus sanctus : « Quoniam laudatur pec-
»cator in desideriis animae suae; et qui iniqua egerit, be-
wnedicelur^. » Quid iniquius, quam exorcizare Spiritum
sanctum , altaria frangere; Eucharistiam animalibus pro-
jicere ? et ut in errorem vos vesler popukis mitlat, lau-
dando lelices appellant, et bene nominant, et per vos ju-
jam pro Deo habere noscuntur,
rant, et personas vestras
XXII. Solet Deus ad probandam fidem in juratione ab
hominibus nominari; sed cum per vos juralur, jam apud
vestros de Deo et Christo silenlium est. Si ad vos divina
migravit de coelo religio, quia per vos juratur, nem4> ves-
trum aut vestrorum langueat : nohte mori, imperate nubi-
hus ,
pluite si potestis ; ut per vos plenius juretur, et de
de Deo sileatur. Nam et prioribus saeculis, ut lempla fa-

bricarentur, et idola fierent, quid a vestro populo diabolus

potuit amplius facere? nihil aliud, nisi ut de Deo tacere-
lur, dum per errorem homines de solo diabolo loque-
bantur.
XXUL sacrilegium impietati commissum! dum ho-
mines per vos jurantcs libcnter auditis et vocem Dei
,

auribus non admittitis vestris qui in cenlesimo quarto

Psalmo Ne tetigeritis unctos meos neque
sic ait : « ; in Pro-

»phetas meos manuin miseritis^. » Unclos aulem esse ct

reges et sacerdoles, et libri Piegnorum indicant; et David

in Psalmo centesimo trigesimo-sccundo sic ait : « Sicut
a unguentum in capite quod descendit in barbam Aaron ^.
fPsa]. X, 4. — * Ad, IX, 24, — ' Id. civ, i5, — * Id. cxxxu, 2.
 DE SCHISMATE DOxXATISTARtJM. LIB. H. 5l

Et lamen vos contra iisdeni viribus connti eslis pra^cepta

conlemnere, quibus, qui Deum timent, mandata conantur
implere. Docete ubi vobis mcindatnni est , radere capita
sacerdolum (9) , cum e contrario sint tot exempla proposita,
fieri non debere. anlequam peccaret, ungi meruit
Saiil

post unctionem non leviter offendit. Hoc Deus cum vide-

ret, propter oleum non tangendum, volens exempla pro-

ponere, poenitenliam professus est; sic enimlegitur dixisse

Dominum : « Pffinitet me unxisse Saiil in regem * ; «et uti-
que potuit Deus oleum, quod dederat, auferre. Sed cum
voluit docere non dcbere conlingi oleum etiam in pecca-
tore, ipse, qai dederat, poenitentiam gessit. Igitur Deus,
si, ut te doceret, quod dedit auferre non potuit, per quod
noluit, tu quis es, ut aiiferas quod non dedisli? et qui pa-
rare debebas aures ad audiendum , parasti novaculam ad
delinquendum : et cum possetis esse filii Dei, filii hominum
esse voluistis; et ad infigendum morsum honoribus alienis,

dentes vestros in sagittas et arma vertistis ; linguas acuistis

in gladios : implestis quod de vobis in Psalmo quinquage-
simosexto scriptum est : hominum, dentes eorum
«Filii

»arma et sagitta?, et lingua eorum gladius acutus^ »

XXIV. Ergo linguas vestras acuistis in gladios, quas
movislis in mortes, non corporum, sedhonorum juga- :

non membra, sed

histis nomina. Quid prodest, quia vivunt
homines et honore a vobis occisi sunt? valent quidem
,

membris, sed ereptae portant funera dignitatis. Extendistis

enim manum , et super omne caput mortifera velamina
prcetendistis : ut cum sint (sicut supradixi) quatuor gcnera
capitum in Ecclesia, episcoporum, presbytcrorum, diaco-
norum, et fidelium : nec uni parcere voluistis, evertistis
animas hominum. lios actus veslros odit Deus in Ezechiele
prophela, cum dicit : « Vae facientibus velamen ^, «hoc cst,

^ 1 Reg. XV, 11, — » Psal, lvi, 4. — ' Ezecli, xui, 18.

4.
 52 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

imponentibus manum « Snpcr omnem selatem ad everten-

» das animas. «Invenislis pueros ; de po^nilenlia sauciaslis,
ne aliqui ordinari potnissent. Agnoscile vos animas ever-
lisse. Invenislis fideles anliquos, fecistis poenitenles. Agnos-

cite vos animas evertisse. Invenistis diaconos, presbyteros,

episcopos, fecistis laicos. Agnoscite vos animas evertisse.
XXV. Socius et comes vester jamdudum fuerat, cui
nunc manus inferre conatus es : pariter currebatis : fac

illum peccasse (cum peccatum non esse conslel); jacebat

ut gestimas : si Apostolum legisti, tu vide cui stes, et illi
cui jaceat : si servus es, dominum reco<;;nosce, et intcUige,

quia non tibi jacebat, qui tecnm paulo ante currebat.

Quid in potestatem alienam irruis? quid temerarius Dei
tribunnl ascendis? et cum ipse sis reus, in ollerum audcs

ferre sententiam? et legisli : « Qui stat,domino stat suo, et

» qui jacet, domino suo jacet'. » Potens est autem domi-
nus ejus suscitare eum : tu quis cs* qui de servo alieno

judices? Oleum sacerdoti a Deo collatum non debuisse

vos tangere, a puero Dei David discere debuistis, qui sic
per Samuelem ungilur', ut Saiiliquod jamdudum datum
fuerat^, minime lolleretUr. Denique vel cum Deo jubentc
vel eventu procurante, una eos spelunca concluderet; ve-
nerat in potestatem pueri David Saiil, qui peccaverot.
Videtur non videns, ideo quod a inajori lumine ( ut fieri

assolet) in caliglne clausi aeris, alterum juxta se videre

iion potuit. Innumcrabiles antiquum regcm sequebantur
exercitus : sed ipse rex in potestatem vencrat alicnam.
Occasionem victoriocDavid habebat in manibus : incautum
ct securum adversarium, sine labore poterat jugulare : et

sine sanguine et conllictu multorum, poterat beilum per

compendium mutare in caedeni : et pueri ejus et occasio

suadebant : ad victoriam opporlunilas hortabatur. Striu-

* Iloin. XIV, 4.— 2 1 Reg. XVI. — ' Id. xxiv.
 DE SGHISMATE DONATISTARUM. LIB. II. 53

gere jam coeperat ferrnm ; jam coeperat nrmnta maiuis

ire

hostlles in jiigulos : secl obstabat plena clivinorum memoria

mandatorum, hortantibus se pueris et occasionibus con-
tradicit, tanc[uam et hoc diceret : «Sine cousa me victoria

provocas; frustra meoccasio inlriumphos invitas. » Volebat

hostcm vincere; sed prius Domini divina praecepta est

servare. «Numquid miUam manus in unctum Domini'?»

Repressit cum gladio manum; et dum timuit oleum, ser-
vavit inimicum. Et ut compleret observanliam, vindlcavit
occisum ^. Vos uec Deum timelis, nec fratres agnoscltis,
in cote livoris acuislisnovaculashnguac; et divina praecepta

calcanles, miscrorum propcraslis in capita, ut in caplivi-

tatem Ciccos et imperitos populos, jugulatls duclbus, tra-
heretis. Esuritis honores innocentium sacerdotum : unde
furori vestro tanta fames innata est, ut guttura vestra
sepulcra patentia facerelis. Unicuiquc sepulcro suflicit

unum funus, et clauditur : gutturi vestro honorum funera

niiniaie sufiecerunl, et adhuc patent dimi ahijuos c[uaeritis

devorare ; ut merito de vobis dlclum sit : « Sepulcrum

» patens est gultur corum ^ ; » nam et de malediclione pric -

sumilis, cum Scriptum slt : « Benedlclte et nolile maledi-

)) cere'*. » Quisquis contra vestram volunlatcm aliquid fece-
rit, inlcnlatls tcrrores, maledicta praelenditls ; et quui

aliqui homines, ph)smahmereri possunt quam boni; quid-

quid judicium Dci aut pcccati merltiun fecerit , amaris
vestris maledictionibus vindlcalis : merito de vobisdictum
est in Psalmo decimotertio. Os eorum malcdiclione et
«

»amaritudine plenum est^. «Gloriamini, quod vobis male-

dicentibus, allqui homines mori potuerunt. Certe non jicet
occidere. An ideo vos putatls innocentes, quia ferro usi
non cstis? innocentem se ct venenarius judicet, si in solo

' 1 Reg. XXIV, 7, — "2 Reg. 1. — • ^ Psal. v, 11, et xuij 5, —

* Rom. XII, 14. — ' Psal. xiii, 5,
54 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

ferro est homicicliiim : non sibi vidoaliir reus^ qiii alterum

subduclo clbo necaverit ; innoceiilem se judicct, qui spi-
randi prohibila facullale, sufTocavcrit vivere cupienlem.
Necis nuilta sunt genera , scd unum nomcn est morlis.

Maiedictionibus tuis cum fiducia hominem morluum pro •

testaris, quid iulerest, an gladio ferias, an hngua perculias ?

indubitanler homicida es, si per te mortuus fuerit qui vi-

vebat. Quisquis tahs ex vobis est, fruslra se Ghrislianum
aut sacerdolcm Dei profitetur, qui lenltatem Dei non curat
imitari; cum Scriptum sit in Salomone : a Deus mortem
» non fecit, nec laetatur in perdltlone vivorum '. » Credo vos
oblivisci non posse, quid per loca allqua fecerilis, cum eos,
qui legem Dei proedicabant, id est, Prophelas velletis occi-
dere contra jusslonem Dei dicenlis : «Et in Prophelas meos
» manum ne miserilis ^ » Deuterium, Parlenium, Donalum,
et Getulicum, Dei episcopos, lingu.x gladio jugulaslls, fun-
dentes sanguinem non corporls, sed hanoris. Vixerunt
postea homines, sed a vobis occisi sunt in honoribus, Dei
sncerdotes. Mullis notum est et probatum, persecutionis
tempore, episcopos ahquos inerlia a confessione nominis
Dei delapsos thurificasse, et lamen nullus eorum,qui eva-
serunt, aut inanum lapsis imposuit, aut ut genua figerent,
imperavit. Et facitls vos hodie post unltatem, quod a nullo
factum est post thurificationem; quia scriplum est : « Ne
»tetlgerilis unctos meos, neque in Prophelas meos manum
»miseritis^. » Oleum suum defendlt Deus ; quia si pecca-
tum est hominis, unciio est tamen divinitatis. « Ne telige-
»ritis, inquit, unctos meos : » ideo, ne dum peccalum ho-
minis percutltur, et oleum, quod Dei est, ferialur. Judicio
suo Deus servavit rem suam, ct tamen vos passim irrulstis

in alienam, corrumpentes omniuni felicitatem. Nam quas

' Sap. 1, i5. — s

Psal, civ, i5. — ' Ibid,

I
 DE SCIIISMATIi DO>iATISTAI\IJM. LIB. II. 55

major infelicitas, qnam Dei sacerdotes vivere , nec esse

quod fiierant ?

XXVf. MatronaB, pueri simulet virgines a voLis coaclcT,

nullo iutervcnienle peccalo, salva innocenlia et pudicilia,
voLisdocenlibus, posnilentiam gerere didicerunt. Numquid
minor est infelicitas? conlrivislis sexus, vexaslis actatcs
Yerc de vobis dictum est in Psalmo dccimo-lerlio. « Con
«tritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cog
» noverunt : non cst timor Dei onte ocuios eornm'. » lii-

dixistis pnenitculiam plebibus; nec enim acta est i\h aliqu ),

sed a vubis exacta; nec tcqualibus lemporum spatiis, sed

egistis omuia pro personis, alter anno toto, aller mense,
oller vix tota die, impcrantibus vobis, pocnilcntiam gessit.

Si unilali consentirc (ut vuilis) peccatum est, si e^t similis

culpa, quare non est.icqualis pro eodem reatu poenilentia?

Dubium non est populum credentiuru Israel esse vocatum ;

plebcs slngulas filias Israel, id est, qui mente Deum vide-

rint, et Deo crediderint : et lamen has plebes coegistis

flectere et inclinare cervices, et serie capitum juncta, uias-

sam poenitentiun) facere. Has plebcs dolet Deus per Ezc-

chiclcm propheiam diccns : « Va) fdiabus Israiil, quae sar-
))ciunt ccrvicalia % »idest, membra cervicis, ut supponant
sub cubito et sub manu. Ltique sub cubitibus et sub ma-
nibus vestris, et cum supcr eoruni vel earum capila vcla-

miua poenitcntic-c tenditis. Quas impielas vestra et furor

ostensus est, et superbia demonstrata : cliamslultitia fuerat

revelanda ; sed hanc in sexlo libro dcmonstrabo.

' Psal. xiii, 3.-2 Ezecli. xiii.

56 S. OPTATI AFRI MILEVITANI liPISCOPI.

\/\\ V\> X^V^ VV\ VV\ VV> VW VVX V\'> WX VV\ V/V> \ V> VXA VV\ \iV\ W^ V\A vv\ \\/\ vw vv\ w\ v\\ vv\ w\ w\ \ v\ w\ vv\

LIBER III.

HIc llbertertlus coniinet qnatuor causas qulbus efToctum

est, ut non slne asperltate unltas fieret. Prlma, quod
basilicas scblsmatlci non necessarias fecerlnt, et rebap-
tlzatloncm Intulerlnt. Secunda, qiiod Donalus Carthagi-
nls provocaverlt ut unltas fiorct. Terlia, quod Donatus
Bngaionsis circumcelliones collegerit, ut opcrarios uni-
tatis Impediret. Quarla, sine voluntate Dei nihll esse
faclumex hls, quibus putant aliqui unltati faclendum essc
convicium.

ARGUMENTUM.

I. Asperlus in Donalislas ^csta^ ipsis provocantibus,

facla cssG, nec Cathollcls imputari dcbere. II. In vindic-
tam Dei et Eccleskti hcec in Donatistas facta fuisse, III.

Donati sapcrbia. IV. Narralio eorum, qucB pcrvim i^esta

sant a Donatistis et contra Donalistas. V. Excusantur

onerarli unllatis, qiiod asperius e^erint, VI. /Idversus

Donatistarum pseudo-martyres. Vil, lUacarius a Dona-

lisldrum calamniis defnditur. VI 11. Macariuni non posse
dici pcrsecutorem, nec eos, qui ab illo plexi sunt, marl/y-
rcs appeilariy ulpote pacis inimicos. IX. Procuranda erat
unitas lnAfrica. X. Quw aspere in Donatistas facta sunt,
facta cx Deivolantate, quia ca pcr Ezeckielem falsis pro-
plictis inlermimitus cst. XI. Donatisias sedactores csse
oslcndiiur. XII. Calumnia in Macariam conficta,

I. Salls', ut arbilror, In sccundo hbello dc Ecclesla,

•
Viilc D. Giiillon, lom, v, pag. 269-975.

\
 I>E SCHISMATE DOIS ATISTARUM. LIB. iri. 5^
quae sponsa est Chrisli, efcde ejus dolibus, et de hcTreditate
diximus Salvutoris : consequens est prinio schismalicorurii

errores ostcndere : deinde, quai fuerit causa, ut unitas

fieret : tertio, qiiis fecerit, ut miles mitteretur armatus.

Ab operariis unitatis multa quidem aspere gesta sunt, sed

ea ad quid imputalis Leontio, Macario, vel Taiirino ? im-
putale majoribus veslris, qui (sicut in Propheta scriptum
est) « Ut vobis stupescerent dentes, ipsi uvas acidas come-
»derunt'. » lllisprimo, qui Dei populum diviserunt, et ba-
silicas fecerunt non necessarias. Deindc Donato Cartha-
ginis, qul provocavit, ut unitas proximo tempore fieri ten-
taretur. Tertio Donalo Bagaiensi, qni insanam collegerat
multiludinem, a qua neMacarius violentiara palerelur, ad
se, et ad ea, quoc fcrcbat, tutanda, armati mllitis post(davit
auxilium. Venerunt tunc cum pharetris armigeri, repleta
est unaqu;ieque clvitas vocllerantlum (clamorlbus) : nun-
liataunitale,fugislisomncs. Nullidlctumest: eNegaDeum:»
nulli dictum cst : « Incende testamcntum : » nulll dictum est

« Aul thus pone, aut basilicas dirue : » istae enlm rcs solent
martyria gencrare. Renuntiata cst unitas ; sola fuerant
hortamcnla, ut Deus et Chrlstus ejus a populo in unum
convenientepariter rogaretur. Nulhis eratprimilus terror :

nemo vlderat vir^am , nemo custodiam, sola ( ut supra

di\imus) fuorant horlamenla. Tinjuistis omnes, fugislis,

trepidaslis : ut pro certo de vobls dictum slt, quod in

Psalmo quinquageslmo-secundo scriptum est : « Trepidave-

»runt ubi non erat timor^ » Fugerunt igitur omnes epis-
copi cum elericis suis, aliqui sunt niortul : qul forliores
fuerunt, capli ct longe relegali suiit.

II. Et tamen horum omnium nihl! actuin cst cum voto

nostro, nihil cum consllio, nihll cum conscientla, nihil
cnm opcrc ; scd gcsta sunt onmia in dolore Dci, amare
'
Jer. XXXI, 2(_j. — ' Psal, lii, 6,
58 8. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

ploranlls, et in ulllonem aquoB, quam conlra inlcrcilclum

ilerum movistls : traducenles ad vos aqunm anliqu.x plsci-
nie : sed nescio an cum iliopisce, qui Chrislus inlelligihir,
qui inleclione patriarchne Tobi.-c legilurin Tigridc fluminc
prehensus, cujus fcl et jecur luht Tohias ', ad lutclDni fce-

min.T Sar.T, et ad ilhimlnatlonem Tobloe non videntis :

ejusdem plscis visceribus Asmodreus dannon a Sara puella

fugalus cst (
qua3 inlelhgllur Ecclesia ) ct caecltas a Tobia
€xclusa cst. Hic est piscls, qul in baptismate pcr invoca-
tionem fontahbus undis inserltur, ut quac aqua fucrat, a
plsce etlam plscina vocitetur. Cujus piscis nomen secun-
dum appenalionem groecam, in uno nomlne per slngulas
lltteras lurbam sanclorum nomlnum conlinet, 1X0YZ, quod
est hdlnum, Jesus Chrlstus Dei Fihus Salvator. Hanc vos
plsclnam, quoe omni Cathohca per totum orbem terra-
In

rnm, ad vitam generis humanl, salutaribus undisexuberal;

transduxistls ad vohuitatcm vestram, et solvlstis slnguhire
baplisma, ex quo baptismate homlnlbus muri factl sunt ad
tutelam : et feclstis qunsi alteros muros, nulhmi bonum
aidificium faclenlcs : non potiiistis conslruere, nisl diiue-
rclis. Et quale potcst esse quod de rulna con- .Tedificium ,

struitur? Hanc rem pcr Esaiam prophelam Dcus dolet et

flet, cum dicit « Fiham sui generis cssc contritam
: » "*
:

genus Dei cst non haberc genus, qui cx se cst, ct manet

in .'elernum. Simihs est ct acjua, quam non legimus fjctam.
In cujus aquae injuria, indicat Deus lacrymas suas, quas
vos feclstis; quas testatur nuHa posse consohitione siccari,
cum ad vos per Esaiam prophclam loquilur, dicens «MIs- :

» sum me facite, amare plorabo nemo potcrit consolari :

» me in contrltione fihae generis mei ^. » Hoc loco defendi-

tur innocenlla noslra, dum Deus cum dolorc Iracundlam

vobis indicat suam dum ct causam prodll ct rallonem
; ,

• Toh, VI. — 2 isai". xxn. — ' Ibid. 4-

 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. III. Sq

oslendlt. Denlqne non in tota Sinn, sed in una ejns valle

sunt cclebrata ; non in illo monle Slon, queni in Syria
Pal.'3estina a muris Jerusalem parvus dislermlnat rivus; in
cnjus vertice est non magna planilies; in quo fuerant Sy-
nagogae, ubi Judseorum populus convenlens, legem por
Moysem datam, discere potuisset : sed ubi nulia IIs audita
est, nec ab aliquo celebratum judiciimi, nec allqua est illic

ab ullo judice lata senlentia; quia locus erat doctrinae, non

conlroverslac post doctrlnam. Si quid agc^ndum erat, intra
muros Jcrusalem agebalur. Inde scriplum est in Esaia
propheta « Ex Sion prodlet lex, et verbum Domlni de Je-
:

»rusalem\ Non ergo in illo monle Sion Esaias aspicit

»

vallem; sed in monle sancto, qui cst Ecclesia, qui per

omnem orbem Romanum, caput tulit sub tolo coelo. In
quo monte, a Deo patre Filius Dei regem se constitulum
essegratulatnr, in Psalmo secundo (lo) dicens « Quonlam :

» regemconstiluit me super Sion montem sanclum suum

"
:

utiquesuper Eccleslam, cujus rex et sponsus et caput est.

Non in illo monte, ubl nulhe sunt porlae quas dillgat Deus;
sed in monte Ecclcslae, qui spiritallter appeilalur. Cujus
Ecclesiic portas introeunt innocentes, justl, misericordes,
continentes, et virgines quasportascommemoral Spirltus
:

sanclus pcr David in Psalmo octogcslmo-sexlo dnm dicit

« Fundamenta ejus In montibus sanctls, dillgit Dominus
«portas Sion ^. » Non illius corporalis montls, ubl jam nullae
sunt porlac; ct post victorias Vcspasiani imperatoris vix
anliquarum extant vcstigia ruinarum. Est crgo spirllalis

Sion Ecclesia, in qua a Deo patre rex constitulus est Chris-

tus; quse est in tolo orbe terrarum, in quo est una Eccle-
sia calholica. Nam Sion Ecclesiam esse ct allo loco sanc-
tissimus Davld propheta testatur, dicens : « Lauda Deum
» tuum Sion, qui confortavit seras portarum luarum, bene-
' Isai, u, 3. — 2 psal, n, 6, « » Id, Lxxxvr, i.
60 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISGOPI.

» dixit llliis tuis in te '. » Per singulas provinclas tolius orbis,

valles singulas inlelligimas montis : et dnni non in toto
monte videt Esaias, sed iu una valle, hoc est, sola Africa:

in qua sola cuni suflicerent templa Dei quae fuerant, alia

facere voluerunt principes vestri : in qua sola dejecti sunt

muri, et ut fierent muii, aqua sancte piscinie Iransversa

est, et novitas contra anliquitatem a vobis inslitula est, et
aqua himiana contra divinamordinala est. Hoc totum Deus
in vallem montis Sion, et inlerrogat et increpat, dicens :

« Ut quid hoc faclum est vobis? ideo, quoniam ascendistis

»in templa supcrvacanea : unaqna?que civitas replela est

» vociferanlium ; vulnerati tui, non vulnerali glndio; et

I) mortui in te, non mortui in bello : in errore sunt a mini-

» mo usque ad maximum : erranles in monlibus omnes
»principes tui, in fngam conversi sunt, et qui capti sunt,

»graviter alligati, et fortiores tui longc fugati sunt. IMissum

» me nmare plorabo nemo me polerit consolari in
facile, :

»contritione filiae generis mei et nscendent Eiamilae cum ;

«pharetris : » (Elamitae latina lingua dicunlur chori castro-

rum) et secutus est dicens : «Pcnctralia vestra deferentur
» ad pubhcum, et secreta domus Israel nudabuntur. » Hoc
in Africa factum est, et lolum hoc quare factum est indi-

cavit Dens, dum vobis imputat dicens : « Quoniam conver-

» tistis aquam aiuiquae piscinae ad civitalcm vestram, et de-
«jecistismuros Jerusalem, ut faceretisaUerammunitionem,
» et constituistis aquam iutcr duas munitiones, et ad pisci-
«namantiquam atlcndcrc nokiistis , ncc ad eum, qui ab
» initio crcavit i'llam % »

Jam vides, frater Parmeniane, ad vos redundare

111.

omnia, a quorum priiicipibns harum rerum omnium semi-

nala est caiisa. Deinde ad Donatu*m Carthaginensem, cujus
venencio videtur unilalis negotium csse commotum. In
' Psal. GXLVii, 1, 2. — ' Isai. xxii, i-ii.
 DB SCHISMATB DONATISTARUM. LIB. Iir. 6l

quo ostenclaiii operarios ejus non pro voluntale nostra, nec

sua malilia aliquicl fecisse, sed provocantibus alque impel-
lentibus causis et personis, quas Donatus Cartbaginis levi-
tale sua conslituit,dum mognum se videri contendit. Queni
enim latet praeter te, quia peregrinus es, el potuerunt libi

falsa narrari ? aut quis negare potest rem, cui tota Car*
ihago principallter lestis est, imperatorem Constantem,
Paulum et Macarium primitus non ad faciendam unitalem
misisse, sed cum eleeinosynis : quibus sublevata per Ec-
clesias singulas posset respirare, vestiri, pasci, gaudere
paupertas? Qui cum ad Douatum, patrem tuum, venirent,
ct quare venerunt indicaicntj iile sobto furore succcnsus,
in h.TC verba prorupit : « Quid est Imperatori cum Eccle-
sia? » et de fonte levitalis su:c, multa maledicta efTudit :

non mlnus quam Gregorium aliquando, ad quem sic

in

scribere minime dubilavit « Gregori macula senatus, et :

dedecus praefectorum, et caelera talia : » cui Donalo praj-

fatus palientia episcopali rescripsit. Harum epistolarum
exemplaria mullorum ore ubiquc cantantur. Jam tunc
meditabaiur^ contra prascepta apostoli Pauli, potestatibus ^

et regibus injuriam facere^ pro quibus, si Apostolum au-

diret, quoliclie rogarc debucrat. Sic enim docet beatus
apostolus Paulus : « Rogate pro regibus et polestatibus, iit

«quietam et tranqulllam vitam cum ipsis agamus '. » Non

enimrespublicaestin Ecclesia,sedEccIesia inrepublica est,
id est, in imperio romano quod Libanum : appellat Christus
in Canticis Canticorum, cum dlcit : « Veni sponsa mca in-

»venta, de Libano ^, » id esl, de imperio romanO;, ubi et

sacerdolia sancta sunt, et pudicitlaj el virginllas, quoe in
barbarls gentibus non sunt ; et si essent, tula esse non pos-
sent. Merito Paulus docel orandum esse pro reglbus et
potestatibus : etiam si talis imperator essel, qui gentililer
1
I
Tim. u, 2. — 2 Canr. iv, 8.
62 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

vlveret : quanto quod Chrislianiis, quanlo quod Deum ti-

niensj quanlo quod iniserlcors, ut

quod religiosus» quaiilo

ipsa res probat. Miscrat enim ornamenla domlbus Dei, mi-

serat pauperibus eleemosynam, nihil Donato. Cur ergo in-
sanivitPcur iratus est? cur quod missum fuerat, rcpudia-
vit? Et cum IHi, qui missi fuerant dicerent se ire per
provincias singulas, et volentibus accipere se daturos : ille

dixit ubique se lilterns praemisisse, ne id quod allalum

fuerat, pauperibus alicubi dispensoretur. consulere mi-
seris ! o providere pauperlbus ! o pcccaloribus subvenire!
clamat Deus dicens : « Ego sum qui feci pauperem et divi-

» lem : » non quia non poluit et pauperibus dare ; sed si

ambobus daret, peccatorqua sibi succurrerel^ invenire non

posset. Denique slc scriptum est : « Quemadmodum aqua
«extiiiguit ignem, sic eleemosynB extinguit peccatum '. »

Cerle jam apud Deum sunt ambo, et qui dare vohiit, et

qui obstitit, ne darelur. Quid jam dicat Deus Donato
si :

« Episcope, quid vis fuisse Constantem? si innocentem,

quare ab innocente accipere noluisli ? si peccatorem, quare
non permisisti dare, propter quem feci pauperem ? Sub hac
interrogatione quahs futurus est ? quld de levitate et furore

laboravit tantis pauperibus impedire?Carthaginis prlnci-

patum se lenuisse crediderat : et cum super imperatorem
non sit nisi sokis Deus, qui fecit imperatorem, dum se Do-
ualus super imperatorem extoHit, jam quasi hominum ex-
cesserat metas, ut prope se Deum, non hominem aestimaret,
non reverendo eum, qui post Deum ab hominibus time-
batur^ Denique per Ezechielem increpat Spirilus principem
Tyri, id est, principem Carthaginls, cum per Prophetam
his loquitur verbls : « FIH homiuis, dic adversus prin-
j> cipem Tyri : UiTc dlcit Dominus Deus : Quia exaltatum
» est cor tuum, et dixisti : Ego sum Dcus '. » Tyrum Garlha-
'
Eccli, lu, 55. — 2 Ezech. xxviu, a.
 DE SCIIISMATE DO.\ATISTARUBI. LIB. III. 63

giiiom essc primo Esaias probat, in quo legilur : « Yisio su-

» perTyrum » : et sequiluPj « Uiulale naves Carlhaginis '. »

Deinde Tyrum Carlhaginem esse, eliam inundanje h'llera}

proteslanlur : etsi sit alia civitas, nominc nuncu-

quai hoc
petur, nihil in iHa videlur factum, quod apud Carlhagr-neni
constat admissum. « Loquere, inquit Deus, adversus prin-
BcipemTyri ' : » non adversus saicularem ahquem regcm
dicit esse loquendum, nec ad multcs; sed ad unum, hoc
est, Donatum episcopum. Neque enim fas erat pro-
ad
phelam Ezechielcm, quem proxime nominavi^ nisi piincipi
epis^.opum comparare, qui sibi ( ut diximus )
principatum
Carlhaglnis vindicabat; qui exaltovitcorsuum, et homini-
bus sibi superior videbatur et sub se omnes etiam socios :

suos habere voluisset; de quorum oblalionibus nunquam

est dignalus accipere. In qua re media est fides, et Deus
Christusejus.et quereliT multorum,quibus in ipsa societate
hanc injuriam faciebot; ut solus secrelo nesclo quid agerct,
etpostea caHeris perfunctorie misceretur. Modo exaltatum
cstcor ejus, ut sibijamnon homo,sed Deusfuisse vidcrelur.
Denique et in ore {)opuli raro est appellatus eplscopus, sed
DonatusCarthaginis diccbatur. Etmerito princeps Tyri, id
est, Carthaginis appeliari ct increpari meruit, quia primus
episcoporum, quasi phis esset ipse quam caeteri, et dum nihil
humanum vohiit habere, exaltavit cor suum non sicut ho- :

minis, sed sicut cor Del, dum a caeteris homlnibus ahquid

phisessecupiebal, Adquem Deussequitur dicens ; « Dixisti
Ego sum Deus ^ : non sit usus hac
» ideo, quia quainvis
voce, tamen aut fecit, aut passus est, quod eflectum hu-

jus vocis impleret, Extidit cor suum, ut nulhim homincm

sibi comparandum arbitraretur, ct tumore mentis suas al-
tior sibi visus est esse; quia quidquid est supra homines,
jam quasi Deus est. Deinde cum episcopi Deo debeant fa-

'
isai. xxMif i. — * Ezech, xxvm, 2. — ' Ibid.
(
4 S. OPTATI AFUI MILIiVITANI EPISCOPI.

imilarl, Innliimslbi de episcopis suis exegit, ul ciiin non mi-

nori metu omues venerarenlur, (iuam Deum hoc est, ;

quod sibi Dcus visuscsl. Et cum per solum Deum solent

liomines jurare, passus est homines per se sic jurare, tan-
quam pcr Oeum. In quo si unusquisque hominuni errave-
rat, ipse prohibere debuerat cum non prohibuit, Dcus
:

sibi visus est. Deinde cum anle ipsius supcrbiam, omnes

qui in Chrislo credlderant, Christiani vocarentur, ausus

cst popuium cum Deo dividere ; ut qui illum secuti sunt,

jamnon Cliristiani vocarentur, sedDonaslitae : et si quando

ad eum aliqui ex aliqua africana provincia veniebant, non
quacrebat illud, quod humana semper exii;it consueludo, de
pluviis, depace.dcprovcnlu anni aliquidintcrrogare sed : il-

lius Quid
ad singulosquosque venientes hnec erant verba : «

apud vos a^itur de pai te mea ? » quasi jam vere populum

cum Dco diviserat, ut intrepide suam diceret parlem.
Nameta temporibusejus, et usque in hodiernum,si quando
de rebus ecclesiaslicis in judiciis publicis aliqua cele-

brata cst actio : inlcrrogati singuli, sic apud acta loculi

sunt, ut dicerent se de parte esse Donati : de Christo ta -

cuerunt.Et quid de clericis dicam, cum legantur preces (

qua-
ruminprimolibrofecimus menlionem) jamdudumadCons*
tanlinum missae et subscripta^, quse episcoporum nomina
continebant : sic a Datae a Capitone » et Nasucio, Digno,
et caeteris episcopis parlis Donati, et postulabant utique
contra cpiscopos, qui dum noii erant in parte Donati, in

Chrisli Catholica habitabanl; et dum episcopus inter co-

episcopos suos nonlViit, nec homo interhominesesse voluit,
constat, quodextuht cor suum, et Deus sibi fuisse videba-
tur. Nam cum et ordinalores tui, quorum nomina, fratcr

Parmeniane, bene nosti, et ubi fuerint non ignoras, et qui

vel a quo peliverint, et qualein rogaverint ut rcdirent, et

tecum rcdire potuissenl, et nos didicimus cum eadcm pre-

 r»E SCHI^MATli DONATISTAUUM. L!B. 111. 65

ces (!iias clederanl, «pud Afrlcanos jiuliccs allognrcnl, ifi

qiiibus scriplum est : « Dalae ab episcopls parlls Donali. »

Hic jam quid responsuri suut in 11 lo imminenli divino ju-

dicio, qui in hoc sfleculo alio modo confessi simt, non se

esse de Ecclcsia Christi ; qui libenlcr professi sunt de parle

fuissc se Donalij cum in Evangelio scriplum est, Chrislo
dicenlc « Qui me conressus fueril coram hominibus, con»
:

» fiiebor eum coram palre meo » isti Donatum confessi '

:

sunt, non Christum. Et ne parva slt ista proLalio, quam .

ad ipsius personam pertinere manifesUim est, accedit et

illud tesllmonlum, quo supra memorata increpallo clausa
est, quod Deus non in
dlxit illum terra morilurum; et ita

faclum essc omnibus notum est. Jrlabilabat in domo Dci,

et erat in corde maris : nbique mare saeculum Ic^inuis,

cum esset ipse non fanlum in amore allquornm Chrisliano-

norum; sed proptersclenllamnuindanarumllllerarum, erat
etiam in cordc maris, id est, in amore saecuH et de scientia :

sua sapienssibi visusesl. Sedhancsapientlamejus evacuavit

DenSj dum dicit « Numquid SDpientlor tu quam Daniei ? »
: '

Quamet beneejussapienlia hnmiliataest,qua putavitseDa-

nielecssesapientiorem,in repudiandlsmuneribusregls, dum
accipere nolult quod ab imperatore christlano missnm essc
videbatur Etvisusestsibi autDauIel novus, autScipienliaDn-
!

nielipraelatus; quiaetipscDanlel allquaudo aBaltassarerege

cum cogerelur accipere munera, id annulum, torquem
est,

et caetera, dixissc legltur : a Dona tua tecum sinl, rex ^ :

et sapienler respondit, et convicla regi non feclt, et quod

oflerebatur non damnavit,sed distulit; nonquo modoDona-
tus, qui ct convicia Conslanli,quanta poluit, dixit, et quod
ab eo pauperibus mlssum fuerat, repudiavit. Sed Danlel
sanclus sapiens Inventus est, ut munera oblata iiia dlenon
acciperet. lllud enim quod ab eo petebatur, adhuc in ccclo
• Joan. xii, 8. — ' Ezccb. xxviu, 5, — ^^ Dan. v, 17.

XLVII. 5
GG S. OPTATI AFr.r milevitani episcopi.

eral ; ct inslpiens cssct, hujiis rei qiin,-l mcrcedem acclpere

qiiam nondum habuit in poleslale : idcirco mnnera oblaia

illa die acl lempus accipere nolnit. Deniqne cnm ci Deus

ostenderet, qnod re<;i snpradiclo indicaret, Bultnssari
relnlit; quod jamdudnm repndiasse visus est postea ,

libentcr accepit. Merito increpat Dens principem Tyri,

Donatnm, cum dicit « Nnmqnid tu sapienlior quam Da-:

» niei ? » Sed o qnam longc est pricsumptio Donati a persona

Daniclis Quod enim Baltassar dabat, Danieli dabat, non

!

pauperibns; quod Constans cbristianns imperator Innc

misernt, pauperibus transmiserat, non Donato. Dcniqne
nit : « Sapientes le non docuerunt sapienliam suam, » qnia

illnd a Salomone disccre nolnisti, qnod ail : « Absconde

))pancm in corde panperis, et ipse pro te rogabil \ » Quia
eliam illud ab ipso Daniele discere noluit quod dedit Na-
buchodonosor consilium, quomodo satisfaccret qui ofTen-

dcrat Denm. « Et lu, inqult, audi, Rex, consilium meum,

» ct placeat tibi : peccala tuaeleemosynis redimc, et injusti-
»lias tuas in miseralionibus pauperum^. »Daniel regi, pec-
calorlet sacrilego,faGiendas eleemosynas suadet : Donalns,
qui increpari ineruit, Constanli imperatori chrlstiano, ne
misericors esset, obslitit. Ideo increpalur, quod enm sa-

pientes non docuerunt sapientiara suam quidqnid a rege

:

missum fuerat^ per se dari passus non est. Unde constat

Donatnm malarum fonteni fulsse causarum.
IV. Quidquid itaque in unitate facienda aspere potuit

geri, vidcs, frater rarmeniane, cni debeat impulari. A nobis

Calholicis petitum militem esse dicllls : si ita est, quare
in provincia proconsulari iunc nullus armatum militem
vidit? Veniebant Panlus et Macarius, qui panperes ublquc
dispungerent, et ad unltatem singulos hortarentur : et cum
ad Bagaiensem civltatem proximareut, tunc aller Donatus
* Eccli. xsix, i5. —i ? Dan, iv, a^»
 DE 8CHISMATE DONATrSTARr^I. LIB. III. 67

(slcut snpra cllximus) ejusdem clvitails episcopus, impe-

clImpnlLim unitati et oblcem venlentibus snpra memoratls
opponere cnpiens, praecones per vicina loca et per omnes
nundlnas mlsit, CircLmicelliones Ai^onlsticos nuncupans,
ad prxHlictum locum ut concurrerent, invitavlt : et eorum
illo tempore concursus est llagitalus, quorum demenlla
paulo ante ab ipsis episcopis impie vldebatur esse suc-
censa. Nam cumhujusmodi hominum genus ante unltalem
per loca singula vagarentur : cum Axldo et Fasir, ab ipsis

insanientlbus sanctorum duces appellarentur : nulli licult

securum esse in possesslonibus suis : debitorum chlrogra-

pha amlserant vires : nullus credltor illo tempore exigendi
habuit llbertalem. Terrebantur omnes liltoris eorum, qui
sesanctorum duces fuisse jactabant : ct si in oblemperando
eorum jussionibus tardaretur, advolabat subilo mullitudo
insana, et pra^cedenle lcrrore crcditores periculis vaila-
banlur : ut qul pro prceslltis suis rogari debuerant, melu
mortls hutniles Impellerentur in preces. Feslinabat unus-
quisque dcbita etiam maxima perdere : hicrum compu-
et

labatur evasisse ab corum injuriis. Etiam itinera non

poterant esse tutlssimo, quod dominl de vehiculis suis ex-
cussi anlc manclpia sua, dominorum locis sedenlia, servili-
ier cucurrerunl. Illorum judlcioct imperio inter domlnos
et servos conditio mutabatur. Unde cum veslra3 parlis

eplscopis tunc invidia ficrct Taurino tunc comili scrip-

:

sisse dicuntur, hujusmodi homines corrigi in Ecclesia non

posse; mandaverunt;, ut a supradlcto comilc nccipcrent
discipllnam. Tunc Taurinus ad eorum litteras, irc mllilem
jussit armatum per nundinas, ubi Circumcellionum furor
vagari consueverat. In loco Octavensi occisi sunt plurimi,
detruncatisuntmulti quorum corpora usqueln hodlernum,
:

per dealbatas aras aut mensas potuerunt numerari. Ex

quorum numero cum ahquiin basilicis sepeliri cccpissent.
68 8. OFIATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

Clarus presbyter in !oco Siibbulensi, ob episcopo suocoac-

tus est, ut insopullam faceret sepulturani. Unde proditum
est mandfltum fuisse fierl, quod facium est : quando nec
sepullura in domo Dei exhiberi concessa est. Eorum pos-
tea convaluit multitudo. Sic invenit Donatus Bagaiensis,
unde contra ftlacarium furiosam conduceret turbam. Ex
ipso gcnere fuerant qul sibi percussores sub cupidilate

falsi suam perniciem conducebant, Inde etiani

martyrii in
illi, qui cx allorum montium cacuminlbus vilcs animas

projicientes, se praecipites dabant. Ecce ex quali numero

sibi episcopws alter Donntus cohortes efFecerat. Iloc melu

deterrili illi, qui ihesauros ferebant, quos pauperibus ero-

garent; invenerunt in lanla nccessitate consilium, ut a
Svlveslro comite armatum militem poslulorent : non per
quem alicui vim facerent, sed ut vim a Donato supra me-
moralo episcopo dispositam , prohibcrcnt. Hac ratione
factum est, ut miles videretur armatus. Jam quidquid sub-

seculum est, videte cui debeataut posslt ascribi. Habebant

ilhc vocatorum infinitam turbam, et annonam corapelen-

tem constat fuisse praeparalam : de basilica quasi pubhca

fecerant horrea; expectanles ut venirent, in quos furorcm
suum exercere poluissent; et facerent quidquid illis de-

mentia suo dictasset, nisi praesenlia armati militis obstilis-

set. Nam cum ante venturos miUtes, metatores (ii) ( ut

fieri solet ) mitlerentur, contra Apostoh praecepla compe-

tentcr suscepti non sunt, qui ait : « Gui honorem, honorem :

))Cui vectigal, vectigal : cui tributum, Iributum : nemini

» quidquam debueritis \ » Contusi sunt qui missi fuerant
cum equis suis, ab iis, quorum nomina flabello invidise

ventilasli. Ipsi mogistri fuerunt injuriae sua^; ct quid pati

possent, ipsi praerogatls injuriis docuerunt. Reverterunt
vexati milites ad numeros suos, et quod duo vel tres passi

? Rom, XHi, 7,
 DE SCIIISMATE rONATISTARUM. LIB. III. 69
fuerant, universi doluerunt. Commoti sunt omnes : iratos

mililes relincre nec eorum prcTeposili valuerunt. SIc aclinis-

sum est, per quod invidiam unitali faclaiii esse memorasti :

hiec et caetera vestraet suas causas habent, et quas ostendi

personas obuoxias. Hoc nos nec vidimus quidem, sed
vobiscum audivimus. Si auditus facit reos, lenemus vos
socios, quia similiter audistix. Si a facto auditus immunis
est; quodabcdiis,vobis provocanlibus,factum est, nobis non
debel imputari. Querelamper ordinem dcponilis, sub Lcon-
tio, subUrsacio injuriatos essequamplurimos : sub Paulo et
Macario ahquos necatos : a sequentibus eorum nescio quos
ad tcmpus esse proscriptos. Quid hoc ad nos? quid ad
Eccfesiam cathoHcam pertinel ? Qiiiuquid objecistis, vos
fecii»tis : qui pacem a Deo commendatam nohiistis hbenter
excipere, chariorem aestimanles ha?redilatem schismatis,
quam proecepla proj)osita Salvatoris. Arguistis operarios
unitatis : ipsam unilatem improbale, si potestis. Nam
aeslimo vos non ne2:are unitatem summum bonum esse.

Quid nostra, quales {'uerint operarii, dummodo quod opc-

ratum cst, bonum esse constet ? nam et vinum a peccato-
ribus operariis ct calcalur et premilur; ct sic inde Deo
sacrificium ofFcrtur : oleum quoque a sordidis et nonnul-
lis male viventibus cl immunda loquenlibus conficilur; et
tamen in snpore, in hunine, ctiam in sancto chrismate
simphciler crogalur.
Y. Opernrios unitatis malos fulsse (licllis : fortc cum
Tohmlate Dei, cui nonnunfjuam placet eliam quod ab ipso
poluit prohlberl. Nam quaidam mala male fiunt : quoedam
malabcne fiuut , ]\ialum maie latrohicit : malumbene judex
facit, dum vindicat quod latro peccavit. Nam hacc Dei vox
est : «Non occides '
: » et ipsius vox cst : « Si iuventus fuerit
»homo, dormiens cum muhere habente marilum, occldc-
' Exod. XX, 1?). ,
70 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCCPI.

»tis ulrosque \ » Unus Deus, el duae diversae voces. Deni-

cjue cum Phinees, filius sacerdo'is adullerum cum adul-
tera invcuiret, levavit cum gladio manum, et inler duas
voces Dei dubius slelit : hinc ad ilkun sonabat : a Non
» occides : » inde sonabat : « Occidetis ulrosque. » Si feriret,
peccaret : si non feriret, dehnqueret. Elcgit melius pecca-
tum, ut percuteret; et forlo non defuerant, qui hujus rei

vindicem quasi homicidam notare vohiissent. Sed ut oslen-

deret Deus aliqua mala bene fieri, locutus est dicens :

« Phinees millgavit iram meam "*

: »et phTCuit Deo homi-
cidium, quia vindicatum est aduUerium. Quld si et modo
Deo placuit, quod passos vos esse dicilis, qui unitatein
cum toto orbc terrarum et cum memoriis Apostoh)rum,
quDB Deo placita est, habere nohjistls.

VI. Invitus cogor hoc loco etiam illorum, quorum nolo,

hominum mentionem, quos vos inter martyres po-
facere
nitis per quos tanquam per unicam rehj^ionem, vestratJ
:

communionis homines jurant. Quos quidem vellem silen-

tio pra^terire, sed ralio veritatis se «ileri non patitur, et ex

ipsis nominibus contra unilalem inconsiderale rabida la-

trat invidla, ct aspernantes aliqui accusandam aut fugien-

dam aestimant unitalem, quod Marcuhis et Donatus dicantur
occisi et moi'lui. Quasi omnino in vindictam Dei nullus
mercatur occidi. Nemo erat laedendus ab operariis unila-

lis, sed nec ab episcopis mandata divina contemni debue- J

rant : quibus prceceplum est : « Quasre pacem, et conse-
»queris eam ^ : » et iterum : « Quam bonum et quam
» jucundumhnbilareftnlresin unum^ ; »et iterum : «Fehces
» pacifici, quia ipsis filii Dei vocabuntur ''.
» Hoc qui nccli-

benler volebant audire, nec devote facere voluerunt;

» Deut. xxii, 22, et Num. xxv.-— 2 Ibid. ii. — ' Psal. xxxiii, iS,
— 4 Id. cxxxM, I. ~ 5 Matlh. v, g,
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. III. 7I

qulclqnicl potuernnt pati : si occidi malum est, mali sui

ipsi sunt causa.
YK. Sed arguendus ( ut dicilis ) voLis videlur esse
Macarius, cum volunlale Dei a^siimatis eum lioc facere

non potuissc. ilabelis hujusmodi reos antiquos : accusalc

primo Moysem, ipsum lcgislalorem ; qui cum de Sina
mcnte desccnderet, propc necdum proposilis tabulis lcgis,
in quibus scrlptum erat : « Non occidcs : » Iria millia iio-

minum uno momenlo jussit occidi. ]\Jacarium dilTerte

paulisper, Phineem filiuin sacerch)lis, queui paulo antc
memoravi ', primo in judicium provocale : sitamen inve-
nerilis pi\Tlcr Deum aliquem judiccm. Nam quod accusa-
tis in persona ipsius, a Deo huidalum est quod in zelo Dei
faclum cst. Supprimilc interim voccs, quas in Macariuin
dictal invidia. Recurrile primo ad Eh'am prophetam, qui
in rivo Gison, cum pareict voluntati Dei, qulnqu;'ginta et
quadringcntos occidit. Sed furle dicatis iUos merilo occi-
sos^ islos indigne. Nunquam sequilur vindicta, nisi ejus
anttcesserit causa. Vlndicavit (ut dlximus) Moyscs, vin-
dicavit Ehas, vindicavit Phinees; et non vultis ut non
vindicaverlt Macarius. Niiiil ^fFcnderant qui occisi esse
dicuntur. Sit Macarius reus, in eo quod sohis nobis ncs-
cientibus, sed vobis provocnntibus fecit. Quaro nobis fit

invidia, cum aHena sunt facta? et in vobis est causa; quin

propter vos, qui foris fuistis, quan(|uam et nunc foris essc

videamini, evenisse dicitur; non propter nos, qui intus

habitamus, nunquam de radice rccessimus. Sed quia
et

supra memoratorum personas per ordinem diximus, videa-

mus quare Moyses tria millia hominum jussit occidi ^*

quarc Phinees duo ^; et quare Elias cjuadringentos et quin-

quaginla ^ : quare Macarius duos, quorum nomina quo-

'
Num, XXV, — 2 Exod, xxxu, ^ ^ r^um. xxv. — ^* 3 Reg.
xvni,
^9 S. OPTATI AFRI MILKVITAM EPISCOPI.

lidie (ut snpra dixi) flabello invidins venlilalis. Constat in

eos vindicjisse , a qnibus jiissio dlvina contempla est.

Nnin, a Non tibi facies scnptile ', » Dei vox est : et. « Non
«facies adnllerium % «ejnsdem Dti vox est : « Non sacrifi-

» cabis idolis, » idem Deus locutus est : et non facies

schisma ; et, « Quairc paceni et conseqneris eam ^, »ejus

dem procceptum esl. Temporibns Moysi populns Israel

caput viluli cobiit, quod illis sacrilega flamma conflavit,

ideo tria n^illia hominum occidi mcruerunt, quia Dei vox

videbotur esse conlempla. Phinees adulteros uno ictu
percnssit : laudari a Deo mcruit : quoniam divinorum
pra^ceplorum conlemplores occidit. VA quadringenti et
quinqunginla quos Elias occidisse legilur, ideo occisi sunt,
quia contra jussionem Dei, per quod ffdsi vates erant, Dei

pra.'cepta conlempserant. Et illi, qnorum nominibus Ma-

carium criminatis, nec a falsis vatibus longe sunt; quia
vos Deus dixit futnros esse falsos vates, quod proximo
loco probaturi sumns : et dum pacem noluorunt respicere,
ne in uno cum fratribus habitarent, conlra pr.TCppta et
conlra voluntatem Dei perlinaciter obsliterunt. Ergo vi-

delis a Moyse, et Phinee, et Elia, et Macario, similia esse

facta, quia ab omnibus unius Dci praBcepla sunt vindicnta.
Sed video vos hoc loco lempora separantes, ut alia fue-
rint lcmpora ante Evangeliuu], alla post Evangelium in :

quo poleslls dicere, qnia scriplura est, ut a Petro jam

gladlus conderetnr, quo auriculam seivi sacerdolis abslu-
leral ', quem servum poluerat quasi devotus Pelrus occi-
dere : Sfd Ghristus pali venerat, non defendi. El si coga-
lum suum Petrus impleret, in passionc Christi vidcretur

servus vindlcori, non populus liberari.

V'II. Nani et Macarius gladium a Pctro vngina condl-

•
Exod. XX, 4. — » Ibid. 14. — » Psal. xxxiii, i5. — < Mallh.

XXVI, 5i.
 DK SCIIISMATK DONATlST ARUM. LIB. II[. ^3
liim non ednxlt. IIoc probat Dens, dain ad v£\llem Sion
loqiiilur dicens « Vulnerali in te, non vulnerali gladio ^
: » :

aiit probate aliquem ilio tempore gladio esse percussum :

deinde ait : « Mortui in le, non mortui in bello. » Quare

debetis attendere, ne temerarium sit eos martyres apj)el-
lare, qui Ghristianorum nullum scnserint bcllum. Non
enim tale aliquid factum nut auditum est, quod in bello
Chrislianorum dici aut iieri solitum est : quod bellum
persecutio dicitur, qu?e operata est sub duabus bcsliis ex
illis qustuor, quas Daniel de mari ascendentes ospexit '.

Primn fuit ut leo : haec erat perseculio sub Decio et Vale-

riano. Secunda, ut ursus : alia perseculio. quae fuit sub
Diocletlano et Maximiano : quo lempore fuerunt et impii

judlces, bellum christiano nomini Iiiferenles : ex quibus

in provincia proconsulari (ante annos sexaginla et quod
cxcurrll ) fuerat Anulinus, in Numidia Florus. Omnibus
notum esl, quid eoruni operata sit arliriciosa crudelitas :

soeviebat betlum Chrislianls Indiclum ; in templis dtemo-

nlorum diabolus trlumphabal,* immundis fumabant ara?

nldoribus; et quia ad sacrilegla venire non poteront, ubi-

cumque thus ponere cogebantur. Omnis tocus templum
erat ad scelus Inqulnabantur prope morlenles senes :

ignorans polluebatur lufanlia; a matribus parvuli porta-

bantur ad nefas; parenlcs incruenla parricldia facere coge-
bantur : alil cogebanlur templa Del vivl subverlere ; alil

Chrislum negare; aliilei^es djvlnaslncendere; aliilhura po-

nere. llorum aliquld a Macario fLuitum esse ncc vos ipsl con -

iingerepoteritis. Sub perseculoreFloro Christiani Idolorum

cogebanlur ad templa . sub Macdrio l^igrl compellabantur
ad Basiilcam : sub Floro dicebatur, ut negaretur Christus
et Idoia rogarentur. Contra sub Macario commonebanlur
omnes, ut Deus unus parilcr in Ecclesia ab omnibus ro-
* Isai. xxu, 2. — ' Dan. vii, 3.
74 8. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

garetur. Ergo cuqi videalls Chi istlanorum nullum fulsse

Lcllum, et sine bello allquos morluos esse commeniorat
Deus, cum cliclt : « Et mortui in le non mortul in bello : »

et dubios marlyres posse eos esse, qul non sint vcl ad

sacra sacrilcga provocali, vel ad immimda incensa, vcl ad
negalionem nominis Dcl ct cum ad marlyrium non sit
:

Iransitus, nisi pcr confessionem, quomodo dicitls martyrcs

qul non fucrunt confessores, aut quls eorum ncgare coac-
tus est, ct confessus est Christum ? Si igilur nec marty-
rium, sine Chrlsll nominis confcssione esse polcst, et nemo
confessus est, et in vindicla procceplorum Dei faclum est,
quod factum esse dlcitis, et a nobis faclum esse ahquld
jion probatis, cum id quod factum est, et Deus dlxerit sic
fulurum essc, et ejus sunt vindlcata praecepta : videte ne
non sohim vanum, sed eliam supersliliosum sit slne bello
niortuos ibi ponere ubi suut, qul in Christum confessi pro
Del nomlne morl potuerunt : aut si eos martyres essc vul-
tis, probate illos amasse paccm, in qua prima sunt funda-
menla martyrli; aut dilexlsseDeo plncllam unltatrm aut ;

habuisse cum fratrlbus charitalem. Nam omncs Christia-

nos fratres csse et in primo hbello probavlinus el in quarto
procul dubio probaturl sumus. Quos dicitis appeHarl mar-
tyres , nohierunt fralres agnosceie , nullam habuerunt
Nec dicatur ad excusationem, quia traditoribus
charitalcm.
communleare noluerunt cum manlfesllssime probatum sit
;

eosdem ipsos fdlos fuisse Iraditorum. Nulhi igltur est ex-

cusatio, quia charilatem illos non habulsse manifestissime
constat, slne qua nullum nec nominari polest vel esse

marlyrium; sine qna maxima et Imperlosa vlrtus caret

cfTectu ; slne qua nlhil valet omnlum scicnlla liuguarum ;

sine qua nihil polest eliam socielas Angelorum, apostolo

Paulo dicenle : « Si habeam in me poteslatem imperandi
wmonlibus, iit transferant se de locis in loca, ct loquar
 DK SCIIISMiTE DONATISTARUM. LIB. III. ^5

))omnnim gcntium linguis, eliam Angclorum, et corpus

»meura flammis Iradnm, et charitaLem in me non haLeam,
))nihilsum : sed ero ceramenlum tinniens in descrlo, nt
wpereat vocis opus, ubi nuHus occurrit auditus '. » S^

lanla res, si bealus Paulus, si vas eleclionis, quamvis in

imperiosa virlute ct Angelorum socictate, pronuntiat se
nihil esse, nisi charitatem habuerit : videlc, annon dican-
tur martyres, sed ahquid aHud appeUari mcreantur, qui
charitalis deserlores pro eadem desertione pati aliquid po-
tuerunt.
IX. Gandet lotus orbls de unitale catholica, praeler

partem Africae, in qua incendium dc scinlilla conflalum

esl. Ab operariis unitatls querimini nescio quas esse com-
missa. IIoc non queritur Itaha, non GaUia, non Ilispania,
non Pannonla, non Gahitia, non Graecia, non cum lot
provinclis suis Asia; quia nihil iflic fuerat emendandurn,
nulhis ifluc missus est ( ut iia dixerim ) sartor; et hic in
Africajamdudum populo in unltate manentc, veslis fuerat
sana; a>mula manu inimici discissa est. Pendebant quo*
dammodo panni dc una veslis origine; et de una radlcc
venientes, ab invicem divisi sunt rami. Ut quld se pars

parti anleponil? ut quid se supcr allerum pannum alter

pannus extollit, cum mehorcm sc probare non potcrit?

quid enim si dicat contemptus pannus : <« Quid le tanlum
extoflis? manibus con{icienlium
nonne pares crevimus? in

simul fuimus? apud lotorem, pariter mundati sumus ? ini-

micusnos voluit ab invicem excidere; adversarius pulchri-
tudinem nostram voluit deformarc. » In parte vestis adhuc
unum sumus, sed in diversa pendemus. Quod enim scissum
est, ex parte divisum est, non ex toto; cum constct merito,
quia nobis et vobis ecclesiastica una est conversatio; ct
si hominum litigant mcntes, non litigant sacraroenla. De-
' 1 Cor, xin, 1, 2.
76 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

niqnc possnmus et nos diccre : « Pares crcclidimus, et nno

siglllo slii;nali sumns, nec aliler baplizall quam vos; Tes-
lamenlumdivinum legimus pariler; uaum Deum rogamiis ;

Oralio dominica apud nos et apud vos unn e3t ; sed scissa
(ut supra diximus) parle, parlibus hinc alque inde pen-
denlibus, sartura fuerat necessaria. » Et tamen hnjus rei
arlifcx aut operarius, dum vult vestem in anliquam faciem
revocare, viclna fila compungit. Displicet tibi sartor, qui
scissuram, dum sanat, vuinerat; ille tlbl magls displiceat,
qui fecit, ut sartor peccare potuisset. Qua3 In vos ab ope-
rariis unitnlis dicltis esse commlssa; aut ad parenlcs
vestros pertlnent, quornm cnusa facta suot; aut ex volan-

tate Dei descendunt. Nos antem Inde alieni sumus.

X. Qiiid si quamvis aspera, tamen ( ut diximus) cum
voluntate Del videntur esse commi.-»sa. Lcgimus enim in

Ezechiele propheta, parietem dealbalum, cui Deus com-

mlnatus est lempestalem, phiviam el lapides petrobolos, et

accusaliones : « Erunt (inquil) falsi vates qul ajdlficent

«ruinosum parietcm, dicentes : Pax, pax; et ubi pax '? »

llccordamini, quomodo a vobis jamdudum mntris licclesiae

niembra nb invicem dislracta suiit. Non enim unaaiquam-

que domum semel scducere poluislis. Aul abilt uxor, et

resedit njaritus; aut parentes seducli sunt, et lihi sequl
noluertmt; anl stetit frater, sorore migranle; persuasio-
nibus vestris dlvisa sunL et corpora et nomlna pletatis; et
non potuistis prsetermillero quod legilimum est. Utique
dlxifitis : « Pax vobiscum. » Cum
Deus conlra « Pax, et :

» ubi pax ? I) Hoc est dicere, quld sahilas, dc quo non habeii ?
quid nominas, quod extcrminasll ? sahitas de pace, qui non
anias pocem. ili (inquil) .-cdificant ruinosum pariclcuj,
domus Dei una est. Qul foras exeuntes parlcm facere
vohicrunt, parielem fcccruiit, non domum; quia non est
' Ezech. xiM, 10.
 DE SCHISMATE UONATISTARUM. LIB. III.
77
alter Dcns, qiii alleraai doiniim Inhabilel. Ideo parieteni
fecisse dicnntnr falsi vales, in qno si janna fuerit coUocata,
qnicumqne intraverit, foris est. Nec lapidem habere angu-
larem unns paries polest, qui iapis est Chiistus, duos in se

suscipiens populos; uiium de Gentibus, alteruin de Juda^is :

qui nodo pacis jnngit utrumque parietem. Nam quot com-

moda habet domus, tot incommoda paries; domsis inchisa
custcdit, tempeslatem retundit,pluviam diffundit, latronem
aut feram besliam non admiltit ; sic et Ecclesia calhohca
omnes filios pacis gremio et sinn suo complectitur; contra
paries, qui est a^dlficatus ruinosus, nec lapidem angularem
sustinet, et januam sine cnusa habet, nec inchisa custodit,
pluvia udatur, tempeslatibns csedilur; nec potest arcere
latronem, nec venientem prohibet feritatem. Paries de
domo est, sed domus non est; et pars veslra quasi Ecclesia

est, sed catholica non est. « Et dealbant (inquit) eum, »

hoc est, quod vos solos sanctos aeslimatis. Querimini vos

sine nobis ahqua esse pnssos; ergo constat vos solos aliqua
passos. Quia aliud est lempus pacis, aliud lempus perse-
cutionis; si persecuticnem putatis, dicite, quid vobiscum
passce sint universae provinciae, in quibns Ecclesia catho-
lica est conslitua? sed quia vindicta fuit, non perseculio,
solus paries passus est, cui Deus interminatus est tempes-
tatem, pluviam, et petrobolos et accusationes. Sic enim
loculus est; « Qnid aedificastis ruinam? quid dealbastis?
quid linistis? hoc contra vohuitatem meam esl, dicit Do-
minus. pDisphcent vobis tempora nescio cnjus Leontii,
Ursacii, Macarii,et caeterorum; emendate voluntatem Dei,
si polestis;, qui dixit ; « Gontra parietem exurgam cum ira
»mea; et immittam lempestalem nimiam, et pluviam,
» diluvia, et lapides petrobolos, et percutiam parietem rui-
» nosum, et dissolveatur compagines ejus '
. » Sednequis ves-
* Ezecli. xui, i3,
78 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

Iriim dicat ; « Si uiiitasbonum est, quaretolies facta durare

non potuit ? » Ideo, quia sic res ipsa a Deo est ordinata, qui

comujinalus cst tempeslalem, pluviam, lapides et accusa-

tiones ; et isloe quatuor res non poterant uno tempore fieri.

Fuit primo tempeslas sub Ursacio; agilatus est paries, sed

non occidit, ut haberet pluvia, ubi operaretur. Secuta est
pluvia sub Grcgorio ; udatus est paries, sed non maduit,
ut haberent lapides, ubi operarentur. Post phiviam seculi
sunt lapides sub operariis unitnlis; dispersus est paries, sed
de fundamentis suis se itcrum reparavit. Jam trin peracta
sunt ; debentur vobis accusationes, sed quomodo et quando,
novit ille, cui placuit de vobis ista nuntiare.
XI. Et ne aliquis de hoc inlellectu dubitaret, Deus addi-
dit, dicens : « Non sunt qnac dico de lulo, aut de latere, aut
»de pariele, sed de falsis prophelis, qui seducunt populum
))meum Hoc verbum, « Seducunt, » videte cui parti
'. )>

compctat. Nobiscum erant omnes; nobis absentibus, irruis-

tis ; sed ut haberetis quos habere desiderastis, non po-
tuistis nisi seducere; et quse sint verba seduclionis veslrae,

omnibus notum est. Vestrum est dicere : « Attendile post

vos: )) veslrum est dicere : « Redimite animas vestras; »

vestrum est dicere hominibus fidelibus et clericis: « Estote

Christiani. » Sed cum dictis, « Atlendite post vos, » contra
Evangelium facitis, ubi dictum est : « Nemo tenens mani-
)) cam aratri, post se attendens, intrabit regna ccelorum ^. »

Et vullis scire quid meruit, qui post se attendit, et qui

ante se? recordamini Sodomorum fugitivos, Lot et uxorem
ejus ^; quce post se attendens, in statuam saHs mutala est;
qui ante se prospexit, evasit. Quid est ergo quod dicitis,

« Attcndite post vos? » nam ct cum dicitis , « Redimite

animas veslras; » unde illas emisti?, ut vendatis? Quis est

ille nescio quis angehis, qui nundinas facit animarum,

* Ezecli. Miif 10. — * Luc. IX, 62. — ' Gen, xix.
 DE SCHISMATE DONATlSTARtJM. LIB. IIT.
79
cjiias nnleejiis advp.nlum dinbolus possidcbal ? hos sangnine
sno Clirislns Salvalor nosler redemlt, Apostolo dicenle :

« Kmpli cnim eslis prelio niagno \ » Conslal cnini sangiiine

Chrisli omnes redeniplos. Chrislns non vendidit (juos

rcdeniit. Anim.x' emptge a Chrislo non potuerant vendi, ut

possinl, sicut vullis, a vobis iterum redimi. Aut quomodo
polcst una anima duos domlnos habere? aut numquid est

alter redemplor? qui Prophetcie nunliaverunt alteruiii esse

venturura? quis Cabriel iteriim ad aUeram Mariam locutus

est?quai virgOsiterum pcnerit? quis virlulcs novas aut
unum, qui redemit ani-
alteras fecit? Si nullus est prnsler

mas omnium crcdenlium, quid est quod dicitis, Redimite «

animas vestras? n Jam illud qualc est, quod hominibus

ehristianis eliam clcricis dicilis, « Eslote Christiani? » ct
cum miraculo qnodam unicuiqne audetis dicere, «Cai Sei,
Caia Scia, adliuc paganus es, aut pagana. »Eum, qui ad
Deum se conversum esse profcssus est, paganum vocas
eum, qui vel a nobis vel a vobis, non in nomine nostro nec
veslro, scd in nomine Christi tinctus est, poganum vocas;
(sunt enim qui et a vobis baplizali sunt, et ad nostram
communionem postca transierunt.) Paganum vocas cum,
qui Deum patrem per Filium ejus ante riram rogaverit.
Quicumque enim credidcrit, in nomine Patris ct Filii ct
Spirilus sancti credidit; et tu eum paganum vocns post
professionsm lidei. Si aliquis Christianus (quod absit) deli-
querit, peccator dici potest; pnganus ilerum esse non
potest. Sed omnia vultis nullius esse momenti. Ac si libi

ipsi consenserit, quein seducis, unus conscnsus ct manus

lu3o porrectio, etpauca verba, jam tlbi Chrislian?mi faciunt
de Christianoj ct ille vobis videtur Christianus, qul quod
vultis fccerlt, non quem fides adduxerit.

XII. Et si seduclioni vestra} paulo tordius fuerit accom-

» 1 Cor. VI, 20,
8o S. OPJATI AFI\I MILEV1T.\NI EPISGOPI.

modatus asi^ensus, cliam illa vobis argiimenla non clcsnnt;

quibus qnasi facile eliam nolentibus, quod vultis, suadere
possilis; dum dicitis dictum esse ex ore eorum, qui jasn-
dudum in vcslro collegio fuerant; o Quod qui gustaret aut
acciperet de sacrificio adventanlis unitatis, de sacro gus-
lare viderelur. » Non uegamus ab aliquibus esse ba3C dicta,
quos conslat postea lota securitate fecissc, unde pnulo
ante populos deterrebant; sed alia ratio exegit bas voces,
alia invilavit in factum. Nam ut haec dicerent qui feruntur
ista dixisse, opinio falsa, eorum aurcs et omnium popu-
lorum compleverat. Dicebalur enim illo tempore venluros
Paulum et iVlacarlum, qui inleressent sacrificio, ut cum
altaria solemniter aj)tarenlur, proferrent iili imaginem,
quam primo in altare ponerent, et sic sacrificium ofler-
retur. Hoc cum acciperent aures, percussi sunt et animi,
et uniuscujusque h*ngua in haec verba commola est, ut

oriinis,qui haec audierat, diceret : « Quiindegustat,desacro

suslat. » Et recte diclum erat, si talem famam similis ve-
ritas sequeielur. At ubi ventum est a supradictis, nihil

tale visum est, ex eo quod fuerat paulo ante fama mcntita ;

nihil viderunt oculi christiani quod horrerent; nihil pro-

havit aspeclus ex iis, quibus perturbalus crat auditus.

Visa est puritas, et ritu solito solemnis consuetudo perspecla
est; cum mulalum quid
viderent divinis sacrificiis, uec
quam, nec additum, nec abhitum. Pax a Deo commendata,
volentibus placuit; quare nuUus eorum debet argui, qui
de collegio vestro ad pacem transitum fecit; qui fuerant
sinistra opinioue turbali, simplici ac pura veritate firmati
sunt.Nec dicatur de amaro fecisse dulcc, aut de dulci

amarum. Amaritudo, qua^ de falsitale videbatur fuisse

nuntiala, in sinu opinionis resedit ac remansit; veritas

perspecta oculis, dulcedinem suam in se habens, a falsae

opinionis limilibus separata cst. Ergo nec dc amaro factum

I
 DJE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. III. 8l

est diilce, noc de diilci amarum; qiiia ct nliiid et exlra est

qnod est visum, et longe fiierat qnod videbatur auditum.

Quare vides te sine causa fecisse convicium, fingens pro
arbilrio qnod voluisti, ut Macarium et Taurinum lacerares.
Perdidisti quod sapiens videris, dum sensus tuos invidia
depravavit, et inteHigendi tibi adilus clausit.

Kmu
82 S. OPTATI AFRl MlLIiVITANI EPISCOPI.

(tVX VV> VV> VV% VV% VV\ WA VV> VV\ W> WV VW WX VW WAiVV> VV> VW W> VW iVWWA-VWVW WVVWVW iVW wvw\
'

LIBER IV.

In hoc quarto vo^uniine indlcio Dei ostenduntur qui sint

hoc tempore peccatores; et quia Deus per Jerenaiaoi
prophetam JudcTis irascitur non Christianis; et quia
idola sunt lacus detriti, non Macarius aut Taurinus, si*
culi Parmeniano visum est.

ARGUMENTUM.

I. Aronmenlum liiijus librt, II. Donatlstas essefraires

^CatlwUcorum. III. Donatistas peccatores esse, IV. Dona-
tistcd discipli^icB contemplores. Y. Donatisloi calumniuto-
res, detractores , scandalorum auctores. YI. Donatistce

fareSy etqua ratione. YII. Quo scnsu dictum sit illud :

Oleum peccatoris non ungat oaput meum. YIII. Ilccrctici
propric fitii aduUerorum. IX. Prophctiani Jeremiw de
populo dcrelinqucnte fontem vivum et sibi fodiente lacus

detritos deJudwis idola sequentibus, non dc aqua baptis-

matis intelligendam,

I. A te nobis ', fraler Parmeniane, dc petllo milite frus-

Ira calumniam faclam esse, aperte dikicideque monstra-
tum est. Etiam illud discc, quod dixisli de oleo et sacrificio
peccatoris, ad vos polius perlinere non enim ille debet :

esse peccator, quem vos voluerilis. Nnm et nos veslram

proesumptionem possumus imilarl, et dicere vos esse pec-

cfltores. Sed facessat cx utraque parte preesumptio : nullus

nostrum hnmano judicio alterum damnel, Dei est, nossc

* Yide D. Guilion, tom. v, pag. ajS.

 DE SCHISMATK EONA.TISTARUM. LIB. IV. 83

reum, illius ferre sententinm. Taceamus omnes liomines :

solus Deus indicei peccatorem, cujus sacrificium sit canina

victima (12), et cujus olcura uiigi desicleranli ingerat
metum.
II. Hujus rei apertissimam veritatem, Parmeniane fra-
ter, agnosce. Si tamen hoc nomen fralernilatis frequenter

a me dictum, libenter audire dignaris : fac, ut tibi sit fas-

tidiosum; tamen nobis est necessnrium, ne forte juxla pro-

bationem hujus nominis, tacendo rei esse videamur. Si
enim tu non vis esse fratcr, ego esse incipio impius, si de
nomine istotacuero. Estisenimfratres noslri, et nos vestri,
Propheta dicente « Nonne vos unus Deus crcavit, unus
:

«pater genuit' ?»non enim poteslis non esse fratres, cuni

omnibus dictum sit : « Dii estis, et filii Allissimi omnes'.
Et nos et vos qui prseceptum unum accepimus, in quo
dictum est : «Ns vocetis vobis quemquam patrcm in terris,
»quia unus est Paler vester in co^lis^. » Salvalor noslcr
Christus sokis natus est Filius Dei : sed et nos ct vos filii

Dei uno modo fnctisumus, sicutiu Evangelio scriptum est:

« Venit Filius Del; quotquot eum rcceperunt, dedit cis
» poteslatem, utf:lii Dei flerent qui credunt in nomincejus'*.
Nos et fncti sumus et dicimur : vos et factis cslis et non
dicimini, qiiia pacifici esse non vullis, nec audire ipsum
Filium Dei dicenlem : « Fchces pacifici, quia ipsi filii Dei
)) vocabunlur ^. n Christus veniens, Deum
hominem re- el

vocavit in pacem : «Et fecit ambos unum, lollcns mcdium

»sepcm parietis^. Vos nobiscum, id csl, cum fratribus,
))

pacem habere non vuhis. Non cnim poleslis non esse fra-
tres, quos iisdem sacramentorum visceribus una maler
Ecclesia genuit, qnos eodem uiodo adoptivos filios Dcus
palcr exccpit. iJndc hujus tcmporis pricscius Chrisliis,

• Malacl^ II, 10.— 2 Psal. ixxxi, G.— ^ MaltU. xxm, (j — ^ Juan.

I, 11. — « MaUh. V, 9. ~ 6 Ephes. ii, i5.

6.
 84 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

quia futurum eral ut a nobis hodiediscorclaretis, talia dedit

orandi maudata, ut vel in oratioue uuitas remanerct, ut
preces jimgerent, quos discrepoturaj fucrant partes. Ora-
mus pro vobis, quia volumus; et vos pro nobis, et cum non
vultis : aut dical unusquisque vestrum ; « Pater meus qui in
ccelis es, et panem meum quotidianum da mihi hodie, et
dimitte mihi peccata, quomodo et ego debitori meo. »Igitur
si quae mandata sunt, mutari non possunt; videtis nos non
in tolum ab invicem esse separatos, dum et nos pro vobis
oramus, volentes et vos pro nobis oratis, etsi nolentes.
;

Yides, frater Parmeniane, sanctse germanitatis vincula

inter nos et vos, in totum rumpi non posse.
f III, Jam peccator quaerendus est, cujus potuit vel oleum
timeri, vel sacrlficium repudiari. Cessethumana suspicio;
utriusque partis praesumptio silcat; quis sit peccator solus
indicet Deus. Legimus in quadragesimo-nono Psalmo sub
secundo diapsalmate, Spiritum sanctum dixisse : « Pecca-
» tori autem dixit Deus \ » Hoc loco advertenda est tota

mentis intentio, et videndum, quis sit peccator. Si enim

post quod lectum est : « Peccatori autem dixit Deus » :

verba hujusmodi sequerentur, et diceret « Tulisti arma, :

processisti castris, stettsti contra hostes in acie » timendum :

erat militi, quia poluit ipse videri peccator. Aut si diceret

«Comparasti merces,peregrinatus es, egistinundinas, iucri

causa quod emeras vendidisti : » timendum erat negotiatori,

quiapotuitipse videripeccntor. Aut si diceret : « Fabricasti

navem, struxisti funibus, ornasli veh*s, opportunos ut na-

vigares captasli ventos : » timendum erat nautae, quia po-
tuit esse videri peccator. Aut post quodlectumest : «Pec-
» catori autem dixit Deus : » si sequerentur haec verba :

«Dissensioetschisma tibidisphcuit,concordasti cum fratre

luo, ct cum una Ecclesia, qux cst in tolo orbc terrarum,

i
 VE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. IV. 85

communlcasli seplem Ecclesiis, et memoriis Aposlolornm,

amplexus es unilatem : » si ha^c subsequens lectio contineret,
nobis timendnm erat, nos esse potuimus peccalores. Cum
autem dicit Deus : « Ad quid exponis justilias meas, et as-

»sumis testamentum meum per os tuum? tu autcm con-

» tempsisti discipllnam, et abjecisti sermones n^eos retro :

»sedens adversum fratrem tuum, detrahebas, et adversus

«fihum malris tuae ponebas scandalum. Videbas furem, et

» currebas cum eo, et cum adulteris portlonem tuam pone-

h bas '. » Haec ad vos dicta sunt omnia. Excusate vos ab his
omnibns, si poleslis.

IV. A vobis enim conlempta est disciplina : ut quld

recitas leslamentnm, qui testamento non servis , in qno
descripta est disciphna quam servare non vultis ? non ,

enim polestis dicere vos eam servare, contra quam millta-

tis. Deus dicit « Quaere pacem, et conscqiieris eam
: »tu ^ :

repudiasti pacem : non est conlemnere dlsclpnnam?

In Evangelio legitur : « Pax homlnibus in terra bonae
, » vohintalis^ : » Tu nec volunlatem bonam vls habere nec
pacem : non cst contemnere discipHnam? Item in Psalmo
cenleslmo Irigeslmo sccundo legitur : « Ecce quam bonuin
»est et jucundum, habitare In unum^ : »in nnum habitare
cum fratribus non vis : non est contemnere disciplinam?
Chrlstus dlcit in Evangello : « Qnl semel lolns est, non
» habet necessitatem Iterum lavandi^:» tu rebaptizando
iierum lavas : non est conter.jneredisciplinam? Dens dicit
« Ne tetigcritis Christos meos, neqne In Prophctas meos
» manum miseritis^ : » vos tot sacerdoles Dei honorlbus ex-
poliastis : non cst contemnere dlsciplinam ? Christns dlcit
« Inde scio qnia Discipuli mei estis, si vos invlcem diliga-
» tls 7 : 3 odlo nos habetis, fratres utique vcstros : nec
* Psal. XL1X, 16-18.— 2 id. xxxiii, i5. — 3 Luc. 11, i4. — * Psal
«xxxn, 1. — 5 Joan. xm, 10. — *^
Psal. civ, i5. — ? Joan. xm, 34.
8G S. OPTATI AFR[ MILEVITANI P.PISCOPI.

Aposlolos iaiitaj'i voluislls, a qnlbiis eliaai negator dilectus

cst Pelrus : non cst conlcaiaere disciplianm? expoais jus-
liflcalioncs Dei, ct a^suaiis testauiealam cjus per os luum :

tcstamentum recitas, et testamento non servis, in quo des-

cripla est dlsciplina : quomodo dicis : «Quoerc paccm,» cum
non habeas pacem ?

V. Electi eslls, qui sedentes populum doceatls, et de-

trahilis nobis, utique fratribus vcstris. Quoniam ( sicut

supra dixi) una nos malcr Ecclesla genult, uaus nos Dcus
patcr excepit; et tamen scandala contrn nos ponitis, man-
dando biogulls, ne nos salulcnt : ne a nobls dlgnaiionem
accipiant. Consldcratc vcrba supcrbla^ veslrce : consldcrete
Iractalus, considerate mandata, actus quoqae veslros re-
volvile. Nullus vestrum est, qui non convicla nostra suls

traclatlbus misccat : qui non aliud initiet, aliud exphcet,

Lectiones dominicas inclpitis, et tractalus vestros ad nos-
tras injurias explicatls : prolertis Evaagelium, et facilis

absenti fralri convlcium : audilorum animls infunditis odia,

iniaiicltias doceudo suadells, haec omaia dlcendo, contra
nos scandaln ponilis. Ergo unicuiquc vestrum diclum est
« Sedens advcrsus fratrem tuum detrahebas, et advcrsus
»fih'um matris tuae ponebas scandalum'. » Dum pcccato-
rem argult, et sedenlem incrcpat Deus, specialiter ad vos
dictumcsse conslat, non ad popuhim, qui in Ecclesia non
habet sedendi licentlfim. Vides ergo procul dubio vobis im-
putari debere cum dicit Deus : « Sedens adversus filiura

» matris luffi, ponebas scandala. » Unam matrem nos haberc

jam toties comprobavi : nec vos negarc potestis, qul contra
jaos scnndala por.Itls, dum allqui vcjtrum ct non inlellcc-
tas profci unt lectiones, ut auferant etiam illud, quod later

omnes solel esse commune, salutalionis videlicet officlum,

Nam et vos Ipsl ah*qui in perfuncloria salutalione oscula

•
Psal. XLix, iS.
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. IV. 87

denegalis solila, et docenlur mulli, ne ave dicant cuiquaai

nostruu), et videnlur sibi hoc de lectione, sed non intel-

lcctn, mandari, Iguorantesdequibus Apostolushoc dixerit:

«Cum his nec cibum copere' : ave illi ne dixeritis ^ : ser-
»pit enim eorum sermo velut cancer^» Dixit hoc de ha^rc-
licis, quorum coeperat illis lemporibus vitiosa esse doctrina :

qui subtili seductione verborum, morbis obscure serpenti-

Lus corrumperent (idei sanilatem; ut Morcion, qui cx epis-
copo apostata factus, inducebat duos Deos et duos Christos
ut Praxeas, qui argumentabatur ratrem passimi esse, non
Filium; ut Valenlinus^ qui conabnlur carnem Chrislo snb-
ducere. Horum est scrmo, qui habuit cancer adfiJeimem-
bra vexanda. Tahs sermo est et Scorpiani hnerelici, qui
negabat debere essc martyria : scilicet venena sua sibi ser-

vent, nec eorum relalio audilorum intelleclus simpHces

vel leviter vexct. Hujus igltur sermo est, qui vitandus est,
ne serpat sicut cancer. Dictum est hoc et de Ario, qui co-
nabalur docere Filium Dci ex nuUis substantiis factum esse,
non ex Deo nalum : cujus doctrina, nisi in Nica^no conci-
ho a trecentis decem et octo episcopls disslparetur, pec-
tora multorum sicuti cancer intraverat, Dictum est hoc de
Pholino praesenlis temporls ha.Tetico, quiFiiium Dei ausus
est diccre tantumuiodo hominem fuisse non Deum.
,

Potuit hoc et de vobis dici, quia vester sermo animis et

aurlbus allquorum non leve inlulit canccr. Vester enim
sermo est, quem nd pacis filios habetis ; dum dicilis : « Pe-
riistis, attendite post vos; peribit anima veslra; quandiu
vos tenetis? » Sic fecislis de jQdelibus pcenltentes : slc mor-
lificastls in sacerdolibus honores. Ecce et vester sermo est,
qui serpit velut cancer hodie, ut salutatio et convictus
prohlbeatur. Noster sermo quid tale facere potuit ? qui
simplici doctrina filios pacis retinemus : non alienos sedu-
* i Cor, V, 11, — * a Joan, x, — ' a Tim, n, 17.
88 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.
cimus, nec qnemquam exlerminamus. Manifcslum est igi-
tur, vos contra nos quolidie scanclala ponere : et longum
est pcrcurrcre omnes modos, quibus nobis dctrahilis, et
omnia quibus scandala ponills.
VJ. Nam et cum diclt : « Videbas furein et concurrebas
»cum co : » de qua re hoc pulatis diclum esse? numquid
de subduclo veslimento aut de involato gremio, aut de
ahquibus rcbus, quae ablalae vel lucra vel damna inler ho-
mlncs raciunt?equldem sunt et ista prohibita sed in hac :

leclione illa fnrta increpat Deus, qu^e sibi sunt facla. Quae-
rilis quic furta sunt Deo facta ? apud vos inveniunlur. Pos-
sessio Dei, cst turba fidelium, exqua cjuotidie fur diabolus

cupit aliquid involare : ( hri:>liani aut Chrislianas vult vcl

mores ex aliqua parle corrumpcre, ct si non totum homi-
nem , sed quodcumque dc homine rapere. Talem furem
cum videalis conlra nos vim facere, veslris operlbus adju-
vistis ; nam neminem fugit, quod omnis homo qui nasclttu^
quamvis de parenlibus christianis nascatur, sinc spiritu
immundo esse non possit, quem necesse sit anle salutare
lavacrum, ab homine excludi et separari. Hoc exorcismus
operatur, per quem splritus immundus depellilur, et in
k)ca descrtu fugalur. Fit domus vacua in peclore crcden-
tis, fit domus uiunda : intrat Dcus et habilat, Apostolo di-

ccnle : « Vos eslls tcmphuii Dcl, ct in vohis Deus habital '. o

Et cum Deo unusqulsque plenus sit, dc quo fur dlabohis

aliquid involare contendit : vos rebaplizando exorcizatis
hominem Deo habllanti
fulclcm, et dicitis : « Malcdicte exi
foras, » ut complealur quod a Deo dicUim est per prophe-
lam Ezechielem : « Et maledicebant mibi in populo ineo,
«propter plenam manum hordei et buccellau), ut occide-
D rent animas quas non oporluit mori, dum annunliant po-
»pulo meo vanas seducliones^ » Audit ergo Deus injurias
' 1 Cor, lu, 16 — ' Ezech, ^i^ 19.
 DE SCHISJUTfi DONATISTARUM. LIB. IV. 89
non slbl debltos, et hnjusmodi hciLitacuIum deserit : et

homo, qui Deo plenus in Ecclesiam intravcrat, egredilur

vas inane. Diabohis cjui voleb:)t (juasi fur anquid invohire,
adjutus operibus vestris, videt totum suum factum esse,

unde volebat pnululum ahquid tollere, ergo de vobis dixit

Deus : « Vldebas furem, et concurrebas cum eo ^
: » deni-
que in Evangeho sic scrlptum est : » Cum autem Deus dese-
ruerit hoDiinem, remanet vas inane; spirilus autem im-
«mundus <;rrans per loca deserta, jejunus dicit : Domus
mea vacua est
)i »hoc est dlcere, ""
: qui me excluseral,^ex-
clusus est : o Pievcrtar ilkic ct habilabo : et ndducit secum
» alios sej)tem saeviores, et habilablt ilHc; et erunt hominis
«ihiuspejora novissima, quam quod fuerunt prima ^ : »

hoc est : « Vidcbas furem, et concurrebas cum eo, et cum

» maxhis parliculam luam ponebas. » Haereticos dlcit mce-
cbos, et mcechas ecclesias illorum ; quas aspernatur et

repudlat Christus in Canticis Cantlcorum : quasl dical :

« Ouid mihi colli2:ilis non necessarias ? « Una est dilecta mea,

T. una est sponsa mea, una est coluniba raea'^, » id est, Ca-
tholica, in qua et vos cum esse possetis , rcbaptizando
inter moechos parllculam habere volulstls. Et quoniam vos
esse peccatores, divino leslimonio manifestissime compro-
batum est : etiam illud oslensum est tua auxilia conlra te

milltasse : In auxilium enim adduxeras Prophelam, in quo

lectum est : « Sacrificlum peccatoris , quasi qui victimet
«canem^. »Jam peccatores vos esse, si pudor est ullus,
cum dolore recognosce.
\U. Eliam illud disce, cujus vox sit : « Oleum pcccato-
» ris non impinguel caput meum : » tu enim non intcllcxisli,

cujus hfec vox sit, ulique Christi, qui necdum unctus fue-
rat, cum rogaret, ut oleum peccatoris non impinguaret
' Psal. xLix, iS, — » MaUU. xii, 43. — » ibid. 44, 45.— 4 Cant.
VI, 8,— • 5
ijjgj^ i^j^y^^ 3^
gd S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

capjit eju?. Haec tii Qnia David

non intelllgens, dlxisll :«

proplicta linuilt oleum peccaloris. » A Samuele jamdudum

perunclus fuerat' qui canlabat; non fuit ralio ut iterum
ungerelur : ergo vox cst Chrisli dlcenlis : « Oleum pccca-
» loris non ungat caput meum\ » Preces sunt, non jussio-
nes: desideria sunt, non prtxccpta : nam si jussio esset,

diceret : « Oleum peccatoris non unget caput meum. » Vos

igilur est Filii Dei jam tunc mctuentls oleum peccaloris
incurrere, id est, cujusquc hominis; quia ncmo est sine

peccato, nisi solus Deus. Idco Fillus ejns limuit oleum

hominis, quia foedum fuerat, ut Deas ab homlne ungere-
iur, Ideo deprecalur Patrem, ut non ungatur ab homlne,
sed ab ipso Domino Patre. Petlt ergo Filius : videamus an
fconsenserit Paler. lioc SpiriUis sanclus indlcat ct mani-
feslat in Psahiio quadrageslmo-quarto ubi ait ad ipsum Fi-
lium : « Ungelte Dominus Deus tuus oleoexultallonis aliler

»a consorlibiis luls ^. » Consortes fuerant Jiidicorum saccr-

dotes et reges, quos singulos unctos ab hominibus conslat.
Sed qula Filius a Patre, Deus a Deo, erat ungendus, se-
cundum quod Fihiis petllt, Spiritus promissa nunliavit, et
complevit Pater in Jordane : quo cum veniret Fihus Dei,
Salvator nosler, ad Joannem oslensus est his verbis : « Eccc
» Agnus Dei hic est qui tolllt peccata mundi^. » Descendit
:

in aquam, non qula crat quod in Deo mundarelur, sed

supervenlurum oleum aqua debuit anteccdere, ad myste-
rla inilianda et ordinanda, ct implenda baptismatis : lo-

ius, cum in Joannis manibus haberetur, secutus est ordo

myslerii, et complevit Paler quod rogaverat Filius et quod
nunllaverat Spiritus sanctus. Aperium eslccEhuTi Deo Palre
ungenfe, spirilale oleum statim in imaginc columbaj des-
cendit, ct insedit capiti cjus, et perfudit oleo, unde coepit

' 1 Rcg. xvt. — 2 Psal, cxL, 5. — ' Id, xuv, 8. — ^ Joan.

1, 3o.
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. IV*. 9I

dlcl Clirlslus, quando unctus est a Deo Patro ; cul ne ma-

nus iinposilio deftiisse viderelur, vox audita est Dei de
nube dicenlis : « Dic est Fllius meus, de quo bene sensi,

))hunc audltc\ «lloc est igitur quod leclum est : « Oleum

»pccc?.toris non ungat caput meum ^, »Rationem verilalis,

frater Parmeoiane, vel sero addisce, quoniam nunc tempus

invenisti discendi.

VI2I. Et illud quod In Salomone propheta leclum csse

dixisli : « Filios adulltTorum inconsummatos, et spuria vi^
D tulamina aUas radices dare non posse^ : ))hoc et simplici-
lcr dictum esse intelligi potcst. Unde si figurain facias,
veros adulteros excusasti. Sed fac, ut figuraliler dlctum
slt : hoc de haerelicis dictum cst, apud quos sunt sacra-
menlornm falsa connubia; et in quorum choris iniquitas
invenilur; ubi in exterminium fidei corrupta sunt semina.
Dum Valenlinus Filium Dei in phantasmatis, non in carne
fuisse contendlt, fidem suani suorumque corrupit. Nativi-
latiseorum semen cxterminatum est, qui non credldeiunt
Filium Dei in carne nalum de virgine Maria, et passum in
. carne.
IX. Nam et illud quod in Jeremia propheta te leijjsse

commemoras, exborruisseccelum quod duo maligna fecerit

populus Dei, ut « Derelinquerent fonlem aquae vivae, et fo-

))derent sibi lacus detrltos, qui non possent aquam conti-

j)nere^. « Legistl quidem, sed ut se res habent, intelligere
noluisti, studio criuilnandi ad convicium Catholicorum
cuncta componens, mullum ad arbitriuni luum declinare
conatus es. Si enim putas pcr Prophetas sic dicta esse om-
nia, ut ad tempora nostra pertineant : excusasti Judasos, de
qulbus hoec dicla esseconstat, quidimiserunt Deum vivum,

* MaUh. iil, 17, — ' psal, cxL, 5. — ' Sap. 111, 16, ct Id. iv, 3.
— ^ Jer. 11, i5.
C)2 S. OPTATI AFRI MILEVITAM EPISCOPI.

Deum vcrum, Deum qui illis Leneflcia praeslilit : et fecerunt

sibi idola, lioc est, lacus detritos, qui non possunt aquam
conlinere. {n Deo pcrennismajeslasexundat, sicut in ("onle,

qui Jargiler Ilucntibus venis exuLerat. Idola vero si non

fiant, non sunl, et lacus si non fodiantur, sinus capaces
habere non possunt : Licus sine arte et ferramenlis cavari
non potest : nec idolum sinc artifice fieri potest. In idolis

virtus naturalis nulla est, sed hominum errore adjungilur

et applicatur : acstimatur in idolo virtus, quae illic nala non
est : hicus est iste detritus , cujus fabrica vitiyta est, nt
aquam nec de sehabeat, et acceptam continere nonpossit,
sic et idolum ncc de se est ahquid, et dum colitur nihil

est. IIoc est quod dixit Deus, duo mala fecisse popuhuii
suum, quia derehquerunt fontem aqure vivai, et elTossos
ac detritos sibi fecerunt Ljcus. Etenim Jndreorum popuhis
deseruerat veram aquam : non noverat majeslaleui Oci, et

idolorum inquinalam sectatus fuerat religionem. Hoc est,

quod dolet Deus hoc est quod dicit coeium exhorruisse.

:

Nam et per Esaiam prophetam idem Dei dolor est, dum in

hoc duo testatur elementa, dum ait :« Audi ccelum, et per-
» cipe auribus tcrra Filios generavi et exaltavi, ipsi autem
;

Dme dcreliquerunt Quare non de hac lectione aliquid,

'. »

frater Parmeniane, dixisti? an quia hic non est aqua no-

minata? Intelligeris enim studio criminandi sic pulsasse
legem, ut ubicumquc aquam scriplnm legeris, prsestigiis

quibusdam ad invidiam colligeres, et everriculo quodam

maliticC argumenlorum inlexto, ad le omnia quse sunt bona

traxisti. iNam qucdis est tuus intcllcctus in hoc capilolo

Jeremiae, cum clametDeus sedesertum csse',et sicefTossos
lacus : pro se irascitur, non pro re sua. Aqua enim bap-
tismatis res Dei est, non Deus : et si putatis desertos esse,

* Isai". I, 2. — 2 Jer. ir.

 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. IV. 95

qiiando apiid vos fiiernnt ,

qui apud nos baptiznti sunt,
viderentur. Proba-
nierito vcslri desertores ad nos venire

tum est ergo te non contra nos, sed contra vos dixisse, i^

quod a te dictum est de oleo et sacrificio peccatoris.

f)4 » OPTATI AFRI MILEVITANl EPISCOPI.

LIBER V.

In hoc quinto libello ostenclllur quia in baplismcile homincs

operantur, et quia Deus lavat, et Christus ejus dat quod
in baplismatc nccipilur, et quia rcbaplizati regnum Dei
possidere non possunt, et quia perdiderunt vestem
nuptialem.

ARGUMENTUM.

I.Exprinciplis Parmenlani seq ui unum esse bapiismd,

II. !n baplismate Trinitatem, non minlslri pcrsonam ope-
rari, III. Baptisma non esse ilerandum. IV. Devm csse

qui lavat in baptismale; 7ion autem ministrum. V. T)e

baptismo Joannis, quando et cur post ipsum bapiisma
Christi coUatum. Yl. Uesponsio dc iUiid : Qui non liabeC

quod quomodo dat? VII. Bapiismi ^ratiam Dei do-

det,

nmn essc non hominis, qui operariustantam esseprobatur.

VIII. Vc fldc suscipientis baptismum. IX. Comparatio
Naaman Sjri intempcstive ct Parmeniano aUala, X. Pa-
rabola nuptiarum a Parmeniano perperam aU.ata.
XI. Cuni morluos infa?itcs rcbaptizare non possint Vona"
tisice, cur viventes rebaptizant?

I. Tradllores legis '

qui fuerlnt et auctores schismatis,

in primo libro manlfeslissimls documentis ostendiauis, et

apud nos esse unam veram Ecclcsiam calholicam secundo

monstravimus; tcrlio vero probavimus, quaj aspere facta
cssc dicunlur, od nos minime pertincre, et vos magls pec-
calorcs esse indicio divlno docuimus. Jam dc baplismalc
1 Vide D; GuiUon, tom. v, pag. 275-276.
 DE SCHISMATE D0NATISTAI\UM. LIB. V. gS

hoc loco clicenclum est in qiia re, quoe nnnc agitur, qnaestio
;

tola consistlt, quod baplisma veslra violavit audacia, dum

id volnislis iterarc, quod semel mandavit Christns esse
faciendum. Quod nec tu negas, frater Parmeniane, qui in
principio tractatus tui, mulla contra vos pro nobis, quse
sunt noslra, dixisti. Commemorasti enim in comparatione
))aplismatis, semel factnm esse diluvium,* ct unam circum-
cisionem fuisse ad populum Judccornm. Et cnm ha?c initio
dictionis tuce tractaveris, in processu Iractatus tui tamen
horum immemor factus es, inducendo duas aquas, et de
aqua vera et falsa diclurus, principium sermonis tui insi-

pienter prnestruens ordinasti; infirmando, confirmas sancti

Laplismatis unlonem. De circumcisione judaica, qnnsi
fundamentruii jactare voluisti, quod (^.hrislianornm in He-
hra^orum circumcisione fuerat adumbrntum; dcfcndisti
Calholicam dum impugnas. Etenim in pro^ressu traclatus
tui, allerum le inanire professus es, ut altcrum replere
videreris. Extra hserelicornm baplisma, dum dicis nllernm
et atlerum ; licet diversa ost<^ndcre conatus sis, non possis
negare, quia duo snnt; exquibus dnm conaris auferrc
aIterum,]aborasti ut dc sccundo quasi primum facere vide-
reris. Circumcisio autem anle adventum baptismatis in
figura praemissa est, et a te Iractatum est, apud Chris-
tianos duas esse aquas; ergo et apud Judajos duas circum-
cisiones oslende; alteram meliorem, pejorem alleram.
Hoc si qu.xras, non poteris invenire ; Abraha) prosapia,
qua Juda^i censentur, hoc slgiilo se insigniri gloriantur;
ergo tahs debot verilas sequi, qualis ejus imago praemissa
est. Nam et Deus, qui voluit oslenderc rem singnlarem
post esse debere insequenle vcritate ; non dc auricula,
iion de digilo voluit aliquid tolli ; sed ea pars corporis
electa est, unde peritomen scmel iiblalum salutarc in illis

faceret signum, quod non potest iterum fieri. Semel enim

96 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

faclnm sorvat salutem; sl ilcrnm fint, potesl afferre perni-

ciem ; sic et baplisma Chrislianorum, Trinitale confectum,

conferl graliam; si repelatur, facit vilre jacluram. Quid
tibi igllur placult, fraler Parmenianc, rem singnlarem pro-
ponere, et conlra hanc h*cet diversa duo baptismata com-
parare, iinum verum, alterum falsum? sic enim postea
disputastl, duas aquas esse, cum vobis unam vindlcans

veram, alteram nobls mendacem ascribere voluisti. Post

hoc eliam cataclysmi fecisti mentionem; erat quidem
imago baplismatls, ut inquinatus totus orbls, demersis pec-
catoribus, lavacro intervenlente, in faclem prlstlnam
mundaretur. Sed qui postea dicturus eras, extra haercli-
corum morbldos fontes, esse ctlam aliam aquam, id est,
mendacem , contra vcram; ut quid cataclysmum (quod
semel fuit) commemorare voluisti? Si ita cst, ostende
prius duas arcas etsl non similes, et duas columbas dispares
dlversos ramos ore suo portantes S si aquam veram et

falsam probaturus es. Aqua igltur sola et vera illa est, quae
non de non de persona, sed de Trinllate condita est;
loco,
et qula dixisti, et aquam esse mendacem, etiam hoc disce,

ubi eam poteris invenire apud Praxeam, Patripasslanum,

;

qui ex toto Filium negat, ct Patrem passum esse contendit.

Et cum sit Filius Dei veritas, slcut Ipse testatur dlcens :

« Ego sum janua, et via, et veritas ' : «ergo Filius Dei est
verltas; non est, mendaclum est; cum apud
iibi Ipse
Patrlpasslanum non est Filius, non est veritas; et ubi ve-
ritas non est, ibi est aqua mendax. Quare vel sero desinc

confingere crimina et quod in Palripasslanos dictum est,

;

in Gatholicos noh transferre. Nunc quoniam manlfeste

monslratum est a nobis et pro vobis dici potuisse, quod de

diluvio et circumcisione locutus es; consequcns est osten-
dere, quomodo laudein baptismalis ita dixeris, ut in ea
• Gei)» xm. «-• 2 Joan, xiv, 6*
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. V.
97
multa pro nobis tamen conlra vos, pro
ct provohis, alicjuid

utrisqne illud est, quod etnobisel vobis coinmune est; ideo

et vobis,quia ex nobisexislis. Denique et apud vos et apud

nos una est ecclesiastica conversalio, communes lectiones,

eadem fides, ipsa fidei sacramenta, eadem mysteria. Bene
enim fidelium nesciat singu-
igiturlaudasti baptisma; quis
lare baptisma virtutum esse vitam, criminum morlem,
nalivitatem immortalem, ccelestis regni comparationem,
innocentia^ portum, peccatorum (ut et tu dixisti) naufra-
gium. Has res unicuique credenti, non ejusdem rei ope-
rarius, sed credenlis fides et Trinitas praestat,
II. Deinde quaeris, quid in laude baptismatis conlra vos
dixeris? audi; sed prius cst fateoris, quod omnes negare
minime poteritis. Dicitis enim Trinitntem pro nihilo haberi,
ubi non inlerfuerit vestra prsesentia. Si nobis derogatis,
velDominum reveremini, qui in Trinitate prior est ; qui
cum Filio suo et Spiritu sanctoomnia operatur et complet,
eliam et illic ubi non fuerit humana persona. Tu vero,
frater Pormeniane, in laude aquae de Genesiorum lectione
dixisti aquas primum vivas animas edidisse; numquid sua
sponle eas generare poluerunt? numquid non e.t illic fuerat
tota Trinitas ? utique et illic fuerat Deus paler, qui jubere
dignatus est, qui dlxit : « Educant aquae natantia , vola-
» tilia S etc. » Quod si sine operante fieret quod factum est,

diceret Deus : « Educite aquae. » Ibi erat ergo Filius Dei qui
operabatur; ibi erat Spiritus sanctus, sicuti lectum est ;

« Et Spiritus Dei superferebatur super aquas \ » Nihil illic

video quartum, nihil minus a tribus; et tamen natum est

quod Trinitas operata est ; et non ibi fuislis; aut si sine

vobis nihil debet licere Trinitati, revocate pisces in origi-
nem ; jam volantes aves fluctibus mergite, si vobis absen-
libus nihil debet Trinitas operari. i < r :. > , ^

» Gen. 1, 20. — » Ibid, 2, '

rrr/M ;*!;n.-rV

XLVII. 7
98 S. OPTATI A.FRI MlLEVITANI EPISCOPI.

III. Cum ergo dixerls et unnm fulsse diluvluip, et cir-

cumcisiojiem repeli nou posse ; ct uos doculmus coeleslc
munus unicuique credenll a Trinitate conferri, non ab
homine; qui vohis visum non post nos, sed post Trini-
est,

tatem, baptisma geminare? cujus de sacramenlo non leve

certamen innalum cst, et dubitalur, an post Trinilalem in
eadem Trinitate hoc iterum liccat facere. Vos dlcltls :

«Licet; » nos diclmus : « Non hcet ; » inler licet vestrum, et

non licet nostrum, nnlantet remigant anlmas populorum.
Nemovoblscredat, nemo nobls; omnescontentiosi homlnes
sumus. Qunerendi sunt judices; si Chrlstlani, de ulraque
parle dari non possunt; quia studlls verltas impedltur. De
foris quserendus est judex; si paganus, non potest chris-
liana nosse secreta; si Juda^us, inlmlcus cst chrisliani

Laplismatls; ergo in terris de hac re nuUum polerit repe-

riri judicium ; de coelo quaerendus est judex. Sed ut quld

pulsamus ad coelum , cum habeamus hlc in Evangelio
testamenlum? quia hoc loco recle possunt lerrena coeles-

libus compararl; tale est quod quivis hominum habens

numerosos filios, quandiu pater praesens est, Ipse imperat
slnguHs; non est adhuc necessarium testamentum; sic et

Chrislus, quandiu ^praisens in lerris fuit (quamvis nec

modo deslt )
pro lempore quidquld necessarium erat Apos-
tolis imperavit. Sed quomodo lerrenus poter, dum se in

condnio senserlt mortis, timens ne post mortem suam,

rupta pace» lltlgent fratres, adhlbltls tcstlbus, voluntatem
suam depeclorcmorituro Iransferl In tabulas dlu duraturas
et si fuerit inler fralres nata conlentio, non itur ad tumu-
jum, sed quaeritur testamentum; et qui in tumulo qulesclt,
tacilus de tabuHs loquitur. Vivus, cujus est teslamentum,
in ccelo est; ergo vohmtas ejus, vehit in testamento, sic in

Evangelio requlratur. Etenim de proescientla, quac modo

facitis, jam fulura conspexcpat Christus. Denique cum
V
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. V.
99
lavaret pedcs Dlscipulis snis, sic ait Petro Filiiis Dei :

« Quod eg;o facio, tu nescis; scies aiitem postea '. » Di-

cendo ; « Scics postea, » haec ten)pora designabat; crgo
inter caeteros Testamenli titnlos, huuc titulum de aqua
constituit. Cum lavaret pedes Discipulis suis, tacentibus
c?eteris, si taceret et Petrus, solam f icerat formam humi-
litatis, nihil pronunliaverat de sacraincnto bnptism;!t!S. Scd
cum Petrus recus;it, nec pedes sibi Kivari permisit, negat
iili Christus regnum, nisi accepisset obsequium. Sed cum
coelestis regni menlio fleret, quo pars corporis pelebalur
ad obsequium, totum corpus obtulit ad lavacrum. Nunc
adestote omnes lurbae, et singuli chrisliani populi; quid
liceat, discite; dum provocat Petrus, Christus docet; qui
dubitat, discat; Chrisli enim vox est : c Qui semel lolus
))est, non habet necessitatem iterum hivandi, quia est

»mundus lotns ^ : » Et de eo lavacro pronunliavit, quod

de Trinitale celebrandum csse m.mdaverat; non de Judffio-
rum aut haerelicorum, qui dum lavant, sordidant ; sed de
aqua sancta, qua3 de trium nominum fontibus inundat. Sic
enim Dominus prfficeplt dicendo
ipse « Itc baptizate : ,

))omncs gentcs, in nomine Patris, et Fihi, et Spiritus sanc-

))ti ^. » De hoc lavacro dlxit « Qui semel lotus est, non :

))habet necessitatem itcrum htvnndi 4. » Qui semel dixilv

prohibuititerum fieri et de re locutus estj non depersona;
;

nam si esset disUnlia, diceret « Qui semel beue lolus :

))fuerit; » sed dum non addidit verbuoi,o Benc, t indicat

quiaquidquid in Trinitate factum fuerit, bene est. Inde est,

quod simpliciter a vobis venientcs excipimus. Cum dlcit :

« Non habet necessitalem iterum lavandi, » hccc sententia

generalis est, non specialis; nam si Petro haec dicerentur,
diceret Chrislus :
« Quia semel lotus es, non habes necessi-

' Joan. xiu, 8, — ^ Ibid, lo. ^ ^ Matth. xxviu, 3o. — ^ Joan.

xin, 10.

7-
 100 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

D latem ilerum lavandi. » Ideo qnoties a vobis bnptizatus

aliquis, ad nos transitum voluerit f^icere, venienlem hoc
magistcrio et exemplo lota simplicitate suscipimus. Absit
enim, ut unquam exorcizemus sanum fidelem; absit, ut
jarn lotum revocemus ad fontem; absit, ut in Spiritum
sanclum peccemus; cui facinori in pra^senli et futuro
saeculo indulgenlia denegatur; absit, ut iteremus, quod
semel est, aut duplicemus quod unum est; sic enim scrip-
tum est, Aposlolo dicenle : Unus Deus, unus Ghristus,
«

» una fides, una tinctio '. » Deniqne vos, qui baplisma quasi
libenler duplicare contenditis ; si datis alterum baptisma,
date alteram fidem; si datis alteram fidem, dateet allerum
Chrislum ; si datis alterum Christum, dale alterum Deum.
Unum Deum non potestis, ne in Marcionis
esse negare
foveas incidatis; ergo Deus unus est; de uno Deo unus
est Christus; qui rebaplizatur, jam Christianus fucrat;

quomodo dicipotest iterum Chrislianus? Una fideshocloco

ab haereticorum erroribus, et ab eorum varia fide fides
unica separatur; etiam vobis prjescribitur, qui post semel
iterum facitis, totum ponendo in dotibus, nihil in sacra-

mentis; cum hoc nomen fidei perlineat ad credentem, non

ad operantem ; quocumque enim inlerroganle qui credidit
Deo, credidit; et post illius unum credo, tu exigis alterum
credo. Deinde sequitur unum baptisma et quia quod ;

unum est, sanclum est, per quod unum est; non solum
ab haireticorum profanis et sacrilegis baptismatibus sepa-
ratur, sed ne duplicelur quod unum est, aut iteretur quod
semel est.

IV. In hoc sacramento baplismatis celebrando, Ires esse

species constat, quas et vos, nec augere, nec minuere,
nec pra;terniittere poteritis. Prima spccies est in Trinitate;

secunda, in credente; tertia, in operante; sed non pari

' Ephcs. IV, 5.

i
 DE SCIIISMATE nONATISTARUM. LIB. V. 101

Jibramlne poncleraiiclae sunt sinj^ulae; duas enim vidco

necessarias, ct unam quasi necessariam ; principalem
locum Trinitas possiclet, sine ({ua res ipsa non potest geri;

hanc secjuitur fidrs credentis; jam persona operanlis

vicina est, cjuje simili auctoritate esse non polest. Duoc

priores permanent scmper immutabiles et inmiotae; Tri-
nitas enim semper ipsa est; fides ia singulis una est; vim
sunm semper retinent ambiT. Persona vero operanlis, intel-
ligltur duabus prioribus speciebus par esse non posse, eo
quod sola esse videatur mutabilis. Inler nos et vos vultis
ejnsdem persona3 esse distantiam; et sanctlores vos ;csti-
mantes, supcrbiam vcstram non dubilalis anteponere Tri-
nitali; cum personaoperanlismutari possIt,TrInitas mutari
non possit; et cum ab acclpienllbus bnplisma desiderari
debeat, vos desidorandos esse proponitis ; cum operanles
inter alios sitis, ostendite qualem in eodem mystcrio locum
habeatis, et an ex eodem corpore esse possitls. Baptismalis
uuicum nomcn est; cui subest proprinm corpus ; cui cor-
pori certa sunt membra ; C[ulbus nec addi, nec auferri
aliquid polest; inter qune membra si ellgendus operarius
invenitur ; totum corpus ad operanlem pertinet. llaec omnia
hujus corporls membra, et semper et semel secum sunt,
et mutari non possunt; operarii vero quotldie mutantur et
locis, et temporlbus, et personis. Neque cnim unus homo
est, qui semperaut ubiquebaptlznt. In hocopere jamdudum

alii fuerunt modo alii postea alii fuluri sunl operarli mu-
; ; ;

tari possunt, sacramenta mulari nou possimt. Gum ergo vi-

dealis omnes, qui baptizont, operarios esse, non dominos,
et sncramenla per se esse sancla, non per homines, quid
est, quod vobis tantum vlndicalis ? quid est, quod Deum
a muneribus suis excludcre contenditis; concedlte Deo,
praestare quae sua sunt. Non enim polest id munus ab
homine dari^ quoddivinum est. Sisicputatis,Prophetarum
102 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

voce>^, et Dei promissa inanlre contendltis, quibns prohatur,

quiaDeuslavat, nonhomo. Adestcontra vos Davidpropheta,
qui ait in P^ahiio quinquagesimo. o Lavabis me et super
» nivem dcalbabor '
: » Item eodem Psahno « Deus
in : lava
»ine ab injustilia inea, et a dehcto meo munda me '; lava
» me, » dixlt ; non dixit, « Elige per quem laver : « et Esaias

propheta sic dlxlt : « Quonlam obkiet Dominus sordes

» fihorum et fdiarum Sion ^. » Sion Ecclesiam esse in tertio

libro probavlmus; ergo Deus lavat filios et filias Ecclesiae.

Non dlxlt «Lavabunt : il, qui se sanctos putant. » Dignamini

ut vel Prophetaj vos vlncant, vel slc agnoscile, quia non
lavat homo, sed Deus. Quandlu dlcllls « Qni non habet :

quod d('t, quomodo dat? »\idete Dominum csse diilorem;

videte Deum unumquemque mundare; sordes enim et
maculas mentis hivarc non polest, nisi Deus qui ejusdem
fubricator est menlis. Aut si putatis, quia lavacrum ves-
Irnm o^jt, diclle, qualls est Ipsa mens; quoe per corpus
lavatur; aut quam habet formam;
homine aut quo loco in

habilet; hoc homini sclre negalum est. Ergo qnomodo

putas, qula lavas, qui ncscis quale sit quod hivas? Del est
mundare, non hominis; ipse enlm pcr prophelam Esaiam
promislt se ioturum, dum ait : « Et si fuerint peccata
» vestra velut coccum, ut nlvem inalbabo ^. Inalbabo »

dlxlt, non « Faciam inalbari. » Si hoc Deus promisit,

quare vos vultis reddere ,
quod vobis nec promlltere
llcet, nec reddere, nec habere? ecce in Esoia se pro-
mislt Deus ioalbare peccatls aflectos, non per hominem.
Revcrtimini ad EvangeHum; videte, quid in salulem
generis humani sit pollicltus Chrislus; cui cum muHer
Samaritana aquam negaret, tunc a Fillo Dei diclum est,

quodpraescrlbatpraesumptionibus vestris : « Aquam, inquit,

» quam ego do, qui biberIt,non sitiet in aeternum ^. Aquam

; Psal. », 9. — 2 Ibid, 4.— ' Isai. iv, 4.— ^ Id. 1, 18,— ' Joan, iv, 3.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM, LIB. V. lo3

»quam ego do, »Inquit; non dixlt : « Qnam dedcrlnt, qui

se sanctos pntant, » sicut vobis videmini; sed se dixit

daturum. Ipse cst ergo qui dat; ipsius est, quod dutur;
qnid est, quod voLis tota importunitate vindicare conlen-
dltis?

V. Cum hanc rem cumulet Joannes Baptista, qui prae-

cursor venerat Salvaloris, cum multos tingeret in pneni-

tenlia et rcmlssa peccatorum, nunliavlt Fillum Dei esse

venturum; cujus verba ha}c sunt : « Ecce venlt qui vos
»bapllzet '
: » Et lamen non legimus post Joannem Chris-
lum aliquem rebaplizasse; quod ergo dixlt «Qui vos :

»baptlzet, » veniens Chrlstus illo temporc post JoanneiTi

tinxlt. Promissum erat temporlbus noslris, ut ipse daret,
quod hodlc datur; secundum quod Aquam quam
ait : «

wego do, qul biberlt, non sltiet in aiternum '. »Nam efc
dlsclpuli Joannis, cum dlcereut maglslro suo : « Ecce
»quem baptlzasli : » baplizabat quldem ; sed per manus
Apostolorum, quibus leges baptlsniatls dederat. Denlquc
leclum est alio loco : « Nam si ipse neminem baptizavlt,
» sed dlscipullejus ^ » In hoc re omnes discipuliejus sumus,
ut nos operemur, ul ille det qui se daturum esse promlsit;
et tamen cum Joannes Infiulla millia hominum baplizaret,
jam Christo pra:;sente, operabalur servus, et vacabat Do-
minus antequam bnpilzandi daret formam. Peractuni non
modicum lempus mlllla hominum in pa^nllenlia et remis-
sione tlncta sunt peccatorum Sed nemo tlnclus fuerat ia
Triullale; nemo adhuc noverat Chrlslum; nemo audlerat
esse Splrltum sanclum. At ubi venlt lenipus plenlludinis,
certo tempore dedit leges bapllsmalls Fllius Dei ; et dedit

viam, qua iretur ad regna co^lorum ; etlam tunc prcecepit

dlcens : « Ilc, docele omnes gentes, bapllzanlcs eos In
«nomine Patris et Fiiii et Spirilus sancli ^. » Ex ea dio
' Joan, I, 33,— » Id. iv, i3. •— ' Ibid, a. — 4 M.nuh. xxviii, ig.
I04 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISGOPI.

oportiiit fieri qiiod manclatnm esl; anle tempns nolnit

emendare quod operatum est, ne licentiam rebaplizandi
daret; quamvis allerum fuerit baptisma Joannis, et alte-
rum sit Cbristi, Bapllsma Joannis anle legsm pro pleno
voluit esse,quod non crat plenum et tamen supra niemo- ;

rala millia bominum, quia in Deum crediderant, quamvis

ignorarent Filium Dei et Spiritum sanctum , regnum
coclorum eis denegare non potuit. Inde est vox Filii Dei
dicenlis « A diebus Joannis usque in bodiernum, regnum
:

))Dei vim patitur; et qui vim faciunt, diripiunt illud \ »

Ideo dixit « Vim faciunt, » quia adhuc baplizabat Joannes.

:

Dcnique quia alterum tempus erat anle praecepta, alterum

post praecepta qui post praecepla, in nomine Salvatoris
:

baplizati sunt, iu regnum legibus intraverunl ; qui ante

pra3cepta, sine lege vim fecerunt, sed exclusi non sunt.
Ergo ante pr.Tcepla, baptisma Joannis, cum esset imper-
fcclum, pro perfecto judicatum eslabeo, cui nemo judicnt

ct quasi limcs quidam fixus esset jussionis, inter tempora

anlecedentia ct sequenlia; cum apud Ephesum bapliza-
rentur aliqui in baptismate Joannis post prcTcepta, hos
videns beatissimus Pauhis, interrogovit : « An accepissent
«Spiritum sanclum^? » dixerunt se iili nescire, an esset
Spiritus sanclus; et dixit illis : « Ut post baplisma Joannis
» acciperent Spirilum sanctum ^. » Sic enim baplizati erant,

quemadmodum mulli a Joanne fuerant bapliznli. Sed qui

nnle legcm baplizali sunt, ad indulgenliam perlinuerunt
quia prjRsens fuerat, qui indulgentiam daret; non erant ex
tolo rci, qui leglbus non fuerant occupati. Hi vero, qui
npud Epljesum post legem, Joannis baplismale baptizati
fuisse legunlur, post leges in sacramento erraverant quia ;

jam inlroductum fuerat baplisma Domini, et exclusum

fuerat servi. Et ideo, quia post mandala dlvina legibus
•
Mallh. XI, la. — » Acl. XIX, a. — ^ HuJ. 3, 4.
 DE SCHISMATE DONA.TISTARl)M. LIB. V. lo5

dpJ)uerant ire iii rpgnum, non per violentiam ; jam enim

terminnm temporis fixerat Christns dicenclo : « A diebus
sJoannis uscjue in hodicrnum *. » Post hodiernum jam
non licebat quod ficri licuit; quare nolite vobis blandiri
de^dicto aposloli Pauli, qui non post personam operaril
interrogavlt, sed post rem
non persona dispTcuit. ; cui res,
Denique baptisma Salvatoris jussit, ut discerent, qui non
novcrant, quia non ipsum, sed aliud acceperant. Vos vero
quid immutatis? si res potuislis mularc, recte feccritis; si

tamen de lege aliquid feceritis. Paukis dixil : « In quo

«baplismate bapllzati estis ''P oEt dixerunt illi : « Jonnnis. »

persuasit eis, ut baptlsma Christi acciperent. Vos non

dicilis, quid accepistis, sed o quo accepislis ; et insectamini

personas hon^inum, et vuliis iterare quod semel est; qui

baptizali crant apud Ephcsum, credidorant in poenitentiam
et remisslonem peccatorum; recte illis diclum est, ut
bapllzarenlur in nomine Patris et Filli et Splrltus sancti.
Vos vcro quid mutatis in hominibus, qui jam dixerunt se

credidisse in noinine Palris et Fllli et Spiritus sancti ? sive

ipsum inlcrrogetis, sive aliud; convlncamini necesse est

peccare vos; slve illud interrogelis quod jussum non est;

siv(^ hoc velllis facere, quod jam faclum est.

VI. Pvedeo nunc ad illud veslrum quod dicitis : « Qui

non habet quod det , quomodo dal ? » unde haec vox est :

de qua kcllone rccitarl potest ? vox est de vico collecta ,

non de hbro Ircta : « Oui non habet quod det , quomodo

dat? » ILtc verba in lege scripta non sunt; nam si (tit vullis)

hoino dat_, Deus vacat; et si Deus vacat , ct apud vos est

omne quod dandum est, ad vos s^it conversio; quos bap-

nomine vestro tingantur. Erubescile, bealo Paulo
llzalis in

clamanti, et suam gratulationem profitenli « Numquid in :

«nomine meo baplizali eslis ^? o lilc gaudet quod duos ,

"
MaUh. XI, 12. — * Act. XIX, 5. — ' i dor. i, 3,
106 S. OPTATI AFi\I MILLVITANI EPISCOPI.

solos et unain domnm boptlznverit : et vos populos rebap-

tizare conlenclilis ; et peccasse vos et peccare gaudelis,
dicentos Qnid dat qui non habet qiiod det? » Gui cre-
: o ,

dlLur ipso dat quod credllur, non por quem credilur. De-
niquc sub Joanne infinita mullltudo hominum bnptlzala
cst, probate Joannem aut accepisse aut habuissc quod

daret. Illo autem operante dabat Deus, qui dando non de-
ficit; et nunc operantibus cunctis humana sunt opera, sed

Dei sunt muncra.

VII. Jam iliud quam ridiculum est, quod quasi ad glo-
riam vestram a vobls semper auditur : a lloc munus bap-
tismatls essc dantis, non accipientis : » et ulinam hoc de
Deo dicerctls ,
qui hnjus rei dator est. Sed quod stultum
est, vos dicitls esse datores. Si ita est, et nos et vos tenea-
mus sinf]julos gentiles : vos qui vos sanctos dlcltis, Interro-
gate eum quem lenelis, an renunllet dlabolo et crednt
Domino; et ille dicat :aNolo. » Contra, nos peccalores (ut
vultis) interrogemus alterum genlilcm, an renunliet dla-
bolo et credat Deo, etc. et dicat , : « Rennntio et credo, etc. , »

tum vos tingatis nolenlcm nos volentem dicatur, quis , :

eorum possit ad Del gratlam perllncre. IJlIque sine dubio

ille qui credlt, non illc, pro cujus voluntate (ut dicltis)

sanctitas vcstra succedlt. Operarlos vos esse, vel sero cog-

noscite : aut si in operario est res Ipsa, et non in se ; hoc
slbi vlndicent allqui homines In artlbus suis , ut quia sic
provocatls , ad res divinas, etiam artes comparemus hu-
manas : cum pretiosus inllcltur color, natura sa^pe conver-
titur, dum conreclione vellus candidum purpurescit : slc

alba lana regolem transit In purpuram, quoniodo catechu-

menus in fidelcm : ulique dum inclpit essc quod non erat,

desinit esse quod Inerat. Lnna et colorcm inutat ct ncmen:

et homo et vocabulum mntat et mentem, consideranda
sunt elTecla, rctractanda sunt cflicicntia. Picis a te dalum
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. V. IO7

esse, qnocl homo firlelis elFectus est : si hoc lotiim tuum

est , dicat et operariiis artifex porpurae ,
quod pretiosum
colorem in suis manibus habeat , et non procuret preliosa
pigmenta ex Oceano multis ignola, quibus tincia vellera,
per colorem promoveantur in admirabilem di^i^nitatem :

non admixlo sanguine piscis, purpuram solo tactu confi-

ciat. Si igitur opcrarius i&te per laclum solum dare co-
lorem non potest, sic nec operarius baptismatis, ex se sine
Trinitale dare aliquid potest. Tale est et hoc , unde modo
certamcn est. Nam in quo baptizarentur gentes, a Salva-

torc mandatum est : per queui baptizarentur, nuUa excep-

lione , discretum est. Non dixit Apostohis : « Vos facite,

» aiii non faciant nomine Patris et Fihi et

: » quisquis in
Spiritus sancli baplizaverit Apostolorum opus implevit. ,

Denique lectum est in Evangeho, Joanne dicenle « Ma* :

))gistcr, vidimus quemdani in nomine luo expellenlem dae-

))monia, ct prohibuimus eum ,

quia non sequitur nobis-
)) cum '
: )) Sic Christus ait : « Nolite prohibere : qui enim
))non est conlra vos , pro vobis est "*.
)) Nam et ipsis sic

mandatum est , ut opus esset illorum , sanclificatio Trini-

tatis; nec in nomine suo tingerent; sed in nomine Palris

ct Filii et Spirilus sancti : ergo nomen est quod sancti-

lical, non opus. Intelligite vos , vel sero, operarios esse ,

non dominos : et si Ecclesia vinea est, vites sunt homines

et ordlnali cuUores, quid in dominium palrisfamilias ir-
ruitis? Quid vobis quod Dei est viudicatis ? quid
, , vullis

vestrum esse totum, ubi necpartem habcre potestis ? nam

propler tumorem vestrum, quo innos intumescitis,increpat
Corinthios bealissimus Paulus : in se et Apollo actus tem-
poris noslri conformat : « Ne alter in alterum, inquit, intu-

Dmcscat ^. )) Ut ostenderet ,
quia hoc lotum sacramentum
baplismatis Dei est, ut ilhc sibi nihil vindicet operarius,
* I4UC. n, 49. — ^ Ibid. 5o, — r ' i Gor. iv, 6.
108 S. OPTATI afri milevitam kpiscopi.

sic ait : c Ei^o quidem plantavi ^

: » Hoc est dc pagano cate-
chumenum feci :« Apollo rigavlt "*
: » lioc est , ille cale-
chumenum bnptizavit. Sed ut cresceret quod planlatum
et irrlgatum est, Deus fecit. Nam et qulvis hodie volens vi-
neam suam paslinare, operarium placita mercede con-
ducit; qui curvato dorso ct desudatls lalcribus, sinus terrte
faciat, ubideponat electa plantaria,et aquam calcatis scro-
bibus superducat : scrobem fodere et plantaria ponere po-
testj aqtjam indncere polest ; imperare, ut teneat non po-
lest : est enim hoc sollus Dei , de medullis palmilum
producere radices conlescentcs in terram , et gemmanles
oculos, incrementa frondium provocare. Denique bealus
npostolus Paulus, ut vestram prsesumptlonem timioremque
compesceret, ne se aeslimet operarius baptismiilis, aut ha-
bere dominium, aut de tanto isto m>unere particulnm slbi

aliquam vindicare; indlcans, qula totum Del est, sic alt :

« Ncque qni planlat, neque qui rigat,est aliquld; sed solus

» Deus, qui ad incrementa perducit ^. » Operarii inler alios
estis intrante sole : hoc est, finito sseculo poteslis, in die re-

tributionis, nobiscum de mercede contendere : nollte vobis

majcstatis dominium vindicare. Nam si ita est , vindicent

sibi et mlnlslri, qui mensae domlnlcae famulantur, ut pro
humanltate exhiblta ab invitatis cfratulatio eis referatur.

Ghristivox est invitantis : <» Venile benedicli patris mei^:»

Veniunt genies ad gratiam; exhibet ille qui invitaro dig-
natus est; mlnisterium exercet turba famulorum : non fa-

mulanlibus, sed pascenti referendae sunt gratice. Vos cum

minislri sltls, inverecunde totum vobis convivii dominium
vlndicatis; cum se et cseteros beatissimus Paulus famulos
cum humllilate faleatur : ne quis putaret in solis Apos-
tolis aut eplscopis spcm suam csse ponendam , slc ait :

« Qiiid est enim Paulus , vel quid Apollo? ntique mlnlstri

» I Cor. ni, 6. — 2 ibid. ~~ » Ibid. 7. — ^ MaUh. xxv, 54.

1
 DE SCIIISMATE DONATISTARUM. LIB. V. I OQ
«ejns, in quem credidlslis '
: » est er^o in nniversis ser-
vienlibiis Hon domiuium, sed minisleriiJm.Vides ergo jam,
frater Parmeniane ex triLus speciebus supra memoratis,
,

illom primo tripartiiam esse immotam, invictam et immu-

tabilem : operantis vero temporariam csse personam.
VI II. Restat jam de credentis merito aliquid dicere :

cujus est fides, quam Filius Dei el sanctitatl suae anlepo -

suit et majestati,* non cnim polestis sanciiores esse, quam

Christus est : ad quem cum mulier illa veniret , cujsis filia

crat mortua, et rogaret, ut suscitaretur ; niliil promlslt de

vlrtute sua; sed post fidem Interrogat allenrsm, ut si mulier
crederet, pro matris credulltate, filia suigeret; si non cre-
deret, virlus Fllii Dci fcriata cessaret. Interrogalur mulier,
respondit se credere fierl posse quod rogubat. Jubelur Ire,

redit ad domum mulier, invenlt puellam vivam, quam di-

miserat morluain. Non ruit in oscula, non properat In am-
plexus ; sedredit, ut Salvatori gratias ageret : et utosten-
dcrct Filius Dci se vacasse, fidem lantummodo operatam
esse : « Vade, inqult , muller, in pace , fides tua te sal-

» vavit '. » Ubl estquod dicls, «Dantisest, non accipientls? »

Quld vobls vldetur et Centurlonis fides? cujus puer cum

male haberet, Salvatorem peliit, ut ab eo inorlem repel-
ieret. Jam Christus pereunlem venlebat ad puerum sic ,

cum Centurio tenult, ut indignitatem lecti sui confessus,

quod Fillus Dei tolus non deberet inlrare, sed suain vir-
tutem mittere, qua puer fagata morte , revivlscere po-
tuisset. Non fortitudo Centurionis , non sapientla laudala
est, sed fides : « Et curatus est puer in illa hora ^ » Certe
dantis est, non acclplcntis. Multa sunt hujusmodi in Evan-
gclio de fide perfecta ^ sed vel tria complenda sunt fldci
testimonla. Quld vobls vldetur et illa muh'er, quae de sc-
creto causai fajminarum, cum per annos duodecim labo-
' 1 Cor. ui, 4.-2 £„c, v„,, ^8. — 3 Mattb. viu, i3.
110 S. OPTATI APRI MILF.VITAM EPIfCOPr.

raret, et omnem ^ubstantlam suum \n medicos erogassct

cum vidcret o Fillo Dei lanlas celebrari virlules, processit
inturbam, viclet Medicum , videt et populum cogebat :

iilam dolor, ut medicinam peleret : pudor impediebat, ne

causam suam coram masculis indicarpt. Invenit consilium
lacita fidcs :« Mittam, inquit, manum meam , et tangam
»fimbriam vestimenli hujus, et sana fiam \ » Neniine vi-
dente inter turbas, manum mislt, tellgit, et sanata est; nec
ausa est indicare , quod ausa non fuerat pelere. Sed ne
fruclus fidei apud ignoranles lalere viderelur, sic Salvntor
ait :« Qnis me teligit '? » Mirali sunt DiscipuH ejus, di-

centes : « Turbai comprimunl lu dicis

te ,• : Quis me te-

»tigit ^?))Et Christus :« Quis me,inquam, leligit Psensi a

»me exisse virlutem ^. » Sic mulier confcssa est se tcli-

gisse, et sanam esse. Jamdudum pro fiha mater peliil, pro

puero Cenlurio postulavit : hoc loco nec mulier peliit

nec Christus promisit; sed fides quantum pracsumpsit,

exiget cerle dantis est, non accipienlis.
:

Nam quod ad amplificandos Iractatus luos fraler

IX. ,

Parmeniane, Naamnm Syrum, quasi immaturamquamdam

durissimorum nascenlium vuhierum massam, diu descri-
bere voiuisti quid hoc ad prtcsentem perlinet causam?
,

Bene hoc diceres, et longa oratione rccte uli poluisses : si

invenires nhquem catechumenum scabrosissimis moribus,

qui gereret durissimam mentem; qui ienissiuiam gratiam

aquse salutaris accipcre delrectaret. Bene hominis iimova-

tionem verbis a te diclis ostenderes : bene velcrnosam na-
turalem duritiam, in infantilcm carnem immutari ac mol-
liri posse monstrares. In hoc vero negotio , quod inter

partes tempore prcesenti tractntur, ut quid a te tahs com -

memorata est lectio? In qua non legilur ahquis illum le-

'
MaUh. IX, 31. — * Luc. vui, 44« — ' ll^id. 4^. — ^ Ibid. —
« Ibid. 46.
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. V. 111

prosiim Syruni anle diclum vel jtissionc Elisoei layisse, iit

nierito dcnuo melius lavaretur '. Qnod et si fierel, nec sic

vobis occurreret, quod recte imilari possetis. Non enim le-

gitur ille prius lavisse in fluminibus Syriae , aut ab aliquo

lotus esse, et nihil profecisse. Nam et si hoc leii;eretur, non
ad Eh^a^i laudem , (qui non lavit, sed consilium dedit,)
sed ad Jordanis gloriam perlineret ^ illi homini in eo flu-
mine primitivam gratiam provenisse, in quo poslea sub
Joanne per coufessionem in pcenitentiam populorum pec-
cala fueranl moritura.
X. Postremo, qualis est iila pars tractatus tui, de coeles-
libus nuptiis, ubi spem ampulans fulurorum, totum in
prsesenti tempore posuisti diccndo a societate vestra pro-
jeclum esse eum ,
qul janitores et ministros fofellcrit ves-
Iros , ut a communione fideiium. foras cuni injuria mitte-

relur. Si ita est , nihil est quod spcret fides; nihil quod
resurrectio repraesentet ; uihil quod in coeh*s amplius cx- ,

pectetur ; nihil quod Rex ille coeleslis et paterfamilias

Deus in suo convivio agnoscat^ cum praesentia multorum
gaudeat, et de ahquorum absentia contristetur. Et muUos
dicat vocatos, paucos vero electos ^; nihil erit, quod iras-
calur vestem nuptiaiem non habenti, cum Filius Dei ipse
Christus sit sponsus : et vestis et tunica natans in aqua ,

quae multos vestiat et infmitos expectet, nec vcsliendo de-

iiciat. Sed ne quis dicat lemere a me Filium Dei vestem
esse diclum , legat Aposlolum dicenlem : « Quotquot in
»nomine Christi baptizati estis, Chiistum induislis ^. »0
lunica scmper una el immulabilis qute decenter vestiat et !

omnes aetates et formas, nec in infautibus rugatur, nec in

juvenibus tenditur, uec in foeniinis immulatur. Aderit pro-
fecto ifle dies, ut coelestes nupli;e incipiant celebrari : iilic

qui baptisma singulare scrvaverint , sccuri discumbent.

