THE LIBRAEY

THE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES

TOBONTO
PRESENTED BY

-St. Qunstaa'3 Collega

 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia07isid
*!

8T* DUSSTAN'
-f GOLLEGE S

hlU&ARI
 S. I S I DORI
HISPALENSIS EPISCOPI
OPERA OMNIA.
TOMVS VII.
Op era philosophica et historica
, 9

cum XXIV. appendicibus .

 .

S I D
S. I RI O
HISPALENSIS EPISCOPI
HISPANIARVM DOCTORIS
P E R A M N IA
DENVO CORRECTA ET AVCTA
RECENSENTE FAVSTIRO AREVALO
Qui Isidoriana praemisit , variorura praefationes , notas collationes
,
,

qua editas,qua nunc priraura edendas,collegit,veteres editiones,

et codices rass. Romanos contulit

AVCTORITATE ET IMPENSA
EMINENTl SS. PRINCIPIS D. DOMINI

FRANCISCI LORENZANAE
S. R. E. PRESBYTERI CARDINALIS
TIT. SS.XII. APOSTOLORVM,

ROMAE ANNO MDCCCIII.

APVD ANTONIVM FVLGONIVM
Facuttate praeudum .
14-773
 (V)
EXCELIENTISS. ET EMINENTISS. PRJNCIPI ETD. D. ,

LVDOVICO BORBONIO MARIAE DE SCALA

S. R. E. PRESBYTERO CARDINALI TIT. S. , ARCHIEPISCOPO
TOLETANO j CANCELLARIO MAIORI CASTELLAE j ADMINISTRATORI ar-
CHIEPISCOPATVS HISPALENSIS , COMITI CHINCHONIS , MAGNATI HI-

SPANIAE PRIMAE CLASSIS , PRAECLARI REGII ORDINIS HISPANICI

CAROLI III. MAGNACRVCE, ATQVE ORDINVM SS.IANVARIl >

ET FERDINANDI INSICNUVS DECORATO , ETC.

FAVSTINVS AREVALVS.

JLN on dubitabam , Princeps Eminentissime , quin

opus sexto abhinc anno auspiciis , et munificentia
Domini mei Francisci Lorenzanae S. R. E. Cardinalis
edi coeptum et nunc tandem post tot tantarum-
, ,

que rerum discrimina ad exitum perductum , gra-

a 3
 ,

(VI)

tum Tibi , acceptumque , si a me offerretur , futu-

rum esset : tamen, ne id facere auderem , impedie-
bar quum ingenuo quodam pudore , conscientia-
que tenuitatis meae , tum maxime amplitudinis
tuae contemplatione quaequanta sit quantique ; ,

fieri ab omnibus debeat non poteram non intel- ,

ligere . Ac destitissem plane , fateor , ab eo Tibi

ofTerendo omnemque istam cogitationem peni-
,

tus abiecissem nisi is quem proxime nominaui

, ,

Franciscus Lorenzana. Cardinalis grauissima sua

auctoritate intercessisset ;
qui quidem dubium ,

ac verecundantem suadendo , atque hortando , ac

tantum non iubendo cogendoque ad id impulit, ,

quod me vides modo facere timide quidem ac pu- , ,

denter sed tamen obsequentissime vt decet

, et , ,

humillime Et sane qui facere poteram vt ei mo-

. ,

rem non gererem ? Nec vero hic quidquam aliud >

etsi postulare id a me locus videtur , de iliius vi-

n laudibus attingam : quod minime necesse est

apud Te , qui eum et iam inde a prima pueritia
plane cognitum ',
ac perspectum habes , et obser-
uare etiamnum , ac diligere , non secus atque pa-
rentem filius , perseueras . Sed ad Isidorum ac-
cedamus . Est hic profecto communis omnium no-
strum , quicumque Hispani nati sumus , magister ,
 ,,

C
vii )

et parens . Sed praeter communia cetera , sunt illi

tecum quaedam propria quae faciunt vt , , iure

quodam vestro vterque et ille perfecta iam , , eius
operum editione venire ad Te debeat , , et Tu vi-
cissim aduenientem excipere . Rexit ille, at quanta
ceterarum sedium approbatione , ne dicam , inuidia!
rexit Hispalensem ecclesiam ; idemque ConcilioTo-
letano IV. omnium celeberrimo praefuit, et luculen-
tissimos canones digessit. Vides igitur, Eminentis-
si.me Pkinceps ,quam istud opus proprie ad Te respi-
ciat,qui exemplo Parentis optimi , Serenissimi Hi-
spaniarum Infantis Ludouici Borbonii , vtramque se-

dem Toletanam , et Hispalensem singulari pruden-

tia regis , et sanctissimis moribus informas . Suc^
currebar etiam iilud,quod Ioannes Grialius Philip-
po III. Hispaniarum Regi Catholico iam olim sug-
gessit , dum Regiam Matritensem Isidori operum
editionem illi nuncuparet ; cuius Isidori , inquit
ipse a stirpe genus ducis . Sed gratius fortasse , iu-

cundiusque Tibi accidet , quod Notkerus Balbulus

Salomonem Constantiensem deinde Episcopum
, ,

seculo nono praemonebat quuiVi aliquot rerum ec- ,

clesiasticarum scriptores illi commendaret „ Libri

„ ait , Isidori Hispalensis Episcopi Etymologiarum
„ nomine titulati , omnimoda te perficiunt scientia.

BQ
6O90
P 17
 (VIII)

„ Item Sententiamm eius vtilissimus liber. Item

„ alius de ofliciis , et ordinibus ecclesiasticis . Qui
„ tibi mox Dei gratia futuro Sacerdoti maxime sunt
3> necessarii ; in quibus omnem rationem , et nomina
?J singularumfestiuitatum,et ieiuniorum reperies ,

vt praeco Dei populo futuras stationes praenun-

„ ciare possis,, . Quibus doctrinis quum ipse , Prin.
ceps Eminentissime , et Praesvl Amplissime, a pue-
ritia assueueris , quippe grauissima exercitatus di-
sciplina , vt hoc tanto munere ad religionis catho-
licae amplificationem , et ad Hispaniae decus quam
diutissime incolumis fungaris , omnium bonorum
votis mea adiungere numquam intermittam.
Ex Vrbe,pridie Idus Martias an. MDCCCIII.
 . .

( ix )

INDEX EORVM
QVAEIN HOC VOLVMINE
CONTINENTVR.

LIBER DE NATVRA RERVM

Ad Sisebutum Regem Pag.r

c 1

aput
Cap. II. De nocte
I. De diebus
.
$
. Cap. XXII. De cursu stellarum .
Cap. XXIII. De positione septem
35;

Cap. III. De hebdomada 6 . stellarum errantium . ibid.

Cap. IV. De mensibus . 7 Cap. XXIV. De lumine stella-
Cap. V. De concordia mensium IO . rum .
37
Cap. VI. De annis ibid.. Cap. XXV. De lapsu stellarum . ibid.
Cap. VII. De temporibus . Cap. XXVI. De nominibus astro-
Cap. VIII. De solstitio , et ae- rum . 38
quinoctio . •5 Cap- XXVII. Vtrum sidera ani-
Cap. IX. De mundo \6 . mam habeant 41
Cap. X. De quinque circulis ibid. . Cap. XXVIII. De nocte 42 .

Cap. XI. De partibus mundi iS . Cap. XXIX. De tonitruo 45 .

Cap. XII. De caelo '9 . Cap. XXX. De iulminibus 44 .

Cap. XIII. De septem planetfs Cap. XXXI. De arcu .

45
caeli , et eorum conuersioni- Cap. XXXII. De nubibus 47 .

bus . «3 Cap. XXXIII. De pluuiis. 48

Cap. XIV. De aquis , quae su- Cap. XXXIV. De niue ibid.
.

per caelos sunt . z6 Cap. XXXV. De grandine 49 .

Cap. XV. De natura solis. ibid. Cap. XXXVI. De ventis ibij.

.

Cap. XVI. De quantitate solis , Cap.XXX VII. De nominibus ven-

et lunae . 27 torum. $0
Cap.XVII. De cursu solis . 23 Cap. XXXVIII. De signis tcm-
Cap. XVIII. De lumine lunae . 3° pestatis , vel serenitatis . 52
Cap.XIX. De lunae cursu . 32 Cap. XXXIX. De pestilentla . yj
Cap. XX. De eclipsi solis .
33 Cap. XL. De oceano . 55;
Cap. XXI. De lunae eclipsi 34 Cap. XLI. Curmare noncrescat. 56
 . . .

( x )

Cap. XLII. Quare mare salsam Cap. XLV. De positione terrae . £9

habeat aquam . ibid. Cap. XLVI. De terraemotu . 60
Cap. XLIII. De Nilo . 57 Cap. XLVII. De monte Aetna . ibid.
Cap. XLIV. De nominibus ma- Cap. XLVIII. De paftibus ter-
ris, et fluminum . ibid. rae . 61

CHRONICON. *i

H I S T O R I A
De Regibus Gothorum , Wandalorum, et Sueuorum . 107

LIBER DE VIRIIS ILLVSTRIBVS. 132

APPENDIX I. S. lldefonsi Tolet. Episc* De virorum illustrium

scriptis .

APPENDIX II. Archiepiscopi Toletani veteres . Ex editione Gria-

lii,et tom.ul. Patrum Toletanorum . 178
APPENDIX III. Versus , qui iti Bibliotheca S. Isidori episcopi hispa-
lensis legebantur , et alii S. Isidoro ascripti . «79
APPENDIX IV. Chronica regum wisigothorum . iS$
APPENDIX V« Chronologia , et series gothicorum regum ex codi-
ce Regio-Vaticano 667. iSS
APPENDIX VI. Expositio in Canticum canticorum Salomonis . 191
APPENDIX VII. De conflictu •vitiorum ,et virtutum . 207
APPENDIX VIII. Expositio h: Missa . 221
APPENDIX IX. Sententiarum Liber iv. 2JE .
-

APPENDIX X. Exhortatio humilitatis Ex editione Florezzii . 287

APPENDIX XI. Testimonia diuinae Scripturae ,et Patrum . 29O
APPENDIX XII. Sermones . Sermo beatissimi Patris nostri Isidori
episcopi ad carnes tollsndas . JOS
APPENDIX XIII. De ecclesiasticis dogmatibus . 320
APPENDIX XIV. Sententiae differentiarum de actiua vita , atque
contemplatiua .
APPENDIX XV. Norma viuendi 34*
APPENDIX XVI. Exhortatio poenitendi cum consolatione , et miseri-
cordia Dei , ad animam } futura iudicia formi-
dantem . 346
APPENDIX XVII. Lamentum Poenitentiae . 3jo
APPENDIX XVIII. Oratio pro correptione vitae flenda semper pec-
cata . 35S
APPENDIX XIX. Oratio contra insidias diaboli 37$
APPENDIX XX. Liher de ortu , et obitu Patrum , de quo in lsido-
rianis cap. 61. ;/. 48. De sancto Abraham , qui
fuit prhna via credendi . 374
 . . .

( XI )

APPENDIX XXI. Liber de Numeris , de quo in Isidorianis cap. 63.

n. 10. et seqq. ,„*
APPENDIX XXII. Glossae in sacram Scripturam ex codice veteri
/Irchiuii Vaticani .
407
APPENDIX XXIII. Differenlittrum , siue de proprietate sermonum li-
ber . Ex Parisiensi editioue 426
APPENDIX XXIV. Liber Glossarum , ex variis Glossariis , quae sub
Isidori nomine circumferuntur , collectus .
445
M O N I T V M
De nonnuliis praetermissis , et de indicibus , qui
sequuntur
494
I N D E X Operum , quae in septem tomis huius editionis S.Isidori
continentur 455
I N D E X praecipuorum locorum sacrae Scripturae .
497
I N D E X rerum , et <verborum . e%z
ADDENDA ET CORRIGENDA
, .
 ,

( XII )

IMPRIMATVR
Si videbitur Rcuerendissimo Patri Magistro Sac. PaJatii Apostolici

Benedictus Fenaia Archiep. Philipp. Vicesgerens .

APPROBATIO
S eptimum, idemque postremum Volumen Operum S. Isidori Hi-
spalensis a viro vndecumque doctissimo Faustino Areualo quam
maxima potuit accuratione, diligentiaque editorum , expende-
runt , et probarunt Censores dati, Vitus Maria Giouenazzius
et qui modo in aliorum Censorum locum absentium , aut de-
mortuorum subrogatus est, Raimundus Diosdado ; qui ambo
et subscripserunt.
Romae kal. Mart. MDCCCIII.
Vitus Maria Giouenazzius .

Raimundus Diosdado .

IMPRIMATVR
Fr.Thomas Vlncentius Pani Sacri Palatii Apestolici Magister,

S. ISI-
 S. ISIDORI
HISPALENSIS EPISCOPI
DE NATVRA RERVM
AD SISEBVTVM REGEM
L I B E R.

P R A E F A T I .

Domino,et Filio Sisebuto Isidorus.

D j um
literarum non nesciam
te praestantem ingenio
,
, facundiaque
impendis tamen amplius curam
quaedam
ex rerum natura , vel causis a me tibi efflagitas sujfraganda Ego
, ac vario fiorc
, et

autem satisfacere studio , animoque tuo dccursa priorum monumenta

non demoror , expediens aliqua ex parte rationem dierum , ac men-
sium , anni quoque metas ^et temporum vicissitudinem , naturam etiam
-elementorum > solis denique ,ac lunae cursus,et quorumdam causas
Praefat. n. i. De natura rerum . Ex Ib. Ego autem satisfacere studio , z-
cod. goth. o:tet. , Braulione , et Sigebcrto nimoque tuo decursa priorum monu-
in Isidori vita , atque etiam ex Beda , qtii nienta non demoror Hoc est ego ope* . :

Isidori exemplo de natura re-

libros suos rae non parco , quominus tuoluendis prio-
rum inscripsit , qutun alias de astrono- rum scriptorum monttmentis , ex ipsis stu*
mia , vel de mundo , vel de naturis re- dio animoque tuo satisfaciam
, GR. .

rum liber hic inscribatur . A me tibi et- Ib. Caput 76. in Isidorianis hoc ti-
flagitas suftraganda . ld est supplenda , , tulo praenotatur De natura rerum li-
:

vl lib. i. Sentent. cap. 10. dt angelis : ber Isidoii ad Sisebutum regem Editio* .

mutnbilitatem itaque naturae suftrag.mir nes , mss. codices , excerpta , capui quod*
in illis contemplatio creatoris Hoc est, . dam httius libri nondum editum . C.tnn::
supplet, cowpensat mutabilitatis infirmam astrologicum httic aiditum ,fbrtas'
libro
conditionem , et natttrat dcbili subsidio se Isidori , compendtum metricum ciusdem
est Closs. suftrago , /8««$« . Itemque ,£„«-
. libri nondum cditum ,fortassc S. Lugcnii
&» adiuuo , sutVrago , subuenio , op.ui- tdctani . Hunc librum notationibus suis
lor . CjK\al .
Griali.us illustrauit, cuius nomiiic pro-
Tom.VU.
 . .

I DE NATVRA RERVM.
astrorum, tempestaium scllket signa, aique ventorum , necnon et ter«

rae positionem , alternos quoque maris aestus .

2. secundum quod a veteribus viris ,ac maxime
Quae omnia ,

sicut in literis catholicorum virorum scripta sunt , proferentes ,bre-

ui tabella notauimus Neque enim earum reriim naturam r.oscere
.

superstitiosa scientia est , si tantum sana sobriaque doctrina consU ,

derentur Quinimmo si ab inuestigatione veri modis omnibus procul

.

Sapient.7. 17. abessent , nequaquam rex ille sapiens diceret : Ipse.mihi dedit ho-
rum quae , sunt , scientiam veram , vt sciam dispositionem caeli , ec
virtutes elementorum, conuersionum mutationes, et diuisiones tem-
porum , annorum cursus,et stellarum dispositiones
3 prima procreatio in ordi'
Quaprcpter incipientes a die , cuius
ne rerum visibilium extat, dehinc cetera , de quibus opinari quosdam
gentiles , vel ecclesiasticos viros nouimus , prosequamur eorum in :

quibusdam causis et sensus , et verba ponentes , vt ipsorum auctorl'

tas dictorum fidem efficiat .

C A P V T I.

De diebus .

i.xJi"ies quousque ad occasum per-

est solis orientis praesentia ,

«eniat Dies gemine appellari solet , proprie a solis exortu,donec

.

rursus oriatur abusiue a solis ortu, vsquequo veniat adoccasum,

:

Spatia diei duo sunt, interdianum , et nocturnum: et est dies ho-

rarum xxiv. , spatium horarum xn.
2. Partes abusiui diei tres sunt, mane, meridies, et suprema .
Initia diei alii a solis ortu putant , alii ab occasu , alii a media no-
cte Nam chaldaei a solis exortu diei initium faciunt, totum id
.

spatium vnum diem appellantes Aegyptii autem ex initio noctis .

pterea proferuntur . Pro decursa priorum 2. Chaldaei ab exortu Secundum .

momimenta alii decursis priorum rnonu- Persas ab ortu solis , in Etymol. Babylo-
mentis . AREV. nii sole exorto , Agell. lib.-$. cap.z.et
2. Al. viris didicimus , ac maxime . Macrobius (e quo sunt huius capitisple-
AREV. raque) i.Saturn. cap.^. GRIAL .
Cap. I. n. 1. De diebus Ex ouet. et . Ib. Aegyptii ex initio noct. Secun-
Etymolog. al. De die GRIAL
lib. 5. . . dum aegyptios ab occasu solis , in Etrj'
lb. Dies est suprema Sunt haec
. . . . tnolog. ex Seru. 5. Aen. GRIAL .

tadtm pautf pleniora in Etymolog. GR. lb. Abujiui: al. abusiue» vel abusi»
 , . ,,

DE NATVRA RERVM. 3
seouentis diei originem trahunt . Romani autem a medio noctis
oiiri diem volunt,et in medio noctis finiri

3. Dies in principio operum Dei a lumine habebat exordium

ad significandum hominis lapsum Nunc autem a tenebrisad lucem, .

vt non dies obscuretur in noctem , sed nox lucescat in diem , sicut

scriptum est^de tenebris lumen clarescere quia a delictorum tene- : 2. Cor. 4.
bris liberatus homo ad iucem fidei , scientiaeque peruenit. Prophe-
tice autem dies scientiam diuinae legis significat nox vero ignoran- :

tiae caecitatem secundum Osee prophetam , qui dicit Nocti assi- : cap.4. 7. j,
milaui matrsm tuam 7 factus est populus meus tamquam non habsns

t;ae . AREV. Neomeniarum est celebratio nouae Iu-

Ib. Spatium diei pro dimidio diei nae ; semper enim iudaei in principio
riescio , r.n apud alios reperiatur. Initium mensium , boc est in prima luna diem
,

cliei a soiis occasu hebraei ducunt quod , festum agebant . Sed iccirco in princi-
nonnui.i itali adhuc sequuntur Primurn . pio mensium hoc faciebant , quia , defi-
paundi diem ex ve;pere praeeunte, et ma- ciente luna , tempus finitur , et iterum ,
ne succedente compositum fuisse , et sic nascente Iuna , incipitur Dies Tubarum .

alios dies processisse, docent Petauius, septimi mensis principio est , quando iu-
ct alii , qui de opere scx dierum accu- daei solemnitatem agentes , amplius tuba
rate scripserunt . AREV. cancbant , et plurima offerebant sacrificia
3. De tenebris lumen clarescere . quam per singulos menses Dies Sceno- .

Ita >ns. goth. et Augusi, lib. primo quaest. pegiae est mense septimo quintadecima
euang. cap. 7. Splendescere Vulg. cap.Of. die mensis , in qno tabernaculorum so-
epist. 2. ad Cor. GRIAL . lemnitatem veteres celebrabant Sceno- .

Ib. Sicut scriptum : al. sicut in Apo- pegia tabernacula interpretantur . Dies
Stolo scriptum . Post scientiaeque perue- mense iulio est septi-
Ieiunii quarti in
tiit ,aut ,vt nonnulli exhibent , scientiam- madecima die mensis eiusdem , quando
que peruenit , non exiguum fragmentum Moyses descendens de monte, tabuhs
in multis mss. exemplaribus inseritur in legis confregit . In eo etiam die et Na-
haec vcrba „ Mystice quoque diesima-
: buchodonosor vrbis Ierusalem primum
ginem legis pomt . Sicut enim dici cla- muros destruxit Dies Itiunii quinti irt
.

ritas obscura tenebrarum iiluminat , ita mense augusto est , quando pro specu-
et lex viam demonstrans , depel-
vitae latoribus ad terram sanctam remeanribtis
lit tenebras errorum , luccm declarat vir- seditio in castris est orta , et factum est,

tutum , et iniquorum peccata arguens , vt per desertum quadraginta annis la-

bonos ad meiiorr. perduclt . Festi autem boriose discurrerent , et in cremo omnes
dies in lege isti sunt . Dies azy-
veteri perirent . Siquidem et in eo mense a
morum Pkase quartadecima dies mensis Nabuchodonosor, et multo post tempore
est primi , quando luna plenissima , abie- a Caesare Tito tempiilm euersum est
cto fermento, agnus immoiabatur . Dies atque succensnm , et in opprobritim p r-
Peutecostes est,quando in vertice mon- ditae gentis cxaratum est Dies /. .

tis Sina lex data est Moysi , !:i qua de scptiini in mense septimo est qui ,

frugibus primi panes propositionis ofie- pellatur october , in quo occisus est Go-
rebantur Dies Sabbatorum est , in quo
. dolias, et reliqui, qui erant in lerusalem ,
otium celebratur in lege , et in quo man- iuxta quod loquitur leremias Dies le- .

na in deserto non licebat colligere Dies . ittnii decimi cst in mense decimo , (jui

A 2
 . , , ,:

. 4 DE NATVRA RERVM.
scientiam'. Item nonnumquam dies prosperitatem significat seculi

nox vero aduersitatena

4. Fasti dres sunt,quibus ius fatur , id est , dicitur , vt nefa-
i//,quibus non dicitur. Feriati dies,in quibus res diuina fit , et
sbstinere homines a litibus oportet. Profesti festis contrarii, idest,
sine religione >festi tantumdem otii , et religionis sunt . Atri dies
sunc , qui et communes vocantur
, quibus sidera . Siderales in
mouentur, et homines a nauigationibus excluduntur. lusti' conti«
nui triginta Proeliares , quibus fas est hostem bello lacessere
. de :

2. Reg. xi. 1. quibus liber Regum testatur, dicens Eo tempore ^quo solent reges :

ad bella procedere .

5. bitercalares dies sunt quinque 3 qui iuxta aegyptios super-

apud nos december vocatur , quando in calendas , - Idibus alba Ioui grandior agna
Eabylone cancti captiui agnouerunt , cadit, - Nonarum tutela Deo caret , o-
quinto mensetemplum fuisse destructum, mnibus istis ,- Ne fallare ,caue, proxi-
et fecerunt r lanctum , atque ieiunium . mus ater erit :- Omen ab euentu est
Haec Beatissimus Hieronymus in com- illis nam Roraa diebus - Marte sub ad-
mentariis Zachariae scripsit „ . Nonnul- uerso tristitia damna tulit GRIAL . .

lae variae lectiones in mss. occurrunt Ib. Iusti . . . Proeliares Macrob.c.ij.

.

vt dies ieiunii quarti in mense iulio est Proeliares ab iustis non segregauerim .
qtiartadecima eiusdcm mensis die . Et Siquidem iusti sunt continui triginta dies,
postea qui apud nos ianuarius vocatur , quibus exercitui imperato vexillum rufi
quando agnouerunt,quarto mcnse tcmplum coloris in arce positum est Proeliares .

fuisse etc. Loctu Osee in Vulgata ita autem omnes,quibus fas est res repe-
profertur: Nocte tacere feci matrem titam. tere , vel hostem lacessere Fcstus la- . :

Conticuit populus meus , e quod non ha- sti dies dicebantur triginta , quum exer-

buerit scientiam Versio antiqua apud Sa-

. citus imperatus,et vexillum in arce po-
matrcm tuam.
batierium, Nocti assimilav.i situm esset Aliud genus iustorum xxx.
.

Et assimilatus est populus meus , qttasi dierum refert Agell. lib.xx. cap. 1. Con-
non habens scientiam. AREV. fessi , inquit
aeris,ac debiti iudicatis tri-
,

4. Fasti sunt
quibus ius fktur .
, in ginta dies sunt dati conquirendae pecu-
Macrob. lib. 1. sunt , in
cap. 16. Fasti niae causa,quam dissoluerent , eosque
quibus licet Praetori fari tria verba so- dies Decemuiri iustos appellauerunt , vei-
lemnia,do addico . His contrarii
, dico , ut quoddam iustitium , id est , iuris in-
sunt nefasti . Noti sunt Ouidii versv.s . ter eos quasi interstitionem quamdam ,
llle Nefastus erit,per quem tria verba et cessationem quibus diebus nihil cum
,

silentur - Fastus erit ,per quem lege li-

: his agi iure posset . Post deinde nisi dis-
sebit agi . GRIAL . soluerent , etc. GRL\L .
Ib. Atri dies sunt, qui et commu- Ib. Excluduntur z\.excluduittur , quin- :

nes . Macrob. i.iid. Dies autem postri- todecimo die de ianuario , et quintodeci.
duanos ad omnia maiores nostri cauen- mo die de februario . AREV.
dos putarunt , quos etiam atros velut in- 5. Intercalares sunt dies quinque, qul
fausta appellatione damnarunt , eosdem iuxta aegyptios . Macrob, cap.13. Tune
tamen nonnulli communes ad emenda- Horus Dies hic , inquit , intercalaris
:

tionem nominis vocitauerunt Ouid. 1. . antequam quintus annus incipiat , inse-

Fast. Vendicat Ausonias Iunonis cura rendus , cuno Aegypti matris artium ra->
 DE NATVRA RERVM. 5
sunt duodecim mensibus , ec incipiunt a nono calendas septembris,
et quinto calendarum memoratarum finiunt Dies epactarum sunt .

vndecim,qui per singulos annos ad cursum lunarem accrescunt.

Nam dum in annum xn. lunae cccliv. dies habeant , remanent ad
cursum anni solarem dies xi. , quos epactas aegyptii vocauerunt,
pro eo quod ad inueniendam lunam per totum annum adiician--
tur. Solstitiales dies sunt,in quibus sol stat, crescenti spatio die-
riim , vel noctium Aequinoctiales dies sunt, in quibus dies, et nox
.

aequalibus horarum spatiis euoluuntur.

C A P V T II.

De nocte .

,N,ox quamdiu ab occasu rursus ad ex-

est solis absentia ,

ortum recurrit Noctem autem fieri vmbra terrarum , quam da-

.

tam ad quietem corporis credimus non ad alicuius operis oftkium , .

Duobus autem modis nox in Scripturis accipitur , id est , aut tri-

tione consentit Scd in illorura mensi-

. pleto interserere dies quinque intercala-
bus explicandis videtur operosum , quos res , id mihi non ita videtur nam ex eius :

tricenum dierum omnes habent Eo quod . mente vltimus dies mensis duodecimi
explicitis xil. mensibus , id est CCCLX. , apud aegyptios est decimo calendas se«
diebus exactis,tunc inter augustum , et ptembris huic adduntur quinque dies ,
:

septembrem reliquos quinque dies anno aut anno bissextili sex , et quinto calen-
suo reddunt , adnectentesquarto quoque das sepcembris finitur annus , et quarto
anno exacto intercalarem , qui ex qua- calendas septembris incipit primus dies
drantibus confit GRIAL . . primi mensis anni sequentis . In Galli-
Ib. Et incipiunt ix. kalend. septem- cano recenti calendario annus incipit
bris Hoc pugnare videtur cum Macro-
. decimo calendas octobris . AREV.
hii verbis recitatis . Nam Horus , exactis Ib. Sol stat , crescenti : al. sol stat *
ccclx. diebus , reliquos quinque anno suo in maiori latitudine, quam habere pos~
reddi dixit , Isidorus vero vltimo mensi sit , crescente . AREV.
nondttm expleto interseri , eadem ratio- Cap. II. n. I. Vmbra terrarum . Am-
r.e , qua nos februario diem vnum bis- bros. 4. Hexaem. capit.^. Est enim (Nox)
sextilem interiicimus . GRIAL . vt peritiores probarunt , qui nobis aet3-
Ib. Solstitiales dies sunt Sohtitii no- . te, velmunere praecucurrerunt , vmbra
tnine brumam quoque more suo compre- terrae Et paulo post Vnde liquct , quod
. :

hendit , et ita infr. cap. 8. Solstitia duo noctem faciat vmbra terrarum Lidicat .

sunt . GRIAL . autem Basilium GRIAL . .

lb. Quinque etc. En calendarii ratio- Ib. Quam datam ad quietem corpo-
nem,quam non multis ante an-
Gallia ris .Ambr. lib. 1. cap. 10. Noctem cnim
nis adoptauit . Quod autem Grialius pu- ad quietem corporis datam esse co^no-
tat, Isidorumvltimo mcnsi nonJum com- scimus , non ad muncris alicuius , vcl o-
 . .

6 DE NATVRA RERVM.
bulatio persecutionis,aut obscuritas caeci cordis . Nox a noeendo
dicta , quod oculis noceat
2. Noctis partes sunt septem : crepusculum vesperum , conti- ,

cinium, intempestum ,
gallicinium , crepusculum , et matutinum .
Crepusculum dicitur , id est, creperum quod dubium dicimus ,
:

hoc est , inter lucem , et tenebras. Vesperum, oriente stella , cui

hoc nomen est.
3. Conticinium ,
quando omnes silent : conticere enim silere

cst. Intempesta ,id est importuna, quando agi nihil potest et 0«

, ,

mnia quieta sunt . Gallicinium autein dictum est, propter gallos

lucis praenuncios. Crepusculum matutinum inter abscessum noctis,
et diei aduentum .

C A P V T III.

De hebdomada .

H<
1. jl _i.ebdomada apud graecos , et romanos septem dierum cursu
peragitur Apud hebraeos autem septem anni sunt Declarat hoc
. .

Daniel de septuaginta hebdomadis Hebdomada autem septem fe- .

riis constat Feria quoque a fando dicta est , quasi fari

. eo quod :

in creatione mundi per singulos dies dixit Deus ^fiat Item quia .

dies sabbati ab initio feriatus habetur Inde dies solis prima feria .

nuncupatur, quia primus est a feria Item dies lunae proinde se« .

cunda feria quia secundas est a feria: id est,sabbato, qui estferia-

:

tus . Sic et ceteri dies tali ex numero sumpserunt vocabula

2. Apud romanos autem hi dies a planetis , id est , ab erraticis
peris functionem . GRIAL . duabus hebdomadibus . GRIAL .
erit
Ib. Nox a nocendo . Vt in Etytnoleg A fando al. a feriendo , et mox
Ib. :

ex Atteio Capitone , et aliis . GRIAL f.eri pro fari Forte , a fendo , quo al-
.

2. Noctis partes . Vid. Etymol. lib.5. ludit fat. Quod dies dominicus dicatur
GRIAL. prima feria , quia primus est post feriam ,
Ib. Crepusculum . Non. Crepera res hoc est, sabbatum , et sic feria secun-
proprie dicitur dubia Vnde et crepu- . da etc. , obseruatio propria Isidori est,
sculum dicitur dubia lux . GRIAL . quam jMazochius tom. 3. Spicilegi ad Act.
Ib. Oriente stella al. a noctis orien- :
Apost. c. 10. confirmat AREV. .

tis stella . AREV. 2. Quae soli . . . magnitudine proxi-

3. Conticere: z\. conticescere . AR. ma . Vt spectantibus qv.idem propter pro-
Cap. III. n. 1. Apud hebraeos autem pinquitatcm videtur , quum sit alioqui si>
septem anni sunt . Noti quin apud itlos derum omnium minima : Cicer. in Somn.
dierum etiam hebdomas sit . Vt Leuit. 12. Erant autetn eae stellae, quas num-
Scip.
Sin autcm feminam pepererit , immunda quam ex hoc loco vidimus , et eae rna-
 . .

DE NATVRA RERVM. 7
stellis vocabulum acceperunt. Primum euim diem a sole vocaue-

runt,qui princeps est omnium siderum , sicut idem dies caput est
cunctorum dierum Secundum a luna , quae soli et splendore , et
.

magnitudine proxima est , et ex eo mutuat lumen . Tertium a stel-

la Martis,qui pyrois vocatur.
Quartum a stella Mercurii, quam quidam candidum circu-
3.
lum dicunt Quintum a stella Iouis quam phaethonta dicunt Sex-
.
, .

tum a Veneris stella quam luciferum asserunt, qui inter omnia ,

sidera plus lucis habet Septimum a stella Saturni , quae septimo .

caelo locata, triginta annis fertur explere cursum suum

4. Proinde autem gentiles ex his septem stellis nomina diebus
dederunt,eo quod per easdem aliquid sibi effici aestimarent, di-
centes habere ex sole spiritumrex luna, corpus : ex Mercurio lia-
guam , et sapientiam ex Venere voluptatem : : ex Marte feruorem :

ex Ioue temperantiam ex Saturno tarditatem Talis quippe extitit : .

gentilium stultitia, qui sibi finxerunt tam ridiculosa figmenta .

C A P V T IV.

De mensibus .

,M, ensis est luminis lunaris circuitus , ac redintegratio , siue

a noua ad nouam cursus . Cuius figura plerumque huius vitae cur-
sus intelligitur, quae suis incrementis , quasi mensis , peragitur , ac

gnitudines omnium, quas esse, numquam lb. Septimo caelo : ita nonnulli nostri
suspicati sumus . Ex quibus erat ea mi- mss. AREVAL.
nima , quae vltima caclo , citima terris 4. Ex Mercurio linguam , et sapicn-
luce lucebat aliena . GRIAL . tiam : ingenium , et linguam in Etymol.
Jb. Ab stella Martis quae pyrois
, ex Seru. GRIAL .

Mendose in oinnibus librisvesper pro Ib. Ex Marte feruorem : a Marte san-

pyrois inuersis literis . Vt etiam lib.i- guinem , ibid. GRIAL .

Etymolog. GRIAL . Ib. Ex S?.turno oirditatem : a Saturno

Ib. Mutuat : al. mutuatur . Illico ter- humorem , ibid. GRIAL .

tius , et sic deinceps quartus etc. ARLV. lb. Dederunt al. indiderunt . Poste.i, :

3.<^uam quidam candidum circulum . exsole ignem , ex aere spiritum AREV. .

Stiibonta potius Vid. not, ad cap. zZ.

. Cap. IV. n. 1. Siue a noua ad ncu.im
lib. 5. Etymolog. GRIAL . cursus . Cuius , etc. Omiserant librarii
lb. Ab stella Saturni , quae septimo vocem cursus similitudine seqUentis vo-
caelo locata . Mendose lib. 0. sexto cae- cis , Cuius , decepti Quam nos cv Et\f- .

lo , vti etiam in plerisquc lib. Etymolog. mologiis resiituvnus . Sie tnim >' '•?'.
GRIAL • Vnde et apud hebraeos mcnscs legitimi
 .

3 DE NATVRA RERVM.
diminutionibus certissimis terminatur . Mensem autem antiqui dc«
finierunt Quamdiu luna zodiacum circulum perducitur .
:

2. mensibus nomina quaedam ex diis

Antiqui autem gentiles
suis j quaedam ex causis , quaedam vero ex numero imposuerunt , in-
cipientes amartio,quia ex ipso anni exorientis ordinem seruaue-
runt. Hunc autem martium propter honorem Romuli sic appella-
ueruntrquia eum Martis filium esse crediderunt Aprilem vero, .

nullo deorum suorum nomine , sed de re propria , quasi aperilem

nominauerunt eo quod tunc plurimum germinis aperiatur in florem.
:

3. Inde mensem maium pro Maia Mercurii matre,quam deam

sibi propter maiores decreuerunt Deinde iunium alunone, quam .

sororem vel coniugem Iouis fuisse testantur

, Alii autem sicut . ,

maium pro maioribus ita pro iunioribus iutiium vocari dixerunt

,

Item iulium a Iulio Caesare , augustum vero ab Octauiano Augu-

sto vocauerunt . Nam prius iulius quintilis , et augustus sextilis vo-
cabantur. Sed eorum nomina a Caesaribus Iulio, siue Augnsto
sunt commutata.
4. Iam september, eo quod septimus sit a martio, qui est prin-
cipium veris Simili quoque ordine october,et nouember, et de-
.

cember ex numero imbrium atque veris vocabulum acceperunt. ,

Porro ianuarium ex nomine Iani vocauerunt ,sed specialiter ianua-

rius appellatur , eo quod ianua sit anni, atque principium Februa- .

rium

non ex solis circulo , sed ex lunae cursu hv.iusmodi apud Augustinum , sed a mi'
enumerantur , qui est de noua ad nouara . mcris , vel a numerorum ordine Ergo .

GRIAL . lusisse Isidorum in notatione , an potius

Ib. Antiqui definierunt , quamdiu lu- haec illi adiecta , cum P. Chacone puta~
na zodiacum circulum perducitur. Verba bimus ? Quod item suspicari eadem causa
sunt Hygini extremo libro qv.arto GR. . licet de verbis illis Sed specialiter ia- :

Ib, Reintegratio : al. remigratio . AR. nuarius appellatur , eo quod ianua Sit an-
2. Antiqui autem gentiles mensibus ni , atque principiurn . Nam huius nota-
aomina quaedam ex diis . a sacris lu- . . tionis neque Augustinus , neque Macro-
percorum appellauerunt Totus locus . bius meminit . GRIAL .

sumptus ex August. lib. 18. contr. Faust. Jb. A februis etc. Alii , „ duobus mo-
cap. 5. paucis quibusdam inuersis . Vi- dis , sub idolo
, sub re , id est , a fe-
et
dend. etiam Macrob. lib. 1. Saturn. c.11. bruis sacris lupercorum appellauerunt :
GRIAL . quia otnnes immunditias corporum suo-
3.Sororem ,vel coniugem \ hoc est, rum solo hoc mense abluebant , et fe-
sororem,et coniugem AREV. . bricitabant in aqua frigida Sub re dici- .

4. Octobr nouember , december, ex

, tur,quia solent creaturae multae in co
numero imbrium , atque veris Nihil . coniungi Itaque etc „
. AREVALVS . .
 .

DE NATVRA RERVM. 9
rium autem afebruis sacris lupercorum appellauerunt. Itaqueapud
antiquos latinos decem mensibus cursus anni computabatur Sed .

ianuarium romani , februarium Numa Pompilius addidit, atque in

duodecim menses ann.um distinxit
5. Plerique autem asserunt Ancum sabinorum regem , prius an-
num in menses diuisisse , idus, calendasque , e: intercalares dies in-
stituisse .autem sanctarum scripturarum duodeum
In codicibus
menses fuisse anni etiam ante diluuium ostenditur Sicut enioi ibi .

legitur , Aqua autem imminusbatur vsque ad vndecimum mensem .

Vndecimo autem mense prima die mensis app.iruerunt capit.% mci-
tium Sic enim tunc dinumerabatur mensis,sicut et nunc. Sed non
.

quos calendae,sed quos luna coepta,et fihira concludit

6. Calendas autem a coiendo dictas. Apud anti.]Uos enim sem-
per mensium principia colebantur Idus quoque dictae a diebus, .

vel ab idulio , et nonae a nundinis Menses autem omnes apud .

latinos ex calendis sumunt principia. Apud hebraeos ex lunae na-

scentis recursu .

7. Apuct aegyptios autem principia mensium ante calendas

5. Pierique Ancum sabinor. regem . tunc dinumerabantur menses AREV. .

tSumae ,qui Sabmus futrat , ex filid ne- , 6. Calendas autem a colendo dict:is,
fotem quo respexit Catullus in Hymno
: Quo.i in Etymologiis non de sua , sed de
Dianae Sis , quocumque tibi placet , -
: aliorum sententia pronunciauit . Constai
Sancta nomine , Romulique - Ancique, , autem , a calenJo h.oc cst , vocando no- ,

vt solitas es,bona- Sospites ope gen- minatas Vid. Macrob. GRIAL.

.

tem . Quod mirum non vidisse viritm e- Ib. Vel ab idulio : al. edulio Sed .

ruditissimum qui veram scripturam

, e>: placet idulio . Nam sacrum qtiod fo : ,

libris anfiquis restituit . No.t enim roma- singulis idibus iduli agna ficbat , idulium
nos tantum indicare voluit Catullus, quum dictum ait Festus in Sacra vin . Immo
Romulique, Ancique dixit : ssd roma- idulis( inquies ) agia , et iduiium ab ;-
nos , qiii patcrnum genus ad Romulum ,
dibus iptis porius dtcfa Quaii id mi- .

maternum vero ad Ancum , hoc est.ad rum, aut nouum Isidorp, priora qtuie si'it,

Sabinas referrent . GRIAL . e pOiterioribus diicere dc vtrisque

, dum
Ibid. Jjuodecim menses fuisse anni magis Itqueat . Stc enim apud tiium nua.
etiam ante diluuium. Hoc ita essenih;! tuor a figura quadrata et testis a testa. ,

vetat , i.i tamen non satis probat locus mento , ct ieiunium a ieiuno intcstino ,
e.< Cenesi adductus , quum praesertim ibi et sexcenta hutusmodi . Selvidendae aiiat
dtcimt tantum mensis fiat mentio , non elegantissimae notattoncs iduum apnd Ma-
(vt est in Isidortanis libtis) vadecimi, crobium . GRIAL .

Jd acctdit quia apud Lx:<. interpretes ,

, Ib. Nonae a nundinis . Nihil nonis
v !'i nunc 1» tu /(Kx.ru /j.t>vl lc.itur iv , cum nundtnis . Immo qttad aiiqi w. lo
/ix«Tiu fjKvi aliis m exemplaribus lege- dinae in cautum ait
nonas incidebant , ,

batur tiRIAL .
. MiUtobtus quomodo itundinae in mnas
,

Ib. Alii, ad decimum mensem • . . ~.i- y.e incurr.-tf.it (IKIAL . .

paruerunt cacumiaa injntium . Sic cnien 7. Apud ac^vptios autcm principia

Tom.yiL 15
 io DE NATVRA RERVM.
quatuor, vel quinque dies pronunciantur, iuxta quod ibrmulasubiecta
(jig.i.) declarat Dehinc reuerteris ad quartum calendasseptembris,
.

talique ratione complentur dies ccclx. duodecim mensium aegyptio-

rum . Quinque dies supersunt, quos «Va^o/^vyc , vel intercalares,
siue addititios vocauerunt . De quibus superius memoratum est.

C A P V T V.

De concordia mensium .

i. JLanuarius cum decembri in horarum mensura concordat . Fe«

bruarius cum nouembri spatium aequale consumit . Martius c.on-
sentit octobri. Aprilis aequat septembrem . Maius respondet augu-
sto . Iunius compar est iulio.

C A P V T VI.

De annis .

i.A. nnus est circuitus solis, ac reditus per duodecim menses.

Cuius quidem nomen figurate significat omne tempus vitae huius,
c. 6u 7.2. sicut per Isaiam dicitur: Praedicare annum Domini acceptabilem .

Quoniam non quo Dominus praedicauit solusfuit acceptabilis,

ille, ,

2. Cor. 6. 2. sed et totum tempus, iuxta quod ait Apostolus Ecce nunc tempus :

acceptablle Finem denique huius anni diem iudicii adiunxit, dicens:

.

Isai. 6i. 2. Praedicare annum Domini , et diem retributionis .

2. Annum autem , quasi anum dici quidam putant id est , cir- , ,

culum. Vnde et annuli dicti sunt diminutiue Principium autem .

mens. etc. Cur id faciant , e Macrobii num vocans anfractum propter zodiaci
:

verbis cap. i. rilatis constabit . GR. ambitum , reditum, quia eadem signa per

lb. Quatuor , vel quinque dies etc. al. annos singulos certa lege metitur GR. .

quatuor , vel quinque , siue sex,seu se- Ib. Vulgata , vt praedicarem annum
ptem , aut octo dies pronuneiantur Figu- . placabilcm Domino , et diem vltionis Deo
ra indicata , aliaeque ad caput 37. simul nostro . AREV.
exhibentur . AREV. 2. Alii ab aequinoctio verno , vt he-
Cap. V. n.i. Vide Palladii Horelogium. braei . Post Moysen \ nam antea ab au-
GRIAL. tumno putabant . GRIAL .

Cap. VI. ri. 1. Annus est circuitus so- Ib. Alii a solstitio , vt graeci . Non
lis ac reditus
, Macrob. lib. 1. in Somn.
. dixit quo solstitio .
, a Atqui constat ,
cap.6. Anfractum solis, ac reditum an- graecis duo anni fuisse initia , eaque a
 . ,

DE NATVRA RERVM. r r

anni alii a bruma putant , vt populi romani ab aequinoctio : alii

verno ,vt hebraei : alii a solstitio, vt graeci ab autumno, vt : alii

aegyptii. Annum autem sapientes huius mundi partim ciuilem

partim naturalem ,
partim magnum esse dixerunt. Ciuiiis annus est,
qui ia vnius astri recursu per menses duodecim terminatur .

3. Annus naturalis est, quum se soli luna supponit, vt inter orbem

solis , et oculos nostros mediafacta , tenebras totius efriciat solis, quod
dicitur eclipsis : cuius ratio diutius obscura fuit, sed a Milesio quo-
dam philosopho exposita est. Annus magnus dicitur , quo omnia
sidera, certis temporibus, numerisque completis ad suum locum, vel or-

duobus ducta Vnum naturale

solstitiis . Natura rerum, et ratione temoorum trans-
a bruma quo respexisse putatur Teren-
, tulit , cap. 9. libri de ratione temp. prio'
tius in Phormione Aruspex vetuic ante : ris cditionis ,ita scribit : Annus magnus
brumam aliquid noui incipere Aherkni : est , dum omnia certis cursibus sidera ,

ciuile , qua ratione 9tSv ivia.vriv (litu. 3-=- ex.ictis ad locum suuti reuertuntur ,
,

pivaf rpnrcU 5 6. ds legibus vocat P/ato : quera sexcentis annis solaribus Iosephus
i.lque propier olympicum certamen , quod dicit impleri . Item lib. de Natura rerum
proximo post solstitium aestiuum pleni- posterioris edit. cap.i^. Annus magnus
lunio ceiebrabatur . De
hoc posteriori ini- est , quum omnia simul errantia sidera
lio locutum Isidorum potius reor. Nam ad sua quaeque loca , quae simul habue-
et hoc solum solstitium veteres appella- re , recurrunt . De quo Iosephus in pri.
uere . GRIAL mo Antiquitatum libro , quum longaeui-
3. Sed a Milesra quodam philoso- tatem primorum hominum describeret,
pho . Laert. in Thalete , Plutarch. 2.
et ita meminit Nullus autem ad vitam mo-
:

de placitis philosophor. Sed quis hunc an- dernam , et annorum breuitatem , quibus
n:tm naturalcm appellaitit? LunarN , igi- nunc viuimus , vitam comparans anti-
tur , legendum ? ne id quidem satit pla- quorum , putet falsa , quae de iilis sunt
cet . GRIAL . dicta et eo quod nunc vita tanto non
:

lb. Quem annum sexcente-

antiqui ducatur tempore credat , neque illos ad ,

siino anno
Cur ita . ediderimus , rcpu- vitae iilius Iongitudinem peruenisse . Illi
gnantibus omnibus libris , ratio reddenda namque, quum essent religiosi , et ab ipso
est . Nam in impress, et manuscriptis ve- Deo facti , quumque eis pabula opportu-
tustioiibus vt in ouet. goth. vicesimo ,
, niora ad maius tempus existerent prae-
in alio peruetustoxx. anno legitur Hartc . parata , tantorum annorum curriculis rite
rationem qui expedne non quiuerunt , vvt- viuebant deinde propter virtutes, et glo-
:

deuicesimo feccrunt , vt cst in aliis duo- riosns vtilitates , quas iugiter perscruta-

bus recentioribus mannscriptis Valent. , bantur,id est, astrologiam , et geome-

et malacitan. , annum scilicet magnum tricam, Deus eis amplius viuendi spatium
cum decennouenali lunat cyclo nullo ne- condonauit ; quae nunc hatid ediscere po-
exemplo , neque ratione confundentes .
*jtte tuissent, nisi sexcentis viuerent anni---, per
Nam neque quisquam ita locutus est , ne- tot enim annorum curricula magnus annus
que in eo lunari circulo sidera omnia , sed impletur. Varictatem antcm htnc peperit
luna sola ad ordinem suum redit Ita . anceps lcctori scriptura huiusmodi \\C°- :

sane ( inquies ) , sed quid vicesimo , vel c qua vel vicesimo , vel sexcentesimo cui-
vndeuiccsimo cum sexcentesimo , aut cur uis promptum ftcere Non ert autem h.w .

«excentesimo recta scrtptura putabitur} annus ille magnus vere vertens platoni-
tcda > qui huius Hbri plurima in ntos de cus , de quo Cicero in samn. Scip. in iilo
B 2
ti DE NATYRA RERVM.
dinem reuertuntur. Quera annum antiqui sexcentesimo ar.no fini-

ri^vel adimpleri dixerunt.

4. annus est, quum sol, expleto per omnia signa
Solstitialis

c!rcuitu,in id,vnde principium cursus sui sumpsit , recurrit ipse :

est solaris annus,vel ciuilis,qui diebus ccclxv. peragitur Aniuis .

lunaris communis est,qui per xn. lunares menses decurrit , id est,

diescccLiv Annusembolismus est, qtii lunasxm. , et dies ccclxxxi*.

.

habere monstratur quo anno longius dies paschae protenditur.

, in

Annus bissextilis est , in quo vnius diei per qnadriennium ex quadran-

tis ratione summa colligitur Annus iubileus est remissionis , quise-.

ptenis annorum hebdomauibus, id est, xlix. annis texitur, in quo iuxta

legem clangebantur tubae,et ad omnes reuertebatur antiqua possessio.
5. Olympias autem est apud graecos annus quartus ab olym- ,

pio agone, qui venit transactis annis quatuor. In quibus finem sor-
titur agonis tempus, propter quadriennii cursum solis , et propter-
ea quod singulis annis trium horarum consumptione in quadrien-
nium dies vnus completur Hoc tempore mittebant circum ciui- .

tates admonere vt non solum vndique , sed etiam ab omni gene-

,

re , omnique aetate, et sexu conueniretur .

6. Lustrum quinquennii tempus est apud romanos. Dictum

autem lustrum quia census per quinquennium in republica age-
:

batur. Deinde post peractum censum sacrificio faeto vrbs Roina , ,

tnim sidera omnino omnia , in hoc vero Ib. Alii , quem annum antiqui magnum
errantia tantum ad loca ,vnde projecta vocauerunt , vnde a vicesimo annofiniri t
sunt , simul rcuertuntur Aque hunc etiam . vel adimpleri dixerunt al. quem annum :

annum magnum definit lib. 5. Etymolog. antiqui dxxxii. vndeuigesimo anno finiri ,
Qui fit omnibus planetis in eundem lo- vel impleri dixerunt . AREV.
cum recurrentibus annos solsritia-
post 4. Solstitialis annus Verba sunt Am~ .

les plurimos . Et Balbus apud Ciceronem brosii lib. 4. cap. 5. GRIAL .

hb. 2. de natura Deorum \ Quarum ex lb. Annus iubileus . De quo Letdt.i^.

disparibus motionibus magnum annuni GRIAL .

mathematici nominaucrunt . Qui umc lb. Alii , iuxta legem clangebatur tu-
efficitur , quum solis , et lunae , et quin- bis . AREV.
que errantiuni ad eandem inter se com- 5. Olympias
Olympias quarto anno
.

parationem , confectis omnium spatiis» exacto , , agcbatur

quinto inito Lustrum :

est facta conuersio Quod autcm anti-

. quinto expleto condebatur Quare qttin- .

quorum nomhie vnum losephum intelie- qv.ennes olympiadas , et quinquennia lu-

xtrit Isidorus , more suo fecit . Sed ne stra apud auctores reperiri nihil mirtun .

longius abeamus , eodem modo cap.4. prae- Vid.%. Etymolog. cap. 37. GRIAL .

cedenti de Hygino dixit : Mensem autem 6. Indictiones romani inuenerunt .

antiqui definierunt , quamdiu luna zodia- Quarum initia , et catisas alii retulere 3

<um circuium pcrducitur . GRIAL . qtii de emend. temporum scripserunt . GR.

 . . ,

DE NATVRA RERVM. x 5
lustrabatur . Indictiones romani inuenerunt,quae per singulos an-
nos vsque ad quintum decimum venientes , rursus ad primi anni
principium reuoluuntur .

7. Era quoque Caesaris Augusti tempore posita est . Dicta

autem era , ex quo orbis aes reddere professus est romano po-
pulo . Era a die calendarum ianuariarum accrescit . Bissextus au-
tem a sexto calendas martii vsque ad diem pridie calendarurn iu
lunae cursu apponitur . Annus aegyptiorum sine bissexto habet
initium quarto calendas septembris , cum bissexto autem a tertio

calendarum suprascriptarum

G A P V T VII.

De temporibus .

1. v3icut ait Ambrosius, tempora sunt vices mutationum , in qui-

bus sol certa cursus sui dimensione anni orbem dirfusa varietate
distinguit Tempora autem motus siderum sunt Vnde et Deus,
. .

quum haec institueret , dixit Et sint in signa^et tempora ,et dies , : Genes. 1. 14.
et annos , motu cuius aliud prius , aliud
id est,in aliquo mutabili :

posterius praeterit eo quod simul esse non possint. Tempus iuxta

,

hcbraeos integer annus est , sccundum illud in Daniele Tempus : , cap. 12. v. 7.

et tempora ->et dimidium temporis . Per tcmpus annum significat,

per tempora duos, et per dimidium menses sex .

2. Iuxta latinos autem vnius anni quatuor tempora ascribun-

tur , hicmis , veris , aestatis , atque autumni Hiems est, quum sol
.

in mcridianis partibus immoratur *, tunc enim sol longius abest

terraque rigescit gelu , atque stringitur , et prolixiora sunt spatia
noctis, quam Hinc causa oritur
diei vt hibernis flatibus nimia
. ,

vis niuium , pluuiarumque fundatur. Ver est, quum sol ex meri-

tdianis decedens partibus , super terram redit, et noctis, ac diei ex-

lb. Fr.igmentutu de inJictione ex Ib. Iuxta hebraeos integer annus Ita .

codice Albanio extat in appendice 6. ad quidem apu.i Dar.icltm loco citato Alias .

Etyniolog. lib. 5. cap. 36. ARi.V. hebraci» idem significat tempus , quoJ re-
7. Dicta autem era . Eadem lib. 5 liquis gentibus . GRIAL .

Etymolog. GRIAL. lb. Difflisa inconfusa \ ARl V.

al.
Cap. VII. n. 1. Sicut ait Anibrosius . 2. Alii ,rigescit, gelatur , atque uun-
Ciiius sunt huius capitis plcraque lib. 4. ritur . AREV.
<ap. 5. GRIAL.
 : ,

i
4 DE NATVRA RERVM.
aequat tempora , et temperiem aeris reducit , atque fouens omnia
repetendos cogit in partus,vt germinet,ac resoluta sulcis se-
terra

mina reuiuiscant , atque omnium generum , quae in terris, vel aquis

sunt , annuis fbetibus successio propagetur .

3. Aestas est , quum sol in septemtrionem se subrigit, et spa«

tia diurna producit , noctes vero arctat, et stringit . Itaque quo ma-
gis vsu assiduo aeri huic copulatur, atque miscetur,eo amplius ae-
rem ipsum vaporat,et humore exsiccato terra fatiscit in puluerem,
et adolescere facit semina , et tamquam succos virides maturescere
cogit poma siluarum. Tunc , quia et sol aestiuis flagrat ardoribus ,

minores vmbras facit in meridiano : quoniam ex afto hunc illumi-

nat locum . Autumnus est , dum rursus sol a summo caeli descen-
densjinfringit aestuum magnitudinem, et paulisper relaxato, ac de-
posito calore praestat temperiem , sequente tempestate ventorum ,

et turbine procellarum , et vi fulminum, tonitruumque sonantium .

4. Quoniam certis distinctionibus vicissitudines temporum iux-

ta priorum definitiones perstrinximus , nunc qualiter eadem tem«

pora naturalibus circulis sibi inuicem colligantur , expediamus Ver .

quippe constat ex humore,et igne aestas ex igne,et siccitate au- : :

tumnus ex siccitate , et frigore : hiems ex frigore , et humore . Vn-

de etiam sunt tempora commotionis temperamenti dicta : cuius
communionis haec tst figura (fig. 2.).
5. Quorum temporum haec sunt principia . Ver exoritur octa-
uo calendas martias, permanens dies nonaginta vnum . Aestas inci-
pit nono calendas iunias , dies nonaginta vnum. Autumnus sumit
principium decimo calendas septembris, dies xcm. Hiems inchoat
sentimo calendas decembris , dies xc.,vnde fiunt anni dies ccclxv.
Haec itaque secundum naturalem temporum differentiam .

6. Ceterum iuxta allegoriam hiems temporalis intelligitur tri- ,

5. Quorum temporum
haec sunt prin- autumnus nondum exacto av.gusto incipit ,
cipia Vuigns ternos menses singulis anni
. nouembris initio ferme terminatur Isi~ .

temporibus assignat . AstroJogi ex zodia~ doro alia ratio placuit . Nam aequino-
ci signis aestatem , et hiemem a solstitio , ctiis , solstitioque, et brumae singulos men-
et bruma ver , et autumnum ab aequi-
: ses praeponens , anni tempora distinguit ,
noctiis auspicantur . Medici temperiei ra- quae tamen ratio Bcdae noi: probata est
tionem solam ducentes , dv.plo fere maio- lib. de Natur. rcrum 2. edit. cap. 54. GR.
ra hiemcm , et aestatem , quam ver , et Ib. Octauo calend. al. septimo cal.AR.
autumnum faciunt . His eiim ver aequi- 6. Perfidiae ariditate > ak minus be-
itoctio incipit , aprilis prope finem desinit ne , per fidei ariditatem AREV. .
 . . . . . . ,

DENATVRARERVM. 15
bulatio quando tempestates , et turbines seculi incumbunt. Aestas
,

est fidei persecutio , quando doctrina perfidiae aridiute siccatur .

Ver autem nouitas est fidei , siue pax,quando post hiemis tribula-
tionem tranquillitas ecclesiae redditur , quando mensis nouorum
id est pascha agni celebratur, quando terra floribus, id est , eccle-
,

sia sanctorum coetibus decoratur

7. Annus itaque ambitu solis, et mensium explicatur. Tem-
pora mutationum vicibus euoluuntur. Mensis lunae incremento
senioque conficitur. Hebdomada septenario dierum numero ter-
minatur Dies , et nox recursantium luminum , ac tenebrarum al-
.

ternis vicibus reparantur . Hora motibus quibusdam , et momen-

tis expletur
C A P V T VIII.

De sohtitio , et aequinoctio

1. o<olstitia duo sunt . Primum hiemale octauo calendas ianua-

rii , quo sol stat , et crescunt dies . Alterum aestiuum octauo ca-

lendas iulias,quo sol stat , et crescunt noctes . His contraria duo

aequinoctia sunt . Vnum vernale octauo calendas aprilis, quo dies

crescunt: alterum autumnale octauo calendas octobris , quo dies

imminuuntur
2. Solstitium autem dicitur, quasi solis statio . Aequinoctium
vero , quod tunc dies, et nox in aequitatem horarum duodenarum
reuertantur , coaequatis spatiis suis Solstitium autem aestiuum ideo
.

lampas dicitur , eo quod ex eo die lampas solis claritatem maio-

rem accipiat, caloremque nimium aduentu aestatis infundat

Cap. VIII. n. 1. Hiemale viit. calend. iul. Nunc xi. calend. iul. GRIAL .

ianuar. Nur.c ex calendario gregoriano Ib. Vernale VIII. calend. april. Nunc
xi. calcnd. ianuar. GRIAL . xlll. calend. apnl. Autumnale vero ca-
lb. Quo sol stat . Non quod sol vn- lcnd. octobr. GRIAL .

quam sed quod sistat cursum , non

stet , ib. Quo sol stat : hoc est , stare vi-
vlterius descendens , sed regrediens Quod . detur, dum descendit, et regreditur • AR.
idem de atstiuo (quod solum solstitium 2. AYu , quod ex eo perfundat diem
appellarunt antiquiores ) intelligendum lampas solis claritate maiore , calorcm-
Neque vlterius sol ascendit .GRIAL. que nimium aduetiientis aestatis accipiat .
lb. Alterum aestiuucn vm. calend. AREVALVS
 ,

16 DE NATVRA RERVM.
C A P V T IX.

De mundo .

Cor,
,.M undus esr vniuersitas omnis,quae constat ex caelo , et ter-
I. 7. 3 r> ra. De quo enim figura huius mun*
apostolus Paulus ait : Praeterit
di .Secundum mysticum autem sensum mundus competenter ho«
mo significatur quia sicut ille ex quatuor concretus est elementis
:

ita et iste constat quatuor humoribus vno temperamento commixtis .

2. Vnde et veteres hominem in communionem fabricae mun-

di constituerunt Siquidem graece
. mundus Kcrpoc. , homo autem
^ix^cjcoirpos , id est,minor mundus est appellatus : licet et per mun-
dum nOnnumquam Scriptura peccatores insinuet: de quibus dictum
loar,. 1. 10. est Et mundus eum non cognouit .
:

3. Formatio mundi ita demonstratur . Nam quemadmodum

erigitur mundus in septemtrionalem plagam , ita declinatur in au«
stralem . Caput autem , et quasi facies orientalis regio , vltima pars
septemtrionalis. Nam partes eius quatuor sunt. Prima pars mundi
est orienris. Secunda meridiana Tertia occidentis
. VltimaverOj .

et extrema septemtrionalis. De qua Lucanus Sic mundi pars ima :

iacel ,
quam zona niualis , - Perpetuaeque premunt hiemes .

C A P V T X.

De quinque circulis .

I
j.JLn defmitione autem mundi circulos aiunt philosophi quin»
que,quos graeci zonas vocant, in quibus diuiditur orbis terrae .

Has
Cap. IX. n. 1. Quia sicut ille ev qua- Ib. Pars septemtrionalis al. pars oc- :

tuor elem . Haec magis expolitiit Iib.i. cidentalis De quatuor mundi partibus
.

Sentent. cap. \\. GRIAL. ita explicatis vide Etymologiar. lib. 3.

Ib. Concretus : al. creatus . AREV. cap. 30. 4
et 41. AREV.
3. Nam quemadmodum mun-
erigitur Cap. X. n 1. Quas graeci zon3s vo-
dus Virgii. 1. Georg.
. v. 240. Mundus vt cant Quas graeci parallelos, id est, zonas
.

ad Scythiam , nphaeasque arduus arces - vocant , hbri omnes mendose , vt appaict

Consurgit , premitur Libyae deuexus in ex 3. Etymolog. cap. 44. et lib. 13. c.6.
austros . GRIAL . vbi qmirn bis eadem repetantur, tamen kat
 . :

DE NATVRA RERVM.tJ
Has Virgilius in Georgicis ostendit , dicens Quinque tenent caelum :

zonae Sed fingamus eas in modum dexterae nostrae, vt pollex sic

.

circulus arcticus frigore inhabitabilis Secundus circulus therinus,

, .

temperatus habitabilis Medius circulus isemerinus, torridus inha-

'.

bitabilis Quartus circulus chimerinus , temperatus habitabilis Quin-

. .

tus circulus antarcticus , frigidus inhabitabilis .

2. Horum primus septemtrionalis est, secundus solstitialis , ter-

tius aequinoctialis , quartus hiemalis, quintus austraiis . De quibus
Varro At quinque aetherius zonis accingitur orbis - Ac va-
dixit : ,

stant imas hiemes , mediamque calores - Sic terrae extrcmas inter , :

mediamque coluntur - Qua solis -valido numquam rotaferueat igne .

.

Quorum circulorum diuisiones talis distinguit figura (Jig. 3.) .

3. Sed ideo aequinoctialis circulus inhabitabilis est , quia sol

medium caelum currens nimium
feruorem ita vt istis locis facit :

nec frugesibi nascantur propter exustam terram, nec hominespropter

nimium ardorem habitare permittantur At contra septemtrionalis, .

et australis circuli sibi coniuncti , non habitantur , quia a

iccirco
cursu solis longe positi sunt , nimioque caeli rigore, ventorumque
gelidis flatibus contabescunt
4. Solstitialis vero circulus , qui in oriente inter septemtriona-
lem,et aestiuum est collocatus , et iste,qui in occidente inter ae-
stiuum ,et australem est positus, ideo temperati sunt, quod ex vno
circulo rigorem , ex altero calorem habeant. De quibus Virgilius
Has inter-y mediamque duae mortalibus aegris - Munere concessae

duae voces , Parallelos , id est , non le- numquam vis auxerat igne , bnpress. vn-
guntur . Eas quisquif addidit , parum de quis fortasse fecerit , Quas solis valido
graecam vocem existimauit zpnam , lege- numquam vis vsserit igne : vel, Qua so-
ratque apud Plinium hb. 6. cap. 3 3. Plu- lis validos nunaquam vis afterat ignes .

ra sunt segmenta mundi , quae nostri cir- Nam iUud auxerat ex

ducbus di- afferat
culos appellauere , graeci Trxp t.r.r.i^.^ . gammis scripto contectum putamus . Vel
GRML. etiam: Quas solis valido nunquam vis
Ib. Virgilius de quinque zonis i. affiet ab igni . GRIAL .

Georg. v. 312. AREV. 3. Sed aequinoctialis circulus inha-

2. Qua solis valido numquam rota bitabilis . Primut Auicenna habitationi
ferueat igni . F.x iis , qui fragmenta Poe- commodissimum dixit , quod reapse com-
tarum e.iidere . Veterum tamen libror. pertum est . GRIAL .

jcnpturas rtftrcmuJ , siquis forte melius Ib. At contra septcmtriona'.is , cr au-

roniiciat : Quam solis numquam
valido stralis circuli sibi coniuncti . Sibi . id
vt auffera a igne , ouet. Quam solis ya- tlt aequvioctiali eoniuncti . ttproximi -
,

lido numquam aut aufferra igne, toletan. , AHoqui intcr se iorge distantes . uR.
tnalacitan. , et valen. Quaoi solis valido
Tom.VlI. C
 .
. , ,, ,

iS DE NATVRA RERVM.
diuum . Sed qui proximi sunt aestiuo circulo , ipsi sunt aethiopes
nimio calore perusti

C A P V T XI.

De partibus tnundi.

i. j_ P artes
: mundi quatuor sunt
haec est natura. Ignis tenuis acutus ,
: ignis , aer
et mobilis
, aqua
\
, terra .

aer mobilis,acu-
Quarum

tus, et crassus i aqua crassa , obtusa, et mobilis \ terra crassa, obtu-

sa , immobilis . commiscentur . Terra quidem
Quae etiam sibi ita

crassa,obtusa, et immobilis cum aquae crassitudine, et obtusitate

colligatur Deinde aqua aeri crassitudine, et mbbilitate coniungi-
.

tur , Rursus aer igni communione acuti , et mobilis colligatur .

Terra autem , et ignis a se separantur, sed a duobus mediis aqua,

et aere iunguntur Haec itaque ne coniusa minus intelligantur
.

subiecta expressi pictura.

Ignis
tenuis ,
acutus
mobilis

Aer
crassus
acutus
Haec figura mobilis.
solida secun-
dum geome-
tricam ra-
tionem

2. Ceterum sanctus Ambrosius eadem elementa per qualita*

Cap. XI. n. 2. Ceterum S. Ambro lb. Iugabiles qualitates . Ita ouet. Iu-
SiU5 . Lib. 3. (ap. 4. CiRIAL . gales reliqui , et Ainbros. GRIAL
 .

DE NATVRA RERVM. lCj

tes, quibus inuicem quadam naturae communione conuniscentur,

ita his verbis distinguit Terra, inquit, arida , et frigida est aqua : :

frigida , atque humida : aer calidus , atque humidus : ignis calidus ,

atque siccus . Per has enim iugabiles qualitates sic sihi singula cotn^
miscentur . Terra enim , quum sit arida , et frigida , coniungitur
aquae per cognationem qualitatis frigidae . Rursus aqua aeri per
humorem , quia humidus est aer . Aqua <vero quasi quibusdam duo*
bus brachiis frigoris , atque humoris , altero terram , altero aerern vi*
detur complecti frigido quidem terram aerem humido
: , .

3. Ipse quvque aer medius inter duo compugnantia per natu-

ram-thoc est , inter aquam et ignem ^vtrumque illud elementum sibi
conciliat quia aquae humore , et igni calore coniungitttr
: Jgnis quo- .

que , quum sit calidus et siccus ^calore aeri annectitur , siccitate au- ,

tem in communionem terrae sociatur , atque ita sibi per hunc cir-
cuitum quasi per quemdam chorum concordi societate conueniunt
,

Vnde et graece roix** dicuntur , quae latine elementa vocantur , e

quod sibi conueniunt ^et concinunt . Quorum distinctam communio-
nem subiecti circuii fignra declarat (fig. 4.) .

C A P V T XII.

De caelo .

1. V_^aelum spiritualiter ecclesia est quae in huius vitae nocte

,

sanctorum virtutibus , quasi claritate siderum , fiilget. PJuraliter au-

tem caeli nomine sancti omnes , vel angeli intelliguntur . Siqui-

3. Per quemdam chorum concordi caelo de quo vide Isidoriana cap. 26.
,

socierate conueniunt !'er quemdam cho- . n. 5. „ Quaeritur , vtrum vnum sit cae-
rum concordiae , societatisque , AmbrO' lum , nn plures Uicuntur autem plura- .

sius . GKI.AL . liter , quamuis in hoc libro singulari nu-

Ib. Vnde et grece g-c/^e?* . Mendo- mero dicatur caelum , quod Jiuiditur in-
se libri omnes hoiv* . Nam , praeterquam ter aquam , et aquam . Legimus in psal-
quod apud Ambrosium , et Busilium $-oi- mo pluraliter : Et aquae , quae super cae-
pteJ* , etiam 13. Etymolog. tap. /. Grae- los sttnt , laudent nomen Domini .

ci autem elementa ^ciyjict nuncupant , Caelos enim caclorum si bene in-

eoquod sibi socictatis concordia , et com- telligimus , sidcreos aeriorum quasi su-
mumone quadam conueniant . GRIAL . pcriores infcriorum accipimus , sicut di-
Cap. XII. n. 1. Virtutib.il: al. excm- ctum est Laudate eum caeli caelcrum
: .

,ac virtutibus
J.lis Hic locum haberc . Satisapparet,hunc aerium ncn solum
potcst opusculum , siue fragm«ntum de caelum,sed ctiam caclos dici , sicut di-
C 2
 . , . ,
,

2o DE NATVRA RERVM.
dem per caelos etiam prophetas , et apostolos accipere rlebemus.
Ps. iS. v. 2. De quibus scriptum est : Caeli enarrant gloriam Dei : vtique quod
cuntur et terrae, neque aliud significat terminum supenorum , atque aquarum
quam illa , quae singulariter terra dici- inferiorum , eo quod suo circulo fir- in
tur , quum dicimus orbem terrarum , et mum permaneat , et aquas super se fir-
orbem terrae . miter , atque intransgressibiliter conser-
Nomina autem caelorum haec sunt uatas contineat
aer , aether, olympus , spatium igneum , Quaeritur, vtrum nunc illud caeluin
firmamentum , caelum angelorum , cae- fiat , quod excedit omnia spatia aeris
lum Trinitatis . omnemque altitudinem , vbi etiam lumi-
Quaeritur, quae forma , et figura naria, stellaeque constituuntur quarta die,
caeli esse credenda sit , quum in scriptu- an ipse aer vocetur firmamcntum ? Me-
ris camerae figuram
sanctis et pellis , et rito ergo quaeritur , quum multi affir-
eius inueniamus Quid enim tam diuer-
. ment , aquarurn naturam super sidereum
sum , et sibimet aduersum , quam pellis caelum esse non posse ,eo quod sic ha-
extensio, et camerae conncxio ? Et vtrum beant ordinatum pondus suiim , vt vel
vndique , sicut sphaera, caelum concludat super terram fluctuent , vel in aere pro-
terram , in media mundi mole libratam, ximo terris vaporaliter ferantur .

et eam ex vna parte operiat , velut di- Dicunt quoque , igneum csse cae^
scus,sicut philosophi putauerunt ? lum non posse cum eo concordari
, et
Resp. Haec duo testimonia , quae naturam aquarum , et quod caelum sit
in Scripturis reperta sunt,sibi inuicem rotundum , et volubile , et ardens , et in
concordant simulque et philosopho-
: illo volubili circuitu aquas stare non
rum opinio in modum sphaerae Nam . posse Resp. Desinant insanire , qui hoc
.

et camerae similitudo conuenit cum putant atque contusi cognoscant hoc ,

,

sphaera secundum eam partem sphae- quod Veritas ait .

rae , quae super est . Ergo illa si sphae- Et nos eis ex ipsis visibilibus na-
ra non est , ex vna parte caelum ter- turis asseramus Scripturae fidem , vt pos-
ra contegit Si autem sphaera , vndique
. sint cognoscere, quae illis dubietas de
camera est . inuisibilibus erat . Nam Scripturae con-
Sic quidem et discus , sicut camera , snetudo est non solum nomine , sed etiam
et sicut sphaera , figuratur . Sed illud , illorum ( sic ) aerem hunc caelum ap-
quod de pelle dictum est , qualiter con- pellare : et quum aues in aere volitent
cordare possit disseramus , Quia vero . caeli volatilia appellantur et serenum :
,
caroera non solum curua , verum etiam atque nubilum caehim dicimus de aere .
plana recte dicitur , profecto et pellis non Nam et ipse Dominus , quum de nu-
solum in planum verum etiam , in ro- bibus loqueretur, inquit Faciem caeli :

tundum sinum extenditur Nam . et vter, probare potestis . Igitur et aer , qui est
et vesica pellis est inter vapores humidos , vnde superius
Quaeritur , quomodo caelum voca- nubila conglobantur , et maria subterfu-
turfirmamentum , quuin sciatur moue- sa , ostenditur esse C3elum inter aquam >
ri Si mouetur , quomodo vocatur fir-
. et aquam .

mamentum ? Si autem stat , quomcdo Non

ergo impediuntur pondera ele-
sidera quae in illo fixa sunt, creduntur
,
mentorum , quia si potest aqua ad tantas

ab oriente vsque in occidentem , et rur- guttarum minutias peruenire , sicut vi-

sus in orientem circumire ? demus , vt super istum aerem vaporali-
Resp. Non propter stationem cae- ter feratur , qui natura leuior est vel
ium voratum est firmamentum , sed aquis , cur non possunt super illud leuius
propter firmitatem , et transgressibilem caelum minutioribus guttis , et leuiori-
 . ,

DE NATVRA RERVM. n
ipsi aduentum , et mortem , ipsi quoque resurrectionem Christi
et gloriam mundo annunciauerunt
2. De caeli autem nomine sic dicit sanctus Ambrosius in li-

bris, quos scripsit de creatione mundi : Caelum graeco vocabulo

kfctvog dicitur : apud latinos autem propterea caelum appellatur , quia
impressa stellarum lumina, veluti signa , habens , tamquam caela-
tum diciturargentum quod signis eminentibus refulget , cae*
, sicut ,

latum vocatur Huius enim esse subtilem naturam, etiam Scriptura

.

demonstrat , dicens quod firmauit caelum , sicut fumum ,

.

3. Partes autem eius chous , axis, cardines , conuexa , poli, :

sidera. Chous , quod caelum continet Vnde Ennius Vix solum . :

complere choum terroribus caeli Axis linea recta,quae per me- .

diam pilam sphaerae tendit Cardines extremae . axis partes sunt . Con-
bus emanare vaporibus? Ib. Huius enim esse subtilem . si- . .

Et quod ilti asserunt , stellam , quam cut fumum Lib. 1. cap. 6. Sttnt vero
.

Saturnum appeilant, esse frigidam , et Isaiae verba cap.<ji. ex Lxx. interpret.

quod per annos triginta peragat circu- ot; vpx.vo's w? y.-z?rv6s i<flfaul)i. GR.
lum suum, eo quod superiori circulo gra- Cous, vel coaas , vel choas Varro
3. .

ditur , quod ( sol ) facit per annum , luna //£.4. Sub iugo medio couum , quod bura
per mensem , et ista ideo breuius , quia extrema addica oppillatur, vocatur couum
inferius tcnent locum ', vnde ergo sit illa a couo Festus , Cohum , lorum , quo
.

stella quae tanto ardentior esse

frigida , temo buris cum iugo conligatur , a co-
debuit, quanto super caelos rapitur, quae hibendo dictum Cohuro poetae caeluni .

quotidianis diebus velocius currit , nisi dixerunt a chao , ex quo putabant caelum
quia facit eam frigidam esse aquarum esse formatum Ego a cohibendo hoc .

natura,quae super summum illud cae- quoque ductum arbitror Quod etiam vo- .

lum est ? luisse videf.tr Isidorus , dicens Cohus , :

Cognoscant ergo hi , et insanire de- quod caelum continet GRIAL . .

sinant , quia qui potuit cuncta creare ex lb. Poli ex caclestibus circulis cacu-
nihilo , et illas potuit aquas glaciali so- mina dictus est
. .Hyginus lib. 1. Hu-
. .

liJitate stabilire in caelo . Nam quod ius autem ( de axe loquens) cacumina,
ipsi dicitur , ()«/ voluis orbem ytellis ar- quibus maxime sphaera nititur , poli ap-
dcntibus refulgenlem , nonne diuina pro- pellantur , quorum alter ad aquilonem
uidentia necessario prospexit , vt intra spectans , boreus alter appositus austro , :

orbem caeli , et super orbem redunda- notius est dictus . Nihil tamen inlsido-
rent aquae quae illa feruentis axis in-
, ro mutauimus . Nam et australem , et no-
cendia temperarent , ne conflagratio su- , et
ti:r>i austronotum , vel aitstro'::
perioris inferiora elementa succenderet ? hune polum dici constat . Tcrrae vero
Nos vero quomodo , ct qualeslibet oppositum dixit Isidorus , qttod obiectu
aquae ibi sint , ( ignoramjs ) ; esse eas terrae (vt ait Arati interpres ) a nobii
super summum illud caelum , minime non videttur . Vid. lib. 3. Etymolog. , et
dubitamus Maior enim est Scriptarae
. lib. ij. GRIAL .

eius auctoritas ,quam omnis luimani in- //-. Sidera Cho-ts.

,
quod caclum
gflnii capacitas „ AHLV. . tiuct \ al. hemisphaeria . Chous,q^o wf«
i. Arobrosius in libris . . caclatum . lum continetur . ARLV.
vocatur. Lib. 2. cap, 4. GRIAL .
 . .

52 DE NATVRA RERVM.
uexa extrema caeli . Poli ex caelestibus circulis cacumina, quibus
; riie Sj haera nititur : quorum alter ad aquilonem spectans bo-
reus , aicer terrae oppositus austronotus dictus est

4. Caelum antem ab oriente ad occidentem semel in die,et

nocte verti ,sapientes existimant . Hoc autem rotundum , volubile ,

atque ardens esse dixerunt Cuius sphaeram super aquas esse pu- .

tauerunt , vt in ipsis voluatur eiusque incendium temperent Sphae- , .

rani autem confirmant nec principium habere , nec terminum , pro

eo quod rotunditate sui , quasi circulus vnde incipiat , vel vbi de-
,

sinat , facile non comprehendatur . Aequaliter enim ex omni parte

fertur esse collecta et omnia similiter
, respiciens , atque a centro
le aequis spatiis distincta : ipsaque sui aequalitate ita stabilis ,

Vt eam in nullam partem declinare vndiquc aequalitas collecta per-

mittat,ac nullo fulcimento subuecta sustentetur .
5. Cuius perfecuonem sphaerae , vel circuli multis argumen-
tationibus tractans mundi opus insi-
, rationabile Plato fabricatoris
nuat Primo, quod ex vna linea constat. Secundo, quod sine ini-
.

tio est et sine fine Tertio quod a puncto efficitur Denuo, quod
, .
,
.

motum ex se habeat Deinde quod careat indicio angulorum , et . ,

quod in se ceteras figuras omnes includat et quod motum iner- ,

rabilem habe.t : siquidem sex alii motus errabiles sunt, ante , ater*
go , dextra , laeuaque , sursum , deorsum . quod nec-
Postremo et

essitate efficiatur,vt haec linea vltra circulum duci non possit

6. Duo quibus caelum volui-
sunt autem , vt diximus, poli ,

tur, boreus , quem aquilonium vocamus. Hic arcti,id est , septem*

triones , qui nobis semper apparent Cui contrarius est notius,qui .

australis dicitur . Hic est , qui terra , vt ait Cicero , tegitur , ei

4. Atque ardens
esse dixerunt In . gini lib. i.initio. GRIAL .

lis etiam Piato,qui caelum , astra-

fiiit Ib. Caclum autem etc. al. hemisphat'
que ignca esse scripsit SeJ ( vt inter. . ria duo sunt , quorum alterum est super
pretatur Calenus) non hoc igne , qai v~ terram , alterum subter terram. Caelutn
ren.ii vim kabmt , sed alio , qui luminis autem AREV.
etc.
tantum sit particcps . Antiquorum ratio~ 5. Quod careat indicio angulor. Ita
ncot refutauit Aristoteles : ita tamen,vt 0. l.Forte incisione angulcr. Cicero . Ni-
L 1 Ambrosio , ( quos hic noster
ilio , et bil incisum angulis . GRIAL .

auctorcs habet ) suam ipse probare non Ib. Quod in se ceteras . In se stel-
patuerit . GRIAL . Iarum,/z6. mendose
0. GRIAL . .

Ib. Eius incendium temperent . Idctn 6. Tanca autem polus celeritate , etc.
Cap. seq. ex Ambros. GRIAL . Eadem lib.-$. Etymolog. caj>. 34. GR.
/". iphaeram autem conrirmant . Hy-
 , . .

DE NATVRA RERVM. 23
e$*v«s a graecis Tanta autem polus celeritate ferri dici-
nominatur .

tur,vt nisi aduersus eius praecipitem cursum astra currant mundi ,

ruinam faciant . Fertur enim eius praeceps volubilitas cursu side-

rum temperari . Vnde Lucanus : Sideribus quae sola fugam mo-

derantur olympi , - Occurruntque polo , diuersa potentia prima - Muh*
di lege data est .

C A P V T XIII.

De septem planetis caeli , et eorum conuersionibus

,A
cens : Legimus
mbrosius sanctus
in Dauid :
in Hexaemeron sic loquitur , di-
libro
Laudate eum caeli caelorum Vtrum enhn .

vnum sit caelum , an plures , contentio est , dum aliqui multos esse

Cap. XIII. n. 1. Ambrosius sanctus in tamen contra mundum nitens otnnia zo-
lib. Hexaem Cap. 2. lih. 2. GRIAL
. . diaci signa xx-n. diebus perua^atur.
Ib. Opusctilurn Isidori de harmonia , Circulum autem suum xvm. annis per-
et caelesti musica , quod in Isidorianis ambulare afrirmatur .

cap. 86. num. 3. recensui , ad hoc ca- Luna iv. si rubeat , quasi aurum ,
put , et ad sequentia referri potest , et ventos ostendit,si in summo corniculo
est huiusmodi . „ Luna
primus pla- est maculis nigrescit , pluuitim mensis exor-
netarum , minima stellarum , sed maior dium, si in medio pleni luminis, serenum.
ceteris videtur, quia proxima terrae no-
bis circulo fertur. Huius corpus est glo- De Mercurio .

bosum , natura igneum , sed aqua per-

mixtum Vnde proprium lumen non ha-
. Secundus planeta est Mercurius qul ,

bet , sed in modum speculi illuminatur , et Stilbol Globus natura igneus lunam
. ,

et i.ieo luna quasi lucina , id est , a Iu- magnitudine vincens , lumen a sole acci-
ce nata nominatur . piens , signiferum ccxxix. diebus per-
Quod autem quasi nubecula in ea currens.
videtur , ex aquae natura creditur Di- . De Vcnere
citur enim , (quod) si aqua permixta
non esset , terram , vt sol , illuminaret Tertius planeta est Venus , qui et
seu illustraret , immo ob vicinitatem ma- Vesperus , Lucifer , et Vesper rotundus, :

ximo ardore vastaret Globus namque . igneus , contra mundum nitens , vt Mer-
eius multo terra est aniplior, licet ob curius , sigiiiferum percurrit ccc. xLVin.
altitudinem circuli sui viJeatur vix mo- diebus
dii fui;do maior . De Sole .

Luna ea parte lucet , qua soli est

opposita, ea autem partc est obscura Quartus planeta est Sol, inde dictns,
quae a sole est auersa . A sole vero lon- quia solus lucet ceteris steliis obscura-
gius remota lucet tota Non enim cre- . tis , vel quod sit super omnia lu
scit, nec minuitur,sed obiectu terrae torma «phaericus , nam igr.eus :

lumine , quod a sole accipit , irradiatur . dine octies terran vincens , onu.
Haec licet quotidie violentia firma- Jis lumen p
menti ab oricntc in occidentem feratur , Hic ab orience in occidentjm laa-
 . . . ,:

*4 E>E NATVRA RERVM.

asserunt ^alii autem y praeter vnum 3 alius esse negant . Philosophi
autem mundi septem caelos ,id est ^planetarum globos consono motu
introduxerunt . Quorum orbibus connexa memorant omnia ^quod sibi
nexos 3 et velut insertos versari retro >et contrario ceteris motu ferri
arbitrantur . Siquidem in ecclesiasticis libris et caeli caelorum le-
guntur , et apostolus Paulus vsque ad tertium caelum fuisse se intel-
ligit

petu firmamenti fertur , sed contra mun- quingentos xxxil. annos circulos suos
durn nitens, per totum zodiacum CCCLxv. peragrat
diebus graditur , circulum autem suum Terrae centro absides planetarum ,
X.xvm. annis perambulare traditur . id est , circuli , altissimae sunr Saturno :

Huius praesentia diem , absentia vero in Scorpione , Ioui in Virgine , Marti in

eius efficit noctem . Sicut enim tota die Leone,Soli in Geminis , Veneri in Sa-
super terram nocte lucet sub
, sic tota gittario , Mercurio in Capricorno , Lunae
terra Aquilonarem partem caeli pera-
. in Ariete mediis ouium partibus et e :

grans , facit nobis longos dies , et aesta- contrario a terrae centro humillimae
tem Australem vero percurrens , indu-
: atque proximae . Suus cuique color est
cit nobis breues dies , et hiemem . Saturno candidus , Ioui clarus , Marti i-
Sol in ortu suo maculosus,vel sub nube gneus, Lucifero candens , Vespero reful-
iatens , pluuialem diem praesagit si rube- : gens , Mercurio radians , Lunae btandus ,
at,sincerum, si palleat, tempestuosum Si . Soli ardens .

concauus videtur, ita vt in medio ful- Mutantur autem colores propinquis

gens, radios ad austrum emittat , tempe- circulis natura; frigidior in pallorem, ar-

statem humidam , et ventosam praesi- dentior in ruborem , ventosus in horro-

gnat si pallidus in nigras nubes occi»
: rem , atque in obscuritatem Signifer , .

dat j aquilonis ventum . id est,circulus xn. signorum diuiditur

in xii. partes per latus Sub his ferun- .

De Marte . tur Vii. planetae Solsub mediis tantum

:

duabus Luna per totam latitudinem .

.

Quintus planeta est Mars qui Eft-

, Venus excedens cum binis partibus dua-
acna , globus igne feruidus , percurrit si- bus in medio,lv. supra duabus in ter-
gniferum duobus annis ra .Mars sub iv. mediis lupiter sub .

media, et supra eam duabus Saturnus .

De Ioue . sub duabus mediis,vt Sol .

Hi septem orbes cum dulcisona har-

Sextus planeta est Iupiter , qui Ephe- monia voluuntur , ac suauissimi concen-
H>n dicitur , rotundus , temperatus, zo- tus eorum circuitione efficiuntur Qui .

diacum peragrans xii. annis . sonus ideo ad nostras aures non perue-
nit , quia vltra aures fit , et eius magni-
De Satumo tudo nostrum angustum auditum exce-
dit nullus enim sonus a nobis percipi-
:

Septimus planeta Saturnus est,qui tur,nisi in hoc aere efficiatur .

Hphetonta dicitur, spiritus gelidus,con- A terra autem vsque ad firmamen-

tra mundum , vt superiores , gradiens , tum caelestis musica mensuratur Ad .

signiferum xxx. annis percurrens In or- . cuius exemplar nostra inuenta affirma-
tu Saturni post xxx. annos qui imagi- tur In terra namque r gamma , in Lu-
.

nem de aere funderet , loqui eam cum na A , in Mercurio B , in Venere C , in

homine probaret . Omnes autem post SoleD, in Marte E,in Ioue F , in Sy
 »:

DE NATVRA RERVM. %s
ligit raptum Sed de numero eorurn nihil sibi praesumat humana
.

temeriias . Fecit autem eos Deus non informes , vel confusos , sed
ratione quadam ordine suo distinctos . Nam superioris circuli cae.
lum proprio discretum termino , et aequalibus vndique spatiis colle-
ctum ostendit, atquein eo virtutes spiritualium creaturarum constituit.
r. Cuius quidcm caeli naturam artifex mundi Deus aquis tem-
perauit , ne conjlagraiio superioris ignis inferiora elementa succende-
ret Dehinc circulum inferioris caeli 3 non vniformi , sed multiplici.
.

motu solidauit , nuncupans eitm firtnamentum propter sustentationem

superiorum aquarum ,

turno G
ponitur ; profecto mensura mu- cipare cognoscitur .

sicae inuenitur
arti-s . A autem vsque ad Lunam sunt
terra
Vnde a terra vsque ad firmamentum cxxvi. stadiorum , quae sunt xd. dc. xxv.
YH. toni reperiuntur a terra enim vsque : miiiaria.A Lu;*a ad Mercurium vn. nccc.
ad Lunara est tonus , a Luna vsque ad xii. miiiaria , et semis . Inde ad Venercm
Mereurium est semitonus a Mercurio : tantum Inde ad Solem xxni. cccc.
.

vsque ad Venerem semitonus \ inde vsque xxxvi. miliaiia Inde ad Martem xv. .

ad Solem tria semitona et a Sole vsque : dc. xxv. miliaria . Inde ad Iouem vn.
ad Martem tonus inde ad louem semi- : dccc. xu. miliaria , et semis Inde ad .

tonus inde ad Saturnum semitonus in-

: : Saturnum tantum Inde ad firmamen- .

de ad Saturnum in. semitona quaesi- : tum XXIII. cccc xxxvr. miliaria .

mul iuncta vu. tonos efiiciunt. Sunt itaque a terra vsque ad caelum
Tonus autem habet xv. dc. xxv. miliaria C. milia, et nouem milia , et ccc.
miliaria , semitonus vero vn. dccc. xii. txxv. miliaria Ignem per globos pla-
.

et semissem . Vnde et phiiosophiix. mu- netarum transcendimus nunc caelestia :

sas finxerunt quia a terra vsque ad cae-

, penetremus „ Nomina quaedam plane-
.

Idui ix. consonantias deprehenderunt tarum ita scripsi vt in ms. , et apud non- ,

quas homini naturaliter Lnsitas inuenerunt. nullos medii aeui scriptores repe-riun-
tur . Quae de imagine in ortu Saturni
De homine , 17«/ tnusica est . dicuntur, astrologiam iudiciariam sapiunt»
AREV.
enim mundus hic vn. tonis,
Sicut 2. Cuius quidero caeli naturam Deus
et nostra musicra vn. vocibus distin« aquis temperauit . lbid. cap. 3. GR.
guuntur, sicut compago, vnde corpus Jb. Alii , propter sustentationem soli*
vii. modis coniungitur , dum corpus iv. datam aquarum supernarum . Haec ve-
elementis , anima tribus viribus copulan- terum opinio , quod caelum Deus aquis
tur , quae musica arte naturaliter rccon- temperauerit , explicatur in opusculo rc-
ciliantur : vnde et homo microcosmus , lato ad cap. 12. num. 1. Alia vide in not.
id eit , minor mundus dicitur ; dum sic ad Dracontium lib. 1. v. 25. et v. 1:7.
consono numero C3elesti musicae parti- AREV.

Tom.Vl. D
 .

26 DENATVRARERVM.
C A P V T XIV.
De aquis , quae super caelos sunt

H ,aec est Ainbrosii senrentia: Aqu.is super caelos sapientes

di huius aiunt esse non posse , dicentes : igneum esse caelum ,
mun-
non pos-
se concordari cum eo naturam aquarum . Addunt quoque . dicentes ,

rotundum ac volubilem , , atque ardentem

in iUo esse crbem caeli^et
volubili circuitu aquas stare nequaquam posse Nam necesse est , .

vt defluant et labantur , quum de superioribus ad inferiora orbis

,

ille detorquetur , ac per hoc nequaquam eas stare posse aiunt , quod

axis caeli concito se motu torquens eas voluendo ejfunderet

2. Sed hi tandem insanire desinant , atque confusi agnoscant ,
quia qui potuit cuncta creare ex nihilo patuit el illam aquarum ,

naturam glaciall soliditate stabilire in caelo Nam quum et ipsi .

dicant , volui orbem stellis ardentibus refulgentem no?me diuina pro~ ,

uidentia necessario prospexit , vt inter orbem caeli redundarent aquae s

quae illa feruentis axis incendia temperarentl

C A P V T XV.

De natura solis»

i. ilaec sunt verba Ambrosii in Iibro Hexaemeron Solemfui- :

quit, philosophi negant calidae esse naturae , eo quod albus sit , non
rubicundus , aut rutilus in speciem ignis , et ideo quod nec ignitus
natura sit . Siquid habet caloris yferunt , prae nimio motu conuersio-
nis accidere . vt nihil •videatur humo-
fJuod ideo dicendum putant ,

ris consumere quia calorem , quo humor vel minuitur , vel plerum-
:

que exhauritur , non habet naturalem Sed nihil agunt , quutn ista> .

proponunt quia nihil interest , vtrum ex natura calorem quis ha-

:

beat , an ex passione , vel ex alia causa .

2. Nos autem credimus ,eum sicut habere virtutem illuminan-
Cap. XIV. n. i. Haec est Ambrosii Cap.XV. n.i. Haec sunt rerba Ambros.
sententia . Lib. 2. cap.^. GRIAL . vel ex alia causa . Lib. 2. cap. 3. GR.
2. Vt inter orbem caeli : et supra or- 2. Nos autem credimus, eum sicut
bem,addit Ambrosius . GRIAL. habere virt. .. . exurit . Einsd. hb.$. cap.j.
lb, Grialius , sed vi tandem AREV.. GRIAL .
 . , . :

DE NATVRA RERVM. 27

di , ita etiam vaporandi Igneus est enim sol ignis autcm et il- . :

lumhtat^et exurit Quidam autem dicunt , .svlis ignem aqua nutri-

ri , et ex contrario elemento virtutem lu/ainis , e t vaporis accipere :

vnde frequenter solem videamus madidnm , atque rorantem in quo :

euidens dat indicium ,

quod elementum aquarum ad temperiem sui
sumpserit
3. Hoc quantum ad naturam eius pertinet . At vero iuxta spi-

ritualem intelligentiam sol Christus est ,sicut in Malachia scriptum

est Vobis autem credentibus iustitiae sol orietur, et sanitas in pin-
:
c. 4. v. 2.

nis eius . Merito autem Christus sol intelligitur dictus : quia ortus
occidit secundum carnem , et secundum spiritum de occasu rur-
sus exortus. Item sol illuminat , et exurit, et opaco tempore con-
fouet sanos , febricitantes vero flagrantia geminati caloris incendit
ita et Christus credentes fidei spiritu vegetante illuminat , negantes
se acterni i^nis ardore torrebit ,

C A P V T XVI.
De quantitate solis , et lunae

i.R ursus in eodem opere Doctor idem h^ testatur : Solis ra-

dius nulli propior ^nttlli longinquior est . Similiter et lunae giobus
aequaiis est omnibus . Simiiis sol est et iudis , et britannis \eodem
momento ab vtrisque videtur ^quum oritur ^nec quum vergit in oc-
casum ,minor apparet orientaiibus\ nec occidentalibus quitm oritur^ ,

inferior 3 quam orientalibus aestimatur Quantum distat inqnit, . ,

oriens ab occasu , tantum hoc sibi inuicem distat . Sed sol a mtlio
distat 3 nulli praesentior s nullique remotior esl
2. Neque moueat ,
quod tamquam cubitalis in orbe suo vide-
tur , quum oritur:sed considerare oportet , quantum intersit spatii
lb. Igneus est enini sol roran- . . . . pore . AREV.
tem Arati tnterpres , Sol incerea , duiti
. Cap.XVI. n.i. Rtusns in eod. op. Do«
igneus sit , prae nimio motu conuersio- ctor idem . Lib. 4. cap. 6. GRIAL .

ni> suae amplius incalescit Cuius ignem . Ib. Eodcm momento ab Vtrisque vi~
dicunt pbilosophi aqua nutriri, et e con- detur . Haec, aliacque similes ani
trario elcmento virtutem luminis , et ca- rum opin'ones iam nunc vulgo reiiciun-
loris accipere , vnde videmus eum sae- tur . AK.
pias madidum , atque rorantem GR. . 2. Hunc autem amplion.vn, q
Ib. In quo euidens sumpserit
. . . ram . Octies maiorem :erra , aii Macrob.
Vcrba sunt Ambroiii loco citato . GK'. Itb. 1. in somn. Stfp. cap. 20. -'

3- Opaco tempore al. opaco sc- : tarch. Itb. 2. (i • philos. GRJAL»

D 2
 . .

a8 DE NATVRA RERVIM.
inter solem , et terram,quod aspectus nostri infirmitas , et quaedam
aegritudo vix valet intendere. Hunc autem ampliorem aliquot par-
tibus,quam terram , esse sapientes describunt
3. Lunam minorem esse dicunt, quam solem omnia enim, quae :

proxima sunt nobis maiora videntur Ionginquitate autem locorum , :

visus languescit Lunam ergo videmus prope nos esse , nec eam
.

maiorem aspectui nostro,quam solem Ideoque quum sol longe .

superior sit a luna,tamen nobis maior videtur iam,siprope nos :

accesserit, multo maiorem futurum .

C A P V T XV II.
De cursu solis .

1. L/icunt antiqui Aratus,et Hyginus,solem per seipsum mo-

ueri,non cum mundo verti vno loco manentem Nam si fixus ma« .

neret necesse erat eodem loco occidere

, , et exoriri , a quo pridie
iuerat exortus : quemadmodum cetera siderum signa oriuntur, et
occidunt. Praeterea , si ita esset , consequens erat, dies , et noctes
omnes esse aequales,et quam spatiosus hodiernus dies esset,tam
longus semper esset futurus
2. semper aequalis permaneret , sed
Nox quoque simili ratione

quoniam inaequales dies aspicimus, et solem alio loco cras occasu-

rum, alio occidisse hesternum videamus, ideo qui diuersis locis oc-
cidit,et exoritur , putant eum philosophi nequaquam cum mundo
fixum volui , sed ipsum per se moueri . Qui postquam ardentem

3. Lunam roinorem . . . maiorem fli- tus , et Hyginus . Arati interpres capit.

turum . Verba sunt Hygini , lib. 4. cap. penultimo Et Hygin. lib. 4. capite de
.

de luna . Sed corrigendus ex Isidoro Hy~ sole . Cuius sunt haec omnia verba So- :

gi nus GRIAL
. .
* em
P cr seipsum moueri , vsque ad illa ,
Ib. Hyginus lib. 4. cap. de luna 14. nequaquam per seipsum fixum volui , sed
in editione Munckeri quae proxima sv.nt :
ipsum per se moueri Nisi quod ea , quae .

nobis , maiora necesse est esse ( legendum illi sine cunctatione prenunciant , ea lsi-

videri ) <?«<»>» quae longo dissidente in- dortts ipsis tribuens veluti addubitans pro-

teruallo videmus . quam solem lllud . . . fert . GRIAL .

quoque necesse est , quum sol longe absil 2. Qui postquam ardentem tinxerit
a luna , et a nobis maior videtur , si pro- Oceano rotam Mirum , ni haec Lucretii .

pe accesserit, multo maiorem futurum : sunt . GRIAL .

scilicet aspectui nostro . AREV. Ib. Cras occasurum : al. cras oritn-.
Cap. XVII. n. 1. Dicunt antiqui Ara- rum . AREV.
 . :

DE NATVRA RERVM. 2?
rotam oceano cinxerit,per incognitas nobis vias ad locum , vndc
exierat, regreditur , expletoque noctis circulo , rursus de loco suo
festinus erumpit obliqua enim , et fracta linea per austrum pei-
:

git ad boream et ita ad orientem reuertitur. Hiemis autem tem-

,

pore per plagam meridianam currit Aestate vero septemtrioni vi- .

cinus est. Sed quando per austrum currit , vicinior terrae est
quando vero iuxca septemtrionem, sublimis attollitur .

3. Cui ideo Deus diuersa cursus constituit loca,et tempora,

ne, dum semper in iisdem moraretur locis , quotidiano ea vapore
consumeret. Sed Ciemens ait , diuersos accipit cursus , quibus
, vt
aeris temperies pro ratione temporum diipensetur , et ordo vicissi-
tudinum , permutationumque seruetur Nam dum ad superior.i con- .

scenderit ,ver temperat vbi autem ad summum caelum venerit , :

aestiuos accendit calores Descendens rursus , autumni temperiem .

reddit vbi vero ad

: inferiorem redierit circulum , ex glaciali com-

page rigorem nobis hibemi frigoris derelinquit

caeli .

4. Ex ipso enim sunt horae ex ipso dies , quum ascenderit, :

ex ipso etiam nox , quum occiderit ex ipso menses , et anni nume- :

rantur ex ipso vicissitudines temporum fiunt , et quum sit iste mi-

:

nister bonus ,
genitus ad vicissitudines temporum moderandas , ta-
men vbi secundum voluntatem Dei correptio mortalibus datur , in*
candescit acrius , et vrit mundum vehementioribus flammis ,et per-
turbatur aer , et plaga hominum >et corruptio terris iniicitur , etlues
animantibus , et pestilens per omnia mortalibus annus inducitur .

5. Quod autem sol oriens pcr austrum , id est , meridianum ,

iter habet , et decursa australi parte inuisibilis vadit in locum suum

rediens^ad instar quippe ecclesiae fabricatus est hic mundus in ,

quo Dominus Iesus Christus , sol aeternus , partem suam percur-

rit,vnde et meridianum vocant . Aquiloni vero id est, aduersae ,

parti non oritur ,sicut iidem quum in iudicio venerit , dicent : lu- , Malach. 4.
stiti.ie lumennon illuxit nobis , et sol non est ortus nobis Timentibus .

autem dominum oritur sol iustitiae, et sanitas in pinnis eius , sicut

scriptum est . Malis vero meridie nox est , sicut legitur : Dum sus-

3. Cui ideo Deus consumeret . . . sunt Clemtntis lib.S. Recognitionum . GK.

Vtrba sunt Ambrosii , lib. i. cap. j. GR. 5. Verba Malachiae sunt : Et or:.
lb. Scd vtClemens ait , diuersos ac- vobis timentibus nomen meum sol iustii
opit cursus . annus inducitur Vcrbn
. . . tiac ct sanitas in pcnnis cius . ARLV.
}
 . .

3 o
DE NATVRA RERVM.
tincnt ipsi lutnen ^factae sunt illis tenebrae : dum sustinent julgorem ,

in obscura nocte ambulauerunt

C A P V T XVIII.

De lumine lunae

i.

ritur
A ,
it sanctus Augustinus in psalmi decimi expositione. Quae*
vnde habet luna lumen
inquit , Duae tantum opiniones tra^ .

duntur 3 sit harum verax

sed quae 3 dubium fcrtur % quemquam scire
posse Alii namque dicunt , proprium eam lumen habere , globi-
.

que eius vnam partem esse lucifluam aliam vero obscuram, et dum ,

mouetur in circulo suo eandein partem , qua Iucet paulatim ad , ,

terras conuerti , vt videri a nobis possit , et ideo prius quasi cor-

niculato lumine fulget .

2. Nam et si formes pilam ex parte media candidam , ex parte

obscuram , tunc eam partem ,
quae obscura est, si coram oculis
habeas , nihil candoris aspicies :quum coeperis illam candidam par-
tem paulatim ad oculos conuertere primum veluti comua cando-
,

doris videbis : dehinc sensim crescet, donec tota pars candens op-
ponatur oculis ,et nihil obscurum alterius partis videatur , quam si

denuo paulatim conuerteris , incipit obscuritas apparere , et candor

minui , donec iterum ad cornua redeat , ac sic totus candor ab ocu-
lis auertatur, et sola irerum obscura pars possit videri . Quodrleri
dicunt,quum lumen lunae videtur crescere vsque ad quintamde-
cimam,et rursus vsque ad tricesimam minui , et redire ad cornua,
donec penitus nihil in ea lucis appareat .

3. At contra alii dicunt,lunam non suo fulgere Iumine , sed

a sole accipere lumen Sol enim illi loco superior est Hinc eue-
. .

nit vt quando sub illo est,parte superiore luceat

, inferiore vero , ,

quam habet ad terras , obscura sit . Quum vero ab illo discedere

coepcrit , illustretur ex ea parte,quam habet ad terram , incipiens
a comibus. Sicque paulatim , sole longius discedente , pars omnis
subterior illuminatur, donec eificiatur quintadecima luna . Post di-
midium autem mensem quum ,
coeperit ex alio semicirculo prcpin-
quare soli , quanto magis superiore parte illustratur , tanto magis
Cap. XVIII. n. i. Augustinus in ps. x. Et lib. j. ck Gencs. eap. 15. GRIAL .
 , . ,

DE NATVRA RERVM. 3I
ab ea parte, quam terris auertit , non potest excipere radiossolis,
et propterea videtur decrescere.
4. Iilud certe manifestum est , et cuilibet aduertenti facile co-
gnitum , quod luna non augeatur ad oculos nostros , nisi a sole
recedendo neque minuatur nisi ad solem ex parte
, , alia propin-
quando . Ab illo ergo accipit lumen , et quum sub illo est , sem-
per exigua est quum vero ab illo longius abcesserit , fit ampla ,
:

suoque ambitu plena. Si enim suo lumine vteretur necesse erat , ,

semper eam esse aequalem , nec die xxx. exilem fieri et si suo lu- :

mine vteretur , huius numquam eclipsis fieret

5. Ceterum quantum ad intellectum pertinet mysticum , luna
,

huius mundi speciem tenet : quia sicut ista menstruis completioni-

bus deficit , mundus ad conflationem temporum currens quo-
ita ,

tidianis defectibus cadit Luna quippe elementi sui varietate di-

.

uer is eursibus desinit, vt crescat : crescit , vt desinat . Sed ideo al-

ternis vicibus commutationem sideris repraesentat, vt doceat , ho-
mines ex ortu morituros,et ex morte victuros : atque ideo quum
senescit, mortem corporum prodit : quum augetur, aeternitatem iri-

dicat animarura .

o. Nonnumquam vero eadem luna etfam ecclesia accipitur, pro

eo quod sicut ista a sole , sic ecclesia a Christo illuminatur . Sicut
enim luna deficit,atque crescit , ita ecclesia defectus habet, et or-
ttis Frequenter enim defectibus
. suis creuit , et his meruit ampliari
dum persecutionibus minuitur, et confessorum martyrio coronatur.
Item sicut luna larga est roris, et dux humentium substantiarum ,
ita ecclesia baptismi , et praedicationum . Et quemadmodum , luna
crescente crescunt omnes fructus, atque ea minuente, miuuuntur,
,

non aliter intelligimus et ecclesiam, in cuius incremento profici-

mus cum ipsa Quum vero persecutionem patitur,et minuitiir ec
. ,

nos cum illa patimur , et rninuimur.

7- Item sicut septem formas habet luna, sic tot gratias meri-

4. S\ enim suo lumine vteretur . . . 213. lib. 1. v. 7 j

5. et scq.]. Qui lunat
exilem fieri Vcrba sunt llygini cap.de
. crescente globo iubet aequont .

Luna . GRIAL . Flucttbus aditctis y crescant cumfontibiu

6. Sicut enim
Luna deficit . coro- . . amnes . Vide notau, . XXi ' .

natur Ambrosii sunt verba lib.4. c8.G!t.

.
7. Itetn sicut septeai tbrraas . Eatt^
Ib. Larga roris Ambr. hb.^.c 7. G!t. . I:b.^.Etymol. totidemque specic:
lb. Crcscunt omnes fructus forte : lunat Clemens lib.d.Strom. ex 8
crcscuut omnes fiuctus . Diacontius pag. mathetnatieo . £.v quo ci Isidori ipsius
 . .

52 DE NATVRA RERVM,
torum habet ecclesia. Primam enjm flguram bicornem habet:$c-
cundam sectilem : tertiam dimidiam ex maiore: quartam figuram
plenam habet quintam iterum dimidiam ex maiore sextam iterum
: :

sectilem: septimam bicornem Eodem constat numero etiam distri- .

butio charismatum , quae per Spiritum sanctum toti ecclesiae con-

feruntur Septima autem semis , et vicesima secunda semis , in suo
.

orbe media. est . Ceterae proportionales sunt.

C A P V T XIX.
De Lunae cursu

i. ji —
J_i/unam per alios ortus, et occasus, Hyginus ait, necesse est
moueri, non stare , idque facilius, quam de solis luce intelligitur
Quia quum a sole accipiat lumen, et ita nobis lucere videatur , non
est dubium , eam moueri potius, quam stare . Terris autem vicina
luna breuiori orbe conuertitur , et iter , quod sol in diebus ccclxv.
peragit , ista per triginta dies percurrit . Vnde et antiqui menses
in lunae , annos autem
posuerunt . in solis cursu
2. Itaque luna per tricenos dies duodenis vicibus cursum per-
ficiens, consummat annum secundum hebraeos, aliquibus diebus
adiectis : secundum romanos bissexto semel in quadriennio vnius
diei adiectione celebrato . Cuius etiam augmentis, decrementisquc
mira quadam prouidentiae arte omne , quod gignitur, alitur, atque
crescit Nam et defectui eius compatiuntur elementa , et processu
.

eius quae fuerint exinanita , cumulantur , vt animantium cerebrum

,

maritimorum siquidem echinus, ostreaeque in augmento lunae ple-

-,

niores reperiri feruntur. CAP.

tum hic , tum etiam
tnente kas nos species currit . Verba siint interpretis Arati , nU'
in Etymologiis reformauimus Sectilcm . tnero dierum lunae tantum mutato . GR.
trutem,non sextilem,ex veteribus libris 2. Itacjue luna per tricenos . . . cele-
appellamus , dimidiatn , vel semissem . brato . Verba sunt Ambr. lib. 4. c. 5. GR.
GRIAL . Ib. Nam et defectui . . . feruntur .

lb. In textu Grialii erat , tertiam di- Ambrosii cap. 7. GRIAL .

tnidiam ex tnaiore AREV. . lb. Echinus , ostreaeque etc. Dracon-

Cap. XIX. n.i. Lunam per alios or- tius Crescat et inclusum capite
loc. cit.
tus . . . potius quam stare Verba sunt . genus omne cerebri, - Et tninuantur aquae,
Hygini omnia , licft non continenter apuA luna minuente , liqucntes etc. Plura de
tum legantur . GRIAL . his dixi in nota . AREV.
Ib, Terris autem vicina luna . . . per-
 . :,

DE NATVRA RERVM. 53

C A P V T XX.

De eclipsi solis .

,s olem sapientes dicunt altius currere lunam autem proximam :

esse terrae Haec ergo, dum deorsum ad idem signum , vel lineam,
.

qua sol vehitur , conuenerir , obiicit se soli , et tenebras totius or-

bis efficit Quod tantum intermenstruo contingit. Nam tunc luna
.

in eadem parte signiest, qua sol vehitur , ideoque fit illi proxima ,

et oppositione sui obscurari ab oculis nostris lumen eius videtur

veluti si aliquis oculis manum expansam opponat, quanto magis
id fecerit,eo minus illa videri poterit : quanto autem procul dis-
cesserit , omnia poterunt apparere
eo magis illi

2. Simili itaque ratione quum ad solis locum , vel lineam luna

peruenerit, tunc proxima ei esse videtur,et radios eius ita coram
oculis nostris obscurare , vt lumen non possint eiicere Quum au- .

tem luna ab eo loco discesserit tunc sol lumen eiicit,et ad ocu- ,

los nostros transmittit. Quapropter ita soli obiicitur luna,sicut

lunae opponitur terra quae vtraque lumina quum ad terras non :

perueniunt, defecisse dicuntur. Alii autem dicunc , defectum solis

fieri si foramen aeris, quo sol radios fundit,a!iquo spiritu contra-
,

hatur,siue obturetur Hoc physici et sapientes mundi dicunt. , .

3. Ceterum doctores nostri mystice huius eclipsis mysterium

in Christo dixerunt esse completum tunc, quum interrupto aeterni
foederis cursu insolito, turbata ordinem suum elementa perdide-
runt , quum sacrilegae factum coniurationis sol iste vcrus horre-
scens , insertis in populo iudaico errorum tenebris, paululum semet-
ipsum per mortem abscondit , ac de cruce depositus, sese in sepul-
cro abditus obscurauit , donec tertia die augustior solito luiic
mundOjid est , gentibus claritatis suae potentiam praesentaret : ac
skut sol in virtute sua refulgens , tenebras operti seculi illuminaret

Cap. XX. n. 1. Solem sapientes Ji- vtitnr, et fortasse legenJum AK.

vertitur.
cunt . transmittit
. Totus locus ex Hy-
. . 2. Si foramen aeris , etc. QuodAna-
gini lib. 4. cap. 4. cie luna . GRIAL . ximandro plaeuit . Plutarch. 2. de placit.
lb. Pro vehitur in nonnullis mss.bis est cap.io. et 24. GRIAL .

fom.Vll. E
 . .

tt DE NATVRA RERVM.
CAPVT XXI.

De lunae eclipsi .

i. L,
J—/una non def7cit,sed obumbratur , nec diminutionem sentic
corporis, sed obiectu obumbrantis terrae casum patitur Iuminis .
Hanc enim phiiosophi non habere lumen proprium, sed eandem a
sole iliuminari defendunt et quia ea dimensione distat a sole , vc
:

per mediam terram , siquid directum traiiciatur , contingere possic

solem sub terram lunam autem supra terram et quia vsque ad
, :

lunarem circulum vmbra terrae extenditur, ideo euenit nonnum-

quam vt solis radii, obiiciente se mole terrae , vel vmbra,ad eain
,

non perueniant
2. Patitur autem hoc quintadecima luna, quousque centrum y
atque vmbram obstantis terrae exeat , videatque solem , vel a sole
videatur. Constat ergo lunam ex solis radiis lumen accipere , et
,

dum obiectu terrae solem non aspexerit , tunc lumen amittere Nam .

dicunt stoici,omnem terram montibus claudi , quorum vmbra fer«

tur luna subito non apparere Vnde Lueanus lam Phoebe totum . :

fratri quum redderct orbem , - Terrarum subita percussa expalluh

vmbra
3. Figuraliterautem perlunae defectum ecclesiae persecutiones
intelliguntur ,
quando martyrum caedibus , et effusione sanguinisj
tamquam illo defectu , et obscuratione , quasi cruentam faciem luna
ostendere videtur,vt a nomine christiano terreantur inflrmi . Sed
sicut ista post defectum perspicua , adeo vt illustratione clarescit
nihil detrimenti sensisse , postquam per mar-
videatur,ita ecclesia
tyrum confessionem suum pro Christo sanguinem fuderit , maiore
fidei claritate refulget , atque insigniori lumine decorata semetipsam,

latius in toto orbe diflfund.it .