'
4 Reg. V, — * Mattli. XXII, i4. — ' Galal. ni, 27,
112 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

Nam quiciiinque a vobis se rcbaptizari conscnsejit, hujus-

modi homini non denegatur resurreclio quia credidit in ,

resurreclionem carnis; resurget quidem sed nudus. Sed ,

quia nuptiali veste a vobis se expohari permisit , hanc pa-

trisfamihas auditurus est vocem : c Amice, hoc est dicere,

agnosco le; aliquando renuntiaveras diabolo, et ad me

conversus fueras; et dederam tibi veslem nuptialem : ut
quid non habens quod tibi dedi ? » hoc est dicere
sic venisli :

« Quare non habes quod libi dedi ? Nemo enim potest irasci

non habenti rem quac data non sit. Vestem nuptialem

,

inler islos acceperas, et solus non habes? quare nudus et

kigubris venisti? quis libi delraxit spolia? quas fraudu-
lentns adisti fauces? qiios incurristi lalrones? Quotquot
tales venturi sunt, locum in ilio convivio non habebunt. »

XI. Et ut vel sero compendium faciam, credo etiam hoc

sufficere; ctsi tot probaliones minime diceremus vobis :

absentibus, verbo tenus baptizati sunt mille ; ex his sorle

sua dcfuncti sunt centum. Abstinete pauHsper ab hoc sce-
leremanus. Sanctitas , ut dicitis, vestra,primo resuscilet
sepultos; emendet, si polest, morluos; et sic reverlatur ad
vivos. Si mortuos suscitare non potestis , ut quid viven-
libus conamini manus inferre? nisi ut complealur quod
per Ezechielem prophetam locutus est De«is, dicens : « Ut
))0cciderent animas, quas non oporluit mori ^ »

' Ezcch. xui, 19.

,1Jlf tu
 I)E 5CIIISMATE DONATISTARUM. LIB. VI. Il3

A*^Vi'XVV>\\'>VV>AAA>A/*iVV^(VV»VV>'VV\V\A*,V>Vt'\ tVX^VXXAA^VSA/V^X/VX^/V^VVXfVVX^/V^^A^

LIBER VL
In hocsexto libro ostenditur episcopos partisDonati contra
legeni fregisse altaria, et inconsiderate conflasse, et pas-
sim vendidisse vasa dominica, et lavisse quse lavanda
non erant , et mitellas puellis mutasse, de quibus nulla
ficriptura legitur.

ARGUMENTUM.

I. Impie acstulte Donatistas altdrta fregissevel rasisse.

II. Donatistas sacrilege catices fregisse et vendidisse.
III.Retundilur excusatio Donatistarum q uod polluia fue- ,

rint altaria et vasa sacra a Cathollcis. IV. Vir^ines Deo

sacratas a Donatistis immerito virginitatis ornamento
spoliatas. V. Libros sacros et instrumenia domi?iica a Do-
natistis per vim Catkolicis ablata. VI. StuUitia Donatis^
tarum in lavandis parietibus irridetur, VII. Donatistas
inmortuos etiam scvviisse, non permittentes Cat/wlicoram
corpora sepeiiri. VIII. Elegans et egregia comparalio
Donatislarum cum aucupibus,

1. Ut mihi videlur S liquido demonstratum est, in di-

vinis sacramentis quid nefarie feceritis. Jam illa osten-

denda sunt, qua3 crudeliter ac sulte vos fecisse negare mi-

nime poteritis. Quid enim tam sacrilegum , quam altaria

Dei (in quibuset vos aliquando obtulistis) frangere, radere,

removere? in quibus et vota populi, et membra Christi

' Vide D. Guillon, totn. v, pag. 276278.

XLVII. 8
Il4 S. OPTATI AFKI MILEVITANI EPISCOPI.

portalasunl : quo Deusomnipotens invocatus sit : quo pos-

tulalus descendeiit Spiritus sonctus : unde a multis et pig-
nus salulis celernaj , et tutela fidei , et spes resurreclionis

accepla est. Altaria , inquam , quibus fraternitatis munera

non jussit Salvalorimponi,nisi qucTeessent depacecondita :

«Depone, inquit, munus luum ante altare,et redi prius, con-

» corda cum fralre tuo, ut possit pro te sacerdosofTerre'.»

Quid enim altare, nisi sedes et corporis et sanguinls

est
Christi? ha6C omnia furor vester aut rasit, aut fregit, aut
removit. IIoc igitur inexpiabile nefas , si de aliqua ratione
descendit, uno modo fieri debuit. Sed , ut aestimo , alio

loco copia lignorum frangi jussit, aliis vero ut altaria rade-

rent, h*gnoruminopia imperavit; ut aulem ahi removerent,
ex partc verecundia persuasit : ubique tamen nefas est,
dum manus sacrilegas et impias intulistis. Quid
tantae rei

perditorum conductam referam multiludinem, ct vinum in

mercedem sceleris datum? quod utimmundo oresacrilegis
haustibus hberetur, calida de fragmentis altariumfacta est,

Si livoris judicio nos vobis sordidi videbamur, quid vobis

fecerat Deus, qui illic invocari consueverat? quid vos of-
fenderat Christus, cujus illic , per certa momenta corpus
et sanguis habitabat? quid offendislis etiam vos ipsi, ut

illaaltaria frangeretis, in quibus ante nos per longa tem-

porum spatia,sancle (ut arbitramini) obtulislis. Dum impie
persequimini manus noslras iUic^ubi corpus Chrisli habi-
tabat, feristis et veslras. lioc modo Judaeos eslis imitati

illi injecerunt manus Christo in cruce : a vobis percussus

est in altari. Si Gatholicos illic insectari voiuistis , vel ves-

trisillic antiquisobhUionibus parceretis: ibimodo superbus

invenUis es, ubi jamdudum humilis ollerebas : ibi Hbenter
peccas , ubi pro multorum peccatis orore consueveras.
Hoc faciendo \m numerum sacrilegoruiii saccrdolum li^

« MaUh. V, 24.
 D£ SCIIISMATE DONATISTARTJBI. LIB. VI. 1 l5

fcenler intraslls, soclali scelcribus profanornm , cle qiilbus

npncl Domlnum Ellas propheta querelam deponlt : bls enlm

locutus est verbis, quibus et vos inter alios ab Ipso accu-
sori merulslis :« Domlne , inqult , altarla lua confrege-
srunt ^ ))Dum'dicit« Tua, »iuclicat quia res est Dei , ubi
Deo allquld a quocumque oblatum est. Sufficeret insanicG

vestrae, quod membra laniaslls Ecclesiae; quod Dci populos

jamdudum in unitate posilos , veslris seductlonibus divi-
sislis. Inter haec omnia vel altaribus parceretls. Cur vota
et desideria hominum cum ipsls altaribus confregistis? il-

linc enlm ad aures Dei ascendere popull solebat oratio :

cur concidlstls preclbus viam? et ne ad Deum supplicallo

de more sollto asccnsum haberet ; impla manu quodam-
modo scalam subducere laborastis ? et tamen cum omnium

vestrum una sit conjuratlo, in hoc tltulo simili errore dlssi-

militer dellquistis. Si suflecerat removere, non Hcult fran-

gere : si oportuit frangere, rasisse peccalum est : si enim

iion licult, slcut inter vos placuit , recte vldetur fr egisse ,

qui freglt. Jam reus est, qui majorem partem radendo ser-

vavit. Qua3 est ista nova et stulla saplentia, novltatem quae

rere in visccribus vetustatis? Et remota qnasi quadam cor-
poris cute, in latente corpore cutem quasi aUcram quaerere.
Donum, quod ad se pertinct et in se totum est,quodunuin
est, inde cum aliquid fuerlt ablatum mlnui potest non , ,

potest immutarl. Rasisli equldem quod tlbi visum est : sed

adhuc ibi est quod odisti? Quld , quod si slc conjuraslis,
nomino Dei in ipso mlnlslerlo tacta sunt,
ut quae a nobis in
immunda viderentur quis fidehum nesclt in peragendis
: ,

mysteriis ipsa ligna linteamine cooperiri ? Jnter Ipsa sacra-

menta velamen polult tangi, non lignum ,* aut si tactu pos-
sunt penetrari velamlnn, ergo penelrantur et llgna ; si pe-
nclrari possunt ligna, penelratur et lerra ; si a vobis
• 3 Reg, XIX, 10.

8.
 Il6 S. OPTATI AIRI MILIiVITANI EPISCOPf.

lignum raditur, ct terra, quaesublerest, fodiatur, altaiufa-

cite scrobem, dum pro vestro arbitrio quaeritis puritalem.

Sed observate , ne veniatis ad inferos , et illic inveniatis

Core, Dathan et Abiron schismaticos * , magistros scilicet
vestros. Ergo et fregisse vos et rasisse constat altaria :

quidest, quod in hac re subinde vester quasi languere

visus e»t fnror? videmus enim vos postea mutasse consi-
lium, et altaria a vobis jam non frangi, nec radi , sed tan-
tummodo removeri. Si hoc sufficiebat , illa quse prius a
vobis facta sunt et vos indicatis , quia fieri minime de-
tuerunt.
II. Hoc tamen immane facinusa vobis geminatum est,
dum fregistis etiam calices, Christi sanguinis portatores :

quorum species revocastis in massas , merces nefariis nun-

dinis procurantes, ad quam merceQi nec emptores eh'gere
voluistis : avari dum venditis; sacrilegi , dum inconside-
rate vendidistis. Passi eslis etiam comburi manus vestras,
quibus ante nos cosdem calices tractabatis. Eam rem cum
passim vendi jussistis, emerunt forsitan in usus suos sor-

didae inulieres, emerunt pagani, facluri vasa, in quibus in-

cenderent idolis suis. scelus nefarium! o facinus inau-
ditum ! auferre Deo quod idolis proestes, subducerc Ghristo,
quod proficiat sacrilegio.

Sed video hoc vos loco invidiam nobis falso con-

III.

flantes, ad Aggaeum prophctam velle confugere, ubi scrip-

tum est : « Quae tetigerit pollutus, polluta sunt '. » Livore

intervenienle, facile est iratis jactareconvicium; scdsemper
dum intenditur crimen, necessaria est manifesta probalio.
Quis enim nostrum intravit templa? quis vidit sacra sacri- M
lega? pollui homines possunt fumis, nidoribus, sacrilegiis,
sacrificiis, sanguine : sed in hac causa quis ingressus est
templuui? quis incendit idolis? quis immundis nidoribus
'
Auii). XV. — ' Ag^gsci II, i4'
 DE SCHISMA.TE DONATISTARIIM. LIB. VI. II7

inaculalus esl? quls songuinem vel pecudis immunclcE, vel

hominis, fundi aspexil? quem probatis ad aliquod faclnus
commodasse consillumPin societale alicujus sceleris vel

unum eplscopum convincite , si poteslis. I)e nescio quo

Primate suspicamini, qui eodem tempore ambulasse dice-
batur. Suspicio non est idoneum crimen. Quis eum accu-
savil? quis eum conviclt? ubi vel erubult, velconfususest ?

servate vobls suspiciones vestras. Igitur, sicul supra dixi-

nuis , in hac causa quldquid aspcre fieri polult , dum illa

res in origine revocatur, ad principes veslros pertlnere

monstravlmus : unde est quod Calholicos quasi pollulos
appellajf? an quia voluntatem et jussionem Dei sccuti su-
mus, amando pacem, communicando tolo orbi terraruin,

sociali Orlentallbus : ubi secundum hominem suum natus

est Chrlstus; ubi ejus sancta sunt impressa vestigla,* ubi
ambulaverunt adorandi pedes; ubi ab ipso FiHo Del facla;

8unt lot ct tantcC virtutes; ubi eum sunt tot Apostoli comi-
tati; ubi est sepllformls Ecclesla, a qua vos conclsos esse
non sohim non doletis, sed quodammodo gratuLimini.
Quia unitatem Deo placilam amavlmus, pollutos vocatis ;

quia Corlnlhiis, Gahuis, Thessalonicensibus assensum ac-

commodavimas, communionemque conjunximus, polhuos
vocalls quia furtlvas vobiscum non iegimus lectlones
:

pollutos vocatis : aut negate vos ahenas lectiones legere,

si potestis. Ut quid audltis Eplslolas ad Corlnlhios scriptas
legere, qui Corinlhiis communicare noluistis? ul quid ad
Galatas, ad Thessalonicenses scripta recitalis , in quorum
communione non estis? Cum liax omnia ita esse constet,
intelligite vos ab Ecclesia sancta csse concisos, et nos non
esse poIhUos. Ubi est crgo quod tibi putas Aggaeum pro-
phetam posse succurrere? Igitur altaria et vasa supra me-
morata,et in manibus vestris jamdudum fuerant, el in nos-
Irls : si infamalis manus noslras, quare illic damnalis ct
Il8 S. OPTATI AFRI 3IILEVITANI EPISCOPI.

veslras? Sed dicllis lcclum esse : « Quod leligerit pollulns,

»pollutuai est : » fac aliqucm pollutum esse, ut possint ab

eo tacla videri poUuta : esto si solus sit taclus, et non inler-

veniat iitvocalio nominis Dei ,

quac et tetigerit pollutus,
polluta erunt, inquinari possunt si de Deo taceatur. Nam
si sit invocatio nominis Dei , ipsa invocatio sanctificat et
quod pollutum esse videbatur. Denique cum duccnta et

quinquaglnta thuribula, quae sacrilegorum et peccatorum

manibus porlabnntur, cum eosdem peccalorcs absorberet
lerra, remanserunt de manibus eorum excussa ihuribulo.

Et dum dubltaret Aaron sanclus sacerdos, quldnam de iis

faccret , audlvlt vocem Del dicentis : « Toll.c Aaron haec
j)Vasa, et fac indelaminas, et pone in angulls arcae testa-

» menti Domini, quoniam hcet Illi peccaverint qui ca fere-

»bant; tamen vasa Ilia sancla sunt , qula nomen meum
»illlc invocaium est, diclt Deus '
: «et ullque plus est por-
portare, quam tangere. Ergo jam llquldoapparet, ex invo-
catlonc nominis Dcl posse aliquid sanctlficari , eliam si

peccator invocet Dcum non enim tantam vim

; potest ha-

bere taclus ,
quantam habet divini nomlnis invocatlo : nam
et vos, qui vobis de vestra sanctltate pra3sumitis, dicite, si

tactus sanctlficat aut invocalio; ullque invocatio, non

tactus : aut si de solo tactu praesumills, iangile tabulom,
lapidem , veslem : videamus an sacta esse possint, si de
Deo taceatur.

IV. Jam illudquam stullum, quam vanumest, quod ad vo-

luntatem, et quasi addignitatem veslramrevocare voluistis,

ut virglnes Dei agere poenilentiam discerent; ut jamdudum

profcsSiTS, signo vohmtalis capitibus, postea vobis jubentl-
bus Immutarent; ut mitellas alias projlcerent, et alias acci-

percnl. Primo dlcilc nobis, ubi vobis de mltcllis aliquid

mandalum esl? virginitasenimvolnntalis resest, nonneccs-
'
Nuiu. XVI, ^7, 5S.
 DE SCIIISMATE DONATISTARUiM. LIB. VI. II9

sitatis. Denique stabnlarius ille Paulus apostolus, cul con-

fossuspeccatorum vulneribus populus comoiendatus est *,
duos denarios, quos erogasset, acccperat, duo scilicet Tes-
tamenta, htec per doctrinnm quasi sumptus impendit;
docuit quomodo conjugales Christiani debeant vivero : a

quo cum quaereretur quid dc virginibus pra^ciperet? res-

pondit nihii esse mandatum. Gonfesssus est sc duo Testa-
menta, hoc est, duos denarios erogasse : expliciti crant

quodammodo sumptus, commenda-

sed quia qui saucium
verat, promiseratse redditurum quidquid in curam amplius
erogasset, post impensos duos denarios ; non pra^cepla,
sed consilium erogat Pauhis ad virginitatem; nec impedi-
mento est volentibus, nec nolentes impelht aut cogit :

« Qui dederit virginem suam, bene facit et qui non de- :

» derit, mehus facit » Haec sunt verba consihi nec ulla

"*. :

sunt praecepta conjuncta, vel de qua lana mltella fieretp

aut de qua purpura pingeretur : non enlm hoc panno po-
tcst virglnilas adjuvari : non inde compescuntur ajstus

animi, quos interdum aetas accendit : non inde sublcvatur

mens, quse nonnunquam desideriorum ponderibus pre-
mitur. Nam si ita esset, non iina, sed plurimce virginis
caplti imponerentur, ut quotiescumque animum carnls
desideria pungerent, contra impugnationem mentis milel-
larum numerus dimlcaret. Res inventa est ad signum
capltis, non ad remedlum castltatis. Denique talis pannus
et errare, et rodi, ct perire potest; et tamen vlrginltas, si

illaesa sit, sine mitella tula esse potesl. Spiritale nubendi

hoc genus est : in nuptias sponsi jam venerant voluntate
et professlone sua; et ut Stiecularlbus nuptiis se renuntiasse
monstrarent, et junctas spirltall sponso, solverant crlnem,
jam coelestes celebraverant nuplias. Quid est quod eas ite-
rum crines solvere coegistls? quld, inquam, quod ipsls per
* Luc, X, 00 et 35, — ' i Cor. vii, 38.

^-
120 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI,

vos exacta est secunda professlo? quis est alter spirltaiis

sponsiis, cui iterum nuberent ? quando mortuus est, cui
nupserant, ut ilerum nubant? nudnstis denuo capita jam
velala, de quibus professionis detraxislis indicia, quse
conlra raptores aut petitores videntur inventa. In mitella
indiclum est voluntatis, non castltatls auxilium : ut rem
jam Deo devolam nec qul sponsabat, perseveret petere,
aut ne raptor audeat violare : signum est crgo, non sacra-
mcnlumvlrginilatls. Igitur hujusmodl vlrgines, quae jam spi-

ritaliler nupserant,quasi secundas coegIstIsadnuptias,et ut

crines ilerum so! verent, imperastls. Hoc nec mulleres patiuii-
tur, qua3 carnaliter nubunt : ex qulbus si allcul morltum
mutare contigerlt, non repelltur temporalls illa festivitas ,*

non In altum tollllur : nonpopullfreqnentiaprocuratur. De-

traxlslis igitur non capltis ornamenta, sed ( ut supra dlxi-
mus) bonaj voluntatis indlcla. Jam consecratos Deo spar-
sistls immundis cinerlbus crlnes, jussistis etiam falsa aqua

perfundi. Et utinam vel id quod. tulistis, velociter repone-

retis : protraxistis moras, ut relroactae in pristino habitu,
allquae diutlus remanerent, retractis signis, qulbus sejam-
dudum contra petitores et raplores muniverant. Qui cum
viderent, praescrlptionem slbi jamdudum oppositam, a vo-
bls esse subhitam, de sponsls raplores cjDrecli sunt : nec
visus est sibl unusqulsque peccassc, dum talem rapuit,
qualem viderat, quando ut uxorem acciperet postulabat.
V. In hoc genere quanta damna fecistis Deo? qunnta
lucra diabolo procurastis ? conflastls impie calices : con-
fregislis, et inconsulte rasislis altarla : puellas miseras non
sine opprobrio, ut sccundam mitellam acciperent coegistis,

cum de prlma in lectione recitari non possil. Etilhid prae-

termittere nequeo, quod nec Deo est placltum, nec a ves-

tris cultoribus excusari, nec ab aliquo homine defendi po-
lest. Per judlcia Scecularia et leges publicas, divinae legis
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. VI. 12 1

inslrnmenta, execulione ofTiciornm a plurimis extorquenda

esse duxistis : quod pax in commune
volfntes soli habere,
possedcral. Non verear Chrislianus dlcerc, quod vobis pos-
tulanlibus, gentilis executio non potuit ignorare : velamina
et instrumenia dominica extorsistis, quns jamdudum fue-

rant in commune posscssa : extorsistis cum codicibus pal-

las : judicio supcrbiae vestrcC, utrnque arbitrati estis esse

poUuta. Nisi fallor, hcec purificare properastis : lavistis

procul dubio pallas : indicate quid de codicibus feceritis.

In omnibus judicium providenlite vestraedebetesseaequale :

aut ulrumque lavate, aut utrumque dimittite. Quod. si aliler

faclas, corruplsti dillgentlam tuam pallam lavas, codiceni ;

non hwas : si in una parle bonum, iii allcra malum est. Non
potesnegareofTendere tein una, si inalterapromereris :etsi
gaudes, quod in una videaris rellgiosus, debes et plangere,
quia teneris in altera parte sacrilegus.
VI. Jam illud quale est, quod in multis locis etiam pa-
rietes lavare voluistls, et inclusa spatia aqua salsa spargi
pra^cepistis.Oaqua, quaedulcis aDeocreata es, super quam
anle ipsos natales mundi sanclusSpIrltusferebatur !o aqua,
quae ut purum faceres orbem, lavlsli lerram o aqua, quae i

sub Moyse % ut naturalem amaritudinem perderes, iudul-

cala ligno. tot populorum pectora suavisslaiis hauslibus
satiasti ! restabat tibi post promotionem non leviter degra-
dari. Pra^sentla Moysi in te amaritudo moritur, et a schis-

malicis hodie cum Cathollcorum turba dulcedo tua vexa-

tur. Pares patlmur bellum, pares expectamus vindicem
Deum. Dic, frater Parmeniane, quid vobis fecerat locus?
quid ipsi parieles, ut a vobis ista palerentur? An quia illic

rogatus est Deus? an quia illlc laudatus est (^hrislus? an

quia illlc Invocatus est Splritus sanclus ? an quia vobis ab-
senlibus illic Prophetae et sancta Evangelia recitata sunt?
* Exod. XV.
123 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

an qnia illic fratnim jamdudum liliganlium, concordave-

rant mcntes? an qua unllas Deo placila in qua liabltaret,
invenerat domum? Indicate, quid iliic lavare poiuistis? Si
Catholicorum vestigia, et in vico el in platels calcavimus,
quare non omnia emendatis ? nam et fovendorum corporum
causa, eadem nos et vos lavacra paritcr abluerunt ; et ante
vos frequenter noslrorum loti sunt multi. Si post nos puri-
ficanda putalis omnia, lavate et aquam si poleslis : aut si

vesligia (ut supra dlximus) nostra vobis esse vidcnterpol-

lula, sufficeret terra ; ut quid et parietes lavare volulstis,
in quibus humana non possunt poni vestigla? parietcs non
calcare, sed tantum videre potuimus. Si et quod tangit
aspectus, lavandum esse censelis, cur caelera dlmislstis il-

lota ? Videmus tectum, videmus et co^him; haec a vobis hv

vari non possunt, Illa havando promerlli estis Deum isla :

non lavando, inexpiabile videmini incurrisse peccatum.

Cum igitur ahbi quasi dillgentes essctis inventi : si tamen
dlhgentla dicenda cst stuUitla, et ( ut vero nomine appel-
lem) vanitas vestra : nisi forte quia hoc faeiendo, in pavo-
remmisistis populos imperitos, utquialola est cohimna,ia-
varenturetcorpora. Si inhis rebus consiHum lalet, miseros
subtihter decepistis : si lahs res slne consilio gesta est, mn-
nifesta est vestra hebetudo : haec vos stulte fccisse, et a vo-
bis seducti cognoscunt; nec vos ipsi negare poteritis.

VIL Quid referam etiam illam impietatem de veslra

conjuratione venientem, quia ad hoc basihcas invadere vo-
hiistis, ut vobis sohs coemeteria vindicetls, non permitten-
tes sepehri corpora calhohca; ut terrealis vivos, male trac-
tatis et mortuos,neganlesfuneribuslocum. Siinterviventes
fuerat certamen, odia vestra vel mors ahena compescat.
Jam tacet cum quo paulo ante hligabas : quid insuUas fu-
neri ? quld impedis sepukuram ? quid cum mortuis liligas ?

perdidisti mahlio) fruclum : ctsi corpora iion vis in unum

 DE SCIIISMATE LONATISTARUM. LlB. VI. 123

qniescere, anlmas tamen In mio apud Deum positas non

poteris separare.
VilF. Omnia denique, quas a voLis geruntur, ex tolo
narrari non possunt scd tamen concedantur vobis qui er-
:

roris hujus moglslerlum possidelis. Jam et de vestris silere

quis posset, de illis, scllicet, quos aut factione aut sublili-
tatc, ut vestros facerelis seducere potuIstis,non solum mas-
culi, sed etlam foemlnse : ex ovlbus sublto facli sunt vulpes,
ex fidelibus perfidi, ex patlentibus rabldi, ex paclflcls llti-

gantes, ex slmpliclbus seductores, ex verccundis impuden-

les, feroces ex milibus, ex Innocenlibus malltlaj artifices.
Post quod ad vos dclapsl sunt aut delapsac, dolent alios ibi

esse ubi nati sunt : bene stantes in lapsus suos invitant : si

scirent se glorlam consecutos, fclicitatc sua tacite frueren-

lur. Nunc autcm perdltos, transitus suos consolari cuplen-
tes, caeteros ut slmlliler labantur, invltant : et residentes in
sinu matrls Ecclesloe, quasi plgros el tardos accusant. His
enim verbis loqui non erubescunt : « Cai Sei, vcl Gaia Seia,
quandiu te tenes? » hoc est dlcere : imilare lapsns meos,
imitarc Iransilus turpes. Quandiu fidelis vocaris ? jam
fidem desere, jam poenitentiam dlsce : vos estls aucupes,
et illi aut illae sunt aves. Sed quia non est unum aucupum
genus : alli sunt qtii arte slmplici allis fundatas radlcibus
in faclem nemoris dlfTusas arbores petunt, ubi aves sim-
plici volatu naturallbus ramis insldunt :non illic numeran-
tur fraudes, non artificiosa consllla : ars una est et sola
capiendi peritla. Illi vos aucupl similes dico, (ftii post dis-
cessum noctis, ante lucls adventum, non allorum more
naturales vadlt ad arborcs. Sed ipse arborem portans, fu-
turum nemus strlngit in fascem, arldam arborem nullis
radicibus fultam, mulliplici fraude componil. Cul aduUe-
rinos Inserit ramos, et quse suas jamdudum succisa perdi-
dcrat, allcnas accipit frondcs; Allas aves clausas portat in
124 8. OPTATI AFRI MTLEVITANI EPISCOPI.

cavea; evisceratiis alias ad imnginem vivenlium, ollm ex-

tlnctas, fallaclbus ramls, quasl vlventes Imponit. Aliae latent

in Cctveis : allae quasi vlventes videntur In ramis. Jungltur

una geminata fraude callldltas; et ut declpl vivarum volan-
iium siujplicilas possit, quas morluas csse constat, viden-
lur tendere colla cum voclbus; et quse latent in carcere
suo, quasi de gutture cantant alicno. Inler alterius imagi-
nem et alterius vocem dolus unus operatur; captivoG liberas
caplunt, et mortujje viventes occidunt. Tales sunt, quos
aut rebaplizatlone, aut poenilentia sauciastis, ne soli aut
solae perlsse vldeantur, allos vel alias secum perire, magno
studio et labore contendunt.

i
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. VII. 1 gS

IVX'^ W^VXI/WX/WX WX WA^WXIVVA^VW VV\(W\ iWr/W^X^WW^ VWiWW\MVWVW/W fVWW^ VWW\ W^ \W VW w«

LIBER Vn.
In hoG novlssimo Hbro continetiir, Traditores qui in primo
libello sub nominibus suis et locis et confessionibus sunt

demonstrati, non grave peccatuin habuisse, qui neccssi-

tate, non voluntate peccaverint, bono unitatis etiain ta-
les in communione recipi potuisse.

ARGUMENTUM.

I. Donatistas mlnus noxlos esse et ad communionem

facilius admitti posse, (juam eorum parentes traditionis
reos. II. In Ecclesia Dei usqae ad diem judicii bonos et
malos reperiri, et hos esse tolerandos. III. Exemplo apos-
toti Petri uti posse Donatistas, ut eis detur venia. IV. Do-
natistis non autem quod dictum est
Cat/iolicis convenire
de muscis morituris. V. Donatistas non autem Catholicos
Jamnce et Mambrce similes esse. VI. Qaa ratione et cur
Macarius ad communionem admissus fuerit. VII. Ma-
carium etiamsi reus faisset, a communione pelli 7ion
,

potuisse,

I. Post Traditores ostensos *

et sanctam Ecclesiam de-
motistratam, postrepulsas, quas ingerebatis, calumnias,et
post peccata vesira, quae a Deo increpari meruerunt ordine
sno; et iteratio sacramentorum, et praesumptiones vestrae,
et terrores ostensi sunt jam responsoinim dictorumque
:

nostrorum iinis esse debuerat sed quoniam post invidiie

:

'
Vulc D. Guilion, tom. v, pag. 278.
126 6. OPTATI afri milevitani episcopi.

sylvam sccuribus verllalis absclssam, vldeo adhuc vestras,

vel veslrorum provocaliones pullulare, quas vos audio di-
cere, ad unam communionem nbn opoitulsse qu£erl, cum
filios Iraditorum vos esse consliterit; ad ca pauca rcspon-
deam. Revera sufficiebat sibi Ecclesia calholica habens
innumerabiles populos in provinciis universis : sufficiebat

et in Africa, licet in paucis ; sed Deo veslra separatio non

placebatrquoniam divulsa fuerant unius corporis membra :

cl contra voluntatem Dei, fralr^s a fratribus crrabatis. Q uam-

vis domesticum judicium in pnrenlibus vestris operatum
sit, iit ullro recederent, qul pro admissa traditione abjici
debueraiit inuUum judicium celebratum cst, sed sentenliac
est operalus effi^ctus. Peliendi fuerant post Iradilionem,
de qua sibi in concilio Numidiae confessi sunt : sed ne in-
vidia esset, excusata est judicandi severitas; dum majores
vestrl ultro invenerunt de reatu consilium, ut cooperlo
crimine suo, quasi superbi discederent, qulbus et dolere et
erubescere debebatur. Illi namque si illo lempore, bono
pacis unltas fieret, et sl ad Eccleslam catholicam sponte
venissent : non sicut vos, quos non sine volunlate Dei ad-
duclos esse constat, ut redirelis unde erraveralis (quamvls
adhuc errells ), sl ad calholicam ( ut dixl ) sponle venis-
sent, quia traditores fuerant : de tahbus recipiendis dubi-
larent forsitan nostrl majores; sed nobis laelandum est,
quod lales usque ad uostra tempora minime duraverunt.
Ergo hodie negotlum novum est, dum vobiscum res, non
cum lilis agenda est. Quamvis ab ipsis ad vos videatur has-
redilaria macula esse transmlssa tamen In hoc litulo noii :

poteslis lei esse cum patribus veslris, secundum judicium

Dei, qui locutus est pcr Ezechielem prophetam, dicens :

« Auima patris mea est ; et anima filii mca est : anlma quac
»peccot, sola punietur '. » Qucc res jam et anliquls saecuhs,

* Ezecb. XVIII, 4«
 DE SCHISMATE bONATISTA!\tJ^f . LIB. VII. I2^

in ipsis natalibiis muncll probala est, dnm non pertinuit ad

Selli filiam Sed ne quls dicat alio
Adae, palris admissum.
loco scriptum esse,dlcenle Domino « Mala patrum iisque :

»in quartum progeniem redditurum \ »llllus sunt procul

dubio ambae voces; scd non ad unum populum sonat utra-
que. Prima est per Moysem ad certum genus hominum :

secunda, per Ezechlelem ad alterum genus hominum. Oum

sciret Dcus Judasos apud Pontlum Pilatum prolessuros, ut
dicerent : « Sanguis hujus super nos, et supcr filios nos-
» tros^ : » de praescientla Deus vidit pro magnitudine culpae
parum fulsse quod dicturi erant; et ut competentlbus poe-
nis lueretur offensio, ipsls Judaeis commlnatus est, diccns :

« Se mala palrum usque in quartam progeniem redditu-

» rum. » Ergo ha?c vox ad solos JudtX^os speclaliler pertinet.
Caelerum, illa ad Christianos, qua dlgnalus est proo:iItlere

non vindicare in filios, sl quld peccetur a patrlbus, nec in

palribus si quld a fillls forsitan delinquatur. Temporibus
tuiitalis, principes vestri, qui probantur ista fecisse, jam c
vivis excesserant, vobls quasi htereditariam maculam relin-

quentes,quam prius Deusa vobis providenlia sua sic dlluit,

dum inter patres et fihos ( sicut supra diximus ) separavit.

Igitur quia tradere peccatum est, videant parentes vcstri,
quid in judlcio Dei respondeant : vestrum tamen, (
quia
ahis temporibus estis )
peccatumesse non polest.

II. Inde est quod vos jamdudum in communionem nos-

tram voluimus recipcre, quia vos illo tempore non peccas-
lis, sed princlpes vestrl. Nec quasi ex tolo sanctus debet
quis de allero judicare : quia scriptum est in Evangelio,
Christo dicente : « Nollle judicare, iie judlcetur de vobis ^ :

inaxlme cum nemo ex toto sanctus poterit inveniri. Nam

si sunt quipossint non habere peccata, meutiuntur in Ora-
lione dominica , si sine causa indulgcntiam postulant di-
* Exod. XX, 5. — ' Matth. xxvii, 25. -— ^ Id. vu, i.
128 S. OPTA.TI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

centes Deo patri : a Dimllte nobis peccata, sicnt et nos di-

»miltimus debitoribus nostris ^
: » cum Joannes npostolus,
et omnium conscientias prodat, et suam resignet his ver-
Lis : « Si dixerimus, inquit, quoniam peccatum non habe-
»mus, nos ipsos decipimus, et veritas in nobis non est * : »

cujus dicti rationem in quarlo libro manifeslius explanavi-

mus. Sed fac et aliquos esse tota sanctitate perfectos, non
licet ut sint sine fratribus, qui ne repellanlur, evangelica
prtecepta reclamant, quibus describitur ager qui est totus
orbis, in quo est Ecclesia, et seminator Chrislus, qui prae-
cepta dat salutaria. E contrario, homo est mahis, id est
diabolus, qui non in luce, sed per tenebras seminat im-
portuna peccata uno agro nascuntur diversa semina;
: et in

sicut in Ecciesia non est similis turba animarum. Ager sus-

cipit semina bona vel mahn est diversitas seminum; sed :

creator unus omnium

animarnm unus dominus agri, est :

ubi nata siint zizania duo sunt auctores seminum; sed:

ager unum dominum habet ipsum Deum dominum. Illius ;

est terra illius sunt bona semina

: iliius est et pluvia. :

Ideo vos adductos recipere in unitate consensimus; quia

iiobis non licet vel separare, vel repellere quamvis pecca- :

tores in uno ogro nobiscum natos, una pluvia, hoc est, uno

baplismate nutritos : quomodo non licuit Apostohs de tri-

tico zizania separare : quia separatio sine exterminio fieri

non potest ne dum evellihir quod opus non est, concul-

:

cetur quod opus est. Pariter jussit Christus in agro suo per
totuni orbem terrarum, in quo est una Ecclesia, et sua
semina crescere et aliena. Post crementa communia, ven-
turus est judicii dies, qui messis est animarum, sedebit
judex Fihus Dei, qui agnoscit quid est suum, et quid ahe-
num. Ihius erit eiigerc quid condat in horrco, et quid tra-
dat incendio : quod ad interminata lormenla destinct : et

Malth. VI, 13, et Luc. xj, 4« — ' i Joan. i, 8.

 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LIB. VII. I29

quibiis proniissa pra^mia reprajsentet. Agnoscamus nos oni-

nes homines esse : nemo sibi usurpet divini judicii potes-
tatem. Nam si sibi lotum vindicet quivis episcopus, dica-
tur quid in judicio acturus est Christus? satis sit homirii,

si de peccato suo reus non sit, quam ul de alieno judex

esse desideret. Professio denique nostra est bono pacis vos

non repellere. Nefas est enim, ut episcopi faciamus quod
Apostoli non fecerunt, qui permissi non sunt vel semina
separare, vel de tritico zizania evellere.
III. Quod si de recipiendis vobis Galholica dnbitaret,
nonne vos debuistis unitatis assequi formam ? sed exempla
in Evangelio lecta proponere noluistis, ut est lectio de per-
sona beatissimi Petri, ex qua forma unitatis retinendae vel
faciendae descripta recitatur. Equidem maluni est contra

interdictum ahquid facere ; sed pejus est unitatem non ha-

bere cum possis. Quam unitalem ipsum Christum vide-
nius praeposuisse vindiclse su3e,qui magis omnes Discipulos
suos voluit in uno esse, quam quod ollensus fuerat vindi-
care : dum nollet se negari, promisit se apud Patrem ne-
gaturum esse, qui se negaret, et cum haec ita scripta sint,
tamcn bono unitalis beatus Pelrus, cui satis erat si post
quod negavit, solam veniam consequeretur, et praeferri
Apostoiis omnibus meruit, et claves regni ccelorum com-
municandas casteris, solus accepit. Bono unitatis, sepelienda
esse peccala hinc intelligi datur, quod beatissimu^ Paulus
apostolus dicat charitatem posse obstruere multitudinem
peccatorum : « Onera, inquit, vestra invicem sustinete ^ : »

et aljp loco ait : « Charitas magnanimis est : charilas be-

«nigna cst : charitas non zclatur : charitas non inflatur :

» non quacrit quoc sua sunt = : » et benc dixit. Ha3C enim om-
nia viderat in Apostolis cocteris, qui bono unitatis, per cha-
ritatem noluerunt a communione Petri recedere, ejus sci-
' Galat. VI, 2. — »1 Gor. xiii, 4) 5,

XLVII. 9
 l3o S. OPTATI AF1\I MILEVITANl EPISCOPI.

licet qul negaverat GhristuQi. Qiiod si major amor

esset

innocenliae, qnam ulilitas pacis et unitatis, dicerent se non

debere communicare Petro, qui negaverat magislrum, et
Dei Filium dominum. Possent non commiinicare ( ut supra

dictum cst ) beatissimo Pelro : possent conlra illum reci-

tare verba Christi, qui promiscrat ncgaturum se esse apud
Patrem, eum qui se coram hominibns negasset. Ad quam
formnm debet diligenter attendi : de qua dum pauca com-
nicmoro, ipsius sancli Pctri beatitudo veniam tribuat, si

iHud commemorare videor quod faclum constat etlegltur :

dubito dicere peccasse lantam sanctitatem; sed ipse hoc

factum probat, qui ct doUiit amare, el flevit ubertim, qui
nccdoieret, nec fleret, si nuliaintervenisset ofFensio. Potuit
ulique caput Apostolorum ita se gubernare, ut nihil in-
curreret quod doleret : sed ideo in uno titulo ejus muUa
videntur errata, ut posset ostendi bono unitalis omnia de-
bere Deo servari. Et nescio an in altero hoc genus peccati,
tanti ponderis esse possit, quanto in beato Petro fuisse
manifcstum est. Quisquis enim forte in aliqua persecutionc
negavit Filium Dei, in comparatione beati Petri videbilur
levius deliquisse si negavit quem non vidit ; si negavit quem
non agnovit; si negavit cui nihil promisit; si scmel nega-
vit. Nam in beato Petro hoc genus peccati dilatatum est :

primo quod cum interrogaret Christus omnes quem se ho-

mines dicerent, unus dixit Eliam; alter dixit Prophetam :

I
tunc Christus dixisse legitur : « Vos quem mc dicilis esse '
?

et ait illi Petrus : « Tu es Filius Dei vivi ^. » Pro qua agni-

tione laudari ab eo meruit : Ecce caeleris non agnoscenti-
bus FiUum Dei, solus Petrus agnovit. Deinde sub die pas
sionis, cum diceret Chrislus : « Eccc teneor et fugietis
Domnes ^. » Tacentibus caitcris, sohis se promisit non re-
cessurum : de proescentia Fihus Dei ait : « Pctre, antequam
-' Matlh, XVI, i5. — » Ibid, i6,— ^ Jd. xxvi, 52.
 DE SCinsMATE DONATISTAntJM. LIB. VII. l3l

))golIus cantet, ter mc negabls '. » Addltuni est aliud ad

pondus peccati, promissum scilicct quod non erat imple-

turus. Postenquam in domum Gaiphae ductus est Chris-

tus, ad mensuram complendam, fle tanlo numero
delicti

nullus alius interrogatur praeter bealum Petrum interro- :

gatus primo negat; interrogatus ilerum negat; tertio dixit

se Chrislum omnino non nosse : et cantavit gallus; non ut
tempora cantu suo dislingueret, sed ut peccasse se beatus

Petrus agnosceret. Deniquc doluit amare, ct flevit ubertim.

Ecce, ut supra dictum est, ca^leris non agnoscentibus, so-

lus agnovit : cseteris non promittenlibus, solus promisit :

CJcleris nec semel negantibus, tcr solus negnvit; et tameii

bono unitatis, de numero Apostolornm separari non me-

ruit. Undc intelllgitur omnia ordinata esse providenlia
Salvatoris, ut ipse acciperet claves. Inlerclusa est malilice
via, ne Apostoli animo licentiam judicandi conciperent,
et severc contemnerent eum qui negaverat Christum. Slant
tot innocentes, et peccalor accipit claves, ut unilalis nc-
gotium formaretur. Provisum esl ut peccator aperiret in-
nocenlibus, ne innocenlcs clauderent contra peccatores,
et quae necessaria est unitas, esse non posset. Hccc si com-
memoraretis, communicare cupientes; quando vos Catho-
lica pio sinu suscipere dubitaret Ecclesia ? cum conslet
vos non Iraditores esse, scd fiiios traditorum.
lY. Nam aliqui ex vobis volentes nos populis suis con-
temnendos ostendere, ctiam illud miscent tractatibus suis
quod a Salomone propheta dictum est « iMuscae moriturae :

»exterminant olei suavitatem ^ : »et muscas morituras nos

appellant : et oleum nominant, ilium scilicet liquorem, qui
cxnomine Christi conditur; quod chrisma, postquam con-
ditum est non)inatur. Antequam fiat, adhnc olcum est na-
tura simplex ; fiet suave, dum de nomine Chrisli conditur.
* Matth. XXVI, 54. — 2 Eecl, x, 1.

9-
l32 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

Ergo tres res sunt, quas Salomon propheta nominavit

oleum, suaYilatem,etmuscas morituras exlerminantes sua-
vilatem. Istaetresres loca sua habent in ordine primo loco ;

est oleum secundo

: suavitas de confectione: tertio, muscse
morientes exterminantes suavitatem. Quisquisesttalis trac-
tator ex vobis, probet quomodo nos muscas morituras ap-
pellat. Si apud vos putatis esse confectionem quae det oleo
suavilatem, apud vos est oleum et suavitas. Numquid nos
exterminamus oleum vestrum, ut merito nos muscas mo-
rituras appelletis? quod vestrum est, apud vos est. Etsi a
vobis ad nos aliquis transitum fecerit; sic a nobis servatur,
quomodo a vobis dimittitur quomodo dicitis quia nos su-
:

mus musca; moriturae suavitatem olei corrumpentes, cum

post vos nihil tale facimus? aut si a nobis dicitis suavitatem

olei corrumpi posse : damus oleo

aut possumus aliquid, et
suavitatem aut si nos, ut vultis, nihil possumus reman-
: :

sit oleum tale esse, quale et natum est, quomodo dicitis

quia nos sumus muscae moriturae, corrumpentes suavitatem

olei? Igitur oleum antequam a nobis conficiatur, tale est

quale et natum est : confectum, suavitatem ex nomine

Christi accipere potest. Quomodo possumus uno facto et
conficere, et corrumpere ? restat ut si oleum de se suave

sit, vacet quod agitur ab hominibus si ab homine in no-

mine Ghristi conficitur. Non potest idem operarius duas
res repugnantes et contrarias simul facere. Vobis absen-
libus si conficimus, non corrumpimus. Si corrumpimus,
quis anle nos confecerat quod corrumperemus? Quare ne
vacet dictio Propheta) (si ila est ), intelligite quia vos estis
muscae moritura?. Vos cnim cxterminastis non quod natmu
est, scd quod confcctum est, suavilas euim Icgitur non na-
tura posse corrumpi. Oleum cnim siinplex est, et iioaicn

sunm unurn et proprium habct : confectum jam chrisma

vocatur, in quo est suavilas, qucC cutcm conscientiae moUit,
 DE SCHISMATB DONATISTARUM. LIB. VII. l35

exclnsa clnritia peccatornm : qnns onimnm innovat lcnem :

quae sedem Spiritiii sancto paral, nt invilatns illic, asperi-

tate fugata, libenter inhabitare dignetnr. H:ec est suavitas

olei, qnam possnnt mnsc3c moriturGs corrnmpere. Si nos
exterminaremus a vobis confectum oleum, merito nos mns-
cas morituras appellare possetis : sed dum quod a vobis

unctum est, tale servamns, quale suscipimus, muscae mo-

riturae essenon possumus. Scd dum vos invidice tempesta-
tibus impulsi, qnasi in oleum caditis, vos exterminalis in
rebaptizatione suavitatem olei illins qnod in nomineChristi
confeclum unde condirentur mores, unde accendere-
est,

tnr lumen mentis, ad salutarem et veram intelligentiam.

Vos exterminatis rem nbi olenm fuit et snavitas. Nos quo-
modo potuimus corrumpere suavitatem, quae ante nos a
nnllo confeeta cst? seduxislis homines, rebaptizastis, ite-
rum unxistis. Proh dolor
non sine morte vestra, extermi-
!

nastisquod fuerat de nomine Christi confectum morc ,

mnscarum, quce pereuntes exterminant quia mors est :

peccatum, quod non habet indulgentiam. Scriptumest quia

« Qui peccaverit in Spiritum sanctum, non remittetur
» ei, nec hic, nec in futuro sceculo '. » Ergo cum et falso

nos muscas appelletis, et omnia quae a nobis fiunt, dissol-

vere properetis, et nos contemnendos aut despiciendos esse
dicntis, vobis solis sanctitatem vindicantes : innocentiam
proponitis vestram, ut promittatis vos aliena posse donare
peccata. Videtis igitur non de nobis, ut disputatis, sed de
vobis dixisse beatissimum Paukim apostohim : « Erunt,
»inquit, homines se ipsos amantes, cupidi, gloriantes sibi,

»superbi, bhisphemi, parentibus non obedientes, ingrati,

«scelesli : pacem non custodientes, sine afFectu, detracto-
»res, immites, sine benignitate % etc. »

V. Nam et illud quole est, quod pro arbitrio tuo Moysi

' MaUh. XII, 02. — 2 2 Tim. m, 2 ct seqq.
l34 S. OPTATI AFRI MILEVITANI EPISCOPI.

vobis imponcre voluisli personam, conlra quem Jamncm

et Mambrem obslilisse commemorat aposlolus Paulus. Si
ita est, c}ua3 apucl vos veritas invenlri potest, cui Gatholica
videtur obsistcre, aut quod apud nos esse mendacium po-
ieris approbare? in una communione esse cum toto orbe

terrarum? numquid poteris approbare mendacium? sym-

bolum verum, unicum retinere et defendere, numquid
et

poleris approbare mendacium ? Gathcdram Petri et claves

regni coelorum a Ghristo concessas, ubi est nostra socie-
taSjnumquid poleris approbare mendacium ? in ipsa lec-
tlone quae commemorosti inier ipsas personas, consldera
ordinem rerum, et qui fuerit prior atlende. Utique Jamnes
et Mambres secundo loco sunt, qui contra Moysem et ve-
rltatem falsls artibus militare voluerunt : et antecesserat

Moyses, cujus virtutes impugnarc frustra conati sunt. Ut

Moyses prlor est, sic et Gatholica prior cst ; ut Jamnes et

Mambres repugnantes obstiterunt, sic et vos rebelles contra

veram Gatholicam mihtatis. Quid est ergo quod nominaet

nobls et vobis mutare voluistis, nisi ut te socils suis com-
parares aequalem? Suntenim aliqui ex vobisobUti aut ignari
prieterltorum iemporum in nos dicant quae pertineant ad
cos, qul jamdudumde Galhollca L^psi Majorinum ordlnave-
runt; ilh scihcet auctores schismatls et Iraditionis. Gum
adhue retinerent pacem antequam exlerminarent Deo pla-
citam unitatem, fuerunt lumen mundi, ct sal lerra) merito
appellubantur. Dum docerent pacem, adhuc pacifici vo-
cabantur : antequam inflati essent, beati erant, de pauper-
tate spiritus, pars erant condimenti : beali erant, dum
inIles,parsfuerantcondimenli :beali erant, dum justi, pars

erant condimenti : beati, dum pacificl, totum fuerant con -

dimentum. Posteaquam erroris dlvilias dederunt spirilui

et puhiionibus suls, ct facienlcs schlsma, immiles invenli

sunt : ct minus miserlcordcs dum impie aiembra Ecclesia)
 DE SCIIISMATE DONATISTARrM. LIB. VII. l35

(llvlseriint : cl injnstiliam sccuti, regnum Dei pro faslidio

habuernnt : et dividendo Ecclesiam nolnernnt esse pacifici,

ipsi facli snnt sal infatnatum, ex qno nihil condiretur,
qnod Deo de suavitale placnisset. Et cum hoc malum per-
tineat ad Principes vestros, a quibnsdam sociis tnis aliter

dispntatur, ut dicant insipientes fuisse eos, qui agnoverunt

vel sero veritalem, et ab schismate recedentes, agnita ma -

tre Calholica seculi sunt pacem. Hos pntant aliqui ves-

trnm errasse : hos existimant quasi infatualos a sapienlia

recessisse. Unde apparet vos omnes eodem modo errare iii

nominibus transferendis; dum et tu Jamnem et Mambrem

pacificis Catholicis comparasti, et vos schisinaticos Moysi
quod a veritate alienum est et aliqui socii tui insipientes,

4
:

de sapientibus judicare vohiernnt, ut dicant fatuos factos

esse pacificos; et parenles suos de dissensione infatuatos
esse, intelligere noluerunt.
VI. Jam adiUumlocum invidia vestradiL^bitur, ut dicatls
Macariumpostillafacta communioni non debuisse misceri
sedmagisacathohcisepiscopisabstineri. Prlmo, communio-
nisunum est nomen, seddiversi sunt modi ahudest commu- :

nicare episcopum cum episcopo, et ahud communicare lai-

cum cum episcopo. Tunc erat grave si Macarius quod fecisse
dicitur, suavohinlatefecisset; quodquifaciunt, factum judi-
ciis publicis et romanis legibns vindicatur. Illc est enim ho-
micida, qui, nulla necessitate cogente, nnlla jussione, nulia
potestate, sed furore adactus, de voluntate sua fecerit quod
prohibent leges. Caeterum, Macarius quod fecisse dicitur,
vobis provocantibus, fecit : nec episcopus fuit, nec in ofil-

cio episcopali versatus est, nec manum allcui imposuit,

nec sacrificium obtulit. Unde cum eum constet alienum

fuisse ab episcoporum actibus, nullus episcopus ab eo, qui
cum episcopis non obtuUt, vldetur esse poUutus. Restot ut
dicatis eum cum populo communicasse, et locutum eum
l36 S. OPTATI AFfii JilLEVITANI EPISCOPI.

esse aliquid in popnlo constat, scd insiiiuandae alicujus rci

causa, non tamen Iractandi quod est cpiscoporum ; illc

enim nude locutus est, si quid loqui potuit. Contra epis-

copalis tractatus probatur ab omnibus sanctitate vestitus,
salutatione scilicet gcminata. Non enim aliquid incipit
episcopus ad populum diccre, nisi primo in nomine Dei
populum saUitaverit. Similes sunt exitus initiis. Omnis
tractatus in Ecclesia a nomine Dei incipitur, et ejusdem
Dei nomine terminatur. Quis vestrum audet dicere episco-
porum more Macarium populum salutare? Igitur cum
nec salutaverlt antequarn aliquid loqueretur, nec salutare
ausus sit, postquam locutus est, nec manum imposuerit,
nec sacrificium Deo ritu episcopali obtulerit, quid est
quod dicitis pollui potuisse episcopale collegium, cum ab
omni episcoporum officio Macarium videatis alienum?
Vestigio veritatis hoc loco calcata iterum vestra caput le-
vare videtur invidia. Dicilis enim nec inter loicos eum
communicare debuisse. Equidem constat eum, ut Paulus
apostolus probat, ministrum fuisse voluntalis Dei. Et
quidmirumPsi et judlces pagani ministri volunlatis Dei
aistimari meruerunt, Apostolo dicente : « Non sine causa
»judex gladium portat \ x> Est enim minister voluntalis
Dei : nam et Macarius in suo judex fuisse videbatur. Quod
si non erat judex in eo quod
secundum leges roma-
fecit,

nas a judicibus in eum debuit vindicari. Aut si dicitis nec

sic eum communicare debuisse, nos tamen non videmus

quia debuit abstiueri, qui id tale fecit quod factum est a

Moyse, quem post viginti Iria millia hominum occisa, Deus
non conlemnendo abstinuit sed ut secum loqueretur ite-
;

rum invitavit. Nos non videmus abstinendum fuisse eum

qui fecit quod Phinees, quem paulo ante memoravi, qui
ab ipso Deo pro homicidio laudari meruit. Non videtur
' Rom. XIII, 44-
 DE SCHISMATE DONATISTARUM. LlB. VU. iSy

niagis nobis abstinenclus fuisse is a quo id factum est quod

ab Elia propheta qui tot falsos Prophetas occidit : nam
et illos falsos vates fuisse jam supra probavimus.
VII. Sed ut haBC exempla sileantur, dicamus et nos quod
dicitis reum Macarium quod si fuit, accusatore si-
fuisse :

lenle, a nobis non h*cuit abstineri. Scriptum est enim

ante cognitam causam neminem esse damnandum. Dicite,
quis eum accusavit, et auditus non est? dicite Macarium
confessum esse culpam, et nostram siluisse sententiam ?

sumus enim qualescumque judices in Ecclesia, quod et

ipsi non negatis; quod nos judices esse veros debere fuissc

contenditis. Non enim possumus facerc quod non fecit

Deus, qui in judicio suo personas separare dignatus est :

neceumdemvoluit esse accusatorem et judicem. Non enim

polest quis in una causa, eodem momento duas portare
personas, ut in eodem judicio, et accusator esse possit et
judex. Quod Deus nec per omnipotentiam fecit : ut nobis
judicandi formam ostenderet> docuit reum sine accusatore
non debere damnari; aut accusatorem eum esse, qui ju-
dex in ea causa futurus est. Denique inter ipsa principia
sa3Culorum, dum hominum essetrenovellata nativitas; dum
a Cain iVater Abel esset occisus, lectum est : « Et vocavit
»Deus Cain, et inlerrogavit eum ubi esset frater ejus '? »

ille peccatum duplicans, quasi ignorantem faceret Deum,

nescire se dixit. Et quando posset nescire aliquid Dominus,
sub cujus oculis et vultu sunt omnia qua3 geruntur? et ta-

men Deus sine accusatore non judicat, et interrogat uti-

que quod noverat. Et vos vullis ut abstineremus quem non
vidimusaliquidmalifacientem, etqui nullumhabueritaccu-
satorem. Video hoc loco quid invidia submurmuret ves-
tra. Dicitis enim non nos latuisse quod factum est. Falemur
nos audisse; sed peccatum erat damnare eum quem neaio
' Gen. IV, 9,
l38 S. OPTATI AFI\I MILEVITANI EPISCOPI , CtC.

cst ausus accusare. Sed sl dixerilis quia non uos latult fac-
lum, dicite Deoquare interrogavit, qui videratparricidium.
Nec illud a nobis fieri oportult, quod Deus facere noluit
qul senlenliam noluit dlcere nisl reo. Redde accusatorem;
alloquin non posset justa esse sentenlla, nlsl ipse qui ju-
dlcaturus erat accusaret. Ideo alt : « Ecce sanguis fratris

»tui clamat admc de lerra '. » Quare et vos cum minlme

probare apud nos accusatum esse Maca-
possltls ab aliquo

rium, nostrum non poteslis damnare judiclum.

* Gen. IV, 1').

FINIS.
 S. P. N. CYRILLI
HIEROSOLYMITANI ARGHIEPISCOPI.

CATECIIESES XXIII.
HOMILIA IN PARALYTIGUM JCXTA PISCINAM
JACENTEM.
EPISTOLA DE SIGNO CRUGIS.
\
WVWWWVW MWVi/WWVWWVVWVVWW vwvwwvw^w^ vwwvvwv\\vwwwwvw\vwvwvwa*

S- CYRILLUS
HIEROSOLYMITANUS ARCHIEPISGOPUS.

GRiECUS.

CIRCA ANNUM 386.

Sanctus CybillusHieiiosolymitanus, presbyter

a Maximo ejusdem urbis episcopo consecratus,
diaconi munera vivente Maximo subire tantum
, ,

voluisse ab Hieronymo perhibetur. Cujus defuncti

in locum ab Acacio, Caesariensi episcopo earum- ,

demque partium episcopis suffectus, Catbolicis ali-

quando dubiae fidei reus evasit. Mox autem, cum
«cclesiae suae jura propugnare vellet, ab ipso depo-
situs Acacio , circa annum 356 , Tarsim cedere
coactus est, ubi a Sylvano ejus urbis episcopo be-
nigneexceptus, divina celebrare mysteria, sacrasque
habere conciones non destitit. In Scleuciensi con-
cilio Eustalhii Sebastensis, Basilii Ancyrani, alio-
rumque quorumdam, qui postea Semi-ariani dicti
sunt , sed qui nondum unitatis vincula ruperant
societatem amplexus, scdique suae reslilutus, ab
14'-^ SANCTUS c:'S^l\ILLtIS

Acacio iterum impugnatur in concilio Constanlino-

politano, annoque 36o ab episcopatu dejicilnr. Pcr
viginti-quatuor annos ab ecelesiae suse regiminc,
cujus pontiflcatumalii exercebant, probibitus, anno
tandem 38o, a synodo Constantinopolftana I ge- ,

nerali II, in dignitatc confirmatus Theodosio ,

imperante inconcussum deinceps tenuit episco-

,

patum {Hieron. de script. EccL)^ donec diem ul-

timum obiret anno Chrisli 386.
Scriptores historiae ecclesiasticse , ut Socrates
Thcodoretus,Sozomenuset alii honorificamsemper
de eo faciunt mentionem, a quibus Nicephorus id
accipicns, et catalogum Patrum, qui circa lempora
Sardicensis concilii floruerunt longa serie recen-
sens, subdit : « Multi denique alii spectati viri
» annis iisdem viguere, atque in ccclesiis Dei eni-
» tuere, inter quos prsecipue erudilione et elo-
» quentia floruit... Cyrillus qui post Maximum H:e-
» rosolymitanam administrabat Ecclesiam. » (iV/-

ceph. lih. IX, c. i4)

Legitur quoque de non modo aliis

eodem Cyrillo
virlutibus sed et dono prophetise non caruisse.
,

« Nam cum Julianus imperator Judaeis templum

» Hiei^osolymis instaurare jussisset, et de publico

» sumplus subministrasset, tum tcmporis Cyrillus
» memor vaticinii Daniclis quod et Christus in ,

» sanctis Evangeliis contirmavil ac multis Tuturum

» prsedixit, quoii in eo templo lapis supcr lapidcm
» non manerct Hoc : y inquit, Servaioris oraculuin
» adimplebitur. Cum hoc dixissct cpiscopus, noctu
 HIEROSOLYMITANUS. l^S

>) terraemotusfactus rnagnuslapides fundamentales

>) veteris tcmpli structurse evulsit, ac cunctos una
» cum contiguis tediiiciis dispersit : et cum multi
» ad miraculum Jadcei convenissent ignis coelitus ,

)> delapsus cuncta artificum instrumenla con-

» sumpsit. » {Socrat. lib. iii, c. 20.)

Cateclieses a juniore Cyrillo scriptas fuissc auctor

est Hieronymus {cle script. Eccles)., quorum decem
et octo ad Cathecumenos directae supersunt, quse a

Theodoreto, S. JoanneDamasccno, Cypariossitoque

laudantur. Habentur etiam et quinque Mystagogicce
dict3e,adeos,quimodofuerantbaptizati,pcrtinentes.
Frustra huic detrahere conati sunt Calvinistae
iilas

cum priores ab antiquis ceiebrentur, posteriores

\ero in prioribus promissae priorum rursus men-
tionem faciant, omnesque unum et idem eloquium
redoleant. Quarta et quinta mystagocicGc catecheses
maxime notanda; occurrunt quibus ,
vera et realis

Christi in sacramento praesentia invictc dcmonstra-

tur. Habcntur prseterea duae cpistola3, quarum prior
de cruce quae super Hierosolymam ebjxerat, postc-
rior vero de Praesentatione Christi in templum agit,

qu3e sive cum catechesibus , sive in bibliothecis

Patrum excusae fuerunt.
Simp^ex ct candida Cyrilii dictio prcecipitem
scribcndi modum Mysteriorum quorum
indicat. ,

non effodit latebras, doctriuam tamen nitide ct lu-

culenter exponit. Occurrunt undiquc optimc intcr-
pretata Scripturse sacrse testimonia nec minus in ;

haerelicorum confutationc ,
quam in enodalione
l44 SANCTUS CYRILLUS HlEnOSOLYJIITANUS.

Scripturarum cxcellere videtur. Fide ubique tenax,

ubique Catholicus, quorum ycstigia aliquando ex-
terius secutus est, deliramenta nunquam interius
admisisse comprobatur.

Edita sunt S. Cyrilli opera : grcecesin. 1664, curante Guil-

lelmo Morello, Parisiis,
Latine praesertim Aniuerpice, Romce et Colonice a.n. 1564, ex
editione Grodcecii, et in omnibus Patrum bibliothecis.
Grcece autem primum Oxonii Thomce Millesii stu-
et latine,
dio, an. 1703, quae luculenta et commendanda editio ad sensus
Pseudo-reformatorum nimium inclinatur novissime autem
;

et quidem multo praestantius auctore D. Touttc^o , Benedic-

tino quo ante confectam editionem defuncto Prudentius
,
,

Marand, ut e prelo emitteretur, curavit, an. 1720(infol.)

1° An. 1560, Ludonco Ganeio -pra.\e interpretante prodie-

runt Cateclieses sancti Cyrilli, Parisiis.

2° An. 1620 curante Antonio de Laval , nova lucem vidit
,

versio quinque mystagogicas cateclieses non feliciter expressas

complectens, Parisiis, in-8°.

An. 1715 vertente Joanne Grancolas , omnes gallice in
3° ,

publicum prolatse sunt catecheses cum notis et dissertatio-

nibus dogmaticis, Parisiis, in-4*'.
 S. P. N. GYWLL
HIEROSOLYMITANI ARCHIEPISCOPI.

CATECHESES XXIII.

PROCATECHESIS,

Seu prnevius Catecheslbus sermo, sancli Palrls noslri

Cyrilli Archiepiscopi Hierosolymorum.

ARGUMENTUM.

L Novt iUuminandorum status fdicitas, — Nominum

inscriptio. — Propositum bonumvocalos factt. II. Slmon
ma^us baptizatus sine fructu. — Ne quis nostra exploratu-
rusaccedat. III. Nuptiarum evan^clicarumexploratorcjeC'
ius. — Ckristusjudicil plenus, iicet munificus. — Candida
convivarum vestimenla. IV. Qucc facienda indi^^ne acce-
denti. — Ecclesiasticoram ccetuum ordo et compositio. —
Pcenitentia dierumquadra^inta baptizandis data. — Si-
monma^uskypocrita.y.Accedentesadbaptismamltumani
obsequiicausa.— Hiquoquesalviiieripossunt.^l.Catcchu-
menus exteriori rerum nostrarum sono — Quino-
pulsatus.
mina dederant, Baptismus
fidcles dicti. VIII. iterarino7i
potest.— Hwretici rebaptizantur. Convcrsionem
VIII.
XLVII. 10
l46 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

cordisrequlrit Detis, IX. Exorclsmormn cl insafjlallonum

ulititasac — Exorcismi ex divince Scripturm
nccessitas.

verbiscoUecti. — Felatus exorcizatoruni vultus. — Anima

per exorcismos a peccatis pur^atur. X. Catechescon uti-
litas; iis armatur homo. XI. Cateclieses omnino reti-

nendcr. — Jlomilice consuetce in synaxibus. XII. Ne

vuigentur dudita in catechesibus. XIII. Quce ante horam,
dum exorcismi expectantur, a^enda, XIV. Separata sint
virorum et — Firgines seorsim. XV. Fi-
mulierum loca.

gilicePaschatis — An^cli bap"

celebritas et collustratio.
tismo assistunt XVI. Encomia baptismi. —
frequenles.
Baptismus signaculum — Diabolus in indclcbile. insidiis.
— Fide devotione calcandus, — Tentationes
et infidc''

lium, XVII. Deus infideUm potcst fidelem effcere, modo

cor prcvbuerit, '^ Signacalum indelebilG in scmpiternam,

I. Vos jam afflat beatudinls odor % o illumlnandl. Jam

flores sublimioris naturae colligitis, ad plectendas coelestes

coronas, jam Spirilus sancli aspiravit fragrantia. Jam

circa vestibuium regiae constitistis; utinom vero etiam ab
Regelntroducaminl. Flores enim nunc arborum apparuere;
fructus quoque utinam perfectus existat. Ilactenus nomina
dedistis. Haec vobis ad militiam vocatio. [Prae manibus]
lampades ad deductionem sponsae, Goelestis [adest] civi-

latisdcsideriuni,etpropositumbonum,etspes conscquens\
Verax est enim qui dixit « Quoniam dlligentibus Deum
:

«omnia cooperantur in bonum ^. Liberalls namque est

Deus adbenefaclendum; caeterum expectat cujusque slnce-
ram voluntatem; proplerea subjecit Aposlolus : « His qul
))secundum propositum vocati exislunt '^. » Sincerum pro-
positum cum affuerit, faclt ut « Vocatus » sls. Quantumvis
* Vide D. Guillon, toni. viii, pag. SSi-oSg. — 2 Philip. iii, 20. —
' Rom. viu, 28. — ^ Ibid.
 PROCATECHESIS. 1^^
enlm corpiis hlc habeas, si mens abfuerlt, nulla rel ad te
pcrveniet iililltas.

II. Accesslt allquando ad lavacrum etlam Slmon magus \

Baptizatus est, sed non illumlnatus. Ac corpus quidem
llnxitaqua % cor autem non illuminavlt Spirilu. Descendit
corpus [in piscinam], el ascendit; anima vero non est
consepulta cum Ghristo ^ neque una cum Ipso surrexlt 4.

Ego casuum exempla profero, ne lu cadas. « Haic enim in

wfigura contlngebant illis, scripta sunt autem ad Instruc-
»tionem^ eorum, qui usque hodle accedunt. » Ne quisqu^mi
vestrum rcperialur [divinoe] gratia^ explorator; ne qua
radix amaritudinis sursum germinans perturbet ^. Ne quis
vestrum Ingrediatur, dicens ; «Sine, videamus quid faciunt
fideles. Ingressus videbo, ut ea quaj peraguntur cognos-
cam. «Scllicet visurum tc speras, visum te iri non censcs?
arbitrarlsque le ca qune fiunt perscrulaturum, Deumque
cor tuum perscrutaturum non csse ?
III. Perscrutalus est olim nonnullus nuptlas in Evan-
gellis 7 ; Indlgnoque sumpto habitu ingressus est, et accu-
buit et comedit; permiserat enim sponsus. Sed oportebat,
dum candldasoranlum videret vestes, ipsum quoque siml-
liter amiciri. Verum illeparcs una cum aliis sumebat cibos,

amictlbus et proposito penitus dispar. Atqul sponsus,

quamvls liberalis, non est tamen absque judiclo. Gircu-
miens namque singulos convlvas, et contemplans, (nec
cnim quomodo ederent, sed quam decore se
erat Illi curaj
gererent) vlso externo quodam nuptiall veste non Induto,
dlxitilli « Amice, quomodo huc intrasti^? wquo colore?
;

quah conscienlia? Esto, osllarius non prohibuit, propter

convivatoris munificentiam. Esto, ignorabas quah habitu

' Act. viii, i5. — ^ Joan. vmi, 5. •— ^

Roui, y,^ /^^ __ 4 Colos.V
11, 12. — 5
I Cor. 1, n. _ 6
Hgbj,^ j^,,^ ^5^ ^^ jj^^^j^ ^^^^^ ^g^ ___
' Malth. XXII, 11. — 8 ibid. 12.

10.
 l48 S. CYRILLI HlfiROSOL, ARCHIEP.

convivinm ingredi oportebat. Sed ingressns quasi fiilgu-

ranlia vidisli discumbentium veslimenta ; nonne tc oportuit
ex conspectis saltem rebus erudiri? nonne opportune
ingredi debebas, ut opportune egredereris? Nunc vero
intempestive intrasti, ut et intempcstive ejiciaris. Ac prse-

cipit ministris : « Ligate pedes ejus ', » qui temere irrue-

runt : « Ligate manus ejus, » qu3e nitenti nescierunt illum
ornare vestitu; « Et ipsum injicite in tenebras exte-
» riores ^ ; » indignus est enim nuptialibus tcedis. Vides quid
illi tunc homini contigerit; tute tuis rebus prospice.
Nosenim,qui ministri Christi sumus, unumquemque
IV.
excepimus; et tanquam janitorum vice fungentes, liberam
permisimus januam. Fieri potest ut animam peccatorum
luto inquinatam, et propositum turpiter infectum fereus
introiveris. Intrasti, admissus es, nomen tuum inscriptum
est, Vides venerandam hanc Ecclesiae speciem? Vides ordi-
nem ac disciplinam? Scripturarura lectionem, canonicarum
[seu tabulis ecclesiasticis inscriptarum] personarum pra3-
sentiam, docendi ordinem et seriem? Reverenlia loci mo-
veare, et ex his quae conspicis erudire. Egredere polius
nunc opportune, et ingredere cras opportunissime. Si ex
avaritia animae indumentum habuisli, aliud induens ingre-

dere. .Exue quam habuisti vestem, ne tege. Exue, quaso

te , scortationem et immunditiam, et indue pudicitine
splendidissimam stolam. Ego denuntio til)i, prius quam
sponsus animarum Jesus ingrediatur, et vestimenta conspi-
ciat. Non parvam habes temporis intercapedinem ; poeni-

tentia dlerum quadraginta tibi datur. Habes plurimam

opportunitatemetexuenditectabhiendi, ac rursusinduendi
et ingrediendi. Quod si in pravo animi proposilo perseve-
raris, orator ipse Hber a culpa est, tu vero ne gratiam te
accepturum speres. Aqua enim tc recipiet, spiritus vero te

* Blalth. XXII, i3. — » Ibid.

 PROCATECHESIS. 1^9

non admlttet. Si quis vulneris alicujus sibi conscius cst,

emplastrnm accipiat. Si quis ceciderit, resurgat. Nullus slt
inier vos Simon, simulatio nulla, nuUa rei cxplorandae

curiositas.

V. Fieri potest nt alio quoque praetextu adducaris. Con-

iingit ut vir mulierem deniereri cupiens, vel ea de causa

accedat; quodet de mulieribus vicissim dlcam; ac servus

ssepe domino, et amicus amico placere voluit. Hami illece-

bram sumo, ac reclpio te malo quidem proposlto venien-

iem, spe autem bona salvandum. Quo venires, cujusmodi
te rete exclperet, forte nesciebas. Incidisii in retia eccle-

siastica; vivus capiare ; ne fugias. Gapit enim te hamo

Jesus ', non ut morli dedat, sed ut morti tradens vivum
reddat. Nam et mori te, et resurgere oportet. Audisti siqui-
dem Apostolum dlcentem : « Mortui quldcm peccaio,
«vivenies aulem justltla3 "*.
» Morerc peccatls , et vive
juslltiae. Jam ab hodlerno dle vive.
VI. Gonsidera quaniam llbi Jesus dlgmtaiem imperlit.
Gaiechumenus vocabarls, exterlori circum pulsatus sono;
spem audiens, nec videns; audiens mysierla, nec intelli-
gens; audiens Scripturas, nec illarum profundum videns.
Nunc jam non amplius circumsonant aures iuae, sed
interlor tibi sonus audltur; inhabitans enim Spiritus
menlem luam delnceps divinam domum facit ^ Gum au-
dieris ea, quffi de mystcriis scripta sunt, tunc inielllges quaj
nesciebas. Ncque vero
rem minimi prelii acclperepuies.
le

Miserabilis homo cum sis, Dci cognomen accipis. Audi

Pauhim dicentem « Fidehs Deus ". » Audi aHam Scriptu-
:

ram « Deus fidelis et justus ^. » Hoc praevidens Psaltes

:

dixit ex persona Dei : (quandoquidem homines Dei appel-

* Alludit ad Matlh. xin, 47.— 2 Rom. vi, ii et i4, aut 1 Pet.. 11,

24.— 3
p^on^^ y^„^ 9^ 11. _ 4 1 Gor. i^ 9, __ 5
d^.u|.^ xxxii, 4, vel
1 Joan. 1, 9.
l5o S. CYRILLl HIEROSOL. ARCHIEP.

latlonem erant accepturi) « Ego dixi ; Dii estis, et filii

»Altissimi omnes \ » Secl cavc ne appellalionem fidclis,

infidelis vero propositum geras. Ingressus es in certamen,

tolera cursus laborem ; aliud tempus ejusmodi non habes.
Si iibi dies nuptiarum propositi essent, annon negleclis
omnibus in apparando convivio occupareris? animam vero
tuam coelesti sponso devovere parans, non a corporeis
cessabis, ut auferas spiritalia?
VII. Non licet bis aut ter lavacrum suscipere; alioquin
llceret dicere, « Quod semel male successerit, id allera
vice perficiam. ))Sed
si vel « semel » male successerit, ea

fes emendationem non admittit « Unus enim Dominus :

»et una fides, et unum baptisma \ Ha3retlci namque r>

solummodo rebaplizantur, siquidem prius illud baptisma

non erat.
enim aliud a nobis requlrlt Deus praeier
VIII. Nihll
inductionem animi bonam. Ne dicito :« Quinam mea de-
leantur peccata? ))Ego dlco tibi : « Hac una re, cum voUie-
ris, cumcredideris. » Quidistocompendiosius? quodsi labia
quidem tua le velle pronuntlent, cor vero non dicat;
« Gognitor est cordium ille qui judicat. » Cessato exhacdle
ab omni re prava. Ne proferat llngua tua verba gravilalis
expertia; non peccet amplius oculus iuus; neque circum
res vanas oberret cogltatio tua.
IX. Fesllnent pedes tui ad calecheses. Exorclsmos
cum affeclu susclpe : slve insufilalus, sive exorclzatus fue-

ris, saluli tibl res illa futura est. Exlslimes infectum aurum
et adulteraium esse, dlversisque materlls, a?re, stanno,

plumbo immixtum ^ Aurum solum habere cupi-

ferro, ac
mus. Absque igne non potesi ob alienls sibi commlxtis ex-
purgarl : ita absque exorclsmis anima expurgari nequit.
Divini illi suni ex divinis Scrlpluris collecli. Vero obductus
* Psal, Lxxxi, 6. —.
» Ephes, iv, 5. — ' EzocU. xxii, i8.
 PROCATKCIIESIS. l5l

tibi vultiis fuit, ut allenta de caslcro vacarct cogllalio,

neve oculus vagus ipsum quoque cor vagari efficeret. At
velatis non impecliuntur aures quominus salulis
oculis ,

ntljumentum suscipiant. Quemadmodum enim aurificina^

perili subtilibus quibusdam organis spiritum igni inmiil-

tentes, ac reconditum in vase fusorio aurum conflanles,

dum appositam flammam incitant qua^sito potiuntur : ita

dum exorcizanles, per divinum spiriium timorem injiciunt,

animamque in corpore velut in vase conflatorio positam
exsuscitant ; fugit inimicus docmon, manet autem salus, et

permanet spes vilte seternae; denique anima repurgata a

peccatis salutem consequitur. Permaneamus ergo in spe,

fratres, nosque ipsos dedamus, ac speremus : ut Deus uni-

versorum mentis nostrae propositum videns, mundet nos a
pcccatis, et de rebus noslris bene sperare nos jubens, pce-
nitentiam nobis tribaat salutarem. Deus vocavit, tu voca-
tus es.

X. Perseveres in catechesibus. Etiamsi nostra prolixior

futura sit oratio, tuneiinquam animo deficias. Arma cnim
accipies conlra adversariam polestatem. Arma capies con-
tra haireses, contra Juda:os, Samaritas et Gentiles. Mullos
habes hostes, multa tela accipe. Cuni plurimis jaculo de-
certas : addiscendum tibi quomodo transfigas Graecum,
quomodo pugnes contra hsereticum , contra Judaeum et
Samarilara. Et arma quidem parata sunt, gladius vero
Spirituspromptissimus '
manus autemcontendere oportet
:

per bonam voluntatem , ut belium Domini pra^iieris, ut

oppositas potestates debelles, ut invictum te ab omnibus
hacreticorum molilionibus praesles.
XI. Hocquoquemonitum te volo. Quaedicuntur addiscc
el in perpeluum serva. Ne existimes has esse consuelas
homilias. Jlag quoque bonae et fide dignoe : verum si quid
' Alkidit ad Ephes. vt, 17, et Matlh. xxvi, 4i.
l'^'^ S. CYRILLI IIIEROSOL. ARGIIII-P.

iii iilis liodic nei^lcxoriiiius, ciaslino adtliscimus. Ea vcro,

quo) dc lavacro regencralionis per ordiiicni Iradanlur do-
curncntn, si hodic ncgligantur, quando
rcparabun- dcmum
lur? Exislima tempus csse plantationis arborum. Nisi fo-
diamus et in {dtum excavcmus, quandonam alias poterit
rectius plontari, quod semtcl fuerit male plantatum? ^dl-
ficiumquoddam catechcsim esse pula. Nisi fodiamus, et
fimdamcntum ponamus; nisi ordinata serie , structurae
vinculis apte conjungamus dcmum, nc quid Kixum el hians
repcriatur, ct ruino.^a fiat .xdificatio, in irritum cadct om-
nis prius siisceplus labor. Scd oporlct cx ardine lapidi
lapidcm apponi, ct angulum conscqui; ct superfluis erasis,
ita demum ccquabilem ffidificationem assurgere. Ad eum-
dcm modum alTeriinus tibi tanquam lapides scicntia} au- :

dirc oportct, quae ad Deum vivenlem spectant; audire quae

ad judicium; audire necesse est de Christo; audiendum
dc resurrcctionc. Et aha multa ex ordine dicuntur, qua5
nunc quidem sparsim refcruntur, tunc autem suo loco apte
disposila proforuntur. Si non ha^c in unum coUigas ac me-

nioi ia priora et posteriora complectare, (edificabit quidem

archilcctus, tu vero fragile ct caducum habebis aedificium.
X!I. Quando calcchesis pronuntiabitur, si catechume-
nus percunclatus te fuerit, quid dixerint doctores, nihil
spem futuri saeculi
dicas exlerno. ]\lysterium eniin tibi, et
tradimus. Sccretum serva ci, qui mercedem rependit. Ne
quisquam fibi dicat ahquando « Quid libi apportat mah,
:

si cgo quoque didiccroP^) Nimirum eliam icgroti vinum

postularc solcnt; quod si illis inicmpcstivc datum fuerit,

phrcncsim conciiiat : cl duo hinc nascuntur mala; nam et

ojger interit, ct medicus male audit. Idcm quoque conlin-

gil catcchumeno, si audiat mysteria a fideli. Nam et cale-

chumenus phrencsim patitur; (quod cnim audivit ignorat,

et rem lotam obtrectat, ct quod dicilur sannis excipil) si-

 1>R0CAT£CIIESIS. l55

mnl vero fidells uli proditor cendeainatiir. Tu jam in con-

finio conslslis; cave ne quid temere efFcras : non quod ea,

quaa dicuntur non sint digna narratu, sed quod illae sint

aures indigna) quibus comnjiitlantur. Fuisli tule aliquando

calechumenus , neque res propositas enarrabam tibi.

Quando sublimitatem eorum ,

quae docenlur, experientia
cognoveris , tunc plane intelliges carum rcrum auditu
dignos haud esse catechumenos.
XIII. Unius matris fdii et fdiae facti estis, quicumquo
inscripli estis. Quando ingressi fueritis ante horam exor-
cismorum, unusquisque vestrum ea loqualur, qua? ad pie-
tatem pertlncnl; et si quis e vobis defueiit, perquirile. Si
ad convivium vocatus esses, nonne expectares eum qui te-
cum una vocalus esset? Fratrcm si haberes, nonns quod
fratri bonum est qusereres ? Quae nihil prosint ne deinceps

percunctare : ne, quid lecerit nrbs, quid vero oppldum;

ne, quid imperator, quid episcopus, quid presbyter. Sur-
sum respice; lempora haec tua id poscunt. « Vacate et
» cognoscite quia ego sum Deus ». »Si fideles vidcris inser-
vienles, ct curis expedilos; securi sunt, sciunt quid acce-
pcrint, gratlam apud se tenent : tu vero adhuc in bilance,

dubius utrum admittendussis,necne, consistis. Ne imileris

illos qul securitate fruuntur, sed timorem concipe.
XIV. Cum autem fiet exorcismus, quousque alii qui
exorcizantur accesserint, vlri cum virls, mulleres cum mu-
lieribus sunto. Nunc mihi arca Noe opus est, In qna erat
Noe ct fdli ejus; uxor ejus, alque uxores filiorum ejus^.
Tametsi enlm unn erat arca, et occhisum ostium, omnia
tamcn decenter disposita fuero. Quamvis clausa sit ecclesia
el vos omncs intus, hnec tamen separata sunto, ut vlrl cum
vlris, niulleres cum mulieribus degant. Ne salutis subsi-
dium verlalur in perdilionls occasionem : etsi enim pul-
' Psal. XLV, 11. — ^ Gcn. vii, 7.
 l54 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHI1;P.

chrum sit Instilutum sibi inviccm assidere, lamcn procul

absint perturbationum vitia. Tum vero sedcntes virilibrum
ajiquem Utilem pr.^e manibus habeant; et alius quidem
legat, allus vero audlat. SI autem desit liber, aller oret,

alter vero ulile ahquld loquatur. Virglnum porro conven-

tus sic collectus esto, ut psallat vel legat, sed lacite ; Ila ut
labia quldem loquanlur, vox autem ad alienas nures nou
perveniat. « Mulieri enlm loqui in Ecclesla non permitto '.»
Et nupta quoque simlliter agat ut et oret, et labla ita :

moveat, ne vox exaudlatur : ut prodeat Samuel, ut sterHIs

anima tua parlat exaudientis Dei sakitem ""
; Samuel CLim
ita sonat.

XV. Videbo studium uniuscujusque virl, videbo unlus-

cujusque foemlnoepietatem. Inflammetur mens adpietatem,
ad incudem [velut] procudatur nnima. Subigatur et tun-
dalur infidelitatls duritles. Decldant superfluae ferri squa-
mai maneat id sohim quod purum cst
; delergatur ferri :

aerugo, ut maneat genuina materies. Ahqunndo vobls os-

tcndat Deus noctem illam, et tenebras dlem referentes, de
quibus dlctum est : « Tenebrae non obscurabuntur a te, et

j> nox slcut dies iUuminabltur ^. » Tunc unicuique vestrum

paradisi porta aperta sit. Tunc aquls fruamini chrisllferls,
fragrantlam splrantibus. Tunc Chrlsti appellationem, et
rerum divinarum eflicaclam susclpiatis. Jam nunc oculo
mentls aperto sursum respiclte jan;i angehcos choros nni- :

moconcipite; universorumque Dominum Deum sedenlem,

et unigenltum Fliium a dexlris una sedentem, et Splritum
simul praesentem : Thronos vero et Dominatlones minis-
trantes; et unumquemque vestrum sahitem consecutum.
Jam vehui sono afliclantur aurcs vestrae : concuplsclte
praeclaram ilLam vocem, quando vobls in snhitem receptis

* 1 Tlm. II, 52, et i Cor. xiv, 54. — ' i Rcg. i, i3. — ' Psal.

CXXXYIU, 12.
 PROCATECHESIS. l55

Angeli acclamabunt : « Beati qnorum remissae sunt iniqui-

» tates, et quorum tecta sunt peccata '. » Quando tanquam
Ecclesice sidera corpore spiendidi et anima lucidi ingredie-
mini.
XYI. Magna quod vobis proponitur bap-
res est sane,
tisma captivis prelium, peccalorum remissio, mors peccati,
:

animae regeneralio, luminosum indumentum, signaculum

sanctum vehiculum ad coelum, paradisi de-
indissolubile,
liciae, regni obtinendi causa, adoptionis donum. Cseterum
draco juxta viam transeuntes observat : cave ne te infide-

litate mordeat, tam multos videt qui salvi fiunt : « Et quse-

» rit quem devoret '. » Ad patrem spirituum ingrederis ^ sed
periilum droconem transeundum est. Quomodo igitur tu

illum pertransibis? Calcea pedes tuos « Inpraeparatione

»Evangelii pacis^, » ut etiamsi dentem infigat, non laedat

lamen. Fidem inhabitantem habe, spem firmam, calcea-

mentum forte, ut per hostem occupato aditn ad Dominum
ingrediare. Prsepara cor tuum ad recipiendam doctrinam,
ad sanctorum mysleriorum participationem. Frequenlius
ora, ut caeiestibus ct immorlalibus mysleriis le- dignetur
Deus. Neque dic neque nocte cessa : cum somnus ob
et

oculis tuisrecesserit, lunc mens tua orationi vacet. Si quam

turpem cogitalionem in mentem tuam insilire videris, suc-

currat tibi cogitalio judicii, qute te salulis admoneat. Tuam

ad condiscendum cogitationem occupa, ut pravarum re-
rum oblivionem capiat. Si quem videris dicentem tibi :

« Tu-ne aquam descensurus? nonne re-

illuc ingrederis in

cens bahiea urbs habet? Scito draconem maritimum haec

tibi machinari ^, »ne ad voces loquentis, sed ad Deum ope-
rantem attende. Cuslodi animam tuam ut nulla artc capi
possis ; ut in spe perseverans, ha^res seternae salulis efTiciaris.

' Psal. XXXI, 1. — ^ 1 Petr. v, 8. — ^ Hebr. xii, 9 — '^

Ephes,
VI, i5, — ^ Isax. xxvn, 1,
l56 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

XVII. Nos qiiidem h.icc uli bomincs et denunliamus et

clocemiis ne autem nostrum .Tdlficium focnum, et stipu-
:

lam et paleas efficialis, ut non cum opus arserit, detrimcn-

tum patiamur ' aurum ct argentum et la-
: sed opus fiicite

pides pretiosos. Meum est dicere, luum vero aggredi ad

opus, Dei vero perficere. Firmemus mentem, contendamus
animam, praeparemus cor; deanimaenim noLis cerlamcn
est ^,rerum aeternarum spes proposita. Potens est autem
et

Dcus, (qui novit corda vestra, et pcrspectum habet quis-

nam sit sincerus, quisnam vero simulalor) sincerum qui-
dem servare, hypocritam vero [et simulatorem] fidelcm
efficere. Potest enim Deus etiam infidelem fidelem facere,
simodo cor illi pra^buerit. Deleat illc cbirographum quod
conlra vosest^, obHvionem autem tribuat vobis priorum
dclictorum; alque in Ecclesiamvos inserat, sibique militcs
allegat , arma vobis justitic-e circumponens : cceleslibus
NoviTcstamenli rebus repleat, et Spirilus sancli concedat
signaculum indeiebile in saecula : in Christo Jesu Domino
nostro, cui gloria in sa3cula sa^culorum. Amen.
' 1 Cor. 111, 12 et i5. — ' Piov. vii, 23. — ^ Goloss. lii, i3, i4.
 CATECHESIS I. iSy

CATECHESIS I.

ILLUMINANDORUM

Hierosolymts cx tempore pronuntiata ; introductionem

continens iis, qui ad baptisma acccdunt : Et lectio ex
Nesaia : Lavamini, mundi efficimini, anferle malitias
ab animabus veslris coram oculis meis', etc.

ARGUMENTUM.

I. Baptiznndi Ckrisli mysteriorum participcs voca^

tione.— Sanctissimus mons Golgotha. Deponatur pec- II.

catorum — Animce regeneraiio per

servitus ct asperitas.
fidem. IIL Simalatio omnis excludaiur. — Deus ad dan-
dam baptismi o^raliam voluntatis prceparationem requi-
rit.IV. Ecclesia paradisas. — Calccliumeni,
spiritatis

datis nominibus, fldeles jam dicti. V. Confessio act bap-

tismum prcevia. — Remissio peccatorum om.nibus ex
Cequo : Spiritus sancti communicalio secandum uniuscu-
jasqae fldcm. YI. Offensionem condonatio. — Sjnaxeon
freqaentatio, clericis advi^ilantibus. — Divince lectiones,
spiritalis rnensa,

I. Novi Testamenti Discipuli% el mysteriorum Chrisli

parlicipes, uunc quidem vocatione, paulo post vero eliam
gralia, cor noviim vobis ipsis facite, et spiritum novum^
' Isai. I, 16. — " Vidc D. Guillon, tom. viii, pag, jSg-oGi. —
^ Ezech, xviii, 3i.
l58 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

ut Gcelltlbus laetilia fiat. Si cnim « Super uno pcccalore

«poenitentiam agente gaudiumS» juxla Evangelium;
fit

quanlo magls tot animarum salus Coelestes ad lajtiliam

commovebit? Bonam et speciosisslmam viam ingressl, re-
ligiose cursum pielatis percurrite. Ad redemplionem enlm

vestram paratlssimus adest unlgenitus DelFillus : « Venlte,

» omnes qui laboratis et onerati cslls, et ego re-
inqulens,
»ficlam vos'. »Qui perniciall ofFensIonum amictu tecti, et
peccatorum vestrorum catenis constricti estls ^, propheti-
cam vocem dicenlem audite « Lavaminl, mundlefTicimini, :

» aufertemalitias veslras ab animabus veslris, coram oculis

))meis4; » ut Angelorum vobis chorus acclamot « Bcatl, :

»quorum remissae sunt iniqullates, et quorum tecta sunt

«peccata^. » Qui fidel lampades nuper accendlstis, eas in
manibus inextiuctas conservale, ut is, qui latronl paradl-
sum ollm In hoc sanctissimo monte Golgotha per fidem
aperult^, vobis quoque nuptiale cantlcum decantare con-
cedat.
II. SI quis hic est peccati servus, paratus sit per fidem
ad Ingenuam adoptionls filiorum regenerationem; et de-
posita peccatorum servitute pessima, ac feliclssimam Do-
mini servilutem consecutus, rcgni ccelestis haereditale
potiunda dlgnus censeatur. Exulte per confesslonem vete-
rem hominem secundum desideria erro-
qul corrumpitur
rls 7 ut induatis novum qul renovatur secundum agnltio-
:

nem ejus qui creavit illum^. Arrhnbonem Spiritus sancti

acquirite per fidem 9, ut possitis in aternas rccipi mansio-
nes '". Accedite admystlcum signaculum, ut ab hero favo-
rabillter agnosci possitis. Sancto ac ratione prcedito Ghrlsti
gregi accenseaminl, ut olim ad dexleram ejus segregati,

* Luc. XV, 3i. — ' MaUh. xi, 28. — ^ Prov. v, 22. — ^ Isai. 1,

16. — ^ Psal. XXXI, 1. — ^ Luc. xxui, 4^. — ^ Ephcs. iv, 22-24. —

^ Coloss. nr, 10, — 9 2 Cor. v, 5, — '° Luc. xvi, 9.
 CATECHESIS I. i5q

paralam voLIs vltnm hobTedltate consequamlnl. Qnlbiis

enlm adhuc peccatorum asperitas [In vlllosae cutls modum]
adhaeresclt, illl a slnislris conslstcntj eo quod ad grallQm
Dei, quas in lavacrl regeneratlone per Christum datur, non
accesserint. Rcgeneratlonem porro non corporum dico,
sed splrltalem anlmae ileratam natlvllatem. Gorpora cnlm
per visiblles parentes generantur, anlmae vcro regenerantur
per fidem; nam « Spiritus ubl vult splrat*. » Tumque si

dignus efficiare, liceblt tibi audlre : « Bene, serve bonc et

»fidells^; » cum videiicet nullam liabens in consclentia si-
mulationis impurlta-tem fuerls deprehensus.
III. Si enim qulspiam ex hls, qui adsunt, gratiam Dei
tentare se sperat, se ipse falllt, et vlrtutem [rcrum] Igno-
rat. Slnceram et fuci expcrlem, o homo, animam habe,
propter eum qul scrutatur corda et renes^. » Ut cnlm 11,

qui milites conscripturi sunt, allegendorum aetates [vel

staturas] et corpora explorant ; ita Dominus delectum fa-
cicns animarum, voluntates inquirlt : et sl quis hypocrlslni
abditam gerat, hunc veluti ad veram mllitiam ineptum re-
jicit; si vero dignum deprehenderit, hulc promptlssime
confertgratiam. Non dat sancta canlbus^ ; sed ubl probam
conscientiam videl, lillc sakitare et admirabile sigiHum
confert, quodcontremiscunt dajmonesetagnoscunt Angell;
ita ut illi quldem fugltent abactl, hl vero ut cognatum et
familiare circumplectantur. His ergo qui spirltalc illud ac
salutare siglllum susciplunt, opus est ut proprlum quoque
sludlum adhibeant. Ut enlm calamo scrlptorlo vel lelo,

necessarla utenlis opera est, Ita et gratia credentibus opus

habet.
IV. Non corruptlblle, sed splritale acclpls armorum ge-
nus. In Intelliglbllem delnceps paradlsum insererls ^ No-
' Joan. ni, 8. — * Mallh. xxv, 21. — ^ Psal, vn, 10. — •*
Malth.
vn, 6.-5 Apoc. n, 7.
l6a S. CYRILLI UIIiROSOL. ARCHIEP.

men novum accipis qiiod prius non habebas^ Anlea « Ga-

» techumenus » eras, nunc « Ficlelis » vocabere. Transplanta'
ris deinceps in inlellecluales oleas, ex oleastro in frugiferam
oleam insertus ' ; ex peccalis in justitiam, ex sordibus in

puritatem. Sancta) vilis particeps efriceris. At perman-

si

seris in vite, uti palmes fructifer, cresces : si vero non per-

manseris, igne absumeris^. Fructum igitur digne feramus.
Absit enim ut idem nobis conlingot quod infructuosae illi

licui^; ne veniens Jesus etiamnum maledicat ob sterilita-

tem. Sed fas sit omnibus hanc sententiam pronuntiare
« Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei, speravi in
»misericordiam Dei in aiternum^. » Oliva non sensibilis,
sed inlelligibilis, lucem ferens. Igilur, ejus quidem est
plantare et rigare^, tuum vero fruclum ferre. Dei cst gra
tiam conferre, tuum vere accipere et custodire. Non ideo
spernas gratiam quia gratis datur : sed rehgiose potius,
cum acceperis, cuslodito.
V. Tempus prjesens cst tempus confessionis. Confilere
quae perpetrasti, sive verbo, siveopere; sive nocte, sive
die. Gonfitere in tcmpore acceptabili, et in die salulis sus-

cipe coeleslem ihesaurum 7. In exorcismos studiose vaca.

Gatechesibus assiduus esto, et quoe ibi dicentur memoriai
infige. Dicuntur enim non ut audias sohim, sed ut audila
per fidem obsignes. Omnem humanam sollicitudinem cx
cogitatione tua deleas, nam tibi de anima cursus susceptus
est^. Quajcumque mundi sunt prorsus relinquis. Exigua
quidem illa; magna vero quae tribuuntur a Domino. Re-
linque piaesentia et in futura fidem habe. Tot annorum
circulos mundo incassum Laborans transegisti : nec qua-

' Apoc. XI, 17. -- ' Rom. XI, 24. — ^ Joan. xv, 1, 4 ct 5.

— 4 Matlh. XXI, 19. — ^ Psal. r,i , lo, juxta Vulgatam , et 8,

juxla Grcccum. — ^ i Cor. ui, 6. — 7 2 Gor. vi, 2, — « x Prov.
viii , 23.
 CA.TECHES1S I. l6l

droginta diebus vacabis [orationi] pro anima tua?«Vacale,

»ct cognoscite quoniam ego sum Deus % » inquit Scriptura.
Oiiiitle plura inutilia loqui. Neque tu detrahe, neque de-
trahentem libenter audi : sed potius ad preces promptus
paratusque esto. Monstra per exercilationcm [austerioris
vitae] animi tui robur et nervos. Munda vas tuum, ut gra-
tiam capiat abundantiorem ^ Remissio enim peccatorum
exsequo datur omnibuscommunicatio vero Spiritus sancti,
:

secundum proportionem uniuscujusque fidei conceditur^.

Si parum laboraveris, parum accipies : si vero multa ope-
ratus fueris, multa eritmerces. Tibi ipsi curris, tibi con-
venienlia prospice.
VI. Si quid contra quemquam habes, remitte. Accedis
ut veniam peccatorum accipias : necesse est et te ei, qui
peccavit, condonare. Alioqui, qua fronte dices Domino :

« Remitte mihi multa mea peccata^, » cum tu neque pauca

conservotuo remiseris ? Synaxibus [seu sacris conventibus]
studiosus intersis non solum nunc, cum eam a te diligen-
;

tiam exigunt clerici, verumetiam post acceptam gratiam.

Si enim antequam [eam] acciperes, bonum et laudandum
iderat; anne postquam data est bonum esse desinit? Si
prius quam insereris, rigari et excoli tutum erat; nonne
post plantationem res multo melior ? Certamen sustine pro
lua ipsius anima, his praesertim diebus. Divinis lectionibus
animam tuam pasce : mensam enim spiritalem paravlt libi
Dominus. Dic et tu juxta Psalmicinem : « Dominus pascit
»me, et nihil mihi deerit : in locum pascuae, ibi me in ten
» torio collocavit. Super aquam recjuietis enutrivit me ; ani-
»mam meam convertit^. » Utet Angeii simul gaudeant ; et
ipse Christus magnus saccrdotum princeps, voluntatis
vestrae propositum ratum habens, et vos omnes ofTerens,

' Psal. XLV, II.— » Matth. xxiii, 26.— '

Rom. xii, 6,— ^ Matt
xviii, 23-35. — 5 P«al. xxii, 1, 2, 3,

xLvn. 1
l62 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Patrl dlcat : « Ecce ego et pneri quos dedit mihl Deus '. »
Qui vos omnes sibi placentes cuslodlat. Ipsi
gloria et im-^
perium in infinita saecula saeculorum. Amen.

' Psal. xvii, 3. Isai. viii, 18, et Hebr. i3.

11,
 CATiiCHESIS II. DE PCGNlTENTlA, l63

/VV» jV>'VV\VV»VV\\V> VV\VV\VV>VV\V^'\'V.ViV\'%VV\'VV-4 WV/VWW» WWX^V.WVVWWlA/VWVWiW^-VW/VW/VV*

CATEGHESIS II.

ILLUMINANDORLM

Hicrosoiymis ex tempore luibiia^ De pcenitenlia, et reiiiis-

sione peccatorum, ct de adversario. Lectio ex Ezecliicle :

Justitia justo super ipsum erit, et impietas impio super

ipsum erit. Et impius si conversus fuerit ab omnibus
impielatibus suis % et reliqua.

ARGUMENTUM.

I. Peccaiumy malam 2^randcy scdvotantarium, et medt-

cablle per pccnitenilam. — Ilomo rcclus creatas, et ad
bona opera. — Proprio delecla malus cffectus. — Pccca-
tumper pccnitentiam curare facile. If. Quid sit peccatum?
p^oUmtatis aberratio. III. Diabolus suasor, non tamen
cogens. — Non pcrmitie?idum versari in animo deside-
rium malum ; ncc fideiis iicct in eo securus esso debet.

IV. Diabolus e bonomalus sponte factuSf dein ccvteris pec-

catorum auclor. —
Diabolus a calumniando dictus. —
Satanas advcrsarium significat. Per diabolum komo —
paradiso pulsus. V. Peccato primi liominis cecidimus ct
mortui sumus. — Speranda peccatoribus saias. — Na-
iura salutis capax. VI. Alagna et quibusUbet kominum
peccatis superior Dei clcmeniia, ab excmpUs. VII. Dei
paiieniia in Adamum, — la Cain, primum auciorcni
cccdium. VIII. In s^enus kumanum proxime anie diUi^
viuni. IX. Ideni ar<^umenfuni co7itinuatur. — ExempUim
' Ezech. xvui, 20.

t 1.
 lG4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Rahab merciricls,lL. Popull israclLliclvllulumadorantls.

•
— Aaronis in popuUsceUis connivcntis. — AngeUs cliam
condonat Deus. XI. David prceclarum exemplar pceni-
entice. — Davidem cuslodiebat castitas. XII. David pce-
remissum peccatum. XIII. Salomonis et
nitens etiam post
Achabi regum poenitentia, XIV. Jeroboam et Manassis
XV. Magna vis et potestas pcenitentice ab
pcenitentia. ,

exemplo Ezeckice et puerorum trium. Geniturce et side- —

ribus non subjacet vitce nostrce moderatio. XVI. Ananice
et sociorum deprecatio pro peccatis. — Objectio. — Res-
ponsio ab exemplo Nabucliodonosoris, XVII. Nabuchodo-
nosoris crimina. — Cherubim propitiatorii a Nabucho-
donosore contrita. XVIII. Nabuchodonosoris flagcUati et

pcenitentis cum venia restitatis, XIX. Hortatio ad poeni-

tentiam, — Petrus Aposlolorum summus et princeps,
— Ejus casus, pcenitentia et reparatio, XX. Conclusio,

I. Dira res est peccatum % et morbus animae acerbissi-

mus, iniquitas; qua3 quidem et nervos illius succidit, et

ignem aeternum iili praeterea conciliat. Malum ex libero

delectu, voluntarise animi inductionis germen. Nam quod

propria sponte arbitrioque peccemus, palam alicubi dicit
Propheta : Ego plantavi te vineam frucliferam omnem
«

» veram ;
quomodo conversa es in amaritudioem vitis ,

Daliena"' ? «Planlatio bona, fructus malus. Exlibera volun-

tatemalum. Is qui plantavit culpre expers, vinea vero igne
exuretur; quoniam in bonum plantata, in malum ex libero
delectu fructifera fuit. « Fecit namque Deus hominem
»rectum, juxta Ecclesiaslem; et ipsi multas qu.Tsivere
» ratiocinationes ^. Ipsius enim sumus factura, creali ad

»opera bona ^, » inquit Apostolus. Creator itaque cum sit

* Vidc D. Guillon, loni. vin, pag. SSi-S^/.— * Jcrem. ii, ai. —

' Eccles. VII, 29. — ^ Ephes. 11, 10.
 CATECHIiSrS 11. DE rOEISITENTIA. l65

bonus, « Aflbona creavil opera ; » creata vero res ex proprlo

arbltralu in inalitiam conversa est. Grave igitur malum, ut
dictum est, peccatum; sed non immedicabile; grave illi

qui reliiict; sed curatu facile ei, qui per poenitentiara dc-
ponit. Supponas velim aliqnem in manu ignem tenere;
quandiu quidem retinet carbonem, procul dubio uritur;
si vero carbonem abjiciat, una id quod urebat excussit.
Quod si quis peccando uri se noii existimet, huic dicit
Scriptura : « Ligabit aliquis igncm in sinu, nec vestimenta
» comburet '
? » Urit enim peccatum nervos animae.
Sed dicet aliquis, quid tandem est peccatum? ani-
II.

mal-ne est, an Angelus, vel daemon ? Quae res est hujus

effeclrix? Non est hostis, o homo, qui te exterius invadat;
sed est mala soboles a te ipso procrescens. « Piectis vide
»oculis tuis ^, » et non erit libido. Tua reline, nec aliena
raplas; et jacet rapina. Memineris judicii; tum neque
scortalio, nequc adulterium, neque homicidium, nequc
iiilum prorsus illegltime factum apud te invalescct. Gum
vero oblivisceris Dei, tuncdemum incipls et prava cogilarc,
et illicfta perficere.

Neque vero lu solus dux et auctor es facti; sed est

III.

alius quidam pessimus instinctor diabolus. Ille omni- ,

bus suggerit; sed non vi superat eos, qui non acquies-

cunt. Quamobrem dicit Ecclesiastes ; « SI spirltus potes-
» tatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne
»dimiserls ^ » Ostium tuum claudc, ct ilium procul a tc

fuga, nec tibi nocebit. Si vero indifFerenler iibidlnis cogi-

tationem admiseris, obversans animo radlces in te figel,

mentem tuam ligabit, teque In malorum foveam pertrahet.

Sed forte dices; « Fidelis sum, non me superabit pravum
desiderium, tametsi frequentius iliud animo informem. »

Ignoras-ne quod radix ad petram dlu maneiis affixa, Iliam

* Piov. Vi, 27.— ' Id. IV, 25.— ^ Ecc:(.s. X, 4«

l66 S. CYltlLLI HIEP.OSOL. ARCIIIEP.

pleriimqnepcrrumpitPNe semen suscIjMas, quoniam fulem

luam discindet. Prius qnam florcat, radicitiis cxlrahc ma-
lum; nc si ab inilio ncgligenlcr cgeris, ignis ct sccurcs slnt
libi poslca cogilandcC •. Lippiludlncm incccplantem teui-
pestive cura, ne caccus faclus, tum demum medicum
quaeras.
IV. Primus auctor peccali est diaLoIus, et malorum
pater. Hoc Dominus dixit, non ego : « Quod ab initio

» diabolus peccat '. » Ante illum peccavit nemo. Peccavit

vcro; non cx natura neccssilale peccall quadam obligatus ;

(alioqui in eum qui lalem IHum fccissct , ipsa pcccandi

causa recurreret) scd bonus crealus, dlabolus propria
voluntate factus cst, sumcns ab acllone appellationem.
Archangelus enim cum esset, dlabolus poslea [ seu <t ca-
wlumnlalor »] a calumniando dictus cst. El cum esset mi-
iiister Dcl bonus, Satanae nominc rei congruo dcinceps cst

vocalus, Solanas enim : « Adversarium » significat. Non

mea sunt haec documenta, sed Ezechiells spiritifcri Pro-
phelae. Ille enim pianctum assumcns adversus istum,
diclt : « Tu signaculum slmllitudinls, ct corona pulcliri-
«ludinls, in paradlso Dei genllus cs "*.
» Et paucis inler-
jectis : « Gcnilus es irreprehensibllls in diebus luls, ex qua
» dic lu creatus es, donec invcnlae sunt inlquitatcs in le ^. »

Prorsus apposlte dlxlt Neque enim : « Inventrc sunt in te. »

exterius ascitum cst, seJ tute ipse genuisti malum. Et

causam postca edlxit a Elcvalum est cor tuum cx dccorc :

» tuo; propter muItitudinempeccalorumtuorum,et propter

»peccala tua vulncratus cs, ct in tcrram piojeci te ^. » Id

Dominns rursum in Evangeliis concordi sensu diclt : « Vi-
» debam Satanam sicut iViIgnr de coclo cadenlem ^. » Yides

' Jcr. xxiH, 59, V(;l MaUli. 111, 10. — ' Joan. viii, 4i> ct 1 Joan.
111, 8. — » Ezcch. xxviii, 13, ir>. — ^ IbiJ. i5. — ^ Ibid. iG, 17. —
* Luc. X, i^.
 CATECHESIS 11. BE PCENITENTIA. 167

Testanientl Velcrls cnm Novo consonantiam. Islc caclens

mullos secum abstraxlt. Iste obsequentlbus sibl prava
desiderla suggerit. Ex hoc adulterium, fornicalio, et quld-
quid usquam est mali. Per hunc primus noster parens

Adam expulsus est, ac paradisum sponte sua admlrablles

fructus fercntem, terra spinas ferente, permutavit.
Y. Quld Igitur ? dixerit aliquis, deccptl perlvlmus, nulla-

ne delnceps salus? Gecidlmus, num non licet resurgere '

?

Excaecatl sumus, fas non csl vlsum recuperare? Claudi

sumus effectl, spes non est aliquando recte incedendi? In
summa dlcam, mortui sumus ^, non licet ut resurgamus?
An vero quILazarum,o homo,quatriduanum fcelentemquo
excltavlt ^, non potius vlventem te facillus excitablt? Qui
pretlosum sanguinem pro nobis efFudit, ipse nos e peccato
cxpedlet. Ne nos ipsos desperemus ^, fratres; ne nos in
desperalum abjiclamus statum. Dira res est non credere
in spem Qul non expectat saUitem, mala
poenltentiae.

absque modo accumulat; qul vero sanallonem sperat

facilesibiipslparclt. Latro ctiam, qui graliamnon expcctat,
usque ad insolenliam devenit; sl vero venlam speret, ad
pcenilenliam sncpe dccurrit. Quid vero, sjcrpens potest
deponere senectulem ; nos peccalum non dcponemus ? ac
terra quidem spinosa, cum pulchre cxculta fuerit, in fru-

glferam transmutatur; nobis autem sakis irreparabilis

futura est? Nalura itaque est capax salutis, verum ad hoc
requlritur arbilrii voluntas.
VI. Benignus cst Deus, et non modlce benlgnus. Tii
namque ne dixerls ; « Scortator, et adulter fui, gravla scelera
patravi, idquenon semel, sed frequentisslme. Numquld
condonabit? Numquld dablt ut oblivlscatur ? » Audl quld
Psalmlccn dicat ; « Quam magna multltudo benlgnltatis
* Jer. vni, 4. — ? Psal, xl, 9. — 3 joan, xi, 17, S^ et U' —
^ Ephes. IV, 19.
l68 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

» tuae, Domlne '

! » Non vincunt tua cumulata peccata mul-
titudinem miserationum Dei. Non superant vulnera tua
summi illius Medici experientiam. Trade tantummodo te
ipsum illi cum fide. Edissere Medlco morbum tuum dic et ;

ipsecum Davide « Dixi Pronuntiabo adversum me ini-

: :

»quitatem meam, Domine ^ » Et fiet tibi similiter id (juod

sequitur : « Et tu remisisti impietatem cordis mei ^. »

VII. Vis-ne tu qui recens ad catechesim accessisti, Dei

humanitatem videre? Vis-ne benignitatem Dei, et patientiae

ejus multitudinem perspicere? audi de Adamo. Praecep-

tum violavit Adam primus a Dco conditus homo. Non
potuit statim in illum morte animadvertere ? sed vidc quid
agat hominum amantissimus Dominus. Ejicit illum ex
paradiso^; (neque enim illius loci domicilio dignus erat
propter peccalum); eum vero e regione paradisi locat, ut
videns unde ceciderit, et ex quibas in quae dejectus sit,

deinceps per pocnitenliam salutem consequatur. Cain,

primus partu editus homo, fratricida factus est; inventor

malorum, auctor et dux caedium, invidusque primus. Sed

posleaquam e medio sustulit fratrem, qua poena damnatur?
« Gemens et Iremens eris super terram ^, » Peccatum
grande, levis animadversio.
VIII. Et haec quidem vere Dei clementia fuit; sed adhuc
parva respectu eorum, quai sequuntur. Cogila enim quae
tempore Noe contigerunt. Peccaverunt Gigantes, el ini-

quitas in lerra plurima tum difFusa est ^, et propter hanc

inducendumerat dihivium. Acquingentesimo quidem anno
comminationem profcrt Deus '; sexcentesimo vero dilu-
vium super terram adduxit^. Cernis benignitatis Dei in
centumannos protensjel atitudinem? Numquidenim, quod

* Psal. XXX, 20. — ^ Id. XXXI, 5. — ' Ibid. — ^ Gen. lu, 2d. —
« Id, IV, 12. — ^ Osee IV, a. — ' Gen. v, 3i, et vi , i5. — » id,

VII, 11.
 CATECHESIS II. DE POENITENTIA. 169
centiim post annos fecit, illlco facere non poterat ? sed
data opera protelavit, dans poenitentiae locurn. Vides-ne
Dei bonitatem? nec illi certe homines, si tum resipuissent,
divinam sibi clementiam deesse sensissent.
IX. Veniamus nunc et ad alios, qui per poenitenliam
salvi facti sunt. Erit forte in mnlieribus quae dicat : « Scor-
tata sum, adultera fui, omni luxuriae genere corpns inqui-

navi; an-ne est salus? » Inspice, o mulier, in Rahab, ct

salutem tu quoque expecla. Nam si ea, qnne palam publi-
ccque scortationem exercebat, per pcenitentiam salulem
adeptaest, anca, qua3 semel aliquando anlegraliam [occep-
tam] corpus violavit, per pcBnitentiam et jcjunium non
servabitur? Quomodo salva facta sit illa, exquire. Hoc
unum dixit : « Quia Deusvester in coelo et in terra \ Dcus
evester, «inquit; suum enim, propter impudiciliam dicere
non audebat. Quod si consignatum in Scripturis de ejus
salute testimonium accipere aves , habes scriptum in

Psalmis : « Memor ero Rahab et Babylonis cognoscenlibus

»me '. » magnam Dei benignitntem, qua3 etiam mcre-
Iricum in Scripturis meminit. Nequc simpliciter dixit :

« Memor ero Rahab et Babylonis, » Sed illud adjecit :

« Gognoscentibus me. » Est igitur viris, et mulieribus simi-

liter salus, qua3 per pccnilentiam conciliatur.
X. Etiamsi universus populus peccaverit, non superat
divinam benignitatem. Vilulum popufus fabricaverat, nec
tamen recessit Deus a clementia. Nciiiaverunt homines
Deum, sed Deus se ipsum non negavit ^ « Isli sunt, dixere
»iUi, dii tui, Israel "+, «et tamen pro more suo Deus Israel
servator eorum fult. Nec solus peccavit populus; verum-
eliam ct Aaron summus sacerdos. Moyses enim dicit : « Et
» super Aaron facta est ira Domini ^; et rogavi, ait, pro
* 3os. 11, 11. — > Psal. Lxxxvi, 4. — ^ 2 Tim. 11, 25. — ^ Exod.
xxxii, 4. — ^*
Deut. IX, 20.
17^ S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

»ipso, et condonavit illi Deas \ » Jamvero Moyses pro

summo saccrdote peccante supplicans Deum flexit; Jesus
autem unigeniUis orans pro nobls, Deum non placabit?
Illum proplcr culpamnon proliibuit quominus adsummum
sacerdolium venlret; te vero ex genlibus venientem salu-
tem ingredi prohibebit? poenitentiam age itidem et tu, o
homo; neque a te gratia prohibebltur. Irreprehcnsibilem
deinceps praesta vitse tuae modum; vere enim hominum

amans est Deus; ncquc uUus homo clementiam ejus pro

dignitate explicare potest. Imo eliamsi omnes hominum
linguae in unum conveniant, ne slc quldem partem ahquam
benignitatls ejus enarrare sufficiant. Dicimus nos parlcm
ahquam eorum, quac scripta sunt de Dei crga homines
benignitate; sed nesclmus quanla Ille et Angeh's condona-
verit. Nara et ilhs condonat ; quandoquidem unus est
solus absque peccato, qui nos a peccalis purgat Jesus. Ac
de illis quidem [hoc est angehs] salls.

XI. Si vero cupls^ aha quoque repraesentabo tibi de no-

Lis exempla, acccde ad beatum David, iHumque accipe
praeclarum cxemplar posnltenlias. Offendit ille magnus :

cum postcubitum pomerldianls horis in lecti fasllgio deam-

bularet % vidlt indiifcrcntcr, ct humani quid passus esl.

Pcrfectum fuit peccalum; sed non periit una in confilendo
peccalo candor. Venlt Nathan prophcta, reprehensor
promptus, et vulneris medlcus ^. « Iratus est, inquit, Do-
»minns, ct pcccavisli ^. » Regem alloquebalur prlvatus.
Pvcx purpura inslgoisnon indlgnalus cst non cnlm ad :

eum qui loqucbatur, sed ad eum a quo mittebatur, atten-

debat. Non excaecavit eum circumslans milltum cohors;
cogllabat enim angclicum Domlni cxcrcltum : « Et invisi-

» bilem tanquam vldcns ^ » contremiscebat, ac venlenti,

* Verba htcc non sunt Scripluroc. — * 2 Reg. xi, 2:— ' Id» xii, 10.
— ^ Is.si, Lxiv, 5, — « * llebr, xi, 37.
 CATECHESIS II. DE POENITENTIA. I7I

sen pollus per illum, mittenti [ Deo ] respondit, « Peccavi

»Domino ^ » Cernis demissioncm regis, cernis confessio-
nem. NnaKjuicl fuerat ab nl!o convictus? nnm mniti fne-
rant facinoris conscii ? celetiler Iransacta res, et slatini

Propheta affuit accnsator; quiqne ofTenderat, peccatum

confitetnr, et quia ingenne et Lona menle confessus est,

ocyssime sanatus fuit. Nathan enim propheta qni commi-

nationibus nsns fnerat, slatim dicit : « Dominns quoqne
»transtn!it peccatum Inum ^ » Vides veloclssimam Dei
hominnm amantis mntationem. Attamen dicit : « Irrltans
wirritavisli inimicos Domini ^. » MuUos enim propter jnsli-

tiam hosles habebas, sed custodlebat ie caslitas. Postqnam

vero praecipnum hoc prassidium prodidisli, stantes habes
hostes paratos, qui adversum teconsnrgant. Sic igitnr ilhim
Prophela consohitus est.

Domi-
XII. At beatus David, tametsi audivisset ilhid; «

))nns Iranstulit peccatum tuum; » non abstinuit lamen a

poenitenlia rex licet verum loco purpurrc saccum induit,
;

et pro inauratis sedibns, in cinere ct humi rex sede-

bat '^; nec in cincrc sedebat lantum, vernmeiiam cinere

vescebalur, sicnt ipse ait : « Qnoniam clnerem tanquam
j>panem manducabam ^. » Oculum nimis cupidnm kicry-
mis confecit : » Lavabo, inquiens, per singulas noctes lec-
))ium meum : in hicrymis meis stratum meum rigabo ^. »

Cumprincipes IHum ad manducandumpanem horlarentur,

non acquievit, jejuninmque scptimnm omnino diem
in

produxit 7. Si rex ita conhlebalur, tu qui privatus es, non

debes confileri ? Post Absalomi rebellionem, cum multac
illi palerent ad fugam vitc, per OHvarum montem fugere
elegit ^, quasi menle invoc-ans hberatorem, qui isthiuo in

coelos eral asccnsurus, et cum Semei acerbis iUum figeret

' 2 Reg. xxT, i3. — 2 ibid. — 3 ibid. 14. _ 4 ibld. 16. —
* Psai. ci, 10.— c
id. VI, 7. — 7 2 i^og. xu, 17 et 18. -- ^ Id. xv, 23,
J72 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

maledietis : « Sinitc, inquit, illum ' ; » sciebat enim quod

ei qni remittit remittetur.
pulchrum esse confiteri. Cernis
XIII. Vides esse poeni-
tentibus salutem. Eliam Salomon cecidcrat ^ : sed quid
ait? « Poslea ego poenitentiam cgi ^. » Achab quoque rex
Samarifficrat nequissimus idolorum cullor^, excellenli im-
probilate, Prophetarum interomptor, alienus pietalis,
ille

agrorum et vinearum alienarum appetitor. Verum quando

Nabulhaeum per Jesabelem interemit ^, cum venisset Elias
propheta ac solummodo minas intentasset, discidit vcsti-
menta sua, et induit saccum Quid vero dicit misericors
^.

Deus ad Eliam? « Vidisti quomodo compunclus est Achab

»a fficie mea ? ? » quasi fervidum Prophelae ingenium, ut
ad poenitenliam se ultro inclinaret, flectcre laborans. « Non
wenim, inquit , inducam malum in diebus ejus ^. » et

quamvis ille post veniam non erat ab improbitate reccssu-

rus, absolute lamen remiltit, non inscius futuri, sed prae-
senti poenilentise momento consenlaneam tribuens rcmis-
sionem. Justi enim judicis est accommodatam unicuique
faclo sententiam pronuntiare.

XIV. Rursus Iiieroboam stabat sacrificans idolfs supcr

aram. Arida facta cst manus cjus, quoniam redarguenlem
se Prophetam comprehendi jussissct ^. Sed praesenlis ho-
minis polestalem experimento sui comprobons dicit :

« Dcprecare faciem Domini Dei tui '° : » et proptcr hoc

verbum manus illius integrum restituta est. Si Hieroboam
sanavitPropheta, non polerit leChristuso peccatis sanando
liberare? Fuit et Manasses conscclcralissimus, is qui He-
saiam dissecuit ", et in omni genere idob)lalriie contamina •

' 2 Hcg, XVI, 10 ct 11.— ' 5 Rcg. XI, 4. — ^ Piov. XXIV, 02, juxla
Lxx. — "*
3 Rrg XX, 25. — * Id. xxi, juxta Vulgataai ct xx, juxta lxx.
— Ibid. '^
27.— 7 Ibid. 29.— ^ Ibid.— 9 Id. xii'., u — '° Ibid. G.

— "4 Rcg' XXI.

 CATJiCIIESIS II. DE POENITENTIA. 1^3

tns, innocentum ciBdlbus Hierosolymam opplevit ^ Sed

caplivus in Babylonem adductus, expericntia malorum ad
poenitentiae medicinam usus est. Dicit enim Scriptura,
quod « Humiliatus est Manasses corara Domino, et ora-
» vit, et exaudivit eum Dominus, et reduxit illum in regnum
))ejus ^ )>Siis, qui Prophetam dissecuerat, per poenitentiam
salvus factus est, tu qui nihil tam grave admisisti, non ser-

vaberis?
XV. Gave ne poenitentias vi sine causa diffidas. Vis-ne

cognoscere quantum possit pcenitentia ? vis-ne robustissi-

mum hoc salutis telum pernoscere, et quantum valeat,
confessio addiscere? Centum-octoginta-quinque hostium
millia Ezechias per confessionem confecit ^, Magnum qui-
dem idrevera; sed ejus quod modo dicetur comparatione,
exiguum. Idem divinam sententiam jam latam pcenitentia
revocavit. iEgrotanti enim illi dixerat Hesaias : « Dispone
)) domui tua3; moricris enim tu, et non vives ^. » Quae jam
reliqua expectatio? quse spes salutis, dicente Propheta
« Morireis enim tu ^ ? » sed non revocatus est a pceniten-
lia Ezechias. Memor hujus quod scriptum est : « Cum
» aversus ingemueris, tunc salvaberis ^, y> avertit se ad pa-
rietem, mentemque a lecto in ccekim intendens, (neque
enim parietum crassitudo preces devota mente sursum
cmissas moratur ) ait « Domine, memento mei ^
: » suf- :

ficit enim ad sanitatem mihi, si tu mei memineris. Non

temporibus subjaces, sed ipse cs vitae legislator : neque

enim secundum genituram atque siderum complexionem,
ut nonnullidelirant, vitae nostrai stat ratio; sed tu et vitam,
et tempus vitae tanquam legislator pro voluntate modera-
ris. Cujus itaque, propter Propheta; dcnuntiationem, des-
perata vita erat ; illi annorum quindecim tempus ad vitam
'
4 i^eg. XXI, 16. — ' 2 Paralip. xxxia, 12, i3. — ^ ^ Beg, xix,
35. »— 4 Isai, xxxviii, i. — ^ Id, xxx, i5. — ^ Id. xxxvui, i.
1^4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

prorogatum, sole signi gratia retrogresso Jamvero sol

'.

propter Ezechiam remeavit : at idem proplcr Christum

dcfccit, non relrocedens sed deliquium passus''; ea re quid

inter lUrumque, Ezechiam dico et Jesum, interesset, de-

monstrans. Et ille quidem potuit Dei solvcre sententiam :

Jesus autem peccatorum dimissionem dare non poterit ?

Avertere, et tibi ipsi ingemisce ^; fores claude, et ora ut

tibi remiltatur "^, ut urente a te flammas disjiciat ^
[ Deus. ]

Potest enim confessio ignem cxtinguere, potest et leones

cicurnre^.
XVI. Quod si non credis, rccogita quid acciderit Ana-
mx et sociis. Cnjusmodi etruderunt fontes? quot aqua)
sextarii llammam ad quadraginta-novem cubitos cxurgen-
tem extinguerc sufficiebant ? sed ubi modicum exsupera-

vit flamma, ibi fluvii instar efl^usa fides est : illicque pro
maiorum remedio dicebant Juslus es, Domine, in om- : c

»nibus qu^ fecisti nobis peccavimus enim et inique egi- :

))mus '. Ac poenitentia flammas dissoivit. Si diflidis posse

))

poenitentiam gehennse ignem restinguere, oa quae Anania?

et sociis contigerc te doceant. Sed dixerit aliquis acutus
auditor : « Illos tunc Deus jusle hberavit : )) quia noluerunt
idolo cultum deferre, dedit illis Deus vim et potcstatem.

Quoniam vero ita fuit, venio deinceps ad aliud exemplum

poenitentioe.

XVII. Quam de Nabuchodonosore senlentiam habes?

nonne audivisti ex Scripturis quod sanguinarius erat, ferus
homo, et leoninam mentem habens? noii audivisti illum
ossa regum cx sepulcris sub ielhere abjecisse ^? popuhim
captivum abduxisse? rcgis oculos prius jugulalorum fllio-

* Isai. xxxviii, 8. — ^ Eccli. xlviu^ aS, juxta lxx, ct 2G juxta \ul-

galam. — ^ Imn. xxx, i5. — ^ JMattli. vi, G. — ^ Dan. ui, 5i et 5o.
^ Id. VI, 10 tt 22. -- 7 Id. 111, 27 ct 29. — ^ Jer. viii, 1, ci Baruch,
II. 24; 25.
 CA.TECflESIS 11. DU POENITENTIA, 1^5

1'uni Gherubim illum con-

spectnculo pastos excaecasse '?
trivissc?non illa dico Chcrubim, quae sola mente conspi-
ciuntur; absit, ne id tibi, o homo, in mentem veniat sed :

illa Cherubim sculpta " sed propilialorium, cujus e me-

;

dio vocem edcbat Deus ^. Yelum sanctificationis conculca-

vit. Thuribulum sumensadidolorum deiubrum transtulit^ :

omnia quse offerebantur deturbavit templum a fundamen- :

tis exussit. Quantas ille commeruerat poenas, propter reges

interemptos, ob sancta succensa quod popuium in servi- :

tntem abegisset, quod vasa sacra in idolorum templis col-

locavisset? numquid non morles mille pati dignus erat?
XVIII. Yidisti scelerum magnitudinem convertere :

deinde ad Dei clementiam. Fera effectus est : in solitudine

degebat, flageliabatur ut salvus fieret. Habebat ungues ut

leo,- raptor enim sanctorum fuerat. Crinesleonum habebat;
leo enim erat rapiens et rugiens ^. « Fdenum ut bos come-
))debat ^; » jumentum enim fuit ^, ignorans eum cui reg-
num debebat. « Rore infectum est corpus ejus ^
; » cum
enim extinctum a rore vidisset ignem, non credidit ^. Et
quid factum est? « Postea, inquit, ego Nabuchodonosor
»oculos meos in coelum levavi, et Altissimo benedixi, et
))viventem in saecula laudavi et glorificavi 'V » Quando
igitur agnovit Altissimum, et grati animi tesles ad Deum
emisit voces, ad gestorum suorum poenilentiam venit^, pro-
priamque imbecillitalem agnovit, tunc iili Deus honorem
regni restituit.
XIX. Quid igitur ? Nabuchodonosori, qui tanto perpetra-
verat, confitenti Deus veniam et rcgnum dedit : tibi vero
poenitenti peccatorum dimissionem, et coeleste regnum, si

'
4 Reg. XXV, 7.-2 Exod. xxv, 17 et 18. — ^ Mum. viu, Sg^ et
Exod. XXV, 22. — 4 ])an. 1, 2. — ^ Fsal. xxi, 14. — ^ Dan. iv, 3i.
' Psal. Lxxii, 22, 23. — 8 Dan. iv, 3o. — a Id. lu, 5o. — '<> Id.
V, 32.
1^6 S. CYRILLl HIEROSOL. ARCHIEP.

le dlgne gesseris, non concedet? Benignus cst Dominns et

ad condonondumpromptus, tardus aulem ad ulciscendum.
Nemo igitur suam ipsius salutem desperet. Petrus Aposto-
lorum summus et princeps, coram vili ancillula ter Domi-
num negavit; sed poenitudine tactus flevit amare ^ : qui
fletus intimam et ex corde poenitentiam declarat. Atque
idcirconon solum negationishujus veniam accepit, verum-
etiam apostolicam dignitatem conservatam retinuit.
XX. Ilttbentes igitur, fratres, multa peccantium, qui
pcenitentiam egere et salutem consecuti sunt, exempla,
alacriter et ipsi confitemini Domino, ut et praecedentium
peccatorum veniam accipiatis, et coelesti dono digni efFecti,

ccelorum regnum haereditate consequamini cum omnibus

sanctis, in Ghristo Jesu, cui est gloriain saeculasaeculorum.

Amen.
* Matth. xxvj, 69 et yS.
 CA.T£CHESIS III. BE BAPTISMO» 1^^

CATECHESIS IIL

ILLUMINANDORUM,

Hierosotymis ex tempore pronuntiata, de Baptismo. Lectio

ex Epistola ad Romanos ; An ignoratis, quod quicum-
que in Christum Jesum baptizati sumus, in morlem
ejus baptizati sumus? Consepulti ergo sumus ipsi per
baptismum in mortem % et quce sequuntur,

ARGUMENTUM.

L Prceparentur baptizandi ad spiritates nuptias, IL

Sponsus omnes sine discrimine vocat, sed cum deteclu
suseipit. IIL magna. — Angeti
Baptismi cetebratio res
assistunt frequentes. — Spiritus sanctus animas obsignat.
— QucB offeruntur dcemonibus eorum invocatione im-
pura efficiuntur. — Aqua baptismatis per invocationem
Trinitatis sanctltatem acquirit. YS , homo duptex — Bap~
tismi vis ex aqua et Spiritus sancti gratia constat,
— Harum ambarum rerum Qui bonis
necessitas. —
operibus instructus baptismumaquce non suscipit, regnum
coetorum ingredi non potcst. Y. Curper aquam baptisma?
— Cceti sunt ex aquis, terra indidem, Symbota bap- —
tismi. VI. Baptismus Feteris Testamcnti flnis, et initium
Novi. — Joannes baptismi primus auctor, — Joannes
omnibus veteribus major. — Joannes asceticce vitcc exem-
ptar. VIL Hierosotjmis omnium bonorum prcerogativoi,
— Joa7inis baptisma tiberabat ab igne ceterno. — Ser-
' Rom. VI, 5, 4.

XLVII. 1
 178 S. CYRILLI IIIEnOSOL, ARCHIEP.

pens seneclulem deponit. YIII. Qui sint pcvnitenttce fruc-

tiis, —
Peccatum ex ignorantici commissum conclona-
tur. IX. Filius Dei unigenitus baptismum suo exemplo
commendabilem facit, — Christus bapiizavit Apostolos
Spiritu, sancto et ipii, die Pentecostis. X. Soli Mctrtyres
sine baptismo aquce regnum consequuntur. — Aqua et

sangais ex Christi latere pro/luentes duplicis baptismi

flf^urcc. XI. Christus est baptizatuSf ut baptizandis gra-
tiam impertiret. XII. Invocatio gratice aiiimam demersi
in aquis obsignat. XIII. Baptismus vim decerlandi ad-
versus dcemones conftrt. XIV. Christus antc susceptum
baptisma, suo nos exemplo informans, non prccdicavit.
—- Spiritus sanctus specic corporea in Jesam dclapsus
in gratiam Joannis. — Christus non factus Filius iJei,

sed homo rion

est : sed per adoplionem. XV. Prcc-
est, flt

paratio diligens adbaptismum necessaria. — Bapiismus

omnia prorsus peccata delct^ etiam interempti Christi fa-
cinus. XVI. Conclusio exhortans ad flduciam, Du- —
ptcx gratia in baptismo ex aqua et Spiritu, ex Vcteri et
Novo Testamento.

I, « Lsetamini coeli * et exultel terra ', «propter eos, ({ui

aspergendi sunt hyssopo ^ ct mundandi hyssopo intel-

lectuali, virlutc illius qui, tempore passionis, hyssopi et

arundinis opera potatus est ^. Ac coelestes quidcm virtutcs

gaudeant : anim^e vero, quse intelligibili sponso copulandaj

sunt, se praeparcnt. « Vox enim clamantis in deserto : Pu-
» rate viam Domini ^. » Res enim non parva agitur, non
corporum sueta ac temcraria conjunctio; sed Spirilus
omnia perscrutantis secundum iidem [cujusque] facta

'
A^ide D. Guillon, tom. viii, pag. ZGj-djz. — 2 isai;. xlix, i3. —
' Psal. t, 9. — ^* Joan. xix, 29, et Matlh. xxviii, iS. — " Isai.
 CA.TEGnESIS III. DE BAPTISMO. I79

clelectio '. Nam miindana connubia et convenlioncs noii

omnino cum jndicio fiunt; sed ubi vel divitiae, vel formaj
praestantia reperilur, illuc ocyus sponsus inclinat : hic
contra, non ubi corporum pulchritudo, sed ubi animae rc
prehensionis expers conscientia est; hic non damnatus
Mammonas, sed animas opes ex pietate comparalae expe-
tuntur.
II. Morem itaque geritc, o juslitirc filii, Joanni adhor-.
tanti et dicenti : a Dirigite viam Domini '. » Auferte
omnia impedimcnta et oiTendicula, ut ad vitam seternam
recta pergalis. Pura per sinceram fidem animae vasa ad
susceptionem sancti Spiritus prseparate. Incipite vesti-
menta vestra per piEnitentiam abiuere, ut ad sponsi tha-
lamum vocati, mundi reperiamini. Sponsus enim [evan-
geh*cus] omnes sine discrimine vocat quoniam hberalis
^,

et larga est gratia; et alta pra^conum voce omnes colli-

guntur : ipse vero deinceps discernit eos, qni in nuptias
[illas baptismi] figuratrices iiigredinntur. Ne contingat
nunc quemquam eorum, qni nomina dederunt ilhid au-
dire « Amice, quomodo huc intrasti non habens vestem
:

»Duptialem ^? » Utinam vero liceat vobis omnibus audire :

« Bene, serve bone et fideiis; super pauca fuisti fidelis,

«super multa te constituam, intra in gaudium domini

;)tui ^. » Hactenus enim extra portam stetisti : contingat
vero ut omnes vos diccre possilis : « Intulifc me rex iii

))prompluarium suum ^. Exultet anima mea in Domino :

winduit enim me vestimento salutis et tunica laBtilieu. Quasi

Dsponso circumposuit mihi mitram, et tanquam sponsam
»ornavit me mundo "?. )> Ut invenialur omnium vestruni
anima, non habens maculan}, aul rugam, aut aliquid hu-

'
1 Cor. n, 10.— 2 jQ^^n. I, 20. — 3 ;\iaiih. x\n, 9, 10.— ^ Ibid.
12.-5 ij^ j^j-v, 21. — '^
Cant. 1, 5, juxta Vulgatam ct 4 in gracco,
— ' Isal, LXi, 10,

. 12.
 iSo S. CYKILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

jusmodl \ Non dico : « Antequam gratinm consequamini;D

(quomodo enim, qui ad remissionem peccatorum vocati
estis?) sed ut, cum gratia dabitur, conscientia nihil dam-
nationis gerens^ [ ad effectum ]
gratise concurrat.