Cap. XXI. n. 1. Pleraque ex eodem bis lumen auerti solis ,. et ita noctem
Hygin. cap. de luna . GRIAL . videri . Quod si ita fit , nimirura ecli-
2. Nam dicunt stoici ita mss. 0. Hi- : psim solis verius , cjuam noctem dici->

storici iwpress. Hyginus ; Etsi nonnulli mus . GRJAL .

dixerunt in solis cursu euenire, vt quum 3. Figuraliter autem . Ex Aug. itt

peruenerit ad eum locum , vbi occidere ps. 10. GRIAL .

dicatur,ibi montiuoi macrutudine a no-

 1 :

DE NATVRA RERVM. 5S

CAPVT XXI I,

De cursu stellarum .

i. v3 tellae quidem cum mundo vertuntur: non , stante mundo ,

stellae quae planetae vocantur , id

vagae feruntur ,exceptis his ,

est , errantes, quae vagis mouentur ordinibus • Cetera , quae apla-

nes appellantur, vno loco fixae cum mundo voluuntur. Ideo au-
tem planetae , id est , errantes dicuntur, quia per totum mundum
vario motu discurrunt.
2. Partibus autem diuersis inter se mouentursidera. Nam quae-
dam superius , quaedam inferius currunt. Vnde et illa,quae ter-
rispropinquiora sunt,quasi maiora nobis vidcntur , quam ea , quae
circum caelum voluuntur. Longinquitate enim locorum visus lan-
guescit. Hinc accidit , vt interuallo longe inter se distantiam circu-
lorum alia celerius, alia tardius ad cursus sui exordium reuertantur .
3. Nam quaedam sidera celerius exorta , serius occidere exi-
stimantur : quaedam etiam tardius ceteris exorta, citius ad
occasum
perueniunt . Quaedam vero non simul occi-
pariter oriuntur , et
dunt. Omnia autem suo tempore ad cursuin proprium reuertun-
tur Radiis autem solis praepedita sidera , aut anomala rTtint, aut
.

retrograda, aut stationaria Iuxta quod et Poeta meminit, dicens

.

Sol tempora diuidit aeui^- Mutat nocte diem , radiisque potentibui

astra - Ire vetat , cursusque vagos statione moratur ,

C A P V T XX III.

De positione septem, stellarum errantium .

,.I n ambitu quippe septem caelestium orbium , prinmm iri fn-

feriorls sphaerae circulo luna est constituta . Ideo proxima terris
posita,vt nocte nobis facilius lumen exhibeat . Dehinc secundo
Cap.XXII. n. 1. Stcllae quidem cum ntis dicta . Non dictn est Venus , quod
mundo vcrtuntur I.i probat Hyginus
. plus lucis habeat , sed Lucifer . Ita enim
ibid. Vid. lib. }. Etymol. a cap. 60. vsq. Eiyinol. quod intcr omnia sidcra iucis
ad 70. GRJAL . ; , ferat . G&JAL.
Cap.XXIlI. n.t. Inde a gentilibus Ve» lb. lca et hacc vmbram facit . 1 ...j

E z
 . . .

1% DE NATVRA RERVM.
circulo Mercurii stella collocata , soli celeritate par : sed vi qua-
dam,vt philosophi dicunt ,contraria . Tertio circulo Luciferi cir-
cumuectio est inde a gentilibus Venus , quod inter quin- ita dicta ,

que stellas plus lucis habeat Nam vt praediximus quemadmo- . , ,

dum sol et luna, ita et haec vmbram facit.

,

Quarto circulo solis cursus est collocatus , qui proinde ,

2.

quia omnibus est lucidior medius est constitutus , vt tam supe- ,

rioribus , quam inferioribus lucem praestet Ratione autem diuina .

sic constitutus est quia praeclara omnia in medio esse debent

,

Porro quinto circulo pyrois sidus dicitur collocatum quod illi :

Marti assignant. Sexto Phaethontis stellam , quam Iouis appellant.

Iam summo caelo,id est, in mundi vertice ,stella Saturni est po-
sita , quae quidem dum summum caeium teneat, sublimiorque sit

omnibus , natura tamen eius frigida fertur , approbante Virgiiio :

Frigida Saturni sese quo stella recepttt . .

3. Haec autem sidera errantia appellantur , non quod ipsa er-

rent,sed quod nos errantes faciant quae sidera graece planetae :

dicuntur In sole enim, et luna omnibus notitia estortus, et oc-

.

casus, ideoque sol,et luna directo cursu vehuntur Ista vero re- .

trogradantur, vel anomala efficiuntur, id est, quando particulas ad-

dunt et detrahunt ceterum quando tantum detrahunt , retrograda
. :

dicuntur stationem autem faciunt , quando stant

:

4. Anni autem singularum stellarum hi sunt,qui in sphaera

subiecta continentur. Quibus peractis, ad reuersionem circuli sui
iisdem signis ; et partibus veniunt . Nam luiia octo annis fertur
explere circulum suum . Mercurius annis xxm. Lucifer annis ix.

lib. 2. cap. 8. de Venere

claritatis qui- : doro non videntur errantes Vt nequt .

dem t3ntae vnius huius stellae ra-

, vt Arato ,quinque tantum numeranti Nam :

diis vmbrae reddantur . GRIAL . quae per bis sex signorum labier orbem
2. Quarto circulo sol Ciceronem se- . - Quinque solent stellae . GRIAL .

quitur, nam Plato secundo circulo col- Retrogradantur

3. al. retrogradun- :

iocabat Vid.Macrob.lib.i. in Somn.Scip.

. tur . Melius esset retrogradiuntur De .

cap. 19. GRIAL . planetis confer not. ad lib. 3. Etymol.

Ib. Porro quinto circulo pyrois Men- . cap. 67. n. 1. AREV.
dose omnes hoc quoque loco vesper
libri 4. Nam
luna octo annis . Ita mss.o,
pro pyrois habebant . GRIAL . etiam lib. 3. Etymolog. praeter malaci-
3. Non quod ipsa errent . Cic. 2. tanum,in quo xix. annis recentiore ma-
de nat. Deor. Errantia appellantur , quum nu videtur hoc loco repositum Hoe for- .

omnium minime errent . GRIAL tasse octennium illud , de quo Piutarch.

Ib. In sole enim , et luna omnibus txtrsmo lib.2. de Placitps . GRIAL.
notitia est ortu$, et occasus . Itaque Isi-
 DE NATVRA RERVMi 57
Sol armis xik. Pyrois annis xv. Phaeton annis xu. Saturnus annis
xxx. Quorum orbium , atque stellarum positionem subdita demoiv
strat figura (• fi&i 5. ) .

C A P V T XXIV.

De lumlne stellarum .

1. jllas non habere proprium lumen

v3tel , sed a sole illuminari ,di-
cunt, nec eas vnquam de caelo ascendere , sed veniente sole ce-
lari Omnia enim sidera obscurantur , sole oriente , non cadunc.
.

Nam dum sol ortus sui signa praemiserit, omnes stellarum ignes
sub eius luminis fulgore euanescunt ita vt praeter solis ignem nul- :

lus sideris splendor videatur Hinc etiam etsol appellatus , eo quod .

solus appareat , Nec mirum hoc de

obscuratis cunctis sideribus .

sole , quum etiam plena luna, et tota nocte fulgente, pleraque astra

non luceant Esse autem etiam per diem in caelo stellas probat
.

solis deliquium ,
quod quando sol , obiecto orbe lunae , fuerit ob«
scuratus , clariora in caelo videantur astra .

2. Stellaeautcm secundum mysticum sensum sancti viri intel«

liguntur . Dequibus dictum esf.Qui numerat multitudinem stel- Ps. 14^.4.
Lirum . Sicut enim omnes stellae a sole illuminantur , ita sancti a
Christo gloria caelestis regni glorificantur . Et sicut prae fuigore
solis, et vi maxima luminis eius sidera obtunduntur , ita et omnis
splendor sanctorum in comparatione gloriae Christi quodammodo
obscuratur Et quemadmodum stcllae sibi diflerunt claritate , ita
.

iustorum diuersitas meritorum discretione .

C A P V T XXV.

De lapsu stellarum .

1. JLalsa autem opinio , et vulgaris est , nocte stelias cadere , quum

sciamus,ex aethere lapsos igniculos ire per caelum ,
portarique

Oap. KXIV. n. 1. Stellas omnes non tcras omncs stellas suo lucerc ait . GR,
habcrc lumen Macrobius lib.l. iit Som».
. lb. Celari : al. cclare dicimus AR. .

<ap. 19. lunam vnam alicno lumine , ce- Cap. XXV. n. i. Falsa autem opinio .
 ..

3$ DE NATVRA RERVM.
ventis , vagique lumen sideris imitari : stellas autem immobiles 5 fi-

xasque pernianere in caelo .

2. Nam illud,quod ait Poeta , Saepe etiam stellas vento im*

pendente videbis - Praecipites caelo labi , noctisque per vmbras -

Flammarum longos a tergo albescere tractus . Et iterum -.Lapsaper

altum - Aere disperso trahere candentia sulcos - Sidera , et summis
etiam quae fixa tenentur - Astra polis Sed hi poetae voluntarie .

nd opinionem vulgi se contulerunt. Ceterum philosophi , quibus.

curae est mundi quaerere rationem , illa asserunt ,
quae superius
memorata sunt .

C A P V T XXVI.
De nominibus astrorum »

c i?>. v. 31. *• 1—^egitur in Iob , dicente Domino , Numquid coniungere va-

les micantes stellas pleiades , et gyrum arcturi poteris dissipare ?
Numquid producis luciferum in tempore suo , vesperum super filios
et
C. 9. v. 9. terrae consurgere facis ?Et iterum alibi : Qui facit arcturum et orio' ,

nem , et hyadas Haec nomina stellarum dum in Scripturis legimus,

.

vanis deliramentis assensum non praebeamus qui falsis opinioni- ,

bus vocabula ista in astris ex hominum nominibus , vel aliarum crea-

turarum vocabulis imposuerunt Ita enim stellarum quarumdam .

gentilium sapientes nomina sicut et dierum , indiderunt. ,

2. Quod vero eisdcm nominibus sacra vtitur scriptura , non

eorum iccirco vanas approbat fabulas, sed faciens ex rebus visi-
bilibus inuisibilium rerum figuras ea nomina pro cognitione po- ,

nuntur quae late sunt cognita vt quidquid incognitum signifl-

, ,

cat facilius per id , quod est cognitum humanis sensibus innotescat

, ,

3. Arcturus est ille,quem latini septemtrionem dicunt, qui se-

ptem stellarum radiis fulgens , in seipso reuolutus rotatur, qui ideo
plaustrum vocatur, quia in modum vehiculi voluitur , et modo tres

E Seru.i. Ceorg. aJ v. 365. Saepe etiam sed cuiusnam sint,nunc non occurrit
stellas, vento impendente, videbis - Prae- AREVALVS .

cipites caelo labi . GRIAL. Cap. XXVI. n. 1. DeliratnentiS'. al. de-

2. Versus Virgilii sunt tres illi , Saepe tirdmentis poetarum . ARtV.
etiam : reliqui Lapsa per altum etc., neque 3. Arcturus est ille , quem latini ss-
Vir^ilii sunt , neque integri videntur : ptemtrionem . Uaec eadem in 3. Etymo-
 . .

DE NATVRA RERVM. 3 <>

summa eIeuat,modo quatuor inclinat. Hic antem in caeli axe

ad
constitutus semper versatur, et numquam mergitur Sed dum ia .

seipso voluitur nox finitur. , et

4. Per hunc
arcturum id est, septemtrionem , ecclesiam se- ,

ptenaria virtute fulgentem intelligimus. Nam sicut in axe caeli ar-

cturus semper inclinatur, rursumque erigitur ita et ecclesia diuer- ,

sis quidem aduersitatibus humiliaiur,sed mox consurgens spe , et

virtutibus eleuatur : et sicut ex tribus stellis, et quatuor septemtrio
efficitur , ita ecclesia ex fide Trinitatis , et operationibus quatuoL*
virtutum principalium consummatur . Fide enim , et operibus ho-
mo iustificatur

5. Bootes stella est , quae plaustrum , id est , septemtrionem

sequitur,qui etiam ab antiquis arctophylax dicitur, siue minorar-
ctos Vnde et quidam eam septemtrionem dixerunt Hanc spe-
. .

ctant praecipue , qui nauigare noscuntur De qua Lucanus Velox . :

•vbi nucte Bootes Quae quum orta fuerit cito racit occasum
. , .

6. Piciades sunt multae iuges stellae , quas etiam botrum ap-

pellamus a inultitudine stellarum . Nam et ipsae septem esse di-
cuntur, sed amplius quam sex , nullus conspicere potest . Haec ,

ab Oriente surgunt , et appropinquante diei claritate stellarum eius

ordo distenditur. Pleiades autem ex pluralitate vocataesunt, quia
pluralitatein graeci 77-A.fornra appellant Has Iatini vergilias appel- .

lauerunt, eo quod vere oriantnr , et eo magis ceteris praedicantur,

quod, his exorientibus ,aestas significatur , occidentibus, hiems os-
tenditur,quod aliis penitus non est traditum signis .

7. His autem stellis ab eo, quod septem sunt, et splendide mi-

cant, sancti omnes septiformi spnitus virtute fulgentes significan-

logiar. de arcto aliquanto aptius dicurt- xv. kalendas octobris llyades sunt quin- .

tur Sed hoc loco arcton , et booten , si-

. que in modum V literae in fronte Tauri
ue arctophylacem , e t arcturum , quae pro- positae . P'ciades etc. AREV.
pinqua sunt , confundit , vt ipse paulo post 6. Pleiades : ead. 3. Etymolog. GR.
fatetur . GRIAL . Ib. Multae iuges : fortasse , multiiu-
5. Hanc spectant praecipue , qui na- ges . AKLV.
uigare noscuntur Vtrauis vrsa vtuntur . 7. Ab eo quod septem snnt . Clem.
nulio periculo nautae , quod vtraque po- Sirom. 6. septem csse serio affrmat , et
lo proxima exigutm circulum describat Basil. in cap. }. lsai. septem ait at>pa-
Ita Ouidius : Esse duas Arctos , quarum rere , quamnis paruas , et glomeratas ,et
Cynosura vocatur - Sidoniis, Elicen Graia Ouid. Fast. 4. Quae septcm dici , *ex
/:ariiia notat . GRIAL. tamen essc solent Cic. ex Arato Hae . ,

lb. Cito facit occaium . Aliiaddunt: icptem vulgo pcrLibentur morc vctusto
 . , . ,. ,

4o DE NATVRA RERVM,
tur : ab eO autem , quod sibi vicinantur, sed non se contingunt
charitate tempore diuisos Dei praedicatores ostendunt
proximos, et
3. Orion stella est * Hic autem orion gradius dictus est . .

Vndeetiameum latini iugulam vocant, sidus, vt videtur armatum, ,

et stellarum luce terribile , quod ignorare magnae difficultatis est,

adeo vt quamuis rudes oculos , tamen prae fulgoris splendore in

seipsum rapiat . Hi quippe oriones in ipso pondere temporis hiema-
lis exoriuntur, suoque ortu imbres , et tempestates excitant , et ma«

ria , terrasque perturbant

9. Oriones autem significant martyres
nascun- . Nam sicut isti

tur in caelo tempore hiemis, ita in ecclesia martyres procedunt tem-

pore persecutionis . Procedentibus orionibus mare turbatur , et ter- ,

ra : obortis vero martyribus, terrenorum , et infidelium corda tem-

pestate iactantur .

10. quae omnium maxima , et clarior

Lucifer stella nitens ,

esse videtur . Nam quemadmodum

sol et Iuna , ita haec vmbram ,

facit Ista igitur orientem solem praecedit

. atque mane nuncians, ,

tenebras noctis lumine sui fulgoris dispergit Cuius figura est .

Christus, qui, velut lucifer , per incarnationis mysterium produci-

tur per quem lux fTdei, tamquam dies secutura, monstratur
:

11. Lucifer autem bipertitus est sic huius pars sancta est, sic- :

c. 22. v. 16. ut Dominus in Apocalypsi de se , et ecclesia dicit:£g0 sum ge~

c. 2. 28. nus ^ et radix Dauid, stella splendida , et matutina Item Ouivin- . :

cit , dabo ei stellam matutinam . Pars autem alia luciferi diabo-

Isai. 14. 12. lus esse dignoscitur. De quo SCriptum est : Quomodo cecidisti de
caelo ,
- Stellae , cerntintur vero sex vndique get,et dicitur orion ab vrina , id est
paruae . - At non interiisse putari con- ab inundantia aquarum . Tempore enim
ueuit vnam , - Sed frustra temere a hiemis habet ortum , quum mare , et ter-
vulgo ratione sine vlla - Septem dicier ras tempestatibus turbat Hunc romani .

vt veteres statuerepoetae , - Aeterr.o iugulam vocant eo quod

sit armatus , vt
,

cunctas aeuo qui nomine dignant ,- Al- gladius , stellarum luce terribilis, etc.GR.
cyone, Meropeque , Celcno , Taygeteque ib. Hic orion gladius Ita impress. , .

- Electre , Steropeque, simul sanctissima peius multo manusc. 0. Hic autem orion
Maia . GRIAL . a gladio dictus est . GRIAL .

Orion steila est * . Asterisco no-

?.. Ib. In nota Grialii fortasse legendum
tauimus locum , quem facile ex-plere pos- iugula pro ir.cola . AREV-
sis vel ex tertio Etymol. , ve! ex Arati 10. Lucifer stella nitens . Plura hic
interprete , a quo lsidorus haec mutiia~ leguntur in ouibusdam libris , e tertio
tus est . Sic enim ille : Oiion , qui et in- Etymologiar. huc accita , neque enim in
cola dicitur , ante tauri vestigia ful- vetustiorib. reperiuntur . GRIAL.
 . .

BE NATVRA RERVM. 4 r

caelo ^lucifer ^qui mane oriebaris , et qui

etiam in caelo super stel-
las Dei dicit se sedem positurum, cadens de caelo confrin^itur
et
12. Vesperus est stella occidentalis , noctem ducens Hic so- .

lem occidentem sequitur et tenebras succedentes praecedit , Hic .

autem Antichristi exprimit typum ,qui tamquam vesper consurgit,

vt ait Iob,super filios terrae, vt caecae noctis successu carnalium c . 38. v. 31.
corda otfuscet. Quod ideo auctore Deo fit,quia pro infidelitate
praecedenti , qua renuerunt Christo credere, Antichristum susci-
pere meruerunt.
13. Cometes stella est,quae velut comas luminis ex se fun-
dit. Haec quum nascitur aut regni mutationem fertur ostende-
, ,

re , aut bella,aut pestilentias surgere . De qua Prudentius ait : 1"ri-

stis cometa intercidit . Et Lucanus : E/ terris minitantem regna co-

metetn . Et Virgilius : Nec diri toties arsere cometae . Genethliaci
autem omnes stellas erraticas quibusdam temporibus cometas fieri
dicunt,et prout cuique sunt motus, ita secunda , vel aduersa por-
tendere
14. Sirius stella est , quam vulgo canem appellant . Sirius quip-
pe appellata propter flammae candorem , quod eiusmodi sit, vt prae
ceteris lucere videatur . Haec oriens mundum ardoris nimio calo-
re incendit,et aestu suo fructus exurit. Interdum et morbo affi-

cit corrumpens aerem flagrantia

corpora , ignis . Ab hac enim stel-
la dies caniculares nominantur quoniam ,
hi plus flagrant ardori-
bus , quam totius aestatis tempus .

C A P V T XXVII.
Vtrum sidera animam habeant .

,.s olet autem quaeri, vt ait sanctus Augustinus, vtrum sol , et

13. Cometes .Totidemfcre 3. Etymoh terpres Sirium autem stellam vocatam

:

GRIAL .
putant propter flammae candorem GR. .

Ib. Interciditreposui ex Prucien-

: ita Ib. Aestatis tempus al. aestatis tem- :

tlo . Grialius intercedit , nonnulli mss» pus xv. dies de iulio , et xv. de augn-
incedit . AREV. sto . ARLV.
14. quippe appellatur propter
Sirius Cap. XXVII. n. 1. Vt ait S. Augusti-
flammne candorem Rectissime , vt ne
. nus Extremo libro secundo de Cenes.
.

suspicio quidem vlla restet de emenda- ad literam . GRIAL .

tione loci libri 3. Etymolog. Arati in-

Tom.VlI. F
 . .

42 DE NATVRA RERVM.
luna, et aliae stellae corpors sola sint,an habeant rectores quos-
dam spiritus suos . vtrum ab eis etiam vitaliter in-
Et si habent ,

spirentur , sicut animantur canes per animas animalium , an sola si-

ne vlla permixtione praesentia. Et dum motus alicuius corporis si-
ne anima esse non possit, stellae, quae cuni tanto ordine, ac tan-
ta mouentur vt io nulio prorsus aliquando cursus earurn
ratione ,

impediatur, vtrum animantes sint , et rationabiles videantur , non

facile comprehendi potest .

Lccles. i. 6. 2. Salomon autem , quum diceret de sole Gyrans gyrando vadit :

spiritus , et in circulos suos reuertitur , ostendit , ipsurn solem spiri-

tum esse , et quod animal sit , et spiret , et vigeat , et annuos or-
bes suos cursu expleat ,sicut et Poeta ait : Interea magnum sol cir-
cumuoluitur annum Lucentemque globum lunae , titania-
. Et alibi ,

que astra Spiritus intus alit

- Quapropter si corpora stellarum .

animas habent, quaerendum, quid ruturae sint in resurrectione

C A P V T XXVIII.

De nocte .

,A mbrosium
qualiter spatium aeris
in Iibro Hexaemeron legi dicentem Quaeritur,
occupet vmbra terrae efficiens nobis noctem y
:

quum sol recedit diemque obducit , quum inferiora axis se*

a nobis ,

ptemtrionalis illuminat Omne enim corpus vmbramfacit , et natura-

.

liter njmbra corpori adhaeret , adeo %>t etiam pictores <vmbras cor»

porum , quae pinxerint } nitantur exprimere Idque artis asserunt a .

non intermittere -vim naturae .

2. Ergo sicut in die quum a parte solis aliquod corpus ho-

niinis , vel arboris occurrit , ex ea parte , qua lumen repercutitur,

2. Quaerendum , quid futurae sint In libri De ordine creaturarum AREV. .

resurr. Leguatur haec in mss. 0. quae Cap. XXVIII. n. 1. Ambrosium in li-

videntur sumpia e lib.x. de ciu. r-29.GR. bro Hexaemeron quarto c. 3. GRIAL . :

Ib. In Vulgata Gyrat per meridiem ,

: 2. Ad eum locum peruenerit , vbi
et flectitur ad aquilonem , lustrans vni- occidere dicitur ibi montium roagnitu-
,

uersa in circuitu pergit spiritus , et in dine a nobis separatur Non sunt haec .

eircuhs suos reuertitur , Versus Virgilii Ambrosii, sed Hygini verba superius c.zi.
primus extat lib.2. Aeneid. v. 384. ,alii a nobis relata GRIAL .

lib. 6. v. 724. Verba , Quapropter etc. Ib. Sicque terrae obiectu a septem-
absunt ab editione antiqua . Confer 05. trionali parte obumbratur aer Voces a .
 , ,,

DE NATVRA RERVM. 45
vmbra subsistit, sic quum , recedente die , sol ad eum locum per-
uenerit , ibi occidere dicitur, ibi montium magnitudine a nobis
separatur , sicque terrae obiectu a septerntrionali parte obumbratur
aer,adeo,vc nobis noctem efficiat haec ipsa vmbra tcrrarum .

C A P V T XXIX.

De tonitrtto .

i.

enim
T
Jk. onitrua autem ex rragore
fragore
sinum nubium ventorum spiritus
intra
nubium
nuoium generantur Concepti
.

versantur ibidem
(Juumque vehementer sese erupturi eliserint et , virtutis suae mo-
bilitate in quamlibet partem eruperint, magno concrepant mur-
niure , et in morem exilientium de stabulis quadrigarum sonus fra-

goris eius ad aures nostras emittitur.

2. Alias autem
tonitruum diuinae vocis superna est in-crepa-
tio , siue clara praedicatio Sanctorum , quae clamore forti per to-

tum orbem terrarum in auribus fldelium perstrepit , per quod pos-

sit culpam suam admonitus agnoscere mundus.

scptemtrionali parte addidit Isidorus aures nostras emittitur : desiderari apud

quae aptius collocarentur sic Obumbra- : Ambrosium , restituendaque ex hoc loco 1

tur aer a septemtrionali parte , ne obiici ante verba ait Scriptura vt paren-
illa ,

terra videretur a septemtrionali parte . thesi includantur , totusque locus ita le-
GKIAL . gatur Neque enim firmamentum hoc
:

Cap.XXIX. n.i. Tonitrua .Ambr.lib.i. potest sine aliquo rumpi fragore , aut
c. 4. Neque enim firmamentum hoc pot- penetrari Ideo et firmamcntum dicitur
.

est sine aliquo rumpi fragore aut pe- , quod non sit inualidum , neque remis-
netrari . Vnde et de tonitribus , quae con- sum Vnde et de tonitribus ( quae con-
.

cepto intra sinum nubium spiritu , quum cepto intra sinum nubium spiritu , quum
se vehementer crupturus eliserit , magno se vehementer crupturiis eliserit, roagno
concrepant sonitu , ait Scriptura firmans : concrepant sonitu , et in morem exili-
toninua Suspicor autem verba haec Isi-
. entium de stabulis quadrigarum sonus
djri et in morem exilientium de sta-
: fragoris eius ad aures nostras emittitur )
bulib quadrigarum sonus fragoris eius ad ait Scriptura . GRIAL .
 .
:
.

44 DE NATVRA RERVM.
C A P V T XXX.

De fulminibus .

i. £\ iunt naturaJiuin scrutatores causaram , quod ex colllsio-

ne,atque attritu nubium fulgura generentur ad instar silicum du-

riorum rquosquurri compulseris inuicemsibi,mediusex hisignis ela-

bitur , vel quemadmodum, si lignum ligno teras , ignem emittit
Vnde et Papinius Fulguraque attritis quoties micuere procellis .
:

Hac itaque ratione,quum nubila inuicem in se fuerint collisa , il-

lico fulmina mittuntur.

2. Dehinc sequuntur tonitrua : quae licet sonitu tardiora sint,
praecedenti concussi luminis claritate , pariter tamen cum fulgure
emittuntur. Sed eorum sonitus tardius penetrat aures,quam ocu-
los splendor fulguris, ad
instar securis arboreni procul caedentis
cuius quidem ante cernis ictum, quam ad aures perueniat sonitus
Ergo nubium attritu fulmina nascuntur . Numquam enim sereno
caelo fulgura micuerunt. Vnde et Virgilius : Noti alias caelo ce-
ciderunt plura sereno - Fulgura .

3. enim fulmen nube , imbre, et vento. Nam quum ven»

Fit
tus in nubibus vehementer agitatus est,sic incalescit , vt incen-
datur Dehinc,vt praedictum est , fulgura, et tonitrua simul ex-
.

primuntur Sed illud celerius videtur, quia clarum est

. Hoc au- .

tem tardius ad aures peruenit Post fulminis autem iactum ven- .

Cap. XXX.
n.i. Aiunt naturalium scru- rem quoque cernimus ante, - Quam to-
tatores perueniat sonirus
. . . Concinna- . nitrum accipimus , pariter qui mittitur
tiit haec ex Lucretii versibus hisce 1.6. igni, -E simili causa , et concursu na-
Fulgit item nubes, ignis quum semina tus eodem . GRIAL .

niulta -Excussere suo concursu , ceu la- Jb. Ccmpv.lseris : al. expulseris . For-
pidem si - Percutiat lapis, aut ferrum : te , compuleris . AREV.
nam tunc quoquc lumen - Exilit , et c!a- 2. Vnde et Virgilius . Non alias caelo
ras scintillas dissipatSed toni-
ignis . - ceciderunt plura sereno 'Y\\\gv.YZ. Ad quae
trum fit vti post auribus accipiamus verba Seruius Omen est (inquit) et in
:

- Fulgere , quam ^ernant oculi, quia sem- eo quod sereno caelo fulgura missa sunt 9
per ad ^ures , - Tardius adueniunt , quam et in eo quod plura missa sunt . GRIAL <.

visum , quae moueant res - Id licet hinc . Ib. Grialius , tardiora sunt . AREV.
etiam rognosccre ca'-dere siquem - An-
, Ib. Virgilii versus est4S7.K1.Georg.AR.
cipiti videas ferro procul arboris auctum , 3. Post fulminis autem iact. Ex ec-
- Ante fit , vt cernas ictum , quam pla- dem Lucretii loco . GRIAL .

ga per aures - Dct jonitum : sic fulgo- Ib. Alii , trumpit vitlentia . AREV.
 . ..,

DE NATVRA RERVM. 45
torum erumpere violentiam sicque furorem tempestatis, quem in. ,

nubibus conclusi agebant , exeuntes ad terras emittunt

4. Lucretius autem dicit, fulmina- ex minutis seminibus con-
stare 3 ideo penetrabilia esse vbicumque autem fulmen ceciderit :

sulphuris odorem emittit . Virgilius : Et late circum loca sulphure

fumant; et Lucanus : Aethereoque tiocens fumabit sulphure ferrum .

5. In fulminibus Sanctorum accipiuntur miracula , claritate si-

gnorum , ac virtutum micantia, atque ad intima cordis peruenien-

tia . Sublimia loca amplius sentire dicuntur ventorum,vel fulmi-
nis iniuriam , quam humilior terra . Vnde et Horatius : Feriuntque
summos - Fulgura montes . Nimis autem excelsiora loca a tempe-
statibus esse secura , vt Olympus , qui celsitudine sua nec impetus
ventorum, nec fulminum ictus sentit , quia nubes excedit.

C A P V T XXXI.

De Arcu .

1. V-Jlilemens romanus antistes,et martyr ita scribit : Arctts enim

in aere ex imagine solis hoc modo formatur . Dum enim sol in nu-
bibus rarescentibus ex aduerso refulserit , radiosque suos dirccta li-
nea humor in nubilo transfundens impresserit ,fit repercussio splen-
doris eius in nubibus , e quibus fulgor emicans arcus speciem format
Sicut enim impressa cera annuli imagincm exprimit , sic nubes e coti<
tra ex rotunditate solis figuram sumentes ^orbem efficiunt , et arcus
effigiem fingunt Apparet autem hic non semper , sed quum rarescunt
.

nubila caeli . Nam rursus quum in se coeunt nubes , atque densan-

tur , confestim arcus forma resoluitur . In nubium enim densitate
arcus aerem in perfecto gyro complectitur . Denique sine sole et ,

4. Lucretias autem dicit . Lib. 2. lb. Virgilii versus est 698.L2.Aen.AR.

his verbis : Perfacile est iam aoitni ra- Fulgura montes . Ita omnes hbri >
5.
tione cxoluere nobis , - Quare fulmi- vt et Horatiani quidam GRIAL. .

neus multo penetralior ignis , - Quam Cap. XXXI n. 1. Clemens roman. . .

noster fluat e terris terrestribus ortus . species eius formatur . Sunt haec lib. 8.
- Dicere enim possis , caelestem fulmi- Recognitionnm , scd apparet , Isidotunt
nis ignem - Subtilem magis e paruis alia interpretatio".e vsum , ac dubitari
constare figuris - Atque ideo transire
. posse, an ea , quae circumjertur , Rufini

foramina ,quac nequit ignis - Noster hic, sit . GRIAL.

C lignis ortus , taedaquc crcatus . GR.
 ,

46 DE NATVRA RERVM.
nubibus numquam apparft arcus , quia ex typo radii solis species eius

formatur .

2. Quadricolor enim est,et ex omnibus elementis in se ra-

pit species . De caelo enim trahit Lgneum colorem,de aquis pur-

pureum de aere album, de terris
, coliigit nigrum Hic autem ar- .

cus,pro eo quod a sole resplendet in nubibus, Christi gloriam

indicat in prophetis, ac doctoribus reiulgentem . Alii ex duobus

7. Quadricoior enim est . Tricolo- , per

gnificat igneum colorem significat
rtw vult esse Aristoteles . Isidorum se- persecutionem carnis Arcus autem , qui .

cutus est Beda . GRIAL . in nubibus apparet , quadraginta annis

Ib. in non-
Post rinero huius capitis ante diem Iudicii visus non erit . (^ui-
: fragmentum magna
nass. additur cumque enim cum peccato viuit , ir.or-

ex p.me aKegoricum , quod ab Isidori tuus est Deo , viuit diabolo . Si autem
stilo et vsu non abhorret
, „ Arcus au- . audierit euangelium Christi , et conuer-
tem , qui in nubibus apparet , posuit eum sus fuerit ad Deum , resurgit , et viuit
Deus in testamentum inter se , et nos: cum Christo Qui vero cum peccato
.

quum autem Noe post diluuium egres- suo moriuntur , vadunt in poenam , re-
sus fuis^et Jc arca , dixit ei Deus Po- : surgunt ad mortem Multi vero liic per-
.

natn r.rcum meum in nubibus , et eril eunt putantes se diu viuere , ideo non
testamentum inter me , et te , et erit , corriguntur Fallit illos spes sua , non
.

quum apparuerit arcus meus , recorda- viuit homo , quantum putat,non quan-
bor foederis mei , non adducam aquam tum sperat Audite , vbi dicitur
. Non :

dHuuii vltra super terrarn . Arcus autem tardes conuerti ad Deurn . Dies malos
quatuor colores habet , id est , igneum , habemus , quamdiu inter homines malos
purpureum , album et nigrum Igneum , . viuimus , testante Apostolo Vidcte , quo- :

colorem trahit de caelo , purpureum de modo caute ambulctis , non vt imipien-

aqua , album de aere , nigrum de terra : tes ,scdvt sapicntes , redimentes tempus,
hos quatuor colores trahit de vniuersis qitoniam dies mali sunt . Tolle homines
elementis roundi . Tres autem colores malos , et non erunt dies mali Appe- .

manifestc habet arcus , id est , purpu- tentes res alienas , adulteri , periuri , ca-
reum , sulphureutn , et igneum . Per hos lumniatores , oppressores Per homines .

tres colores tres sententias significat , malos sunt dies mali Dies ergo ma- .

duas quae transieruot , praeteritas ter-

, : los habemus quamdiu inter homines
,

tiam , quae ventura esr . Per purpureum malos viuimus Qui viuendo seculum
.

colorem signihcat diluuium , per sulphu- vicerunt , Elias , et Enoch Sexto die fe- .

reum signiricat ignem , qui venit super cit Deus hominem ad imaginem suam •
Sodomam per igneum colorem significat
: Inuenimus , sexto seculo venisse Domi-
ignem , qui venturns est in die Iudicii . num nostrum lesum Christum vt re- ,

Arcus , qui in nubibus apparet , quum formaretur homo ad imaginem Dei .

radiat nubes ante solem , a ma^nitudine Primum enim tempus tamquam primus
solis depingitur. Arcusautem, qui a so- dies abAdam vsque ad Noc secun- ,

le resplendet in nubibus , Christi gloriam dum tempus tamquam secundus dies

in prophetis , ac doctoribus refulgentem ; a Noe vsque ad Abraham , tertium tem-
et significantiam habent hi tres colores pus tamquam tertius dies ab Abraham
id est per igneum colorem Spiritum
, vsque ad Dauid , quartum tempus tam-
sanctum signihcant, vt in euangelio ait •.
cuam quartus dies a Dauid vsque adtrans-
lgnem veni mittere super terram , vt ar- migrationem Babylonis , quintum tem-
dcat Per album colorem castitatem si-
. pus tamquam quintus dies a trasmigra.
 DE NATVRA RERVM. 47
coloribus eius,id est , aquoso , et igneo , duo iudicia significari

dixerunt . Vnum quod dudum impii perierunt in

, per diluuio, al-

terum ,
per quod postmodum peccatores cremandi sunt in inferno .

CAPVT XXXII.

De nubibus

,.N.otaudum est ex libro Iob,quod cogitur aer iste visibilis,

vt conglobetur : conglobatus autem in nubes vertitur . Sic ipse

dicit : Subito asr cogitur in nubibus , et -centus transiens fugabit eas . Iob. 37. 21.

Et Virgilius: Consurgunt 'venti , atque in nubem cogitur aer . Nu-

bes autem sancti praedicatores intelliguntur, qui verbi diuini plu-
uiam credentibus fundunt .

2. Aer autem iste inanis, et tenuis, vacnas hominum ihentes',

vagasque signincat qui tamen densatus in nubes vertitur , quia
,

collectae ab inanitate fidelium mentes flde solidantur Et sicut .

ex aere inani fiunt nubes pluuiales,sic ad fidem de mundi vr.ni-

tate colliguntur sancti praedicatores Nubes autem dictae quod . ,

aethera obtegant vndc et nuptae dicuntur, quod vultus suos ve-

,

lent. Vnde et Neptunus , quod nube,et mari terram tegat .

tione Babylonis ( vsque ad praedicatio- illum fecit Deus , quomodo fundata est
nem Ioannis ) Sextum tempus t.imqu.nn
. terra . Christus venit , vt fundaretur tcr-
sextus dies, qui modo agitur vsque ad ra;ftmdamentum enim nemo potest pone-
finem . Si sextus dies agitur videte ,, quod cst ,
re praeter id,quod positum esf,
quid habeat titulus in die ante sabba- Christus Iesus . De illo ergo cantat psal-
tum quando fiindata est terra . Iam .111-
, mus Dominus deccrem induit
rcgnauit ,

diamus ipsum psalmum ipnim interro- : etc. „ .Quicumque cnim cumpec-

Verba ,

gemus quomodo fundata est terra , nec

: cato ,.et seqq. vsque ad rincm ad alium
in Genesi sic legimus . Quando ergo locum videntur pertinere , neque satis
fundata est terra nisi cum sit (sic) cum sunt integra . AREV.
lectum est modo in Apostolo Sic tamen : Cap. XXXII. n.i. Vid. lib. xm. Ety-
state in fide stabdes , vt omnes , qui cre- molog. c. 7. GRIAL.
dunt per vniuersam tcrram Tunc rit . Ib. Apud Iobum , eogctut in nubes :

homo ad imagincm Dci quod significat : atque ita fortasse hoc loco reponecdum .
sextus dics ille de Genesi , et quomodo Versus Virgilii est 20. lib.5. Aeneid. AR.
 . .

4S DE NATVRA RERVM.
C A P V T XXXIII.

De pluuiis

c. o. v. 6.
1. JL/egitur in AmosQui vocat aquas maris , et effun*
propheta :

dit faciem terrae Aquae enim amarissimae raaris vapo-

eas super .

ris subtili calore aereo suspenduntur , instar medicinalis cucurbi-

tae,quae calore superioris circuli humorem , et sanguinem sursum

trahit Huiusmodi itaque ratione aquae maris per tenuissimos va-
.

pores in aere suspensae paulatim concrescunt , ibique igne solis

decoctae in dulcem pluuiarum saporem vertuntur .

2. Dehinc grauescente nube,modo vi expressae ventorum ,

modo solis calore faciem asperguntur A nu-

dissolutae, in terrae .

bibus ergo rapiuntur aquae maris,et iterum ab ipsis redduntur

in terras . Sed , sicut diximus, vt dulces possint esse in pluuiis,
coquuntur igne solis. Alii autem dicunt, non tantummodo aquis
maris nubes concrescere, sed etiam exhalantis terrae vaporibus ne-
bulas adolescere, quibus densatis , coactisque nubes altius surge-
re,atque iisdem labentibus pluuias effundere .

3. Nubes atitem , vt praediximus , apostoli significantur, atque

doctores . Pluuiae ergo nubium eloquia sunt apostolorum
quae ,

<quasi guttatim , id est, sententialiter veniunt,sed abundantius do-

ctrinae fecunditatem infundunt .

C A P V T XXXIV.
De niue .

1. lT\ Ambrosius , quod plerumque glacialibus ventorlim

it fla-

tibus rigentes aquae solidantur in niuem,et rupto aere nix fun-

ditur
Cap. XXXIII. n. 1. Instar medicinalis funditur . Lib. 1. c. 4. GRIAL.
cucurbitae . Ex Ambr. lib.i. c. 3. GR. Ib. nix funditur super faciem
Alii ,

3. Pro sententialiter alii impressi terrae Nix autem significat blandimen-

.

sensualiter . AREV. ta iustorum in die iudicii , vt est iilud ,

Cap.XXXIV. n.i. Ait Ambros. . . . nix Et vestimenta eius alba , sicut nix AR. .

CAP.
 . ,.

DE NATVRA RERVM. ^
C A P V T XXXV.
De grandine

i.v3imili quoque ratione grandinum coagulatio fit Aquae enim .

nubium rigore ventorum stringnntur in glaciem atque durescunt. ,

Dehinc glacies ipsa partim fragore ventornm comrainuta in fra°-.

mina partiin solis vapore resoluta frustatim ad terras elabitur
, ,

Quod autem rotunda videtur hoc solis calor efficit , et mora re- ,

frenantis aeris, dum per longum spatium a nubibus vsque ad tec-

ras decurrit .

2. Figuraliter namque grando perfTdiae duritia est , torpore

malitiae frigida . Nix autem homines increduli sunt, frigidissimi
atque pigri , et in infima torpore mentis depressi . Item alio in-
tellectu niues sunt homines dilectione frigentes , qui etsi existant
candidi puritate baptismatis , non feruent spiritu charitatis .

C A P V T XXXVI.
De ventis .

i. V entus est aer commotus,et

agitatus, approbante Lucrctio,
Venttts enim fit ,vbi est agitando percitus aer Quod etiam in lo- .

co tranquillissimo ,et ab omnibus ventis quieto breui flabello ap-

probari potest , quo etiam muscas abigentes, aerem commouemus,

flatumque sentimus Quod quum euenerit occultiori quodam mo-
.

tu caelestium, vel terrenorum corporum per magnum spatium mun-

di, ventus vocatur , ex diuersis partibus caeli nomina etiam diuer*
sa sortitus .

2. Quidam autem aiunt,eo quod ex aquis aer,ex aerc venti

nascuntur. Clemens autem dicit , eo quod montes excelsi certis
quibusdam habentur in locis , et ex his velut compressus, etcoan-

_
Cap. XXXVI.n.i. Approbante Lucrc- Aristoteles . GRIAL.
tio Ventus cnim f. V. e. a. p. a. Vtrsus
:
2. Clcmens autem , eo quod mon-
ex lib. 6. quae sentcntia fuit nuoque Ana- tes . . . incanduerint . Vtrba tunt C/cmc-
ximandri, et Stoicor. , quos reprehendit '
tis . GKIAL .

Tom.Vll. G
 . . ,

5 o DE NATVRA RERVM.
gustatus aer ordinatione Dei cogatur , et exprimatur in ventos,
quorum inspiramine et fructus germen concipiat , aestiuusque ar-
dor temperiem sumat , quum pleiades ignitae solis ardoribus in-
canduerint
3. Venti autem interdum angelorum intelliguntur spiritus, qui
a secretis Dei ad salutem humani generis per vniuersum mundutn
mittuntur. Item nonnumquam venti incentores spiritus poni so-
lent,pro eo quod malae suggestionis flatu ad terrena desideria
Iob. 27. 21. iniquorum corda succendunt, secundum quod scriptum est Tol- :

let eum ventus vrens .

C A P V T XXXVII.

De nominibus ventorum .

i.JTrimus ventorum cardinalis septemtrio , frigidus , et niualis,

flat rectus ab axe , et facit arida frigora , et siccas nubes : hic et apar-
ctias . Circius , qui et thrascias , hic a dextris septemtrionis intonans
facit niues, et grandinum coagulationes. Aquilo ventus , qui etbo-
reas vocatur , ex alto flans , gelidus , atque siccus, et sine pluuia •,

qui non discutit nubes , sed stringit : vnde et non immerito diaboli
formam induit , qui iniquitatis frigore gentiliuin corda constringit.
2. Secundus ventorum cardinalis subsolanus, qui et apeliotes.
Hic ab ortu solis intonat , et est temperatus. Vulturnus ipse, qui
et caecias vocatur, dexterior subsolani . Hic dissoluit cuncta,ai-
que desiccat Eurus , ex sinistro latere veniens subsolani , Orien-
.

tem nubibus irnVat .

3. Tertius ventorum auster, plagae meridianae cardinalis, qui

ct notus , ex humili flans, humidus, calidus, atque fulmineus ge- ,

nerans largas nubes,et pluuias laetissimas , soluens etiam flores .

Euroauster , calidus ventus , a dextris intonat austri Libonotus, .

vel austroafricus ventus est temperatus, calidus a sinistris austri

spirans

Cap. XXXVII. n. 1. Primus ventor. qtie a septemtriom illic , sed ab Oriente

cardinal. Quatuor , quos hic cardinales incipit. Vid. Plin. lib. 2. cap. 27. GR.

vocat , lib. 13. Etytnolog. principales ap- 3. Libonotus Mendose libri 0. etiam
.

pellat . Nam cardinales iilic duos tantum Bedae , euronotus Idem etiam eurono-.

nominat septemtrionem ,et austrur» t ne- tus , qui et euroauster . GRIAL .

/ . 7 . /J . .-•/ -
 ,
.
;
:

DE NATVRA RERVM. ji

4. Quartus est cardinalis zephyrus, qui et fauonius , ab Occi-

dente interiori flans Iste hiemis rigorem gratissima vice relaxat .

flores producit. Africus , qui dicitur lips ex zephyri dextro latere

intonans : hic generat tempestates, et pluuias , et facit nubium col-

lisiones, et sonitus tonitruorum, et crebrescentium fulgurum visus,

etfulminum impulsus .Corus, qui etargestes, ex sinistra partc fauo-

nii spirans , eo flante , in Oriente nubila sunt , in India serena (fg.6.) .

5. Quosdam autem Tranquillus proprios locorum flatus pro-

priis appellat vocabulis, quo ex numero sunt, in Syria syrus,car-
basus in Cilicia , in Propontide thracidas,in Attica sciron , in Gal-
laecia circius , m
Hispania sucronensis . Sunt praeterea quidam innu-
merabiles ex fluminibus , aut stagnis , aut finibus nominati . Duo sunc
tamen extra hos vbique spiritus magis , quam venti, aura , et altanus .

5. In Propontide iracidas . Ita mss.o. adest,quem nomine mixto , - Euroau-

tiracidas impress. rusi forte thrascias , qui strum latia dixerunt voce latini - Li- .

supra i.lem cttm circio . GRIAL . bcnotus laeuam calidis adtaminat auris
Ib. Aura,et Vid. Seru. et altanus . - Aestibus immensis ardens austroairicus

Piin. lib. 2. , qui de hisc. 14. Versus hic est ab occasu zephyri tu-
. - Solis
ventis in excusis libris corrnptissimi fe- ba florea - Ex itala nomen cui
seruat ,

runtur , a manuscr. absunt , in ouctensi tixum est voce fauoni . - Huic dextra.n
goth. separati ab koc opere leguntur pro- tangit dictus lips attide lingua : - Afri-

pe integri , quos , quia non prorsus ine- cus hic rropria veniens regione voca-
tegantes , et antiquiores lsidoro visi sunt , tur . - At ui , core, fretnis zephyri de
proponendos putauimus sunt autem hi : : parte sinistra : - Argesten graio vocita-
Versus de vcntis Quatuor a quadro con- : rii.nt ore camoenae . GRIAL .

surgunt limite venti . - Hos circurage- lb. Grialius in textti thracidas , in not.
mini dextra , laeuaque iuganiur - Atque : iracidas Quid sentiendum
. sit de versibiis
ita bisseno circumdant flamine mundum . De Ventis , quos Grialius in not. pro-
- Primus aparctias , alto qui spirat ab axe: fert , dixi io Isidorianis cap. 76. n. 20.
- Huic nomen nostra e lingua septem- et 21. Nunc varias lectiones exhibebo
trio fixit . - Circius huic dexter gelido ex codice Vaticano Ottoboniano 6. p.15.
c ;
rcumtonat antro -Thrasciam graii pro-
: vbi rubrica est , versus ventorum , et ex
pria dixere loquela - Huic . laeuus bo- Albanio . Vers. 1. limine pro limite
reus glaciali turbine inugit : - Frigidus v. 4. altus pro alto v. 5. Huic nostrtt :

hic aquilo nostris vocitatur in oris . - At nomen lingua septemtrio fixit\\a Bignaea-
subsolanus flat rectus solis ab ortu : na editione finxit pro fixit , atque ita
- Graecus apelioten apto quem romine etiam nonnulli mss. habent v. 6. hunc :

signat . - Huic at vulturnus dextra de dextro , vel huic dextra pro huic dexter
parte leuatur : - Attica caeci.im graiis v. 10. medio flat rtctus pro fiat rectus
quem litora Nubifero flatu
signant . - solis v. 13. litera signat pro litora si-
:

lcuigatas irrigat auras , - Dorica quem gnttnt: v. 14. Nubijero fiatu laenum i.t-
simili designat nomine ling.ua - At no- . tus irrigat eurus v. 20. adnominat pro :

tus e medio solis dat flamina cur^u : adtamtn.it v. 23. huic dextra mugil po
:

- Austrum rite vocant

, quia nubi lla- :i huic dtxtram Utngit. AKLV.
iuds haurit . - Euronotus cui dextcr
G 2
 . . . .

DE NATVRA RERVM
C A P V T XXXVIII.

De signis tempestatis , vel serenitatis

Nahum. i. 3 1. Xx. ernpestas turbo

in tempestate >et turbine viae eius
Deus,
Serenitas autem gaudium est
est diuini iudicii

.
, sicut Propheta ait:

lucis aeternae Signa autem tempestatum nauigantibus Tranquil-

.

Ius in Pratis sic dicit Mutatio tempestatis expectanda est in aspe- :

rius quum iti nocturna nauigatione scintillat ad remos et guber-

, ,

nacula aqua In austrum venti mutatio est , quum lulligines , hirun*

.

dinesue c
volanl-) aut quum delphini totos se saltibus ostendunt , et

caudis aquam feriunt Nam semper inde ventus oritur, quo illife-' .

runtur Nec mirum est muta animalia diuinare sub gurgite Sem->
. , .

per enim incipientis aurae motu aquae inclinantur , quam permii'

tationem rnaris primi <vndarum incolae sentiunt . Itaque propter itn~

petum pugnant metu ne deferantur in litora siue natura , ne

: siue , :

auersorum ceruices vnda praecipitet Quid ergo ? Delphini tantum .

hanc iniuriam titnent ? Imo et ceteri pisces Sed ki tantum appa- .

rent ,
quia exiliunt
2. Item Varro dicit,signum esse tempestatis , dum de parte
aquilonis fulgurat,et dum de parte euri intonat ^ Nigidius quo-
quc ait : Luna si summo corniculo maculas nigras habuerit in pri'
tnis partibus mensis , itnbres fore \ si in medio , tunc quum plena
sint in ea cornicula , serenitatem . Certe si rubet , quasi aurutn ,

njentos ostendit . Fit enim •ventus ex aeris densitate , densitate ob*

ducta sol , et luna rubescunt . ltetn si cornua eius tecta fuerint ne-
bula , tetnpestas futura est

Cap. XXXVIII. n. 1. Tranquillus in tonat domtis , omnia plenis . - Rura ria-

Pratis sic dicit al. Tranquillis in Por-
: tant fossis . GRIAL .

tis , al. Tranquillis in Pratis , al. Tran- Ib. Nigidius quoque .... carebunt
quillus in partes . Legereio , Tranquillo Verba sunt interpretis Arati , e quo sunt
in portu sic disces , nisi Tranquilli in multa restituta \ nam wendosissima in
cap. de ventis meminisset , et quosdam Omnibus libris erant Sed eadem longe .

graecorum libros suos *&fivvcL<; , hoc est, elegantius Maro , Luna reuertentes quum
Prata inscripsiise , diceret in praefatione primum colligit ignes - Si nigrum ob- :

Plinius . GRIAL. scuro , etc. GRIAL .

Dum de parte aquilonis fulg.

2. Ib. Si cornua eius tecta fuerint ne-
Virgil.At Eoreae de paite trucis quum bula . Ita mss. 0. , tetra fuerint apud
fulminat , et quum - Eurique , zepbyrique Arati interpretem . GRIAL .
 . . .

DE NATVRA RERVM. 53
3. Aratus autem dicit,aquilonium cornu lunae sit corrc*
si

ctius aquilonem
, imminere Item si cornu australe sit erectius ,
.

notum imminere . Quarta autern luna futurarum index certissima

habetur aurarum . Vnde et Virgilius dicit : Sin ortu in quarto , nam-
que is certissimus auctor , - Pura , neque obtusis per caelum cornibus
ibit , - Totus et ille dies , et qui nascentur ab illis , - Exactum ad
mensem pluuia , ventisque carebunt
4. Item idem Virgilius dicit, si sol in ortu suo maculosus sit,

atque sub nube latens , aut si dimidia parte apparuerit, imbres fu-
turos. Item Varro ait , si exoriens concauus videbitur , ita vt in
medio fulgeat et radios faciat partim ad austrum
,
, partim ad aqui-
lonem, tempestatem humidam, et ventosam .

5. Itcm idem , si sol, inqnit , rubeat in occasu , sincerus fere

dies erit : si palleat , tempestates signihcat . Nigidius quoque, si pal-
lidns , inquit , sol in nigras nubes occidat, aquilonem ventum si-
gnificat Item Dominus in euangelio
. Si facto , inquit , vespere :

rubicundum fuerit caelum , mane serenum erit . Si mane rutil.it tri-

ste caelum , tempestas futura erit , et quum auster ventus flauerit ,

aestus erit
CAPVT XXXIX.
De pestilentia .

1. JL morbus Iate vagans et contagio suo quaeque

estilentia est , ,

tetigerit, polluens Haec enim aegritudo non habet spatitim tem-

.

poris qtio aut vita speretur aut morsjsed repentinus languor si-
, ,

mtil cum morte venit Quae sit vero catisa huius pestilentiae .
,

lb. addunt , et qitum

Futttra est -.
alii tempestatem significat . Verba sunt eins*
auster vetitus fi.tueut acaus erit: quod , dem interpretis . GRIAL .

alii in fine capitis exhibent . AR. 5. Rubeat in occasu . Voces in oc«

3. Si aquilonium corn'i lunae sit casu deerant in omnibus nostris libris .

correctius , aquilonem imminere . Item GRIAL .

si cornu austral-* sit erectius . Ita con- lb. Sincerus fl-re . Vox fere non est
stanter omnes libri , et apud Arati in- in Arati interpretc , legitur vero in 0-
tcrpr. C:tr autcm luna vel erecta , vel mnibus nostrii libris GKIAL. .

prona videri soleat , vid. Be i. c. 24. lib. Cap. XXXIX. n. i. Quidam dixerunt
de natur. rer. edit. 2. GRIAL . Clementem significat lib.8. RtCOgn. citius
lb. Vcisus Virgilii sunt 432. ec scqq. haec sunt verba Quando pro peccatiJ ,

Ub. i. Georg. ARLV. _ e t cecera animantia GRIAL .

.

4» Si sol in ortu suo maculosus ... Jb. Quaeque hoc est , quaecumqui -
:
 . ?

54 DE NATYRA RERVM.
quidam dixerunt, quando pro peccatis hominum plaga , et corre-

ptio terris iniicitur , tunc aliqua ex causa , id est , aut siccitatis ,

auc caloris vi , aut pluuiarum intemperantia aer corrumpitur . Sic-

que naturalis ordinis perturbata temperie , inficiuntur elementa s

et fit corruptio aeris, et aura pestilens , et oritur pernicies, et cor-

ruptelae vitium in homines,et cetera animantia Vnde et Virgi- .

lius : Corrupto caeli tractu^ miserandaque •venit - Arboribusque , sa-

tisque lues .

2. Item alii aiunt , pestifera semina rerum multa ferri in ae-

rem , atque suspendi, et in externas caeli partes aut ventis, aut nu*
bibus transportari Deinde quaqua feruntur, aut cadunt per lo-
.

ca , et germina cuncta ad animalium necem corrumpunt ; aut sus-

pensa manent in aere , et quum spirantes auras quoque in , illa

corpus pariter absorbemus : atque inde languescens morbo corpus,

aut vlceribus tetris, aut percussione subita exanimatur. Sicut enim
caeli nouitate,vel aquarum corpora aduenientium tentari consue-
uerunt, adeo vt morbum concipiant , ita etiam aer corruptus ex
aliis caeli partibus veniens, subita clade corpus corrumpit , atque
repente vitam extinguit
vti apud alios et apud ipsum Isidorura
, ueniunt,ideo quia longe discrepat aer
alibi Nonnulli habent , pene cmnia quae,
. Et paulo post Proinde vbi se caelum , :

alii solum , qtiae Versus Virgilii sunt . quod nobis forte alienum est - Com- ,

138. et seq. lib. 3. Aeneid AREV. . mouet atque aer inimicus serpere coe-
,

2. Item alii aiunt , pestifera semina pit - Vt nebula , ac nubes paulatim re-
:

rerum Operae pretium , quibus ex ver-

. pit , et omne , - Qua graditur , contur-
bis Lucretii , quae restant huius capiiis , bat , et imimitare coactat - Fit quoque , .

confiarit , inspiccre . Is igitur ita lib. 6. vt in nostrum quom venit deniqae cae-
Primum multarum semina rerum - Esse lum , - Corrumpat , reddatque sui simile,
supra docui , quae sint vitalia nobis , - Et atque alienum - Haec igitur subito cla- .

contra quae sint morbo , mortique , ne- des noua , pestilitasque - Aut in aquas
cesse est - Multa volare ea , quom casu cadit , aut fruges persidit in ipsas , - Aut
sunt forte coorta , - Et perturbarunt cae- alios hominum pastus , pecudumque ci-
lum fit morbidus aer - Atque ea vis
: . batus,-Aut etiam suspensa manet vis
omnis morborum , pestiiitasque - Aut aere in ipso - Et quom spirantes mi- .

extrinsecus, vt nubes , nebulaeque super- stas hinc ducimus auras , - lila quoque
ne Per caelum veniunt, aut ipsa saepe
- in corpus pariter sorbere necesse est .

coorta - De terra surgunt vbi putrorem : GRIAL .

humida nacta est - Intempestiuis pluuiis- ~lb. Spirantes : reponendum videtur

que et solibus icta - Nonne vides etiam
, . spiramus , ant cum Lucretii versibus ci-
cacli nouitate , et aquarum - Tentari pro- tatis , quum spirantes ducimus auras . AR.
cul , a patria quicumque , domoque - Ad-
 . .

DE NATVRA RERVM. 55

C A P V T XL.

De oceano

c >ceanus in se reciprocis
aiunt, in promndis oceani esse quosdam meatus ventorum
aestibus reuertatur , quidam
, veluti

iriundi nares , per quas emissi anheiitus , vel retracti, alterno acces-

su , nunc euaporante spiritu efflent maria , nunc retra-

recessuque ,

hente reducant. Quidam autem volunt, cum augmento lunaricre-

scere oceanum,et tamquam eius quibusdam spirationibus retror-
sum trahatur, et iterum eiusdem impulsu , ac retractu , in mensu-
ram propriam refundatur .

2. Alii quoque oceani vndis ali sidera dicunt solemque de ,

oceano aquam haurire ignibus suis, et circum omnia sidera fun-

dere, vt ea temperet , quia sunt ignea Vnde dicunt , quia, quum .

haurit vndas , erigit oceanum. Sed vtrum ventorum spiritu aquae

erigantur,an lunari cursu increscant, an sole trahente decrescant,
hoc soli Deo cognitum est, cuius et opus lnundiis est , solique
omnis mundi ratio nota est
3. Oceani autem magnitudo incomparabilis, et intransmeabilis
latitudo perhibetur Quod etiam Clemens , discipulus apostolo-
.

rum , visus est indicare , quum dicit : Oceanus intransmeabilis est ,

et hi ,
qui -vltra eum sunt mundi . Philosophi autem aiunt , quod
post oceanum terra nulla sit , sed solo denso aere nubium conti-

Cap.XL.n. i. Quidam aiunt,inpro- nostris respirandi habetur commercium,

fundis oceani esse quosdam meatus . ita profundis oceani esse quosdam
in
Plcito in Phaedone GRJAL .
. meatus repletos spiritu ventorum , velut
Ib. Efflent maria , nunc retrahente niundi nares etc.,,Post volunt nonnulli
reducant . F. effluant m. n. r. reducan- addunt , vt ait Ambrosius . AREV.
tur . lta enim piiulo post retrorsum tra- 2. Alii oceani vndis ali dixerunt si-

hi , et refundi dicet , nisi ad nares re~ dera . Vid. sup. cap. 15. GRIAL .

ferri mauis . GRIAL . 3. Quod Clcmens , apostolorum di-

Quidam autem votunt .
Ib. cum . . scipulus , auctor fuerit Hbrorum
Recogni-
augmento lunari refundatur Verba sunt . tionum , iam olim negarunt S. Athana-
Ambrosii hb. 4. in fine capitis 7. GR. sius , Eusebius , et alii Nonnulli tamen ,.

Ib. Qtiidam etc. Alii , „ quidam phi- vt S. tpiphanius , ct Ruirinus , opus illuJ
losophi mundum , vt refert Solinus , ex a S. Clemente scriptum fuisse existimant,
quatuor elemcntis , quasi quoddam ani- sed ab haereticis corruptum Lucanl ver- .

mal esse dicunt concretum , mouerique sus sunt 623. et seqq. lib- 5- Gritluil
^uodam spiritu , et sicut in corporibus mendose tenire pro tcnen . AR-
 56 DE NATVRA RERVM.
neatur mare , sicut et terra subterius , ideo et Lucanus: Quttm tna-
re conuoluit gentes ,
quum litora Tethys - Noluit vlla pati , caelo coiu
tenta teneri Tunc quoque tanta malis moles
: - creuisset in astra ,

- Ni superum rector pressisset nubibus vndas .

CAPVT XLI.

Cttr mare non crescat .

i. c
V_^ mare maius non fiat , ac tantis fluuiorum copiis nulla-
ur
tenus crescat , Clemens episcopus dicit , eoquod naturaliter salsa
aqua fluentum dulce in se receptum consumat, eoquefit, vt illud
salsum maris elementum quantascumque recipit copias aquarum ,
nihilominus exhauriat Adde etiam,quod venti rapiunt, et vapor,
.

calorque solis assumit Denique videmus, lacus multasque lacunas

.
5

paruo sub momenti spatio ventorum flatibus solisque ardore con. ,

lccles. i. 7.
sum Salomon autem dicit Ad locum , vnde exeunt fiumina ,re-
i . :

uertuntur ,

2. Ex quo mare ideo non crescere , quod etiam

intelligitur,
per quosdam occultos profundi meatus aquae reuolutae ad fontes
suos refluant, et solito cursu per suos amnes recurrant Mare au- .

tem propterea factum est , vt omnium cursus fluuiorum recipiat .

Cuius quum sit altitudo diuersa, indiscreta tamen dorsi eius ae-
qualitas . Vnde aequor appellatum creditur, quod superficies eius
aequalis sit. Physici autem dicunt 3 mare altius tsst terris.

C A P V T XLII.

Quare mare salsam habeat aquam .

i.R ursus Ambrosius doctor docuit, dicens, Mare iccirco dicunt

•vete-

Cap. XLI. n. 1. Clemens episcopus moris possunt etc. GIUAL .

dicit , Recognit. GRIAL

lib. 8. . lb. Lacus , multasque lacunas Lu-
.

Ib. Adde etiam , quod venti rapiunt . crctii verbis lusisse videtur : Multosque
Lucretius . Praeterea magnam sol partem lacus , multasque lacunas GRIAL . .

detrahit aestu. Et mox Tum, porro ven- Cap.XLII. n.i. Rursus Ambrosius ...
ti magnarn quoque tollere partem - Hu- impotabile sit 3;lib. 2. f. %• GR.
 . . .

DE NATVRA RERVM. 57
veteres salsas , eo,quod ca^quae
atque amaras habere aquas pro
ex diuersis fluuiis in id influunt , solis ardore ^acventorum flatibus
absumantur tantumque diurno vapore consumi quantum per singw
, ,

los dies ex omnibus amnium cursibus in ipsum inuehitur Quod .

etiam solis ratione fleri perhibetur qui,quod purum ac leue est , , ,

ad se rapit quod vero graue , ac terrenum , relinquit quod etiam

:
,

amarum , et impotabile sit

C A P V T XLIII.

De Nilo .

i. A
L Vegytrptus
imbres vel nubes ,
semperque solem habet: numquam
aeris
tempore
calorem ,

recipit, cuius loca Nilus fluuius aestatis

inundat,quo pro pluuiis vtuntur . Oritur enim fluuius idem inter
austrum,et ortum Etesiarum autem flatus a zephyri parte , id est,
.

ab occiduo flat, et habet certum tempus Nascuntur enim mense .

maio,quarum flatus initio languens est, sed per dies augescit

2. Nam flant ab hora sexta in decimam . Harum i^itur flatu
resistente oppositisque etiam ostiis eius,quibus in mare in-
vndis ,

fluit , arenarum cumulis,Nili fluctus intumescunt , ac retro reuerti

coguntur Sicque aquae erumpentes propelluntur in austrum Qui-
. .

bus congestis Nilus in Aegyptum erumpit. Quiescentibus quoque

etesiis, ruptisque arenarum cumulis, rursus in suum alueum redi:
fluuius
C A P V T XLIV.

De nominibus maris , et fluminum .

i.JLn Pratis Tranquillus sic asserit dicens, Extemum mare ocea-

nus est ^internum , quod ex oceano fluit, superum , et inferum ,qui-
Ib. Ac ventorum flatibus . Haec ver- Cap. XLIII. n. i. Totiits capitis sen-
ba non sunt Ambrosii : sed veluti ex ter.tiasumpta e Lucreiii ead. de re ele-

praecedemi capite repetita . GR. gantissimis versibus lib. 6. Nilus in ac-

Ib. Quod ctiam solis ratione . Hoc state crescit, etc. Sed verba Lucrctii
est , solertia , et iudicio , et discernendi ( quibus libentcr vti solet ) hoc /d
quadam vi . Ita enim Ambrosius quod : dita opera fugisse videtur . GRIAL .
cx solis quadatn diiudicatione ficri per- Cap. XLIV. n. i. De hoc capite, quod
uibetur GRIAL
. . nunc r/riinum prodit , no;ii:u!la (

Tom.Vll. H
 . . ,:,

5 3
DE NATVRA RERVM.
bus Italia alluitur . Ex his superum adriatieum dicitur, et tuscum
inferum .

2. mare , vt siculum,et ga-

Fretum angustum , quasi feruens
ditanum Aestuaria sunt omnia , per quae mare vicissirn tum ac-
.

cedit , tum recedit , Altum proprie mare profundum Vada , qui- .

bus in mari potest stari,quae Virgilius breuia appellat,quae ea«

dem graeci brachya
3. Sinus maiores recessus maris dicuntur, vt Caspius , Arabi-
cus , Indicus . Minores autem anguli , vt Paestanus, Amyclanus, et
ceteri similes. Flustra motus maris sine tempestate fluctuantis . Nae-
uius in bello punico sic ait : Onerariae onustae stabant in fiustris ,

ac si diceret in salo .

4. quae eminent,et procurrunt mari De quibus Pa-

Moles , .

cuuius: Omnes latebras sublata mole obtrusas Sinus caecus fiuctta .

tumens, necdum tamen canus De quo Atta in Togatis sic ait . :

uaui in Isidorianis cap. 76. num. xi. vicus est Lucaniae . In nonnullis mss.
Collatis inter se multis , ac variis mss. erat Amyclanus fluctuantes . Omisi j?«.
scripturam quae optima visa est, sele-
,
ctuantes , quia deest haec vox in vatic.
gi . Pro in habent ih anna-
Pratis
alii Palat. 1448. Alioquin coniici posset
tibus libris patrum Vide not. ad cap.38.
. Amyclanus , seu Fundanus . In cod. Al-
num. 1. Fabricius Biblioth. latin. lib. 2. banio , Amyclanus , et certi similes De .

cap. 24. n. 6. putat , legendum in Va- sinu Amyclano , qui et Fundanus dici-
liis : Suetonii Tranquilli opus De
nam tur , Plinius lib. 14. cap. 16. Quod au-
rebtis laudant Seruius,et Cari-
vanis tem angulus pro sinu maris accipiatur,
sius sed non improbat, quod Suetonius
: constat ex Catone apud Carisium lib.2.
libros suos de rebus variis Prata inscri- pag. 185. Putsch. Mare velis florere vi-
pserit , vt Grialius existimat Minus ve- . dcres vltra angulum gallicum . De flu-
ro probat , quod alii reponunt in Par- stro , seu fiustris Festus , et Tertullianus
ergis , vel in Arateis Pro externum . de Pallio cap. 2. Sed Festus flustra ait
aliiexhibent extremum . Pro superum , esse , quum in mari fluctus non moue-
et inferum alii supernum , et injernum . tur Pro flustra alii mss. Isidori habent
.

AREVALVS flustrum,et stabunt pro stabant Codex .

2. Festus , Aestuaria sunt omnia , qua Alban. Onerariae , et oneratae stabant etc.
mare etc. Ex coniectura rescripsi vada: AREVALVS .

nam in mss. erat vaga , aut vuaga . Se- 4. Alii, sub laeta mole abstrusas
neca in Agamenn. Has
v. 572. inopis fortassls sub lata Ex hac molis signifi-
.

vndae breuia comminuunt vada . Virgi- catione ortum videtur vocabulum hi-
lius 1. Aeneid. v. 115. In breuia , et spanum muelle de molibus quae in por- ,

iyrtes . AREV. tubus ad reprimendos extruun- fluctus

3. Paestanus : ita edendum colligo tur . Vox sinus hoc loco,nescio, quid,'
ex Cicerone ad Attic. ep. 6. lib. 16. sit. Libenter legerem obstrusas in sinu :

Duo quos transmitti opor-

sinus fuerunt , vel obrutas sinu . Caecus fluctus etc.Y\\x-
tuit , Paestanus , et Vibonensis . In mss. ctus caeci hac eadem significatione alia
srat Pertanus Paestum oiim vrbs , nunc
. etiam meminerunt , Sisennas apud Hc
 .

DE NATVRA RERVM. 59
Pro populo fluctus caecos faciunt pcr discordiam
Et Aucustus .

inquit , Nos venimus Neapolim fluctu quidem caeco .

5. Litus , quidquid aqua alluit. Flumen omnis humor qui vel ,

modice fluit. Torrens fluuius , qui pluuia crescit , siccitate torre-

scit de quo Pac u ui us
: : Flammeo vapore torrens terrae Ostia exi- .

tus fluminum in mare . Tollae aquarum proiectus , quales sunt in

Aniene flumine quammaxime praecipites

CAPVT XLV.

De positione terrae .

1. V^ aerem fundata libratis credatur stare

ualiter terra super
ponderibus, Ambrosius De terrae autem qu.r-
sic dicit :

litate 3 siue positione sufficiat secundum scripturam Iob sciendum 3

quia suspendit terram in nihilo Philosophi quoque similiter opinan- .

tur^aere denso terram sustineri y et quasi spongiam mo/e sua im-

mobilem pendere , sicque vt aequali motu hinc , atque inde velttti ,

alarum suffulta ex omni parte librata propendeat

re?nigiis , , nec in
partem possit inclinari alteram .
2. Verumtamenvtrum densitate aeris sustineatur , an super aquam Ps- ^T.o".
pendeat , quia scribitur , Qui fundauit terram super aquas -vel quo- :

modo aer mollis tantam molem possit sttstentare terrenam aut si su- ,

per aquas est tam immane pondus quomodo non demergatur , aut ,

quvmodo aequitatis libram teneat ^ne in alteram partem propensa

incumbat : hoc nulii mortalium scire fas est , nec nobis discutere ^aut
perscrutari tantam diuinae artis excellentiam , dum
licet cuiquam
consttt eam lege maiestatis Dei aut super aquas
, aut super nubes >

stabilem permanere Quis enim , inquit Salomon , sifficit narrare

.

opera illius aut quis inuestigabit magnalia eius ? Ergo quod mor-
,

talium naturae secretum est, diuinae potentiae relinquendum est .

nium c. 6. n. 7. ,ec Liuius apud Sene- Pro cumore in faucibus adhiberi solec
ca:n Suasor. 7. ARLV. tolles , toles , tolae , tolict . Inde puto tra-
5- AV.uit : al. alluitur . Pacuuii ver- ctam signific.nionem ad praecipices :i ]u.i-
ba inCelligenda , ec reformanda sunc ex rum proieccus , quia his in locis tuo
diccis in noc.adlib.13.Lcymolog.cn. aquae Quid , si legas
. , tholi ? AREV.
n - 2. In mss. crac torret pro terrae . Cap. XLV. n. 1. Sic dicic An< •

Pro tollae alii tulli , alii to:li , alii tciies . lib. 1. ccp. 6. GRIAL.
H 2
60 DE NATVRA RERVM.
C A P V T XLVL
De terraemotu .

,s •apientes dicunt , terram in modum spongiae esse , conce-

ptumque ventum rotari et ire per cauernas Quumque , . tantum
ierit quantum terra capere non possit , huc atque illuc ventus
, ,

fremitum et murmura mittit

, Dehinc quaerentis vi viam euaden- .

di,dum sustinere eum terra non potuerit, aut tremit, aut dehiscit,
vt ventnm egerat . Inde autem iieri terraemotum , dum vniuersa
ventusinclusus concutit.
2. Vnde et Sallustius : Ventl > inquit, per caua terrae praecipi-
tati , rupti aliquot montes ^ tumulique sedere . Ergo , vt diximus s

tremor terrae vel spiritu venti per caua terrae , vel ruina infe-
riorum , motuque vndae existit Sic enim et Lucanus ait Terraque . :

dehiscente insolitis tremuerunt motibus Alpes Terraemotum au- .

tem illic assidue fieri , vbi caua terrarum sunt,in quibus venti in-
grediuntur terraemotum
, Nam vbi arenosum est,aut
et faciunt .

solida est terra, non ibi fit terraemotus .

3. Terrae autem motio pertinet ad iudicium , quando pecca-

tores, et teireni homines spiritu oris Dei concussi commouebuntur .
Item terrae commotio hominum terrenorum est ad fidem conuersio .
Vnde scriptum est Pedes eius steterunt , et mota est terra^ vtique ad
:

credendum .

CAPVT XLVII.
De monte Aetna .

1. \~J e monte autem Aetna Iustinus in libro historiarum ita scri-

bit , dicens : Siciliae tellus tenuis , ac jragilis , et cauemis quibus-

Cap. XLVI. n.i. Huius quoqut capi- ad v. Vnde tremor terris GRIAL . .

tis sententia e scxto Lucretii sumpta . GR. lb. Motuque vndae Lucretius . Fit
:

lb. Quaerentis vi viam euadendi . quoque , vbi magnas in aquae , vastasque

Omiserant librarii illud vi ,sequenris al- lacunas - Gleba vetustate e terrae pro-
terins syllabae vi similitudine delusi . uoluitur ingens , - Vt iactetur aqua , et
Notum illud : fit via vi . GRIAL . fluctu quoque terra vacillet . GR.
2. Vnde et Sallustius , Venti ( inquit ) lb. Praecipitati : forte praeeipitari ,
per caua terr. Citantur eadem verba ini- yt mox sedere . AREV.
tio 14. Etymolog. , et a Seru. Ceorg. 2. Cap.XLVII. n. t. Iustinus : Initio li~
 .

DE NATVRA RERVM. 61
dam^fistulisque ita penetrabilis , vt ventorum tota ferme fiatibus
pateat , necnon et ignibus generandis , nutriendisque soli ipsius na-
turalis materia , quippe intrinsecus strata sulphure -,et bitumine tra-
ditur . Ouae vt spiritu cum igne introrsus colluctante fre-
res facit ,

quenter , et compluribus locis nunc fiammas , nunc vapores , nunc fu-

mum eructet .

2. Inde denique Aetnae montis per tot secula durat incendium^

tt vbi acrior per spiramenta cauernarum ventus incubuit , arenarum
moles egeruntur . Accedunt et perpetua fomenta insularum Aeolidum ,
veluti ipsis vndis alatur incendium , neque en'vn in tam angustis
terminis aliter durare tot secula tantus ignis potuisset , nisi et hu-
moris nutrimentis aleretur .

3. Hinc igitur fabulae Scyllam , et Charybdim peperere . Hinc

latratus auditus , hinc monstra , hinc reddita simulacra , dum naui-
gantes , magnis vorticibus pelagi dissidentis exterriti , latrare putant
vndas , quas sorbentis aestus vorago collidit . Eadem causa etiam
Aetnae montis perpetuos ignes facit Nam aquarum ille concursus .

raptum secum spiritum in imum fundum trahit , atque ibi sujfoca-

tum tamdiu tenet , donec per spiramenta terrae dijfusus , nutrimenta
ignis incendat
4. Constat autem ad exemplum gehennae, cuius ignis perpe-
tua incendia spirabunt ad puniendos peccatores ,qui cruciabuntur
in secula seculorum Nain sicut isti montes in tanta temporisdiu*
.

turnitate vsque nunc flammis aestuantibus perseuerant num- , ita vt

quam extingui possint,sic ignis ille ad crucianda corpora damna-

torum finem numquam est habiturus .

CAPVT XLVIII.

De partibus terrae .

,.N. nc terrae positionem definiemus, et mare quibus locis in-

hri quarti ,vnde sunt haec omnia vsque ptoris , aut typographi negligentiam , vt
*d allegorica GRIAL . . ego quidem arbitror , et dixi in Isido-

4. Ifjnis ille al. ignis ille aetemus ,

: rianis cap. 76. num. 6. E mss. , et edius
vel ignis gehennae . ARLV. selectiorem scripturam concinnaui Bl- .
illt
Cap. XLVIII. n.i. Hoc caput in editio- gnaeus , definiawus interfusum Indt
. . .

oe Gialii praetcrmissum fuit per excri- ttutem ordinem c.\j onamui Omntit cacli
 . .

62 DE NATVRA RERVM.
terfusum videatur , ordine exponemus . Terra , vt tesMtur Hygi-
nus,mundi media regione collocataomnibus partibus caeli ae-
,

quali dissidens interuallo centrum obtinet. Oceanus autem regio-

ne circumductionis sphaerae profusus , prope totius orbis alluit fi-
nes Itaque et siderum signa occidentiain eum cadereexistimantur.
.

2. Regio autem terrae diuiditur trifariam , e quibus vna pars

Europa , altera Asia,tertia Africa vocatur . Europam igitur abAfri-

ca diuidit mare ab extremis oceani finibus , et Herculi columnis.

Asiam autem , et Libyam cum Aegypto disterminat ostium Nili

fluuii ,
quod Canopicum appellatur . Asiam ab Europa Tanais di-

uidit , bifariam se coniiciens in paludem,quae Maeotis appellatur

Asia autem,vt ait beatissimus Augustinus
, a meridie per orientem
vsque ad septemtrionem peruenit Enropa vero a septemtrione
.

vsque ad occidentem , atque inde Africa ab occidente vsque ad

meridiem .

3. Vnde videntur orbem dimidium

duae tenere Europa , et ,

Africa Alium vero dimidium sola Asia

. Sed ideo illae duae par- .

tes factae sunt , quia inter vtramque ab oceano ingreditur, quid-

quid aquarum terras influit , et hoc Mare magnum nobis facit .

Totius autem terrae mensuiam geometrae centum octoginta mi-
lium stadiorum aestimauerunt
po~t ptirtibus, et sldcrum ante signa . fiuuii, qui Canopicum Hyginus, ijuod .

Nonnulli habent abluit pro alhtit . Sed Canopicon . IViox Thanus pro Tanais , et
alluit legit etiam Munckerus ad Hy- Eothis pro Maeoiis Sic alii errores pas- .

ginum pag. J5j.,qui hoc caput cum sim apud Bignaeum . AREV,
capite vni. Astronom. Poetic. Hygini 3. Mare magnum : ita appellat saepe
lib. 1. conferendum esse , et cmendan- Isidorus mare mediterraneum Vide Ety- .

dum ait Verba Hygini sunt ,

. Terra mua- molog. lib. 13. cap. 16. num. 1. Pro /«-
di , . . centrttm obtinet sphaerae . Hanc fiuit editio recemior Matritensis in Ad-
mediam diuidit axis in dimensione totius dendis pag. 51. intcrluit . Post acstima-
terrac Occanus autem regione ( al. e re-
. ueritnt alii addunt , ccc. autem in lon-
gicne ) circumductionis . in . . eum deci- gitudine , CC. in latitudine : in historiis
dcrc existimantur AREV. . catholicis hoc dicetur . AREV.
2. Bignaeus , distcrminat os Nili
 ,
. ,

*3

S. ISIDORI
HISPALENSIS EPISCOPI
CHRONICON.
P R A E F A T I

I. B
^m^M reuem temporum seriem per generattones
ex nostris lulius Africanus sub imperatore Marco Aurelio Antonino
simplici historiae stilo elicuit Deinde Eusebius Caesariensis episco- .
, et regna primus

Praefat. n. i. Iu!ii Africani , temporum Tivyjl dV TOU /5//SXl8 TTiVTz . OVTOC £ Tf C <
scriptoris meminit praetcr alios Eusebius
, upiytvtiv ypcLtyet irepl tou xxtu crucdvvxv
Chronico sub anno redempti orbis ccxxiv. tfniynp.a.TOc , u( «sc etn duTU iv to7( efipcti-
et alibi Augustinus aduersus Faustum
: : Kol( aViyVUCfJiVOV >L U( H«f uKOXxC'--' 711
,

Hieronynui Catalogo scriptorum ccclesia- ifipxiy.ii iTu fjol.o) iq. , i/.ts to d^roTOv frptva
sticorum , et praefatione in Danielem wpiVct/ , «t; tc xtto tou c%jvou c/iv&i a ^ :

Suidas dictione A'$piKavi(, et dictione tTriXvofxevoc upiyiv«( uVTi-)px-\t ypd<$H <Pt .

x«5-c\ , Eustachius in elegantissimo opu- A'$ptKXVCC 7rpo( Apicj-ciSmv iV OIC IKXVU(

'

sculo t« i%a.np.{pii , quod apud me est Tttv vojJ.i^Ofj.ivtiv tPlcttcevtx.v Tixpx /jaTtxiu ,
ttusquam hactenui editum ; et omnium co- >L X8)ta TT-pl TH( T8 O"UT»p0( H/J.UV -)iViX-
piosissime Photius in Bibliotheca , quam ho-)ix( o-uij$uvov tSet^iv . Legimus , in-
de libris a se lectis concinnauit , qui au- quit , Africani Historicon . Hic ille est
ctor , quum et ipse huc vsque , non sine qui etiam Cestorum ( nam ita inscribun-
tnaximo publicae vtilitatis dispendio , m tur ) libros quatuordecim composuit .

tenebris lateat operae pretium' arbitror

, Et licet breuis aJmodum
succinctusque ,

tius vcrba apponere ca sunt numero: sit , nihil tamen eorum , quae scitu digna

xxxiv. inhunc modum : dvf}vuo-$-» a$[i- smit , praetermittit Orditur vero ab or-
.

XO.VX 'KfCj.iy.Jv . iTct; ifiv o T8C Xt-

>t bis creatione , quam Moyses posuit , vs-
yOtltV&C Ki<fg( t'v /\i-)OI( SUVTa^XC l. cP. quc ad Christi aduentum progrediens .
V
gV' ^' auvTifitc piv , d/\/\d fz*SiV TaV Summatim quae a Christi tem-
etiam ea ,

dva^Kxiuv i<rofx6t!v(tf •napa>.t /j» dvuv . ap- poribus vsque ad Macrini rom.inorum
^eTdf o*£ arro Ttic, MtcraiKiTc y.oo-/jo-)iveiac , imperatoris imperium euenere, comple-
>L Y.a,TCt7l i'*C TH< Xf.H?GV TTaf Cl/(r/ac . 17TI- ctitur,quo tempore ipsi , vt de sc te-
v
TLtyi.$*v Sl Sia./\a[i.i2ava >L tx aV Xptcpcu statur,opus hoc absolutum est ; conti-
fiiXr' 7 " ; fjay.pivov tou ou/jxiuv l?am/\iu( nens in vniuersum annos quinqui"' mil-
@a.7i> r/a< , OTi avriv , u( e-rcr/ , £ titfe avy le septingentos viginti tres : csr jue in u>-
yp*t%i ovvitO.Hto , tTav <j<J* s 4 * 1 mos quinque distmctum . Ideni ad Uri-
 .

<$4 CHRONICON.
pus,atque sanctae memoriae Hieronymus presbyter chronicorum ca-
nonum multiplicem ediderunt historiam , regnis simul , et tempori-
bus ordinatam .

z. Pest hos alii , atque alii : inter quos praecipue Victor tun-
nensis ecclesiae episcopus ,recensitis praedictorum historiis ,
gesta se-

quentium aetatum vsque ad consulatum lustini Iunioris expleuit .

Horum nos tcmporum summam ab exordio mundi -vsque ad Augu-

sti Heraclii et Sisebuti Gothorum regis
, principatum , quanta po-
tuimus breuitate , notauimus , adiicientes e latere descendentem lineam
temporum , cuius indicio summa praeteriti seculi cognoscatur .

Prima aetas saeculi .

Anru ab orbe i. 1_"V

eondito.
R
erum omnium creaturas sex diebus Deus formauit. Primo
^jg C ondidit lucem secundofirmamentum caeli tertio speciem ma-
: :

ris,et terrae quarto sidera: quinto pisces,et volucres:sexto be-

:

stias ,

genem scribit super iis , quae de Su- sae , versio italica edita ,alia ms. hispa-
sanna narrantur ; quomodo ipse nihil tale nica ; mss. exemplaria eiusdem Chronici ,
vnquam in hebraeorum monimentis le- Alia nunc addere nihil necesse est . AK.
gerit,neque omnino quidquam nomen 2. Tunnensis Recte hoc pacto ;per- .

cum etymologia hebraea consentiat Ne- . peram alias Turonensis : fuit enim Vi-
que to «Vo tk •n-f.ivov wfiVstj, neque tc ctor tunncnsis ecclesiae
Afiica epi— in
cIttS too' c^ivb «r^iVdf , quae cuncta Ori- scopus vt ex Isidoro libro de viris il-
,

genes diluens ei respondit . Scribit etiam lustribus constat . Corrige etiam hanc vo-
ad Aristidem Africanus, dilucide osten- cem in principio Chronici Adonis Vien-
dens discordiam , quae a nonnullis in nensis . LOAISA .

Matthaeo , et Luca de Saluatoris nostri Ib. Al. Minoris explicuit pro Iunio-
generatione inesse existimatur , concor- ris expleuit LOAISA . .

dem prorsus esse , sibique per omnia Ib. Heraciii , et Sisebuti Libro vero .

consonare . Haec Photius . LOAISA . Etymolog. 5. Heraclii Imperatoris , et

Ib. In Isidorianis duo sunt capita de Suinthilanis Sub his enim principibus
.

Chronico , cap.77. hoc ti-

Isidori primum Isidorus claruit ,vt patet e.x D. Iliefonso
tulo Isidorus noster Hispalensis verus
: in additione virorum illustrium ad Isi-
auctor Chronici , quod aliud est a Chro- dorum, et ex Braulione Caesaraugustano .
nico Isidori Pacensis Compendium Chro- . De qua re latius in nota vltima LOAISA. .

nici Etymologiis insertum ab ipso Isido- Ib. Posseuinus tom. 2. biblioth. se-
ro . Alterum
est caput 78. sic inscri- lect. pag. 356. lib. 16. cap. 13. intelli-
ptum Chronicon Isidori interpolatum ,
: git , vt puto , hunc Victorem , quum iri»

quod Lucas Tudensis inter sua Chronica ter scriptores hispanos de rebus Hispa-
retulit Melliti Chronicon idem atque Isi-
. niae recenset Victorem episcopum to-
dorianum , alio modo interpolatum , sas- letanum AREV. .

pius autem mutiium , et decurtatum . Edi- I. Al. Primum hominum , quem ap-
tiones Chronici Isidcriani , prologus Loai- psllauit Adam . LOAISA
 . :

CHRONICON. <S 5

Stias, atque iumenta : nouissime ad similitudinem suam primum ho- Aaui ab erbe

nunem Adam .
condito .

2. Adam annorum ccxxx. genuit Seth, qui pro Abel natusest, ccxxx.
interpretaturque resurrectio, quia in ipso resuscitatum est semen
iustum, quod annorum ccv. genuit Enos ,
est filiorum Dei . Seth ccccxxxv;
qui priinus coepit inuocare nomen Domini Enos annorum cxc. . dcxxv.
genuit Cainan cuius nomen interpretatur natura Dei
\ Per idem .

tempus Cain primus ante diluuium ciuitatem jcondidit , qu-am de

sola multitudine suae postentatis impleuit
3. Cainan annorum clxx. genuit Malaleel , cui nomcn dici- dccxcv.
tur plantatio Dei Malaleel annorum cutv. genuit Iared , qui in- DCCCCLX.
.

terpretatur descendens , siue roborans Iared annorum clxii. »e- MCXXII. .

nuit Enoch, qui translatus est a Deo, qui etiam nonnulla scripsis-
Ib. Post verbi hominem A.iam Cod. excurrit aimorum genuisse quis dicitur » ,

Regio-Vatic.i8j2.multa interserit, Adam in hebraeo habeat centum annos, et re-

cognouit vxorem suam etc. quae ex Ado- liquos,qui sequuntur . LOAISA .

ne,aut aliis petita videntur Atque ita . Ib. Enos . Genes. 5. et loseph.
Ant.
passim alia adduntur, vt chronicon ab Iudaic. lib. 1. cap.^. et Cedrenus statim
Isidoriano diuersum censeri debeat AR. . in initio . Eadem Ado Vienn. ex Isido-
2. Adam ,auctore losepho lib.i. c.2. ro , vt pieraque omnia . LOAISA .

Antiquitat. , rufum sonat , qttod e rubra Ib. Al. qv.od est interpretatum filio-
terra formatus esset . Idem ex eodcm Lo- rum Dei Mellitus qitod est stips filio-
.
,

naras tomo 1. , August.vero /V.95. Adam rum Dei,ex quo Florezius coniicit stir-
orbem terrarum significare ait : quod toto pes, vel stipes, sed potius legendum stirps,
orbe terrarum sparsus sit quomodo et Cy- : qui est nominandi casus in singulari , et
prianus tractatu de Sina , et Sion . Ob- ita legitur in codice llorentino S. Mar-
serua vero , Isidorum in annorum suppu- ci , qui , vt alii nostri , magna ex parte
tatione fere 70. interpretes sequi , vt Iu- cum Chronico congruit , quod Melliti di-
lius Africanus , Origenes , Eusebius , alii- citur . In cod. mutinensi stirpcs AR. .

que ex Patribtts a'itiqttis ,quam alii con- 3. ludas apostolus tcstimonittm exii-
tra reiiciunt . Awiustinus Iib.\%. de ci- bro Enoch sumit : Prophetauit , inqttit ,de
uitate Dei cap. 13. existimat , hanc an- his, septimus ab Adam , Enoch dicens
norum deprauaticnem , quae in codicibus Ecce venit Domimis, etc. Reiicitur ta-
cst , vitio eius accidissc , qui de biblio- men iiber ille a Canone Et Augustinut .

theca Ptolemaei primtts 70. interpreta- lib. 18. de ciuitatc

Dei , cap. 38. affirmat ,
tionem describendam sumpsisset . Editio non fiiisse ab Enoch scriptum qtiem Hicr- :

nostra , Vixit , inquit , Adam centum tri- onymtts intcr apocryphos connttmerandtim
ginta annos, et genuit rilium ad imagi- censet lib. virormn illustrium , dc luda
nem et similitudinem suam vocauitque
, , apostolo agens . Contra Tcrtiillianus libro
romen eius Scth Quam numerandi ra-
. de habitu rhulierum fuistc ab Enoch tcri*
tioncm etiam sequitur Philo , et hebr.-co- ptttm asscrit, neque in armarium iudai-
rum Chronicon ,iuxta hebraicam diuinae cum admitti , a christianis tamen non ef
scripturae veritatem . D. Hieronymas sc reiiciendttm
; vnde ipse integras se-
quaestionibus in Genes. Sciendum , in- ctiones citat praesertim lib. de idolo/a»
,

quit , quod vsque ad diluuium , vbi in tria , de pudiciiia , de cultu tirginum .

nostris codicibus ducentorum , et quod Idem factt Qtigenes homiiin 28. tt
Tom.Vll. I
 . . . .

66 C H R O N I C O N.
Ar.ni ab orbese fertur , sed ob antiquitatem , suspectae fidei a Patribus refutata
corsc.ito .
sunt
MCCLXXXVII. 4. Enoch annorum clxv. genuit Mathusalem •, qui iuxta anno-
rum serieni visisse xiv. annis post diluuium reperitur . Sed non
reperitur in arca fuisse , propter quod eum nonnullt cum patre suo
Enoch, qui translatus fuerat, aliquantulum fuisse , donec diluuim.
praeteriret Hac generatione concupie-
, falsa opinione existimant .

.cLini. runt filii Dei filias hominum Mathusalem annorum clxvii. genuit .

Lamech . Hac generatione gigantes nati sunt Hac quoque aetate .

lubal ex genere Cain artem musicam reperit , cuius etiam frater

Tttbalcain aeris , ferrique artium inuentor fuit

uDcxtn. 5. Lamech annorum clxxxhx. genuit Noe, qui diuino oraculo

arcam aedihcare iubetur anno aetatis suae quingentesimo His .

temporibus , vt refert Iosephus , scientes illi homines , quod aut

igne aut aquis perire poterant,in duabus columnis,ex latere ,
,

et lapide factis,studia sua conscripserunt , ne deleretur memoria

eorum quae sapienter inuenerant. Quarum lapidea columna fer-
,

tur diluuium euasisse , et hactenus in Syria permanere

iimccxlii. 6. Noe anno sexcentesimo factum legitur diluuium cuius ar< •>

cam Iosephus sedisse refert in montibus. Armeniae , qui vocantur

Anacephalatosi lib. 4. de principiis . De men numero complutensis , et Regia biblio*
Enoch , ab eo scripto , eruditis-
et libro rum editio ducbus annis , qui in illis mi-
sime disserit in epistolam Iudae , loco nus sunt , discrepant Alii vero aliter hac .

vigesimo de Prophetia , Petrus Martines , de re sentiunt , inter quos est Nicepho-

insignis doctor Hispaniae nostrae.LOAlS. rus ,quiin Chronologia sua centum,et octo-
Ib. Al. interpretatur discedens , siue ginta septem annos natum Mathusalem
portans : al. superans , siue roborans . Mox genaisse Lamech asseuerat . Cuius senten-
sed antiauitate pro sed ob antiquitatem . tiae etir.m Ado subscribit , consentitque
AKEVALVS Aldina , et Germanica bibliorum editio .
4. Post diluuium rcperitnr etc. De Caeterum in hac temporis diuersitate Hier-
hac multorum hominum libris agitata onymi , Augustini , Isidorique sententiam
quacstione fuse disputat Uieronymus su- ce libentius amplector , quod Lxx. , quos
per Genesin . Et Augustinus super Ge- hic noster toto hoc pene opusculo aucto-
nesin quaestione 2. , et lib. de ciu. Dei res habet , in eadem fulsse ani<aaduer-
15. cap. 10. et 11. et Ado i» Breuiario : tam ,vt testatur Lucas Diaconus in ijua-
Beda denique libello de sex aetatibus . dam praefatione , quam Isidori Chronico
LOAISA . praefixit . LOAISA .

ib. Sed non reperitur. existimant. . . <j. Qui diuir.o etc. al. cui diuinc ora-
Haec in quibusdam mss. desunt LOAIS. . culo arca fabricari iubetur . . . perire de-

Ib. Annorum i6y.inhac sentcntia est buerant , in quibus . . . memoria , quae sa-
D.Augustin. lib. de Ciuit. 15. c.io. et 11. pienter inuenerunt . AREV.
et D. Hieronymus quaest. in Genes. et 6. Quod Moysi dicitur taba non tant ,

venerabilis Beda in Chronico Aquota- . arcam significat , quam quoduii vas na-
 . ,

CHRONICON. 67
Ararat. Fuerunt autem Noe filii tres ex quibus septuaginta duae Ann! ab orbe :
.

con lt '

gentes sunt ortae i id est, quindeciin de Iaphet, triginta de Chara :

vipintiseptem de Sem . Finitur prima aetas per annos iimccxlii.

Secunda aetas seculi .

7. Cj em
anno secundo post diluuium ,quum centum esset anno- iimccxliiii.

rum , genuit Arphaxad, a quo gens chaldaeorum exorta est Iste .

aptum , vt apud graecos rrhoiov

itigationi putaticnem sequitur . Ait enim, ab Adam
Est autem Iosephi locus 1. Antia. c. j. vsque ad vni.iersalem pluuiam fluxisse
LOAISA . annos bis mille sexcentos quinquaginta
Ib.Ararat Sunt hi mcntes in Armenia
. sex . Adeo sunt variae , et dtscrepantes
Supcriore prope Persas , qui graecis Taurus de mundi aetate sententiat ; quod codi-
appellantur , et Armeniam scindunt . A cum corruptione accidisse arbitror ; fa-
Beroso,vt auctor est losephus l. i.An- cile eitim in numerorum erratur .
notis
tiq. c. 4. Cordyaeus mons , et a Dama- Et inde tot fere de annis munii opinio-
sceno Baris appellatur . Vide Hieron. de nes quot scriptores , inuenies . LOAISA.
,

locis Hebraic. LOAISA . Ib. In montibus ica nonnulli nostri :

Ib. Septuagin'a . Augustin. lib. 15. mss. ,et Mellitus . In editione Grialii
ciuitat. cap. 3. colligit 73. nimirum 15. in montes . AREV.
de Iaphet , 31. De Cham. 27. de Sem : 7. losephus
lib. 1. Antiquit. cap. 14.

quamuis capit. 11. eiusdcm lib. septua- Scm existimat fuisse tertiam Noe filium ,
ginta duas linguas , et gentes totidem tan- Iaphet vero fuisse natu maximum Et .

tum exortas fuisse ex Noe probet LOAIS. . licet Genes. j. icriptum sit N'oe aenuit .

Ib. Per annos etc. In his decem ho- Sem , Cham , «t Iaphc-t , et aliis locis pri-
vrinum aeiatibus eundem annorwn nu- mus numeretur in ordine , affirmant ta-
tnerum ab Adam vsque ad diluuium se- men aliqui hebrueoram id propter , eius
quwitur Euiebius Hieronymus , Zonaras,
, dignitatem tantum factum , vtpote ex quo
Isidorus Etymol. f>. cap.19. , et alii .
lib. Christus gcnus duxit , fuisseque natu mi-
Ex hebraeorum vero sententia tantum sunt nimum idque hac ratione astruunt , quod
:

a creattone mwidi vsque ad diluuium fere semper minores natu in geneaio^ia ,

anni M.DCLvi., vt patet ex Genes. cap.4. et praedicticnibus Saluatoris potissnnum
et 5. et hcbraeorum chronologus , Est et locum obtineant vt de Isaac , lacob , Io- :

apud me Chronicon graece mss. uvojvvpcv , seph , Manasses , Dauid, Salomon D.Au- .

vin anni IIM.CCLXII. referuntur , cuius gustinus lib. 16. de ciuit. Dei,cap. 2.
haec sunt verba Iv ru 'ko fiucu ith ts
: Sem , Cham , et laphet historiam de Sal-
lnfi , ita.K07 !%<?(,> fi T8 Hmt >L irci ytvt- uatoris vtta , ac morte interpretatur .
9-iMt, t« Kojfjii /?. <r. £. fi. iyiviTO c r.ct- LOAISA ,

TaK>,i/syz<K Mri t»c )»<; , anno centesiino Melchisedech

Ib. Idem ait Hiero- .

Sem sexcentesimo vero Noe , creationis

, nymus quaest. in Genesin, et epistola ad
autem mundi bis millesimo , ducentesi- Euagrium affirmat , vsque ad sacer.iotium
nio , sexagesimo secundo factum est di- Aaren omncs primcgcnitos ex stirpe Not
luuium super tcrram Quem numetum . quorum serics in hac secunda aetate de-
Antonius Contius in notis ad Niccpho- scribitur , sacerdotes fuisse , victimasqut
ri Chronologiam reponendum censuit At . Deo immolasie Et hacc s:i»t primogt* .

loiephus lib. 1. Antiq. c. 4. diuenam ab nita , quae Esau fratri suo Iacob ven-
hebraiea veritatc , ct 70. intcrpretum sup. didit, Gettcs. 25. LOAISA .

I z
 ,,

58 CHRONICON.
ab orbe Sem fertur fuisse Melchisedech : qui primus post diluuium condi-
conaico
ait vrbem Salem qui nunc vocatur Ierusalem , .

IIMCCCLXXIX. Arphaxad annorum cxxxv. genuit Sala,a quo

8. antiqui sala-
IIMDIX. mitae j vel medi Sala annorum cxxx. genuit Heber . , a quo he-
braei nuncupati sunt .

IIMDCXLIII. 9. Heber annorum cxxxiv. genuit Phaleg, cuius tempore turris

Babcl aedirkata est , factaque linguarum diuisio . Huius turris at-
al. altitado 3174.
jitudo quatuor milia dicitur tenere passuum , paulatim a latioribus

Ib. Salem
Hieronymtt: epistola ad
. Ib. Salamttae . Sic rccte , ni fallor ,
Dardanum , quae est ad Euagrium,
, et ea ex Luca Tudensi hunc locum reititui ,
sic inquit Prius Iebus , postea Salem ,
: quum antea legeretur samaritani , vel me-
tertio Ierusalem , nunc Aelia Ioseph. l.y. . di . Constat enim ex losepho lib. 8. an-
Antiquitat. quosdam fuisse , qui
c. 3 ait , tiq.cap. 12. Samaritas a quodam Sama—
dixerint , etiam Homerum poetam Iero- ro nomen sibi inuenisse . LOAISA .

solymam hanc vrbem appellasse , quae ap- Ib. In plerisque mss. samaritae , vel
pellatio ei primum a Dauid , cxpulsis de indt . AREV.
summa arce iebusaeis est attributa , . Ve- 9. A diluttio vsque ad diuisionem
rum haec cittitas postea merito suo ,vt linguaritm fluxere secttndam hebraicam
rerum ita nominttm quoque , vagam
, , vo- supputationem ducenti septuaginta duo an-
fortunam experta est
litbilemqtte De qui- . »i,ex vnaque lingua hebraea 72. lin-
bus cmnilnts vi.ie , quae illustriisimus Ini- guae , vt ipsis hebraeis placst , factae sunt:
ctts de Mendoza , quem honoris causa no- quod colligitnt a capitibus familiarum ,
mino , erulitissime in suo libro memo- teste Augustino Hb. 16. de ciuitate Dei
riali congesstt , LOAISA . cap. 11. LOAISA .

8. In editione 70. interpretum dici- Ib.()uatuor milta Locus hic in qui- .

tur Arphaxad genuisse Cainan , et Cai- busdam mutilus , sed facile ex D. Hier-
nan Sala , quod hebraei reiiciunt , a qiti- onymo , vnde ad verbum desumitur , irt
bv.s tantum decem generationes enume- integrum restitutus Is enim sttper Isaiam
.

rantur a Noe vique ad Abraham , sicuti cap. 14. ad illud Perdam Babylonis no-
:

ab Adam vsque ai Noe Beatus tamen . men ; Arx , inquit , id est , capitolium il-
Lucas cap. 3. vndecim reccnset , Cainan lius vrbis est tnrris,quae aediticata posC
in hanc generationis seriem inferens , in diluuium , in alcitudine quatuor rnilia di-
hcc graecorum , ad quos scribebat , exem- citur tenere passuum , paulatim de lato
pLiria sequutus , quibus Lxx. editio iilis in angustias coarctata , vt pondns immi-
temporibus receptissima , et tantum nota nens facilius a latioribus sustentetnr .
trat . D. Hieronymus huius quaestionis Describunt ibi templa marmorea , aureas
dijftcultate pene obrutus jatetur ingenue statuas , plateas lapidibus, auroque fulgen--
se propter ingenii tarditatem nodum hunc tes,et multa alia , quae videantur incre-
dissoluere non posse . Sic Beda prologo dibilia . IosephusAvtiq. cap. 9,
lib. 1.

in acta Apostolorum Augustin. hb. 2. . huius turris altitudinem et latitudinem ,

contra epist. Parmen. Recentiores etiam admirandam esse ait Situm vrbis Stra- .

frauiter in hac quaestione se torquent bo commemorat lib.i6.Geographiae ; mu-

pratsertim Lipomanus , Catena in Genes. rorum circuitum refert Herodotus qua»
Cixtus Senens. iib. 5. Bibliothecae , an- drigentorum octoginta stadiorum fuisse .
not. 88. et lib. 7. haeres. 7. Et Herman- Multa de hac re ab aliis traduntur , qui
nus Contractus libello dt sea aetatibus graecas , latinasque scripserunt histcrias ,
LOAISA . LOAISA ,
 . .

CHRONICON. 69
Ann ab orb -
in an°ustias coarctata , vt pondus imminens facilius snstentaretur . '.

c<
Describunt ibi templa marmorea, lapidibus pretiosis , auroque dis-
tiucta,et multaalia, quae videntur incredibilra Hanc turrim Nem- .

brot gigas construxit, qui post coniusionem linguaruin migrauit

inde ad persas eosque ignem colere docuit, zr -

10. Phaleg annorum cxxx. genuit Rehu His temporibus pri- iimdcclxxiii. .

muin templa constructa sunt, et quidam principes gentium , tam- al ph «l c& ann -
-

*
quam dii ,J adorari coeperunt
r Rehu annorum cxxxn. oenuit
D Seruch, .
1 IIMDCCCCV. •
>

sub quo scytharum regnum exortum est, vbi primus regnauit Ta-
naus Seruch annorum cxxx. genuit Nachor
. Aegyptiorum regnum himxxxv. .

sumit principium , vbi primus regnauit Zoes .

1Nachor annorum lxxix. genuit Thare , sub quo regnum niMcxnn.

1.

assyriorum sicyoniorumque exoritur

, Sed primus in assyiiis re- .

Ib. Nembrot. Iosephtts lib. j.Antiq. Ib. Scytharum

Quatuor rcgna vno .

cao. 9. ait , Ncmbrod juisse nepotem Noe, fere tcmporc cxorta assyriorum ab Ortu , ,

e.\- jilio Cham rurrimque eam Babylonis

, sicyoniorum ab Occasu , scvtkarum ab
nomine vocatam a confusione . Caeterum Aquilone , aegyptiorum a Meridie Euse- ,

Cenes. 10. dicitur , Cham genuisse Chus , lius auctor est . Sed assyriorum multo
Chus porro Nembrod , idque etiam habes erat potentitts , et sublimius caetcris ,vt
1. Paralipomen. c. 1. Ncta obiter , quod tradit Augustinus lib. 16. de ciuit. Dei
de eo scribitur Cen. 10. Et erat robu- cap. 17. LOAISA .
stus venator coram Domino,a& Augu Ib. Tanaus Alii scribtm Taurus. .

stino, de ciuit. Dci , lib. 16. c. 4. legi , Vid. Herman. Contract. LOAISA .

contra Dominum . Sic , inquit , intelli- Ib. Zoes . Mincus dictus , auctore He-
gcndus ille venaror contra Do-
est gigas rodoto , et Iosepho lib. 8. antiq. cap. 6.
minum Quid autem significatur hoc no-
. LOAISA .

mine, quod est venator , nisi animalium n. Lxxix.

Sic Nicephorus at Cen. :

terrigenarum dcceptor , oppress,or , ex- 11. hebr.veritatem xxix. , se-

secitnditm
tinctor ? Alii volunt illud , coram Domi- cundum Septuag. CLxxix. LOAISA .

no , hyperbolem eise , quod non fiterit sub Ib. Belus Ita Eusebius in Chronico
. :

caelo quisquam ei aequalis potentia : vn- Tharae , inquit , anno vigesimo octauo
de vertitur , potens venatione coram assyrioruni rex prirnus Belus mortuus est,
Domirso . LOAlbA . quem assyrii Deum nominauerunt , et alii
Florezius ex Mellito posuit
lbid. '

dicunt Saturnum atque fiiio suo regnuin :

llMDCxLin. , pro qno in editione Grialii tradiderunt vocabatur autem Ninus Et

: .

est 1 1 MDCXLVii. Codd. nns. variant , idem in principio regni assyriorum Pri- :

alii 2609. alii 2573. > alu aliter

, AR. . mus omnium Asiae , exceptis indis,Ni-
Hinc idololairia ortum habuit .
10. nus Beli filius regnauit annis I.n. qucm
Nam , mortuo Belo , Ninus eius f.lius in locum ita legi deprehendi in vctusto ms.
solatium doloris statuam patri dicauit , Eusebii codice Primus omnis Asiae , \ : 1

et honorcs , sacrificiaque tribttit Aucto- . ceptis indis, Ninus , Beli filius , regnauit
res sunt Eieronymus in Oieam cap.i., Eamque lectioncm amplector , ex Au
llcgesippus dc idolorum origine , Fulgcn- stino lib. 17. cte ciuit. Dei Et ex .

ttus mytholog. , Cyrillus lib.3. con-

lib.i. Eusebio lib. 10. de praeparatione LOAIS.
tra lulianum . LOAISA . lb. Saturnum Cicero lib. 1. di na- .
 ,

7c CHRONICON,
Ann\ ab orbe gnauit Belus : quem quidam Saturnum existimant : prlmusque in
sicyoniis Aegialeus , a quo Aegialea nuncupata est, quae hactenus
Peloponnesus vocatur.
iiimclxxxiiii. 12. Thare annorum lxx. genuit Abraham Per idem tempus .

Ninus rex assyiiorum regnauit qui primus bella instituit , et ar- :

morum instrumenta inuenit Hac aetate magica ars in Perside a .

Zoroaste bactrianorum rege reperta est A Nino rege occiditur . .

Muri quoque Babyloniae a Semiramide regina assyriorum aedifi-

cantur A diluuio -usqtte ad natiuitatem Abrahae anni dccccxlii.
.

Tinitur secunda aetas per amios himclxxxiv.

Tertia aelas .

IIIMCCLXXXIIII.
13. /±
braham annorum c. genuit Isaac ex Sara libera Nam .

primum ex ancilla Agar genuerat Ismael , a quo ismaelitarum gens,

qui postea agareni,ad vltimum saraceni sunt dicti .

III.MCCCXLIIII. Isaac annorum lx. genuit geminos, quorum primus Esau,

14.
a quo idumaei secundus lacob qui cognominatusest Israel \ a quo
, ,

tura Deorum physicam rationem , tion in- no rege Occiditur , murique Babyloniae a
tlegantem inclusam in fabula Suturni ait,
, Simiramide etc. AREV.
dicique Saturnum ,quod annis saturetur . 13. Populi Arabiae postea a Mahome-
LOAISA . to Dei fiagello , saraceni dicti \ is enim
,

Ib. Aegialeus . Eusebius : Tharae an- se Dei prophetam ambitiose , et mendaci-

no quadragesimo nono sicyoniorum in ter iactans , multos Asiae , et Africae po-
Graecia regnauit Europs,defuncto Aegia- pulos ad fidei christianae defectionem com-
leo qni primus sicyoniorum regnauijt
:
ntouit ; quos falsa religione imbuens , sa-
ex quO territoriam Peloponnesiorum Ae- racenos ex Dei praeapto vocari dicebat ,
gialea vocabatur Pausanias Corinthiaiis , . a Sara legitima vxore Abrahae , tam-
et Clemens Alexandrinus Strom. iib. 1. quam iegitimos diuinae promissionis he-
LOAISA . rcdes Et inde saracenorum regnurn su-
.

li. Vide Eusebium , et Augustinum mit exordium sub Heraclio Imperatore .

lib. 21. cap. 14. ciuiiat. , et Iustinum ini- LOAISA .

tio historiae . Post verba autem , armo- Sic Cenes. 36. Esau appellatur
14.
rinn instrumenta ,'in vno ms. erant haec, pater idumaeorum ; et Eusebius in Chro-
qv.he sequuntur Cuius vxor Semiramis: nico . Hos Strabo lib. 6. ait pcpulos esse
Babyloniae muros instaurauit Ninus . inter Indiam , et Arabiam sitos ad 0c~
etiam bello vicit Cham , qui adhuc vi- casum , Casio monti proximos , et a na-
uebat , et regnabat in Bactra ; et dice- thaeis ortos . LOAISA .

batur Zoroastes , id est , magicae artis in- Ib. Eusebius in Chronico

Inachus . :

uentor, qui et septem liberales artes in Castor chronographus de argiuorum re-

quatuordecim columnis scripsit, septem gno quod loquitur , consequenter perse-
aeneis , est septem lateritiis . LOAISA . quemur Reges argiui ab Inacho vsque
:

Ibid. Alii , genuit Abraham , sub quo in Sthelenum , filiurn Crotopi Qnem lo- .

Zoreastes ma&icae artis inuentor a Ni- cum ex zeteri ms. ira corrige Castor :
 CHRONICON. 71
et israelirae sunt nuncupati. Hoc teinpore regnum graecorum jn- ftiwi A orbe
-vbi primus regnauit Inachus condit§\
choat , .

15. Iacob annorum xci. genuit Ioseph . His temporibus Serapis m Mccccxxxv.
Iouis filius , aegyptiorum rex , moriens , iq Deos transfertur , et Mem- iLarmcna» xc.

phis ciuitas in Aegypto conditur Tunc apud lacum Tritonidem .

Minerua 10 specie virginaii apparuit , quae plurimis claruisse.- in-

geniis praedicatur . Haec enim inuentrix rabricae fuisse dicitur :

clypeum,et arcum haec reperit : ordiri telam , et colorare lanas

haec docuit Hac etiam . aetate Phoroncus rex Inachi filius claruit,
qui primum in Graecia leges , iudiciaque instituit.
16. annos
loseph Ex hoc tempore Graecia, Argo re- "imdxlv.
vixit cx.
gnante , habere segetes coepit , delatis aliunde seminibus Hebraeo- himdclxxxix. .

rum seruitucis in Aegypto anni cxliv. post obitum Ioseph repe-

riuntur His temporibus Vrometheus fuisse scribitur quem fingunt
. ,

fabulae de luto formasse homines Tu nc etiam frater eius Atlas .

astroloLiam reperit, motumque caeli et rationem primus conside- ,

rauit. Tunc fuit et Mercurius nepos Atlantis, multarum artium pe^ ,

de argiuoriim regno ita loquitur per- : bat Iacob dum , Ioseph in senectuie ge-
sequemur consequenter reges argiuorum nuit . LOAISA.
a'j I:;acho , vsque in Sthcnelatum etc. Ib. Serapis Clemens Alexandri :us
.

Pausanias ctiam lib, 2. Corinthiac. Stke- lib. 1. Strom. Apis , inqttit , rex 2rg!uo-
neiam fihum Crotopi facit . De hcc Au- rum Mem.phim , VI dicit ArL-
aediiicauit
gust. lib. 18. cap. 8. ciuit. Fhorobas , stippus m
primo Arcadicorum Austeas .

inqitit , rex argiuorum sextus fuit , et vero argiuus dicit , eum nominatum esse
septimi regis Triopae filius Iasus , et rex Sarapim , et eum essc , quem coiunt ae-
nonus Stheienas , siue Stheneleus , siue gyptii Nymphiodorus autem ampkipolita-
.

Sthenelus ; varie quippe in diuersis au- nus in teriio de iegibus Asiae dicit , Apim
ctoribus inuenitur . Hacc Aug. LOAIS. tar.tum mortuum , et conditum loculo , qui
15. ht alio ms. erat Iacob anno- ccfcc £>'«.. tur 3 fuisscquc rep-osituta
rum Lx. vcrum mendose
, vt ex sac?:s in templo dacmrnis , qJti colebatur . et
litcris mar.ifestacomputatione callig '
•
appellatum fuisse Sorapim ,et postea
1

Nam loseph de carcere eductus , vt Pha- quadam ccrum , qui illic habitabant , cott-
raoni regi somnium interprctaretur , an- suetudine Sarapim est autem Apii tcr- :

ttorum erat triginta \ Princcpi totius Ae- ab Inacho ; «7« locus ad verbum est
gypti coistitutus , Gcnes. cap. 41. Idem , . Ehscbium
praeparat Vide lib. 10. .

dum per frs.tr es patrem acccrsiii lubct , ustin. tx Varron.

.&. cap.^.ci- lib.
annorum triginta nouem Nam septem ab . 20. , et lulium Firtni-
txposito somnto abundanti.se elapsi in crudito libeilo dc mysteriis , et
rant,et sccando sterilttatis /.<;;/; fere exacto eiroribus profanaruin religionum LOAIS, .

lacob in Aegyplwm venit , Gencs. 45. ct Ib. In r.ota Loaisae erat '(
coram Pharaone respondr. , se in cente- rilitatis tffundo abundaxtiae Ai\>\"-
. . . .

<:mo trigesn.no actatis anno canstitutum , 16. Argus ttus argiuoiwn '.'•»',
•'. •
.

Genes. 47. Si itaque subducamus xxxix. filius Apis . Euseb. Chtcn LOAI- .

anrios a centum triginta remanebitnt vti- Ibi.l. SeruiuKis /.- .

que nonavinta , et vnus anni , quos age- tttb*s modis supputari iolft :ux:a t ..;
 ,, .