III. Magna profecto res est, fratres, et singulari cau-

iione ad illam accedite. Sistetur unusquisque vestrum coram
Deo, multis angelicorum exercitibus myriadibus praesenti-
bus Spiritus sanctus animas vestras obsignaturus est de- :

ligendi estis in militiam niagno Regi. Itaque parate vos et

instructi estote;non candidissimos induentes vestimento-
rum ambitus, sed animae sibi bene consciae pietatem. Ne
huic lavacro tanquam nudae et simplici aquae attende, sed ad
gratiam sancti Spiritus, quse una cum aqua datur, specta.
Nam ut ea quae in aris (Gentilium) offeruntur, cum na-
tura sua nuda et simplicia sint, invocatione idolorum con-
taminata efficiuntur; sic contra aqua simplex Spiritus
sancti, et Christi, et Patris invocationem percipiens, vim
sanctitatis acquirit.

IV. Cum
enim homo duplex sit, ex anima et corpore
compositus, duplex quoque purgatio datur; incorporea
quidem parti incorporeae, corporea vero corpori. Nam uti
corpus aqua mundat, ita animam obsignat Spiritus; ut
aspersi cor per Spiritum % et abluti corpus aqua munda
accedamus ad Deum. Qui itaque in aquam descensurus
est, ne ad elemenli vilitatem attende, sed Spiritus sancti
efficacia salutem suscipe : nam sine ambobus perfectionem
consequi non potes. Non ego sum qui haec dico, sed Do-^
minus Jesus Christus qui hujus rei potcstatem habet. Di-
cit cnim : « Nisi quis natus fuerit denuo ^ ; » et addit : « Ex
» aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei ^, »
Neque, si quis aqua baptizetur, Spiritum vero non acci-
piat, gratiam perfectam habet : neque, si quis etiam vir-
* Ephes. V, 27. — 2 Hebr. x, 22. — ' Joan. iii, 3. — * Ibid, 5.
 CATECHESIS III. DE BAPTISMO. iSfl

tutum operlbus inslructus, signaculum per aquam non re -

ccelorum regnum ingressurusest. Audax videalur

cipiat, ille

hcec oralio, sed non mea Jesus est qui hanc sentenliam :

tulit. Gujus rei ex divina Scriptura accipe dcmonstralio-

nem. Gornelius erat vir justus, Angelorum visione dlgnus

habitus % qui suas preces et eleemosynas apud Deum in

coelis praeclaraj instar columnae erexerat. Ad eum venit
Petrus; ac Spirltus infusus est credentibus % locutique
sunt Hnguis oliis, et prophetaverunt ^ ettamen post hanc
Spiritus graliam Scriptura dicit : « Jussit eos Petrus in no-
Dmlne Jesu Christi baptlzari ^ : » ut cum anima jam per
fidem regenerata foret, corpus quoque per aquam suscipe-
ret gratiam.

V. Quod si quls sclre avet, quamobrem per aquam,

non autem per ahud elementum gratia datur, divinas
Scripturas revolvens inveniet. Magnum quiddam est aqua,
et ex qualuor conspicuis mundi elementis pucherrimum.
Angelorum habitatio caelum est; atqui ex aquis sunt coeH.
Terra hominum sedes est, atqui ex aquis etiam terra. Et
ante omnem creatarum rerum formnlionem sex diebus
elaboralam, « Spiritus Dei ferebatur super aquam ^. » Prin-
clplum mundl, aqua; principium EvangeUorum, Jordanis.
Libertas a Phoraone Israeh per mare contiglt; et hbertas
a peccatls, mundo per lavacrum aquaj in verbo Dei procu-
ratur Ubicumque foedus cum aliquibus Intercedlt, ibi
^.

aqua. Foedus cum Noe sancitum est 7, post dlluvium. Fce-

dus cum Israel ex monte Sina initum est; verum cum
aqua et lana coccinea, et hyssopo ^. Ellas assumitur, sed
iion sine aqua : prlus enim trajicit Jordanem, deinde cce-

um curru ab equls subvectus permeat 9. Prius summus

1 » Aci. X, et 4. — « Ibid. 44. — 3 la. xix, 6, — < Id. x, 4S.—

* G<;n. 1, 2. — *^
Ephes. v, aG. — ' Gcn. i\, 9. — ^ Ilohr. ix, 19.
— 9 4 R',g. it, 8 ct II.
l82 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

sacerdos aLlultiir, cleinde snffitimi adolet. Prius enim lotus

est Aaron, poslea sumus sacerdos elTcctus est \ Quemad-
modum enim pro aliis oraret, qni nondum per aquam
purgatus fuisset? Symbolum eliani bnptismi erat iabrura
intra tabernacnlum posituni '.

Yf. Veteris Testamenti finis et inltium Novi, baptismus.

Hujus enim primns auctor Joannes, quo major inter natos
mulierum nullus ^. Qui Prophetarum quidem finis fuit :

« Omnes enim Prophelae et lex usque ad Joannem ^. »

Evangelicarum vcro rerum idem principium exlitit. «Ini-

» tlum cnim, inquIt,Evangelii Jesu Christi^, et quaa sequun-
tur. « Fuit Joannes in deserto baptizans ^. Etiamsi Eliam
Thesbitem dixeris, eum, qui in calum assumptus est :

ueque ille Joanne major. Translatus est Enoch ; sed non

cst major Joanne. Moses maxlmus est legislator, et omnes

Prophclae admirablles sed non majores Joanne. Non ego

:

Prophetascum Prophelis contendere audeo. Sed ipse cum

illorum tum noslri herus Dominus Jesus pronuntiavit
« Major inter natos mulierum Joar.ne non surrexit 7 » :

non inler natos virginum, scd, « Mulierum. » Mngni servi

ad conscrvos comparatio : Filli voro ad servos incompara-
bilis ex exuperantia et gratia. Vides quantum hominem
hujus grallrc ducem Deus? nlhil omnino possiden-
cleglt

tem, et solllclludlnls amanlem, scd non humana^ consue-

tudlnis osorem locustas edenlem

; animamque pennis ,

Inslrucntem ^; melle famem explcntem, et dulciora melle

utilioraque loquenlem; veste ex pllls camcli indutum; et

ascctica; vitcc in se ipso monslranlem exemplar; qui ellam

in utero matris cum geslarelur, a Splrilu sancto sanctifi-
ficatus est ^. Sanctificatus est codcm modo Hieremias '°,

' E.<ncl. XXIX, 4» ct Levit. viii, 6. — ^ i^i_ xl, 6, 7 el 38. —

5 Mallli. xj, 1:. — 4 Ibid. i3. — ^ Maic. i, i. — ^ Id. v, 4- —
7 iMalll», XI, 11. — ^ U-i i\(, '^i -- 9 Luc. 1, i5. — '° Jer. i, 5.
 CATECHESIS III. DE BAPTISMO. l83

sed non proplietavit in ulero. Solus Joannes, in utero

conclusus exilivit in gaudio '
: et cuni corporeis oculis
non videret,dominum suum ogiiovit spiritu, Quando-
quideni enim mogna erat baptismi gratia, magno etiam
illa auctore indigebat.
Yll. Hic baptizabat in Jordane, et exibat ad eum om-
nis Jerosolyma baptismorum fruens primitiis^ : omnium
enim bonorum pra^rogativa in Jerosolymis. Cognoscite au-
tem, o vos Jerosolymitse, qnemadmodum illi, qui exibant,
baptizabantur ab ipso : « ConlUentes, inquit, peccata sua •.»

Primum ostendebant vulnera , deinde ille medicamenta

apponebat, et ab igne aeterno redemplionem crcdenlibus
conferebat. Si illud iibi probari velis, quod Joannis baptis-
ma ab incendii minis liberabat, audi ipsum dicentem :

« Progenies viperarum, quis demonslravit vobis fugere a

» ventura ira^+P » Ne sis igitur amplius vipera; sed qui vi-

peroc progenics aliquando fuisli, exuc, inquit, prioris illius

pcccatricis vilae substantiam [ac informalionem.] Quilibet
enim serpens in anguslias subiens seneclutem deponit; ac
vetustatem vi compressionis expolians, novo deinceps cor-
pore juvenescit. Sic et tu, inquit, inlra per angustam et

compressam portam^ : te ipsum per jejunium comprimens

vim facito perditioni tuaj^. Exue vetcrem hominem cum
actionibus suis", et illud Canticorum dicito : « Elxpoliavi me
«tunica mea, quomodo induar illa^? oSed est fortassis ali-
quis inler vos simulalor, et hominum gratiam aucupans,
qui pielatemquidem simuict, ex corde vero non credat,
Simonis magi hypocrisim imitatus; accedensque non uti
gralife particeps fiat; sed uii id quod datur exploret. Au-
diat et iste a Joanne : « Jam securis ad radicem arborum
' Luc. 1, 44. — ^ Matth. 111, 5, et Marc. 1, 5. — ' Matth. 111, 6.
— < Ibid. 7. — 5 i(j^ vii, i3, i4, — ^ Prov. xvi, 26. — 7 Coloss.
ni, 9.— 8 cant. v, 3.
*'' ^
1^4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

» posita est. Omnis ergo arbor qna3 noii facit fructum bo-
» num, exciditur et in ignem mittitur ' .
» Incxorabilis est ju-
dex, aufer simulQtionem.
YIIJ. Quid igitur facto opus? et quinam sunt poeniten-
tiae fructus?«Qui habet duas tunicas^ det non habenti' : »

(fide dignus erat doctor

i!le, quandoquidem id quod do-

cebatprimusexequebatur. Nulhiseum a dicendorevocabat

pudor; neque enim h*nguam prohibens conscientia retine-
bat) « Et qui habet escas, simihtcr faciat^ » Spiritus sancti
gratia frui cupis, et sensibilibus cibis pauperes non digna-
ris ? magna quaeris, et parva non communicas? etiamsi pu-
blicanus, eliamsi fornicator eras, salutem sperato. «Publi-
» regnum Dei ^. » Cujus
cani et meretrices praecedunt vos in
etiam rei testis est Paulus dicens «Neque fornicarii, neque :

» idolis servientes neque alii qui sequuntur, regnum

,

»Dei possidebunt. Et haec quidam fuistis; sed abhiti estis,

»sed sanctificati estis^ » Non dixit « Quidam estis, »sed, :

« Hgec quidam fuistis. » Quod in ignorantia commissum est

peccatum, veniam habet, sed perseverans mahtia condem-

natur.
IX. Habes gloriationem baptismi ipsumFilium Dei uni-
genitum. Quid enim amphus de homine verba faciam?
Magnus Joannes, sed quid is ad Dominum? Vox quidem
est allisona; sed quid ad Verbum? Prc^clarissimus est
praeco^, sed quid ad regem? Bonus ille qui in aquay)apti-
zat; sed quid ad illum qui baptizat in Spiritu sancto et
jgne'? Spiritu sancto et igne Apostolosbaptizavit Salvator,
qnando « Factus est repente de coelo sonus tanquam ruen-
» tis flatus vehementis ; et replevit totam domum ubi erant
«sedentes. Et apparuerunt illis dispertitae linguae tanquam

* MaUh. 111, 10. — 2 Luc. ni, ii. — ' Ibid. — ^ Matth.

XXI, 3i. — 5 , Goi.^ ip",^
9» 10, II, — ^ Joan. i, aS, — ' Matth.
la, 11.
 CATECHESIS III. DE BAPTISMO. 1 85

))ex igne; et sedit supra nnumqnemque eorum, et repleti

»sunt omnes Spiritu sancto '. ))

X. Si quis baptisma non recipiat, salutem non liaLet^

solis martyribus exceplis, qui etiam sine aqua regnum re-
cipiunt. Qui enim orbem per crucem rcdemit Salvalor,
latus transfixus sanguinem et aquam emisit' ut aliiquidem :

pacis tcmpore per aquam, alii vero persccutionum tempo-

ribus propriis sanguinibus baptizarentur. Nam et marty-
rium baptismi nomine significarc suevit Servator aiens :

«Potestis bibere calicem quem ego bibo, et baptismoquo

))ego baptizor baptizari^? Ac martyres quidem confiten-
))

iur, speclaculum facti mundo et Angelis et hominibus^ :

tu vero paulo post confitebere. Sed nondum tempus ut de

his audias.

XI. Sanctificavit baplismum Jesus, quando ipse bapti-

zatus est. Si Fillus Dei est baptizatus, ecquis baptismum
poterit salva pietate contemnere? Baptizalus est autem,
non ut peccatorum remissionem perciperet; (peccati enim
expers erat) verum, lametsi a peccato liber, baptizatus est
nihilominus, ut divinam gratiam et dignitalem iis, qui
baptlzautur, impertiret. Sicut enim, quia pueri communi-
caverunt sanguini et carni^, et ipse simililer partlcipavit
eisdem; ut corporalis ejus praesentiae participes facti, divi-

nam quoque ejus gratiam partlclparemus : slc baptizatus

est Jesus, ut per illudnos deinceps ejusdem rei communi-

tate, una cum salute honorem consequeremur. Draco,
juxla Jobum, in aquls erat qui Jordanem ore suo reciple-
bai^. Gum igllur confringenda forent capita draconis^,
descendens In aquas alllgavit fortem ^, ut acciperemus po-
lestatem calcandi supra serpenies et scorplones^. Minime

» Act. 11, 2, 5. — 2 joan. xix, 34. — ^ Marc. x, 53. — ^ i Cor.

IV, g. — 5 Hebr. ii, i^. — ^ Job. xl, i8, 19. — ' Psal. lxxiu, i^. —
* Matlh. xu, 29. — 9 Luc. x, 19.
l8G S. CYRILLI niEnOSOL. ARCniEP.

parva erat bellua, sed horrenda. « Omnis navis plscatoria

»corlumuniiQi cauclce illins ferre non poluit ^ Gurrebat
» nnte illum perditio ', » contagione Inficiens occurrentes.
Accurrit vita ut morsfrenaretur, et omnes salutem consC'
culi dicere possemus : « Ubi mors stimulus tuus? ubi est
est

» inferne victoria tua ^ ? » Per baptismum enim solvitur mor-

tis stimulus.
XII. Descendis quidem in aquam ferens peccata ; sed
gratiae invocatio animam obsignans , non te permittit ab
immani sorbcri dracone. Qui morluas in peccatis descen-
disti, ascendis vivificatus in justitia. Si cnim complanta-
lus fueris similitudini morlis Salvatoris, simul et resurrec-
tione dignus habeberis '^.^Quemadmodum enim Jesus to-
tius mundi peccata suscipiens mortuus est ^, ut inlerempto
peccato te in justitia resuscitaret : ila et tu descendens in
aquam, et quodammodo sepultus in aquis, ut ille in pctra
fuit : « In novitale vitae ambulans*^ » rcsuscilaris.

XIII. Deindc quando ea gratia te dignatus fuerit Deus,

lunc tibi adversus contrarias potestates decertandi potes-
latem conferet. Sicut enim ille post baptismum per qua~
draginta lentabatur dies; non quod et antea vincere non
posset, sed quodordine suo et serio cuncta volebat efficere :

ita et tu ante boptismum cum adversariis congredi vereba-

ris; accepta vero gratia, deinceps armls justitire - confisus
decertato tunc, et si vis etiam Evangellum pracdica.
XIV. Jesus Christus Dei fdius erat attamen ante bap- :

tisma susceptum Evangclium non praedicabat. Si ipse do-

iiiinus ex ordine lcmpus administrabat, numquld nos servi
audere aliquid pracler ordinem debemus? Ab co tempore
ccepit Jesus praedicare^, cum descendit super illum Spiri-

' Job. XL, a6. — * Id. xli, i3. — ^ i Gor. xv, 55. — ^ Rom.
VI, 2. — 5 X Pctr. 11, 24. — ^ Hom. vi, 4. — ' 2 Gcr. vi, 7.
—
« Matth. IV, 17.
 CATECFIl-SIS III. DE BAPTISMO. 187

tus sanclus corporali specle S sicut columba. Non ut Jesus

illum videret primus : (noverat enim et anlequam corpo-
rea specie ailvenlaret) sed ut Joannes Baptisla iiium con-
spiceret. « Ego enim,
non noveram illum; sed qui inquit,
«misit me bapllzare In aqua, ille rnihi dixit Super quem :

» videris Spirilum descendentem et manentem super eum,

» ille est '. » Si et tu sinceram liabueris pictalem, in te quo-

que descenclet Spiritus sanctus, et paterna vox libi desuper
audietur : non : « Hic est filius mcus ^ ; » sed, « Hic nunc
factus est filius meus. » De illo solo diclum : « Est : »qufin-
doquidem «lu principio erat Verbum, et Verbum erat apud
«Deurn, et Dcns crat Verbum'^ » illi [inquam] convenit :

vox « Est, cum sit semper (ilius Dei. Tibi vero competit
: fi

« Nunc factus esl; » quoniam ut filius sis, non per naturam

habes, seJ per adoptionem filii appellalionem consequeris.

Ille sempiterno est : tu vero ex profectu gratiam acquiris.

XV. Pra^para itaque vas animae tuac, ut filius elTiciaris

Dei, et hceres quidem Dei, cohaercs autem Christi^; si-

quidem te ita pra^paraveris ut consequare : si ex fide acces-

seris, ut firmam accipias fidei coavictloncm : si ex volun-
tario delectu vetercm hominem deposueris. Omnia enim
quaecumque perpetraverls condonabunlur, sive fornicatio,

sive adulterium, sive quodcumque aliud ejusdem modi li-

cenlioe atque peccali genus. Quod majus nefas, quam

Christum cruciflxisse? Atqui hujus eliam explalio baptis-
mus est. Accedentibus enim illis ter millc, qui Dominum
cruci allixerant , loquebatur Petrus; et sciscitantibus :

« Quid facicmus viri fratres^ ? r> Admonuisti nos, Petre, rui-

na) noslra) cum diceres : « Auctorem vitae interfeclstis^. »

Quod emplaslrum dabilur ulcerl? Qua; tantis sordibus ex*

purgatio? qua3 in tanto inicritu salus? respondit illc : « Pce-

' Luc. 111, 22. — 2 Joan. i, 33.— ^ Mallh, ui, 17.— ^ Joan, 1, 1.

~ * Roni. Yiii, 17. — *^

Act. li, 37. — 7 Id, m, i5.
l88 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

«nltentiam agite, et baptizetur unnsqiiisque vestrum in

»nomine Jesu Ghristi domini nostri in remissionem pecca-
»torum, et accipietis donum Spiritus sanctl '. » O inenar-
rabilem Dei clementiam ! Salutem nullam sperant, et Spi -

ritus sanctidono dignantur. Ccrnls baplismi virtutem. Si

quis vestrumblasphemis verbis Chrlstum crucifixlt; si quis
per ignorantiam coram homlnlbus ncgavit ; si quls per
malefacta sua efTecIt, ut dogma Chrlstl male audiret;
agendo poenitenliam plenus sit spei bonae : adest enim et
nunc eadem gratia.
XVI. « Confide Jerusalem rauferet Dominus omnes ini-
»qultates tuas^ Abluet Dominus sordes filiorum et filia-
»rum suarum, in spirltu judlcli et spiritu combustionis ^.
»Sparget super vos aquam mundam, et inundabimini ab
»omni peccato vestro^. » Choreas ducent circum vos An-
geli, et dicent : « Quce est ista quse ascendit dealbata , et
»innixa super fratruelem suum ^. » Quae antea serva erat
nnima, nunc Dominum ipsum fratruelem ascribit. Qui sin-
ceram animi inductlonem acceptam habens acclamabit :

« Ecce pulchra es propinqua mea, ecce pulchra es. Dentes

»tui sicut greges tonsarum ^, » propter confessionem ex

consclentia bona profectam. Et consequenter : « Omnes
»gemellis fcellbus^; »propter dupllcem gratlam : eam dico
quae ex aqua et Spirltu perficilur, velquae per Vetus et Vo-
vum Testamentum proedicatur. Faxit Deus, ut vos omnes
cursum jejunil peificlentes, eorum quae dlcuntur probe
memores, Inbonisoperibus fructificanles^, irreprehenslblli
corde intelligibili sponso astantes, remlssionem peccatorum
Consequamlni a Deo, cui glorla cumFiho et Spiritu sancto,
in saecula. Amen.

* Act. u, 58. — 2 Sophon. iii, i4, i5.— ^ Isai. iv, 4. — < Ezech.
XXXVI, 25.— 5 Cant. vui, 5.— ^*
IJ. iv, 1, 2.— ^ ibij. — 8 ^ Goloss.
i, 10.
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. 189

«WXWVWVVV^ AA^VVVV^/VVV^^VXiVVN^VVVVVXiVVVV^AA/^/XlVVViVVX^fVyA/V^^/XAfVVX^/VNA/VViVVVVVXVVXiVVXX/VNAA/XA/A^

CATECHESIS IV.

ILLUMINANDORUM,

Hierosolymis extemporalis Aa6t^rt, Dedecemdogmatibus.

Et lectio ex Epistola ad Colossenses : Yidete ne quis
vos depracdetur per philosophiam et inanem fallaciam,
secundum traditionem hominum, secundum elementa
mundis elc.

ARGUMENTUM.

Diabolus incudis instar tndomabilis, nec ad poent-

I.

tentiam flexibilis. —
Ad cavendas malas doctrinas opus
est gratia etvigiiantia et perspicacitate. II. Cultus Deiex
sana doctrina , et piis operibus constat» — Prcedatores
animarum Gentiles, Judcei, hceretici. Dogma i, de Deo.
IV.
Deus est unus, ingenitus, etc. — Cceterarum rerum crea-
ior , flUi vero solius Pater. V. Futurorum prcesciuSf po-
tentissimuSj et a nullo dependcns, Immutabilis. VI. Er-
rores hominum de Deo. Quam mullis et profanis rcbus
Dei nomen attributum sit. Dogma ii, de Ghristo. VII
Christus Patri per omnia similis, — Ab ceterno genitus,
et a dextris Patris sedens. — Perfectus in Deitate. VIII.
Filio-paternitas. — Filius Ferbum est , 7ion prolatitium
et substantia destitutum,sed ipsum loquens. Dogma iii^ de
geneuatiowe ex Virgine. IX. Fera carnis susceptio. —
Christus duplex : homo et Deus. — Nostrw afjectiones in
Christo. Dogma iv, de crxjce. X» Jn monte Golgotha con-
' Coloss. u, 8.
190 s. cyniLLi niERosoL. Aiiciiiiip.

f^regdli eranU — Crucls ilgnam toto orbe disiributum*

Dii SEPULTURA. XI. Ckristus ad infcrna descendit, justos

liberaturus. Dogma v, de resurrectione. Xlf. C/iristas
vere resarrexil. De assumptioke. XIII. Cliristus toto orbe

adoralur. — Ejus invocatione da^mones avfugiunt treme-

bundi. XIV. Signum crucis in fronte , in omni negotio
informandum. Dogma vi, de futuro judicio. XV. Ckristas
de ccelo venturus est» — Eegmim Ckristi sine flne, Dogma
VII, DE Spiritu sancto. XVI. Vnus est Spiritus sanctus,
quamvis malla operetar. —
Sanctitate Spirilus sancti
indigent omnes ratione prmdito} creaturcc, XVIL De divi-
7iis rebas nihil prorsus absque Scripiararum testimoniis
tradendum, Dogma viii, de anima. XVIII. De kominis fa~
— Anima Uberiarbitrii
bricatione. est ad imaginem JJei;
immortalis. — AnimaL prcBditum ratione. — Astro-
est

logi cadi. XiX. Anima, prius quam kuc adventarety ni-

kil peccavit. XX. Animcti omnes ejusdcm naturce, XXI.
Diabolus suggerit quidem sed cogere non potcst,
, —
Jjbi ncccssilas, ibi nec pcenw,nec coronce locas. Dogma ix,

DE CORPORE. XXII. Corpus tion est a Dei aiienam. JSikil —

est in kumano eorpore criminandum. XXIII. Corpas non

est peccandi causa, —

Anima; insi/rumentum et indamen-
tum est. XXIV. Monackoram et viririnum ordo, XXV.
Nc cctiibes adversus conjugatos cfftranlur, — Statas
nuptiarum ififerior, sed konore dignus, — Continentice
tempora in conju^^alis, XXVI. Secundce nuptice propter
infirmitatem concesscv. De cibis. XXV IJ. Injejaniis, vini
etcaraium abslintntia. —
Vini iicilus, dummodo mode-
ratus usus. —
f^iai et carnium abslinentia, non tanquam
a malis rcbus, sed cxcrcitationis et majoris meriti gratia,
XXVIil. Immoialls abstinendum. — San^^ainc quoquc
et snffocato. De vestitu. XXIX. Festitus ad tegendum
corpas, non ad luxuriam. Dogma x, de RfsuRUECXioNE.
 CATECIIJESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. Igl

XXX. Cuni islo corporc judlcandi rcsur^cmus, — Exem-

pla resurrectionis in natura. — In Scripturis. XXXI.
Coimnunis ornnibas resurrectio, sed dispar corporum con-
ditio. De LAVAcrxO. XXXII. Si^iilum divini Spiritus
consecuti, vitce ceternce hceredes efjicimur. Dogma. xi, de
DiviNis Unus cst Dcus Feteiis ci
ScRiPTURis. XXIII.
Novi Testamenti Scripturarum auclor. Ab Ecclesicc —
discendi Scrtpturfe libri. — Fctcris Testamenti iibri

XXII a LXXII senioribus in p^cecam conversi, XXXIV.

Ptolemceus Pliiladelphus LXX Seniores ad vertcndam
hebraicam Scripturam vocat. — LXX Interpreles singw
lis domiciilis inclusi. — LXX Interpretes, Spiritu snncto
inspirante, scripserunt. XXXV. Soli Itbri le^endi, (jui ab
ApostoLis et veteribus cpiseopis accepti, certa fiducia in
Ecclesia le":untur. — Catalos^as tibroram Vcleris Testa-
menti. XXXVI. Catalogus libroram Novi Testumenti.
XXXVII. Exhortatio multiplex, — Paganicee supersti-
tiones evilandcc, — Item samariticw et judaicce, prceser-
timque hcercticorum conventicuia.

I. Vlrlutem imitalur vilumi', et lolium pro trltlco ha-

beri conlendlt,* quod specle quldein tritlco simile est, ex
gustu vero a discernendi peritis deprehenditur. Diabolus
quoque transformatur in Angehun lucis ""
: non ut eo re-
vertalur ubi fuit; (nam incudis instar Inflexibile cor ge-
rens^ poenitere nesciam in posterum habet animi induc-
tionem;) sed. ut eos, qui parem Angelis vitam degunt,
cajcilatls caligine, etpestilenti incredulitatis slatu circum-
volvat. Multi obambulant lupi vestinienlis ovium contecti.
qui ovium quidem intcgumenta, haud lamen ungues et

* Vide D. Gulllon, tom. vui, pag. ^^S-oSi. — * 2 Cor. xi, j^- —

' Job. xn, x5.
102 S. CYRILtl niEROSOL. ARCHIEP.

deutes habent: sed mansuetam pellem indutl S eaque spe-

cie simplicibus facum facientes, exitiale impielatis virus ex
dentibus affundunt. Opus igitur nobis est divina gratia,
vigili cogitatione et acutum videntibus oculis; ne lolium

pro tritico comedentes, ex ignorantia vilium incurramus :

neve ovem esse qui lupus sit, praeda fiamus neve be-
rati :

neficum Angelum suspicati, eum qui ruinae artifex est dia-

bolus, devoremur. « Gircuit enim tanquam leo rugiens,
» quaerens quem devoret \ » ut ait Scriptura, Idcirco admo-

net Ecclesia; idcirco pra^sens auditorium instituitur: id-

circo lectiones fiunt.
II. Nam ratio divini cultus ex his duobus constat, piis

dogmatibus, neque doctrina sine ope-

et actionibus bonis,

ribus bonis accepta Deo; neque opera recipit Deus a reli-

giosis dogmatibus sejuncla. Quid enim prodest de Deo

sentire recte, et turpiter fornicari ? quae vero contra utilitas

pudicum esse laudabiliter , et impie blasphema profari?

Pretiosa igilur possessio dogmatum notitia est : cui rei vi-
gilanti mente opus quandoquidem multi sunt qui per
est,

philosophiam et vanam fallaciam prasdas agunt ^ Ac gen-

quidem per suaviloquentiam in diversa trahunt « Mel
tiles :

»enim distillat ex labiis mulieris meretricis^^. » Qui vero ex

circumcisione sunt ^, per divinas Scripturas, quas prave
falsis interpretamentis torquent, accedentes decipinnt; a

pueritia usque ad senectutem commentantes, et in ignora-

tione rerum consenescentes^. Haeretici vero, per blandilo-

qucntiam et dicendi suavitatem simplicium corda deci-

piunt', Christi nomine quasi melle, venenata impiorum
decretorum jacula contegentes. De quibus omnibus simul
ait Dominus « Videte ne quis vos in errorem inducat*. »
:

' Matth. VII, i5. — ^ 1 Petr. v, 8. — ^ Coloss. u, S. — ^ Prov.

V, 3. — 5 Tit. 1, 10. — ^ Isai. xlvi, 3, 4> et a Tim. iii, 7. — ' Rom.
XVI, x8. — * Matth. xxiv, 4«
 C/^TECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. 1 (j3

Propter hoc et Fidei doctrina tradilnr ', et in eam exposi-

tiones fiiint.

III. Sedanteqnam ea, qnae ad Fidem pertincnt tradam,

praeclare acturus videor, si brevi compendio summa neces-
sariorum dogmatum nunc capita percenseam : ne dicen-
darum rerum mullitudo, et intercessurum totius sancloe
Quadragesimai dierum spatium , eorum animis qui inter
vos simpliciores sunt oblivionem inducat : sed ut nunc ca-
pitulatim seminantes, eadem latius in poslerum exculta ac
perlractata non obliviscamur. Paticnter vero ferant, qui
habitu meiitis perfectiores sunt % et exercitalos jam sensus
habent ad discretionem boni pariter et mali, cum audicnt
tenera iila exordia, et lacleani velut introdnctionem ^ : ut
simul et ii, quibus catechesi (seu inslilutione) opus est,

utilitatem capiant ; et qui scientiam habent, eorum quae

jam novere memoriam sibi redintegrari gaudeant.

DOGMA I.

DE DEO.

IV. Prlmum igitur fundamenli instar in anima veslra

dogma de Deo stabiliatur. Qnod videh*cet Deus unus est
solus, ingenitus, sine principio, conversionis
omnis ac mu-
tatlonis expers; non ab altero generatus, neque alterum

habens suse sibi vitse successorem ; qui neque in tenipore

vivendi sumpserit initium, neque finem unquam slt habi-
turus. Quodque idem ipse et bonus et justus est; ut si
quando haereticum audleris dicentem, alium essc qui bonus,
alium vero qui justus sit ^; statim admonitus ha^reseos

' Hoc est, Symboium. — 2 Hebr. v, i4. — > Ihld. i3. — 4 Mar-
cionis error is eiat.

XLYII. j5
ig4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

venenatum jaciilujn agnoscas. Ansi sunt enim nonnulli

Deum unicum nefario sermone clividere; et aliqui dixerunt
alium csse animae opificcm ac dominnm, corporum vero
Quomodo enim
alium, insipientersimulet impio docentes : «

dominorum duorum uniishomoservusesset, cum Dominus

dical in Evangeliis « Nemo potest duobus dominis ser-
:

»vire *? » Unus igitur est Deus solus^ qui et animarum el

corporum opifex est. Unus est conditor coeli et lerrae, Ange-

lorum et Archangelorum factor; qui muUarum quidcm
rerum artifex est, unius vero solius pater ante snecula;
unius,inquam, solius unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu
Christi, per quem omnia fecit % visibilia et invisibilia ^.

V. Hic Domini nostri Jesu Christi pater, non ah*quo

circumscriptus est loco, neque minor est coelo. Verum
opera digitorum ejus sunt ^; et universa terra in pugno

eius continetur omnibus est et exlra omnia. Ne

^. Hic in

solem illo lucidiorem, vel eidem parem arbitrere. Qui

enimprius solem fabricavit, debet ille citra comparationem
niulto major ac lucidior esse. Futurorum prcescius est, et
omnibus potentior; omnia sciens, et prout vult faciens;
non subjectus rerum seriebus, neque genesi, [sideribusvc
nataUliis] neque fortunse neque fatah nccessitali. In
,

omnibus perfectus, et omnem virtutis speciem ex aequo

possidens. Qui neque minuitur, neque augescit sed idem ;

semper, eodemque modo se habet; qui praeparavit suppli -

cium peccatoribus, et justis coronam.

VI. Quoniam igitur ab uno Deo diversis modis muUi
aberraverunt; et ahi quidem solem fecerc Deum, ut noctis

tempore sine Deo manerent; ahi hmam, ut diei tempo-

libus non haberent Deum; alii caeteras mundi partes;
aUeri arles, hi cibos, isti voluplates; aliqui vero muh'erum

» Matih. VI, 24,— ^ Joan, 1, 5.—- ' Goloss. i, i6.— ^ Psal. viii, 4.
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. KjS

amorlbus insanientes, nndae mulieris simulacrum in su-

blimi collocatum Veneris nomine nuncupanles, sub visibili
spccie animi sui vitium afFectumquc adoravere; alii ad auri
fulgorem attoniti, cum ipsum, tum reliquas materias Deos
fecere; si quis vero doctrinam de monarchia [ seu unico
principatu] Dei in corde defixerlt, eique ex animo credi-
derit, omnem simul tam idololatriae vitiorum, quam haere-

ticorum erroris cursum impetumque praeclderit ; hoc

idcirco primum tibi pietatis dogma per fidem in animo
pro fundamento constitue.

BOGMA IL

DE CHRISTO.

VII. Crede autem etiam in Filium Dei, unum et sohim,

Dominum nostrum Jesum Ghristum, Deum de Deo geni-
tum, vitam ex vita genitum, lucem de luce genitum, simi-
lem per omnia Genitori. Qui non in temporibus ut esset
accepit, sedante omnia ssecula sempiterne et modo quodam
nuUis cogitationibus pervio ex Patre genitus est. Qui
Dei sapientia et potestas S et juslilia subsistens est ^; qui

in dextera Patrls ante omnia sa^cuia sedet. Non enim, ufc

quidam existlmarunt, post passionem quasi coronatus a

Deo, pro patientiae mercede thronum a dextris ejus rece-
pit ^; verum ex quo est, (est autem genltus ex omni aeter-
nitate) regiam habet dignitatem; sedens una cum Patre,
Deus cum sit, et sapientia et potestas, ut dictum est; una
cum Patre regnans, et omnium per Patrem conditor. Nihil
porro ei ad Divinitatis digoitatem deest ; eumque a quo
' i Cor. X, 24. — » Ibid. 5o, -. 3 Hcbr. 11, 9.

i5»
iqG s. cyrilli hierosol. archiep.

genitus est cognoscit, siciit ipse a Genitore cognoscitur \

Et ut compendio dicamns, illud in Evangelils scriptuoi
recordare : « Nemo novit Filium, nisi Paler ; neque Patrem
»quis novit, nisi Filius ^? »

VIII. Sed neque Filium abalienes a Patre, neque facta

coalitioneduorum, Filio-paternitatem [seu confusionem
utriusque] credas. Verum crede, quod unius Dei unige-
nitus est Filius, qui est ante omnia saecula Deus Verbum.
Verbum vero non prolatitium atque in aera dissipatum;
neque sermonibus solida ac propria subsistentia destilutis

simile ; sed Verbum

eorum qui verbo et rotione
filius ,

utuntur factor; VerbruTi quod patrem audit, et ipsum lo-

quitur. Ac de his quidem suo tempore, si Deus conces-
serit explanatuis dicemus. Non enim propositi nostri
,

obliviscimur, quod est summa tantum necessariae od fidem

introductionis nunc capita percensere.

DOGMA III.

DE GENERATIONE EX VIRGINE.

IX. Crede vero quod hic unignitus Filius Dei propter

peccata nostra de coelis ad terrnm descendit , assumpta
humanitate ista , iisdem quibus subjicimur afFeclibus

obnoxia ; natusque est ex sancta Virgine et sancto Splritu :

facta, non secundum opinionem ac fictam speciem sed

«ecundum veritatem, inhumanatione [seu hominis suscep-
tione.] Neque per Virginem uli per canalem Irajectus, sed
ex ea vere incarnalus, [et vere cx ea lactc nutritus ] man- ;

ducans uli nos vere, et vere uli nos bibens. Si enim hu-
manae naturae assumptio phanlasma [ac ludibrium oculo-

' Ooan. X, i4. — * Mattb, xi, 27.

 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. I97

riim] fuit, phantasma itidem fuerit snlus. Dnplex erat

Christus; homo quidem, quantum ad id quod videha-
tur;Deus vero, quantum ad iUud quod hntebat. Ut homo
manducans vere sicut et nos, similes enim nobis corporis
afTecliones habehat; sed ut Deus, hominum qulnque millia

ex quinquc panibus nutriens '. Mortuus est verc ut homo,

at mortuum quatriduanum ad vitam revocavit ut Deus ^.

Dormivit vere in navigio ut homo ^, et ambulavit super

aquas ut Deus ^.

DOGMA IV.

DE CRUCE.

X. Hic crucifixus est pro peccatis noslris vere. Quod si

ncgare vohieris, revincet ie locus ipse conspicuus, felix

iste Golgolha , in quo nunc ,

propter eum qui ibi cruci
nfTixus est, congregati sumus; ac crucis h"gno universus
jam orbis in partes secto replelus est. Criicifixus vero est
non pro suis ipsius peccatls, sed ut nos a proprils Hbera-
remur. Et despectui quidem tunc ab honilnlbus habltus
est, et coL^phls cobsus homo ^; verum a creatura pro
ut
Deo agnilus est. Sol enim Dominum ignominla afTectum
videns, defecit iremebundus ^, neque hoc spectaculum
ferre valens.

DE SEPULTURA.

XI. In monumcnlo saxeo verc posltus est sicut homo 7;

sed petra3 propler ipsum prae formidine sclssae sunt. Des-

• MaUh. XIV, 17-21. — 2 Joan. xi, Sg-i^. — ' Matlh. vin, 24. —
^ Id. XIV, a5. — 5 jjj. XXVI, 6y. — ^ Luc. xxiii, 45. — 7 Matlh.
xxvii, 5i.
igS S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

cendlt ad subterranea, ut llllnc juslos redlmeret. Velles-ne

enlm, qnoeso tc, vlvos quldem grnlla frul, Idque cum plu-
rlml ex his sancti non slnt; eos vero, qul ab Adamo usque
longlnquo tempore conclusl fuerant, llbertatem tandem
non consequi ? Ilesaias propheta tam multa de Ipso cxcelsa
voce praedicavlt; non velles ut rex descendens suum prae-
conem Illlc Davld, ct Samuel, et Prophetae
llberaret? Erat
omnes, ipse quoque Joanncs qui per legatos suos dicebat
« Tu es qui venturus es, an alium expectamus '? » Non
velles ut tales viros descendens liberaret.

BOGMA V.

DE RESURREGTIONE.

XII. Verum qul descenderat ad subterranea, rursus

ascendlt; ct Jesus qui sepultus fuerat, lertio dle resur-

rexlt vere. Et si te o!Im vexaverlnt Judail, statim illls

occurre in hunc modum sciscitans ; Jonas post triduum dc

ceto exivlt'; et Chrlstus post tridnum de terra cxcitatus
non est? Mortuus ossium Ellsael contactu revixit ^
; et

homlnum faclor non multo facllius vlrtute Patris suscita-

bltur? Vere igitur resurrexit; et redlvivus iterum Disci-

puhs visus esl; et tcstes resurrectionis ejus duodeclm
DiscipuU ^
; qulnon vcrbis ad gratiam compositis tcsliricati

sunt, sed ad suppHcIa et morles usque pro vera rcsurrec-

tione dimlcavere. Nlmlrum « In ore duorum ct trium
» testium stabit omne verbum ^, » juxla Scripturam; duo--
decim vero de resurrectione Ghristi teslantur, ct adhuc
circa resurrectionem incredulus manes ?

' MaUh. XI, 3.-2 Jon. n, ii, — ^ 4 Reg* xui, 21. — * Act.
II, 32, 33. — ^ MaUh, xvui, 16, ex Dcut, xix, i5.
 CATECHESrS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. I99

DE ASSUMPTIONE.

XIII. Gum vero Jesiis pallcntia3 cursutn absolvisset, et

homines a peccatis redemisset, itcrum in coelos susceplus

nube conscendit. Et Angoli quidem ascendenti astab^^nt,

Apostoli vero contemplabantur '. Si quis vero eis, qase

nobis dicuntur eorum qune nunc videntur vi ac

diffidat,

potestati crcdat. Reges omnes dum moriunlur, una cum

vita polestatem amittant; Christus vero cruciiixus, a tolo
orbe adoratur. Grucifixum annuntiamus, et tremunt daj-
mones. Multi diversis tcmporibus cruci affixisunt; verum
cujusnam alterius in crucem acti invocatio dsemones usquam
efTuga vit ?

XIV. Ne ergo Christl crucem erubescamus. Sed eliam

si alter abscondat, tu palam in fronte obsigna, ut daemoncs
regium signum intucntes, procul fiigiant trcmcbundi. Fnc
vero hoc signum, dum manducas ct bibis, sedes, recubas,
exurgis, loqueris, ambulas; verbo dicam, in omni negotio,
Qui enlm istic crucifixus est, sursum est in coelis. Nam si

crucilixus et sepultus, in sepulcro remansissct, erubescen-

dum forlassis; nunc vero qui in Golgotha isto crucilfxus

fuit, ex Olivarum posito ad Orientem monte in ccelum

ascendit '. A terra enim in inferos descendens, alque
inde ad nos revectus, a nobis ilerum in ccelum abiit; patre
ei acciamante ac dicente : « Sede a dextris meis, donec
»ponam inimicos luos scabellum pedum tuorum ^
* Act. 1, 9. — * Zach. XIV, 4> ct Luc. xxiv, 5i, — ' Psal. cix, 1.
200 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

DOGMA VI.

DE FUTURO JUDICIO.

XV. HIc Jesns Chrislus qul ascendlt , de cajlls iterain

venlel, non de lerra. Dixi auteui : o Non de terra, » quia

niulll lioc tcmpore de lcrra venluri sunt unticlirisll \ Jain
enim, ul vidisli, mulli dlcere coeperunt : « Ego suui Chris-
» tus '; » et post haec ventura est Illa « Abomlnatio desola-
» lionis ^ » falsam sibi appellationem Chrlstl usurpans. Tu
autem mlhi verum Chrlstum, Plhum Dei unlgenllum, non
ampllus jam e terra, sed e cceHs venturum expecta; unl-
versis supra fulgur omne, et omnem splendorem lumlnis
conspiciendum, Angelorum salellitio stipatum; ut vivos et
morluos judicel, ac regnum oblineat cceleste, sempiter-

omni fine carens. INam et in hoc quoque ccrtus et

nuiTi;, et

cautus esto, quandoquidem multl sunt qui dicant Chrlsti

rcgno fmem esse.

DOGMA VII.

DE SPJRITU SANCTO.

XVI. Crede ei in Spiritum sanctum, deque eo idem

senlito quod de Palre et Flho acceplsti; non autem secun
dum eos qul contumeliosa de Ipso docent. Tu igitur dlscc
anum esse hunc sanclum Spiritum, indivisum, mullipo-
tenlem; qui cum multa efriciat, ipse lamen non dispertitur;
qui mysleria novit, et omnia scrutalur, etiam profunda

'
1 Joan. II, iS. — » Matlh, xxiv, 5. — » Ibid. i5.
 CATECHESIS IV. DE DEGEM DOGMATIBUS. 201

Dei '
;
qul super Dominum Jesum Chrlstum in columbie
specie descenilit; qui in lege et Prophetis operatus est;
qui nuncquoque baptismi tempore animamtuamobsignat;
cujus etiam sanctitate opus habet universa intelligiblb*s
nalura. In quem si quls bb^sphemam vocem emittere ausus
fuerit, nec in hoc saeculo, nec in futuro remissionem habi-
turus est '; qui cum Patre et Filio Divinitalis gloria conde-
coratur; quo etiamopus habentThroni, Dominationesque,
Principatus et Poteslates ^. Unus est enim Deus, Christi
pater; et unus Dominus Jesus Ghristus, unius Dei imicus
Filius ^., et unus Spirltus sanctus, qui omnia sanctificat et
deificat; qui in lege et Prophelis,in Veteri et Novo Testa-
mento est locutus.

XYII. Hoc signacuhim in mente tua semper habeto

quod quidein nunc tiblsummatim per capitum reccnsio-
nem edictum est; si vero Dominus concesserit, adhibita ex
Scripturis demonstratlone pro vlrlbus a nobls plenius edis-
seretur. Oporlet enim circa dlvuia et sancta Fidei mys-
lerla ne minimum quldem absque dlvinls Scrlpturis tradi;
nec temere probabihtatibus, argumentlsque verborum in

ortificio consislenllbus abduci. Ne mihi quidem ista pro-

ferenti ultro crcdas, nisi de divinis Scripluris eorum, quae
tibi annuntio demonstrationem acccperis. H.tc enim fides,

cui nostram salutem debemus, non ex commentitia dis-

pulatione, sed ex divinarnm Scripturarum demonstratione
viin habet.

• 1 Gor. 1!, 10. — 2 Mallh. xu, Sa. — ^

Goloss. i, i6.— 4 i Cor.
viu, 6.
202 S, CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

DOGMA YIII.

DE ANIJIA. »

XVIII. Post veiierandie hiijiis glorlosas ct per sanclae

fidei nolitiam, le qaoqiie deinceps nosce, quisnara sis?

Niminim dnplex tn homo institutus cs, ex anima et cor-
pore compositus; et, ut paulo ante dictum est, idern libi

Deus et animae et corporis auctor est. Id quoque scito quod

animam habes iiberae poteslatis, opus Dei pra^stantissimum,
juxta imaginem Condiloris factam; immorlalem propler
Deum immortahtalem ipsi conferentem ; animal ratione
prscditum corruptionis expers, propter eum qui ista lar-
gitusest; potestatem habens faciendi quae vellt. Non enim
siderum nataHtiorum vi peccas; neque fortuna cogente
scortaris; neque, uti nonnulli dclirant, astrorum conjunc-
liones te lasciviis invitum incumbere compeUunt. Quid tua
ipsiusmet mala confiteri detrectans, astris insonlibus cul-
pam ascribls ? Ne mihl posthac astrologis adverle. De illis

enim alt Scriptura divina : « Slent et salvent le aslrologi

» cceli ' ; « et inferius : com-

« Ecce omnes sicut stipula ignl
» burentur, et non liberabunt animam suam de flamma '. »
XIX. IIoc quoque addisce, quod prlusquam anlma in
hunc mundum venlret, nihil peccavit : sed cum absque
peccato vencrlmus, nunc cx llbera voluntate peccamus.
Ne mihi quemquam audlas illud male interpretantem :

« Si autem quod nolo, Sed recordarc cjus,

iilud facio ^. »

qul dicit « Si voluerltls, et audierltis me, bona lerras co-

:

«medetls. Si vero noluerltis, et non audlerills me, gladius

» vos consumet ^ etc. » Et rursus « Sicut
, exhlbuistls :

» membra vestra serva imaiundiliae et iniqullali ad iniqui-

» Isai. XLVii, i3, i4. — ' Rom, vit, iG. — ' Isai. i, 19, 20.
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. 203

»tatem; ita niinc cxhibete membra vestra scrva justltiae

»in sanctificallonem'. » Memento etlam Scriptnrae dicentls
« Sicut non probaverunt Deum habcre in nolitia % » et,

« Quod de Deo cognosci potest, manifestum est in iihs ^, »

et iterum : « Oculos suos clauserunt ^. » Dei quoque rur-

sum [memenlo] increpantis et dicentls : « Ego autem
«plnntavi te vlneam frucllferam omnem veram : quomodo
» conversa es in amaritudinem, vitls aliena ^?
XX. Immortalls est anlma : simllesquc sunt animae
omnes seu vlrorum seu mulierum; sola enlm corporis
membra distinguuntur. Non est ordo animarum natura
peccantium, et ordo anlmarum natura juste agentlum :

sed utrumque ex vohmtate et suo cujusque arbltrio fit,

cum animarum substantla unlusmodi sit et simills in om-

nibus. Novi multa me dlcere, ct lempus jam muUum prae-
terlisse : sed quid ante sahUem ponendum? NoHs cum la-

bore allquo viaticum tlbi adversum hteretlcos darl ? neque

vis nosse diverlicuLa vIob, ut ne per imprudentiam in prae-

cipitium feraris? Si doctores non minimum deputant lucrl

sibi accedere, quod hncc addiscas; tu qui addiscis^ non de-
bes Hbenter multltudlnem rerum, quae dlcuntur, excipere.
XXf. Llbera est et sui juris anima diabohisque sugge- :

rere quidem polest; ul autem praeler voluntatem cogat,

polestatem non habet. Subjicit tlbl fornlcatlonis cogita-
tionem : si voles, admltlb; si nolls, non admlltls. Si enim
ex necessltate fornicareris, qua igitur causa Deus gehen-
nam priTeparasset ? si natura, non arbitrio, recta faceres,
cur Deus inefrabiles coronas apparasset? Mansueta est
ovis, at nunquam propter mansuetudinem coronata fuit :

quia quod mausueta sit, ei non ex animi voluntate, sed ex

nalura comparatum est.

» Rom. VI, 19. — 2 la. 1, 28. — s

ijjia. 19. — 4 Malth. xiii, l5.
~ * Jcr. 11, 21,
204 S* CYRILLI HIEROSOL. ARGHIEP.

DOGMA IX.

DE CORPORE.

XXII. Cognovisti, dilecte, de anima quanlum inlerim

satis fuit. Nunc et andi pro viribus de corpore tiio. Ne
quemquam feras eorum, qui alienum Dco corpus istud
a
csse dicunt. Qui enim alienum a Deo quiddam esse cor-
pus, et in hoc lanquam alieno in vasculo inhabitare ani-
mam credunt, eo ad scortationes procliviter abutanlur.
Quid vero est quod in illo admirabili corpore criminan-
tur? quid illi ad decentiam et concinnitatem deest? quid
non in ipsa structura nonne eos oportuit
artificiosum ?

considerare tum oculorum conformationem splendidissi-

mam; tum quomodo auresin obliquum flexa? jacent, utau-
ditum sine impedimento admittant? ulque olfactus vapo-
res discernendi, et suaves odores admitlendi vi pollet ? ut
lingua duarum reium administra cst, gustatus et loquendi
facultatis? ut in abdilis locis positus pulmo, donalus cst
irrequieta aeris aspiratione? Quisnam perpeluum cordis
pulsum indidit? quis in tot venas arteriasque distribuit?
quis nervis ossa lam saplenter implicala colligavit ? cjuis

supplementum naturcE attribuens, par-

alimenli partem ad
tem aliam ad verecundam secretionem discrevit et pu- ;

dendas partes verecundioribus abscondit locis '? quis de-

fecturam hominum naturam levi atque facili conjunclione
perennem elTecit ?

XXIII. Ne mihi dixeris corpus prccandi causam csse.

Si enim corpus peccati cansa est, quare mortuus non

pcccat? gladium admove dextra^ hominis nuper mortui,
et caedes nulla fict. Omnia formarum genera coram juvcne

' 1 Ctir. xii, 20.

 CATECHESIS ly. DE DECEM DOGMATIBTJS. 2o5
recens mortno pertranseant, et nuUa oborietnr scortandi
cnpiditas. Quamobrem? quia corpus per se ipsum non
peccat, sed anima per corpus. Animce instrumentum, et
veluti indumentum atque amiclus corpus est. Et si qui-
dem ab ea ad fornicationem applicetur, immundum fit : si

vero animae conjungatur, fit templum Spiritus sancti. Haec

ego non profero, sed Paulus apostolus dixit : « Nescitis
)> quod corpora vestra templum sunt Spiritus sancti qui
» in vobis est '? wParcetanquam tem-
igitur corpori tuo,

plo sancti Spiritus existenti.Ne tuam carnem stupris pol-

luas ne inquines hanc
: tuam pulcherriniam vestem. Si
aulcm inquinasli, nunc ablue per pocnitentiam lavare :

quandiu tempus patitur.

XXIV. At eum, qui de castitale cst, sermonem praeci-
pue quidem auscultet monachorum et virginum ordo, qui
vitam in mundo parem Angelis instituunt :[deindc vero
reliquus Ecclesiae populus. ] Magna vobis, fralres, reposita
est corona. Ne exigua voluptale magnam dignitatem com-
muletis. Audite Apostolum dicentem : « Ne quis fornicator
» aut profanus ut Esaii, qui propter unam escam vendidit
» sua primogeniti jura ^ » In angelicis libris propter purita-
tis propositum descriplus, vide ne proptcr sluprum perpe-
tratum poslhac ex eisdem delearis.
XXV. Neque vero , si perfectum castitatis officium
adimples, eflerri le decet adversus illos, qui inferiorem
vitse statum matriinoiiio copulali seclantur. « HonorabilG
»enim est connubium, et cubile impollutuni ^, » ut ait
Apostolus. Et tu qui caslitalis iiitegrltatem habes, nonne
e\ homlnibus conjugatis natus es? non ergo quod aurum
possideas, argcnlum reprobcs? verum spei bonae pleni sint
et ii, qui in conjugio legitime auptiis utunlur : qui exac-
tum ad leges connubium, non illud ex immoderata licentia
'
1 Cor. VI, 19. — » Hebr. xii, 16. — » Id. xiii, 4.
206 S. CYRILLI HlEilOSOL. ARCHIEP.

procax ac llbidinosum inslituunl : qui rclaxationis tem-

pora norunt, ut vacent orationi '
: qul una cum vestimen-
lis munda in conventlbus ad Ecclesiam olTerunt corpora :

qul liberorum procreandorum , non fruendae voluptalis

causa, ad nuptias accesserunt.

XXVI. Nec unico matrimonlo contenli, eos, qui ad
secundas nuptias se ultro dejecere, reprobent. Nam prae-

clara est et admiranda res continentia ' ; verum ignoscen-

dum etiam est, si ad secundas nuptlas accedatur, ne
scortationl succumbant infirmi. « Bonum est enim eis, si

»permanserlnt, sicut et ego, inqult Apostolus : si vero

»non se continent, nubant. Melius est enim nubere, quam
»uri ^. » Reliqua vero omnia procul ablegentur, scortatio,
adulterium, etomne lasciviae genus. Gonservelur vcro
corpus Domlno mundum, ut Domlnus etiam corpus res-
pectet. Nutriatur autem alimentls ut vivat , et absque
impedlmcnlo famuletur, at non ut deliciis tradatur.

DE CIBIS.

XXVII. Ac de clbis ista vobis prsescribantur decrela;

quandoquldem multi circa escas quoque impingunt. Nam

alii quldem idolis immolata slne discrlmine contingunt :

alii vero exercitalionls causa secundum ascetica) vitae ins-

titutum [a nonnullis ] abstlnent, damnant autem eos, qui

manducant ^, et ita varie clrca cibos quorumdam anima
poUuItur^, dum et manducandi et abstinendi utiles causas
ignorant. Jejunamus enim vlno ct carnlbus abstinentes,
non ea quasi piacula abhorrentes, sed expectatlone mer-
cedls; ut dum sensibilia ultro contemnimus, spirltnli in-
lelliglbliique mensa perfruamur : utque nunc semlnantcs

* 1 Cor. vii, 5. — ' Id est vicUiitas. — ' i Gor, vn, 8, 9. — ^ Bom,

XIV, 3, — * X Cor, vui, 7.
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. 207
in laci ymls, m exultatlonc metamus In ScTeculo venluro ^
Ne Igltur aspernare eos, qui manducant, et ob corporum
inibeclllilalem cibum sumunt ', neque illos reprehendas
qui modico vino utuntur, proplcr stomachum et frequentes

infirmitates ^ : neve eos tanquam peccatores condemnes.

Nec vero tanquam alienas oderis carnes : cujusmodi non-
HuIIos noverat Aposlolus, cum dlceret : « Prohlbentium
»nuptias; abstlnentiam [
prceclpientlum ] a cibis , quos
»Deus creavit ut a fidclibus cum gratiarum actione perci-
• plantur'^. ))Qui igitur ab hls abstines, non quasi ab abo-
minandis temperato, alioqui mercedem uullam habiturus
es; scd tanquam bona pra3termltle, propter intelllglbllia,
quae llbl proponuntur, multo meliora.
XXVIII. Animaj tuas cave, ne quid unquam edas eo-
rum, quc-e idoHs oblata fuere. Nam de hujusmodi clbls,
non mihi solum hoc lempore, sed jam ipsis Apostolis, et
Jacobo hujus Ecclcsiae olim episcopo studium et cura fuit.
Scribunt enim Apostoh et praesbyteri omnibus gentibus
universalem epistolam, ut prlmo ac praeclpue ab immola-
lis abstineant, delnde vero a sanguine et sufTocato ^. Multi

enim homincs ferlnc^ indole, et canum more viventes,

sangulnem immanisslmarum .inslar belluarum larnbunt, et
Tu autem qui Christi servus
sufTocatls alTatim Implentur.

es, cum manducas hoc observa ut cum pletate ac reli-

gione manduces. Ac de cibls quidem satis.

DE VESTITU.

XXIX. Vestltus vero tibi slmplex esto, non ad orna-

lum, sed ad necessarium tegumentum : non ut molliter
delicleris, sed ut hyeme calescas, et verecundlam corporis
• Psal. cxxv, 5.— 2 Rom. xiv, 3.— 3 1 Tim. v, 23,-^ < Jd. iv, 3.
—- ^ Act, XV, 23-29,
208 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

tegas. Ne vero tegendoe turpitudinis praclextu, superfluo

vestium paratu in aliam turpitudinem incurras.

DOGMA X.

DE RESURRECTIONfi,

XXX. Moderate, qureso, utere corpore islo, ct intel-

lige te cum hoc corpore judicandum,-a mortuis cxcitatum

iri. Si vero libi quaidom diffidentioe cogllatio succurrat,

quasi fieri res non possit ,'

ex tuismet ipsius rcbus, de iis,

quoenon apparent aestima. Tu enim ipse, dic mihi, ante

annos centum aut amphus reputa tecum ubinam eras :

ex quah, exigua prorsus ac vihssima substantia, ad tanlam

slaturae magnitudinem, et talem formae dignitatem perve
neris? Anne, qui quod non erat ut esset fecit, id quod jam
est ac cecidit, rursum suscitare non poterit? Qui satum

propter nos frumentum singuhs annis mortuum et putre

excitat; an nos ipsos, quorum gratia ipsum surrexit, diffi-
cile suscitaturus est? Vides ut arbores nunc tot mensibus

sine fructu et sine fohis perstitere : tolae tamcn, hyeme

exacta, uti ex mortuis iterum revivlscunt. Nonne muho
magis nos, muUoque facihus ad vitam revocabimur? Virga
Mosis in naturam serpenlis longe dissimllem, Dei volun-
tate transmulata est : et homo in mortem dehipsus, non
ex integro in semetipsum restituetur ?

XXXI. Ne attende ad eos, qui dicunt hoc corpus non

resurgere; resurget enim. Gujus rei testishabetur Hesaias,
aiens: «Resurgenlmortui^etexcitabuntur qui in monumen-
Dtis sunt '; »et, « MuUi eorum, qui in terrse aggestu dor-

» Isai. XXVI, 19.

 CATECHESIS IV. DK DECEM DOGMATIBUS. 2O9

» miunt, resurgent, » juxta Danlelem ; III qnldem in vltnm

«cTternam, illi vero in opprobrlum semplternum '. » C.-e-

terum rcsurgere omnlum commune est homlnum; sed non

omnibus simllis contlnget resurrectlo. Nam omnes quldem
seterna acciplemus corpora, non autem omnes slmilla.

Justi siquidem acciplent,ut3eternum mancntes Angelorum

choro socientur ; peccatores vcro, ut in ssecula peccalo-
rum kiant supplicium.

DE LAVACRO.

XXXII. Quamobrem prius sua in homlnes bonitate

Dominus lavacri poenllentiam concessit, ut ponderis pcc-
catorum pkirimam partem, imo pondus omne abjicientes "",

et per Spiritum sanctum sigllluin consecuti, seterna3 viloc

h^eredes efficiamur. Verum cum de L^vacro jam ante dl-

xerimus ad ea quae supersunt rudiorum institutionum
salis,

capita pergamus.

DOGMA XL
DE DIVINIS SCRIPTURI9.

XXXIII. Ista vero nos docent divlnitus inspirata^ Vete-

rls et Novi TestamentiScripturae. Unus enim utriusque
est
Testomenti Deus, qui Christum inNovo conspicuum fac-
tum pracnuntiavlt in Veteri : qui per lcgem et Prophetas
nos ad Chrlstum paidagogi more perduxit. « Prius quam
»enim veniret fides, sub lege custodlebamur : » et, « Lex
wpcedagogus fuit noster ad Chrislum ^ » Ac si quando ha3-

' Dan. XII, a. — » Hebr. xir, 1. — » Gal. ui, 25, 24.

XLVII. l4
 2 10 S. CYRIiiLI HIEROSOL. ARCHIEP.

rctlcorum audierls allquem infamantem legem aut Prophe-

las, oppone salutarem illam vocem, aiens : « iNon venit

» Jcsus solvcre legem, sed adimplcre '. » Studiose quoque,

et ab Ecclesia disce, quinam sint Veteris Testamenli libri,

qui vero Novi neque mihi quidquam apocryphorum lcgas,

:

Quid enim ea, quae ab omnibus agnita et confessa sunt, nes-

cis, quid circa dubia et controversa infelix operam perdis ?

Divinas lcgcs Scripturas, hos Veteris Testamenti libros

viginti duos : quos septuaginta duo Interpretes transtule-
runt.
XXXIV.Alexandro enim Macedonum rege defuncto,
regnoque ejus in quatuor principatus diviso, Babyloniam
et Macedoniam, Asiam et yEgyptum; unus eorum, qui m
/Egypto regnarunt, Ptolemaeus cognomine Philadelphus,
litterarum studiosissimus princeps, dum libros undecum'
que Demetrio Phalereo bibliothecae procura-
colligeret, a

tore, de divinis legis et Prophetarum Scripturis audivit.

Ac multo satium judicons, non ab invitis per vim libros
parare, sed donis potius et amicitia possessores demereri;
cuni sciret id, quod vi extorquetur, eo quod praeter vokm-
tatem detur, saepenumero dolo corrumpi; quod vero sponte
exhibetur, id cum omni sinceritale donari : missis ad Elea-

zarum summum tunc temporis pontificem, plurimis ad

ornandum Hierosolymorum tempkim islhic positum donis,
senos de singulis duodecim Israelis tribubus, qui libros in-
terpretarentur, ad se delegari fecit. Deinde autem ut ex-
periretur an libri, necne, divini forent; prospicicns ne inter
se missi interpretes convenirent, eorum unicuique in loco,

qui dicitur Pharus, secus Alexandriam sito, propriam acdem

attribuit, Singulisque universas Scripluras interprctari man-
. davit. Cum vero illi intra dies septuaginta duos negotium
absolvissent, rex omnium simul translationes, quas, sepa-
• Matt' . V, 17.
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMA.TIBUS. 211

ratis domiciliis, atl sese mutuo non accedentes elabora-

verant, in unum conferens, non in sentenliis solum, scd et

ipsis in verbis plane consenlientes reperit. Non enim ver-
borum invenlio, et humanorum sophismatum arlificiuai

erat id opus : sedSpiritus sancli inflatu, divinarum Scrip-

turarum a sancto Spiritu dictatarum oonfecta interpre-
tatio.

XXXV. Harum lege libros duos et viginti, nihllque cum

apocryphis habelo commune. Eos solos studiose meditarc
et versa, quos etiam in Ecclesia cum certa fiducia legimus.
MuUo prudenliores et rcligiosiores te erant Apostoli, et \c-
teres episcopi Ecclesiae rectores, qui eos tradidere. Tu ergo
filiusEcclesiae cum sis, ne legespositastransverte. Et Vete-
ris quidem Testamenti, ut dictum est, duos supra viginli
libros meditare; quos, si discendi studio teneris, nomina-
tim, me recilante, memoriae infigerc stude. Legis enim
sunt, primiquinque HbriMosis, Genesis, Exodus, Leviticus,
Numeri, Deuteronomium. Inde, Jesus filius Nave : et Ju-
dicum hber, qui una cum Ruth septimus numeratur. Cae-
terorum vero historicorum librorum, Regnorum primus et
secundus unus, est apud Hebraeos Hber; unus item, tertius
cum quarto. Simihterque apud eos Parahpomenon primus
et secundus, unus est fiber : Esdraeque primus et secundus
pro uno censetur. Esther duodecimus cst hber^ et hi qui-
dem historici. Versibus scripti sunt quinque : Job, Psalmo-
rum hber, Proverbia, Ecclesiastes, et Canticum Cantico-
rum, qui hber est decimus-septimus. Sequuntur prophetici
quinque : duodecim Prophetarum hber unus Hesaiae unus ,•

Hieremiae cum Barucho, Lamentationibus et EpistoLi \

unus; deinde, EzechieL et Danieh's hber, Veteris Testa-
menli secundus supra vigesimum.
XXXVL Novi autem Testamenti sunt quatuor duntaxat
' Est Barucbi c. vi. jn Vulgata,

14.
$12 S. CYRILLI HIEBOSOL. ARGHI£P.

Evangelia; nam coetera falso inscrlpta sunt, etnoxia. Scrip-

serunt et Manichaei secundum Thomam Evangelium, quod

evangelicag appellationis fragrantia coloratum, simplicio-
rum animas corrumpit. Suscipe et duodecim Apostolorum
Acta : et insuper septem catholicas epistolas, Jacobi et
Petri, Joannis et Judse : deinde, quod omnibus est pro
signaculo,et postremumest Discipulorum opus, Pauli qua-
tuordecim Epistolas. Reliqua vero omnia extra in secundo
[ ac nullo ] ordine habeanlur : el quaecumque in Ecclesiis

non leguntur, illa neque privatim legas, sicut jam audisti.

Ac de his quidem hacteniis.
XXXVII. Fuge autem omnem diabolicam operationem :

neque defectori draconi credas, qui ex bona natura ultro

ac sponte mutatus est; qui volentes quidem persuadere po
test, neminem autem cogere. Neque astrologorum pra^dic-

tionibus, nequc avium observationibus, neque ominibus

attendas, neque fabulosis Graecorum divlnationibus. Vene-
ficium, incantationem, et nefandissimas Manium evocatio-
nes, ne ad nures quidem admitte. Ab omni intemperantiae
genere recede, nec gulae deditus, nec vokiptatum nmans;
omni avaritia et foeneratione superior. Neque vero gentili-
tiis spectaculorum conventibus intersis. Neque ligaturis

unquam in morbis utare. Aversare quoque omnem caupo-

narum frequentandi illuviem ac sordem. Neque in samari-
ticam aut judaicam delabare reHgionem, nam te in poste-

rum liberavit Jesus Christus. Ab omni sabbatorum obser-

vatione procul esto ; neque uUum indiiFerenlinm ciborum
communem vel mundum appelles. Precsertim vcro oderis

omnia transgrcssorum haerelicorum conventicula. Omni-

busque modis tuam ipsius auimam muni, jejuniis, precibus,
eleemosynis et divinorum oraculorum lectionibus; ut in
temperanlia etpiorum dogmatum observalione, quod libi
 CATECHESIS IV. DE DECEM DOGMATIBUS. 2 10

reliquum est in carne tenipus vivens ^ ,• unica, quae per la-

vacrum datur, sulnte perfruaris : sicque coelestibus a Patrc
ac Deo ascriptus exercilibus quoque, ccelestibus coronis
digneris : Domino
in Ghristo Jesu nostro, cui est gloria in
saecula saeculorum. Amen.

* I Petr. IV, 2.
2l4 S' CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

^/VWVWV% WNiX/WVVWVW/WWWWVW (VVVVVVVWlVVVVWiVVVVVWVV^VVVVVVVWlVWIVVVVVVWWVAiWVWWW

CATECHESIS Y.

^
ILLUMINANDORUM,
Hierosolymis extemporalis dictcif de Fide. Et lectio ex
EpistoUiad llebrwos ; Est aiitem lldes speratarum sub-
slantia rerum convlctio earum quae non videntur. In
,

hac enim testlmonium consecutl sunt senes etc. '

,

ARGUMENTUM.
I. Ma^na dignitas fldelem appellari. II. Fidelis difjl-
cile invenitur. — Fidelis etiam in paupertaie dives.
III. Fide omnia in rebus liumanis transi^untur. IV. Ex
flde omnis bona actio suspicitur Fidcs nos adversus . —
diabolum nnmit. V. Fides eximia A bralicv. VI. Chrisliani
AbralicB fidem imitantur. VII. Elog^ia ct vis fidci. VHI.
Fides etiam alterius alios salvat. IX. De resurrectlone
Lazari. X. Duplex fides : prima est do^malum. XI. A l-
iera fides , donorum. — Anima Jidei lumine perfusa
Deum, quantum. potest, intuetur. XII. Sola est ampiec-
tenda et retinenda fides, quw ab —
Ecclesia traditur.
Symbolum non scriptis maiidandum, sed memorioi. —
Non catechumcnis efferendum. — Symbolum ex prwcipuis
Scripturce sacrce capitibus conclnnatum. XIII. Symboli
traditio est pecunia ad mensam in deposituni data.

I. Quantam vobis dignltatem conferat Dominus % ab br-

dine catechumenorum ad fidelium ordinem vos Iransfe-

' Hcbr. XI, I, 2. — ^ Vide D, Guillon, tom. vuj, pag, 58i-382.

 CATECHESIS V. DE FIDE ET SYMBOLO. 2l5

rens, repraesentat apostolus Paulus, alens : « Fidelis Deus,

» per qiiem vocali estis insocletatem filii ejus Jesu Ghristi ' :

Cum enim Deus« Ficlelis » appellelur , tnquoque camdcm

accipis appellationem, magna auctus dignitale. Quemad-
modum enim Deus vocatur bonus, et juslus, et omnipolens
[seu omnium dominator, ] et universorum conditor, ita et

« fidelis. » Reputa igitur ad quantam proveheris digni-

tatem, divinaB appellationls partlceps futurus.
II. Hic jam queeritur, ut fidelis quis ex vobls, secundum
intimam conscienliam , reperiatur "".
« Virum enlm fi-
» delem reperire magnum opus est ^, » alt [Scriplura.] Non
tuam consclentiam demonstres; (neque enlm ab
ut mihi
humano die judlcandus cs ^) sed ut Deo fidei slnceritalem
ostendas, qnl scrulatur renes et corda ^ , et qui novit cogi-

tationes homlnum ^. Magnum quiddam est vlr fulells , et

quovis divlte divitlor cxlstit. « Fidelis cnim vlri cst totus

«mundus diviliarum ", » in eo quod ipsas desplclt et con-
culcat. Nam qui exlerius divites sunt, eliamsi multa possi-
deant, quantum ad anlmam inopia cruciantur; quanto
cnim plura congregant, tanto majori eorum, quoe desunt,
desiderio conficiunlur. At fidclis homo, quod maxime ad-
mlrabile videatur, In paupertate dlves est,sclens enlm quod
indumenta tantum et alimenta habere necesse sit , hlsquc
conlentus ^, divitias conculcat.

Neque vero apud nostanlum, qui Chrlstl nomine

III.

censemur, magna est fidel commendatio; verumetiam

universa, quoe in mundo geruntur, et ab eis quoqiie qui
aheni sunt ab Ecclesia, pcr fidem transiguntur. Per fidcm
extraneae personae nuptialibus legibus conjunguntur ; alie-

nusquc homo corporum et pecuniarum alienarum , per

'
I Cor. 1, 9.— ' Id. IV, 2. — ' Prov. xx, 6. — ^ 1 Cor. iv. —
* Psal. VH, 10. — ^ Id. xcii', II. — 7 Prov. xvii, G, tiecunduin tw.
— Id Cil tolius niundi divili«5. — ^ 1 Tim, vi, 8.
2lG S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

eam qiioe in coalracLlbiis sponsaliliis est fidem, communi-

calione (lonatiir. Flde eliam consislit agricultura : non
enim susclplt labores, qtii proventus recepturum se non
credil. Fidc dccurrunt homines mare , dum exig;uo ligno
credenles, firmissimum terrae elemenlum inslabiii fluc-
tuum agltatione permutant; inccrtis spcbussese tradentes,
omniqueanchora tutiorem circumfercnles fidem. Perfidem
itaque plcraque consistunt liominum negotia. Nequc apud
nos solos ita persuasum est, verumcliam ut dictum est ,

apud eos qui a nobis sunt alieni. Nam etiamsi Scripturas

non recipiant, proprias vero quasdam afferant doctrinas
easdem etiam per fidem recipiunt.
IV. Ad fidem veram vos vocat et hodierna leclio, viam
vobis designans, per quam vos quoque oporlet piacerc
Deo. Ait enim , sine fide impossibilc esse placere '.

Qnando enim apud se statuet homo Deo servire, ni ilkim

credat rcmuneratorem fore? Quando virginitalis propo-
situm arripiet puella, vel caslus crit juvenis, nisi esse cre-

dat immarcessibiJem caslitatis coronam %• Fides oculus est

conscientiam omnem illiiminans, et inteHigentiam pariens;
dlcit enim Propiiela : « Et si non credidcrltis non intelli-
,

Bgctis ^. » Obslruit fides ora leonum ^ juxta Danielem; de

ipso enim dicit Scriplura : « Daniel eductus est de lacu, et
» nuUa besio invewta est in eo, quia credidit in Deo suo ^. »

Est-ne quldpiam diabolo terribiiius ? alqui nuUum aliud

adversus ilium habemus armorum genus practer fidem ^ :

scutum incor|]oreum, adversus hostem invisibilem. Emittit

cnim multiplicia lela, ct sagillis configit iii caeca nocte non
vigllanlcs'. Sed,quandoquidem obscurus est, nec conspi-
cuus hostis, firmum habemusinlegumenlum fidem, quem-
admodum Apostolus ait :« In omnibus assumentes scn-
' Ilebr. XI, 6. — ' 1 Petr. v, 4. -- » Isai. vn , 9. — 4 Hebr. xi,

SJ. — s
Dan. vi, 23,— « i fcU'. v, 9. — 7 Tsal. x, 3. —
 CATECHESIS V. DE FIDE ET SYMBOLO. 2I7

» tiim fidei , in qno poleritis oninia tela Mali ignita extin-

))gncre '. «Ignilum srepe foedae voluptatis dcsiderii lelum a

diabolo emittitur. Sed fides nobis judicium depingens , et

menlem refrigerans, telum extinguit.

Y. Longn est defide oratio, neque illl absolvendae totum

diei tempus sufliciat. Interim ex antiquae legis figuris unus
nobis sat erit Abraham, quandoquidem hujus etiam per fi-

dem filii facti sumus Ille non ex, operibus solum justifi-
"".

catus esl ^, verumetiam ex fide. Multa enim rectefecerat;

sed nunquam amicus Dei appellatus est ^, nisi post quam
credidit ^, sed et omne opus ejus per fidem perfectum est.
Fide reliquit parentes : patriam, regionem, et domum per
fidem reliquit^. Quemadmodum fgilur justificatus est ille^,

ila justificeris et tu. Emortuo in posterum ad susclpiendos

llbcros corpore erat :senex enim ipse, anum habebat uxo-
rem Sarram, nec ulla spes liberorum reliqua erat. Seni
Deus prolem fuluram polllcctur : at ille non debilltatus
est fide ^ ; corpusque suum jam emorluum conslderans ,

iion ad corporls imbcciilitatem, sed ad promittentis potes-

tatem atlendit i fidelem cxisllmans eum esse qui promi-
serat , alque Ita ex mortuis quodammodo corporibus
praeteropinionemfilium consecutus cst 9. Delnde obtentum
jussus olTerre filium '°, quamvls jam audisset illud : « In
«Isaac vocabltur semen '% obtulit filium suum unige-
libl

nltum Deo credens quod ct ex morluls suscltare polest

Deus ''. Cuinque colligarit filium suum et lignls Impo-
suerit, voluntale quidem sacrlficavlt verum Dci bonitate, :

agnum ipsi filil loco subsllluendum trndenlis, fillum vlvum

recepit. Propterea, cum fideiis cssct, obsignatus est In jus-

'
Epbes. VI, i6. — ' Rom. iv, ii, ct Ga!. m, ^. — 3 Jacob, ii,

21. — 4 Ibid. 23. — 5 Gen. xv, 6. — ^ Ilebr. xi, S, 9 ct 10. —

? Rora. IV, 23.— 8 Ibid. 19.— 9 Ilebr. xi, 11, la.— '° Gen. xxii, 2.
— " Id. XXI, 12. — '2 Hebr, xi, 19, ct Gen. xxii, 9, i5.
2l8 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

titiam, et clrcuincisionem accepit signacalum fidei quam

habuit in praepulio *
, promissione accepta se futurum
multarum gentium patrem ^.

VI. Quonammodo multarum genlium Abraham

igitur

sit pater, videamus. Judaeorum quidem secundum CQrnis

successionem esse , in confesso est. Verum si ad carnis
[successionem , in explicanda Prophetia] spectaverimus ,

falsum dicere cogemur oraculum non enim secundum ;

carnem omnium nostrum pater est.Verum exemplum fidei

ejus nos omnes Abrahae filios facit ^ Quonam isthuc
modo? Incredibile est apud homines quemquam a mortuis
resurgere : quemadmodum similiter incredibile, ex emor-
tuis senibus progeniem nasci. Alqui dum annuntiatur
Christus, quod in ligno quidem crucifixus sit, morluus
vero resurrexerit, nos id credimus. Jgltur per simliitu-
dinem fidei in adoptionem devenimus Abrahse. Tuncque
post fidem, simiUterutille, spirilalesignacuhimaccipimus;
Spiritu sancto per lavacrum circumcisi, non corporis prae-
putium, sed cordis ,
juxta Hieremiam dicentem : « Et cir-
«cumcidemini Deo pra^putlum cordls veslri ^; ac juxta

Apostolum [cujus hac voces] : « In circumcisione Christii

»consepulti ei in baptismo ^ ,»et quse sequuntur.
VII. Hanc fidem si custodisrimus , damnallonis ex-
perles, el omnlgenis virtutum speclebus ornati erlmus.
Tantum enim valet fides, ut et homincs super mare ambu-
lanles sublevet. Ilomo nobis similis erat Pclrus , ex carne
et sanguine compositus , simihbusque ex ahmentls con-
cretus. At dicenti Jesu : « Veni ^, » credens , super aquas
ambulavlt, fundamcnlo quovis firmiorem super aquis ha-
bens fidem; et gravitas corporis levilate fidei attollebalur.

Verum quaiuliu credidit ille, sohdis super aquas deambu-

' Rom. IV, II. — 2 Qeu. xvii, 5. — * Rom. iv, ii. — -*
Jer.

IV, 4. — * Coloss. 11, 11, 12, — ^ MaUh. xiv, 29.

 CATECnESIS V. DE FfDE ET SYMROI.O. 2 l rj

Jovit vcsllf^ils ; quanflo vcro dijLilavit , tunc cceplt snb-

rrjcrgi. Ltixata crilm ct suhsidcntc scnslm fiJe, una corpns
dcorsnm Irahcbatnr. Cujus pcrlurhationls conscius Jesns,
illcfjui anirnorum intimos cmcndat affcctus, ait : « Modlcae
» fidci, quarc dubitasli ' ? » Ab coqne dexteram ejus appre-
hendcnle corrohoratus , ex quo fidem resumpslt ,* manu
ductus a Dornino, supcr aquas ut ante ambulavit. Id enim
obllque sij^nificat Evangclium, dum ait : f^ Ascendentibus
»anlem ipsis in naviculam *, » non enlm dixlt enatando
Pelrum ascendisse; sed hoc nobis insinuat,quod quantum
spatlum ad Jcsum eundo confecit, tantumdem rursuscmcn-
sus conscendlt naviculam.
VIII. Tantum porro vlrlum habet fides , ut non solum
. ille qui credit salvus cificiatur, verumetiam per allorum
fidem alii salvcntur. Non erat fidelis poralylicus ille urbis
Capiiarnaiifi) ; scd qnl bajulabant iilum, et per tegulas de-
miserc, habcbant fidcm namque, una cum cor- ; inflrmi
pore, morbo laborabat anima. Nec m<; putes lemere illum
accusare. Ipsnm Evangelium dixit « Yidens Jcsus » non : ,

fidem ejus, sed a fidcm illorum, dicit paralytico : Surgc ^,»

qni portavcre, credebant , et ad eum qui paralyticus erat

sanalio pervenit.
IX. Vis etlam ccrtlus cognoscere , quod per aliornni
fides salvantur alii? Obilt Lazarus , praeterierat unn, ct al-

lera, et ttTlia dics ; dissoluti sunt mortuonervi, et putrcdo

jam corpus dcpascepalur. Quomodo poterat crederc mor-
tuus quatrlduanus ^, ct pro se ipso llbcratorem deprecari ?

At id qnod vita dcfuncto defuil , germana} sorores supple-

vere. \enienti enim Domlno procldit ad pedes soror ^;

cumque illc diceret : « Lbi posulstis eum? » respondertc

illa : «Dominc, jamfaelel, qoatriduanus est enim, » dicit Do-

* Mauti. X17, 01. -- 2 Mld. 3a. — ' Mattl>. ix, a et 6, et Marc

n, 9 fct ii. — * Joan. si, i4 ct 17. — ^ It>id, 27 et 02.
2 20 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

minus : « Si credideris , videbis {^loriam Dei '. » Qnasi di-

ceret : c Tu mortui , qnoad fidem perlinet, vicem adim-

pleas. » Ac lantum potuit illa soroiuin fides , ut mortnum
ex inferni faucibus revocaverit, Jamvero alleri pro alteris

credentes, a mortuis suscitare potuerunt : tu vero si pro lc

ipso sincere credideris, non multo potius utilitatem conse-
quere? Verumetiain si nullius aut modica) fuerisfidei, be-
nignus est Dominus, seseque ad te poenitenlem propitius
demittil. Dic lantum et tu ingenue et ex animo : « Credo,
»Domine, adjuva incredulltatem meam ^. » Si vero le fide-
iem putes, nondum tamen fidei perfectionem es assecutus;
opus habes et tu ut cum Aposlolis dicas : « Domine, adauge
» nobis fidem ^. » Nam a te ipso aiiquid liabes; ab ipso vero
aliquid quo multum continetur, accipis.

X. Siquidem fidei nomen appellatione unum est , bifa-

riam vero dividltur. Est enim unum genus fidei quod ad

dogmata perlinet, quod assensionem ct approbationcm
animoB de re quadam includit, et ad animae utilitafem per-
tinet, sicut ait Dominus « Qui audit verba mea, et credit
:

» ei qui misit me, babet vitam aeternam, et in judicium noii

»venit ^, » Et rursus « Qui credit in Filium
: non judi- ,

»catur ^.Sed transiit dc morle ad vitam ^. » magnam

Dei in homines bonitatem. Justi siquidem multorum an~
norum labore Deo placuerunt. Quod autem illi, per anno-
rum piurimorum acceptum Deo servitium strenue se ge-
lentes, consecuti sunt, id tibi Jesus unius horae compendio
largilur. Si cnim credidcris quod Dominus est Jesus
Ghrislus , et quod Deus suscltavlt illum a morluis '
,

salvus eris, et transfererls in paradisum ab eo qui lationem

iilo inlroduxit. Neque dKTidas, ulrum Id licri possit; nam
qui latronem post unius horfle fidem in hoc sancto Golgo-

• Joan. XI, 34,59 et 4o. — * Marc. ix , 20. — ' Liic. xvii, 5.

— ^ Joan. V, 24. — 5 Id. iii, x8. — ^ Id. v, 24. — ' Roin. i, 9.
 CATECHESIS V. DE FIDE ET SYMBOLO. 221

iha salvnm ejfTecit ' , idem le quoque cum credideris sal-

vum efficiet.

XI. Alterum vero genus est fidei, quod gratiaa cujusdam

loco a Christo donatur. Alii enim per Spiritum datur sermo
sapientise , alii sermo secundum eumdem Spi-
scientiae

ritum : alteri vero fides in eodem Spiritu alteri vero cu- :

rationum dona ^ Haec igitur gratiae loco ab Spiritu collata

fides, non solum dogmatica verumetiam rerum hu-

est ,

manas vires excedentium efficiens. « Qui enim habuerit

»fidem hanc, dicet monti huic : Transi hinc ilKic : et

» Iransibit ^. »Q(ian(]o enim per fidem hoc ipsum dixerit

quispiam, credens ita futurum, nec haesilaverit in corde
suo ^, tunc illam accipit gratiam. Et de hac fidc dicitur :

« Si habuerilis fidem sicut granum sinapis ^. » Quemad-

modum enim granum sinapis ""exiguum quidem est niole,

sed ignea prajditum efficienlia ; et in angusta loci porlione

seminalummagnos circumfert ramos, quod postquam cre-
verit, potest eliam cali volucres opacare ^ ; ita et fides in

anima velocissimo momcnto maxima peragit. Dc Deo

namque imaginatur,et Deum intuelur quantum capere po-
test, fldei lumine perfusa. Mundi extrema circumil et ;

ante hujus sceculi consummationem, judicium jam videt,

et promissarum mercedum exsolutionem. Habeas itaque

eam fidem, quac a te pendet, et in illumfertur; ut etiam ab

illo accipias cam quae super humanas vires operatur.

XII. Fidem 7 vero in addiscendo atque profitendo, il-

lam solam ampleclcre et serva , quaj nunc tibi ab Ecclesia
Iraditur , ex omnibus Scripturis vallato. Cum enim nort
omnes possint Scripturas legerc , sed alios quidem impc-
rilia, alios vero occupatio qucedam a cognitione impedial;

* Luc. xxin, 43. — * 1 Gor, xu, 8, 9, — ^ Malth. xvii, 20. —

* Marc. XI, 23. — * MaUh. xvu, 20. — ^ lA, xiii, 3a. — ^ Sym-
bolum inUltigU.
2 22 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

iie anlina per ignorationem inlereat, paucis versiciilis uiii-

versum fidei dogma comprehendimus. Quod quidem ipsis

verbls meminisse vos volo , et opud vos ipsos cum omni

studio recilare; non chartis mandantes , sed in corde in-
sculpentes memorlae. Dum vero medilando revolvitis , ca-
vete necubi catechumenorum quisquam quse vobis tradita
sunt exaudiat. Hanc vero Fidem tanquam vlatlcum in
omni tempore vitaj habere jubeo, et pra:^ter eam nullam
allam amplius suscipere neque etiam si nos ipsi mutati
:

his quse nunc docemus contraria loqueremur, neque eliam

si Angehis contrarius in lucis Angelum transfiguratus S in

errorem te vellet abducere. Nam « Licet nos aut Angelus

»de coelo evangelizet vos , praetcr id quod nunc acce-
» pistis, anathema sit vobis ^,» et modo quidem nudis verbis
tenus audiens , Fidem memoria retine. Singulorum vero
capitum excipe opportuno tempore ex divinis Scripturis
assertionem. Non enim ut hominibus hbuit, Fidei summa
composita est; sed selecta ex omnibus scripturis commen-
datiora capila, unam Fidei doctrinaiii perficiunt et com-
plent. Et quemadmodum sinapis semen in modico grano
plures ramos circumplectitur, ita et Fides haec paucis in
verbis, omnem tam Veteri quam Novo in Testamento con-
tentam pietatis cognitionem, in sinu velut involvit. Videte
itaque, fratres, et tenete traditiones, quas nunc accipilis ^,

et inscribite eas in iatitudine cordis vestri ^.

XIII. Rehgiose observate ne quos ahcubi depraedetur

inimicus inerles ac remissos; ne quis hajrcticus, eorum
quae vobis tradita sunt, pervertat quidpiam. Fides enim,
estprojicere argentum ad mensam ^, quod a nobis pra^sti-

tum est. Deus vero reposcet a vobis depositi rationem.

« Gontestor sicut ait i^postolus, coram Deo qui vivifi-

* 2 Cor. XI, i4. — ' Gal. i, 8, o. — - ^ ^ Thess. u, i4. — ^*

Prov,
vii, 3. — ^ Luc. XIX, 23.
 CATECHESIS V. DE FIDE ET SYMBOLO. 2 23

»cal omiiia, et Chrlsto Jcsu qui lcslimonio professus est

» sub Pontlo Pilalo bonam confesslonem '; » ut hanc vobis
tradilam Fidem immaculatam cuslodiatis, usque ad appa-
rltlonem Domini nostri Jesu Chrisli. Thesaurus nunc
vilae

tibi Iraditus est ; et deposilum suum requlret Dominus

tempore apparitionis suae; « Quam propriis temporibus os-
»tendet beatus et solus princeps, rex regnantlum et Domi-
»nusdominantIum : quisolus habetimmortalitatem, lucem
»habitans inaccesslbiiem. Quem nullus hominum vidit

» ncque vldere potest'. » Cui gloria, honor et imperium iu

saecula saeculorum. Amen.
* 1 Tim. V, 2ij et vi, i5, i4. — ^ ibitl, i5, 16.
224 S. CYRILLl HIEROSOL. ARCHIEP.

iVAA/W^/W^V ^^/VX^/V^^^AA^^iVV^^AfXAAAVVVIVVN/VVN^/VXAArtVVXVVX^/OVVXfVV^VV^/VVVVVVIVVVYX^VVN^VVVVXVVt

APPENDIX AD CATECHESES V.

SYMBOLUM HIEROSOLYMITANUM.
SANCTA ET APOSTOLICA FIDES , AD PROFITENDUM
ILLUMINANDIS TRADITA.

l. Credimus^ in unum^Deum,patrem^ omnipotenlem'^,*

factorem cceli et terrac^, visibiliumque omnium ct invisi-

bilium^.
IL Et in unum dominum Jesum Ghristum 7, filium Dei

unigenitum^; qui ex Potre genilus^est Deus'" verus" ante

omnia ssecula" per quem omnia facta sunt'^ :

IIL Qui in carne advenit '^, et inhumanatus est'^ [ex

Virgine et Spiritu sancto '^.

]

IV. Crucifixus et sepultus'?.

V. Resurrexit tertia die.
YL Et ascendit in coelos *^, et consedit a dextris Patris.

"VIL Et venturus est in gloria'9, judicare vivos et mor-

tuos'° : cujus regni nonerit finis''.
YIII. Et in unum sanctum Spiritum*% Paracletum [vi-
'^.
delicet :
]
qui locutus est in Prophetis

'
Joan. XIV, i. — * Isai. xlv, i8, et i Cor. viii, 6. — ^ Ephes. iii,

14. — ^ Jer. xxxii, 19. — ^ Jol). xxxviii, 4- — ^ Coloss. i, 16. —

7 1 Cor. vui, 6.— ^ Joan. iii, iG. —9 Psal. u, 7. — '° MaUh. i, 25.

—" 1 Joan. v, ao. — " Mich. v, 2. — " Joan. 1, 5, et Coloss. i, 16.

— '4 1 Joan. IV, 2,— '5 Philip. 11, 7.— Luc. '^ 1, 35. — '7 1 Cor.
XV, 3, 4. — '5 Mcro. XVI, 19. — '^ Malth. xxv, 5i. — *° 1 Thess.
IV, 16, 17. — *' Luc. 1, 32. — " i Coi. xii, II, et Joan. xiv, 26. —
" a Petr. i, 21,
 APPENDIX AD CATECHESEIV V. 225

IX. Et in unum' baptisma pocnitentioe', in remissio-

nem peccatorum.
X. Et in unam sanctam catholicam Ecclesiam ^.

XI. Et in carnis resurrectionem^.

Xn. Et in vitam aelernam^

IDEM SYMBOLUM

CONTKACTIUS , A BAPTIZANDO POST ABRENUNTIATIONES

PROFITENDUM.

Credo in Patrem,
Et in Filium,
Et in sanctum Spiritum :

Et in unum baptisma poenitentiae.

• Ephes. IV, 5. — 2 A.ct. xi, 38.—' ' Ephes. v, aS. — ^*

Joan, v,
2y. — ' Matlh, XXV, 4^,

XLVII. 1
2 26 S< CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

VV\\AA\AA\\;^A/V\iVV>'V\\\'V\iVV\\/\^AA(VVVVVV\^A^A/V\\V\AA\A/VXi\VVV\\A/vAA,\A\/\AVVVV\\\V>A'V^

CATECHESIS YI.

ILLUMINANDORUM,

Hicrosoljmis ex temporc dicta, de Monarcliia Dei \_scu

de uniiis Dei principatu; ] in iilam sentenliam : Credo
IN UNUM Deum et dc flceresibus. Lectio cx Hesaia :

Innovamini ad me insiilae. Israel salvalur a Domino sa-

lute seterna : non confundentur et non crubescent usque

in s33CulumS etc.

ARGUMENTUM.

I. Indivisa Patris et Filii cum sancto Spiritu ^loria.

II.Lin^ua tardior mente. — DeVeo dicimus, non qua^
oportet,sed quce capere possumus. — Dcumpro di^nitate
laudarCf neque omnes simul coUecti possunt. fldeles III,

Abrahoi dcmissa de opinio. — in Scriptura

se Ca^li tres

mcmorati sunttamen ;
— NcccccU Deumpos-
plures. ipsi

sunt laudarc pro merilo. IV Hominis divina explicare

asiiredientis mcntis inopia. Effusce recens uberiorcs —
piuviw. V. Quamvis incompreliensibiiis sit Deus, nonid-
circo de illo silcrc dcbemus. VI. AngeU Deumvident, non
sicuti csty sed quantum ipsi caperc possunt. — Et alii

aliis cxccUentius. — Solas Spiritus sanctus cum Filio

Deum videt, sicut oportet. — Paterncc Divinitatis cum
Spirita sancto parliccps est Filius. — Ncminem pudeat
suam de dlvinis rebus ignorantiam confiteri. VII. Satis
est ad pietatem scirc de Deo, eum esse unum, ctternum, etc.

* Isai, XLV, 16, 17.

 CATECHESIS VI. DE TJNO DEO. 22^
Deus totus oculus, totus audltus, totus meus , etc. —
NuUa est Dei forma, nec species. VIII. Faru de Deo erro-
^QS. — Alli septem ei oculos ascripsere. — Deus in oinni-
bus perfectus est. IX. Deus incomprehensibitis est, imo et

minima opera ejus. X. Idololatrarum vecordia. XI. Cur

venerit Fiiius Dei. De h^resibus. XII. Errores de Deo
uno apud licereticos. — Hcerelici duas divinitates,
bonam
unam, malam alteram asserentes, refdluntur. XIII. Hce-
reticorum ccenum et immundam doctrinam ab refutanti-
bus audire, utile est, Hcereseon muttiplex error : una vero
rectce fldei via. XtV. Simon magus omnis hcereseos in-
ventor. — Statua Romce Simoni mago erecta. XV. Peirus
et Paulus contra Simonem Romce pugnant. — Simoncm
suis precibus e sublimi aere dejiciunt. — Petrus cceli cla-

ves circumfercns. XVI. Cerinthus, Menander, Carpocra-

tes, Ebioncci, Marcion. —
Marcion Feteris Testamcnti
testimonia in Novo allegata resecuit. XVII. Rasilides
impudicitiw prceco. — Valentinus triginta deorum asser-
tor. — Ridicula Falenlini argumenta. XVIII. Impia Fa-
lentinide Sapientia commenta. XIX. Quid deJesu Christo
censeant Falentiniani. —
Hcerelici fugiendi. XX. Manes
sub Probo imperatorc prodiit. — Manichceorum hceresis
ex omnium venenis concinnata. XXI. Manetis historia,
XXII. Scythicinus Manichceorum auctor. — Scythiani dis-
cipulus Tcrcbinthus. — Scythiani mors. XXIII. Terebin-
thusJudcea pulsus in Persidem transit, et Buddas, mu-
tato nomine, dicitur. — Terebinthus divino ictu e iecto
praxipitalus interit. XXIV. Manes primum dictus Cu-*
bricus. Fiduce cujusdam scrvus et hceres. ,
— Servitutis
nomen in alterum commutat, quo ejus insania, ipso no-^
lente, declaratur. XXV. Se Paraclctum dicere ausus est

Manes, —
Persarum regis filium curare poUicitus, necaf*
— In carcercm conjectm, indc aufugit, XXVI. Sex dcde^
i5.
228 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

cora Manelis : blaspheinia, servitus, promissionam vani-

tas, homicidium, incarceratio, fiiga, XXVII. Archelails
in Mesopotamia Mdneli resistit. — mborum collatio
cthnicis judicibas.XXVIII. Quo sensu Deus infldelium
mentes cxccecare dicatur, —
Quia ipsi ocutos claudunt
veritati, eam ab ipsis avertit. XXIX Alio sensu exccecat
in bonum, pravas auferens co^itationes, — Aliter etlam,
vim veritatis no7i ferentes, se ipsi exccecant, — Ecclesia
catechumenis mysteria sua occuitat. XXX. Manes in
confiictu saperatas. — Iterum fib Archelao qucesitus, rur-
sus aufu^it. — A - sateiiitibus regis Persarum compre-
hensus, detracta cuie, interficitur. XXXI. Manetis disci-

puii Thomas, pseudo-evangeiii auctor.

tres. Jejunia —
Manichceorum cum aquis paiearum. Manichceorum de- —
iiria. XXXTI. Manichcel desidiosi et gutce dediti. Dtrce —
Manichceorum imprecationes in Deum, aiimenta ipsis
data, etbeneflcos suos, XXXIII. Horrenda Manlcliceorum
mysteria. —
Infanda eormn cucharistia. XXXIV. Ma-
nichceorum contumeiice in Deum tonantem, — Ijnde im-
bres oriri statuant Manichcei. — Cyritius Manichccorum
libros ditigenter pervoiutaverat. XXXV. Quam dispar
cathotlcce Ecctesice, et Manichceorum doctrina atque insti-

tutum. XXXVI. Manichcei etiam conversi suspecli, nisi

ionga probati faerint pcenitentia,

I. Benetllctus Dens* , et Pater Domlni nostrl Jesu Chrlstl '.

Benedictuset ejusunigenitus Filius^. Nam slmul atque co-

gitatur « Deus » cogitetur et « Pater; » ut indivlse Patris et
Filil [cum sancto Spiritu] glorificatio celebretur. Non
enim aliam gloriam Pater, atque aliam Filius habet, sed

unam eteamdem, [cum sancto Splritu] : quandoquidem

«
Vide D. Guillon, tom. viu, pag. 38a-385. —• 2 2 Cor. i, 3, —
3 Rom. IX, 5.
 CATKCHESIS VI. DE DNO DEO. 229
Patris est nnigenitus filius, cumque glorificatur Pater, una
cum ipso gloriam communicat Filius. Siquidem filii gloria
ex honore patris sui manat vicissimque dum filius glori-
' ;

ficatur, summo honore condecoratur tanti boni pater,

II. Ac mens quidem velocissime inteHigit ; Hngua vero
verbis opus habet, et multa intermediorum sermonum
enuntiatione. Ocuhis quoque numerosum siderum chorum
simul compleclitur verum cum quis ad declarandum
:

vmumquodque aggreditur; quidnam sit hiciter, quidnam

vcro vesper, et quidnam singuL^, longa opus habet oratione.
Sic iterum terram, mare, et mundi fines universos velocis-

simo momento cogitatio comprehendit : sed id quodpuncto

temporis cogitat, id nonnisi prolixis sermonibus expromit.
I^lagnum quidem modo positum
exemphim, sed a nobis
adhuc infirmum imbecillumque. De Deo enim dicimus,
non quae oportet, h;vc enim illi uni nota sed quantum ;

huniana capit natura, et quantum imbecillitas nostra ferre

valet. NoQ enim quid sit Deus, edicimus; sed quod accu-

rata nobisejus notilia desit, candide confilemur. Nam in

his qu£e ad Deum spectant, ignorantiam confiteri, magna

scientia est. « Magnificate igitur Dominum mecMim, et exal-

»temus nomen ejus in idipsum - : » conmumiter universi,

unus enim non sufficit. Imo vero etiamsi universi simul
conveniamus; neque sic, quemadmodum oportet, facturi
simus. Neque vos solos, qui hic adestis, dico : sed eliamsi
omnes totius universahs Ecclesia) tum priEsentis, luni ,

futurcE alumni in unum convenirent, haudlamen pastorem

pro dignitate laudare sulFccerint.
III. Magnus erat Abraham et honorabilis, verum mag-
nus ad homines. At quando appropinquavit ad Deum,
tunc ait ingenue vera confessus : « Ego sum terra et cinis ^.

Non dixit : «Terra, » deinde siluit; nc se ipsum magnum

* Prov. XVII, 6.-2 psal. xxxiii, 4«— ^ Gen, xvin, 27.
23o S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

elementutn vocltare vlderetur : sed adjecit, « Et cinls; »

ut dissolutu facilem, fluxamque suicoagmentationem rc-

praesentaret. Est-ne ait, quidquam cinere minus atque
,

exilius? Gomparaenim, inquit, cinerem cum domo, et do-

mum cum urLc, urbemque cum provincia, et provinciam
cum Romanorum dilione , et dilionem Romanorum cum
orbe toto, et omnibus ejus determinationibus : terram
item totam cum coelo illam sinu suo ambiente ; quae qui-
dem eam habet ad coelum proportionem, quam meditul -

lium ad universum ambitum rotas (nam hujusmodi est :

terroe ad coelum comparatio) et primum hoc quod conspi-

cimus coelum, inteHige minus esse secundo, secundum et

terlio nam eo usque coelos Scriptura nominavit non

: ^

quod tot sint duntaxat, sed quod tot soUnn nosse nobis
expediat. Cumque coelos omnos inteUigentia perceperis,
necdum cceli, Deum ut est, laudare sufficient; ne quidem
si tonitruo vocalius insonuerint. Quod si tanta^ coelorum
capacitales Deum pro merito celebrare non valent; quan-
donam « Terra et cinis, » quse res est omnium minima et

exiguissima, dignum Deo hymnum emiltere poterit; aut

digne dicer^ de Deo, qui continet ambitum terrse, et habi-

tatores ejus uti locustas habet^?

IV. Si quis ea, quse ad Deum attinent effari conatur, is

primum terrae limites exponat. Terram inhabitas, et domi-

ciHi tui, terrae videlicet, fmem nescis : et quo pacto fabri-
catoremdigneanimo efFormare valebis? Stellas vides, auc-

torem non vides. Numera primum eas, quae tibi conspi-

cuae sunt, et tunc eum, qui inconspicuus est, edicito :

«'Eum, qui numerat multitudinem slellarum, et omnibus

»eis nomina vocat ^ » Imbrium largiorum girttoe recens
effusae pcne nos perdidere. Numera guttas qua3 in hanc ur-
bem influxerunt : sed non dico, urbem; quaj ia lectum
'
2 Cor. XII, 2. — >
» Isai. xl, 22.— ^ Psal, cxlvi, 4.
 CATECIIESIS VI. DE UNO DEO. 23

tuiim unius horae spalio decidere, numera si potes. At non

potes : agnosce tuam infirmitatem; hinc Dei polenliam
dlsce. « Numeratae sunt enlm ei phivlod guttag', » per totum
orLem non solum islo, sed etquovis temporeefTusa?. Opus
Dei est sol; magnum quidem illud, sed lotius coeli compa-
ratlone minimum. Primum adversus solem intuere, et tum
Dominum curiosius exquirilo. « Profundiora te ne quaesie-
»ris, et forliora te ne investiges; qure tibi praicepta sunt,
»ea mcnte a2:ita'*. »

Y. At, dicet qulspiam, si incomprehenslbiils est dlvina

substanlia, quid est quod tu de hls pronuntias? An vcro si

tolum fluvium ebibere nequeo, ne quidcm quod mihl id

congruens est cum modo sumam ? Num quia solem totum

oculorum capacitate complecti non quco, neque admeum
usum quod satis sit, aspicere Hceblt ? aut quoniam in hor-
lum amplum ingressus, omnem fructuum substantlam co-
medcre non possum vis tu me omnlno esurientem abire?
;

Laudo etglorifico illum qui nos fecit dlvlna enim vox est, :

quoe ita jubet « Omnis Spirltus laudet Dominum ^. » Laude

:

nunc celebrare Domlnum, non verbis exponere aggredior :

cerlus nihilominus me ab eo pro rei dlgnltale glorificando

longe abfuturum; pietatls vero esse censens, id quocum-

que tandem modo conari. Namque imbecilHtatem meam
consolatur Domlnus Jesus, cum dlcit : « Deum nemo vidit
» unquam^. »
VL Quid igitur, inquiet ahquis, nonne scriptum est :

« Angeli parvulorum vident seinper faciem Patris mci, qui

»est in ccehs^? «Verum Angeh vident, non sicut est Deus;
sedquantum ipsi capere possunt. Ipse enim Jesus est qui
ait « Non quod Patrem vidit quisquam, praeter eum qni
:

»ex Deo est hlc vidit Patrem^. » Vldent igilur AngeH,

:

' Job. XXV), 27. — » Eccll. 111, 22. — 3 Psal. cl, 6.-4 Juan. 1,
18.— 5 Mattli. xvin, lo. -- « Joan. vi, 4(3.
202 S. CYRILLI IIIEROjOL. ABCIIIEP.

quanlum capaces sunl ; et Archangcli ut possunt; ct

Throni ct Dominationes excclienlius quam illi primi, ipsa
tamcn rei dignilale multo infcrius. Unus cnim vidcre po-
tcst, sicut oportet, iina cum Filio Spiritus sanctus. llle

enim omnia scrutatur, et novit etiam profunda Dei '. Ut

ccrle et unigenilus Filius Patrem, quantum oportet, novit
una cum Spiritu sancto. « (Nequc enim Palrcm quis novit,
» inquit, nisi Fiiius, et cui Filius rcvclaverit".) » Deum
quantum oporlct vidct, cumque cum Spiritu sancto et per
Spirilum sanclum revclat, quantum quisque capere potis
est. Quandoquidem paternac quoque Divinitatis cum Spi-
ritu sancto porliceps est unigenitus Filiu>. Qui sine pas-
sione gcnilus cst ante tcmpora aelcrna^, novit genitorem,
et gcnitor genitum novit. Cum igitur Angelinesciant, (nam
pro suis eorum cuique revelat cum Spiritu, per Spirituni
sanctum unigcnitus, uli diximus^) neminem hominum pu-
deat dc sua ignorantia confiteri. Loquor nunc ego, et
omnes pro tempore loquuntur quomodo vcro id fiat, :

verbis exprimere non possumus. Quemadmodum igitur

cum, qui dedit ut loqueremur, enarrare possim? Ego qui
onimam haheo, et notas ejus ac characteres edicere non
valeo, qui ipsum animje datorem effari sufTiciam?
VII. SufTicit nobis ad pictatein illud soium, ut sciamus
nos Deum habere; Deumunum, Deum existentem, ab
pclernitate existenlem, sui semper similem ; cujus pater
alius non cst; qiio nemo fortior, quem nullus successor
regno depellit : qiii mullis nominibus insignitur, omnia
polest, ct uniformis est substantia^. Non enim quia voca-
tur bonus, ct justus, ct omnipotcns, et Sabaoth, idcirco
varius est et divcrsus. Sed unus et idem cum sit, innume-
ras Divinitatis opcrationes emittit. Non ali(|ua ex parle
plus hiibens, aliaminus; scd in omnibus similis sibi ipsi.

* 1 Cor. II, 10. — 2 Matlli. xi, 27. — ^ 2 Tim. 1, 9.

 CATECHliSIS VI. DE UNO DEO. 233

Non iii Lonltale soliim magnus, et sapientia minor; sed

parem ejiisdemque polestatis habens sapientiam et boni-
talem. Non ex parte videns, et ex parte visione privatiis :

verum tolus oculus, et totus auditus, et totus mens. Non

uli nos ex parle intelligens, et cx parte nesciens : blasphe-
musenim, et divina substantia indignus hic sermo. Praes-
cius est eorum quce sunt,et sanctus, et in omnia imperium
exercens, et omnibus melior, et omnibus major, et omni-
bus sapientior. Gujus neque principium, neque formam,
neque speciem cdicere poterimus unquam. « Neque enim
» vocem ejusaudistis uspiam,neque speciem ejus vidislis \ »

ait divina Scriptura. Quapropler ct ad Israelitas dicit Moses

« Et advertitediligenter animis vestris, quod simililudinem
»non vidistis". » Si enirn omnino similitudinem ipsius ullis

imaginibus mens elTormare nequit, ad substantiam-ne ali-

qunndo propius accedet?

VIII. Multi multa imaginuti sunt, et omnes aberrarunt.
Deum nonnulli ignem esse senserunt^ Alii aiatum vehit
hominem; eo quod Scriptum sit, recte quidem, sed per-
verse inlelleclum , illud : « In tegumenlo alarum tuaruni
»proteges me"^. » Obliti sunt Domini nostri Jesu Ghristi
unigenili, de se ipso ad eimidem modum dicentis ad Jeru-
salem : « Quoties volui congregare fdios tuos, quemadmo-
» duni gailina pullos suos sub alas, et noluisti''?» Gum
enim potestas ejus,qua protegit, alarum nomine significe-
tur, isti id minus inteiligentes in humanam consuetudinem

prolapsi, eum, qui impervestigabilis est, hominum niore

aeslimavrrunl. A!ios nonveritum esl ei soptcm oculosaflin-
gere, eo quod scriptum sit ; « Scplem oculi Douilni respi-
»cientes super omnem lerram^. )- Si enim septem oculi soli

distinctim illi circumposili sunt, cx parte igitur, non ex se

' Joan. V, 37. — * Deut. iv, i5, — ^ Sap. xiiij 2. — * Isal. xvi et
viu. — > MaUh. xxiii, 07. — ^ Zach. iv, 10.
254 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

toto videt; quod de Deo dicere blasphemum et convicio-

sum est. Deum enim in omnibus perfectum essc creden-
dum est, secundum illam Servatoris vocem : « Poter vester
wcoelestis perfectus est'. » Pcrfectus in videndo, perfectus
in potestate, perfectus in magniludine, perfectus in prae-

nolione, perfectus in bonltate ,

perfectus in justilia, per-
fectus in benignitale. Non determinatus in loco, sed loco-
rum opifex; in omnibus exislens [locis,] et a nullo clr-

cumscriptus. « Thonus illi coehnii est ' ; » supereminet

lamen qui sedet et « Terra, scabeUum pedum ^ » pervenit
: ;

tamcn usque ad subterranea polestas ejus.

IX. Unus cst ubique praesens, omnia videns, omnia in-
tcHigens, omnia per Ghristum fabricans. « Omnia enim per
»ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihlM. » Fons
est omnis boni maximas et indeficiens, beneficiorum flu-

vius, lumen eeternum indesinenter coruscans, insuperabihs

potestas ad nostras infirmitates sese demittens : cujus ne
nomen quldem sustlnemus audire. « An vestigium Domini
«reperics, ait Job, aut extrema, quoe Omnipotens fecit,
» attlgisti^? » Si extrema minlmaque opera non compre-

henduntur, is-nequl omnia fecit comprehendetur? « Oculus

»non vicllt, et auris non audivit, et in cor hominis non as-
»cendlt, quanta praeparavit Deus dillgentibus se ^, » Si ea,
Deus, cogitationum noslrarum captum
quse praeparavit
exuperant, an ipsum, qui praeparavit possumus anlmo ,

comprehendere?« profundum dlvltiarum et sapientiic ct

» scientite Dei : quam inscrutablHa sunt judlcia ejus, ct

wlnvestigablles vise ejus ' ! «ait Apostolus. Si judlcla et viae

comprehendi non possunt, ipse-ne comprehendetur?

X. Cum igltur Deus tanlus sit, et etlam mtijor (neque :

enim, vel sl totam substanliam meam in Hnguam transmu-

'
Matth. V, 48.-. 2 Isai, lxvi, i.— ' Act. vu, 49.— ^ Joan. 1,^.
— 5 Job. XI, 7. — *^
Isai, Lxiv, 4, et 1 Gor. n, 9.— ? Roui. xi, 55.
 CATECHESIS VI. I)E UNO DEO. 255

tavero, quantum rei dignitas postulat, loqui possim; imo

ne si omnes quidem Angeli conveniant, quod dignum est
eloquanlur) tantus igltur cum slt, bonus et magnus Deus ;

homo sculpto a se lapidi dicere non timuit « Deus meus :

»es tu '. » csecitatem grandem, quae ex tanta majestate

ad tantam indignitatem vilitatemque delapsa est Lignum !

quod Deus fecit, et imbribus crescit, et postea combustum

per ignem cinis efficitur, hoc, inquam, appellatur Deus :

Deus aulem verus habetur despectui. Exuberavit idolola-

trise perversilas. Etiam felis, et canis et lupus pro Deo

adorati ac leo hominum vorator, in locum Dei hominum

:

amantissimi adoralus, Anguis et draco, ejus qui nos de

paradiso pepullt aemuli, adorati fuere; et is, qui paradi-
sum condidit, contemptus. Eliam, (referre pudet, referam
lamen) etiam cepe a nonnullis adorata. Vinum, ut loetifi-

cet cor hominis % datum est et Bacchus pro Deo est :

adoratus. Frumentum fecit DeuS;, dicendo « Producat :

» terra herbam foeni, seminantem semen juxta genus suum

»et similitudinem^ ; »> ut panis cor hominis confirmaret^.

Undenam igitur Ceres adorata? Ignis exlapidum coUIsione
in diem usque hodiernum elicitur. Unde igitur Vulcanus
ignis effector?

XI. Unde ille Graecorum in Dils phiribus crror ? Incor-

poreus Deus est. Unde igitur stupra et aduUeria illis, qui

apud eos dicuntur Dii, iniputantur ? Taceo Jovis in cyc-
num Iransmutationes : transformationes in taurum eru-
besco rcferens. Sunt enim Deo indigni mugitus. Adultcr
deprehensus est suus Grsecorum Deus, nec ipsos pudet.
Nam si adulter est, Deus ne vocetur. Suorum quoque quos
appellant deorum ct mortes et casus , et fulminationes
narrant. Vides quanta de majestate quonam devenerint?
Numquidigltur sine causade coelo descendit Filius Dei, ut
' Isai. xLiv, 17, — » Psal. cui i5, ^ 3 Gen, 1, 11. — ^ Psal,
ciu, i5.
236 S. CyRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

tantiim vulims sanaret? frustra-ne venlt Fllius, ut Pater

agnosceretur? Cognostl qulcl Unlgenltum moverit, ut a
dextrls sedlbus descenderet. Pater despiciebatur : oportuit
crrorem per filium emendari. Oportuit enim eum, per
quem factasunt omnia, Dominalorl omnium omnia offerre.
Oportebat vulnus curari. Quld enim hoc morbo deterlus
erat, ut lapis pro Deo coleretur ?

DE II^RESIBUS.

XII. Nec solum apud Gentiles isthaec perviclt diubolus,

verum etlam et mulli ex iis, qul Ghristiani falso dicuntur,
suaveolentissimo Ghristi nomlne male appellatl, Deum a
creaturls suis impie abahenare sunt ausi. Hxretlcos dico,
infausti nominls, et a Deo alienisslmos viros, qui se Chrisli
amatores cum simulent, ipsum tamen pcnltus odio Inse-
quuntur. Nam qui Patrem Chrlsti conviciatur, filii liostis

est. Ausi sunt ilH duas divinitatcs dlcerc, bonam unam, et

alleram malam. O
multam caecitatem SI divinas, profecto !

bona si vero bona non est, cur dlvlnitas appellatur? Dei

:

enlmproprla, bonilas. Quandoquidem eniin Dei compelit

bcnignitas, beneficentia, omnlpotentia jam e duobus al- :

terum superest : ut aut Deum cum appellant, una cuni

nomine [proprletatem etiam] et operationem adjungant;
aut, sl operationibus spollent, ne nudam tribuant nuncu-
pallonem.
XIII. Hacreticos vcrltum non est duos deos dlcere, et
duos boni et mali fonles. eosdemque Ingenllos esse. Si in-
gcniti ambo [ fontcs, ] profeclo ct sequales, et ambo po-
tentes quomodo Igitur hix tenebras tolht ? Ulrum-ne
:

slmul aliquando sunt, an sejunctl? slmul aulem esse non

possuiit. « Quie enim soclctas lucl ad lenebras '
? » ait Apos-
lohis. Si vero longe a se mutuo absunt, suum igilur quls-

que obtlnet locum : at si separalis locis degunt, perspi-

' 2 Cor. VI, 14.
 CATECHESIS VI. DE TJNO DEO. 2^7
cuiim nos in unius Dei ditione versari; unum igitur cet^tum

est nos adorare. Ita enim concludi oportet, ctiamsi illorum

insaniae oblemperemus, unum Deum adorandum esse.

Qu3ernmus jam ex ipsis, ecquid de bono Deo dicant. Po-

tens-ne est, an impolens? si potens, quomodo invito ipso

exortum est malum : et quomodo prava nolente ipso se in-

culcat substantia? Si enim resciens prohibere non possit,
impotentiae accusaut : sin possit nec prohibeat, proditionis
reum fnciunt.Ac vide horum nmentiam nam aliquando :

dicunt Malum [Deum] nihil cum Bono habere commune

in mundi fabricatione,* inlerdum vero, quartam tantum
partem habere. Et bonum quidem, Ghristi patrem esse
volunt : Christum vero solem istum appellant. Si ergo
mundus, ex ipsorum sentenlia, a Malo productus est;
cum sol in mundo locum habeat , quomodo boni fiiius in
ditione Mali invitus servit? In cceno vohitamur ista dicen-
tcs. Id vero facimus, ne quis eorum, qui adsunt, ex igno-
Nescinm non habeo
ratione in hsereticorum lutuni incidat.
me, et os meum et auditorum aures commaculare verum :

ita expedit. Multo enim satius est aliorum absurdas sen-

tentias in refutationibus audire, quamin easdem prae igno-

ranlia praecipitem agi. Multo melius te coenum cognoscere
ut odio habeas, quam nescientem in illud incidere. Haere-
seum vero impietatis multiplex est ratio. Gum enim ab
unica recta via quis exciderit , tunc multoties labilur in
praecipitia.

XIV. Ac omnis quidem ba^reseos inventor Simon magus

fuit. lile, inquam, Simon qui in Actibus Apostolorum, gra-

tuitam et nullo pretio venaiem Spiritus sancti gratiam,

pecunia emere speravit '; illudque audiit : « Non est tibi
»pars nequo sors in sermone isto "*, wet quic sequuntur. De
quo scriplujn est : « Ex nobis exierunt, sed non erant ex
* Act. vin, 18, 19, — * Ibid. 21.
258 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

»nobis. Si enim fuissent ex nobis, permansissent ulique

))nobiscum \ » Hic> postquam ab Apostolis ejectus fuit,

Romam veniens, et Helenam quamdam meretricem adjun-

gens sibi; primus ore nefando se ipsum dicere ausus est,
qui tanquam Pater in monte Sina visus esset apud Judasos :

vero postea, non in carne^ sed opinione ac specie, tanquam

Jesus Christus apparuisset : et post haec ut Spiritus sanctus,

quem Christus tanquam Paraclctum ( seu consolatorem )

mittendum promiserat. Ac Romanorum civitatem usque

adeo decepit, ut Glaudius ejus statuam erigeret cum hac
subscriptione litteris latinis Simoni Deo Sancto. :

XV. Cum vero error se latius spargeret, vitium illud

correxit egregium par virorum, Petrus et Paulus Ecclesife
praesules illuc appulsi; Simonemque, ilkmi videlicet opi-

nione Deum, superbe se ostentantem subita morte pcrcu-

lerunt. Nam cum pollicitus esset Simon se sublimem in cce-

los elatum iri, ac daemonum vehiculo sublatus per aera

ferretur; genibus provoluti servi Dei, concordiamque illam
demonstrantes, de qua Jesus dixerat : « Si duo ex vobis
»concordarint, de omni re quamcumque petierint, fiet

»eis "^
: » concordiae telo per precationem adversus ma-
o-um immisso, praecipilem ad terram dejecerunt. Neque
tibi res illa mira videatur, tametsi alioqui admirauda : Pe-
trus namque crat, is qui coeli clavcs circumferebat ^. Ni-
hilquoque miri Paulus enim eral, is qui in tertium coe-
:

lum atque in paradisum raptus crat, audieratquc arcana

verba quaj non licct homini loqui Ex sublimi aere illum "*.

existimntum Deum ad teriam dejecerunt, ad subterranea

deprimendum. Hic primus malitia} draco. Uno autem ab-
scisso capite, multiceps denuo pravitatis deprehensa est
radix.

'
1 Joan. II, 19.— ^ Mattli. xvni, 19. — ' Id. xvi, 19.— * 2 Gor.
XU, 2-4.
 CATECHESIS VI. DB UNO DEO. aSg
XVI. Ecclesinmenimdevastavit Cerinthus, etMenander,
et Carpocrates, Ebionaei, et Marcion, os illud impietatis
in Deum. Quienim deos diversosprasdicat, unum bonum,
et alterum justum, contradicit Filio aienti : « Pater juste '. »

Rursus, qui alium dicit, Patrem ,* aliumque, opificem

mundi, repugnat Fiiio dicenti : « Si autem foenum agri
»quod hodie est, et cras in clibanum ignis mittitur, Deus
»sic vestit ^, » et, « Qul solem suum oriri faclt super malos
»et bonos, et pluit super justos et injustos ^. » Hic rursum
alterius improbitatis inventor secundo Marcion fuit. Qui
cum ex allegatis in Novo Testamento Veteris testimoniis
coargueretur, primus ausus est ea testimonia resecare; at-
que ita annuntiatum fidei sermonem testimonio despoliare,
derelicto prius Deo : et quasi sublatis praeconibus, infir-

mam atque caducam voluit Ecclesiae fidem efficere.

XVII. Hunc alius iterum excepit, Basilides, inauspicati

nominis, moribus vaferrimus, impudicitise praeco. Accessit
alius malitiai adjutor Valentinus, triginta deorum asser-
tor. Gentilcs pauciores numerant : hic vero qui dicebatur,
seu potius non erat Christianus, errorem usque ad triginta
provcxit. Ejusque senlentia cst, quod Bythus, [seu profun-
ditas, ] ( decebat vcro eum qui malitias profundum crat,
ut a profundo Initium doctrinie suspendcret ) Bylhus, in-
quam, genuerit Sigen, [ sive sllentium; ] et ex Sige pro-
creaverit Logon, [ scu Vcrbum. ] Deterior ille Jove Gen-
tilium, qui cum sororc mixtus cst; nam Sige Bythi fdia
dicebatur. Vides absurditatem spccic christianismi obduc-
tam ? Parumper cxpecta, et impietalem oclio prosequere.
Ait enim octo JLonas ( sive ssscula ) ex eo genitos esse; ex-
que illis decem ; et ex iUis allos duodecim, masculos et
fffiminas. Undenam
horum approbatio? nugacitatem
vero
ex argumenlis consldera. Undenam /Eonum triginta de-
* Joan. xvii, 25. — ^ Luc, xii, 38. — 3 MaUh. v, 45.
2^0 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

monslrationem pelis? Quia scrlptum est, inquiunt, quod

Laplizalus est a Jesus, cum esset annorum Iriginta \ »

Quodnam aulem illud ex triginta annis argumentum ,

eliamsi verum sit quod tricesimo anno baplizatus est ?

Igitur et quia quinque panes in quinque millia hominum

fregit ', idcirco et quinque dii erunt? aut quia duodecim
Discipulos habuit, duodecim quoque dii esse debuerunt?
XVIII. Sed ha3c adhuc parva, si cum cseteris ejus im-
pielatibus conferantur. Ait enim postremam inter Deos,
quae, ut dicere non verelur, masculo-fcemina est, ipsam
esse Sapientiam. impietatem ! Chrislus enim est Dei sa-
pientia ^, unigenitus Filius. At ille ad foemineam condltio-
nem, et ad trlcesimi elementi, postremique opiiicii locum,
Dei sapientiam suo sermonc dejecit. Subjungitque Sapien-
tiam, primum Deum intueri conatam, cum vlm fulgoris
ferre non posset, cecidisse de ccelis, deque tricesimo nu-
mero abjectam esse, deinde ingemuisse, suisque gemitibus
diabolumprocreasse; casumque suum deflendo ex lacrymis
mare efFccisse. Yides impietatem? quo enim modo ex sa-
pientia diabolus generalur; et de prudentia, malitia, aut
de lumine tenebra^ ? Addlt diabohim alios genuisse, ex
quibus nonnulh mundum sint fabricati; Christumque des-
cendisse, ut mundi auctore avocaret.
homines a

XIX. Audi vero quem Jesum Christum esse dicant, ut

eos majore odio prosequare. Docent enim, poslquam Sa-
numerus trlginta imperfectus rema-
pientia excidisset, ne
neret, viginti novem ^onas, slngulls minlmum quldpiam
conferentlbus, ila Christum fabrlcatos esse; eumque rur-
sus masculo-foeminam essc. Est-ne quidquam istis impium
magls? est quidquam deploriUius? Ego libl erroremexpono,
ut majus in eos odium concipias. Fuge igilur imj)Ielalem :

neque hujusmodi viro salutem oples"*, ne infructuosls lene-

'
Luc. in, 25,— * MaUh. xiv, 19, 21.— ^ 1 Cor. 1, 34-— * 2 Joan. n.
 CA.TECHESIS VI. DE UNO DEO. S^l

brarum commnnices
operibiis neqiie curiosius anquiras, '
:

neque cum illis sermonem miscere velis.

XX. Et omnes quideni haereticos oderis; potissimnm
vero enm, qui a mania et furore nomen habet qui non :

jta pridem sub Probo imperalore inilium habuit. Nam

ante annos omnino septuaginta error ille prodivit ' et :

huc usqne supersunt homines qui eum suls oculis vidcrunt.

Sed non illum, quia paulo ante fuit, idcirco nversarc; sed
propter impia dogmata oderis malihas effectoremj omnis
imuumditiae receptaculum, quiomnium haDreseon in se uno
ccenum expressit. Cupiens namqne in malis excellere, om-
iilum vilia colligens, unamque blasphemiis el omni Iniqni-
tale refertam haeresim conflans; Ecclesiam, seu potius eos,
qni extra Ecclesiam suut, lanquam leo circumlens ac de-
vorons ^, caidit perditque. Ne eornni blandiloquentiae, fictne-

que modestia^ dejeclionlqne allendke; serpentes enim surit

viperarum progenies ^. Dicebat et Judas : « Ave Kabbi ^, »

et prodebal. Ne oscnlis altende, sed cave a veneno.

XXf. Et ne hunc temere accusare videamur, quls sit

iste Manes, et parlem quamdam doclrinae ejus, obiler ex-

ponanius. Nam totnm ejus ca3num, ne nuiversum quidem
sevum pro dlgnitale recenserel. Ea porro memorioe infige,

nt tlbi opporluno tempore subsldio slnt. Qno) quldem et

iis qui anle id temporis fuere, commemorata sunt; et his,
qui nunc audiunt, edlcentnr : ut et qul nesciimt addiscant.
et qul noverunt recordentur. Non est ex Christianls Manes,
absit : neque, ut Simon magus, ab Ecclesia ejectus est;
neque ipse, neque ii qui illum praecessere magistri. Fur
enim est allenorum malorum, qucC slbi proprlo vlndicavit.
Quo aulem modo et qua rallone, jam audi.
XXII. Scylhianus qaidam erat in il^gyplo , genere

Ephes. V, 11. — » Anno 277. ~ ' 1 Pflr. v, S. — * Matlh» iii,

7. — 5 Jd. XXVI, 49,

LXXIX. 1
 2^2 S. CYRILLl IIIEROSOL. ARCHIEP.

Saracenus, nihll comninne habens sive curn chrlsllanismo,

sive cnm judaismo. HIc cum Alexandrlae degeret, et vllam

imitaretnr ari^tolelicam, quatuor Hbros composult : unum

quem « Evangellum » vocnvil, non Christi facta continen-
tem, sed nudum nomen ; allerom (}uem « Capitulorum »

appellavlt; tertlum, « Mysteriorum; » et quartum quem

nunc circumferunt, « Thesaurum.
Hujus disclpulus erat »

Terebinlhus nomine. Cum vero memoratus Scylhlanus In

Judaeam appulisset, regionemque inficeret Deus im- , ,

missa homini per morbum nece, gllscentem labem com-

pressit.

XXHI. Tereblnlhus autem perversitalis disclpulus, auri,

librorum, et haeresis hoeres, cum adesset in Palaestlna,
atque In Judaea cognilus, et damnatus esset, In Persldem
transire decrevlt. ^e aulem Ibi ctlam ex nomine agnosce-
retur, Buddam se, mulalo nomine, dlxit. Verum IUic eliam
adversarlos habuit, Milhrae [minlstros. ] MuUisque sermo-
nibus ac disputatlonibus agitatls, convictus, et ad extre-
mum viduam quamdam confugit. Delnde ad
pulsus, ad
superlorem domus partem ascendit ; et invocatis aerlis
daemonibus, quos huc usque Manlchaei super abomlnanda
sua invocant flcu ; dlvlnitus ictus ac de tecto dejec-
tus, anlmam efllavit, et ad hunc modum altera fera ex-

clsa est.
XXXIV. Verum remansere impietalis commentarla, et
llbrorum pecunlarumque haeres vidua fuit. Quaecumneque
cognatum, neque allumquemquamhaberet, statuit pecuniis
emere puerum Cubricum nomine eumque adoptatum, Per- ;

sarum disclpllnisutllilluminstituit ; atque Inhominumper-

iiiciem exiliale telum exacuil. Ita Cubrlcus Improbus se—
vus inter pliilusophos adolevll; ac post obitum viduse, et
pccunias, et libros hajredilatis jure possedit. Delndc vero
ne probrosum ipsi foret servitulis nomen , pro Gubrico
 CATECHESIS VI. DE TJNO DEO. S^S
Maiiem se cognomlnnvlt, quod nomen Persarum Hngua
disscrtiilionem sonat. Quia enim Dialecliciis sibi alicujus
nominis esse videbatur, Manem se uli probum quemdam
sermonum serendorum magistrum appellavit. At ille qui-
dem eo nomine sibi juxta Persarum linguam existimatio-
nem comparare nilebatur [)ei vero providentia factnm :

est, ut suus ipse nolens accusalor evadcret; qui, dum sibi

in Perside honorem conciliare putat, apud Graecos se ab
insania et furore cognominet.
XXV. Dicere ausiis est ss ipsum esse Paracletum. At-
qui scrlptum est : « Quisquls blasphemaverit in Spiritum
«sanctum, remissionem non habet \ » Blasphemavit igitur,
se aflirmans Spiritum sanctum. Qui cum ipsis societatem
init, videatcum quibus sc adjungat. Orbem totum conci-
tavil famulus. Nam,« Per Iria commovetur terra, et quar-
))tum sustinere non potest, si famulus regnaverit \ » In
medium progressus, jain viribus humanls superiora pollice-
batur. yEger erat filius regis Persarum, et medicorum
astabat frequenlia. iVJanes vero se per oralionem, quasi
pius, rem perfecturum recepit. Recessere medici, anaque
abscessit pueri vita. Deprehensa hominis impietas est, ac
vinculisonustusegregius illephilosophuseral ; incarcerem,
non quia regem veritatis gralia reprehendisset, trusus;
non quia idola confregisset; sed quia, pollicitus salutem,
fefellisset vel potius, si verum loqui volumus, quia occi-
:

disset. Hic enim, dum abigit medicos, eum, qui medi-

corum ope servari polerat, praetermiltenda curatione leto

dedit.

XXVI. Cum vero phira de homine enarrem mala, me-

mineris primo blasphemise secundo servitutls (non quod
: :

servire dedecus sit, sed quod servo libertafem flngere

pravum. ) Terlio inanis et falsi promissi : quarto caedis
' Maic. iii, 29. — > Prov. xxi, zj, 22.

16.
244 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

pueri ; quinto infamiae carceris : neque ipsi tantum probro

carcer fult, verumctiam e carcere fuga. Nam aufugit ille,

qui se Paraclelum el veritatis propugnalorem jactabat.

Non erat successor Jesu, qui prompto et alacri animo ad
crucem accessit : iste ei conlrarius fuga se proripuit. Tum
rex Persarum, carceris custodes ad supplicium duci jussit.

Per jaclantiam Manes puero mortis causa fuit : idem per

fugam carceris cuslodibus. Ergo ne adorari debet is, qui
mortis causam altulit? Nonne ipsum oportuerat Jcsum
imilari ac diccre : « Si me quaerilis, sinite hos abire '? »

nonne oportuerat juxta Junam dicere « Toilite me, et :

»projicite in mare; propter me enim ha?c orsa lempestas

» est ' ? »

XXYII. Fugit e carcere, et in Mesopolamiam venit.