72 CHRONICON,
Anni ab orbc ritus
condito .

tate
.

pnmus
Et ob hoc post mortem in Deos translatus
„
Proclytus
. . .....
quadngam mnxit ,
Hac etiam ae-
_
eodemque tempore Cecrops
.

Athenas condidit, et ex nomine Mineruae atticos athenienses vo-

cauit . bouem immolans primus in sacrificio gentili
Iste etiam , ,

ritu Iouem adorari praecepit Hoc tempore in Graecia Corinthus .

condita , ibique picturae ars a Cleanthe reperta est Tunc primi .

Curetes Corybantes modulatam in armis saltationem , et coiv-

, et

sonam inuenerunt Tunc etiam fuisse scribitur in Thessalia sub .

Deucalione factum diluuium , et Phaeihontis fabulosum incendium .

II^MDCCXXIX. 17. Moyses annos xl. in eremo erexit populum de seruitute

aegyptia liberatum Hoc tempore iudaei per Moystm simul cum .

*l. construitur . lege et literas habere coeperunt Tunc templum Delphis consti- .

tuitur : vitis in Graecia inuenitur iS. Icsue>

diuersa temporum ir.itia Primo ab ill.t . ct operosa seruitus , qtta gens hebraea
memorabili promissione , facta Abrahae exactionibus , iniuriis , persecutionibusqtte
Genes.n. Egredere de terra tua , et de omnis generis attrita , tandcm diuino be-
cognatione tua , et de domo patris tui ncficio , duce Moyse , in hbertatem asser^
et veni in terram , quam monstrauero ta est Durauitque per annos 144. vt
.

tibi Ab hac igitur profectione Abrahae

. colligunt Eusebius in Chronico , AugustU
de Haran in terram Chetnaam vsque ad nus lib. de ciuit. 16. capit, 43. et quae-
cxitum filiorum Israel de oppressione , et stionibus in Exodum . LOAISA .

dura seruitute Pharacnis sunt anni 430. Ib. Prometheus

Ciemens Alexandr. .

atque ita eos enumerat Paultts ad Galat.j. lib. 1. Stromat. Tempore Piropae Pro-

Abrahae dictae sunt promissiones , et se- metheus , et Atlas.et Epimetheus £«• .

niini eius , etc. Et pattlo post Hoc au- : sebius a Prometheo ob id homines factos
tem dico , testamentum confirmatum a fuisse creditum ait , quod quum esset sa-
Deo quae post quadringentos , et trigin-
;
piens , feritatem eorv.m , et nimiam im-
ta annos fecta est lex Et Exod.1z.H2- . peritiam ad humanitatem , et scientiam
bitatio autem filiorum Israel , qua man- transfiguraret Idem August. lib. 18.
.

serunt in Aegypto , fuit quadringento- cap. 8. ciuitat. LOAISA .

rum triginta annorum , quibus expletis lbid. Proclytus , al. Procellus , Tro-
eodem die egressus est omnis exerci- chilus , atqv.e etiam Arogilus . LOAISA .
tus . lllud vero obseruandum ,post illa His tcviporibus Prometheus etv.
Ib.
verba : qua manserunt in Aegypto , ih Vide Raderum ad Martialem p.38. AK.
graecis codicibus amplitis legi iv ^« , & 17. Primv.s literarum inuentor fertttr
M.cL'Jttalv , et notauit Augustinus qaaestio- fuisse Taautus , teste Eusebio Iib.i.cap.j.
rtibus in Exodum , expendens hunc locum, Praeparat Verum idem lib. \o.probat ,
.

ita vt iota illa peregrinatio in terra ab hebraeis repcrtam esse , et propaga-

Chanaam, et in Aegypto fuerit 430. anno- tam litcrarum inuentionem . tdetn lsido-
rum Sic . Cyrillus , et Kupertus Sccun- . rus lib. Etymol. 1. r. 3. Hieron. praefat.
da supputatio est ab tcmpore ,qttbla-
eo in libros Regum . Theodor. super Gencs.
cob cttm ftliis suis descendit in Aegy- c. 5. in Ambulauitque cum Dco ,
iliud ,

ptutn, in qua numerantur dv.centi, et qv.in- et non apparuit de Enoch inquit , qttod
:

decim anni Tertia,et postrcma a mor-

. primus literas didicit , et primus descripsit
tc loseph , quo sublato , jiiit vera ilia , caelestia sirna . LOAISA .
 .
, ,,

CHRONICON. 7j
!§. , surcessor Moysi , Iosae ixviu His Anninborbe regit populum annos
condlto -
tcmporibus primus Erichthonius ^ atheniensium princeps, in Graecia
\ . . • IIIMDCCLVI,
quadngam mnxit.
19. Qihoniel annos xl. Cadmus regnat Thebis, qui primusgrae- iiimdccxcvt,
cas literas inuenit idem tempus Linus , et Amphion primi . Per
tunc apud graecos in musica arte claruerunt: Idaeique Dactylifer-
rum metallum in Graecia eodem tempore inuenerunt.
20. Aod annos lx>:x. His temporibus fabulae fktae sunt , de iiimdcccctxvt,
Triptolemo , quod , iubente Cererc, serpentium pinnis gestatus,in-
digentibus frumenta volando distribuerit : de Hippocentauris , quod
equorum, hominumque fuerint natura permixti: de Cerbero tricipite
inferorum cane de Vhryxo , et Helle eius sorore, quod ariete ve-
:

cti per mare tranauerint de Gorgone meretrice , quod crinita ser- :

pentibus fuerit, et aspicientes se conuertcbat in lapides: de Belle->

rophonte , quod eqtio pennis volante sit vectus de Amphione , quod :

citharae cantu lapides , et saxa commouerit .

Ib. Mellitus , et alii mss. Delphis con- mens Alex. 1. Strom. Idaeos Dactylos
rtruitur , Lacedaemon creditur , vitis etc. fuisse sapientes tradit , inuentores lite-
AREVALVS. rarum , et numerorum musicorum : pro-
18. Ceorg. j. Primus Eri-
Virgil. pter quam , inquit causam sunt appel-
,

chthonius currus , et quatuor ausus - Iun- lati, qui sunt apud musicos Dactyli
gere equos LOAISA . . Phryges autem erant , et barbari Idaei
19. Othoniel . De eo ludicum tertio . Dactyli . Et paulo post Celmis , et Da- ,

Ittdae autem iudicium Isidorus praeter- mnaneus Idaeis Dactylis ferrum primi
mittit ,vel quia parum rexit populum, inuenerunt in Cypro Alius autem Idaeus .

vel quia non fuit iudex , sed dux belli ferri inuenit temperaturam . Fuerunt au~
tantum , vt est ludicum 1. A Iosepho tem Idaei Dactyli Mineruaefilii , et scl;s
t
lib.j. cap.y. Othoniel Cencs vocatur vel ,vt alii volunt , Saturni , ct Alciopes :

LOAISA . qui alio nomine Corybantes appellantur .

Ib. Cadmus
Clemens Alexandr. 1. . Vide Stephanum de vrbibus , ct Scho!i,t
Strom. Cacimus , fuit Phoenix , , inquit in Apollonium , et Sttidam in dict. *I/*?o/
qui graecis literarnm inuentor extitit, JaKTtAo* LOAISA . .

vt ait Ephorus . Vnde ctiam scribit Hc- 20. Aliter

Eustbius Chronico Tri- :

rodotus , literas appellatas fuisse phoeni- ptolemus, longa naui Elcusim veniens
cias . Alii autem dicunt , phocnices,et ibi frnmenta distribuit . Augustinus lib.
syros ,primos excogitasse literas Haec . 18. c. cum
Isidoro: His tcmporibus
13.
Clcmens LOAISA . . fabulae fictae sunt de Triptolemo qui :
,
Ib. Linus Euseb. ann. 3780. Linus . iubente Cerere , anguibus portattis ali-
et Thebis , et in mss. Linus Thebaeus . tibus , indigentibus terris frumcnta vo-
IOAISA .
lando contulerit LOAFSA . .
'
lb. De Idaeis Dactylis F.useb. in Cho- Ib. Sorore In quodam ms. ad.l;'- .

nicis Idaei: , inauit, Dactyli his tempo- tur , Quod aricte vecti pcr acra voh-
ribus erant qui fcrrum repererunt . Cle-
, uerint . LOAISA .

Tvm.VII. K
 :

74 CHRONICON.
Ann'\ *b orbe 21.Debbora annos xl. Per idem tempus Apollo citharam con-
condito .
didit, et medicinae artem inuenit Fabula quoque tunc ficta de .

JIIMDCCCCXVI.
flibro Daed.xlo , et de lcaro eius filio quod aptatis sibi pennis vo- :

lauerint. Hac aetate primus regnat latinis Picus s qui fertur fuisse
Saturni fiiius .

IIIMDCCCCLVI. 22. Gedeon annos xl. Hac aetate vrbs Tyria construitur Aker .

quoque Mercurius lyram reperit et Orpheo tradidit Hoc tem- , .

pore Philemon primus apud Pythium chorum instituit Tunc etiam .

dicitur iuisse magister Herculis Thrax Linus , in arte musica cla-

rus. Argonautarum quoque nauigatio tunc scribitur .

IIIMDCCCCLIX. 23. Abimelech annos tres . Iste septuaginta fratres suos inter-
fecit . Hercules Ilium vastauit , et in Libya Antheum palaestricae
inuentorem interemit.
artis

iiimdcccclxxxii 24. Thola annos xxni. Huius temporibus in Tioia post Lao-
medonta regnauit Priamus Tunc rabula ficta est de Minotauro .

bestia, labyrintho inclusa .

jiiiMini. 25. Iair annos xxn. Per idem tempus Hercules agonem olym*
21. Sie Virgil.-. Aeneid. Fauno Pi- poribus , inquit , fuit chorus quoque sim-
cus pater , isque parenrem, - Te, Satur- plex pellis cum duabus cicutis aereis
ne , refert , tusanguinis vltimus auctor . et per primam inspiratur , per secundam
Aliter Eusebius , quam Lidorus , qui Pi- vocem emittit . Plura ibi habes de aliis
cum facit tertium regem latinorum: An- instrumentis musicis ,vt est , de organo ,
te Aeneam , inquit , Ianus , Saturnus , Pi- fuba ,fstula ,bombulo , cithara , sambu-
cus , Faunus , Latinus in Italia regnaue- ca , etc. LOAISA .

runt circiter ann. 150. LOAISA . 24. losephus lib. 5. Antiq. cap. 12.
lb. Per idem tempus Apollo . Con- post Abimelech Iair Galadinus suscepit
fer Raderum pag. 40. ad Martialem . principatum , praetermitttns regnum Tho-
Pro aptatis alii coaptatis . AREV. lae . LOAISA .

22. Post D:'oboram alienigenae he~ Ib. Minotauro Eusebius anno crbis .

braeum populum septem annis sibi sub- conditi 3960. , vt nunc legitur , Ea , itt-
iecerunt , qui coninnguntur temporibus Ce- quit , quae de Minotauro dicuntur quern ,

deonis , ex iudaeorum traditionibus , vt Philochorus in secundo Attidis libro

refert Euseb. Chron. LOAISA . scribit magistratum Minois fuisse Tau-
lb. Tyria . In oraculo Ezechielis de rum nomine , inhumanum , atque cru-
ta fit crebra mentio, et apud Melam l.i. delem Quo in loco corrupte magiscra-
.

tap. 12. LOAISA . tum Minois pro magistrum militum , vt

Mercurius. Cicero lib.^. de na-
Ib. constat ex Plutarcho in Theseo , et Ser-
tura Deorum Mercurios quinque fuisse uio apud firgilium 6. Minos vero rex
cstendit . LOAISA . a graecis mire celebratus fuit , quod cum
Ib. Phiiemon ^ Phidamon , Eusebius . loue p:r nouem annos familiariter esset
LOAISA . versatus , vtrefert Clemens Alex.Strom.z.
Jb. Chorum . Hieronymus epistola ad LOAISA .

Dardanum tom./\. de diuersis generibus 25. Iair . Clem. Alex. praetermittit

musicorum initrumeatarum: Antiquis tero- Iair . LOAISA .
 . .

CHRONICON. 75
picum instituit . Carmentis nympha latinas literas reperlt Ann! ab orl)C
condito.
26. lephte annos vi. Huius tempore Hercules
quinquagesimum
IIIIMX.
secundum annum agens ob morbi dolorem sese flammis iniecit .

Per idem tempus Alexander Helenam rapuit, troianuinque bellum

decennale surrexit Abesan annos vn. Amazones primum arma miMXvii. .

sumpserunt. Abdon annos vni. Huius anno tertio Troia captaest, IIIIMXXV.
et Aeneas Italiam venit
27. Sampson annos xx. Ascanius , Aeneae filiusAlbam condi-, IIIIMXLV.
dit . Vlyssis quoque fabulae , siue Sirenarum eodem tempore fi-
ctae sunt,
28. Heli sacerdos annosArca testamenti ab alienigcnis ca- hiimlxxxv.
xl.

pitur . Regnum slcyoniorum finitur. Samuel , et Sattl annos xl. La- iiiimcxxv.
cedaemoniorum rcgnum exoritur . Atque in Graecia Homerus pri-

Ib. Carmentis \ Euandri matcr ,qui 28. Eusebitts Chron. Heli Sacerdos
Rcmae tempJum Panis , quod Lupercal ap- annos 40. In hebraeorum libro anr.i in-
pellatur , condidit , vt testatur Clemens ueniuntur 40. In septuaginta autem in-
Alex. Strom. 1. inde Carmentalis porta terpretatione 20. losephus lib. 5. cap.6.
aptid Vtrgii. Aeneid. 8. Et Carmentalem quaJraginta annos aff.rmat tenv.isse prin-
Koniano nomine portam Vide Seruium , . cipatum , vixisse vero nonaginta atque :

tt Isidorum lib. 1. EtymoU cap. 4. Car- it.i Clemens Aiex. lib. 1. Strom.LOMS.
mentis , inquit , dicta , quia carroinibus Ib. Sicyoniorum . Fincm accepit re-
futura canebat . LOAISA . gnum Sicyoniorum post 862. annos ,vt
26. Abesan Sic est c. 12. Iudic. Io- . Eusebius testatur Ita nullum in terra :

sephus Ub.^. Antiq. c. 12. Absanis ( ha- imperium exceilens , florens , perpetuum-
bet ) de tribu Iuda ciuitatis flethlehem , . que est , quousque veniet seculum illud
CUnnens Alex. 1. Strom. Abathan appel- immortale , in illuminatione vultus Dei
lat . In Eusebii Chronico est Hesebon , decoratum LOAISA» .

vt in quibusdam Isidori exemplaribtts . Ib. Samuel Iosephus lib. 6. Antiq.

.

LOAISA » cap. 12. loquens de morte Samuelis , qui

lb. Abdon . Refert ludicitm historia praefuit , inquit , populo solus, post mor-
cap. 12. post Abcsan , qui septem annis tem quidem Heli sacerdotis, annis duo-
iudicauit Israel , successisse Aialon, siue decim cuni Saul vero rege , annis de-
:

tlon , qtti iudicauit Israel decem annis , cem , et octo Vcncrabihs Beda in libello
.

Postquem iudicauit Abdon annis octo . de sex aetattbus : Sarnuel , inqttit , annis
Vcrum Eusebius in Chronico sequttlus sc- duodecim , vt docet Iosephus Saul .

ptuaginta , annos Aialonis reticuit , vt ipse primBS hebr.ieorum rex annis viginti .

testatur . Post Hcsebon , inqtiit , in libro Et huins , quia canonica scriptura

in
hcbraeorum fertur iudex Aialon rexisse non habetur mentio , de Antiquitaturn
populum annos io.,qui non habetur apad Iosephi libris tempus regni notauinius-.
70.interpretes Idem losephus Ub.^.c. 12.,
. Clemcns Aieee. itb. 1. Strom. Samuehm
vocaturque ab eo Elon , de tribu Zabtt- i septem amtis cum Saul reg
lon . Clemens 1. Stroni. a quo ap-
Sic obtinuissi scribil-tt mcrtuum essc
pellatur Eglon LOAISA. . b::s a>r::s ante Satd
Ckronicon gr.i .

27- Liuitts ab situ pcrrrctat in dcr- Wt- vtique annos viginti tribuit , .".; *t
sum vrbis longam Albam appellaiam scri- Eusebitts ct Isidorus non ubs rt rot c; .>m
,

bit Itb. 1. LOAISA . annos posuisse vidtantur LOAISA . . •

K 2
 ,,
, . ,

76 CHRO NICON.
/nm
condito ....
ab orbe mus poeto. fuisse
uid aani dccccxl. rrnitur tertia
nutatur
*. .
. A
.
promissione Abrahae vsque ad
*

aetas per annos nmicxxv.

Da-

Quarta aetas seculi

niiMcxxv,
29.
se
D
J_^ auid regnat annos xl. Codrus acheniensium
pro salute patriae hostibus ofterens interimitur Et Charthago .
rex sponte

a Didone aedificatur 3 prophetantibus in Iudaea Gath 3 Nathan, et

Asaphat .

IIllMCCV. 30.Salomon regnat annos xl. Iste quarto regni sui anno tem*
plum Ierosolymis aedificauit,consummauitque anno octauo .

IIIIMCCXXII. Roboam regnat annos xvn. Regnum Israel a Iuda diuidi-

31.
tnr:sub quo decem tribus a duabus separatae sunt , et reges in
Samaria habere coeperunt . Hac aetate Samos conditur : et Sibylla;

Errthraea illustrts habetur .

IIIIMCCXXV^ 32. Abia regnat annos tresrsubquo hebraeorum pontifexma-

IIIIMCCLXVI. ximus Abimelech insignis est habitus Asa regnat annos xli. Pro- .

Ib. Homerus
Clemens Alex. lib. 1.
. Ib. Prophetantibus etc. De aetate , qua
Strom. scribitCratetem grammaticum
, prophetae singuli prophetarunt , agit Isi-
dixisse , Homerum fuisse circa reditum dorus in Prooemiis ad vetus testamen-
heraclidarum , hoc est , octoginta annis tum , et Mariana in notis . AREV.
post captam Troiam Eratosthenes vero
. 30. Salomon . Sic 3. Regum cap.n.
tcntesimo aino post captam Troiam fuis- et 2. Paralip. c.9. Clemens Alex. l.Strom.

se refert . Theopompus autem quingentis losephus autem lib. 8. cap. 7. Antiq. ait,
ttnnis post eos , qui in Jlio militarunt eum regnasse annis octoginta , vixisse
vixisse asserit . Alias de aetate Homeri quatuor , et nonaginta LOAISA . .

«piniones vide eodem loco . LOAISA . Ib. Octauo . Regum 3. c 6. aedifca- .

29. Dauid . Lib. 3. Reg. capit. 2. di- tam demum Domini dicitur annis septem „
citur inHebron regnasse septem annos Idem Iosephus lib. 8. c. 4. Sed hic Isi.
tt in Hierusalem 33. , qui collecti fiunt dorus Eusebium sequens , annum quartum
quadraginta idem est i.Paralip. c.29.
: regni , quo coepit aedificare templum
Et Clemens Alex. 1. Strom. LOAISA . connumerat cum septem Beda ait , an. .

Ib. Carthago Eusebius anno mundi

. nis septem aedificatur , octauo dedicatur .
3980. tx sententia Philostrati scribit LOAISA .

» Zaro , et Carthagine tyriis Carthaginem 31. Samaria Ibi primo regnat lero-
.

fuisse conditam . ldem tamcn anno 4154. boam, de quo 3. Regum c. 12. et 2. Pa-
Carthago , inquit , condita est , vt quidam ral. 12. et 13. LOAISA -

Volunt , a Carchedone tyrio , yt vero alii , Ib. De Erythraeae Sibyllae vaticinio

a Didone filia post Troianum excidium vide August. lib. 18. cap. 23. ciuit. et
annis 133. LOAISA . Lactant. Firmian. lib.i. de diuinis insti*
Ib. Gath . Sit Eusebitis Chronico . 2. tutionibus . LOAISA .

Faralip. dicitur , quod Asaphat constitui- 32. Abia 3. Regum cap.i^. et Pa-
.

tur princeps laudantium nomen Domini ralip. 2. capit.ij. Euseb. loseph.Bed. Ve-
tt c.29. quod hymnos (omposuit LOAIS. . rum QUm.Alex. huicannos 23. atiribuit ,
 ., , ,.

CHRONICON. 77
phcfabant in Iudaea Achias ^Amos^ lehu , loel , et Azarias . Iosaph.it Anni ab orbe
regnat annos xxv. Prophetabant Elias, etElisaeus, et Abdias , ^z^-
niiMccxci.
rA*/, et Michaeas Ioram regnat annos vm. «Prophetabant Elias
.

IHIMCCXCIX.
et Elisaeus , etAbdias Ochozias regnat annum i. £//'.» y rapitur 5 cu-
.

IIIIMCCC.
ius septem insignia miracula numerantur .

33. Athalia regnat annos vn. lonadab filius Rechab sacer- iihmcccvii. , ,

dos ciarus habetur , et loixda pontifex , qui solus post Moysen

vixisseannos centum triginta perhibetur loas regnat annos xl. Za- hiimcccxivii. .

aitque ,fuissefilium Sado LOAISA . . non dcfecit perpetuo fonu mct-: vas olei
Ib. Abimclech erat filius Sadoc ,vt nauit .<$. eius verbo ignis
de caeio su-
Clcmens Aiex. est anctor Strbm.i. LOAIS. per sacrificium descendit . 6. dtios quin-
Ib. In aliis mss. legitur , Propheta- quagenarios cum militibtts caelesti igne
bant in Iudaea Aggaeus , ec lehu , Amos , combttssit . 7. lordanem transiens tactti
et Ioel Zacharias,et Michaeas . Ve-
, et inelotis abrupi: . Isidorus lib. de vita, et
rum aliorum codicum lectionem seqv.i ma- morte sanctorum . LOAISA .

lo nam et Eusebius Chronico

: Prophe- :
3 3 Clemens AUx. !. i.Strom.
Athalia .

tabant , inquit, Achias, Sameas , et is , qui Gotholia regnat octo annis erat ex ge- :

fuv-rat apud altare Samariae , Iehu , Ioe- nere Achab LOAISA . .

de , qui et Anania . Idem ait

Azarias , Ib. Ionadab fuit filius Semna , fratris
ipse lib.%. Etymol. capit. 39.
Isidorus Dattid , Regum 2. c. 13. Et alius Ionadab,
Aggaeus autem tcmporibus Regis Darii filiut Rechab , qui vixit sub Iehu , et aiiis
prophetauit , vt constat ex ipsius prophe- Regibus 4. Reg. 10. e: leremiae cap. 35.
tia cap. i. Similiter et Zacharias , vt LOAISA .

ipse de se auctor
prophetiae sv.ae est , Ib. Fuit Ioiada sacerdos bonus , e: pie-
initio , et Eusebius in Chronico . Hiero- tate vitaeque innocentia insignis De eo
, .

Tiymus ctiam prologo eiusdem prophciiae dicitur 2. F'tralipom. f.24. quod mortuus
LOAISA , est , quum esset Cxxx. annorum . LOAIS.
Ib. Iosaphat . In Clemente AUx. 1. Ib. Elisaeus Eliae discipulus his mi-
Strom. scribitur , Iosaphat annos tantum raculis claruit ; primo lordanem transitu
regnaise quinque . Quo tempore , inquit suo diuisum refrenans , vndam retro con-
prophetarnnt Llias Thesbites , et Mi- uertit . 2. Aqtias lericho steriles ,fecundas
chaeas fiiius Ieble , et Abdias filius Ana- fecit . 3. Pueros insultantes sibi bestiis
niae . Dc Prophetis Isidorus lib. 7. Ety- vorandos tradidit 4. Sterilem mulierem
.

tnol. cap. 8. LOAISA . fecundauit 5. Et . eius filium suscitauit .

Abdias
Ib. Uicronymus in prologo
. 6. Decem pa".ibus plebem refecit . y.Naa-
eius prcphetiae ex hebracorum scriptis man a lepra Iiber.tuit . 8. Lepra aspersit
colligit , hunc tempore Achab regis Sa- discipulum . 9. Ferrum aqttis supernatare
tnariac fioruisse , centumque prophetas a ficit . 10. Ilostes Svriat caecitate per-
persejuutione impiae Iezabelis comeruaise, cussit mortem praedtxit
. 11. Incredido
eosquc specubus inclusos pane,et aquapauis- 12. Hostem quadrigarum fragorc fugauit
sc ,vt etiamvidere est j.Rfg.r.iil.LOAIS. obsidioncmque dispersit 13. Famen re- .

lb. Eliae Thesbitis, sacerdotis magni , pulit . 14. Post mortem cadaueri vitam
insignia septem ir.iracula haec sunt I. . dedit Sic fere hidorus lib. de vita , ct
.

tricnnii siccitate caclum clausit, 2. ora- obitu Sanctorum Patrum LOAISA .

.

uit rursum,et caelum dedit imbrem j. . Ib. In vno ms. est , Lycurgusque le-
ntortuum mulieris filiutn ad vitam re- gislator Apollonius Exisiimo legendum .

uecauit 4. eius virtute hydria farinat

. legUlator Apollinis VI i<a dictum ac- :
 . ,,, ,,

7S CHRONICON.
Anni ab .orbe c h a rja s propheta interficitur . Eliseus moritur : cuius virtutes qua«
tuordecim praedicantur. Lycurgusque legislator apud Graeciam in-
11IIMCCCLXXVI. Amasias regnat annos xxix. Carthaginem hoc tem-
signis habetur .

pore quidam asserunt conditam alii vero superius. :

miMCCccxxvni. 34. Azarias annosi.ii. Olympias primum a graecis instituitur.

Agnus in Graecia loquitur . Sardanapalus rex sponte incendio con-
crematur assyriorumque regnum in medos transfertur
, Tunc He- .

siodus poeta claruit Atque Phidon argiuus mensuras , et pondera

.

reperit ; Osee , Amos , Isaia^ et lona in Iudaea hac aetate prophe-

tantibus
IIIIMCCCCXLIIII. 35 loathan regnat annos xvi. Remus > Romttlusque nascuntur
IIIIMCCCCLX. prophctantibus in ludaea Osee> Ioel-> Isaia> et Michaea . Achaz. re-
gnat annos xvi. Cuius temporibus Romulus Romam condidit . Et
cipiamus , quod quascumque lcges lacc- tQ a) 'Afapiv j8o_a.;U->$ 'is/* irpuTK '0>vp-
daemoniis ferebat id Apollinis insrinctu , •PTlctc Its(» Ctt 'I91TK : nu6' HV IrpcitpxTivoV
facere se dictitaret . Vide Plutarch. in TVBmoii, ImjAts
Hfl-afac voc'A/juc,'0<ru}
ei.is vita , Valerium Maximum , atque Ea£sH*, 'n/nV, e Mop a.o-^lr«c .
>Cj M/;^a/otc
alios . LOAISA . Quinquagesirrio priino, inquit, anno Ozi3e
Ib. Apud Clement.Alexandr. i.Strom. regis Iuda , qui etiam Azarias appellatur ,
corrupts legi existimo: Amasias eius filius prima Olympias inst'tuta est , sub Iphi-
annis xxxix. pro xxtx. Eusc- Nam ita to quo tempore prophetabat Isaias
:

bius, Iosephus, Nicephorus, et

alii. I.OAIS. filius Amos , Oseae filius Beeri , Ioel fi-

34. Azarias. In alio ms. erat Ozias lius Bathuel , Oded , et Michaeas Mora-
quomodo et apud Nicephorum , et in Chro- sthites Et mox » wpwT« o\vjj.vriic np^,.»
. :

nico graeco , quod apud me est : recte , eMnciv , «' tic l^iv TiTpciiTipit,
7rap<£ toHc. .

iic enim etiam appellatur lib. z. Paralip. Prima Olympias apud graecos incepit
c. 26. et a Clemente Alexandr. x.Strom. quae quatuor est annorum LOAISA . .

Ozias , inquit , sedecim annorum erat Ib. Hieronymus in prologo supsr Io-
quum rcgnare coepisset , et 52. annis re- nam , affirmat , Ionam prophetasse tcm-
gnauit super Ierusalem , fuitque leprosus . poribus Ieroboam ,filii Ioas . Augustinus
Idem annotauit Prccopius Gazaeus in com- lib. i3. de ciuit. cap. 27. regnante Osia ,

mentariis super Isaiam ad titulum pro- prophetasse aiictor est , Idem et Clement
phetiae Huius autem temporc regnum
. Alex. 1. Strom. sicut Isidorus LOAIS. .

assyriorum ad medos translatum fuisse Ib. A graecis ita mss. In editione

:

tradunt Eusebius , Beda , Ado , Tiulcnsis, Grialii graecis , omisso a Pro institui- .

alii . LOAISA . tur aiii ccnstituitur . ARLV.

Ib. De tcmpore , quo prima Olympias J5. Romam condidit > Olympiad. 7-
fuerit constituta , a plerisque dubitatum Dionys. LOAISA .

est . Eusebius Chronico ex Africani sen- Ib.-Quod hic Sennachcrib tribuitur,

tentia scribit , eam lempore loathan rcgis 4. Reg. cap. 17. et 18. et Tobiae , c.t.
hebraeorum primum numerari coeptam . de Salmanasar dicitur , quem Eusebius
Idem lib. 10. Praeparat. eam ad Isaiae vtroque nomine censeri ait quum tamen :

tcmpora trahit Clemens Alex. i.Strom.

. Tobiae 1. pater Salmanasar ,filius Sen-
in 34. anno Nicandri primam Olympia- nacherib dicatur Iosephus lib. 10. Antiq %
.

dcm cum aliis ponit Chronicon nostrum . cap. 1. patrem vocal Sennachcrib , Cle-
graecum omnium clarissimetA AsVa '0£i_ mens 1. Strom. Salmanasar . LOAISA.
 . ,

CHRONICON. 79
assyriorum rex, decem tribus ex Samaria ia medos ^nni ab orbe
Sennacherib ,

transtulic, atque in Iudaeam samaritas accolas misit .

36. Ezechias regnat annos xxix. sub quo prophetabant Isaias, iiiimcccclxxxix
et Osee . Hoc tempore Romulus primus milites ex populo sum-
psit centumque a populo ncbilissimos
, qui ob aeta- viros elegit •,

tem Senatores ob curam', ac solicitudinem Reipublicae Patres vo-

,

cati sunt .

37. Manasses regnat annos lv. Per idem tempus romanis prae- miMDXLim.
fuit Nama Pompilius; qui primus apud" romanos Pontifices , et Vir-

gines Vestales instituitralsorumque deorum numerositate ciuita- ,

tem impleuit. Duos menses in annum romanis ad decem menses

adiecit ianuarium diis superis februarium diis inferis dedicauit.
: :

Tunc quoque Samia claruit Sihylla .

38. Ammon
annos xn. Huius temporibus Tullus Hosti-
regnat iiiimdlvi.

/////, romanorum rex , prior in Republica censum egitrquod ad-

huc per orbem terrarum incognitum erat , primusque purpura ,

et fascibus vsus est
39. Iosias regnat annos xxxn. Thales Milesius philosophus phy- hhmdixxxvih,
sicus claruit , qui , defectibus solis acutissima perscrutatione com-
prehensis, astrologiae numerum primus inuestigauit , prophetanti-
bus in Iudaea Ieremia, Olda^ex. Sophonia .

Ib. Duae voces ex Samaria a pleris- salem , interfectus a sertiis suis occu-
que mss. deficiunt , non rccte ,vt constat buit . Idem Clemens Alex. 1. Strom. et
ex A.ione , et Ciemente , primo Strom. , Iosepluts lib. 10. cap.$. Antiq. qui eutn
vbi ait , Salmanasar , regem assyriorum , vixisse quatuor annos , et in
, et viginti
transmigrare fecisse eos , qui habitabant regno egisse duos ait Nicephorus tamen, .

in Samaria , ad mcdos , et Dabyloncm . vt Isidorus , duodecim eius regni annos

LOAISA . enumcrat Idem facil Eusebius 70. sup-
.

36. Romulus . Litt. Euseb. Aurel. putationem sequutus ,quum ip>e testeiur
Dionys. LOAISA . hcbraeos tantum duos annos regni illius
Ib. Qui ob aetatem • Liu. Vict. Dio. agnoscere Verum hae discrepantes sen-
.

tiys. LOAISA . tentiat facile conciliari poterunt , si de-

37. Sic Eusebius in Chronic. Duos cem annos , quibus Ammon cum patre
menses anno addidit , ianuarium , et fe- rcgnanit , duobus iungas , quibus solus .
bruarium quum ante hunc tantum dc-
: LOAIiA .

cem menses apud romanos fuissent a- : 39. Regnm 4. c.tp.iz. delosviRege

deo , vt vltimus december diceretur . iusto , et aequi obseruantissimo h.ibes .

Capitolium quoque a fundamentis aedi- De codem cap. 23. dicitur Non fuit : si-

ficauit, ct congiarium dedit axes ( lege milis illi , neque post eum surrexit si«

asses) ligneos , et scorteos LOAISA . . milis , trigiuta vno anno re>.

•'*'-

38. Reg. 4. capit. 11. Viginti duorum rusalcm . Ideiu Clemens Alex. 1. Sti

annorum erat
regnare coepisset ,
, quum et losephus lib. 10. c. 6. Eusi "
duobus quoquc annis regnauit in leru- vnum addit,vt Isidorns . LOAISA .
 . ,, . ,

80 CHR0N1C0N,
Annl ab orbe 40. loachim regnat annos xi. Huius tertio anno Nabuchodo*
condito .

nosor Iudaeam captam tributariam fecit Tunc Daniel , Ananias % .

IIIIMDXCIX.
Azarias, et Misael in Babylone claruerunt . Sedecias regnat an-
IIIIMDCX.
nos xi. Hunc rex Babylonis, secundo veniens ad Ierusalem , curn.
populo captiuum duxit, templo incenso, anno aedificationis suae
ccccliv. Per idem tempus Sappho mulier In Graecia diuerso poe-
mate claruit: Solon leges atheniensibus dedit
41. A Dauid vsque ad transmigrationem Babylonis anni
cccclxxxv. Finitur quarta aetas per annos quatermille sexcentos ,

et decem .

Quinta aetas seculi .

IIIIMDCI.XXX. 42. LjL ebraeorum captiuitas annorum lxx. , in quibus ignis ab

altari Dei sublatus, et absconditus in puteo , post septuagesimum
regressiorris suae annum assumitur inuentus viuus . Per idem capti-
uitatis tempus ludith historia conscribitur . Pythagoras quoque phi-
losophus, et arithmeticae artis inuentor ; et Pherecydct > historiarum
primus scriptor, atque Xenophanes , tragoediarum inuentor , insi-
gnes habentur
1IIIMDCCXIII1. 43. Darius regnat annis xxxiv. Huius secundo anno iudaeo-
rum
Ib. Thales . Euseb. Chren. agnosci ait 42. Ita est apud lercmiam cap. 25.
Olympiade 36. Lacrtius uasci eundem an- Seruient omncs gentes istae regi Baby-
no 1. Olympiadis 35. nescio quam beiie lonis septuaginta annis , et c. 29. Quuni
vtrumque Plinium de his consule lib. 2.
. coeperint impleri in Babylone septua-
tiatur. historiae cap. 12. LO/USA . ginta anni , visitabo vos . Paralipo-m.etiam
40. Ante hunc re^nauit loachaz tri- 2. cap. 36. dicitur Cyrus dimisisse po-
bus mensibus , vt praeter sacras literas pulum captiuum anno regni sui primo
auctor est Eusebius , Iosephus , Nicepho- ad explendum sermonem Domini , quem
rus , Theodoretus , et chronicon nostrum locutus fueratper os Ieremiae.ldem Esdrae
graecum . Hunc Eliachim vocat leremias i.l 1. cap. 1. et 2. Liem Daniel cap.g.
-

testeAnastasio,post quem successit Ioa- losephus lib. 11. cap. 1. Nicephor. Chro-
chim , qui alio nomine Eliachim dicitur , tiolog.Clemens Strom. 1. fuisse ait hanc
teste Iosepho lib.io.c.j. Antiq. LOAIS. captiuitatem septuagiirta annorum.LOAlS.
Ib. Anno etc. Eusebius 442. annos hic Ib. Stobaeus in epistolis pag. 222. ad
ponit ex sententiaClementis Alex.i.Strom. Ioannem Dackerium S. I. scribens , de
Iosephus vero lib. 10. cap. 10. Templum aetate,qua Iudith floruit, fuse disssrit,
comrematum post quadringentos septua- et scriptores cum Isidoro consentientes
ginta annos , et menses sex , diesque de- clarissimos recenset . AREV.
cem Niceph. in Ckronologia post annos
. 43.Annis xxxiv. Eusebius annis-$6.
424. Anastasius 434. Ita sunt variae Sic Herodotus , Nicephorus , et alii Cle- .

tt discrepantes de temporibus sententiae . mens Alexandr. 1. Strom. quadraginta sex

LOAISA • numerat qui ita coliigit regum persa-
:
 ,, . .

CHRONICON. 3t
captiuitas a quo tempore in Ierusalcm non re- A ™'[ *b ° rt>e
rum est resoluta j
C0D lt0 *

scSiSed principes fuerunt vsque ad Aristobulum

, . Tuncromani,
pulsis regibus , consules habere coeperunt .

44. Xerxes regnat annis xx. Aeschy lus , Pindarus , Sophocles ,et iiiimdccxxxiui,
Euripides , tragoediarum scriptores celebrantur insignes Herodo- .

tus quoque historiarum scriptor,et Zeuxis agnoscitur pictor.

45. Artaxerxes , qui et Longimanus, regnat annis xl. Eo re- inuiDCCLXxiin.
gnante Esdras sacerdos incensam a gentibus legem renouauit , et
Nehemias Ierosolymorum muros restituit . Arlstarchus etiam , et ArU
stophanes atque Sophocles tragoediarum scriptores habiti sunt . Hip-
,

pocrates quoque medicus , ac Socrates philosophus , et Democritus

claruerunt .

46. Darius , qui et Nothus^ regnat annis xix. Haec aetas ha- iiiimdccicih.

buit philosophum Platonem>et Gorgiam primum rhetorem .

47. Artaxerxes regaat annis xl. Huius tempore Esther histo- uiimdcccxxxiii.
ria docetur esse expleta . Plato quoque , et Xenophon socratici iti-
signes habentur .

48. Artaxcrxes , qui et Ochus , regnat annis xxvi. Demosthenes imMDCCcnx.

rum tempora Cyrus regnauit annis 30.
: consonum cst sacris literis , tx Esdra t„
Cambyses 19. Darius 46. Xerxes 7.6. Ar- cap. 2. et in annorum supputatione ttiam
taxerxes 41. Darius 8. Artaxerxes 42, difcrepantes* et variae rcperiuntur sen*

Ochus , vel Arses 3. ita vt sint in voi- tentiac vt censtat ex Tertulliano ad-=
,

uersum anni 235. Alexander Macedc uersus iudaecs . LOAISA

extincto Dario rege persarura . Et inde Ib. Secundo . Ita Eusebius , et Cle-
ortum habuit regnum raacedonum . Haec mens Alextndr. 1. Strom. Iesephus /.tr.
Clemens , vnde apud eundem mendum in eap. 2. et 3. LOAISA .

numeris esst existimo , quum ad annos 44. Vide losephum lib.it. c^.Pau-
ducentos triginta quinque pcrsarum ex- lus Orosius lib. 2. c.9. annis 20. LOAIS.
tendat imperium , quae summa cum annis 45. Aristophanes fuit comicus AR. .

regum non conuenit Obserua hoc insu-

. 46. Ita Eusebius , Tertttll. aduersus
per loco , alios praeterea reges ab Eu- ludaeos , Nicephorus , Beda , et alii Ado :

sebio poni sed reiici a Clemente , Isido-

, tantum agnoscit annos 18. LOAISA.
ro ,et aliis , quod menses dumtaxat ali- Ib. Mellitus , qui tt Nochus , ann.iS.
auot regnarunt , vt Artabanus menses 7. AREVALVS
Secundus Xerxes menses 2. Sogdianus Eusebitts , Nicephorus, Tertull.ad*
47.
menses 8. vt ctiam eandem ob causam uersttsludaeos , Beda , alii Hic ab ht- .

a plerisque omittuntur imperc.tores Otho , bratis Assuerus dicitur , a 70. interpre-

Calba , Vitellius , vt notauit Plutarckus tibus Artaxerxes cognomento Mnemon ,
in vita Calbae De regibus persarumvi-
. non Memnon , vt in Euscbio , e t aliis .
de Herodotum , et Thucydidem , et Me- LOAISA.
tasthenem . Hi non statuunt imperium 48. Eusebius , Beda , et Chronicott
Cambysis antc Darium , aduerstts quos est graec. Niceph. 22. habet . TertuUiantis
Plato lib. de legibus , Clemens , lcscphus aduerstts ludaeos 24. Clemens jllev. :
Qrosius , et Nicephorus in Chronolog. et qtti hunc Ctindtm cum Arscfacit . LOAIS.
Tom.VIL
 .

§2 CHRONICON.
Anni sb orbe orator primus agnoscitur, et Aristoteles dialecticus primtis praedi-
condico .
catur . Plato moritur
JIIIMDCCCLXIII. 49. Arses , Ochi filius , regnat annis mi. Xenocrates philosophus
I illustris habetur.
1II1MDCCCLX1X. • Darius regnat annis vi. Alexander illyricos, et thraces su-
50.
perans dehinc Ierosolymam capit
, Atque templum ingressus, Deo .

hostias immolat Huc vsqtie persarum regnum stetit Dchinc re-

. .

ges graecorum incipiunt .

IIIIMDCCCLXXIIII Alexander Macedo regnat annis v. Huius enim quinque

51.
anni postremi in ordine temporum numerantur , quibus monar-
chiam Asiae , destructo persarum regno , obtinuit Nam septem eius .

priores in persarum regibus supputantur Dehinc Alexandriae re- .

ges incipiunt.
IIIIMDCCCCXIIII.. 52. Lagi filius, regnat annis xl. Hic Iudaeam ca-
Ptolemaeus ,

piens, plurimos hebraeorum in Aegyptum transtulit Hoc tempo- .

re Ztno stoicus et Menander comicus, et Theophrastus philosophus

,

claruerunt Per idem tempus Machahaeorum liber inchoatur primus

.

JIIIMDCCCCLII». •
I
55. Ptolemaeus Philadelphus regnat annis xxxvm. Hiciudaeos,

49. Nicephor. B?da . Ado

Eusebius , lometor 35. Fuscon 29. Lathurus 36.
autem 3. Aumtaxat ponil
. Aliter Ter- Dionysius 29. Cleopatra 22. Postquam
tull. aduersus ludaeos . LOAISA . regnum cappadocum octodecim die-
fuit

50. losephus lib.11. cj.et 8. Dio- rum Fiunt ergo simul coniuncta ma-
.

dorus Siculus lib. 17. Hic fuit Arsacis cedonum tempora anni trecenti duode-
ftlius , Ochi nepos ; cuius meminit Quintus cim dies octodecim
, Haec Clemenn .

Curtius , , Arianus ; breuiter

Plutarchus Tenull.lib.aduersus ludaeos aliter.LOAlS.
tmnes , qui res Alexandri Magni memo- 52. Fuse de hac re habes apud lo-
riae tradiderunt . Tertulliano , et Curtio sephum lib. 15. c. 19. et Zonaram t. 1.
hic Melas cognomento dicitur ; Codmanus Apud Euseb. in Chronic. ita habes Theo- :

primum appellatus Iuitin. lib. 19.LOAIS. phrastus philosophus agnoscitur , qui a

5 1 . Sic losephus , et ipse in Etymo- diuinitate loquendi , vt ait Cicero , no-
lceiar. lib. 5. Tertull. annos 10. Nice- men accepit. Theodorus Athenaeus 2gno-
phorus in Chronico , sublato Dario , re- scitur . Vbi nota , corrupte legi Athenaeus

gnasse ait annos 6. rerumque potitum an- pro atheus : a6=o; enim dicius fuit , vt
te Darii mortem annis 12. , mortuum in constat ex Laertio in Arisiippo LOAIS. .

Babylone aetatis anno trigesimo quin- 53. De hac re , an 70. interpreres

to,vel,vt alii , trigesimo sexto . Octo- fuerint spiritu Dei afflati , necne , est
decim igitur annis ex Anastasii sen- quaestio inter Augustinum , et Hierony-
ten-tia regnum obtinuit Atque ita Cle- . tnum . Vide Augustin. lib. 18. c. 42. et
mens Alcxandr. 1. Strom. qui ita mace- 43. ciuit, et Hieronym. in prooemio Pa-
donum reges enumerat
Alexander annis : ralip. et in Epist. ad August. Consule
regnauit Ptolemaeus Lagi F. 4°-
18. etiam lustin. in Apclogetico Tertull.ad-
Ptolemaeus Philadelphus 27. Euergetes uersus gentes,Ioseph.l.ii.c.2. Philonem de-
25. Philopater 17. Epiphanes 24. Phi- \iiqiie Uidaeum iti vita Moysis . LOAISa
 . .

C H,R O N I C O N. Sj
erant, absoluit , et vasa sancta Eleazaro pontifici Ann ab orbe
oui in Aegvpto
D'
«

1
'
.. ... condito
restituens , septuaginta mterpretes petnt , ac diuinas scnpturas
.

m
.

graecum eloquium transtulit Per idem tempus Aratus astrologus .

agnoscitur, atque argentei nummi Romae primum cuduntur .

54. Ptolemaeus Euergetes regnat annis xxvi. Sub quo Iesus, iv.dcccclxxiix.
filius Sirach , Sapientiae librum composuit .

55. Ptolemaeus Philopator regnat annis xxvn. Ab isto iudaei hiimdccccixy,

proelio victi xl. milia armatorum corruerunt . Per idem tempus
Siciliam Marcellus consul obtinuit
56« Ptulemaeus Epiphanes regnat annis xxiv. Huius tempore vmxix,

gesta sunt quae secundi libri Machabaeorum historia continet

,
.

Hac aetate romani victos graecos liberos esse iusserunt, dicentes:

lmpium est^seruos esse^apud quos philosophia primum orta est ,
magistra morum , inuentrix liberaiium disciplinarum Per idem tem- .

pus Ennius primus poeta latinus insignis Romae celebratur.

57. Ptolemaeus Philometor regnat annis xxxv. Hunc Antiochus vmliiii.
proelio superauit , et iudaeos varia calamitate oppressit . Per idem
tempus Scipio Africam vicit . Terentius comicus claruit .

58. Ptolemaeus Euergetes regnat annis xxix. Hoc tempore , con- vmlxxxiii»
sule Bruto , Hispania a romanis obtenta»
Ib. Cuduntur . Euseb. Chron. Ar- scripti codicis adiutus ; reique veritatt
genteus nummus primum in vrbe figu- id ita cogente ; enim Ennii patria
fuit
ratus ,vbi lego , signatus LOAISA . . Rudiae , vetus Apuliae oppidum teste ,

54. XXVI. Ita quidem Euseb. , xxv. Mela lib. 2. Post Barium , inquit , Egna-
Ntceph. Tertuliian.Clem., xxiv. Epiphan. tia , et Ennio ciue nobiles Kudiae;<7«&
LOAISA . eius ossa translata verisimile est . LOAIS.
Ib. Anno Xxvi. nota editio- Ita in Sepulcrum Scipionum , in quo e
Ib.
nis Criaiii , quod retinendurn ex aliis marmore extabat Lnnius , prope portam
excmplaribus , quamuis in nonnullis sit S. Sebastiani situm erat , de quo videri
xxvll. In textu Gnalii erat xxxvi. AR. possunt Eschinardus in descriptione Ko-
55. xvii. Sic Clem. Euieb. Nicephor. mae , Vasius , et alii , AKEV.
Tertullian. Ado . xw.Epiphan. LOAISh . Iudaeos etc, Leguniur haec Ma-
57.
56. xxiv. Ita lluseb. , xxvil. Niceph., chabaeorum 2. , vbi Antiochus radix pcc-
XXII. Epiphan. LOAISA . Cttti appeV.atur-. LOAISA .

lb. Locum dc Ennio , qui apud Eu- 58. Annis xxix. Jta Eusebius , Ni-
sebium corruptus est , obiter emendare ceph. Epiphanii.s , ct alii Tsrtuih 27. .

libet . Sic enim nur.c legitur : Eunius poe- liic Clementi Fuscon est . Ma!e in lib.
ta septuagenario maior articulari morbo Etymologiarum D. lsidori Patisiis anno
periit , sepultusque est in Scipionis mo- i5#o. imprcsso Euergctes anfiii 1.1. dtim-
numento via Appia , intra primum ab taxat rcgnasse scrihuw LGAISA . •

vrbe miliarium Quidaro ossa eius Rho-

. Ib. Alii ,per Consuiem Arnrifl»* qaofl
diam ex laniculo translata aflirmaiit . Vbi Chronico Ltymologiarum BOBprsit , Bru-
pro Rhodiam subiutuo KuJia , Jidc etiam tus Hispaniam Vibi ' AKLV.
L 2
 . . .

84 CHRONICON,
Annl ab orbe Ptolemaeus Soter regnat annis xvn. Varro Ckeroque na-
59. }
condito .

scuntur , romanis subiiciuntur .

thraces
VMC.
60. Ptolemaeus Alexander regnat annis x. Syria per Gabinlunt,
VMCX.
ducem in romanorum dominium transiit . Poeta quoque Lucretius
nascitur,qui postea se furore amatorio interfecit.
VMCXVIII. 61. Ptolemaeus , Cleopatrae filius , regnas annis vni. Per iderrt

tempus Plotius Gallus Romae latinam rethoricam docuk pritnus

Tunc quoque Sallustius historiographus nascitur
VMCXLVIII. 62. Ptelemaeus Dionysius regnat annis xxx. Pompelus^ Ierosoiy-
ina capta, iudaeos romanis tributarios fecit . Per idem tempus Cat®
philosophus claruit j ^»^///»/ nascitur MantuaO; Horatius Venusii
Tunc etiam Apollodorus , praeceptor Augusti, claras hihctur, ttCV»
cero laude oratoria celebratur .

VMCL^ 63. Cleopatra regnat annis 11. Haec Ptolermei regis aegyptio-
rum fuit filia, et fratris Ptolemaei soror,et coniux effecta . Quem
dum fraudare regno voluisset tempore belii ciuilis , in Alexandria
occurrit Caesari,vrbem obsidenti , , et per speciem atque stuprum
re?num sibi , necem Ptolemaeo
et apud Iulium impetrauit Atque .

Alexandriae regnum tertio anno regni Cleopatrae per lulium Cae»

sarem in ditionem romanorum transit
59. xvii. Ita Euseb. , xvi. et menses r.em , vt idem
transiit infra affrmai «
3tx Niceph. , xv. Epiph. LOAISA . Idem apud Tudensem in cod.ms.,et idis
est
60. x. Epiph. xn.LOAISA. hunc annorum numerum placuit retinert ,
6i- Plotius . De hoc Eusebius in qucm etiam Etymofogiarum mss. ctiJd,
Chron. Plotius , inquit , Gallus primus Ro- habtnt . Idqut exigit locus in Tiberio 9
mae latinam rhetoricam docuit , de quo vbi dicitur Christus passus annis pera-
Cicero sic refert Memoria teneo , pri-
: ctis tt principio mundi 5229. , a qua sup*
mum latine docere coepisse Plotium putatione Eusebius ipse tantum duos en-
quemdam . In ms. est amplius Memoria nos discrepat . De Cleopatra sicjert Xi-
teneo puerisnobis primum , etc.LOAISA. philinus ex Dione in lulio Caesare : Cleo-
62. xxx. Epiphan. xxxi. LOAISA . patra , forma pulcherrima fuit,
inquit ,

Ib. Apollodorus Pergamenus.^rtffrar tum vero flore aetatis , et facundia

o-
irstc* , praeceptor Claudii , et Augusti , mnibus praestans ; eratque apud oinnes,
Vt constai ex Suetonii Octauio . LOAIS. quibuscum versabatur, gratiosa Ei pau= .

63. Eusebius annos 22. habet , tt Plu~ lo post de Caesare loquens; Ipse Aegy-
tarchus in Antonio , et Nicephorus , et ptum in suam potestatem , dirionemque
mlii . Epiphanius amplius ponit 32. Isu redegit , tradiditque Cleopatrae , «-uius
dorus duos tantum ponit . Ham lu/ius causa bellum gesserat . LO.AISA .
Caesar tertio Cleopatrat regni anno so~ Ib. Mellitus , Cleopatra ann. 2. Huius
lus post occisum a spadonibus alexan~ tertu anno Julius Caesar imptrium su-
drini regisPompeium obtinuit , quidquitt rnit . Per idem tempus Siculus , graecae
romano parebat imperio Indeque ale-
, scriptor historiat , clarus habctur , Caitii
xandrimitn tsinm in romansram disie- lulms Qatsav trtgnat ttc» AREV.
 CHRONICON. 8 5

d^- Caius lulius Caesar regnat annis v. Hic antea consulcrea- Ann! ab orbe
con lt0
tus, Gallias obtinuit : de Britannia triumphauit : postremum ciuili
VMCLY»
bello aduersus Pompeium adhibito, monarchiam totius imperii ob-
tinuit. Excuius nomine sequentes imperatoresCrff.rtfW vocati sunt.
65. A transmigratione Babylonis vsque ad Natiuitatem Domini
nostri Iesu Christi anni dlxxxvii. Finitur quinta aetas per annos
quinquies mille centum quinquaginta quinque .

Sexta aetas seculi .

66. o
V_-/ctauius Augustus regnat annisi.vi.Iste in imperio post vmccxi.
Siculum bellum triumphos tres egit Dalmaticum, Asiaticum , po- :

64. Hic antea ... vocati sunt: alii , Hic Iulii Caesaris LOAISA . .

primus romanorwn singularem obtinuit Ib. Septuaginta hebdomadae , al. Se-

principatum , a quo etiam Caesares ap- ptuaginta nouem . Vid. Dan. r.o. LOAIS.
fellati sunt . Ab hinc sequuntur impera- Ib. In Daniele . Locus est insignis
tores . AREV. Danielis 9. quem Tertull. aduersus iu-
66. Augusti nomen inde sumptum ait daeos multo aliter interpretatur , quam
Suetonius in Augusto , quod loca religio- ceteri chronographi ; sic enim inquit :
sa , et in quibus augurato quid consecra- A primo anno Darii debemus compu-
tur , augusta dicantur , ab auctu , vel ab tare quando hanc visionem vidit Da-
,

auium gestu , gustuue Dio etiam in Mo-

. niel Videamus igitur , anni quomodo im-
.

tiarckia , Augustum dictum ait qu^si qui , pleantur vsque ad aduentum Christi .
hominum naturam excederet, propterea Darius enim regnauit ann. 19. Artaxer-
quod ea,quae s3crosancta , et in maxi- xes regnauit ann. 40. Deinde rex Ochus,
nio honore sunt , augusta esse dicuntur : qui et Cyrus , regnauit ann. 24. Argus
quaonobrem , inquit , eum graeci «/Pag-ou anno vno Alius Darius , qui et Melai
.

nominabant , scilicet cultu , et honore di- nominatus est , ann. 22. Alexander Ma-
jnissimum Cuius nominis appellatio ,
. cedo ann. 12. Deinde post Alexandrum,
quemadmodum imperatoris , ad ceteros , qui et medis , et persis regnarat , quos
qui eum subsequuti sunt , peninuit pro- reuicerat, et in Alexandria regnum suum
pter summum , et amphssimum eorum im- firmauerat quando et nomine suo eam
,

perium . LOAISA . appellauit Post eum regnauit illic in

.

Ib. Annis lvi. Sie Eusebius , Vieter , Alexandria Soter annis 35., cui succe-
*>; alii . Nicephorus , ct Cassiodorus men- dens Philadelphus regnauit annis 38. Huic
ses sex adiiciunt , Clemens i.Strom. ann. succedit Euergetes annis 25. Deinde Phi-
46, mcnses 4. diem 1. Dion , mortuus !opator annis 17. Post hunc Epiphanes
est , inquit , 14. calend. septembris, quo ann. 24. Item alius Euergetes ann. 2y.
die primum consul factus fuerat , vixit- Soter ann. 38. Ptolemaeus ann. 38. Cleo-
que annos septuaginta quinque menset patra annis 20. mensibus 6. Item ad-
jecem . dies 16. Erat enim nono <»len- huc Cleopatra conregnauit sub Augusto
das octobris natus postquam
. Regnauit , ann. 13. Post Cieopatram Augustus aliis
ictoria potitus est apud Actium , qua- ann. 42. Nam omnes anni imperii Au-
«uor.et quadraginta annos,diebns tre- gusti fuerunt anni 56. Videmus autem ,
decim cxceptis . Vcrum Eusebius , e t Isi- quoniam quadra^csimo , et primo anno
dirui siut imperium numtrant a merit isop erii Augusti , quo po>t mortern Cleo*
 ,.

8d CHRONICON.
Annj ab orbe stremb Alexandrinum aduersus Antonium , inde Hispanum: dein-
de, terra , marique pace toto orbe parta , Iani portas clausit . Sub
cuius imperio septuaginta hebdomadae in Daniele scriptae complen-
ttir , et cessante regno , etsacerdotio iudeorum , DOMINVS IESVS
CHRISTVS in Bethiehem Iudae ex Virgine nascitur anno regni
enis xiii.

patrae imperauit , nascitur Christus . Et illic libamina , et sacrificia, quae exin*

superuixit idem Augustus,ex quo na- de iilic celebrari non potuerunt . Nam
scitur Christus , annis 15. Et erunt re- et vnctio illic cxterminata est post pas-
liqua tempora annorum in diem nati- sionem Christi . Erat enim praedictum >
uitatis Christi , Augusti 4
et in annum 1 exterminari illic vnctionem , sicut est in
post mortem Cleopatrae anni-ij^. men- Psalmis prophetatum Extcrrninauerunt :

ses 6. Vnde adimplentur 62. hebdoma- manus meas , et pedes . Quae passio hu-
dae, et dimidia , quae efficiunt annos 437 ius exterminii intra tempora 70. he-
menses 6. in diem natiuitatis Christi . bdomadarum perfecta est sub Tiberio
Et manifestata est iustitia aeter.ia , et Caesare, Coss. Rubellio Gemino , et Ru-
vnctus est sanctus sanctorum , id esc , fo Gemino , mense martio temporibus
Christus , et signata est visio , ct pro- paschae, die 8. calendarum aprilium ,
phetes , et dimissa sunt peccata , quae per die prima azymorum , quo a^num vt
fkieirs nominis Christi omnibus in eum occiderent ad vesperam , a Moyse fuerat
credentibus remittuntur Et infra , Ita- . praeceptum Itaque omnis synagoga fi-
.

que ostendentes et numerum annorum , liorum Israel eum interfecit , dicentes

et tempus 60. duarum , et dimLiiae he- ad Pilatum , quum vellet eum dimitte-
bdomadarum adimpletarum, tunc venisse re :Sanguis huius super ncs , et super
Christum , id est , natum
videamus , , filics nostros , et , si hunc dimiseris , non

quid aliae 7. et dimidiae hcbdomades es amicus Cacsaris vt adimpleri possent :

quae sunt subdiuisae , in abscissione prio- omnia , quae de eo fuerant scripta .

rum hebdomadarum , in quo actu sint Haec Tertullianus ,verum Clemtns Ale-
adirupletae . Post enim Augustum , qui xandr. 1. Strom, existimat , natum Do-
superuixit post natiuitatem Christi,an- minum nostrum 28. anno Augusti , quum
ni 15. efficiuntur , cui successit Tiberius primum iuberet, censum, descnptionemque
Caesar,et imperium habuit annis 22. fieri; hebdomadasque Danielis ita fcre
mcnsibus septem diebus viginti huius , : connumerat , vt Tertullianus , passumque
quinto decimo anno imperii passus est Christum quir.to decimo anno imperii Ti-
Christus , annos habens quasi 30,quum berii , dum ageret annum 30. , quamuis
pateretur Item Caius Caesar , qui et
. in annorum computatione discrimen est
Caligula , annis 3. mensibus 8. diebus inter eos Eusebius verO abvttcque dis-
.

1?. Xero Caesar annis 9. mensibus 9. sentit,et 10. atino imperii Augusti exi-
diebus 13. Galba mensibus 7. diebus 6. stimat Danielis vaticinium in Hyrcano
Otho mensibus 3. diebus 5. Vitellius vltimo iudaeorum sacerdote complciuin ,
mensibus 8. diebus 10. Vespasianus ,
et hcbdomadas facere annos 4X3. Ita in
anno primo imperii sui debellauit iu- annorum ratione nihil est constans , ne-
daeos , et fiunt anni 42. menses 6. Nam que certum De hac re vide etiam Au-
.

imperauit annis 9. , atque ita in diem gustinum lib. de ciuitat. Dci 1 8. cap.^4.
expugnationis suae iudaei impleuerunt et Cedreuum in compend. et inter nostros
hebdomadas 70. praedictas a Daniele . neotcricosFinum , atque Galatinum , el
Igitur expletis his quoque temporibus, Burgcnsem hispanum in doctissimo Scru-
et debellatis iudaeis , postea cessauerunt iinio Scripturarum . LOAISA.
 .

C H R O N I C O N .
§7
'

6j. Tiberius, fiiius Augusti , regnat annis xxn. Istc , dum per Ann ab or!jC
1

... t •
.... ., 1 condito .
cuDiditatem reges ad se venientes non remitteret , multae eentes
r ° rT . P VMCCXXXlllI. . . .

a romano lmpeno recesserunt. Huuis decimo octauo regni anno

Dominus crucifixus est, annis peractis a principio mundi quinquies
mille ducenti viginti nouem .

68. Caius Caligula regnat annis iv. Hic auaritia , crudelitate , vmccxxxviii.
et luxuria saeuus fuit,atque in deos se transferens , in templo Ie-

rosolymorum statuam Iouis Olympii sub nomine suo poni iussit.

Per idem tempus Matthaeus apostolus euangelium primus in Iu-

daea scripsit

69. Claudius regnat annis xiv. Eo regnante , Petrus apostolus vmccui.

Ib. Fabricius pag. 262. Bibliograph. Ib. Viginti nonem: alii, viginti octo. AR.
antiq. Sigebertumex Ricciolii fide
, et 6S. Dion in Tiberio Caiigulae cogno-
Philonem iudaeum cum Isidoru de an- mento propterea huic datum scribit nuod ,

no , quo natus est Christus , consentire quum fuisset magna ex parte in exerci-
tradit,et innumeras alias sententias in- tu educatus , caligis militaribus pro vr-
ter se discrepantes recenset . AREV. banis vteretur . Augustum etiam Caesa-
67. Adoptione intellige . Erat
Filius . rem Caligam a militibus per illusionem
enim filius Liuiae vxoris ipsius , e t Caii ab vsu caligarum vocatum fuisse , testa-
Drusi Neronis . LOAISA . tur Dion in Augusto LOAISA . .

Ib. Annisxxn. Sic Eusebius ,vel 21. Ik. Annis iv. Eusebius Clemens Ni- ,

( inquit ) vt aiunt nonnulli Nicephorus, . cephorus et Cassiodorus ann. 3. men'.io.

,

Orosius , Victor , Cedrenus , Tertull. ad- losephus lib.i. belli ludaici c. 10. ponii
uersus iudaeos ei tantum annos 22. tri- ann. 3. mens. 6. Aliter lib. 19. Antiq.
buit , menses 7. dies 20. Dion Nicaeus c. 2 Extinctus est ( inquit )-Caius qtiar-
tinn.il. mens. 7. dies 5. Sic Zonaras , to imperii sui anno , minus memibus
nisi quod dies 7. habet . LOAISA . quatuor Tertull. aduersus iuiaeos ann.
.

Ib. Reges etc. De hoc ita Eusebius 3. mens. 8. dies 13. ponit. LOAISA .

in Chron. Tiberius multos regcs ad se Ib. Craecene , an hebraice scripserit

per blanditias euocatos , numquam re- Mattkaeus , qv.aeri solet Hieronymus in .

roisit ; in quibus Archelaum cappadocem, cataiogo Hebraicum inquit , euangelium ,

cuius in prouinciam versam Mazacam eius habetur vsque hodie in bibliotheca

nobilissimam ciuitatem Caesaream appel- caesariensi . Idem //6.3. contra Pelagian.
lari iussit Lege vero ex ms. Cuius re-
: Similiter Eusebius Ecclc- lib. 3. histor.
gno in prouinciam verso , etc. Hac de cap.vltimo Nazian-
siast. c. 18. et lib.j,. .

re scribunt Tacitns , et Dion in Tihtrio . ien. etiam , Irenaeus , et Nicephorur cap.

LOAISA .
45. lib. 2. testantur , e:im pairio sermo.
lb. Huius decimo De die , et anno . ne euangelium suum scripsisse LOAIS. .

mortis Christi variae Sanctorum sunt sen- 69. Annis xiv. Nicephorus agn
tentiae apud Tertull. aduersus iudaeos , annos dumtaxat 13. mens. 1. Epiphamus
Clementem, et Eusebium , ceterosque an- annos totidem , menses 2. losephus l.io.
tiquos Fatres , quae omnia Onujrius Pan- c. 10. Antiq. imperasse scribit ann. ij.
uinus augustinianus in vnum coliegil , mensibus 8. diebus 20. Si w , et
eleganti edito Scholio lib. 2. comment. in Zonaras Suetoniuf simpli
.

Fastos . LOAISA . decimcquarto imperii anno ex essisse .

 . ,

S3 CHRONICON.
Anni ab orbe contra $;
m onem Magum Romam
pergit Marcus quoque euan* .

gelista> Alexandriae Christum praedicans, euangelium scripsit.

V'M CCLXVI.
70. Nero regnat annis xiv. Hic iniuriae,erudelitati , et luxu-
riae deditus , retibus aureis piscabatur: matrem , et sororem pro-
stituit , et interfecit senatum mukum extinxit .-multas reipublicae
:

prouincias , et vrbes amisit : vrbem quoque Romam incendit , vt

troiani excidii imaginem spectaret . Huius temporibus Sitnon Ma-
gus , quum altercationem proposuisset cum Petro , et Paulo apo-
stolis, dicens
, se quamdam virtutem esse Dei magnam, medio die,
dum ad patrem volare promittit in caelum ,a daemonibus-a qui*
bus in aere ferebatur , adiurante eos Petro per Deum , Paulc ve-
ro orante, dimissus crepuit. Obcuiusnecem a Nerone Petrus cru*
cifigitur , Paulus gladio caeditur Hac tempestate Persius poeta mo-
.

rkur . Lucanus quoque , ac Scneca praecepto Neronis interficiuntur.

VMCCLXXVl. 71. Vespasianus regnat annis x. Iste la disciplina militari stre-
nuus
Euseb. , et Cassiod. numerant ann. 13. sticae . Res gestas Petri cum Simone Ma-
tnenses o. dies 7.S. Tertullian. annos 1 3. go conscripsii Linus Thuscus LOAIS. .

mcn<es 7. dies 20. LOAISA . Ib. Seneca Morej , et morttm Se-

.

lb. Marcus etc. Eusebius lib. a. hi- necae ita describit Dion in Nerone , nescio
ttor. ecclesiast. c. 5. et 16. Niceph. l.z. an vere t et vtraque maxitne aliena fuis-
eap. 15. et 16. LOAISA . je a viro philosopho (refert) Qu^m enim :

70. Annis xiv. Sic Eutropius , Sue- tyrannidem , inquit , improbaret , tyranni
ten. , Chronicon graecum , Ado , alii . Eu- praeceptor erat quurr.que insultaret iis
:

teb. ann. 14. mens. 7. dieb. 28. Epir-h. qui cum principibus versarentur , ipse
esnn.x-i'mens. 7. dieb. 27. Niceph. ann. a paiatio non decedebat : assentatores
13. mens, 1. Dion Nicaeus vixisse ait detescabatur , quum ipse reginas coleret,
ann.-^o, regnasse 13. mens.S. biduo mi- et libertos : cu>
diuites reprehendebat is ,

nus . Paulus Orosius lib.7. Principatum , ius facultates erant aureorum

cen- tricies

inquit , adeptus est , mansitque in eo tena milia quique luxurn aliorucn da-
:

annis non plenis 14. Tertullias. contra mnabat, quingentos iripodas habuit de li-
omnium sententiam vndecim tantum an- gno cedrino , pedibus eburneis , similes „
nos, mens.o. dies 13. ponit , Cassiod. ann. et pares inter se, in quibus coenabat.
13. mens. 7. dies 27. LOAISA . Mortuus dcnique est , contra quam phi-
Ib. Matrem Dion in eius vita exi-
. losophum decebat, animo abiecto , at-
ttimat , eum non habuisse consuetudinem que imbecillo . LOAISA .
cum matre Agrippina , sed cum alia huic 71. Ante Vespasianum imperauerunt
jimili , ad quam alludens , dicebat , se Calba , Otho , et ViteUius annum vnum ,
cutn matre consuetudinem habere De . mens. 0. teste Eusebio qui propterea for-
:

matris morte Dion copiose , et Suetonius te etiam ab Isidoro omittuntur , et ab

LOAISA . Grcsio , qucd Plutarchus in Calba hos non

lb. Sororem
. . Siinon Magus . Ita
. tam romani imperii , quam comoediae cu-
Niceph. lib.z. cap.^6. Chrysostomus lib. iuspiam fuisse imperatores scribat . Ex
1. aduersus vituperatores titae mona- Dione Calba imperauit menses o. dies 13.
 .

CHRONICON. S9

ruius muitas prouincias quas Nero amiserat,beIIando reipublicae

,
Arni ab orbe
coodito
restituit . Immemor offensarum fuit , conuicia in se dicta leuiter .

tulit Huius secundo anno Titus Ierosolymam cepit,atque sub-

.

uertit vbi vndecies centena milia iudaeorum fame , et gladio per-

:

ierunt Sed et praeter hos quoque centum miiia publice venumdata

.

72. Titus regnat annis 11. Iste in vtraque lingua tanto facun- vmccixxviii.
dissimus extitit , vt causas latine ageret , poemata , et tragoedias
graece componeret : tanto autem bellicosissimus fuit, vt in oppu-
gnatione Ierosolymorum , sub patre militans, duodecim propugna- al « septem •

tores duodecim sagittarum confoderet ictibus. Porro in imperio

tantae bonitatis fuit , vt nullum omnino puniret , sed conuictos
aduersus se coniurationis dimitteret , atque in eadem familiaritate,
qua antea habuerat retineret Huius etiam inter omnia fuit illud , .

celebre dictum , perdidisse diem , quo nihil boni fecerat .

Otho dies 90. Viteltius annum vnutn , 20. Eusebio a>mis 2. mcns. 8. Eutrop'
dteb. decem exceptis
Clemente vero . Ex ann. 2. mens. 8. diebus 20. Nicepho>o »
Calba menses-j. dies 6. Otho menses 5. Cassiodoro ,Bedae , et aliis annis 2. mens'
diem vnum , Vitellius msnses 7. diem 1. Eptphan. ann. 2. mens. 2. dtebus 2«
vnum . LOAISA . Cum Isidcro Orosius facit lib. 7. Zona~
Ib.Annis x. Eusebius , Niceph. Chro- ras ponit annos duos sex diebus minus •
nicou graecum , et Cassiodorus annis 9. Cedrenus ann. 3. Dion in huius vita •
tnens. i\. dieb. 22. Epiphanius annis 9. Titus , inquit , non modo senatorem ,
mens. 7. diebus 12. Dion annis 10. die- quamdiu principatum tenuit , nullum in-
bus sex minus sic et Zonaras , Orosius : terfici iussit,sed nec alius quisquam sub
vono prir.cipatus anno proflttuio mortuum eius imperio morte affectus est . De cri-
scribit . Tertullianus ait , annis 11. rc- mine impietatis numquam cognouit , ne-
gnasse , Ccdrenus annis 10. dicbus 8. que permisit aliis , vt cognoscerent : Ne-
LOAISA .
rco enim , inq uit , iniuria me atricere ,
Ib. Vndecies etc. Sic Eusebius Ti- : aut insequi contumelia potest propter-
,

rus,Iudaea capta , et Ierosolymis sub- ea quod nibil r.go , quod rcprehendi me>
uersis , sexcenta milia virorum interfe- reatur . Ea vero falso de me di-
, quae
cit , Iosephus vero scribit , vndecies cen. cuntur , prorsus negligo Suctonius , Mc- .

tena milia fame , et gladio piriisse, ct morabilem inquit , mcritoque lauJat.nn

,

aliacentum rnilia captiuorum publice ve- vocemdedit: Amicidiem perdidi.LOAIS.

numdata haec Eusebius LOAIiA : . . Ib. Ad verba duodecim propugnato-
Ib. Post Neronem , ct ante Vespaw- res in textu Grialii indicium erat no-
num in nonnullis mss. insciitur „ Post , tae , quae fortassis intercidit Mellitus .

Neronem regnauit mensibus 4. Galba exhibet , perdiditte diem se , quo com-

Occisus est in foro , Romae Otto re- modi cuiquam nihil jecertt Alii addunt , .

gnauit diebus 205. vixit annis 57. Ipse Vixil annis 40. Cum ingenli Omnium lu-
se interfccit in Italia apuJ tbraicum ctu in eadem villa , qua patcr cius , u;c>-
( sic ) . Vitellius regnauit mensibus octo : bo absumptus est . Sic de lingtllis im-
vixit annis 57. occisus est a Vespasiani peratoribus nonnulli iaterpolati coJiccs
ducibus,, . AREV. annos vitae exprimuot ct locum , quo ,

7~. Annis u. Suctonio ,et Dioni re- obierunt quac tamen IsiJori non essc ,
:

gnauit annis 2. menstbus tQtidtm ditbut cx vctustis cxeroplaribus colli&uur \d.. .

,
Tom.VlL M
 : . ,

9o CHRONICON.
Anni ab orbe Domitianus, frater Titi,regnat annis
73. xvi. Hic post Ne-
conuito
ronem secundus superbia execrabilis , Deum
.

se appellari iussit
v.Mccxciiii.
christianos persequi paganis instituit . Sub quo apostolus loannes in
Pathmos insulam relegatus , Apocalypsin scripsit Iste multos se- .

natorum in exilium misit,ac peremit ; cunctos quoque , qui de ge-

nere Dauid erant, interfici iussit , vc nullus iudaeorum ex regali
superesset origine .

V.MCCXCV. Nerua regnat anno 1. Vir imperio moderatus, aequalem

74.
se,et communem omnibus praebuit. Huius tempore Ioannes apo-
stolus ab exilio Ephesum rediit , atque efflagitatus ab Asiae epi-
scopis , euangelium nouissimus edidit
VMCCCXIIII. 75. Traianus regnat annis xix. Iste mirabili virtute romanum
imperium vsque in Orientem longe , lateque prcduxit. Babyioniam,
et Arabiam cepit , et vsque ad Indiae fmes post Alexandrum ac-

73.Annis xvi. Eusebius annis 15. uit . Vnde loannes euangelista ab exi-
tnens. 5.Sic Epiph., Cassiodor. , et Ni- lio etc. AREV.
ceph. Suctonius simpliciter decimo quinto 75. Traianus Mores huius eleganter .

imperii anno mortuum asserit , sicut Oro- Xiphilinus ex Dione depinxit Statuas * :

sius Dion Nicaeus , regnauit , inquit ,

. inquit , aureas , aut argenteas sibi rleri
ann. 15. dieb. 5. Zonaras ann. 15. men- vetuit , bonaque quaecumque adhuc in-
sib. 11. LOAISA . uenta sunt in palatio , restituit iis , qui-
Ib. Deum. Eusebius-.Vrlmus Domitianus bus ea Domitianus per iniuriam ademe-
Dominum se,et Deum appellari iussit.Idem rat . Ciuibus romanis , qui in summa fo-
Dion. Suttonius : Pari , inqv.it, arrogantia, rent egestate, agrum dedit , ad aureorum
quum procuratorum suorum nomine for- sexcenta milia , eius agri emptione , di-
tnaiem dictaret epistolam , sic coepit uisioneque quibusdam viris senatorii or«
Dominus , et Deus noster sic iubet vn- : dinis imperata Quumque egeret pecu- .

de institutum posthac , vt ne scripto qui- nia , raagnum numerum vestium , inulta-

dem , ac sermone cuiusquam appellare- que vasa argentea , atque aurea , et re-
tur aliter . LOAISA . liquam supellectilem , non mododepri-
Ib. Christianos etc. Haec fuit secttn~ uatis suis , sed etiam de principaiibus re-
da ecclcsiae persecutio : prima enim fuit bus , multa etiam praedia , multasque do-
sub Nerone , de qv.a Eusebius lib. 3. hi- mos atque , in summa omnia , praeter ea ,
storiae eccles. c. 13. et Aug. lib. 18. quae necessaria erant , vendidit Neque .

c. 52. de ciuit. Dei , et Paulus Orosius vero in pretiis harum rerum sordidus,
lib. 7. et Alex. Monachus libello Uc, sed in hoc ipso benignus erga multos,
iVficiv t« <ruo7roiis <?ttvf,x , qui in biblio- et Iiberalis fuit. Haec Dion , qui et alia
theca mea est nondum editus . LOAISA . adiungit , quae summam huius viri mo-
74. Anno
Eusebius anno vno, mens. 1. derationem arguunt LOAISA . .

4. Sic Nicephorus , Cassiodorus , Epipha- lb. Annis xix. Sic Epiphanius , Chro-
rtius , Clemens , et Zonaras . Dion , Eu- tiicon graecum , Orosius cv.m aliis . Eu-
tropius , Beda , Ado , et atii 9. dies adii- seb. ann. 19. mens.6. vt Nicephorus ,et
ciunt . LOAISA . Zonaras Clemens ann. 19. mens. 7. die-
.

lb. Alii , anno 1. mensibus 4. Hic bus 15. A Dione , Eutropio , Beda , Ce-
primo cdicto suo cunftos exules rutoca- dreno , et Adone ponuntur anni 15. ment
 ,: ,
. .

C H R O N I C O KT .
9*
cessit , liberalis cunctis , atque tranquillus. Cuius inter alia dicta AnnI a ™ orbe

illud fertur egregium

omnes commums
.
, vt
respondit, talem se imperatorem esse prl-
esset ,
f/
dum interrogaretur, quod nimium circa
t
c
cond to
!
tone dum ar-
,

guerctur
•

uatis ,
qualem sibi imperatorem priuatus optasset . Simon Cleophas ,
Ierosolymorum episcopus, huius tempore crucifigitur, et requiescit
loamies apostolus .

76. Adrianus regnat annis xxi. Iste Traiani gloriae inuidens , vmcccxxxv.
prouincias Orientis persis reddidit,et Euphratem fluuium finem im-
perii romani posuit. Idem quoque iudaeos secundo effectos re-

6- dies 15. vt et a Cassiodor. LOAISA . haberet odio . Nullam fidem habebat ca-
Ib.Babyloniam etc. In alio ms. erat : lumniatoribus , nulla ira tenebatur , abs-
Asiam , Babyloniam , et Arabiam cepit tinebat ab aliena pecunia , non minus
Eusebius ita Traianus , victo rege De-
: quam ab iniquis caedibus , magnos sum-
cebalo , Daciam fecit prouinciam He- . ptus fecit , belli , pacisque temporibus
beros sauromatas asraenos ( Iege adia- multa eaque apprime necessaria aedifi-
,

ber.os ) arabes bosphoranos , colchos in cauit Lege apud eumdem plttra , quae
.

fidem acccpit , Seleuciam , et Ctesiphon- huius viri mores , vitamque commendant

tem , et Babylonem occupauit . {Juod au- LOAISA .

tem pro asraennos adiabenos legam ,fa- 76. De hoc ita Spartianus Origo :

cit Dion apud Xiphilinum , qui ait , hunc imperatoris Adriani vetustior a picenti-
Adiabenem omnem , qitae pars Assyriae bus , posterior ab hispaniensibus . Siqut-
ad Ninum pertinuit , in potestatem suam dem Adria ortos maiores suos apud Ita-
redegisse . Fuit autem Traianus , vt est licam Scipionum temporibus resedisse
apud Xiphiiinum , a Nerua Caesar , et im- in libris vitie suae Adrianus ipse com-

perator factus \ qv.um tamen ipsi propin- memorat Adriano pater Aelius Adria-
.

qui non deessent Neque enim ille con-

. nus cognomento Afer fuit
, consobri- , ,

iunctionem sanguinis antepositi: publicae nus Traiani imperatoris mater Domi- ,

vtilitati neque rursus eum deterruit ,

: tia Paulina , Gadibus orta . Dion , quod
quod Traianus homo hispanus , nec italtts erat municeps Traiani , dicit . LOAISA .

erat , ncc italicus , quodque ante eum ne- Annis xxi. Sic Eusebius , Orosius ,
Ib.
tno alterius nationis imperium romano- Nicephorus , alti Dion , et Zonaras ann. .

rum obtinuisset . De Traiano praeter alios 20. mens. 9. Eutropius ann.n mens.io.
tx antiquis scripsere Dion , Sextus Au- dieb. 20. et ita Cassiodorus , nisi quod
relius , Eutropius , Sextus Rufus , Ammia- dicm aufert . Libcllus de vitis imperato-
kus Marcell. lib. 14. Plinius in panegy- rum ann. 21. mcns. 11. vt Spartianus ,
rico , et lib. 1. epistolarum Postquarn . Cedrenus ann. 24. LOAISA .
( inquit Dion ) Romam venit , multa fecit Ib. Dion , Aeliam , inquit , Capitoli-
ad emendanJum , corriaendum^ue statum nam appellauit , et coloniam deduxit et :

reipublicae , atque in gratiam bonorum , vbi templum Dei fuerat , alterum Ioui
quorum in primis curam«gessit : nam ci- aedificari curauit , iuJaeis grauiter feren-
uitatibus Italiae multa largitus est ad tibus \ quod externae gentes in sua vrbe
cducationem liberorum , in quos magna habitarent , sacraque peregrina in ea fie-
beneiicia comulit . Et mox Traianus : rent . LOAISA .

tnqttit , nulli inuidcb.u , perdebatque ne- Ib. De Basilide haeretico Ettscb. Hb.4.
iuincm bonofefcmnes ornabat honoii-
. hist. cccles. cap. 7. et Ircnacus Jib. 1.

bus , et dignitaTlbus augcbat ; ex quo fie- cap. 27. August. de haeresib, ,

Niccph.
bat , vt nequc thneret qucmquam, nec dtuersis in locis . LOAISA .

M 2
 . . , .,

9* CHRONICON.
Ann! ab orbe belles subiugat, vrbemque Ierosoivmam restaurat , eamque ex suo
condito Per idem tempus Aquila Ponticus
nomine Aeliam vocat . , inter-
pres secundus post Septuaginta , oritur : et Basilides haeresiarcha
agnoscitur
Antoninus Pius regnat annis xxn. Iste propter clementiam
77.
v.vcccLvn. tale cosnoinentum accepit , quia in omni regno romano , cautio-

nibus incensis, cunctorum debita relaxauit vnde et pater patriae :

appellatus est. Iste primus imperium romani orbis cum Antonino

Iuniore aequata potestate diuisit. Eo regnante, Valentinus ,'et Mar-
cion haeresiarchae produntur , atque Galenus medicus , Pergamo ge-
nitus , Romae clarus habetur .

78. Antoninus minor regnat annis xvui. Hic ad parthos pro-

vmccclxxv. fectus , Seleuciam Assyriae vrbem cum quadringentis milibus ho-
minumcepit de parthis, et persis triumphauit Eo regnante Mon-
: .

tanus Cataphrygarum auctor , et Tatianus , a quo haeresis Encra-

3

titarum , exorti sunt .

79. Commodus regnat annis xm. Iste luxuriae multae ftiit

vMcccLxxxvni. Sub hoc Theodotion Ephesius interpres tertius apparuit : atque Ire-
naeus episcopus lugdunensis doctrina habetur insignis.
80. Aelius Pertinax regnat anno f. Hic , supplicante senatu ,

-
tixxm;::,
Eu- perasse ponit . Euseb. Bcda , et AJo arin.
77. Annis xxll. Sic Epiphanius :

19. mens. 1. Niceph. ann. 19. mens. 2.

sebius vero ann. 23. wens. 3. Orosius , et
Zor.aras ann. 19. dieb. 11. Cedrenus 19.
ex eo Ado Viennensis annis 20. et non
plenis tribus imperasse tradunt . Eutro- dies omittit . LOAISA .

Emrratitarum De hac haeresi vi-

fius 23. integros agnoscit , vt Chronicon
lb. .

graecum Nicephorus 22. tantum , mens,

.
de Eusebium lib. 4. cap. 27. histor. ec-
imperatorum nuper clcs. ct Irenaeum aduersus hae-lib. 1.
3. Libellus de vitis ,

res. cap.g. dicunturque Encratitae , quasi

:ub Aurelii Victoris nomine Antuerpiae
contincntes , postea Seueriani a Seuero ,
edittts 20. dumtaxat agnoscit contra Xi- :

ex Dione 24. et cum eo Cedre- Tatiani successore , appellati De qv.ibus .

philinus
vi.ie praetcrea Nicephorum lib. 4. ccchs.
tius . LOAISA .

Ib. Forte legendum ex Eusebio , et histor. cap. 4. et cap. 11. LOAISA .

Paulo Orosio lib. 7. cap. 9. Valentinus 79. Annis xni. Sic Eusebius , Orosius,
Herodianus , Beda Nicephorus , alii Eu-
et Cercio , magister Marcionis . Quamuis
, .

tropius vero ann. mens.%. Dion ann.

12.
constat ex eodem Euseb. Iib.4. hist. Ec-
Cerdonem 12. mens. 9. dieb. 14. vt Clemens , et
cles. cap. 10. Marcionem , et
Zonaras Cedrenus 14. dies omittit .
eodem tempore Romae peruena sua dog-
.

mata disseminasse . LOAISA . LOAISA.

7S. Antoninus Hic cognomento Phi- .
80. Anno T. Eusebius , Epiphaniits

vir bonus vt ait Dion , Nicephorus , et alii 6. tantttm menses po-

Josophus fuit ,

quippe in quo nihil ficti , simulatique in- nunt , Eutropius 81. dits , Dicn 57- v*
ssset Hunc Orosius annis 14. tantum im-
.
etiam Zonaras , et Cedrenus LOAISA . ,
 »

C H R O N I C O N .
93
Vt vxorem Augustam, et filiuna Caesarem faceret, renuens ait, suf- Ann! ab orbe
condko .

ficere sibi debere ,

quod ipse imperaret inuitus.
81. Seuerus Pertinax regnat annis xviii. Iste muha bella feli- VMCCCCVII.
citer gessit : parthos vicit Arabiam obtinuit, Britanniam bellando
,

recepit, literarum , et philosophiae scientiam habuit Huius tem- .

pore Symmachus interpres quartus agnoscitur , Narcissus Ierosoly-

morum episcopus virtutibus plurimis celebratur : Tertullianus afer
in ecclesia illustris habetur : Origenes Alexandriae studiis eruditur.
Antoninus Caracalla , Seueri filius , regnat annis vii. Hic vmccccxiiii
82.
impatiens libidinis fuit: nouercam suam vxorem duxit Nihil me- .

morabile gessit Huius tempore in Iericho quinta editio diuinarum

.

scripturarum inuenta est,cuius auctor non apparet .

83. Macrinus regnat anno 1. Hic cum filio regnans, nihil me- vmccccxv.
morabile temporis breuitate gesserunt . Nam post annum vnum
seditione militari pariter interfecti sunt.
Ib. Hic supplicante etc. Ita Euse- trop. , et alios . Nouerca eius appellaba-
bius , se.i aliter Capitolinns : Pertina.v , tur lulia ex Eusebio , et Dione , et aliis .

inquit , neque vxoris Augustae appella- LOAISA .

tionem recepit,et de filio dixit : quum Ib. Annisvn. Sic Epiphanius , Ni-
tneruerit . LOAISA. cephorus , et alii . Spartiantts , et C<
81. Ante Seuerum Pertinacem ponen- nus ann. 6. , vt ct Eusebius citm Eutro-
dus erat Didius Saluius lulianus qiti , vt , pio Orosius :n imperio mansisse ait an-
.

tradit Dion , imperauit dics 66. , seu , nis non plenis 7. Dion 6. mcns. 2. diebus
vt Eutropius , et Orosius , mens.j.LOAlS. aliquot . LOAIS.
Ib. Annis xvin. Sic Euseb. Epipha- 83. Anno 1. Ita Eusebius , Niceph.
tiius , Nicephorus , aliiaue pene omnes . Orosius , alii . Dion , et Zonaras anno 1.
Eutropius ann. 18. mens. 10. Dion an- mens. 2. tribus diebus exceptis .Eutfopius
tiis 17. mcns. 8. dieb. ?. Zonaras in Dione ann. 1. ?nens. 2. ,pessime Cedrenus am:.%.
annos legit 16. in dicbus et mensibus ei , LOAISA .

altoqui par. Ccdien. ann. 17. mens. 8. Ib. Eitsebius Chronico

Macrinus oc- :

LOAISA . ciditur Archclaide : Herodianus in

in
Ib.Britanniam Temporc Titi Cn. . Chalcedone Bithyniae vrbe Verum Dion .

IuliitsAgrippa primus romanorum Bri- de cius morte sic habet Chalcedonem :

tanniam circumfusain vndique mari co- nauigauit , ibique remansit eo venere :

gnouit Dion i/i Tito

. LUAISA . . milites , missi a Pseudantonino , a quibus
Ib. De Symmacho Eusebius Ub.6. ec- comprehensus perductus est in Cappa-
elcs. histor. cap. ij.,vbi dt Narcisso, dociam vbi postquam intellexit , filium
:

et Origene cclebru fit mcntio LOAISA . . suum captum esse , deiccit se cx vehi-
82. Antoninus Caracallus dictus, vt culo ( nec en:m vinctus erat ) , fregit-
scribit Dion , quod proprium genus tndu- que humerum nec ita multo post cc- :

menti excogitauit in modum penuiat ,Id cisus est . LOAISA.

barbarum discissumtjite , et consutum
, Ib. Mellitus regnat anno 1. Rcm.it
trat ex multis parttbus , eoque induius ttmphithtatrum incensum Abgarus vtr .

trat lemper ,ex cuo Caracailus cognomi- sanctus regnauit Edessac PseiiJo.mtoiii- .

tiatus tit : iussitqut milittbus , vt se eo- nus , dc quo Dion, cst Aurelius Antoni-
fltm genere vestis induennt j vide £«- nus Hcliogabalus numeri scq. AKLV.
 . . .

9-\ CHRONICON.
/m! ab orbe
84. Aurelius Antoninus regnat annis iv. Hic dum obscoenis-
condito .
sime viueret,et ipse tumultu militari interemptus est . Cuius tenv
VMCCCCXIX.
poribus sexta editio inuenta est Nicopoli : Sabellius haeresiarcha
oritur
VMCCCCXXXII. 85. Alexander regnat annis xui. Hic persas gloriosissime vi-
cit: ciuibus fauorabilis fuit Huius temporibus Orige?ies Alexandriae .

claruit , et Romae Vlpianus insignis iurisperitus

VMCCCCXXXV. 8(5. Maximinus regnat annis m. Iste primus ex militari corpo-
re absque decreto senatus imperator efficitur, et christianos per-
sequitur .

VMCCCCXIl. 87. Gordianus regnat annis vi. Hic rebellantes parthos, etper*
sas afHixit Rediens victor de persis, fraude suorum interiit .Huius
.

temporibus Zephyrinus testimonio Spiritus sancti , in specie colum-

bae super caput eius descendentis , Romae episcopus ordinatur.
VMCCCCXLVllI. 88. Philippus regnat annis vn. Iste primus inter imperatores
84. Annis iv. Ita Eusebius
, Nice- ne praeter alios scribit Aymon lib. 6.
phorus , Eutropius ann. 2.
Orosius , alii . cap. 7. et Alexander Monachus irifi sv«
me/is. 8. mens. 9. dieb. 4.
Dion ann. 3. pe«»c s-at/fK . LOAISA .

Herodian, ann. 6. Zonaras , et Cedren. 87. Annis vi. Ita Eusebius , Niceph. ,
ann. 3. mens. 9. dieb. 4. LOAISA . Pau!us,Eutropii interpolator , Orosius , at-
Ib. Eusebius Chrouico Antoninus : que alii omnes LOAISA . .

Romae occiditur tumultu militari cum Ibid. Zephyrinus In . alio ms. est
matre Semasyra Seiniamira Lampridius, . Flauianus verum id lego Zephyrino ac-
,

SoeniJa Herodianus , Semea Eutropius . cidisse apud Ettscbium lib.eccl.hisi.cll>

LOAISA . et apud Niceph. lib.5. c.26. Idem etiarn
85. Annisxm. Sic plerique omves: Eabiano euenisse refcrt Aymon lib.6. c.io.
vnus Herodianus annos 14. Eutropius In ms. etiam , vbi Flauiamis legitur , post
ann.i^. dies 8. Cedrenus ann.iy. mens.%. dictionem ordinatur , adiicitur Licet qui- :

Zonaras 10. tantum annos habet LOAIS. . dam hoe verius de Zephyrino affirment
Ib. Euseb. in Chron. AlexanJer Xer- LOAISA .

xem regem persarum gloriosissime vi- Ib. Multi mss. sic referunt Uuius :

cit , vbi ex Lampridio , et Herodiano Ar- temporibus Elauianus ( legendum Eabia-

taxerxem videtur legendum , sicut et in nus ) testimonio . ordinatur , licct qui- . .

Orosio , et Cassiodoro LOAISA . . dam hoc verius de Zephyrino affirment .

Ib. Grialius , huius temporis . AREV. Mellitus corrupte Seuerino pro Zephy-
Annis
86. Sic Eusebius , Niccph. m. rino . Loaisa de Zephyrino ab Eusebio
Chronicon graecum , et alii . Eutropius id narrari asserit alii contra Fabianum :

ann.3. et diebus aliquot Zcnaras , .*/ . pro Zephyrino apud Lusebium lib. 6.
Cedrenus, nescio quomodo, ann.6. LOAIS. Histor. eccles. cap. 29. legunt . 22. al.

Ib. In alio erat : militari cohorte : Vide Natal. Alexsndr. seculo tertio hist.
verum censui legendum ex militari cor- : eccles. cap. 2. , et Pagium in Vitk Pon-
pore , authoritatc Eusebii : sic enim in- tificum . AREV.
quit ,
primus ex corrore militari , et alio- 88. Annis vn. Sic Eusebius , Nice-
rum codicum . LOAISA . phorus , Orosius Cedrenus , aliique pene
,

Ib. Persequitur . De hac pcrsequutio- omnes . Zcnaras a qnibusdam traditum

 : .

CHRONICON. 95
credldit Christo . Kuius etiam primo anno millesimus annus ro- A ™'
1 a ^> orbe
conduo
manae vrbis fuisse docetur explctus .

89. Decius regnat anno 1. Huius temporibus S. Antonius mo- vmccccxux.

nachus in Aegypto docetur exortus : a quo primum monasteria
condita sunt.
90. Gaiius , et Volusianus eius filius regnant annis 11. Noua- ymccccjj.
tus , Cypriani episcopi presbyter, Romam veniens , Nouatianam hae-
resin condidit .

91. Valerianus cum Gallieno regnant annis xv. Cyprianus pri- vmcccclxyx.
mum rhetor , deinde episcopus martyrio coronatur Gothi quo- .

que Graeciam, Macedoniam Asiam , , Pontumque depopulantur Va- .

lerianus christianis persecutionem mouens , a rege persarum Sapo-

re captus,ibi in dedecore vitae consenuit.
92. Claudius regnat annis 11. Iste gothos , Illyricum 5 Mace- VMcccctxvm.
doniamque vastantes , superat . Paulus Samosatenus haeresiarcha
agnoscitur .

^3. Aurelianus regnat annis vi. Iste romanorum imperium bel- vmcccclxxhii.
lando pene ad iines priores perduxit,qui persequutionem aduer-
sus christianos efficiens , fulmine corripitur, et sine mora occiditur.
au annos 5. imperasse , a nonnullis 6. 92. Annis 11. Sie et in Eusebio
e: totidem menses . LOAISA . scribendum , testis est Zonaras in Clau-
89. Anno 1. Sic Chronicon graecum dio pro quo nunc legitur ann.i. mens.
:

nis. Eusebius vtro , Nicephorus , Ado , et 9. vt in Nicephoro Eutropius intra bien-

.

aliiannum vnum ponunt et 3. menses , . nium morbo periisse ait . LOAISA .

Eutropius ipsum cum f.lio imperasse tra- Ib. De Paulo

Samosate>io vide lluseb.
dit biennio : Orosists triennio : Cassiodo- lib.j. histor. eccles. r.25. Epiphan. hae-
rus biennio , mensibus 4. LOAISA . res.69.Et in concilio antiocheno conui-
Ib. Meilitus , cxortus . Romae amphi- ctus est Aymon lib.j. c.i.et 10. Ni-
.

theatrum inccnsnm Alia . omittit AR- . ceph. lib. 6. cap. 26. et 29. LOAISA .

90. Annis li. Eeda , ac ceteri fere g-\. Annis vi. Ita Cedrenus: verum
cmnes 4. menses adiiciunt . Nam quod Eusebius , Niccphorus , Orosius, Eutropius,
in Nicephoro legi-tur impcrasse vno dum- et Zonaras imperio sex annos potitum
taxat an::o , et mensibus 4. , sine mendo tradunt ,paucis mensibus exceptis. LO \S. X

non puto vt liquet ex enumeratione

: lb. Eusebius in Chronico sic habet
consulum apud Cassiodorum . LOAISA . Aurelianus quum aducrsus nos perse-
Ib. De Nouato haetetico scribit Euse- quutionem mouisset, fulmen iuxta eum,
bius lib. 6. eccles. histor. cap.^l- et Pa- comitcsque eius ruit ac non multo post
:

cianus epistola tertia ad Symphor., et So- inter Constantinopolin ,et Heracleam in

crates lib. 4. cap.z^. qui in concilio ro- Cacnophorio via*e veteris occi.1 tur ;
.

tnano ccndemnatur vt constat ex Eusc- : Elauius Vopiscus ita : Quum iter laceret
bio lib.6. cap. 39. Theodoret. lib. 3. Cy- apud Caenophorium mansionem » qnac
prian. lib. 2. epist. 1. et lib. epist.z. est inter Heracleam , et Byxantiuro ma- ,
4.
LOAISA . litia no:ar:i iniercmr/tus e»t . VHefTH*
 . . . ,.

96 CHRONICON.
Aoni ab orbe
condito • 1 ..
g
j-
^ »
Tacitus regnat anno
1 • •
1. Huius vitae breuitas gestorum ni-
hil dignam histona praenotat.
VMCCCCLXXV.
95. Probus regnat annis vi. Iste militia strenuus,et ciuilitate
VMCCCCLXXXI.
praeclarus, Gallias a barbaris occupatas bellando romanis restituit.
Huius tempore Manichaeorum haeresis orta est
VMCCCCLXXXIII. 96. Carus cum filiis Carino , et Numeriano regnat annis 11.
Carus, postquam de Persis triumphauit , victor circa Tigridem ca«
stra ponens , ictu fulminis concidit
VMDIII. 97. Diocletianus, et Maximianus regnauerunt annis xx. Dio-
cletianus diuinis libris adustis , christianos toto orbe persequitur.
,

Iste primus gemmas vestibus , calceamentisque inseri iussit , dum

sola purpura retro principes vterentur . Hi autem imperatores va-
ria bella gesserunt, persis victis , recepta Mesopotamia . Qui post-
ea, pariter fastigio imperii relicto , priuati vixerunt.
VMDV 98. Galerius regnat annis 11. Huius irnperii breuitas nihil di-
°num historia contulit
VMDXXXV. gg. bellum parauitj
Constantinus regnat annis xxx. Hic persis

ad cuius aduentum adeo trepidauerunt, vt supplices occurrerent,

promittentes imperata perficere . Christianus quoque effectus li- ,

centiam dedit christianis libere congregari , et in honorem Christi

basi-

terea de eius mor:e Euseb. lib.y. cccles. 97. Annis xx. Sic Eusebius , Niceph. ,
hist. cap. 26. Aymon. lib. 7. cap.2. Ni- Orosius , alii . Cedrenus 22. Aurelius Vi-
ceph. lib. 6. cap. 19. Ado , Beda , et re- ctor. 25. non sine mendo , vt liquet ex
liqui omnes a suis interiisse scribunt . supputatione coniulum in Cassiodoro .

LOAISA . LOAISA .

94. Ab aliis sex menses ei assignan- 98. Eusebius Chronico , Galerius, /».
tur , a Cedreno anni 2. LOAISA . quit , biennio Augustus imperium tenuit
Ib. Alii ,Tacitus regnauit anno 1. , mox cum alio annis sex . LOAISA .

quo occiso apud Pontum , obtinuit Floria- 99.Annis xxx. Eusebius , Beda , et
nus imperittm diebus 89. AREV. Ado 10. menses addunt Nicephorus 31. .

95. Menses 4. Eusebius , Niceph. Eu- annos habet , Chronico». graecum ms. 30.
tropius , Orositts , aliique adiiciunt . Zo- ann. , et mensem 1. Ex Aurelio Victore

naras non integris sex annis imperasse colliguntur anni 32. Cedrenus trigesimo
scribit . LOAISA . tertio imperii anno mortuum scribit . Au-
Ib. De haeresi manichatorum a Mane rclius etiam Victor ponit post Galtrium
persa exorta scribit Eusebius lib.y. eccles. alios duos Caleriot , Armentarium , et Ga-
histor. cap.2%. HHarius de Trinitate 1.6. lerium Maximinum , et Alexandrum
Cyrillus Cateches. 6. Epiphan. haeres.66. LOAISA .

LOAISA . Ib. Christianus etc. De baptismo Con-

96.Eusebius Chronico ita habet : stantini praeter Eusebium , et Zonaram

Carinus proelio victas apiul Mufgum oc- initio tomi 3. scripsit copiose Cedrenus
ciditur : Vopiscus apudMurtium . LOAIS. i:i eiui vita . Qttod fuerit a Siluestro
 . .

CHRONICON. 97
basilicas construi . His temporibus haeresis arianii exorltur . Ni- Ann! ab orbe
condito
caeum quoque concilium Constantino ad condemnationem Arii .
a
Pro nicacum for-
congregatur. Tunc et donatistarum schisma oboritur . Per idem tc nicaenum
tempus crux Christi ab Helena , Constantini matre , Ierosolymis
reperta est Constantinus autem in extremo vitae suae ab Euse*
.

bio nicomediensi episcopo baptizatus , in arianum dogma conuer-

titur heu , pro dolor
: bono vsus principio, et fine malo ! .

ioo. Constans regnauerunt annis xxiv. Con-

Constantius, et vmdlix".

stantius crudelitate morum

terribilis a persis multa perpessus est

Deinde arianus effectus catholicos toto orbe persequitur Cuius .

etiam fauore Arius fretus,dum Constantinopolin ad ecclesiam per-

geret , aduersus nostros de fide dimicaturus , diuertens per forum
Constantini ad necessariam causam , viscera eius repente simul cum
vita erfusa sunt Per idem tempus Athanasius , et Hilarius doctri-
.

na , et confessione fidei celebrantur . Haeresis anthropomorphitarum

sanctiisimo Romae Papa baptitatus se- dice florentino S. Marci pro Constanti-
ptimo impcrii sui anuo , et a lepra li- nus autem in extremo . . . fine malo haec
beratus , refert Nicephorus lib.j. cap. 45. subrogantur , quumque bellum in persas
Ambrosius vero de obitu Theodosii , quod moliretur , in villa publica iuxta
Nico-
in vitae extremo baptismi gratiam ob- niediam dispositambene rempublicamfiliis
linuerit , atfirmat ldem testatur Alexan-. tradcns , diem obiit . Cod. Alban. omittit
der monachus lib. de inuentione saluti- ea omnia , Constantinus autem . fine . .

ferae crucis ; quem Nicomediae obiisse , malo Omittit pariter codex Caesenas
.

.\it , hoc opportune adeptum , vt in lorda- antiquissimus Etymologiarum , in quo

ne , quod summopere desiderauerat , ba- insertum est hoc Chronicum pro alio
ptiifintur ; quam
sententiam etiam pro- breuiori , quod plerique alii Etymologia-
bat Hermes , et Theodoretus , vt
, Socrates rum codices exhibent . Ac fortasse Isi-
ttuctor est Nicephorus lib.S. cap.54. qui- doro ab aliquo adiecta sunt . In edi-
bv.s consentiunt Rv.ffinus, Oros. , Cassiodor. tione Grialii scribitur Arrius , Ariianus :
et alii. LOAISA . sed communior scribendi ratio est Arius ,
lb. Crux ctc. A>t crtiXfin qua sahis Arianus : atque id ita obseruatur in Hi-
nostra , vitaeque av.ctor pepcndit , habue- storia gothorum eiusdem editionis . AK.
rit quatuor brachia , et an corpus Domi- 100. Annis xxiv. Sic Orosius ,Ni-
ni nostri quatuor fuerit clauis transfi- ceph. , Cedren. , et Chron. graecum . Uicr-
xum , disputat pie , et elcganter Lucat onymus in suo ad Eusebium chronico
c opus tudensis hispanus aduersus al- menses 5. diesque 12. addit In Ado~ .

bigenses , qucm ms. in bibliotheca habeo . ne ponuntur anni 18. mens. 5. dies 14.
Ds ei.'.s inuentione Alexand. monachus LOAISA .

nondum editus , qui apud ine est graece Ib. Diucrtens etc. De morte Aril
ms. LOAISA . Ruffinus lib. 10. cccles. histor. cap.ij,
Ib. In arianum dogma Ilanc scn-
. et Cedren. cum Epiphan. lib. 2. conii.i
tentiam docte refellit Cedrenus in com- hacres. sic inquit Noctu Arius ad sel-
:

pendio histor. invita Constantini . LOAIS. lam progressus necessarii oneris Jrpo-
Ib. De baptismo Constamini S3tis , nendi gratia , crepuit , quemadmodum ct
superque ab aliis disputatum cst . Io co- Iudas quondam Idem Thcodcretus I. 1.
.

fom.VU. N
 ,. . ,

98 CHRONICON.
Anhi ab orbe j n Syrii, et Mncedonia , et Constantinopoli nascitur. Donatus artis
condito
grammaticae scriptor, ac praeceptor Hieronymi , Romaeillustrisha«
betur Antonius monachus moritur . Ossa Andreae , et Lucae apo-
.

stolorum Constantinopolim transferuntur .

VMDLXI. ioi. Iulianus regnat annis n. Hic ex clerico imperator, ac

paganus effectus , ad idolorum cultum conuertitur , ac christianis
martyria intulit . Liberales literas christianos docere , vcl discere
vetuit . Qui etiam , dum in odium Christi templum Ierosolymis
iudaeos reparare permisisset, atque ex omnibus prouinciis iudaei
collecti noua templi fundamenta iacerent , subito nocte obono
,

terraemotu ,saxa ab imo fundamentorum excussa, longe , lateque

sparsa sunt Igneus quoque globus ab interiori aede templi egres-
.

sus , plurimos eorum suo prostrauit incendio . Quo terrore reli-

qui pauefacti , Christum confitebantur inuiti Et , ne hoc casu .

crederent factum , sequenti nocte in vestimentis cunctorum crucis

apparuit signum . Iulianus autem contra persas procedens , facta
congressione,iaculo suscepto, interiit
V.VDLT.::. 102. Iouianus regnat anno i. Qui, dum se ab exercitu im-
peratorem legi conspiceret, seque christianum affirmans, paganis
praeesse non posse assereret Et nos inquit omnis exercitus, qui per : ,

luli.inum nomen Christi abiecimus , tecum christiani esse •votumus .

Quibus ille auditis imperii sceptra suscepit, firmataque pace cum
tccles. histor. cap. 14. LOAISA . Ib. De worte Iuliani vctriae sunt opi-
lb. Donatus . Hieronymus Donatum niones,vt est apud Niceph. I. 10. r.24.
vocat praeceptorem suum tnultis in lo- Hieronym. in additicnibus in Chronicon
tis praesertim in commcntariis in Eccles.
t, Eusebii , et Zonar. lib.-$. et Cedrenum ,
tap. 1. quid est , quod fuit ? et
in illud : tt Aimonem de christianarum rerum me-
in Apologia aduersus Ruffinum , e t scri- tnoria lib. 9. Paulus Orosius sic lib. 7.
psisse commentarios in Virgilium ait cap. 30. Itaque postquam a Ctesiphonte
LOAISA . castra mouit , dolo cuiusdam transfugae
lb. Postea Melphin ( corrige
Ossa . in deserta perductus , quum vi sitis , et
Amalphim)ossa Andreae apostoli translata ardore solis , atquc insuper labore are-
sunt . Capttt Pio Secundo, Romam allatum, narum confectus , periret exercitus , im-
tt in basilicaD. Pctri collocatum . LOAIS. perator tanto rerum periculo anxius,
Ib. Alii , Antonius monachus centum dum per vasta deserti incautius euaga-
ttnnerum agens in eremo moritur AR. . tur , ab obuio quodam hostium equite ,
101. Annisn. Consentit Nicephorus, conto ictus , interiit . LOAISA .

tt graecum . Hieronymus a
Chronicon Ib. Alii , aliqui pro reliqui , et ee-
quibusdam anno 1. rnens. 7. ab aliis an- rum pro cunctorum . AREV.
nis 2. mens. 8. regnasse traditum ait . 102. Anno 1. Menses 8. Hieronymus
Orosius i.ponit imperii annum, et mens.8. tt Orosius 9. Niceph. Cedrenus amplius
,

Paulus Diaconus 3. imperii anno extitim 15. dies ponunt . Chronicon graecum
ttum tuserii . LOAISA . mtns. 10. dies 15. LOAISA .
 . . ,
., .

C H R O N I C O N .
00
persis,rediit : qui lege protinus data , christianis priuilegia rcddidit, *"*'< a& orbe
condito
ac templa idolorum chudi praecepit.
103. Valentinianus, et Valens frater eius regnant annis xiv. Co- vmdlxxvi.
thi apud Istrum bifarie in duobus Fridigerno, et Athalarico diuisi
sunt regibus Sed Fridigemus Athalaricum Valentis, ariani impe-
.

ratoris , auxilio superans, suadente eodem in huius benefTcii gra-

,

tiam ex catholico arianus cum omni gente gothorum erfectus, er-

rorem sequutus est ipsius , . Tuncquoque Gilfulas gothorum epi-
scopus,ad instar graecarum literarum gothis tunc reperit literas
et vtrumque testamentum linguam in propriam transtulit Photi- .

nus quoque,et Eunomius, atque Apollinaris haeresiarchae eodem

tempore agnoscuntur
10.1., iratianus cum fratre Valentiniano re°;nat annis vi. Am- vmdlxxxii.
brosius mediolanensis episcopus in catholicorum dogmate claruit
Priscillianus haeresin infandam nominis sui in Hispaniam inuexit.

Martinus, episcopus Turinorum Galliae ciuitatis , multis miraculo- forte, Turonum.

rum siqnis effulsit

Ib. Qui lege etc. Cedrenus ait , edi- tiduersus eum congregaiur . Niceph. /.9.
Ctum per totum romanum imperium emi- cap.j. Socrat. lib. I. cap. 29. Sozome-
jitse idem Niceph. lib.io.cap.29.Am-
: nus lib. 4. cap. 5. et 6. A Damaso da-
tnianus MarcelHn. christianae legis stu- mnatur . Niceph. lib. 12. cap.yi. et 18.
diosum fuisse asserit . LOAISA . Ib. Eunomius
. Rujfinus lih.io.c.lf.
10?. Annis xlv. Sic et Chronicon grae Augustin. de haeres. cap. 54. Hier.
lib.

cum , sPa.cfoiua~t , inquit , p^/ixieoJ }H onym. in 4. Oseae . Aduersus eum scri-

«.VTOC 3-eit,'rn.T0C CV<t'\SVTIVICLVCC stii /cf. psit Basilius, et primum concilium constan*
Niceph. ann. 10. mens. 9. Orosius lib.y. tinopolitanum in eum est habitum Damaso
cap.]i. ia imperio manusse ait annis it. P. M. De haeresi Apollmaris est apud
Ce.bcnus Valeminianum II. annis impe- Auguitin. haeres. 55. et Theodor. /ii.5,
rasse , Valentem postca triennio , scribit cap. 10. LOAISA .

LO.USA . Ib. Cilfulas : nomen genuinum vide-

Ib. In alio ms. erat , sed Fridiger- tur csse Wulfilas hinc apud alios Gul-
, ct

num Ahricus superans vcrum comtpte , : rilas . Nam septentrionalibus gcntibus Wtt
vt constat ex Eutropio in Valcnte , qui valet in pronunciando gu , vt obseru.iui
Athalaricum a Fridigerno auxiho Valen- in Prolegomenis ad Dracontium cap. 9.
tis victum cffirmat . LOAISA . n. 93. Iterum de Wulfila in historia go-
Ib. Gillulas . Eutropius hb. 12. in thorum num. 8. Post verba eodem tcm-
Valcnte , Vlfias episcopus arianus , qui pore agnoscuntur quidam mss. addunt
moratus sub Constantio fuerat , et cum Hucusque Eusebius , et Hieronymus AR. .

Eudoxio , et Aetio arianis Niceph. /.1 1. . 104. Annis vi. Coticordant Qrosius ,
cap. 48. eum vccat Vlphilam , Rodcricus Presper , Paulus Diaconus , Zonaras , et
toletanus in sua historia Gudilam lib.z. alii . Ado 7. LOAISA .

cap. 1. Ado Vlfilam . Sunt qui Gulfiam , lb. Dc Pnscilliano vide D. Augusti-
et Gulfilam . LOAISA . num Hb. de haeresib. haeres. ).('
Ib. Photinus . Ctncilium syrmiensc «tiytnnm ad Ctesiphcntem , et in Cata-

N 2
 . .

IOO CHRONICON.
Anni ab orbe I05 Valentinianus cum Theociosio regnat annis vin. Synodus
condito .

Constantinopoli cl. sanctorum patrum colligitur a Theodosio , in

VMDXC. qua omnes haereses condemnantur Hieronymus presbyter in Beth- .

lehem toto mundo clarus habetur Priscillianus, accusante Ita- .

cio,a Maximo tyranno gladio caeditur Per idem tempus caput .

Ioannis Baptistae Constantinopolim est perductum , et in septimo

miliario ciuitatis humatum . Gentium quoque templa per totum
orbem , iubente Theodosio, eodem tempore subuertuntur Nam .

adhuc intemerata manebant

V.MDXCill, 106. Theodosius cum Arcadio et Honorio regnat annis m. ,

Per idem tempus loannes anachoreta virtutum miraculis habetuif

insignis qui etiam , Theodosio consulente
, de Eugenio tyranno ,

victoriam illi praedixit.

V.UDCVl. 107. Arcadius cum fratre Honorio regnat annis xni. Huius
temporibus Augustinus episcopus doctrinae scientia insignis habe-
tur . Ioannes quoque constantinopolitanus , et Theophilus alexan-
drinus, illustres episcopi praedicantur Per idem tempus Donatus .

Epiri episcopus virtutibus insignis est habitus. Qui draconem m-

gentem , expuens in ore eius, peremit , quem octo iuga boum ad
locum incendii vix trahere potuerunt, ne aerem putredo eius cor-
rumperet Per idem tempus corpora sanctorum Habacuc , et Mi-
.

chaeae prophetarum diuina reuelatione produntur Gothi Italiam .

depraedantur Wandali , atque alani Gallias aggrediuntur

.

logo : Leonem Papam epist. 93. Seuerum literarum doctore , postea milite , vide
Sulpitium lib. 2. eccles. historiae , Conci- Paulurn lib. 13. in principio De loanne .

lium toletan. i.,et bracarense vbi eius : autem anachorita est insignis mentio apudt
errores , et impietas receusentur LOAIS. . Rujfinum lib. \i. cap.32. et 19. et Pro-

105. Annis vm.

Jn alio exempla- sperum cum Zonara , et Paulo Diccono
vi 9. sed 8. scribendum existimo ex sup- lib. 13. LOAISA .

putatione Coss. , qui apud Cassiodorum 107. Annis xi 11. Ita Prosper , Cassio-
rccensentur Prosper 7. tantum ponit ln
. . dorus , Sigebcrtus , et Tudens. Nicephorus
Etymologiarum mss. codd. nuv.c 6. nunc 7. addit mens. 3. Cedrenus , et Chronicon
ttliquoties etiarn K.ct 9. habentur. LOAIS. graecum 14. annos ponunt Epitome chro- .