Yerum occurrit ei scutum justitiae, Archeiaiis episcopus :

eumque coram philosophis judicibus arguens, collecto

Gentiiium auditorio, ne si Christiani judices fuissent grati-

ficati fuisse viderentur; « Age, profer, inquil Archelaiis

ad iVianem, id quod praedicas. » Ille vero, cui os quasi sepul-
crum patens^,primum occoepit a blasphemia in Creatorem
ofiinium dicens : « Yeteris Teslamenli Deus malorum in-

ventor est, de se ipse aiens : « Ego ignis consumens "^. »

Tum sapiens Archelaiis blasphemium hanc dissoivit his

verbis : c Si Veteris Tcstamenti Deus, ut ais, igneiu se ap-

pellat , cujusnam filius est qui ait : « Ignem veni mittere
»in terram ^ P » Si accusas eum qui dicit : « Dominus mor-
» tificat et vivificat ^; » cccur honoras Petrum, qui Tabi-
tham excitavit e Sapphiram morte mulctavit ^ ?
morte ', et

Si vitio vertis, quod ignem praeparavit 9, cur etiam non

hunc reprehendis qui dicit « Discedile a me in ignem :

'
Joan. xviii, 8. — ^ jon. i, 12. -- ' Psal. v, 11. — < Deut. iv,

24. — * Luc. XII, 49« -• ^ » Reg. II, 6. — ^ Act. ix, ^o, — ^ Id.
V, 10. — 9 Deut. xxxii, 22.
 CATECIIESIS VI. DE UNO DEO. 245
Dajternum * ? » Si cnlpns eum Ego Deus
qui ait : « faciens
»pacem et creans mala % » expone quomodo Jesus dicat :

« Non veni pacem mittere, sed gladium ^. » Cum ambo

paria dicant, e duobus alterum : aut uterque bonus prop-
ter similem loquendi rationem ; aut si Jesus hfec dicens a
reprehensione abest, cur eum vituperas, qui in Veteri Tes*
tamenlo similia loquitur? »

XXVIII. Manes hnec contra « Et quahsnam Deus excic- :

cat? Pauh enim verba sunt w In quibus Deus sascuii hujus :

Mcxcsecavit coi;italiones infidelium, ut non ful"cat illis iliu-

«minatio Evangehi ^. » Archelaiis vero prasclare subjiciens :

« Quae pauhihmi antecedunt, inquit, lege. « Quod si oper-

» tum est Evangehum nostrum, in iis, qui pereunt, est
» opertum ^. » Gernis in pereuntibus opertum csse. Non
enim danda sunt sancta canibus^. Prajterea, solus-ne Anli-
qui Testamenti Deus excaecavit cogitaliones infideiium?
nonne Jesus ipse dixit : « Ideo ipsis in parnbolis loquor, ut
»videnles non videant 7 ? » Num ex odio volebat ut non
viderent? an potius, propter eorum indignilatem, qunndo-
quidem oculos ipsi suos occluserant ^? (Jbi enim vohmtaria
pravilas ade^t, ibi et gratiai subduclio. « Habenti enim da-
»bitur : ab eo autem, qui non habet, etiam quod habere se
»pulat, auferetur 9. »

XXIX. (Si autem, quemadmodum nonnulli quoque in-

terpretantur, illud dicendum est; ( horum enim non est
illaudabilis oratio :) quamvis infidelium cogitaliones ex-

caecaverit, in bonum excoecavit, ut ad bona respiciant.

Non enim dixit « Expaecavit eorum animam » sed, « Infi-
:
;

» d( lium cogilaliones. » Cujus dicti sensus iste est : « Excaeca

scortatoris scortandi cogitationes„ et servatus est homo.
• MaUh. XXV, 4i.— 2 isai. xlv, 7.— 3 Matlh. x, 34. — ^ 1 Gor.
IV, 4. — « Ibid. 3.-6 Matth. vn, 6. — 7 Id. xiu, i5. — 8 Luc.
viu, 10, et Marc. iv, 12. — ? Matlh. xiii, i5. — "* Id. xxv, 29.
24^ S. CYKILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Excaeca furis raplendi nl latrocinandi Ingcninm, et salutem

conseculns cst homo. » Verum ita non vls intelligere? Est
et alia interpretalio. Excoecat sol habenles obtnsam ocnlo-
rum aci^m ; et li, qni oculorum imbecillitate Liborant, vi
Inminis ofiensi excaecantur : non quod sua sponle atque
natura sol inferat caecilalem, sed quod oculorum substantia
a videndo impedlatur. Ad eum modum infideles, cum
a3gritudinem in sordibus patlanlur, in Divinitatis radios
inspicere non possunt. Nec dixit : o Excsecavlt cogltalio-
» nes, ut ne audiant Evangelium : » sed « Ut non fulgeat
»illis illuminatio gloriae Evangehi Domini nostri Jesu
))Christi \ » Nam Evangelium audire, omnibus permitti-
lur : EvangeHi vero« Gloria o solis Christi germanis since-
risque [Discipulis] reservala est. llhs quidem, qui audire
iion poterant % Dominus in paraboUs loquebatur; Disclpu-
lis vero privatim parabolas edisserebat ^. Glorlae cnim
fulgor eorum est, qui sunt illuminati; excaxatio, infide.
lium. Haec mysterla quse nunc tlbi palefacit Ecclesia ex
catechumenorum sorte transgresso, Genlillbus exponere
mos non est. Non enim gentlli, quae Patreni, Fihum, et

Spiritum sanctum spectani mysteria, dcclaramus ; neque

catechumenis coram de mysterlis palam loquimur : sed.

niulta saepe tecle dicimus, ut qui norunt fideles, inlelli-

gant; qui vero nesciunt, non laidantur.

XXX. His, et aliis pluribus evertebatur draco : lahbus
Archelaiis condictationlbus Manem prostravlt. Itcrum inde
fugit, qui et de carcere aufugerat : elapsusque adversa-
rio, venit ad vllissimum quemdam pagum ; ad inslar ser-
pentls.qui in paradiso, Adamum omitlens, ad Evam accessit.
Sed optimus pastor Archelaiis ovlbus prospicicns, audlta
homlnis fuga, citalo cursu ad lupum requirondum festina-
vit. Manes vero adversarium confestim conspiciens, cxiliit

* a Cor. IV, 4. — * Mallh. xui, il>, — ' Marc. iv, 34,

 CATECHESIS VI. DE UNO DEO. 2^7

inde et aufuglt; aufuglt vero postremam fngam. Nam

Persarum rej^is satellites omnibus locis perquirenles, fufj;i-
iivum comprehendunl, quamque debebat coram Arclielao
subire seutenliam, hanc ipsi inferunt regii salelllles. Capi-
tur Manes, ille quem sui adorant discipuli, et ad regeai
adducitur. Exprobravit ipsi rex mendacium et fugam :

servitulem; ultus est pueri intereraptionem

irrisit dam-' :

navitetproptercarceriscuslodum necem. Mani jubetpersico

more detrahi cutem : et reliquum quidem corpus ferarum
paslui traditum est; ilUid vero pessima) mentis concepla-
cuhim cutis, pro foribus in sacci modum suspensa fuit,
Qui se Paracletum dicebat, et futurorum scientiam pro-
fitebatur, suam ipsius fugam comprehensionemque nes-
civit.

XXXI. Hujus discipuli tres fuere Thomas, Baddas,

,

et Hermas. NuUus, quasso, legat Evangelium sccundum

Thomam. Non enim est unlus e duodecim Aposlolis, sed
unius de tribus pravis Manis discij)ulis. Nemo sc ad cor-
ruptores animarum Manichfcos applicet, qui palearum
aquis jejunii austeritatem simulant. Qui clborum condito-
rem calumnianlur, cum sc ipsi lautissimis quibusque ci-
bis ingurgitent. Qui docenteum, qui h:\nc vel iUam herbam

evelllt, in eam transmutari. Nam si is, qui herbas excindit

aut ahquod olus, in hoc transformatur; agricolai et olito*

res in quot mutabuntur formas? Iii tam multa falcem intu-

Ht olitor^ ut videmus,herbarum genera; in quoduam ergo
convertitur ? Ridicula plane documenla, sceleris oppro-
briiquc plena. Idem homo cum opilio sit, et mnctavit ovem
et lupum interfecit in quodnam horum commutatur?
:

Multi hominuin, et pisces reti, et oves glutino ceperunt;

in quod igilur genus transferunlur?
XXXH. Kespondeant filii desidi?e Manichasi, qui et ipsi
nihil aguni, et laborantium opes comedunt, Qui aHereiites
 '
248 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

sibi cibaria, hilari arridenllque viiltu excipinnt; et fansta-

runi prccationuni loco iinprecationes rependnnt. Cum
enini stolidiisquispiam eisoblulerit aliquid, cPaululum, in-
quiunt, foris consiste, et tibi benedicam. » Deinde sumpto
inmanus pane, ( ut qui ex cis resipuere, confessi sunt
Ego te non feci, ait Manicha;us pani; »et in Altissimum
contumelias fundit, et imprecatur Conditori, et sic re con-
dila vescllur. Si ah'menta odisli, quare fesllvo vultu eum,
qui tibi allulit, intuilus es ? si afFcrenli liabes gratiam ,

quare auctori ac condilori Deo convicium rependis? Ite-

rumque ait : o Ego te non sevi; seralur ille qui te sevit. Ego
te non messui faice; demetatur qui te messuit. Ego teigne
non assavi ; assetur qui te assavit. » Praeclara sane meritorum
reinuneralio.
XXXill. Magna illa quidem vitia, sed aliorum compa-
ratione exigua. Lavacrum ipsorum coram viris ct mulieri-
bus enarrare non audeo. Vereor dicere, culnam rei co-
ricam inlingentcs , miseris porrlgunt. Slgnis djinlaxat
detegatur. Yiri, quae in somniis iliudunt cogitent; etmuiie-
res, quae inmenslruis. Osrevera poliuimusisla proferentes,
Numquid Gentiles istis delestabiliores? an Samarilani sce-
leratiores, aut impii magis Judaji? num scortatores magis
impuri? Qui enim corpus stupro poliuit, perunam lioram
libidlnem cxplet. Mox factum condemnans se uti inquina-

tum balneo egere novlt, commlssique sui sceius ct foedita-

tem cognoscit. Manichaeus vero in medium, ut ei quidem

videtur, altare islhaec imponit; ilnguamque et os comma-
culat. Ab ejuscemodi ore, o homo, doctrinam reciplas?

hulc obviam faclus omnino osculum porrigns ? Annon,

omissa interlm reiiqua impletale, vel impuritatem fugias,
hominesque nebulonlbiis deteriores, ct quovis prostibuio
conscelerotiores?
XXXIV. Hasc Ecclesia denuntial, et docet, et coenum
 CATECHESIS VI. DE tNO DEO. 2^9
attlngit, ne tn eoclftm inficiaris. Edicit vulnera, nt tu ne
saucierls. Sufficiat porro tibi ista solummodo scire; expe-

riri aulem abstineto. Tonat Deus, et contremisclmus om-

nes; isli autem in blasphemas voces erumpunt. Fulgurat

^ Deus, omnesque nos

de
»
ccelis convicia jactant. Jesus
solem suum exoriri
in

facit
terram procumbimus

super juslos
ait
autem
de Patre suo « Qul
:

et injustos, et pluit
illi

Bsuper malos et bonos ^ » lili autem imbres ex amatorio

aestu orlri statuunt : audentque dicere esse quamdam in

ccelo speciosam virglnem cum juvene formoso : eos quo

tempore cameli aut lupl, sua foedae cupidinis tempora ba-
bere. Itaque hiberno tempore hunc in virglnem insano fu-
rore incurrere : illam vero fugere aiunt, istum persequi ,*

atque indc sudorem emittere, quo ex sudore imbrem exis-

tere.Hxc In Manichseorum librls scrlpla sunt. Ea nos le-

glmus, dum narranllbus nolumus fidcm adhibere. Nam
securltatls protectlonisque vestrse causa, in illorum perni-
ciem sollicitius Inquislvimus.

XXXV. Verum nos Domlnus ab tall defendat errore :

eaque vobls adversus draconem inlmicltia trlbualur, utquo-

modo ipsl calcaneum observant, ila et vos iilorum caput
conculcelis ^. Memores eslote eorum, quae vobis dlcimlur.
Qul concentus noslrarum rerum cum rebus illorum? qiild

lux cum tenebrls comparala ^? quld Ecclesias gravilas et

sanctltas, cum Manlchaeorum execrandis Institulis? Ilic

ordo, hic disclplina : hlc gravilas, hlc castimonia; hlc vel

foeminam ad hbldlnem aspicere piacuhim est ^. Hic con-
nublum sanctlssimum; hic continenllae [id est, vldultatls]
tolerantla; hlc vlrgliiitalls cum Angelis certans dignitas.
Hic ciborum cum gratiarum actione pcrceptio : hic gratus
in universarum rerum opificem animus. Ilic Paler Chrisli

'
MaUh. V, 45. — » Gen. 111, i5. — 3 2 Gor. vi, 14. — 4 Matth.
V, 28.
25o S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

adoratur : liic ejns, qni plnviam fundit, mctus oc tremor

docelur. Hic tonanti et fulguranli gloriam el honorem re-
ferimus.
XXXVI. Tu ovibus aggregare : fuge lupos; ab Ecclesia
non recede. Odio habe eos etlam, qui harum aliquando re-
rum suspicione laboraverunt quorum nisi pcenitentiam
:

lemporis diuturnitale compertam habueris, ne ipsis temere

et inconsideraVe te ipsum credas. Tradita est ibi Monar-
chiae [ seu unici Dei principalus ] veritas. Inlernoscc do-
cumenlorum quasi herbas. « Esto bonus nummularius :

»quod bonum est, retinens, et ab omni specie mala te abs-

«tinens^ » Quod si quando talis fuisti, agnitum errorem

odio habe, Est enim via sahitis, vomitum evomas si ex
si :

animo oderis; si ab iis te subtraxeris, non labiis solum,

sed et anima : si adoraveris Patrem Chrisli, Deum legls et
Prophelorum : si agnoveris bonum et justum, unum eum~
demque esse Deum. Qui vos omnes conservet, ab omni
casu, ofTendlculoque prolegens, stabiles in (ide : in Christo

Jcsu Domino nostro , cui gloria in ssecula saeculorum.

Amen.
* 1 Thes. V, 2 1, 22.
 CATECHESIS VII. DE PATRE. fiSl

CATECHESIS YII.

ILLUMINANDORUM,

Extemporalts Hierosolymm kablta de han [Syrnbotl^ voce,

Patrem. Et lectlo ex Epistola ad Ephesios : Hiijus rei
gralia fleclo genaa mea ad Palrem, ex qiio omnis pater-
nitas in ccelis et in terra nominatur ', etc,

ARGUMENTUM.

L Christianl Dei Patris flde,jiidceis sublimiora sen-

tiunt. IL Veum Patrem esse probaiur ex Feteri Testa-
mento. —
Noa possumus ^ratiam inire cum Patre, sine
Filii cullu, IV. Patris nomcn una Filii nolionem invol-
vit, el vicissim. V. Deus muitorum. abusive pater; unius
vero filii, natura. — Ab cBterno pater est. — Sine sui demw
tatione. — Perfectus perfectum ^enuit. VL Deus conditor
ccbU et terrce idem Ckristi Patcr. — Templam hierosoly-'
mitanum^ Veo Ckristi patri consecratum. VIL ISe quis
Ckristum ejusdem cum justis kominibus dignitatis putet.
•— Patris nomen diversorum sensuum capax. Deus, •—
pater Filii per nataram, noslri per adoptionem. — A
servitute in adoptionem, per Patrem, Filium
et Spiritum

sanctum translati sumus, VllL Deus kominum pater,

propter creationem. IX. Palris nomen in Scripluris
scepeusurpatum alieno a patre naturali sensu. Maria —
Joannis maier propter amorem ; et Joseph Ckristi pater
propter ejus infantice curam» X. Deus Pater orpkanorum

' Epbes, iiJ, i4.

252 S. CYRILII HIEROSOL. ARCHIEP.

propter protectlonem. — Deus hominum pnter in tempore,

Filli ante tempora. XI. An^eii Dei faciem continuo vi-
dent, sed pro ratione ordinum, suorum alii aliis excel'

lentius. XIII. Diabolus hominam pater per deceptionem,

— Non sunt komines natura salvi, ct alii nalura pereun-
tes,XVI. Diona adoptione Dei opera efficienda sunt,
XV. Honorandi quoque patres carnis nostree, XVI. Chris-
tianorum prima pietas, pareiitum honor,

I. De monarcbia qnidem '

[seu unico princlpatu] Dei,
sufficienter vobis dlximus hesterna die. Sufficienter aulem
dico, non id quod argumentl enim
dignitas postulabat,* (eo
attingere morlali naturae prorsus impossibile) sed quantum
infirmitatl noslrae concessum fuit. Ac mullifidi atheorum
haerellcorum errorls diverticula persecutus sum. Quorum
excussa colluvie, perniclyliqne animabus veneno ; ac re-
tenlis inmemoria illorum rebus, non uti laedamur, sed
majus in ipsos odium conclpiamus jam ad nos ipsos re-
;

vertamur, et salutifera ver;£ Fidci dogmata suscipiamus,

monarchlse dignltati palernam praerognlivam copulantes;
et credentes in u^um Deum PATRiai. Non enim oportel so-
lum iN uwuM Deum credere verumetiam hunc Ingenlli,
:

Domlni sclllcet noslri Jesu Chrlsli, Patrem esse leligiose

susclpiauius.
II. Ilaec enim ratione Judaeis subllmiora sensuri sumus :

Qui UNUM quidem Deum csse doctrlnis suis recipiunt; (quid

enim,siillud quoque per idolorum cultum Stppius abnega-
rint?) Patrcm vero IHum Doinini nostri Jesu Christi, non
admiltunt. Inquo suisipsorumPropholiscontraria sentiunt,
qui in Siripturis divlnls aiunt « Dominus dixit a me Fi-
: :

»Iius meus es tu, ego hodle gcnui le » Fremunl vero illi

"^,

usque in praesentem diem, et conveniunt adversus Domi-

'
Vide D, Guillon, tom, vm, pag. 385-386. — ' PsaL u, 7.
 CATECHESIS VII. DE PATRE. 253

num et adversus Cbristum ejus * : exlstimanles smicitlam

Palris citra pielatem in Filium posse se consequi. Diun ig-

norant, quod « Nemo venit ad Putrem, nisi per Fiiium "*

»

dicentem : « Ego sum oslium ^; »et« Ego sum via ^. » Qui

ergo rejicit viam quaj ducit ad Patrem, et qui ostium ne-
gat, is quomodo ingressus ad Deum honore dignabitur?
Contradicunt vero iis, qua3 in octogesimo-octavo Psalmo
scripta sunt :« Ipse invocabit rne, Paler meus es tu; Deus
» meus, et susceplor salutis mea3. Et ego primogenitum po-
»nam ilium, oxcelsum prae regibus terr^e ^. » Si enim baec
in Salomonem, aut successorum quempiam
Davidem, vel

pronuutiata conlenderint ostendant quomodo « Thronus ;

»ejus , »qui eorum oplnione per prophetiam deslguatur,

sit « Vebjt dies coeli, ^»01 « Sicut sol in conspectu Dei, et
»sicut luna pcrfecta in £Elernum 7. » Quomodo et illud nou
verentur quod scriplum est : « Ex utero ante luciferum
»genui te ^. » et illud : « Permanebit cum sole ei ante lu-
»nam generationes generationum ^? o Qua3 quidem ad ho-
minem referre, ingralitudinis extremae plenum atque refer-
tum est.
III. Verum Judiei suelo incredulitatis suge, tum in bis^

tum in similibus Scrlpturae senteutiis, quando ita volunt,

morbo teneantur. Nos vero, quam dooet Fides, pietalem

i?ecipiamus, Denm unum, Patrem Christi adorantes. Qui
enim omnibus gignendi vim impartitur '°, illum ejusmodi
dignitate fraudare impium sane fucrit. Et credamus in

UNUM DeU3i Patrem; ut etiam ante disputationem a nobis,

qua3 de Christo plenius doceat, instilueudam, Cnigeniti fi-

des audientium in anima defigatur; ne tantillum quidem

ob interpositos de Patrc sermones ^eparata,

• Psal. 1, 2. — » Joan. xiv, 6. — ' Id. x, 9. — "^ Id. xiv, C. —

5 Psal. Lxxxviu, 27, 28.— 6 Ibid.So,— 7 Ibid. 38,— ^ IJ. civ, 3,—
9 Id, Lxxi, 5. — "^ Isai. lxvj, g.
2 54 S. CtRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

IV. Patris enim nomcn sua ipsius appellatione, filil no-

titiam simul subiicltanimo quemadmoclum simililer qui :

filium nominavit, stalim quoque palrem cogllalione com-

plexus est. Si enim paler, omnino filii pater est ;etsl filius,
omnino patris filius. Ut ne igilur, ex eo quod dicimus :

In DNUM DeUM, PaTREM OMIMPOTENTEM ; FACTOREM COELI ET

TERR/E, VISIBILIUM OMNIUM ET INVISIBILILM '.
pOSteaque Sub-
jungimus: Et unum Dominum Jesum Chhistum; suspice-
in

tur quispiam minus sancte Unlgenilum loco et ordino

posleriorem esse coelo et terra :idcIrco, priusquam ulrum-
que nominaremus, Deum appellavimus Patiilm; ut simul
ac Paler cogllatur, eodem actu Filium co^ilemus : Fllium
enim ac Palrem nibil prorsus eorum, qu^e sunt> medium
interest.

V. Est igltur Deus, multorum quidem abusive pater;

unius vero sollus , Unigeniti filii domlnlque noslri Jesu

Cbristi, nalura et veritato pnter. Non temporum successu

adeptus ut paler sit, sed Unlgeniti pater sempiterno exis-
tens. Non enim, cum esset antea slne prole, postea mulata
senlentia factus cst paler : verum ante omnem subslantiam
et ontesensum omnem, ante tempora et soecula omnia,
paternam dignltatem habet Deus qua magis quam reliquis :

omnibus titubs gaudet. Non ex passione [ ac demulalione

sui] factus est paler; non ex complexu ; non per Ignoran-
tiam, non fluxionem passus, non diniinutus, non alteratus.
oOmneenim donum perfectum desursiim est, descendens
»a patre luaunum; apud quem non est transmutatio vol
»conversionis obumbralio \ » Pater perfcctus perfectum
genult iilium. Omnia contradens ei quam genuit : « Omnia
»enim mihi trodila sunl, inqult, a Patre meo '. » Et ab
Unlgenilo honoratur paler : « Ego enim, inquit Filius, ho-

»noro falrem ^ » et rursus : « Sicut ego praiccpla Palris

* Jacob. 1; 17. — =»
MaUb. xi, 27, — .
' Joan. vui, 4^;»
 CATECHESIS VII. DE PATRE. 255

»mel servavi, et maneo in ejus dilectione ^ » Dicimus igi-

tur et nos simul cum Apostolo : « Benedictus Deus, et pater

» Domini noslri Jesu Christi; pater misericordiarum, et

» Deus totius consolationis ^. »ei o Flectimus genua ad Pa-
jilrem, ex quo omnis paternitas in coelis et in terra nomi-
»natur ^ : » tr]orIficantes ipsum una cum Unigenito. « Qui
» enim negat Patrem, et Filium negat ^. » Rursus vero : « Qui
»confitetur Filium, et Patrem habet ^. » Cognoscenles,
«Quod Dominus Jesus Christus in gloria eslDei Patris ^.

IV. Adoramus igllur Fatrem Christi^ coeh et terrje con-

dilorem, Deum Abraham , Isaac et Jacob 7 ; cujus in
honorem prius iUud, hic nobis ex adverso opposilum tem-
pkim construclum fuit. Non enim feremus haBreticos, qui
Vetus Testamentum abscinduut a Novo; sed Chrislo aus-
cultabimus dicenti de templo « Nesciebatis quod in his, :

» qua3 palris mei sunt, oportet me esse^? » el rursus :

« AuCerle ista hinc, et ne facialis domum Patris mei, do-

»mum negotialionis 9 » Quibus verbis prius illud in liiero-

solymis lemplum, patris sui domum esse evidentissime

confessus est. Quod si quis prae infidelitate plures adhuc,
quodChrisli pateridem sit ac mundi Conditor, demonstra-
tiones accipere avet; audiat ilerum dicenlem ipsum :

« Nonne duo passeres asse vaeneunt? et unus ex illis non

»qidet super lerram, sine Patre meo qui est in coelis ^°. »

Et : « Respicite ad volalilia coeli ; quia non seminant^ neque

»metunt, neqae congrcgaut in horrea; et Pater vester
»coeIeslis alit illa ". « Et iliud : « Pater meus usque modo
9 operatur, et ego operor ^^. »

\ll, Sed ne quis ex slmphcitate aut versuta improbitatCj

' Joan. XV, 10. — 2 ^ Gor. i,3. — ^ Ephes. iii, i4, i5. — * i Joan.
11, 22. — ' Ibid. 23. — ^ Philip. ii, ii. — ? E\od. iii, G. — ^ Luc,
II, 49. — 9 Joan. II, i6, — "^ Malth. x, ay. — " Id, Ti, 26, —
" Joan, V, 17.
256 S. CVRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Christum ejusdem cum hominibus justis dignitatis esse

suspicetur, ex eo quod dicat : « Ascendo ad Palrem meum,

Patrem vestrum
))et » Optimum fuerit illud prcTmunire,
'
:

quod « Patris » quidem unum est nomcn, significationis

vero vis multiplex. Quam
rem notam habens, coute ille

dixit « Vado ad Palrem meum, et Patrem vestrum, » Non

:

dixit « ad Patrem nostrum. » Sed divisione adhibita, pri

:

mum edixit quod sibi proprium est, « Ad Palrem meum, »

id quod nimirum nalura erat; tum subjunxit, « Et Piitrem
))vestrum, » quod crat per adoplionem. Tamelsi enim con-
cessum nobis est in precibus pr<Tcipue dicere : a Pater
)) noster, qui es in coelis %• »id tamen ex benignitale munus
est. Noque enim, uti ex Patre qui in coelis est naturaliler
gpuiti, patrem ipsum vocamus; sed a servitute io adop-

tionem, Patris gratia, per Pilium et Spiritum sanctum,

translatis, inelTubili bonitate ita dicere nobis conceditur.

YIII. Quod si quis discere vohierit, quomodo nos Deum

appcllamus Patrem ; audiat ille optinlum paedadogum
Mosen, aientem : « Nonne ille ipse pater tuus possedit te,

))et fecii te, et creavit te ^ ? » Et Hesaiam prophetam : « Et

»nunc, Domine, pater noster tu; nos antem lutum, opera
«manuum tuarum omnes ^, » Manifeslissime declaravit
prophetica gratia, [seu gratia per Prophetam loquens]
quod non nalura, sed Dei gratia et adoptione, patrem eum
vocamus.
IX. Et ut accuratius cognoscas, quod non ubique in
divinis Scripturis paler naturalis solum, appellatur pater;
audi Paulum dicentem : enim decem millia psedago-
« Si

pgorum habentis in Ghristb, sed non multos patres; in

)) Christo enim Jesu per Evangelium ego vos genui^ » Non
eo quodsecundum carnem genuisset, sed quod docuisset et

'Joan. XX, 17. — * Matth. vi, 9. — ' Deut. xxxii, 6. — ^ Uai.

XXIV, 8. — 5 1 Cor. IV, i5.
 CATECHESIS VII. DE rATRF. ii5j

secundnm Spirltiiiii regenerasset, Pauliis Corlnthioruni

patfr erat. Audi quoque et Job clicenlem : « Pater eram
«Imbecllllum '. » Palrem enim se ipsum appellavit, non
quia omncs genuisset, sed quod curam suscepisset. Quin
ipse unigenitus Filius Del, quo ten)pore cruci secundum
carnem affixus erat,Mariam videnssuiipsius ralione carnis
malrem et Joannem
, Disclpulorum charissimum; ad
ipsum quidem ait a Ecce maler tua '; »ad Mnrlam vero
; :

« Ecce fdius tuus ^; » quam deberet [Illa in posterum

Joanni exhibere] cbaritalem docens. Quibus verbis obli-
que expedivit illud quodaLuca dictum est « Et erat pater :

oejus et mater ejus admirautes ^. » Quam vocem arripiant

hejeretlci ipsum ex viro ac muliere naiiim praedicantes.
Quemadmodum enim iMarla Joannis maler dicitur propter
charitatem, non vero quod genuisset; ita Joseph pater
Cbristi dictus est, non ratione generationis m (Non enim
»cognovil cam, juxta Evangelium, donec peperit filium
» suum prlmogenltum ^), » sed ratione curcu in alendo
educandoque collatae.

X. Hoc itaque vobis nunc obiter velut admonitionis

gratia dictum sit. Adjiciamus aulem et aliud tcstlmonium,
ad demonslrandum Deum hominum patrem abusivc dici.
Cum enim In Hesaia ad Deum dicalur « Tu enim es paler :

»noster, quoniam Abrahftm non novlt eos, et Sara non

«parturivit nos ^; » est-ne quidquam de hoc qua»rendum
praeterea? Quod sl Psalles dicat : « Turbentur a facle ejus,
«patris orphanorum «uumquid non et judicls viduarum ";

omnibusmanlfeslumest,quodcumorphanorum, quireccns
patres proprios amiserunt, pater dicitur Deus, non idclrco
quod ex se genuerit, sed quod curam et defensionem
eorumdem susclpiat, ita appellatus sil. ilominum itaque,

' Job. XXIX, i6.— 2 Joati, xix, 27.— 3 Jbid. 26. — '
Liic. 11, ST).
— » Mallli. 1, 25. ~ '^
Lsai. Lxiii, 16, — 7 Psa!. i.xvii, G.

XLVII. ,
-7
258 S. CYRILLI niEROSOL. ARCUIEP.

iit dictum est, abusivc pater est; solins vero Cbristi Deus
pater (^st sccundtim naluram, non aulem secundum adop-
tioncm. Et bomlnum quidem in tempore palercst; Gbristi
vero ante tcmpora, quemadmodum ipse ait « Et nunc ;

»glorifica me tu, Pater, apud temetipsum, gloria quam

shabui, priusquammundus esset, apud te '. »
XI. Credimus igitur in unum Deum Patrem, investiga-
bilem et inenarrabilem; quem nemo quidem bominum
vidit, Unigenitus vero sobis enarravit '. « Qui enim est

»ex Deo, bic vidit Deum ^ » Cujus faciem Angeli conlinuo

vident in coelis ^. Vident autem, unusquisque secundnm
proprii ordinis et loci mensuram. Purus vero palerni splen-
doris contuitus, proprie ac sincere Filio una cum Spiritu
sancto reservalus cst.

XII. Cum ad bunc locum devenerit oratio, eoFum, quae

paulo ante dicebamus, quod Deus bominum pater aopel-

larelur, recordatione pulsatus, magnopere bominum ingra-

titudinem obstupesco. Deus enimvero inefTabiH bonitale
hominum pater dici vobiit; qui in coelis cst, degenlium
in terra; saeculorum elTector, borum qui in temporibus
existunt; qui lerram in pugillo continet ^, eorum qui
super terram instar locuslarum sunt ^ Homo vero, ccelesti

patre derelicto, ligno dixit : « Pater ineus es tu; » et lapidi ;

« Tu me genuisti » Et propterea, ut
^. mibi quidem vide-
tur, bumanam naluram sic alloquitur Psaltes ; « El obli-
«visceie populumluum, et domuui patris tui^; » quein
elegisti patrcm, qucm ad interilum tibi accivisti.

XIII. Nec solum bgna et lapides, verumetiam ipsum

Satanam animarum perdilorem, in patrem elcgerunt noii-
uulli; quos increpans Dominus aiebat « Vos opera patri» ;

»
Joan. xvn, 5. — * Id. i, iS. — ^ Id. vi, 46. — < Mattli. xviii,

10. — 5 Isal. XL, li, — ^ Ibid. 22, — ' Jcr. 11, 27. — » Psal.
 CATECHESIS VII. DE PATRE. 2D9
Bveslri facllis ^ » Diaboli scilicet, qui hominum non na-
tura, sed deceplione pater est. Quemadmodum enim,
propter inslitulionem piam Paulus Corinlhiorum dicebatur
pater''; sic el diaboius eorum, qui ex voluntale cuin illo

currunt, pater appellatur ^ Haud enim patiemur illos, qui

prave inlerpretantur eam scnlentiam « Ex hoc cognos- :

))cimus filios Dei, et filios diaboli^: ))quasi existant inter

homines nonnulli, qui natura aut salvi sint aut percant.

Non enim ex Hbero animi decreto ad

necessitate, sed ex
sanctam hujusmodi adoptionem provehimur. Neque ex
natura prodilor Judas ^, diaboli et perditionis fdius fuit ^;
alioqui nullatenus ab initio in nomine Christi dasmonas
ejecisset, Satanas enim Satanam non ejicit 7; neque vi-
cissim Paulus, ex persecutore in pricconemmulatus fuisset.
Sed volunlaria plane est adoptio, velut ait Joannes :

« Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem

))filios Dei fieri, his qui crcdunt iu nomen ejus ^. y) Non
enim prius quam crederent, sed ex fide, filii Dei fleri libero
plane arbitrio digni habiti suut.
XIV. Hoc itaque cognoscentes spiritaliter conversemur,
ut adoptione divina digni efFiciamur, « Quicumque enim
»Spirilu Dei aguntur, isti sunt filii Dei 9. )) Nihil enim
proderit nobis Christianorum appellationem adeptos esse,
nisi et opera consequantur. Ne forte et nobis illud dicatur :

« Si filii Abrahaj esselis, opera Abraha? facerelis '". a Si

enim palrem invocamus eum, qui sine ullo ad personas
respectu judicatsecundum uniuscujusque opus", in timore
incolatus nostri tempore conversemur; non diligenles
mundum, neque ea quae in mundo sunt ^\ Si quis enim

• Joan. vui, ii. — 2 1 Cor. iv, i5. — ^ Psal. xux, 18. — 4 Joan,
m, 10. — 5 Luc. VI, 16. — ^ Joan. xvii, 12. — ? Marc. iii, 23. —
* Joan. 1, 12.— 9 Rom. vm, i4. — '^ Joan. vin, 59. — " 1 Petr,
I, 17. — 12 1 Joan. n, i5.

17.
26o S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

dillgit mundum, non est dilectlo Patris In illo '. Itaqne,

dilecli filii, gloriam Patri, qui in coelis est, per opera affe-
ramus : « Ut videant opera noslra bona, et glorificent Pa-
» trem noslrum qui in coelis est ''.
» Omnem solliciludinem
nostram in illum projiciamus ^; scit enim Pater noster,
quibus rebus indigemus ^.

XV. Honornntes vero coelestem Patrem, carnis quoque

nostrae patres honore prosequamur ^; quandoquidem aperte
in iege et ProplietisDominus ipse definivit aiens « Ho- , :

»nora patrem tuum et matrem tuam ut bene sit tibi et , ,

«longaevus eris super lerram ^. » Ac mandalum istud au-

diant praesertim ex astantibus ii qui palres et matres ba-
bent. « Filii , obedite parentibus vestris in omnibus : hoc
»enim beneplacitum est Domino '. » Non enim dixit Do-
minus « Qui amat palrem aut matrem non est me di-
: ,

»gnus^; » ne id quod scriptum esset bene, tu ex igno-

rantiainterpretareris prave; verum addidit : «Super me^. »

Quando enim Patri, qui in coelis est, versantes in lerra pa-

tres contraria senserint, tunc dictoobsequendum
est huic ;

quando vero illis nullum nobis ad pietatem impedimenlum

afFerentibus, nos ingrati animifuroreabrepli,collatorumque
ab ipsisin nos benefaclorum immemores, eosdem habemus
despectui; tunc locus est illi sentenliae : « Qui maledixerit
»patri vel matri, morte moriatur '°. »

XVI. Christianorum prima est in virtutis loco pielas,

honorare parentes; eorum, qui vitam nobis dederuiit, la-

bores remunerare; atque omnistudio, qusecumquead illos

sublevandos perlinent conferre. Nam etiamsi illis multa

refuderimus, nunquam tamen illos, uti nos genuere, vi-

* Joan. n, i5. — '

Mattii. v, 16. — M Petr. v, 7. — * MallU.
VI, 8. — ' Hebr. xu, 9. — ^ Exod. xx, 12. — ^ Eptie». vj, 1. —
« Matth. X, 37, — 9 Ibid.— '" Exod. xxi, 17. Levit, xx, 9, et Matlh.
zy, 4.
 CATECHESIS VII. DE PAtllE. gGl
cissim genprare poterlmus. Sclllcet
ut Ipsl procurato per
nos solalio fruenles ', nos illis
slabillant benedictionibus,
quas supplantator Jacob prudenter
pr£eripuit » bonani ;

vero volunlatem nostram ccelestis

Pater or.tam h.bens,
dignos nos efficiat qui tanquam
, sol splendeamus cuai
juslis in regno Patris nostri '
cul gloria , cum Unigenito
:

et Servatore Jesu Christo

, et cum sancto
vivificoque Spi-
ritu, nunc et semper, et in
saecula saeculorum. Amen.

' Eccli. iM, 6 et 9.- 2 Gen. xxvii, S;.- ^

Matth. xin, 43.
262 S. CYBILLI HIEROSOL. AI\CIIIEP.

CATECHESIS YIII \

ILLUMINANDORUM,

HlerosolymcG ex temporc dicla, in illud omnipotentem,

\id est , omiiia sub imperio tetientem.^ Et lectio ex Je-
remia : Deus magnus, Dominus; magnus con-
et forlis

silio , et potens operibus, omnipotens, magni nominis

Dominus% etc.

ARGUMENTUM.
I.Omnia sub imperio continet Deus. II. Gentiles, qui
Deum animam mundi dixere, — Qui providentiam
ccelo concUtsere. III. Hasrelici, qai alteram corporis , al-
terum animce Dominum dicant , Dei omnipotcntiam ne-
gant. IV. Omnibus Deus dominntur, sed multa lolerat
volens. — Diabolo Deus vivere concessit , ut et ipse ab
kominibus victus verecundia ajjlciatur, et komines vin-
centes coronentur. — Joseph rex JEiijpti. — Diabotus
olim Arcliangelus. V. Solus Filius et Spiritus sanctus
cxtra Dei servitutem positi '. imo pcr cos ccetera Domino
serviunt. — Re^^es non re^nant nisi ex arbitrio Dei,
VI. Divitice diaboli non sunt. — non sunt vitu-
Divitice
perandce, si recte utaris. VII. Divitiarum neque servum
esse oportel, nec inimicum, VIII. Hcereticorum Deo con-
viciantium scetus,

I. Per id % quod credimus in unum Dkum, omncm plu-

• Habita est die subsequenli posl praecedentem. — * Jer. xixii,

juxta Vulg. et xxxix, juxta lxx, edit. Roni, 18, 19. — ^ Vide D,
Guillpn, tom, vin, pag, 086-387.
 CATECHESIS VIII. DE OMNIPOTENTIA , etC. 260

rium deorum errorem exclndimus, hls armls aclversus

Gentiles , ct omnem ex adverso oppositam vlm haeretlco-
rum, utentes. Per Illud vero quod adjungimus, in unum
Deum patri m, adversus eos, qul ex clrcumcisione sunt, qui

negant unigonltum Fllium Dei, pugnamus. Nam, ut dictum

est hesterna die, ante etlam quam explanaverlmus ea qucc
ad Dominum nostrum Jesum Ghrlstum respiclunt; eo soio
quod dlximus, Pater, jam quod filli slt paler significavi-
mus : ut sicut intelligimus quod Deus slt, ita et quod filium
habent rccogitemus. IIIs vero IHud quoque adjunglmus
quod omnipotens slt, [seu omnia sub imperio conlineat,]
quod cjuldem et propter Gentiles simul et Judoeos et , ,

omnes haereticos affirmamus.

II. Nam Gentilium nonnulli animam mundl Deum essc

dlxerunt. Aliiquoque, potestatem ejus In ccelum tantum,

non autem ad terram usque pertendeie. Aliquleliam simlli

cum illiserrore abducll, pronuntlalo hoc abutenles : « Et

»veritas tua usque ad nubes ', » ausi sunt Dei providen-

iiam nubibus accoelocircumscribere,qu.'eque in lerra sunt

a Deo aballenare. Imniemorcs scihcct Psalmi aientis ; 2 Si
«ascendero in coelum , tu illic es; sl dcscendero in in-
«rernum, ades ^. » Nam si coelo sublimius nihil est , cum
infernus terra profundior sit , profecto c[ui Inferiora oc-
cupat, lerram quoque ipsam attingit.
III. tlaerelici rursum , slcut anterius dictum est , unum
Deum omnipolentem non novere. Omnipotens siquidem
est qui omnibus domlnalur, suaecpie habet subjecta potes-
tati, Illi vero, qui unum quidem dominum allum
anlmae ,

veroquemplamcorporis dicunt; neutrumeorum perfectum

affirmant, quod eorum uterque altera re deficialur. Qul
enim habct aniina; potestatem, corporis non habet,qua ra-
tlone omnipotens? qui vero in corpora dominatur, in spl-
' Psal. XXXV, 5, m, u, et cvii, 5, -. 2 Psal, cxxTfviji, 8.
264 S. CYBILLf IIIEnOSOL. AI\CniKP.

riltis vero nnqnafjuam, qnomodo omnipolens? Alqul illos

Dominus convincit, tlnin e conlrario oil : « Timete polins

weum, qni polest et animam et corpus pcrdere in ge-
))licnna '. » Si enim utrornmqne polestatem non habet,
quomodo nlraqne suppllcio snbjicit Doinini noslri Jesu
Chrisli pater? nam qui polerit alienum a suo jnre corpns
invadens , in gehennam Iradeie, nisi primnm ligaveril for

lcm, et vasa ejus diripnerit '?

IV. At divina Scriplura , et veritatis dogmata unnm

Denm nornnt, qui omnia quidem polestatis imperio sub-
jccta ienet, multa vero perfert quia vuU. Nam et in ido-

lornm cnllores imperinm exercet , verum sustinet propter

palientiam. Hnereticos quoque, qni eum abjiciunt , habrt
snb potestate; sedlonganimitale tolerat. Diabolum quoque
habet snbjectnm , sed ex iolcrontia pntitur : nec 6nim per
in)potcnliam quasi snperatns patltur. Principinm enim est
formalionis Doinini, factus nt inudalnr ', non ab ipso, in-

dignns est enim, sed ab Angelis, qui ab ipso sunt facti.Vi-

vere vcro ei induUit duabus de causis ; ut et ipse majori
verecundia afTiciatur snperatus , et homines coronis il-

luslrenlur. O snpientia) plcnam providentiam Dei ! qu9e

pravam iliam voluntntem ad fidelium salnlis inslrumentum
assnmit. Ut cnim inimica fralrum Josephi vohinlale, ad
cxccntionein consiliorum snornm usus est; fratremqne ab
cis ex odio vncnumdari sinens,inde occasioncm cepit enm,
quein volebat, rcgem conslituendi : sic diabolo Inctari con-
cessil, ut coronarcntur ii, qni vinccrent; etnt, adepta vic-

toria, ille qnidem uli ab inforioribus devictus majori dede-

core cooperiretur; homines vero inslgniler nobihlarentnr,
00, qni Archangelns ollmfuisset, trinmphalo.

V. Nlhll ergo Dei potestati snbtraclum cst. De iilo eniin

' Mallh. X, ?.8. — 2 Id. xu, 29.— ^ Job. xl, 14.

 CATECHESIS VIII. DE OMMPOTKNTIA. , etC. 266

ait Scriplura : « Quoniam omnia serva snnt lua \ » Oinriia

quidem serva sunt illi : unus porro ac solus ejus Filius, et

unus sanctus ejus Spirilus extra hoGC» unia «sunt positi.

El « Omnia illa quae serva sunt , » per unum Filium in

sancto Spiritu serviunt Domiuo. Omnibus ergo clominatur
Deus; perfertque et homiridas,ct fures, et scortatores per
patientiam; prsestitulo tempore»quo unicuique pro me-
ritis recldet : ut acceptis diuturni temporis induciis, cor
tamen nd poenitentiam non flectentes ,
gravius condem-
nentur. liomlnum reges sunt, ii qui in terris regnant :

haud tamen absque superncTC potestatis arbitrio. Id olim

experimento cognovit Nabuchodonosor, cum dixit : « Quo-
» niam regnum ejiis, regnum ailernum ; et polestas ejus in

«omnem generationem ac generatlonem ^ »

VI. Divitiae, aurum , et argentum diaboll non sunt , ut

exislimalur a nonnullls. Fidells enim viri totus mundus
«divltiarum est ; intidelis vero nc obohis quidem^ : » atqui
diabolo nihil iiiddelius; et diserte per Prophetam dicit

Deus « Meum est aurum et meum argentum^^, et cui volo

:

wipsum dono ^. »Fac sohim utaris bene; nec amplius vltu-

perandum argenlum est. Quando vero tu re bona ulerls
male, tum nolens ipse administrationem tuam crimlnari
impie in Conditorem querimoniam confers. Polest quls
elinm per pecunias justitiam adipiscl. « Esurlvi, et dedlslls
»mihi mauducarc ^ : non dubium quin ex pecuniis.
»

« Nudus eram, et cooperuistls me » nlmlrum pecu- > :

nlorum interventu. Et vis nosse quod coeleslls regni janua

fieri possint pecuniaePe Vende , iiHjuIt, qunc habcs, et da

» pauperibus, et habebls thesaurum lu ca;IIs ^. »

VII. Haec vero a me sunt dicla propter haeretlcos ,

qui

* Psal. cxvui, 91. — » Dan. iv, 02, juxta Vulg. — ^ Prov. xvii, 6.
— * Agg. 11, 8, sec. Lxx, et 9 in Vulg,— • ^ Luc, iv, 6. — ^ Matth.
XXV, 55. - 7 Ibid. 56. — 8 Id. XIX, 21.
266 S. CYRILLI HIEROSOL, ARCHIEP,

analhemate damnant et possessiones , et pecunias, et cor-

pora. Nam neqne te divillaruai servum esse volo; neque

iterum quasi inimicas spectare, qnac libi in adjumentum a

Deosunt datie. Ne quando igilur dicas diaboli esse pecu-

nias ; tametsi enim dicat : « Hacc omnia tibi dabo ', quia
» mlhi tradlta sunt lamcn quls vel orationem
^; » potcst
ejus refutare, quonlam mendaci credendum non slt. For -

tassis vero, ejus qul aderat polestate coactus, verum dixlt.

Non enim ait « Haec omnin tibi dabo » quoniam mea

: ,

sunt, sed, « Quoniam mlhl sunt tradila. d Non enim domi-

niuQi usurpavit; sed commlssa , et administratione tenus

sibi concredila, professus esl. Quoerant vero opportune

cxplanatores, menliatur-ne, an vera dicat.
Yltl. Est ilaque uuus Deus, pater, omnipotcns; quem
haerelicl conviciis appetere ausi sunt. Non enim veriti sunt
conviciari Domino Sabaoth \ , scdenti super (-herublm
Ausi sunt blasphemiis infamare« Adonai »DomInum. Non
timuerunt blasphemils onerareeum, qui Prophetarum vo-
cibus celehratur, omnipotentem Deum. Tu vero iinuni
atlora omnlpotentem Deum patrem Domini nostri Jcsu ,

Chrisli ^^. Fuge plurium deorum errorem ; fugc ct haeresim

omnem, et dic juxta Jobum : « Dominum autcm omnipo-
» tenlem invocabo , qui facit magna et invesligabnia , glo-
» riosa et excellentia ,
quorum non est numerus ^; » et

« Propter hacc omnia, honor ab Omnlpolente ^. » Gui

gloria in saecula saeculorum. Amen,
» Mallli. IV, 5. — ' Luc. iv, 6. — ' IsaV. vi, 5. Psal. lxxix, 2, 5.

-- 4 Rom. XV, 6, — 5 Job. v, 8, 9. — '^

Id, xxxvii, ?2.
 CATECHESIS IX, DE DEO OMNIUM CONDITOKE. 267

CATECHESIS IX.

ILLUMINANDORUM,

Hxerosolymts ex tempore pronuniiata, in illud : facto-

REM CC5ELI ET TERR^ , VISIBILIUM OMNIUM ET I.WISIBI-
LiuM. Et lcctlo ejo Job : Quis est istc qui me celat
consilium, et continet verba in corde; mihi vero se
abscondereputat '
?

"^
ARGUMENTUM.

I. Carnis oculis Deum videre impossibile, II. Potesta^

tem Dei ex ejus operibas (vstimare possumus. Tanlo —
major apparet Deus, quanto perfectior liabetur creatura-
rum notitia. III. Deus incomprehensus. Clierubim ab —
Ezecliicle C07ispecta, licet ab eo descripta, cop^ilatione in-
formare non possumus. IV. Deus vater Christit creator
cceli et terrw, V. Admirabills hujus mundi structura. —
Ccelum ex aqua. —
Cwlum apte ad tcrras irrigandas
compositum. VI. Solis fabrica, et cursus,— Dies ctnoctes
aiternis crescunt et decrescunt. VII. Non aiius lucis, et
alius tenelrarum conditor. — Noctium utilitas, •
— Noc^
tibus divina meditamur, vel le^imus; canimus Psalmos,
et fundimus prcces. VII L Siellarum fabricatio^ et ordi-
nati cursus. — Stellarum varii ad vitam — Solis
usus.
crepusculum. IX. Imbriuni etnubium admirabilitas. —
Fentorum, ^lacici, nivis et ncbularum productiones, —
AqucB pluvialis in omnium plantarum ^enera transmu^

•
Job. xxxvin, a.
268 S. CYRILtl HIEROSOL. ARCIIIEP.

tatlo»X. Plscium et voUwrum orif^o^ una, et similitiido,

XI. Maris ma^nitudOf profijnditis, el stati limites, XII.
Folucram diversitates. Xlll. /^nimalium propritlates
liumanorum affectuum symbola, XIV. Non inutilia ea,
quornmvim et proprietates i^noramas. — Ex ipsis viperis

antidota conficiuntur, — Diversoe animalium vires. XV.

Ex liumani corporis fabrica Deus auctor agnoscitur,
XVI. Conclusio ad laudem Dei invitans,

1, Carnis quldem oculls ^ Deum cernere impossiblle

est; quod enim incorporeum est , sub carnls oculos
cadere non potest. Quod et Ipse lestificatus est unlgenltus
Fillus Dei, ai^-»^ : « Deum ncmo vldit unquam '. » Nam
etiamsi quis illud quod In Ezechlele scriptum est, ita inter-

pretetur quasl viderit Ezechiel; verum [audial] quid dicit

Scriptura. Vidit « Slniilitudlnem glorije Domini ^; non »

ipsum Dominum, sed « Similitudlnem glorlae, » neque ipsam

glorlam, ut revera est. At vero intuitus slmllitudinem
glorlcC solum, non autem glorlam Ipsam, procldit in terram
prae metu ^. Quod sl simililudo gloriae conspecta, tlmorem
sestuationemque Prophelis injiciebat ; Deum sane Ipsum sl
quis intueri conaretur, vilam amitteret^ juxta 111 ud : «Nemo
«vldebit faciem meam, et vlvct ^. » Hujus rel gratia, Deus
ex bonilate sua maxlma coelum Divinilati suoe pro vclo
praelendit, ne perlremus. Non est meus hlc sermo, sed
Prophetae inquientis : « Si aperueris ccelos, tremor ex te
«apprehendet montes, et liquefient ^. » Quld vero miraris
si Ezechiel simllilucllaem gloriae corispicatus procubult?
quandoquidem Daniell visus est Gabriel servus Dei, ac
statlm consternatus est animo, et in faciem procldit ; nec
respondere ausus cstProphcta, donec sese Angclus in simi-

' Vide D, GulUon, toni. vni, pag, 088-591. — * Joao, 1, 18. —

3 Ezerb, 11 1. — ^ Ihid, — ' Exod. xxxiii, 20. — ^ Isai. txiv, i.
 CATECHESIS IX. DE DEO OMNIUM CONDITORE. 269
liludiiiem Filii boniinis coacliis transformasset \ Si Ga-
Lrielis conspectus tremorem incutiebat Propbelis, Deus
ipse, si, ut erat, conspicuum se proebuisset, nonne omnes
interissent?
Divinam itaque naturam corporeis ocuHs conspici
II.

non datur; ex operibus vero divinis possumus potestatis

ejus cogilationem assequi, juxla Salomonem, qui ait : a Nam
))8X magniludine et pulchritudine creaturarum, propor-
3 tione servata procreator earum conspicitur ^ » Non enim
ait ex creaturis procrealorem cerni, sed addidit : a propor-
«tione servata. » Tanto namqne major unicuique apparet
Deus, quanlo sublimiorem homo crealurarum contempbi-
lionem fuerit assecutus. Cumqne animum majori coulem-
plalione subvexerit, majorem quoque de Deo sibi notitiam
ac speciem informat.
IIJ. Vis tu cofjnosccre quod naturam Dei comprehendere
possibile non sit ? Tres illi in camino ignis pueri, Deum
laudibus celebranles dicunt : a Benedictus es, qui intueris
«abyssos, sedcns super Gherubim ^ » Dic mihi, quseso,
quaj sit Gherubim nalura; tuncque eum, qui super illos
sedet, consideraLo. Atqui Ezechiel propheta horumdescrip-
tionem, quatenus fieri poterat, exp^essit, dicens : « Quatuor
vullus uni 4; primus quidem hominis ^, alter leonis, aquilai
tertius, poslremus vituli; et sex pennae uni ^; et oculi eis
undique ^* et sub unoquoque rota quadripartita subjecla^
Nihiiominus post eam descriptionem Prophetse. nondum
etiam iegcndo possumus cogitatione complecli. Quod si
soh*um, quod exphinavit ille, comprehendere non possu-
nius; cum,qui illi insidet, invisibilem inefTabilemqueDeum
quomodo comprehendere polerimus? Naturam quidem

* Dan. vi)j, 17, X, i5-iG. — 2 gap. xui, 5, — 3

j^^^^ ^^^ 55^ _
4 Ezech. I, G. — 5
iiji(i, ,y^ _ 6
j^aj ,,,^ ^^ ^^ ^^^^^^ ^^^^ ^^ __
' Ezech. X, 12. — 8 Id. 1, i5, 17, et x, 2, 9.
2^0 S. CYRILLI ailiHOSOL. ARCHIEP.

Dci iiitimc scnilari impossiblle est. At eum ex iis, quae

conspicimus, ejds operibus ,
glorificalionibus et honore
prosequi possibile.
IV. Haec autem vobis proplcr ^idei '
consequentiam
ordinemque dicuntur: et quia ita dlcimus « ckedimus in :

UNUM DEUM, PATREM OMMPOTENTEM FACTOREM CQELI ET ,*

TERRJE, visiBiLiUM OMNiuM ET iNvisiBiLiUM : ut meminc-

rimus eumdem esse patrem Domini nostri Jesu Christi,

et eumdem esse qui fecit crelum et terram. Ulque nosmet-

ipsos praemuniamus, propler alicnorum Deo haereticorum
deflexiones, qui sapienlissimo tolius hnjusce mundi con-
ditori obloqui sunt ausi; qni carnis quidem ocuhs vident,

mentis vero ocuhs destituuntur.

V. Quid cnim habent, quod in hoc maximo Dei oplficio
crlminentur? quos oporlcbal conspectis coulorum convexi-
talibus stupore percelh eum adorare, qui ccelum staluit
;

quasi lornicem'; qui de fluxa aquarum natura , ruere

nesciam cceh substantiam efibrmavit. Dixit enim Deus :

« Fiat firmamenlum in medio aquae ^ «Dixit Deus semel

et stat, nec cadit. Ccelum, aqua cst; flammcc-e vero naturae,

quae in ipso infixa sunt, sol, et luna, et sidera. Et quonam
modo in aqua discurrunt igneae species? Si quis vero
propler contrarias ignis et aquse naturas in dubilationem
adducatur, meminerit ig^is illius qui Mosis lempore in

JE^yp^o ardebal in grandine ^. Sapienlissimam quoque Dei

in condendo dispositionem consideret. Nam cum aquis
opus esset terrae in posterum exercendae, aquosum in
sublimi comparavit coilum; ut cum imbrium irrigalione
telluris rcgio indigeret, ad id ex natura sua promptum para-

tumque coelum esset.

VI. Quid vero? nonne admirari oporteteum, qui in solis

'
Id est Symboli, — ' Isai. xl, 22. — ^ Gcn. 1, G. — -^ E\od.
IX; 23.
 CATiiCHESIS IX. DE DEO 0MN1U5I CONDITORE, 27

fubiicaiii iiispexerit ? nam modici inslar vasis apparens',

vini ingenlem coiopIecliUir; ab Oriente apparen.s et in

Occidentem usqut^ lunien emitlens. Cujus nuUulinos cxor-

lus describens Psalmidicus r.iebat : « Et ipse tanquam
))sponsus procedens de thalamo suo *. » Blande enini
splendentem ac lemperalum prioris ejus, qua lucere incipit
hominibus, formag modum describebat. Meridianas qnippe
perequitantcm illum plagas, propter nimiimi fervorem per-
saepe fu^i^imus. In exortn vero suo recreat omnes, quando
« Uli sponsus » apparet. Ipsius porro aptam dispositionem
considera ;
(
quanquam non ipsius, sed illius magis qui illi

cursnm suo man-lato defmivit. ) Quomodo aestnte subli-

mior faclus, longiores eflicit dies, opportunitatem Iribuens
hominibus ad opera; hyeine vero cursum conlrahit, ut,
iion equidem frigoris tempus longius producalur; scd uti

nocles b)ngiores facla3 cum hominibus ad levamentimi,

tum vero telluri ad fruc tuum proventus ferendos, adjnmento
sint. Yide etiam quomodo dies sibi invicem concednnt

ordine apto; cestate crescunt, hyeme vero contrahuntur,

vere aulem atqueautumno parem intervailorummensuram
iibi mutuo gratificantur ; item noctes similia ficiunt. Ita ut
de illisPsalmista dicat : « Dics diei eructat verbum, et nox
)>nocti indicat scientiam ^. » Aures enim non habenlibus
haereticis velut inclamant, acper concinnumsuum ordinem
dicunt non alium quempiam esse Deum pra^ter condito-
rem ac finitorem, qui universa coordinavit.
\ll. Nemo aulem ferat quosdam qui dicunl alium esso
lucis conditorem, alium tenebrarum. Meminerit cnim
Esaiie dicentis : « Ego Deus qui feci hmien, et tencbras
))creavi Quid iilis succenses, o homo? quare fers gra-
^^. ))

viter tempus tibi ad requietem datum? Nullam famulus ab

' Eccli. XLiii, 2.-2 Psal. xviu, 6. — ^ Ibid. 5. — 4 jd.
XLV, 7.
272 S. CIRILU IIIEROSOL. AKCHIIiP.

heris consequereUir lcvalionem laborum, nisi tenebrae ne-

cessario inducias offerrcnt. Quomodo pers.Tpe diurno
labore fallgQli, noctibus renovamur ; qniijuc heslerno die
in laboribus fuit, mano robustus et alacer propter noctis
relaxalionem efTicitui? Quid vero nocle ad sapienliam
conducibilius? in ipsa enim persfepc quoc ad Deum spec-
tant cogitatione volvimus. In ea divinorum oraculorum
lectioni contemphitionique vacamus. Quandonam ad Psal-
mos canendos, aut fundcndam precem majori contentione
enltltur mens nostra ? annon noclu ? Quando autem saepius
in men'em venit peccatorum nostrorum ? nonne in nocle ?

Ne Igitur ahum tcnebrarum auctorem esse, pervcrse admit-

tamus. Eas enim quoque et bonas et ulilissimas esse expe-
rientia demonstrat.
VIII. Oporlebat vero ipsos, non solls, ct lunae tantum
fabricam stupere atque mirari; sed etiam stcllarum ordi-
natas choreas, hberosque nullo interturbante cursus, ac
tempestivos singularum exortus. Et quonam modo ahae
aestatis, ahae hyemis signa sunt; ahce serendi tempora indi-

cant, ahae navigandi initlum slgnificant; alque homo in

navlgio sedens, inque immensum extensis fluctibus navi-
gans, in stellas inspiclens navem dirlglt. De his enim rebus
prc^eclare ait Scrlptura ; « Et sint in slgna, et In tcmpora,
wet in annos '; » non in aslrologiae et genltura) fabuias.

Porro adverle quam pulchre nobis [Deus] diurnam lucem

per incrementagralificaluse^t. Ilaudenim simul acrepentc
solem oriri videmus; sed praecurrlt exiguum quoddam
lumen, ut pra^parnla pcr expectationem pupilla majorem
radii vim quoque considera, quomodo
possit Intueri. lllud
noctis tenebras hinarium splendorum solatio mitigarit.
IX. Quis est pluvla3 pater? quis slillas peperi.t roris '
?

quis aerem in nubes concretum cocgit, et imbrium aquas

'
Gen. 1, 14. — ^ Job. xxxvm, 28.
 GATJiCHliSlS ]X. DE DEO OMNiUM CONDITORF. 27J

suslinci-e jiissit? cl nonnnnquam ab jKjailone nubes aiuco

splendore fulgentes advehit'; interdnm vero in iinam
specieui formam^iue transmutans, iterum in varlas orbium,
alleriusque generis figuras transfert? Quis est qui possit
numerare nubessapienlia ? qua de re apud Jobum dicilur :

« Novit vero discrimina nubium ". Coelum autem in ter-

» ram inclinavit ^; » et, « Qui numerat nubes sapientia. »

Et, « Non cst cfFracta nubes sub eo ^. » Tot enim aquarum

mensurae nubibus incumbunt, nec rumpuntur sed com- ;

posito [)rorsus ordine in terram defluunt. Quis est qui

educit ventos de thesauris illorum ^? quis, inquam, est, ut
anle diximus, qui roris guttas peperit? Gujusnam vero ex
ulero glticies emergit ^? aquosa enim ejus substantia est,

lapidea vero ejus proprietas. Et interdum quidcm aqua

ellicitur nix sicut lana; alias vero subservit ei qui nebu-
iam sicut cinerem spargit^; aliquando aulem in iapidosam
substantiam convertitur quandoquidem aquam subigit ; et

gubernat quomodo libuerit. Uniusmodi ejus natura est; et

multiplici potestate praedita, ejiis eflicientia. Aqua, in vi-

tibus vinum est, quod laelificat cor hominis; olcum est in

oleis, quod faciem hominis nilenlcm reddit; in panem quo-
que convertilur, qui cor hominis confirmat ^ ; et in omni-
gena fructuum opificia.

X. Ob haec quid praesiandum fuil ? conviciandus rerum

Opifex, annon polius adorandus ? necdum interim sapienlige
ejus arcana loquor. Ver mihicontempleris, vclim,et omni-
genos flores in similitudine discrimina sua retinenles; rosae
ruborem, et lilii candorem maximum. Ex uno enim imbre,
et una humo isthaec prodeuntia, quis discriminat, quis cons
truit? Gonsideres, velim, accuratam soierliam. Ex iind

* Job. xxxvn, 22. — * ibid. 16. — ' Id, xxxviii, Sj. — '^
Id. xxvi, 8
— * P.-ial. cxxxiv, 8. — ^ Jub. xxxviii, 28. — ^ P^al. cxlvu, 16, vel
potiah 5. — ? Id, cwi, i5,

xLvn. 18
274 S, CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

arborls subslnnlia, aliiid qaidem in unibraculum , aliud

vero in diversos IVuclus disperlitum e6t, etunus est nrlifex.

Unius vilis alia pars in conibustionem abit, alia in propa-

gines, alia in frondium sylvam, alia in capreolos, alia

denique in uvam. Arundinis quoque obstupesce densissi-

mum internodiorum ambitum quem effecit artifex. Ex una
tellureserpentes prodeunt,fera?j jumenta, ligna, esculenta,
aurum, argentum, aes, ferrum, Japis. Una est aquaruni
substantia; et ex ea natantium animalium, et volucrum,
et avium genus existit ; ita ut, quemadmodum illa in aquis
natant, sic et aves in aere volitent.
XI. Hoc mare magnum et spatiosum, illic reptilia quo-
rum non est numerus '. » Quis dcgentium in ipso piscium
pulchriludinem exponere valeat ? quis cetorum magnitu-
dinem, et amphibiorum animantium naturam, quomodo
el in arida tellure, et in aquis degunt? Quis exponal maris
profunditatem et hililudinem, aut fluctuum immensum sc
eflerentium impelus? Illud tamen intra defixos sibi limites

consistit propter eum qui ipsi dixit : « Huc usque venies,

»nec praetergrediere; sed in te ipso conterentur fluctus
»tui '. » Quod quidem [clementum] impositum sibi man-
datum perspicue declarat ; dum excurrens descriptam
fluctibus suis conspicuam quamdam in iitloribus reiinquit

lineam; videntibus quasi significans se constitutos limites

praetergressum non esse.
XH. Quis polest aeriarum volucrum naturam speculari?
quomodo alice quidem iinguam circumferunt canendi pe-
ritam; alice in pennis oinni picturarum genere variegatae
sunt ; alia3 supervolantes in medium aera stant immobiics,
uti accipiter; nam Dei mandato « Accipiter expansis alis

» immotus stat, australes mundi partes conspiciens ^. » Quls

hominum potest aquilam cernere in sublime elatam "^
?

i Psal. ciii, 25. — » Job. xxxviii, ii, — ' Id. xxxix, »6, —- ^ Ibid. 27.

i
 CATECHESIS IX. DE DEO OMNlUM CONDITORE. 276

Quod si avinm eam, qnse abesl a ratione longissime, iii

sublime raplam cogilatione osseoui non polesj cjuonam

modo rerum omniuuj factorem vis mente comprehendere?
XIIL Quis ex hominibus ferarum omnium vel nuda
scivit nomina; aut quis sin[i;ularum naluram et vim potest
"perspectam habere? Quod si ferarum ne quidem dunlaxat
nomina novimus, quomodoauctoremipsarum comprehen-
demus? Unum Dei praeceptum fuit, quo dixit « Producat :

»lerra feras, et jumenta, et reptilia secundum genus

»suum ^ » Diversaeque animalium naturae, uno mandato,
ex uno fonte prodierunt; ovis mansuetissima, leo carni-
vorus; et diversi irrationabilium animantium motus, qui
humanorum affecluum diversitates imitantur. Ita ut vulpes
dolosam hominum vafriliem exprimal; serpens, amicos
virulentis jacuhs ferienles; equus adhinniens ', libidinosos
adolescentes. Formica vero actuosissiaja [ad hoc compa-
rata est,] ut desidem et pigrum extimulet. Quando enim
quis inerlem et otiosam agit juventutem, tiim ab animan-
tibus ratione destitutis eruditur, increpilus a Scriptura
dicente : c Vade ad formicaai, o piger, et aemulare videns
»vias ejus, estoque illa enim videris
sapientior ^. » Cum
illam sibi opportuno tempore cibos recondentem, imitare;
et bonorum operum fructus tibi ipse in futura ssccula, velut
in ihesaurum colligitu. Et iterum : « Perge od apem, et
» disce quam operosa sit 4 ; n quomodo omnium generum
flores circumcursans, mel tibi ad ulilitatem conficit ; ut et
tu divinas Scripluras circumiens, tuam ipsius salulem
prehenses; etillisexsaliatus dicas : « Quam dulcia faucibus
»meis eloquia tuasuper mel et favum ori meo ^ »
!

XIV. Numquid ergo non glorificatione potius opifex

dignus? Quidenim, etiamsi lu naturam non noris omnium,

' Gen. 1, 24, 25. — » Jer. v, 8. ^ ' Prov. v), 6, — ^ Ibid. 8, se-
cundum lxx, -- ' Psal, cxvai, iu3.

18.
2^6 S, CYRILLI HlfcROSOL. ARCHIEP,

iclcirco-n6 ollosa sunt quae quidem creala fuere? Potes-nc

herbarum omnium vires animo complecti? aul potes
omnem,quseex quovis animalipiodit, ulililalem addisceie?

Jamvero ex ipsis venenalis viperis profecla sunt morta-

libus ad salutem antidola. Diccs vero mihi « At horrendns
est anguis. » Time Dominum, et tibi nocere non poterit.
» Scorpiuspungendo valet; »Dominum vercre, tequeillenon
punget. « Leo sanguinis vorax; Dominum time, et ut olim
Danieli sic tibi assidebit \ Vere autem admirandae anima-
lium ipsorum vires. Quomodo alia, sicut scorpius in acuieis
acumen habeant; aliorum vis posita sit in denlibus, alia
unguibus depugnent ; basilico den)uni in aspectu sit

[nocendi] potestas. Ex diversa igilur opificii ratione,

efficaciam Opificis intellige.

XV. At haec tibi fortasse nota non sunt. Nihil tibi cuni
animaHbus, quaj extra te sunt posita, commune, in te ipsum
superest ut ingrediore, et ex tua ipsius natura arlificem
nosce. Quidnam in tuo corpore reprehensione dignum
condilum est?Te ipsum contine, nihilque pravum ex om-
nibus membris existet. Ab initio nudus erat Adam cum
Eva in paradiso; nec propter membra opprobrio ac rejec-
tione dignus erat. Non igitur membra peccali sunt causa,
sed iimembris male utuntur; sapiens vero arlifex
qui ,

membrorum. Quis est qui ad Uberorum procrealionem

uteri cava pr.Tparavit? quis inanimatum foetum in ipso ani-
mavit?quis nervis et ossibus nos connexuit, pellenique et
carnem circumduxit ^; et simul atquenatus est infans ex ,

uberibuslactis fontes expromit ?Quomodoinfansin puerum

crescit, ex puero in juvenem, deinde in virum, et idem
rursus iu senem rautatur; nemine quid quaque die mula-
tionis prsecise fiat, deprehendente? Quomodo alimentum
partim quidem in sanguinem convertitur, partim vero in
* Dan. VI, i8. — » Job. x, u.
 CATECHESIS IX. DE DEO OMNIUM CONDITORE. 277

excrementum secernitur, partim carnem Iransmntalur? in

Quis est qui indeficienti cor agilat motu? qui oculorum

teneriludinem palpebrarum amplexu tam sapienter mu-
nivit? Nam dc varia et admirabili oculorum slruclura , vix
grandesmedicorumsufficienteredisserunllibri.Quisunicam
respirationem in tolum corpus dislribuit? Vidcs homo ar-

tificem, vides sapienlem conditorem.

XVI. Haec nunc tibi sermo noster fusins explanavit;
pr.TtermissismuUis, et aliis innumerabilibusrebus, maxime
incorporeis et invisibilibus ; ut eos odio prosequaris qui sa-
pientem bonumque artiflcem conviciis proscindunt : et ex
his quae dicta lcctaque sunt, qugeque ipse reperire aut cogi-
tare poteris,ex magniludineetpulchritudinecreaturarum %
proporlione servala, auctorem ipsarum conspicias : pieque
flectens genu coram imiversorum faclore, sensibilium dico
et inlelligibilium , visibilium et invisibilium; grata memo-
rique , ac benedicenli lingua , labiis non deflcientibus et
corde laudes Deum , dicens : « Quam admirabilia sunt
»opera tua, Domine ! omniain sapientia fecisti ". «Teenim
decet honor, gloria et magnificentia, et nunc, et in saecula
saecuiorum. Amen.
• Sap. XIII, 5, — 2 pjai^ ^111, 2^.
a^S S. eYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

**/* VV\ VVV\\\ VV\ VV^ .\V> VV> VV> 'VVV VV\ VV^/VX^ VV> VV> VV\ VV^ XAA VV^ VV\ \V> WV VV\A/\> \\^ VV*iVVV V-VA VVA v\^

CATECHESIS X.

ILLUMINANDORUM,

In illud Et in tjnum Dominum Jesum Curistum. El lectio

;

ex prima ad Corinthlos Epistola : Nam elsi sunt qiii

dicantur Dii, sive in coelo : sive siiper terram : nobis
tamen unus est Deus, Pater, exquo omnia et nos in ip-
sum; et unus Dominus , Jesus Chrislus, per quem om-
nia et nos per ipsum ' ; et quce $equuntui\

ARGUMENTUM.

I. Non est Patris notitia, nec ad eum accessus nisi per

Filium, n. Cultum Deus non adrniltit separatum a Filii
cultu, III. Unumdicimus Chrisiumfquare? — Multa Filii
nomina^ non idcirco divcrsas. IV. De nomine Filii et de
ejus appellationibus. V. Salvator sese ad varias hominuni
necessitates attemperat. Christus est Dominus sed— ,

lonoe excellentiori modo quam homines. VI, Fiiius est

etiam ante incarnationem Christus Dominus. — Filius

Divinitatis dignitafem una curn Palre obtinet. — Ilomo
non Dei sed etiam Christi opus
solius y
— Christus est.

visus Moysi. VIL Propheiw Christum videbant quan-

est

tam quisque capere poterat. — Divinitalis ficiem nemo

vivus videre potest. VIIL Apud Patrem erat Dnminus
Jesus Christus. IX. Alia ejusdem veritaiis demonstratio.
X. Omnia prorsus Filii dominationi subjecta. XL Duo
nomina Domini, Jesus et Christus; primum, quia salval :
' 1 Cor, vm, S, 6.
 CATBCIIESIS X. DE UNO DOMINO JESU CHRISTO. 279

secundum, qula sacerdos est. —

Duo Clirisll typi Aaron
et Josuc. —
Josue Christi tjpus in muliis. XII De no^
mine Jesu. XIII. Jesus hebraice servatorem, ^rcvce sa^

nantem sonat. — Corpore a-^ros ad se co'ifui;if'ntcs sanat

Chrislus. — XIV. De nomine Christi.— Christi sacer^
dotium nec inccepit, nec unquam desiturum — Christus est.

sacerdos ante scecuLa. XV. Christus de nominc appellatus

a Prophetis. — A^nitus ab
da^monibus.Wl.Christus
ipsis

nomen suum nobis communicavit. Christianorum —

nomennovum quidcmy sed prcununtiatum cl benedictam»
XVII. C hristi nomen prcedicarunt Aposloli. —Ipse etiam,
qui persecutor cxtilerat, Pautus. XVIII. Cur plura Pauit
quam cceterum Apostolorum scripta ? l^W. Con^lobata
de Christo iestimonia. — Lip^num crucis Ilierosolyniis
conspiciebalur. — Persce et Gothi conversi, et pro Christo
morientes. — Exliortatio ad fidem, et bona odcra.

I. Qul UNUM Deum Patrem omnipotentem credere

*
iN
edocti snnt, in unigenitum qnoqne Filium credere de-
Lent. Qui eiiim negat Filiuni neqnc Patrem habet. « Ego
,

»sam ostinm % »ait Jesns. « Nemo venit ad Palrem nisi ,

»perme^. wSiostium negaveris prneclusa libi est ad Pa- ,

Irem [dncens] cognitio. » Nemo novit Patrem, nisi Filius,

»el cui Filius revelorit ^, » nam si enm, qui revelat, nega-

veris, mansnrus es in ignorantia. Sententiaesl in Evangeliis

aiens : « Qui non credit in Filium , non videbit vitam; sed
»ira Dei manet snper eum ^. «Indignalur enim Pater, dum
Filins ejus nnigenitus honore privatur. Grave quidem rcgi
esl, si quis vel mililem solummodo conturaeliose habuerit :

cum vero aliquis ex honoralioribns, sive salellitibus, sive

amicis, indecorc habitus fuerit, ira major accenditur : atsi

'
Vlde D. Guillon, tom. viu, pag. 391-397. — ' 1 Joan, ii, 20. —
' Joan, X, 9. —
* Id, xiv, 6. •-- « Malth, xi, 27. --- ^ Joan, lu, 5G,
S!80 g. CYRILLI HIER080L. ARCIIIFP.

quis Ipsiuii nniciim regls firum conlumelia affecerlt, ec-

quis palrem unigeniti fi]ii causa commotum leniet atque
exorabit?
II. Si quis igitur pius in Deum esse velit, Filium adoret;
alioqui cullum ejus non esl admissurus Paler. Paler e coelo
flcclamavit dicens ; « Hic est Filius meus dilcctus in quo
))mihi heue complacui '. »In Filio complacilum est Patri,
nisi tihiquoque complaceat vltam non es hahlturus. Ne ,

te una cum Judoeis pessum abripi paliare, qui improhe va-

freque alunt « Unus est Deussohis. Sed una cum ea cogni-

:

tionc, quod unus est Deus^ agnosce simul esse unigenitum

Filium Dei. Non ego prlmus hoc dixi , sed Psaltes cx per-
sona Filii ait Dominus dixit ad me Filiusmeus es tu '.
: « :

Ne itaque ad Id quod Juda3i dicunt, sed ad id ProphetoB

loquuntur, nltcnde. iMiriiris si despiclunt Prophetarum
voces, qui ipsos Prophetas lapidarunt, et nccl dederunt?
lli. Tu crecle in unum Domimjm Jesum Christum, Filium
Df.i unigemtum. « Unuin n vero dicimus Domlnum Jesum
Christum , ut unica sit filietas. Unuiu dicimus , ne alium
suspicere. Unum dicimus, nc enuntialam mullis nominihus
illius efficientiam, mullos in filios imple dilTundas. Dicitur
enim janua ^ ; verum ne ligneam, ex hac appellalione, ja-
nuam esse pules; sed ralionabilem, viventem , et Ingre-
dienlium discriraen facientem. Via vocalur ^; non quae
pcdibus conculcelur, sed qure ad ccoleslem Palrem ducat.
Ovis vocatur ^; non irrationabllls , sed qune per preliosum
sanguinem suum orbem n peccatis mundat; quac coram
londenle ducitnr ^, et cognoscit quandonam silcre prfeslet.
Ovis illa rursiira pastor jtppellalur, qui ait « Ego sura ;

«paslor honus ^; oovis propler humanam naturam, pastor

propter Divinilatis benignitatem. Yis aulem nosse quod ra-

' MaUh m, 17. — ' Psal. 11, 7. — ' Joan. x, 7. — 4 Id, xiv. G.
— ^ Acl vni, 5s^. — ^ Isai'. liic, 7, — 7 Joan. x, 11.
 CATECHESIS X. DE UNO DOMINO JESU CHRISTO. 28

tionales sint oves? Diclt Apostolis Servator : «Ecce ego

»mitlo vos sicnt oves in medio lupornm '. » Leo iterum
nonunatur^; non vorutor hominnm : sed ea appellalione
nalur?e proprioe regiam dignitatem firmumque ac confi-
,

dentia) plenum rohur veluti commonstrans. Leo quoque

dicitur, nt opponalur leoni adversario rugenli ^, et errore
dcceptos devoranli. Yenit enlm Salvator, non suae nalurae
mansuetudinem demntans, sed tanquamleo potensde tribu
,]uda credcntibus quidem salulem afferens, adversa-
''^,

rium vero proculcans. Lapis appeilatur^, non inanimus;

et hnmanis manibus excisus ^ ; scd lapis angularis 7, jn

quem si qiiis crediderit, iion confundetur.

JV. Christus vocatur ^; non humnnis linitus manibus

sed aBtcrnum a Patre in sacerdolium humanis rebus supe-
rius perunctns ^. Mortuus nomlnalur "* , non permaiiens
inler morluos, ut [reliqui] omncs in inferno; sed sohis in
mortuis llbcr ''. Fihus hominis dicitur " non
: ut nostrum
unusquisque nativitatem conseculus e terra , sed veiiturus
in nubibus judicare vivos et mortuos *^. Dominus voca-
tur "^; non abusive, ut ii qui in hominibus sunl : sed tam-
quam naturalcm et icternum habcns dominalum. Jesus
nominotur '^ congruo sibi nomine,ab salulari medicina ap-
pellationem habens. Filius vocilalur '^; non peradoptionem
promolus, sed naturahter genitus. Et multae sunt sane
nostri Servatoris appellationcs. Ut ne igitur appellalionum
muhitudo mullorum tibi fdioruni opinionem efficiat^et
propler crrores haereticorumj qui aHum ease Christum di-

" Matih. X, iC\~ 2 Ai^oc. v, 5, ex Ccn xmx, 9.— ' 1 Petr. v, 8.

— 4 Aj)Oc. V, 5. — 5 Psal. cxvii, 22, et x Pctr. ii, 4* — ^ I^an- ">
54.— 7 isai. xxvHi, 16.-- 8 Maltli. 1, 16.— 9 Act. iv, 37, ct Hebr.
V, 5.— '° Aj)oc. 1, iS. — " Psal. lxxxvu, 5. — '* Matth. xvi, i3.
— '3 Id. XXIV, 3o. — '4 Luc. n, 11. — '' Matih. i, 21. — '^ Id.

ni, 17, et Psal. 11, 7.

282 S> CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Cunt, allum Jesum, alium oslium, et sic de reliquis ; prae-

munit le Fides rectc habens; in dnuiu Domimm Jesum

Christum. Quamvis cnlm nuncupatloncs sint numcro
muityp, una tamen iis omnlbus snbjecla res cst.
V. Uiilcuique vero secundum qnod ipsl conducit, varlus
Salvalor enicltur. Qulbus lastllia opns cst , illis vinea fit :

iis qui ingrcdi opus habent, ostium : iis qui preces ofle-
rendashabent, constitutusest mcdiator summus sacerdos '.

Rursus habentibus peccata fit ovis, ut pro Ipsis mactetur.

Omnibus efTicItur omnia % manenslpse sccundum naturam
id quod est. Manens enim, et vere nulli obnoxlam conver-
sioni filil dignltalcm oblinens , opllmus lanquam medicus
compallensque magister, ad noslras sese demittit infirmi-
tates. Cum Dominus secundnm veritalem non ex pro-
sit :

fectu adeptus id quod domlnus est, sed ex nalura domi-

iiatus dlgnilatem habens. Non abuslve instar nostri Do-
minus appellatus, sed veritale domlnus exlstens; quando-
quidem niitu Palris propriis dominatur opificiis. Nos
quidem jus dominii homines nobls honore
exercemus in

pares, et iisdem afFectlonlbus obnoxlos; s;epe eliam in mn-

jores nalu; ac juvenls non raro herus fmiulis imperat se-
nioribus. At in Domino nosiro Jesu Chrislo non est hujus-
modi domiiiii ralio; prlmum enlm faclor [uc auclor est ,]

poslea Domlnus; prius volunlate Patris fecit omnia, deinde

in res a se factas dominatur.
TI. « Chrlstus Dominus est ille , qui natus est in civi-
»tateDavid ^ »Vis vero addiscerc quod cum Patre cliam
ante inhumanalionem est Christus Dominus; ut non solum
fide recipias id qnoddicltur, verumellam demonslralionem
hobeas ex Veteri Testfmiento? Accede ad primum llbrum,
qui Genesis cst. Ait Deus ; « Faciamus hominem, »non, ad
»
Joan. XV, 1. 1 Tim. m, 5, et Hcbr. Yii, 26. — 2 , Cof, ,x^ jj,

— ' tiue, II, 11.

 €ATECIIE8IS X. Dfi UNO DOMINO JESU CHRISTO. 285

imaginem meam; sed ,« Ad imaginem noslram.» Et post-

quaDi factus esset Adam, dicit : « Et Deus hominem,
fecit

»adimaginem Dei fecit illum '.» Necenim ad Patrem solum

Diviniltitis dignilalem resli inxit ,verum una eliam Filium
comprehendit : ut declararelur hominem non solius Dei
opus esse, sed domini quoque nostri Jesu Christi, qui et

ipse verus est Deus. Hic ipbc Dominus, qui cum Patre coo-
peralur, cooperatus est et circo Sodoma, juxta Scripturam
aientem : « Et Dominus pUiit super Sodoma et Gomorrha,
» ignem et sulphur, a Domino de ccelo ^ Isle rursus Do-
minus Moysi visus est ^, quantum hic videre potuit. Be-

nignus enim est Dominus, semper ad nostras infirmitates

sese Indulgenter demittens.
Etut noveris ipsum esse qui Moysi apparuit, nccipe
VII.
teslimonium PauH dicentis « Bibebant enim de spirltali :

» consequente petra : petra autcm erat Christus ^ , » et

itcrum : « Fide Moyses rehquit ^gyptum \ » et post pauca

dicit : « Majores divltias arbitratus probrum Ghristi quam
» iEgypti thcsauros ^. » Moyses ad eum dicit « Ostende
Iste :

»mihi teipsum. » Vides-nequodet tuncProphetae Christum

videb.int, vorum quanlum quisque capiebant. « Ostende
»mihi le ipsum, scienter videam te '. » llle aulem ait :

« Nemo videbit faciem meam, et vivet ^. » Propterca sane,

qnod Divinitatisfaciem vivens nulhis videre poterat, huma-
nitatis faciem assumpsit, ut hanc videntes vlveremus. Imo

et quandoeam ipsam cum modlca quadam dlgnitate osten-

dere vohiit, cum scilicet vultus ejus resplenduit ut sol,

Discipullprocumbunt timore conterrili 9. Sligitur corporis
facies splendescens non quantum poterat qui id opern-
balur, sed quantum ferre polerant Dlscipuli , ipsos nihllo-

• Gen. 1, 26, 27. — ' Id. xix, 24. — ^ E«od. iii, 2, 6, et xxxiv,
5, 6. — 4 1 Cor. X, 4. — 5 Hebr. xi, 27. — *^
Ibid. 96, — 7 Exod,
xxxiji, »3, -^ 8 Jbid. 20, -* 9 Matth, xvn, a et 6,
284 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

minus conlerrnit, nec siistinere potuerunt : quomodo in

ipsam quis Deitatis niajeslatem posset inspicore ? Magnum
quiddam, inquit Dominus, concupisces o Moyscs; inex- ,

pletum tamen desideriuin tuum approbo, « Et hoc verbum

» tibi faciam » verum ita ut lu capere potes. « Ecce pono
'
;

))te in foramen pelra^ % » ut enim parvus es, in modica cir-

cumscriplione manebis.
YIII. Hic jam mlhipropter Juda^os, quod dicendum est

tuto observa. Propositum namque nobis erat demonstrnre

quod apud Patrem erat Dominus Jesus Christus. Ait igitur
Dominus ad Moysen « Ego praiteribo prior te gloria mea, :

» et vocabo in nomine Domini coram te \ » Qui ipse Do-

minus est, qualem vocat Dominum? Cernis, quomodo ob-

scure docuit j)iam de Patre et Filio doctrinam. Et rursus
in consequentibus ipsis verbis scriptum habetur : « Et des-
ocendit Dominus in nube, et praGsens ibirult illi,et vocavit
» nomine Domini ; el praeterivlt Dominus ante faciem ejus,
»ct vocavit : Dominus , Dominus misericors et clemens
«longanimis et mullae misericordiae et verus; et juslitiam
» custodiens, et faciens misericordiam in milh'a , auferens
»iniquilales et injuslilias et peccata ^K oDeinde in conse-
quentibus procumbens Moyses et adorans coram Domino
qui vocabat Patrem, dicit : « Una autem gradiaris, Domine,
» nobiscum. »

IX. Habes primam hnnc demonstrationem allam evi- ;

dentem accipe. « Dlxll Domlnus Domino meo Sede a dex- ;

» Irls meis ^. Domlnus hfecdlcit « Domino, » non servo sed ;

Domino quidem omnium sui autem Fillo, cui « Omnia sub-

»jecit. Quando autcm dicit, quod omnia subjecta sunt ei

» slne dubio praeler eum qui subjeclt ei omnia : »et quae se-
quunlur; « Ut slt Deus omniain omnibus ^. » Omnlum Do- l
» ExoJ. xxxui, 17.— » Ibid. 22,— ' Ibid. 19.— ^ Id. xxxiv, i-g.
— ^ Psal. cix, 1. -~ **
1 Cor. xv, 27, a8.
 CATECHESIS X. DE UNO DOMINO JESO CHRISTO. ^85

minus est nnlgenltivs Fillns ; Fillus vero e^i Patrls , ipsi

morem ^erens; qni dominatum non usnrpavit, sed a spon-

taneo ac volenle naturaliler accepit; neqne enini Filius
rapuit, neque Pater Fiiio dominii tradilionem invidlt, Ipse

est qui ait : « Omnia mihi tradita sunt a Patremeo S » tradita

vero non quasi prius carenti mihi : et pulchre custodio,

non privans largitorem.
X. Domious est igitur Filius Dei Dominus natus in ;

Belhlehem Judajae, juxta Angeh ad pastores verha: «Evan-

Bgehzo vohis gaudium magnum, qiiod nalus est vobis
DChristus Dominus hodie in clvititte David '. » De quo alihi
dicit quldam Apostolorum « Sermonem queni mlsit filils :

»Israei, evangellzans paccm per Jesum Chrlstum Is est :

Domnium Dominus ^. » Quando aulem dicit, « Omnium, »

nihil prorsus ejus domlnlo subtrahe. Sive cnim Angell, sivo
Archangell,« Slve Principatus , slve Potestates ^; » slve
aliud quldpiam e rebus factis quod ab Apostolls nomi-
iietur; omnia sunt Fihi dominalioni subjecta. Angelorum

est dominus , sicut hobes in Evangeliis « Tunc recessit :

«dlabohis ab eo , et Angeli accesserunt et ministrabant

» ei ^, » non eniui alt : « Opitulabantur ei ; » sed, « Ministra-
»bant ei, » quod servills ofilcii est. Cum esset ilie ex vir-
gine nasciturus, subservivit tunc Gabrlel ^, propria sibi
dignitate functus ut ei subservlrel. Jpi^o in iEgyptum pro-
fecturo, ut manufacta /Egypti [numina] dlrueret 7; iterum
Angeius in somnis apparet Josepho ^. Crucifixus cum re-
surrexisset , Angehis annuntiavlt, et seduli instar famuli
dixit mulieribus ; « Profectae , dicite Discipulls ejus quod
»resurrexit, et prsecedit vos in Galilaeam ; ecce dixi vo-
»bis^. )) Quasi diceret : « Non praDterivi mandatum : hoc
' Matih. xi, 27. — 2 Luc. u, lo. — ' Act. x, 56. -- < Coloss. i,

16. Ephes. 1, 21.— 5 Matlh. ii.—

iv, « Luc. i, 26.— ? Isai. xix, 1.
— « Matth. n, i3. — s Id. xxvm, 7,
286 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

lestificor [me] dixisse vobis; ut, si npglexeritls , iiulla

niei , sed eorum qui neglexerit, sit culpa. » Lste igitur est

unus ille Doininus Jesus Christus, de quo eliam modo au-

dita leclio haec verha conlinet : « Nam etsi sunt qui di-
«canlur dii multi, sive in coelo, sive super lerram , wet cae-
lera,« Nohis tamen unus est Deus, Paler, ex quo omiiia et
j) nos in ipsum : et uuus Dominus , Jesus Christus, pcr
» quem omnia et nos per Ipsum '. »

XI. Jesus autem Christusduplici vocabulo nuncupatur :

« Jesus, ))quia salutem dat; « Chrislus, » quia sacerdotio

fungitur.Quod apprime sciens divinus propheta Moyses
duobus viris omnium selectissimis duas illas appellationes
largitus esl aUerum quidem, Ausen sui principatus suc-
:

cessorem ', mutato nomine « Jesum » appellans; proprio

vero fratri Aaroni, « Christi »nomcn adjungens ^; ut per
duos eximios homines, conjunctas in fuluro uno Jesu
Christo regiam et pontificiam potestatem repraesentaret.
Christus enim instar Aaronis summus est pontifex : siqui-

demo Nonsibimet sumpsit ut pontifexlieret, sedquilocutus

))est ad eum Tu es sacerdos in a^ternum, secundum or-
:

» dinem Meichisedecli ^. flTypura vero gessitilhus in mullis

Jesus Nave fihus; sui enim in populum priucipatus exor-
dium fecit a Jordane ^, unde et Chrislus baptismo suscepto
evangehzarc coepit ^. Duodecim Nave liHus hoereditatis di-
visores constiluit ^ et duodecim Apostolos veritatis prae- :

cones in tolum orbem miltit Jesus Rahab meretricem '^.

quae crediderat typicus ille servavit ^ verus autem dicit : :

« Ecce pubhcani et meretrices pracedunt vos in regnum

»Dei '°. » Jubilo solum adhibito proslratasunt sub illo ty-

' 1 Cor. viii, 5, Q. — ' IVum. xm, 17. — ^ Levit. iv, 5. — ^ llebr,
V, 5. — • Jo5. III, 1. — ^ Matth. III, i3. — ' Jos. xiv, i, 2, et

INum. XXXIV, 17 tt seq. — ^ Matth. xxviii, 16 et tcci. — ^ Jos. vi, 5,

et Hebr, xi, 5j.— "> MattU. xxi, 3i,

 CATECIIESIS X. DE UNO DOMIiNO J£SU CHRISTO. 287

plco llierichunllnae urbls m«nia '

: et propler hunc Jesu
sermoiieni ,« Non rehnquetur hic lopis super lapidem -;
cccidit hoc quod nobis ex adverso est , Judneorum lem-
plum; non quod ea senlentia fuerit ei cadendi causa; sed
eam ruinam peccalum impiorum attraxit.
Xir. IJnus est Dominus Jesus Christus nomen admira- ,

bile a Prophetls oblique prtTuunliatum. Ait enim ilesaias

propheta : a Ecce Salvator libi advenit , habens mercedem
s suam ^. » a Jesus » autem apud Hebra^os interprelatur
« Solvalor. » At Judasorum in Domini caedem furentem
animum praevidens prophetica grulia , appellalionem ejus
oblexlt ; ne si palam prius cognita fuisset, paratius insidia-

rentur. Jesus vero manifeste vocalus est , non ab homi-

nibus, sed ab Angelo, qui non sua auctoritate veniens, sed
divina polestale missus ait Josepho Ne limeas assumere : «

»i\loriam conjugem luam. Quod enim in ea natum est de ,

«Spiritu sancto esl. Poriet aulem fillum, et vocabis nomen

»ejus Jesum ^» «Cujus appellationis causom reddens, illico

subjicit : « popukim suum a pec-

Ipse enim salvum faciet
»calis eorum ^. » Qui nondum natus est quomodo popu- ,

lum habeat, concipe nisi esset antequam nasceretur. Et ;

hoc est quod ex ejus persona dicit Propheta « De ventre :

»matris meai vocavit nomen meum ^; qula nempe prae-

dixit Angelus ipsum vocatum iri Jesum. Iterumque de He-
rodis insidiis ait : a Sub tegumento manus suae abscondit
» me ". »

XlII. Jesus ilaque juxta Ilebraeos « Salvalorem » sonat,

in llngua vero graeca, « Eum qui sanat. » Quandoquldem
animarum est et corporum medicus, et spirituum curalor :

eos quidem qui sensibilibus oculis coeci sunt sanans men- ,

tibus vero etiam lumen inducens claudorum visibilium :

• Jos. VI, 20. — 2 Matth. XXIV, 2. — ' Isai. lxii, u. — * Maltbi.

1, 20, 21, — 5 Ibid. — « Isai. xux, 1. — 7 Ibid, a.
fi8S S. CYIULLI IIIEROSOL. ARGfllJiP.

medicus, peccaloiumque pedes ad pocnllenliam dirigcns.

Qui dicit paralyllco « Nc amplius pecces; »ct, « Tollc
:

Bgrabalum tuum, el auibula \ » Quoniam enim propler

animac peccatum* paralysi Iradllum corpus fucrat; prius
curavlt animom, ut deinde corpori quoqne afFerret medi-
cinam. Si cujus igitur mens peccalorum a?gritudine te-
neatur, medicum habet. Si quis hic est modicae fidei,
dicat illi : « Adjuva incredulitatem meam.^ » Si quis eliam

corporeis occupatus est morbis , ne dlflidat , sed acce-

dat (his enim etiam medetur) et noverit quod Jesus est

Chrislus.
XIV. Judaci enim illum Jesum esse ullro concedunt,
Chrislum vero ctiam csse inlicianlur. Propterea dicit Apos-
lolus :« Quis est mendax, nisi qui negat quod Jesus sit
» Christus ^? » Christus outem est summus sacerdos, non
Iransferendum habens sacerdotium : qui neque in temporc
sacerdos esse coepit, neque alterum habet pontificatus sui
successorem : quemadmodum nos Dominica die in synaxi
disserentes audivistis ^, in illud : « Secundum ordinem iMel-

Achisedech ^. » Non ex corporea successione adeplus pon-

lificium, neque faclltlo oleo unctus ; sed anle saecula a
Patre : et tanto exceilentior aliis , quod cum jurejurando
sacerdos est. « Alii enim sine jurejurando sunt sacerdotes ,

» autem cum Jurejurando, per cum qui dicit Juravit

hic :

» Dominus, et non prenllebit eum ^. » Sudiciebat quidem ad

rei securitalem sola Patris vohmlas dupllcata vero secu- :

ritatis ratio est, juramenti ad voluntatem accessio : « Ut per

»duas res imaiutablies, iu quibus impossibile est inenliri

» Deum, firmaui (idei consolaliouem iiabeamus ', » nos qui

Christum Jesum Dei filium reciplmus.

Joau. V, 8 et i4. — * Marc. ix, — aS. ^ Joan. ii, 22. — ''

iJicc

hoQiiia non extat. Foite nunquam sciipla. — * Psal. c:ix, 4> el liebi.
V, 6. — ^ Hehr. vii, 30, 21, et Psal. cix, 4« — ^ llebr. vi, 18.
 CATECHESIS X. DE UNO DOMllNO JESU CHRISTO. 289

XV. Hunc Christum qnando advenit negavere Judael ',

d^emones vero confessi sunt '. Sed non Ignorabat illum pa-
triarcha David , cum diceret : « Paravi lucernam Christo
))meo ^ » Alii qnitlem hicernam interpretati sunt de pro-
pheliae splendore Alil vero per lucernam, assumptam ex
virgine carnem intellexere, juxta ilhul quod apud Apos^
loluci est : « Habemus ihesaurum istum in vasis ficti-

» libus Non ignorabat hunc Propheta qui aiebat

^. » : « Et
» anniinlians hominibns Christum suum ^. » Novernt ilhun
ct Moyses; noverat Esaias; noverat ct Hieremias. Nemo
illum ex Prophetis iguoravit. Agnoverunt eum ipsi quo-
que daemones. «Increpabat enim ipsos; »el odditur,« Quia
«noverant ipsum esse Christum ^ » Priucipes sacerdotum
ignoravere, et confessi sunt da^mones. Princlpes sacer-
dotum ignorabant , et Samarltana mulier pra;dicabat di

cens : « Venite, videte hominem qui dixil mihi omnia quae-

»cumque feci. Nonne hic est Christus ' ? »

XVI. Hic Jesus Christus est qui advenit pontifex futu-

rorum bonorum '^jqui propter Deitatis suajmunificentlam,
nobiscum omnibus suam appellationem coramunicavit.
Reges homines, non communlcatam caeleris habent regia3
dignitatis appellationem. Jesus vero Christus Dei Filius
cum sit, Chrislianorum nos appellari dignatus est nomine.
Verum, inquiet allquls, novum est Chrislianorum noinen ,

et ante haec inaudilum. Novis aulem rebus stepe propter

ipsam novitatem contradicitur. Praeoccupavit hoc Propheta
inquiens :« Servientibus mihl imponelur nomen novum,
»quod benedicetur super terram ^. » Quaeramus ex Judaeis
Servitis Domino, iiecne ? ostendite igitur mihi nomen ves-
trum novum. Judaei enim et israeiitae vocabamini tum

• Job. XIX, i5. — =*

Luc. IV, 4^« — ^ Psal. cxxxi, 17. — ^2 Cor.
jv, 7. — • Amos. IV, i3. — ^ Luc. iv, 4'. — ^ Joan. iv, 29. —
* Hebr. ix, 11. — » Isai. lxv, i5, 16.

XLVII. .
19
 agO S. CYftlLLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Mosis et aliornm Prophetariim tempore, liim post reclitnm

cBabylone, et Ubinam igilur no-
ad haec usque tempora.
vum nomen ? Nos autem, qtiandoquidem Domino servimus,
iio^um habemus nomen. « Novum "illud quidem novum :

tamen nomen, « Quod bencdicetur super terram » terram ;

universam corripuit hoc nomen. Judsei siquidem unius re-

gionis finibus delerminati : Chrisliani vero ad fines terrie

propagati : quod enim annunliatur, unigeniti filii Dei est
nomen.
XVII. Vis autem cofj;noscere Apostolos novisse Christi

et pr?edicasse nomen ; imo potius Cbrit^tnm ipsum in se-

melipsis habuisse? Paulus auditoiibus suis ait : « An expe-

«rimentum quaeritis ejus, qui in me locjuitur, Chrisli '
? »

Paulus Christum annuntiat, diccns Non enim nosmel-: «

» ipsos pr.Tedicamus, sed Christum Jesum Dominum nos :

sautem servos veslros propter Jesum '. » Quinam vero ille

est? is qui antea persequebatur. miraculum ingens ! qui
prius persecutor exlilit, ipse Chrislum annuntiat. Et quam
ob causam? an pecunia persuasus ? at nulhis erat qui eum
hoc modo perHceret. An quia praisentem [ in terris ] vide-
ret, reverentia et pudore permovebcilur? Jam fuerat in cce-

lum receptus. Egressus est ad persequendum et post tri- ;

duumDamascipraecoest ^,qui anleperseculor. Qua virtute?

Alii domesticos pro famiharibus cilant testes ; ego tibi les-

lem produxi qui prius hostis extiterat. Et adhuc dubitas?

Magna quidem Pelri ac Joannis testificatio. Verum sus-
pecta quodammodo videri queat : familiaresenim [ Ghristi]
erant,Gumverois,qui prius inimicuserat, pro eademcausa
postea mortem oppetit, quis adhuc superest de veritale du
bitandi locus?
XVIIi. In his duin versatur oratio, mirari merito subit
prudens sancti Spiritus consilium. Quomodo caeterorum
* a Cor, xm, 3.-2 Id, iv, 5. — ' Act. ix, 9-ao,
 CATECHESIS X. I)E UNO DOMINO JESU CHRISTO. 29

qiiiclem epistolas an^usto numero definivit, Pnuloveroprius

persecutori qiialuordeclm scribeie cledit. JNon enim, quasi

minor esset Petrus et Joannes, gratinm in eis reslrinxit :

absil. Sefl utindubitabilem doctrinseassereretuuctoritatem,

ei qui prius hostis et inscctalor fuerat plura scribere con-
cessit; ut ea ratione certam omnes fidem conciperemus»
Stupebant siquidem omnes de Paulo, et dicebant : « Nonne
»hic est qui prius persequebatur ? nonne huc venit, ut li-

»gatos nos abduceret in Jerusalem '

? » Ne miremini, in-

quit Paulus. Ego scio, qnod « Durum est mihi conlra sti-

» mulos calcitrare Non sum dlgnus vocari

'. » Scio quod «

» Apostoius, quoniam persecutus sum Eccleslam Dei sed ^ ;

»ignorans ^, » Existimabam enim pra^dicalionem Chrisli

legls everslonem esse. Nesciebam vero ipsum « Venlsse
» adlmplere legem, non solvere ^. Superabundavit autem
»gratia Dei in me ^, »

XIX. Multa extant, dilecli, vera de Chrislo testimonia,

Testalur Pater e ccelo de Filio 7. Tcslatur Spiritus sanctus,
descendens corporallter in specie cohimbic ^. Tcstatur
Gabriel archangelus Mariaeevangellzans9. Testlficatur vlrgo
Deipara. Testatur beatus praesepii locus '°. iEgyptus testis

est ", qucC Dominum corpore adhuc novellum infimtem re-

Simeon qui eum recepit In uhiis suis, et dixit
cepit. Teslis

« Nunc dlmittis servum tuum, Domine, secundum verbum

»luum, in pace. Quia viderunt oculi mei Salutare tuum,

»quod parasliantefaciem omnium populoruin ". » Et Anna
prophetlssa, continens [ seu vidua ] rehgioslssima^ et asce-
ticam vilam agens, de ipso teslimonium reddit '^. Testifica-
tur Joannes Baptista '->, Prophetaram quidem maximus,

* Act. IX, 21. — * Ibid. 5. — M Cor. xr, 9. — -*

i Tim. 1, i5. —
* Matth. V, 17. — 6 1 xini. i, i4, et Gal. 1, 16.— ' Matth. m, 17,
et xvii, 5. — 8 L^c. 111, 22. — 9 Id. 1, 27, 28. — '° Id. ii, 7. —
" Mallh. 11, 14.— '» Luc. 11, 28-3j «^ ibij, 36-38.-- '^ Joan. 1, i5.
292 *• CYRILLI IIILROSOL. ARCHIEP.

Novi vero Teslamenli princeps; atque in se quodammodo

counectens ainbo Testumenta,Veluset Novum.Interflumina
testis est Jordanis '
: inler maria, Tiberiadis mare '. Tes-
tantur caeci, testantur claudi, testantur morlui ad viiain
revocati ^. Testimonium ferunt dcTmones aientes : « Quid
» nobis et tibi, Jesu? Novimus te qui sis; Sanctus Dei ^, »

Testificantur venti, ejus imperio pressi et refrenati ^. Tes-

tantur quinque panes in quinque virorum miliia multipli-
cati ^. Sanctum crucis lignum testatur, quod adhodiernum
usque diem apud nos conspicitur; ac per eos, qui, fide iu)pel-

lentc, ex eo frusta decerpunt, orbem fere lotum hinc jam

opplevit. Teslatur palma in valle sila quae ramos pueris,
Chrisium olim encomio celebranlibus minislravit «. Gelh-
semane lestatur ^, Judam adhuc quasi demonstrans iis qui
inlelligunt. Sanctus iste [ mons ] Golgolha super ccetera
edilus testatur 9,conspicuum oslentans. Testalur monu-
se

mentum '° persanctum, et qui in hunc usque diem jacet,

lapis. Sol nunc lucens testis est, qui tum Salvatoris nostri
passionis tempore passus est deliquium ". Testes tenebrae,
quae in tempore illo factaj sunt ab hora sexta usque ad ho-
horam nonam ^^. Luxlestis, quae ab hora nona ad vesperaui
illuxit. Teslis mons Olivarum sanctus ex quo ad Patrem
ascendit ^^ : testes quoque imbriferae nubes quie Dominum
susceperunt '^. Goelestes quoque quae Dominum recepere
portte testantur : de quibus ait Psalmicen : « Toflite portas,

»principes, vestras, et elevamini porlae sempiternaj, et in-

» troibitRex gloriae *^. » Qui ante inimici fuerant, lestantur;
quorqm unus est beatus Paulus, qui modico quidem tem-

» Matth. 111, i3. >— 2 Joan. vi, i-ai. — ^ Matth. xi, 6, — '^
Marc.
I, 24, — ^ Matth. vui, 26, 27. — ^ Id. xiv, i6-2i. — ' Joan. xii, i5.

— 3 Matlh. XXVI, 36. — » Id. xxvii, 33. — '° Ihid. 60. — " Luc.
xxiii, 45. — ''»
Malth. xxvji, 45. — »^ Act. 1, 12. — «^ ibid. 9. —
'5 Psal. xxm, 7.

i
 CATECFIESIS X. DE UNO DOMINO JESU CIIP.ISTO. Si^S

pore ininiicitias gessit^ diuUirno vero scrvilium cxhibiiit.

Testificantur Apostoli duodecim, qui non verbissolnm, sed
et torinentis et mortibns propriis veritnlem praedicavere.
Testatnr umbra Petri, qute in Ghristi nomine aegros sana-

bat '. Testantur sndaria et semicinctia, quaj ohm pcr Paa-

lum Christi virtule simiiiter curationes edebant \ Teslan-
omnes e Gentillbus [ conversi; ] qui
tur Persne, Golhi, et
pro eo mortem oppetere non dubitant, quem carnis oculis
i.on conspexere. Testificanlur daemones, qui fidehuai iiii-

nisterio in hunc usque diem expeUuntur.

XX. Tam multi, et difTerentes, et adhucpUires sunt tes-
tes. Jam-ne i^itur Christo [ tot ] testificationibus compro-
bato denegablturfidcs? Si quis igitur estquipriusnoncredi-
derit,credatnunc : siveroante fidelisfuit, majusfideiincre-
inentum accipiat, credens in Dominum nostrum Jesum
Christura. Cognoscat etiam cujusnam habeat appellatio-
nem. Christianiis vocatus es : parce huic nomini. Ne prop-
ter te blasphemetur Dominus noster Jesus Ghristus fihus
Dei, Verum luceant potius bona opera tua coram homini-
bus, ut qui ca virlerint homlnes, glorificent in Christo Jesu
Domino nostro Patrem qui in ccelis est ^ Gui gloria et nunc,
et in saecula saecularum. Amen,

* Act, V, i5. — » Id. XIX, 12. — ^ Matth. v, 16,

'2()4 S. CYIULLI HIEROSOL. ARCUIEP.

CATECHESIS XL
ILLUMINANDORUM,

Hterosolymls ex tempore prolata in Ulud : Filium Dei

TJMGENITUM, QUI EX PATRE NATUS EST DeUS VlRUS ANTE
OMNIA SyECULA .*
PER QUEM OMNIA FACTA SUNT. Et lectlo

ex Episiolaad Ilebrcvos : Multlfariam mullisque modis

olim Dcus loculus palribus iu Prophetis , novissimis
diebus istis locutus est nobis in Filio % etc.

ARGUMENTUM.

L Multi abusive Ckrisli dicti : uiius Cliristus vere. —

Ckvislusab celerno sacerdos. — De verbo Symboli^ Filium.
11. Ckristus non adoplivussed naturaiis Fiiius. IIL Petrus
Apostolorum princips, ct suprcmus Ecclesice prcvco, IV.
Fiiius sempiterrie ^tnitas, et inscrutabili modo primo^e-
nitus non kumano more, — Fiiius factus non est, sed ab
ceterno cst ; simiiis in omnibus Palri, V. Filius sine
iniiio. — Ckrislus duos patres kabet : alterum David se-

cundum carnem, ailerum Deum sceundum deitatem, —

JJeus cum sit Spirilus, spiritaiiter genuit. — Ilodie in ^e-
neratione Fiiiinon reccns, sed sempiternum, VI. Deverbo
Symboii, Unlgcnitum. Ckrislus [ilius Dti unif^enitus.Wl,
De verbisSymboli, Ex Palrcgenitum. — Generatio dirina
kumancv defectuum expers. — Nuiia temporis mora in
fiiii generalioiic : nuiia imperfcctio. — VIIL I\'uiia in

divina gencrationc i^norantiat 7iecco?isultalio, IX. Fiiius

' Hcbr. I, 1.
 CATECHESIS XI. DE FILIO DEI rNIGENITO. SqS

Deus verus. — X. Ferbi divini et humani differentia,

— Ckrislus non esl verbiim prolatilium , sed solida subsis-
tentia prceditum, Xf. Incomprehensa et soti Deo nota di-

vini Ferbi ^encratio. — Angcil diversis in ca^l\s, juxta

cujusque eorum ordinis perfectionem constituti. XII. Te-
meraria curiositas in impietatem trakit. — Spiritus

sanctus nikii de modo generationis Filii in Scripturis

rdiquit. XIII. Hujus rei ionorantiam confiterinos pudere
non dcbet. — Divince XIV. De
<ienerationis exccllentia.
veibis Symboll, Deum verum. Filiusnon transivit a non
esse ad esi^e. —
Non sunt duo principia, scd unum, Deus
Pater. XV. Probatur Christum csseDcum. XVI. JJnaPa-
irisct F iiii divinitas. —
Idemrc^num. Eadcmvoiuntas. —
— Eadem utriusque XVll. on Pater kominem
opificia. IS

induit,sedFilius, — FiUusnecPaterest,necunaexcreatu-
ris. XVIII. F iUusinomnibus Patrisimilis, — Nondifferen»
tes in Filio et in Patre deitatis ckaracleres. — Deus ^ene-
rans Filiura ncc se ipse privavit , nec Filium idcirco
minus pcrfectum edidit. —
XIX. Non est scrutandus,
modus q uo /ilium kabuit Deus.X.X..DeverbisSjmboli. Anle
oimiin Siucula. — Non est temporale Filii principium. —
C krislum cctcrnum esseprobatur. XXI. Dcverbis Symboli
Per quem omiiia facla sunt. —
Pcr Ckristum omnia sunt
facta. —
Rcgnat F iiius in propriaopera. XXII. Exempla
humuna, divinis rcbus accommodata, infirma sunt. —
Deus Fiiio rerum faciendarum exemplar et voluntatem
suam commonstrav it. XXllI. Qui in infemum desrendit,
ipse cst qui initio ex iuto hominem construxit. XXIV.
Christus rerum visibiiium et invisibiiium conditor.

I. Quod quidem in Jesum Chrislum speramusS satis

pro nostra viriii parte, per ea, qufe vobis heri tradila sunt,
* Yide D. Guillon, toin. vm, pag. 397-399.
 /

29G S. CYRILLI niEROSOL. ARCIIIEP.

diximus. Non
aulem nude ac vulgariter in Jesum
est

Christum credendum, neque sic accipiondum cst fjuasi in

unum quempiam e mullis, qui abusive Christi appelhill
suut. Illi enim erant typici [el fi^ura tenus] Christi : hic
auleni Chrislus est verus; qui non ex hominum numero,
profectu quodtmi ad sacerdotium evectus est, sed acceptam
a Patre semi)Iterno habet sacerdotii dignitatem. Atque id-
circo prsecavens Fides ne unum quempiam ex vulgaribus
Christis suspicemur, ad fidei confessionem addit quod
credimus in unum Dominum Ji;sum Christlm, Filium Dei
UNIGEMTUM.
II. Fillum porro cum audis, ne adopllvum existimes;
sed naturalem fillum, fihum unigenitinii.. qui alterum fra-
trem non hnbeat. Proj)terea enim « tlnigenilus » appellalur,
quod, iuDeilatis dlgnitate et nativilate ex Patre, fralrem
habeat nulluni. Filium vero Dei ipsum vocamus non ex
nobis ipsis, sed quoniam Pater ipse Christum ipsum Filii

nomine compellavil. Vera namque appellalio est, quae a

patribus filiis imponilur.
III. Humanam olim naturam induit Domlnus noster
Jesus Christus : verum a mullis ignorabalur. Quod autem
Ignotum erat, cum doeere vellet, congregatis Discipulis
sciscitabatur : « Quem me dicunt esse filium hominis '
? »

Non inanem gloriolam aucupans, sed veritatcm ipsis de

clarare cupiens ut ne cum Deo Dei unigcnito simul habi-
:

tantes, eum tanquam nudum hominem despicerent. Illis

autemaientibus: «AliiquidemEliam, aliiveroHieremiam",»
dicit ad IUos quidem qui nesciunt, venia digni; vos
: « Illi

aulem Apostoll, qui in nomlne meo leprosos mundatis, et

daemonia ejicitls, mortuosque ad vitam revocalls, Illum
non debetis ignorare, perquem mlrabilia palratis. »Omni-
bus autem relicenlibus (humanas enim vires excedebat
' Matlh. XVI, i3. — 2 Ibid, »4.
 CATECHESIS XI. DE FILIO DEI UNIGEMTO. «JQ^

hujusmocli documentum) Petrus ApfY)slo!orum princeps el

supremus Ecclesi(e praeco, nou adinvenlo «ermone nsus,
neque humano persuasus ratiocinio; sed immissa menli a
Patre luce perfusus dicit arl ipsum : « Tu es Christus; » ne-
que id sempliciter, sed, o Filltis Dei viventis '. j Et statim
adjungitur huic verho heatitalis denunliatio ( vere enim
humano captu superius erat; ) et signnculi loco declaratio

haec, quod Pater essetqui revelaverat. Dicit enim Salvalor :

« Beatus es Slmon Barjono, quia caro et sanguis non reve-

nlavit lihi, sed Pater meus qui in coeHs est '. » Quisquis
itaque agnoscit Dominum nostrum Jesum Christum filium
Dei, particeps fit heatitudinis qui vero negat Fihum Dei,
:

infehx et miseriuidus est.

IV. Fihum iterum cum audis, ne abusive sohimraodo

dictum putn; sed filium vere, iilium naturalem, inilii ex-
pertem : non ex servitute ad gradum adoptiouis evectum :

sed fihum ab omni seternilate gcnilum, imperscrutabiH

nec usquam com|3rehendenda generatione. Similiter, dum
primogeuitum audis ^, ne id ex humauo more conci|)ias.

Apud homines nnmque primogeniti ahos fratres hctbent;

et aiicubi dicitur : « Filius primogenitus meus IsraeK^. o

Sed quemadmodum Ruben, primogenitus honore suo de-

jectus fuit Israel. Ille enim in Potris cubile ascendit ^ :

Israel vero Patris Filium o vinea ejectum crucifixit^. Et

ad alios quidem dicit Scriptura : « Fihi estis Domini Dei
))vestri7. » Et aHbi : « Ego dixi : Dii estis, et filii Altissimi
«omnes^. Dixi, »non genui. Illi ex Dei voce et dicto adop-
tionem quam non habebant acceperunt. Hic vero, non
cum aliud quidpiam esset, aUud [factuset] genitus est :

sedF^ihus Patris ab exordio natus est, superior quovis initio

* Matlh. XVI, 16.— 2 Ibid. 17.— 3 Hebr. 1, 6. — ^ Exod. iv, 22.

— * Gen. xnx, 4. — ^ Mattb. xxr, 59.— ? Deut. xiv, 1.— « Psal.
LXXXI, 6.
29§ S. CYBILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

et saeculis existens; Filiiis Patris in omnibus similis geni-

tori; celernus ex seterno Palre, vita ex vita genitus, et lu-
men ex lumine, et veritas ex verilate , et sapienlia ex
Sfipienlia, et rex ex rega, et Deus ex Deo, ct potestas ex
poteslale.
V. Si igitur audieris Evangelium aiens : « Liber genera-
»tionis Jesu Christi filii David, filii Abraham '; » quantura
ad oarnem intenige. Filius enim revera Davidis est in con-
summatione sneculorum, Dei vero Filius ante omnia sacula,
sine inilio. Et illud quidem assumpsit quod non habebat :

hoc autem quod habet, sempiterno habet ex Palre genilus.

Duos patres habet unum David secundum carnem, alte-
:

rum vero Deum Patrem secundum Deitatem. Alque illud

quidem quod secundum Davidem est et tempori subjici-
tur, et contrectatur, ct prosf.piam habet quae recenseatur :

quod vero est secundum Deitatem, neque tempori ob-

noxium est neque loco, neque genus habet quod recenseri
possit. « Generationem enim ejus quis enarrabil ' ? » Deus

spirilus est ^. » Qui spiritus est, spirilaliter genuit uli in-

corporaiis investigabili et incomprehensa generatione.
,

Fihus ipse de Patre dicit « Dominus dixit ad me Fihus

: :

»meus es tu, ego hodie genui te^. » Uhul, « liodie, » non

recens, sed sempitcrnum : « liodie » temporis expers, anle
omnia sa3cula. « Ex utero ante hiciferum genui le ^. »

VI. Crede itaque in JEbUM Ciiristum filium Dei viventis,

filium vero ukigemtlm, Evangehum quod dicit
juxta :

« Sic enim dilexit Deus mundum, ut FiHum suum unigeni-

»tum dederil ; ut qui credit in ipsuin non pereal, sed ha-
»beat vitam aeternam^. » Et rursus : « Qui credit in filium,

»non judicatur '; sed translatus est a morte in vitam*. Qui

'
MaUh. 1,1. — ' Isai. Liii, 8. — ' Joan. iv, 24. — * Psal. 11, 7.
— ' Id. cix, 3. — 6 Joan. m, 16. — ? Ibid, 18, 19. — ^ Joan.
V, 24.
 CATECHESIS XI. DE FILIO DEI UNIGKNITO. 299
>) aiiteui non crcdit Filio, non videbit vitam, sed ira Dei
»manet snper enm % qnia non credidit in Filinm Dei uni-
))genilum\)) De quo teslimonium ferens Joannes dicebat :

fl El vidimus gloriam ejns, gloriam quasi Unigeniti a Patre ;

))plenus gratiaj et veritatis^. » Quem trementes daemones

dicebant : «Sine, quid nobisettibi, Jesu fili Dei vivenlis^?»
VII. Filius igitur Dei est natnra et non adoplione, ge-
nilus ex Palre. Et ille qnidem qui diligit eum qui genuit,
diligit et eum qui ex eo genitus est^. » Qui autem genitum
contemnit , conlumeliam suam in Genitorem transfert.

Quando vero generantem Deum audieris, ne in corpora

opinione devolvarls; neque participem corruptionis gene-
ralionem suspicere, ut non in impietalem cadas. « Spiritus
))est Deus^, » spiritalis ejus generalio. Corpora namque
gignunt corpora, et in glgnendis corporibus necesse est
moram temporis intercedere. JNuIIum vero in generatione
Filii ex Patre intermedium reperilnrtempus. Ethicquidem
quodgeneralur, imperfeclum generatur : Filius aulem Dei
perfeclus est genilus. Quod enim nunc est, id et a princi-
pio est, natus absque initio. Nascimur nos ita, ut ex in-
fantili ignorantia ad rationis usum transeamus. Imperfecta
est, o homo, nativitas tua ; processu siquidem, incremen-
torum fil accessio. Hic autem nihil simile cogiles, neque
ullam generantis infirmilalem accuses. Nam si ille imper-
fectum generavit, quod accedenlo tempore perfeclionem
assecutum sit, infirmitatis arguis Genitorcm, si id quod
tempns poslea lai-gilum esl, hoc juxta te genitor ab initio

uon dedit.

VIII. Ne igitnr humanam exlstimes hanc generallonem ;

nequc illi similem, qua Abraham genult Isaac. Abraham

enim Isaocum gcnuit, non quem volebat, sed quem alius
' Joan. 111, 36.— 2 Joaii, 111, 18.— ^ id. 1, 14. — ^ Luc, iv, 54,
et Marc. v, 7. — s
joan, y, i. — ^'
Id. iv, 24.
300 S. CYP.ILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

illi concessit. Cnm vero Deus ol Paler general, neqiie

ignorantia, neqiie consultaiio in mcdio. Dicrre enim quocl
ignoravit id quod genuit, impietas mnxima. Dicere etiam
quod cum temporibus deliberasset, Pater deinccps effoctus
sit, ejusdem impietatls est. Non enim prius Oeus absque

liberisexistens, posteain tempore Palerest effectus : verum

semper (llium habet; quem geuuit, non sicut homines ge-
nerant homines, sed sicut novit ipse solus qui eum genuit
ante omnia saGcula Deum verum.
IX. Cum enim verus Deus sit Pater, similem sibiFih*UQi
genuit Deum verum. Non sicut magislri discipulos gene-
rant; non quemadmodum Paulus quibusdam dicit : « In
«Christo enim Jesu per Evangeliujxi ego vos genui'. » Hic
enim, qui secundum naturam filius non erat, pcr discipli-
nam filius est factus : illic vero naturalis filius, verus filius.

Non sicut vos, o illuminaudi, nunc filii Dei cfficimini. Vos

enim etiam filii efficimini, sed adoptione per gratiam, sicut
scriptum est : « Quotquot aulem receperunt eum, dedit eis

»potestatem filios Dei fieri ; his qui credunt in nomen ejus.

»Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque
»ex voluntate vjii, sed ex Dco nati sunt ^ » Et nos quidem
nascimur ex aqua et spiritu^ : non autem ita natus est
Christus ex Patre. Namque in baptismatis tempore incla-
mans ct aiens :meus ^ » non dixit « Hic
« Hic est Filius ; :

nuncfactus estfiliusmeus: » verum «Hic estFihus meus,» :

ut declararet quod etiam ante baptismatis eHicientiamfilins

erat,

X. Genuit Pater Filium, non sicut in hominibus mens

genernt verbum. In nobis enim mens subsistens quidem
est verbum vero enuntiatum et in aera diffusum disper-
:

ditur. Nos nutem novimus Christum natum esse Verbum,

'
1 Cor, IV, ]5. — * Joan. i^ 12, i3. — ' Id. 111, 5. — * Mattb.
111, 17.
 CATECHESIS XI. DE FILIO DEl UNIGENITO. 3oi

non prolatihum ; sed VerLum suLsislens et vivens, non la-

biis prolatum ct diffusum, sed ex Palre sempiterno et inef-
fabiliter, etin solida hypostasi genitum. « In prlncipio enim
))erat Verbum, apudDeum, et
et Verbum erat Deus erat
))Verbum illud' in dextera sedens'. Verbum intelligens
)>

Patris voluntatem, et ejus nutu omnia mollens. Verbum

quod descendit et ascendit^ : verbum enim prolatitium
dum loquendo profertur, non descendit nec ascendit. Ver-
bum quod loquitur et dicit « Quasvidi apudPatrein meum, :

» hcec loquor'^. » Verbum potestale plenum, et in omnia

regnum exercens : omnia eniniFilIo tradidit Pater^

XI. Genuit igitur ipsum Paler, non ita ut aliquis inter

homines inleJlexerit, sed ut novit ipse solus. Non enim,

quemadmodum genuerlt edlcere pollieemur : tantum, quod
pon ila genuerit affirmamus. Neque nos duntaxat Filli ex
Patre nalivitatem ignoramus; sed et omnis generata [seu
creata] natura. «Enarra terrae, si libi dixerit^.^ » At etiam-
si omnia, quae super terram sunt percontatus fueris, dicere
non poterunt. Tellus namque proprii tui figuli et fictoris
substanliam edicere non yalet. Neque lantum tellus igno-
rat, sed neque sol novit. Quarta enim die sol creatus est,

quae tribus ante ipsum facta sunt diebus non cognoscens.

Qui vero tribus ante sc diebus facta non novit, ipsum sane
efTeclorem edicere non poterit. Id coelum non enuntiabit.
Ab Christo enim, Palris nutu ccelum quoque tanquam fu-
mus constabilitum est 7. Nec coeli coeiorum, nec aquce, quae
super coelos sunt^, hoc enarraverint. Quid igitur doles te
nescire, o homo, quod ipsi quoque coeli ignorant ? Nec coeli
solumeamgeneralionem nesciunt, sedet universa angelica
natura. Si quis.enim, esto ut id possibile sit, in primum
'
Joan. 1, I. — » Psal. cix, i. — ' Ephes. iv, lo.— - * Joan. viii,
38.— ' Id. xui, 3, et Malth. xr, 27.— ^ j^,b. irj, S.— 7 Isai. li, 6.
— * Psal. cjci-viit, 4.
302 s. cVrilli HIEROSOL. ARCHIEP.

cceliim conscendens, et Angclorum hujus loci incolarum

conspecla stalione, accedens interrogaverit quomodo Deus
suumFilium genuerit; rcspondebunt forlassis « Habemus :

superius majores et sublimiorcs nobis, illos percontare. »

Assurgein secundum et tertium coelum : pertinge, si potes,

ad Thronos et Dominationes, Princlpalus quoque et Po-
testates'; ac si quod impossibile est, ad illos
quis etiam,
usque pervenerit, ipsi quoque hujus rei enuntiationem de-
trectaturi sunt iieque enim exploratum habent.
;

XII. Alque ego semper admiratus sum temerariorum

illorum curiosltalem, qui per opinlonem religlonis in im-
pietatem prcTcIpitantiir. Thronos enim et Dominationes,
quee Christi effecta sunt, pFincipatus et Polestates incom-
perlos habenles; ipsum Creatorem curiosius inqulrere ag-
gredlunlnr. Dicilo mihl j)rimum,o audacissime, quidThro-
iium inter Dominatlonemquc intersit; tumque ea, qua^
Christum conlingunt inquire. Dic mlhi, quid sit Princi-
patus, quid Poteslas, quid Vlrtus, quid Angekis; et tum
Conditorem curlosius indagato : « Omnla enim per ipsum
» facta siint^. » Atqui interrogare non vis Thronos Domi-
nationesve, aut potius non potes. Ecquid aliud est quod
cognoscat profunda Dei^, nisi solus Spiritus sanctus qui
divinas Scripturas elocutus est^? At neque ipse Spirilus
sanctus de Filli generalione ex Patre in Scripturis est lo-

cutus. Quid igitur operose inquiris, quoe neque Spiritus

sanctus in Scripturis exaravit? Qui ea, qu.-e Scripta sunt
non nosli, non Scripla percontaris ? Mullai sunt in divinis
Scripturis quasstiones : quod scriptum est non compre-
hendimus^ quid de eo, quod. scriptum non est animum
fatigamus? SuiTicit nobis scire ,
quod Deus uuum solum
Fihum genuit.

* Coloss. I, 16. — 2 Joan. 1, 5. — ^ 1 Cor. m, 10. — ^2 Pclr.

1, 21.
 C4TECIHESIS XI. DE l-ILIO 1)EI UNIGeNITO. 3o3

XIII. Non te piicleat ignorantlaui confiteri, quandof|ui-

cum Angelis communis sit. Qul genuit, solus novit
tlein tlbi

eum quem genuit; et qui ab ipso genitus est, novit geni-

torem : qui genuit, novlt quld genuerlt. Et sanctus Dei
Spiritus in Scripturis testatur Deum esse cum qui genitus
sit absque initlo. « Quis enim homlimm novit quae hominis
» sunt, nisi spirilus hominis qul in ipso est? Sic vero ea quae
» Dei sunt, nemo novit nisi Spiritus Dei '. Sicut enim Pa-
» ter habet vitam in semetlpso, autem fillo dedit vitam
sic

vhabere in semetipso ^. oEt, « Ut omnes honorent Fihum,

sicui honorant Palrem ^. » Et, « Sicut Paler quos vu!t
))vivificat 4. » Neque generans ulla re deminulus esl, nequc
deest genito quidquam. ( Novi ea me ssepe dixii^se : vcrum
eadem saepe veslrse securitalis gratia repetiln sunt. ) Neque
is,quigenuit palreni habel, neque is qui genilus est fratrem.
Nec genitor mutatus in lillum est, nec geuilus eflectus est
pater. Ex uno solo pritre, unus uuigenilus filius. Nec duo
ingeulti, nec unigenili duo. Vcrum uuusest pat(!ringenitus :

( ingenitus namque est qui palrcm non habet ) et unus est

filius, aelernum ex patre genitus : non in temporibus gcni-
tus : non in temporibus genilus, sed ante St'ecu!a genitus :

non ex profectu auctus sed hoc ipsum genitus quod ,

nunc est.
XIV. Credltum igltur In filium dei unigenitum, ex
PATRE GENiTUM Deum verum. Vcrus euim Deus non gene-
rat falsum, sicut dictum est. Nec secum dehberans, postea
genuit : veruni sempiterno generavlt ; et sermonibus cogi-
tationibusque nostris muilo celerius, ut sane consentaneum
estjgeneravit. Nos namquecum in lempore loquamur, lein'
pus insumimus : cum autem de divlna potestate sermo esl,
lemporis expers est generatio. Et sicut persa?pe dictum
fuit, nequaquam ex non enle ad esse filium transduxit,
' 1 Gor. 11, II. — 2 Joaa. v, 2G. — ^ Ibid. 25. — ^ Ibld. 21.
3o4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

neque eum, qui non erat in adoplionem asfcivil. : verum

aeternus exislens Pater, aeternum genuit et inenarrabiliter
unum solum filium, qui fratrem non habeat. Neque duo
suntprincipia: sedcaput filii Pater, unum est principium '.

Pater enim Filium genuit Deum verum,« Emmaniiel » ap-

pellatum ^ Porro Emmaniiel interpretatum redditur « No-
»biscum Deus ^. »
XV. Vis autem cognoscere eum, qui ex Patre Deum esse
natus est, posteaque homo factus? audi Prophetam dicen-
tem « Hic est Deus noster, non reputabitur alius adversus
:

»eum. Invenil omnem viam scienti.T, et dedit eam Jacob

«puero suo, et Israel dilecto a se. Post haec in lerra visus

»est, et cum hominibus conversatus est ^. » Cernis Deum

post legem per Moyseh latam inhumanatum? Accipe et
alterum Divinitatis Christi testimonium quoJ modo lectum
esl. « Thronus tuus, Deus, in sajcuhim s.ecuU ^. » Nam ut

ne ex occasione ejus in carne adventus ad haec loca, crede-

relur eum ex profectu ad Deitatis culmen postea pervenisse,
dicit aperte : « Propterea unxit te Deus tuus oleo exulta-
«tionis ultra consortes tuos ^. » Vides-ne ChristumDeum a
Patre Deo unctum?
XVL Vis et tertium tibi Dari divinitatis Christi testimo-
nium? audi Hesaiam dicenlem : « Laboravit .^gyptus et
» negoliatio i^lhiopum. » Et post pauca : « Et in te suppli-
»cabunt, quoniam in te Deus est, et non est Deus praeter
»te. Tu enim es Deus et nescieb.nmus, Deus Israelis Salva-

» lor 7. » Vides Deum filium, habentem in semetipso Deum

palrem tanlum non hoc ipsum dicentem, quod in Evan-
:

gehis dixit « Pater in me, et ego in Patre ^. » Non

: ait :

« Pater sum ego ; » sed, « Pater in me, et ego in Patre. »

'
1 Cor. XI, 3. .
— 2 Isai. vii, i^. — * Matth. i, 23. — ^ Barucli.
111, 36-58. — * Hebr. j, 8, ex Psal. xliv, 6. — ^ Ibid. 7, «t Ilebr.
1, y, — 7 Isai. XLV, i4, i5. — ^ Joan, xiv, 11.
 CATECIIESIS XI. DE FILIO DEI UMGENITO. Oo5

Rursum, non Ego et Pater unum sum » sed, « Ego

clixit; « ;

wet Pater unum sumus ^; » ut neque aLalienemus, ncquo

filio-paternitalis confusioncm faciaaius. « Unum, » propter
siquidemDeusDeumgenuIt. «Unum,»
Divinitatisdignitatera:
propter regni praerogativam non cnim in alia regnat Pa :

tcr, in alia vero Filius, Absalonis instar, sc cflbrens advcrsus

Palrem : verum in quaj rcgnat Pater, in eadcm regnat et

Filius. « Unum, » quod nuUa sit dissonantia aut separatio :

non enim aliaePatris voluntates, alicC F^ilii. « Unum, » quod

noii alia sint Christi opificiaj et Palris alia : una est enim
omnium archilectatio, cum Pater per Fihum effecerlt :

« Quoniam ipse dixit, et facta sunt : ipseprasceplt, et crcala

» sunt =*, » inquit Psalmographus. Qui enim dicit, audienti

dicit : et qui prcccipit, simul pra^senti prsecipit.

XVII. Deus igitur verus est Filius, habens in seipso Pa-
irem, non in Fatrem mutalus : nec enim Pater hominem
induit, sed Filius. Dicatur enim libere veritas. Non Pater
passus est pro nobis; sed Pater misit eum qui pro nobis
passus Nec usquam illud dicamus « Erat, quando non
est. :

erat Fihus »neque Filio-palernitatem recipiamus

: verum :

regia via incedamus ne dechncmus ad sinistram vel ad :

dexteram ^ Neque Filio deferre honorem rati, Patrem eum

nuncupemus neque dum Patrem honorare arbitramur,
:

Filium unam ex rebus conditis suspicemur. Verum unus

Pater per unum Filium adoretur, neque dividatur adoratio.
UnusFiliuspraedicetur, ante saecula a dextra Patris sedens :
qui hoc ipsum, ut cum Palre scdeat, non in temporibus
post passionem ex profectu accepit , sed sempiterno
habet.
XVIII. « Qui vidit Filium, vidit Patrem : » In omnibus
enim Genitori simlHs est FiUus; vita ex vita genitus, et lu-
men ex lumine, virtus ex virtule, Deus ex Deo : et nulla
' Joan. X, 3o. — 2 Psal. cxlvui, 5. — ' Kum. xx, 17.

XLVII. 20
3o6 S. CYIULLI IlIIiROSOL. ARCHIEP.

in re dllFerentes snnt Deitatis characteres in Filio. Quiquc

divinitatem Filii videre dignus est habitus, idem ad fruen*
dum Genilorem evectus est. Non meus hic sermo est, sed
unigeniti Filii. «Tanto tempore voLiscum sum, non cog- et

))novisti me^ Philippe? qui vidit me, vidit Patrem \ » At-

que ut compendiosius dicam, nequc separemus, neque
confusionem faciamus. Neque alienum unquam a Palre
Fihum dixeris : neque illos admiseris qui dicunt Patrem
aliquando Patrem esse, et aliquando FiHum ; allena enim
et impia sunt haec, et non Ecclesiae documenta. Sed Pater,
genitoFilio,remansitPater, et nonmutatusest : Sapientiam
genuit, verum non ipse sapientia destilutus est; ct Yirtutem
generans non infirmus evasit '. Deum genernns nec ipse
Deitate spoliatus fuit, nec qaidquam ipse de])crdidit immi-
nutus vel mutalus : nec ille, qui genilus est, defectus quid-
quam habet. Perfectus est qui genuit, perfectum quod ge-
nitum Deus est qui genuit
est. Deus qui genitus est; :

omnium quidem Deus, Deum tamen suum, Patrem ascri-

bens. Non enim veretur dicere « Ascendo ad Palrem :

7) meum, et Patrem vestrum ; et Deum mcum, et Deum ves-

)) Irum ^. »

XIX. Sed ut ne existimes ilkim eodem modo FiHi et

creaturarum esse patrem, distinxit in sequentibus. Non
enim dixit : « Ascendo adPatrem nostrum ; » ne creaturarum
cum Unigenito communitas induceretur : sed, « Patrem
«meum, et Patrem vcstrum, » ait. Ahter meum secundum
naturam; et aliter vestrum, secundum adoptionem. Ite-

rumque, « Ad Deum meum, et Deum vestrum. Aliter i>

nieum, tanquam germani et unigeniti Filii ct aUter ves- :

Irum, tanquam opihciorum. Deus igitur verus est Filius

Dei, ante omnia ssecula iuenarrabiliter genilus. Saepe enim
idem vobis ingcmino, ut hoc menti vestras imprimatur. Et
' .loaii. XIV, g. — ^ i Gor. i, 2^. — ^ Joan. xx, 17.
 CATECHESIS XX. DE FILlO DEI tJNlCfENlTO. So^

quod cjuldem filium Deus habeat, illud crede : quomodo

vero, ne curioslus sclscitare; quaerens namque non repe-
ries. Ne exlollas teipsum, ne cadas. « Qiiae libi mandata
))sunt, ea sola nieditare \ )> Dic mihi priiis quisnam est is
- qui genuit ,* el tunc addisce quid genuit* Si autem genitoris
naturam assequi cogitalione non potes, ejus, quod genitLmi
est, modum ne soUicitius scrulare.

XX. Sufficit tibi ad pietatem nosse, uti diximus, quod

unum sokm) filium Deus habeat; unum naturaliter <j:enU
tum quinon cum in Bethlehem natus est tunc esse ccepit;
:

sed ANTE OMNiA s^cuLA. Audl enlm Michaeam prophetam

dlcentem : « EtTu Bethlehem domus Ephrata, nequaquam
))parvu]a es ut sis in miHibus Juda : ex te cnim mihi exibit
))dux, qui pascet populum meum Israel; et egressiones
»ejus ab iuitio, ex diebus sreculi '. » Ne igitur attendas ad
eum, qvii nunc ex Belhlehcm [ortus est,] vcrum adora eum,
qui sempiterno ex Patre genilus est. Ne quemquam patiare
qui temporale Fihi principium dicat; sed agnosce princlpium
temporis expers, Patrem. Principium namque^ Fihi tem-
poris nescium, incomprehensum, principio carens, Pater
est fons llumlnis justitla) ^, Unigeniti nimirum, pater, qui
:

ipsum generavit sicut novit ipse solus. Vis autem nosse,

quod etiam Dominus noster Jesus Chris-
a;ternus rex est
tus? ipsum rursus audi dicenlem « Abraham patcr vester :

))exullavit, ut videret diemmeum : etvidit, etgavisus esf*.

Deinde, cum id dure acclperent Judsei, allquid ipsls adhuc

durius diclt : «Prius quam Abraham fieret, ego sum ^. »

Iterumque ad Patrem dicit : « Et nunc glorifica me tu, Fa-

)) ter, apud temetlpsum, gloria quam habui, antequam
))mundus esset, apud te «Palam enim hoc dixit « Prlus
^. :

quam mundus lieret, ego habebam apud te gloriam. »Et

* Eccli. 111, 21. — * Mich. v, 2. — ^ Psal. xlv, 5. — 4 Joan. vni,

56.— 5 ibid. 58. -- 6 Id. xva, S.

ao.
3o8 S. CYRaU HIEROSOL. ARCHIEP.

rursns aiens : « Quia dilexisti me ante conslilulionem

»mundi S » manifeste dicit : « ^ternam hnbeo apud te
gloriam. »

XXI. Credamus unum Dominjjm Jesum Chris-

igitur In
TUM, FiLiuM Dei unigenitum; qui ex Patre natus Esr
Deus verus ante omnia sjecula peu quem omnia facta :

suNT Sive enim Throni, siveDominationes, sive Principa-

"*.

tus, sive Potestates ^ omnia per ipsum facta sunt,et nulla

generalarum rerum ejus potestati subtracta est. Obmutes-
mundi auctores in-
cat omnis haeresis diversos factores et
ducens. Compescatur lingua Christum Dei fih*um blasphe-
miis verberans. Obmutescant qui Solem esse Christum
dicunt; solis enim est arlifex,non sol iste conspicuus. Con-
licescant, qui mundum
Angelorum opificium qui aiunt :

Unigenitipr?erogativaminvaderevolunt. Sive enim visibilia,

siveinvisibilia,siveThroni, siveDominationes,sivequidquid
nomen habet, omnia per Christum facta sunt ^. Regnat
Filius in res a se factas : non aliena spolia rapiens, sed pro-
regnum exercens; sicut evangelisla Joannes
prio in opera
dixit « Omnia per ipsum facta sunt, et slne ipso ne una
:

»quidem res facta cst ^. » Omnia per ipsum fncla sunt,

Pntre per Filium operante.
XXII.Vellem equidem eorum, quaj dicuntur, cxemphmi
quoddam afferre, sed illud infirmum esse novi. Qua^nam

enim ex visibilibus rebus, divinae invisibilisque potestalis

idoneum exemplum esse queal? dicatur nihilominus tan-
quam infirmum, et ab infirmo ad infirmos. Quemadmo-
dum videlicet, si quis rex fihum habens regem, civitalis
constituendeecupidus filio secum regnanti subjiciat strucndte
civitalis exemplar; ille autem exemplari sumpto cogita-

tum opus adfinem perducat : iln, cum pateromnia fabri-

1 Joan. xvK, 24. — ^ Id. i> 5. — ^ Coloss. 1, 16. — * Ibid., ct

Eplies. 1, 21. — * Joan. 1, 3,
 CATECHESIS XI. DE FILIO DEI TJNIGENITO. SoQ

care voluisset, palris nutii omnia filins arcliitectatns est

ut nutus quidem ille Patri servet incolume summge arLitrium

potestaiis, (ilius vero rerum a se factarum habeat potesta-
tem ; ut neque Pater propriorum operum dominatione
fraudetur; neque Filius in res ab alio, sed a se conditas
regnum obtiueat. Nou enim Angeii, ut dictum est,mundum
condiderc, scd uuigenilus Filius onte omnia sajcula geni-
lus, quomodo diximus ; per quem omnia facta sunt, nulla

re ab-illius opificio excepta. Et haoc quidem a nobis hac-

tenus per Christi graliam dicta sunto.
XXIII. Recurrentes vero in Fidci confessionem, con-
cludamus in pra?senti scrmonem, Omnia effecit Christus,

sive Angelos dixeris, sivc Arcliangelos, sive Dominationes,

sive Thronos. Non quod Pater sulTicienti ad crcandum per
se Ipsum potestate caruerit: sed quia Filium voluit rebus,
quas fccisset, regnare, rerum creandarum ipseexhibcns illi

designationem. llonorans cnim Unigenitus Patrem suum

ait « Non polest Fillus facere a semetipso quidquam, nisi
:

» quid viderit Patrem faclentem. Quas enim ille feceril, ha?c

» et Filius similitcr facit. » Et iterum :« Pater meus usque
»modo operatur, ct ego operor '; » nulla prorsus in his,
qni operantnr, contrarietale. « Mea enim omnia tua sunt,
»et lua mea "*, » ait in Evangehls Dominus. Quod quldem
aperte cognoscerehcet, tam ex Yeteri quam ex Novo Tes-
tamcnto. Qui enim dicit : « Faciamus hominem ad imagi-
» nem nostram et ad similitudinein ^; nomnino prresentem
ahquein alloquebatur. Omnium vero aperllssime Psaimi-
dicus ait : « Ipsc dixit, et facta sunt : ipse mandavit, ct
«creata sunt^ : »tanquam Patre quidem mandante et di-

cente, Filio vero nutu ejus omnia efliciente. Quod ctiam

Job mystice dixit : « Qui extendit coelum soUis, et ambulat
* Joan, V, 17-19. — 2 Id. xvii, lo. — - ' Gcn. 1, 26. — ^ Psal.
CXLVUI, 5.
dlO S. CYRILLl HIEROSOL. ARCHIEP.

» super mari tanquam snper solo '. » Inlelllgentibus signifi-

cans, quod qui, dum hic versarelur, ambulavit super mori,
is erat qui ccjelos anlea condidcrat. Et rursus Dominus ait:

« Aut lu sumens terram lulum, fmxisti animantem, et lo-

»quendi vi prasdltum illud posuisti super lerram ? » deindc

in consequenlibus : « Aperiuntur vero tibi pra; tlmoic porlae
»morlIs, janltoresque infcrni vldentes le tlmuerunt '?»
Dcclaransnimirum eum, qui in infernum propler suam bo-
iiitatem descendit,ipsum esse qui ab initio exluto hominem
construxit.
XXIV. Est igitur ChristusFilius Dei unigeniluset mundi
elTector. « In mundo enim erat, et mundus per ipsum fac-
»tusest ^. »Et, « In propria venit, » sicut nos docet Evan-
gelium. Non autem eorum quce conspiciuntur solum, scd
et eorum qnac non videnter nulu Patris factor est Ghristus.
« In ipso enim creala sunt omnia , juxta Aposlolum ,

»quai sunt in coelis et quoe super terram, visibllia et invi-

»sibilia; slve Throni, sive Dominaliones, sive Principatus,

»sive Potestates, omnia per ipsum et in ipsum crcata sunt.
» Et ipse est ante omnes, et omnia in ipso conslant » "*.

Etiamsi )psa dixeris sajcula, horum quoque, nutu Patris,

factor est Jesus Christus. « Novissimis enim his diebus lo-

» cutus est nobls in Filio, qucm posult haeredem universo-
»rum, pcr quem et ssecula fecit ^ » Cui gloria, honor, im-
perium, cum Patre et sancto Spiritu, nunc et semper, et
in sa^cula sa^culorum. Amen,
* Job. IX, 8. — 2 Id. xxxvin, i^-i/. — ^ Joan. i, lo, ii. —
Coloss. 1, iQ, 17. — ^ Ilebr. 1, 2.
 CATECIIKSIS XII. DE CIir.ISTO INCARNATO. 3ll

CATECHESIS XII '.

ILLUMINANDORUM,

Hierosolymls ex tempore pronuntlata In illad , ; Qui in-

CARNATus ET iNiiuMANATUS EST. Et lectlo cx Ilesaia :

Et adjccit Dominus loqni acl Achaz, dicens : Pelc libi

ipsi signum ', et infra : Ecce virgo in utcro accipief, et
pariet filium, et vocabunt nomen cjus Emmanuel ^ ; et

quce sequuntiir,

ARGUMENTUM.
I. Christus slmul Deus et liomo confitendus est. -— Al-
terius confessio sine allero niliil prodest ad salutem. II.

Contra Judceos. III. yarii licercticorum circa incarncuio-

nem errorcs. — Paulus Samosatenus. IV. Ipsc ani<j;mitus
Dei Fiiius natus est de vir^ine. — Qucestiones varice infi-
ddium. V. Qua de causa descenderit Jesus. — Prima
— Mundus univcrsce
causa, huniani ^eneris reparatio. et

ejus paries propter homintm. — Lii^nece re^um inuigifics

honorantur, VI. Cain primus homicida. — Ipsius quoque
electi populi scelera. VII. Ilumani o^eneris vulnus maxi-
mum. — Deuni curatorcm invocant Prophetce. VIII. Pro-
phetce cidventwm Doniint prcenuntiantes. — Signum cru-
cis in fronte. X. Signaquibus adveniens Dominus innoluit.
— Signum primum, ingressus in II ierosolymam asinl
Signumalterum expressius.
vectura. XI. Stare in monlc —
Olivarum. XII. Signum tertium, miraculorum pairatio.
' llabila sequenti die post praiccdentem. — 2 I^ai. vi-, 10. '-
' Ibid. 14.
.')i2 s. cvr.iLLr iiiiiRosoL. ARCiiiriP.

— Sr^nuiu quartum, quod Itominiim judicium subierit,

XII. Sccatida causa incaniationis, Clirislus sesekominem
fccitf ut eum capercmus, qaem non potcramus aliter. XV.
Tertia caasa incarnationis, iit Deus elementa sui prcesen-
tia et contactii sanctiflcaret. — Qaarla causa, Quintd
•
—
causa^ ut se idolorum loco sensibas nostris subjiceret ado-
randatn. — Sexta caasa. — Septima causa XVI. InccLr-
natio Judoiis inira videri non debet. XVII. Inquirilur
in tempus adventus Salvatoris. — Tempas adventusejus
est Judoioram prindpatus finis. — Patriarclice Jadceo-
rum quales? XVIli. AUa tcmporis nota, romani imperii
dominatus. XIX. Atia temporis circumstantia ex Danielis
hcbdomadibas petita. XX. Quo loco apparere dcbea^
Cliristas. — Ab Aastro Jerosoljmce venturus Cliristus.
XXI. Ex vir^ine proditurus Cliristus. Confutantur —
Judceoram in proplictiam Isaue cavitlationes. XXII. Ncn
in lioc Isaice vaticinio Ezccliiam promitti temporum
ratio dcmonstrat. XXII. Ex quo genere vir^o Christi
—
maler? Ex Davidis prosapia. XXV. Decebat Christum
ex virgine oriri, — Jiite fun^enles sacerdotio christiano
abstinent a muliere. XXVI. No?i dedecet Conditorem ex
mcmbris humanis nasci. — Nihil
hamanis r.iem-
est in

bris abominabile. —
Fides beatce Fir^inis nuptiarum
arrhabo, XXVil. Gentilibas virs^lais partum possibilem
ne^antibus, os cx eorum fabulis obstruitur. XXVIII. Ja-
da'.is vero ex sacris Scripturis. —
Firga Mosis vere in
draconem mutala, XXIX. Evce ortus admirabilitas, —
Maria dcbilam a fceminis virorum s,cneri, propter Evce
exorlum, ^ratiam reddidit. XXX. Ex pulvere hominem
fieri quam slupendum. XXXI. IhfcUuntur qai Christani
ex viro et fcemina natum aiunt. XXXII. Testimonia de
vcritate suscepice carnis. XXXIII. Firi^inum Deo devota-
rum proposilumf ejusquc digiiitas. — Monachorum ordo.
 CATECilESIS XII. DE CHRISTO iNCAriNATO. 3l5

XXXIV. CceUbalus dorla, — Oninis vcstiam, incessus

cl odorum luxuries rcstcetur.

I. Purllatis alunmi '

et castltatis cliscipuli, Deum ex
\irgine notum plenis castilate labiis celebremus. Qui in-

tellectualis ovis ' carnibus vesci digni habemur, caput si-

mul cum pedibus sumamus ^; divinilate pcr caput, huma-

nitate vero per pedes intellecta. Qui sancta audimus
Evangelia, Joanni theologo audientes simus. llle enim post
quam dixit : « In principio erat Verbum, el Verbum erat

»apud Deum, et Deus erat Verbum ^; » dein subjecit, di-

cens : « Et Verbum Neque enim nudum caro factum est ^. »

hominem adorare fas est ; nec Deum solummodo absque

humanltate dicere, pium. Si cnim Deus est Christus, uli
revera est, humanilatem aulem non assumpsit, alieni a sa-
lule sumus. Adoretur igitur ul Deus, credatur vero quod
humanam quoque naturam induit. Neque enim hominem
seclusa divinitate drcere, conducibile est : neque a Deitatis

confessione humanitatem sejungere, sahitlferum. Gonfilea-

mur regis et medici prapsentiam. Rcx enlm Jesus mcdici-
nam allalurus, Hnteo humanilalis se prpccingcns ^, quod
infirmum crat curavit. Perfeclus infantium magister, pue-
rum se cum pueris fccit, ut imprudentibus sapientiam in-
stiilaret 7. Cceiestis panis ad tcrram dcscendit, ut aleret
famehcos.
If. Judaci vero, dum cum qui venlt rcjlclunt, eumque
qui infausle venturus est expectant; veium illi quidem
Christum rcpudiavere, impostorem vero ipsiin crrorem
abducti recipiunt : ut in hoc quoque vcra reperiatur Sulva-
toris sententia : « Ego veiii in nomine Patris mei, et non

Tide D. GuiUon, tom. viii, p.ng.

'
00-^02. 2 Gluisli per agnum /j —
paschalem figurati. ' Exod. xii, 9. —
Joaii. 1, i, ' Ibid. \\. — ^* —
— ^ Id. XIII, 4. — 7 Prov. 1, 4. •^
3l4 S. CYRILLI UIKROSOL. ARCIIIEP.

»recipitis me : sl autem alius vcnerit in proprio nomine,

» illum reciplells '. » Opllmum aulem fuerlt eam Judicls In-
tcrrogationem proponere : « Verax-ne slt liesaias prophetn,
dum ait Emmanuelem ex vlr^ine nascilurum % an men-
dax ? »Sif{uIdem Illum utl mendacem crlmlnentur, nilill

mlrum : mos enim Illis Prophetas non solum quasl menda-

ces Insimulare, sed et rapidibus opprimcre. Sln verax PrO'
phela fdcrll, oslcndite Emmanuelem. « Item, utrum-ne Is,
qiil venturus est, quem expeclatis, cx virgine prodlturus
est, necne ? sl ex vlrglne non nascitur, faisl argullls Pro-
phetas. SI vero id in futura re cxpectalls, eccur Id quod
jam factum est repudiatis. »

ill. Ac Judael quldem, qunndo ita volunt, errore abdu-

cantur; Ecclesla autem Del glorlficetur. Nos enim reci-
pimus Deum Verbum inhumanalum vere : non cx vohm -

tale virl et muiierls, ut hacrellcl alunt, sed ex virgine et

Spiiutu SA.NCT0 juxta Evangeiium iniiumanatum ; non spe-
cie, scd veritate. Quod autem vere ex virglne humanam
naturam susceperlt, tradendic doclrlnre tempus nunc ex-
pectes vellm, et ejus rel demonstratlones acclples. IMullI-
plex enim est literelicorum error. Atque Iii quldcm ipsum in
lolum ex vlrglne natum esse perncgarunt : ahi vero natum
concessere; non tamcn ex virgine, scd ex mullcre viro
permlxta. Alli aiunt non Deum Chrlslum inhumanatum
esse, sed homlnem quemdam delficatum. Ausl sunt nam-
quc dlcere noii IHud Yerhum, quod praeexistebat, lioml-
nem induisse; sed hominem quemdam profectus sui mcrlto
coronalum essc.

IV. Tu vero memlneris eorum, qusc heslerna die dc DI-

vlaitate sunt dlcla. Crcde, quod Ilie ipse unigenllus Dei
Fllius, Iste Iterum natus est de vlrglne. Crcdc Joanni evan-
gelisla) dicenli : « Et Verbum caro factum est, ct hnbilavlt

' Joan, V, 45. — ' Isai, vii, i^.

 CATECHESIS XII. DE CHRISTO INCARNATO. 3l5

»in nobiij '. » Verbum quidcin seternnm cst, ante omnia

s;3ecula ex Patre genitnm; carnem vero recens propternos
suscepit. Vernmcontradicunlmullijet dicnnt : « Quse tanla
fuit causa,ut Deus ad humana delaberetur? »iterumqne :

« An id omnino in Dei naturam cadit,ut cum hominibus

conversetur ""? » Et, « Possibile est-nc virginem parere sine

viro ? » Cum pUirima sit contradictio et multiformis pugnoj

age, per Ghristi graliam et eorum, qui hic adsunt, oratio-
nes, singula dissolvnmus.
Ac primum iUud quaeratur a nobis, cujus rei gratia
y.
descenderit Jesus.Neque meiL ratiocinationibus attende,
sophismalis enim forte illudi possibilc verum nisi Prophe- ;

larum de re unaquaque acceperis testimonia, his quse di-

centur ne crede. Nisi et de Virgine, et de loco, et de
lcmpore, ct de modo didiceris ex divinis Scripturis, nc
accipias abhomine testimoninm In eum eniin,qui nunc ^.

quidem suspicionis nonnihil cadere;

adest ct docet, potest
at eum, qui ante mille et eo amphus annos prophetavit,

quisnam menlc prtTdilus suspectum habere queat? Igltur,

si Ghristi adventus causam inquiris, recurrc ad primum
Scripturarum hbrum. Sex in diebus Deus mundum fecit f

vcrum mundus proplcr hominem est. Sol splendidissimis

fulgoribus micat sed ut homini hceat, eflectus est. Et
;

omnia animaha, ut nobis serviant constituta sunt. Herbae

et adusumnostrum creatoe. Bona, opificia omnia"*;
arbores
scd nuUum eorum imngo Dei, pra^ter hominem sohim. Sol
mandato soUim homo divinis manibus efTormatus fuit.
;

« Faciamus hominem ad imagin^m nostram et ad simih-

«tudinem ^. » Llgnca terrcni imago honoratur;

regis
quanto magis ralionabilis imago Dei? At maximum hoc
opificiorum Dei, in paradiso choros agens, inde diaboli

' Joan. 1, 14. — 2 Caruch, iii, 58. — ^ J^an, v, 34. — 4 Gen. i,

3i. — 5 Ibkl. 26.

3l6 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

ejecil invidla '. Plaudcbat sibi inimicns, proslrato eo, cui

inviderat; an tu gaudenlem voluissesinimicum perinanere?
Isle ad virum accedere propter firmitalem non ausus, ad
mulierem uti ad imbecilliorem accessit, cum adhuc virgo
esset. Nam
suum e paradiso casum, tunc cognovit
post
Adam Evam uxorem suam ^
Yl. Secundi exlilere buinanae progenici successorcs
Gain et Abel; et Cain fiiit primus bomicida. Diluvium
post haec effusum est, propter multiplicatam hominum pra-
vitatem. Ignis e coelo in Sodomilas ob eorum impielalem
delapsus. Deus subsecjuentibus temporibus Israelem elegit.

Yerum quoque perversus efTeclus est, sauciatum-

et ipse

que eleclum genus. Moses enim in montc aslabat Deo; ac

vituhmi populus in Dei locum adoravit \ Sub legishUorc
Moyse qui dixcrat : « Non moechaberis ^, » vir in lupanar
ingressus scortari ausus est. Missi sunt post Moysen Pro-
phetae Israelem curaturi ^. At ipsi medicinam afferentes,
morbi vi supcrati depb:>rabant; ita ut quidam ex ipsis di-

ceret : « Hei mihi, quia periit pius de terra, et qui recle

«faciat inter homines nulius est ^. » Et rursus :« Omnes
» dechnaverunt, simul inutiles facli sunl; non est qui faciat
))bonum, non est usque ad unum '. » Iterumque : « Male-
))dictum, et furtum, et adulterium et homicidium efTusa

»sunt super terram ^. Filios suos et filias suas sacrifica-

»verunt dasmonibus^. » Auguriis, veneficiis, ominationum-
que vanitatibus occupabantur. Et rursus, « Vcstimcnla
»sua ligantes funibus, vehT elliciebant ahari contingua '°.

VII. Maximum crat humani generis vulnus; a pedibus

usque ad caput nihil in ipso integrum erat ''. Non erat

apponendo mahigmati locus; non oleo, nequc ilgaluris.

' S.np. 11, 24. ~ ' Gen. iv, x. — ^ Exod. sxxii, 1. — ^'
Itl. xx, i3.
— 5 Num. XXV, 6.— ^ Mich. vu, 2»— 7 Psal. xm, 3.— ^ q^^^q |v, a.

~^ 9 Psal. cv, 57. — '° Amos 11, 8. — " Isai. i^ G.

 CATIiCHESIS XII. DE CIiniSTO INCARNATO. Sl^

Delnde deplangenles et fatiscentes Prophela; cliccbant :

« Quis daLit ex Sion salutare ? » Et ilcrum, « Fiat manus '

«tuasuper virumdexteraetuae, et superfiliumhomlnis quem

«corroborastl tibi; non discedamus a te ^ » Et alius
et

Propheta suppiicabot, dicens «Domlne, Inclina coelos, et :

«descende^. » Exuperant medicinam nostram niortalium

vulnera. Prophetas tuos occiderunt ^, altaria tua effode-
runt. Emendari per nos makmi non potest; te Indiget

emendalore,
YIII. Exaudivlt hanc Prophetarum oratlonem Dominus.
Non despexit Pater genus nostrum in inleritum abiens.
Fillum suum Dominum e coehs misit medicnm ; ailquc
unus e Prophetis : «Dominns quem vos quaerilis venit; et
»repente veniet. » Quonam? « In temphmi suum Doml-
» nus ^, » ubl ipsum lapidastis ^. Deinde hoc audiens ahus
Inler Prophetas, ait Ilh : « Del sahilem dicens, submlsse
loqueris? Dei praeseiitiam ad salutem annunlians, In
occuko verba facis? « Super montem excelsum ascende,
»qui evangelizas Sion. Dic civitalibus Juda '. a Quid dl-
cam? « Ecce Deus Dominus cnm forliludine
vester, ecce

» venit Rursum ipse

^. Dominus
» dixlt « Ecce ego vcnio, :

»el tentorium meum ponam In medio tui, dicit Dominus;

»et confugient gentes mukse ad Dominum ^. » IsraehttR
oblatam pcr me salutem rejecerunt : « Yenio congregare
»omnes genles et hnguas '°. In propria enim venit, cl sui
«eumnon reccperunt ". »Venis, et quid genlibus impar-
tiris ? « Venio congrcgare omnes genlcs , et rehnqnam
» Ex meo enim in cruce certamlne,
super Ipsas signum ". »

regium unlcuique mihtum meorum in fronte habere signa-

' Psal. xm, 7.— » Id. lxxix, 18, 19.— ^ Id. cxuii, 5.— '^
5 lieg.
XIX, 10. — 5 Malach. 111, 1, — ^ Joan. viu, 69. — ? Isai. xl, 9. —
* Ibid. 10. — 9 Zacti. 11, 10, ii. — "» Isai. lxvi, i8. — " Joau. 1,
n. — »* Isai. Lxvj, 18, 19.
01 S. CYMLLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

culum dabo. Et allus Propheta dixit : « Et inclinavit coelos

»et descendit, et caligo sub pedes ejus \ » Ignoratus
namque hominibus fuit ille e coelis descensus,
IX. Poslea Salomon juidiens patrem suum Davidem ista
dicentem, aedificala admirabili domo, eum qui in ipsam
venlurus erat prospiciens, prae admiratione dicit : « Vere-
» ne habitabit Deus cum hominibus super lerram ^ ? » Eliara
vcro, inquit David, [eam quaestionem] antevertens in
Psalmo qui « In Salomonem » inscriplus est, in quo ha-
betur « Descendet : sicut pkivia in velkis ^. Pluvia » qui-
dem, propter coelestem ejus [originem] : « In vellus »

vero, propter humanilatem. Pkivia namque in vellus deci-

dens silentio excipitur: ita ut, propter ignoratum nativi-

talis myslerium Magi dicerent : « Ubi est qui natus est Rex
» Juda3orum '^? » et turbatus Herodes de co qui nalus erat
percontaretur, et diceret : « Lbinam Christus nascilur ^?o

X. Quisnam est ille qui desccndit? alt in consequen-

tibus « Et permanebit cum sole et ante kmnm, genera-
:

» tiones generationum ^. » Et iterum alius ex Propketis :

«Gaude, inquit, vekementer, filia Sion, pracdicaiiHa Hie-

» rusalem : EcceRextuusvenittibijustuset salvans ". » iMuki
reges sunt; quemnam dicis, o Prophela? Da nobis slgnum
quod reges aki non habeant. Si purpura amictum dixeris
regem; jam occupata est hujusmodi habitus pra^rogaliva.
Si miktum sateHIlio stipatum, et inauratis curribus seden-

lem hoc quoque insigne ab akis pra^ceplum est. Da nobis

; et

signum regis ejus proprium, cujus adventum annunlias.

Respondet Propheta et alt « Ecce rex tuus venit tibi :

»justus et salutem impartlens; ipse mansuelus, et sedens

»super subjugem et pulkun novum, » non in curribus.

Habes unicum et singuiare slgnum regls qui advenit. Solus

* Psal. xvii, 10.— * 5 Reg. viii, 27.— ^ Psal. iaxi, 5.— ^"
MaUh.
II, 2. — 5 Ibid. 4. — ^ Psal. Lxxi, 6. — 7 Zach. ix, 9.
 CATECUESIS XII. DE CHRISTO INCARNATO. SlQ

e re<;lbLis Jesus m pullo onerum inexpeiio

' seclit, cuin
acclamationihus regis instar Hicrosolymam ingrediens.

Quid autem facit rex isle advcniens? « Et tu in sanguine

»testamenli emisisti vinclos tuos ex lacu aquam non ha*
»benle ^. »

XI. Alqui fieri sane polerat ut pullo insideret. Da nobis

potius signum, ublnam consistet rex qui ingrcditur? Et
signum quidem ne dederis procul a civitate, ut non igno-
remus; dederis vero nobis in proximo signum oculis cons-
picuum, ut et in ipsa urbe versantes locum contemplemur.
Propheta vero rursus respondct, aiens : « Et slabunt pedes
«ejus in dle iilamontem Ohvarum, quod est e re-
super
«gione Hlerusalem ad Orientem ^ » Numquid ahquis intus
|
locum non videt?
stans in civltate
XII. Hnbemus duo signa, et terlium cuplmus addiscere.
Dic quid faclurus sit adveniens Dominus? Diclt aller Pro-
pheta « Ecce Deus noster
: » et deinceps, « Ipse veniet et :

»salvablt nos. Tunc aperientur oculi caecorum, et aures

«surdorum exaudient. Tunc saliet inslar cervi claudus, et
»expedita erit lingua balborum ^. » Dicalur nobis et aliud
teslimonium. Dominum dicis venturum,o Propheta, signa,
qualla nunquam fuerunt facta ^*, patrantem ; cujusmodi
ahud manifestum dicis? « Ipse Domlnus in judicium venit
» c^iim presbyleris populi et cum principibus ejus ^. »

Slgnum singulare ac praecipuum; Dominus a servis pres-

byteris judicatus, et id patiens.
XIIL HtCC legentes Judaei non audiunt. Obturaverunt
aures cordis, ut non audiant.
Sed nos credamus in Jesum
Christum, qui ii\ gakne advenit et inhumanatus est;
quandoquidem alller capere non potuissemus. Cum enim
nos eum sicut ille est inlueri_, eove frui non possemus;
' MaUh. XXI, 7. — » Zach. ix, 11.— 3 {^, xiv, 4.— ^ Isai. xxxv,
4-6. —- 4 Joan. XV, 24. — *
Jsa^, „1^ i^.

t
0'iO S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

factus esl id qnocl nos suniiis, ut sic eo frui dlgni efficere-

mur. Nam si solem, qui quarto die factus est, perfecle in-
lueri non valenius. Deum-ne ejus auctorem videre possimus?
In igne descendit Dominus super monlem Sina, nec susti-
nuit populus sed « Ad Moysen dixerunt
; Loquere tu :

wnobis, et audiemus; et non loqualur ad nos Dcus, ne

«forte moriamur '. » Et rursus « Qu?e est cnim omnis :

»caro, quae audivit vocem Dei vivenlis, loquenlis de medio

» i^nis, et vivet ^ ? » Si vocem Dei loquenlis audire, mor-

iem conciliat; Deum ipsum cernere, quomodo mortis

causam non afferret ? Quid vcro miraris? Etiam ipse
Moyses dixit : « Exterritus sum et Iremebundus ^. »

XIV.Quid eum-ne, qui ad salutem vcnit,

igilur velles?

interitus nobis causam lieri, eo quod eum non possent

mortales suslinerc; an potius eum ad modum nostrum
gratiam suam ottcmperare ? Daniel Angeli conspectum non
tulit, ct tu Angelorum Domini contuitum suslinuisses? Ga-
briel apparuit, et cecidit DanieH. Cujusmodi vcro crat,
quove habitu is qui apparebat? « Yultus ejus uti fulgur
» erat; » Non uti sol : « i' t oculi ejus sicut lampades ignis; »

non sicut fornax ignis : « Et vox sermonum ejus, sicut

»vox mullitudinis^; » non sicut duodecim legionum Ange-
lorum ^; et tamen procidit Propheta. Et accedit Angehis,
dicens : « Ne timeas, Daniel, surge; animi compos esto,
«exaudita sunt verba tua. » Et ait Daniel : « Surrexi tre-
»mens. » Neque tamen idcirco respondit, donec tetigit

eum simihtudo manus hominis. Et post quam, is qui appa-

bat, « In visionem hominis » transmulatus est, tunc Daniel
occipit loqui. Et quid ait? « Domine, in visione lui inversa

» sunt interiora mea in me ; et non stabit in mc forlitudo,

»et hahtus non remansit in mc ^. » Si Angelus conspectus,

* Exod. .XX, 19. — 2 Deut. v, 26. — ' Ilebr. xn, 21. — ^ Dan, n, 9.
—' ' Id. V, 6.—- * Matth, xxvi, 53, — 7 Dan, x, 10-19,
 CATECHESIS XII. DE CHRTSTO INCA.I\NATO. 321
Prophetae vocem et fortitndinem eripiiit; liberum-ne hali-
lum permillerct Dei ipsius apparitio? et « Donec, inquit
«Scriplura, tetigit me tanquam visio hominis, » non est
recrealus Daniel. Experienlia igilur imbeciliitatis nostrae
demonstrata, assumpsit hoc Dominus quod requirebat
homo. Quandoquidem enim ab simili sui specie audire
verba cupiebat homo; similium afTectionum naturam
induit Salvator, ut homines facilius erudirentur.

XV. Accipe et aliam causam. Venit Christus ut bapti-

zaretur, et sanctificaret baplisma. Venit ut miracula ope-
raretur, ambulans supcr aquasmaris ^ Quoniamigitur anle
ejus in carne adventum, « Mare vidit et fugit, et Jordanis

«conversus est retrorsum ^; » Dominus corpus assumpsit,

ut mare videns sustineret, et Jordanis illum, posito metu,
reciperet. Atque haec quidem causa una ; est autem et al-
lera. Per virginem Evam subiitmors; oportebat per vir-
ginem, seu potius de virgine, prodire vitam; ut sicut illam
decepit serpens , ita et huic Gabriel bonum nuntium
afferret.Homines, dereliclo Deo, humana forma simulacra
fabricaverunt. Cum igitur humanae formae figmentum
tanquam Deus mendaciler adoraretur; Deus vere homo
factus est, ut dissolveretur mendacium. Garnis conlra nos
instrumento diabolus utebatur quod sciens Paulus ait , :

« Video autem aliam legem in membris meis militantem

» adversus legem mentis meaj, et captivum me ducen-
«tem^ etc. » Quibus igitur armis nos diabolus dcbellabat,
iisdem et salvi efFccti sumus. Assumpsit ex nobis Dominus
quod humanaj naturse salutem imper-
noslri simile est, ut

tiret. Similitudinem nostram assumpsit utei quod defec- ,

tum patiebatur majorem conferret gratiam; ut peccalrix

humana natura Dei particcps fieret. « Ubi enim abun-
»davit peccatum, superabundavit gratia ^. » Oportebat
» MaUh. XXIV, 25, — » Psal. gxiii, 3. — ^ Roui, vir, 23.— 4 Id. v, 20.
XLVII. 21
522 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Domlnum pro nobis patl ; sed non ausus fuisset accedere

diabolus, si ipsum novisset : « Si enim cognovisscnt»
j>prorsus Dominum gloride non crucifixissent '. » Esca igitur
morti objecta fuit corpus; ut, cum illud se devoralurum
speraret draco, etiamevomeret eos, quos jam devoraverat
« Devorobat enim mors praevalens; » et rursus, a Abstulit
»Deus omnem lacrymam a facie omni ^ »
XVI. Numquid jam frustra Ghristus inhumanatus est?
num doctrinae nostrtT, verborum commenta sunt, ct hu-
mani ingenii fallaciac? Nonne divinas Scripluric sunt salus
nostra? nonne Prophetarum praedictiones ? (lommendatum
igiturhoc depositum mihi immobile custodi, teque nemo
dimoveat. Crede Deum hominem factum. Ac demonstra-
tum quidem est, quod iUum inhumanari possibile fuit; si
autem amplius credere detrectant Judaei, ita illos conve-
niamus. Quid annuntiamus novi, dum dicimus Deum ho-
minem factum; cum vos ipsi dicatis quod Abraham
Dominum exceperithospitio ^? Quid insolens pracdicamus,
cum Jacob dicat «Vidi enim Deum facie ad faciem, et
:

Dsalva facta est anima mea^?» Qui apud Abraham co-

medit Dominus, idem apud nos comedit ^. Quid igilur
inusitatum proferimus? Sed et duos testes exhibemus, qui
in monte Sina Domino aslitere ^. Moyses erat in foramine

petrse ' ; et EHas tunc in foramine petrae ^. Ipsi transfigu-

rato praesentes facti in monte Thabor, dicebant Discipuhs

exitum quem completurus erat in Hierusalem 9; sed incar-

nari possibile fuisse, ut supra dixi, demonstratumest; quae-

que supersunt demonstrationes, studiosis ad colligenduni

relinquantur.

'
1 Cor. II, 8. — * Isai. xxv, 8. — ^ Gcn. xvm, 5. — < Id.

xxxu, 3o. — ^ Id. xviu, 8. — ^ Exod. xix, a, 3, el 5 Reg,

XIX, 8, 9. — "^
Exod. xxxui, 23. — - ^ 3 Rcg. xix, i3. — 9 Luc. ix,

3o, 3i.
 CATECHESIS XII. DE CHRISTO INCARNATO. 023
XVII. CaHerum pollicita crat oratio nostro, reperire
Salvatoris adventus et lempus et locum. Ncc oportet nos
falsae promissionis reos abscedere, sed potius Ecclesiae
cnndidalos idoneo munitos pr^esidio dimillere. Inquiramus
igitur tempus quando Salvator advcnit ; quoniam recens
ejus est hic adventus, eique conlradicilur : et quoniani
« Christijs Jesus heri el hodie est, existens, et in saecula '.

Moyses igitur Propheta ait : « Prophetam vobis suscitabit

))Dominus Deus ex fratribus vestris, sicut me '. )) Keser-
vetur inlerim illud, « Sicut me, » quod propriis locis decla-

randumerit^. Verum, quandonam expectatus illePropheta

venit? Recurre, inquit, ad ea quoe a me scripta sunt. In-
qnire in Jacobi prophetiam Juda3 dictam. « Juda te laudent
))fratres tui ^^, )) et quae sequLinUir; ut non omnia recite-
mus. « Non deficie^ princeps ex Juda, neque dux ex femo-
))ribus ejus, donec veniat cui reposilum est,* et ipse
7) expectatio » non Judaeorum, sed « gcntium ^. » Signum
igitur Christi adventus dedit, quando desierit principalus
Judseorum. Si non Romanis hoc temporc subjecli sunt,
nondum venit Ghristus. Si habent [principem] ex generc
Juda et David, necdum venit qui expectalur. Pudet me
namque recentia illorum insliluta commcmorare, de his
qui apud illos Patriarchae modo dicuntur, et quodnam
eorum sitgenus, quae matcr ; quaequidem iis, qui noverunt,
libenter relinquo. At illc qui venit « Expectalio genlium, »

quale itcrum signum habet? Ait consequenter : « Ligans

))ad vitem pullum suum ^. » Cernis pullum illum, qui ab
Zacharia diserte prasnuntiatus est 'K

XVIII. Sed rursus quaeris et aliud temporis testimu-

nium. « Dominus dixit ad me : Filius meus es tu, ego ho-

* Hebr. xm, 8. —
' Deut. xviu, i5, et Acf. vu, 57. — ^
NuUibi
promissum illud exolvit Cyrilius. — ^ Gen. xux, 8.-5 iii^^ ,0^
— ^ Ibid. 11, — 7 Zach. ix, 9.

21.
3^4 S. CYRILLI lIIEnOSOL. ARCHIEP.

» die genui te. » Et post pauca : « Pasces eos ia virga

»feriea '. quod virga ferrea manifeste
»Dixi jam prius ^,

vocatur Romanorum imperium, de quo id quod reliquum

esl, ex Daniele commemoremus. Enarrans enim et inter-

pretans Nabuchodonosori imaginem statua), omnem quo-

que illi edisserit dc statua visionem : lapideuique sine ma-
nibus de monte excisum, nimirum humana opera non
productum, universo orbi dominaturum edicit. Et apertis-
sime loquitur in hunc modum « Et in diebus regnorum :

»illorum, excitabit Deus coeli regnum quod in jeternum

» non dissipabitur, et regnum illius alteri populo non dere-
»iinquetur ^. »

XIX. Verum quaerimus adhuc clariorcm lemporum ad-

ventus ejus demonstrationem. enim aegre ad creden- Cum
dum inducatur homo, nisi ipsos quoque annos manifeste
ad calculum exactos habcat, dictis non credit. Quae igitur
temporis circumstantia, et cujusmodi tempus? Quando de-
ficientibus oriundis ex Juda regibus, deinceps alienigena
regnabit Herodes. Dicit igltur ad Danielem loquens Ange-
his : (tu mihi nunc obsigna quse dicam. ) « Et cognosccs
atque intelliges. Ab responsum sit, et
exitu sermonis ut
»{edificala sit Hierusalem, usque ad Christum ducem, heb-
sdomades septem et hebdomades sexaginla duae ^. » Sexa-
ginta et novem annorum hebdomadse, annos constituunt
quadringentos-octoginta tres. Aitlgltur quod, elapsis post
aedificatam llierusalem annis quadringentls-octoginta tri-

busjacdeficlentibusprinclplbus^tuncvenletrexquidamalic-
nlgena, sub quo nascetur Christus. Darius igitur Medus
aedlficavlt [Hierusalem,]sextoquIdem sul Ipsius regni anno,
sexageslm^e vero sextae Grsecorum Olymplndis prlmo ^.

Olymplas autem apud Graecos vocalur, quod slngulls qua-

1 Psal. 11, 7 ol f). — ^ In nlia quaHain lioniilia. — ' Dan. it, (i\.

— "^
Id. IX, 2'. — ''
\ r..sc!r. VI, i5, et 5 Ejlr. vii 5.
 CATKCHKSIS X!I. DI-. CIiniSTO irsCAR>MTO. 5v5

(Iricnniis (ierl solet cerlamen; proptcr cam (iievn, qiice in

solarilius per qua(]rieni)iiim c.n^sibns, ex horis Irihiis nno-

quoquc anno residnis conficitnr. Ilerodes porro regnat
cenlesima-octogesima-sexta Olympiade, quarto ejusdem
aiino. Igitur a sexngesima-sexta, ad centesimam octogesi-
mam-sextam, inlercedunt cenlum et viginti Olympiades,
et modicum quidpiam. Conficiunt ergo viginti supra cen-
tum Olympiades, summam annorum quadringcntorum-oc -

toginta. Nam tres alli poslea anni, [ad complendum heh-

domadarum niuiierum iiecessarii,] in eo sane, quod inter
primum et quartum annum interjacet, inlervallo sumun-
tur. Jam igiturhahes demonslrationem ex Scriptura aientc
« Ah exitu sermonis, ut responsum sit, ct ajdificata sit

«Ilierusalem, usque ad Christum ducem hehdomades sep- ;

»lem, et hehdomades sexaginla-duoe '. » Hanc inlcrim

hahes temporum demonstralionenij quamvis ahoe divcrsce
non desint, de pnedictis in Daniele annorum hehdomadi-
hus, inlerpretationes.
XX. Promissionis vcr^ locum andl jam, Michasa di-
cente : «Et tn Bethlehem domus Ephrata, nequaqunm
»minima es ut sis in miilihus Juda. Ex le enim mihi exi-
»hit dux, ut sit in principem in Israel ; et egressiones ejus

»ah initio, ex diehus sccculi ^. » Quanquam loca quod atti-

net, riicrosolymitanus cum sis, jam prius nosti ea, qua3 ia

centesimo-trigesimo-primo Psalmo scripta sunt : « Ecce
» audivimus eam in Ephrata, fnvenimus eam in campis
» sylvoe ^. » Ante paucos namque annos sylveslrls erat locus.
Audisli rursus Ahhacum dicentem ad Dominum « Gum :

» approplnquaverint anni, agnoscerls; cum advenerit tem-

»pus, ostenderis "*. » Et quodnam, o Propheta, venicntis
Domini signum erit ? llle autem suhdidit : « In medio dua-
• Dan. IX, 25. — * Micli. v, 2. — ' Psal. cxxxi, 6,— '^
Ilabac.
111) 2.
5^6 S. CYRILLI IIIER030L. ARGIIIEP.

» rum vllarnm cognosceris. » In hanc scntenlfam Dominum

perspiciic ulloquens : « In carnc advenicns, vivcs et morie-
ris; ct resurgcns ex mortuis, itcrum vivcs. » Quanam vero
cx hierosolyniitanie regionis partc venturus esl ? num ex

orientc vel occasu, Aquilonc vel Austro? dic nobis accu-

ratc. Illc Deus a
aulera planissimc rcspondet et ait : '<

wThteman ( Thaeman venict

vero inlerpretatur Auslcr. )
:

»et Sanctus de monte Pharan umbroso, condenso '. »

Quod in cumdcm scnsum dixlt Psaltes « Invenimus cam :

» in campis sylvae '. »

XXI. Delnde quaerimus, ex qua [porsona] veniet, et

quomodo veniet ? Hoc autem nos docet HesaTas o Ecce :

» virgo in utero accipiet, el parlet fillimi, et vocobunt no-

» men ejus Emraanuel ^. » El iiis conlradicunt Jwd.Ti ,'
so-
lent enira illl antlqultus veritati malc refragari; aiuntque
scriptum non esse « Ylrgo, » sed, « Puella. » Ego autem in

hac voce indulgentcr acquiescens, slc quoque veritatem

reperio. Qurcrendum namque ex ilhs : « Virgo cum vlola-
tur, ecquando clamat? num ante vim iilatam, an postquam
corrupta est, auxIHum advocans ? Si igitur aHcubi dicat
Scriplura : « Chmiavit pucHa, et non fuit qui succurreret
»ilH ^; » numquid hic de virgine non loquitur? Ut vero ma-
nifestius addlscas, quod virgo etiam in divina Scriptura
« Puella » appelletur, audi Hbrum Regnorum de Abisac
Sunamitidc dlcentem : « Et crat puella pulchra valde -'. »

Eam enlm virginem electam fuissc, atque ad Davidem ad-

ductam, in confesso est.

XXII. Sed dicunt rursus Judnei « De Ezechia hoc dic- :

lum est ad Achaz. » Lcgamus igiliir Scripluram. « Pele libi

»ipsi signum a Domino Deo tuo, in profundum aut in su-

wblime^. » Atqul slgnum maxime, admirabile ac praeter

* Ilabac. iji, 3. — ^ Pjjal. cxxxi, G. — ^ Isai. vii, i4. — * Dcut.
xxn. ?7, — ^3
• Reg. i, 4. — ^ Isai. vii, ii.
 CATECHESIS Xlf. DE CHRISTO INCAKNATO. 627

opinionem csse clebet. Signum enim fuit, nqua de petra

elicita '
: disruptio maris ^*
: solis relrocessio, et similia ^*

Quae autem diclurus sum, evidentiorem habent adversus

Judaeos conviclionem. ( me multum extendi sermone,
Novi
et delassari audilores. Verum sermonis prolixitatem susti-
nealis velim; quando ista propler Christum dicuntur, ne-
que de rebus contemnendis hic agitur. Cum itoque regnante
Achaz hoc dixerit llesaias Achaz porro sexdecim dun-
;

taxat annos regnaverit "^, quos intra dicta est ad ipsum

prophelia : Judaeorum contradictionem revincit successor
ejus rex Ezechias Achazi fdius, qui cum regnum adiit ^,

annorum quinque et viglnli erat. Cum enim propheliae

[tempus] annorum sexdecim [spatio] circumscribalur,
novem ante prophetiam annis fuerat ex Achaz natus. Quid
igitur de eo, qui jam natus erat, etiam antequam paler

ejus Achaz regnum adiret, prophetiam loqui necesse erat?

Non enim dlxit « Accepit; »sed praedictionis modo, « Ac-
:

» cipict virgo. »

XXUI. At quidem manlfeste cognovimus, quod ex

illud

vlrginc nascitur Ghristus jamvero cx quo genere virgo :

exlilerit, aperiendum. « Juravit Dominus Davidi veritatem,

»et non frustrabitur eam : De fructu ventris tul ponam
» super sedem tuam ^. » El rursus : « Ponam in saDCuhim
» semen ejus, et thronum ejus sicut dies cceli 7. » Et
saeculi

deinde « Semel juravi in sancto meo,.si Davidi mentlar

: :

»semen ejus in aeternum manebit; et thronus ejus sicut

» sol in conspectu meo, et sicut luna perfecta in acter-

»num ^. » Vides de Christo, non autem de Salomone ser-

monem haberi. Non enim thronus ejus sicut sol perman-
sit. Quod si quis contradixerit, eo quod Ghristus non
i

XVI, 3.
Exod. xvn,
— '
6. —
Id. xviii, 22,
» Id. xiv, ai, 22.
—
— M— Reg, xx, 11. — * Id.
—
® Psal. cxxxi) 11. ? Id. lxxxvui, 5o.
« Ibid. 36-38.
5^8 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

sederlt in ligneo Davidis solio, hanc illi sentenliam profe-

ramns. « Snper cathedram Mosis sederunl Scribne et Pha-
arisffii \ » Non enim ligneam calhedram significat, sed
doctrinfe auctorilatem. Sic et solium Davidis quoerito; non
ligncum soHum, sed ipsam regiam potestatem. Cujus rei

testes accipe pueros acclomnntes : « Hosanna fiHo David :

Benedictus rex Israelis \ » Cseci quoque aiunt : Fili David

» miscrere nostri ^. » Et Gabriel aperte testatur ad Mariam
dicens : « Dominus Deus sedem David patris
Et dabit illi

»ejus ^. »Et Paulus ait :» Memcnlole Jesum Christum ex-

» citntum a mortuis, ex semine David, sccundum Evange-
j»hum mcum ^. » Et in prlncipio Epistoiaj ad Romanos ait
« Qui faclus est ex semine David secundum carnem ^. »

Recipc igilur eum, qui ex Davide notus est, obsequens

prophetiaj aienti : « Et crit in die illa radlx Jessse, et qui

exurget recturus gentes; In ipso gentes. spcrabunt '. n

XXIV. Sed Jud;ei propter hnec vehementer discracian-

tur. Proeviderat hoc quoque Hesaias dicens : « Et volent, si

«{'uerint igne combusli. Quia puer nalus est nobis ; ( non

»enim iUis ) fiiius , et dalus est nobis ^. » Animadverle
porro quod prius Fihus Dei erat, deinde datus est nobis.
Et post pauca dicit : « Et pacis cjus non est terminus ^. »

Romanis sul sunt lermini : regni autem Filii Dei lerminus

non esl. Persarum Medorumquc delerminati sunt flnes :

Fihi vero Dei terminus nuUus. Deinde scquilur : « Super

i ihronum David, et supcr regnum ejus, ut erigat illud '". »

Ex Davide igilur fuit virgo sancta.

XXV. Decebnt enim eum, qui purlsslmus est, et puri-

tatis magister, ex puris prodire ihalamis. Si enim is, qui
apud Jesum bene fungltur sacerdollo, abstlnet a muliere,

* MaUh. xxiii, 2. — 2 iti, XXI, 9, el Joan. xii, i3. — ' Matlh.

IX, 126, — ^ Luc. 1, 52. — 5 2 Tim. n, 8. — ^ I\om. 1, 3. —
7 Isai. XI, 10. — « Id. IX, 5, 6. — 9 Ibid. 7. — '*^
Ibid.
 CA.TliCHESIS XII. DE CURISTO INCARNATO. 629
ipse Jesus quomodo ex viro et mulicre proditurus forel?
« Quoniam tii es , ait in Psalmis, qui exlraxisti me de
» vcnlre '. » Atlende diligcnler ad illud , « Qui exlraxisli me
))de ventre : »quo significatur eum sine virili opera ex vir-
ginis utero et carne extractum et natum esse. Eorum enim
qui nuptiali lege nascuntur alius est modus.
XXVI. Non veretur autem ex hujusmodi membris car-
nem assumcre, qui est ipsorum membrorum fictor. Sed
quis tandem hoc nobis dicit ? Hieremiae dicit Dominus :

« Prius quam le fingerem, ex utero novi te; et antequam

» exires ex vulva, sanctiiicavi le '. » Quiigiturin fingendis
hominibus, [membra] contingit, nec id probro ducit,
puderct-ne illum sanctam carnem, illud suag Dcitatis vcla-
men, propler se ipsum elfingere? Dcus est, qui in utero
hodiernum usque diem hominum foetus construit, sicut in
Job scriptum est «Nonne sicut lac me mulsisli, coagulasti
:

» vero me sicut caseum? cule et carnibus me induisli, os-

»sibusmc et nervisinnexuisli^.» Nihilest in hominis fabrica

abominabile, nisi ipsam adulteriis et lascivia coinquinet.

Qui Adamum finxit, Evam finxit quoque ; divinisque mani.

bus tum masculus lum fcemina efficti sunt. NuIIum c
corporis membris abominalum ab initio formatum est.
Obmulescant enim omnes haerelici qui corpora criminaii-
iur, imo potius ipsum qui effinxit. Nos vero meminerimus
Pauli sententiae : « Nescitis quod corpora lemplum
vcstra
» sunt Spirilus sancti, qui in vobis est 'i
? » Rursumquc Pro-
pheta ex persona Jesu proedixit : « Caro mea ex ipsis ^. »

Et alibi scriptum cst : « Propler hoc dabit eos usquc nd

» tempus parturientis'^.» Quodnam autem signum ? in con-
sequentibus dicit : « Pariet, et reliqui fralrum ipsorum
»convertcnlur 7. » Et quinam sunt virginis, sancta; sponscX»,

» Psal. XXI, 10. — * Jer. i, 5. — ^ JqJj^ ^^ ^q^ jj^ — 4 j Cor.

vj, 19. — 5 Osee )x, 12. — ^ Mich. v, 3, — ? Ibid.
53o S. CYRILLi HIKROSOL. ARCHIEP.

miptlarum arrhabones ? Et desponsabo le mllil ipsi in

»fide \ » Et Ellsabeth ad Ipsam loquens smillller dicit :

« Et beata, quae credidit, quoniam perficlenlur ea, quae

» dicunlur ci a Domlno ^. »

XXVII. Sed exagltant nos tam Graecl quam Juda^I, oien.

tes impossibile fuisse ut Chrlstus ex virglne nasceretur.

Graecls primum ex ipsorummet fabulis os obstruamus. Qul
enim dicitls projectos lapides In hoinines transmutari, quo-
modo vlrginem parere imposslblle dicitls? Qui ex cerobro
natam filiam fabuiamini, qui ex virglnall ulero nascl filium

non posse affirmatisPQuI defemore vestri Jovis,quasipra?g-

nante utero, falso edilum Bacchum asseritls; quomodo

nostra qune sunt vera respuitis? Indigna praesenti auditorio
me dlcere haudclam me est. Verum, ut tu Graecis oppor-
iune opprobres, haec altullmus, suis ipsos ex fabulis confu-
tantes.
XXVIII. IlHs vero, qui ex clrcumcisione sunt, ita occur-
-ras rogando : « Utrum difricllius sit slerilem anum suetis

jam defectam parere an virglnem ; In aetatlsflore generare ?

Sterills erat Sara ^, et post quam muliebrla desierant,

prseter naturam peperit ^. Igltur, si sterilem generare,

praeter naturam est; hoc quoque praeter naturam, virginem
malrem Aut ergo utrumque simul
fieri. rejlce, aut utrum-
que admittito. Idem enim Deus et ilkid fecit, et hoc moli-'
tus est : neque audebls dicere, illc possibiiem Deo, hic
impossibilem rem fulssc. Rursus : «Ecquis ille naturai ordo,
iit manus hominis una in hora in alteram speciem Irans-
mutetur, et rursus restltuatur ? quomodo Igltur Mosis ma-
nus nlvis inslar in candorem versa ^, et repente in priorem
statum redinlegrata est? »Nempe id dices, Deum, cum vo-
lulsset, transmutasse, An vero Deus illlc cum voluerit po-

» Osee u, 20. — ^ Luc. i, 45. — ^ Gen, xi, 3o, — < Id. xvm,
11. — 5 Exod, IV, 6, 7,
 CATECIIESIS XII. BE cnrasTO INCARNATO. 33

lesl, hic autcm iion valet? Ac iliiid quicleiii siginim ad

i^gyplios tantnm perlineLat : islud vero signum universo
orbi dalum. Juditi, quidnam difficilioris videtur operse,
virgiucm parerc, an virgam in animantem mutari ? Gonfi-
terniniquod sub Moyse, virga reclissima serpentis in spe-
ciem versa % ipsi qui projecerat timorem incussit. Quique
anteavirgam tenebat, eam postea efFugicbat ceu draconem,
vere enim draco erat : fugicbat autem, non id quod tenebat
exlimescens; sed cjus qui mutaverat pavore coustrictus.
Denles iiabuil virga, et oculos draconis. Scilicet, ex virga
oculi videndi vi prc-edili cnascuntur ; et ex utero virginali
non nascitiu', Deo volente, puer? Taceo enim quod Aaro-
quod caelerae arbores plurium annorum spalio
nis virga, id
producunt, hoc ipsuni inlra unam noctem protulerit '.
Quis enim nescit virgam corticc destilutam, eliambi in
mediis fluminibnsplanletur, nunquam gprminaturam esse ?

Scdcum Deus arborum naturis non serviat, imonaturarum

auctor sit; iufructuosa, arida, et decorlicala virga floruit,
gcrminavit, et nucum fruclus protulit. Ifle igltur qui virgnc,
propter summum sacerdotem typicum [ seu altRrius figa-
ram, ] fruclum supra naturam ferre dedit; nonne virgini,
propter vcrum summum Sacerdotem , parere conces-
serit?

XXIX. Egregioe sane hoe sermonum commemorationes.

Sed nihilominus pugnant Judaei; nec in hls virga} exemplis
acquiescunt, nisi sinnlis generis admirabilis et praeter na-
luram partubus persuadeantur. Illos ilanue in hunc modum
percunclare. Eva ab initio de quo nata est? quce maler iU
lam sine matre foeminam concepit ? ait autem Scrlptura,
quod ex Adas cosla cflecta est '. Ergo-ne Eva ex viri latere

sine matre nata fuerit ; puer vero ex virginis ulero absque

opcra viri nasci non possit ? Reddendce viris gratias obno-
' Exod, IV, 5.-^ » JNuu), xvji, 8. — ^ Gen, ii, 23.
53^ S. CYRILLI ITIIiROSOL. ARCIIIEP.

xium erat fcemlneum gpiuis. Evn namc|ac ex Adam nata

fuerat, non ex malre concepta, scd cx viro solo lanfiuam
partu edila. Reddidit ergo Maria hnjus graliae debilum,
dum noo ex viro, sed cx se sola incontaminate de Spiritu
sancto per virlutem Dei genuit.
XXX. Accipiamus porro aliud longe majus. Ex corpori-
bus namque corpora produci, mirum licet videatur, possi-
bile est tamen. At pulverem terrae hominem fieri hoc ad-
inirabilius. Quod lutum confusum, oculorum tunicas et
splendores assumal, id sanemajoremhabetadmirabilltatem.
Quod ex pulvere unius form^e, et ossium firmiludo, et
pulmonis teneritas, et reliquae membrorum diversa) species
enascantur; illud admiralione dignum. Lutum animatum,
orbem insito motu circuire, et aedificare; hoc admirabile.
Lulum docereet loqui, et fabriiiaopera exercere, et regnum
niodcrari, hoc mirari decet '. Tgitur, o imperitissiml Judaci,
unde Adam factus est? nonne Deus pulverem e terra su-
mens, admirabile illud Tigmentum eflinxit ^? Quid ergo?
lulum in ocuhim Iransformatur, et virgo filium non gene-
rabit? Quod homlnum judicio magis impossibile censelur,
fit tamen ; ct quod se ipso posslbile est, id non fiat ?

XXXL Horum memores simus, fratres. His tanquam

propulsatoriis armis utamur. Ne perferamus hxrctlcos, qui
adventum [ Chrlsti ] sola specie atque opinlone docent.
Despuamus et eos, qui nalivitatem Salvatoris ex viro et foe-
mina contigisse dicunt, qui eum ex Joseph et Maria proge-
nltum dicere quod scriptum
ausi sunt, eo sit : « Et accepit
»conjugem suam ^.«Meminerimus Jacob, qui, prius quam
Rachelem sumeret, dixit ad Laban « Rcdde uxorem :

»meam ^. » Sicut enim illa ante niq)tiarum sauctlonem,

propter solam, quoe interccsserat, promisslonem, Jacobi

' Job. xxxvui, i4. — ' Gen. ii, 7, — ' MaUh, 1, 2.{. — * Gen,
XXIX, 21.
 CATl-CHESIS XII. DE CHRISTO INCAnNATO. 333

uxor oppellabalur; sic et Marla, propter desponsationem

uxor tTosephi dicta fuit ( i3 ). Vide autem Evangelii accu-
ratam loquendi rationem, dum ait : « In mense autem sexlo
»missus est angelus Galyriel a Deo in civitate Galilaeae, cui

»nomen Nazareth, ad virginem desponsatam viro, cui no-

»men Joseph % etc. »Et iterum, cum descriptio ageretur,
etascenderet Josephutdescriberetnr, quid dicitScriptura?
« Ascendit autem et Joseph a Galilsea, ut describeretur
» cum Maria desponsata sibi uxoro praegnanle '; npraegnans
enim erat. Non autem dixit : « Uxore sua, »sed « Despon-
»sata sibi. Misit enim Deus filium suum, » oit Pauhis; non,
« Factum ex Factum ex muhere ^ »
viro et muh*ere, » sed, «

solum, hoc est, ex virgine. Quod enim mulieris nomine vo-

cetur etiam virgo, ante demonstravimus. Ex virgine enim
natus est, qui animas virgines efficit.

XXXII. Sed miraris quod factum est. Hoc admlrabatur

etiam ipsa quae genuit. Dicit enim ad Gabrlelem « Quo- :

»modo erit mihi istud, siquidem virum non cognosco ? »

Ille vero ait : « Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus

«Aitisslmi obrumbrabit tlbi. Propterea et quod nascetur
«sanctum, vocabitur filius Dei ^. » Pura et incontaminala
generatio. Ubi enim spirat Spiritus sanctus, ibi detractum
est omne inquinamentum. Sordls aliena est Unlgeniti ex
virgine in carne nativitas. Et si verilali contradicant haere-
lici, convincet eos Spiritus sanctus ; Indignabitur virtus
Altissimi , qnae [ virginem ] obumbravit : opponet sese
in dle judicii adverso Gabrlel vultu ^. Confundet illos prcie-

sepii locus qui Dominum excepit ^. Pastores testimonium

ferent, qui tunc faustum nuniium acceperunt ; et exercitus

Angelorum laudanlium, celebrantium, et dicentium 7 :

« Gloria in altissimis Dco, et in terra pax In hominibus

Luc. i,j!6.
' — »
IJ. n, 4, 5. — 3 (jai ^y^ ^^ — 4 Luc. i, 34,
35. •— « Ibid. 2G. — 6 iti, 1,^ ,^ _ 7 jj^ij^ io-i3.
534 S. CYRILLI lirEROSOL. ARCHIEP.

Dcomplaclli \ wTemplum in quod illalus est quaclrage<iima

die : paria lurlurum pro ipso oblata ' : et qui lunc

eum ulnis amplexatus est Simcon ^ ; et quae affiiit Anna pro-
phelissa ^.

XXXIII. Deo i^itur tcstanle, et Spiritu sancto una tes-

timonium forenle, et Cliristo dicente : o Quid me quserilis

» interficere ^, hominem sum^? qui veritatem vobis locutus

Obmutescant ha^relici, qui humanitati conlradicunt. Con-
tradicunt namque dicenti « Contrectate me, et videte quia :

» spirilus carnem et ossa non habel, sicut me videlis habe-

»re 7. » Adoretur natiis ex virgine Doniinus : noverintque

virgines proprii insliluli decus et coronam, Agnoscat et
monachorum ordo non enim privamnr
puritalis gloriam ;

[ viri ] dignitate integritatis. In venlre virginis novem men-

sium tempus exactum est Salvatori at vir fuit Dominus :

trcs annos et Iriginla. Adeo ut si gloriatur virgo propter

novimestre tempus multo nos magis [ possumus gloriari ]
;

propter annorum muUiludinem.

XXXIV. Omnes autem castilatis cnrsum Dei gratia cur-

ramus, juvencs et virgines, senes cum junioribus ^; non

lascivias sectantes, laudantes nomen Christi. Non ignore-
mus puritatis gloriam ; angelica enim hscc excellentia est,
et perfectum supra hominem oflicium. Vereamur corpora,
quac sicut sol lucebunt olim Ne propter tenuem volupta- ^.

tem tale ac tantum corpus inquinemus. Parvum enim quid-

piam et horam durans peccatum multorum vero annorum ;

etaiternum ejus opprobrium est. Qui puritatem seclantur,

Angeli sunt in terraambulantet3. Virgincs^, cumMaria virgi-

ne parlem habenl. Eliminetur omnis curiosus ornutus, et

omnis nocivus aspectus, et omnis deambuhilio dissoluta,

• Luc. u, 14. — ' Ibid. 22 et a/j. — ' Ibid. 28. — * Ibid. 56.
— 5 Joan. vii , 20. — ^ Id. viii, ^o. — 7 Luc. xxiv, 09, 4o. —
8 Psal. cxLViii, 12. — 9 Mattb. xni, 4^.
 CATECHESIS XII. DE CHRISTO INCARNATO. 335

et omnls slola [ seu promissa vestis, ] et suffimentum vo-

luplalem pelliciens. Quanium vero acl omnes, suffimenlum
sit, cum boni otloris tum bonorum operum oralio, et cor-

porum sanctificalio ' ; ut qui ex virgine nalus est Dominus,

dicat eliam de nobis lum viris integritatem servantibus,
tum foeminis coronatis : « Inhabitabo in illis et inambulabo :

j)etero illorum Deus, et ipsi eruntmiliipopulus '.»Guig1o-

i*ia in saeculagoeculorum. Amen.
' Psal. cxLi, 2, — * 2 Gor. vi, i6, et Levit, xxvi, ii, 12.
336 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

CATECHESIS XIII.

ILLUMINANDORUM,

Hlerosolymis extemporalis dictat in illud : Crucifixum

ET SRPULTUM. Et Uctlo cx Hesaia '
Domine, quis credi-
. dit auditui nostro : et brachium Domini cui revelatum
est ^? et in sccjuentibns : Sicut ovis ad occisionem duc-
tus ', etc.

ARGUMENTUM.

I. Samma Ecclesioi gloriatio, crux Domini. — Clirislas

non erat nudus /lomo, sed unigenitus Dei Filius pro nobis
moriens. IIL Nonpudeat nos crucis, imo magis ^loriemur,
— Non pro suis Christus, sed pro nobis peccatis est pas-
sus. —
Testes minime suspecti innocentice Jesu. IV. Pas~
sus est Cliristus pro omnibus : vere, non opinione. Crux —
fidenter confilenda, quia ipsam resurrectio consecula est.
V. InnocenticB Ckristi probationes ex ejusdem doctrina,
— No7i invilus sed sponte ad passionem venit. VI Pas-
sionem suam prcvdixit. — Crux, Ckristi ^loria, Id pro-
batur. VII. Occurritur objectionibus Judceorum, — Hie-
rosoiyma temporis prcesentis a vetere Hierosolyma diversa,
VIII. Omnia, qua^ ad Ckristum pertinent, in veteribus
Scripturis consignata, IX. Judce proditio prcenuntiata,
X. De, triginta argenleis. XL Conciliatur Propketa cum
Evangctio.— Sccum ipsa pugnans Judceorum proccrum
ad Judam proditorem — Figuli quoquc sua kabcnt
oratio.

* Isai. Liu, 1. — 2 Ibid. 7.

 catechesis xiii. de christo crucifixo et sepulto. 557

conflatoria» XII. Jesas llgatus, — Jesus a Jadoiis judtca"

tus. exemplo doctrinam confirmat suam,
Xllf. Jesus suo
XIV. Jesus ad Pilatum adductus. XV. Judceoram ingra-
titudo. XVI. Jesas judicatus silet. XVII. Jesus illuditur
a militibus : quod vertitur in mjsterium. XVIII. Jesus
suce passionis instrumentis veteres m>aledictiones abolevit»
XIX. Reparatio per Lipium damniper lignum illati. —
Supplicium crucis Prophelarum. — Corpus Cliristi in
ccena figaram gessit panis, XX. Crucis in Feteri Testa-
m^ento figurce. XXI. E ClirisU latere sangais et aqua, va-
riarum rerum XXII. Signum
tnjsteria, profluxerunt.
crucis ante disputationem cum inftdelibus fronti impri-
mendum, et ejas rei efficacia. XXIII. Crux Christi cons-
tanter pacis et persecutionam temporibus confitenda. —
GolootlicE interpretatio.HXlN Teneb rce passionis tempore.
.

XXV. hi azymis et fcsto Paschatis die, in crucem actus

est Christus. XXVI. Divisa Christi vestimenta. — Psal-
mistce Ecclesice, XXVII. Ckristus rubra vcste amictus.

XXVIII. Golgotha medius terrce locus.'—Chrislas in cruce

manus expandens in mjsterio. XXIX. Sitis Christi quo-

modo a Jadceis restincta. Prophetce — translati a Judceis
ad Ecclesiam. XXX. Be latronibas una cum Christo
craciflxis, XXXI. Gratia latronem prceveniens. — I.atro

credens non obduravit cor suum. Latro paradisam —

anle omnes ingreditar. XXXII. De horto in qao cruci-
fixus est Jesus, —
Felum tempii scissum. XXXIII. O^t/ct^
Christi fructus hominum reconciliatio. — Christus in se

suscepit sententiam mortis in homines dictam, — Non

tanta hominum injustitia, quanta morientis Christi jus-
titia. XXXV. De loco et circumstanliis sepulturce, XXXVI.
Signum crucis in omni actione frequentandum XXXVII.
Judcei ex Prophetis, Grceciex suis ipsorum fabulis reftt'
iendi, XXXVIII. Congiobata crucis Christi testimonia,
XLTII. 22
558 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

XXXIX. In monte Golgotha apparebanl vestigia rupta^

7'uin in Clirlsti mortc petraram, XL. Crucis virtas in-
tima fldeles ad aadiendum Dei Verium seeretis vinculis
adducit. — Persw Christo subjagati, et leniti Scythccper
crucem.

I.Glorlatio sane Eccleslae calholicae est ' quaBllbet Christi

actio : glorialionum vcro gioriatio, crux est. Quod probe

callens Paulus alt : « Mibi aulem absit gloriarl, nisi In ci uce
» Chrlsti '. » Admirandum quldem fult et Illud, ut cnecus a
nativltate In Siloam visum reciperct^ sed quid hoc ad
: Cde

cos totius unlvcrsi? Magnum, et supra naturam, Lozarum

quatrlduanum resurgere ^ sed hacc tamen ad illum unum :

pertigit gralla; quid autem ad eos, qui in universo orbe

peccalis mortul crant ^? Mlrablle, quod qulnque panes In
mlllla hominum quinque fonlis instar cibum suppedlta-
rint ^ : sed quld ad eos, qul In orbe lolo Ignorantlai fame
premebantur 7? Amlrabile prorsus solvi mulierem, per
decem et octo annos a Satana alllgatam sed quld hoc ^ :

si ad omnes nos spectes, qui peccatorum nostrorum catc-

iiis constricti eramus 9 ? At crucls corona [ seu glorla, ] et

eos, qul per ignoranllam caecl erant, illuminavit, et omnes

sub peccato detentos solvit, ct unlversum homlnum mun-
dum redemit.
II. Neque tibi mirum videatur, totuni orbem redemp-
tumesse. Non cnim nudus homo, sed unigenilus Dei Fillus
erat, qui ea causa morlcbatur. Et quldem unius viri Adam
peccatum, mortem inferre mundo valult. « Si autem unius
» ruina mors regnavit In mundum '", » cur uou mullo magis
per unlus justitiam regnatura sit vita? Etsitunc per lignum

*Vide D. Guillon, tom. vm, pag. 4o2-4o5. — ^ Gal. vt, li. —

' 3oan. is, -.— Id. xi, 09, 44.^* * Ephes. — 11, 1. — ^^
Malth. xiv,
21. —
7 Amos. VII), 11. •— * Luc. xiii, ii-i3. — » Prov. v, 22. —
0 Rom, V, 17.
 CATECHESIS XIII. DE CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. 55^

de quo oderunt parentes nostri, ] ejecli snnt de para-

[

diso '; num per Jesu lignum nunc multo facilius in para-
disum non ingressuri sunt credentes? Si primus hominum
de terra ficlus universalem morlem attulit ; qui illum finxit

e lerra ', nonne, cum ipse sit vita ^ cTternam vitam afie-

ret ? Si Phinees zelo accensus, interempto foedap actionis

anclore, Deiiram peccavit 4; Jesus, non alium interficiens,

sed semetipsnm in prelium Iradens ^, numquid iram ad-

versus homines non dissolvel?
III. Ne nos Itaque pudent crucis Salvaloris, imo polius
de ea gloriemur. Verbum enim crucis Judaeis quidem
scandahmi est, Gentihbus vero stuhitia , et nobis sahis. Et
hisquidem qui pereunt, stuUitia est; nobis aulem, qui salvi

iimus, « Yirtus Dei est ^. » Non enim, sicut est diclum, nu-
dus homo erat qui nostri gralia moriebatur; scd Fiiius Dci

Deus, homo faclus. Tum vero, agnus iilc Moysis inslihUo

mactatus procul acerbat vaslatorem Agnus aulem Dci
"; a

» qui tollit peccalum mundl ^, » nonne multo niagis a pecca-

tis liberarit? Ac sanguis quidem irralionabilis ovis salulem
exhibebat ; Unigeniti vero sanguis non magis salulem af-
ferat? Si quls crucifixi virtuti incredilus est, pcrcunclctur
daGmonas. Si quis verbis non credit, rebus conspicuis cre~
dat. Multi per orbem crucifixi sunl; sed nulkim eorum pa-
vent dgemones : Ghrisli autem, nostri gralia crucifixi, vcl
ipsum duntaxat crucis signum conspicati dagmones cxpa-
vescunt quoniam illi propler propria peccata morlui sunl,
:

hic autem pro ahenis. « Peccatum cnim non fecit, nec in-
»ventus est dolus in ore ejus ^. » Non Petrus erat qui huc
dicebat, quandoquidem susplcio essc posset ilhim maglslro
gratificari vohiisse : sed id dixit Hesaias, qui corpore prae-

' Gen. 111, 22, 23,— » Id. ii, 7.— » Joan. x:v, 6.~ ^ Num, x:-.v,

8-11.— 5 1 Tim. II, 6.-6 1 Cor. 1, 18, et 20, 24.— 7 Exod. xn,
23.— 8 Joan. 1, 29. — 9 1 Peir. 11, 22, ex Isai. lui, 9.
34o S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

sens non erat, spirltu vero ejus in carne adventum prasvl-

dit '. Quld vero Prophctam solummodo in teslimonium
adduco? testem accipe Pilatum ipsum, qui sententiam ia
illum dixit, aientem « Nihil invenio causae in homine isto '.
:

Eum vero cum deditum Iraderet, abluens manus, « Inno-

» cens, inquit, sum a sanguine jusli hujus ^ »Est et ahus
tlesu innocentiae teslis, qui primus paradisum adivit latro,

sodalem increpans et dicens : « Nos digna factis recipimus;

» hic autem nihil mali fecit 4, » Aderamus enim ego et lu

judlcio.
IV. Passusest igitur Jesus vere pro omnlbus hominibus.
Non enlm ficta species crux est ; alioqui ficta quoque spe-
cies redemptio fuerit. Non est apparens et oplnione tanlum
constans mors, alioqui etlam et fabulosa salus erit. Si ap-
parens tantum mors fuit, veri fuere qui dicebant ; « Re-
» cordati sumus quod seductor ille dixit adhuc vivens : Post
stres dies resurgam ^. »Passio igitur vera fuit. Vere cnim
cruclfixus est, et non erubescimus. Grucifixus est, et non
negamus; imo potius illud dicens glorior. Nam si nunc ne-
gavero, arguet me iste Golgotha, cui nunc omnes proxime
assislimus. Arguet me
hgnum, quod per particulas
crucis
ex hoc loco per universum jam orbem distributum est.
Crucem confiteor, quandoquidem resurrectionem novi si :

enim crucifixus ita permansisset, confessus forte non es-

sem, unaque cum meo maglstro [ eam ] abscondidisseni.
Cum vero crucem resurrectio sit conseculo, illam edicere
non me pudet.
V. Crucifixus itaqucest, similiter ut omnes carnepras-
dilus, sed non propter simiHa peccata. Non enim propter
pecuniarum cupiditatem ductus est ad mortem inopiae ;

quippe et abdicandarum possesslonum doctor erat. Non ob

"
Isai. Liii, y. — 2 Luc. XXIII, i4. — ' Malth. xxvii, 24. — * Luc,
xiu, ii, — ' Matth. XXVII, 63,
 CATrCIIF.SIS XIII. I)E CIIRISTO CRUCIFIXO i'T SKPULTO. 34 l

libidinosaoi cn|)iclineo:i damnalus; ipse cnim diserle dicit:

Quicumque in mulierem inspexerit ad concnpiscendum,

» jam eam moechando violavit
'. » Non, quasi ex petulantia

quempiam percussisset aut verberasset pra^buit enim et :

alteram moxillam perculienti ^Nonquod logem contemp-

sisset ; ipse enim legem adimplebat non quod Prophetam .;

affecisset contumelia ^ ipse enim erat qui a Prophetis pra3-

:

nuntialus est ^. Non quasimercedem fraudasset ipse enim :

sine pretio et gralis curabat. Non verbis, non operibus,

non cogilationibus admisso peccato ullo, « Qui peccalum
»non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus. Qui convi-
»ciis appetitus, non referebat convicium ; cum pateretur,
» minas non intentybat ^ : » qui ad passionem venit, non in-
vitus, sed sponte sua. Et si quis eam deprecans etiani nunc
dicat : « Propilius tibi [ sis ] Domine; «iterum ait illud :

« Vade post me, Satana ^. o

YI. \'is-ne amplius persuaderi, quod sponte ad passio-

nem venit ? Caeleri quidem inviti moriunlur, qui fatum
suumignorant. Ipse autemdesua passione praadixit: « Ecce
» tradetur filiushominis ut cruciiigatur?. » Scis-ne quamob-
rem mortem non refugit ilie hominum amans? Ut ne to-

tus peccalis suis disperderetur mundus. « Ecce ascendimus

«Hierosoiymam , et tradetur filius hominis et crucifige

»tur ^. »Et rursus : « Firmavit faciem suam ut iret in Hie •

»rusalem9. » Gupis aperte cognoscere crucem Jesu gloriam

esse? audi non me, sed. iilum id. dicentem. Prodebat eum
Judas, ingralus adversus patremfamilias faclus : recens a
mensa egressus, ac benedictionis calice potatus, pro salutis
potu sanguinem justum eiFundere voluit '°. « Quimanduca-

' Matlh. V, 28. — ' Ibid. 09, et xxvi, &y. — ^ ij, y^ j-, .

* Joan. 1, 4>^. — '1 Petr. 11, 22, 23. — Matth. xvi, 22, 25.
^ —
7 Id. XXVI, 2. — 8 Id. XX, 18. — 9 Luc. ix , 5i. '° Joan. —
xiii, 5o.
34*2 S. CYRILLI IIIEROSOL. AUCHIEP.

»bat panes ejus, magnificavit super illum supplanlnlio-

» neoi \ » Paulo anle manus ejus eulogias, [ seu benedicti
panis partes] recipiebant: et slatim propler argentum,quo
prodilionem paclus erat,mortem machinabatur. Ac depre-
hensus, cum aiidivisset illud : «Tu dixisli % » rursus exivit.
Deinde dlxit Jesus :« Yenit hora ut glorificetur filius ho-
» minis ^. » Vides-ne quomodo crucem propriam sibi gloriam
esse noverat? Deindellesaias serra disseclus probrum non
putat, Ghristus vero pro mundo moriens probrum ducet ?
« Nunc glorificatus est filius hominis ^. » Non quod prius

gloria careret; glorificatus enim erat» Gloria quam habuit

jjanle constilulionem mundi ^. « Verum ut Deus glorificD-

batur ab aeterno; modo vero glorificabatur, dum patientiac

gestaret coronam. Non coacte rellquit vitam, neque vi al-

lata mactatus est, sed volunlaric. Audi quid dicat : « Po-

»testatem habeo ponendi animam meam et potestalem ;

»habeo ilerum sumendi eam ^. «Volens inimicis concedo :

nisi enim vcUem, non fieret. Venit igitur ex libero propo-

sito ad passionem, gaudens de eximio opere^ laetabundus
de corona, plaudens sibi de hominum salute crucem non :

erubescens, salatem enim dabat orbi. Neqiie enim vilis erat

homo qui patiebatur, sed Deus inhumanatus, deque obe-
dientiiie pr£emio decerlans.
VII. Vcrum contradicunt Judaei, semper ad contradic-
lionem parati, et ad fidem segnes : ita ut propterea modo
diceret, qui lectus est Prophcta : « Domine, quis credidit

» praedicationi nostrae '? » Persae credunt, et Hebraei non

credunt. Videbunt quibus non annunliatum est de eo; et
qui non audierunt intelligent : et qui commeditantur, reji-

cient ea quoe meditantur ^. Respondcnt nobis et ha?c lo-

* Psal. XL, 10. — • Matlh. xxvz, 25. — ' Joan. xii, aS. — < Id.

xiii, 3i. — ^ Id. XVII, 5 ct 24. — <>

Id. X, 18. — 7 isal. nii, 1. —
« Hoin. XV, 21, Ct Isai. ui, iS.
 CATECHESIS XIII. DE CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. 54^

qiiuntur : « Ergo-ne Dominus patitur; atquc ipsa clominica

vi valenliores humanoe manus exlilere? »Legite Lamenta-
tiones; vosenim iamentans Hieremias, lamentis digna in
Lamentalionibus scripsit. Vidit interitum vestrum, casum
contemplatus est. Lamentabatur illius olim temporis Hie-
rosolymam : nam ea quae nunc est lamcntis non deflebitur.

Chrislum namque crucifixit illa, quem prajsens ista adorat.

Lamentans igitur ait : « Spiritus faciei noslra) Christus Do-
» minus, comprelicnsus est in corruptionibus nostris \ »

Num ergo eno comrnentitiis utor sermonibus? ecce lesta-

tur Christum Dominum ab hominibus comprehcnsum.
Quidvero inde continget?dic mihi, oPropheta. IUe autem:
« Cujus, diximus, in umbra ejus vivemus in gentibus '. »
Non enim amplius in Israelc, sed« In genlibus » versaturam
indicnt gratiam vitjc.

Vlli. Cum vero multiplex ab ipsis contradictio oppona*

natur, age, vestris precibus adjuti, quontum tcmporis bre-
vitas palietur, Domini gratia pauca dc passione testimonia
proferamus.Omniaenim,quaDadChristumpertinent,scripta
sunt; nihilque ambiguum est, nihil enim absque teslimo-
nio. Omniain columnis propheticis inscripta sunt; non in
lapideis labulis, sed a Spiritu sancto manifeste descripta.
Cum itaque audiveris Evangelium quai a Juda gesta sunt
referens^, nonnc debes ejus rei audirc testimonium ? Audi-
visti lancea latus transverberatum fuisse Christum ^ ; noa
debes explorare scriptum-ne illud quoque sit ? Audisti in
horto crucifixum esse ^; non debes inquirere utrum et hoc
scriptumsit? Audisti Iriginta argenteis venumdalum esse^;
nondcbes Prophetamquihoc dixit addiscere? Audisli aceto
potalum esse 7, hoc quoque ubi scriplum sit addisce. Au-

* Thren. iv, 20. — 2 ibid. — ^ jviatth. xxvu, 5, 9. — ^ Joan. xix,

34-37. — « Id. XIX, 4i. — ^ Matth. XXVI, i5, — ? Joan. xix,
29, 00.
344 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

disti corpiis in petra reposilnm fuisse, el impositiim lapi-

dem non debes et hujus rei a Prophela reclpcre testi-
'
;

monium ? Aodisli cum lalronibus crucifixum esse '; non

debes sciscitari an et illudscriptum? Audisti quod sit sepul-
tus ^ ; non te oportet inspicere, an certo alicubi de sepul-
tura scriptum sit?Audisli quod resurrexit '^; non debes
inquirere, num te his doctrinis ludamus? « Sermo enim
«nosteretpraedicatio nostra,non in persuasibilibushumanae
«saplentiae verbis consistit ^. » Non sophislica nunc ins-
truuntur ariificia, siquidem ipsa dissolvuntur. Non verbis
verba vincuntur, quandoquidem in irritum abeunl. Verum
« Pra^dicamus Christum crucifixum ^, » quae res in ante-
cessum a Prophetis prjedicata est. Tu vero teslimonia ac*
cipiens, ea in corde tuo obsigna. Cum autem ea magno
numero sihl , et tempus jam in angustum contrahatur;
pauca, ut hcet, quce plus inomenti habeant nunc audf. At
lu inde argumenta captans, laborem suscipe, et quae reli-
qua erunt perquire. Nec enim ad accipiendum tantum
porrecta, verumetiam ad operandum prompla libi sit ma-
nus ^. Omnia gratiQcalur Deus. « Si quis enim vestrum de-
» ficilur sapienlia, postulet ab eo qui largitur Deo ^, o et

accipiet. Qui precibus vestris exoratus, et nobis qui verba

facimus dicere, et vobis qui auditis credere concedat.

JX. Qurcramus igitur quaj dc passione Christi agunt
testimonia ; convenimus enim , non ut pure contempla-
tricem Scripturarum expositionem efficiamus nunc, scd ut
potius de his quac credidimus certis documenlis convin-
camur. Et antea quldem tcstimonia acccpisli de adventu
Jesu. Et quod super mari ambularit, « (In mari enim via
»tuai>) »scriptum est : « [Ambulans super mari, tanquam

• MaUh. XXVII, 60.— ' Ibid. 38. — ^ Ibid. Sg, 60. — ^ Luc. xxiv,
34. — * I Cor. n, 4'— ^ i Cor. 1, 20,— 7 Eccli. iv, 56,— ^ Jacob.
1, 5.-9 Pdal, Lxxvi, 20.
 CATECnESIS XIII. DE CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. S^S

» supcr solo ',] »et de diversis ciirationibiis alibi testimo-

niiim accepisti. Incipiam igilur unde passio exorsa est.

Judas fuit proditor, quique ex odverso venit et sletit, paci-

fica loquens ^, dum hoslilia moliebatur. Dicit igitur de eo

Psaltes : « Amici mei et proximi mei ex adverso mihi ap-
«propinquaverunt, el steterunt ^. »Rursumque : « Molliti

»sunt sermones eorum superoleum, et ipsi sunt jacula ^.

»Salve Rabbi ^. » Simul tradidit Mns^istrum in mortem :

nec reveritus est admonilionem dicentis : « Juda , osculo

» filium hominis tradis ^? Illum enim his quasi verbis com-
pellabat : « Tui ipsius nominis recordare; » Judas confes-
sionem sonat. « Pactus es, argcntum accepisti , ocius con-
fitere. « Dens, laudem menm ne tacueris, quia os pec-
» catoris , et os dolosi super me apertum esl locnti : sunt
» contra me Hngua dolosa, et sermonlbus odii circumdede-
»runt me Quod autem quidam etiam a principibus sa-
^. »

cerdotum aderant quodque ante fores civitatis (injecta) ^,

sunt vincula, audivisti nuper si tamen mente retines ex- :

positioncm Psalmi tempus et locum assignantis ^, quo-

modo « Conversi sunt ad vcsperam, et famem passi sunt ut

»canes, el circumdedcrunt civitatem '°. »

X. Audi igilur et de tringinta argenteis. « Et dicam ad

» ipsos : Si bonum vobis videtur, date mercedem meam,
» aut abncgate " ; » et quse sequuntur. Alia mihi a vobis de-
betur merces curationis caecorum, claudorumque; et aliam
accipio : pro gratiarum actione, contumeUam ; pro adora-
tione, injuriam. Vides quomodo Scriptura futura praenovlt.
« Et statuerunt mcrcedem meam tringinta argenteos ". »
Prophetoe sermonem ad amussim exactum o multam, !

'
Job, IX, 8. — 2 Psal. xxxiv, 20, — ^ Id. xxxvii, 12. — ^ Id. liv,
22. — ' Matlh. XXVI, 49« — ^ Luc. xxu, ^S. — 7 Psal. cvin, 1,2.
* Matthi. XXVI, 47« — ^ In liomilia quadam. — '" Psal. tviii, 7-1 5.
— " Zacti. XI, 12, — " Ibid.
346 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

nec errantem Splritus sanctl intelllgentlam ! Non enim

clecem dlxit neo viglnll , sed Iriginla presse et circiim-
scrlple, lotldem quot fuerunt. Dic et quo pretium hoc
abllt, Propheta. Is-ne qul acceplt retlneblt, an redditurus
est?et poslquam reddiderlt, quo cedet? Alt ilaque Pro-
pheta : « Et accepi eos Irlglnta argcnleos, et projeci eos in

«domum Dominl In conflatorium » Contende Evangehum '.

cum prophetia. « Poenltentia enim, inquit, ductus Judas,

»et projeclls In tempio argenteis, rccesslt '. »

XI. Sed hic a me apparentls amblguitalis enodalio quas-

ritur. Qul enlm Prophetas contemnunt, alunt Prophetam
dlcere : « Et projc^ci eos in domum Domini In conflalo-

» rium ^ : » Ev angelium contra : « Et dederunt eos In agrum

»figuh 4. » Quomodo igitur ambo verum dicant, audi. Ju-
da^I siquidem, ilU scIHcel religlosi, qui tum prlnclpes sacer-
dotum erant, vldentes Judam pcenitentem et dicentem :

« Peccavi Iradens sangulnein justuni ^; «reponunt, « Quld

» nd nos? tu videris ^. » Nihil-ne ad vos, qui crucifixlstis?
sed is quidem, qui caedls prelium et accepitetreddidit, vi-

deat : vos autem, qui csedem peragitls , non videbitls ?

Deinde inlersedlcunt : «Non hcet eos in corbonam jacere»

» qnia pretium sanguinis est -. » Ex ore vestro vestra prodlt
damnatio. SI abominabile pretium, abomlnabile quoque
facinus. Quod si in crucifigendo Ghrlsto juslitlam adimples,

quare non acclpis pretlum? Sed itlud quaerebatur : « Quo-

modo non dissenllunt, Evangelium ex una parte dicens,
« Agrum figuh; Propheta vero ex aha « Conflatorium? »
» ,

Verum non aurifices solum conflatorium habent, nec aera-

rlis solissuum est conflatorium sed et figuli habent hili ;

conflaloria. Tcnuem enim pinguem, usuique profuluram ,

terrae partem a culculis percolando secernentes , feculen-

• Zach. XI, i5. — 2 Matlh. xxvu, 55 et 5. — ' Zach. xi, i5. —

4 Mallh, xxvij, 10. — 5 ibid. 4,-6 Ibid. 5. — ? Ibid. 7.
 CATIiCHIiSIS XIII. DE CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. 3^7

tfcque materiel copiam segregantes; liitum priiis aqna con-

flant, iit efficienda ex eo opera nullo negotio instiluant.
Quid igitur miraris, si Evangelium c Agrum figuli » aper-
tius, Propheta vero sub seniguiale propheliam proposuerit,
quandoquidem sub aenigmate plerumque latens est pro-
phetia ?
Xll. Ligaverunt Jesum, et adduxerunt in aulam summi
pontificis ^Vis nosse et videre, quod hoc quoque scriptum
slt? Ait Hesaias : a Vae animae ipsorum ,
quia consultarunt
»consIlium pravum contra se ipsos, dicentes Ligemus :

»justum, quin incommodus est nobis ^. » Vere omnino,

« Vae animae ipsorum; » idque videamus. Hesaias quidem

sectus est, et popuhis postea sanatus est. Hieremias in coe-

num verum curatum est hoc JudaBorum
laci dejectus ^ :

vulnus; quod, cum in hominem peccatum fuisset levlus ,

erat. Ex quo vero non in hominem, sed in Dcum inhuma-

notum peccarunt Jndaei, « Vie anim?c eorum. Ligemus Jus-

»tum. » Nonne, inquiet aliquis, se ipsum solvere poterat,
qui quatriduanum Lazarum vinculis mortis exolvll^, Pe^
trumque ferreis carceris calenis exemit ^? Parali aderant
Angeli dicentes «Disrumpamus vincula eorum^. » Verum
:

abstinent vim, quoniam id sulTerre voluit Domlnus. Ilerum

productiis est coram seniorlbus in judiclum 7. Jam habes
testimonlum « Ipse Dominus in judlcium veniet cum se-
:

»nioribus populi, et cum principibus ejus ^. »

XHL Sed interrognns princeps sacerdotum ^, audila ve-

rilate indignatur : et malus inalorum minisler alapam im-
pingit"'; faciesque Illa, qua3 olim ut sol resplenduerat ",
manibus iniquis allidi sustinult. Aliique venientes inspuunt

' Luc. xxii, 54. — 2 JsAi. 111, 9, 10. — ^ Jer. xxxviii, 6. — ^ Joan.
XI, 3y-44. — 5 Act. xii, 7. — ^ Psal. 11, 3. — 7 Matlli. xxvii, 59.—
* Isai. II!, 14. — 9 Matth. xxvii, 63.— "^ Joan. xviii, 22, — " Mattli.
xviii, 22.
348 S. CYRILLI HIF.ROSOL. ARCIIIliP.

in vultum ejus, qul per spulum caecum nalum curiiverat'.

« Heeccine reddills Domino ? hic populus sluilus et nou sa«
«piens \ Et Prophetes admirans dicit : « Domine, quis cre-
» didit prajdicationi nostrae^? » Incredibilis profecto res est,
Deum, Dei filium et hrachium Domini"*, ista perpeli. Sed
ne id credere recusent qui salvi fiunt , hoc praedicit Spi-
ritus sanctus ex persona Christi, diccntis :(ipsc enim qui
iunc ea loquebalur ^,postea praesens erat) «Dorsum meum
» dedi in flagella ^ : » Pilatus enim eum flagellatumtradidit
ad crucifigendum '. »Maxil)as vero meas in alapas; faciem
»vero raeam non averti a probro sputorum ^, »quasi dice-
ret : ftPraevidens quodme verberaturi sunt, neque maxillam
leviter deflexi. Ouomodo enim Discipulos ad mortem pro
veritateobeundam roborarem, si hoc ipse pavescerem. Ego
dixi :« Qui amat animam suam perdet eam 9 » si vitae , :

amans fuissem, quomodo docerem, non faciens quae doce-

rem?» Priusigilur ipse, cum esset Deus, haec ab hominibus
pati suslinuit, ut nos homines taha postea ab hominibus
ejus causa perpeti nonpuderet. Vides haec a Prophelis di-
serle praenuntiata fuisse. Plura vero Scripturarum tesli*
monia propler temporis angustias '°, ut ante dixi praeler- ,

mittimus. Si quis enim omnia accurate perquisierit nulla ,

Christi rerum absque testimonio rehnquetur.

XIV. Ligatus venit a Caipha ad Pilatum ". Anne et hoc
perscriptum est ? « Et hgantes ipsum abduxerunt [in] mu-
»nera regi Jarim ''. » Veruni obstrepet aliquis eorum qui
arguli sunt in audiendo : « Pilatusrex non erat : (ut interim

multa adeamquaestionem perlineutia omittamus) quomodo

igitur « Ligantes eum abduxerunt in munera regi ? » At lege

'
Joan. IX, 6. — ^ Deut, xxxii, 6. — ' Isai. Liii, i. — ^ Ibid. —
5 Id. Lu, 6. — Md. 1, 6. — 7 Marc. xv, i5. — « Isai. l, 6. —
9 Joan. XII, a5. — "^ Num. viu. — " Matth. xxvu, 2. — " Osee
X, 6,
 CATECIIESIS XIII. DJi CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. 349

Evangelium. « Audiens Pilntus ipsum esse a Golilaea, misit

»eum ad Herodem '. » Herodes autem tum rex erat, et

aderat Hierosolymis. Et vide Prophetae sedulam diligentiam

« Munerum enim ipsum missum esse ait. « Facti
loco »

» sunt enim amici Pilatus et Herodes in die illa ad invi-

»cem antea enim inimicitias exercebant ^ » Decebat

:

enim ut ille ,
qui terram et coelum pacificaturus erat ^

priores (omnium) eos, a quibus condemnabatur, pacilicaret.

Aderat namque ipse Dominus« Qui reconciliat corda prin-

»cipum terrae ^. » Tene Prophetarum exploralam fidem et

testificationem veram.
XV. Admirare Dominum judicatum. Passus est se a mi-
litibus agi et versari. Pilatus sedebat judicans ^, et qui in
dextra Patris sedet ^, stans judicabatur 7. Populus ab ipso
eterraiEgypti, et aliis ex locis multotiesliberatus inipsum
vociferabatur : « Tolle, tolle, crucifige eum ^. » Qua de
causa, quod caecos
Judfei ? vestros curavlt? vel quod
claudos vestros ambulare fecit , et reh*qua beneficia con-
tulit? Ita ut Super quem
stupens Propheta de hoc dicat : «

»aperuistis os vestrum, et super quem linguam vestram

slaxavistis 9? Ipseque Dominusin Prophetis referat « Facta :

»est haereditasmea mihi sicut leo in sylva dedit contra :

» me vocem suam propterea odio eam habui '^. » Non ego

:

eam abjeci, sed ipsi abjecerunt me. Idcirco consequenter

dico : « Dereliqui domum meam '\ »

XVI. Judicatus tacebat *^ : ila ut pro ipso pateretur Pi-

lalus, et diceret Non audis quid illi conlra te testifican-
: «

»lur '^? » Non quod eum novisset qui judicabatur, sed

uxoris suae somnium sibi significatum metuebat '4. Et Jesus

* Luc. xxiii, 6, 7, — 2 ibid. 12. — ' Coloss. it 20. — ^ Joaii. xii,

U. — * Matth. xxvir, 19. — « Psal. cix, 1.— ' Matlb. xxvii, 11. —
" Joan. xtx, i5. — 9 Isai. lvii, 4. — '<>
Jer. xii, 8. — " Ibid. 7.—
" Mattu. xxvii, 4. — 13 Id. XXVI, 62, velxxvn, i3. — »4 Ibid. 19,
55o S. CYRILU HIF,n0S0L. ARCHIEP.

tacebat. Diclt Psalmisla siciit homo non : t Et factus sum

»audiens, et non habens in ore sno refutationes, » Et ile
rum « Ego autem
: tanquam surdus non audiebam, et sicut
»mutus non aperiens os suum '. «Quac ad hoc altinent
antea quoque audivisli % si meminisli probe.
XVII. Sed mililes circumfusi ipsi illudunt. Ludibrium
ipsis fit Dominus ^ ct herus deridiculo est. « Viderunt me

»et movcrunt capita sua^*. » In figuraregnum adumbratur:

illudunt siquideoi , sed genunectunt ^ : cruciquc ilhim afil-

gunt milites injecta prlus purpura, et coronam circumpo-

nuut ejus capili^. Quid enim inde, etsi spineam? Rex
omnis a mililibus proclamalur. Oportuit el Jesum in figura

a mililibus coronari ; ita ut propterea Scriptura in Canticis

dicat : t Egredimini, et videte filine Hierusalem in rege Sa-
»lomone, in corona qua coronavit eum mater sua ". » Mys-
terium vero erat etiam corona illa; solutio cnim erat pec-
calorum, absolutio a condemnationis sentenlia.
XVIII. Accepit condemnalionem Adamus : « Maledicta
»terra iii opcribus tuis, spinas et Iribulos producet tibi ^. »

Proplerea Jesus spinas assumit, ut solvat malediclionem,

et idclrco sepultus est in lerra, ut quse maledicta fuerat
tellus, pro maledictione benediclionem reciperet. Tempore
[primi] peccali, ficulnea folia sibi circumposuere; ideo ct
Jesus fmem signorum in ficu fecit. Ad passionem enim
iturus, maledictione ferit ficum ; non ficum omnem, scd
illam solam in figurani, diccns : « Nemo am^Iius ex le

» fructum comedcit. Dissolvalur damnalio. Et quandoqui-

dem ficus folia sibi tunc induerunt , eo tempore venit quo
cibus non invenitur. Quis ignorat, quod hyemis tcmpore
ficus fructum non afTert, scd foliis tanluni vcslitur? qnod

* Psal. xxxvii. 14. i5. — ' Forte in quadam liomilia. — ' Mutlti.
xxvii, 27. — ^*
Psal. cviii, 25. — * Matlh. xxvii, 29. — ^ Joan. xix, a.

— 7 Cant, 111, u, — ' Gen. lu, 17, iB. — ' Maic. xj, 14.
 CA.TECHESIS XIII. DE CHRI5T0 CRUCIFIXO ET SEPULTO. 35 1

omnes norant, id Jesiis nesciebat? At gnarus licet, venit

tQnquam quaesiturus non ignorans se nihil reperturum
;

sed maledictionem figurae [et niysterii loco intentatam] ad

folia tantum exlendens.
XIX. Quoniam vero paradisi res alligimns, certe figu-
rarum veritalem admiror. In paradiso casus; et salus in

horlo. A ligno peccalum ; et ad lignum usque peccatum.

Post meridiem Domino pertimbulante latibulum qucesi-
vere et post meridiem a Domino in paradisum in-
^
:

troducitur litlro ^. Sed dicet mihi quispiam a Comminis- :

ceris ista; crucis lignum mihi a Propheta demonstra; nisi

mihi ex Propheta lestimoniumprcebueris, non acquiescam.

Audi igitur ex Hieremia, ct convincere. « Ego sicut agnus
»innocens ductus ad immoiandum ; non cognovi ^?« (sic

enimlcgeper inlerrogationem utdixi. Qui enim ait : «Nostis

»quod post biduum pascha fiet, et Filius hominis Iradetur
»ut crucifigatur '^, » num ille ignorabatPj «Ego sicut agnus
»innocens qui ad immolandum ducilur; non cognovi ^ ? »

(Qualis agnus? Joannes Baptisla interpreletur, dum di-

cit : « Ecce Agnus Dei, qui toUit peccatum mundi ^. ) Su-

»per me cogitaverunt consihum pravum , dicentes 7 : »

(Qui cogitationes novit, eventum-ne ignorabat?) et quid

dixerunt?« \'enite, et injiciamuslignum in panem ipsius.

Si le Dominus dignum habuerit, ia posterum cognosccs

quod corpus ejus juxta Evangelium figuram ferebat pnnis.
« Yenite igitur, lignum injicifnnus in panem ejus, ct con-
»leramus ipsum de terra viventium ^. »(Yila non conte-
ritur, quid casso labore fatigamini?) « Et nomen ejus non
»memoretur ainphus. » Vanum est consilium veslrum :

ante solem quippc nomen ejus in Ecclesia manet 9. Et

* Cen. 111, 8.— ' Luc. xwn. 45. — ' Jrr. xj. 19 — ^ Matih xxvi, 2.
— ^ Jcr. XI, 19. — ^ Joan. 1, 29. — ' Jer. xi, 19, — ^ Ibid. — 9 Tsal.
LXXl, 17.
55a S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

quod quldem vita erat In llgno suspensa, Moses deplorans

ait : « Eterit vila tua pendens ante oculos tuos, ct timebis
die ac noctc, et non credes vltae tuae % » et quod nuper lec-

tum est : « Domine, quis credldlt audltaj voci nostrae '? »

XX. Hanc figuram adumbravit Moyses cruclfigens ser-

pentem ^, ut qui a vivo serpente morsus erat aeneum ser- ,

pentem intultus, salutem consequeretur cum credidisset.

Jamvero aeneus serpens cruclfixus salutem dat; incar-
uatus vero Del Fillus eruci affixus salulem non dederlt?
semper per lignum salus ^. Noemi enlm temporibus per
arcam llgneam vltae facta est conservatlo ^. Mare sub Mose
cum figuram vlrgae conspexisset , fericnti se ex reverentia
concesslt ^. Ergo-ne Mosls vlrga tantum potult, et Salva
toris crux inefficax erit? Mullas e figurls brevitatls caus^
prselermltto. Lignum Mosis tempore dulcem efFecit aquam 7 i'

et de latere Ghrlstl aqua eilluxlt in ligno ^.

XXI. Prlmum slgnorum Mosls aqua et sanguls: eadem»

que res omnium Jesu signorum postremum fuit. Primo
loco Moses fluvium In sanguinem transmutavlt 9 : et in

fine Jesus aquam ex latere emislt cum sanguine. Forto

propter duas voces, alteram judlcantls, alteram vero eo-
rum qul [dire] vociferabantur : aut propter credentes, et
propler incredulos. Nam cum Pllalus diceret : « Innocens
»sum, » et aqua lavaret manus; «Voclferantes dicebant :

«Sanguls ejus super nos '^. » Emerserunt igitur haec duo

de latere : aqua fortassls judici, sanguis vero vociferanti-
bus. Rursusque aliter Inlelligi potest : Judaeis sanguis,
Christlanis aqua. lllis quldem.ut insidlatoribus, ex [fuso]
sangulnc condemnatlo; tibl vero qui nunc credis, per

'
Deut. xxvm, 66. — ^ Isai, uu, i. * —
Num. xxi, 9. — ^ Joan.
jii, i4, i5, et Nuni. xxi, 9. — • Gea. vn, 23. " Exod. — xiv, 16-21.
— 7 Id. XV, 25.— « Joan. xix, 34- —» Exod. vn, 20, — •" Matth.
xxvii, a4> 25.
 CATECHESIS XIII. DE CIIRISTO CRTJCIFIXO ET SEPULTO. 555

aquam saliis ; nilii! enlm fruslra factnm est. Reclclidernnt

quoque expianatores patres nostri aliam ejus rei causam.
Cum enim duplex quoedam sit in Evangeliis saluliferi Lap-
lismatis vis una quidem per aquam iis, qui illuminantur
:

[seu baptizantur] concessa; altera vero quae perseculio-

num tempore sanctis martyribus per proprium sanguinem
datur : exiere e Salvatoris latere sanguis et aqua ; quae
confessionis, cum in illuminatione [seu baptismo] lum in

iemporibus martyrii facta3 pro Christo, confirmant gra-

tiam. Est et alia lateris ejus causa. Peccati princeps et dux
fuit mulier, qua^ e latere formnta est. Jesus autem cum
venisset, ut viris simul ac focminis venlam gratificaretur,
latus perfossus est pro mub*eribus, ut peccalum solveret.
XXII. Quod si quis adhuc perquirat, alias etiam causas
iuvcniet. Ilaec tamen dicta suITiciant, et propler temporis
angustiam, et ut aurium satietati occurratur, quamvis
nusquam est labor andiendi de coronis [seu trophaeis] Do-
mini ;
praesertimque in isto ter sancto Golgotha. Alii enini
tantummodo audiunt, nos autem et videmus et tangimus.
Nemo delassetur. Arma pro ipsa cruce contra adversarios
sume : fidem crucis pro Irophaeo adversus contradicentcs
slatucr Quando enim de cruce Christi contra infideles
disceptationem instituturus eris, prius manu signum cru-
cis emilte, et obmutescet qui contra nititur. Ne pudeat

crucem De hac namque gloriantur Angeli aien-

confiteri.

tes « Novimus quem

: quaeralis Jesum crucifixum '. » ;

Nonne potueras dlcere, o Angele « Novi quem quocrills, :

Dominum meum ? Sed ego, ait ille cum flducla, « Novi

«cruclfixum. Crux enim corona est, non ignominla.
»

XXIII. Cseterum redeamus ad propositam ex Prophctis

demonstrationem. Cfucifixus estDominus; acceplsti lestl-
monia. Yides locum GolgolhcTe.,.. Acciamascum prc-econio
* Matth. xxvui, 6.

XLVIl. 25
554 S. CYRILU HIEROSOL. ARCHIEP.

lanquani assenliens ^ Vide ne aliquando in tempore per-

secutionis neges. Ne in tempore pacis soUunmodo, gau-
dium libi crux sit : verumeliam tempore perseculionis
in

eamdem liabeto fidem. Ne in tempore pacis sis amicus

Jesu, et bellorum tempore inimicus. Accipis nunc pecca-
lorum tuorum remissionem, et spiritualis donativi(i4) regis
tui munificas gratias : cum ingruerit bellum, pro rege tuo
strenue decerta. Jesus pro le crucifixus est qui nihil pec-
caverat : et tu non crucifigaris pro eo qui tui gratia cruci
affixus est ? Non tu graliam das, prior enim accepisti : sed
graliam reddis, exolvens debitum ei qui propter te in
Golgotha est crucifixus, Golgotha vero per interpretatio-
nem redditur Calvariaj locus '. Quinam illi prophetice loco
huic Golgolhae nuncupationem imposuere, in quo verum
caput Christus crucem subivit ? sicut Apostolus dicit :

« Qui est imago Dei invisibifis ^, » et post pauca, « Et ipse

oest caput corporis Ecclesiai ^, » et rursus, « Omnis viri

))caput Christus est ^, » iterumque, « Qui est caput omnis

«principatus et potestatis ^. » Caput in loco Calvariaj pas-

sum esl. magnam plenam appellationem

et prophetia; :

propemodum nnmque te nomen ipsum admonet vehiti

aiens :« Ne crucifixo tanquam homini nudo attende. « Ca-
»put est omnis principalus et potestatis. » Caput qui-
dem omnis quod cruci ailixum; quod tamen
potestatis, est

Patrem habet pro capite « Caput enim viri Christus, :

))caput autem Christi Deus '. »

XXIV. Christus igitur pro nobis est crucifixus ; qui
noclu judicalus est, cum Irigus esset ^, et carbonum focus
ea de causa appositus. Crucifixus est hora terliai\ Ab hora
aulem sexla tencbra) factse sunt usquead nonam '°, et rur-

' Acclamalio auditonim assentlentium. — ^ Joan. xix, 17. — ' Coloss.

1, i5. — * Ibid. i8. — ^ 1 Cor, xi, 5. — * Goloss. 11, 10. — ^ i Cor,

XI, 5. — * Joan. xvui, 18. — » Marc. xv, 2.5.— '» Malth. xxvii, 4^.
 CATECHGSIS XIII. DE CIIRISTO CRUClFIXO ET SEPULTO. 555

sus ab hora nona lux. Numquid haec quoque scripta sunt?

quaeramus. Dicit igitur Zacharias : « Eterit, in die illa non

«erit lumen, et frigus et gela erit per unam diem '
: ( fri-

Dgus, propter quod Petrus calefaciebat se '

J
et dies illa

»nota Domino ^. » (Quid enim? alias non novit? Multi

quidem dies; sed « Illa dies patientiae Domini, quam fe-
»cit Dominus ^. ) Et dies illa nota Domino; et non dies,

«neque nox ^ » Quod oenigma narrat Prophetes? dies illa

neque dies est, neque nox quomodo igitur eam vocabi-

:

mus? Evangelium id interpretatur rem enarrans. « Non

»erat dies : » non enim ab oriente ad occidentem similiter
[ut in reliquis diebus] sol refulsit; sed ab hora sexta us-
que ad horam nonam tenebraa factae sunt in media die ^.

Interpositae igitur sunt tenebrae : nominavit autem Deus

lenebras, noctem « Neque dies erat, neque
^. Propterea
»nox; J) neque enim
lumen erat, ut vocaretur dies; lota

neque tota tenebrae, ut nox appellaretur sed post no- :

nam illuxit sol. Hoc quoque praenuntiat Propheta. Post-

quam enim dixit « Et non dies, neque nox, » subjungit
: :

« Et ad vesperam erit lumen. » Cernis Prophetarum accu-

ratum sermonem? cernis praedictarum rerum veritatem ?

XXV. Yerum quseris ad amussim qua hora defecit sol;
quinta-ne hora, an octava,vel decima?Dic definitej oPro-
pheta, Jndseis incredulis, quandonam sol occubuit?Ait
igitur Amos propheta : « Et erit in die illa, dicit Dominus
))Deus, occidet sol meridie ^ : » (ab hora enim sexla factae

sunt tenebrie ?) « Et obscurabitur super lcrram in die

))Iux ^°. » Cnjusmodi hcec temporis ratio, o Propheta , et
qualisdies?«Etconvertam festivitaiesvestras in luctum ''.»

' Zacli. XIV, 6, 7. — » Joan. xvni, \8. — ^ Zach. xiv, 6. — * Psal.

cxvii, 24. — ^ Zach. XIV, 7. — ^ Matth. xxvn, 45. — ^ Gcn. 1, 5.
— * Amos viu, 9. — 9 Matlh. xxvii, ^5. — '" Anios viu, 9. •-
" Ibid. 10.

23.
555 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

In azymls enlm res ea peragcbatur, et in Paschatls festo \

Deiiide clicit : « Et ponam eum sicut luctum dilecti, et eos

» qui cum ipso sicut diem doloris '. » In die enim azymo-
rum et festivitate, mulieres eorum csedebant se ct fle-

bant ^ : Apostoli vero occultati dolore conficiebantur. Ad-

miranda ergo ha3C prophetia.
XXVI. Yerum dicat aliquis, « Da mihi et alterum sig-
num.Quaenam alia est certaejus rel, quae contigit, nota? »

Crucifixus est Jesus : tunica autem una, et pallio uno ute-

batur. At milites pallium in quatuor partes scissum disper-

iili sunt ^ tunica vcro scissa non est, quia nulli usui scissa
:

profulura foret ; deque ea milites inter sors projecta est ^.

Pallium dividunt, tunicam sortiuntur : anne et illud scrip-

tum est? Norunt studiosi Ecclesia? Psalmistae, qui angeli-

cos imitantur exercilus, et Deum indesinenter laudibus

celebrant : qui digni habentur ut psallant in hoc sancto

Golo^olha, et dicant : « Partiti sunt vestimenta mea sibi, et

» super veslem menm projecerunt sortem ^. » Sors autem

illa, militum sortitio fuit.

XXVII. Rursum cum a Pilalo judicaretur, rubris amic-

ius erat ibi enim chlamydem coccineam circumposue-
:

runt ei '. Iliud-ne etiam scriptum esi? Dicit Hesaias :

« Quis
»est hic qni advenit deEdom? rubedo veslimentorum ejus

»ex Bosor ^ : » (Quis iste, qui per ignominiam coccineis

amicitur? Bosor enim apud Hebrieos tale quidpiam sonat.)

« Quare rubra sunt veslimenta tua, et indumenta tua si-

»cut a calcalo iorculari^? »Ille aulem respondet et dicit :

«Tota die expandi manus meas adpopulum inobedienlcm

'°.
»et contradicentem

» Matlli. XXVII, 2, et Marc. xiv, i. — =*

Amos vur, lo. — ' Luc.
xxiii, 37. — * Joan. xix, 25. — ^ Ibid. 24. — * Psal, xxi, 19. —
1 Maltli. Mvn, 28. — ^ Isaii. LXiii , i. — 9 Ibid. 2. — '" Id.
LXV, 2.
 CATECHESIS XlII. DE CHRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. SS^

XXYIII. Expandit in cinice manus, iit comprehenderet

orbis fines. Medius cnim terroe locus est hic Golgolha.
Non meus hlc sermo est; Propheta est qni ait : « Operatus
»es salulem in medio terrse \ » Extendit humanas manus,
qui suis illis, quas sola mens assequitur, manibus firmavit
ccehim ^ : et clavis confixne sunt, ut afTixa ligno et mortua,
quae hominum peccata portabot humanitate, una more-
relur peccatum ; nos aulem in justitia resurgeremus.
Quandoquidem enim per unum hominem mors, per unum
quoque hominem vita ^ per unum hominem, Salvatorem :

videlicet, sua sponle mortem subeuntem. Recorderis enim

eorum quae dicta sunt « Potestatem habeo ponendi ani- :

»mam meam, et potestalem habeo rursus sumendi eam ^.

XXIX. At ille quidcm h:ec sustinuit, cum ad sahitem
omnium venisset populus : vero malam illi rcmuneratio-
nem rependit. Dicit Jesus : « Sitio ^, » is qui ex praedura
rupe iliis cduxit aquas, et reposcit fructus a vinoa, quam
plantavit^. Verum quid vinea? Haec, secundum naluram
quidem ex secundum aulem animi induc-
sanctis patribus,
tionem ,ex Sodomis; « ( Vinea enim illorum ex Sodo-
»mis, et palmes eorum ex Gomorrha ^ ) sitienti Domino, >,

spongioe impletac et arundini circumpositse adminiculo,

porrigit acetum ^. « Et dederunt in escam meam fel, et in

»sitim meam potavcrunt me aceto ^. » Vides pracdiclionis

Prophelarum perspicuitatem. Cujusmodi autem fcl dede-
runt in os meum? « Dederunt, inquit, illi vinum myrrha
«conditum '''.
» Myrrha vero fellei saporis, et subamara.
Hceccine Domino ledditis? hcec ofTers vinea Domino " ?

Juste igitur vos olim deplorabat Hesaias dicens : « Vinea

' Psal. Lxxiii, 12. •— ^ Id. xxxii, 6. — - ^ Rom. v, 12, 17, et Gor.
XV, 21. — •*
Joan. X, 18. — ' Id. xix, 28. — ^ Jer. n, 21, ct Isai.
V, 2. — 7 Deut. xxxii, 52. — ^ Joan. xix, 29. — 9 Psal. lxvui, 22.
'^ Marc. XV, aS. — " Deut, xxxn, 6.
358 S, CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP*

» facta est dilectlo in coriiu, iii loco pingui '

: » et ut ne
omnia recitemus, « Expeclavi, inqnit, ut faceret uvam » ;

sitivi, ut daret vinum « Ipsa autem feclt spinas ^ » Vides :

enim coronam qua redimitus sum. Quid ergo deinceps

statuam? « NubiLus praecipiam , ne pluant super ipsam
» imbrem ^. » Ablala) sunt enim ab eis nubes, videlicet
Prophelje. Prophetae vero deinceps in Ecclesia, sicut Pau-
lus ait : « Prophelae auleni duo vel tres loquanlur, aliique
» dijudicent ^. » Et rursus : « Deus dedit in Ecclesia, aHos
» quidem Aposlolos, alios vero Prophetas ^. » Prophcta erat
Agabus ^, qui sibi manus et pedes hgavit.
XXX. De hitronlbus vero, qui cum eo crucifixi sunt ^,

dictum est ilkid : « Et cum iniquis deputatus est ^. » Et

ambo quidem prius iniqui fuere ; unus autem esse desiit.

Alter enim ad finem usque legum conlemplor, inflexibllis

ad salutem : qui dum manibus afTixus esset, Hngua per
blasphemas voces Ccxdebat. Judaei praetereuntes movebant
capita crucifixo illudentes ^, dum adlmplent quod scrip-
lum erat : « Viderunt me, moverunt caplta sua *°. » Et
illequidem una cum ipsls conviciabalur, alter vero convi-
ciantem increpabat " : fuitque illi vltae finis et eniendatio-
nls initium; animoe tradilio, et sahitls ante [ahos] percep-
"lio. Et post hanc sodahs rcprehensionem ait : « Memento
» mei, Domlne '% ad le enim mlhi sermo est. Omitte illum
obcoBcatus menlls oculis est : « Mei vero memineris. »Non
dico, memineris opcrum meorum; haecenim vereor. Uomo
omnis ad soclum vla3 bcnigne se habere solet : vlae tibi ad
mortem socius existo; memineris mei comltis tui. Non ta-

men dlco, nunc « Memlneris mei, » sed, « Cum veneris in

» regno tuo *^. »

• Isai. V, I. — ' Ibld. 2. — ' Ibld. 6. — ^ i Cor. xiv, 29.— ' Eplies.
IV, n. — ^ Act. XXI, 10; II. — 7 Luc. xxxii, 32. — ^ Isai. nu, 12. —
Matth. xxviT, 3g. — '" Psal, Gvm, 25.— " Luc, xxiii, 09, 40|4i»
— 12 Ibid. 42. — i3 Ibid,
 CATECHBSIS XIII. DE CIIRISTO CRUGIFIXO KT Sf.rLiLTO. SStJ

XXXI. o latro, illuminavit poteslas? quis te do-

Quc-e te>

cuit, ut contemptum et tecum una crucifixumaclorares?

lucem aeternam, quae in tenebris jacentes iiluminat ! Ideo
et juste audivit : « Gonfide : » non quod opera tua liduciam
libi efficere debeant ; sed quia rex adest qui tibi gralifica-

tur. Longe remolae rei petitio erat, sed velocissima est

gratia. « Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradisp' : »

qnandoquidem hodie audivisti vocem nieam, et non obdu-

rasli cor tuum ^. Ocissime in Adamum sententiam dixi :

ocissime tibi induigeo. llli quidcm dictum est : « Qua-

» cumque die comederitis, morle moriemini ^. » tu vero
hodie obedivisti fidei, hodie tibi salus. Il!e per h'gnum
cecidit : et iu per h'gnum introduceris in parndisum. Ne
timeas serpentcm; non ejiciet te, cecidit enim de ccehs ^,

Nec dico tibi : « Ilodie abibis : » sed, « Ilodic mecnm eris.

» Confide, » non rejiciere. Ne timeas llammeum gladium ^

Dominum. O ingentem et inefTabilem grotiam

reveretur !

nondum Abraham ille fidehs ingressus est ^, et hitro in-

gredilur : noiidum Moyses et Prophetae; et latro iniquus
intrat. Admiratus id etiam ante te est Paukis, dicens : « Ubi
» abundavit peccalum, superabundavit et gratia 7. » Qui
pertulerunt aestum ^, nondum ingresssi sunt; et qui circa
undecimam horam venit, ingressus est. Nemo obmurmu-
ret adversus patremfamiiias, cum ille dicat : « Amice, noii
» facio tibi injuriam. Nonne potestatem habeo de meis re-
»bus faciendi quod volo 9 ? » Vult jusla opera facere latro,
sed eum mors praeoccupat. Non tantum opus moror, sed
et fidem recepi. Veni qui pasco in iiliis, veni ut pascam in
hortis '°. Ovem perditam inveni "; eam in humeros meos
accipio. Credit enim, cum et ipsc dixerit : « Erravi sicut

' Luc, xxiu, 45. — » Psal. xciv, 8. — ' Gen. 11, 17. — ^ Luc. x,
18.— 5 Gen. in, 24. — ^ Gal. 111, 9. — 7 Rom. v, 20. — ^ Matth
XX, 12. — 9 Ibid. i3 et j5,— «» Ganlic. vi, 1, 2,— i" Luc. xv, 4,5.
5Go S. CYRILLI HI£ROSOL. ARGIIIBP.

» ovls, (iiioe periil '. Memento mei, Domine, cum venerls In

» regno tuo '. »

XXXII. De hoc horto In Cantlcls ad sponsam meam

ante ceclnl, et adeam haec dixi « Ingressus sum In hortum :

meum, soror mea sponsa ^ » ( Erat autem iibi cruclfixus

est, hortus Et quld inde colligis ? « Messul myrrham
"^.

»meam dum mlrrhatum vlnum et acetum bibit; qui-

^, »

bus acceptis, dixit « Consummatum est ^. » Completum :

est enltn myslerium : completa quae scrlpta sunt : soluta

peccata. « Ghristus enim adveniens pontifex futurorum bo-
»norum, per ampllus et perfectius tabernaculum, non
»manu factum ( id est non hujus creationis et structurae,

«nequo per sanguinem hircorum et vltulorum; sed per

»proprium sangulnem introlvit semel in Sancta, aeterna
«redemptlone invcnta. Si enlm sanguis taurorum et hir-

»corum, et cinis vitulae aspergens inqulnatos, sanclificat

» ad carnis mundiliem; quanto potius sangnis Chrlsti '?»
Et Iterum : « Habentes igitur, fratres, liduclam ad ingre-
»diendum in Sancta In songuine Jesu,ea via quam dedica-
»vItnobis novam et vlventem, pervelamen,hocest, carnem
»suam ^. » Et quoniam caro, ipslus velamen, dedecore af-
fecta fnit; Idcirco figurativum templi velum dlsclssum est,

sicut scriplum est : « Et eccc velum templl sclssum est In

»duo a summo iisque ad Imum 9 : »ncque enim lantillum

cx ipso dcrellctum est. Quonlam enlrii Dominus dixlt :

« Ecce rellnquelur vobis domus vestra deserla '®, » domus

ipsa disrupta est.
XXXIII. Sustlnuit autem haec Salvator, paclficans per
sangulnem crucis, qua3 in coells ct quae in terra sunt ".

' Psal. cxviii, 176.— 2 Liic. xxiu, 42.— ^ Ganlic. v, 1.— ^ Joan.
XIX, 4i. — 5 Gantic. v, i. — ^ Joan. x\x, 5o. — 7 Hebr. ix, io-i4.
— 8 id. X, 19, 20. — 9 Matth. xxvir, 5i. — '° Id, xxai, 38. —
" Goloss. I, 20.
 CATECHliSIS MIU DE CIIRISTO CRUCIFIXO ET SEPULTO. 36

IuimicieDim Dei per peccalam eramus, et definivit Deus

peccantem mori oportere. Ex dnobus igitur alterum fieri
necesse erat : ut aut Deus sibi constans omnes interime-
ret, aut clemenlia usus datam sentcnli »m dissolveret. Ve-
rum Dei sapientiam conspicare : suam servnvit et senten-
tiae firmitatem et bonitali efllcaciam. Assumpsit Christus
peccata in corpore. (suo) super lignum, ut nos per mor-
tem ejus pcccatis mortui, justitiae viveremus \ Non minimi
pretii erat, qui non erat ovis sen-
pro nobis moriebatur :

sibilis non erat nudus homo non erat soUmimodo An-

'
j :

gehis; sed Deus inhumanatus. Non tanta erat peccantium

iniquitas, quanta ejus, qui nostri gralia moriebatur, juslitia.