106. Annis 111.

Conuenit Prosper nicorum Seueri cognomento Sulpitii >quae
et ipse in Etyrnologiis . Euttopius lib.13. apud rne est ms. 12. tantum agnoscit .
Mansitque in imperio annis vndecim , Paulus Orosius lib. 7. cap. 36. post pa-
quum iam in Orientis partibus sex an- tris excessum 12. annis re^nasse affirmat .
nis , Gratiano largiente , et simul impe- LOAISA .

rante , regnasset Idem Paulus Orosius . Ib. Ex Sozomeno lib.y. cap.2%. con-
Hb. 7. cap. 35. Idem Paulus Diaconus stat , Sanctum Donatum Eudreae in Epi-
lib. 13. in princip. LOAISA . ro fuisse episc. , et Niceph. I.12. r.45. vbi
Ib. De isto Eugenio grammatico 3 et Eureae in Epiro dicitur episcopus. LOAIS.

•e \ *±
 ,

CHRONICON. ioi
icS. Honorius cum Theodosio minore , fratrisfillo , re^nat an- Anni ab orbe
condlt °'
nis xv. His imperantibus ,
gothi Romam capiunt, wandali quo-
que,et alani , et sneui Hispanias occupant . Hac tempestate Pe- vmdcxxi.
lagius aduersus Christi gratiam erroris sui dogmata praedicat , ad

cuius datnnationem concilium apud Carthaginem ccxiv. episcopo-

rurri congregatur . Hoc tempore Cyrillus Alexandriae episcopus
insignis est habitus.
Theodosius minor, Arcadii filius regnat annis xxvn. vmdcxlviii.
109. ,

Wandali ab Hispania ad Africam transeunt Ibi catholicam fidem .

ariana impietate subuertunt Per idem tempus Nestorius , constan- .

tinopolitanus episcopus, suae perfidiae molitur errorem aduersus :

quem ephesina synodus congregata , eius impium dogma conde-

mnat. Hoc etiam tempore diabolas in specie Moysi iudaeis in
Creta apparens, dum eos per mare pede sicco ad terram repro-
missionis promittit perducere , plurimis necatis reliqui , qui saluati ,

sunt confestim ad Christi gratiam conuertuntur

, .

110. Martianus regnat annis vi. Cuius initio chalcedonense vmdcliui.

COncilium geritur vbi Eutyches cum Dioscoro alexandrino epi-
:

scopo condemnantur Huius autem sexto imperii anno , Theodo-

.

ricus rex gothorum cum ingenti exercitu Hispaniam ingreditur.

iii. Leo Maior cum Leone Minore repnat annis xvi. Alexan- wmdclxx.
dria, et Aegyptus synodum chalcedonensem dctiectans, errore Dio-
scori haeretici languens, immundo repleta spiritu , canina rabiela-
trat . Per idem tempus apparuit haeresis acephalorum chalcedonense
Ib. Exputns etc. al. expucns in os cam uansit . Ibi etc. AREV.
eius necav.it , quem etc. AREV. 1 Armis vi. Ita Paulus Diaconus
10.
10S. Annis xv. Ita Cassiodorv.s , Tu- Sigebertus ,Tudens. et alii Cassiodorus .

densis Ado et ipse in Etymolcgiis Si-

, , . cum CeAreno 7. Ado Viennensts , Mar-
gebertus annum vniim dcnahit Prosptr . tianus , inquit , imperator obiit sexto im-
vnum adiicit LOAISA . . perii sui anno,sexto mense completo .

109. Annis xxvii. Ita Caniodorus , LO.MSA .

Paulus Diaconus , Tudensis , et a!ii Si- . Ib. Theodoricus . In alio ms. Theu-
gebertus tradit , eum vtrique rcgno so- doricus , August. , et- Sigebertus ,Thcodo-
lum }. annis imperasse , postearue sili ricus; similiter Ado Viennensis , Rode-
Vulentinianum Placidat amitae suae ex ricus toletanus lib. 2. cap. 8. Theudori-
Constantio Jilium adsciuisse , cum eodem- cus . LOAbA .

que aliis 24. annis regnasse , qui simul 111. Annis xvi. Ita Nicephorus , Cas-
eollecli nostrum numerum explent \ Pro- siodorus , Paul Diacon Sigebcrtus , Pal- . .

sper 30 annos ponit , Beda 26. Marti- menus , et alii Btda cum Cedieno 17. .

nusPolon. 27. vt noster hic LOAISA . . Zonaras 18. LOAISA .

Ib. Regnat etc. al. regnat annis xxvi. Ib. Nicephorus l.iS. r.45.
Acephali .

Gtns ynandalorum ab Hispamis ad AJri- ducem huius hacrcsis fktit Scucrum an-
 .

102 C H R N I C N.
*
If.fi;
° rbe C0nci'^ um mipugnantium , qui ideo acephali, id est, sine capite no-
condito .
minantur, quia, quis primus eam haeresin introduxerit , non inue-
nitur:cuius haeresis peste plurimi hactenus orientalium Ianguent
VMECLXXXVII. ii2. Zenon regnat annis xvn. Ab isto acephnlorum haeresis
defenditur, et decreta chalcedonensis concilii abdicantur. Iste Ze-
non Leonem Augustum quaerens,pro eo filium suum interficere
mater eius alium figura similem obtulit, ipsumque Leonem occul<
te clericum fecit,qui in clericatu vsque ad Iustiniani tempora vi-

xit Per idem tempus corpus Barnabae apostoli , et euangeiium Mat-

.

thaei eius stilo scriptum , ipso reuelante , repertum est.

Vmcccxiui. 113. Anastasius regnat annis xxvn. Iste acephalorum errorem
vindicans , episcopos chalcedonensis synocti detensores exilio da-
mnat : euangelia quoque tamquam ab idiotis euangelistis compo-
sita , reprehendit , atque emendat. Eo tempore Fulgentius episco*
pus in confessione Dei , et scientia claruit . Trasemundus, wanda-
lorum rex,in Africa catholicas ecclesias claudit, et cxx. episcopos
in Sardiniam mittit, contra catholicos saeuit Per idem tempus .

apud Carthaginem Olympus quidam arianus , in balneis sanctain

Trinitatem blasphemans , tribus igneis iaculis , angelo immittente ,
visibiliter est combustus Barbas quoque quidam arianus episcopus,
.

dum contra regulam fidei quemdam baptizans, dixisset Baptizat :

tio.henum ,et subdit , acephalos ob eam Ib. Barnabae C'drenus , Eo , inquit ,

.

causam sic dictos , quod sub episcopis non tempore reliquiae B. apostoli Barnabae
tssent . LOAISA . inuentae sunt In Cypro iacebat cada-
.

1 12. Annis xvii. Ita Niceph. Cassiod. uer id sub arbore ceraso, euangelium,
Jldo , In Sigcberti chronico scri-
et alii . quod S. Matthaeus composuerat, in pe-
bitur 19. annis regnasse
. Sitnt , qui di- ctore gerens manu Barnabae scriptum .

cant ann. 17. mens. 6. Consule chroni- LOAISA .

con Mercatoris , et Onuphrii fastos Cum . lb. Iste Zenon . . .quaerens etc. No=
Jsidoro faciunt Graeci nostri annales minatiuus absolutus pro ablatiuo , vt
ifittcitevtn Ziveov <xv)Xs-oc Sth /£. LOAIS. niultis in locis notatum est
aliis AR. .

Ib. Iste Zenon etc. Gotfridus in Pan- 113. Annis xxvn. Sic ipse in Etymo-
iheo , historicus non indiligens , Conra- iogiis , Tudensis , et Ado , cum Paulo Dia-
di 111. a sacris scriniis praefectus Chron. cono Nicephorus vero , et Cedrenus mens.
.

part. 16. versibus id extulit Zeno pa- : 4. addunt Zonaras ^.Euagrius lib.hist.^.
:

ter patriae regna paterna tenet . - In- cap. 44. imperii anno vigesimo septimo ,
clytus eius erat Leo filius , vnicus he- mensibus ,et diebus 3. additis , excessis-
res,-Militia validus , proelia saepe ge- se txadit . Consule Onuphrium . Godofre-
rens . - Ille necem quaesisse patris falso dus anno impcrii 28. fulmine ictum in-
reputatur -Zeno pater , cui dicta pa-
.
teriisse scribit . Pomponius Laetus ponit

tent , iubet , vt moriatur , - Mater ab op- ann. 24. mens. 2. dies 29. LOAISA .

positis otmiat arte satis , etc. LOAISA . Ib. Legendum contra omnium exem-
 ,.

C H R O N I C O N . 1C3
Jn nomhie Patris,per Filium , ifi Spiritu sancto , statim
Barbas Anni ab orbe
te ,
condico .

aqua fontis illius , quae fuerat ad baptizandum deportata, nusquam

apparuit Quod aspiciens, qui baptizandus erat, confestim ad ca-
.

tholicam ecclesiam abiit , et iuxta morem euangelicae fidei bapti-

smum Christi suscepit .

114. Iustinus Maior regnat annis ix. Iste synodi chalcedonen- vmdccxxiii
sis amator acephalorum haeresin abdicat Huius tempore post Tra- .

semundum Childericus, ex Valentiniani imperatoris captiua filia ge-

nitus 5 in wandalis regnum suscepit : qui sacramento a Trasemun-
do astrictus, ne catholicis in regno suo faueret, antequam regnum
susciperet,episcopos ab exilio reuerti iussit, eisque proprias eccle-
sias reformare praecepit .

115. Iustinianus regnat annis xxxix. Iste acephalorum haeresin vmdcclxii.

suscipiens omnes in regno suo episcopos tria chalcedonensis con-
,

cilii capitula damnare compellit In Alexandria theodosiana et . ,

gaiana haereses oriuntur . In Hispaniam per Athanaildum tyran-

num romanus miles ingreditur . Belisarius patritius mirabiliter de
persis triumphauit . Qui deinde a Iustiniano in Africam missus
wandalorum gentem deleuit In Italia quoque Tottila, ostrogotho- .

rum rex , a Narse romano patricio superatur Per idem tempus .

corpus sancti Antonii monachi diuina reuelatione repertum Ale-

xandriam perducitur , et in ecclesia S. Ioannis Baptistae humatur.

plarium scripturam , historiae veritate tiniani principis filia , quae Trasemun-

cdgente , Barbam quoque quidam arianus do nupsit , ex quo Childericum suscepit
episcopus dum
contra rcgulam fidei ba- LOAISA .

ptizans , dixisset baptizo te , Barba , etc.

: 115. Annis xxxix. Conuenit Tuden-
Ex Paulo Diacono lib. 15. Ceterum , sis , Ado Etymologiis
, et Sige-
ipse in .

inquit Deuterius episcopus arianorum

, bertus 30. tantum habet annos quibui :

Eyzantii baptizans quendam virum Bar- Nicephorus dies 7. adiungit , Zonaras ,

bam nomine , quum contra regulam fi- et Cedrenus ann. 38. mens. 7. dies 13.
dei , etc. et Cedren. LOAISA . Paulus Diaconus 38. ann. mens. et dits
lb. Mittit - Olympus quidam . al. miU cmittit lib. 16. LOAIS.
tit Fulgentius quoque in confessior.efidei-,
. Ib. Tria capitula . Isidorus de viris
(t scientia fioruit . Olympius quidam . AR. illustribus in lustiniano de synodo chal.
114.Annis ix. Sic Beda , Cedrenus , cedonensi : Tria capitula damnare con-
Chronicon graecum , Palmerius , e t alii . tendit , id est , Theodori mopsuestcni
Uicephorus 3. menses adiungit ,Zonaraf episcopi dicta,et rescripta Tiu'odoreti ,
20. dies , Marcellinus , Theodoius Lector, et epistolam , quae dicitur Ibae Ldesiae
tt Euagrius lib. 4. histor. c. 9. ann. 9. episcopi . LOAISA .

iits 23. Sigebertus ann. 10. Panlus Dia- Narse etc. Narses tunuthui
Ib. .

ccnus 11. LOAISA . bicularius Iustiniani , txarchm Umlini ta-

Ib. Lx captma . Ex Eudexia Va\tn~ ctus . Paulus hb. 16. tt /uio . LOAIS.
 .

104 chronicon;
1 16. Minor regnat annis xi. Hic ea quae aduersus
lustinus ,
condito.
chalcedonensem synodum fuerant edita, destruxit, et symbolumcL.
VMDCCLXXIII. Patrum sacrificii tempore concinendum populo praecepit Armenii .

tunc primum fidem Christi suscipiunt Gepidae extinguuntur a ion- .

gobardis. Per idem tempus Martinus,bracarensis episcopus, apud

Gallaeciam prudentia,et doctrina catholicae fldei clarus habetur .

Narses postquam sub Iustiniano Angusto , Tottilam go-

patritius ,

thorum regem Italia superauit, Sophiae Augustae Iustini con-

in
iugis minis perterritus, longobardos a Pannoniis inuitauit ,eosque
in Italiam introduxit Hac tempestate Leouigildus , rex gothorum ,
.

quasdam Hispaniae regiones sibi rebelles in potestatem sui regni

superando redegit .

VMDCCLXXX. 117. Tiberius regnat annis vn. Longobardi, pulsis romanis,

Italiam adeunt, gothi per Hermenegildum Leouigildi regis filium
bifarie diuisi , mutua caede vastantur.
VMDCCCI. 11 8.Mauricius regnat annis xxi. Sueui a Leouigildo resie ob-
tenti gothis subiiciuntur iidem quoque gothi , Recaredo : religio-
sissimo principeprouocante, ad fidem catholicam conuertuntur .
Abares aduersus romanos dimicantes, auro magis,quam ferro pel-
lunrur Ab hunnis Thracia occupatur Hoc tempore Leander epi-
. .

scopus in Hispaniis ad gentis gothorum conuersionem doctrina fi-

dei , et scientiarum claruit 119. Pho-

116. Annis xi. lustinus minor Sige- cephori chronologiam disserit . LOAIS.
berto 12. annis imperauit , Nicephoro 12. Ib. In codice Vrbino-Vaticano , de
ann. mens. 2. dieb. 20. Zonarae , et Ce- quo Schelstratius tom.i. pag. 593. post
dreno ann. 13. LOAISA . caede vastantur additur , et ipse marty-
Ib. Tempore Iustini sub Vigilio Papa rio coronatur . AREV.
congregatum est concilium constantino- 118. Annis xxi. Concordat Sigebsr-
pohtanum verum non intelligititr , nisi
: tus, Ado, et Beda Nicephor. ann, 20.
.

de prima synodo constantinopolitana 150. mens. 4. Cedr. ann. 20. tnens.3. dieb.z;
Patrum sub Theodosio seniore celebrata , Palmerius ann. 20. sic Zonaras , et ipse
in qna symboli forma data est , quam Niceph. eccles. hist. similiter Pomponius
tota graecorum , et latinorum praedicat Laetus . Leandri vitam describit D. Isi-
confessio in ecclesiis Vide de hac re . dorus libello de viris ilhtstribus LOAIS.
.

Vahifridum de- rebus eccles. cap. 22. et Ib. Mellitus . Cothi , Recaredo prin-
Concil. toletan. 4. LOAISA . cipe intendente , ad catholicam fidem re-
117. Conuenit Beda , Ado,
Annis vii. uertuntur . Eo tempore Gregorius Romae
et ipse in Etymologiis, Cedrenus, et an- episcopus insignis celebratur: tuncque Aba-
nales graeci ann. 4. Zonaras ann. 4. res etc. Alii pro ab hunnis - claruit id
mens. 10. dics 8. Niceph. ann. 5. Sige- cxhibent , hoc tempore S. Gregerius Ro-
bert. et Tudens. ann. 6. De varietate mae episcopus insignis habetur . AREV.
annorum Tiberii Contius in notis ad iVi-
 , . ,,,

CHRONICON. io?
119. Phocas regnat annis viii. Iste sedicione militari imperator Ann *
* oAe
erfectus, Mauricium Augustura et multos nobiHum interfecit. Hu-
,

ius tempore prasini , et veneti per Orientem , et Aegyptum ciuile vmdccoijc

bellum faciunt, ac sese mucua caede prosternunt. Proelia quoque
persarum grauissima aduersus rempublicam excitantur a quibus ro> :

mani fortiter debellati , prouincias plurimas vsque ad Euphratem

fluuium,et ipsam , vt dicunt, Ierosolymam amiserunt
120. HeracJius dehinc quintum agit imperii annum Cuius ini- vmdcccxiiii. .

tio sctaui Graeciam romanis tulerunt, persae Syriam et Aegyptum , ,

plurimasque prouincias In Hispania quoque Sisebutus gothorum

.

rex quasdam eiusdem romanae militiae vrbes cepit,et iudaeos sui

regni subditos ad Christi fidem conuertic.
121. Fiunt igitur ab exordio mundi vsque in praesentem eram
dcliv. , hoc est, in anno quinto imperatoris Heraclii , et quarto glo-

119. Annis vni. Sic Niceph. Zona- ris temporibus vsque ad xiv. imperii sui
ras , Cedrenus , Ado , TuJens. et alii . annum , et Lotharii gloriosissimi princi-
Onuphrius ann. 2. menses 4. diebus 9. pis xL. regni sui anno multa reipv.blicae
LOAISA . vbique pene a diuersis gentibus dispen-
Ib. Antiquis quatuor aurigantium , dia illata fuerunt . Huius tempore per-
teste Cassiodoro ,factiones a colote nomi- sae Chalcedonem vsque peruenerunt Hi .

natae fuere, Veneta, Prasiaa, Alba, Rosea, murum iongum irrumpentes, et ad tnoenia
quibus , vt scribit Suetonius, duas alias ad- Constantinopolis accedentes cum praedi-
didit Domitianus alteram aurati , alteram cto imperatore in muro stante mutuo coU
purpurei panni Igitur id genus hominum
. loquuntur qui accepto pretio pacis ab
:

seditiosorum a coloribus rtomina accepit eo recedunt . Residuum sextae aetatis

Xiphilinus in Caligula tradit , kuic im- temptts humanae inuestigaticni incertum
peratori aurigam quem.iam, a coloreve- est etc. AREV.
stis viridis Prasinum appellatum , maxi- 121. Etquarto. In alio ms. erat qu!n«
me in deliciis fuisse . LOAISA . to : verum maic , quum ex Isi.ioro ipso
120. Sisebutus rex optimus , et reli- in gothorum constet , Sisebi
historia 1

giosissimus fidei catholicac picpugnator , Heraclii anno 2. ad publica guber..

et cultor acerrimus , Gundimari regi euectum Obserua autem , esse quosdam
.

cessor,ccnciuum quartum toletanum , quae qui existimant Isidorum bis chronicon

,

magna synodus appellatur , congregauit : suum primo vsque ad annutn

edidisse ,

ibi c. 55. dicitur , tcmporibus religiosissi- quintuto Heraclii , et quintum Sisebuti

vnprincipis Sisebuti iudaeos aifidem chri- nempe ad annum tnuridi 5814.,
s;ianam coactos fuisse Ad hunc Isi lcrus
. de vero adaitis ann. 1 }. vsque a.i 18.
librutn de Natura rerum scripsit LOAIS. . Herailii , tt 7. Suintilani nempe ad an« ,

Ib. In nonnulls niss. in Gallia , vt nut» al orbe con.iiso 5827. In multis

videtur , exaratis , aut inde de?criptis haec cxemplaribus primam inutnio fonchisio-
ita concinnantur Htraciius annis xxvi.
: nctn huius chronici : in exemplari at >

regnauit . Hic V. imptrii sui anno dum Sotiensi , quod omniuni antiquiss. est

fungitur , Sisebutus gothontm - conuertit , dupiex eius conclusit legitur ,prwt

praettr eos , qui fugp lapsi latenter mi- det/i , quam r.cs posuimus , posterior vrro
grauerunt ad Francos lluius imperato-
. hoc modo :Heraclius dehinc 18. igi*im-
TomMI,
 ,

106 C H R N I C O N.
Arnnl ab orbe r iosissimI principis Sisebuti , anni quinquies miile octingenti qua-
ccr
sndito i

tuordecim .

122. Residuumtempus hiimanae inuestigationi incertum

seculi
esttomnem enim de hac re quaestionem Dominus noster Iesus
Act. Apost. 1.7.
christus abstulit dicens Non est vestrum scire tempora^ vel mo-
, :

menta, quae Pater posult in sua potestate Et alibi De die autetn , . :

Witth. 24. 36 inquit .illa , et hora nemo scit^neque angeli caelorum -,nisi Pater so-
lus Vnusquisque ergo de suo cogitet transitu sicut sacra scriptu-
. :

Eccli. 7. <{Oi ra ait In omnibus operibus memorare nouissima

: Quando enim .

vnusquisque de seculo migrat, tunc illi consummatio seculi est.

perii annum
, cuius initio sclaui , etc. num , et Heraclii 18. progreditur . Nam
Fiunt igiturab exordio mundi vsque in illu.i certum Isidorum vltimo librum
est ,

praesentem eram 665. hoc est in an- Etymolcgiarum ad Braulionis caesarau-

no 18. imperii Heraclii , et 7. religiosi gustani petitionem scripsisse ,vt testatur
principis Suintilani 5 8 i6. Residuum se- D. Illefonsus in ad.iitione virorum illustr.
culi teropus Vt supr. Vasncus lib.i.
, etc. Scripsit quoque , inqnit , vltimo ad pe-
annalium hispanicorum capit. 4. affrmnt tirionem Braulionis caesaraugustani epi--
se inuenisst chromccn hidor. vsq.ad^. scopi librum Etymologiarum ; queni
annum Suintilani , qui fuit annus Domi- quum mukis annis conaretur perficere ,
ni 62.6. Est etiam apfd me chrcniccn inexpleto opere diem extremum visus
liidori ms. diuersam ab omnibus aliis est clausisse . Idem affrmat Braulio ipse
conclusionem habens Verum de hac dua-
. in eius vita , aitqtte opus hoc relictum
,

rv.m editionum opinicne dicam , quod sen- fuisse titulis , non libris distinctum , quod
tio: cxistimo , chrcnicen hoc D. Isid. se- postea ab ipso factum est. Puto itaqtte ,
mel dumtaxat ab eo euulgatum fuisse , conclusionem , quae est in Etymologiis ,
quuyn in praefatione dicat ( vt in an- ab aliquoin chronicon translatam , et vi-
tiquiss. quibusque,ct tmendatissimis excm- cissim chrenici in Etymohigias et in :

plaribus legitur ) se scribere vsque ad chronico legendum v<que ad 5. Sisebuti

Sisebuti tcmpora : aliquo: vero annis post , annum, in Etymologits vsque ad 7. Suin-
iibrum Etymolcgiarum ab eodem fuisse tilani Haec mihi occurrunt qui secus
. :

conscriptum , in cuius lib. 5. cap. 37. vs- sentit , non reiicio eius coniecturam .
que ad 5. ( alias 7. ) Suintilani an- LOAISA,
 Ic7

S. I S I DOR I
HISPALENSIS EPISCOPI
HISTOKIA DE REGIBVS
GOTHORVM WANDALORVM ,

ET SVEVORVM.

EL O G 1 VM
1N LAVDEM HISPANIAE.

I. mnium
terrarum , quaeque sunt ab occiduo vsque ad In-
dos ^pulcherrima es , o sacra , semperque felix principum , gentium-
que mater Hispania Iure tu mtnc omnium regina prouimiarusn
. :

a qua non Occasus tantum , sed etiam Oriens lumina mutuat . Tu de-
cus.atque ornamentum orbis - illustrior portio terrae: in qua gaudet
multum , ac largiter floret geticae gentis gloriosa fecunditas .

Praef. n. i. Hoc elogium Hispaniae , trum ecclesiae gothicae silentium de g!o-

siue praefatio in Historiam Gothortim riosoS. Hermentgildi martyrio 0'ose- .

desideratur in antiquis editioriibus ope- episcoporum

) ecclesiae gcthicae in
rum S. Isidori , vt obseruaui in iM.loria- quibusdam arduis Regum factis . Quo
nis cap. hunc feci titulum
79. , cui : vberiorcm sermonem in Isidorianis ad-
Historia dt regibus goihorum t wandalo~ hibui , vt diiflciliora quzeque loca ope-
rum et sueuorum Isidoro contra Pelli-
, rum S. Isidori enuclearern eo nunc mi- ,

zerium vindicatur . Codices mss. , eii- nus mihi laborandum fuit in huiu'- alio- ,

tioncs inter sc diutrsat . Chroaicon Wi~ rumque eiusdem Isidori operum notis
sigothorum Wulsae dictum an sit hido- adornandis Ac potuissem sanc multo
.

ri . Monitum de hoc Chronico tx editio- breuior fuisse in Isidorianis , si in subii-

ne Patrum Toletanorum . Exemplar in- ciendis annotationibus abundarc voluis-
terpolatutn Historiae intcr chronicj Tu- sem Nunc variam praefationis sci
.

dcnsis . AUa mutila , vt vidctur , ab Isi- ram indicabo Quatqut ita recte Lab-
. :

dori tempore,et cur Vtrba Isidori de } beus pro quatcumquc ; nam quisqut pro
S. Htrmtntgildi aduersus Patrtm bello •nque accipitur : 1
t , lo. ac
tsposita Mirum Isidori , ct aliorum Fa-
. hrgiter fiortt : al. •< '
multum firtt
O 2
 I6 $ HISTORIA
2. Merito te omnittm vbertate gignentium inclulgentior natura
ditauit . Tu baccis opima , vuis proflua , messibus ve- laeta , segete
stiris , oleis inumbraris , vite praetexeris . Tu florulenta campis mon- ,

tibusfrondua, piscosa Utoribus . Tu sub mundi plaga gratissima

sita 5
nec aestiuo solis ardore torreris , nec glaciali rigore tabescis ,

sed temperata zona praecincta , zephyris felicibus enutriris

caeli .

Quidquid enim arua fecundam , quidquid metalla pretiosum , quid-

quid animantia pulchrum , et vtile ferunt , parturis Nec illis amni- .

bus posthabenda , quos clara speciosorum gregum fama nobilitat .

3 . Tibi cedet Alphaeus equis , Ciitumnus armentis : quamquam

volucres per spatia quadrigas olympicis sacer palmis Alpheus exer-
ceat,et ingentes Clitumnus iuucncos capitolinis olim immolaue.rit
•victimis . Tu nec Hetruriae saltus vberior pabulorum requiris : nec
lucos Molorchi palmarum plena miraris , nec equorum cttrstt tuorutrt

eleis curribus inuidebis . Tu superfusis fecunda fluminibus , tu auri-

fluisfulua torrentibus Tibi fons equi genitor Tibi vellera in-
. .

digenis fucata conchyliis ad rubores tyrios inardescunt . Tibifulgu-

rans inter obscura penitorum montium lapis iubare contiguo vicini
solis accenditur .

4. Alumnis igitttr,et gemmis d.ittes , et purpuris , rectoribus pa*

riter , et dotibus imperiorttm fertilis : sic opulenta es principibtts or-
nandis 3 vt beata pariendis . Iure itaqtte te iam pridem attrea Roma
caput gentium concupiuit , et licet te sibimet eadetn romulea virtus
primum victrix spoponderit , denuo tamen gothorum florentissima
gens post multiplices in orbe victorias certatim rapuit , et amauit ,

fruiturque hactenus inter regias infulas , et cpes largas , imperii

felicitate secura.

2. Laeta al. lata Vo.Frondua codex

: . : Ta nec Hetruriae - inuidehis . Quod dici-
lcgionensis frondea . Ib. Cregv.m id reti- : tur vberior pabulcrum intelligendum est
nendum cum Labbeo , neque erat , cur vberior pabulis , fere vt paulo post pal-
Florezius , et Editor matritensis recentis marum plena . ARLV.
cditionis S. Isidori praeferrent graecorum 4.Romulea al. Romula . Ib. victrix: :

cum Grotio . AREV. ita cod. legionensis alii , victus , aut vi- :

3. Cedet malim cedit ; et in mss.

: ctam. lb. spopondetit , al. desponderit ,
quidem saepe e occurrit pro i . Ib. olym- aut possederit . Ib. regias infulas al. re- :

picis Grotius olim Pisis , quod corru-

: gna , insulas . Iam Chronicon ipsum ,
ptum cst Ib. inuidebis , al. inuideris
. . quod sequitur , Io. Baptista Perez non-
Apud Labbeum deest haec periodus, nuilis notis iilustrauit. AREV.
 . .

GOTHORVM. to9

x. vJothcrum antiquisslmam esse gentem certum est quoruvrj :

originem quidam de Magog, filio Iaphet, suspicantur educi a si-

militudine vltimae syllabae , et magis de Ezechiele propheta id cot- Capj8. etjp«
ligentes . Retro autem eruditio eos magis Getas , quam Gog^ et Ala-
gog appeilare consueuit Gens fortissima etiam Iudaeam terram va-
.

statura describitur
2. Interpretatio autem nominls eorum
linguam nostram te« in
Cti, quo significatur fortitudoret re vera, nulla enim gens in or-
be fuit quae romanum imperium adeo fatigauerit, vt hi Isti enim
, .

sunt, quos etiam Alexander vitandos pronunciauit , Pyrrhus per-

timuit, Caesar exhorruit Per multa quippe retro secula ducibus
.

vsi sunt, postea regibus, quorum oportet tempora per ordinem cur-
sim exponere,et quo nomine, actuque regnauerint , de historiis
libata retexere .

3. Anno ante eram conditam xn. dum

pro arripiendo reipu-
blicae imperio Gn. Pompeius, et C. Iulius Caesar arma ciuilia com-
mouissent , praebendum Pompeio auxilium in Thessaliam
gothi ad
aduersus Caesarem pugnaturi venerunt Vbi dum in Pompeii exer- .

citu aethiopes , indi , persae , medi , graeci armeni , scythae , ac re- ,

liquae Orientis gentes euocatae aduersus Iulium dimicassent, isti

prae ceteris Caesari fortius restiterunt. Quorum Caesar copia,et

virtute turbatus , fertur fugam meditatus esse , nisi nox proelio fi-

ncm deJisset . Tunc Caesar ait,nec Pompeium scire vincere, nec

Caesarem posse vinci Nam si Pompeius vincere nosset,hodiecum
.

tam asperis viris Caesarem superasset .

4. Era ccxciv. anno Imperii Valeriani,et Gallieni primo Go- Anno .

erie ^'S 1 *
ris 2j6.
1. Uieronym. in quttest. hebr. Cen.io. origine linguae gothicae scripserunt AR. .

Et certe Gothos omnes retro eruditi 2. Isti enim sunt Ex Orosio . PEREZ. .

magis Cetas , quam Cog , et Magog , ap- lb. In linguam nostram tecti , quo
;
pcllare consueuerat PEREZ. . al. in lingua nostra dicti , quod Alua-
.

lb. Cothorum etc. al. gothorum ar.ti- rus cordubensis quaedam ex hoc Isido-
quissimum esse regnum . lb. retro av.tem ri loco sumpsit . Vide intra not. ad
eruditio - consueuit al. romani autem : num. 67. AREV.
editi - consueuerunt . Ib. Gens jortissima 3. Alii ittum pro Iulium t ct ei pro
- describitur Omittitur id , vt multa
. Caesai<i , et mcditasse pro meditatus esse
alia,in codice labbcano Fabricius in . AREVALVS .

Bibliograph. pag. 48. laudat Fabianum Era 294. al. mendosc , cra ^14. Ib.
4.
Torner,qui de pracstantia linguae ve- primo:\tz Labbeus , et cum eo Klore-
tcris gothicac , et Stirnhilmum , qui cc zius j in editione Griaiii mlnus bene /r-
 .

Ifi H I S T O R I A
thi descensismontibus Alpibus , quibus inhabitabant , Graeciam ,
Macedoniam , Pontum Asiam , atque Illyricum vastauerunt Ex
, .

quibus Illyricum , et Macedoniam xv. ferme annis tenuerunt .

Deinde a Claudio imperatore superati sedes proprias repetunt Ro« .

mani autem Claudium Augustum pro eo quod tam fortissimam ,

qentem a finibus reipublicae remouisset , insigni gloria honorantes 5

in foro illi aureum clypeum,in capitolio auream statuam colloca-

uerunt .

Anno??i. 5* ^ ra CCCLXIX - anno xxvi. imperii Constantini , gothi sarmata-

rum regionem aggressi , copiosissimis super romanos irruerunt ag-
minibus, velfementi virtute cuncta gladio , et depraedatione vastan-
tes. Aduersus quos idem Constantinus aciem instruxit , ingentique
certamine vix superatos vltra Danubium expulit , de diuersis gen-
tibus virtutis gloria clarus, sed de gothorum victoria amplius glo-
riosus . Quem
romani acclamante senatu publica laude prosequuti
sunt, quod tantam gentem vicerit, quod patriam rempublicam re-
formauerit
Anno 369. 6. Era cdvii. anno v. imperii Valentis primus gothorum gentis
administrationem suscepit Athanaricus , regnans annos xm. , qui
persecutione crudelissima aduersus fidem commota, voluit se exer-
cere contra gothos , qui in gente sua christiani habebantur , ex
quibus plurimos,qui idolis immolare non acquieuerunt, martyres
fecit : reiiquos autem multis persecutionibus afrectos,dum pro mul-

titudine horreret interficere , dedit licentiam , immo magis coegit

de regno suo exire,atque in romani soli migrare prouincias.
. Era cdxv. anno xm. imperii
7. Valentis, gothi in Istrum ad-
Anno3?;. ' l
j- • •

m
.
. .
.. ,
uersus semetipsos Athananco, et Fndigerno duusi sunt, alternis
sese caedibus depopulantes Sed Athanaricus Fridigernum Valen- .

tis imperatoris suffragio superat. Huius rei gratia legatos cum mu-
neribus ad eundem imperatorem mittit , et doctores propter sus-
cipiendam christianae fidei regulam poscit . Valens autem a veri-

cundo
193.
quilibct
« . Lindebrogius legendum ait era
Montes Alpes vocabantur
3.
montes excelsi . Vide Etymolog.
6. Era 407. Perezius
nota, «/.407. sed hoc verum est , quod ex
Fastis Idacianis , sliisque monumentis Flo-
edidit 408. cuni

lib. 14. cap. 8. num. 18. AREV. rezius demonstrat . Pro affectos dumfro
5. Al. ccclxxii. pro ccclxix.PEREZ. al. aff.ictos dum prae : et postea in ro-
Jb. retinendum alii alios
Era 369. Id : manorum migrare prouinciam . AREV.
sumeros Pro anno 26. men-
indicant . 7. Alii , trans Istrum . . . populantes ,
<Jo$e apud Grialium 16. AREV. Griali! ediuo , in Istrium . AREV.
 . . ,

GOTHORVM. til
tate cathoficae fidei deuius,et arianae haeresis peruersitate deten-
tus, missis haereticis sacerdotibus , gothos persuasione nefanda sui
errorisdogmati aggregauit, et in tam praeclaram gentem virus pe-
stiterum semine pernicioso transiudit,sicque errorem , quem recens
creduiitas ebibit, tenuit, diuque seruauit.
8. Tunc Gulfilas eorum gothorum episcopus gothicas literas
condidit , et scripturas noui ac veteris testamenti in eandem
,

linguam conuertit. Gothi autcm,statim vt literas et legem ha- ,

bere coeperunt , instruxerunt sibi dogmatis sui ecclesias, talia iuxta

eundem Arium de ipsa diuinitate documenta tenentes vt crede- ,

rent, Filium Patri maiestate esse minorem et aeternitate posterio- ,

rem , Spiritum autem sanctum nec Deumesse, neque substantiatn

Patris existere, sed per Filium creatum esse , vtriusque ministerio
deditum , et amborum obsequio subditum Aliam quoque Patris sicut .

personam,sic et naturam asserentes, aliam Filii\aliain denique Spiritus

sancti vt iam non ( secundum sanctae scripturae traditionem) vnus
,

Deus,et Dominus coleretur : sed iuxta idololatriae superstitionem

tres dii venerarentur Cuius blasphemiae maluin per decessum
.

temporum , regumque successum annis ccxm. tenuerunt. Qui tan-

dem renunciauerunt inolitae perfidiae
reminiscentes salutis suae ,

et per Christi gratiam ad vnitatem ndeicatholicae peruenerunt

9. Era cdxvi. anno primum ^ nno

xiv. imperii Valentis , gothi , qui 378.
christianos a terra sua expulerant rursus ipsi ab hunnis cum re°« ,

suo Athanarico expulsi sunt, transitoque Danubio, quum vim rerre

non possent Valentis imperatoris, sese non depositis armis tradunt,
et Thraciam ad inhabitandum accipiunt. Sed vbi viderunt,se op-
primi a romanis contra consuetudinem propriae libertatis ad re- ,

bellandum coacti sunt. Thraciam krro incendiisque depopulan- ,

tur , deletoque romanorum exercitu ipsum Valentem iaculo vulne-

ratum , in quadam villa tugientem succenderunt , vt merito ipse ab

8. Neque substantiain . Labbeus ne- tur . Pro a terra su.x al. a se

que ex substaatia . De Gulfilj Wul-
, aut suis . Pcrezius scribebat vgnis , et pro
6'a dictum in not. ad Chronicon num. alia lectione hunnis , quod ma^is com-
103. Fabricius pag. 48. Bibliogr. recen- mune est . Pro deletoque , quod .iiii ex-
set Georgii Friderici Heupelii disserta- hibent , in editionc Grialii est deicacquc
tionem de Vlphila , seu versione quatuor Perezius forta^se volcb.it , diti
euangelistarum gotbica . AREV. Pro succcnderunt etc. alji i '»
9- In editione Grialii mendose an- VI tncrito ipSC jb cis viucns AKr.V. .

:ius 45. Valcntis pro anno 14. dc c igna-

 . . ,

itl H I S T O R I A
eisviuus temporali cremaretur incendio, qui tam pulchras ammaSJ
ignibus aetcrnis tradiderat .

Inuenerunt autem eo proelio gothi confessores priores go«

10.
thos,quos dudum propter fidem a terra sua expulerant, et volue-
runt eos sibi ad praedae societatem coniungere. Qui quum non
acquieuissent, aliquanti interfecti sunt,alii montuosa loca teneu-
tes,et refugia sibi qualiacumque construentes , non solum perse-
uerauerunt christiani catholici , sed etiam in concordia romanorum,
a quibus dudum excepti fuerant, pennanserunt
AnnojSi. n. Era cdxix. anno imperii Theodosii hispani m. Athanari-
cus cum Theodosio ius, amicitiamque disponens, mox Constanti-
nopolim pergit, ibique quinto decimo die postquam fuerat a Theo-
dosio honorabiliter susceptus,
interiit Gothi autem, proprio rege .

dehmcto aspicientes benignitatem Theodosii imperatoris , inito

,

foedere, romano se imperio tradidcrunt , et fuerunt cum romanis

xxvm. annis.
Ar.no 582. Era cdxx. anno imperii Theodosii
12. iv. , gothi patrociniuna
romani foederis recusantes, Alaricum regem sibi constituunt , in«

di^num iudicantes romanae esse subditos potestati , eosque sequi

quorum iam pridem leges imperiumque respuerant et de quo- , ,

rum se societate proelio triumphantes auerterant

Aaoafpf. jj £ ra cdxxxvii. anno imperii Honorii et Arcadii quinto go-
# ,

thi in Alarico , et Radagaiso diuisi , dum semetipsos in duabus re-

gni partibus variis caedibus lacerarent , ob excidium romanorum
concordes effecti consilium in commune constituunt, parique in-
,

tentione ad praedandas quascumque regiones Italiae ab inuicera

diuiduntur .

.9405. g ra CDXun a nn o Honorii , et Arcadii xi. rex gothorura

j^ # .

Radagaisus genere scytha ,cukui idololatriae deditus , barbaricae

immanitatis feritate saeuissimus, cum armatorum milibus
ducentis
Italiae partes vehementi vastatione aggreditur , spondens in con-
tem-
jo. Vide Eutropium PEREZ.
. quentibus eadem numerandi ser-
ratio
II. lnteriit : al. tnoritur AREV. . uatur . Pro ad praedandas quascumque
13. Quinto ita correxit Florezius ,
: alii ad tentandas quasque AREV. .

quamuis alii habeant qttarto , vti etiam 14. Pro anno xi. alii exhibentx. s
num. seq. posuit xi. pro x. , quia ita vti nuper dictuna Grotius cum ducentis
.

melius anni erae cum annis imperato- armatis sarmatarum mihbus at Labbeus :

/uin consentiunt, et io tribus eris se- cuta editione Griaiij iacit AR.£V, .
 GOTHORVM. rij
remptum Christi romanorum sanguinem diis suis libare , si vince-
ret. Cuius exercitus ab Stilicone duce romano in montuosis Thu-
sciae locis circumclusus, fame est potius,quam ferro consumptus .

Ipse postremum rex captus, et interfectus est.

15. Era cdxlvii. anno imperii Arcadii xv. , extincto Radagaiso , Anno^a^.
Alaricus consors regni , nomine quidem christianus sed professio- ,

ne haereticus , dolens tantam multitudinem gothorum a romanis

extinctam,in vindictam sanguinis suorum aduersus Romam proe-
lium gessit, obsessamque impetu , igne, gladiis irrumpit : sicque vrbs
cunctarum gentium victrix , gothicis triumphis victa succubuit, eis-
que capta subiugataque seruiuit Tam autem gothi clementes ibi
, .

•extiterunt, vt votum antea darent , quod si ingrederentur vrbem,

quicumque romanorum io locis Christi inueniretur , iii vastationem
vrbis non mitteretur Post hoc igitur votum , aggressi vrbem o-
.

mnibus et mors , et captiuitas induita est qui ad Sanctorum li- ,

mina confugerunt Sed et qui extra loca martyrum erant , et no-

.

men Christi et Sanctorum nominauerunt, et ipsis simili misericor-

,

dia pepercerunt .

16. In reliquis autem , etsi praeda hostium patuit, feriendi ta«

men immanitas refrenata est . Incursantibus autem in illa vastitate
per vrbein gothis,dum quidam potens virginem consecratam ae-
tate prouectam reperisset , eamque honeste admoneret , vt, siquid
apud se auri , argentique esset ,
proferret : iJIa fideli conscientia ,

quod habuit, protulit quumque ille vasorum formam et pulchri-

: ,

tudinem ex illa antiqua romanorum opulentia miraretur

, vir^o
ait Haec
: vasa mihi de sacrario Petri apostoli deposita sunt-.prae-
sume , si audes Ego sacram hostiam dare non audeo Gothus ille
. .

ad nomen apostoJi magno pauore perterritus , regi hoc per nun-

cium refert,qui confestim rex reportari omnia ad sacrarium sancti

15. Vide Procopium , lornandcm , annos cum Honorio

regnauerat , vt ex
Marccllinum ,Paulum Diaconum PEREZ. . Isidorichronico pater Librarii , vt cre-
.

Ib. In editione Grialii , anno imperii dcre par est , ex praecoJencibus eris Ar-
et Arcadii Fortasse editor voluit , an- cadii nomen cum
.
Honorio coniunxe-
no Honorii,et Arcadii vt alii habent
: . runt Pro impetu , igne gladiis labbeui
.
,
Verum Florezius legendum probat an- minus bene impetu mayiae cladis pro :

no imperii Honorii , deleto Arcadii no- romanorum alii christianorum AREV. .

mine tum in hac er3 , tum in duabus 16. Sacram hostiami: Labbeus t sacr*
scqucntibus 448. , et 454. , siquidem Ar. hosti , quod fortassc melius AKEV. .

cadius iam obierat,et tredecim Untum

Tom.VU. P
 . ,

4 H I S T R I A
Petri per virginem illam summa cum reuerentia iussit , dicens i

Curn romanis gessi bellum , non cum apostolis Dei

17. Redit igitur virgo reuerentissimis officiis honorata, redeunt
ct cum illa omnes, qui ei se sociauerant, super capita sua vasa
illa aurea, et argentea cum hymnis,et canticis reportantes , exer-
tis vndique iussu regis ob defensionem armatorum custodiis . Con-
currunt vndique ad voces canentium de latibulis agmina christia-
norum . Concurrunt etiam et pagani , atque admixti inter eos
dum seruos Christi se esse fingunt, etiam et ipsi calamitatis exci-
dium euaserunt.
18. Hac tempestate gothi Placidiam Theodosii principis impe-
ratoris filiam , Arcadii Honorii imperatorum sororem , cum itt-
, et
genti auri , argentique thesauro Romae capiunt, adeptisque multis
opibus romanorum , tertia die, incensa, euersaque in partibus Vr-
be, discedunt , inde conscensis nauibus , quum ad Siciliam exiguo
ab Italia freto diuisam transire disponerent , infesto mari periclita-
ti,multum exercitnm perdiderunt Quibus tanta fuit gloria de .

romanae vrbis obtentu,vt in eius comparatione nihil se mali pas«

sos tempestate illa arbitrarentur , damna naufragii euentu victoriae
compensantes. Mors Alarici confestim sequuta j vigesimo octauo
regni anno defunctus est in Itaiia.

Ann 19. Era cdxlviii. anno imperii Honorii xvi. , et primo Theo-
dosii Minoris, Alarico post captam Vrbem defuncto , Athaulfus a
gothis Italiae regno praeficitur annis vi, Iste quinto regni anno
de Italia recedens , Gallias adiit , PJacidiam Theodosii imperatoris
filiam , quain Romae gothi ceperant , coniugem sibi assumpsit . In
Gap.xz. qua prophetia Danielis a quibusdam creditur fuisse completa,qui
ait , filiam regis Austri coniungendam regi Aquilonis,nulla tamen
de germine eius sobole subsistente . Sicut et idem in sequentibus
17. Reportantes , exertis etc. Editio dosii Minoris . Florezius ex aliis editio-
Grialii , reportantes . Exercitus vndique nibus et ex ipso Isidoro alibi restiti.it
,

iussu re°is ob defensionem armatorum eram 448. annum 16. Honorii , et an-
custodiis concurrunt Vndique ad vo~. num prinoum Theodosii Minoris sed :

ces etc. Mox Labbeus agmina pagano- annum huius Theodosii cum aliis edi-
rum , qui dum christianos se esse fin- tionibus omnino omittit , qui ab Isido-
gunt eic. AREV. ro alibi non exprimitur , quum annos
18. Al. Placidain pro Placidiam . Honorii nominat . In editione Linden-
PEREZIVS . brogii omittitur Honorii nomen , et an.
19. Editio Grialii indicat eram 449. nus primus Theodosii Minoris" exprimi»
aunum 17. Honorii , et armum. 6, Th'.-o- tur. Sccundum liidorum , ait Linden-
 ,

GOTHORVM. 11S
£ ropheta subiungit dicens Nec : slabit semen eitts Nullus enim de.

vtero illius extitit genitus,qui patris in regno succederet. Athaul-

fus autem, dum , relictis Galliis , Hispanias peteret,a quodam suo-
rum apud Barcinonam inrer familiares fabulas iugulatur .

20. Era cduv. anno imperii Honoriixxn. post obitum AthaulfT Anno 416.

n gothis Sigericns Prineeps electus est,qni dum ad pacem eum

romanis esset promptissimus , mox a suis est interfectus .

21. Era anno,quo supra Walia Sigerico succedens

, et , tri-

bus annis regnum tenuit,belii causa Princeps, a gothis erTcctus,

sed
ad pacem diuina prouidentia ordinatus mox enim quum regna- •,

re coepit foedus cum imperatore Honorio pepigit Placidiam so-

, ,

rorem eius , quae a gothis Romae capta fuerat, ei honoriflce red-

didit promittens imperatori propter rempublicam cmne certamen
,

implendum. Itaque ad Hispanias per Constantium Patritium euo-

catus , romani nominis causa caedes magnas barbaris intulit.
22. Wandalos seiinguos in Eaetica omnes bello extinxit . Ala-
nos ,
qui wandalis, et sueuis potentabantur, adeo ceeidit, vt extin-
cto Atace rege ipsorum , pauci , qui superfuerant , oblito regnji
nomine , Gunderici regis wandaiorum , qui ip Gallcecia resederat

se regimini subiugarent Confecto igitur Walia bello Hispaniae , .

dum instructa nauali acie,in Africam transife disponeret in fre- ,

to gaditani maris vi grauissimae tempestatis effractus, memor etiam

illius sub Alarico naufragii omisso nauigationis periculo, relictis
,

Hispaniis , Gallias repetit =, dataque ei ab imperatore ob meritum

victoriae secunda Aquitania cum quibusdam ciuitatibus confinium
prouinciarum vsque ad cceanum .

25. Era cDLvn. anno imperii Honorii xxv.

dcfun- Anno rege Walia 110.
cto , Theuderedus successit in regno annis xxxm. Q.uj reguo.aquii
brogius , ArcaaHits obierit ttnno Christi esse wandalos , et selinguos csrendi in
4 tra 448. Klor-.-zius
-. praefert cum Prolegom. ai L>rnc< e. 7?.Pro
Labbeo in q.io pxo in qua . Edirio Grialii iitpcrjfia unt , pditio Gria-
quibus ait pro qui ait. AREV, lii mendose i
-
;rat '. I.
21.loannes FriJericus Muldener in Afiicam tr, loltrfiur . AKbV.
Specim rei numariae. vetens exhibet Attno
23. . ,

nurouru vValiae cum obscura epigraphe. Florezius e.< Labbeo . 1 litio Gri
AREVAI no imperii >iono i Mineus ,
22. Wandalos SelinguOS . Nonnulli ln- omisso nomine Honorli . Proba
ter wandalos, et selmj/uos ita
;
d suii;z r.mt, aiosbmiuendum potius TheoitoKll v-
,
vr veiuti diue nationes intelligantor . nomen neque Iriftum
noris ,
•>-

Seu conianctira legendum , et eosdeoi num>S( num incurri^se iO eraru

P 2
 . . ,

ii6 H I S T O R I A
tanico non contentus , pacis romanae foedus recusat pleraque mu< ,

nicipia romanorum vicina sedibus suis occupat Arelas , nobilissi-

mum Galliae oppidum rnulta vi obsessum oppugnat A . cuius ob*
sidione,imminente virtute Aetii rormmae militiae ducis , non im-
punitus abscedit
24. Remoto igitur Valentiniani imperatoris iussu a potestate
militari Aetio,dum Theuderedus Narbonensi vrbi diutina obsidio*
ne,ac fame esset romanae miiitiae duce ,
infestus, rursus a Litorio
hunnis auxiliantibus , effugatur Litorius autem dum primum res .

prosperas adnersus gothos gessisset , denuo daemonum signis,haru-

picumque tesponsis deceptus, beilum curfl gothis imprudenter iniit,
amissoque romano exeicitu , miserabiliter superatus interiit . Fecit-
que intelligi , quantum illa , quae cum eodem periit multitudo ,
prodesse potuerit , si fide potius , quam fallacibus daemoniorum
ostentis vti maluisset .

25. Extincto igitur Litorio 3

pace deinde Theuderedus cum ro-
manis inita, denuo aduersus hunnos , Galliarum prouincias saeua po-

pulatione vastantes , atque vrbes plurimas euertentes , in campis ca-

duce romano , aperto Marte conflixit
talaunicis, auxiliante Aetio
ibique proeliando victor occubuit. Gothi autem , dimicante Thu-
lismundo Theuderedi regis filio,adeo fortiter congressi sunt , vt irt>
ter primum proelium, et postremum trecenta fere milia hominum
in eo certamine prostrarentur
26. Multa eodem tempore caeli , et terrae signa praecesserunt,
quorum prodigiis tam crudele bellum significaretur . Nam , assiduis
terraemotibus factis,a parte Orientis luna fuscata est,a solis occa j
su stella cometes apparuit , atque ingenti magnitudine aliquandiu
fulsit. Ab aquilonis plaga caelum rubens, sicut ignis , aut sanguis,
effectum est, permixtis per igneum ruborem lineis clarioribus in
speciem hastarum rutilantium deformatis Nec mirum,vt tam . in-
genti caesorum strage diuinitus tam multa signorum demonstra-
retur ostensio .

27. Hunni autem vsque ad internecionem pene caesi cum re-

457. Pro Theudc*cdus alii scritmnt Theo- 25. Populatione-.aX.depopulatione.PiR,

^y/faj.Londenbrogius posuit eram 467., 26. Gr'ia\\us,e/ficttis est. Ib.tam ingcnlh
et annum vicesimuin Theodosii Mino- Florezius cum Labbeo in tatn ingenti. AR.
ris , ac consequenter 23. annos tantum 27. Irruptis : Labbeus , interruptis .

Thcuderedo assignauit. AREV. AREVALVS .

 . . .,

G O T H O R V M 1 1 7
ge suo Attila , relictis Galliis, Italiam perfugiunt, aliquantis ciuitati-
bus irruptis . Qui et ibi partim fame
partim caelestibus plagis per-
,

cussi interierunt . Misso insuper a Marciano imperatore exercitu

forti plaga caeduntur, arfectique nimium,ac diminuti , sedes pro-
prias repetunt , ad quas rex eorum Attila , mox vt remeauit , oc-
cubuit
28. Post eius obitum hunnorum gens proprio se insuper ex-
cidio deuastauit. Statimque inter filios eius de obtinendo regno
magna sunt exorta certamina . Atque ita hunni , qui tot cladibus
antea diminuti fuerant, rursum mutuis sese gladiis conciderunt .

In quibus illudmirum est,vt,dum omne proelium detrimentum

habeat populdrum, isti vice versa cadendo proficiant Sed proin- .

de est, quia in disciplinam fidelium positi sunt , sicut populus est

gentis persarum .

29. Virga enim furoris Dei sunt , et quoties indignatio eius

aduersus fideles procedit, per eos flagellantur , vt eorum afflictioni-
bus emendati , a seculi cupiditate , et peccato semetipsos coerceant,
et caelestis Adeo autem haec gens
regni hereditatem possideant.
horrida est,vt quum famem in bello fuerit passa , venam tangat
equi,et sic excludat hausto sanguine famem .

30. Era cdxc. anno primo imperii Marciani Turismundus, filius Anno 4J2.
Theuderedi prouehitur ad regnum anno vno
, Qui dum in . ipsis
regni sui exordiis feralis , ac noxius hostilia inspiraret, et multa age-
ret insolentius , a Theuderico, et Frigdarico fratribus Cst occisus
31. Era cdxci. ann. 11. imperii Marciani Theudericus post fra- Anno 453.
ternam necem in regnum succedens imperauit annis xni. qui pro
eo quod imperatori Auito sumendi imperialis fastigii cum gallis
auxilium praebuisset, ab Aquitania inHispaniam cumingenti multi-
tudine exercitus , et cum licentia eiusdem Auiti imperatoris ingreditug
anno regni quinto. Cui cum magna copia rexsueuorum Recchiarius
occurrens duodecimo ab Asturicensis vrbis miliario, apud fluuium,
, inito mox certamine, superatus est , caesissue-
qui Vrbicus appellatur

30. Omnia exemplaria consentiunt aliam chronologiam sequuntur; ex quo-

in era 490. , et anno primo Marciani rum sententia Marcianus regnaic coe-
:

et id viiletur esse ex inente posirum pit anno 4S0., cui respondet era 488.
Jsidori, vt patet ex sequentibus et eris , Grialius , flius Theuderedis AREV. .

ex Idacii chronico interpolato , cui haec 31. Poriucale al. Tortumcalem , vel
:

jufrutandi ratio congruit . Cetcrum alii Portucalem , vcl Portalem AREV. .

 ,
:

xiS H I S T R I A
uorum agminibus, aliquantis captis , plurimisque fugatis . Ipse po<
stremo rex telo saucius fugit, praesidioque suorum carens.» ad lo-
cum Portucale capitur, regique Theuderico viuus offertur.
•
32. Quo perempto , multis , qui de priore certamine super-
fuerant , sese tradentibus , aliquantis nihilominus trucidatis, regnum
penc destructum est , finitumque sueuorum regnum Reliqui au- .

tem sueui , qui remanserant in extrema parte Gallaeciae Massilae ,

filium nomine Maldram sibi regem constituunt , regnum reparatur

sueuorum Occiso Recchiario Theudericus de Gallaecia ad Lu-
. ,

sitaniam victor succedens, dum Emeritensem vrbem depraedari mo-

liretur , sanctae martyris Eulaliae ostentis perterritus , cum omni
protinus exercitu discedit , et Gallias repetit .

33. Mox deinde partem vnam exercitus duce Ceurila ad Bae-

ticam prouinciam mittit, partem aliam sub Singerico , et Nepotia-
no ducibus ad Gallaeciam dirigit , qui sueuos apud Lucum saeua
depraedatione vastauerunt . In Galliis autem Agrippinus Comes
et ciuis , Aegidio Comiti romano aemulus,vt gothorum merere-
tnr auxilia, Narbonam tradidit Theuderico Post aliquot Iegati a .

Remismundo Maldrae filio , rege sueuorum , niissi ad Theudericum

venerunt, pacem , amicitiamque poscentes . Similiter Theudericus
ad Remismundum cum armorum adiectione vel mune-
remittit ,

rum , directa quam haberet Sallanem quoque le-

etiam coniuge , .

gatum denuo Theudericus mittit ad Remismundum Qui reuersus .

ad Gallias ,Theudericum ab Eurico fratre suo reperit interfectum.

Aaao 4^6. 34. Era div. ann. imperii Leonis vni. Euricus pari scelere,quo
frater, succedit in regnum ann. quo honore prouectus et
xvn. Jn ,

crimine, statim legatos ad Leonem imperatorem dirigit Nec mo- .

ra, partes Lusitaniae magno impetu depraedauir

Exercitum inde .

alium mittit, qui captam inde Pampilonam Caesaraugustam , u ,

tnisso exercitu capit, superiorem quoque Hispaniam in potestatem

,

32. Eu!a!iae . Florezius tom.6. Hisp. detur M-aldram etc. cum Florezio , et
sacr. append.7. euidit Chronicon marty- ita scribitur hoc nomen in Historia Sue-
rum auctoris vetustissimi in quo men- , uoruin num. 38. AREV.
tio fit S. Eulaliae Erneritehsjs , non Bar- 34. Partes : af. partem . Ib. nobill-
cinonensis . Vide commeritar. ad Pru- tatein , quae ci repugnnuerat : al. ciiuta.

dent. pag. 941. Pro Masdram ,'et num. tes , quae ei repugnauerant . \b. cuertit
Seq. Masdrae editio Grialii habet Mas- al. peremit Ib. in potcstatem submit-
.

dram , ct Masdrae, sed praeferendtim vi- tit al. in potcstate sua mittit
: et vtram- :
 ,

GOTHORVM. 1I9
submittit. Tarraconensis etiam prouinciae nobilitatem , quae ei re-
pugnauerat , exercitus irruptione euertit la Gallias autem reuer- .

sus,Arelatum vrbem,et Massiliam beiiando obtinuit suoque , re-

gno vtrasque adiecit .