Non tantum peccavimus, quantum il!e justitia excelhiit,

qui pro nobis nnimam posuit, qui posuit quando vohiit,
et iterum sumpsit quando voluit. Vis nosse quod non
coacle ac vi vitam deposult, neque invilus tradidit spiri-

tum ^? Inclamavit ad Patrem, dicens : « Pater, in manus

» tuas commendo spiritum meum ^. Commendo, »ut eum
rcsumam. « Et ha?c cum dixisset, dimi&it spiritum ^ : » sed
non in longum tenipus, ocius enim ex mortuis rursum re-
surrcxit.
XXXIV. Defecit sol ^, propter justilire Solem ^ pelrJE

scissa? sunt, propter inlelhgibilem petram ^. Monumenta

aperta sunt et morlui resurrexere 9, propter eum, qui in
mortuis liber crat '"
: emisit vinctos suos de lacu non ha-
bente aquom *'. Ne te igitur pudeat Crucifixi, sed cum fi-

ducia lu eliam dicito : « Hic peccata nostra portat, ct de

» nobis doletj et vibice cjus nos sanati sumus " : «ne simus
erga Leneraclorem ingrali. Et iterum : « A peccatis popuU

* i Petr. 11, 24- — ^ Isai. lxiii, 9. — ^ Joan. x, 18. — ^ Luc.

xxiu, 46. — ' Malth. xxvii, 5o. — ° Lnc. xxiii, 45. — ^ Malac, ;v, 2.
— ^ 1 Cor. X, 4. —' 9 Mallh. xxvn, 52. — '° Psal. txxxvu, 6. —
y Zach. IX, u. -^ i2 IsaJ. dh, 4> 5.
362 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

»mei diictus est ad inortem : et dabo malos pro sepultura

;)ipsius, et diviles pro morte ejus '. «Propter hoc aperlius
ait Paulus : « Quod Christus mortuus est pro peccatis nos-
»trissecundum Scripturas; et quod sepultus; et quod rc-
»surrexit tertia die secundum Scripturas ^ »
XXXV. Yolumus aulem diserte cognoscere ubinam sit
sepultus. Anne manufactus tumulus? an rcgiorum sepul-
crorum morle e terra prominet? num ex iapidibus coag-
mentatis factum sit monumentum? et quidnam illi impo-
situm sit ? Edicite nobis, o PropheUe, et sepulcri des-
criptionem, et ubi positum sit corpus, et ubinam illud
requisituri simus. IUi autem respondent : « Inspicilc in
«soiidam petram quam excidistis ^ : inspicile et videle ^. »

Habes in Evangcliis : « In monumento quod erat exciso ^

»excisum ex petra ^. » Et quld post haec? quale monu-

menli ostium? Rursus alius Propheta dlcit : « Morti dede-
»runt in lacu vilam meam, et posuerunt Inpidem super
» mc 7. » Ego iapis angularis, electus, pretiosus ^ , intra
lapidcm condor ad modicum tempus; iapis offeiisionis Ju-
da^Is, et salutaris credenlibus 9. Insltum est igllur lignum
vitae in terra, ut ha^c, qua) maledicta fuerat benedictionem
consequeretur, et ut liberarentur mortul.
XXXVI. Ne nos igitur teneat verecundia, quominus
crucirixum conflteamur. In fronte confidenter, idque ad
omnia, digitis crux pro signaculo efficiatur : dum pancs
edimus, ct sorl)emus pocula; in ingressibus et cgressibus ;

ante somnum; in dormiendo et surgendo; eundo et quies-

ccndo. Magnum illud prc-esldium gratultum, proptcr ege- :

nos; nullo labore constans, propter imbecilles ; siquidem

a Deo est gratio) loco concessum : signum fidellum et das-

' Luc. uii, 8, 9. — * 2 Cor. xv, 3, 4. — ^ Isai. xi, i. — * Eccli.

n, 10. — 5 Luc. xxiii, 53. — ^ Marc. xv, ^6. — ' Thren. 111, 55.—
^ 1 Pctr, n, 6, et Isai. xxvm, iC, — ^ 1 Pctr. n, S,
 CATECIIESI8 XIII. DE CIIRISTO CUUCIFIXO ET SEPULTO. 563

monuin formiclo. In illo enlm triumphalos eos confidenler

ostentans traduxit \ Quando siquidem viderint cruceni,
crucifixi eis in mentem venit, metuunt eum, qui contrivit

capila draconis ', Ne quia *:,raluitum est, signaculum con-

tenme ; imo eo magis Lenefactorem venerare.
XXXV II. Elsi quando in disceptationem incideris, at-
que argumentis deficiaris, inconcussa tamen apud le ma-
neat fides. Quin tu potius comparata eruditione, Judneos
ex prophetis, et Graecos ex suis ipsorum fabulis ad silen-
lium redige. Hi fuhiiine percussos adorant ^ : fulmen vero
de ccelis veniens non temere ruit. Si iUi fulminatos Deo
cxosos adorare non verecundantur; an te, dilectum Deo
etDei Filium tui gratia crucifixum adorare decebit? vere-
cundia prohibeor ne suorum, quos appellant, Deorum vitia

evu]gem, eaquc propter horte angustiam pr<Tctermitto; qui

autem norunt, exponant. Obslruatur eliam os haereticis

omnibus. Si quis dixerit crucem tantum opinione constare,

aversare. Oderis eos, qui dicunt ficta tantum specie [Chris-
tum ] crucifixum essc. Si enim specie tantum crucifixus
sit, cum e cruce nobis oriatur salus, ipsa etiam saUis non-
nisi Uidicra specie conslabit. Si imaglnaria species crux,
imaglnaria pariter species rcsurreclio; si autem Ghristus
non resurrexit ^, adhuc sumus in peccatis nostris. Si crux
imagine et opinione tanlum, imagine pariter assumptio
constabit. Siaulem assumplio, slmiUler et sccundus ad-
veiilus; et omnia denlque nuUa soUda re consistent.
XXXYIJI. Sume igitur primum pro insolublU funda-
mento crucem, eoque reUqua fidei cousectaria inacdifica.
Ne Grucifixum abneges si enlm abnegaveris, multos habes
:

qui le revlncent. Primus te arguet proditor Judas ipse :

enim qui prodldlt, novit eum a principibus sacerdolum et

* Coloss. 11, i5. «- 2 Psal, LXXin, i4. — ? v. gr, ^ijculapium,
* i Cor. XV, 17.
304 S. CYUILLI HIEROSOL. ARCHIEP,

seiiloribus damnalum ad mortem fulsse'. Testantur tri-

ginta argenteP; testatur Gelhsemane^ locus ubi proditio
peracta fuit. Nondum dico montem Olivarum, in quo ora-
bant prflesentes^ [Apostoli] noctu; testatur quae in nocte
lucebat luna. Testatur dies, et sol deficiens ^ ; nec enim
insidlatorum crimen videre sustinuit. Arguet te ignis cul
astans calefaciebat se Petrus^ : sl crucem negaveris, ma-
nebit te ignis agternus. Dura dico, ne tu dura experiare.
Recordare ruentlum super illum in Gethsemane gladio-
rum"?, ne tu aeterimm gladlum paliare. Arguet te CaiphcC
domus; quae praesentl vastitatc potestalem ejus ostendit,
qui tunc in ea judicatus est. Exurget tibi ex adverso in die
judicil Caiphas ipse : exurget et minister qui Jesu cola-
phum impegit^, et qul h'gaverunt , et qui obduxerunt.
Exurget adversum te et Herodes et Pilatus, ila ferme lo-
quenles : « Quld negas eum qui coram nobis a Judaeis ca-
lumniis est appelitus , quem nos nlhil peccasse probe
calhiimus^? Ego enim Pilatus tunc lavl manus'°. Stabunl
contra le Ipsl falsl testes" ; et milltes qui purpureum ipsl

induerunt vestimcntum, splnenmque imposuerunt coro-

nam^% et in Golgolha crucifixerunt '^, deque tunica sunt
sortiti '^. Arguet te Simon Cyrenaeus qui crucem portavlt
post Jesum '^

XXXIX. Convlncet te ex slderlbus, sol deh'qulum pas-

sus '^ : ex terrenisverorebusmyrrhatumvinum*^ : excan-
nis arundo'^; ex herbis hyssopum; ex marinis spongia,ex
arboribus crucls lignum. Mlhtes, sicut dixi, qul clavls con-

•
Mallh. xxvii, 3. — > Id. xxvi, iG. — ' Ibid. 36.— ^ Lnc. xxir,

39. — ' Id. xxiii, 45. — ^ Joan. xviii, 18. — ' Matlh. xxvf, 55.—
^ Joaa. xviii, 22. — 9 Lnc. xxiu, i4, i5. — '° Rlallh. xxvii, 9.\. —
" Id. XXVI, Go. — '* Joan. xix, 2. — '^ Ibid. 17.— '< Ibid. 2:-. —
1* Id. XXII, 1-6. — '<5
1(1. xxin, 45.— '7 Maro. xv, 23,— '^ Matlh.
xxvii, 4S.
 CiLTEGHESIS XIII. DE miSTO CRTICIFIXO ET SEPULTO. 565

fixerunt, et de vestibiis sortem jecere '. Milos qiii lancea

lalus ejus aperuit'. iMulieres quse tunc alTuerunt^. Velum
tenipli tunc discissum^. Pilali prsetorium, virtute ejus qui

tunc cruci affixusest, nunc in solitudinem redactum^

Golgotha iste sanctus supereminens, et huc usque conspi-
cuus; atque in prsesentem diem fldem faciens, quomodo
petrae propter Christum eo tempore sunt scissae^. Proxi-
mum quoque monumentum, quo conditus est; et ostio
in

impositus lapis, qui ad hunc usque diem proxime monu-

menlumjacet. Angeli qui tunc praesentes fuere ^ : mulieres
quc^e post resurrectionem adoraverc^. Petrus et Joannes
qui ad monumentum cucurrere^, et Thomns qui manumin
latus ejus, et digitos in clavorum vcstigia inseruit*°. Pro
nobis enim ille diiigenter contreclavit : quodque tu, qui
prsesens non affuisti, inquisiturus eras, id ille praesens alliori
Dei consilio conquisivit.
XL. Habes duodecim Apostolos crucis testes, et terram
universam, ac mundum credentium in Grucifixum homi-
num. Hoc ipsum quod nunc ades, Crucilixi virtutem tibi
persuadeat. Quis enim te nunc ad hunc coelum adduxit?
qui milites? quibus es vinculis coactus? qune te nunc adur-
sit judicis sententia? verum salutaio Jesu tropaeum, crux,
omnes huc coegit. Hoc Persas servituti addixit, et Scylhas
cicuravil. Hoc /Egyptiis, in locum felium et canium, ac
mulliplicis e4Toris, Dei nolitiam impertivit. Hoc in hodier
num usque diem morbos curat, effugat da^mones, venefi-
ciorumque atque incantationum everlit imposturas.
XLI. Hoc cum Jesu olim apparebit ex coek) ". Pr^ecedet
enim regis tropaeum; ul Judasi quidem videntes quem pu-

' Matth. xxvu, 35. — » Joan. xix, 34. — 3 Mallh. xxvn, 55. —
4 Ibid. 5i. — 5 Ibid. 27. — ^ Ibid. 5i, et 60. — 7 Joan. xx, 12.
— 8 Matth. xxviii, 9.— 9 Joan. xx, 3, 4.— '<>
Jbid. 27, — " Matth.
xxiv, 3o.
566 S. CYRILLI HIEROSOL. AROHIEP.

pugerunt', et ex cruce eum, quem ignomlnla affecerunt,

recognoscentes, lamentis conficiantur quidem de-

: ( at illi

plorabunt se tribus contra tribusS* tunc enim poenitebit

eos, cum non erit eis tempus poenitenliae ) nos aulem glo-
:
I
riemur, decruceplaudentes ac gestientes : adorantes eum,
qui missus etpronobis crucifixusest, Dominum ; adorantes
quoque Patrem, a quo missus est,Deum, cumsanclo Spi-
ritu. Gui gloria in sascula saeculorum. Amen.
•
Joan. XIX, 37. Zach. xu, 10-12, et Apoc. 1, 7. — 2 Zach. xii, la.
 CATIiCHESIS XIV. DE CHRISTI RESURRECTIONE. SG^

(W^V* WSiW^ VV« VVV'VV\ VV\ WVVWVVX WVVV\.VV> W^VW VWW» VW VV% WV WAiWV VV^VV^VW VWWMWi!. vw

CATECHESIS XIV.
ILLUMINANDORUM,

Uicrosolymis dlcta ex tempore i?i itlud : Qui et resur-

REXIT A MORTUIS TERTIrV DIE ,' ET ASCENDIT INCOELOS, ET
CONSEDIT A DEXTRis Patris. LecUo ex priorc ad Corin-
thios : Notum antem vobis faclo, fratres, Evangelium
quod annuntiavi vobis, etc. Quod resurrexit lertia die
secundum Scripturas % et quce seqaunlar.

ARGUMENTUM.

Cor nostrum gaudio et lcetitia repleatur de resurrec'

I.

tione Christi. II. Hujus cateckesis propositum ac partitio.

III. De Cliristi sepidtura. IV. Testimonia de resurrec-
tione. V. De loco resurrectionis. — Christus in tumulo
signatus. Vf. Ecclesia resurrectionis sola Hierosolymis
dicta Martyrium. Vli. Signa resurrectionem Christi con-
secuta^ linguarum donum /E thiopum conversio. VIII.
,

Aliaresarrectionistestimonia. IX. Quce tumuti Salvatoris

ratio» X. Quo anni tempore Salvator resurrexit? ve, e.
— Fere creatus mundus tempore cequinoctii. Eodem —
tempore homo reparaius fuit, quo perditus fuerat. XI. In
Canticis resurrectio Christi, et ejus circumstanticv pra^-
nunliatce, — Christus per januas clausas ingressus. XII.
Muiiercs Christum ad monumentum quctrunt. XIII. M«-
tierum viritis arctor in Christum. XIV. Mutierum pieta-
tis et J udceorum procerum vanifatis eomparalio. — Cons-
* i Cor. XV, 1-3.
368 S. CYRILLI niEROSOL. ARCHIEP.

tantlni pletas cum Judojorum tmptetate comparafa. —

Ecclesia resurrectionis magniflce extructa. — Judiei pauci
resurrectioni increduU; totus vero orbis credulus. XV.
Confatanlur judcci resurrectionem credere detrectantes.
Matthcei Evan^^eiium hebraica iingua conscriplum, —
Quindecim primi H
ierosolymorum cpiscopi omnes ex
Hebrceis. XVII. Christi post dies tres resurrectio ex Joncv
historia possibilis convi^icitur. — Jesus descendit in mor-
tis Non
locum, ut mors quos sorbuerat, evomeret. XVIII.
difficiiius mortuum resurgere, quam vivum hominem in
ventre ceti conservari. —
Unde resurrexit Christus? Ab
infcris videiicet. XIX. occurrunt sancti Chrislo ad in-
ferna descendenti^ et ab amorte, XX. Ges-
eo liberantur

tavit Jonas figuram Salvatoris. XXI. Manichcei simula'

tam Christi resurrectionem asserentes confutantur. — /a-
cobus frater iJomini primus Hierosolymorum episcopus.
XXII. Con^lobata resurrectionis christitestimonia, XXIII.
Mons Olivarum Christi in cceium asce^identis vesti^ia
conservans, XXIV. Deascensione. — De ascensione dixerat
pridie Cyrillas in synaxi dominicce ciiei, propter ordinem
lectionum, Hic ea contrahit, XXV. Refulantur qui im-
possibilem ascensionem causabantur, XXVI. Non Chris-
tus solas, sed et Discipuli ejus, ampiioribus quam veteres
Patriarchce donis insigniti, — Paulus ei in tertium cce-
lum, et in paradiswn raptus. XXVII. Dcsessione Christi

ad dexteram Patris, — Christus ab ceterno sedet a dex-

tris Patris. — Filius Isaice conspectus, non Pater, — Tes-

timonia de Filii ad dextcram Patris consessu. XXVIII.
Veeodemargamento. XXIX. Deeodem argumento. XXX.
Conclusio per modum fauslce precationis. —E libro vi-

ventium quorumdam delentur nomina. —

Christus^quan-
quam in superis sedet, hic prcesens singulorum intimos
animi sensus conspicatur.
 CATECIIESIS XIV. DE CHHISTI rvESURRCCTIONE. SG^

I. « Laetare HiernsalemS et conventnm agite omnes qui

»cliligitis Jesum;» resurrexil enim, « Gaudete omnes qui
» anlea in luctu fuistis^, » auditis Juclseorum ausis et faci-

noribus : c|ui enim ab eis his in locis dehonestatus est,

rursus ad vitam revocatus est. Et&icut crucis commemora-

tio tristitiae nonnihil intulit; ita faustus resurrectionis nun-
tius praesentes laetificet. Convertatur luctus in gaudium, et
planctus in l^etitiam^. Piepleatur os nostrum gaudio ct lae-

titia^, propler eum qui post resurrectionem suani dixit :

«Gaudete^. »Novienim,quoe anteactis diebus fueril Ghristi

amanlium tristitia, dum oratione nostra in mortem ac se-
pulturam desinenle, omissa resurrectionis denuntialione,
suspensus erat animus ad illud quod optabat audiendum.
Resurrexit itaque mortuus ille « Inter mortuos liber^, » et
mortuorum liberator. Qui ignominiae causa, spinea corona
redimitus per patientiam fuit, ille resurgens devictoe mortis
diadema sibi cinxit.

Sed quemadmodum pertinenlia ad ejus crucem tes-

II.

limonia protulimus, age, et nunc ad eumdem modum de-

monstrationibus fidem resurrectionis faciamus, Siquidem
qni in manibus est Apostokis ait « Sepultus est, et resur- :

»rexit teVtia die secundum Scripturas 7. » Cum igitur nos

Apostolus ad Scripturarum testimonia remiltat, optimum
cst ut repositam salutis nostrae spem agnoscamus. Ac pri-
mum quidem addiscamus, num divinae nobis Scripturse
certum resurrectionis ejus tempus renunlient ea-ne ia :

aestate, aut in autumno fiat, vel post hyemem ? et cujus-

modi ex locis resurrexerit Salvator? et quodnam resurrec-

tionis loco nomen apud admirandos Prophetas tribuatur?
et utrum mulieres, quae illum non repertum qugesivere, eo

' Vide D. Guillon, tom. vui, pag. 4o5-4o8. — * Isai". lxvi, lo. —
5 Psal. XXIX, 12.— 4 1(1, Lxx, 8, el cxxv, 2,— ^
Matth. xxvm, 9. —
^ Psal. Lxxxvii, 5, — ^ 1 Cor. xv, 4.
XLVII. 24
5^0 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

rursus reperto gaudeant ? Ut cum leguntur Evangelia, non

fabulifi, neque rapsodix (seu ineptae rerum consarcinatio-
iies) existimentur sanctorum Evangeliorum narrationes.
ill. Quod igitur sepultus sit Salvator aperte audistis in
superiori sermone, llesaia dicente : «Erit in pace sepultura
»ejus' enim sepultura sua coelum et terram,
: » Pacificavit
peccatores adducens Deo '. Et, « A facie iniquitatis subla-
»tus est justus; » et, «Erit in pacc sepultura ejus^. » Et,
«Dabomalos pro sepultura ipsius^. » Et est prophetia ja-
cob dicens in Scripturis : « Procumbens dormivit ut leo, et
«utcalulus; quis suscitabit eum^?»Et simile huic in Nu-
meris testimonium : « Recubans requievit ut leo, et ut ca-
wtulus^. »Et saepe audivistis Psalrnum dicenlem « Et in :

»pulverem mortis deduxisti me 7. Locum vero annotavi-

»

mus in hoc dicto : «Inspicile in petram quam excidislis ^.

Deinceps vero de ipsa ejus resurrectione lestimonia sub-
nectam.us. .i,,:.-?*-'

IV. Primum igitur in Psalmo undecimo dicit « Propter :

«miseriam inopum et gemitum pauperum, nunc exurgam,

»dicitDominus^. Sed hoc lestimonium apud quosdam »

adhuc dubium manet nam et in \vixm ssepe exurgit ad :

ullionem sumendam de inimicis'". Veniigitur ad Psalmum

quintum-decimum propalam dicentem « Gonserva me, :

» Domine, quia in te speravi " » et postea « Non congre- ; :

»gabo conventicula eorum ex sanguinibus, nec memor ero

» nominum eorum per labia mea
^' » quandoquidem me :

abnegantes, regem suum sibi Caesarem ascripserunt '^ Et iu

consequentibus « Prospiciebam Dominum coram me sem-
:

»per, quia a dextris meis est ut non commovear '^; » Et

* Isai. Lvii, 2. — 2 Coioss. i, 20, — ' Isai. lvh, 1,2. — * Id. l!ii, 9.

5 QQn, xL»x, 9. — * Num. xxiv, 9. — ' Psa!. xxi, i6. — * I.-,ai.

i,,^ i._ 9 Psal. XI, G. — '° Id. VI!, 7.— " Id. XV, i.— •» lbid.4.
_ '3 Joan. XIX, i5. — '< i\a!. xv, 8.

j
 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI RESURRfiCTIONE. ^71

post pauca : « Adhuc vero et usque ad noctem erudlerunt

» me renes mei'. »Postea manifestissime ait : « Quoniam
»non derelinques animam meam in infernum, nec dabis
«Sanctum tuum viderc corruptionem^ » Non dixit « Nec :

» dabis Sanctum tuum videre mortem, » alioqui mortuus

non esset sed, « Corruptionem » quidem, inquit, non video,

;

in morte autem non permanebo, « Notas mihi fecisti vias

wvitae^. Ecce diserte post mortem vita praedicatur. Veni
»

et ad vigesimum nonum Psalmum « Exaltabo te, Domine, :

«quoniam suscepisti me, nec lastificasti inimicos meos de

»me^. »Quid factum est? Ab inimicis liberatus es, aut
jamjam perculiendus dimissus fuisti.^^ Ipsc dicit clarissime:
« Domine, eduxisti ab inferno animam meam^. » lUic dicit

« Non derelinques, » prophetice hic autem fulurum tan- :

quam jam factum enuntians ait « Eduxisti. Salvasti me a :

» descendenlibus in lacum^. » Quonam id tempore futurum

est?a Ad vesperum demorabitur fletus, et ad manutinum

»lsetitiav. » Sub vesperam enim erat Discipulorum luctus,

et mane resurrectionis laetitia.

V. Vis et de loco cognoscere ? Dicit iterum in Canticis :

«hortum nucis descendi^. » Hortus enim erat ubi cru-

In
cifixus esi^. Tametsi enim imperatoriis donis nunc maxime
exornatus sit, prius tamen hortus erat, hujusque manent
adhuc vestigia et reliquia;. « Hortus conclusus, fons signa-
«tus'",» a Judaiisvidelicet, qui dixerunt : «Recordati sumus
» quod scductor adhuc vivens Post tres dics re-
ille dixit :

»surgam. Jubeigilur miuiri sepulcrum". » Et in sequenti-

bus « llli autem profecti munierunt sepulcrum, signanles
:

n lapidem, adhibitis excubiis". » In quos pulchre invectus

ait aliquis : Et in requietem judicabis ipsos*^. » Quis vero

^ Psal. XV, ^. _ 2 Ibid. 10. — ' ibid. — ^ Id. xxix, 2. — ' Ibid.
4. — ^ Ibicl. — 7 Ibid. 6. — 8 Cant. vi, 10. — 9 Joan. xix, 4i. —
'" Canl. iv, 12,-- ' • Matth. xxvii, 63, 64,— '? Ibid, 66,— '^ Job. vn, i8.
372 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

est« Fonsslgnatus S «autquissignlflcatur «Fons puteiaqnae

» vivcntis - ? » Ipse est Salvator, de quo scriptum est c Quo- :

»niam apud te est fons vitae ^. »

VJ. Verum quid dicit Discipulis Sophonias cx persona

Christi?« Praepara te , mane surge; corruptus est omnis
» racemulus ipsorum ^
; » Judaeorum nempe apud quos ,

relicta non est uva salutis , sed neque racemulus excin- :

ditur namque quomodo ad Discipulos

vinea ipsorum. Vide
loquitur « Praepara te mane surge » mane expecla rc-
: , :

surrectionem. Et deinde secundum eamdem Scripturae

consequentiam ac tenorem, ait « Propterea expecta me, :

» ait Dominus in diem resurrectionis mea) ia Marty-

,

»rium^, » [seu testimonium.] Vides etiam Prophetam prae-

vidisse locum resurrectionis qui Martyrium appellandus ,

erat. Qua enim ratione, non ca^terarum ecclesiarum more

hic Golgothae et resurrectionis locus Ecclesia appellalur,
sed JVlartyrium ? At id fortasse propler Prophetam qui
dixit : diem resurrectionis mece in Martyrium. »
« In
VII. Et quis iste est, quodve ejus resurgentis signum ?

Evidenter in consequentibus in ipsa prophetici contextus

scrie dicit : « Quia tunc convertamsuper populoslinguam.»
Siquidem post resurrectionem, niisso Spirilu sanclo, data
est gralia linguarum; « Ut serviant Domino sub jugum

» unum ^. » Quodnam vero aliud in eodem Propheta adjun-

gitur symbolum, quod servient Domino sub jugum unum?
« Ex fmibus fluviorum ^thiopiae afferent tibi victimas '.

Nosti quod in Actis scriptum est , cum venlt yEthiops eu^

nuchus ex finibus fluviorum ^lhiopiae ^. Quando igilur et

temporis circumstontiam , et ioci proprios characteres

quando et consecuta resurrectionem signa edicunt Scrip-
turtC : firmam deinceps resurrectionis fidcni concipe ;

* Canlic. iv, 12. — ' Ibid. i5, — ^ Psal. xxxv, 9. — '^ SophoD.
lu, 7. — • Jbid. 8. <-- • Ibid. 9. — ' Ihid. 10. — « Act, vm, 27.
 CATECHESIS XIV. t)E CHRISTI RESURftECTIONE. S^S
neque le qnlsqiiam permoveafc, quominus Ghristum confi-
tearis e mortuis excitatum.

VIII. Accipe et aliud teslimoniLim in oclogesimo-sep-

limo Psalmo, Christo in Prophetis dicente : (ipse enim qui
tum loquebatur ', postea affuit Domine Deus salutis meae,
)

» de die clamavi et in nocte coram le '. » Et post pauca :

Factus sum sicut homo sine adjutorio , in mortuis li~

/)ber ^, » non dixit :« Faclus sum honio sine adjutorio; »

scd, « Sicuthomo sine adjutorio. n Crucifixus enim est, non

ex virium defeclu, sed voluntarie; nec ex invoUuitaria infir-

mitate mors ejus prodivit. « Reputalus sum cum descen

«dentibus in lacum ^. » Et quod signum? « Longe fecisli

»nolos meos a me ^. » (Fugerunt enim Discipuli ^.) « Num-

» quid mortuis facies mirabilia "
? » Deinde post pauca : « Et
»ego, Domine, ad te clainavi, et mane oralio mea praeve-
»niet te Yides-nequomodo etiam declarant ipsam horae
^. »

circumstantiam, tum passionis tum resurreclionis?

IX. Undenam vero resurrexit Salvator? Ait in Canlicis

Canticorum : « Surgc, veni , proxima mea , » et in sequen-
libus; « In spehinca peJr.ne 9. «Spehmcam petrae dicit, eam
quse tunc fuit anle Salvatoris monumenti oslium spehin-
cam, ex eadem petra, sicut hic in foribns monumentorum
fieri solet, excisam. Nunc vero jam non apparet, eo quod
prcTesentium ornamentorum instituendorum gratia ohm
erasa sit enim hanc monumenti cx
anterior spehinca; ante
regia magnificentia slructura'm,erat ante petram spehinca.
Ubinam autem petra iha cst, quae speluncam habet ? an in
medio urbis sita, aut circa muros et exlrema? utrum-nc
vero in veteribus muris est, an in extructis postea antemu-

^ Isai. LH, 6. — ' Psal, lxxxvii, i. — ^ Ibid. 6. — ^ Ibid. 5 et 9. —

« Matth. XXVI, 56. ~ 7 Psal. lxxxvh, n. — « Ibid. i4. — 9 Gant.
u, 10 et 14.
5^4 S. CYRILLI HIBROSOL. ARCTIIEP.

ralibus? Dlcit igitur inCanticis : « In spelunca potra) juxta

» anlemurale \ »

X. Quo tcmpore exurgit Solvator? numquicla^statis tcm-

pore vel alio? In eisdem Ganticis proxime ante ea quoB
moclo recitala sunt, clicit : « Hyems Iransiit, imber transiit
))sibi, ct abiit; ilores visi sunt in lerra; lempus putationis
wadvenit ^. ))Nonne nunc floribus plena tellus est , et pu-
tantur vinesc? Cernis quomodo transactam etiam hyemem
dix.it. Xanthico enim hoc mense jani pr.'esente, ver dein-

ceps adest. Hoc autem tempus est primi Hebroeorum men-

sis ^, in quo celebratur festivitas Paschse, typici quidem et
figurativi prius, nunc autem veri. Hoc creationis mundi
tempus. Tunc enim dlxit Dcus « Producat terra herbam :

))foeni, germinantem semen juxta genus, et juxta similitu-

j)dinem ^; » et nunc, ut vides, jam omnis herba germinat.

Et quemadmodum tunc Deus cum solem et lunam fecit
nequalium iliis dierum ac noctium cursus impertivit; sic et

paucis ante diebus aequinoclii lcmpus erat. Tunc dixit

Deus Faciamus homincm ad imaginem nostram et slmi-

: «

» litudinem ^. » Et illud quidem, « Ad imaginem, » accepit :

hoc vero,« Ad slmilitudincm,»per obedientiamobscuravit

et infuscavit. Eadem igitur temporis circumstanlla qua hoc

amlsit, in eadem rursus contigit reparalio. Quando homo

creatus, propler inobedienliam cjuctus est de paradiso
eodcm temporeis cjuicredidlt, perobedienliam introductus
cst. Tum igitur facta salus est quando et lapsus; cum et

« Flores visi, et putationls tempus advenit ^. »

XI. Horlus erat locus sepullurcT, et vitis qua^ ibi plan-
tata est, dlxit : « Et ego sum vills ^. » In terra igilur insita

cst, ut maledictlo propter Adamum incussa eradlcaretur.

Damnata est tellus ad spinas et tribulos ^ [ferendos :
] c

' Cant. II, 10 et i^.— ^ Ibid. 12.— * Abib, sive Nisan.— < Gen. i, 11.

— 5 Ibid.26, — c
Cant, ii; la,— < Jean. xv, 1.— » Gen. iii, 18,
 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI RESUnP.F CTIONE. 3^5

lerra prodivlt vilis vera, ut impleretnr qnod diciuoi est :

« Yeritas de terra orta est, et jnstitia de coelo prospexit '. »

Quid vero dicturus est is, qui in horto sepelitur?« Yinde-

»iniavi niyrrham meam cura aromatibus meis % o et rur-
sus « Myrrha et aloe, cum primis omnibus aromatibus ^»
:

Haec nutem sepulturai siint symbola. Atque in Evangeliis

dicitur :« Venerunt muheres ad monumentum portantes ,

» quae praeparaverant nromata ^. Et Nicodemus , ferens

» mixturam myrrhae et aloes ^ » Consequenter scriptum
habetur : « Gomedi panem meum cum melle meo ^, » quod.

amarum, ante passionem ;

quod dulce ,
post resurrectio-
nem. Postea redivivus ingressus est per fores clausas 7.

Verum fides detrahebatur : existimabant enim se spiritum

videre. Ille aulem, « Tangite me, inquit, et videte ^. »

Inserite digitos in foramen clavorum , sicut requirebat

Thomas 9, » Cumque hauddum crederent prae gaudio, et
» admirarentup, dixit illis : Habetis hic aliquid. eduhi ? Illi

» autem dederunt ei piscis assi partem, et do apiario fa-

»vum qucmodo impleta est illa
'°. » Cernis, sententin :

« Comedi panem meum cum melle meo ". »

XII. Sed antequam ingrederclur per januas clausas '^,

qucerebatur ab optimis illis et virili robore praeditis mulie-

ribus, sponsus et curator animarum. Venerunt beatae illaa

adsepulcrum '^,et quaerebanteum, qui jam resurrexerat '4 :

fluebantqueadhucillarum cxoculis lacrymae '^, cum potius

laetari et choros agere propter redivivum conveniret. Venit
Maria quaerens, ut est in Evangeho, nec invenit '^ Postea-

* Psal. Lxxxiv, 12. — Cant. v, — Id.• — Ijhc. xxiv, i. ^ iv, i4. ^ i.

— ' Joan. XIX, Sg. — Cant. — Joan. xx,

^ — Luc.
v, i. 7 19. ^

XXIV, sy et 39. — Joan. xx, 25 et 27, —

9 Luc. xxiv, ^i, 42. — '°

" Canlic. v, —i. Joan. xx, 19-26. —

'» Matth. xxviu, — '^ 1.
'4 Ibid. 6, et Luc. xxiv, — Joan, xx, 5.— Ibid. i5, *' 11. -^ 1,

i4, et seq.
5^6 S. CYUILLI lUEROSOL. ARCIIIEP.

cjue audivil al) Angelis, et demuQi Chrislum vidit. Num-

quid et haec perscripla sunt? Dicit ij^ltur iii Ganticis Canti-
corum : « Super iectum meum quaesivi qucm dihgit anima
» mea \ » Quali tempore? « Super lectum meum in noctibus
»qu;csivi quem
anima mea. (Maria, inquit [ Evan- dih'git

geh*um], venit cum adhuc tenebrae essent '. ) Super lec-

»tum meum qucesivi in noctibus; quaBsivi eum, et non in-
» veni ipsum ^. » In Evangeliis quoque Maria ait : « Tulerunt
sDominum meum, et nescio ubi posuerunt eum ^.»\^erum
praesentes tunc Angeli ignorantiam depulerunt. Dixerunt
enim : « Quid qujerilis viventem cum mortuis ^? »Non sur-
rexit solum , sed mortuos quoque secum habens surrexit,
Jlla vero nesciebat; ejusque ex persona dicit ad Angelos
Canticum Canticorum : « Num quem diligit anima mea,
»vidislis? Paululum, cum transivissem ab iliis, » (hoc est,
duobus Angelis)» donec inveni quem diligil anima mca;
» tenui eum, nec illum dimisi ^. »

XIll. Nam posl Angelorum visionem ipse se annuntiana

Jesus venit, dicitque Evangelium : « Et ecce Jesus occurrit

»illis diccns : Gaudete. Ille autem accedentes tenuerunt
» pedes cjus Tenuerunt eum, ut impleretur illud « Te-
7. » :

»neboeum, nec illum dimittam ^ » Imbecilhim quidem

mulieris corpus erat sed viriles animi. Aqua multa non ,

extinxit dilectionem ^, nec flumina demerserunt. Mortuus

erat qui qurerebatur, verum exlincta non erat spes resur-

rectionis. Et Angelus ad ipsas iterum dixit : « Ne timeatis

» vos'°, »non dicoraililibus : «Netimealis, »sedvobis. Uli ti-

meant, ut experientia edocti testimonium ferant , dicant-

que : « Yere Dei Filius erat " , » vos autem non oportet

«
Canlic. iii, i. ~ ' Joau. xx, i. — ' Ganlic. iii, i. — * Joan.

XX, i3. — ' Luc. XXIV, 5. — ^ Canlic. lu, 3, 4. — ' Matlh. xxvui,^.
— 8 Cantic. iM, 4. — ^ td, viii, 7. — '° Matth. xxviii, 5, — " Id.

xxvii, 54.
 CATECHJiSIS XIV. D£ CIIRISTI RESURRECTIONE. S?^

llinere : perfecta enim charitas foras mittit limorem \

« Profectse dicite Discipulis ejus, quod surrexit ^, wet quae
sequuntur. Elrecesseruntilliecumgfludio, timoreoppleta)^.
Anne et hoc est scriptum ? Dicit igitur secundus Psalmus
qui Christi passionem enuntiat ; « Servite Domino in timore,
» et exultate ei in tremore ^. Exultate » quidem propler Do-
minum qui resurrexit : « In tremore » vero propler terrce
motum, et Angehim qui fulguris instar apparuit ^.

XIV. Obsignaverant quidem principes sacerdotum et

Pharisaii sepulcrum, Pilati adminiculo : at mulieres susci-

tatum videruut. Cognoscensque Esaias snmmorum sacer-
dotum ex una parte futililatem, mulierum vero ex aha fidei

robur, dicit : « Muheres venienles a visione accedite : non

»enim est «Summisacer-
populus habens inlelhgenliam ^.

dotes inlelhgentia desliluuntur et muHeres ipsis ocuhs ,

conspiciunt. Cumque ad ilios in urbem venissent mihtes

et omnia quse contigerant renuntiassent, aiunt ipsis « Hoc :

» dicite: DiscipuU ejus nocle venientcs furati sunt eum nobis

» dormientibus 7. «Egregie illud quoque, tanquam eorum
ex persona ioquens, praedixit Esaias : « Sed dicile nobls,
»et annuntiate no])is ahum errorem ^. » Surrexit qui redi-
vivus fult, et numerata pecunia miiitlbus 9 [ut sibi au-

dientes sint] persuadenl ; sed idem praesentibus imperato-

ribus non persuadent. Nam cum iUIus temporis mllilcs
argento prodlderint verltatem, hujustemporis imperatores,
sanctam lianc,in qua sumus, Salvaloris Dei resurrectionis
Ecclesiam, argento inductam, ct auro infuso distinctam
cxtruxerunt; et pretiosls ex argento, auro ac gemmis, do-
nariis exornarunt. « Et sl lioc audilum fuerit apud pra?si-

» dem, nos suadeblmusei ^°. » Quod si ilHs persuadelis, orbi

' 1 Joan. IV, i8.— ' Mallh. xxviii, 7.— ^ Ibid. 8, et Marc. xvi, 8.
— 4 Psal. II, 11.-5 Mattb. xxviii, 2, 3. — ^ Isai". xxvn, 11. —
7 Mallh. xxvni, i3.— « Isaii. xxx, 10,— 9 Matth. xxvui, i5.— '*'
Ibid. l4.
078 S. CYRILLI IiriiROSOL. ARCIITHP.

teiTariim non persuadetls. Eccur cnim , qnemacliiiodum

Pelro de carcere egresso \ cuslodes sunt condemnati; ita

Jesum custodiebant damnationi non subjacuere?

et qui ,

Verum illis imposila ab Herodepcena fuit; nullam enim ex

ignorantia defensionem reperiebant. autem qui cum Isti ,

veritalem novissenl, eam propter argentum occultavere %

a summis sacerdotibus incolumes sunt servali. At pauci
Judceorum tunc fabulne creduli fuere; orbis vcro tolus
obedivit (veritali.) Qui veritatem absconderant, ipsi [obli-
vione] absconditi : qui vero eam recepere, in publicam
lucem emerserunt, excitali virtule Salvatoris, qui non
modo ex mortuis surrexit, sed secum quoque mortuos ex-
citavit quorum ex persona clare Oseas propheta ait
: :

« Sanitati nos restituet post duos dies : in die tertia resur-

»gemus, et vivemus in conspectu ejus ^. »

XV. Quando vero inobsequentes Judaios nonpermovent

divinse Scripturae, ipsique omnium quae scripta sunt obliti
resurrectioni Jesu contradicunt , optimum fuerit sic eos
affiui : « Qua ratione, cum Elisaaum et Eliam mortuos ex-
citasse asseratis ^, Salvatoris nostri resurrectioni obniti-
mini? An quod eorum qua3 dicimus vlventes nunc, ex eis

qui lunc fuerunt, testcs non habemus? igitur ct vos testes

iilorum lemporum produclte. Atqui ilhid scriptum esl? et
hoc quoque scriptum. Cur ergo alterum amplectimini, al-

lerum vero reprobatis? Hebraei priora illa scripserunt.

Omnes quoquc Apostoli Hebraei fuere : quidni ergo Juda^is
creditls? Matthgeus qui Evangelium scripsit, hebraica illud
lingua conscripsit. Paulus praedicalor, Hebra^us cx He-
braeis ^duodecim Apostoli Hebraei omnes. Deinde
: et ,

quindecim Hierosolymorum cpiscopi et Hebraeis conlinua

successione sunt constituti. Qua ratione igitur vestra dum
' Act. XII, i().— * Mattti. xxviii, i5.— ^ Osee vi, 3. — 4 4 Rcg,
IV, 20-57, et 5 Rcg. xvii, 17-24« — f Philip, 111, 5.
 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI RESTJRRECTIONE. S^Q
atlmiltitisjiiostra rejiciencla arbitramini,eaque ab Hebraeis
vestri generis perscripta? »

XYl. Sed impossibile est, aiet qnispiam , resuscilari

mortuos. Atqui semel et iterum resuscitavit Elisajus, et
vivens , ct post mortem. Credimus projectum mortuum
Elisaei mortui jacentis contactu surrexisse '
: Chrislus vero
ex mortuis non surrexit ? Insuper, cum illic mortuus qui
Eiisseum contigit, resurrexerit ^; ipse qui excilavit, nihi-
lominus manslt ut anle mortuus : hic vero, et noster mor-
tuus surrexit, et multi mortui qui nequidem illum conti-
gere surrexerunt. « Multa enim corpora Sanctorum qui
,

» obdormierant, surrexerunt. Et exeuntes de monumentis

wpost resurrectionem ejus, ingressi sunt in sanctam civi-

»tatem, (palam aulem est eam, in qua nunc sumus^signi-
»ficari) et apparuerunt multis^. «Excitavilquidem Elisa^us
mortuum,sed orbem non subegit.Excitavit Elias mortuum,
sed non in nomine Eliae doemones abiguntur^. Non detra-
himus Prophetis, sed dominum eorum magniflcentiuscele-
bramus. Non enim illa minuendo nostra commendamus,
nam et illa quoque noslra sunt. Verum ex rebus illorum
nostris fidem conciliamus.
XVil. Verum iterum aiunt : « Mortuus equidem recens
tum defunctus a vivenle exsuscitatus est. At ostendile no-
bis posse lieri ut mortuus trium dierum resurgat, et sepul-

tus homo post dies tres ad vitam revocetur. Ilujusmodi

rerum testificalionem quaerentibus, hanc nobis suppeditat
Dominus Jesus in Evangeliis aiens « Sicut enim fuit Jo- :

»nas in vcntre ceti tres dies et tres noctes; sic erit filius

«hominis in corde terroe tres dies et tres noctes ^. » Quando

autem historiam Jona3 diligenter indagamus, plurima oc-
currit similitudinis vis atque efficacia. Jesus poenitentiara

*
4 Reg. IV, 20 et 37. — 2 i(j. XIII, 21. — 3 Malth. xovn, 52, 53,
— '^
5 Reg. xviij 17 et ai, — 5 Matth. xii, 4o»
580 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHI15P.

praidicalum missus est : missus et Jonas. Seel illc futuri

inscius fnglt : hic autem volnntarie pcDnitentiam salulis da-

iurus accessit. Jonas dormiebat in navigio, et slerlebat,

dum mare tempestate jactaretur '
: Jesu qnoque dormiente,
certo consilio excitatum est mare, ut dormienlis virtus
postea cognosceretur ^ llli dicebant : « Quid tu slertis ?
»surge, invoca Deum tunm, ut salvos nos faciat Dcus ^. »

Hic aulem Domino dicunt : Domine, serva nos ^, » Ibi

«

dicebant : « Invoca Deum tuum; » bic autcm, « Serva. »

At quidem dicit « ToUite me, et projicite in mare, et
ille :

» quiescet mare a vobis ^. » Hic vero ipse « Ventos et mare

«increpavit, et facta est tranquillitas magna ^. » Et ille

projectus est in alvum ceti : iste vero sponte descendit in

locum, ubi erat intelligibilis cetus morlis 7. Sponte vero
descendit, ut mors eos, quos absorbuerat, evomerel, juxta
id quod scriptum est : « De manu inferi liberabo eos, et

» de manu mortis redimam illos ^. » /

Adhanc parlem orationis appulsi, consideremus

XVIII.
ulrum difficilius sit hominem sepultum de terra resurgere;
an hominem in venlre ceti, atque in tnntam vivenlis ani-
malis caliditalem ingestum, non solvi ac corrumpi? Quis
hominum ignorat tantum inesse caloris in venlrlbus, ut
etiam ossa devorala dissolvant? qui igitur Jonas in ventre
ceti tres dies et totidom noctes morotus, non corrnptus ac
fusus est ? Quomodo vero, cum ea sit omnium hominum
natura, ut sine isla in aere respiralione vivere non possi-
mus, ille triduum vixit hunc aerem non spirans? Respon-
dent Judasi et dicunt : « Descendit una cum Jona, dom in

inferno agitaretnr, virtns Dei? » Jamvero, servo suo sub-

mittens virtulem, Dominus vitam prajstabat; ipse vero slbi

' Joii. I, 2, 3 et 5. — 2 Matth. viii, 24, aS. — ' Jon. 1, 6. —

< Matth. vin, aS. — ^ Jon. 1, 13. — « Matlh. viii, aG. — ? Jon. i,

11 et i5. — ^ Osee xin, \K»

 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI RESURRECTIONE. 38

ipslpraestarenoo possit? Sl credibile illud, ethoccrediblle :

sihoc incredibile, incredibile et illud; mihi autem ulraque

simihter credibilia. Credo enim et Jonam conservalum
esse, 6 Omnia enim apud Deuin \ » Credo etiam
possibilia

Christum a mortuis resurrexisse. MuUa enim habeo ejus

rei testimonia, cum ex divinis Scripluris, tum ex ipsius
qui surrexit, in hodiernum usquediem efficienlia : qui qui-
dem in inferna descendit solus, pluribus vero comitatus
huc revectus est. Descendlt namque in mortem, et mnlta
corpora Sanctorum qui obdormierant, per ipsum excitata
sunt ^.

XIX. Exterrita mors est, novum quemdam in infcrnum

descendentem conspicata, qui hujus loci vinculis non te-

nebatur '. Qua de causa, o inferni janitoreS; eum videntes

expavistis '^
? qui vos insolens occupavit timor ? Fugit mors,
ejusque timiditatem fuga illa arguebat. Accurrerunt sancti
Prophetae, et Moyses legish»tor, et Abraham, ct Isaac et

Jacob; David quoque et Samiiel, et Hesaias, et Baptista

Joanncs, qui ait et testatur : « Tu es qai venturus es, an
f) alium expectamus ^ ? » riedempti sunt Sancli omnes, quos
mors absorbuerat; oportebat namque Regem qui pnedica-
tus fuerat, optimorum pra^conum fieri redeinptorem. Tum
vero quiiibet justorum dicebat : ^ Ubi est, mors, victoria
»tua^? ubi tuus, o inferne, stimulus? «liberavit enim nos
victoriae auctor.

XX. Hujus Salvatoris nostri figuram gestavit Jonas, de

ventre celi orans et dicens : « Clamavi in tribulatione mea,
»etc. de ventre inferi "?. » Atqui in ceto erat. Nihilominus
in ceto cum esset, in inferno esse se dicit : figura namque
erat Christi in inlernum olim descensuri. Et post pauca, ex
persona Chrisli manifeslissime prophetans ait : « Subiit

Matth. XIX, 26. — = Id. xxvii, 62. — ^ Act. n, 2*4. — ^ Job.

xxxYui, 17. -^ ' Mattb. XI, 3. — ^ 1 Cor. xv, 55, — ? Jon. n, 3.
582 S, CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

» caput meum in scissurns montium '. » Erat tamen in ven-

tre ceti. Quales ergo le montes habent? Verum scio, in-
«

quit, me illius figuram gerere qui in monumento de pelra

exciso reponendus est. »Et cum in mari exisleret Jonas, di-
cit: «Descendi in terram ""
: oquandoquidemfiguram refere-

l)at Christi qui in cor terrae descendit ^. Prsevidens quoque

Judaiorum fraudem milites ad mentiendum inducentium,
aientiumque : « Dicile quod furali sunt illum ^, » dicit :

« Observantes vana et falsa, misericordiam suam dereli-

» querunt ^. » Venit enim qui illos niiserabatur; et crucifi-

xus est, ac resurrexit, dalo pro Judaeis et Gentibus pretioso

sanguine suo : illi autem dicunt : « Dicile quod furali sunt

» eum vana ; et mendacia observantes. » De ipsius resurrec-

tione dicit etiam Hesaias : « Qui eduxit de terra paslorem

«ovium magnura ^. » Adjecit a Magnum, » ut ne ejusdem

cum praecedentibus pastoribus prelii existimaretur.
XXI. Cum igilur prophelias habeamus, sit apud nos fi-

des. Cadant ii qui ex infidelitate cadunt, quando illis ad-

lubescit. Tu vero stetisli super petram fidei de resurrectio-
ne : ne te ullus aliquando haereiicus ad infamandam
resurrectionem permoveat. Nam ad hodiernam usque diem
Manichaei, simulalam non autem veram Salvatoris fuisse
resurrectionem edicunt, insuper habcntes Paulum qni scri-

bit : «QuifaclusestexsemineDavid, secundumcarnem '; »

et iterum in consequenlibus ait : « Ex resurrectione fnor-

sluorum Jesu Chrisli Domini nostri ^; » iterunique inlen-
dit adversus ipsos sermonem, et dicit : « Ne dicas in cordc
» tuo : Quis ascendet in coeium, aut quis descendet in

» abyssum ; hoc cst Christum a mortuis revocare ^? » Si-

mililerque alibi nos pricmuniens rursum scripsit : « .Vie-

*
Jon. II, G. — 2 ii[(\^ -.. __ 3 Matth. xii, /\o. — ^ Id. \x\ui, i3.

— 5 Jon. II, 9. — ^ laai. Lxui, 11. — 7 Kom. j, 5. — ^ Ibid. 4« —

9 Id. X, 6, 7,
 CATECIIESIS XIV. DE CHRISTI RESURRECTIONE. 585

«mento Jesum Ghrislum excitatum a mortuis \ » Rursus-

que « Si autem Chrisius non resurrexit, vana est vldelicet
:

» praedicatio nostra, vana quoque et fides nostra. Inveni-

»mur autem et falsi testes Dei, quoniam tesiali sumus ad-
»versus Deum quod Ghrislum excitaverit ^. » Sed in se-
quentihus ait Nunc autem Ghristus surrexit ex mortuis,
: «

»primitioe eorum qui obdormierunt ^. Et visus est Cephae,

«posthaec duodecim-viris ^. » Nam si testi uni lidem de-
Irahis, habes duodecim testcs. « Deinde visus est plus quam
» quingentis fratribus una vice ^. » Si duodecim illis non cre-
dunt, quingentis obaudiant. « Postea visus est Jacobo ^, »

fratri quidem suo, primo vero paroeciae [ seu civitalis ] hu-

jusepiscopo. Gum igitur talis episcopus principaliter Ghris-

ium Jesum resuscitalum viderit, tu qui discipulus ejus es,

ne fidera abncges. At dixeris forte Jacobum fratrem ad

graliam testimonium tulisse. « Deinde et mihi Paulo, ini-

»mico visus est '. » Quodnam autem testimonium ab ini-

mico praedicante sumptum in dubium adducitur? Qui prius
persecutor fui, nunc resurrectionem annuntio ^?
XXII. Multi sunt resurrectionis Salvatoris testes. Nox
et plenilunii lumen. Sexta enim decima nox erat. Petra
monumenti, qucc Ghristum recepit, et lapis in faciem Ju-
daeorum resistet; ipse enim vidit Dominum, et lapis qui
tunc revolutus fuit », ipse de resurrectiorie iestatur, usque
diem jacens. Angeh Dei praesentes
in praeseniem ^*^
lesti-

moniumdixerepro Unigenitiresurreclionc. Petrus, et Joan-

nes, et Thomas, et caeteri omnes Apostoii : quorum aiii

quidem ad monumentum cucurrre ^S et iinteamina sepul-

turse, quibus prius involutus fuerat, ibidem post resurrec-

tionem jacentia viderunt '^ : alii vero manus et pedcs ejus

» 2 Tim. 11, 8 — 2 1 Cor. xv, i4, i5. — ^ Ibid. 20. — ^ Ibid. 5.

— 5 Ibid. 6.— « Ibid. 7.— 7 Ibid. 8.— 8 1 Tim. 6, i3.— 9 MaUh.
xxvui, 2. — '° Luc, XXIV, 4. — " Joan, xx, 4. — " Ibid. 6, 7.
384 5« CYRILLI niEHOSOL. AHCIIIEP.

contrectaverunt, ct clavoruni vestigia sunt conlemplali '

:

omnes vero simul Salvatoris insuUlatione sunt perfusi, et

condonandorum in virtute Spiritus sancti peccatorum po-

testate sunt dignati '. M ulieres, quoe pedes ejus tenuerunt, ter-
raeque motus magnitudinem, et Angeli proesentis fulgorem
conspexerunt ^. Linteamina quoqne, quae sibi circumposita
resurgens dereliquit'^. Milites et numerata iisdem pecunia ^
Locus ipse odhuc conspicuus; et isthaec Ecclesia? sanctae,

domus, a felicis recordationis imperatore Constantino ex

propenso amore Ghristi aedificata , utque cernis exornatn.
XXHL Testalur etiam resurrectionem Jesu, quoj in no-
mine ejus a mortuis excitata est TaLilha ^.Qni enim re-
surrectioni Christi derogabitur fides, quando et nomcn
ejus mortuos suscitavit? Testis est resurrectionis Jesu
etiam raare, ut prius audisti; testis et piscium captura, et
carbones obsonium impositum 7. Testatur et Pe-
positi, et

trus, qui prius quidem negaverat; tertium vero confessus

estpostea, et spiritales oves pascere jussus ^. Stat in ho-
diernum usque diem [ mons ] Olivarum, eum qui super
nubem conscendit in hodiernum usque (h*em fidelium ocu-
lantum non demonstrans, ac coelestem ascensionis ja-
lis

nuam ^. In Bethlehem de coelis descendit; ex monte Oli-

varum in coelos ascendit. Inde ad homines [ venit ]

certamina incepturus : isthic vero ob certamina coronatur.

Multos igitur testes habes, Habes hunc ipsum resurrestio-

nis locum. Ilabes locum ascentionis nobis ad Orientem

situm. Testes habes eos, qui ibi testati sunt, Angelos, et

nubem quam ascendit, et Discipulos qui inde descede-

runt '°.

Joan. XX, 27, et Luc. xxiv, Sg,

* —
' Joan. xx, 22, 25. ^ Mattb. —
xxvin, 2, 4» 5 et 9, Joan,— xx, C,
**
7. * Malth. xxvin,— i5. —
^ A.ct. ix, io. —
7 Joan. xxi, 6 et g. ' Ibid. —
iS-iy. —- 9 Acl. 1,

9-12. — " ibid, 10-12.

 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI ASCENSIONE. 385

XXVI. Jamvero doctrlnae ficlei serles, ut et de assump-

iione diceremus, monebat : sed ita divina gratia disposuit,
ut plenissime pro virium nostrarura modulo ea de re hesterno
die in dominica audires; cumdivinaegratiaedispositioneiec-
lionum ordoin synaxi, ea, qucc ad Salvatoris nostri in coelos

ascensionem pertinent, complecteretur. Illa vero, quae dixi-

mus, propter omnes sane et propter coUectorum fidelium
multitudinem,atpraecipuarationeproptertedisseruimus. Id
autem quaeritur num dictis altenderis. Nosti enim quod fidei

lenor docet te credere in eum, Qui resurrexit tertia

DIE; ET REVECTUS EST IN COELOS:, et consedit a dextris
Patris. Maxime igitur existimo te exposilionis nostrae re-

cordari. Nihilominus, uti obiter, nunc eorum, quae dicta

sunt, memoriam refricabo. Memor esto ejus quod aperte in

Psalmis scriptum est : « Ascendit Deus in jubilalione *. »

Recordare quod et divinae Potestates ad se invicem aiebant

« Attollite pprtas, principes, vestras ^ , etc. » In mentem
redeat Psalmi dicentis: « Ascendit in altum, caplivam duxit
» captivitatem ^. » Memineris Prophetae aientis : « Qui aedi-
»ficatincoelumascensionemsuam 4; »etreliqua, qu;eprop-
ler Judaeorum contradictiones heri sunt dicta.

XXV. Quando enim Sah atoris ascensioni velut impos-

sibiliobnixi fuerint, memineris eorum,qu8e dc translationo
Abbacum dicta sunt. Si enim Abbacum ab Angelo Irans-
latus est, per comam sui capitis portalus ^ : multo magis
et Prophetarum et Angelorum Dominus, de monle Oliva-
rum nubem conscendens, propria virtute sibi in ccelos
aditum parare potuit. £t similia quldem mira in mentem
reduc, Domino vcro mirabillum efFectorl singularem ex-
cellentiam serva. Illl enim portabantur; iste vero omnia
porlat ^. Memlnerls Enoch translatum esse ?, at Jesum
' Psal, XLVi, 6. — 2 id_ xxiii, 7. — 3 i(j^ Lxvn, 19, et Ephes. iv, S.—
* Amos IX, 6,— » Dan. xiv, 35. — <»
Hebr. 1, 3. — ? Gen. v, 25.

XLVII. 25
 386 S. CYRILLI HIER080L. ARCHIEP.

ascenclisse. Recordare eorum, qiiae de Elia heri dicta sunt.

Quod videlicet Elias in igneo quideni curru assumptus
sit ', Chrlsli vero currus fuerit, « Decies millies mullipli-
» cata laudanlium millia % »et quod Elias ad orientem Jor-
danis assumplus sit; cum Chrislus ad orientem torrentis
Cedron ascenderit : quodque ille « Tanquam in coehim v

ascenderit, Jesus vero « In ccelum : » et quod prior ille

dixerit « Datum iri in Spiritu sanclo suo discipulo du-

»plicia^ : » Chrislus vero lantam suis Discipulis sancli
Spiritus gratiae parlicipationem concesserit; ut non solum
illum haberent in se ipsis, sed et per impositionem ma-
nuum suarum communicationem ejus credentibus imper-
tirent ^.

XXVI. Cumque ita adversus Judaeos pugnaveris, eos-

que ex similitudinis debellaveris, tunc ad supereminenlem
Saivatoris gloriam veni : in eo quod illi quidem servi sint,
isteautomDeiFilius. Alque ita eum excellererecordaberis,
dum cogitabis Christi servum usque in terlium coelum rap-
tum esse. Si enim Elias ad primum usque pervenil coelum,
Paulus vero usque ad tertium ^, pruestabiliorem ulique
consecutus est iste dignitatem. Non te tuorum pudeat
Apostolorum. Non sunt Moyse deleriores, iiec Prophetis
inferiores; sed boni sunt cum bonis, el bonis meliores.
Nam Elias revera in coelum assumptus est; at Petrus habet
claves regni coelorum, cum audierit «Quaecumque : solveris
» super terrara, erunt solula in coelis^. » Elias in coelum dun-
taxat est sublatus ; Paulus vero et in coelum et in paradisum,
(Decebat enim Jesu Discipulos multiplicatam gratiam ac-
cipere, ) audivit ineffabilia verba, quae non licet homini
»loqui 7, » Descendit autem desursum Paulus, non quod

4 4 Reg. 11, u.— 2 psal, lxvii, iS. — M Reg. n, 8-i5,— ^ Act.

vni, 17, i8, —-5 2 ^^^* **'» 2, — .
^' Matlh. xvi, igt — ? a Gof,
xil, 4.
 CiTECHESIS XIV. DE CHRISTI CONSESSU. SS^

tertii cceli habitatione indignus foret ; sed ut perceptis

humanam sortem snperantibus donis, cnmque honoris
accessione descendens; cum Christuni praedicasset , et

mortem pro ipso toleravisset, martyrii quoque coronam

assequeretur. Ceetera vero hnjus argumentationis, heri a
me in synaxi dominicoe disputata, praeterivi, quod pru-
dentibus auditoribus sola ad doctrinam sufficit recordatio.

XXYII. Memento quoque eorum, quae de Filii a dextris

Patris sessione multoties a me sunt dicta ; eo quod fidei
consequentia illud habeat : Qui et asceisdit in coelos et
CONSEDiT A DEXTRis Patris. Propriam vero hujus sedis
rationem ne sollicitius inquiramus, captum enim excedit.
Neque perferamus eos, qui perverse asserunt quod post
crucem et resurrectionem, et regressum in ccelos, tunc
Filius a dexlris Patris sedere coepit. Non enim ex profectu
sedem hanc adeptus est sed ex quo est, (est antem ab :

aeterno genilus, ) eliam sedet una cum Patre. Et hunc

thronum ante Salvatoris in carne adventom conspicatus
Hesaias propheta, ait : « Vidi Dominum sedenteni super
«thronum excelsum et elevalum ^, etc. Patrem namquc
»nemo vidit unquam ^. » Qui vero tunc Prophetae conspec-
tus est, Filius erat. Et Psalmidicus ail : « Paratus thronus
))tuus ex tunc, a saeculo tu es ^. » Cum vero multa sint
hujus rei [nimirum aeternam eam se<lem esse] teslimo-
nia, haec propter provectiorem horam adduxisse sulllcial.

XXVill. Nunc aulem vobis in memoriam reducenda

sunt pauca de multis, quae dicta sunt [in Scripturis] de
hoc argumenlo quod a dextris Patris Filius sedeat. Cen-
tesimus enim nonus Psalmus aperle dicit : « Dixit Dominus
))Domino meo Sede a dextris meis, donec posuerim ini-
:

)) micos tuos scabeiium pedura luorum ^. » Dictum hoc in

* Paulianislae. — ^ Isai. vi, i. — ^ Joan. i, i8^ et i Tim. vi, 66.

— 4 Psal. xcii, 2. — ' Id. cix^ 1,
 388 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Evangeliis confirmans Salvator, ait Davidem haec Don a se

ipso, sed ex divini Spiritus inspiralione dixisse, his verbis,
« Quomodo ergo David in Spiritu Dominum eum vocat,
» dicens : Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris
»meis S » et quae sequuntur? Et in Aclibus Apostolorum
in die Pentccosles, stans Petrus cum undecim et ad Israeli-

tas disserens % hujus ex centesimo-nono Psalmo testimonii

ipsis verbis meminit.
XXIX. In memoriam quoque reducenda sunt pauca
alia ejusmodi testimonia de Filii a dextris Patris consessu.
In Evangelio secundum Matthaeum scriptum est : « Coeterum
» dico vobis, ab hinc videbitis Filium hominis sedenlera a
» dextris virlulis ^, elc. » His consentanea scribens Petrus
apostolus dicit : a Per resurrectionem Jesu Christi, qui
»est in dextera Dei, profectus in coekim ^. » Paulus vero
apostolus ad Romanos scribens ait : « Christus, qui mortuus
'»est, imo polius qui et resurrexit, qui etiam est in dextera
» Dei ^ » Ad Ephesios vero scribens ita profatur « Secun- :

» dum operalionem potentiae fortitudinis ejus, quam exe •

» ruit in Christo, suscitans eum a mortuis, et sedere faciens

»in dextera sua ^, » et quae sequunlur. Colossenses autem
sic docebat : « Si igitur resurrexistis una cum Christo, su-
»pera quaerite, ubi Christus esl in dextera Patris sedens >. »

Et in Epistola ad Hebraeos ait : « Purgatione peccatorum

jfacta, consedit in dexlera majeslatis in excelsis ^. » Ite-

rumque : « Ad quem vero Angelorum dixit unquam : Sede

» n dextris meis, donec posuero inimicos tuos scabellum
»pedum tuorum 9? » Et rursus : « Hic vero una pro omni-
))bus oblala viclima in perpetuum, consedit in dextera
»Dei; id quod superest expectans, donec inimici ejus posili

* Malth. XXII, 45. — Act. i4 et 34. — Matlh. xxvi, 64. —

2 11, '

* I Petr. 111, 21, 32. — Rom. viu, 34. — * Ephes. 19, 20. — ^ 1,

7 Coloss. III; 1. — Hcbr. « — Ibid. i3, et Psal, cix,

1, 3. » 1.
 CATECHESIS XIV. DE CHRISTI CONSESSU. 689
»sint scabellum peclam ejus ^ Ac deiiuo « Aspiclenles
» :

»in fidei auctorem et consummatorem Jesum; qui in lo-

»cum propositi sibi gaudii sustinuit crucem, ignominla
«contempta; et in dextera throni Dei consedit ^. »

XXX. Et cum alia sint pcrmulta de Unlgenili a dextris

Dei sede testimonia, ista nobis sufficiant in prresenti; eam-

dem iterum admonitionem repelentibus, quod non post
suum in carne adventum hanc sedls conseculus sit praero-
gativam ; sed et anle omnla saecula unigenltus Dei filius,

Dominus vero noster Jesus Chrlstus, hunc in dextera Pn-

tris ab aeterno obtinet thronum. Ipse vcro omnium Deus
Christi pater, et Dominus nosler Jesus Christus, qui « Des-
«cendit et ascendit ^, » et una cum Patre sedct, custodiat
animas vestras : inconcussnm immutabilemque vestram in

eum, qui resurrexit, spem conservet : simul exsuscitet vos

ex mortuis peccatis veslrls ad donum suum coelesle : dig-
nos vos efficiat, qui raplamini in nubibus in occursum
Domini in aera ^, in tempore opporluno : et donec tem-
pus illud adveniat gloriosi ejus adventus secundi, inscribat
omnium vestrum nomina in libro viventium ; inscriptaque
semel nunquam deleat. Multorum enim, qul excidunt de-
lentur nomina *''.
Praestet aulem omnibus vobis credere iri

eum, qui resurrexlt; eumdem vero expectare qui descendit

et ilerum veniet. ( Venict autem non e terra te ipsum ;

enim pra?muni, ohomo, propter venluros impostores.) Qui

in superis sedet, et nobis hic una praesens adest, unius-
cujusque compositionem et fidei firmitalem contuetur ^.

Quod enim carne nunc nbcst, ne idcirco judices etiam

abesse Spiritu. Medius hic adest ^, audiens, quoe de se di-
cuntur, et quae apud te cogitas vldens; scrutans renes et

*-Hebr. x, 12 jiixta Grrecum, et i3 juxta Vulgatam. — ^ Ilebr.

xti, 2. — Ephes.
3 IV, 10. — * 1 Thess. iv, 16.— ' Psal, LXViii, 29,
ct Apoc. uij 5.-- <i
CoIgss. 11, 5. — ^ Joan, 1, 26.
39" S. CYRILLI HIEnOSOl. ARCHIBP.
coi-da <. Qui nunc quoque paratus
est accedentes ad
bap-
tisma et vos omnes in Spiri.u
sancto repr^scnlare Patri
et
d.cere :Ecce ego et pueri
. q„os dedit mihi Deus ». .Cui
glona m sajcula. Amen,
Psal. vn, 10, el Apoc.
il, ,5. _ J I,ai. v,„, ,8.
 CATECHESIS XV. DE SECUNDO CHRISTI ADVENTU. S^l

/tV%\\AVV\ VVX^A^A/VVVV^^VV^AAA VV\ VVIIVV%\V\ V\^A/V\ VV^ VVV VV\ VV\'VV\ VVN VV> \^/\ VV\ VV% VVV VV\ VV\ V\^

CATECHESIS XV.

ILLUMINANDORUM,

Hicrosolymisex tempore perorata, inillud : Et venturum

IN GLORIA JUDICARE VIVOS ET MORTUOS : CUJUS REGNI NON
erit finis : ac de Antichristo, Et lectio ex Daniele :

Aspiciebam doneclhroni positi sunt, et Antiquns dierum

sedit'. Et insequentibas: Aspiciebam in visione noctis,

et ecce cumnubibuscoeli quasi Filius hominis veniens %

et quce sequuntar.

ARGUMENTUM.

I. Omnia fere apud Christum daplicia. — Duplex

Christi adventus. IL Utriusque adventas testimonia. IIL
Futura mundi innovatio. IV. Tempus nemo curiose in-
quirat. —
Signa occasus mundi prcenuntia. V. Sig7iam
primum, impotstores Christi nomen sibi usurpantes. VI.
Signam secu7idum, bella diversa. — Eo tempore bellum in
Mesopotamia Romanorum contra Persas. VII. Signum ter-
tium, Ecclesioi discidia. VHI. Signum quartum, pradi-
catio Evangelii per totum orbem, IX. Signum quintum,
abominatio desotationis, hoc est, Antichristus, et defectio
prcBcedens. — Defectio a flde in duabus oppositis Sabel-
lianoram et Arianorum hccresibus. — Ecclesia illotempore
occultis hwreticis plena, X. Christus non e terra, sed e
ccelis venturus. XI. Diaboius utriusque Christi adventas

* Dan, vn, 9. -^ * Ibid. i3.

Sga S. CYRILLI HIEROSOL. A.RCHIEP.

fidem in antecessum corrupit. — Antichristas magus ro-

manum, imperiam invadct. — Judceos Ckristi nomine
^entiles ma^icis prcestigiis seducet. XII. Quandonam ven-
— Ejus expeditiones, — Clementiam
iurus Antichristus?
primum simulabit, tum dire — Tres tantum an~
sceviel.

nos dimidium vaiebit, XIII. Superiorum probatio ex

et

Daniele. XIV. Satanas Antichristo uti insirumento utens,

in propria persona per ipsum operabitur. Miracula —
Antichristi falsa. XV. Tcmpti judaici se studiosum et
zelatorem prceferet, — Antichristus venturus post inte-
gram temptijudaici ruinam. XVI. Firmitatis suce conscii
contra Antichristum perstent, timidi fugiant. XVII. Mar-
tyres sub Antichristo, omnibus marljribus prceferendi. —
Deus permittit Antichrislum, persecutores Ecclesice va-
lerCf ad condemnationem infidetium, et fidetium exercita-

tionem. XVIII. Atios de Antichristo prcemunire debemus,

— • Fitii per catechcsim. XIX. De adventu Christi in
gtoria. XX. De eodem argumento. XXI. De eodem argu-
mento, XXII. Signum Christi venientis, crux lucida, —
Angetica tuba congregabuntur etecti e quavis conditione,
— XXIII. Descripta sunt in divinis Libris omnia
et toco.

nostra, sive bona, sive mata. — XXIV. De verbis Sym-

boti Judicare vivos
: morluos. — Tanto major Angeto-
et

rum numerus, quanto cadum terra capacius, — Grande

et

suppticium tcstibus Angetis et hominibus omnibus con-

demnari. XXV. — Resurgemus
Nihit fugiet Judlcem.
propriis amicti operibus. — Unusquisque ex operumspecie
agnoscetur.''X.X.Yl. Qua ratione pcenas judicii effugiemus,
XXVII. De verbis : Cujus regiii non eril finis. XXIX.
Objectiones Galatarumrefettuntur. Primaobjcctio. XXX.
Secunda objectio, — Quomodo Christus subjicietur Pa-
iri, XXXI. Foces quousque et donec, non semper defini-
tum quoddam tcmpus significant, XXXH. Vctamcn /u-
 CATECHESIS XV. DE SECUNDO CHRISTI ADVENTU. SqS

dceoram cordl in lectione Mojsis impositum usque ad

scBcuLi consammationem,

J. Ghristl adventum annuntiamus ' non unum duntaxat,

sed et alterum priore multo speciosiorem. Ille enim palien-
iiae significalionem prsetulit ; iste vero divini regni diadema
feret. Nam
plurimum duplicia sunt omnia apud Domi-
ut
minum nostrum Jesum Christum. Duplex nativitas, altera
ex Deo ante saecula, altera ex virgine in consummatione
sseculorum : duplex descensus , unus obscurus, qui tan-
quam [pluvioe] in veUus ^, alter vero conspicuus, nimi-
rum futurus. In primo adventu fasciis involutus est in
praesepio ^; in secundo amicitur himme quasi vestimento^.
In priori sustinuit crucem ^, ignominiam aspernatus : in
ahero veniet Angelorum exercitu stipatus, glorificatus ^.

Non igitur in primo tantum adventu acquiescimus, sed et

secundum expectamus. Cumque in priore dixerimus : « Be-
«nedictus qui venit in nomine Domini 7, » idem rursum
dicemus in posleriori ^ : ut cum Angelis occurrentes Do-
mino 9, adorantes clamemus « Benedictus qui venit in :

«nomine Domini. » V^eniet Salvator, non ut itcrum judice-

tur, sed ut in jus vocet eos, a quibus in judicium est voca-
tus.Qui prius cum judicaretur lacuit consceleratis, qui '°,

immania in iihmi, quando in crncem egere, ausi sunt, in

memoriam revocans dicet o Haec fecisti et tacui". «Tunc,
:

piae dispensationis causa, homines leni persuasione docens

venit : eo vero tempore,velint noHnt, regno ilHus necessa-
rio subjicientur.

II. De utroque iHo adventu loquitur Malachias propheta :

* Vlde D. Guillon, tom. vni, pag. ^oj-^oS. — ^ Psal . lxxi, 6. —

^ Luc n, 7. — ^ Psal. cui, 2. — ^ Hebr. xu, 2. — ^ Matlh. xxv, 3i.
— 7 Id. XXI, 9.— 8 Id. xxxiii, 39.— 9 1 Thess. iv, iG. — '° Matth.
XXVI; 62, et xxvu, 12,— V Psal. xnx, 21.
^94 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

« Et statim venlet ad templam suum Dominus, quem vos

» quserilis \ » Ecce unus adventus. Et rursus de altero ita

infit : « Et Angelus Testamenti quem vos quacrilis. Ecce

«venit Dominus omnipotens : et quis sustinebit diem in-
«gressus ejus, aut quis subsislet in vlsione ejus? eo quod
»Ipse accedlt tanquam ignij conflatorii, tanquam herba
«lavantum: et sedeblt conflans et emundans ^ » Et in
consequentibus mox ipse Salvator ait « Et accedam ad
:

s vos in judiclo, et ero testis velox in veneficos, et in adul -

«teras, et in eos, qui jurant nomine meo super menda-

» cium ^, etc. » Propterea cauliores nos facere volens Pauhis
ait : « Si quls super ffidificat super hoc fundamentum, au-
»rum et argentum et lapldes pretlosos; llgna, fcenum, sti-

«pulam uniuscujusque opus manifeslum eflicleturi dies

:

» enlm declarablt, quoniam in igne retegetur ^. » Jamvero

duos quoque iflos adventus slgnificat Paulus ad Tilum scri-

bens his verbls « Apparult gratia Dei Salvatoris omnibus
:

shomlnlbus, erudiens nos, ut abnegantes impletatem et

» mundana desiderla, temperanter et ple et juste vivamus
vln prsesenti saeculo; expectantes beatam spem, et appa-
»rilionem glorlae magnlDei et Salvatorls nostri Jesu Chrls-
»ti^ » Vides-ne qnomodo primum expressit [advenlum,]
de quo gratias aglt; alterum vero, quem expeclamus.
Propterea fidei, quam profitemur, tenor nunc ita est
tradltus, ut credamus in eum, Qui et ascendit in coe-
LOS, ET CONSEDIT A DEXTRIS PaTRIS. Et VENTURUS EST IN
GLORIA JUDICARE VIVOS ET MORTUOS ; CUJUS REGNI NON ERIT
FINIS.

III. Veniet igitur Domlnus noster Jesus Ghrlstus e coelis.

Veniet vero circa finem mundl hujus cum gloria In pos-

trema dic. Fletenlm mundi hujus consummatlo, et factus

' Malach. iu, i. » Ibid. ~ 2, 3. — ' Ibid. 5. — * i Cor, iii, 12,

i3. -^ 5 Tit. II, ii-i3.
 CATECHESIS XV. DE SECUNDO CHRISTI ADVENTU. SgS

iste mnndus riirsum renovabitur. Quoniam enim corrup-

lio, et furtum et adulterium, et omne peccatorum genus
efTusum est super terram \ et cruores snper cruores ad-
mixti in mundo : ut ne admirabile domicilium istud iniqui-
tateoppletum remaneat, pertransibit hic mundus,ut qui sit

pulchrior excitetur. Vis rei hujus ex sacris diclis demons-

trationem accipere? Audi Hesaiain prophetam : « Et con-
«volvetur sicut liber ccelum, et omnia sidera cadeht sicut
»folia de vinea, et sicut cadunt folia de ficu ''. » Et Evaii-
gelium ait : « Sol obscurabitur, et luna non dabit splendo-
»rem suum, et astra cadent e coelo ^ » Ne moesti simus
perinde quosi soli moriamur,* nam et sidera moriuntur,
verum fortassis iterum resurgent. Convolvet coelos Domi-
nus, non ut iis afferat interitum, sed ut rursus excitet
pulchriores. Audi Davidem prophetam aientem « In prin- :

»cipiis tu, Domine, terram fundasti et opera manuum ,

»tuarum sunt coeli. Ipsi peribunt, tu autem pcrmanes » '^.

Sed dicet aliquis « Ecce aperte pronuntiat, quod « Peri-

:

»bunt. » Audi quomodo dicat « Perlbunt. «Ex consequen- :

tibusplanumest: «Et omnessicut veslimentum veterascent;

»et sicutamictum circumvolves eos, et immutabuntur ^. »
Sicut enim perire homo dicitur, juxta eam sententiam
« Yidete quomodo justus periit, et iiemo excipit corde ^ » ;

quamvis resurreclio expectetur ita coelorum quoque ve- :

luti resurrectionem opperimur. « Sol convertetur in t^ne-

» bras et hina in sanguinem 7. » Erudiantur qui ex Manichaeis
conversi sunt, nccamphus luminaria Divinitate donent :

neque solem istum olim obscurandum Christum esse impie

existiment. Rursum audi Dominum dicentem « Coelum et :

• terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt ^ : »

* Osee IV, 2. — ' Isai. xxxiv, 4« — ^ Mallh. xxiv, 29. — ^ Psal.

ci, a6, 27. — * Ibid. 27, 28. — ® Isai". lvu, 1. — ? Joel, 11, 32.
Act, 11, ao, et Rou). x, i3. -^ « Matlh, xxiv, 35.
Sg^ S< CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

non enlm pretii ac sortis ejusdem ciim verbis Domini sunt

creaturaD.
IV. Transibunt igitur visibilia, et venient quae expec-
tantur istis pulcbriora : sedtempus nemo curiose inquirat.
« Non enim, inquit, vestrum est nosse tempora, vel arti-
»culos temporum, quos Pater constituit in propria potes-
))tale^ » Neque audeas definire quando haec fient, neque
iterum supine obdormias. « Yigilate enim, ait, quia hora,
»qua nonexpectatisjFilius hominis veniet'. » Vcrum, quo-
niam expediebat nos signa consummationis perspecta ha-
bere, et quoniam a nobis expectatur Christus ne decepti :

moreremur, et a mendaci Antichristo in errorem abduce-

remur; divino nutu moti sapienti Dei consiho Aposloli ,

ad verum Magistrum accedunt, et aiunt « Dic nobis quando :

»haec erunt, et quod signum adventus tui, et consumma-

» tionis sajculi ^. » Expectamus te secundo venturum ; sed
Satanas transfiguratur in Angelum lucis^. Nos igitur lutos
ahum tui loco adoremus. Ille autem divinum
redde, ut non
beatumque suum os aperiens, ait « Videte ne quis vos sc- :

«ducat^. Vos quoque auditores, illum nunc oculis mentis

»

tanquam intuentes, eadem vobis quoque dicentem audi-

tote « Videte ne quis vos seducat. » Qui sermo vos omnes
:

admonet ut iis, quie dicenda sunt animum advertalis. Non

enim praeteritarum rerum historia est; sed futurarum, et
cerlo futurarum prophetia. Non prophetantibus nobis, in-
digni enim sumus; sed proferentibus in medium, quae
scripta sunt, et signa dechirantibus. Tu vide apud te quae-
nam ex illis jam contigerint, quaenam vero adhuc eventura
restent, teque praemuni.
V. «Videte ne quis vos seducat : muUi enim venient in
»nomine meo, dicenles : Ego sum Christus, et muUos se-

• Act. 1, 7. — =•
Matlh. xxiv, 42-44. — ^ Ibid. 5.— " 2 Cor. xi,

14. — * Matth. XXIV, 4.

 CATECHESIS XV. DE SECUNDO CHRISTI ADVENTU. 697
»clucent '. » Haec facta sunt ex parte. Jam enim hoc dlxit

Simon magus, quidam ex Dei hoslibus

et Menander, et alii

haeresum principibus. Dicent vero idem et noslris tempo-

ribus, et post nos, alii.

YI. Signum secundum : « Audituri autem estis bella et

arumores bellorum% » Est-ne igitur in prsesenti tempore

Persarum contra Romanos circa Mcsopotaminm bellum, an-
non? Consurgit gens conlra gentem, et regnum adversus
regnum, nec-ne? « Et erunt fames, et peslilenticX, et terra;

»motus per loca^. «Hsec jam facla sunt. Et iterum : «Ter-

sriculamentaque de coelo, et magnse lempestates^. Yigi-
))lale igitur, ait , quia nescitis qua die Dominus noster
jDveniet^. »

V H. Sed adventus Domini quaerimus slgnum nobis pro-

prlum : ecclesiasticum [hoc est Ecclesiae proprium] quae-
rimus nos ecclesiastici viri. Salvator vero dicit : « Et tunc
)) scandalum patienlur multi, et alius allum invlcem tradent,
» seseque odlo habebunt^. » Si audieris quod episcopi ad-
versum eplscopos, et clerici contra clericos, et populi in
populos ad sanguinem usque grassantur, ne perturberis;
praedlctum enim ante fuit in Scrlpturis. Ne his, quae nunc
liunt, sed his, quae scripta sunt, Neque etiam si attcnde.
ego, qui le doceo, peream, tu una mecum pereas. Sed fas
est auditorem magistro mellorem fierl, et eum, qui novis-

simus venit, prloremeirici 7. Quandoquldemeteos, quicirca

undecimamhoramveniunt, recipit Dominus^. » Si in Apos-
tolis inventa est proditio, miraris si in eplscopis quoque

fraternum odium reperiatur? Sed slgnum hoc non ad

principes tantum, verumeliam ad populos pertinet. Ait
enim : « Et propter multlplicationem iniquitatis, refriges-

* Matth. XXIV, 4, 5.-2 Ibid. 6, 7. — ' Ibid. — ^ Luc. xii, 11.

— 5 Matth. XXIV, 42. — 6 Ibid. 10. — 7 Id. x, 16. — » Ibid,

6 et 9.
 SgS S. CYMLH HIEROSOL. ARCniEP.

» cet multorum charltas •. » Praesenlium-ne qulsquam , se

sinceram et absque simulatione adversus proximum amici-
tiam habere gloriaturus est ? Nonne persnepe et labia oscu-
lantur, et vultus arridet, et hilares sunl oculi; cum pectus
machinatur dolum, et struit mala qui pacifica loquitur ' ?

VIII. Habes qiioque et hoc signum : « Et pr?edicabitur

» Evangelium hoc regni in tolo orbe in testimonium om-
» nibus gentibus; et tunc fmis advcniet^. s Et fere, ut vide-
mus, universus mundus doctrina de Ghristo opplctus est.

IX. Etquidposleafiel? Dicit inconsequenlibus : «Quando

»igltur videritis ahominationem desolatlonis, quae dicta
»est a Daniele propheta, stantem in loco sancto; qui legit
«inlelligat^. «Etrursus, «Tuncsi quis vobis dixerlt : Ecce
j> hic est Christus, aut, Ecce Fraternum illic, ne credatis ^. »

odium Anlichristo dat deinceps locum, Praeparat enlm

diabolus scissuras populorum ut ipse cum venerit favora-
bihus recipiatur. Absit vero ut quisquam eorum, qui hic
adsunt vel quicumque sunt ahbi
, Christi servorum, ad ,

hostem accurrat. Dehoc scribens apostolus Paulus perspi-

cuum signum dedlt, dicens « Quoniam nisi venerit prius :

» defectio, et revelatus fuerit homo peccali, ille filius per-

» ditionis, qui adversarius est, et extollitur adversus omnem
» qui dicitur Deus aut numen; adeo ut in templo Del sedeat,
«ostentans et jaclans se ipsum esse Deum. Non meminis-
»tis quod, cum adhuc essem apud vos, haecdixerim vobis?
» Et nunc quld detineat, scitis, ut reveletur in suo tem-
»pore. Nam mysterium jam agltur iniquitatis. Tantum qui
»tenet in praesentin, [leneat], donec de medio lollalur.
» Et lunc patefiet ille iniquus, quem Domlnus conficiet
» spiritu oris sui, et abolebit claritate adventus sui. Cujus
»est advenlus secundum operationem Salauae, in omni po-
* Matth. XXIV, 12. — * Fsal, xxvii, 3. — ' Matlh, xxiv, i^. —
4 Ibid, i5, — 6 ibid, s5.
 CATECHESIS XV. DE SECtlNDO CHRISTI ADVENTU. 5^9
))tentia et signis et prodigiis mendacii, et cuin omni de-
))ceptioncinjustiLi8eiis, qui pereunt '. j^HcTC quidemPaulus.
Nunc vero defectio est : defeccrunt enim homines a recta
fide. quidem Filio-paternitatempraedicant; alii vero
Et alii

Christum ex non extantibus ad esse perductum dicere au-

dent. Et prius quidem conspicui erant haeretici; nunc
autem occuitis hserelicis repleta est Ecclesia. Defecerunt
enim homines a veritate, et pruriunt auribus% Sermo [ad
persuadendum artificiose compositus agitur?] omnes sua-
viter audiunt sermo ad animi conversionem comparatus ?
:

omnes avertuntur. Defecerunt plurimi a rectis doctrinis,

et malum propensius eh*gunt, quam se applicent bono.
Haec igitur « Defectio est, )) et expectandus jam inimicus.
Et jam ex parte prsecursores suos mittere occoepit, ut ipse
ad praedam paratus subsequatur. Tibi igitur provide, o
homo, et animam securam redde. Testillcatur nunc tibi

Ecclesia in praesentia Dei vivenlis^; et quae Antichristum

spectant, praenuntiat tibi antequam adveniant. Eaque sive
tuo tempore futura sint nescimus , sive poslerius, nesci-
mus : optimum tamen est te horum gnarum praemuniri.
X. Christus verus, unigenitusDeiFiliifs non ampHus de
lerra venturus est. Si quis venerit in desertis fictas species
obtendens, ne exeas^. « Si dixerint : Ecce hic Christus,
»ecce illic , ne credideris^ )) Ne in posteVum ad lerram
atque ima respice, e enim descendet Dominus,: non
ccelis

soius sicut antea , sed multo comitatu, innumerabilium

Angelorum satellitio stipalus^ : neque abscondite t Sicut
))pluvia in vellusv^ » sed ut fulgur, conspicue collucens^
Ipse enim dixit : « Sicut fulgur exit ab Oriente, et conspi-
«citur usque ad Occidentem, ita erit et adventus Fihi ho-

' 2 Thess. II, 3-10. — 2 ^ xim. iv, 3, 4. — ' Ibid. 1. — 4 Matth.

XXIV, 26. — 5 Marc. xin, 21. — ^ Act. 1, 11, et Jud» i4. — ? Psal.
ixxi, 6, — « Luc. xvu, 24.
400 S. CYRILU niEROSOL. ARCHIEP.

Mininis. » Et iterum : « Etvidebunt Filium hominis venien-

» tem super nubes coeli, cum potestate et gloria multa,
» Et mittet Angelos suos cum tuba magna', » et quae se-

quuntur.
XI. Sed quemadmodum ante, cum ipse hominem sus-

cepturus foret, expectareturque Deus e virgine nasciturus ;

rem eam diabolus in antecessum calumni^e subjecerat, cal-

apud idolorum cullores falsorum deorum, gene-
lida arte

rantium et ex mulieribus genilorum fabulas inveniendo;

ut cuni falsitas praeoccupasset, jam, ut existimabat, nec
veritas reperiret fidem : sic cum verus Ghristus secundo
venturus erit, simplicium, et circumcisorum praeserlim,
expectalionem Adversarius in occasionem sumens^ produ-
cet quemdam hominem magum, ac fallacis veneficiorum
incantationumque perversae artis peritissimum ; qui et ro-
mani imperii dominationem usurpabit, et falso se Chris-
tum appellaturus est, et per hanc Christi appellationem
Judaeos, qui Unctum [sive Messiam ac Christum] expec-
tant, decipiet, Gentilesque magicis praesligiis ac dolis per-

trahet.
XII. Veniet porro prsefatus iste Antichristus, cum ro-
mani imperii completa fuerint tempora, jamjamque mundi
finis proximus erit. Decem simul Romanorum reges cxur-

uno tamen eodemque lempore

gent, in diversis forte locis,
regnantes. Post hos vcro nndecimus erit Anlichristus, ma-
gicae arlis adminiculo romanum imperium usurpans. Tres
eorum, quianle seregnaverint, a Humiliabit, » seplem vero
reliquos suae ditloni subjcctos habens'. Ac primum qui-
dem veluti eruditus ac piudens quispiam clemenllam,
temperantiam, humanitatemque simulabit : at Judaiis per
signa, falsaque ex magicis fraudibus prodigia, quasi ille

expectatus Ghristus esset, deceptis ; omnibus deinceps

» Matth, xxir, 27-3 1, — » Dan. \ii, a4.
 CATECIIESIS XV. liE SliCUNDO CHEISTI ADVKNTU. /^Ol

crudelitatis et sceleris inscribetur notis, ita utomnesiu-

justos et impios qui ipsum prsecessere, improbitate supcrel
sanguinariiim, praefraclse duriti;e, immisericordem et ver-
sipellem', cum adversus omnes, tum vero maxime contra
nosGhristianos, animum gerens. Postquam vero tres annos
et menses sex duntaxat talia designaverit, ab secundo uni-
geniti Filii Dei Domini et Salvaloris nostri Jesu, veri
Christi, glorioso de cnelis adventu abolebitur : qui spiritu
oris sui Antichrislum interficiens % iilum igni Iradet sem-
piterno.
XIII. Haec autem docemus, non comminiscentcs, sed ex
divinis, quasIegitEcclcsia, Scripturis, et maxime ex recens
lecta Danielis prophetia, edocti : sicut et Gabriel archan-
gelus inlerpretatus est his verbis : « Quarta bestia, quar-
» tum regnum in terra, quod omnia regna superemi-
erit

Duebit^. » Hoc autem Romanum esse ecclesiastici auctores

tradiderunt. Gum enim primum quod illustre fuerit, sit
Assyriorum imperium Medorum simul et Per-
: alterum,
sarum, et tertium post haec, Macedonum; quarlum impe-
rium est praesens Romanorum. Tum in consequentibus
Gabriel inlerpretando ait « Decem cornua ipsius, decem :

» reges exurgent; et post ipsos exurget rex alter, qui omnes

»se anteriores malis superabit^ : » non solum illos decem
dicit, sed et omnes quotquot pirecessere. « Et tres reges
«humiliabit^; » ex iliis decem prioribiis, ut planum est,
Ex illis vero decem Ires humilians, prorsus ipse octavus
regnabit^. ciEtverbaj inquit, contra Altissimum loquetur? :»

blasphemus vir et legum contemptor, qui non a patribus

regnum acceperit^ sed magicis arlibus principatum ra-
|)uerit.

* Dan. viii, 24. — » 2 Thess. 11, 8,— 3 Cat. iv, 55. -- 4 Dan.
VII, 25. — 5 ibid. 24. — <^
Ibid. — 7 Apoc. xvn, u. — s
1)^^^
VII, 25.

XLVII. 26
402 S. CYniLLI IIIEROSOL^ ARCIIIliP.

XIV. Quis antem iste est, aiit ciijusinocli ad operotio-

nem pertinet? inlerpres esto Paule. « Gujus est, inquit,
» adventus secundum operationem Satanae, in omni potes-
))tate ct signis et prodigiis mendacii', » lioc innuens Sa-
lanam eo tanquam instrumento usurum, in propria persona
per ipsum operantem. Gnarus enim nullam de caetero mo-
ram suo judicio fore, jam non per minislros suos ex more,
sed per se ipsum deinceps apertius bellum geret. « In om-
»nibus vero signis et prodigiis mendacii. » Qui enim
mendacii pater est'', mendacii opera fictis speciebus osten-
labit; ita ut plebesresuscitatum mortuum se videre putent,

qui lamen non resuscitetur; et claudos ambulanles, et

caecos visum recipientes, cum nulla bujusmodi flat sanatio.
XV. Rursumque ait : « Qui adversatur, et extollitur

»superomnem qui dicitur Deus autNumen : » (Supra om-

nem Deum idola quippe odio habiturus est
: Antichristus.
« Ita ut ipse in templo Dei sedeaT^. » Quale autem tem-
plum? Eversum inlclligit illud Judseorum; absit enim, ut
istud in quo sumus dicat. Gur autem hoc dicimus ? ne
nobls ipsis gratificari videamur. Si enim ad Judccos tan-
quam Christus venturus est, et a Judsels adorari volet; ut
ipsos magls decipirit, templi sludium maximum ostentabit;
suspicionem spargens se eum esse ex genere Davidis, qui
templum Salomone constructum reparaturus sit. Veniet
a

autem Antichrlslus lunc, cum in lemplo Judaeorum lapis

super Lnpidem non manebit^, jaxta Salyaloris denunliatio-
nem. Quando enim vel vetustale collapsi, vel aedlficatlonis
prsetextu dejecli, vci quamcumque ob aliam causam eversi
fuerlnt lapides omncs non exterioris dico ambitus, sed
:

inlerioris aidis ubi Gherubim erant; tunc veniet ille « Iii

j»omnibus signis et portenlis mendacii^; » adversus Idola

• 2 Thess. u, 9. — ' .]oan, viii, /{^. — ' 2 Thess. n, 4» — ^ Matth.

XXIV, 2, — '2 Tlioss, !i, 9,
 CATECHESIS XV. DE SECTJNDO CHRISTI ADVeNTU. 4o3
oninia se efferens : et initiis quidem humanitatem simu-
lans, postea vero feritatem maxime aclversum Sanctos Dei
demonstrans. Dicit enim [ Daniel : ] « Yidebam, ct cornu
» illud Lellum gerebat cum Sanctis '. » Et rursns alio in
loco : « Erit tempus afllictionis : afllictio qualis non fnit ex
»quo gens extitit super terram, usque ad tempus illiid ^ »

Terribilis est fera, draco magnus hominibus insnperabilis,

paratus ad devorandum. De quo tametsi plura ex divinis
Scripturis dicenda habeamus, modum tamen tenentes his
interim contenti erimus.
XYI. Idcirco adversarii hujus vim pernoscens Dominus,
piis vcniam concedit aiens : « Tunc qui in Judnea erunt,
«fuglanl in monles^ » Si quis vero sibi firmitatis maximcie

conscius sit, ut adversusSalanam repugnet, persistat; (non

enim robur et nervos Ecclcsiae desperatos habeo, ) et dicat

« Quis nos separabit a charitate Ghristi ^ ? elc. » Verum qui

limidi sumus, nos in tuto ponamus; qui verofiduciao pleni,
ad pugnam perstemus. « Erit enim tunc afllictio magna,
»quah*s non fuit ab initio creaturoe usque ad hoc tempus,
))neque deinceps erit^. » Attamen Deo sit gratia, qui afllic-
tionis magnitudinem paucis diebns circumscripsit. Dicit

enim « Sed propter electos decurtabuntur dies illi^. »

:

Regnabit vero Antichristus tres annos et dimidium dun-

taxat. Quod non ex apocryphis dicimus sed ex Daniele. ,

Ait namque : « Et dabitur in manu ejus usque ad tempus,

»et tempora, et dimidium temporis 7. Tempus» est annus
unus, in quo sensim augmentum capiet ejus adventus
«Tempora » vero, duo reliqui impletatis anni ; quae in sum-
mam collecta annos tres conficiunt Dimidium lempo- : et«
»ris, »sunt sex menses. Iterumque alibi hoc ipsum ait Da-
niel : « Et juravlt per viventem in saecuhmi, quod in tempus,

» Dan. vii, 21. — 2 id. xii, i. — ^ Matlh. xxiv, i6. — * Rom,

vui, 35. — 5 Matth. xxiv, 21. — ^ Ibid. 22. — ^ Dan. vm, 25.

26.
 /

4o4 S. CYRILLI HIEROSOL. AR€HIEP,

«et tempora , et dimidium temporis '. » Fortassis etiam

nonnulli in hanc sententiam inlerpretati sunt quod sequi-

tur : « Dies mille ducenti nonaginta, » et hoc quoque :

« Beatns qui sustinet, et pervenit in dies mille trecentos

utriginta-quinque^. » Propter, hoc occultari oportet et fu-

gere : fortassis enim non absolvemus civitates Israel, donec
veniat Filius hominis^.
XVII. Quisnam ille beatus, qui pro Christo tunc cum
pietate marlyrium perferet? Ego enim super omnes mar-
tyres illius temporis martyres esse dixerim. Qui enim
,

ante htec tempora fuere, cum solis hominibus luctati sunt.

Qui vero sub Antichristo, cum Satana ipso in propria per-

sona congredientur. Et quidem reges, qui prius perse- illi

cutionem excrcucre solummodo neci dabant; mortuos ,

vero se suscitare non simulabant, neque signorum ac por-

tentorum species ostentabant. Hic autem conjuncta cum
terroris tum deceptionis prava incitatio; « Ita ut seduce-
» rentur, si fieri posset, etiam electi^^. » Ne quando cuiquam
eorum, qui tunc erunt, istasuccurrat cogitatio quid am- :

phus fecit Ghristus? qua enim virtute iste hciec operatur?

cerle nisi Deus voluisset, nonpermisisset. Cautum le facit,

et praedicit Apostohis. « Et propterea miltet eis Deus ope-

»rationem erroris ^ : (iUud autem, « Mittet, » pro, fieri con-
cedety positumest. ) Non, ut excusentur, sed : « Ut con-
»demnentur.»Quare? « Qui non crediderunt veritati, hoc
»est vero Christo ; sed approbaverunt injustitiam^, » hoc
est Antichristum. Permittit vero ista Deus cum in persc-

culionibus, quse diversis temporibus exurgunt, tum illo

tempore, non quod prohibere non possil; sed per patien-

liam promore suo proprios pugiles coronare volens, eodem

quo suos Prophetas et Apostolos modo ul post modici :

1 Dan. xiij 7.— ' Ibid. 1, et 11, 12.— ^ MaUh. x, 23. — 4 Ul.

XXIV, 24,— • ' 2 Thess. u, 10, 11. — * Xbid.

 CATECHESIS XV. DE SECtJNDO CHRISTI ADVENTU. 4o5

temporis laborem, selerniim coelornm regnum haereJila-

riam possideant; siciit Daniel ait : « Et in tempore illo sal-

» vus fiet populus tuns omnis, qui descriptns est in libro.

{Manilestnm est vero enm de libro vitte dicere : ) «El multi

))eornm qui in aggere lerra? dormiunt, excilabuntnr ; hi

jjquidem in vilam a^lernam, isli anlem in opprobrium et

))ignominiam sempiternom. Et qui intelligentes fuere, ful-

))gebunt sicnt spleiulor firmamenti ; et a juslis multis tan-

» qnam stellae in ssecula et amplins '. »

XVIII. Te ipsnm igitnr prajmuni, o homo; habes signa

Antichristi; neque sohis ea recordare, sed omnibns

et

absque invidia commnnica '. Si filium secundum carnem

habes, illnm jnm instrue et mone ; et si qnemqnam per ca-
lechesim genuisli, hunc qnoque cantum redde, ne falsnm
[Christuni] sicuti verum recipiat. Jam enim myslerinm «

»perficltur iniquilalis ^ » Teircnt me bella nationnm; ter-

rent ecclesiarnmscissiones; lerret mutunm fratrum odium,
et haecquidem dicantnr tanlnm, absit vero ut nostris tem-
poribus compleantur; canti tamen interim fiamus. Atqne
hactenus de Antichristo.
XIX, Suscipiamns vero ct expectemus Dominum de
coelis in nubibus venturum. Tubie angelicse tnnc insona-
br.nt, Qui mortni erunt in Chrislo primum resurgent; pii

qui vivent in nubibus rapientnr; hoc laborum pra^mium

receptnri, nthumana sorte sublimius honorentur, quoniam
supra vires humanas decertarnnt, Quemadmodum Panlus
apostolus scribens ait « Qnoniam ipse Dominus in jussu,
:

»in voce Archangeh*, et in tuba Dei descendet de coilo; et

» mortui in Christo resurgent pi-imum ; dcinde, nos qui vive
»mus, qui rehqui erimus, simnl cum ipsis rapiemur in

»nubibus in occursum Domini in aera, atque ita semper

» cum Domino erimus ^. »

' Dan, xu, i-3,— 2 Sap.vu, i3.— ' 2 Thess. ir, 7.— * i Thess. iv, i5-i6.
4oO S. CYRILLI HIIiROSOL. ARClliliP.

XX. Yidit hunc Domini adventum et mundl consum-

matlonem Ecclcslasles dicens : « Laetare juvenis ex juven-
»tute tua,* » et in sequentlbus ; « Et repclle iram a corde
»tuo, et remove pravilatem a cnrne tua, et memento crea-
toris tui; quandiu non venerint dles mallgnl; quandlu non
» obscuratus fuerit sol, et lumen, et luna, ct slellas; et ca-
«ligine involulae quaevident in foraminlbus '. » Cernendi in
nobis facultatem signillcans. « Quandiu non cversus fuerit
»funiculus ex argento ^ : » astrorum complexum dicit;
horum enim conspectus argento simllis « Et contritum :

«anlhemium auri, »his verbis solem cujus aurea species, ,

indicans. Anlhemis enlm nota herba est, multos habens

in ambllu, radiorum ad in&lar, foliorum surculos : « Et
»resurgent ad vocem passerls, et quldein de excelso vide-
»bunt; et terrores in via ^. » Quid videbunt? « Tunc
«vldebunt Fillum hominis venlentem in nubibus coell, et

» lamentabuntur tribus contra tribus ^. » Quid vero fit ve-

niente DomlnoP^^Florebit amygdalus, et crassescet locusta,
»et dissipabitur capparis Quemadmodum vero Inter-
^. »

pretcs aiunt, amygdalus florens praeteritam hyemem de-

signat. Futurumestautcm ut illo temporeposthyememcor-
poranostraccelcstifloreflorescanl. «Elcrassescet locusta ; »

pennigera nlmlrum anima corpore se induens. « Et dlssipa-

bitur capparis; » hoc est iniqul splnis similcs dispergentur.

XXI. Vides qui omnes Domlni adventum prcTnunllant.

Cernls quomodo norunt vocem passerls. Qualem vocem,
vldcamus. « Quoniam ipsc Dominus in jussloncj in voce
» Archangeli, et In tuba Del descendit dc ccelo ^. » Archan-
gelus proclamabit, et dicet omnibus : « Surgite in occur-
» sum Domlni 7. « Terriblhsque est descensio Domini ^.

* Itccl. XI, 9, 10 , et xn, i-5. Jd esl, pupillae oculoruni, — ^ Eccl.

xn, 6. — 3 Ibib. 4, 5. — ^ Matlh. xxiv, 3o. Zacii. xii, 12. — ' Eccl.
xii, 5.-^ 9 i Xhess, iv, i5.— ? ^latlh, xxv, 6, 7,— f^ JEphcs, v, 14.
 CVTECHESIS XV. DE SECUNDO CHRISTI ADVENTU. /jO^

David ait : «Deiis manifesle venlel : Deus noster, el non sllc-

» hit. Jgnis in conspeclu ejus ardebit ; et in circuitu ejus pro-

«cella vehemens % etc. » Veniet ad Patrem, juxta Scriptu-

1 am, qua) modo lecta est, Filius hominls in nubibus coeli :

« fluvio igneo, » quo probantur homines, « traclim decur-

» rente ^» Si quis aureahabeat opera, iilustrlor fiet ^ Si quis

stipula? similem ac sollditatedeslitutam operatlonemhabue-

rit, ab igne comburctur. « Et Pater sedet vestimentum snum
«habens nivis instar canclidum, et capIUos capitis inslar

»lana? mundac "^.

» Hctc porro humano more sunt dicta :

Quam vero ob causam? quia rex est eorum qui peccatls

coinquinatl non fuere. Dealbaboenim, inquit, peccata ves- «

» Ira sicut nivem et sicut Linam ^ » quod est vel condonato- :

rum vel non admlssorura peccatorum slgnum. Ycniet aulem

decoells Dominus innubibus,quiinnubibus ascendit^; Ipse
enim dixit « Et videbunt Filium hominls venientem in
:

»nubibus coeH cum virtute et gloria multa 7. »

XXII. Sed quodnam cst ejus adventus signum, ne forte

[ilium] audeat conlraria potestas Imitari ? « Et tunc,
» inquit, appareblt slgnum Fihi hominls in cffilo ^. » Signum
autem verum et Ghrisli proprium crux est. Lucidaj crucis
signum Regem praecedlt, demonstrans eum, qul prlus cru-
clfixus full; ut vldentes qui eum ante pupugerunt et insi-

dils clrcumvencre Judasi, dei)lorent tribus contra trlbus

dlcentes : « Hic est qui alapis cgbsus est; Iiic est cujus vultum
ilii conspuere : hlc est queni vinculis clrcumdedere; hlc est
quemcrucifixum prius contemptul habuere^. Quonam, in-
quient, fugiemus afacleiraclu<?e '°? Angeiicisveroexercilibus
cincti nusquam sanc fugere poterunt ''. Signuni crucls hos-

*
4. —
Psal. XLix^ 3, ^ Dan. vn, io-i5. — ^ 1 Cor. in, i2-i5. —
^ — ig^j
Dan. vn, 9. '
j^ ^3 ^ 6 ^^j-^ j^ g^ 10.— 7 Matlli. xxiv,
^o. — Ibid. —^ Zach. 9 xu, 10-12. Joaii. xix, 07. Apoc, 1, 7. MaUh.
x,\iv,3o. — Apoc. '° V!, 16. — '.' iNahum. 1, 6.
/,<:8 S. CVRILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

tibus lerror eril; gaudium vero amicis, qiii in enm credi-

dere, vel enm prcedicavere, vel pro eo passi sunt. Quis ille

tum lelix, qui amicus Chrisli rcpcrietur Non proprios ser-

?

vos (lespiciet tantus gloriosus Rex, qiii Angelorum satellilio

comitatus erit, qui Patris conscssor. Ut enim ne cum ini-
micis confundantur clecti, «]\jillet Angelos suos cum tuba
» magna, et congregabunt electos ejus a quntuor ventis \ »

Lotum non neglexit, qui unus crat; quomodo ergo justos

multos neglii;et? « Yenite, benedicli Palris mei ^, » aiet eis

qui tunc nubium curribus vehentur, et ab Angelis coUecti

fuerint.

XXIII. Sed inquiet aliquis eorum qui adsunt : « Inops

sum, et ilio forlassis tempore infirmus in lecto invcniar;

aut ego mulier in pistiino deprehendar Anne ergo con-

^.

lemnemur? » Gonlide, homo ; judex personas non respicit.

« Non secundum gloriam judicabit, neque secunduni
wfacundiam arguet ^. » Non anteponit eruditos indoclis,
nequepauperibus divites. Etiamsi in agro fueris, assument
te Angeli ^. Ne existimes quod lerrarum dominos accipict,
te vero agricolam relinquat. Etiamsi servus vei pauper
fueris, nihil sollicitus esto. Qui formam servi suscepit^,
servos non ospernabitur. Etiamsi cTger in leclo jncueris,
scriplum est : « Tunc duo erunt in lecto uno ; unus assu-
» mctur, ct alter relinquetur '. » Ouamvis necessitate co-
gente in prislinum dedilus fueris, sive vir, sivc mulier;
tametsi pueros habueris, nc molse assideas, non tnmen prae-
lcribit te « Qui eduxit vinctos in forliludine ^. » Qui Jose-
phuin ex servitute regnum provexit, te
et carcere ad
quoque ex afllictionibus in coelorum reguum redemplum
perducet. Solummodo confide, solummodo operare, so-

'
Mattli. XXIV, 3i. — 2 ij^ XXV, 3|. — ^ Luc. xvii, 34, 55, —
4 Isai. XI, 5. — 5 Matlli. xxiv, io. — ° Philip. ii, 27. -- ^ Luc.

XVII, 54.— * Psal. i.xvii,^ 7.

 CATECHESIS XV. DE JUDICIO POSTREMO. 4<^9

lamniodo alacrlter decerta ; nihil enim tibi deperlbit.

Descripta est tua omnis oratio et psalmoram modulatio;

descripta omnis eleemosyna ; descriptum omne jejunium;
descriptum omne conjugium pulchre et caste observatum;
descripta continentia ' propler Deum lolerata. Primns vero
in [Dei] descriptionibus coronas habet virginitas et inte-

gritas, ct tanquam Angelus collucebis. At sicut Iseta

jucunde audivisli, sic rursus patienter eis adversa audito.

Descripta est omnis iua rapina; descripta omnis scortatio

tua; descriplum iuum omne perjurium, blasphemio, vene-
ficium, furtum, homicidium. Omnia haic in posterum
describentur, si nunc post baptismum eadem commiseris.
Nam (|ua3 illum praecessere deleniur.
XXI V^ « Quando auiem venerit, inquit, Filius hominis
» in gloria sna, et omnes Angeli cum eo ^. » Vide homo
quam uiuUis iestibus judiclum ingrederis. Aderit iunc uni-
versum hominum genus. Gogita igitur quam numerosa slt

Ilomanorumnatio. Reputa qualis barbarorum nunc in vivis

degentium multitudo, et quam magna ante centum annos

e vivis cxcesseril. Pensa ante annos mille quanta sepulta
sit. Revolveaninioqui ab Adamo usque in praesentem diem
quidem muUitudo adhuc tamen parva,
extilerunt. [ngens :

plures namque Angell. Hisunt nonagint anovem oves illa2'',

cum ima tantum slt humanum genus. Nam pro magni-
iudine locorum quorumlibet, incolarum eestimandus est
numerus. Terra universa puncti instar est in inedio unius
coeli : iantamque ccelum quod illam ambit, incolentium
muUitudincm continel, quanlam ipsum habet amplitudi-
nem, et coell coelorum oninl restlmatione superiorem nu-
merum compleciuntur. Scrlptum est siquidem : « MIllc
» inillia minlstrabant ei, et decics miUies dena millla assis-

' Id est, viduitas, —- ' Mallh, xxv, 5i. — ^ Itl. wiii, 12, et Luc,
XV, 4.
4io S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

«tebanlei \ » Non qaod co solo nuniero finiatur multiludo,

sed quod ampllorem exprimere Prophela non poluerit.
Aderit igltur tunc in judicio Deus omnium pater, uno se-
dente Jesu Christo, et simul praesenle Spiritui sancto. Ad-
vocabll nos omnes angelica tuba, ea qu« gessimus feren-
tes. Nonne jam ex hinc soHicItudine ac metu agi oportet?

Ne exiguam poenam esse putes, o homo, separalo etiam

supplicio, tam multis testibus condemnari. Nonne malu-
mus pluries emori, quam ab amicis condemnalionem su-
bire ?

XXV. Paveamus igitur, fratres,ne nos condemnet Deds,

qui inquisitione, vel argumenlis [ aut accusatoribus ] ad
condemnationem opus nonhabet. Nedixeris « Nocle scor- :

laius sum, vei magiae operam dedi, aut aliud quid egi, nec
aderat ibihominumquisquam. » Ex tua conscientla judica-
beris, « Inter cogitationes accusantes, aut ctlam excusan-
))les; in dle quando judicavcrlt Deus occulta hominum ^.

Terribllis judicis vultus verilatem te dicere coget, seu po-

tius etiamsi non dixerls convincet : tuaeniai ipsius sive pec-
cata, slve justa opera clrcumindutus excitabere. Et hoc
ipse judex declaravit, alcns ; ( Chrlstus enlm est qui judi-
cat. « Neque enlm Pater judicat qucmquam, sed judicium
» omne dedlt Filio ^ : » non se spollans poiestate, sed per

Fillum judlcans. Nutu igitur Patris judlcat FiHus : noa

cnim sunt alli Patrls ahique FiHi nulus, sed unus et idem
utriusqe. )
Quid igltur ait Judex, utrum ferenda libi sint

opera tua, necne? « Et congregabunt coram ipso omnes

)) gentes ^. » Oportet enim coram Christo genu omne flecti,

cceleslium et terrestrium et inrernorum ^. « Et separablt

»eos alteros ab alteris, slcut pastor segrcgat ovcs ab hoe-
»dis ^. » Pastor quomodo segregat? numquid cx Hbro in-

'
Dan. VII, 10.— 2 Roai. u, 10.— ^ Joan. v,22.— * Mallh. xitv,

52. — 5 j\om, xiv, xo, et Philip. n, 10. — '^

MaUh. xxv, 02.
 CATiiCHESIS XV. DE JUDICIO POSTREMO. ^l*

quirens quocnam quinam vero hoeclus aut non

sit ovis, ;

polius cx conspicuis judicat? Nonne ovem lana declarat,

villosa vero et aspcta cutis hoedum prodit ? Sic et lu, si a
peccatis modo purgatus fueris, tuas actiones deinceps tan-
quam Lmam mundam habiturus es '
: mansuraque est tua

vestis impolluta, et dices semper : o Exui tunicam meam,

» quomodo indunr iilam " ? » ex amictu agnosceris ovis. Si

vero villosus reperieris, instar Esaii ut pilis asperi ila et

mente pravi, qui propter cibos primogeniti jura amislt, et
praerogativam vendidit ^ ; in sinistris constitucre ^. Absit
autem ut pra^sentium quisquam excidat a gratia, aut prop-
ter pravas actioncs in sinistris peccatorum ordinibus re-
pcrialur.
XXVI. Tremendum vere judicium est, et propter ea
qua3 denuntiantur [secutura] verus timori locus. Regnum
ccelorum proponitur, et ignis lelernus praeparatus est ^.

Quonam igitur modo, ait quispiam ignem cfTngiemus? ,

quove modo in regnum ingrcdiemur? « Esurivi, inquit, et

» dedislis mihi manducare^. » Addiscite viam. Non est nunc
allegoria opus,sed ut ea, quoe dicuntur, opere pcrficiamus.
« Esurivi, et dedistis mihi manducare : sitivi, et dedistis

»mihi potum. Hospeslui, et coUegislis me : nudus, et ope-

»ruistis me. Infirmus, et visitaslis me : in carcere fui, et

»venislis ad me ^. » Hosc si feceris, una regnabis ; si prae-

lermiseris, condemnaberis. Jam nunc ergo ha^c operari in-

cipe, et persevera in fide : ne fatuarum virginum exemplo
oleum emptum abiens exchidaris ^. Ne fiducias plenus esto,
quod lampadem sohimmodo teneas sed illam ardentem :

conserva. Luceat lua lux bonorum operum coram homini-

bus 9, nec blasphemetur propter le Christus *°. Ferasindii-

' Isai, 1, 18.— 2 Gant. v, 3. — ^ Gcn. xxv, 25, et Hcbr. xii, 16.

— ^ Matlh. XXV, 53. — 5 Ihid. 41.— ^ Jbid. 35. -^ 7 Ibid, 3(i. —

8 Ibid. 10-12. — 9 Id. V, 16. — "^ Rom, 11, 24.
4l2 S. CyRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

mentiim incorruptionis ', in bonis operibns emicans * : et

quodcumque a Deo rite administrandum suscepisti nego-

tium, e re administra ^. Credila3 tibi pecuniaG? recte dis-
pensa. Verbum doctrinai tibi concreditum est "^? pulchre
adminislra. Audienlium animas adjungere [ fidei] potes ^?

facito iliud diligenter. Multae sunt praeclarie administralio-

nis januae.Tantum,nequisexnobis condemnatus objicialur,

ut cum fiducia occurramus aelerno regi Ghristo qui regnat
in sfecula. Regnat enim in ssecula, qui judicat vivos et mor-
tuos, pro vivis etmortuis mortuus. Et sicut Paulus dicit :

« Ad hoc enim Ghristus est mortuus, et vixit, ut et mortuis

))et vivis dominelur ^.

XXVII. Quod si forte aliquem audiveris dicentem,

quod finemhabeatChristi regnum, hanc hairesim execrare
draconis est aiterum caput ', quod novissime circa Gala-
tiam succrevit, Ausus est quidam ^ dicere post mundi fi-
nem regnaturum non esse Ghristum nec pronuntiare ve- :

ritus est, quod Verbum e Patre egressum, ipsum rursus in

Patrem resolutum ampHus non erit; talia in sui ipsius per-

niciem bhisphema vomens. Non enim audivit Dominum
dicentem « FiHus manet in saicukmi 9. » ]\on audivit Ga-
:

brielem aientem : « Et regnabit super domum Jacob in

Dsa^cula, et regni ejus non erit finis '°. » Vide quoddicilur.

Nunc homines hoeretici conlra Chrislum docent : et Ga-
briel arciiangclus dc perpetua Salvatoris permansioue do-
cuit. Guinam ergo magis fidem adhibeas? nonne Gabrieli?
Prsesens Danielis testimonium audi « Videbam in visione :

»noclis, et ecce cum nubibus cceH tanqunm FiHus hominis

» veniens; et usque ad Anliquum dlerumpervenit. Et dalus

1 1 Gor. XV, 55. — '^

i Tim. ii, lo. — ' MaUh. x\v, i4-3o, vel
Luc. XII, ^2. — * 2 Tlm. ii, i6. — 5 ^ct. II, 42. — ^ Hom. xiv, 9.

— 7 Apoc. XII, 5, — ^ Marcellu8 Ancyrauus. — 9 Joau. vui, 55, —

'**
Luc. I, 52.
 CATECHESIS XV. Dli REGNO CHRISTI PERPETUO. 4^5
»est ipse honor, et principatus, et regnum. Et omnes po-
»puli, tribus, linguae servient ipsi. Potestas ejus potestas
»aeterna, quae non perlransibit, et legnum ejus non des-
» Iruetur '. » Haec tene potius, his crede : quse vero haeresis
effutit, procul rejice. I^lanifestissima namque de nunquam
finiendo Chrlsli regno audivisti.
XXVIII. Habes et aliquid simlle in explicatione lapidis
e monte sine manibus abscissi qui est Christus quantum "",

ad carnem « Et regnum ejus populo alteri non derelln-

:

» quetur '. » Et David allquando ait : « Thronus (uus, Deus,

» in saeculum sa3culi 4. » Allas vero : « In inllio tu, Domine,
»terriB fundainenta jecisti, »et quK sequunlur « Ipsi peri-
»bunt, tu aulem permanes, etc. Tu autem idem ipse es,et
»anni tui non deficient ^. »Qua3 quidem Paulus ad Fillum
interpretans retullt ^.

XXiX. Vis autem cognoscere, unde in talem insaniam

devenere qui contraria docent? Legerunt prave, quod ab
Apostolo recte scriptum est : «Oportet enim ipsum regnare,
» donec posuerit omnes inimicos suos sub pedibus suls^ . »

Etdicunt : « Quando inimici posili fuerint sub pedes ejus,

non amplius regnabit; » perverse stulleque hoc dicentcs.
Qui enim prius quam hostes debellaverit, regnat; nonne
multo magis post supcratos hostes regnaturus esl?
XXX. Ausi sunt ct hoc dlcere quod illa sentcnlia , :

« Gum subjecta fuerint ipsi omnia, tunc et ipse Fillus sub-

» jicietur el, qui omnia ipsi subjecit^; »[hfec, inquam, sen-

tentia ] significet Filium resolutum iri in Palrem. Jamvero,
o omnium maxime impll, vos Christi opificia aelernum
manebitis; Christus vero, per quem omnia facla et vos et
sunt 3, inleribit fundltus ? blasphema vox sane. Quomodo

' Dan. vn, i3, i4.— 2 Jd. i,, 54.— ^ Ibid. 44.— 4 p^al, xliv, 7.
— ^ Id. ci, 26-28 — « Hebr. 1, 8, io.~ 7 1 Cor. xv, 25. ~ « Ibid.
28. — 9 Joan, 1, 3,
4l4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

autem subjicientur ipsl omnia? intereuntia-ne, an manen-

tia? Ergo-ne caetera, quae Fillo subjiciuntur, mancbunt?
Filiusvero Patrisubjectus,nonmanebit?subjicIetur porro,
non quasi tunc Patri parere incipiat, ( ab a^terno enim
« Quae placita sunt ei facit semper '
: » sed qula tunc quo-
que obediet, non coactam prsestans obedientiam, sed spon-
taneam obsequendi voluntatem. Non enim ?ervus est, ut
ex necessitate subjiciatur; sed fiiius est, ut ex animi scnten-
tia et ex amore obsequatur.
XXXI. Quaeramus vero ex illis, illud« Quousquc, » et

« Donec » qualem vim habeal. Ego enim hac ipsa voce,

cominus conserens manus, errorem evertere tentabo.

Quando illi ausi sunt dicere, dicto illo, « Donec posucrit
» inimicos suos sub pedes suos ^, » finem ejus significari;

aeternumque Ghrisli regnum terminis circumscribere, ac

non flniendam potestatem verbis finire non limuerunt. Age
igitur, similia legamus apud Apostolum « Sed regnavit :

»mors ab Adamo usque ad Moysen ^. »Ergo-ne huc usque

moriebantur homines, nec amplius quisquam post Moysen
mortuus est, aut post legem nulla mors hominum fuit ? at

videsverbum « Usque » temporls finem non notare contra :

autem id Paulum signlficasse; quod quamvis Moyses justus

et admirandus vir fuerit, nihilomlnus morlls scntentia in
Adamum dicta, ad illum quoque et qui eum seculi sunt,

pervenit : idque , tametsi non peccavissent simlliler ut

Adam, llgnum per transgrcssionem degustando ^.

XXXII. Aiiam similem sententiam audi. « Nam usque

»ad hodiernam diem, quando legitur Moyses, velamen su-
»per cor illorum positum est ^. » Ilkul, « Usque in hodicr-
» nam diem, » an-ne usque ad Paulum tanlum? noime us
-

que in praescns, et usque ad consummalionem ? Si aulem

' Joan. viu, 29. — ' 1 Cor. xv, 25. — ^ Kom. v, i4. — '^
Ibid,
— ^2 Cor. m, 14.
 CATECriESIS XV. DE nEGNO CimiSTI lPEl\PETtJO. /^l^

dicil Panlus Corinthiis, « Ad vos eDim cliam usque pertigi-

»mus in Evangelio Christi; spem habentes, augescente fide
»vestra, in regiones ultra vos positas Evangelium nos illa-

» turos '
: » perspicue cernis illud, « Uscjue, » finem non de-
signare, sed aiiquid etiam quod consequalur habere. ,

Quomodo te igitur in memoria recensere oporlct illud :

« Donec posuerit inimicos? » Quemadmodum alibi dicit

idem Paulus « Et vos ipsos adhortamini quotidie, quoad
:

))hodiernus dics appellatur ^; » videlicet semper et conti-

nuo. Nam sicuti principium dierum Christi dicere non
oportet ', ita neque finem regni ejus a quoquam dici pa-
tiare. « Regnum enim illius regnum selernum ^, »ut scrip-
tum est.
XXXIII. Ac plura quidem alia ex divinis Scripturis, de
nunquam fmiendo Christi regno in ssecula, testimonia cum
habeam, his quae prius attuli contentus ero propter pro-

vectam diem. Tu autem auditor, illum solum regem adora,

omnem hnereticum errorem devilans. Si autem Dei gratia
suppetierit, reliqua ad Fidem pertinentia vobis suo tem-
pore explicabuntur. Universoruni aulem Deus vos omnes
cuslodiat, signorum consummationis mundi memores, ct

invictos ab Antichrislu manentes. Audivisli signa venturi

plani. Accepisii demonstrationes veri Christi ex ccelis raa-
nifeste venturi. Et illum quidcm, qui mendax, fuge; hunc
autem, qui verusest, expecta. Yiam edoctus es, qua dum
judicabcre in dextris reperiaris. Depositum de Chrislo cus-
todi, in bonis operibus decore te gerens : ut regnum cce-

lorum consequaris, cum fiducia aslans coram judice : per

quem et cum quo glorla Dco, cum Spiritu sanctp in sa^cula
sxculorum. Anien.

*
2 Cor. X, i4, i5. — ' Hebr. iii, i7>. — ^ i^^ ^.j^ 3^ — 4 Dgn^
ni, 100. — 5 ]Nf„ji^^ XXVI. — ^ 1 Tim. vi, 20, — ? Id. 11, 10.
/Jl6 S. CVRILLI HIEROSOL. ARCHlEl».

CATECHESIS XYI.
ILLUMINANDORUM,

Hierosolymis ex tempore pronuntiata in illud : Et in

IJNUM SANCTUM SpiRITUM PaRACLETUM , QUI LOCUTUS KST
,

IN Prophetis. Et leclio ex Epistola ad Corinlhios : De

spiritalibus aulem, fratres , nolo vos ignorare : et in se-

quentibus : DivisioBes aulem (lonorum sunt; idem vcro

Spiritus S et quce seqauntur.

ARGUMENTUM.

I. Sancti Spiritus gratia opus est, ut de sancto Spirilu

recte dicatur, —
Qai de Spirita sancto sive cx ignoran- ,

tia, sive ex pietatis opinione, prava sentiunt, a condem-

QiationG non {mmu7ies. IL Quoi scripta non sunt non ,

curiose scratanda, III. fJnas est Spiritas sa^ictas, quemad-

modum a^ius Pater, et Filius unus, IV. Non alius Vc-
Novi Testamenti Spiritus, V.
teris, aiius tres Deos Non
prcedicamus sed unam» —
Saperior /I icrosoljmis Apos^
;

tolorum Ecclesia. —
Omniutnmysteriorumprcero^ativce
Hierosolymis. — Spiritus sanctus Cliristi glorice consors.
Y. Impossibile est sanctl Spiritas subsiantiam edicere.

VL Varice hcereses contra Spiritum sanctam, — Gnostici.

VII. MarcionFelus Testamentumdetrancavit.MUl. Monta-
nus et ejusprophetissce. —
Immania et impura Montanista-
rum mysteria. IX. Manes omnium htereseon deterrimam
1 i Cor, XII, 1-4.
 CATECHESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. 4*7
confiavlt. — AposloU dacentis ante Manem annis defanctu
X. Manes quodam modo Simone detertor, XI. Testitnonia

ex Scripturis de Spirita sancto. XII. Cur ^ratia sancti

Spiritus aquoi nomine appetUita. — Spiritus sancti effec-

tus varii pro varietate donorum, — - Spiritus sancti in

animis hominum mirandce effectiones. XIII. Dc nomin&
Spiriius. Id multis rebus commune. — Spiritus nomen
diversis prorsus rebus tributum. XV. Dcemones dicti

Spirilus, quia corpora crassa non liabent. — Calamitosus

hominis a dcemone occupati status. XVI. Contrarii
sancti Spiritus effectus. — Quam lucem menti obfandat,
XIX. Puellce conja^ium apparantes scepc aufagerant. —
Bonarum cogilationum et propositorum auclor Spiritus
sanctus. — Fis exorcismorum in dcemones. XX. De no-
mi?ie Paracleti. XXI. Spiritus sancti virtute Martyres
Domino XXII. Spiritus sanctus omnium
testificantur.
cogitdtiones prwsens videt. —
Toto orbe Chrislianorum
mentes illustrat , et variis replet donis ac virlutibus. —
Spiritus sanctus ocalos habentes iiluminat. XXIII. Om-
nium in ccelo et iiz terra magister et sanctificotor est. —
Spiritu sancto oninia opus habent. — NuLla crcaturarum
Spiritui honore par, aut ullatenus conferenda. XXIV.
Pater dat Filio, et Fiiius Spiritui sancto. XXV. Spi"
ritus sanctus m septuaginta seniores Mosis temporc des-
cendit. XXVII. Spiritus sanctus in omnes veleres justos
et Prophelas delapsus. XXIX. Testimonia de Spiritu
sancto ex Prophetis. XXXI. Continuatur idem argumen-
tmn. XXXI. Conclusio,

I. Splrltall vere opus est gratla * , ut de Splrltu sanclo

dlsseraraus ; non ut pro rei dlgnltale dlcamuS; Impossitlle

* Vide D, Guillon, tom. vui, pag, 4o8-4io.

XLVII. 27
 4l8 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

est enlm; sed ut quae e Scrlpturls cllvlnls deproiDpta sunt

dlcendo, sine periculo decurramus. Mngnus enim verc in
Evangeliis deslgnatur timor, cum Chrlstus aperte dixerit :

« Quisquls autcm dlxerit verbum contra Splrilum sanctum,

»non rcmittetur ei neque
hoc sa^culo, iicque in fu-
in

))luro '. » Et est persa^pe verendum, ne quls aut ex igno •

ranlia, aut cx opinata pletate quod mlnlme oporteat de ,

illo prolocutus, condemnationem rcportet. Judex vivorum

et mortuorum Christus pronuntiavit hujusmodl hominem

veniam non habere : si quis igitur ofTendat, quid illl spei
superest ?

II. Ipslus itaquc gratiag Jesu Chrlsli opus fuerit conce-

dere, et nobisiit absque defectu loquamur, et vobis ut In-

telligenter audiatls; intelllgentla enlm opus cst non dlcen-

tibus lantum , verumetiam audlenlibus; ut ne alia au-
dientes, alia in mente prave concipiant. Dicamus Igltur

iios de Spirltu sancto ea tantum, qu.x scrlpla sunt : sl quld

vero scriptum non fuerit, ne curiose scitemur. Ipse Spi-
ritussanctus elocutus cst Scrlpturas : ipse de se Ipso quo-
que quajcumque vohilt
dixit seu quoecumque capcre ,

potuimus. Dicamus ergo quag ab ipso dicta sunt nam qua) :

ille non dixlt, nos non audemus.

III. Unus est solus sanctus Spirltus, Paraclelus. Et quem-

admodum unus est Deus S Pater , neque est secundus
Pater; et sicut unus est unigenitus Fiiius et Verbum Dei ,

fratremque non habet : sic unus cst solummodo Spirltus-

saiictus, neque est secundus Spirilus ipsi honore par. Est
igitur sanclus Spiritus, maxima polestaS;, divinum qulddam
et investlgabile.VivIt enim, et rationabilis est, sancllficalor

rerum omnium a Dco per Curislum cflectarum. IUc justo-

rum animas illustrat : ille et In Prophetls; illc et in Apos-
tohs in Novo Tcslamento. Odio habeantur qui sancti Spi-
l Matih. Ku, 52, — ' 1 Cor. vjii, 6,
 CATECHESIS XVI. 1)E SPIFJTU SAKCTO I. 4^9
rltus operationem separare audent. Unus Deus, Pater,
Veteris et Novi Testamenli dominus : et unus Dominu?,
Jesus Chrislus, qui in Veleri prophetalus est et in Novo nd-
venit unus Spiritus sanctus qui per Prophetas de
: et ,

Christo praedicavit, et post adventum Christi descendit,

eumque demonstravit \
IV. Nemo igitur e Novo Testamento Vetus dividal

millus dicat alium ibi, et alium hic Spiritum esse : alioquin

in ipsum offendet Spiritum sanclum , qui cum Palre et
Filio honoratur, et sancti baptismalis lempore in sancla

Trinitate simul comprehenditur. Unigenitus enim Dei Fi-

lius Apostoiis dixit diserte : « Euntes doccte omnesgentes,
»baptizantes eos in nomen Patris, et Filii, ct sancti Spi-
» ritus "*.
»Spes nostra est in Patrem, et Filium, et sanctum
Spiritum. Non trcs Deos annuntiamus conticescant enim ;

JMarcionistce verum cum sancto Spiritu, per unum Filium,

:

unum Deum prcedicamus. Indivisa cst fides , insoparabilis

pietas. Neque separamus sanctam Trinitalem, vckit non^
nuUi faciunt; neque confusionem juxta Sabellium facimus.
Sed cum pietate novimus unum Patrem qui , nobis Salva-
lorem misit, Filium : novimus unum Filium, qui se polil-
citus est missurum a Palre Paracletum ^ : novimus Spi-
ritum sanctum, qui locutus est in Prophetis; ct in Pente-
coste super Apostolos in ignilarum linguarum spccic
delapsus est, isthic in Hierusalem, in superlore Aposlolo-
rum Ecclesla ^. Omniumenlm apud nos sunt prnerogaliv.r.
Huc Christus de coelis descendit; huc Spirilus sanctus de
coelis delapsus est. Ac maximc conveniens erat , ut quem-
admodum ca, quae Christum et Golgotha^ locum respl-
ciunt, in hoc Golgolha dlcimus; slc et dc sanclo Splrilu
in superiorc diccrcmus Ecclesia. Verum quonlam qui illic

* Mallh. iii, i6, — » Id. xxvui, 19. — * Joan. xv, aC. — ^ Act.
1, 1-3,

27.
 4^0 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

desccndil, ejus fjul islhic criiciflxus est gloii.t consors cst,

idcirco in hucloco verba facimus de eo, qui illicdescendit;
pius enim cullus separationem non admiltit.
Y. Propositum est deinceps quaedam de Spiritu sancto
proloqui non quldem subslantiam ejus [ac naluram] ac-
:

curateenuntiare, impossibihs quippe res; seddiversas quo-

rumdam clrca eumdem aberrationes notare, ne forte earum
ignoratione praecipites feramur; errorisque vias praecidere,
ut una regia via incedamus. nunc cautionis ergo Quod si

quid ab haereslbus dlctum fuerit recenseamus, id totum in

caput Illornm convertatur nos vero immunes simus, tam
:

iios qui narramus, quam vos qul audltis.

VI. Namque implissimi circa omnia ha^retlci, etiam ad-
versus sanctum Spiritum linguam acuere S et infanda di-
cere sunt ausi, quemadmodum Irenaeus auctor in suis ad-
versus haereses libris scripsil. Alios quidem non veritum
est se ipsos Spirltum sanctum dicere : quorum primus est

SImon,iIleIn Actls Apostolorum magus; ejectus enim, talia

docere non dubitavit *. li vero, qul Gnostici vocantur et

irapii [sunt,] alia quoque contra Spiritum effati sunt : et

rursum alia improbi Valentiniani. At consceleratissimus

Manes seipsumaususest dlcere Paracletum a Chrlsto mls-
sum. Alteri veroa lium In Prophetis, aliumque in novo Spi-
rilum commenti sunt; adeo diversus estillorum error, seu
potius blasphemla. Hujusmodi igitur homines odeiis, et
fuge blasphemanles Spiritum sanctum, quibus non est re-
missio. Quaenam tibi cum spe omni carenlibus societas ,
qui in Splrltum quoque sanctum nunc baptizandus es? Si
is, qui adhseret furi et currit cum eo ^*, supplicio obnoxlus
est; ille,qui in Spiritum sanctum impingit, quain speni est

hablturus ?

VII. Odio sint et iMarcionislije , qui Velcris Teslauicnli

• ' l':;ai. <\xxjx, \, — ^ Act. viii, 9, — ^ !'.sal. xlix, nS.
 CATECHESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. l^2\

verba e Novo detraxerunt. Prinius enlm Marcion , allenis-

simus Deo vir, qui primus Deos tres asseruit; cum vi-

deret in Novo Testamento insertns esse Prophetarum de

Christo testlficationes, ea antiqui foedcris testimonia reci
dit, ut Rex [noster] a testimonils dcsertus remaneret. Odio
habeantur memorati jam supra Gnostlci [sive scientes,] ut

iUi quldcm dlcl volunt, ignorantla vero pleni; qui ea de

Spirltu sancto dicere ausi sunt, qua3 ego commemorare
iion ausim.
YIII. Odlo sint Calaphryges et Montanus illis malorum
auctor, atque ambse illius , scillcet ,
prophetlssa^ Maximilla
et Priscilla. Montonus enim ille , amens et furiosus vere,

(neque enim lalia, nisi fureret, loqueretur,) sc ipsum ausus

est Spiritum sanctum edlcere; homo abjectissimus, atque
omnl impurltate et lasclvia coopertus. Id enim signls indi-
care sufficiat, mulierum, quae hic astant^reverentle^e causa.
Qui cum Pepusam, perexiguus hic in Phrygia viculus, oc-
cupasset, elque falso Hierosolymae nomen indidlsset, prae-

textu suorum quae vocant mysteriorum, infellclssimos mu-

lierumparvos fiiios jugulans, in nefastas epulas concldebat,
Proplerea ad ha3c usque nupera tcmpora cum persecutio
desaiviret, nos horum faclnorum suspicione Liborabamus
eo quod isti quoque Montanistae, falso quldem, scd tanien
communi nobiscum nomine Christiani vocarentur. Ille
inquam, ausus est se ipsum Spirilum sanctum appellare :

ilie omnis impletatis et dlrilotis plenus, ille indeprecabili

obnoxius condemnationi.
IX. Huic succenturiatus est, ut ante est dictum , et im-
piisslmus Manes , qui omnium hcTreseum vitia collegit :

ipseque uitimum perdltionis baralhrum exislens, omnium

simul h(creticorum deiiramenta complexus , reconliorem
confccit et prnedicavit errorem , aususque est dicere so

esse illum Paraclelum, queci se Chi'is,tus missurum polli-

42 2 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCniEP.

cilus eral. AlqnlSorvator eiim promitlendo aiebat Aposlo-

lis : « Vos autcm sedete in civitate Hierusalem , donec in-
» duamini ex alto virtutcm \ » Quid igitur? Anne defuncti
ab ducenlls annis Apostoli Manem expectabant,ut tandem
virtutcm induerentur? Et quisquam dicere andeat illos

jam lum Spiritu sanctonon fuisse plenos? Enimvero scrip-

tum Tunc imponebant manus et accipiebant Spi-
est : « ,

«rltum sanclum '. Nonne id ante Manem, multisque ante

eumdem annis contlgit, postquam in die Pentecostes Spi-
rilus sanctus descendisset?

X. Quamobrem damnatus esl Simon magus? Num-ne

ideo quod ad Apostolos accedens dixerit : « Date et mihi
»hanc polestatcm, culcumque manus imposucro Spi-
ut ,

j> ritum sanctum acciplat ^ ? » Non enlm dixit « Date et niihi :

Spiritus sancti partlclpationem, » seda Potestatcm; »ut aliis

vendcrct rcm minime venalem, qaam ipse assecutus non

fuerat.Yiris nihll possidendi propositum tenenllbus obtuh't
pecunias; idque cum vlderet eos, qui vendltarum rerum
prclia alFcrcbant, et ad Apostolorum ponebant pedes ^.

Nec reputabat eos, qui opes in pauperum ahmentum oblatas

pedlbus conculcabant , nunquam sane Spirltus sancti po-
tcstatem prelio daturos esse. autemquid aiunt Slmoni?
llli

« Pccunia tua tecum slt in perdltlonem quoniam donum ,

))Dei cxlstimasti pecunia te consequi ^; » alter cnim es

Judas, qui gratiam Spiritus te venditurum sperasti. Si

igllur Simon [Spirilus] potestatem pretio consequi volens,

« In pcrdltlonem » trxvdllur^ quantne impietatis reus cst
Manes qui se ipsum Spiritum sr.nctum esse jactavit? Ode-
rimus vlros odio dignos; quos Deus avcrsatur , aversemur
nos. Dicamus et ipsi cum omni fiducia de haercticis om-
nibus : « Nonne eos qui te oderunt, Dominc, odcram, ct

' Lnc. XXIV, 49- — ^ Act. viii, 17, — ' Ibid. ig. — ^ Id. iv, 34>
55. — 3 Id, Tiii, 20.
 CATECHESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. 4^3
» siiper iiiimicos tnos tabescebani ' ? » Est enim et laudabilis
inimicitia, siciit scriplum est : « Et inimicitias ponam inter
» le, et inter semen illius ^. » Amicitia namqne cum ser-
pente, inimiciliam cum Deo et mortem conciliat ^.

XI. Ha3c igitur a nobis cle ejectis illis dicta sunto. Dein-
ceps vero ad Scripturas divinas revertamur, et bibamus
aquas de vasis nostris 4, (sanclis Patribus,) et de puteorum
nostrorum Bibamus de aqua vivente, « Qua; salit in
fonte.

» vitam reternam ^. lioc autem dixit Salvator de Spiritu

» quem accepturi crant credentes in eum ^. »Yide enim
quid dicat : « Qui crcdlt in me, » non simpliciter et per-
functorie, sed, « Sicut dicit Scriptura, »
(remisit te ad Yetus

Testamentum;) « flumina de ventre ejus fluent aquae vi-

«ventis 7, » non flumina sub sensus subjecta, simplici et

vulgari sensu terram spinas et ligna ferentem irrigantia;

sed animabus lucem infundentia. Et alibi ait : « Sed aqua,
» quam dabo ei, fiet in eo fons aquae vivso salientis m vitani
«aeternom ^. »Novum aqure genus, quse vivit, et salit; salit
vero supcr dlgnos.
XII. Quid autem causae est quod Spirilus gratiam aqutno
vocabulo nuncupavit ? Quod videlicet per aquam omnia
consistunt; quod berbarum et effectrix est animantium
aqua; quod ex coelis imbrium aqua descendit; quod unius
modi et forma; ipsa labitur, multiformcs vero parit efrec-
tus. Fons enim unus totum bortum rigat ^ : unus vero et

idem imber toto in orbe dcscendit ; qui in lilio candidus

eflicitur, in rosa rubcr, in violis et hyacinthis purpureus,
alque in diversis rerum generibus divcrsus et varius. Et
alius quidem existlt in palma, alius rursum in vite, inc[ue

omnibus omnia; cum sit unius modi, nec alius a se ipso

* Psal. cxxxvui, 21.— 2 Gen. iii, i5. — ^ Jacob. iv, 4« — ^ Prov.

V, i5. — 5 Joan. iv, i4, et vii, 5S, — ^ Ibid. Zq, — ^ Ibid. 38.—
' Id. IV, i4. -' 9 Gn. u, 10.
4^4 S, CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

exislat ; non enim se ipsum commulans imber, alius atque

alius descendit; sed suscipientium se structurae accommo-
dans, unicuique idj qnod ei compelens est, efficilur. Ad
eumdem modum et Spiritus sanctus , cum unus sit, et

unius modi, et indivisibilis, unicuiquc gratiam prout vult

dividit '. Et quemadmodum lignum aridum aquam conci-
piens germina emittit; sic et anima peccatrix ,
per pceni-
tenliam Spirltus sancti dono dignata, justitiae racemos
portat. Cumque illc unius et ejusdem modi sit, multiplices
tamen Dei nutu, et in Christi nomine virlules operalur.

Nam alterius quidem ulitur lingua ad sapientiam : alterius

menlem prophelia illuslrat. Huic fugandorum daemonum

poteslatem imperlit, illi divinas Scripturas interpretandi
donum largitur. Alterius temperanliam [ aut castilalem]
corroborat , ahum quae ad misericordiara [vel eleemo-
synam] pertinent, docet : alinm jejunare et ascelicae vitae

exercitaliones tolerare docet : alium res corporis contem-

nere : alium ad martyrium pracpnrat; ahus in aliis, ipse

vero a se nunquam alius, sicut scriptum est : « Unicuique

»vero datur manifeslatio Spiritus ad id quod expedit. Nam
»huic quidem datur per Spiritum sermo sapientiae : alii

» vero sermo scienliae secundum euindem Spiritum : alii

» vero fides in eodemSpiritu : alii vero dona sanationum in

»eodem Spiritu : alteri vero operationes potestatis : alii

«prophetia : alii discreliones spirituum : alteri gcnera lin-

wguarum alteri vero : interpretatio hnguarum. Haec vero
» omnia efficit unus et idein Spiritus, dividens pecuhariter
»unicuique sicuti vult '. »

XIII. Veruin, quoniam de Spiritu , uno et communi no-

mine, inulta eaque diversa in divinis Scripturisposlta sunt,
metusquc est ne quis ex ignoranlia confundat , nescicns
qualem ad Spiritumidquodscriptum est referatur: operce-

* 1 Cor. XII, II. — » Ibid, 7-11.

 CATECHESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. ^2^
r

prelium fuerit nunc certa quadam nota signare, qualein

esse dicat Scriptura eum qui Sanctus est. Nam siciit Aa-
ron vocatur Ghrislus ^; David quoque , et Saul, aliique,
Christi appeUantur % unus tanien est verus Ghristus; sic
et Spiritus appellatione diversis rebus attributa, optimum
est viderc quinam sit is qui pecuHari ratione Spiritus
sanctus appellatur. Multa enim vocnntur spiritus. Nam et

Angelus nominatur spirltus; anima nostra spiritus dicitur;

et ventus iste, qui spirat, spiritus appellatur et virtus : magna
vocatur spiritus : et impura aclio spiritus dicitur; et

Daimon adversarius vocatur spiritus. Gaveergo ne,ista cum

audis , ex similitudine appellationis aUerum pro altero

quandoque sumas. De anima namquenoslra ait Scriptura :

« Exibit spiritus ejus, et reverletur in terram suam ^.

Deque eadem onima rursus dicit : « Qui fingit spirilum ho-

«minis in ipso ^. » De Angelis vero in Psalmis dicit : « Qui
» facit Angelos suos spiritus , et ministros suos flammam
«ignis ^, » De vcnto autem loquitur :« In spirilu violenlo
» conteres navigia Tharsis^; » et, « Quemadmodum in sylva

»lignum a spiritu agitatur ^; »et, « Ignis, grando, nix, gla-

»cies, spiritus procellae '. » De bona vero doctrina ipse
Dominus dicit : « Verba quae ego loculus sum vobis, spi-

s ritus sunt, et vita sunt ^, » id cst, spiritualia sunt. Spiritus

vero sanctus non per Hnguam loquendo profertur ; sed vi-

vens est, praebens ut sapienter loquamur, verba faciens

ac loquens ipse.
XIV. Vis addlscere quod verba faciat et ioquatur? Phi-
lippus ex Angehrevelationedescendlt in viam, qucC Gazam
ferebat, quando ille eunuchus veniebat, et dixlt Spiritus
Phllippo : « Accede, et adjunge te ad currum istum ^. »

'
Levit. IV, 5. — 2 Psal. cxxxi, lo, et i l\eg. xxiv, 7. — ^ Psai.
CXLV, 4. — *
Zach. xii, 1. — 5 Psal. cni , 4- — ^ td. xlvii, 8. —
7 Isai. vn, 2,— ^ Psal, cxLViii, 8,— ^ Joan, vi, 64.— ^ Act. vui, 26-29.
4^6 S. CYRILLI HIBROSOL. ARCHIEP.

CernlsSpirltum loqiientem andlenti ? Et Ezechiel sic dicit :

c Factus est super me Spiritus Domini, et di\it ad me :

^HcTec diclt Dominus \ » Iterumque : « Dixit Spiritus sanc-

»tus » Apostolis Anliochiae versantibus : « Segregate mihi
»Barnabam ct Saukim in opus, ad quod advocavi eos ^ »

Vides Spiritum viventem, segregantem^ et advocantem, et

cum potestate miltentem. Et Pauhis ait : «Nisi quod Spi-
»ritus sanctus per unamquamque civitalem testificatur
»mihi, dicens, quodvincula el afllictiones mihi manent ^. »

Bonus enim ille Ecclesine sanctificator, et auxihator et doc-

tor, Spirltus sanctus, Paracletus, de quo dixit Salvator :

« llle vos docebit omnia ; » ( non dixit tantum, « Docebit, n

sed, « Et in memoriam revocabit quascumque dlxi vobis^. »

Non enim aha sunt Ghrlsti documenta, et Spiritus sancti

aha, sed plane eadem. ) [ Ule, inquam, Spiritus ]
quae
eventura erant, Paulo ante lestatus est ^; ut ex corum
prajnolione conflrmato magis esset animo. Hcec autem vo-
bis dlcta sunt propler eam sentenliam : « Verba quae ego
wloculus sum vobis, spirltus sunt ^; » ut ne [ spiritum ]

hunc lablornm elocutlonem esse existimes, verum bonam

doclrinam.
XV. Spirltus ellam vocabulo peccatum appeHatur, ut
ante dlximus, sed altera et contraria ratlone : vehit cum
dlcilur : « Spiritu fornlcalionis aberraverunt " ; » vocalur
etiam spirltus, immundus splrltus daemon ^; sed cum hac
adjectlone, « Immundus. » Unlcuique enim [ spiritui ]
adjectum est cognomen, quod propriam notam designet.
Si de hominis anima dlelt, « Splrllus, » cum hac additione,
« Homlnis ^, » dlcit. Si de vento dicat, « Spiritum procel-
»Ia3 » ait. Si peccalum notet, « Splritum fornicatlonis »

• Ezecli. XI, 5. — ^ Act. xm, 2. — ' Id. xx, 23.— ^ Joan. xxiv,
26. — ^ Act. XX, 20. — ^ Joan. vi, 64. -- ^ Oscc iv, la, — ^ jLuc.

XI, 24< — ^ i Gor, II, 21.

 CA.TECHESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. 4^7
(llcit. Si daemonem signlficet, « Spiritum immmidum ))ap-

pellat; ut noverimus qua de re peculiariter sit sermo, ne-

que putcs de sanclo isto [ Spiritu ] dici. Absit. Istud enim
spirilus nomcn, medium ac communeest; et quidquid spis-

sum ac dcnsum corpus non habet, splritus universe dicitur.

Cum igitur doemones hujusmodi corpora non habeant,

spiritus appellantur.Sed grande Intercedlt discrimen. Nam
impurus dicmon, quando in animam hominis irruperit,
( liberet vero Deus ab hoc malo omnes animas tam eorum

qni hic adsunt, quam absentium, ) tanquam lupus sangui-

nem vorans, ad devorandum paratus, in ovem irruens, sic
venlt. Saevissimus hujus adventus; gravisslmus sentienti.
Obscuralur mens cah*glne. Injustus ille impetus est, aUe-
iiam possesslonem invadentis. Alicno enim corpore, et
aheno inslrumento, tanquam proprio abuti vi fiicta co-
natur. Slantem dejlclt ' ; famillaris est cnlm ilHus qui de
coelo cecidlt %• hnguam inverllt, labia contorquet; sermo-
num ioco spumam exprlmit lcnebrls mergitur homo
: ;

apcrtus est oculus, et per illum anima nihil videt, et pal-

Iremebundus ante morlem homo mlserabihs. Vere

pltat

hominum hostes sunt doemones, qui ilUs tam foede atque

immisericordlter abutuntur.
XVI. Non est hujusmodi Spiritus sanctus. Procul ista

cogitotlo. Nam In bonum e contrario et in salutem se rcs

habet. Primum enlm mansuetus et lenis cjus acccssus :

suavis et fragrans ejus sensio : jugum levissimum. Adven-

tum ejus antevcrtunt pra^mlcantcs luminis ac sclenliai ra-
dii. Gcrmani tutoris viscerlbus prceditus venit. Yenit nam-
qne sah'are, sanare, docere,monere, roborare, consolari,
ilhistrare menlem; prlmum ejus a quo suscipllur, dehinc
ejus opera aUorum. Et quemadmodum is, qui in tenebris
prius versabatur, sole postea dercpente conspecto, Uicem
} Marc. IX; U7-19, — « Luc. %, iS.
428 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

iii corporls oculo recipil, quneqiie antea non videbat pers-

picue cernit : ita et qui Spiritus sancli dono dignus habi-
tus est, animo illuminatur, et supra hominem evectus videt
quae nesciebat. Posito in terra corpore, animn coelos tan
quam in specuio contuelur. Videt ut Hesaias, «Dominum
» sedentem super ihronum excelsum et elevatum \ » Cernit
ut Ezecbiel, « Eum qui est super Cberubim » Videt ut ^.

Daniel, « Myriadas myriadum, et millia milHum ^, » cxi-

guusque homo inilium mundi et finem videt, et medium
temporum spatium; etregum successiones cernit, qusc
non addidicit; adest enim verus hicis pra?bitor. Parietibus
inchiditur homo; vis tamen scientise longe protenditur, ut
ea etiam, quae ab aHis fiunt, conspiciat.
XVII. Non inlererat Petrus cum Ananias et Sapphira
possessiones suas venderent : per Spiritum tamen praesens
erat. « Quare, inquit, Sanatas implevit cor tuum, ut men-
» tireris Spiritui sancto ^? » Accusator non erat; nullus
testis ; unde factum addidicerat ? « Nonne manens tibi

»manebat, et id quod vendidisti in tua erat poteslate ?

» quare posuisti in corde tuo rem istam ^ ? » IIHtteralus homo

Pelrus per Spiritus gratiam ea didicit, qua3 neque ipsi
Graecorum sapientes novissent. Simile habes exemphim
ellam de Elisseo. Gum enim Naimanis lepram gratis sanas-

set, Giezi preiium accepit, alieni officii pra^mium interci-

piens; sumtasque Naimane pecunias tenebroso in loco
a

constituit Verum tenebrse Sanctis non tenebrescunt '

^.

Nam reversum illum percontatur Elisaeus ct quomodo :

Petrus ait « Dic raihi Num tanti agrum vendidistis ^? »

: :

similitcr ille interrogat « Undenam, Giezi 9? » non igno- :

rans, sed iugens proferebat illuda Lnde ? »Ex tencbris ve-

* Isai. VI, 1. — ' Ezcch. x, 1, 2, et scq. — ^ Dan. vii, lo. —

4 Act. V, 3. — 5 Ibid. 4. — ^ 4 Reg. v, i4-24. -~ "^
l*'''''' cxxxvni,
12. — 8 Act. V, 8. -- 9 4 ^^S' V, 25.
 CATECIIESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. 4^9
nisli, et in lenebras ibls. Leprosi sanitalem vendiclisti,et
]epra; tibi haereditasadhaTebil. Implevi, inquit, mandatum
ejus, qui mihi dixit ; « Gratis accepislis, gratis date '. » Tu
vero gratiam vendidisti ; accipe et manuprelium venditio-
nis.Sed quid ait ad illum Elisaeus? « Nonne cor meum
»profectum est tecum ^ ? hic eram ego corpore circumclu-
sus; sed Spiritus mihi a Deo collatus etiam longinqua vidit,

et quae alibi fiebant mihi perspicue demonstravit. » Yides

quomodo non solum ignorantiam repellit, sed et scien-
tiam immittit. Vides quomodo animas collustrat Spiritus
sanctus.
XVIII. Hesaias ante annos fere mille fuit, et vidit tan-
quam vile tentorium Sionem; quoe civitas adhuc stabat,
fororum multitudine exornata, et dignitate amicta. Illud
tamen ait : « Sion tanquam ager arabitur ^ ; » praedicens
id quod nostris temporibus impletum est. Et vide prophe-
tiae accuratam veritatem; oit enim : « Relinquetur filia

»Sion, tanquam tentorium in vinea, el sicut tugurium vi-

»gilum in cucumerario ^. » et revera cucumerariis refertus
nunc est locus. Vides-ne quomodo Sanctos illuminat Spi-
ritus sanclus? Ne igltur nominis simlllludine deceptus
in aha abrlpiare , sed quod accurate verum est con-
serva.
XIX. Si aliquando sedenti tibi, de castitate aut virginl-
tate succurrlt cogitatlo, illlus doctrina est. Nonne multotles
puella, jam ad nuptiales thalamos constituta, aufugit, illo

de virginitate instruente? nonne perssepe homo In palatlis

conspicuus, opes et dignltatem conspuit a Spirltu sancto
edoctus? nonne plerumque adolescens speciosam formam
conspiciens oculos compressit, et videie decllnavit, et in-
quinamentum effugit? Unde illud factum, rogas? Spiritus
' Malth. X, 8. — 2
I v,c„, V, 26. — 3 Mich. m, ir?. — 4 Jsai.
1, 8.
43o S. CYRILLI IIIfiROSOL. ARCIIIEP.

sanctus adolescentis nienlem cclocuit, Tot sunt avarltiae

cupiditates in mundo, et pauperlatem volunlariam seclan-
tur Christiani. Qnamobrem ? propter Spiritus sancti inti-

jiiam praeceptionem. Pretiosa res vere Spiritus sanclus,

Lonus. Merito baptizamur in Patrem, et in Filium, et in

Spiritum sanctum '. Homo corpus adhuc circumferens

cum ferissimis mullis luctalur dcxmonibus; et ssepe daemon
qui ferreis vincuHs a muhis retincri non poterat, ab illo

per virlutem Spiritus sancti in eo existentem, vcrbis pre-

cum retentus et domitus est : ac simplex exorcizantis in-
sulilatio invisiblU [ hosli ] ignis efTicilur. Magnum igitur
a Deo habemus auxihatorem et protectorem; magnum
Ecclesia) doctorem, maguum pro nobis propugnatorem.
Ne formidemus daemonas, ncque diabohim major cst enim ;

qui propugnalor noster est. Tantum iHi oslia aperiamus.

« Circumit enim quserens dignos ', » et requirens quem-

nam muneribus impertiat.

XX. Vocatur outem Paracletus [ sivc consolator ] eo
quod consolelur, hortatu erigat, et sublevet infirmitatem
nostram. Siquidem hoc ipsum, quid oraturi simus sicut
«

j> oportet, non novimiis verum ipse Spiritus intercedit :

»pro nobis gemilibus inenarrabilibus ^, » apud Deum

nempe, ut res ipsa dechu^it. Sxpe propter Christum con-
lumeliis ailectus quispiam, injuste dcdecori habitus est
martyrium imminet, tormenta undique, et ignis, et gladii,
ct bestitE, et pra^cipitium. Sed Spirilus sanctus suggerit

dicens : « Susline Domiiuim -^, » o homo. Exigua sunt quae

[ in te ] fiunt, magna quac donabunlur. Modici lemporis
laborem perpessus, ieternum fururus cs cum angelis. « Non
»sunt dignae perpessiones hujus lemporis, ad gloriam quaj
»erga nosrevelanda cst ^. » Homini depingit rcgnum cae-

' Matth, xxviii, 19. — 2 Sap yj^ ,-.^ juxta Vulgalam, et iG, jnxla
Gnocum. — ^ Rom, viu, 26. — ^ Ptal. xivj, 14. — ® Rom, vm, 18.
 CATECHESIS XVI. DE SPIRITU SA.NCTO PARA.CLKTO I. 43
lorimi, demonstrat et deliclarum paradisum ' ; ac marlyres,
corporeo quidem vultu judicibus necessario prseseiiles,

virlute tamen et in polentia paradiso jam versantes, dura illa

qufB videntur conspuebant.

XXI. \is aulem nosse Spirltus sancti potestate marty-
res testiinonium reddere? Dicit ad Discipulos Salvator :

« Gum traxerint vos ad synagogos, et magistratus ac po-

»testates, ne sollicili silis qua detensione utamini, aut quid
sdicatis. Spiriius enim sanclus docebit vos in ipsa hora,
»quae oporteat dicere ^. » Impossibile est namque pro
Christi testimonio martyrium perpeti, nisi per Spiritum
sanctum quis perpeliutur. Si enim « Ncmo potest dicere
»Dominum Jesum Christum, nisi in Spirltu sanclo ^; »

ecquis suam ipsius vltam pro Jcsu dalurus est, nisi in Spi-
ritu sancto ?

XXII. Magnum quiddam, et omnlpotens in donis, et

admirabile, Spiritus sanctus. Gogita quot nunc hic asside-
tis : quot anima) assumus. Unicuique convenlenter opera-
lur; et mcdius astansuniuscujusquecomposltionem videt^;
videt et cogltationem et coiiscientiam, quidque et loqua-
mur et mente agitemus. M^.gnum quidem est id quod modo
dixi, sed adhuc tenuc. Consideres vehm mente ab eo ilhis-

tratus, quot sint totius hujusce paroeciai Christlani; quot-

que tolius provinciae Pakestlna). Rursus protende mentem
ab hac provincia totum Romanorum imperium ct ab
in ;

hoc aspectum converle in numdum unlversum Persarum ;

genera, ct Indorum nationes, Gothos et, Sauroinalas, Gal-

los, Hispanosqne, Mauros et Afros, et /Elhiopas, et rcli-

quos quorum nec nomlna novimus : muili sunt enlm po-

puli, quorum ne ipsa qulbem nomina ad notltiam nostram
devenere. Conspice cujusque gentisepiscopos, presbyteros,

* Gen. u, i5. — * Luc, xii, ii, 12. — •

^
j g^.j,, xn, 3.-4 Agg.
n, 6.
^32 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

diaconos, monachos, virgines, et rcllquos laicos : et vide

mao-num rectorem adpriesidem, donorumque largitorem;

quomodo in omni mundo illi pudicitiam, isti perpetuam
viro-initntem, huic misericordiam [ vel eleemosynae confe-
rendee studium, ] alii paupertatis studium, alteri adversan-

lium spiriluum effugandi vim attribuit. Et quemadmodum

hix uno radii conjectu omnia colkistrat, sic et Spirilus

sanctus eos, qui oculos habent, iUuminat, Nam si quis cae-

cutiens gratia minime donatur, ne Spiritum ille, sed suam

ipsius incredulitatem accuset.
XXIlI.Yidisii potestatemillius, quam inuniverso mundo
exercet. Jam ne humi defixa sit mens tua, sed el ad supera
conscende. Cogitatione ascende usque in primum coelum,

et contemplare tam multa quse ibi existunt innumerabilia

Angelorum millia. Cogitatione etiam, si potes, ad altiora

enitere. Conspice Archangelos, conspice et Spiritus; vide

Virtutes,videPrincipatus;videThronos,Dominationesvide.
HorumomniumaDeodatuspricfectus, et magisteretsancti-

ficator, Paracletus. Eo opus habentEhas, etEHsaeus, et He-

saias, ex hominum ordine ; eo ex Angelorum sorte Michael et
Gabriel. Nullageneratarum [seu creatarum] rerum ipsiho-
nore par. Nam omnia Angelorum genera, et exercitus om-
nes simul collecti, nullam cum Spiritu sancto paritalem

ajqualitatemque suslineant. Haec omnia tegit et obscurat

summebonaParacleti potestas. Illi siquidem inministerium
mittunlur '
: hic vero scrutatur etiam profunda Dei, sicut
1
Apostohis ait : « Spiritus enim omnia scrutatur, etiam pro-
«funda Dei. Quis enim novit hominum ea quae sunt homi-
))nis, nisi spirilus hominis qui est in ipso? sic et qu2e Dei
» nemo novit prater Spiritum Dei \ »
sunt,
XXIV. Hic de Christo in Prophetis praedicavit : hic in

Apostoiis operatus est ; hic ad hodiernam usque diem in

1 Hebr. i, i4. — ^ i Cor. u, lo, n.

 CA.TECHESIS XVI. DE SPIRITU SANGTO I. 4^^
bapllsmale aniiuas obsi"i;nat. Et Patcr qiiidein dat Filio,
et Filius communicat Spiritui sancto. Ipse enim Jesus cst,

nonego, qui ait : « Omnia mihi Iradita sunt u Patre meo \ »

Deque sancto Spiritu dicit : « Cum venerit ille, Spiritus

» veritatis, etc. , ille me glorificabit, quoniam ex meo acci-

» pit, ct annuntiabit vobis ''. » Pater per Fiiium cnm sanclo
Spiritu omnia donat. Non alia sunt Patris dona, et alia

Fiiii, aliaque Spiritus sancti. Una enim salus est, una po-
testas, lides una, Unus Deus, Paler j unus Dominus, uni-
gena ejus Filius; unus Spiritus sanctus, Paracletus ^ At-
que ista nobis scire snfficiat : naturam vero vel substanliam
ne soilicite anquirito. Si enim scriptum esset, diceremus;
quod scripiMin non cst, non audetimus. Satis nobis est ad
saiutem nosse, quod est Pater, et Fiiius, et sanctus Spi-
ritus.

XXV. Hic Spirltus In septuaginta seniores Mosis tein-

pore descendit. ( Sed prolixitas orationis, dilectissimi, ne
vobis taedium pariat. Ipse autem, de quo loquimur, vim
unicuique nostruin largiatur, et nobis qui dicimuS, et vobis
qui audilis. ) HlcSpiritus, ut aiebam, delapsus est in illos

septuaginta sub Moyse seniores. Ha?c autem tibi dlco ut

illud nunc astruam, quod iiovit omnla et operatur sicut
vult. Selecli sunt septuaginta senlores ; « Et descendit Do-
» minus in nube, et abstulit de Spiritu, qui erat super Moy-
»sen, et imposuit supcr septuaginta viros seniores ^ : » non
divlso Splritu, sed gratia [ ejus ] secundum suscipienles,
et pro iliorum vi ac potestate distributa. Verum aderant
sexaginla oclo, et prophelaverunt : lieldad vero et Modad
aberant. Ut igitur declarnretur non Moysen esse qui largi-
retur, sed Spirilum qui operabalur, Heidad et Modad, qui

' MaUb. XI, 27. — * Joan. xvi, i5, 14, — ^ Ephes. ivv, 5, et 1 Gor.
viii, 6. — * Kum. XI, 24> 25.

XLVII. 28

1
454 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

vocatl quldeiii fueraiit, nondum tamen occurrercint, prophe-

tant ipsi quoque '.

XXVI. Obstujmit Jesus Nave Moysis successor %

filiusj

et flccedens Moysl ait : « Audivisli quod lieldad et iModad

proplietant? vocali sunt, et non occurrerunt : Domine mi
»i\loyses, prohibe illos ^ » Ilie aulem : « Non possum eos
prohibere. Coeleslis enim est gratla, tantumque ab eis

prohibendis abhorreo, ut et ipse quoque habeaui ex gratio.

Atqui non puto te invidia commotum ista dixisse : « Ne lu
i)Studio mei zelo accendaris ^, » quia prophctaverunt illi,

lu vero nondum prophetas. Tempus pra^stolare : « Et quis

» dabit omnem Domini popuium prophelas esse, quando
»dederit Dominus super illos Spirilum suum ^? » Prophe-
lice adjungit illud « Quando dederit Dominus.» Nunc enim
:

certe nondum dedit : tu igitur nondum habes. Ergo-ne

Abraham, ct Isaac, ct Jacob, et Joseph non hnbuerunl?

Qui ante illum exlitere, nonne habebant ? Verum patam
est illud « Quando dederit Domlnus,
: » id significare,

«Super omnes. » Nunc enlm privata et restricta est gralia;

largitio tunc aulem effusa et abundans. Slgnlficabotur
:

nempe id quod in Penlecoste apud nos futurum erat : nam

et ipseapud nos descendit. Antea vero in mullos quoque
desccnderat scriptum est enim
; « Et Jesus Navc filius :

»repletus est Spiritu saplentige. Imposuit enim Moyses

»manus super illum ^. » Eamdem ublque tum In Vcteri,
lum in Novo Foedere figuram designantem vides. Sub Moyse
per imposilionem manuum dabalur Spiritus. Et Petrus per
imposilionem manuumlai-giturSpiritum '. Inte quoque qui
baptizandus es, perventura est gratia. Quonam vero modo,

non dico, nec enim tempus onteverto.

XXVII. Hic etiam in omnes Justos et Prophetas venit :

'
Num. XI, 26. — 2 Ibid. 28. — ^ Ibid. 29, ~ '^
Ibid, — ' Ibid.

— 6 Deut. xxxiv, 9, — 1 Act. vin, 17.

il
 CiTECHESIS XVI. DE SPirxITt SvVNCiTO I. 4^5
Enos dlco, Enoch, Noe et reliquos; Abraham, Isaac, Ja-
cob. Nam qnod ct Joseph « ln se Dei Spiritum habue-
» rit % » jam et ipse Phnrao compeitum habuit. Dc Moyse,
et admirandis ejus ex Spiritu effeclis sa?pc audivistl. Hunc
et Ibrlissimus Job habult, ct omnes Sancll, etlaoisl omnlum
nomina non percurramus. Hic et in tabcrnaculi structura
mlssus, sapientla complevlt Beseleel et socios sapientes ^.

XXVHI. In hujus Splritus vlrlule, quemadmodum in

Judiclbus habemus, Olhonlei judlcavit Gedeon robora*- ^,

tus esl ^, Jephtae victorlam reportavit ^, Debbora muHer

bella Iractavlt ^; et Sampson, dum adhuc juste operaba-
tur, nec illum [Splrltum ] contrlstnbat, humanls vlrlbus
superlora eglt ". Nam de Samuele et Davlde aperte in
Regnorum habemus quomodo in Splrltu sancto
hbrls ,

prophetabant ipsi, et Prophetarum duces erant. Ac Sa-

muel quldem« Yldens » appellabalur ^. Davld vero discrle:
« Spirltus, inqult, Domlni locutus est in me 9. » Et in
Psalmis : « Et Spirltum sanctum tuum ne auferas a me '°. »

Iterumque : « Splrltus luus bonus deducet me In terra

wrecla ". » Et quemadmodum in Parah*pomenis habemus,
Splritu sancto donall sunt Azarlas sub rege Asaph '%• et
Oziel sub Josapliat '^;et rursus alter Azarias qui lapidatus
fuit "^. Esdras vero ait EtSpirltum tuum bonum dedisti
: «

))ul erudlres illos '^. «De EHa vero qul assumptus est, at-
que Ellsaeo , splritiferis et admirabillum rerum eflectori-
bus, clarum est nobis etiam tacentibus, eos Spirilu sanclo
plenos extitlsse.
XXIX. Si vero quisquani omnes tum duodecim, tuoi

' Gcn. XLi, 58.— ' Exod. xxxi, 2-6, et xxxvi, 1.— ^ Jud. iir, iv,
— ^ Id. VI, 54. — ^ Id. XI, 29 — ^ Id. IV, 4, et seq. — '^
Id. xiii,
25, et XIV, 6-19. — ^ 1 Reg ix, 9-11. — ^ 2 Reg. xxiii, 2. — '° Psal.
1, i3. — " Id. cxLii, 11. — '* 2 Par. xv, 1. — *^ Id. xx, i4. — ** Id,
XXIV, io, 21. — '5 2 Esdr. ix, 20.

28.
456 S. CYRILLI HIEROSOL. AKCHIEP.

allorum Prophelarum iibros percnrrerit, plurima de sancto

Spiritu testimoala reperlet. Mlchacas quldem ex persona
Dei ait ; « Nisi ego impleverim forlitudinem in SpirituDo-
»mini '. » Joel clamat : « Et erit post haec, dicit Deus,
»effundam de Spiritu meo super omnem carnem ', etc. »

Et Aggaeus quod ego vobiscum sum, dicit

ait : « Idcirco
«Dominus omnipotens, et Spiritus meus interest in me-
» dio vestri ^. » Zacharias similiter : « Verumtamen ser-
«monesmeos et mandata.mea reciplte, qucccumque ego
» praecipio in Spiritu meo servis meis Prophetis "^
, » et

alia.

XXX. Et Hesaias ille vocalisslmus praeco : « Et requies-

»cet super eum Spirltus Dei : Spiritus sapientiae et inlel-

«ligenllae, Spirltus consllli et fortltudlnis, Splrltus sclentlac

»et pietatis, et replebit eum Spiritus tlmoris Dei ^, » signi-

ficans eum quidem unum et indivisibilem esse, diversas
tamen ejus eflectiones, et iterum : « Jacob puer meus ^. »

Et postea : « Dedi Splritum meum super illum » [ Et ?.

rursus : « Ponam Spiritum meum ] super semen tuum ^.

Iterumque : « Et nunc Dominus omnipotens misit me, et
»Spirilus ejuso. Hoc illls a me testamentum, » Piursum : «

«dixit Dominus; Splritus meus qui est super te '°. »Et

iterum « Splritus Domlni super me,
: propterea unxit
»me ", aet quae sequuntur. Et rursum in ils, qure adver-
sum Juda30s ait : « Ipsi vero inobsequentes fuerunt, et ir-

»ritaverunt Spiritum sanctum ejus. « Et : « Ubi est qui

»posuit in eis Spiritum sanctutn "?» Habes et in Eze-
chiele, (si tamen in audiendo jam delussatus non.es), id
quod jam commemoratum est : « Et cecidit super me
» Spiritus, et dixit ad me : DIc : Haec alt Dominus '^. » lllud

' Mich. lu, 8.— 2 Joel n, uS. — ^ Agg. u, 5, 6. — 4 Zach. i, 6.

— ' Isai. XI, 2,5, — ^ Id. xui, i. — ^ Id. xnv, 5. — **

Id. xlviii, i6.
— 9 Id. Lix, 21,— *° Id. Lxi, 1. — " Id. txni, lo, ii. — '* Ezech, xi, 5.
 CATECIIESIS XVI. DE SPIRITU SANCTO I. 4^7
vero, « Gecidlt snpermc, » rccte est inteHlgendum, nimi-
rum ut charitatem et clemenliam designet; ac quemad'
modum Jacob, reperlo Josepho, « Gccidlt super collum
ncjus '; » et sicnt fn Evangellis amanlissimus ille paler,
filium ex peregrinalione reversum « Gernens, misericordia
«motus est, et currcns cecidit super collum ipslus, et os-
» culatus est cum % » Piursumque in Ezechiele ; « Et ad-^

))duxit me in lerram Clialdtcorum ad captivos, in visione

» in Spiritu Dei ^ » Nam et alla prius, in his quae de bap-

tismate disseruimus, audisli : « Et aspcrgam super vos
» aquam mundam, etc. Et dabo vobis cor novum, ct spiri-

» tum novum dabo in vobis '^. » LMoxquc : « Et Spiritum

» moum dabo in vobis ^. » Et ilerum : « Et facta est super
»me manus Domiiii, et eduxit.me In Spiritu Domini^. »

XXXI. Idem sapienlem efFecit Daniclis animam, ut se-

niorum judex esset adolescens. Damnata fuerat casta Su-
sanna tanquam impudica. Vindex nullus enim eam : quis
a princlpibus eripuissct ? Ad mortem ducebatur, in mani-
bus llcloruni jam crat 7. Vcrum aslitit auxillator, Paracle-
tus, Spiritus qui omnem intelligentem naturam sanctifical.
« IIuc adcs, alt Danleli : juvenis seniores argue juvenilium
peccatorum tabe infeclos. Scriptum est enim : « Suscilavit
»Deus Spiritum sanctum in puero juvenculo » Atque ^.

ut compendlo pcrcurramus, per DanieUs scntentiam pu-

dica illa servata est. Teslimonli causa hoec [ verbo Indi-
cata ]
perstringimus non enim hoc exposltionis tempus.
;

Agnovit et Nabuchodonosor esse in Danieie Splrilum

sanctum. Ait enim ad eum : « Baltasar incantatorum prln-
» ceps, hoc ego cognovl quod Spiritus Dei sanctus in te

» sit ^. » Unum verum dlxll, alterum falsum. Quod enim

'
Gen. XLvi, 29. — * Luc. xv, 20. — ^ Ezech. xi, 24. — '^
Id.
XXXVI, 25, 26. — 5 ibid, 27. — ^ Id. xxxvii, i. — ' Dan. xiu, 4» et
45. _ ibid. —
8 9 Dan. iv, 6. «
438 S. CtRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Spirltum saiictiim haberet, verum erat; non autem erat

prlnceps incantatorum magus namque non
; erat, scd ex
Spirilu sopiens. Et nntea quldem cxplicuerat iili visionem
imaglnls, quam ipse qui vlderat nesciebat '. t DIc enim,
» inquit, mihi visionem, quam cgo, qui vidi, nescio ^ » Yides
sancti Splrltus polestatem. Quod ipsi qui viderc nesciunt,
ii qui uon videre noverunt et interpretantur.
XXXII. Ac prochve esset bene multa ex Veteri Testa-
mento colligere testimonia, et quae ad Splritum sanctum
pertinent plnnius explicare. Yerum parum temporls su-
consulendum est ut vobis audiendi sit modus.
perest, et
Quapropter his, quae ex vcteri inslrumento adduximus
imprsesenliarum contenti, ad eam, qute superest ex novo,
tractalionem, si Deus faverit, in subsequentl Catechesi
iterum accedemus. Deus autem pacis, per Dominum nos-
trum Jesum Christum, et per charitatem Spirilus ^, vos
omnes spiritalibus et cceleslibus dlgnetur donis. Cui gloria

ct imperium in saecula saeculorum. Amen,

* Dan. II, 3i.— » Id. v, 3 et 26.— ^ Rom, xv, 3o.
 CATECIIESIS XVII. DR SPIRITlJ SANCTO II. 4^9

l^\.\Vt^/VVV\\\ .'V\VV>\'V\;V\\rV\\'VV\'VV>'V\\'VVVV\'VVV\.VV>/VVV'VVN'VV\VV\/VV\VV\'W^'VV\'VV\'V\'\\V\'VV\iVV\VlVV\

CATEGHESIS XYII,

ILLUMINANDORUM,

Jlierosolyrnis extemporalls dlcla; quce dc Splrlla sancto

rellqua cranl absolvens, Et lectio ex priori ad Corin-
tliios : Huic quidem per Spiritum dalur sermo sapieii'

tiae % et quw scquuntur.

ARGUMENTUM.

I. IIuJus catechesis scopus. IL Spiritus sanclus, tnius

et iiidivisus. —
Unus est Spiritus, quanquam sub diver'
sis nominibus. IIL Cur in fldei Symbolo dicitur In unum :

SpiaiTUM, etc. IV. Varia nomina Spiritus sancti. V. Spi--

vitus sancius, non evanidus flatus Patris aut Filii, sed
vivens, et solida substantia prwditus. YI. Spiritus sanctus
in bcata Firgine, EUzabeth, Joanne Baptista et Zacharia.
YIIL Joannes ad hoc sanctificatus ut Dominum baptiza^
ret. — Non conferebat Spiritum. IX. Spiritus sanctus in
Christum baptismi tempore descendit. — Cur in columhcc
specie Spiritus sanctus in Christum dclapsus sit? X. Co-
lambce hujus figuram rcferebat columba illa tempore di-
luvii. — Principes ab eccUsiasticis viris ducuntur et do-
centur. XI. Christi voces de Spiritu sancto. XII. Spiritus
— Prius statim post resurrectio-
sanctus Apostolis datus.
nem per insuffiationem, scd nonplena communicatione,
XIV. Iterum vero die Pcntecostcs abundanti — effusionc.
Quomodo anima iotaSpirilu baptizatur. XVI. Linguarum
' 1 Cor, xn, 8.
440 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

donum» —
Mullitudo confluentium Hierosolymam ex
omnibus mundi partibas. XYIII. Comparatio doni lin-
guarum pcr Spiritum cum babylonica lin^uarum con^
fusione. XV III.
AposloU Spiritui sancto vere inebriati,
— Spiritus sancti in Novo Testamento quam in Fetcri
abundanlior. XX. Proximum
fcstum Paschatis. XXI.
Conglobata scmcti Spiritus operationum tesUmonia^ ex
Aftibus Aposiolorum et EpistoUs ipsorum. XXIV. Spi-
ritus sancti gratia inseptem diaconis efficax. XXV. Eu-
nuclius AllilUops Evan^eUi proico in palriam missus.
XXVI. Spiritus sancti operationes in Paulo. XXVII. Pe
trus Apostohrum dux et cocU clavi^er. — Quce Petrusex
sanclo Spiritu operatus. XXVIII. Barnabas et Pautus
Spirilu sancCo animati. XXIX. Spiritus sanctus nos ab
oneribus le^is Ubcravit. XXX. Compendio rrferuntur
gesta S. PauU cx SpirilUy prccmissa excusatione. XXXII.
Pauius Spiritu sancto plcnus : ilcm omnes ApostoU, et

qui eos subsccuti sunt in Trinitalem credentes. XXXIII.

Spiritus sanctus subsistit, — Faria
et vivit, ct loquitur.

etmultiformis licerelicorum aberratio. XXXIV. Crebrior

divinaram Scripturarum ab — Ordo
lectio studiosis.

SymboU verborum SabclUi errorem refeUit. XXXV. Ca-

renda simulatio. — Omuibus locis, et per quosUbet datur
baptismus. XXXVII. hi baptismo non remissio tantum
peccatoram, scd quandoque itisi^niora dotia recipiuntur,
— Fides est inslar mercalurce, — Spiritus sancli erga
jastos protectio. XXXVIII. ConcUisio per invocationcm
sancti Spiritus,

I. In pr.TcedciilI Catechesl '

moclicam qnamtlam teisll-

moniorum ad Spirilum sanctum pcrlinonliuni parlem, pro

f Yide D, Guillon, lom. vui, pag. 4»o-4i2.

I
 CATECHESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO II. 44
nostra vlriliparle aiiribiis vestra) dilectionls proposnimns. In
prfesenti vero, ea qn.13 supersunt,ex Novo videlicet Testa-

niento.Deo volente,c|nantumlicebit atlingemus.Tuncenim,

ne in dicendo moduni excederemus, propensum studinm
cohiLuimus; inexhaustus enim de Spiritu sancto sermo.
Nunc vero eorum, qufc restant, modicam iterum partem
recilabimus : nostram enim tenuitatemrerum ex Scripluris
depromendarum mnUitudine obrui nunc quoque ingenue
falemur. Humanis ratiocinalionibus et inventis non ulemur
eliom hodierno die; minime enini expedit sed divinarum :

dunlaxat Scripturarnin senlentias memorioe suggeremus.

Hoc eniin lutissimum, juxla beatum apostohim Pauhim,
qui ait : « Quso et h)quimur, non in sermonibus quos hu-
» mana sapientia docet, sed quos docet Spirilus; spirltua-
»hbus spiritualla contendenles '. » Viatoribus porro ac
navigantibus similia facimus; qui cum nnum habent lon-
ginquissimi illneris scopum, ex deslinato quidem properant;
verum ob humanam infirmltatem variis urbibus acportu-
bus appellere consueverunt.
II. Nam etsi dividuntur Iiabendas de Spirltu sanclo dls-
pulatlones, ipsetamen indivisus est, cum unus idemque
sit. Sicut enim cum de Patre dicebamus, ahus nobis fuit

de summo unicoque ejus prlnclpatu sermo; ahus, quomodo

Pater, aut omnipotens, dicltur; alius tandem qiii sit unl-
versorum conditor : nec tamen isla Calecheseon divisio,

fidei divisioncm ullam signincabat : nnum enlm erat, est-

que pletatis ac rcliglonis propositum. Sicut eliam inhis quae

de unlgenilo Dei Filio dlssertavlmus, modo ea qune ad Di-

vinitatem perlinent, modo qua; hMmanitatis sunt, doceba-

mus; ita ul, dum in plures diseeptationes, quae de Domino
nostro Jesu Chrlsto erant dicenda partiremnr, indlvisam
in ipsum fidem praedicarcmus. Ita et nunc dlvisis de Spi-
' 2 Cor, II, i3.
44^ S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

ritu sanclo Catecheslbus, indivisani in ipsnin annuntiamus

lidein. Unus est cnim et idem Spirllus, qui dona quidem
sua « Pcculiariler nnlcuique proul vult, dlvidit * , » ipse aulem
indivisus manet. Nonenlm allusest Paraclclus,prselcr Spi-
rltum sanctum, sed unus et idem est, dlversls appellationi-

Lusslgnificatus : vivenset subslstens, elloquens, et operans;

estquc rerum omnium ratione prcTclitarum, quie a Deo per
Chribtum factae sunt, Angelorum atque hominum sanctifi-

calor.
III. Ne aulem ob diversas sancli Splrltus appellationcs,
nonnuin ex ignorantia dlversos hos Splrilus, et non unum
ac eumdem, qui quidem sokis est, arbilrarentur : idcirco
Ecclesia calhollca sccuritatis luae provida, tradidlt in fidei
confesslone ut crederemus In unum sanctum Spiiutum,
Paragletum, qui logutus est in Propiietis : ut animad-
vertere possls multas quiclem nuncupationes esse, unum
vero solum Spirltum sanctum. De quibus appellalionibus
nunc vobls paucas e multis recitabimus.
IV. Vocatur quldem quod modo lec- « Spiritus »
juxla id
tum fuit « Nam huic quldem per Spirllum datur sermo
:

» saplentlcne *. »DIcItur autem« Spiritus verilalis, » sicut ait

Salvalor « Cum autem vencrit ille, Splrltus veritalis ^. »

:

Appcllalur quoque« Paracletus, »ut idem dlxit « Si cnim :

»ego non abiero, Paracletus non venlct ad vos ^. » Quod

aulem una et eadem res sit diversls nominibus appcllata,
palam ex his, qnae modo dicam, declaralur. Nam quod
idem slt Spirilus sanctus etParacIetus, dictum fuit :« Pa-
«raclctus autem ille, qui est Spiritus sanctus ^. » Quod vero
idem sit Paracletus cum Spiritu veritatis, diclum habctur :

« Et alium Paracletum dabo vobls, ut voblscum maneat ia

»a)tcrnum, Spiritum veritatis^. » Ilcrnmquc : « Cum aulem
'
1 Cor. XII, 12. — 2 i\in\, 8. — 3 Jcan. xvij i. — 4 Ibid. 7.-
5 Id. XIV, 26. — 6 Ibid. iG. .
 CAT£CHESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO II. lyl(b

» venerit ille Paracletusj qiiem ego miitam vobis a Patre,

)y Spiritns verilatis '. ))Yocatur outem « Spiritus Dei '. ))si-

cut scriptum est : « Et vidi Spiritum Dei descendenlem^.

Ac rursus : « Quicumque enlm Spirltu Dei nguntur, isti

filii Dei sunl ^. j) Nominatur et « Spiritus Patris, )) uti Ser-

valor ait : « Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus
))Palris vestri, qui loquilin^ in vobis ^. )) Et iterum Paulus :

« Hujus rei gralia flecto genua mea ad Patrem^, o et infra :

« Ut det vobis, ut corroboremini per Spiritum ejus ". »Di-

citur quoque « Spiritus Domini, » sicut ait Petrus :« Eccur
)) conspirastis inter vos, ut tentaretis Spiritum Domini ^ ? ))

Appellatur et « Spiritus Dei et Christi, » velut scribit Pau-

lus : « Vos autem non estis in carne, sed in Spiritu, si ta-

«men Spiritus Dei habitat in vobis. Si vero quis Spiritum

)) Chrisli non habet, hic non est ejus 9. » Vocaiur et « Spi-
»ritus Filii Dei, » sicut dicitur : « Quoniam autem estis fl-

j)lii, misit Dcus Splritum Filii sui '°. » Nominatur ctiam

« Spiritus Christi, » sicul est scriptum : « In quod vel cu-

» jusmoditempus declarabalur ineis Spiritus Christi ",»Et

rursus : « Per vestram deprecationem, et subminisirationcm
)) Spiritus Jesu Chrisli ". »

V. Prceterea, plures ah*as sancti Spiritus nunCupationes

reperias. Vocaturenim «Spiritus sanctificationis, » uii scrip-

tum est : « Secundum spiritum sanclificatlonis '^. »Dicitur

et « Spiritus adoptionis, » iit ait Paulus : « Non enim acce-
))pistis spiritum servituiis ad iimorem, sed accepislis spi-
))ritum adoptionis, in quoclamamus: Abba, Pater '"*. )> Ap-
pellatur quoquc « Spiritus rovelationis, » quemadmodum
scriptum est : « Det vobis spiritum sapientiae et revelationis

'
Joan. XV, 26, — ' Id. J, Sa. — - ^ Matlh. 111, iG. — ^ Rom. viii,

i!\. — 5 Matth. X, 20. — ^ Ephes. 111, 14. — ^ Ibid. 16. — ^ Act.

V, 9. — 9 Rom. vni, 9. — '° Gal. iv, 6. — •' 1 Pelr. 1, u. —
'.* PhiJip. j, 19. — 'i Roni, i, 4. — r"* i<^ vm, i5.
444 ^* CYBirH HIEROSOL. AI\GHI£P.

» in cognitione cjus *. » Nominatur etiam « Spiritus promis-

» sionis, «sicut idem ait :« In quo et vos cum creditlistis,

sobsignati cstls spiritu promissionis saiiClo '. »Vocatur ct

« Spirilus '^raliiTe, » velut cum rursus alt : a Et spirilum

» gralia) contumelia aftecerlt ^ » Aliisque cjusdem modi plu-
ribus appellalionibus sigtiificalur. Audivisti perspicue, el in
praecedeiiti Catechesi, eum in Psalmis quidem inlerduni
« Bonum ^, » inlerdiim vero « Principalem ^ » nominari. In
Hesaia vero : « Sapientiae, et intelligenlice, et consilii, et
»fortiludIais, et scientiae, et pietatis, et limoris Dei ^, » ap-
pellalum esse, Exquibus omnibus, lum quce prius, tum quae
modo diximus, conficitur diversas quidem appcllaliones
esse, unum aulem atque eumdcm Spiritum sanctum, vi-

ventem et subsistenlem, semperque Patri et Filio una prae-

senlem. Qui non ab ore et labiis Patris aut Fiiii loquendo

proferlur aut elllalur, neque in aera diffunclilur; scd liy-
postasi prcTdilus est, loquens ipse et opcrans, et dispensans,
et sanclificans : cum indivulsa sit \idelicet, et concors,
unicaquc salutis erga nos dispensatio, qnaa ex Patre et Filio
et sancto Spiritu exislit, uli et antea diximus. JVlemores
enim vos esse volo eorum, quae nuper diximus, et diserle

tenere non alium in lege et Propbelis, aliumque in Evan-

geliis et Aposlolis esse; sed unum et cumdcm Spirilum
sanctum, qui in Veteri et Novo Testamento divinas Scrip-
turas elocutus est.
VI. Hic Spiritus sanctus est qui in sanctam virginem
Mariam venit. Cum enim Chrislus esset, Unigenilus, qui

generabatur, « Virtus AUissiini obumbravit ei, et Spiritus

sanctus advcniens in eam "^, » sanclificavit cani ad hoc, ut

posset capcre eum « Per quem omnia facla sunt ^ » Non

est mihi pluribus vcrbis opus, ut addiscas generationem
* Ephes. 1, 17 — * Ibid. i3. — 3 Ilebr. x, 29.— * Psal. cxt,ii, 11.
— ' Id. L, i4' — ^ IsaJ. XI, 2, 5. — 7 Liic. j, 55. — 8 Joan, j, 3.
 CATIiCHESIS XVII, DE SPIRITU SANCTO II. 44^
hanc ab omni sorde et contaminatione allenam extilisse :

didicisli enim. Gabriel estquiadeam Kgo eoriim, quoe

ait: «

^unt gercnda, nunlius et prcxco sum; non operalionis so-

cius. Nam lamelsi Archangelus sim, at ordinis mci etofficii
gnarus sum. Et salvere quidem [vel gaudere] tibi denunlio
ego : quomodo vcro sis paritura, non ex mea est gratia :

« Spiritus sanclus superveniel in te, et virtus Altissimi ob-

))umbrabit tibi. Propterca et quod nascetur Sanclum, vo-
)) cabimur Filius Dei '. »

VII. Hic Spiritus sanctus in Elizabeth efficaciam suam

prodidit. Non enim sokim virgines novit, scd eliam conju-
ges, modo legilimum conjugium sit. « Et repleta esl Spi-
«ritusanclo Elizabeth ', » el prophetavit, oitque de suo Do-
mino proeclara ancilla : « Et unde mihi hoc, ut vcniat ad
)) me mnter Domini mei ^ ?» sc ipsam enim Elizubeth beatam
pracdicavit 4. Eodem Spiritu repletus et Zacharias Joannis
pater prophetavit, aiens quantorum futurus esset Unige-
nilus bonorum causa addensque Joannem ejus per
ille ,

baptismum prsecursorem fore ^. Ab eodem Spiritu sancto

« Responso f.dmonitus etiam Symeon, justus ille, non
» visurum se morlern prius quam videret Chrislum Doniini
» eo in ulnas accepto ^, » in templo quae ad eum allinebant,
palam tesiificatus esl.

VIII. Joannes vcro qui « Spiritu sancto repletus est ex

)> utero inatris suae s » ad hoc sanclificatus est, ut Dominum
baptizaret : non conferens Spiritum, sed cum, quiSpiritum
conferebat, annuntians. Ait namque : « Ego vos baplizo in

» aqua in {)cenilenliam : qui autem post me venit, etc. ipse

» vos bapllzabit in Spirilu sancto et igni ^ » Igni vero, quam
ob causam? Quoniam ih igneis linguis Spiritus sancti facta

'
Luc. 1, 55. — ' Ibid. 4i. — 3 ibld. 43. — 4 Ibid. 45. —
5 Ibid. 67-76.— 6 Luc. li, 26.2S, t;t34,o5.- 7 Id. 1, i5.-- » Matth.
ni, 11.
^2^0 S. CYraLLl HIEROSOL. ARCHIEP.

est dcsceusio '. Qea de re dicit gaudens Dominus « Ig- :

»neai veni millere in terram, et quid volo si jam accensus

» est ". »

IX. llic Spiritus sanclus delapsus est,cuin DGminus

baptizarctur ^, ne illius, qui Laptizabatur, laleret dignilas,
juxta id Sed qui misit me utbapliza-
quod Joanncs ait : «

» rem in aqua, ille mihi dixit: Super qucm videris Spirltum

»descendenlem ct manentem super eum, hic est qui bap-

»tizat in Spiritu sanclo » Verum quid Evangellum dicat, ^*.

vide. « Apcrti sunt cceU. » Aperti propler dlguitatem ejus

qui descendit. a Ecce cnim, inquit, aperti sunt coeli : et vi-

» dit Spirilum Dei descendentem sicut columbam, et ve-

«nientem super ipsum ^ » descensu videiicet ex propria :

suaque ipsius motione profecto. Oportcbat enim, ut inler-

pretati sunt nonnulli, primitias et prima Spiritus sancti,
qui baptizalis tribuitur, dona humanilali Salvaloris, qui
ejusmodi gratiam confcrt, exhiberi. Descendit autem for-
tassis in specie coUimbae, ut quidam aiunt, pur^e et inno-

centis et simplicis, suisque precibus pro generalis filiis ct

peccalorum condonatione, [ coknnbae ] ccoperanlis figu-

ram et exemplum demonslrans qucmaclmodum aBnigmaticc :

praeditum est, Christum quoad oculorum speciem eo modo

ostcnsum iri. Nam in Canticis de Sponso acclamat, et di-

cit : tt Oculi tui, similes columbis super plenitudines aqua-

» rum ^. »

Hujus [columbie] secundum nonnullos figuram

X.
aliqua ex parte prjEferebat, illa, de qua in Noemi historia,
columba. Nam sicut cjus temporibus per lignumet aquam
iUishominibus facta est salus, et novie generalionis iui-
tium et coUmiba ad ipsum sub vesperam reversa est, oUvai
;

foUum geslans 7 : sic, inquiunt, et Spiritus sanclus dcs-

"
Act. 11, 5. — 2 Luc, xu, 49« — ^ IVlaUh. wi, i6. — < Joan. i,

53. __ 5 Matlh. ju, i6. — • Cant. v, la. — 7 Gen. vm, S-io.

 CATKCUESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO II. 44?
cencllt Inverum Noe, secuncLe generationis auclorem qui ;

cliversorum gencrum voluntales atque indoles in unum

coUiglt; cujus studiorum diversitatls iiguram gcreLant dis-
similes inciusorum in arca animantium nalur^e, Qui post
quam advenit , spiritales lupi una cum agnis pascuntur.
Cujus Ecclesia liabet vitulum taurum una cum leone
et

simul pascenles '

: sicut ad hodiernam usque diem cerni-
mus mundi principes i\h Ecclesiae viris duci et doceri.
Descendit igitur, velut nonnulli inlerprelantur, inlelligibi-

liscolumbain tempore bapiismatis; utoslcnderet eumdem

esse qui per lignum crucis salutem credentibus conl^ert, et
qui sub vespertim psr suam mortem salutem esset colla-
turus.
XI. Ac de illis quidem fortassis etiam alia ratione disse-
rendum. Ipsius vero nunc Servatoris prrestat audire de
Spiritu sancto sermones. Ait enim : « INisi quis generatus
» fueritex aquaet Spiritu, non ingredietur in regnum Dei \ »
Et quod a Patre ea gratia sit, ait : « Quanto magis Pater,
»qni de coelo est, dabit Spiritum sanctum llagitantibus a
»se^ » Et quod Deus in spirilu adorandus sit, dicit : « Sed
» venithora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt
»Patrem in spiritu el veritale; nam et Pater tales quoerit
» qui adorent eum. Spiritus cst Deus, et qui adorant eum,
))in spiritu et veritate oportet adorare''. )) Et iterum ; « Si
)) autem ego in spiritu Dei ejicio da^monia ; » et mox in con-
sequentibus : « Propter lioc dico vobis, onnie peccatum et
»blasphemia dimittetur hominibus : at Spiritus blasphemia
»non dimiltetur. Et veibum odversus quicumque dixerit
DFilium hominis, remittelur illi quicumque autem dixe- :

»rit verbura contra Spirltum sanctum, non reiuiltetur ei,

»neque in hoc sobcuIo, neque in fuluro ^. » Et rursus ait

' Isai. XI, 6, et lxv, aG. — ' Joaii. m, 5.-3 Luc. xi, i5. —
4 Joan, IV, 20, 24. •— ' Matlh, xu, aS-Sa.
448 S. CYIULLI HIEROSOL. ARCHlliP.

c Et ego rogabo Palrem, et aliiim Paracletujn dabit vobis,

» ut vobiscum sit in scternum : Spiritum veritalis, quem
Bmundus non potest accipere, quia non videt eum nec
»novit eum. Vos autem cognoscitis eum, quia apud vos
ainanet, et in vobis erit '. » Et iterum dicit : « llaec locutus

Ksum vobis apud vos manens. Paracletus vero , Spiritus

» sanclus, quem mittet Pater in nomine meo; ille vos do-
»cebit omnia, et reducet vobis in memoriam omnia quae
» dixi vobis '. » Rursumque ait : « Gum autem venerit Pura-
»cletus, quem ego miltam vobis a Patre, Spiritus veritatis,
» qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me .
^

Iterumque Saivator : « Si cnim ego non abiero, Paracletus

»non est venturus ad vos. Et cum vencrit ille, arguet mun-
»dum de peccato, et de juslitia, et de judicio'*. w Et iterum
in consequentibus : k Adhuc multa habeo vobis dicenda ;

»sed non polestis portare modo. Cum autem venerit ille,

» Spiritus veritatis, edisserel vobis omnem veritatem. Non

»enim a semetipso loquetur : sed quaecumque audiet lo-
«quetur, et quae ventura sunt annuntiabit vobis. llle me
^glorificabit, quia de meo accipiet, et annuntiabit vobis.
» Omnia quaicumque habet Pater, mea sunt : propterea dixi
quod de njeo accipiet, et annuntiabit vobis^. » Ip-
vobis,
sius nunc Unigenili tibi voces legi, ut humanis jam sermo-
nibus non attendas.
XII. Hujus sancti Spirilus communicationem Aposlolis
impertivit scriptum namque est « Et cum hoc dixisset,
; :

» insufilavit, et dixit eis Accipile Spiritum sanctum Quo-

: :

«rumcumque remiseritis peccata , remittuntur eis; quo-

»rumcumque relinucritis, retenta sunt^. » Ahera hacc in-
sufilalio est, quoniam prior voluntariis peccalis obscurala
fuerat^; ut impleretur quod est scriptum : « Ascendit sui-

'
Joan. XIV, 16, 17. — ^ Ibid. 25, 26. — ' Id. xv, 26. — * lil.

XVI, 7, 8.— 5 Ibid. i3-i5. — . ® Id. xx, aa. •— ^ Gen. u, 7.

 CATECtfESIS XVII. t>E SPIHITU SANCTO 11. 449
flans in faciem tuam, liberans te ab affliclione'. «Illud au-
tem, « Ascendit, wundenam scilicet? Ex inferno. Sic enim
narrat Evangelium, quod post resurrectionem tunc insuf-

flavit. Yerum dat equidem hoc lempore gratiam; adjiciet

veroauctuarium abundantius, aitque ad iflos : «Paratus qui-

dem sum nunc quoque vobis dare : sed nondum vas ca-

pere potest. Hactenus igitur « Acoipite «gratiam, quantam

capitis ; Vos aulem sedete in
ampliorem vero expectate. «

» civitate Hierusafem, donec induamini virtutem ex alto ^ »

Nunc « Accipite » ex parte tunc integre, et in totum feretis. ;

Nam is, qui « Accipit, » persaepe habet ex parte id quod da-

tur; qui vero induitur, a stola undique circumtegitur. Ne
metuatis, inquit, arma diaboli et jacula; feretis enim virtu-
tem Spirilus sancti. (Memores vero estote eorum, quoe non
ita pridem dicebamus, quod Spirilus sanctus non dividi-
tur, sed lantum gratla per eum coUata.
Xni. Ascendit igitur Jesus in ccelos, et promissum im-
plevit; dixerat enim ad illos « Ego rogabo Patrem, et alium :

»Paracletum dabit vobis ^. » Sedebant expectantes sancti

Spirilus adventum : « Cumque compleretur dies Pentecos-
» tes ^, » hic, in civitale ista Hierusalem, (nostra enim est
haec quoque prasrogativa : loquimurque non de his, quse

apud alios contlgerunt, sed de concessis apud nos bonis.

Pentecoste igitur cum esset, sedebant; et advenit e ccelo
Paracletus : custos et sanctificator Ecclesia?, animarum
moderator , eorum, qui fluctibus et tempestate jactantur,
gubernator; errantlum collustrator, certanlium pugnae ar-
blter, et vincentium coronalor.
XIV". Descendit v(jro ut induerel virtule, et ut baptlza-
ret Apostolos. Ait Dominus « Vos baptlzablmini in Spiritu
:

» sancto, post dies hosce non multos ^ » Non haec dimidiata

* Nahum. n, i. — 2 i^^q^ jjxiv, 49- — ^ Joan. xiv, i6. — * Act.
11, 1, 2. — 5 Jd, j^ 5,

XLVII. 29
45o S. CYBILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

et quasi ex parte gratla, sed integra et ex loto elTnsa potes-

tas. Sicul enim is, qui in aquis immergitur et baptizatur,
undequaque ab aquis cingitur; sic et illi a Spiritu bapti-

zati et obvoluti perfecte sunl. Atqui aqua exterius corpori

circumfunditur : Spirilus vero etiam intus latenlem ani-
mam sine ullo defectu perfundit et baptizat. Et quid mira*
ris? accipe corporeumexemplum, tenue quidem ethumile,
simplicioribus tamen non inutile. Si ignis ferri crassitudi-
nemintus permeans, totum in eo eflicit ignem, quodque
metallum frigidum erat, fervidum efficitur, et quod ni-
grum et obscurum, collucens evadit ; si ignis cum corpus
sit, in ferri corpore se insinuans, ita absque impcdimento
operatur; quid admiraris, si Spiritus sanctus in animae in-
teriora ingreditur?
XV. Ut autem tantse, quae descendebat, gratiae non igno-
raretur magnltudo, tuba velut ccelestis insonuit. « Faclus
«estenim repente de tanquam ruentis flatus
coelo sonilus

» vehemenlis S » significantls advenlum ejus, qui hominibus

impertlt ut cum violentia rapiant regnum Dei^ ut et oculi :

viderent igneas linguas, et aures sonitum audirent. « Et

»replcvit totam domum ubi erant sedentes^. » Facta est in-

telligibilis undae receptaculum ea domus. Discipuli intus

sedebant, et domus lota impleta est. Baptizati sunt igitur

et mersi absque ullo defeclu, juxta pollicltalionem. Induli

sunt in anima et corpore divinum et salutare indumentum ^.
« Et apparuerunt illis dispertitae linguae velut ex igne, se-

» ditque supra singulos eorum, et repleti sunt omnes Spiritu

»sancto^. j;Ignem receperunt non urentem,sed salutarem,
qui peccatorum spinas exterminans, animam nitentem
reddit et splendidam. Hic ad vos quoque modo venturus
est; ac dum veslra peccata spinarum instar concidet et

*
Acl. 11, 2, -^ ^ Matth. XI, 12. — ' Act. », a. — < Id. i, 5. —
* Id. u, 3, 4.
 CATEGHESIS XVir. DE SPIRITU SANCTO 11. ^5l

absiimei, preiiosum animae vestrse fundiim magis nitentem

eireclurus esi, et graliam vobis claturus; dedit enim tunc
et Apostolis. In linguarum vero ignitarnm specie ipsis in-

seditj ut spiritualia novi generis diademaia per linguas

igneas in capiteredimerenlur, Flammeus anlea gladius pa-
radisi aditii interdicebat ' : lingua ignea salutis conciliatrix
gratiam illain redlnlegravit.

XVI. « Et coeperunt loqui olteris linguis, prout Spiritus

» dabat illiseloqui^ » Galilajus Petrus et Andreas, velper-

sice ve! medice loquebatur. Joannes creterique Apostoli

quavis lingua loquebantur , iis qui ex [variis] gentibus
erant. Non enim nunc ccepit exterarumgentium multitudo
huc ex omnibus partibus congregari, sed jain ab illis iem-
poribus. Ecquis tantus doctor reperiaiur , qui cxtemplo
doctrinam infundat eorum, qua^ non addidiceriot audien-
tes? Tot insumuntur anni , ut pcr grammaiicam et alias

artes, graece solummodo recte loqui addiscalur; neque ta-

men omnes similiter loquuniur : verum rhelor fortassis

assequitur ut belle dicat , at grammaticus inierdum non

belle; grammaticcX^que periius philosophicarum insciens
est disciplinarum. Ai Spiritus sanctus simul multas docuit
linguas, quas ilH homines ioto tempore [setaiis] non no-
verunt. Hoc vere saplentia magna esi, hoc virtus divina.
Quse insiitui eorum post
comparatio potest , inter illam
multum iempus imperitiam hancque repentem, multipli- ;

cem, ac inauditam linguarum se exerenlem vim?

XVII. Facia esi in eornm, qui audierant, multitudine
confusio^. Gonfusio altera, opposita prioi i illi pravae hi
Babylone confusioni. In illa siquidem linguarum confu-
sione,animorum ac voluntalum divisio fuit, quandoquidem
inimica Deo fuerai concepta cogitalio'^. liic vero restiluiae
et adunaLx menlium sententia^, quoniam pium erat quod

'
Cen. Hi, 2^. — 2 /,^pt jj^ ^^ — 3 Ibid. G. — * Gcn. xi, 7-9.

29.
452 S. CYRILL! HIEROSOL, ARCiriEP.

properabatur stuclium. Per quae conliglt casus, per eadein

reversio. liinc admirabantur dicentes : « Quomodo nos au-
»diQius loquenlcs illos' ? »Miri nihil si vos ignoratis. Nam
et Nicodemus Spiritus accessum ignoravit; atque ipsi dic-

tum est : « Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis;

» sed nescis unde venit et quo vndit '. » Si autem, et quando
vocem ejus exaudio, unde veniat ignoro ; quid ipse secun-
dum substantiam sit, quomodo explanare possim?
XVIII. « Alii autem irridentes dicebant : Musto pleni
»sunt^ » Vera quidem dicebant, sed joculariter. Novum
enim vere vinum erat, Novi Testamenti gratia. Verum no-
vum istud vinum ex intelligibili vinea erat, quae saepe in
Prophetis jam fructum tulerat, et in Novo Testamento ger-
minavif^. Nam sicut, sensibili exemplo inhserendo, vinea
eadem semper manet, et secundum temporum mutationes
novos semper parturit fructus sic idem Spiritus manens :

id quod est, cum et ia Prophetis saepe vim exeruerit, nunc

iiovi quidpiam et admirandi designavit. Antea quidem et in

Patres gratia pervenit nunc vero cum exuperantia. Ibi si- :

quidem sancti Spiritus participationem recipiebant; hic

vero integre ac plene baptizati fuere.
XIX. Sed Petrus qui Spiritum sanctum habebat, ejus
quod habebat plane gnarus ait : «Viri Israelltae,» qui Joe-
lem prffidicalis, et qua3 Scriplurarum sunt nescitis, « Non
» sicut vos existimatis, isti ebrii sunt^, » Ebrii sunt enim,
non sicut vos suspicamini, sed sicut scriptum est : «Ine-
«briabuntur ab pinguedine domus luae, et ex torrentibus
» deliciarum tuarum potabis eos ^. » Ebrii sunt sobria ebrie-
late ,
quae peccatum interimit et cor vivificat, ebrietali
corporeajplane contraria. Nam haec eliam rerum,quas no-
vimus, oblivionem inducit; ista vero iucognitarum eliam

* Act, II, 8.-2 Joan. iii, 8. — ^ Act. ii, i3.— ^ Matll), ix, 17.
— ' Act, ji, i'i; i5, — 6 Psal. XXXV, 9.
 CATECHESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO 11. 455
sclentlam impertit. Ebrli sunt epolo Intelliji^Ibilis vills vlno,
quae alt Ego sum vltis, et vos palmltes '. » Quod si mihi
: «

tlicenti non creclitis. ex Ipsa tcmporis circumstnnlia cjuod

dlco intelligite. « Est enim hora dlel lcrtia \ » Qui enini

hora tertia crucifixus est, ut Marcus ait, tertla nunc hora
gratlam misit^. Non enim alla Illlus, et alla hujus gratla;
sed qul tunc cruclfixus cst, et promiserat, id qnod fuerat
poHicItus implevit. Si vero et lestimonium acciperc oplalls,
audile, inquit : «Sed hoc est quod diclum est pcr prophe-
))tam Joel : Et erit post ha3c , dicit Deus, efTundam de
)) Splrltu mco^. » (Ilhid vero, EfTundam,» copiosam de-
«

signat donatlonem. « Non enim ad mensuram dat Deus

»Spiritum. Pater diliglt Filium, et omnia dedlt In manu
» ejus ^. » Dedlt autem illi potestalem etiam conferendi sanc-
tissimi Spirltus gratiam, quibus voluerlt. ) «ElTundam de
»SpirItu meo super omnem carnem, et prophetabunt fdii

» vestrl et fdiae vestrae. » Et in sequentibus : « Et quldem

»super servos meos et super anclllas meas, in dlebus illis

«efFundam de Spiritu meo , et prophctabunt^. » Spirilus

sanclus personas non resplclt; non enim dignilates qua^rlt,
scd anlmae pielatem. Neque divites intumescant, nequb
pauperes animo dejiciantur tantum unusqulsque se ipsum :

apparet ad susclpiendam coelestem gratiam.

XX. Mulla quidem sunt hodieanoblsdisputata, et aures
forte fatlgatae sunt : plura vero supersunt adhuc; atque ad
absolvendam de Spiritu sancto doctrinam tertla etiam et
pkirlbus Catechesibus vere esset opus. At detur nobis venia
de utroque. Nam cum proxime instel sanclum Paschatis
festum, idcirco et hodiesermonem produximus; et omnla,
quotquot oportebat, etNovo Foederc teslimonia in inedium

' Joan. XV, i5.-— 2 Act. 11, i5.— ^ M;irc. xv, aS. — ^ Acr. 11, 16,
17, et Joel, II, aS. — ' Joan. jn, 54, 35. — ^ Act. 11, 17, 18, ct
Joel, II, 28, 29,
454 S. CYRILM HIEROSOL. ARGHIEP.

adclncerc non liciilt. Restant enim nobis multa ex Actibus

Apostolorum, in quibus gratin Spiritus sancti in Pelro, et

in omnibus simul Apostolis, efficacilcr operala esl. Super-

sunt miilta et de Gatholicis , et de qualuordecim Pauli
Epistolis dequibusnunc pauca, lanquamex ingenti prato,
:

in memoriam solummodo reducentes deflorare cona- ,

bimur.
XXf. Nam in virtute Spiritus sancti, Patris et Filii vo-
luntate, «StansPetrus cum undecim,
vocem suamex- et

» lollens % (secundum illud :« Exalta in fortitudine vocem

»tuf)m, qui evangelizas Hierusalem^) spiritali sormonum

reti animas circiler ter mille cepit. Cum tanta in omnibus

simul Apostolis gralia operaretur ^ ut ex Jutla^is, illis videli-

cet qui Christum crucifixerant, tam multi credercnt; et in

nomine Ghristi baptizarentur, et perseverarent in doctrina

Apostolorum et orationibus ^. In eadem rursus sancti Spi-
ritus virtute Petrus et Joannes cum ascendissent in tem-
plum ad horam orationis nonam, eumque qui in Speciosa

porta, ex matris ntero ab annis quadraginta claudus erat,

sanavissenl^; (ut impleretur quod dictum est : « Tunc sa-

))liet sicut cervus claudus^:) spirituali doctrinae sagena

quinquesimulcredentium millia comprehenderunt' : otque
principcs populi et summos sacerdotes errore abductos
convicerunt^; non propriae sapienliye vi; illilterati enim el

idiolse erant^, sed per Spiritus efficaciam. Scriptum est

enim : « Tunc Pctrus repletus Spiritu sancto dixit ad eos '°, »

Tanlaque pcr duodecim Aposlolos, Splritus sancli in iis,

qui crediderant, operata est gratia, ut esset cum iilorum

cor ct anima una, tum vero promiscuus bonorum usus :

cum videlicel posscssores prelia possessionum religiose

' Act. 11, i4.— ^ Isul. XL, 9. — ^ Acl. II, 4'' — ^ Ibid. ^7. —
* Id. m, 2-u. — ^ Isai". xxxv, 6. — ' Act. iv, 4« — * I^* ^, ai. —
9 Id. IV, i3. — '» Ibid. 8,
 CATECHESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO 11. 4^5
ofFerrent, nullasque in ipsis essel egens *
; atque Ananias
etSapphlra, Spiritum sanctam fallere aggressi% consenta-
neam suslinuissent ultionem.
XXII. « Per manus autem Apostolorum fiebant signa et

«prodigia multa in populo ^ : otantaque Apostolis circum-'

fusa erat Spiritus gratia, ut quamvis mites, terrori essent

tamen. (Nam « Gaelerorum nemo audebat se conjungere

«illis, sed magnificabat eos populus.) Adjungerentur vero
»credentium Domino virorum et mulierum turbse; im-
»plerenturque plateie infirmis, qui in lectulis et grabatis
«exponebantur, ut venientis Petri vel umbra obumbraret
»qaemquam illorum^. » Ad haec, conveniret et multitudo
vicinarum civitatum in hanc sanctam Hierusalem, defe-
. rentium infirmos vexatosque a spirilibus immundis, qui
sanabantur omncs in hac Spiiitus sancli virtute.

XXIII. Rursum duodecim Aposloli, propler Christi prse-

dicationem a principibus sacerdotum in carcerem con-

jecti, et ab Angclo noctu praeter opinionem inde educti ^;
alque ad tribunal e templo ad eos protracli, intrepide, in
his, quse ad eos de Christo dixerunt, reprehensione iilorum
sunt usi ^. Cumque addidissent, quod « Etiam Spiritum
» sanctum dedit Deus obedientibus sibi ' ; » caesique essent
verberibus : abibant gaudentes, nec ccssabant docere et
evangelizare Christum Jesum ^.
XXIV. Neque vero in duodecim tantum Apostolis effi-

cax fuit sancti Spiritus gratia : verumetiam in primoge-

nitis hujusce aliquando sterilis Ecclesiae filiis^ septem in-

quam diaconis. lii enim elecli sunt , ut ait Scriplura,

« Pleni Spiritu sanclo et sapienlia -^ » E quibus ille a co-

rona digne appellatus Slephanus, Martyrum primiliic

» Act. IV, 3a-35. — 2 id. v, i-ii. — 3 Ibid. 12. — 4 Ibld. i3-i6.

— 5 Ibid. 17-19. — 6 Ibid. ii-Zi. — » Ibid. 32. — « Ibid. 40-42.
— « Id. VI, 3.
456 S. CYRILLI HIEROSOL. AI\CIIIEP.

« Ylr plenus fide et Spiritu sancto, faciebat proJigia et

»signa magna in populo, «secumque disputantcs dcbella-

bat : (i Non eniai polerant resistere sapientiac, ct Spiritui
»quo loquebatur '. » Calumniis vero appetitus et in judi-
cium productus, angelicis micabat fulgoribus. (Nam« In-

))tuentes in eum omnes, qui sedebant in concilio, viderunt

» faciem ejus tanquam faciem Angeli ^) » Post quam vero sa-

pienti sui apologla, « Durae cervicis, et corde atque auribus

» incircumcisos Judaeos , qui Spiritui sancto semper re-
»sistunt ^, » confutasset; coelos apertos conspexit, vi-

ditque Filium hominis stantem a dextris Dei. Vidit au-

tem non ex propria virtute, sed , ut divina dicit Scrip-
tura : « Cum autem plenus esset Splritu sancto, inlentis in

«ccelum oculis, vidit gloriam Dei, et Jesum stantem a dex-

» tris Dei ^. »

XXV. In eadem Spirltus sancti virtute, ctiam Philippus

in nomine Chrisii ^, aliquando in civitate Samariae ejicic-

battf Impuros spiritus voce magna clamanles ^ «paralyti- ;

cosque ac claudos curavit, et multas eorum, qui credide-

rant, turmns Christo acljunxit^. Ad quos cum descendissent
Petrus et Joannes, per orationem et manuum impositio-

nem Spiritus sancii parlicipationem illis tradidere; qua

solus Simon magus merito alienus declaratus est. Alias
vero idem ab Angelo Domini vocatus in itinere, propter
rellgiosissimum illum /Ethiopem eunuchum, ab ipso Spi-
ritu sancto perspicue audivit : « Accide, et acljunge le ad
«currurn istum ^; »docuitque /Eihiopem et baptizavlt, in-

que iEihiopiam Chrisii praeconem mislt, juxia illud quod

scriptum est : « iEihiopia praemiilet manum suam Do-
«rnino 9; »et rapius ab Angelo, reliquis exordine civitall-
bus Evangelium pracdicabat '°.

« Act. VI, 5, et 8-10. — 2 Ibid. i5. — ^ Id. vii, 5i. — < Ibid.

55. — 5 IJ. VIII, 5-7. — ^ Ibid. 8. — 7 Ibid. 12. — « Ibid. 29, —

9 Psal, Lxvii, 3a. — '' Act, \}n, §9, 4o,
 cateCHesis xvir. de spirittj sancto it. 457
XXVI. Eodem Spirltu sanclo repletus quoque Pauliis
fuit, post suam a Domino nostro Jesu Christo voeationem.
Testisque nobis hujus rei accedat pius ille Ananias, qui
Damasci versabatur, ad eum aiens : « Dominus misit me
» Jesus, qui visus est tibi in via qua veniebas, ut visum re-
»cipias et implearis Spiritu sancto *. » Qui quidem con-
festim operatus, lum obcoecatos Pauli oculos ad reparati
luminis usum traduxit, tum ejus animse sigillum imper-
liens ; « Vas electionis «efTecIt; ut Domini, qui ipsi appa-
ruerat, nomen coram eumque, regibus et fiHis Israel ferret :

qui prius persecutor extlterat, praiconem et servum bo-

num reddidit. Qui ab Hierosolymis in Illyricum usque
Evangeh*um implevit regiamque Romam inslltutis imbuit,="
;

et in Hispaniam usque promptam praedicandi voluntatem

extendit. Mille prseterea labores adivit, signaque et prodi-

gia efFecit; de quo hoec interim dicta sufTiciant.

XXVII. In virtute igitur ejusdem Spiritus sancti, Apos-

tolorum princeps et regni coelorum clavlger Petrus, in
Lydda, quae nunc DiospoHs appellatur, in Christi nomine
paralytlcum ^neam sanitati restitult : in Joppe vero Ta-
Litham, illam bonorum operum efTectrlcem, a mortuis
excitavlt ^. Cumque in domus fasllgio essel, mentis excessu
raptus, coilum apertum vidlt ^ ; ac per demissum, in hntei
modum, vas muharum formai um ac naturarum animantl-
bus plenum, nemlnem, tametsi e Graecis foret,communem
aut immundum dlci hominem oportere perspicue addidi-
cit. Accersitusque a Cornelio, ab eodem Splritu sancto di-
serte audivit : « Ecce viri qua^runt te : surge itaque, des-
»cende, et vade cum illis nihil hMesitans, qula ego misi
»illos '•.
» Atque ut palam declararetur eos ellam, qui ex
gentibus credunt, Spiritus sancti grallai parlicipes fieri,

* Act. IX, 17. — 2 ibicl. i5. — 3 Rom. XV, 19. — ^ Act. ix, 32,
35, 36, 42. — 5 Id. X, 9-16. -, 6 Ibid. 20.
458 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

cum Petrus Ca3saream appulisset, et qiiae ad Christum spec-

tant doceret ; de Cornelio et iis, qui aderant una, ait

Scriptura Adhuc loquente Pelro verba haec, cecidit

: « Spi-
» rilus sanctus in omnes qui sermonem audiebant ' ,• » ita

ut qni ex circumcisis cum Petro venerant, mirarentur, et

obstupescenles dicerent : « Quoniam et in gentes donum
» sancti Spiritus elFusum est '. »

XXYIU. In Anliochia vero Syrife civitate nobilissima,

cum Christi pra?dicatio mire operaretur, isthinc [Hieroso-
lyma] bonae operalionis adjutor Antiochiam usque missus
esl Barnabas, « Vir bonus, et plenus Spiritu sancto et
» fide ^ » Qui multam credentium in Christum messem vi-
dens, succenturiatum e Tarso Paulum Antiochiam adduxit^.
Cum vero frequens ab ipsis multitudo in Ecclesia prae-
ceplis instltuta et collecta fuisset, « Foctum est ut discipuli

wAntiochiae primum cognominarentur Chrisliani ^; » Spi-

ritu sanclo, credo, praenuntiatum a Domino nomen novum
credentibus imponente ^, Et cum phjrima a Deo effunde-
retur Antiochiae Spirltus gralia ', erant ibi prophctae et
doctores, quibuscum etiam Agabus ^. « Sacrificantibus au-
»tem Domino et jejunantibus, dixit
ilhs Spiritus sanctus :

wSegregate mihi Barnabam et Paulum in opus ad quod

»advocavi eos ^.^;» Cumque impositae fuissent illis manus,
tf Emissi sunl a Spiritu sanclo '°. «Palam inde est, quod
Spiritus, qui dicit et mittit, vivens sit et subsistens, et cum
efficacia operans, uti diximus.
XXIX. Idem S|)iritus sanclus, qui ex consensu Palris
et FiHi Novum Testaraentum in Ecclesia cathollca exclta-
vlt 'S hberavit nos ub difficiHbus ad ferendum legis oneri-
bus. IIs dico qua) mundum et immundum, cibosque spec-

• Act. X, 4^. — 2 Ibid. 45.— 3 Id. XI, a2-24.— ^ 11^'^. aS-aS.—

Ibid. 26. — ^ Isai. lxv, i5, i(i. — 7 Act. xm, 1. — * Id. xi^ 28.
— * Id. xiu, 2, 3. — - 9 Ihid. 4« •— '* Koni, vai, a.
 CATECIIESIS XVII. DE 6PIRITU SANCTO II. ^Sq
tant ,* a sabbatis et noviluniis, et circnmcisione , asper-
sionibns, et sacrificiis \ Quae pro ratione lemporis data,
umbram habebant futnrorum bonorum "*
; accedente au-
tem veritate, merilo subtracta sunt. Cum enim, propter
excitatam Antiochiae quaBstionem, ab iis, qui alebant ne-
cessarium csse circumcidi et Moysis consuetudines obser-
vare, missi essent Paulus et Barnabas ^; Aposloli qui
isthic in Hierosolymis erant, ab universo legis et figurarum
instructu,per conscriptam Epistolam orbem totum libera-
verunt ^*, Neque vero sibi ipsis tanla3 molis rei auctoritatem
tribuere, sed epistola scripto dala ita confitenlur : « Visum
»est enim Spiritui sancto et nobis, ne quid amph*us vobis
» imponeremus oneris, quam haec necessaria; videlicet ut
» abstiueatis ab iis, quag sunt idolis immolata, et a san-
» guine, el sufFocato, et fornicatione ^. » Per ea, quae scrip-
serunt, hoc aperte indicantes, quod tametsi per homines
Apostolos illud scriptum erat, tamen ex Spiritu sancto prae-
cepium esset ad totum orbem pertinens; quod Pauhis et

Barnabas sumentes in universum orbem delalum firma-

vere.
XXX. Huc devecto sermone, dari mihi veniam a vestra

dilectione precor, imo vero potius ab inhabilante in Paulo

Spiritu sancto; si non possim omnia persequi, tum ex te-
nuitatemea, tum vestra, qui auditis, defatigatione prohibi-
tus, Quando enim pro dignitate cxpHcaverim, admiranda
ejus innomine Christi ex Spiritus sancti operatione gesta?
Quai in Cypro erga Elymam magum ^, et quai Lystris in
chuidi curatione 7; et in Cicilia ^, et Phrygia^, et Galatia,
et Mysia '°, et Macedonia gessit ^'
; vel quce in Philippensi
civitatc : praedicationem ejus dico, et Pylhonis in nomine

* Hebr. ix, lo. — 2 1<J. x, 1. — 5 Act. xv, i, 2. — ^ ibid. 6 et

5o. — ' Ibid. 28, 29.— s
Id. ^ui, 5-i5. — 7 Id. xiv, 7-11.— * Id.
XV, 4i'— ^ iJ» XVI, 6. — 19 Ibid. 7. — " Ibid. 9-u.
46o S. CYRILLI IIIEROSOL, ARCHIEP.

Chrlsll ejectionem ; noctuque post lerra) motiim datam

custodi carcerls cnm tota domo sua per baptismnm salu-
lem *
: aut quae Thessalonicae, etejus in mediis Athenien-
sibus In Areopago concionem ^
: vcl ejus In urbe Corintho,
totaque In Achaia docendi labores ^ ? Quomodo vero dlcendo
assequar eas, qusB per Pauhmi Ephesi cflcctae sunt a Spi-
rilu sancto, operationes ^? Quem quidem [Splritum sanc-
tum] ante nescientes qul iUic erant, per doctrlnam Pauli
cognovere. Post quam vero Imposuisset Uhs manus Paulus,
et venisset super cos sanctus Spirilus,« Loquebantur lin-

))gulset prophelabant ^. ))Tantaque super eo gratia Spirl-

tus erat, ut non solum contactus ipsius sanitatem re-
funderet ; verumetlam deL'ita a carne ejus sudaria et
semlcinclla morbos curarent, et maH spiritus abigerent ^.

Quin et ii, qul curiosas exercuerant, comportantes libros

coram omnibus exurerent /.
XXXI. PraHercurro et Troadc gesla erga Eutychum,
qui somno degravatus, tertloque e tabulato deorsum lapsus,
mortuus sublatus est, et a Paulo incohjmltatl redditus ^.

Praetermitto eam, quam presbyteris Ephesi JVliletum vocatis

exposuit, prophetlam 9; quibus diserle ait : « Quoniam Spi-
)) ritussanctuspersltjgulascivitates lestificatur mihi, dlcens,
Dquod '°, etc. »pcr hrec enim verba, « Per slngulas clvila-

» tes » significavit Paulus mira, quae in unaquaque civllate

elTecit, ex Spiritus sancti eflicicntia prodire; nutu Dei, et
in nomlne Christl In ipso loqucbalur. Ex hujus sancti Spi-

ritus vi, idem Paulus in hanc sanctam clvilam Hlerusalcm

properabat " ;
quamvis Agabus ex Spirilu ipsl evenlura
prophetaret '^ : Chrisll vero cum fiducia doctrinam In po-

* Act. XVI, i2-i4 et 19, et 26-34. — ' Id, xvii, 1-12, et 19-04. —
3 Id. xviii, 1-18. — 4 Id. XIX, 1-5. — » Ibid. G. — ? II. id. 12. —
8 Ibid. 19. — 9 Id. XX, 7-12. -- '^ Jbid. ij-oS. — " Ibid. 20. —
" Ibid. iG. — '.' Id. XXI, 1014.
 CATECHESIS XVII. DE SPIMTU SANCTO II. 4^1
pulis prsedlcabat. Caesaream adductus, medlls etiam in ju-
dlclorum subsellils % modo coram Felice "*, modo coram
Festo praeside "^, et Agrippa rege, tantum ex Spiritu sancto
victricis in sapientia gratiae habuit Paulus, ut ipse jam Ju-
daeorum rex Agrlppa diceret : « Parum abest, quin mihi
«persuadeas ut fiam Chrlstianus ^. » Idem sanctus Spirltus

Paulo praestitit, ut et in Melitensi insula a vipera morsus

nihll laederetur, et diversas erga iTgrotontes curationes
perficeret ^. Idem sanctus Splrltus eum ollm persecuto-
rem regiam usque Romam praeconem perduxit qul mul- :

lls quidem ex degenllbus Illic Judaeis ut in Ghrlstum cre-

derent, persuaslt; contradlcentlbus vero palam dicebat :

« Bene Spiritus sanctus locutus est per Hesaiam prophe-

))tam, dlcenteDi ad patres vestros ^, etc. »

XXXII. Quod aulem esset Splritu sancto plenus Paulus,

illlque similes omnes Apostoll, qulque post eos in Patrem
etFIlIum, etSpIritum sanctum [consubstantlalem] credunt,
audi ipsum aperte in Epistolis scrlbentem : « Et sermo
)) meus et praedlcallo mea non in persuasoriis sapienllae hu-
»manae verbls, sed in ostensione Spiritus et virtutls 7. »

Et iterum : « Oui vero obslgnavit nos in hoc ipsum Deus^

)) qui dedlt nobis arrhobonem Spiritus ^. Rursumque : « Qui
«excltavlt Jesum ex mortuls, vivificabit et mortalia vestra

»corpora, per inhabltantem ipsius Splrlluminvobis^. ))Ile-

rumque ad Timotheum scribens : « Bonum depositum cus-

»todi, per Spirilum sanctum qui dalus est nobls '"*.
»

XXXIII. Quod autem Spiritus sanclus subsistat, et vi-

vat, et loqualur, et praenuntlet, plurles jam a nobis in su-
perius disputatls est dlctum. Scrlbit vero persplcue ad Ti-
motheum Paulus : « Splritus autem defmlle dlclt, quod in

* Act. xxiii, 53. — 2 1(1. XXIV, 10-27. — 3 Id. xxv, 7-11. — ^ Id.
XXVI, 28, 29. — 5 Id. xxviii, 1-9. — « Ibid. iG-25. — ? 1 Cxr. n, 4.
— ^ 2 Cor. 1, 22, et v, 5,— < 9 Mom. viu, 11. — '^ 2 Tim, 1, i4.
462 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

»poslenoribus temporlbns discedentquidam afide '. » Qnae

quidem non in anterioribus solum, sed eliam in nostri
temporis scissuris cernimus, cum varius et multiformis
haereticorum error deprehendatur . Et rursus idem ait :

« Quod aliis generationibus non innotuit filiis hominura,

» quemadmodum nunc revelatum est sanctis Apostolis ejus

»et Prophelis, in Spiritu % elc. «Iterumque « Propterea, :

ssicut dicit Spiritus sanctus ^. » Ac denuo « Testificatur :

» vero nobis et Splritus sanctus ^. » Rursumquc justitlffi mi-

litibus acchimat aiens : « Et galeam sahitaris acciplte, et

))ghullum spiritus, quodest verbum Dei; per omnem depre-

«cationem et obsecrationem ^. » Et iterum : « Ne inebrie-
))mini vino, in quo est luxuria : sed impleamini spiritu,
«loquentes in vobis ipsis, psalmisethymniset canticis spiri-

»tuaHbus ^. » Ac demum : « Gratia Domini Jesu, et charilas

» DeletcommunicatiosanctiSpiritus, cumomnibusvobis 7.»

XXXIV. Ex quibus omnibus, et ils, quae praetermissa

sunt, longe phirlbus, commendatur inteUIgentia praeditis
subsistens, sanctificalrix et elficaciter operatrix virtus Spi-
rilus sancti. Nam tempus me dicentem deficiat, si persequi
velim quae de sancto Spiritu dicenda r^stant ex quatuorde-
cim Pauli Epislohs, in quibus diversimode, integre, rehgio-
seque docuit. Sit autem ipsius sancli Spiritus polestatis
munus, ut et nobis de his, quae praetermittimus, ob dierum
paucitatem veniam indulgeal, et vobis auditoribus perfec-

tlorem rerum quae supersunt notltiam infundat. Cum ii,

qui inter vos studiosi sunt, ex crebriori divinarum Scrip-

lurarum lecllone Ista addiscant : imo et ex praesentibus
istis Catecliesibus, iisque, quae antea dlspulavlmus, jam
firmiorcm conceperint fidem, In unim Deum Patrem omm-
POTEKTEM ; ET IN DoMIIVUM KOSTRUM JeSUM CiIRISTUM,

« 1 Tim. I, 4.— 2 Eplies. ni, 5.— ^ Hebr. in, -.— Md. x, i5.—
^ Ephes, vj, 17, iS. — ^ Id. v, 18, 19. — 7 2 Cur. xin, 10.
 CATECHLSIS XVII. DXi SPIRITU SANCTO II. 4^^
FlLIUM EJUS UNIGENITUM ; ET IN SpiRITUM SANCTUM, Pa-
BACLETUM. Cum vero vox hoec revera et denominalio,
« Spiritus, » in Scripluris promiscae sumatur,* ( dicilur
namque de Pcilre :« Spiritus est Deus \ » ut in Evangelio
Joannis est scriptum. De Filio quoque : « Spiritus antc
» faciem nostram Christus Dominus ^, » ut ait liieremias
propheta. Deque Spirilu saaclo : « Paracletus vero, Spiri-
«ritus sanctus ^, » ut dictum est. ) Ordo autem, qui in Fide
esl religiose intellectus, eliam SahelJii errorem ahleget :

ad ea, quse nunc urgent et vohis conducihiha sunt, reverta-

tur oratio.
XXXV. Cave ne quando Simonis exemplo ad haptismi
niinislros simulatus accedas ; cor aulem tuum veritatem
non requirat. Nostrum est contostari, tuum autem cavere.
Si steteris in fide, heatus es. Si ex infidelitate cecideris,
jam oh hoc die infidelitatem ahjice, et firmam indue per-
suasionem. Nam circa tempus haptismalis, quando acces-
seris aclepiscopos,vei preshylcros, vel diaconos; (omnibus
namque locis datur gratia, et in pagis et in urhihus; et per
imperitosetpereruditos,etperservosacliheros: quandoqui-
dem non esthacc exhominihusgratia, seda Deojjcrhomines
factaiargitio.)Tuitaqueadhaptizantem accede : accedevero
advultum visihilishominisnullatenus attendens sedmemor :

estohujusSpiritussancti, dequonuncdicimus.Hicenimpa-
ratus adest, ut animam tuam (fonsignet dahitque tihi coeleste ;

quoddam et divinum, quod daemones contremiscunt, sig-

naculum : uti et scriptum est : « In quo etiam cum cre-

» diderilis, ohsignati Cbtis Spiritupromissionissancto "^. »

XXXM. Verum prohat animaiu, non projicit marga-

ritas ante porcos ^. Si fictus accedis, nunc quidem te

haptizahunt homines, at Spiritus te non haptizahit. Si

* Joan. IV, 24. — ' Tbren. iv, 20. — ^ Joan. xiv, 26. — '^
Ephe«
j, i3. — * Matlli. viT, 6.
464 S. CYRILU HIEROSOL. ARCHIIiP.

vero ex fide accesseris, homlnes quideni quantum ad id

quod oculis eernitur ministrabunt Spiritus vero sanctus ;

id quod sub aspectiim non cadit, daturus est. Ad magnum

examen, magnae in militiae delectum, unius horae articulo

venis. Quam horam si tibi perire pateris, inemendabile
tibimalum. Sin vero gratia dignatus fueris, ilkistrabitur
anima tua, vim quam non habebas accipies. Arma sumes
daemonibus terribilia quae si non objeceris, habueris au-
:

lem in anima signacuhim % non accessurus est da;mon;

horrore enim refugiet quippe cum in spiritu Dei daemonia
:

ejiciantur ^.

XXXVII. Si credideris, no)i sokim remissionem pecca-

lorum accipies, sed etiam humanis viribus superiora efli-
cies. Utinam vero etiam dignus sis prophetiae dono. Tan-
tum enim accipies gralia^, quantum capere poteris, ct non

quantum ego dico. Fieri enim potcst me parva dicere, te

vero majora accipere : quoniam mercatura qusedam ain-
pla est fides. Permanebit tibi jugiter custos ac defensor,
Paracletus : de te, uti de proprio mikte, sollicitus erit, de
ingressibus tuis, et de egressibus, et de insidiantibus ^ :

daturusque tibi est omnis generis gratiarum dona, si non

iUud per peccatum conlristaveris ,* scriptum est enim « Et :

»ne contristetis Spirilum sanctum Dei, in quo obsignati

» estis in diem redemptionis ^. » Quidnam igitur est, dilecti,

gratiam, tueri? Parati cstote ad suscipiendam gratiam se-

melque susceptam non abjiciatis.

XXXVIII. Ipse autem universorum Deus, qui locutus

est in Spiritu sancto per Prophetas ; qui illum in Aposto-
los misil in die Pentecostes liis nostris in locis : eumdem
nunc quoque ad vos emiltat ; perque hunc et nos custo-
diat, communem omnibusnobisbeneficentiam imperliens :

' Hic inlcUigere est : Incorruptum ct incoulaminalnm, — I Matth.

xu, 28, — ' Psal. cxx, 8. —- 4 Ephcs, iv, 00,
 CATECUESIS XVII. DE SPIRITU SANCTO II. 4^5
Ut omni tempore sancti Spirilus fructus recldamus; chari-
tatem, gaudium, pacem, lenitatem, benignilalem, bonita-
tem, liclem, mansneludinem, continentiam *
: in Christo
Jesu Domino nostro; per quera el cum qno, una cnm
sancto Spiritu, gloria Palri, et nunc et semper, et in ssecula
saeculorum. Amen.
* Gal. V, 22, 20.

XLvir. .
3o
466 S. CVr.ILLI HIEROSOL. ARCniEP.

IW» WVV» WAVVNW^ V\\W\ WliWW^/X^W/WWW^ WXWO^WW^ WN^VVXV^AWN W^ W\W>W>W/VWA/W\ A(V\

CATECHESIS XYni.
ILLUMINANDORUM,

HierosoLomis ex tempore pronuntiata in illud : Et in

IJNAM Et IN CARNIS
SANGTAM CATIIOLIGAM EcCLESlAM :

BESURRECTIONEM Et IN VITAM iETERNAM. Et leclio ex

:

Ezeckiete : Et facta est super me manus Domini, et

eduxit me in Spirilu Domini, et posuit me in medio
campi : ethic erat plenus ossibus hominum \ etc.

ARGUMENTUM.

I. Spes resurrectionis ad bonaopera incilamenlam. II.

Gentilium et Samaritanorum objectio, quasi impossibilis

sitresurrectio. IK. Responsio ex Dei potentia. IV. Exejus

justitia, V. Ab insita unicuique resurrectionis conscientia,

VI. Ab exempUs naturoi. VID. Ex plucnicis avis exem-

plo. IX. Ex ipsa liominis generationc. X. Ex iunm dc-
crementis et incrementis, et deiiquiis. — Adversum eos^

qui Scripluras non 7'ecipiunt, soiis rationibus contenden-

dum cst. XL Probatur resurrectio ex iMojse contra Sa-
maritanos.Wl. Samaritanorum exceptio. — Rcsponsio.
XIV. Refciiuntur objectiones cx Prophetis dcsumptce ab
hccreticis. XVI. Ex reliquis Scrlpturis testimonia pro
rcsurrectionc. — Inesl in dcfanclis Sancloruin corporibus
vis qucedam ac potestas» XVII. Jejunium Parascevcs pro-
iixius extentum. XViil. Redivivorum corporum doies. —
Idcm tpsum corpus rcsurget, scd reformatum, — Cicin^
' Ez.ech. xxxYii, i.
 CATECHESIS XVIII. t)E CARNIS RESTJIiRECTIONE. 467
delce, redtvlvorum corporum splendoris fidem faciunt,
XIX. Non redlvivis omnibus simiiia corpora, /Eteimus —
ignis. XX. Macuice peccatorum in anima et corpore ma-

nent, XXII. De Ecclesia, XXIII. Catholica dicitur qua~

tuor de causis, Prima, —
Secunda. Ecclesia docet omnia
dogmata quw in hcminum notitiam venire debcnt. —
Teriia, — • Quarta, Sanat omne peccati genus, et omnem
virtutis speciem complectitur, XXIV. Cur vocetur Ec-
clesia. — - Nomen Ecclesice primum in Scripturis cum ,

summiis sacerdos constituitur, XXV, Duplex Ecclesia;

Judccorum et Gentium, XXVI. Ecclesice nomen muliis
rebus commune, —
Ecclcsia maUgnantium^ impuri hce^
reticorum owtus. — Mancndum in cathoiica Ecclesia.
XXVII. Ecclesia a regibus honorata. — Per tolum orbem
suam potestatem extendit. XXVIII. Devitaceterna.lLliYX..
Pater vita est. — • Fitce cetcrnce bona certissime promissa.
XXX. Modi acquirendi ceternce vitce multi. — 1° Fides,
— Evangeiii
a*' prcedicatio. -— 3° Martyrium et confessio,

— 4° Omnium dereiiclo propter Christum. — 5° Manda.

torum observatio. — 6° Abscessio a maiis operibus. —
XXXI. MuUi aliimodi. — Plures
'j^ vitce ceternte ingres-

XXX. Epilogus. — PrcBvice accessuris

sus, ad mysteria
instructiones. XXXUI. Catechescs mystagogicce. XXXIV.
Exhortatio ad gaudium de futura regeneratione,

I. Radix totiusbonae operationis

'
est spes resurrectionis :

reddendce namque mercedis expectatio, animam roborat

ad bona opera siiscipienda. Etenim ad labores perierendos
oporarius quisque paratus est, si laborum praemium prospe
xerit. lis vero, qui nuUa proposita mercede iaborant, animus
una cum corpore ante concidlt. Miies certaminis prcemia
expectans ad belia promptus elBcitur : nemo vero mibtaus
} Vide D. Guillon, tom, viu, pag, 4i3-4i8.

3o%

»^
468 S« CYRILLI HIEnOSOL. ARCHIEP.

illi regi, qui judlcii negligens laboriim pracmia non repen-

dlt, pro illo morlem obire paratus esU SIc et anima om-
nis, quae in resurrecllonem credlt, sibi ipsi merlto mode-
ralur et temperat ; qucTe vero resurreclioni non credlt, se
ultro in perditionem dedit. Qul credlt corpus ad resur-
rectionem manere, stola? hulc ac vesti illl parcit, nec ip-
sum scortatlonlbus contaminat : qul vero resurrectloni non
credit, semetipsum in fornlcationes tradit, proprio corpore
abutens quasi alieno. Magna igitur sanctae catholicse Ec-
clesiae praeceptio ct institutio est, fides de resurrectione
mortuorum, Magna, inquam, et perquam necessaria, quae
multorum revera conlradictlonlbus oppugnatur, sed a ve-
rltate comprobatur plenlssime. Contradicunt Graeci, non
credunt Samaritae , distrahunt haeretici. Multipllcis ge-

neris contradlctlo est, sed. slmplex et uniformls veritas.

II. Et hoec quidem nobls opponunt Grajci una cum Sa-
marltanis. Cecidit homo, qui mortuus est, putruitque, ac
universim in vermes resolutus est,* ipsi quoque vermes in-

teriere. Tanta corpus excepit putrefaclio, interitusque;

quomodo igitur resurglt? Naufraglum passos devoraverunt
plsces, Ipsique ab Eorum, qui ferls
aliis devorati sunt.
colluctati sunt, ursi et leones ipsa etiam ossa comminuen-

tes assumpsere. Vultures et corvi, comesis humi projcclo-

rum cadaverumcarnibus, in universum orbem avolaverunt

unde colligetur Id corpus? fierl cnim potest, ut avium,
quae illud adederunt, alia in India mortua sit, alia In Per-
fide, et alia in Golhia. Aliorum, qul flammis exustl sunt, ip-

sum quoque cinerem dlssipablt Imber vel ventus. Undenam

id corpus coagmentabltur?
III. Tlbl sane homuncloni exlguo et imbecilli, procui
est a Golhla Indica tellus, et Hispania a Perside. Deo au-
tem, qui terram omnem in pugillo continet *, omnia sunt
> Isai. \i, 12.
 CATECHESIS XVIII. DE CARNIS RESURRECTIONE. 4^9
proxlma. Ne igitur comparatum ad luam imbecillitatem
Deum argnas impotenlite; sed ad illius potentiam potius at-

teude. Deinde, sol cum exigaum sit Dei opus, uno radiorum
conjecia tolum orbem calore replet ; aer qaoque, quem feclt

Deus,omnia quoe in mundo sunt ambit Deus vero, qui et solis

:

et aeris conclitorest, procul-neabsita mundoPSiipponas ve-

limdlversaseminum grana commixta esse; (tlbi enim circa
fidem infirmo inflrma quoque exempia propono) diversa-
que semina illa uno in tui puglllo contineri. Est-ne tibi, qui
homo es, ardua, vel contra facilis res, tuo puglllo contcnla
discriminare, et seniinum unumquodque secundum pro-
priam naturam coUectum, generi suo reddere? Ergo-ne,
tu res in manu tua contentas discernere valeas; Deus vero
res insua ipsius manu coinprehensas discernere et rcstituere

non queat? Id quod dico considera, num-ne id negare im-

pium sit.
IV. Resplce etiam ad ipsam justitiae rationem, atque in
te ipsum reflecte. Dlversos habes famulos; quorum alii

boni sunt, alli pravl. Bonos sane in pretio habes, et csedis

nialos. Quod sl etiam judex fueris, bonos laudas, et im-

probos punis. An vero apud te mortalem hominem aequi
ratio custoditur; apud Deum vero regem omnium, cui a
nullo succeditur,non erit rependens unlculque justitice

anodus? Atqui impium sit hoc inficiari. Resplce enim quid

dicam. Multi homlcidae In lecto impunlti decessere. Ubi-
nam ergo Dei justllla ? Plerumquc homicida quinquaginta
homicidiorum reus, semel abcisso capite poenas luit. Ubi-
nam ergo quadraglnta novem coedium poenas daturus est ?

Nisi post vllam fuerit judicluai ac retributlo, injustia3 Deum

arguls. Verum nc tlui admlratloni sit judicli mora. Quis-
quis certamine contendlt, absoluto certamine, vel corona
donatur vel afficitur ignominia. Nec unquam ^certamiuis
arbiter adhuc certantes coronat, sed omnium certantium
470 S. CYRILLI niEROSOL. ARCHIIiP.

fmem opperltur,* iit postea discriaiine facto, prasmia vic-

toriae coronasqiie distribuat. Ita et Deus, stante adhuc in
hoc mundo certamine; justis interim cx parte suppe-
tias fert; postea vero ipsis praemia plene ac perfecte re-
pendit.
V. Quod si resurrectio morluorum sententia tuo nulla
sit, ecquid sepulcrorum effossores condemnas? Nam si

fundilus interivit corpus, et resurrectionis spes nulla sub-

est, quam ob causam supplicium tumulorum viola-
subit
tor? Gernls, etiamsi labiis neges, manere apud te indele-
bilem resurreclionis conscientiam.
VI. Deinde vero, excisa arbor reflorescit homo vero :

excisus non reflorescet? Et quaS sata sunt, etiam cum de-

messa sunt, manent in areas [recondenda :] homo autem
ex hoc mundo messus, non manebit in aream ? Ac vitis '

pahnites, aliarumque arborum rami, penitus amputati et

transplantati, vitam recipiunl et referunt fructum ; homo

vero, propter quem etiam illa sunt, in terram lapsus non
resurget? Atque ut labores [seu difllcultates rcrum] secum
confligamus , utrum majus est statuam ,
qnae ante non
erat, ab initio formare, an coflapsam in eamdem rursus
-formam conflare? Qui ex nlhilo nos feclt Deus, jam exis-
lentes sed coflapsos, rion poterit iterum excitare? At la
his, qua3 de resurrectione scrlpta sunt, non credis, propte-
rea quia Graecus es. Ex rerum existentium nalura ista

contemplare^ et ex his, quae ad hodiernam usque diem

conspiciuntur, animo conclpe. Seminalur frumentum, si

placet, quodpiam seminis genus. Cadens vero

vel aliud
semcn moritur et putrescit, csuique jam inhabile est '.
Yerum iflud putrefaclum, exurgit in herbam, quodque
parvum deciderat, pnlcherrimum excilatur. Atqui frumen-
lum nostri causa factum est. Nam propler usum uostrum,
*
Matth, 111, 13, ^ ?- Joan. xii, 24> ct i Gor. xv, 36.
 CATECIIESIS XVIIf. DE CARNIS RESURRECTIONE. /{'J
l

frumenlum allaquc semina, non sal ipsorum gratia condlta

sunt. Jainvero, quae propter nos eflecta sunt, morlua re-
vlvlscunt; nos vero, quorum causa illa sunt, mortui non
resurgemus?
VJI. Hybernum lempus est, ut vides. Stant nunc arbo-
res veluti mortuae. Ubi enim nunc folia ficus ? Ubi vitis

uvaePAsthcec in hyeme mortua, etiam in vere virentia

sunt ; ct postquam lempus advenerit, tunc iis vcluti ex
morto excltatis redditur vitae vis. Tuam enlm Deus infide-
fitatem perspiclens, in his conspicuis rebus resurrectionein
quotannls desl^navit ; ut ea , qua^ iu rebus inanimatis
fiunt, contuens, de anlmatls ratlone praedllis crederes.
Delnde, muscae et apes sacplsslme in aquis sufTocalte post
horain revivlscunt ; acbufonum genera cum hyeme immo-
bilia maneant, in a^slate deinceps consurgunt. ( Tlbi eniiii
villa et humilia cogltanli, simllia dantur rerum exeinpla. )

Qui autein ralione destltutls et desplcablhbus rcbus vltam

prffibet supra naturam, nonne idem nobls, .propler quos
ctiam illas fccit, concessurus est?
VIII. Verum adhuc requlrunt Grseci conspicuam mor-
luorum resurrectlonem; aiuntque, ellamsi res modo me-
morata) resurgant, non tamen penltus in putredlnem abi-
visse: apcrteque videre cupiunt anlmalpenltus putrefactum
quod resurrexerlt, Noverat Deus hanc homlnum In cre-

dendopervicaciam, atqueadidavemcomparavlt Phoenlcem

appellatam. Haec, ut scrlblt Clemens ', ahlque comphires
narrant, cum sit sui generis unlca, in /Egyptiorum reglo-
nem quadringentls qulbusque annls advenlens, resurrec-
tionem ostendlt; non in desertls locls, ne res lila mysterium
facta, Laleret; sed in urbe consplcua ^, praesenlem se
sistens, uti manu contrectetur res qua; aUoqui fidem non

» Clemens Homanus eplstola i ad Gorinllx. — 2 Ilcliopolim intol-

ligit.
/|7i S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

iiivenirel. Faclo enim sibi ex ihnre, mirrha, cseterisque

aromatibus niJo, in hiinc explelo annorum curriculo ingre-
diens, moritur pnlam, ac putrescit. Deinde ex putrefacta
demorluas avis carne vermis quidam enascitur, hicque oug-
mentum capicns in volucrem conformalur. ( Ne rei isti

detrahas fidem. Nam et apum soboles eodem modo cernis

ex vcrmibus informari; atque ex liquidissimis ovis volu-
crnm pennas, ossa, et nervos crumpentia conspexisti.
Deinde Phoenici prajdicto succrescunt pennac; pcrfectus-
que, qualis erat prior, Phoenix factus, in aera tnlis avolat
qualis et demorluus fuerat, evidenlissimam mortuorum
resurreclionem hominihus ostentans. Admirabiiis quidem
volucris est PhoBnix; avis tamen ralione deslituta, qnae
nunquam Deo Psalmos cecinit. Aern circnmvolat; sed quis
sit unigenitus Dei Filius, non novit. An vero irrationabili
et proprium conditorem nescienti animanti morluorum

resurrectio data fucrit : nobis vero, qui Deum glorifica-

mus et prsecepta ejus observamus, eadem non dabitur ?

IX. Sed quoniam longe petitum et rarum est Phoenicis

signum, ac nondum credunt; accipe ex his, quoe quotidie

conspicis aliam rursus demonstrntionem. Ante hos centum

vel ducenlos eliam annos^ ubi eramus omnes nos, tum
qui loquimur, tum qui oudilis? Anne ignoramus corporum
nostrorum constitulionis primordia? Nescis quomodo cx
imbecillis, informibus, et uniusmodi rebus generamur? at-

qui e\ iiio uniusrnodi imbecilHquc principio formatur vi-

vens homo : illudque infirmum ac debile in carnem com-
pactum in nervorum firmitalem transmutatur
, et in ;

oculorum limpitudinem, et nasi odoram vim, et aurium

audilionem, et lingaam loquentem, ct cor micans, ct ma-
nuum opernndi pedum pernicitatem, et in
induslriam, et
omnem diversi generis membrorum speciem. Alque illud.
vile et irabecille, fit navium fabricator, et domorum aedifi-
 CATEClIIiSIS XVIII. DE CA.T\NIS RESURREGTIONE. 4?^
cator, et architectus, et cujusvis artis operarius; et njiles^
et princeps, et legislator, et rex. Qui ex imperfeclis initils

nos fecit Deus, num casu dejectos excitare non polerit?

Qui rem vilissimam ita corporavit, corpus demortuum
iterum excitare non valeat? Qui fecit quod non erat id
quod est, post quam ceciderit, non excitaret ?
X. Accipe manifestum mortuorum resurreclionis argu-
mentum, in coelo et luminaribus, singulis mensibus testa-
tum. Nam lunare corpus in totum deficicns, ita ut nihil ex
ipso amplius conspicatur; ilerum dc novo completur, et
in id quod erat ante inslauratur. Et ad perfectam ejusdem
rei demonstrationem, post annorum revolutiones passa
deliquium luna, atque in sanguinem patenter conversa,
rursus lucidum corpus rcsumit : Deo videlicet ista provide
molito, ut et tu homo, qui ex sanguine constitutus es,
mortuorum resurrectioni fidem ne derogares; quodque in
luna conspicis, in to quoque crederes futurum. His itaque
adversum Grsecos verbis utere : nam cum iis, qui Scriptu-
ras non recipiunt, armis e Scriptura non sumptis decerta,
ex ratiocinationibus solis et demonstrationibus. His enim,
neque quis sit Moyses, nec quis Ilesaias comperlum ; nec
Evangelia, nec Paulus cogniti.
XI. Transi nunc, quaeso, ad Samaritas, qui cum solam
legem recipiant, Prophetas proplerea non admiltunt quibus :

idcirco inefficax videtur, praesens qu» in manibus est ex

Ezechiele lectio; Prophetas enim, ut dixi, nullo loco ha-
bent. Unde igitur fiderii Samarilis quoque faciemus? Ve-
niamus ad scripta legis. Dicit igitur Deus ad Moysen :

« Ego, Deus Abraham, et Isanc, et Jacob '; » vivenlium

dubioprocul et subsistenlium. Si cnim Abraham [ totus ]

morluus est, et IsaaCs et Jacob; Deus igilur est non exis-

tenlium. Ecquando rex dixit regem se esse militum quos
* Exod, ni, 6 et i5-i6.
^74 S. CYRILLl HIEROSOL. ARCHIEP.

non habeat? Ecquis ostenlavlt aliquando divitias quas non

possideret? Subsistere igltur necessc est et Abraham, ct
Isaac, et Jacob, utDeus rerum quac existant sit Deus. Non
enim dixit « Eram eorum [Deus, ] »sed, « Sum \ » Quod
:

vero sit judicium, dicit ad Dominum Abrahamus « Qui :

«judicat omnem terram, non faciet judicium '? »

Xlf. Verum ad. hoc conlra excordes Samaritae rursus

aiunt:«Animas revera Abrahae, Isaaci et Jacobi remanere
nihilrepugnat; corpora autem resurgere non possunt. » Sci-
licet, virgam justi Moysis clraconem fieri possibile fuit :

justorum vero corpora vivere ct resurgere non polerunt?

et illud quidem prius pra^ter naturam factum est : hoc
autem, quod est consentanea naturae instauratio, non fiet?

Virga quoque Aaronis excisa et mortua, sine aquarum

odore floruit ^; et sub tecto quamvis inclusa, tamen qua3
in agris oriri amant germina proluHt : cumque in aridis

jaceret locis, unius noctis spatio una cum fructibus edidit

ea, quae irrigatae arbores post multos annos parturiunt.
Aaronis virga velut ex mortuls surrexit, et ipse Aaron non
resurget? atque ut summum ipsi sacerdotium conservaret,
in hgno miraculum edldit Deus : ipsi autem Aaroni resur-
reclionem non impertiet? IMuIier prteter naturam sal cfli-

citur, et caro in salem transmutatur ^ : caro vero in carnem

non reparabitur? et cum salis statua eflecta sit quae Loti
uxor erat; uxor Abrahae non resurget? Quaii virtute com-
mutata est manus Moysis, quse unius horae momento facta

est velut nix, et iterum prislino statui reddita ^ ? ex divino

imperio sane. Ergo-ne imperium illud olim eiricax, sua
jam vi et eflicacitate cccidit^.

XIII. Unde vero in lolum ab inilio faclus cst homo, o

ojiiinlum homlnum stolldlssimi Samarllae? Acccdile ad pri-

'
Exod. III, 6. — 2 Qcn. xvui, 25. — ^ Exod. iv, 5. — ^ Num.
XVII, 8. — ? Gcn. XIX, aG. — ^ Exod. iv, G, 7.
 CATUCHESIS XVni. DE CABNIS RESIIRRECTIONE. ^7^
mum Scriptnrae libriim, qiiem vos eliam snscipitis. « Et
» finxit hominem Deus, pulverem de terra '. » Pnlvis in
carnem transmutatur, et caro in carnem rursus non ins-

tauratur? Rogandi etiam estis, undenam coeli, terra, et

maria substitere? unde sol, luna et sidera? quomodo ex

aquis volucres, et natantes animantes? et quonam modo e
terra animalla omnia ^ ? Tam multa rerum millia ex nihilo
ad cxistendi sortem transducta sunt : et nos homines qui
impressam illius imaglnem habemus, non resurgemus?
Vere incredulltatis plena tota ea res est ; et multis caplti-
bus condemnantur credere detrectantes : quando videllcet
Abraham Domino dlcat : « Qui judlcat omnem terram ^; »

qui autem legem condlscunt^ increduli maneant : quando

scriptum slt, quod e terra sit homo ^; qui vero legunt, li-

dem abnegent.
XiV. Et haic quidem adversum illos, qui infidelium ex
numero sunt quae vero ex Prophetis desumuntur, nobis
:

sunt apta qui credlmus. Quoniam vero etlam nonnulli qui

Prophells uluntur, hls quae scripta sunt non credunt;
proferuntque nobls illud [Davidlcum,] « Non resurgent
» impii in judicio ^; «illud qucque,« Si enlm descenderit
))homo in infcrnum, non amplius ascendet ^; » et illud,
« Non mortui laudabunt te, Domlne 7; » (his enim, quae
rccle scrlpta sunt prave abutuntur. ) Optimum fuerit, obi-
ter et quantum nunc licet, illis occurrere. SI enim dicitur,
c Impii non resurgent in judicio, ))hoc significatur, quod
non in « Judicio, » sed in condemnalione resurrecluri sinl.
Non enim Deo multa opus est indagatlone; sed, slmul ut
resurgent impli, consequentur eos supplicia. Et si dlcltur,
« Non mortui laudabunt tc, Domine, » hoc designatur,
quod constituto tantum in hac vita poenitentia3 ac remis-

' Gen. II, 7. — 2 ij^ j^ 20 et 24. — ^ Id. xvii, 25.— ^ IJ. i^ 20,
et 111, 19. — .
' Psal. j, 5. — « Job. \ii, 9. —
» ^ f^al, cxi»; 17.
4^6 , S. CYRILLl HIEROSOL. ARCUIEP.

sionJs spatio, de qno ii, qui fruentnr, « Laudabunt te ; »

morle obila, iis, qui in peccntis decesserinl, jam non licebit

tanquam beneficio afleclis laudare, sed deplorare dun-
taxat. Est enim laus, eorum, qui gralias agnnl; deploratio
vera, eoruni, qui verberibus caiduntur. Igilur tunc jusli
laudaturi sunt; qui vero in peccatis obierint, deinceps
confessionis tempus non habebunt.
XI. De illo vero contexlu,a Si descenderit homo in in-

«fernum, non amplius ascendet *; >» vide consequentia.

Scriptum est namque : « Non amplius ascendet, nec re-
» vertelur in propriam domum ^. » Cum enim universus
mundus transiturus sit, et omnis domus destruenda; quo-
modo in propriam domum reverlelur, facla in posterum
alia tellure nova ^? oporlebat vero illos exaudire Jobum

aientem « Est enlm arbori spes nam si excidatur rursus

: ;

))reflorescet, et ramus ejus tener non deflciet. Si enim se-

)) nuerit in terra radix ejus, et in pclra moriatur truncus

»ejus; ab odore aqua^ florescet, et faciet messem tanquam
))nuper plantata. Vir autem mortuus num abiit; cadens
))vero mortalis non est amplius ^? ))Quasi pudorem inge-
rens et increpitans : ( sic enim legcndum est per interro-
gationem illud,« Non est ampllus? ») Cum enim, inqult,
lignum cadat et resurgat, num homo ipse, propter quera
facta sunt llgna, non resurget ? Atque ut ne me vim loco
alTerre pules, legc quod sequitur. Post quam enim inlerro-
gando dixit :« Cadens vero mortalis non erit amplius? »

ait : « Si enim mortuus fuerlt homo, vlvet ; » statlmque sub-

dit : « Expeclo donec rursus flum ^. » Et alibi rursus :

« Qul super terram resuscllatnrns cst pellem meam, qua3

» istos labores exantlat ^. »Hesa"ias vero prophela ait : « Ue-
)»surgent morlui , et excilabunlur qui in monumentis
'
Job. vn, 9. — ' Ibid. 10. — ^2 Petr, m, i5. — 4 Job, xiv, 7-
10. — ^ Ibid. i4' — ^ I^^» Xix, 20, 26.
 CATECHESIS XVIII. DE CARNIS EESURRECTIONE. ^77
»snnt \ »Apeitissime vero, qni nnnc est in manibus Eze-
chiel propheta dicit : o Ecce ego aperiam scpulcra vestra,
»et educam vos de monunienlis vestris ^. « Et Daniel di-

cit : « Mnlti eornm, qui dormiunt in aggesto lerrcE, resur-

))gent; alii in vilam aeternam, alii in ignominiam sempi-

)) ternam ^. »

XYI. qnoque Scripturae de mortuornm resnrrec-

Multac
lione testantnr snnt enim ea de re plures aliaj sententias
:

dictaque. Nnnc vero, memoriam duntaxat nti refricantes,

cursim praeterimns Lazari post qnatriduum resurrectio-

nem ^, Praelcrvolamns etiam propter temporis brevitatem,
viduae filium excitalum ^. Et mentione tanlum injecla,
commemoretur nnnc obiter principis Synagogae filia ^ :

dicatnrqne scissas fuisse petras, et multa corpora Sancto-

rum qni dormierant, excitata esse, monnmentis patefac-
tis '. Imprimis vero in memoriam rcdeat Christnm a
mortuis resurrexisse. Praeterivi Eliam et filium vidnac ab
ipso snscitatum ^; et EHsaenm, qui semel et iterum snsci-
tavit, et dum viveret, et post morlem. Yivus resurrectio-
nem per suam ipsius animam operatus est 9 ut autem :

non animae solum justorum honorarentnr, sed crederetur

etiam in justorum corporibus jacere vim penitns insitam,
projectus in monumentum Elisaei mortuus, mortuum Pro-
phetai corpns attingens, vitam concepit '°. Mortuum Pro-
quod anima? videbatur opus esse, perfe-
phetae corpus, id,
cit; quodque mortuum jacebat, mortuo vitam dedit; et

quod vitam dabat, ipsum in mortuis simiHter ut ante re-

mansit. Qua de causa? Ut-ne , si resurrexisset Eh'saeus,
animae ejus soli factum ilkid impntaretur : et ut ostende-

' Isai'. XXVI, 19. — * Tizech. xxxvii, 12. — ^ Dan. xn, 2. — ^ Joan.
XI, 59-^4« — ' Luc. vii, II et 16. — ^*
Matth. ix, 25. — 7 IJ. xxvii,
51-59. ~- 8 5 Reg. XVII, 19-25. —-94 Reg. IV, 32-37. — '**
J^-
XIII) 21.
478 s. cYniLtr inEi\osoL. AncHiEP.

retur, absente etiam anima, inesse vim quamclam ac potes

tatem corpori Sanctorum, propter animam justam, quae
tot annos in eo inbabitaverit, ejusque usa sit ministerio.
Neque fidem ei rei, quasi non ita sit, inepti delrahamus;
si enim sudoria et semicinctia, quai exterius adhaerent %
aegrotanlium corporibus applicata infirmos erigebant
quanto magis ipsum Prophetae corpus mortuum excitavit?
XVII. Alqui essent alia multa in haec dicenda, si hu-
jusmodi factorum admirabilitatem secundum singula ad-
juncta persequeremur. Sed propter prsecedentem quem
sustinuistis,tum ex jejnnii Parasceves superpositlone, tum
ex vigilia, hiborem; hacc interim vehit in transcursu dicta
sunto : paucis jactis seminibus, utl vos bonae instar telluris
semen concipientes, illud dilatando expiicandoque fructum
feratis. Memoria vero repetatur quod ct Apostoli mortuos

excitarunt Petrus in Joppe Tabitham, PauKis Eutychum

:

Troade, et reiiqui omnes Apostoli ^ tametsi non omnia lit- ;

teris consignala sunt quae ab unoquoque admirabiliter

,

effecta sunt. Recordamini autem omnium, quce in priore

ad Gorinthios Epistola dicta sunt, quae scripsit Paulus ad-

versus eos, qui dlcebant : : « Quomodo resurgent mortui,
wquali autem corpore veniunt ^? »Ejus quoque quod ait :

« Si mortui non resurgunt, neque Ghristus resurrexit ^, »

Quodque « Stultos ^ » vocavit eos, qui non credunt : totius-

queeo loci expositscde mortuorum resurrectlone doctrinae;

et quod in hunc modum ad Thessalonicenses scripsit :

« Nolumus autem vos ignorare, fralres, de iis, qui obdor-

wmierunt, ne contristemini sicut et caeteri qui spem non

» habent ^', » et quae sequuntur universa maxime vero
;

dlcli hujus : « Et mortui in Ghrislo resurgent prlmum '. »

'
Act. XIX, 12. — ' Id. IX, 36-42, et Id, xx, 7-12. — ^ i Cor.
xr, 55. — 4 ibid. 16. -- 5 Ibid. 06, — ^ i Thess. iv, 12. —
7 Ibid. i5.
 cATiiCirEsis xviir. de carnis resdrrectione. 479
XVIII. Praeclpue vero ilkid notale, quod dlglto velut Indi-

cans ait Paulus : « Oportet enim corruptlbile hoc induere in-

pcorrnptibllltateiD, et mortale hoc induere Immortaliia'
»tem \ » Hoc eniai ipsum corpus resurget, non infirmum
quale est manens; sed fdem Ipsum resurget. Incorruptibi-
litale vero indutum Iransformabilur : quemadmodum fer-
rum ignl admotum ignis efficitur; vel potlus quemadmodum
novit,qui Ilkid excltat, Deus. Resurget igiturhoclpsumcor-
pus, sed non tale manebit, ot manebit selernum. Non amplius
ejusmodi qualibus utimur cibis, ad vitam opus habebit, ne-
que scalls ad ascensum : fiet enlm « Spirltale ', » admlrable
quiflpiam, et quale pro dignltate declnrare non sufficimus.
« Tunc justi, inqult, splendebunt ut sol et huia, et sicut
» splcndor firmamenti ^. » Ac prccsclus Deus hominum in-
iidelitatis, exlgulssimls vermibus dedit ut aestale lucidos ex
corpore radios emitterent; ut ex his, quac conspiciuntur,
crederelur id quod expectatur. Qui enim partem attri-

buit, poterit et totum praestare; qulque vermem lumine

splendere feclt, multo magis justum quoque splendere
efficiet.

XIX. Resurgemus igitur, aeterna quidem omnes, non

omnes vero similia habenles corpora. Verum si qui justus
est, cixleste corpus acclpiet, ut possit cum Angelis digne
una versari. Si qul aulem peccator est, corpus acclpiet
reternum, perpetlendsB peccatorum poenae capax, ut in igne
aeternum combujstus nunquam absumatur. Et merito qui-
dem utroque in ordine id pr.Tstat Deus. Nlhll cnim a no-
bis absque corpore est gestum. Blasphemus per os, per os
precamur : scortamur per corpus, per corpus puritatem
custodimus : rapimus per manum, per manum eleemosy-
nas largimur, et caetera similiter. Quando Igitur ad omnia

» 1 Cor. XV, 55. — » Ibicl. 44- — ^ Matth. X'u , 45, et Dan.

TJI, 3.
48o S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

subservlit corpus, in fuluris quoque obvcnturac sorlis est

parliceps.
XX. Temperemus itaque, fratres, corporibus, neque
tanquam alienis ipsis abutamur. Nc juxta ha^relicos dica-
mus alienam hanc esse corporis vestem , sed uti propriae
parcamus. Oportet enini nos Domino reddere rationem de
omnibus, qua3 per corpus egerimus '. Ne dicito « Nemo :

me neque existimes testem eorum, qune geris, nul-

videt : »

lum esse ^ Homo enim plerumqne [testis] non est. Qui

vero nos finxit inerrans testis, manet in coelo fidelis ^, et
videt quod agitur: macula) quoque peccutorum in corpore
inanent. Ut enim post quam plaga in corpore grassata est,

eliamsi medela quaedara adhibeatur, cicatrix tamen ma-

iiet : peccatum animam et corpus imprimit, et cica-
sic et

tricum notae in ambobus manent abolentur vero tantum- :

modo ab iis qui lavacrum accipiunt. Prseterita igitur

,

animne ac corporis vulnera sanat Deus per bnplisma sed :

adversum futura deinceps nosmetipsos communiter mu-

niamus omnes; ut mundam hanc corporis vestem custo-
diamus, nec per modicae fornicationis, et lascivia3, aut
cujusvis alius peccati perpetrationem, ccelestis salutis jac-
turam subeamus; sed ut seternum Dei regnum hoeredi-
tate adeamus, quo vos omnes sua ipsius gratia dignos Dcus
efficiat,

XXI. Et haec quidem addemonstrnndam mortuorum re-

surrectionem dicta sufficiant. Fidei vero professio, vobis
iterum a nobis repetita, a vobis omni sedulitate adhibita

ipsis verbis enuntietur, ac memoriae infigatur.

XXII. Cum vero enuntiata fides serie sua contineat

illud : Et m visvu baptisma poenitentl^ in bemissionem
PECCATORUM : Et li\ UNAM SANCTAM CATnOLICAM EcCLE-
' a Cor. V, 10. — * Dccli. xxiii, 28, et Isaj. xxix, )5, i6, — ' Psai,
Lxxxviii, 58.
 catechesis xvin. de ecclesia. catholica. 48i

siAM : Et in carnis resurrectionem Et : in vitam ^ternam ;

de baptismo et poenitentia in prioribus Catecheslbus dixi-

mus; ea quoque, quae de resurrectione mortuorum modo sunt
dieta, propter hanc sententiam, Et in carnis resurrec-

tionem, disputata sunt. Dicamus igitur, quae hactenus su-

persunt, propter illud Et in unam sanctam catholicam
:

Ecclesiam; de qua cum multa dici possent, paucis disse-

remus.
XXIII. Catholica enimvero [seu universalis] vocatur,
eo quod per totum orbem ab extremis terrae finibus ad
extremos usque fines difTusa est. Et quia universe et absque
defectu docet omnia, quse in hominum notitiam venire
debent, dogmata, sive de visibilibus et invisibih*bus,sive de
coelestibus et terrestribus rebus. Tum etiam eo quod omne
hominum genus recto cultui subjiciat, principes et priva-
los, doctos et imperitos. Ac denique, quia generaliter qui-
dem omne peccatorum genus, quae per animam et corpus
perpetrantur, curat et sanat ; eadem vero omnc possidet,
quovis nomine significetur, virtutis genus, in factis et ver-
bis, et spiritualibus cujusvis speciei donis.

XXIV. Ecclesia vero [seu convocatio] aptissimo voca-

bulo appellatur, quod omnes convocet et una cogat, sicut
in Levitico ait Dominus : « Et omnem congregationem con-
»voca sxxV/^ataffov ante ostium tabernaculi testimonii '. »

Notatu porro dignum hanc vocem, gx-xXv^o-taaov, tum

est,

primum ia Scripturis usurpatam esse in hoc loco, cum Do-

minus Aaronem summum in sacerdotium constiluit. Et in
Deuteronomio Deus ad Moysen dicit : Convoca ad me
«

spopulum et audiantverba mea, ut discant metuere me'. »

Ecclesiae quoque nominis iterum mentionem facit, quando
de tabulis ait : « Et in ipsis inscripta erant omnia verba,
» quae locutus est ad vos Dominus in monte, de medio ig-

» Levit. viu, 5. — * Deut. iv, lo.

XLVII. 3l
482 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

»nis, in dle Ecclest^ \ «[seu convocalionis, ]

Qiiasi aper-
tius cliceret : « In die qua vocati a Domino congrcgali estis.»
Psalmisla quoque ait : «Gonfitebor tibi, Domine, in Eccle-

»sia niagna, in populo denso laudabo le '. »

XXV. Prius quidem cecinerat Pijalmista : a In Ecclesia

»benedicite Deum Dominum ex fontibus Israel^. »Ex quo
vero propter structas adversus Salvatorem insidias, ab-
jecti sunt a gralia Judaei , sccundam ex genlibus aedifica-

vit Servator sanctam nostram Christianorum Ecclesiam,

de qua dixit Petro : « Et super hanc petrnm aedificabo meam
» Ecclesiam , et porta3 inferi non praevalebunt adversus
«eam^. » De ambabusillisprophetansaperte dicebat David;
de priori quidem, quae abjecta fuit : « Odio habui Eccle-
»siam mah'gnantium ^. » De secunda vero, quae aedificata
est, in eodem Psahno : « Domine, dilexi dccorem domus
»tuae^; » et mox in consequentibus : « In Ecclesiis benedi-
»camte, Dominev. »Rejecta namque una illa, quse in Ju-
daea erat, pertotum orbem deinceps Christi multiplicanlur
Ecclesiae, de quibus dictum est in Psalmis : « Cantate Do-
» mino canticum novum, laus ejus in Ecclesia Sanctorum ^. a
Quibus consentanea Propheta Judoeis dixit « Non est mihi :

» voluntas in vobis, dicit Dominus omnipotens. » Statimque

subdit « Propterca ab ortu sohs usque adoccasum nomen

:

»nicum glorificatum est in gentibus^. » De cadem sancta

catholica Ecclesia scribit ad Timotheum Pauhis « Ut :

»scias quomodo oporteat irf domo Dei versari , quae esl

»Ecclesia Dei viventis, columna et stabilimentum veri-
» tatis '°. »

XXVI. Quoniam vero « Ecclesiie » nomen diversisac-

commodatur rebus, ut et de multitudine, quae in ihealro

* Deut IX, 10. — 2 p^ai. xxiv, i8, — ^ PHal. lxvii, 27.— ^ Matlh.
XVI, 18.— 5 Psal. XXV, 5.— ° Ibid, 8.— ^ ibid. 12.— ^ jd, cxlix; i.

—- 9 Malach. 1, 10, n.— '* i Tim. 111, i5.

 catechesis xviir. de ecclesia. catholica. 4^5

Ephcsiorum erat, scriptum est « Et cum haec dixisset, di- ;

«misit EcclesiamS » [seu concionem :] proprie autem et

vere quis dixerit « Ecclesiam malignantium ^ » esse haereti-
corum ccetus, Marcionistarum dico, et ManichaDoriim, re-
h'quorumque : idcirco nunc coutissime tibi tradidit Fides
ita lenendum Er in unam sanctam catholicam Eccle-
:

siam; ut eorum abominanda collegia fugiens, adhaereas

semper sanctse calholicae Ecclcsia?, fn qua et renatus es.

Et si quando peregrinatus fueris in civitalibus, ne simpli-

citer requiras ubi sit Dominicum ^
; ( nam et caeterae im-
piorum sectae atque hoereses, suas ipsorum speluncas Do-
minicorum nomine honestare nituntur :
) neqiie ubi sit

simpUciter Ecciesia; sed ubi sit « Galholica Ecclcsia. » Hoc

enim proprium nomen est hujus sanct?e et matris , om-
nium nostrum. Quse quidcm et sponsa est Domini nostri
Jesu Christi unigeniti Filii Dei, (scriplum est enim «Sicut
:

»et Chrislus dilexit Ecclesiam, et semetipsum tradidit pro

y>e2i^, » et omnia qu?e consequuntur :
) ct figuram pivx sc
fert alque imitationem « Superioris Ilierusalcm, quae hbera
»est, et mater omnium nostrum ''.
» Quae cum prius sterilis
fuerit, nunc est nuinerosa? prolis parens^.

XXVII. Priore nnmquerepudiala, in secunda, cathollca

videlicet Ecclesia, « Deus, uti Paulus ait, posuit prinuim
«Apostolos, secundo Prophetas, tertio doctores, postea
»potestates, tum gratias curationum, opitulaliones, guber-
»nationes, genera linguarum ^, » et omnem cujuslibet vir-
tutis speciem : sapientiam dico et inteUigentiam, lempe-
rantiam et justitiam, misericordiam et hum.anitifllem
insuperobilemque in persecutionibus patientiam. Qim qui-
dem « Per arma justitiu) dexlra ac sinistra, per gloriam ct

' Act. XIX, 4o. — ^ Psal. XXV, 5. — ' Id csl Ecclcsioe et sacri co:i-
venlus icdcs. — < Ephes, v, 25. — ' Galat. iv, 26. — ^ Ibid. 27. —
s i Cor. xu, 28.

3i.
484 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

» igiioQiiniam ', » prinnuii in perseculionibus et angusliis

sanctos Mailyres diversis et multiplici flore nexis patien-
tiae coronis redimivit; nunc vero in pacis temporibus, Dei
gratia debitos honores recipit a regibus, et viris dignilatum
sublimitate conspicuis, et omni denique hominura genere
ac specie. Cumque reges distributarum diversis locis gen-
tium, suae potestatis limites habeant; sola est sancta ca-
tholica Ecclesia, quae perorbem totum indeterminata gau-
det potestate. « Posuit enim Deus, ut scriptum est, termi-
))num ejus pacem*. »De qua si omnia dicere vellem, mul-
tarum mihi horarum habenda esset oratio.
XXYIIl. In hac sancta calholica Ecclesia cum pra^cep-
lis tum moribus praeclaris instructi, coelorum regnum ha-

bebimus , et haereditate adipiscemur vitam iETERNAM;

propter quam nimirum omnia sustinemus, ut eam a Do-
mino consequamur. Non enim modicis in rebus sistit prae-
fixus nobis scopus; sed vitae aeternae ndeptio, haec nostra
contentio est. Propterea in Fidei confessione docemur, ut
post iUud, Et in garnis resurrectionem, hoc est, mortuo-
rum, de qua disputavimus, credamus Et in vitam ^ternam,
de qua mobis Ghristianis certamen est.
XXIX. Igitur vita reipsa et veritate Pater est, qui per

Filium omnibus in Spiritu sancto coelestia dona tanquam

ex fonte profundit : at per ejus benignitatem nobis quoque
hominibus aeternae vitae bona veraciter promissa sunt. Ne-^

que ei rei tanquam impossibili detrahenda fides. Credere

enim nos oportet, non ad imbeciUitatem nostram. sed ad

illius potentiam respicientes « Omnia enim possibilia sunt :

»apud Deum^. «Quod autein id possibile sit, aeternamque

vilam expectemus, dicit Daniel : « Et a justis muUis, tan-
»quam steUae in saecula, et uUra'+. » Ait vero Paulus : « Et

* 2 Cor. VI, 7, 8. — ' Psal. cxlvii, i4, vel 5. — ' Matlb. xix, 26.
— ^*
Dnn, xji, 3.
 CA.TKCHESIS XVIII. DR VITA /ETERNA. 4^5

»slc semper cum Domino erimus '. » Illud enim, <i Sem-
wper cum Domino esse, » aeternam vitam designat. Diser-
tissime vero eliam Salvator in Evangeliis dicit : « Et abi-
»bunt isli in supplicium aelernum, jusli autem in vitam
» aUernam ^. »

XXX. Ac mullae quidem sunt, quae adduci possint de

vitaaelerna, probationes. Cupientibus autem nobiseamdem
vitam ceternam obtinere, Scripturae divinae hujus acquisi-
tionis modos subjiciunt. E quibus pauca nunc, propter
sermonis hujus prolixitatem, testimonia profcremus, cae-
tera studiosis requirenda relinquentes. Aliquando enim
aiunt [eam obtineri] per fidem; scriptum est enim : « Qui
jcreclit in Filium, habet vitam a?ternam^, »etc. Iterumqne
idem dicit : « Amen, Amen dico vobis quod qui sermonem
» meum audit, et credit ei qui mislt me, habet vitam aeter-

»nam'^, » et quae sequuntur. Alias vero obtineri dicunt

per Evangelii praedicationem ; ait enim : « Et qui metit
»mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeter-

»nam^. » Aliquando etiam per martyrium et Christi con-

fessionem. Dicit enim : « Et qui odit animam suam in hoc

»mundo, in vitam aeternam servabit- ea'm^. » Iterumque,
Ghristum pecuniis et propinquitati generis anteponendo :

« Et omnis quicumque reliquerit fratres, aut sorores , etc.

»vilae seternatj sortietur ha^reditatem 7, » Etper observatio-

nem mandatorum : « Non moechnberis : Non occides^, » et
reliqua quae consequuntur ; sicut respondit ilH homini, qui
accessit et dixit : « Magisler bone, quid faciam ut vitam
»aeternam habeams?» Praeterea autem, recedendo a maHs
operibus, et Dei servitio se mancipando ; ait enim Paulus :

« Nunc vero liberati a pecctito, servi autem facti Deo, ha-

' 1 Thess. IV, 16.— ' Matlh. xxv, 46. — ^ Joan. iii, 56. — ^ Id.
V, 24.— 5 la. IV, 36.— ^ Id. XII, 25.— 7 MaUh. xix, 29.— » Ibld.
"
iS.— 9 Ibid. 16.
486 .
S. CYRILLI niEROSOL. ARCHIEP.

«hells fVuctum vestrum in sancliricationem, finem aulem

» vitam aelernam '.

XXXI. Multiplex est praeterea, quam propter nimiom

copiam praetermisi, aeternae vitae inveniendas ratio. Cum
cnira summe hominum amans sit Dominus, non unam nec
alteram tantum, sed plures ingressus in vitam aeternam
aperuit januas ,* ut omnes, quantum in ipso cst, en nullo
impediente perfruantur. Hacc nobis interim, servata modi
ratione, de vita quoque seterna dicta sunt; quae quidem
eorum, quae in F'ide profitemur postremum documenlum,
ac finis est. Qua utinam nos omnes, et qui docemus et qui
auditis, Dei gratia, potiri conlingat.
XXXfl. Cajterum, fratres dilecli, vos omnes hortatup
praeceptionis hujus sermo, ut animam ad coelestium dono-
rum receptionem com|>arelis. De tradita vobis ad confiten-
dum sancta et apostolica Fide, quot licet Catechcses in
praeterilis hisce Quadragesimajdiebus per Domini gratiam
dixinius. Non quod ea tantummodo dicenda fuerunt
multa enim sunt praetermissa , hoecque sublimius forlassis
a melioribus magistris cogitarenlur; inslante vero deinceps
sanclo Paschatis die, dum veslra in Christo per lavacrum
regenerationis charilasilluminabitur; ilerum, Deo volente,
de iis, quae consenlaneasunt,erudiemini. Quanta nimirum
cum quove ordine vocalos ingredi oporleat cujus
pietale, :

rei causa unumquodque sonctorum baptismi mysteriorum

perficiatur : et quanta cum reverenlia atque ordine opor-
teat a baptismate ad sanctum Dei altare procedere, spiri-

tualibusque et ccelestibus, qune ibi distribuuntur, mysteriis

frui. Ut anima vestra per doctrinaj sermonem prius illus-

trata, per singula cognoscatis imperlitorum vobis a Deo

donorum magnitudinem.
XXXIII. Postsanctum veroct salutarem Paschalis diem,
' Rora. VI, 22.
 CATECIIESIS XVIII. 4S7

ab secmida Sabbatorum dle inchoando , slngulls conse-

qnenllbus hebdomadai dlebus, statim post Synaxlm in

sanctum Resurrectlonls locum ingredlcntes, aHas, Deo vo-

lenle, Catecheses audletls; in quibus rursum slngularum,
qutne [in vobls] peractcc fuerint, rerum ratlones et causas
erudiemini ; quam ex Novo Testamento
atque tam ex Veterl
demonstrationes accipletls. Prlmum quldem de his, qune
ante baplisma statlm peracla sunt. Deinde vero quomodo
« Mundali estis » a pcccalls per Domlnum «Lavacro aquae
» in verbo\ » Et quomodo sacerdotum in morem appella-

tionis Chrlsti parlicipes factl estls quovc modo signacu- ;

lum vobls communicationls sancli Splrltus sit datum. Et

de iis, qurc in aUarl habentur Novi Testamenti mysterils,
quse hinc inllium accepcre^; quidnam de lis dlvlnae Scrip-

turse tradiderint, quaeve illorum sit vis ac poteslas. Et quo-

nam modo ad ea accedendum quando ac quomodo
sit, et

illa habenda sint. Omnlum auteni postremum, quo pacto

vos in subsequens lempus oporleat, lum verbls tum factis,

modo gratia accepta digno, versari et dcgere; ut vos omnes

aslcrna vita perfrui possilis. Et haec quidem, si Deus vo-
hierlt, a nobis expiicabuntur.
XXXlV. « Quod supercst, fratres^, gaudete in Domlno
«semper; iterum dlcam, gaudete'^ : approplnquavlt enim
» redemptio vestra^; wet c^alulem vestram expectat coelestls

Angelorum excrcitus. « Et vox jam exaudltur clamantis

» in deserto : Parate viam Domini^. » Clamat vero Propheta :

« Sitientcs venite ad aquam 7 ; » et mox in consequentibus

« Audite me, et comedito bona, et deliciabltur in bonis
» anima vestra^. » Et non ita multo post, optimam lectio-

nem illam audietls : « Iliuminare, illumlnare, nova Hierusa-

' Ephes. V, 25. — * Ab Hierosolymis, — ^ Philip. m, 1. — ^ Id.

IV, 4« — ^ Luc. XXI, 28. — ^ Matth. lu, 3, et Isai, xl, 3. •— 7 Id.
LV, 1. — 8 Ibid. 2.
488 S. CYRILLI HIEROSOr. ARCHIEP.

»lem, venit eiiim tnum lumen \ » De qua Hierusalem Pro-

phetadixit : «Etposlea vocaberiscivitas justitia), metropolis
»fidelis Sion^; » propter « Legem cjuae ex Sion exivit, et
«verbum Domini quod ex Hierusalem prodivit^; » quod
isthinc phivioe in morem unlversum orbem irrigavit. Ad
eam quoque Prophela de vobis dicit « Leva in circuitu :

soculos tuos, et vide congregatos filios tuos''^ » Ea vero

respondet, aiens « Quinam iili sicut nubes volant, et sicut
:

»columbae cum pullis superme^?» Nubes, propter spiri-

lualem [altitudinem et levilatem] columbae propter sim-
plicitatem. Et iterum : « Quis audivit talia, aut quis vidit
» sic? si parturivit terra in una die, et nala est gens simul
» et semel? Quia pariurivit et peperit Sion filios suos^. »

Gaudio vero ineffabili omnia rcplebuntur, propter Domi-

num qui ait : « Ecce ego faciam Hierusalem exultationem,
» et populum nieum laititiam^. »

XXXV. Liceat vero et de vobis nunc quoque dicere :

« Loetamini coeli, et exullet terra, etc. Quoniam misertus

»est Deus populi sui, et humilespopuli suiconsoiatus est ^.»
Hsec autem erunt propler bonitatem Dei qui ad vos dicit :

c Ecce delebo ut nebulam iniquitales tuas, et sicut caligi-

» nem peccata tua^, » Vos autem fidelium nomine dignati,

(de quibus dicitur : « Servientibus mihi imponetur nomen
»novum, quod benedicetur super terram'° :
)» dicetis cum
Isetitia « Benedictus Deus et pater
: Domini nostri Jesu
» Ghristi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali,

»in coelestibus, in Ghristo in quo habemus redemptio- :

» nem per sanguinem ejus, remissionem peccatorum, juxta

» divilias gratiae ejus, quam ubertim in nos impertivit ",elc.
Et iterum : « Deus autem cum dives sit in misericordia,

»
Isai. LX, 1. — ' Id. 1, a6, 27. — 3 Id. II, 3.-4 la. xux, 18.

— « Id. Lx, 8. — ^ Id. Lxvi, 8. — ' Id. lxv, 20. — « Id. xlix, j3.
— 9 Id, XLiv, 22. — '**
Id. Lxv, 16, 17. — " Ephes. 1, 3-8,
 CATECHESIS XVfll. 4^9
«propter mnltam suam charitatem qua dilexit nos, cum
«essemus mortui per delicta, convivificavit nos una cum
» Christo % et reliqua. Rursumque ad eumdem modum,
»

bonorum auclorem Dominum laudate, dicentes « Gum :

» autem bonitas amor Servatoris nostri

et erga homines
»Dei apparuit non ex operibus, quae sunt secundum jus~
;

»titiam quae fecerimus nos, sed secundum suam misericor-

» diam salvos nos fecit, per lavacrum regenerationis ac
» quem efFudit in nos
renovationis Spirilus sancti, opulente,
»per Jesum Ghristum Dominum nostrum ut : justificati

»illius gralia, hseredes efficeremur, secundum spem, vitae

naeternae'. » Ipse autem«Deus, et Pater Domini nostri
» Jesu Ghristi, pater gloriae, det vobis Spiritum sapientline
»et revelationis in agnitione sui, ilhiminalos oculos men-
»lis^; » et custodiat vos per omne tempus in operibiis, et
sermonibus et cogitatis bonis. Cui gloria, honor, et impe-
rlum per Dominumnostrum Jesum Ghristum, cum sancto
Spirltu, nunc, et semper, et in universa infinita saecula sae-
culorum. Amen.

' Ephes. 11, 4, 5.— 2 xit. ni, 4-7. — « Ephes. 1, 17, 18.
49^ S. CYBILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

IVVXVNAA/WVVX VX^^ VV^ WX W\iVV\VV\iVV\VVVVV\ W\ W^^VW VV\/W' VW VW WVWAIW» ..V^WXVV^ WAW/MWWW

GATEGHESIS XIX '.

MYSTAGOGIGA I.

AD RECENS BAPTIZATOS.

Ad eos, qui nuper ttluminati sunt. Et lectio ex prima

Petri caiholica Epistola, ab liis verbis : Sobrii estote,
vigilate', usque ad finem EpisloUe.

ARGUMENTUM.
Car in hoc tempus dilata de mysleriis institatio?
I. —
Oculoram major qaam aurium ftdes. II. Ouo' in baptis"
tcriivestibalo peracla. — Abrenuntiatio Satame, extensa
ad Occidentem manu. — Hajus fi^ura» inrei Israelilis

ab cegyptiaca servitate liberatis, IV. Cur stando ad Oc-

cidentem Salanas abrenuntiatio fiat. V. Abrenuntiatio
secanda omnibus Satanoi operibus. Qacvnam iiia sunt?
•— Omne peccati genas diaboli operibus accenselur. VI.
Abrenuntiatio tcrtia omni pompcB diaboliccB. Oucvnam
iila sit? — Theatrorum mimoram et insanice. — Circen-
ses venaiiones. — Eqaorum curricula. VII. Cibi in idolo-
rum solemnitatibus suspensi. VIII. Abrenanliatio qaarta
omni euUai diaboli. Qainam iUe sit? — Superstitiones
idololatricce-. IX. Confessio fideiad Orientem sta^ido facta.
— SymboUim brevius. X, Conctasio in modum exhorta-
tionis.

Qulnque Catechcscs scquentcs babi(x sunt post Pascba in sacro

*

Eesurrcclionis sacello. 11x0 autem prima sccunda feria post Pascha,—

? 1 Petr. V, 8.
 CA.TECHESIS XIX. MVSTAG. I, DE PR^VIIS BAPT. 49*
I. Desiderabam^ vobls jain ontea, o germani et deslde»

ratisslmi Eccleslse filli, de hls spiritualibus coelestibusque

mysteriis disserere. Verum quoniam plaue gnarus eram

oculorum esse majorem qunm aurium fidem praesens ,

tempus expectavl, ut ex ista vos experieiitia ad ea, quae

dicenda erant, ductu faclllores effectos assumens, ad luci-
dius fragrantiusque paradlsi hujusce pratum manuducerem.
AHas vero divlniorum quoque capaces facti estls mysterio-/
rum, divino ac vivlficante lavacro digni hablti. Quando
igltur jam perfectlorum vobis praeceptionum apponenda

est mensa, age de his vos accuratius erudiamus; ut vim

illam atque operatlonem cognoscatls , quie in vobis illa

baptismatls vespera etfecta est.

II. Primum ingressi estis in aedem quoe baptisterio est

pro atrio; atque Occldentem versus stanles audlvistls, jus-

sique eslis manum extendere ; et tanquam proesenti abre-
nunliaslls Satanae. Scire autem vos oporlet hujus rel figu-

ram in Veteri Historla continerl. Cum acerblssimus et

immitissimus tyrannus Pharao liberum ac generosum
Hebraeorum populum opprimeret, Deus Mosen delegavlt,
qui eos ex prava /Egyptiorum servitute educeret. Ac san-
guine quidem agnl postes ungebantur, ut domos sanguinis
signo deaotatas vastalor praeterlret : Hcbraeorum vero po-
puhis miris plane modls in hbertalem assertus est. Ut vero
hberatos hostis persccutus est, et mare ipsis, mirum dictu,
divisum conspexit : pariter ipse perrexit vestlgla vestigiis
conjungcns, extemploque submersus estllubri marisfluctl-'
bus pra^clpltatus^.
ill. Nunc mihi a veterlbus ad nova, a figura ad verita-
lem transgredere. IlHc Moyses in /Egyptum a Deomittitur :

hic Christus a Patre in mundum delegatur. Ille ut oppres-

ixxm populum ex ^Egypto educeret ; Christus, ut laborantes
l Yide D, Guillon, toni, vui; pag. 4i9"422. — > * Exod. xiv, 22-3o.
402 S» CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

iii mundo sub onere peccati, libcraret. Illic agni sanguis,

vastatoris averruncatio fuit : hic Agni immaculali Jesu
Christi sanguis ', daemonum expultrix eausa constitutus.
Tyrannus ille velerem illum popukim ad mare usqwe in-

secutus est : te quoque audax ille, impudens et malorum

princeps daemon, ad salulares usque fontes insequebatur.
Ille in mari demersus est : et istc in salutari aqua eva-
nescit.

IV. Verum tibi praecipi audis, ut, extensa tanquam ad

praesentem manu, dicas :,Abrenuntio tibi Sitana. Voio
et cujus rei gratia ad Occidentem sleteritis, edicere; ne-
cesse est enim. Quoniam sensibilium tenebrarum locus est
Occidens ; ille vero in tenebris imperium habet, cum ipse
sit tenebrse ; idcirco ad servandam Symboli rationem ad
occasum respicientes, tcnebroso illi et caliginoso principi

abrenuntiatis. Quid igitur stans dixit vestrum unusquisque ?

« Abrenuntio tibi Satana : tibi maligno ac dirissimo ty-
ranno. Non amplius, ais, vim tuam formido : hanc enim
dissolvit Christus, sanguinis et carnis mecum parliceps
factus; ut per haec mortem.morte aboleret, ut ne perpe-
tuo obnoxius essem servituti". « Abrenuntio tibi» callido et

vaferrimo serpenti. «Abrcnuntio tibi, » qui insidiator es, et

omnem simulatione amicitice iniquitatem peperisti, primis-
que nostris parentibus defectionem inspirasti. « Abrenuntio
» tibi Satana, » cujusvis improbitatis et auctori et admi-
nistro.

V. Deinde in secunda formula doceris ut pronunties :

Et OMNiBus OPERiBUs TUis. Opcra Satanae , quodcumque

peccatum est , cui abrenuntiare necesse est. Quemadmo-
dum si quis tyrannum aufugit, prorsus arma quoque ipsius

abjecit. Omne igltur peccati genus, diaboli operibusaccen-

setur. Verumtamen illud te scire oportei, quaecumque ilia

'
1 Petr. 1, 19. — * Hebr, 11, i4> i5.
 CATECIIESIS XIX. MYSTAG. I. DE PR.EVIIS BAPT. 49^
praesertim formidabill hora dlcis, in Dei libris scripto coii-
signata haberi. Quando igitur cumque his quidpiam con-
trarii admiseris, tanquam foedifragus judicaberis. Renun-
tias itaque Satanae operibus, omnibus, inquam, et actionibus
et cogitationibus, quae a ratione dlscedunt.

VI. Postea dicis : Et omni pomp^ illius. Pompa vero

diaboli est, theatrorum insaniae, equoruin cursus in hippo-
dromis, venationes in circo, et reliqua hujuscemodi vani-
tas, de qua liberari se poslulans sanctus Deo dicit : « Averte
))Oculos meos, ne videant vanitatem ^ i> Ne tibi studio et
cordi sit theatri insania, ubi conspicias mimorum petulan-
lias omni contumelia et dedecore abundantes, atque efToe-

minatorum virorum furoris et araentiae plenas saltationes.

Neque illa eorum, quiin circensibus venationibus sese feris
exponunt, ut infehcem alvum demulceant; qui ut ventrem
ahmentis deliniant, ipsi revera ventris immitium ferarum
pabulum fiunt atque ut rectius dicam, pro ventre quem
:

iinum Deum noverunt', propriam vitam in praecipitium

singularibus certaminibus abjiciunt. Fuge etiam equorum
curricula, quod prorsus insanum est supinasque animas
dejicit spectaculum. Haec enim omnia diaboli pompae exis-

tunt.

YII. Tum vero et illa, quae in idolorum solemnitatibus

suspendi solent, sive carnes, sive panes, vel alia ejusdem
modi, quse impurissimorum dsemonum invocatione conta-
minata sunt, diaboli pompae adjunguntur. Quemadmodum
enim panls vinum Eucharistiae anle sanctam adorandse
et

Trinitatis invocationem, nudus panis et vinum erat; invo-

catione autem peractaj panis fit corpus Ghristi, et vinum
sanguis Christi; ita et hujusmodi esculenta ad pompam
Satanae pertinenlia, cum ex natura sua nuda et communia
' Psal. cxviu, 57. — ' Philipp. iij, 19.
4^4 S. CYRILLI HIEROSOL. A.RCHIE?.

sint, invocatione dajmoniim profana ct contaminata red-

duntur.
YIII. Post hnec dicis : Et omni cultui tuo. Ciiltus dia-

boli est habita in idolornm dehibris supphcalio : qnae ad

honorem inanimatorum simulacrorum fumt; accendere
lucernas, aut suffitus ad Ibntes vel fuivios adolere; quem-
admodum nonnuih somniis aut daemonum fraude delusi,
ad eas aquas accessere, rati se ibi corporearum infirmita-
tum medelam rcperturos, vel aha hujus generis. Ne igitur

te m iUis immisceas. Augurium , divinatio, ominationes,

aut amuleta, aut in laminis inscriptiones, magisc, ah.eve
mala3 aites, qu.xquc iHis simiha, cultus sunt diaboh. Haec
igitur fuge. Si cnim ihis succnbueris post renuntiationem
Satanae et aggregalionem tui ad Christum, crudeliorcm ex-
periere tyrannum qui ohm fortassis te uti famiharem
;

tractabat, duramque libi servitutem remittebat, nunc vero

a te vehementer est exacerbatus atque adeo et Christo :

privaberis, et iHum experiere subjectus. Nunquam-ne au-

divisli, qua3 nobis vetus historia de Loto ejusque filiabus
renuntiat? Nonne quidem cum fihabus incohimis ser-
ipse
vatus est, cum ad montem appuhsset' ejus aulem uxor :

« Stalua sahs efFecla est ' » in oGternum monumenlum po-

sita, quae pravi allectus et praeposler;c convcrsionis memo-
riam servct. Atlende igilur libi ipsi , neque iterum retro
converlaris^: admovens aratro manum^, rursumque ad
amarulentam hujus vilai consuetudinis salsitudinem con-
vertens. Verum in montem fuge ^ ad Jesum Chrislum, iHum
bine manibus excisum hipidem ^, qui lotum orbem re-

plevit.

IX. Quando igitur Satanie renuntias, omne prorsus cum

iUo paclum', velera cum inferno foedera dissolvens : aperi-

' Gen. XIX, i5-oo. — ' Ibid. 26. — ' Deul. iv, 20. — '''
Luc. ix,

62, — 5 Qqh^ XIX, 17. — ^ Dan, ii, 35 et 45. — 7 Isai. xxviii, i5.
 CATECIIESIS XIX. iMVSTAG. I. DE PR^VIIS BAPT. ^Q^
lur tlbi Dei paradisns quem ad Orientem plantavit ', ex quo
propter violatiim Dei mandalum primus nosler parens ex
pulsus est'. Et hujus rei symbolum est, quod ab occasu nd
ortum, qui lucis est regio, te convertisti. Tunc libi impera-
tum est ut dlceres Credo in Patrem, et in Filium, et in
:

SANCTUM SpIRITDM, ET IN UNUM BAPTISMA POENITENTIiE. Qui-

Lus de rebus in prioribus Catechesibus, quantum divina
concessit gratia, prolixius libi disseruimus.
X. His itaque prasmunitus sermonibus « Advigila. Ad-
enim noster diabohis, ut modo ieclum est
))Versarius
tanquam leo rugiens obambulat quaerens quem devo-
))
,

j)ret^. Ac superioribus quidem lemporibus devorabat

))

mors praevaiens ^. In sanclo vcro regenerationis lavacro

absluHt Deus omnem iacrymam ab omni lacic^. Non enim
lugebis amphus, exuto veteri Iiomine; scd potius festum
diem ages salutaris vestimentum^ indutus Jesum Chris-
lum 7.

XI. Et haec quidem in exleriori aede sunt gesta ; Deo au-

tem volente, cum in sequentibus Mystagogiis in sancta

sanctorum ingrediemur, ibi corum, quae iilic peraguntur,

symbola cognoscemus. Deo vero i\itri silgloria, imperium,
magnificentia, cum Fiiio et sancto Spiritu, in saecula soe-
culorum. Amen.

' Gcn. 11, 8. — 2 ij, j,,^ 20. — 3 1 PcU-. V, S. — 4 Isai. ;;xv, 8.

— ' Ibid. — ^ Id. Lxi, lo. — ? Rom. xjii, i4.
4^6 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

/WWiVWV^ (VV^'V\>\\AW« VV% WVVVX VV\\AAA/V^VVX'VV>»V\ VXAVVNV/VVVV^^/VNV/VXXAX VVXVVH vvwvxwvwx w\

CATECHESIS XX .

MYSTAGOGICA II.

AB RECENS BAPTIZATOS.

De baptismo : Et lectto ex Eplstola ad Romanos, ab illo

loco : An ignoratis, quod qulciimque baptizati sumus in

Christum Jesum, morlem ipsius baptizati
in sumus ''?

usque ad hccc vcrba Non enim estis sub lege,

: secl sub
gratia ^

ARGUiMENTUM.

I. Quce in Bapttsterio peracta. II. Primum deposita

vestimenta. Cujus rei symboium? III. Unctio corporis
tolius per oleum exorcizatum. Quidnam id signiflcet? —
Insuffialioncs Sanctorum, et invocatio nominis Dei urit
dcBmonas, et abioit, IV. Interrogatio de Fide, — Trina
immersio. V. In baptismo imitatio mortis, sepulturce et

resurrcctionis ; sed salus x^ere, non imitationc tantum.

YI. Probaiur baptismum Christi passionum imitationem
habere. —
Bapiismus Joannis peccatorum remissionem
dabat. VIII. Conclusio per modum exhortationis ad reti-
nendam memoria traditam doctrinam»

Utiles sunt nobis ^ quae quotidie habentur Mystagogia3,

[seu mysteriorum explicandi gratia institutiones; ] novae-

' Habita feria tertia in octava Paschae.— ' Rom. vi, 5. — ^ Ibid.
j4. — 4 Vide D, Guillon, tom. vui, pag. ^aa-iaS.
 CATECHESIS XX. MYSTAG. II. DE BAPT. CiEBEMONIIS. ^97

qne semper doctrina3, novarum rernm enunlialrices : sed

vobis praesertlm, qui a vestnstate in novitalem renovati
estis. Propterea hesternae vobis Mystogogiae consequentia
ex necessitale apponam , ut addiscatis qnarnm rerum
symbola fuerint illa, quae vobis in inteiiori asde peracla
sunt.
II. Statim igitur ingressi estis, tunicam exuistis : quae
« Veteris hominis cum actibus exposuit ^ » imago erat.

Exuti, nudi fuistis , in hoc quoque nndatum in crnce

Christnm imilantes ; qni ea nuditale« Principatus et Po-
» teslates expoliavit, deque illis in lignopropalam triumphnm
BCgit ^. » Quoniam enim in membris vestris stabulabant

adversariae polestales, non Hcet vobis amplius veterem

illam tunicam geslare, Non eam dico, quae sensibus per-
cipitur; sed« Velerem hominem, qui corrnmpilur indesi-
» deriis erroris ^. » Quem non contingat usquam nt iterum
induat quse semel exuil anima, dicat vero juxta eam, qnae
in Cantico Canticornm loqnitur Christi sponsam : « Exni
» tunicam meam, quomodo indnam illam ^? »0 rem ad-
mirandam coram ocnHs omnium, nec pndore
! nndi fuistis

tangebamini. Revera enim primi parenlis Adam imaglnem

ferebalis, qni in paradisoa Nudus erat, nec verecnndaba-
»tur ^. »

III. Deinde vero sic exuti, exorcizato peruncti estis

oleo a summis verticis capilHs nsqne ad infima, et partici-

pes facti estis sincerae oleae Jesu Christi. Excisi enim ex

oleastro insiti estis in sinceram oleam, et consortes eflecti
estis pinguitudinis verae oleae ^\ Igitnr exorcizatnm olenm
symbolum erat commnnicationis pinguedinis Christi; quod
quidem omne adversarise polestatis vestiginm extemplo fu-
gat. QnemadmodumeniminsufflationesSaactorumet invo
* Coloss. III, 9. — » Id. u, i5.— ' Ephes. iv, 22. — ^ Cant, v, 3.
— * Gen. II, 25. — « Rom, xi, 17 et 24.

XLVII. 32
498 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

catlo nominIsDei,flamma! instarvehementissima3 daemones

urit et cfrugat ita et exorcizatum istnd oleum,per invoca-
:

tionem Dei et orationem tanlam vim assumit_, ut non

modo urendo peccatorum vesligla depurget; verumetiam
omnes in-^islbiles mali [ spiritus ]
potestates in fugam agat.
IV. Postea ad sanctam divini baptismatls piscinom de-
ducti estis, uti Ghrlstus a cruce ad positum coram sc-
pulcrum. Et interrogatus est unusqulsque, utrum crede-
ret in nomen Patris, et Filli, et Splrltus sancti. Confesslque

estls salutarem confessionem, ac demersi estis tertlo in

aquam, rursumque emersistls atque hlc in iinaglne et in :

symbolo trlduanam Ghristi signlficastis sepulturara. Slcut

enim Salvator noster tres dles et noctes tres in ventre
terrae egit ^ : slc et vos in prlma emerslone primam quam
in terra Ghristus exegit dlem^ et immersione noctem, imi-
lati estls. Nam velut qul in nocte deglt, non amplius vldet;
qui vero in die, in lumlne versatur : sic et \ii merslone,
tanquam in nocte nlhll vidistls ; in emersione vero tan-
quam in die positi fuistis : eodemque momento et mortui,
et nati estis ; illaque unda salutaris, et sepulcrum vobis ct
mater effecta est. Et quod de ollis rebus Salomon dixit,
vobis optime conveniat. Dicebat ille : « Tempus parlendi,
» et tempus moriendl "*
: » at vobls e converso : « Tempus
»morIendi,et tempusnascendi. » Unumtempushaec utraque
efTecIt, et cum morle natlvllas vestra concurrit.
V. O novum inauditumque rerum genus Non sumus !

vere mortul, nec vere sepulti, ncc vere crucifixi resurrexi-

mus : verum earum rerum per imaglnem imitatio expressa

est, at verltate parta hinc salus. Ghristus vere crucifixus

est, et vere sepultus, et vere surrexit et haec omnia nobls per :

gratiam sunt impcrtila, ut per imitationem parllcipes ejus

perpesslonuin facti, in veritate saUUem lucremur. exu-
' Matth. XII; 4o. — ^ Eccl. 111, 2,

^
 CATECHESIS XX. MYSTAG. II. DE BAPT. CiEREMONIIS. ^99

berantem in homines amorem ! Christus incontaminatis

pedibus ac manibus suis clavos excepit, ct dolorem per-
tulit : et mihi doloris et laboris inexperto, per suorum
dolorum communicationem salutem gratificatur.

VI. Nemo ergo existimet baptisma in remissionis pec-

catorum duntaxat el in adoptionis gratia consistere^ sicut

erat Joannis baptisma, quod solam peccatorum remissio-

nem conferebat : cum contra accurate noverlmus illud,
sicut peccatis expurgandis valet, et Spiritus sancti do-
num conciliat, ita et Christi passionum antitypum atque
expressionem esse. Propler hoc enim et Paulus modo cla-
mans aiebat? « An ignoratis, quod quicumque baptizati
»sumus in Christum Jesum, in mortem ejus baplizati su-
»mus? Consepulti ergo ei sumus per baptismum in mor-
»tem ^ »Haec ad eos dicebat, qui in animum induxerant
suum,baptismum remissionem peccatorum et adoplionem
cquidem conferre non autem etiam verarum Christi pas-
;

sionum, secundum imitationem quamdam, participationem

omplecti.
VII. Ut igitur discamus Christum, quaecumque pertu-
lit, haec propter nos et nostram salutem vere et non opi-
nione tantum sustinuisse, nosque passionum ejus participes
effici Paulus summa diligentia et sedulitate clamabat « Si
; :

»enim insititii illi facti sumus simihtudine mortis ejus; ni-

» mirum et resurrectionis participes erimus \ » Pulchre ii-

lud, « Insititii ; » quoniam enim hic plantata est ^ vitis vera, -

nos quoque conimunicatione bnptismi mortis, insititii illi

facti sumus. Adverte vero multa cum attentione animum

Apostoli verbis. Non enim dixit : « Si insititii illi facti
»sumus morte, » scd, « Similitudine mortis. » Vere eniin
mors apud Ghristum; vere quippe anima a corpore se-
* Rom. VI, 3, 4. — 2 Ibid. 5. — 3 Jq loco sepulcri in quo dicc-
bat Cyrillus.

32.
500 S. CYRILI.I HIEROSOL. ARCIIIEP.

parata est : vera quoquc sepultura ; iiaui in sindone

munda sanctum ejus corpus involutum est ', vereque om-
nia in ipso contigerunt. At in vobis mortis quidem est et
passionum similitudo; salutis vero non similitudo, sedve-
ritas.

VIII. Haec [anobis] sufficienter edoctimemoria, qugeso

retinere laboretis : ut et ego indignus licet de vobis dicam
« Diligo autem vos, quod semper mei memores estis, et

Btraditioncs, quas vobis tradidi, retinetis^ »Potens vero

est Deus, qui vos tanquam ex mortuis viventes repraesen-
tavit ^, vobis dare ut in novitate vitae ambuletis ^.Quo-
niam ipsi gloria, et imperium, nunc et in saecula. Amen.
* Matth. xxvii, 59. — * 1 Gor. xi, 2. — ' Rom. vi, i3. — * Id.

V, 5,
 CATKCHKSIS XXI. MYSTAG. 111. DE SACUO GllUlSMATli. 00 1

AA>iVV\A/\'>'VV^t>'VV\^/V\A'\^\\AVVVVV\!VV\.VV\AA^'V\'\'VV\iVV\^/V\\A^'VV>A/V\A^\'V\\A'\i\A'\A^

CATECHESIS XXI.
MYSTAGOGICA III.

AD RECENS BAPTIZATOS.

De clirismate. Et lectio ex calholica prirnaJoannis Epis'

tola, ab his verbis : Et vos chrisma, [sive anctionem]
habelis a Deo, et nostis omnia, usqite ad isla : Et non
^*
pudefiamas abeo in adventu ejus

ARGUMENTUM.

I. Baptizati Christi dicti, — Chrislus aquis Jordanis

suce Divinitatis effluvia impertivit. — Spiritus sanctus
Filio simitis, — Chrisma datum neophytis post suum e
lavacro ascensum, — Christus Spiritu sancto unctus. III.

Chrisma sacrum post invocationem. IV. C hrismatis unc-

tio in frontCy auribus, naribus, pectore, V. Post acceptum
baptismum et chrisma, Christianorum nomine di^ni
sumus, YI. Sancti chrismatis symboium in veteri Jege,

Vill. Exhortatio ad conservandam chrismatis gratiam,

I. In Christum ""
baptizali ^ et Christum induti similis

cum Filio Dei formae facti estis Qui enim prredestinavit

^.

nos Deus in odoptionem ^, conformes effecit corpori glo-

rioso Ghristi ^. Participes igitur efFecti Christi 7, Christi

' Joan. II, 20-28. — 2 Vide D. Guillon, tom. viii, pag. -iaS-^aj.
3 Gal. 111, 27. — 4 Rom. vui, 19. —
^ Ephcs. 1, 5. — ^ Philip. m,
ai. — 7 Hebr, iii, 14.
502 S. C\RILLI IIIEROSOL. ARCHieP.

non immerlto appellamini; deque vobis dixit Dens « No- :

Dlite langcre Chrisios meos '. » Glirisli aulem fncti eslis,

dam Spiritus sancli antitypum accepistis et omnia crga :

vos in imogine sunt peracta, quandoquidem Ghristi imagi-

iies eslis. Ac ille quidem in Jordanis flumine abhitus, cum
fragrantia Divinitatis sua3 efiluvia aquis communicasset, ab
cis ascendit, sanctique Spiritus substantialis in eum illap-

sus factus cst, simili super similem requiescente. Vobis

quoque poslquam ex sacrorum laticum piscina
similiter,

ascendistis datum est chrisma, illius antitypum, quo unctus

,

est Chrislus, quod est nimirum Spirilus sanctus. De quo

et bealus Hesaias in prophetia ipsum respiciente ex per-

sona Domini dixit : « Spirilus Domini super me, qua-
» propler unxit me; evangehzatum pauperibus misit me ^. »

II. Oleo enim, sive unguento corporali Ghristus ab ho-

minibus unctus non est; sed Pater cum lotius mundi
servatorem prxslituens, Spiritu sancto unxit; sicut Petrus
ait « Jesum a Nazarelh,quem unxitDeusSpiritusanclo'.
:

Et propheta David clamabat dicens : « Thronus tuus,

» Deus, in saeculum sijeculi; virga rectitudinis, virga regni
))tui. Dilexisti justitiam, et odisli iniquitatem : propterea
» unxit te Deus, Deus tuus oleo exuitationis ullra consortes
» luos ^ » Ac quemadmodum Christus vere crucifixus est,
et sepultusj et resurrexit ; vobis autem in baptismate per
quamdam similitudinem una cum ipso crucifigi, et sepeliri

et resurgere divina dignatione conceditur : ita et de chris-

mate contingit. IUe inteUigibili exultationis oleo perunctus

est, id est Spirilu sancto; qui exuUalionis oleum idcirco

appellatur, quod ipse spiritualis exultationis auctor exis-

tat : vos vero unguento uncti estis, Christi participcs et

consortes effecti.

* Psal. civ, i5. ~ « Isai. lxi, z. — ^ Acl. x, 38. — ^ Psal.

XLiv, 7, 8,
 CATECHESIS XXI. MtSTAG. III. BE SACRO CHRISMATE. 5o5

III. Caeterum vide ne nudum efc vile suspiceris unguen-

tum hoc esse. Nam sicut panis Eucharislijc, post invoca-
tionem non est communis panis, sed cor-
sancti Spiritus,
pus Ghrisli ita et sanclum istud unguentuai, non amplius
:

nudum, neque si quis ita appellare malit, commune un-

guentum est post invocationem ; sed Ghristi donarium, et
Spiritus sancti,prcEsentia Divinitatis ejus, efficiens factum.
Quod quidem symholice fronti, aliisque sensibus tuis illi-

nitur. Ac dum unguento visibili inungitur corpus, sancto

et vivifico Spiritu anima sanctificatur.

IV. Ac primum in fronte peruncti estis, ut ab ea vere-

cundia liberaremini, quam primus homo transgressor ubi-

que circumferebat ' : utque relecta facie gloriam Domini
tanquam in speculo contemplaremini ^ Deinde in auribus;
ut aures acciperetis divinorum mysteriorum audientes, de
quibus Hesaias dicebat : « Et addidit mihi Dominus auri-
»culam ad audiendum «Dominusque Jesus in Evange- ^;

liis « Qui habet aures ad audiendum, audiat ^.

: » Postea

ad nares; ut divinum amplectentes unguentum diceretis :

« Ghristi bonus odor sumus Deo, in iis, qui salvi fiunt ^. »

Tum vero et pectus peruncti estis, ut induentes thoracem

justitia) ,i
staretis adversus insidias diaboli ^. Nam velut
Christus post baptismum et sancli Spiritus in se adven-
lum, egressus debellavit adversarium 7 : ita et vos post

sacrum baptisma et mysticum unguentum, induti totam

sancti Spiritus armaturam, adversus oppositam poteslatem
consistitis ^, camque debellatis aienles : « Omnia possum
»in eo, qui me corroborat, Ghristo ^. »

V. Hoc sanclo chrismate digni habiti, vocamini Ghris -

tiani, veritatem quoque nominis hujus per regenerationem

'
Gen. III, 7, 8. — 2 2 Cor. iii, i8. — ^ igaj, l, 4. — ^ Matth.
XI, i5.— 5 2 Gor, II, i5. — ^ Ephes. vi, i4 et ii. — 7 Malth, iv, 7
et seq. — ^ Ephcs, vi, 11, — 9 Philipp. iv, i3.
5o4 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

assequentes. enim qunm haec vobis gratia collata

Prlus
esset, eo nomine proprie digni non eralis, sed eo conten-
debatis ut essetis Christiani.
VI. Nosse autem vos oportet chrismatis [seu unctionis]
hujus in veteri symbolum extare. Quando enim
Scriptura
iMoyses divinum cum fratre communicatum mandatum ',
summum eum sacerdotem constituens,* ablutum aqua
perunxit : vocatusque est Christus ', ab chrismate videli-
cet [seu unctione] figurativa. Sic et Salomonem summus
pontifex in regem promovens, unxit eum postquam lavisset
inGihon ^. « At ha'c in figura contingebant iUis ^ wvobis :

autem non secundum figuram, sed in veritate siquidem a

Spiritu sancto vere inuncti estis. Principium vestrae saUitis

est Christus : ille enim vere primitiae est, vos vero cons-
persio ^. Si autem primitiae sanctae sunt, non dubium quin
ad conspersionem transferenda sit sanctitas.

yil. Hoc [chrisma] incontaminatum custodite; de om-

nibus enim vos docebit, si in vobis manebit; quemadmo-
dum paulo ante audivistis beatum Joannem aientem, et
multa de hac unctione philosophantem ^. Est enim hoc
[ chrisma ] sanclum , spirituale corporis amuletum , et
anima3 salutare [praesidium. ] De eo jam a veteribus tem-
poribus beatus Hesaias jprophetans dicebat : a Et faciet

» Dominus omnibus gentibus in monte hoc 7 : ( montem

autem appellat Ecclesiam, etiam in aHis locis, vehit cum
dicit : « Et erit in extremis diebus conspicuus mons Do-
»mini®.) Bibentvinum, bibent laelitiam, ungentur oleo9. »

Atque ut eo magis te confirmet, audi quae de hoc unguento

tanquam mystico dicit « Trade haec omnia gentibus; :

^°. Hoc igitur

» consilium enim Domini super omnes gentes

' Levit. viu, 1, 2, et seq. — ' Id. iv, 5. — ^5 Reg. i, 3^ cl 45.

— ^*
1 Cor. X, 11. — 5 Rom. xi, i6. — * Joan. ii, 27. — ? Isai.

XXV, 6. — 8 Id, 11, a. — 9 Id. XXV, 6. ~ '« Ibid. 7.

 CATECHESIS XXI. MYSTA.G. III. DE SACRO CHRISMATE. 5o5

sancto unguento peruncti, illud immaculalum et a repre-

liensione liberum in vobis custodite, per bona opera pro-
ficientes, ct placentes auctori salutis vestree Christo Jesu.

Cui gloria in saecula saeculorum. Amen.

5o6 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

\V. VV\^A\VV>\AA VVX^X^X VV>VV'» V\A VV> VV\ VV» VV\ VVV/VVX VVV>A<\ \AA\V\ VV\iVV% VV\ W*VV> V\A/VV\ VV\\^

CATECHESIS XXII.

MYSTAGOGIGA IV.

AD RECENS BAPTIZATOS.

De corpore ct sans^uine Chrlstu Et lectio cx Paull ad

Corlntkios Epistola: Ego enim accepi a Domino, quod
et tradidi vobis % ct quw sequuntur.

ARGUMENTUM.

I. Per mysleria concorporei ct consangues Christi effl--

cimur. — Post asseverationem Domini, nenio clubitare

poiest Eiicharistiam esse corpns et sanguinem ejus. II. In
figara panis et corpus Christi, et in vini figura sanguis»
— Christiferi efflcimur. V. Figurcv mysteriorumnostro^
rum panes propositionis, VI. In his mysteriis sensuuni
testimonium auciiendam no7i est, sed fidei. VII. Mensa
C hristi spiritalis , et mystica, impurce dcemoniorum menscB
a Deo opposita. — Ambo sacramenta sacri chrismatis et

Eucharistice a Davide et Salomone expressa. VII. Neo-

phytorum candida'. vestes , tota paschaii hedomada. IX.
Exhortatioad fidcm intrepidam, et conscienticepuritatem»

I. Vel hfi?c sola beati Pauli Instltutio abunde sufTicIens

est"*, ut certam vobis de dlvinis mysterlls fidem faclat : qul-

bus dlgni habiti, concorporel et consangues Chrlsti facti

estis. Illc enim modo clamabat : « Quod iu ea nocte, qua

'i Cor. XI, 20. —. 2 YicJe D. Guillon, tom, viii, pag, 427-43o»
 CATECIIESIS XXII. IvnSTAG. IV. DE CORP. ET SANG. DOM. So^

» Iradcbatur Domlnus noster Jesus Ghrislus, sumpto pane

net graliis actis, fregit, et dedit suis Discipulis dicens :

»Accipite, manduccite; Hoc est corpus meum. Et sumpto

pcalice, ac gratiis actis, dixit : Accipite, bibile; Hic est
«sanguis meus ', )> Gum igitur ipse pronuntiaverit, et

dixerit de pane : « Hoc corpus est meum, »quis audebit

deinceps ambigere? Et cum ipse asseveraverit et dixerit

e Hic meus est sanguis ^; » quis unquam dubitaverit, aiens

non esse ejus sanguinem ?

II. Aquam olim in vinum, quod Sfinguini affine est, in

Gana Galila^ae transmutavit ^ : et eum parum dignum exis-

timabimus cui credamus, cum vinum in sanguinein trans-

mulavit ? Ad nuptias corporales vocatus, stupendum hoc
niiraculum efFecit :non euin multo magis « Filiis tha-
et

»lami nupliajis ^ »corpus suum et sanguinem fruenda do-

nasse confitebimur?
Quare cum omni persuasione lanquam corpus et
HI.
sanguinem Ghristi [ illa ] sumamus. Nam in figura panis
datur tibi corpus, et in figura vini datur tibi sanguis ; ut
cum sumpseris corpus et sanguinem Ghristi, concorpo-
reus et consanguis ipsi elTiciaris. Sic et enim Ghristiferi
efficimur, distributo in membra nostra corpore ejus et

sanguinc; sic juxta beatum Petrum divinae fimus consortes

naturae ^.

IV. Olim Chrlstus cum Judaeis disserens alebat : « Nisi

»manducaveritis meam carnem, et biberilis meum san-
»guinem, non habetis vitam in vobis ipsis ^. » Cum autem
illiea,quaedicebanlur, non spirituallter accepissent, ofFensi
« Abierunt relro, »existimantes quod eos ad manducandas
carnes hortaretur 7.

* 1 Cot". XI, 23-25. — * Matlh, xxvi, 27, 28. — ' Joan. iii, 1-10.
— * Matih, IX, i5.-- 5 a Felr, 1, 4.— ^ Joan, vi, 54,— ? Ibid. Gj,
63 ct 6j,
 5o8 S. CYRILLI HIEROSOI.. ARCHIEP.

V. Erant et in antiquo fcedere panes proposilionis :

verum illi cum ad Vetus Testamentum attinerent, fmem

acceperunt. In Novo vero Testamento, panis est coelestis
et« Poculum salutaris ', » animam et corpus sanctifican-
tia. Quemadmodum enim panis corpori conveniens est,
ita et Verbum animae consentaneum.
VI. Quamobrem ne tanquam nudis [ et communibus
elemenlis^ ]
pani et vino [ Eucharislicis ] atlende. Sunt
enim corpus et sanguis Christi, secundum Domini as-
severationem. Nam etiamsl illud tibi suggerat sensus,
fides tamen te certum et firmum efficiat. Ne judices
rem ex gustu ; sed ex fide citra ullam dubitationem cer-
tus esto le corporis et sanguinis Ghristi dono dignatum
fuisse.

VII. Cujus rei quag sit vis, explicat David , dicens :

(i Parasti in conspectu meo mensam ex adverso iis, qui

» affligunt me
Quod autem ait, hujusmodi est. Anle
'. »

adventum tuum mensam daemones hominibus apparave-

rant contaminatam , inquinatissimam, et diabolica potes-
tate refertam. Verum post quam advenisti, o Domine, « Pa-
» rasti in conspectu meo mensam '. » Quando homo Deo

dicit « Parasti in conspectu meo mensam, » quid aliud

:

significat praeter mysticam ct intelh*gibilem mensam quam

Deus nobis apparavit« Ex adverso, » hoc est ex adversa

parte, et oppositam dsemonibus? Et recte quidem : mensa
enim communionem habebat cum dsemonibus; isthaec
illa

vero cum Deo, « Impinguasti in oleo caput meum ^. »

Oleo caput tuum impinguavit in fronte, per signaculum
quod habes Dei j ut efficiaris effigies signaculi, sanctifi-
catio Dei ^. « Et calix tuus inebrians me quasi optimus ^. »

' Psal. cxv, i3, seu potius 4« — ^ ^^- **"> ^* — ' Malach. i. 7.
> .~ 4 Psal. XXII, 5. — * Exod. xxvui, 02, juxta lxx, el 36, juxta Vul-
gatam, -— ^ Psal. xxii, 5.
 CATECHESIS XXII. MYSTAG. IV. DE CORP. ET SANG. DOM. SoQ

Vides hic enni calicem dici, quem eum sumpsisset Jesus

in manus, et gralias egisset, dixit : « Hic meus est san-

»guis, qui pro multis efFunditur in remissionem peccato-

»rum ^ »

VIII. Salomon eam gratiam in Ecclesiaste

Idcirco et
significans ait « Veni, comede in laetitia panem tuum; »
:

(spiritualem panem. « Veni »vocat nimirum salutari, et :

quae beatos facit, vocatione. ) « Et bibe vinum tuum in

» corde bono » vinum spirituale. « Et oleum super caput
:

»tuum efFundatur » Vides-ne quemadmodum etiam

''.

mysticum chrisma designet « Et omni tempore sint tua :

» vestimenta candida, quia Deo accepta sunt opera tua^. »

Prius enim quam ad gratiam accederes, « Vanitas vanita-

» tum ^ » erant opera tua. Post quam vero exuisti vetera
vestimenta, et ea quae sunt spiritualiter candida induisti,
semper candidis vestitum esse oportet. Non hoc dicimus,
quod vestibus albis te semper indui necesse sit sed quae :

vere alba sunt et splendida, [et spiritalia] his te indutum

oportet, ut juxta beatum Hesaiam dicas « Exultet anima :

»mea in Domino induit enim vestimento salutaris, et tu-

:

» nicam laetitiae circumposuit mihi ^. »

IX. Isthaec edoctus, et certissima imbutus fide quod

qui videtur panis, panis non est, tametsi gustu sensibilis
sit, sed corpus Christi; et quod videtur vinum, vinum
non est, etiamsi ita gustui videatur, sed sanguis Christi :

quodque ea de re antiquitus in Psalmis aiebat David « Et :

» panis cor hominis confirmat , ut exhilaret faciem in

»oleo ^ : »confirma cor tuum, panem illum tanquam spi-

ritualem sumens, et animae tuee faciem exhilara. Quam
utinam faciem retectam habens in pura conscientia, glo-

' Matth. XXVI, 28. — » Eccl. ix, 7, 8. — ^ Ibid. — -*

Id. j, 2.—
* Isai. Lxif 10. ~ ^ Psal. cm, i5.
^^^ S. CYRII^I HIEROSOL. ARCHIEP.
riam Domml velut in speculo contemplans
\ eas ex gloria
in gloriam. In Christo Jesu Domino nostro, cui honor, et
potestas, et gloria in saecula sasculorum.
Amen.
.'
2 Cor. nif 18.
 CA.TECHESIS XXIII. MYSTAG. V. DE SACRA LITURGIA. 5ll

/VV\VVVVVXVV\VV\iVV\\iVV^/V\A/V\\V\'VV\'VV\A/V\'VV\\A.>/VV\\.V%VV\^/VViV\A'V»A!VV\\VA^AAVV'^^

CATECHESIS XXIIT.

MYSTAGOGICA V.

AD RECENS BAPTIZATOS.

Ex epistola Petrl catholica : Idclrco deponentes omnem

immunditiam, et omnem dolum ac detractionem' ,etquce
sequuntur,

ARGUMENTUM.

I. Sjnaxes prcecedentibus diebus. II. Diaconus saceV'

doti et presbjtevis altare circumstantibus aquam lavandis
manibus ministrat, III. Osculumpacis, invitantc'diacono,
IV. Admonitio sacerdotis Sursum corda. Responsio
: —
populi Habemus ad Dominum. Y. Admonitio
: Gratias :

agamus Domino. Rcsponsio —

Dignum et justum. VI. :

Mentiocam gratiarum actione creaturarum omnium, —

Trisagium, sive liymnus seraphicus. VH. Invocatio ad
consecrationcm. VIII. Oratio pro viventibus. IX. Mentio
mortuorum. —
Oratio per sanctos. Sanctorum inter- —
cessio. —
Orcilio pro defanctis. X. Utilitas precum pro
defunctis. XI. Oratio dominica explicatur. — Quinam
ccetorum nomine compeUantur? XV* Panis eucharisticus
in omnes hominis partes animam et corpus distribuitur,
XVII. Judas in tentationc submersus non Petrus, quigc- ;

nerose enatavit. XIX. Sacerdos clamat Sancta Sanctis. :

—^ Populus respondet Unus Sanctus, unusDominus Jesus

:

' 1 Petr, u, i.

i :
5l2 S. CYUILLI HIEROSOL. ARGHIEP.

XX. PsaLmista invitans ad communionem.

Chrislus.
XXI. Communio corporis Christi, Quomodo sumenda. —
Corpus Ckristi oculis admoveatur. XXII. Sanguinis
sumptio ex caiice. —
Ex humiditate Labiis adhoirente
sanctificandi. Oratio concludens synaxim XXIII. Tradi'
tionum custodia.

I. Abunde *
in praecedentibus synaxibus, Deo clemen-
ter largiente, audivistis tum de baptismate, cum de chris-
mate, et sumptione corporis et sanguinis Christi nunc ad :

ea, quae consequuntur, iransgredi nos oportet, hodiespiritali

ioslitulionis veslrne sedificio coronidem imposituros.
II. Vidislis igitur diaconum, sacerdoli et presbyteris
altare Dei circumstantibus aquam abhiendis manibus por-
rigentem. Nullatenus vero propter corporeas sordes exter-
gendas dabat. Non, inquam, propterea. Neque enim cor-
poris sordes gerentes, initio Ecclesiam ingressi eramus. At
eamanuum ablutio symbolum est, mundos vos ab omnibus
peccatis et praevaricationibus esse debere. Cum enim ma-
nussymbolumsint actionis,iis lavandis, puritatem operum
eorumque ab omni reprehensione immunitatem significa-
mus. Non audisti beatum David hoc nobis mysterii ape-
rientem, aientemque « Lavabo inter innocentes manus
:

»meas, et circumdubo altare tuum, Domine "•? » Itaque

quod manus abluuntur, signum est immunitatis a pec-
catis.

III. Deinde clamat diaconus

Vos inviceh suscipite,
:

oscuLEMURQUE MUTUo. Nc osculum iilud arbitrcre ejusdem

ordinis ac moris esse, qualia illa sunt quae inter communes
amicos in foro frequentantur. Non est hujusmodi osculum
istud. Animas enim mutuo conciliat et miscet, atque om-
nem illis injuriarum oblivionem spondet. Signum igitur
* Vido D. GuilloD, tom. vni, pag. 4^1-4^5. — * Psal, xz, 6,
 CATECHESIS XXIII. MYSTAG. V. DE SACRA LITURGIA. 5l3

esl osculum hoc, animas sibi invicem admisceri, et omnem

injuriarum memoriam ablegare. Propterca Christns aiebat
« Si ofFeras munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris

» quod frater tuus habet aliquid adversum te relinque mu- ;

» nus tuum ad altaro, et vnde prius ac reconciiieris fratri

))tuo, et tunc accedens offer munus tuum '. ))Igitur oscu-

lum reconciliatio est; et proplerea sanctum, sicut alicubi

beatus Pauhis clamabat dicens : o Salutate invicem in os-
»culo sancto ' ; ))et Pelrus : « In osculo charitatis ^ »

IV. Postea clamat sacerdos : Sursum corda. Vere enlm

in hac perquam maxime tremenda hora, cor sursum ha-
bere oportet ad Deum, et non deorsum circa terram etter-
rena ncgotia. Idem igitur est ac si prtX^cipiat sacerdos, ut
omnes circa illam horam deponant curas vitac hujus et
domesticas solhcitudinea, hobeantque sursum in caelo cor
ad clementem Deum. Deinde respondetis : Habemus ad
DoMiNUM ; ei praecepto per eam quam pronuntiatis confes-
sionem assententies. Nemo igitur ita comparatus adsit, ut,

cum orc dicat : Habemus ad Dominum, men-

cogitotione
tem habeat hujus vitae curis occupatam. At enim omni
lempore memores esse nos oportet Dci. Quod si propter
hamanam imbecillitatemimpossibile sit, illatamen maxime
hora hoc sludiose enitendum esl.

V. Post ha3c sacerdos

Gratias agamus Domino. ait :

Vereenimgratesageredebenius.quodcum indigniessemus,
adtanlam nosvocavitgraliam ; quod, inimici cum essemus,
nos reconciliavit ^; quod Spiritu adoptionis est dignatus^
Ad Dignum et justum.
haec vos subjicitis : Dum enim gra-
lias agimus, dignam rem agimus et justam : ipse autem non
juste sed pr^eter justum agens, nobis benefecit, et tantis
bonis nos dignos effecit.

• Matth. V, 23, 24.— » 1 Cor. xvi, ao,— ^ 1 Petr. v, 14.— « Rom.

V, 10, — ' Id. viu, i5,

XLVii. 33
5l4 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCIIIEP.

VI. Faclmus deinde menrionem cccli, et leiTcT, et ma-

ris ; solis et lunoc ; aslroriim, et toliiis creaturac tam ralione
prajditoD quam carentis, visibilis et invisibilis : Angelorum,
Archangelorum, Virtutum, Dominationum, Principaluum,
Poieslatum, Tiironorum; Cherubim mullis faciebus prae-
ditorum ^ : quasi dicenles Davidicum illud, « Magnificale
» Dominum mecum ^ » Mentionemetiam facimus Seraphim,
quae in Spiritu sancto vidit Hesaias thronum Dei circum^
stontia ^; et duobus alis faciem tegenlia, duabusque pedes,
ac duabus volantia, et dicentia : Sanctus, sanctus, sanc-
Tus DojiiNus Sabaoth ^. Propterea enim traditnm no!v3 ab
Seraphinis hanc theologiam [seu Dei celebrationem] reci-
tamus, ut communi laudum modulatione cum superioribus
mundo exercitibus conjungamur.
VII. Deinde, post quam nosmetipsos per has spirituales
laudes sanctiflcnvimus, Deum benignum exoramus ut emit-

tatsanctum Spiritum super [ dona ] proposita ut faciat ;

panem quidem corpus Ghristi, vinum vero sanguinem

Christi. Omnino enim quodcumque atligerit Spiritus sanc-
tus, id sanctificatum ct transmutatum est.

VIII. Postquamvero perfectum est spiritualesacrificium,

incruenlus cuitus, super illam propitiationis hosliam obse-

cramus Deum pro communi Ecciesiarum pace : pro recta
mundi compositione : pro imperatoribus; pro mintibus,et
sociis : pro iis, qui infirmitatibus laborant; pro his, qui af-
ilictionibus premuntur : et universim pro omnibus, qui
opis indigent, precamur nos omneSs et hanc victimam ofFe-

rimus.
IX. Postea recordamur eorum quoquc qui obdormie-
runt : primumPatriarcharum,Prophelarum, Apostolorum,
Martyrum, ut Deus eorum precibus ct legationibus ora-
tionem noslram suscipiat. Deinde et pro dcfunclis sanctis
» Ezech. x^ 21. •— 2 peal. xxxui, 4« ~ ' Ifia». ^h 2. — * Ibid. 5.
 CATECHESIS XXIII. MYSTAG. V. I>E SACI\A LITUKGIA. 5l5

patribus et episcopis, et omnibns generatim, qni inler nos

vita functi sunt, [oramus ;] maximum hoc credenles aclju-
mentnm illis animabus fore, pro qnibns oratio defertnr,
dnm sancta et perquam tremeiJda coram jacet victima.
X. Hujns rei lidem vobis ab exemplo facere volo. Novi
enim muitos ita Qnid juvat animam exhoc mnndo
dicere : «

in peccatis seu sine peccatis decedentem, siejus in oratione

menlio fiat? An vero, si rex qnispiam viros, a quibus olTen-
sus fuerit, relegarit in exilium; posteaque illi, ad qnos atti-

nent, coronam piectentes eam regi pro snis poena ab ipso

afflictis obtulerint nonnc ipsis snppliciornm relaxatlonem
:

gratificatus sit ? Ad eumdem modum et nos pro defunctis,

Deo ofTerentes, non coro-
eliamsi peccatores sint, preces
nam plectimus sed Christum mactatum pro peccatis nos-
:

tris ofFerimus, ciemenlem Deum cnm pro ilhs Inm pro no-

bis demereri et propitiare satagentes.

XI. Tum vero post hnec ilh^m recitamns orationem,

qiiam Salvator propriis snis Discipuhs tradidit; Deum cum
pura conscientiapatrem nnncupanles, diceiUesque: Pater
NosTER, QUi Es IN ccELis \ maximam Dei in homines
junclam cum. amore clementiam !Tanlnm his, qni a sc de-
fecerunt, atque in extremis malis exlitere injuriarum, obJi-
vionem et graliae participationem indulsit, ut et Patrem
appeliarent. « Pater noster, qui cs in coelis. » Coeli autem
etiam fuerint qui coelestis imaginem ferunt % in quibus
ii

est Deus inhabitans et inambulans ^.

XII. Sanctificetur nomen tuum. Sanctum est nalura

nomen non dicamus. Quia vero
Dei, sive id dicamus, sive
per peccantcs quandoqne profanatur, secundum iihid ;

« Propter vos nomen meum continue biasphematur in o-en-

» tibus ^ »oramus ut in nobis « Sanctificetur nomen Dei. »

;

* Matth. VI, 9. — •»
i Car. xv, 49. — 3 2 Cor. vi, 16. — 4 isaj-^
Lii, 5, et Rom, 11, 24.

33.
5l6 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Non qiiod inclpiat sanctum esse quod ante non erat; sed
qiiia in nobis fit sanctum, cum sanclificamur ipsi, et sancli-

ficatione digna facimus.

XIII. Veniat regmim i4\jm. Mundoe animae est dicere
cum fiducia : « Yeniat regnum tuum. Qui cnim audiverit »

Paulum dicentem : « Non igitur regnet peccatum in mortali

» vestro corpore ' ; » et se ipsum opere, cogitatione ac ser-

mone purum praestiterit ; is Deo dicturus est : « Veniat reg-

»num tuum. »

XIV. FlAT VOLUNTAS TUA, QUJiMADMODUM IN COELO, SIC

ETiAMiN TERRA. Divini ac beati Angeli Dei voluntatemDei

faciunt, sicut David in Psalmis dicebat « Benedicite Do- :

»minum omnes Angeli ejus, potentes robore, facientes vo-

«luntates ejus '. »Tua igitur oratio vim hanc habet et sig-

nificationem ,
quasi dicas : «Quemodmodum in Angelis
volunlas lua fit, sic et super terram in me llal, Domine. »
XV. Panem nostrum substantialem da nobis hodif.
Panis iste communis non est subslantialis. Panis vcro iste,

qui sanctus est, substantialis est; quasi dicas : « Ad sub-

«stantialis » animae directus. Hlc panis non in ventrem va-
dit atque in secessum ejicitur ^; sed in omnem tui compa-
gem dividitur, ad corporis et animoe emolumentum. Ilkid

autem, « Hodie, » dicitur pro quotidie; sicut et Paulus aie-

bat :Quoad appellatur dies hodiernus ^. »

«

XVI. Et remitte nobis debita nostra, sicut et nos

bemittimus debitoribus nostris. Multa enim peccata ha-
bemus. OfFendimus quippeet verbo etcogitatione, et multa
condemnatione digna agimus. « Ac si dixerimus quod pec-
»catum non habemus, mentimur ^, » ut ait Joannes. Pactum
itaque cum Deo inimus, orantes ut nobis condonet pec-

cata, quemadmodum et nos proximis debita remittimus.

* Rom. VI, 12. — 2 Psal. cii, 20, — ^ Matth. xv, 17, — ^ Hebr,
ni, i3, — '1 Joan, 1, 8,
 CATECHESIS XXIII. MYSTAG. V. DE SACRA LITURGIA. Sl^

Perpendentes igilur pro qualibus qualla accipiamus, ne

cunctemur ; nec mutuas inler nos olTensiones remittere
tergiversemur. Qusein nos committuntur ofrensa3,eaeparva3,
leves ct dissolulu faciles. Qnas vero in Deum committi-
mus, magn(e, et solius ejus benignilatis auxillo diluendae.

Cnve igitur ne propler parva et vilia in le admissa, gra-

vissimorum tibi ipsi peccatorum remissionem apud Deum
praecluseris.

XVII. Et ne inducas nos in tentationem, domine.

Id-ne Dominus orare nos docet, ne ullatenus tentemur? et
qiiomodo alicubi dictum est : « Yir non tentatus, non est
«probatus '? «et ilerum : « Summum gaudium existimate,
» fratres mei, cum in tentaliones incideritis varias ^ » Ve-
rum Ingredi in lentationem, nonne fuerit a tentatione sub-

mergi? Nam tenlatio torrenli ad trajiciendum difficili slini-

lis est. Quiiglturinlentationibusnonsubmerguntur, optimi
velut natalores trajiclunt,et nuUa rationeab eispertrahun-
tur : qui vero tales non sunt, Ingressi demerguntur. Qualls,
ut exemplo ulamur, Judasfult; qui in avaritlae tentationem
ingressus,non enatavit, sed submersus, et corporeetspiritu
sufTocatus est. Pelrus in denegationls tentationem introi-
vit, sed ingressus mersus non est verum generose Iranans
:

a teotatlone liberatus est. Audi rursus alibi incolumium

Sanctorum chorum, quod a tentatione ereptus sit grntias

persolventem : « Probasti nos^ Deus ; incendisll nos slcut

))incenditur argenlum ; induxisli nos in laqueum; posuisti

)) alllictiones super dorsum nostrum; imposuisti homines

»super capita nostra. Transivimus per ignem et aquam; et

»eduxisti nos in refrigerium \ »Vides-ne eos fidenter exul-

lantes quod lrajecerint,nec ipsi perfossi ^sint?aEteduxisti

' Similia Eccli. xxxiv, y, lo, et Rom. v, 5, 4. — * Jac. i, 2. —

^ Psal. Lxv, 10-12. — * Foite infixi , in laqueo vel in limo pro-
fundi.
5l8 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

»nos, additur, in refrigerium \ » In refrigeriam ipsos ve-

nisse, est, a tcntalionc liberatos fuisse.
XVIII. Sed libera kos a Ma.lo. Si illnd,»« Ne inducas
» nos in tentationem, » significaret omnino non tentari, non
adjecissct, « Sed libera nos a Malo. » JMalus vero, est ad-
versarius daemon, a quo libcrari oramus. Tum vero expleta
oratione, dicis : Amen. Per illud, « Amen, » quod significat
« Fiat, »qu3ecumqne in hac a Deo tradita orotione cpnti-
nentur, obsignans [et assentiens.]

XIX. Bis peraclls dicit sacerdos ':

Sancta Sangtis.
Sancta sunt, quae [in altarijproposita jacent, recepto Spi-
ritus sancti superventu. Sancti vos quoque, Spirltus sancli
dono dignati. Sancla igitur Sanctis conveniunt. Deinde
vos subjicilis : U]\us Sanctus, Uinus Dominus Jesus Chris-
Tus. Revera namque unus est sanctus, natura sanctus. Nos
autem ctiam sancti; verum non natura, sed partlcipatione
et operum exercilio, ac voto.

XX. Audivisti deinde vocem psallentis, divina quadam

mclodia vos ad sanctorum mysteriorum communlonem in-
vitantis, ac dicentis Gustate et videte, quod bonus est
:

DoMiNUs '. Ne corporeis faucibus hujus rei judicium aesti-

mationemque permittite. Non, inquam; sed fidei omnis
dubitationis experti. Qui enim gustant, non panem et vi-
num degustare jubentur, sed antitypum [ seu signum et
Sacramentum] corporis et sanguinis Ghristi.

XXI. Adiens igitur, ne expansis manuum volis, neque

disjunctis digltis accede ; sed slnistram velutthronum sub-
jiciensdexterae, ulpoteRegemsuscepturae :et concavamanu
suscipe corpus Christi, respondens : Amen. Post quam au-
tem caute oculos tuos sancti corporis contactu sanctifica-
veris, illud perclpe; advigilans ne quld ex eo tibi depereat.
Quod enim intercidere patieris, id tibi tanquam cx propriis
*
Psal, Lxviil, 3 et i5. — ? Itl, xxxiii, 9.
 CATECIIESIS XXIII. MYSTAC. V. DE SACRA LITURGIA. SlQ

membris (leminutnm puta. Dic enim, quixso, si quis libi

auri ramenta dedisset, nonne summa cautionc ac diligentia
leneres, providus ne quid horum libi periret, ac damnum
patererePnonnemulto cautius ac vigilanlius curabis, ncex
eo tibi vel mica intercidat quod est auro ac gemmis longe
pretiosius ?

XXII. Tum vero post communionem corporis Chrisli,

accede et ad sanguinis pocuhim : non extendens manus ;

sed pronus, et adorationis ac venerationis in modum, di-

cens Amen, sanctificeris, ex sanguine Ghristi quoque su-

mens. Et cum adhuc labiis tuis adhseret cx eo mador, ma-
nibus altingens, et oculos et frontem et reliquos sensus
sanclifica. Postremo, expectans orationem,gralias ageDeo
qui tc tantis mysleriis impertire dignatus est.
XXIII. Eas traditiones inviolatas retinete; et inoffensos

vosmet servate. A communione ne vos abscindilc : neque

propter peccatorum inquinamentum sacris istis et spiri-

tuaUbus defraudalc mysleriis. « Deus autem pacis sanctifi-

» cet vos lotos; et inlegrum veslrum corpus, et anima, et
» spiritus, in adventuDomininosiri Jesu Ghristi servelur ^ »

Cui gloria, honor, et imperium, cum Patre [ et Filio ] et

sancto Spiritu, nunc et semper, et in saecula sseculorum.

Amen.
* 1 Thess, V, 23.
 S. P. N. CYllILLI

HIEROSOLYMITANI ARCHIEPISGOPI.

(VV^XXi^iVVV^VVVVXiVVXVVXiVVVVVXVVNA/V^^VV^iVVX^VVXfVVXVXAVAA VXA VNAVVX VV\W\W> VV> VV\ WXWNVW VV\W>

HOMILIA '.

In paraljllcumjuxla pisclnam jacentem \

ARGUMENTUM.

I. Jesus ub iq ue bencflcus» — Jesus corporum et animarum

medicus, III. J csus paralyticum vidit, et ante quceslionem
stcUum ejus cognovit, IVr Paralyticus peccatis simul ct

morbo de^ravatus. — Cliristus auxilium suum ex sola

hominis voluntate suspendit. — Jcsus dat ipsum velle.
Y. Quod sanitatis desiderium el voluntatis confessionem
requirat Christus, probatur duoram ccecorum exemplo. —
Chrisluscoecos interrogat , ut eorum desiderio suumdonum
adjun^at. VI. Christus sponte acl paraljlicum accessit. —
Christus alia parte Deus, alia homo. — Malcdictioni
obnoxium humanitatcmtdntum in Christo cotiflteri. VII.
Ibi Christus suam operationem adhibuit, ubi omnium
humanorum auxiliorum inopia. VIII. Christus ambulat
super aquas, et aliis ambulare concedit. IX. Jesus para-
tjticam verbo sanat. — Jussa Christi,verbo solo^ co^itatio-

necitius efflciuntur. — Salvator omnibus omnia cfficitur. X

Jubclur paralyticus ^rabatum in ferculo toUerc. — Ca7i^

' Dicta ante ann. 35i. — • Joan, v, 116.

522 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

tlcorum liber non amatorius, sed mjstlcus, et lemperan'

tlm plmus. — Provcrblorum libcr, vla et ^radus ad
Cantlca. XI. Cantlcorum libcr passlonis Cliristi prophe-
ticus. — Argentum et pecunia passionis Christi initium et

fandamentum. XIII. liedit auctor a digressione ad argu-

mentuni suum. —
Cliristus paratjticum ceierrime sana^
vit. —
Sed non est sanata J udceorum incredulitas,
XIV. Contra Judceos. —
Cliristus suo nos exemplo eru-
diit, ut magis opcribus quam verbis contradicentes refel-

lamus. XV. Paraiytici in respondendo sapientia. XVI.

dam-
Christi modestia in rectc factis noslram jaclantiam
nat. —
Miracuia et dona horum temporum. XVII. Ca-
lamitatum nostrarum caascc, peccaia. Quomodo Apos- —
tolus intciligat iiiud : Gum essemiis in carne. XVIII.
Exhortatio moraiis, XX. Secutura episcopi oratio,

I. Ublcumque '
apparuerit Jesus, ibi etlam adest salus.
Nam et si publlcanum in lelonio sedcnlem vlderit % hunc
Aposlolum et Evangelistam facit : et tametsi inler mortuos
sepeliatur, morluos exsuscitat. Et ille quidem Ciecis visum,
surdls vero audlendi vim impertit : ac piscinas obit, non
sedificla quaerens, sed a^gros curans.
II. Hlerosolymis enlm probatlca piscina erat, quinque
porticus habens; quatuor ambientes, et quintam in medio
sitam ^. In hac jacebat multitudo aegrolantlum, eratque
plurima Judaeorum infidelitas. Medicus vero, qui cum
corporum, tum animarum morbos sanat et curat, mensura
quadam medlcinam adhibult; priorem sanans
et ordine

eum, qui diutlno morbo laborabat, ut citius dolorlbus le-

varetur. Non enlm ab uno, vel altero die, aut mensc uno,

i Vidc D. Gaillon, tom. viii, pag, /|4()-443. — ^ Matlli. ix, lo, —

' Joan, V, 2, 3,
 nOMlLlA IN PARALYTICU5I AD PISCINAM. 5^3

vel anno ibl jacebat, sed ab octo et triginta annis. Longin-

qno morbo prostralus, videntibus notus erat, et sanantis

se i^ini ac potestatem patefaciens : erat enim notus omni-

bus propter cliuturnilalem temporis paralyticus ille. Ac
summus quidem IMedlcus poteslatem suani demonstravlt;
infamata vero ab iis est, qui facta ejus malam in partem
accepere.
III. Circumiens enini piscinam^ « \idlt ^
: » non quaes-
tione hablla cognovlt; sed dlvina virtute quaestionis omis-
sioncm supplevit. « non interrogans, quanlo ex
YldenS;, »

tempore jaceret. Scd videns cognovit, qui et antequam

videret, probe noverat. Nam si inhIs,quaeincordelatebant,
«Opuseinon erat ut quis eum interrogaretdehomine; ipse
»enim sclebat quld esset in homine * : » multo Id magis
circa morbos, qui ab exterloribus causis inducuntur.
IV. Vidit quemdam jacentem, et plurima vi morbi de-
gravatum. Peccatorum enim onus grave, simul et diutlnus

dolor ci incubuere. Huic quajstio proposlta, id quod cupie-

bat quodam modo exposult « Yis sanus fieri ^ ? » nec quid- ;

quam adjecit prieterea sed quaestlonls eum derellquit ambi-

;

guo nam quoestio duplex erat. Quonlam enim non corpore

:

solo, verumetlam animo asger erat, ( secundum illud quod

ipsi postea dlxlt : « Ecce sanus factus es, ne posthac pec-

» ces, ne tlbi deterins aliquld contingat ^ ;
»
) interrogat illum
« Yis sanus fieri? » magnam Medici potestatem, qui
auxIHum ex sola voluntate suspendit. Nam cum ex fide
salus sit, idclrco audivit ilhid : « Yis-ne? » ut voluntas h.iec

[ Chrisll ] operationem eliceret. Yox haec unius Jesu pro-

pria est : non enim summorum [etiam], qai corpora ca-
rant, medlcorum est. Nam qui sensibilibus morbis meden-
tur, non possunt omnibus dicere « YIs sanus fieri? » :

' Joan. V, 6, — ' Id. xvr, 5o, et Id. u, 25, — ^ IJ, y, 6. —

4 Ibid. j4.
524 S« CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Jesus vero ipsum etiam velle dat, et fidem acceptam habet,

et donum gratis impertit.

V. Obambulabat aliquando Salvator in via, et caeci duo

sedebant ', corpore quidem Ciccutientes, animo vero illu-

minati ; quem enim non noverant Scribae, hunc demons-

trabant cseci, clamantes. Cumque Pharisiei, qui legem

addidicerant, eamque apueritia ad senectutem usque fue-

rant meditati, in ignorantiaque consenuerant ^, dicerent :

«Hunc nescimus unde sit ^ : ( « In propria enim venit, et

wsuieum non receperunt ^. » ) caBci contra clamabant,
dicentes : « Fili David, miserere nostri ^. »Et quem nescie-
runt qui legem didicerant, hunc noverunt qui oculorum
ministerio ad legendum erant destiluti. Ad eos accedens
Salvator, dixit quod possim hoc facere ^? »
: « Creditis
et ilkid « Quid vultis ut faciam vobis ^? » non dixit
: :

« Quid vultis ut dicam vobis? » sed, « Quid vullis ut fa-

»cinm vobls? » Factor enim erat et vitaj dator, qui non

tum primum facere inclpicbat ( Pater enim ejus semper :

operatur, et ipse una cum Patre operiJlur ^ ) et rerum :

omnium nutu Patris factor ernt. Ipse aulem solus ex solo

immodiate genitus, interrogat caecos dicens : « Quid vultis

» ut faciam vobis 9 ? » non ignorans quid vellent ; aperta enlm

res erat : sed ex eorum verbls suum adducturus donum,
ut ex suls ipsi verbis justlficarentur.Nec enim qui corda
novlt ignorabat quid essent dicturi; sed eorum orationem
expectabat, ut interrogatioillisproposila operatlonem suam
ellceret.

VI. SIc et huic paralytico se praesentem sistens, sponle-

que sua ad laborantem profeclus medicus, ( nec mlrum,
si ad jacentem juxta piscinam aegrum accessit, qui ad nos

' MaUh. XX, 5o. — 2 2 Tim. iii, 7. — ^ Joan. ix, 29. — ^ Id. 1,

II. — * MaUh. IX, 27, el xx, 3o. — ^ Id. ix, 28. — 7 Id. xx, 02,
— 8 Id. V, 17. — 9 Malth. XX, 02.
 HOMILIA. IN PARALYTICUM AD PISCINAM. SsS
ex coelo sponte delapsus est, ) ipsutn interrogabat : « Vis
» sanus fieri '? » ex hac interrogatione eum ad cognitionem
inducens, et ad interrogandum [vicissim] soUicitans. Mag-
nae hoc donum; nullo enim pretio constabat. Id-
gratiaj

circo et medicum habuit sponte ad se properantem. llle

vero ad eum « Etiam vero, Domine ^; » diuturnitas enim
:

morborum meorum facit mihi optandam valetudinem. At

ego quidem percupio, verum « Hominem non habeo. » Ne
animo dejiciaris, o homo, quia hominem non habeas.
Deum habes astantem tibi, qui aha parle homo est, aha
vero Deus; ulrumque enim confiteri debemus. Non enim
confessio humanilalis a confessione Divinitalis sejuncta,
imo maledlctionis conciliatrix. « Maledictus enim
utihs est,
»qui spem habet iii hominem ^ » Si igitur et nos in Jesum
sperantes, in hominem speremus Divinitalem simul in spe
nostra minime complexi, maledictionis haeredes futuri su-
mus. Nunc vero et Deum et hominem confilemur, et
utrumque vere [ : Deum vere ] ex vero Patre natum ho»
;

mlnemque non specie tantum, sed veritate faclum adoran-

les, veram snlulem expectamus.

VII. Volo equldem sanus fieri, sed « Hominem non ha-

»beo. » Vide, num non ibi operationem suam exhibuit, ubi
salutis spes deerat. Nam eegrorum plerique domos habe-
bant, et praeterca notos, et quosdam alios fortassis. Iste
aulemvere omniraoda pauperieoppressus,nuIloque externi
auxilii subsidio adjulus, ac solus sibi derelictus, Filium
Dei unigenam auxlllatorem adeptus est. « Vis sanus fieri?
»Eliam, Domine; atqui hominem non habeo, qui, cum
» turbota fuerit aqua, injiciat me in piscinam ^, » Habes
ipsum fontem; Quoniam apud te fons
« vitaj ^; » fonlem
fontium auclorem. « Quicumque aulem blberit ex aqua

* Joan. V, 6. — ^ Ibid, 7, — ' Jer. xvii, 5, — ^*

Joan. v, 6, 7, —
* Psal. XXXV, 10.
526 S. CYRILLI IIIEROSOL. ARCHIEP.

j)hac S fliimina de ventre cjus fliicnt % »non aquaj deor-

siim fluentis, sed« Aquse salicntis ^. » ( aqua enim, quam
propinat Jesus,nonexsupernisad infima, sed a ierrestribus

ad ccelestia salire nos facit, ) a Aquae, inquam, salientis in

»vitam aeternam. » Fons enim bonorum Jesus.
VIII. Et quid expectas piscinam? habes eum qui ambu-
labat super aquas ^, qui imperat minaciler ventis ^, qui
maris auriga est; qui non sibi tantummodo soli instarfirmi
substratum habet mare, verumetiam Petro ad eumdem
modum ambulandi vim impertivit. Gum enim caliginosa
nox esset, adessetque ipsa lux, agnilus non est. ( Jesus
enim ambulans super aquas, quantum ex oris lineamentis
agnosci non poterat vocis aulem proprius sonus praesen-
:

tem designabat ) phantasma vero esse rati, limuerunt.

:

Jesus autem dixit ad illos : « Ego sum, nolite timere. »

At Petrus ad ipsum ait : « Si tu es «ille, quem cgo novi,

seu potius quem Pater mihi notum fecit, « Jube me ad te

» venire super aquas ^. » Ille autem ad eum, sua cum ipso
iibentissime communicans, « Veni, inquit. »

IX. Aderat igitur juxia aquas piscinae, aquarum fluriga

et factor; cui paralyticus aitHominem non habeo, qui, : «

Bpostquamturbata aqua fuerit, in piscinam me injiciat 7. »

Dicit ei Servalor « Quid expectas dum lurbatae sint
:

aquae? citra turbationem nllam sanus eslo. Quid sensibi-

lem molionem opperiris? verbo, imperatum meum cogita-
iionecitius efficitur.Tantum inspice in fontis vim et effica-

ciam,Deumque in carne conspectum animoaeslima. Neque

eum,quiexlerius videtur. considera; sed eum, qui efficaci-

ier agit per eum qui videtur. « Hominem non habeo, nt,
» cum turbata fuerit aqua, miltat me in piscinam. » Illc

' Joan. IV, 14. — ' Id. vn, 38, — ^ Id. iv, i^. — ^ Matth. xiv,
25. — * Id. IX, 26, et Marc. iv, 09. — ^ Matth. xiv, 24-39. —
7 Joan. V, 7.
 IIOMILIA. IN PARALYTICIJM AD PISCINAM. 627
vero ad eiim : Qnid respicis ad minima ? qiild aquorum
medicinom quccris?« Surgc, ait libi ipsa Resurreclio '. »
Ubique enim omnibus omnia Salvalor efficitur esurienti- :

Lus panis, sitienlibus aqua, mortuis resurrectio, aegris me-

dicus, peccatoribus redemptio.

X. « Surge, tolle grabatum tuum, et ainbula ^; » sed

primum « Surge, » primum abjicc morbum : postea fidei
robur assume. Vires prius experire adversus illud, quo
gestabaris, grabatum, et in ligneo gestatorio ea, quibus
diu gcstatus es, disce asportare. Ligneum ipsi ferculum
portare praecepit i!le Salvator^ de quo dictum est « Fer- :

Bculum sibi fecit Rex de

columnas cjus lignis Libani :

» fecit argentum, reclinatorium ejns purpuram, intimum

wejus lapidibus constratum ^. » Passionis sunt symbola,
quae consignata sunt in Canticis sponsalibus, sobrietatis et
temperanlicT plenis. Non enim secundum multorum opi-
nionem libri hujus verba accipiens nihilque considerans,
amatoria ac turpium affectuum Gantica esse putes ; verum
sponsalia verba, modestiae ac temperanti.Te plena. Si vero
Canlicorum vim non assequeris, veni ad Proverbia; ac
progressione et uti gradibus ad priora iUa te evehe. « Sa-
spiontia aedificovit sibi domum , »
(
quasi de muhere
loquilur ) « Et misit servos suos ^. » Rursusque alibi ait :

« Dihge enm, Non hic muHeris suadetur

et custodiet te ^. »

amor, sed sapientiae, qua3 amorem pravum exlerminat :

ubienim sapientiag possessio, ibi amoris expulsio. Nonenim

6 sapientia perturbationum uflcctus, sed sapientes cogita-
liones. « Equi ad fbeminam insanienles facti sunl ^ : »prae-
ler rationem impetus ille. Igitur si in Canlicis audios quasi

de sponso et sponsa mnlta dici, ne humi repas, ncque juxta

* Joan. XI, 25. •— 2 IJ. v, S, — ^ Cant. iir, 9, 10. — 4 Prov. ix,

1 et 3. — « Id. IV, 6. — « Jer. v, 8.

i
528 S. CYRILLI HIF.ROSOL. ARCHIEP.

humanos afTectns haec auclias; sed ex rebus afFectu vaculs

te nd tuos transferendos afFeclus exerce.
XI. Divina igitur Cfinlica meditare, qune sobrielatis et
lemperantiaipleno, passionem Christi significant. Namea,
quae ad Salvatoris passionem perlinent, enarrando, eliam
locum edicunt. « Ingressus est in hortuni » propter eum ' ,

nempe, qui ibi sepultus est. Aromatum etiam meminere :

« Sumpsit unguentum meum plenum ^ » adimpleta enini :

fuit salutis oeconomia. Et post resurrectionem dixit : « Co-

»medi panem meum cum meo Dederunt enim melle ^. »

ei favum ex alveari ^. Deque vino myrrhato ^ iterum aiunt

Cantica : « Potabo te ex vino unguenlis condiLo ^. » Alio

quoque loco de unguento super caput ejus efTuso oiunt :

« Donec Rex fuit in accubitu suo, nnrdus mea dedit odo-

»rem suum '. » Nam recumbente illo in domo Simonis

leprosi, ingressa mulier fregit alabastrum unguenti nardi
pisticae pretiosas ^; et effudit super caput ejus. Similiter
etiam de cruce : « Ferculum » [aiunt]; lignum videlicet
crucis quo portatus est, « Columnas ejus fecit argen-
» tum 9. » Principium enim crucis argentum fuit, et prodi •

lio, Nam sicut domus egregie ornata aureum habet lacunar

desuper impositum, tolam vero sLructuram columnaj susti-

iicat : sic tum crucifixionis, tnm resurrectionis Christi

principium argentum enim Judas eum prodi- fuit. Nisi

disset, nunquam fuisset crucifixus idcircoque « Columnas :

»ejus, » tamquam nobilis passionis initium « Argentum

»fecit. »

XII. « Ascensus ejus purpura '^ oPropterea etiam pur-

pura induerunt eum ''
: ludificantes quidem, prophelice

» Cant. V, 1. — 2 id. V, 5, vel. i3. — ^ Gant. v, i. — ''

Luc.
XXIV, 42. — * Marc. xv, aS. — ^ Cant. viii, — a. ' Id. 1, la. —
* Marc. xiv, 3.-9 Cant. 111, 9, 10. — '" Ibid. — " Marc. xv, 17.
 nOMIUA IN PARALYTICUM AD PISCINAM. 520
tamen id agentes; rex enim erat. Et quamvis hoc deri-
dendo feceruntj fecerunt tamen symbolumque regiae dig- :

nitatis ipsi aptatum est. Et licet ex spinis corona foret,

corona tamen fuit, et ab militibus deligata. Reges enim a

militibus proclamantur. Ascensus ejus purpura ; intimum
«

» ejus lapidibus constratum. » Noverunt Ecclesiae studiosi

Lithostrotum, [sive aream lapidibus constratam,] quae
Gabbatha dicebatur ', in aedibus Pilali existentem.

XIII. Ha3C a me digressionis in modum dicta sunt, dum

in grabato versor ad ferculum deducto. Ait igllur ad ip-
sum : « Surge, toUe grabatum tuum, et ambula
Diu- '. »

turnus quidem morbus, celerrima vero medela. Plurium

annorum paralysis citissima vero nervorum confirmalio.
;

Is enim erat, qui nervos fabricavit, qui varias caecis mcdi-

cinas adhibuit,qui lutlperfusione modo inusitatocaecltateni

sanavit ^. Si quis enim videntis hominis oculos luto obli-
verit, visionis usum impediat : Jesus vero luti opera visum
non videntibus impertlvit, et in allis ilerum per alia suam
potestatem exeruit. In hoc autem [paralytico] per id ver-
^bum « Surge, tolle grabatum luum, et ambula. » Quan-
:

lum piitas stuporis cernentes invasit? atid quod videbatur,

revera mirandum fuit : incredulilas vero inaestlm.abllis.
Nam plurimorum annorum sanata est aegritudo : incredu-
litas vero longinqua sanala non fuit; sed Judaei adhuc in
suis affectibus permansere, ac sanari noluerunt.

XIV. Nam
quod factum fuerat stupere oportebat,
si id

Medicum quoque animarum et qQrporuin oporlebat ado-

rari. Illi autem murmuraverunt ^ inurmuratorum enim :

posteri erant, qui bona in mala pervertebant; « Qul dice-

»bant amarum esse dulce, et dulce amaium ^ » Jesus vero
prudentissimo consilio operabatur in sabbato ; ea nempe,

' Joan. xu, i5. — > Id. v, 8. — ^ Id. ix, 6. — 4 Id, v, lo. —
* Isai. V, 20.

XLVII. 54
 53o S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

quse sabbatumtranscendunt, operatus, utillos operatloper-

suaderet. Quoniam enim verbis verba refelluntur, opus

vero nuUa vinci ratione polest, in sabbato curavit; eru-

diens nos ut non contradictionum sermonibus utamur, sed
operibus persuadeamus eos, qui illa intuentur.

XV. Aiebant illi : « Sabbatum est, non llcet tibi tollere

»grabatum tuum *? » Legislator aderat ipse, et ausus cst

quisquam alius dicere : « Non tibi llcet ? Constitue, Domine,
» legislatorem super eos ' ; » de Salvatore dictum fuit. IUe
vero nuper tam in animo quam in corporc sanatus, ac-
cepto a Sapientia sapienti sermone, statim respondet, non
ex legis peritia quid responderet habens, sedcompendiosam
afferens responsionem. « Nostis, inquit, diulurnam meam
aegritudlnem quam multos annos reclinatus jacui,
, et

quantaque cum miseria omnium destitutus auxilio conflic-

tatus sum. Nemo unquam vestrum mei curani suscepit,
tollens me, et priorem in plscinam immillens ut sanitatem
reciperem. Cum erge tunc nulla vos mei cura leligerit,

quomodo nunc leglslatorum Non 11- munus arrlpuistis :«

» cet tibi, aientes, tollere grabalum tuum? » Gompendio-

sum Igitur a me responsum babele « Qui me sanum feclt, :

))ille mihi dlxit ^. » Si mc conlemnltis, at faclum ad ipsum

vos stupor capiat. Non emplastrum imposuit, non solllls
medlcincTe compositlonibus vel subsidiis usus est. Verbo

dixlt, et effeclus extemplo est conseculus, Imperavit, et

ego imperatum facio. Ejus imperio obsequens fui, qui suis

imperils medlcinam prtestltlt. Nam sl is, qui jussit, suis im-

periis efficere nequivisset ut sanarer, ipsls obtemperandum

non fuit. Quonlam vero verbls suis evidentem et diutur-
num morbum cessare praiceplt, aequlsslmo jure iili obedio,
cui obaudlens ipsa abscessit agritudo; « Qui me sanum fe-

))cit, ille mihi dixit : ToUe grabalum tuum. »

» Joan. V, 10, — 2 JPsal, ix, zi, ~ ' Id, v, ii.

 HOMILIA IN PARALtTlCUM AB PISClNAM. 55

XVI. Non noverat is, qui sanatus erat, quis esset, qui
eum sanaverat '. Inde maxima Salvatoris nostri commen-'
datur inanis gloriae fuga. Cam enim sanavisset, declinavit,

ut ne ex ea sanalione celebraretur. Nos vero prorsus con-

trarium facimus. Si enim aliquando contigerit nos somnia
cernere, aut [impositione] manuum opem ferre alicui, aut

daemonem per invocationem effugare ; tantum absumus a

celando recte facto, ut etiam non interrogati glorianter
praedicemus. Jesus vero factis suis nos docens ne quis de
se ipso loquatur, simul ut curationem prgestilit, declinavit

ne agnosceretur, opportune secedens, et opportune pra3-

sentem se exhibens. Quando enim celebrari par erat fa-
mam recte facti, tunc se subducil : post quam vero tnrba
recessit, ut una cum corporali simul et animajmedicinam
adhiberet, tunc prsesentem se sistens, dixit ; « Ecce sanus
» factus es, ne pecces nmplius. »

XVII. Diverse, se medicum prajstat : aliquando prius

animam sanat, postea corpus; aliquando vero e converso,
« Ne amplius pecces, ut ne tibi deterius aliquid contin-

Dgat %• »per unum docel; multos. Non enim ad illum unum

loquitur, sed ad nos omnes. Si enim aliqnando in morbos,
aut serumnas, aut calamitates inciderimus, neino ascribat
DeOo « Deus enim ut malis lentari non potest, ita ipse ne-
))minem tentat ^ »Nostrum vestro « Unusquisque peccato-
»rum catenis constriclus flagellatur ^. Ne ampllus pecces,
»ne aliquid libi detcrius contingat. » Audiat hanc senten-
tiam quivis homo : et qui anle scorlator erat, vitiosum
affectum abjiciat ; quique avarus eras, iargus eleemosyna-
rum fias. Audiatqui rapuit aliena « Ne amplius pecces. » :

Maxima est Dei injuriarum obhvio, profusa gratia. At tu

cave ne nimiam palienliam in occasionem conlemptus
versas : neve, quia longanimis Deus est, idcirco pecces.
* Joan, V, 10. — 2 ibjd, i4, ^ 3 Jacob. i, i3, — ^ Prov. v, 22.

54.
 532 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

Veriim deinceps carnales tiios affectus daoperam ut sanes,

et dic lu quoque quod opportune ante lectum fuit « Gum :

»enim essemus in carne, affectus peccatorum, qui per le-

))gem erant* operabantur in membris nostris '.

» Quod si

dicit Apostolus : « Cum essemus in carne; »non hanc, qua

circumdati sumus, intelligit carnem, sed carnales actiones
siquidemadhuccarnem circumferens aiebat « Quando era- :

»musincarne.»SedquemadmodumDeus,cumdiluviumpro-
xime inducendum esset, aiebat « Non permanebit Spiritus :

» meusin hominibus istis, eo quod sint carnes ^ ; » spiritu in

carnalem appetitum commutato ita et in hoc loco Aposlo- :

lus dicit « Gum essemus in carne. »

:

XVIII. Nemo itaque sit in carne; sed in carne cum sit

non secundum carnem ambulet Non enim vult Aposto-

^.

lus ut nos a mundo penitus segregantes malum non opere-

mur; sed ut in carne positi, carnem servituti subjiciamus,

et ejus imperio non teneamur. Non serviamus, sed impe-

remus cibo utamur moderato; non ventris ingluvie
:

abrepti, sed frenum ventri injicientes, ut et affectibus in-

fra ventrem sedem habentibus moderemur. Gubernetur

ab anima corpus, nec ab carnalibus voluptatibus anima

Irahatur. Ne amplius pecces, ne quid tibi deterius con-
«

))tingat. » Omnibus hic denuntiat sermo utinam vero :

omnes aures audiant. Non enim omnis auris corporea quae

verbum immissum recipit, cfbntinuo eliam intra cogitatio-
nem admittit. Idcirco aiebat Salvator : a Qui habet aures
»ad audiendum, audiaf^; ocum homines alloqueretur, qui
earneis auribus non carebant.
XIX. Audiat itaque Jesum omnis homo, et ne amphus
peccet : sed accurramus ei, qui peccata condonat. Et sive
morbo laboramus, ad eum confugiamus; sive animae malo
'
Rom. vii, 5. — '*
Geri, vi, 3. — * 2 Cor. x, 2, 5. — * Mattb.
XI, i5.
 HOMILIA IN PAUALYTICUM AD PISCINAlU. 533
quodam cruciamnr, medicum scientiae [auctorem] seaua-
mur sive esurimus, panem recipiamus sive mortui sumus,
: :

resurrectionem accipiamus; sive in ignorantia consenui-

mus, sapientiam ab ipsa Sapientia postulemus.
XX. Verum innimiam nos sermonis prolixitatem per-
traxit orationis argumentum; et forte patris nostri instruc-
tioni impedimentum injecimus. Tempus vero monet,
ut
majora verba audiamus; ut ex sublimioribus sermonibus
utilitatem capientes, Deo eam, quse ex operibus proficisci-
tur, gloriam remittamus. Gui gloria, et nunc, et semper, et
in saecula saeculorum. Amen.
 S. P. N. GYRILLI
HIEROSOLIMITANI ARCHIEPISGOPL
(VVNW^/WAv' XXV^iVW.VV^^/VXVV^VXA.VV^ WWAWAWXW^W/X VV>W\\AAWX WAW\W\W\VWWAWAW>VV*

EPISTOLA
AD CONSTANTIUM PIISSIMUM IMPERATOREM ;

Dc signo lucldce Crucis IJierosolymis viso, quod inccelis

apparuit,

Mense Maio, die septima *.

Jmperatori Deo clilectisslmo ac pilsslmo Constantio Au-

gusto, Gyrillus Hierosolymorum Episcopus in Domino
salulem.

ARGUMENTUM.

I. Quales ab episcopo Utleras accipere deceat impera^

torem, II. Quodnam munus ipsi mitlat. — Imperator
tps6 alios sua pietate erudiebat, III. Inventio sanctce cru-
cis sub Constantino, IV. Narratio conspectcB in aere lu-
cidcecrucis. — Continuo omnesad Ecclesiam cucurrerunt.
V. Quo consilio hcec apparitio imperatori significata, VI.
IIocprodigium a Prophetis et Christo prcediclum, VII.
Epilogus. —
Fausta precatio. VIII. SaUUatio. Trinitas —
consubstantiaUs.

l, Primas hasce^ ex Ilierosolymls, ad tuum Deo dllec-

tum regnum [seu imperatoriam Majestatem ] Litterarum

I Ann. 35 1. — * yjde D. Giiillon, tom. viii, pag. 443-44^.

536 S. CYRILLI HIEROSOL. ARCHIEP.

primitias milto, quas et te accipere, et me dare deceat

quae non adulationis verbis refertae sint, sed immissam a
Deo coelestium rerum tibi visionem significent neque :

arte composilas rhetoricarum sermocinationum proba-

bilitates contineant ; suam sanctorum Evangeliorum
sed
praedictionibus veritatem ex ipso tibi astruant rerum
eventu.
II. Atque alii quidem ex his, quse habent pretiosum, saepe
tuum caput coronant, auro inductas perlucidissimisque
gemmis distinctas tibi offerentes coronas. Nos autem non
te sumptis e terra rebus coronamus; (quorumenim do-
norum e terra origo, eorumdem
verum divinam terra fmis ;)

cceleslium rerum impresionem, Hierosolymis tui Deo chari

imperii temporibus peractam, pietati tuse feslino studio
notam fscimus. Non nunc primum ex ignoratione in Dei
ut
notitiam adducaris; (tu enim prior per eam, quam prsefers,
pietatem alios doces : ) sed ut in his, quai novisti, confir-
meris amplius : et qui avitam regni conseculus es hseredi-
tateui, majoribus te e coelo coronis honoratum addiscens,
hinc ferventius Deo omnium Regi nunc etiam convenien-
tes gratias agas ; illinc vero majori adversum hostes fiducia
atque alacritate replearis, dum ex miraculis, quae tuo
tempore efllcit, imperium tuum a Deo revera diligi com-
prehendes.
III. Ac tempore quidem Deo amicissiaii ac felicis recor-
dationis Constantini patris tui, salutare crucis lignum in
Hierosolymis est repertum : divina gratia viro pietatem
recte quserenti hoc largiente, ut absconditos sanctos lo-
cos inveniret \ Tuo vero, Domine, omnium piissime Ira-
peraior, qui avorum pietatem majori in Deum religione
superas, non e terra jam, sed e ccelo data prodigia : et Do-
mini ac Servatoris nostri Jesu Christi unigenili Filii Dei
'
Sub monumsntis inipietatis supcr cos ereclis.
 EPISTOLA AD CONSTANTIUM IMPERATOREM. SS^

tropseum victoriae ex morle reportatge, beata, inquam, criix

lucis splendoribus coruscans Hierosolymis apparuit.

IV. Nam in his sanctis sanctge Pentecostes [seupost^

paschalis temporis] diebus, Nonis Maiis S circiter horam
tertiam, crux permagna e luce constructa, in coelo super
sanctum Golgolham, et usque ad sanctum Olivarum mon-
tem expansa apparuit : non mii et alteri tantum conspecta ,•

sed universae civitatis multitudini evidentissime ostensa.

Neque ut aliquis forte putaverit, celeriter in imagine prae-
tervolavit ; sed comphiribus horis desuper terram oculo-
rum visu conspecta esl, solares radios coruscantibus ful-
goribus exuperans ; aHoqui illis oppressa infuscataque
latuisset, nisi ipso sole valentiores conspicientium oculis
emisisset fulgores. Ita ut universa civitatis multitudo illico
in sanctam Ecclesiam confertim accurreret, immissae aDeo
visionis melu cum Irelitia conjuncto perculsa ; juvenum si-
mul ac seniorum turba, virorum ac mulierum, aetatisque
omnis, ad ipsas usque in thalamis per domos reclusas puel-
las; indigenarum una atque exterorum ; Christianorum, ac
Gentilium ex diversls partibus huc adventantium. Qui om-
nes unanimiter velut ex ore uno Christum Jesum Dominum
nostrum, Filium Dei unigenitum, mirabilium elFectorem
laudibus celebrabant : re ipsa ot experientia cognoscentes
Christianorum piissimum dogma « Non in persuasoriis
» sapientiae verbis, sed in demonstratione Spiritus ac po-
»tentia2 consistere "^
: » non ab hominibus solum annun-
tialum, sed e coelis Dei ipsius testimonio comprobatum ^.

V. Cum igitur nos Hierosolymae incolae, qui mirabile

illud prodigium ipsis oculis conspeximus, Deo omnium
Regi, et Filio unigenito Dei convenientem cum gratiarum
actione adorationem exolverimus, et exolvemus; assiduas-
que pro tuo Deo dilecto imperio in his sanctis locis preces
' Septima Maii. — ^ i Gor. u, 4. — ^ Ilebr. n, 3, 4.
538 S. CYRILLI UIEROSOL. ARCniEP.

efruderlmiis, efTundemnsque ; oporteret vero coelestes illas

a Deo visiones minime silentio tradere, sed faustum illud

Uise Deo pleucT. pietati nuntium perferre; illico pcr has

litteras [id facere] maturavimus : ut tu optimo ejus fidei,

qu3e in te jam prsecessit, fundamento, partam ex his nuper
divinitiis ostensis cognitionem ina^dificans, firmiorem in
Dominum nostrum Jesum Christum assumas fiduciam : si-

mulque consueta omni tua fortitudine plenus, tanquam

ipsum Deum tecum milltantem habens, crucis tropseum
alacerrime proferas; tanquam gloriationum gloriationem
ostensum in coelo signum invehens. Cujus vel figuram
hominlbus demonstrans coelum, majorem in modum glo-
riabatur.
Atque hoc quidem prodlgium, Deo amlclssime Im-
VI.
perator secundum Prophetarum testificationes, ac voces
,

Christl sanctas, quse in Evangeliis jacent, nunc est adim-

plctum, et iterum plenius adimplebitur. Nam in Evangelio
secundum Matthaeum, futurarum rerum notitiam beatis
suis Apostolls Salvator impertlens, et per illos ad eorum
successores verba faciens, disertissime praenuntlans dice-
Lat : « Et tunc apparebit signum ^ »
Filii hominis in coelo

Quem quidem dlvinum Evangeliorum llbrum pro more in

manus sumens, testimonia ejus rei praenuntla conscripta
reperies. Quorum sane frequentiori commeditationi vacare
te, Domine, adhortor, propter rehqua in eo loco contlnua
serie descripta. Quod nimirum res a Salvatore nostro prae-
nuntiatae requlrant, ut conjuncta cum pletate dlllgentia

multa observentur; uti nullum ex adversaria potestate de-

trimentum patiamur.
VII. Has tibi sermonum nostrorum, Deo dilectlssime
Imperator, ofFero prlmltias : hasexHIerosolymlsprlmas tibi

eloquor voces, slncerissimo, totiusque pletalis sludioso una

* Matth. XXIV, 5o.
 EPISTOLA. AD CONSTANTIUM IMPERATOREM. SSq
iiobiscum adoratori unigeniti Filii Dei et Salvatoris nos-
tri; secundum divinas Scripturas salutem totias mundi
qui
Hierosolymis consummavit ^ qui isthic mortem concul-
:

cavit, et proprio ac pretioso sanguine hominum peccata

detersit; vitamqne, et incorruptibilitatem, ac ccelestem
Spiritus gratiam credentibus omnibus impertivit. Hujuste
potentia ac gratia protectum atque lajtantem, illustriori-
busqueac majoribus pietatis officiis condecoratum, ac na-
luraUum filiorum regiis gloriantem germinibus ipse Rex ;

omnium, omnis boni largitor Deus muUis annorum in con-

tinua pace circulis, Ghristianis et universo orbi (ad) decus
et ornamentum una cum tota domo conservet.
YHI. Yalentem te et omni ornatum virtute, consuetam-
que cum sanctarum ecclesiarum tum romani imperii cu-
ram gerentem, et amplioribus pietatis praemiis explenden-
tem, multos nobis annorum pacificorum clrculos Deus
universorum concedat una cum tota ^familia , Auguste
Imperator Deo charissime; glorificantem semper sanctam
et consubstantialitatem Trinitatem verum Deum nostrum :

Quem decet omnis gloria in saicula saeculorum. Amen.

l Psal. LXXUI, 12,

FINIS.
vvvvv\vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv\\vv>/vvvvvvvvvv\'vv>A/vvvwvv\A.vvvvvvvvvvvvvv^vvvvvv\.\^vv\vviv\^

ANNOTATIONES.

m LIBRIS S. OPTATI.

Annot. (i), pag. 9.

AUudit S. Oplatus adhaec verba Isaije ( xxii, 4» ) Bece"

dite a ?ne, amare flebo : Nolite incambere ut consolemini
me super vastitate filice popiili mei,

Annot. (2), pag. i3.

Minus caute, ne dicam pie locutus cuipiam videri possit

Optatus,quivimlocationis,non ignotaequidem, sedantiquis
minus usitatae, non advertat. Quce nulUim videbatur, id
est, quoB nullum admiserat. Ita apud Lampridium in Alex.

Sev. Furcs judicare jussit in civitatibus ullis nunquam

videri, Plura exempla si requiris, adi Casaubonum, ad illa

Capitolini, ut octo pedes digito vidcretur e^ressus :\)ti^, 599.

Quomodo et loquilur Apostolus, ut hic obiter moneam
I. Cor. XI. 6. Si quis autem videtur contentiosus esse.

Atque ilerum proximo capile : Quce videntur rnembra,

etc, Necnon et Ghristus Lucaj viii. 18. Quod videtur lia-

bere, etc,

Annot. (3), pag. 18.

Ex gestis purgationis Caeciliani, et ex breviculo, et con-

tra Cresconium iibro tertio, constat bos episcopos interro-
542 ANNOTATIONES.

gante Secundo assurrexisse, et in aliam partdta transiisse,

moxque absolutos, ad locum suum post haec verba rediisse,
quse quidem verba aliquam absolulionis vim et formam
habere videntur cum his acceptis, et sederunt et respon-

derunt : Deo gratias :

Annot. (4), pag. 20.

Contra hunc imperatorem Maxentium Felix scripserat

famosum illum libellum dum Alexander Maxentio infen-
sissimus Africae poliretur. Eo mortuo, Maxenlius vindictam
"de Felice sumere voluil. Zozimus testis est Maxentium in
fautores Alexandri potissimum saeviisse.

Annot. (5), pag. 34.

Absenles per formatas communicabant : de quibus ht»

teris scripsit Bernadinus Ferrarius. Igitur ut staret com-
munio, atque ut omnes corporis Chrisli partes inter se

communicarent, omnes episcopi singulis annis, aut etiam

scepius iitteras communicatorias ad pontiflcem mittebant,

ut plebis sibi creditse cum Chrislo communionem foverent.

D. Angustinus contra Crcsconium Hbro iii. capite 54.

Quod maxime credibile esl, qtiod ad Carthaginls
liinc

episcopam Bomano pra^termisso numjuam Orientalis Ca-

tholica scriberetf abisaltcm vester scribi debuit quem so-
letis Romam paucis vestris mittere ex Africa. Illud lit-

terarum commercium poterat frequcntari inler cajteros

episcopos; nam Carlhaginensis episcopuspoterat formatam
dirigere et scriberc ad Ctesareaa episcopum; sed praeter-
misso episcopo Komano non polerat, hocest, ab episcopo

Romano debUerat discerc antequam scriberat, quis esset

legitimus Caesarca^ episcopus, et tum demum ad eum scri-
 ANNOTATIONES. S^S
bere : clelnde non erat necesse, wt episcopl miiluas sibi

litteras scriberent ut communio inter eos celebraretur;

nam cum omnes cum summo Pontifice communicarent,
per illam communionem omnes etiam inler se communi-
cabant. ^

Annot. (6), pag. 43.

Perperam mendi suspectus hic locus, sic auctor non

semel alibi. Tamen Barthius reponit, gaudens in sinuvi'
deret sancta mater Ecciesia^ fundamenlum ponens de
verbis lib. vii. Quando vos Calhoiica pio sinu susclpcre
dcbcret Ecciesia, Vide et hb. i.

Annot. (7), ibid.

Jaliano imperatori libellum obtulere Donatistie, ut sibl

restituerentur basilica^, quas ablatas quercbanlur, utque

pristinam consequercnlur iibertatem. Hic apostata peti'
tionibus eorum acquieverat, restituens basilicas.

Annot. (8), pag. 46.

Invenerunt eos pepcrisse quibus virgiiHtalis velum de-

traxerant, et quas sic de casliinoniahbus mulieres fece-
rant.

Annot. (9), pag. 5i.

Radebant Douatista^ capita saccrdotum, quasi ad aufe-=

rendam unclionem sacerdotalem.

Annot. (10), pag. 59.

Ohm Psahiius primus et secundus unus idemque apud

544 ANNOTATIONES.

multos quilegebant Actuum caput xir, v. 53,non iithodie,

In Psalmo secundo, sed ut olim, teslibus Hycrouimo, Hi-

lario et aliis, In Psalmo primo,

Annot. (ii), pag. 68.

Metatores dicit eos, qul missi fuerant ut venturls mlli-

tibus hospitia aut tentoriorum loca designarent. li dice-

bantur Mensores in jure civili.

Annot. (12), pag. 83.

Respicit Optatus ad legem,quae extat in Deuleronomio,

cap. xxiii, 18, quae sic habet : Non offeres pretium canis
in domo Domini Dei tui ; quamvis de cynaedo videotur
potius intelligenda, quam de cane.

m CATECHESIBUS S. CYRILLl

Annot. (i3), pag. 333.

Diversis Scripturai exemplis et argumenlis probare con-

Mariam, saltem ante Ghristi nativitatem, non uxo
nititur

rem, sed desponsatam tantum Josephi fuisse. Forte uxoris

nomine intelligit eam qua3 cum viro consuetudinem habet
uxorem negans Josephi, quae ab illo thoro separata erat.
Verum communis ea grajcos inter et latinos Patres opinio
fuit, Mariam noanisi Josephi sponsam exlitisse. Id Grego-

rius Nyssenus homil. in Natal. Christi, in quibusdam apo-

cryphis contineri ait, quse tamen in Evangelio demonslra-
 ANNOTATIONES. 545

tionem veritatishabeant. Vera nihilominusaliorumPatrum

opinio est, omnium jam iheologorum calculis approbata,
Mariam vero conjugio Josepho devinctam fuisse. Hanc
multis locis tuetur Augustinus, praesertim De nupt. et con-
cupisc. capitibus xi et xii. et serm. li. n. 16. 21. 26. 5o.

ubi probat Jesum verius quam simplici adoptione Josephi

filium esse; cum cx Maria natus sit, cujus corpus jurecon^
jugii, per charitatem melius quam per concubitum as-
tricli, Josepho proprium erat.

Annot. (i4), pag. 354.

Per haec verba Spirltuaiis donativi etc. intelligit dona

Spiritus sancti gratis data, quae donativi loco a Christo
in boptismo vel in confirmatione supra remissionbm pec-
catorum eo tempore non infrequenter dabantur.

XLviu 55
 CONGORDANTIA
BIBLIOTHECiE LATINiE GUM GALLIGA.

S. OPTATI MILEVITANI.

CONTRA DONATISTAS.

BIBLIOTHECA LATINA BIBLIOTHECA GALLICA.

Liber i, pag. 8. Ejusdein fragmenla , tom. v,

pag. 260-263.
Liber 11, pag. 5o. Ejusdem iragmenta , tom. v

pag. 263-269.
Liber 111, pag. 56. Ejusdem fragmenta , tom. v

pag. 269.273.
Liber iv, pag. 82. Ejusdem fragmenta, tom. v,
pag. 373.
Liber v, pag. 94. Ejusdem fragmenta , tom. v ,

pag. 275-vi76.
Liber vi, pag. ii3. Ejusdem fragmenla , tom. v,
pag. 276278,
Liber vn, pag, i25. Ejusdem fragmenta, tom. v,
pag. 578.

35.

I
 '
r
 GONGORDANTIA
BIBLIOTECiE LATINiE CUM GALLICA

S. CYRILl.I HIEROSOLYMITANI.

GATI::CHESES-

BIBLIOTHECA LATINA. BIBI.IOTHECA GALLICA.

Procatechesis, pag. 146. Ejusdem fragmenta , tom. vm,

pag. 551-359.
Catechesis i, pag. iSj. Ejusdem fragmenta , tom. vni,

pag. 559-?)6i.
Catechesls 11, pag. 164. Ejtisdem fragmenta , tom. viii,

pag. SGi-dGj.
Catechesis 111, pag. 178. Ejusdem fragmenla , tom. viu,
pag. 367.572.
Catechesis iv, pag. 191. Ejusdcm fragmcnta, tom. vm,
pag. 573-581.
Catechesis v, pag. 214. Ejusd(un fragmenta , tom. viii,

pag. 38i-582.
Catechesis vi, pag. 228. Ejusdem fragmenta , tom. viii,

pag. 582-585.
Catechesis vii, pag, 262. Ejusdem fragmcnta , tom. viu,
pag. 585-586.
Catechesis viii; pag. 262. Ejusdem fragmenta , tom. vm,
pag. 586-387.
Catechesis ix, pag. 268. Ejusdem fragmenta , lom, viii,

pag, 588-591.
Catechetis x, pag. 279, Ejusdx^^m fiagmenta , tom. viii,

pag. 591-597.
tlatechesis xi, pag. 29.5. Ejusdcm ftagniftnta , tom, vin,
jK.g, 597 5^9,
55o CONCORDANTIA.
Catechesis xii, pag. 3i3. Ejusdem tragmeuta , tom. viii,

pag. 400-4.02.
Catechesis xni, pag. 338. Ejusdem fragmenta , tom. viii,

pag. 4o2-4o5.
Catechesis XIV, pag. 369. Ejnsdem fragmenta , tom. vui,
pag. 405-407.
Catechesis xv, pag. 3^3, Ejusdem fragmenta , tom. vm,
pag. 407-408.
Catechesis XVI, pag. 417. _ Ejusdem fragmenta . tom. viv,
pag. 4o8-4io.
Catechesis xvii, pag. 440. Ejusdem fragmcnta , tom. via,
pag. 4io-4i2.
Catecheeis xviii, pag. 465'. Ejusdem fragmenta , tom. viii,

pag. 4i3-4>8.
Catechesis xix, mystagogica 1, Ejusdem fragmenta , tom. vin,
pag. 490. pag. 419-422.
Catethesis xx , mystagogica n, Ejusdem fragmenta , tom. vni,
pag. 496, pag. 422-425.
Catechcsis xxi , mystagogica in, Ejusdem Jragmenta , tom. vin,
pag- 5oi. pag. 425-427.
Catechesis xxn , mystagogica iv, Ej isdem fragmenta , tom. vin,
pag. 5o6. pag. 427-430.
Catechesis xxni, niystagogica v, Ejusdem fragmenta , tom. vni,
pag. 5ii. pag. 431.439.
Honiilia in paralyticum , pag. Ejusdcm fragmenta , tom. vni,
521. pag. 440-445«
Epistola ad Constantium impera- Ejusdem fragmenta , tom. vni,
toiem de signo crucis lucidae pag. 445-446.
viso in ccelis, pag. 535.
VWVWWVWVVWVVV AA/ VWVX^VVW WV AiV WVVWWVWVVWVWVWVWVWVWVWVWWVVWVWVWWVVW

INDEX
TOMI QUADRAGESIMI-SEPTIMI.

S. OPTATI MiLEVlTAIVl

DE SCHISMATE DOIVA.TISTARUM ADVERSUS PARMENIANUM,

LIBRI VII.

LiBER U, In hoc libro primo contiDentur, qui in persecutione fiie-

runt tradilores, et causse schismalis, et a quibus schisnia sit fac-

tum. Pag. 7

LiBER II. In boc libro secundo declaratur quae sit una et vera

Ecclesia Gatliolica,, ct ubi, etapud qiios maneat, et quinque dotes

Ecclesiae in Cathoiica esse magis, quani in ea parte quam sibi

schismatici facere voluerunt, et quod impie novacula pceoitenlise

raserint capita sacerdotum, ct quod homicidia fecerint, et illa,

quae ad salutem credentium procurata fuerant, aut canibus de-

derint, aut abjecerint. 29

LiBER III. Hic liber terlius continet quatuor causas, quibus effec-
tum est, ut non sine asperitate unitas fieret. Prima, quod basi-
Kcas schismatici non necessarias fecerint, ct rebaptizationem
intulerint, Secnnda, qnod Donatus Carthaginis provocaverit ut
unitas fieret. Terlia, quod Donatus Bagaiensis circumceiliones
collegerit, ut operariou unitatis impediret. Quarta, sine voluntate

Dei nihil esse faclnm ex his, quibus putant aliqui unitati facien-
dum csse convicinm. 56
552 INDJiX.

LiBER IV. In hoc quarto volumine indicio Dei ostenduntur qui

sint hoc tempore peccatores; et quia Deus per Jereniiam
pro-
phetam Jud«is irascitur non Ghristianis ; et quia idola sunt lacu»
detriti, non Macarius aut Taurianus, sicuti Parmeniano visum
est. 8a
LiBEB V. In hoc qtiinto libello ostenditur quia in baplismate ho-
mincs operantur, et quia Deus lavat, et Christus ejus dat quod in
baptismate accipitur, et quia rebaptizati regnum Dei possidere
non possunt, et quia perdiderunt vestem nuptialem.
94
LiBER VI. In hoc sexto libro ostenditur episcopos partis Donati
contra legem fregisse altaria, et inconsiderate conflasse, et pas-
sim vendidisse vasa dominica, el lavisse quae lavanda non erant,
et mitellas puellis mutasse, de quibus njila Scriptura legitur. 1 15

LiBER VII. In hcc novissimo libro, Traditores, qui in primo libello

sub nominihus &uis et locis et confessionibus sunt demonstrati,
non grave peccatum habuisse, qui necessitate non voluntate ,

peccaverintj bono unitatis etiam tales in communione recipi po-

tuisse. 12.S

S. CYRILLI HIEROSOL. ARCIIIEP.

CATECHESES XXIII.

Procatechesis, seu prajvius catechesibus sermo. »45

Catechesis I iLLUMiNANDORUM. Hierosolymis cx tcmpore proHuntiata ;

introductionem continens iis ,

qui ad baptisma accedunt; et
lectlo ex Hesaia : Lavaminiy mundi cfficimini^ aufcrte malitias ab
animabus vestris coram ocutis meis, etc. j5y

Catbchesis II iLLDMiNAivDORDM. Hicrosolymis ex temporehabita, de

pcenitentia, et remissione peccatorum, et de adversario. Lectio
ex Ezechiele : Justitia Juslo super tpsum crit , et impietas impio
super ipsum erit, et impius si conversus fuerit^ab omnibus impieta'
tibus suis, et reliqua. i<>^

Catechesis 111 HLLUMiiyAiSDORUM. Hierosolymis cx tcinporc pronun-

tiata, de baptismo. Lectio ex Epislola ad Uomanos: An ignora-
 INDEX. 555
/w, quod quicumque in Christum Jesum baptizati sumus in mortem
ejus baptizati sumus? Consepulti ergo sumus ipsi per baptismum in

mortem, et quse sequuntur. 77

Catecbesis IV iLLDMiNANDORUM. De decem dogmatibus et lectio ex

Epistola ad Colossenses : Videte ne quis vos deprcedetur per philO'
sophiam ei inanem fatlaciam, secundum traditionem hominum , sc-

cundum elementa mundi, etc. 189

— Dogma I. De Deo. 193
— Dogma II. De Christo. 195
— Dogma III. De generatione ex Virgine. T96
— Dogma IV. De cruce. '97
— Desepultura. ibid
— Dogma De resurrectione.
V. 198
—De assumplione. 199
— Dogma VI. De futuro judicio. 100
— Dogma VII. De Spiritu sancto. ibid
— Dogma VIII. De anima, ao2
— Dogma IX. De corpore. 204
—
De cibis. 206
— De vestitu. 207
— Dogma X. De resurrectione. 208
— De lavacro. 209
— Dogma XI. De divinis Scripturis, ibid

Catechesis V iLLUMiMANDOBDM. Hierosolymis ex-ternporalis dicta,

de fide. Et lectio ex Epistola ad Hebraeos : Est autem fides spc-

ratarum substantia rerum , convictio earum ,

qu<e non videniur,

in hoc enim testimonium consecuti sunt senes, etc. ai4

Ap^endix ad catecheskm V. Symbolum HiEROSOLYMiTANUM. Sancta et

Apostolica fides, ad profitendum illuminandis tradita. 224

— Idem Symbolumcontractius, a baptizando post abvenuntia-

tionem profitendum. 226

Catechesis VI iLiuMTNANDORiJM. Hicrosolymis ex tempore dicta, de

monarchia Dei [ seu de unius Dei principatu ; ] in illam senten-
tiam : Credo in unum Deum et de haeresibus. Lectio ex Hesaia :

Innovamini ad me insulce. Isracl salvatur a Domino salute ceterna ;

non confundentur et non erubescent usqus in sceculum, etc. 226

— Db HiBREBIBUS. qS^
554 INDEX.

Catechesis VII iiLUMiwANDoauM. Extemporalis hierosolytnae babita

de hac [Symboli] voce Pathem. Et lectio ex Epistola ad Ephe-
sios : Hi/Jus rel gralio flecto genua mea ad Patrem, ex quo omnis
palernitas in cobHs ei in ierra nominatur, etc. aSi

Catechesis VIII iLLUMiKAnDoauM, Hierosolymse ex tempore dicta,

in iilud Ommpotewtem, [id est, omnia sub imperio tenentem.]
Et lectio ex Jeremia : Deus magnus, et foriis Dominus ; mugnus
consilio , et potens operibus , omnipotens , magni nominis Uomi-
nus, etc. 262

Catechesis IX iiLLDMiHAjvDORUM. Hierosolymis ex tempore pronun-

tiata in illud : Factorbm coeh et terr^, visibilium omnicm et
iNvisiBiMCM. Est lectio ex Job : Quis est iste quimecelaiconsVium^
et coniinet verba in corde; milii vero se abscondere puiai ? 267

Catechesis X lELUMiNANDORUM. In iilnd : Et in unum DoMiNUM Jesum

Christum. Et lectio ex prima ad Corinthios Epistola : Nam etsi

sunt qui dicantur DiifSive in ccelo, sivo super ter^ramf nobis tamen
unus cst Deus, Paier, ex quo omnia et nos in ipsum • et unus Domi-
nuS) Jesus Christws^ pcr quem omnia ct nos per ipsum ; et quae se-

quiintur. 278

Catechesis XI iLLUMiNANDOfiCM. Hieiosoiymis ex tempore prolata

in illud : Filium Dei unigenitum, qui ex Patre natus est vebus
Deus akte omnia SjECUla : per quem OMNiA FAcrA SUNT. Et lcctio ex
Epistola ad Hebraeos : Mnltifariam muliisque modis olim Deus lo-

cutus patribus in Prophetis, novissimis diebus istis locutus est nobis

in FidOf etc. 294

Catechesis XII iLLUMiKANDORUM. Hicrosolymis ex tempore pronun-

ciata in illud : Qui i]nc,\rnatus et inhcmanatus est. Et leclio ex

Hesaia : Et adjecii Dominus loqui ad Acliaz, dicens : Pctc iibi ipsi

signutnf et infra : Ecce virgo in utero accipiet, et pariet filium^ et

vocabuut nomen ejus Emmanucl ; et quae sequuntur. 3i 1

CatechesisXIII iLLUMiKANDOBUM. HieDTOSolymis extemporalisdicta,

in illud Cbugifixum et sbpultum. Et lectio est Hesaia Domine^
: :

quis crcdidii auditui noslro : tt brachium Dimini cui revelatum esli

et in sequentibus ; Sicut ovis ad occisionem ductus,, etc 556

Catechesis XIV ii.LCMiNANDoauM. Hycrosolymis dicta ex tempore in

illud ; Qui et resurrexit a rioBTUis tebtia die ; et ascendit in

f.OELOS, ET CGNSEDIT A DKXThis Patkis. Lcctio cx priorc ad Corin-

 iNDiix. 555
thio» : Notam autetn vobis faoio^ fratreSf Evangetium qiiod annun-

tiavi vobis, elc. quod rcsurrexil iertia dic sccundum Scripturds, et

quae sequuntur. 367

Catechesis XV ii.L(iMmANDORDM. Hierosolymis ex tempore prolata,

in illud : Et vbntdrum ip gi.obia juDieARE vivos et moriuos ;

CV3VS HEGNi NON KRiT FiNis : ac dc Ao tlcliristo. Ei lectio ex Daniele:

Aspiciebam donec throni positi sunt^ et Antiqaus dicrum sedii^ et in

sequentibiis : Aspicicbam in visione noetis, ct ccce ouui nubibus

cceli quasi Filius hominis veniens, et quce sequuntur. ogi

Catechesis XVI iLLUMiNANDORCM. Hierosolymis ex tempore pronun-

tiata in illad : Et in lnum sa .ctum SpiRiTnM, paracletum, qui loco-
Tus EST iN Prophetis. Et lcctio ex Epistola ad Corinthios : De
spiritalibus autem^ fratres, nolo vos ignorare, et in sequentibus :

Divisiones autem doncrum sunt : idcm vero Spiritus, et quae se-

quuntur, 4 1'^

Catechesjs XVII iLLUMiNANDO&uM. Hietosolymis extemporalis dicta;

qua; de Spirilu sancto reiiqua erant absolvcns. Et leclio ex priori

ad CorinthJos : Iluic quidem per Spiritum daiur sermo paiientioe,

et quae sequunlur. 4^9

Catechesis XVIII iLLUMiNANDORUM. Hierosolymis ex tempore pro-
nuntiata in illud Et in unamsanctam catholicam Ecclesiam kt
: :

IN CARNI3 RESUERKCTIONE-M J ET IN VITAM X,TEimAU. Et leclio ex Eze-

chiele : El facta est super me manus Doivini, et posuit me in mcdio
campi, et hic erat plenus ossibus hominum, etc. 4^5

Categhesis XIX, Mystacogica I, ad recens baplizalos, et qui nuper

illuminati sunt. Et lectio ex prima calholica Epistola , ab his
verbis : Sobrii eslote et vigilate, usque ad fincm Epistolx. 4qo
Cat£ches!S XX, Mystacogica ll,adrtcens baptizatos. De baptismo;
et lectio ex Epistola ad Romanos, ab illo loco ; An ignoratis
quod quiciimque bapiizaii sinnus in Chrlstum Jesum, in tnortem ip-

sius baptizali sumus ? Usque ad hajc verba : Non enim cstis sub
lege, scd sub gratia qg
4

Catechesis XXI, Mystagogica III, ad recens baptizatos. Dechris-

male. Et leclio ex catholica piima Joannis Epistola, ab his ver-
bis : Et vos chriyma, [sive unctionem ] habclis a Deo, et nostis
omnia , usque ad ista ; Et non pudefiamus ab eo in advenlu ejus. 5ai
CatechesisXXII, Mystagogica IV,ad recensbaptixatos. De corpore
556 INDEX.
etsanguiaeChristi. Etleclioex priori Pauliad CorinthiosEpistola:
Ego enim aecepi a Domino, quod et tradidi vobis, et quae sequun-
tur. 5o6

Catechesis XXII, Mystagogica V, ad recens baptizatos. De sacra

lifurgia, et lectio ex Epislola Petri catholica : Idcirco deponentes

omnem immunditiam^ et omnem dolum ac detractionem, et quae se-

quuntnr. 5ii

HoMiLiA in paralyticum juxta piscinam jacentem, 52

Ebistola ad Constantium piissimum imperatorem ; de signo lucidae

crucis Hierosolymis viso, quod in coeli^ij apparuit. 535

Annotationes ad libros S. Optati. 54 i

Annotationes ad Catecheses S. Cyrilii. 54i

CONCOaDANTI/E. 5^7

EXPLICIT INDEX.
I
 "

10444

(Caillau)ed)

Opera

'

^.\u^
THE INSTITUFE OF WHDIAEVAL STUDiES
59 QU£EN'S PARK CRESCENT
TORONTO - 5, CANADA

/ h 444
I
 I

o
•H
O
ci
U
o
o

^U^
&i^'

THE INSTITUfE OF H^EDIAEVAL STUDiES

59 QUEEN'S PARK CRESCENT
TORONTO - 5, CANADA

/ 6 4^4