35. Iste quodam die congregatis in colloquio gothis, tela,quae

omnes habebant in manibus , a parte ferri , vel acie, alia viridi

alia roseo , alia croceo , alia nigro colore naturalem ferri speciem
vidit aliquandiu habuisse mutatam . Sub hoc rege legum gothi
statuta in scriptis habere coeperunt . Nam antea tantum moribus,
et consuetudine tenebantur . Obiit Arelati Euricus rex morte pro-
pria defunctus .

36. Era dxxi. ann. x. imperii Zenonis , Eurico mortuo, Alari- Anno 483.

cus filius eius,apud Tolosanam vrbem princeps gothorum consti-

tuitur , regnans ann. xxm. aduersus quem Fiuduius francorum prin-
cens Galliae regnum atfectans , Burgundionibus sibi auxiliantibus ,
bellum mouet , fusisque gothorum copiis,ipsum postremo rcgem
apud Pictauium superatum interficit Theudericus autem Italiae .

rex , dum interitum generi comperisset , confestim ab Italia profi-

ciscitur, francos proterit, partem regni , quam manus hostium oc-

cupauerat , recepit, gothorum iuri restituit.

37. Era dxlv. ann. xvn. imperii Anastasii Gisaleicus, snperioris Anno 507.
concubina creatus , Narbonae princeps efficitur
regis filius ex , re-
gnans annos quatuor , sicut genere vilissimus ita infelicitate , , et
ignauiasummus. Denique dum eadem ciuitas a Gundebado bur-
gundionum rege direpta fuisset,iste cum multo sui dedecore et ,

cum magna suorum clade apud Barcinonam se contulit, ibiqne

moratus, quousque etiam regni fascibus a Theuderico fugae igno-
minia priuaretur.
que pro vtrasque . AREV. Isidoriani codices , quod Isidorianae chrc
35. Sub hoc regc eic. De origine iu- nologiae concinit Nonnullae eJitiones .

ns gothici sermonem habui in Isido- er.im assignant 522. , et Pagius Lurici

rianis cap. 91. num. 8. ct seqq., vbi ad- niortem ad eram 52?. refert , quoJ. 1113-
ucrti , nnte Furicum aliquas videri fuis- gis ctiam Florezio placct Pro Fluduius .

se legcs gothicas , quaniuis primus Eu- 1 cus legit Hluduuicus Pro gtneri .

ricus jeas cum aliis in vnutn corpus red- Florczius cum Grotio generis i«;,Lab-
c^crit . AKLV. bcus generi sui . AKLV.
?*• .-.'/. acra DXI. PEREZ. 37. Gundebado . al. GnndebalJo .

Ib- Fluduius . al. Fluduildus . Clodo- PEREZIVS .

ucum ait Aimonus PLKLZ. . ][\ Era 545. Editio GrialH era 544.,
lb. Era 521. anno x. lu plerique quoa menduna videtur,v« i«-
 . . . ,

i2o H 1 S T R I A
3S. Inde profectus ad Africam
wandalorumsuffragium poscit, ,

quo in regnum posset restitui Qui , dum non impetrasset auxi- .

lium,moxde Africa rediens,ob metum Theuderici Aquitaniam

petiit, ibique anno vno delitescens, in Hispaniam reuertitur, atque
a Theuderici regis duce , duodecimo a Barcinona vrbe miliario
commisso proelio , superatus in fugam vertitur , captusque trans
fluuium Druentium Galliarum interiit, sicque prius honorem, post-
ea vitam amisit
Anno jti. 39- Era dxlix. anno xxi. imperii Anastasii Theudericus Iunior
quum iam dudum consul Zenone imperatore Romae
, et rex a
creatus fuisset , peremptoque Odouacro rege ostrogothorum , atque

deuicto fratre eius Honoulfo , et trans confinia. Danubii effngato,

xlix. annis in Italia regnasset , rursus extincto Gisaleico rege go-
thorum, Hispaniae regnum xv. annis obtinuit, quod superstes Ama-
larico nepoti suo reliquit. Inde Italiam repetens, aliquandiu omni
cum prospeiitate regnauit, per quem etiam vrbi Romae dignitas non
parua est restituta. Muros namque eius iste redintegrauit , cuius
rei gratia a Senatu inauratam statuam meruit
Acno 526. 40. Era dlxiv. ann. imperii Iustiniani 1. regresso in Italiam
Theuderico , et ibidem defuncto , Amalaricus nepos eius v. annis
regnauit . Qui,quum a Childeberto francorum rege apud Narbo-
nam proelio superatus fu isset , ad Barcinonam trepidus fugit,ef-
fectusque omnium contemptibilis, ab exercitu iugulatus Narbonae
in foro interiit .

4i.Era
peratoris , ct aliis locis Isidori Florczius vrbi . Theudericus annis xr. fuit in Hi-
colligit . AREV. spania, inde Italiam repetens , per con-
38. h\\\,atque ab Ebbane Theuderi- sortium regnauit cum Amalarico , qui
ci duce . Masdeus tom. 10. Histo-
regis post mortem Theuderici solus regnauit
riae Hisp. pag. 311. affert chronicani re- annis quinque , vt mox dicitur. AREV.
gutn Wisigothorum , et Gisalieurn refert 40. Eram 564. cum anno 1. lusti-
regnasse annos tres , et vnum in late- niani coniungit Isidorus , vt ex aliis quo-
b:a . Alii dicunt , regnasse annos quin- que eiusdem locis arguitur . Alii annum
decim , fort2sse quia eius regnum con- Iustiniani primum
ad eram 564. refe-
iungunt cutn sequenti Theodorici . AR. runt nonnullis editicnibus minus
. In
39. Odouacro : al. Odoacre, vel Odoa- bene legitur era 566. anno imperii Iit-
cro : mox in Italia victor regnasset stiniani primo Iudicium Grialii tie hac
.

Pro superstes , quod cum Grotio , et an- era 564. , et anno 1. Iustiniani habes in
tiquis editionibus Florezius rctinuit , edi- cap. 36. num. 15. Baronius
Isidorianis
tio Grialii, et Labbeus superstiti . Pro ad annum 531. num. i2.,et Pagius ad
vrbi Romae alii Vrbis regia , vel regiae eum locum agunt de concilio toletano
 . ,.
,

COTHORVM. rii
41.Era dlxix. anno imperii Iustiniani vi. post Amalaricum Ann0 '

Theudis in Hispania creatur in regnum annis xvn. mensibus v. qui,

dum esset haereticus, pacem tarnen concessit ecclesiae . Adeo vt
licentiam catholicis episcopis daret , in vnum apud toletanam vr-
bem conuenire , et quaecumque ad ecclesiae disciplinam necessa-
ria extitissent, libere , Iicenterque disponere
, dura . Eo regnante
francorum reges cum infinins copiis in Hispani.un conuenissent
et Tarraconensem prouinciam bello depopularent, gothi , duce Theu-
disclo , obicibus Hispaniae interclusis, francorum exercitum multa
cum admiratione victoriae prostrauerunt Dux idem , prece , atque
.

ingenti pecuniasibi oblata , viam fugae hostibus residuis vnius diei

noctisquespatio praebuit Cetera infelicium turba, cui transituscol-
.

lati temporis non occurrit, gothorum perempta gladio concidit .

42. Post tam felicis successum victoriae trans fretum incon-
sulte gothi se gesserunt. Denique dum aduersus milites , qui Se-
ptem oppidum, pulsis gothis, inuaserant, oceani freta transissent ,
idemque castrum magna vi certaminis expugnarent, adueniente die
Dominico , deposuerunt arma , ne diem sacrum proelio funesta-
rent Hac igitur occasione reperta, milites repentino incursu a°--
.

gressi, exercitum mari vndique, terraque conclusum ,ignauum at- ,

que inermen adeo prostrauerunt, vt ne vnus quidem superesset

qui tantae cladis excidium praeteriret .

43. Nec mora, praeuenit mors debita principem Vulneratur .

enim a quodam in palatio, qui iam dudum dementis speciem vt ,

regem deciperet, simulauerat . Finxit enim arte insaniam , perfo-

ditque principem quo vulnere ille prostratus occubuit, et vi gla-
,

dii indignantem animam exhalauit Fertur autem inter effusionem .

sanguinis coniurasse , nequis interfkeret percussorem dicens , se

congruam meriti recepisse vicissitudinem ,
quod et ipse priuatus
ducem suum solicitatus occiderat

apud Montanum cpiscopum anno qtiin- sed Conradus Samuel Schurzfleischius 'n
to Amalarici Pro CHildeberto alii // (V-
. D>put. hi>:or. ciuil. Lipsiae 1609. tom.
bsrto Pro Harbonae malirb Narbone
. : 1. disp. 3. nurfl. 18. nduertit , interpola.
hoc certe melius , et infra occurrit . tum locum , nam tunc solum fue-
fuisse
AREVALVS . re quatuor francorum reges Confl-r Ea- .

41. Extitisjent : sic Labbeus . Editio ronium tom. 7. ad ann 541. AKLV.
Grialii exiiterunt .Mox oblata viam , : 42. Septem ; al. Septam . I

»\. obiecta,vicem . Apud Rignaeum fran- 43. Mj>s debita~.il. »>ors dcin.ie
corum reges quinque fuisse dicuntur : Quod addi:ur indignantcm anu/iam , vi-
Tom.Vll.
Q
 .

122 H I S T O R I A
Anno 548. 44. Era dlxxxvi. ann. imperii Iustiniaai xxni. interempto Theu*
di,Theudisclus superioris principis dux gothis praeficitur, regnans
ann. 1. menses m. ,
qui dum plurimorum potentum connubiapro*
stitutione publica macularet , et ob haec instrueret animum ad ne-
cem muhorum, praeuentus coniuratorum manu , Hispali inter epu-

las iugulatur, confossusque gladio extinguitur .

Anno54j.
^ 5 . Era dlxxxvii. imperii Iustiniani xxiv. extincto Theudisdo ,

Agila rex constituitur regnans ann. v. Iste aduersus cordubensem

vrbem proelium mouens,dum in contemptum catholicae religionis
beatissimi martyris Aciscli corpori iniuriam inferret , hostiumque, ac
iumentorum cruore sacrum sepulcri eius locum , vt profanator,
pollueret, inito aduersus cordubenses ciues certamine, poenas di-
gnas, sanctis inferentibus , meruit. Nam belli praesentis vltione per-
c us , et filium ibi cum copia exercitus interfectum amisit , et the-

saurum omnem cum insignibus opibus perdidit .

46. Ipse victus, ac miserabili metu fugatus , Emeritam se re-

cepit Aduersus quem interiecto aliquanti temporis spatio,Atha-
.

nagildus tyrannidem regnandi cupiditate arripiens, dum exercitum

eius contra se Hispahm missum virtute militari prostrasset , viden-
tes gothi , proprio se euerti excidio , et magis metuentes, ne Hispa-
niam miiites romani auxilii occasione inuaderent, Agilanem Eme-
ritae interficiunt, et Athanagildi sese regimini tradiderunt

Anno 554. 47« Era dxcii. ann. imperii Iustiniani xxix. occiso Agilane ,

Athanagildus regnum,quod inuaserat, tenuit ann. xiv. Hic,quum

iam dudum sumpta tyrannide , Agilanem regno priuare conaretur,

detur sumptum ex vltimo versu Aenei- sed idem numerus 587. in textu , et in
dos , Vitaque cum gemitu fugit indignata nota exprimebatur : itaque ignorans *
sub vmbras . AREV. quidnam potius Perezius voluerit , eam
44* Annum Iustiniani 2}. cum Lab- notam sustuli , qua nihilaliud , quam nu-
beo Fiorezio ascripsi
, et in editione : merus erae , qui in textu apparebat,
Grialii annus 22. per errorem , vt vi- continebatur . In editione Grialii desi-
detur, asiignatur . Pro menses tres in derarur corpori post Ascisdi . Alii , /«-
chronico wisigothorum est menses sex , ferret , ossiumque , ac iumentorum horro-
dies tredecim , apud Labbeum diuerso re sacrum etc. AREV*
charactere menses septem . AKEV. 46. Hispalim : ita Florezius cum Lab-
45. xxiv. pro xxm. PEREZ. beo . Editio Grialii , et aliae Hispali .
Ib. Hic etiam in editione Grialii per AREVALVS .

errorem , de quo supra in era praece- 47. Fracti , atque finiti . Floreziu-3
denti , apponitur annus 23. pro anno 24., cum aliis addit : Fidem catholicam occuU
qui in nota pro varia lectione indica- te tenttit, et christianis valde beneuolut
tur • Eut ctiam varia lectio pro era :
fuil . AREV.
 . .

G O T H O R V M. ti j
militum sibi auxilia ab imperatore Iustiniano popo?cerat, quos post-
ea submouerc a finibus regni molitus non potuic . Aduersus quos
huc vsque conflictum est . Frequentibus antea proeliis caesi , nunc
vero multis casibus fracti , atque finiti Decessit autem Athanagil-
.

dus Toleti propria morte , vacante regno mensibus v.

48. Era dcv. ann. n. imperii lustini minoris post Athan?.gildum Anno $67,
Liuua Narbone gothis praeficitur, regnans ann. m. , qui secundo
anno, postquam adeptus est principatum Leouigildum iratrem non ,

solum successorem , sed et participem regni sibi constituit,Hispa-

niaeque adminisrrationi praefecit , ipse Galliae regno contentus .

Sicque regnum duos cepit , dum nulla potestas patiens consortis

sit Huic aute n vnus tantum annus in ordine temporum reputa-
.

tur Liuuae regis , reliqui Leouigildo fratri annumerantur

49. Era dcvi. ann. 111. imperii Iustini minoris Leouigildus ade- Anno s<ss.
ptus Hispaniac,ec Galliae principatum, ampliare regnum bello,et
augere opes statuic . Studio quippe eius , exercitus concordante
fauore, victoriarum multa praeclare sortitus esc . Cantabros nam-
que iste obtiouit , Aregiam iste cepit,Sabaria ab eo omnis deui-
cta est, cesserunt etiam armis illius plurimae rebelles Hispaniae
vrbes . Fudit quoque diuerso proelio milites , et quaedam castra
ab eis occupata dimicando recepit Hermcnegildum deinde filium.

imperiis suis tyrannizantem , obsessum exuperauit . Postremum bel-

lum sueuis intulit, regnumque eorum in iura gentis suae mira ce«
leritate transmisit, Hispania magna ex parte potitus . Nam antea
gens gothorum angustis finibus arctabatur , sed ofluscauit in co
error impietatis gloriam tantae virtutis .

50. Denique arianae perfidiae furore repletus , in catholicos

persecutione commota, plurimos episcoporum exilio relegauit . Ec-
48.Era to^.anno secundo imperiietc. quod rationi temporum non coiv.;i\:;t
Id rctinendum cum editione Grialii os- Grotius Labbeus adcpto Hispaniae
, et
rendit Fiorezius , quamuis ali3e editio- primipatu , omisso GaUiac Pro prae- .

nes alios numeros ascnbant Liuuam. clare sortitus e<t Labbetis praeda rcsor-
trnus tintum annis regnasse , ex Isido- titus eit Pro Sabaria alii historici i
.

ro colligitur ; at Biclarensis quinque eius baudta Klore.-ius cum Grotio , Pttd

.

regni annos enumerat Post rcputatur

. quoque diuerso proelio lustini miliia ,
verba Liuuat regis in aliis editionibus quos Athanagileius ad attxilium ftncit*
non cxtant,ct abur.dare ait Florezius . u:rut,ct qUaedam castra cic. DeS.Her-
credidt-rim , legendum hi>ic.i:t:», mcnegildi bciio,ct martyrio refcole, $!
atque ita recte procedit sensus AK. . placet , dict.t in Isidori.mis cap.^j». n.2j.
40. Era 606. Labbeus , cra 607., et seqq. ARLV.
Q a
 . . .

124 H I S T O R I A
clesiarum reditus , et priuilegia abstulit, multos quoque terroribuj
in arianam pestilentiam impulit , plerosque sine persecutione illectos
auro, rebusque decepit . Ausus quoque inter cetera haeresis suae
contagia etiam rebaptizare catholicos, et non solum ex plebe,sed
etiam ex sacerdotalis ordinis dignitate,sicut Vincentium caesarau-
gustanum de episcopo apostatam factum , et tamquam a caelo iu

infernum proiectum
5 i. Extitit autem etquibusdam suorum perniciosus: nam quos^
cumque nobilissimos, ac potenrissimos vidit,aut capite truncauit,
aut,opibus ablatis ,
proscripsit, et proscriptos in exilium misit.Fi-
scum quoque primus locupletauit ,primusque aerarium de ra-
iste

pinis hostiumque manubiis auxit Primusque etiam inter,

ciuium , .

suos regali veste opertus in solio resedit Nam ante eum et ha- .

bitus et consessus communis

:
, vt populo , ita et regibus erat Cotv , .

didit etiam ciuitatem in Celtiberia , quam ex nomine filii Reco-

polim nominauit. In legibus quoque ea,quaeab Eurico incon-
dite constituta videbantur , correxit , plurimas leges praetermissas
adiiciens , plerasque superfluas auferens . Regnauit autem ann. xvm,
defunctus propria morte Toleti
Anno 5?(J. 52. Era dcxxiv. ann. iv. imperii Mauricii , Leouigildo defunctOj
filius eius Recaredus regno est coronatus, cultu praeditus religionis,
et paternis moribus longe dissimilis . Namque ille irreligiosus, et
bello promptissimus , hic fide pius , et pace praeclarus ille armo-
\

rum arribus gentis imperium dilatans , hic gloriosus eandem gen-

tem fidei trophaeo sublimans . In ipsis enim regni sui exordiis
catholicam fidem adeptus, totius gothicae gentis populos , inolitj
erroris labe detersa , ad cultum rectae fidei reuocat
5;. Synodum deinde episcoporum ad condemnationem aria-

nae haeresis de diuersis Hispaniae , et Galliae prouinciis congre-

51. Extitit etc. Sermo est de Leo- alii gentem imperio . Pro detersa Flore-
uigildojVt perspicuum est Riscus tom. . zius cum editione Grialii deserta Gro- .

30. Hisp. sacr. pag. 130. merito repre- tius , Labbeus , et auctor vitae S. Isidori
hendt Ambrosium Morales et Franci-
;
, apud Bollandianos detersa . Vide notara
scum de Padilla , qui id de Vincentio ad num. 13. huius vitae in Isidorianis
caesaraugustano acceperant AREV. . Appendice 2. tom. 2. AREV.
52. Anno quarto Ita correxit Flo- .
53. Florezius cum Grotio vnitatem
rezius ex Biclarensi , et aliis locis huius in Deo , Filium . Labbeus , vnitatem ,
chronici , quum in editione Griali lege- D:um Filium . AREV.
cetirr ajmo tertio . Pro gentis imperimn
 5 0THORVM. iaj
gal . Cui concilio idem religiosissimus princeps mterfafi , gestaque
eius praesentia sua , et subscriptione firmauit , abciicans cum o-
mnibus suis perfidiam , quam huc vsque g.othorum populus, Ario do-
cente, didicerat, et praedicans trium personarum vnitatem in Deum,
Filium a Patre consubstantialiter genitum esse , Spiritum sanctum
inseparabiliter a Patre, Filioque procedere, et esseamborum vnum
Spiritum , vnde et vnum sunt.
54. Egit etiam gloriose bellum aduersus infestas gentes fidei

suscepto auxilio . Francis enim sexaginta ferme milium armatorum

copiis Gallias irruentibus , misso Claudio duce aduersus eos , glo- al. i» Galliam
rioso tiiumphauit euentu . Nulla vnquam in Hispaniis gothorum Sot*"eam «

victoria vel maior in bello , vel similis extitit . Prostrati sunt enim,
et capti multa milia hostium , residua vero exercitus pars praeter
spem in fugam versa,gothis post tergum insequentibus
vsque in ,

regni sui finibus caesa est. Saepe etiam et iacertos contra roma-
norum insolentias , et irruptiones vasconum mouit Vnde non ma- .

gis bella tractasse, quam potius gentem quasi in palaestrae ludo

pro vsu certaminis videtur exercuisse .

55. Prouincias autem , quas pater bello conquisiuit , iste pace

conseruauit , aequitate disposuit, moderamine rexit . Fuit autem pla*
cidus, mitis, egregiae bonitatis , tantamque in viiltu gratiam habuit,
et tantam in animo benignitatem gessit,vt omnium mentibus in-
fluens,etiam malos ad affectuni amoris sui attraheret . Adeo libe-
ralis,vt opes priuatorum ,et ecclesiarum praedia , quae paterna la-

bes fisco associauerat , iuri proprio restauraret . Adeo clemens , v;

populi tributa saepe indulgentiae largitione laxaret.
56. Multos etiam ditauit rebus , plurimos sublimauit honori-
bus . Opes suas in miseris , thesauros suos in egenis recondens ,

sciens, ad haec illi fuisse collatum regnum , vt eo salubriter frue-

retur,bonis initiis bonum finem adeptus . Fidem enim rectae glo-
riae , quam initio regni percepit , nouissime publica confessione
pocnitentiae cumulauit . Toleti fine pacifico transiit , qui regnauit
ann. xv.
54. . Pro
Alii tfidti susccptac auxilic 55. Florezius nonnulla addldit quae ,

inouit . Vnde
mouit Vbi . Ex Floro
alii . Labbeus charactere diuerso edidit rcxit : .

videtur sumptuni moucre lacertos in fi- Multi quoque aducrsus eum tyrannidem
ne prooemii hnptrium . . sub Traiano
: . assumtre cupierttes, dctccti sunt luaeqttt ,

principe mouet lacertos Pro ccrtammis . machinationis consilium implcre noti p3+
labbeus vtilitatis , AREV. wcrutit , Fuit autcm ctc. AivEV.
 . .

H6 H I S T O R I A
Anno 601. 57. Er.1 dcxxxix. ann. imperii Mauricii xix. post Recaredum
regem regnat Liuna quidem matre pro*
filius eius ann. n. ignobili
genitus,sed virtutis indole insignitus. Quem in primo flore ado-
lescentiae Wictericus,sumpta tvrannide, innocuum regno deiecit,
praecisaque dextra occidit , anno aetatis xx. regni vero 11.
Anno 602. 58. Era dcxli. ann. imperii Mauricii xxi. extincto Liuuane ,
Wictericus regnum , quod viuente illo inuaserat, vindicat ann. vn.
vir quicjem strenuus in armorum arte, sed tamen expers victoriae.
Namque aduersus militem romanum proelium saepe molitus, nihil
satis gloriose gessit praeter quod milites quosdam Segontiae per
duces obtinuit. Hic in morte autem ,
vita plurima illicita fecit , in
quia gladio operatus fuerat , gladio periit Mors quippe innocen- .

tis inulta in illo non fuit:inter epulas enim prandii coniuratione

quorumdam est interfectus, corpus eius viliter est exportatum, at-
que sepultum .

Anno 610. 59. Era dcxliix. ann. imperii Phocatis octauo Gundemaruspost
Wictericum regnat ann. 11. Hic vascones vna expeditione vastauit,
alia militem romanum obsedit morte propria Toleti decessit . :

Aano 5ia. 60. Era dcl. ann. imperii Heraclii 11. Sisebutus christianissi-
mus post Gundemarum ad regale fastigium euocatur regnat ann. :

vni. menses vi. qui initio regni iudaeos ad fldem christianam pcr-
Rom. 10. Diouens ,aemulationem quidem habuit,sed non secundum scien-
tiam , potestate enim compulit, quos prouocare fidei ratione opor*
Pbilipp. tuit. Sed jsicut est scriptum, siue per occasionem , siue per veri-
tarem donec Christus annunciatur Fuit autem eloquio nitidus ,
, .

sententia doctus,scientia literarum magna ex parte imbutus . In

iudiciis iustitia,et pietate strenuus , ac praestantissimus , mente be.

57. Florezius cum editione Grialii , in editione Grialii , et aliis annus sextus
et Eiclarensi annum 19. Mauricii desi- indicetur per librariorum incuriam , aut
gnat : alii alios annos minus bene indi- editorum negli^entiam Ceterum qnod
.

«ant . Vide not. ad num. 52. AKLV. Florezius notat , in editione Grialii men-
58. In editione Grialii error est nu- dose fuisse eram 548. post 64}?. desi-
merorum , scilicet DCLxr. pro dcxli. , gnatam , non adtiertit , etiam hoc loco
quod Florezius notauit : sed non aduer- errorem in erratis snimaduersum , et
tit, vt videtur , mendum a Grialio in correcttnn fuisse . Alii anno aetatis xvi.
erratis corrigendis emendatum fuisse AREVALVS
Fiorezius cum Labbeo Segontme , Gria- 60. Permcucns : al. promouens . Flo-
lii editio Sagontia , alii Segontia . AK. rezius cum Labbeo , per veritatem Chri-
Octauum Phocatis annum cum
59. jtus annunciatur ,in hoc gaudeo , et gau~
Labbeo,ct Florezio restituimus , quum dcbo . Fuit autem etc, AREV.
 . . . ,.

COTHORVM. I;?
nignus, splendore regni praecipuus, in bellicis quoque documen-
tis , ac victoriis clarus
6\. , misso exercitu , in ditionem suam
Astures enim rebellantes
reduxit. Ruccones montibus arduis vndique conseptos per duces
euicit . De romanis quoque praesens bis feliciter triumphauit , et

quajdam eorum vrbes expugnando sibi subiecit , residuas inter

fretum omnes exinaniuit, quas gens gothorum post in ditionem
suam facile redegit Adeo post victoriam clemens , vt multos ab
.

exercitu suo hostili praeda in seruitutem redactos ,

pretio dato ,

absolueret eiusque thesaurus redemptio existeret captiuorum

, . Hunc
alii propiio morbo,alii immoderato medicamenti haustu , a!ii ve-
neno asserunt interfectum Cuius exitus non modo religiosis, sed
.

etiam optimis laicis extitit luctuosus Relicto Recaredo filio paruulo, .

qui post patris obitum princeps paucorum dierum, morte interue*

niente, habetur .

62. Era dclix. ann. imperii Heraclii x. gloriosissimus Suintila Anno 62:.
gratia diuina regni suscepit sceptra . Iste sub rege Sisebuto ducis
nactus officium , romana castra perdomauit , Ruccones superauit
Postquam vero apicem fastigii regalis conscendit, vrbes residuas,
quas in Hispaniis romana manus agebat , proelio conserto obti-
nuit, auctamque triumphi gloriam prae ceteris regibus felicitate mi-
rabili reportauit Totius Hispaniae infra oceani fretum monarchia
.

regni primus idem potitus,quod nulli retro principum est colla-

tum Auxit eo proelio virtutis eius titulum duorum patritiorum
.

cbtentus , quorum alterum prudentia suum fecit, alterum virtute

proelii sibi subiecit
63. Habuit quoque et initio regni expeditionem contra in-
cursus vasconum , tarraconensem prouinciam infestantium , vbi adeo
montiuagi populi terrore aduentus eius perculsi sunt , vt confe-
stim , quasi debita iura noscentes, reinissis telis , ct expeditis ad
precem manibus, supplices ei colla submitterent , obsides darent

61. Post rcdttxit Labbeus characte- 62. In Uispaniis : ita Labbeus , et

re cursiuo addit ptr duccm suum Re- mendum puto in editione Grialii , it
c hilancm
, quod Florezius sccutus cst hispanis , quod etiam Florezius expres-
Labbeus , et Grotius omittunt alii ve- sit . Fro patriciorum alii pracjectonu» .

rtcno Pro habetur Florezius cum L3b-

. AREVALVS .

beo abjityitd apud Lubbeum legendum <5j. Al. Thcologitiin pro Ologiua .

puto obiit AHLV. . PLREZIVS .

 . .

12? Hl S T 01 I A
Ologitin ciuitatem gothorum stipendiis suis, et Iaboribus conde*
rentjpollicentes eius regno ,ditionique parere, et , quidquid im-
peraretur , efficere .

64. Praeter has militaris gloriae laudes plurimae in eo regiae

maiestatis virtutes , fides ,
prudentia, industria , in iudiciis examina-
tio , strenua in regendo regno cura ,
praecipua circa omnes mu-
nificentia largus , erga indigentes , et inopes misericordiasatis prom«

ptus , ita vt non soltim princeps populorum ,sed etiam pater pau-
perum vocari sit dignus
65. Huius filius Racimirus in consortiuin regni assumptus, pa-
ri cum patre solio conlaetatur , in cuius infantia ita sacrae indolis
splendor emicat,vtin eo viuu- et meritis, et vultu paternarum
tum eifigies Pro quo exorandus est caeli , atque hutna-
praenotetur .

ni generis rector,vt sicut extat concessu patrio socius , ita post

longaeuum parentis imperium sit et regui successione dignissi-
mus Computatis
. igitur gothorum regum temporibus ab exordio
Athanarici regis vsque ad quintum gloriosissimi Suintilae Princi-
pis annum , regnum gothorum per annos cclvi. Deo fauente , re-
peritur esse porrectum

Item recafitulatio eiusclem Isidorl in gothorum laudem .

66. Gothorum antiquissima origo de Magog filio Iaphetfuit 3

vnde et scytharum genus extitit Nam iidem gothi scythica pro- .

bantur origine sati . Vnde ntc longe a vocabulo discrepant De- .

mutata enim , ac detracta litera , getae, quasi scythae,sunt nuncu-

pati . Hi igitur Septemtrionis glacialia iuga inhabitantes circa scy-
thica regna , quaeque sunt ardua montium cum ceteris gentibus
possi-

Ib. Ologitin al. Ologicus , al. Ologi-

: letano quarto damnet , explicui in Isi-
tum In his nominibus propriis multum
. dorianis cap. 79. num. 20. et seqq. AR.
variant codices , vt Roccones pro Rucco- 65. Concessu patrio : al. consessupa-
nes , et Riccimirus pro Raciwirus . AR. trio et ascensione pro successione , et
:

64. Haec viuo SuintiU scripta . At- comparatis , vel comportatis pro compu-
qui damnatur in concilio 4. toletano t in tatis . AREV.
quo subscribit Isidorus PEREZ. . 66. In tittilo pro recapitulatio alii
Ib. Difficultatem , quam Perezms at- capitulatio . Et illico , Gothi de Magog ,
tigit, cur Isidorus hoc loco Suintilam Iapket filio orti , et cttm scyihis vnapro-
tantopere laudet, in concilio vero tc- bc.ntnr origine sati . Vnde etc. Pro S>-
 . . , ..

GOTHORVM. 129
possidebant, quibus sedibus impetu gentis hunnorum pulsi , trans-
Danubio , romanis se dederunt Sed, dum iniurias eo-
<*ressoque .

rum non sustinerent , indignati regem sibi ex sua turba legunt

Thraciam irruunt , Italinm vastant , obsessam Vrbem capiunt , Gallias
aggrediuntur, patefactisque Pyrenacis montibus Hispanias vsque ,

perneniunt , ibique sedem vitae,atque imperium locauerunt .

6j. Populi natura pernices, ingenio alacres , conscientiae vi- forte, consci-
entta Virtum
ribus freti , robore corporis validi , staturae proceritate ardui,ge- •

stu , habituque conspicui, manu prompti , duri vulneribus , iuxta

quod ait Poeta de ipsis Mortem contemnunt laudato vulnere Getae
: .

Quibus tanta extitit magnitudo bellorum , et tam extollens glorio-

sae victoriae virtus, vtRoma ipsa , victrix omnium populorum , sub-
acta captiuitatis iugo ,
geticis triumphis accederet, et domina cun-
ctarum gentium illis, vt famula, deseruiret
63. Hos Europae omnes tremuere gentes Alpium his cessere ,

obices . Wandalica et ipsa crebro opinata barbaries, non tantum

praesentia eorum exterrita , quam opinione fugata est . Gothorum
vigore alani extincti sunt,sueui quoque hactenus intra inaccessos
Hispaniarum angulos coarctaci , etiam eorum armis periculum finis
experti sunt, et regno ,quod desidioso torpore tenuerunt, turpio-
ri nunc dispendio caruerunt, quamquam tenuisse huc vsque val-
de sit mirum , quo sine experimento defensioniscarere potuerunt
Sed quis poterit tantam gothicae gentis edicere virium
69.
magnitudinem ,quandoquidem dum multis gentibus vix precum
causa, et munerum regnare licuerit, his tamen libertas magis de
congressione, quam de petita contigit pace, atque vbi sese neces-

ptentrionis al. Qccidentis

, et Danubittm Alexandcr vitandum ptitauit,Pyrrhus ptr~
pro transgressoque Danubio ,
transettntcs , Cacsar
titnuit exhorruit . De nobts quo-
ct arma sumunt pro regem sibi cx sua que et noster Hieronymus dicit , Cornu
turba lcgttnt . AREV. habet in frcnte , longe fuge . Florc?iiii
67. Tam extollcns : al. tam excellens ex nota marginali biblioth. vetcr. hisp.
Ad hunc Isidori locum
Aluarus alludit tom. 1. pag. 349. primae editionis ob-
cordubensis Transgresso-
epist. 20. ad seruat , falso illos vcrsus Virgilio tribui
rem Sed vt me , qui sim cognoscas , et
: Isidorus quidem Virgilium non nominat
«mplius me tacendo deuites , Virgilium AREVALVS .

audi: Mortcm contemnunt lattdato vul- 68. Hos etc. al.Hi Europae omnes
tiere getae . Necnon et illud , Gctcs , /a- triuere gcntes : ct quantum opinione pro
quit quo pergit equo
, Vndc et . illud quam opinionc . AREV.
cxtat poetae , Hinc dacus premat , inde 6y. Quo pcrgit : al. quod pergit .
A!v.

getes occurrat . Ego sum , cgo y.nn , qitem

Tom.VlL R
 IjO H I S T R I A
sitas bellandi opposuit , vires eos potius , quam preces adhibuisse?
Porro in armorum artibus spectabiles sunt , et non solum ha- satis

stis, sed etiaculis equitando confligunt Nec equestri tantum proe- .

lio,sed et pedestri incedunt: verumtamen magis equitum praepeti

cursu confidunt, vnde et Poeta : Getes 3 inquit, quo pergit equo .

70. Exercere enim se telis , ac proeliis praeludere maxime di-

ligunt Ludorum certamina vsu quotidiano gerunt
. . Hac sola tan-
tum armorum experientia huc vsque carebant, quod classica bella

in mari gerere non studebant. Sed postquam Sisebutus Princeps

ioncfelicita- caelesti gratia regni surapsit sceptra, eius studiis ad tantam felici-
ttmvirtutis. tat j s virtutem profecti sunt, vt non solum terras ,sed et ipsa maria
suis armis adeant , subactusque seruiat illis romanus roiles,quibus
seruire tot gentes , et ipsam Hispaniam videt .

Wandalorum historia .

Anno^c^. 7 i. Era cdxliv. ante biennium irruptionis romanae vrbis ex-

citatae per Stiliconem gcntes alanorum , sueuorum , et wandalorum j
traiecto Rheno fluuio, in Gallias irruunt , francos proterunt , di»
rectoque impetu ad Pyrenaeum vsque perueniunt ,cuius obice per
Didymum, et Veranianum romanos nobilissimos, ac potentissimos
fratres occupato , ab Hispania tribus annis repulsi , per circumia-
centes Galliae prouincias vagabantur . Sed postquam iidem fra-
tres, qui priuato praesidio Pyrenaei claustra tuebantur , ob suspi-
cionem tyrannidis insontes , et nulla culpa obnoxii, a Constantio
Caesare interfecti sunt, era cdxlvi. memoratae gentes Hispaniarum
prouincias irrumpunt.
Ax>no4o8. 72. Era cdxlvi. wandali , alani , et sueui Hispanias occupanteSj
neces, vastationesque cruentis discursionibus faciunt, vrbes incen-
dunt, substantiam direptam exhauriunt, ita vt humanae carnes vi

70. Et ipsam Hispaniam videt : ita irruptionis romanae sunt Orosii lib. 7.
Grialii editio , et intclilgo , quibus gothis cap. 40. et fortasse Orosius intelligit
seruire tot gentes , et ipsam Hispaniam primam irruptionem , viuente Radagai-
romanus miles videt Florezius cum Lab-
. so de qua loquitur cap. 37. lib. 7. Pe-
,

beo , et Grotio et ipsa Hispania vidit : rezius notauit,in v. c. inscribi Chroni-

quod minus verum puto AREV. . con wandalorum , non Historiam Pro .

71. Era 444. recte exprimitur in edi- Veranianum alii Verimianum , vel Veru-
tione Grialii in : aliis immane quantum tiianum . AREV.
aberrant numeri . Verba anti biennium 72. In textn Grialii designatur era
 . ,,,

GOTHORVM. I3i
famis deuorarentur a populis. Edebant filics suos matres , bestiae
quoque morientium gladio, fame , ac peste cadaueribus assuetae ,
etiam in viuorum efferebantur interitum , atque ita quatuor plagis
per omnem Hispaniam saeuientibus , diuinae iracundiae per pro-
phetas scripta olim praenunciatio adimpletur .

73. Era cdxlix. post plagarum diram perniciem, qtiibus Hispa- AnnoAiii
nia caesa est , tandem barbari ad pacem ineundam , Deo miseran-
te , conuersi, sorte in possessionem sibi eius prouincias diuidunt.
Gallaeciam enim wandali , et sueui occupant : alani Lusitaniam,et
carthaginiensem prouinciam : wandali autem , cognomine Selingui
relicta Gallaecia,et postquam tarraconensis prouinciae insulas de-
uastarunt , regressi, Baeticam sortiuntur Hispani autem per ciui- .

tates , et castella residua plagis barbarorum dominantium

afflicti ,

sese seruituti subiiciunt . Primus autem in Hispania Gundericus rex

wandalorum successit , regnans Gallaeciae partibus annis xnx. Qui
dum rupto foedere pacis , sueuorum gentem in Erbasis montibus
obsideret, relicta obsidione sueuorum, balearicas tarraconensis pro-
uinciae insulas depraedatur . Deinde, Carthagine Spartaria euersa ,

cum omnibus wandalis ad Baeticam transit, Hispalim diruit , acta-

que caede , in direptionem mittit . Qui quum auctoritate regiae
potestatis irreuerenter manus in basilicam Vincentii martyris ciui-
tatis ipsius extendisset, mox Dei iudicio in foribus templi daemo-
nio correptus interiit.
74. Era cdlxvi. Gisericus frater Gunderici succedit in regnum ^11110428.
annis xl. Qui ex catholico effectus apostata,in arianam primus

4.5 6. , et in nota pro varia lectione era et rursits num.

pag. P9. Montes 115.
446. , quae omnino cum Labbeo prae- Erbasi , memoranrur
qui viden:ur
h c
;
,

ferenda,quamuis Florezius rationibus non esse montes nunc dicti de Arbas inter
contemnendis probet substituendam eram Ouetum ct Lcgionem , Alii appellanf. .

447. Pro discursionibus alii discursibus montes Erbasorum alii Neruasios , aut ,

AREVALVS. Neruosos Vide Florezium tom.15.Hisp.

.

75. editione Grialii perperam ex-

In sacr. pag. 61. Idem Florezius tom. 9.
primitur era 459. pro 449. Gunderi- pag.ioo.seq. obseruat ex Idacio , et aliis
cus , GoJi^i^ci patris successor , regnasse basilicam S. Vincentii fuisse olim eccle-
ur in Gall.ieciaannos i8.,compu- siam principem Hispalis , quae tamen
taio anno 41qno -wandalis sors in
i .
, distincia fuerit nb ecclesia nunc S. Vin-
G.iilacciaeregnum obuenit,et anno 428., centio dicata , et quae eytiterir in loco ,

quo obiit , quamuis iam ab anno 420. vbi nunc est ecclesia cathedraiis . AK.
'acticam secessisset De hoc Gun- .
74. Eram 466. ex Floreefo repono :

.lerico plura commentatus sum in pro- editio indicat eram 46X. , I.ab-
Grialii
leg. ail Dracontium num. 96. pag. 72., beus 467. Fro Cisericus alii Cesstricus ,
K 2
 , . .,

i 32 H I S T O R I A
fertur transisse Hic de baeticae prouinciae litore cuni
perEdiam .

wandalis omnibus, eorumque familiis ad Mauritaniam , et Atricam ,

relictis Hispaniis , transfretauit. Cui Valentinianus Iunior Occiden-

tis imperator non valens obsistere, pacem mittit , et partem Afri-

cae,quam wandali possiderent , tamquam pacifice dedit , conditio*

nibus ab eo sacramenti acceptis , nequid vltra inuaderet

75. Ule autem,de cuius amicitia nihil ambigebatur, violata
sacramenti religione, Carthaginem dolo pacis inuadit , omnesque
opes eius , excruciatis diuerso tormentorum genere ciuibus,in ius
proprium vertit . Deinde Siciliam depraedatur , Panormum obse-
dit,arianam pestilentiam per totam Africam intromittit, sacerdotes
ecclesiis pellit, martyres plurimos facit , et iuxta prophetiam Da-
nielis demutatis mysteriis, sanctorum ecclesias Christi hostibus tra-
didit . Nec iam diuini cultus loca , sed suorum esse habitacula iussit
76.Aduersus quem Theodosius Minor Orientis imperator bel-
lum parauit quod ad effectum non venit Hunnis enim Thraciam ,
,
.

IJlyricumque vastantibus, exercitus ad wandalos missus , ad defen-

dendos thraces, illyrianosque ex Sicilia reuocatur Maiorianus au- .

tem imperator de Italia Hispanias veniens,quum in carthaginiensi

prouincia aliquantas naues sibi ad transitum aduersus wandalos prae-
parasset, eas de litore carthaginiensi commoniri wandali per proditores
arripiunt. Sicque Maiorianus asua dispositione frustratus , Italiam re-
uertitur, atqtie a Ricchimiro patritio fraude circumuentus occiditur.
77. Quo comperto, Gisericus non contentus solis Africae va-
stationibus. nauibus aduectus, Romam ingreditur, direptisque per xiv.

dies opibus romanorum , relictam Valentiniani , et rTlias eius , et

multa milia captiuorum secum et tulit . Mox Carthaginem redit :

per legatos ab imperatore postulata pace , Valentiniani relictam

Constantinopolim remittit quarum vnam ex filiabus suis filio suo
:

Vgnerico iure matrimonii copulauit Sicque post multarum pro- .

aut Gaisericus , aut quod nunc vsitatius Grialii in carthaginiensem prouinciam .

Censericus Pro possiderent alii possede-

.
Praeferendum cum Labbeo , et aliis , in
tant De Genserico quaedam notaui in
.
carthaginiensi prouincia . Pro disposi-
prolee. ad Dracont. num 112. pag. 87. tione alii intentione , alii dispensatione .

et seq. AREV. AREVALVS .

75. Nihil:a\. iam nihil , quod Flo- 77- Ginsericus in v. c. pro Giseri-
rezius tenuit . AREV. cus PEREZ.
.

76. lllyrianosque ita mss. , et editi

: . lb. Alii , romanorum relicta Vrbl ,

Florezius illyricianosque . In editiooe vxorem Valentiniani . AREV.

 . ,

G O T H R V M. i
33
uinciarum cfodes , christianorumque spolia , atque neces,moritur
regni sui anno xl.

78.Era dvi. post Gisericum Vgnericus, Giserici filius, regnat Anno 463.
annis vii. mensibus v. habens in ccniugio Valentiniani filiam ,
quam pater eius ex Roma cum matre captiuam adduxerat, quiet
ipse ariano suscitatus furore , catholicos per totam Africam atro-
cior parre persequitur , ecclesias tollit , sacerdotes , et cuncti ordi-
nis clericos in exilium mittit . Monachos quoque , atque laicos
quatuor circiter milia cxiliis durioribus relegauit , martyres fecit

confessoribus linguas abscidit , qui linguis abscissis perfecte vsque

ad finem loquuti sunt .

79. Tunc Laetus neptensis ciuitatis episcopus gloriose marty-

rio coronatur. Qui dum ariani contagii labe variis poenis macu*
lari non potuit , victor repente caelos obtinuit. Vgnericus autem

inter innumerabiles suarum impietatum strages quas ,

«n catholicos
exercuerat , octauo regni anno , vt Arius pater eius , interioribus
cunctis effusis, miserabiliter vitam finiuit.
80. Era dxiv. Vgnerico regnans an- Anno
succedit Guntamundus , 476".

nis xii. qui statim ecclesiae pacem reformans, catholicos ab exilio

reuocauit
81. Era dxxvi. Guntamundo mortuo ,Trasemundus regnat an- Anno^SS.
nis xxvii. menses iv. Iste ariana insania plenus , catholicos insecta-
tur , ecclesias claudit , Sardiniam exilio ex omniafricana ecclesia cxx.
episcopos mittit, Carthagine moritur . Cuius tempore Fulgentius
ruspensis episcopus in nostro dogmate claruit.
82. Era DLin. post Trasemundum Ildericus. Vgnerici filius ex Annosis-
Valentiniani imperatoris fiiia natus, regnat ann. vn. menses 111.
Iste sacramento a decessore suo Trasemundo obstrictus , ne ca-
tholicis in regno suo aut ecclesias aperiret , aut priuilegia restau-
raret , priusquam regnaret, ne religionem sacramenti violaret, prae-

78. In editione Grialii era notatur 80. Florezius cum Labbeo adoptat
508. , in aliis 501. Florezius astruit erarn eram 514. eJitio 515. AR.
Grialii
506. ex Idacio , aliisque rationibus Vi- . 81. Trasi-mundus ab aliis vocatur
de num. 74. cum nota Pro Giserjci
. TransimunJus , vel TransemunJus , vel
fihus alii CunJerici filius , et infra et TrasimunJus , vel TrasamunJus AR. .

cunctos sacti crjmis clericcs AREV. . 82. In editione Grialii erat notata
79- Labbeus episccpus quem contagii era 554. cum varia lectione io nota
labes arianivenenis maculare non potuit . era 55j.,quod praeferima» cnoo Flo-
V^nencus etc. AR. xczio cx dictis ad num.~S. Grotius nicn-
 134 H I S T R I A
cepit et sacerdotes catholicos ab exilio reduci , et ecclesias npe*
riri j quem Gilimer , assumpta tyrannide , regno priuat, et cum fi-

liis carceris custodiae mancipat .

Anno5«. cum
g, # £ ra DLX Gilimer regnum
_ tyrannide sunipsit , multos
nobilium africae prouinciae crudeliter extinguens , multorumque
substantias tollens, aduersus quem Iustinianus imperator visitatio-

ne Laeti episcopi,qui ab Vgnerico wandalorum rege martyr fue-

rat factus, exercitum cum Belisario magistro militum duce niittit.
Inicoque idem Belisarius proelio , Guntemirum , et Gebanuindum
regis fratres primo proelio superatos interficit, deinde ipsum Gili-
mirum fugam versum
in Africam capit nonagesimo septimo wail-
.

dalorum anno
ingressionis .

84. In ipso autem Belisarii occursu priusquam congressio fTe- ,

ret , Gilimer tyrannus Ildericum regem cum quibusdam generis eius

affinibus occidit Belisarius autem Gilimirum tyrannum capit , eum-
.

que cum diuitiis ex rapinis prouinciarum , et Africae conquisitis,

Constantinopolim Iustiniano imperatori adducit Sicque regnum .

wandalorum cum populo , atque stirpe deletur era dlxiv. quod

permansit cxm. ann. a Gunderico rege vsque ad Gilimiri interitum .

Sueuorum historia .

85. Era cdxlvii. sueui, Principe Hermerico , cum alanis,etwan-

dalis simul Hispanias ingressi sunt, atque omnem Gallaeciam cum
wandalis occupant. Wandalis autem Africam transeuntibus, Gallae-
ciam soli^sueui sortiti sunt ;
quibus praefuir in Hispaniis Hermeri-
cus annis xxxn. Gallacci autem in parte prouinciae regno suo vte-
dose post Guntamundum pro post Tra- ti erant , aut aliqucm excriptorem eras
semundum . Pro restauraret alii restitue- ad annos regum , in quibus numerorum
ret . AREV. error inciderat , accommodasse : nam
Editio Grialii recenset eram 561.
83. erae annis regum , seruato aequali nir*
Florezius cum Labbeo eram 560. Pro mero , Sed vera chronolo-
respondent •

visitatione alii incitatione , alii visitatio- gia regum wandalorum haec est Gun- :

ne malim visione nocturna

nocturna ; . dericus cepit Carthagincm anno 439.,
Pro Guntemirum alii Gunthimerum , pro obiit 477. Hunnencus obiit 484. Gun-
versum Labbeus vertit , Florezius cutn taumndus 496. Trasemundus 523. Hil-
Grotio vertens Notat Florezius, ac mul-
. dericus 530. Gilimer V33. AREV.
tis probat , aut S. Isidorum exempi.ir 84. Era DLXIU. in v. c. pro dlxiv.
chronici tunnensis sequutum , in quo PEREZ.
anni reguun wandalorum male disposi- 85. ^/.Singilim/>ro Singilium, PEREZ.
 GOTHORVM 135»

bantur. Quos Hermcricus assidua vastatione depraedans , tandem

morbo oppressus, pacem cum eis fecit, Recchilanem filium suum
in regnum substituit qui cum magna parte exercitus missus, Aiv
,

deuotum romanae militiae ducem cum multis copiis ad Singilium

baeticae prouinciae fluuium , inito bello , prostrauit , magnis eius
auri , argentique copiis occupatis. Inde Emeritam obsessam ingre-
ditur , atque obtentam proprio regno associat. Hermericus autem
pater eius per annos vii. diuturno languore affectus interiit.
86. Era cducxix. Hermerico defuncto, Recchila filius eius re- Anno44i.
gnat ann. vin. qui post obitum patris, Hispali obtenta, baeticam,
et carthaginiensem prouincias in suam potestatem reducit , atque
inde Emeritae sub cultu , vt ferunt , gentilitatis vitam finiuit.
87. Era cdxxcvi. Recchiarius , Recchilanis filius , catholicus fa- Anno 44S.
ctus succedit inregnum annis ix. accepta in coniugium Theude-
redi gothorum filia
regis Initio regni auspicatus Vasconias de- .

praedatur, mox ad Theuderedum socerum suum profectus, caesar-

augustanam regionem remeans , gothis auxiliantibus, vastat Tar- .

raconensem prouinciam , quae romano imperio deseruiebat , inua-

dit . Carthaginienses regiones , quas Recchila pater eius romanis
reddiderat, in praedam mittit Ad vltimum,dum Theudericus rex .

gothorum in Hispaniam ingrederetur inito proelio aduersus eum , ,

primo fugatur, deinde captus occiditur .

88. Era cdxcv. extincto Recchiario sueui, qui remanserant in ^nno 457.
,

extrema parte Gallaeciae , Maldram Massilae filium regem sibi con-

stituunt . Mox pars Frantanem pars Maldram re-
bifariam diuisi , ,

gem appellant. Nec mora, Frantane mortuo sueui, qui cum eo ,

erant, Recchimundum sequuntur, et cum Maldra pace inita, pari-

Ib. Florczius reposuit eram 447. ex optimae editiones . Pro Theuderedi alii
Idacii chronico , et aliis monumentis - scribunt Theuderici ,alii Theodorici Idein .

Grialii editio cum Labbeo statuit eram est rex , qui mox Theudericus vocatur .
446. AREV. Pro initio regni alii initia regni Flo- .

86. Grialii editio astruit eram 478., rezius cum Labbeo , inuadit , irruptaque
Florczius 479. et annos octo regni Rc- per dolum ilerdensi vrbe , egit ibi ma-
chiianisenumerat , sed ita vt primus in- gnam captiuitatem . Carthaginiensts etc.
cludatur in hoc numero In editione . Quod ex Idacio sumptum videtur AR. .

Grialii anni nota 8. ex v. c.

7. , ct in 88. Nec mora id $;enuinum pu'o :

Pro Emtritat, quod alii referunt , Gria- cum Labbeo , et aliis . Grialii editio nif
Jii cditio Emeritam . AREV. mo.\ AREV.
87. In era 486. consentiunt omncs
 . , ,,

i 36 H I S T O R I A
ter partes Lusitaniae depraedantur . Maldra aiuem tertio regnian-
no a suis iugulatur .

ABn'0460. S9. Maldra interfecto , inter Frumarium,et Re-

Era cdxciix.
mismundum oritur de regni potestate dissensio sed Frumarius :

cum manu sueuorum , quam habebat , flauiensis vrbis conuentum

graui euertit excidio Remismundus autem vicina sibi pariter au-
.

regensium , et lucensis conuentus maritima populatur .

Anno 464. 90. Era Dii. Frumario mortuo , Remismundus, omnibus sueuis
in suam ditionem pacem cum gallaecis re-
regali iure reuocatis ,

format, legatos foederis ad Theudericum regem gothorum mittit,

a quo etiam per lcgatos et arma,et coniugem , quam haberet
accepit Inde ad Lusitaniam transit . Conimbriam pace deceptam
.

dhipit Olyssipona quoque ab eo occupatur , ciue suo , qui illi

.

piaeerat, tradente Lusidio Huius tempore Aiax natione galata ef-

.

fectus apostata arianus , inter sueuos regis sui auxilio hostis catho-
licae fidei , emergit,de gallicana gothorum re-
et diuinae Trinitatis
gione hoc pestiferum virus afferens , et totam gentem sueuorum
lethalis perfidiae tabe inficiens . Multis deinde sueuorum regibus
in ariana haeresi permanentibus , tandem regni potestatem Theu-
demirus suscepit.
91. Qui confestim , sueuos
arianae impietatis errore destructo ,

catholicae fidei reddidit , innitente Martino monasterii dumiensis

episcopo , fide, et scientia claro,cuius studio et pax ecclesiae am-
pliata est , et multa in ecclesiasticis disciplinis Gallaeciae regioni-
bus instituta Post Theudemirum Miro sueuorum princeps effici-
.

tur,regnans ann. xm. Hic bellum secundo regni anno contraruc-

cones intulit Deinde in auxilium Leouigildo gothorum regi ad-
.

uersus rebellem filium expugnandum Hispalim pergit, ibique ter-

minum vitae clausit
92. Huic
89.Remismundutn , al. Reccimundum, Ib. Reaocatis : Florezius cum Lab-
al. Rccchimunduin , vel Rechimundum . beo , vocatis . AREV.
Pro auregensium , quod Florezius prae- 91. Miro coepit aera dcix. ex Ccn-
ferendura ait , alii auriensium , alii ari- cil. 2. brachar. PEREZ.
gensium . AREV. Ib. Labbeus , contra romanos rocco-
90. Inde ad Lusitaniam Citatur in . nes . In nota Perezii ruccones in v. c.
epistola Innocentii III. ad Petrum ccm- quod ipsum extat in textu,atque adeo
postell. Isidorus in Chronicis de gothis nota legendum esset rocco-
fortasse in
titulo de sueuis . PEREZ. nes Vide Eiclarensem ad aunura 572.
.
 G O T H O R V M. I37
92. Huic Heboricus filius in regnum succedit , quem adole«
scentem Andeca sumpta tyrannide , regno priuat , et monachutn
,

factum in monasterio damnat , pro quo non diu est dilata sen-
tentia . Nam Leouigildus gothorum rex sueuis mox bellum infe-
rens , obtento eodem regno, Andecanem deiecit, atque detonsum
post regni honorem presbyterii officio mancipauit Sic enim opor- .

tuit,vt quod ipse regi suo fecerat, rursus idem congrua vicissitu-
dine pateretur Regnum autern sueuorum deletum in gothos tran-
.

fertur quod mansisse clxxvii. annis scribitur

, .

Infra Labbeus , aduersus rebellem filium 92. Aixdecsinv.c.pro Andeca.PEREZ.

ad expugnandamHispalim venit , et vi- Ib. Presbyterii al. presbyteri \et con*
:

tae terminum clausit . AREV. %yuenti pro congrua . AREV.

Tom.Vll,
 ,,

i 33

S. ISIDORI
HISPALENSIS EPISCOPI
DE VIRIS ILLVSTRIBVS
L I B E R.

P R A E F A T I 0.

i.

ipse
Q uamuls superius plurimi veterum tractatorum inter grae>
cos 5 et latinos scriptores doctissimi annotentur , tamen reor
etiam paucorum memoriam facere , quorum lectionem recolo
me attigisse .

n. i . Superius , id est , in Hieronymo lanus. Hoc postremum praetermisi Con- .

et Cennadio . PEREZ. fer notam ad rap. 17. num. 21. Quod

Ibid. In Isidorianis caput 80. sic in- Isidorus ait quamuis superius , recte Pe-
scripsi Liber Isidori de viris illustri-
: rezius explicuit de libris eiusdem ar^u-
bus . Editiones huius libri , mss. exem- menti a Hieronymo
, et Gennadio con-
plaria . Praefatio Zaccariae . Harduini scriptis Nihilominus Miraeus, qui hanc
.

deliria contra pleraque veterum scripta praefatiunculam appendici de duodecira

perstringuntur . Notas Ioannis Baptistae scriptoribus ecclesiasticis praefixam vi-
Perez , expresso eius nomine , proferam. debat , haec duodecim capita non esse
Aliarum notarum summam colligam , Isidori ex ea colligebat Zaccariae etiara
.

laudatis nominibus auctorum , Miraei nonnullus scrupulus restabat , quia sci-

Schotti , Fabricii , Aguirrii , Florezii ,Edi- licet Honorius Augustodunensis exemplar
«oris operum Patrum Toletanorum , et Isidorianum nactus fuerat , cuius initium
Zaccariae qui
postremus , vt in Isido-
: esset ab Osio . Verum de hac diuersi-
rianis obseruaui , hunc solum librum ex tate exemplarium dixi iam in Isidoria-
emnibus Isidori operibus notationibus il- nis loc. cit. Etsi autem Isidorus ait,se
Instrauerat , quia bibliothecam ecclesia- eorum scriptorum memoriam facere ,
Sticam Fabricii , in qua Iiber hic Isidori quorum lectionem recolebat se attigis-
continetur, excudere festinabat: quamuis se , tamen id non ita intelligendum est ,
ne id quidem perfecerit . In indice vi- Vt omnes , quos nominat , scriptores le«
rorum illustrium
Perezius prae- , quem gerit sed satis est, quod plerosque , aut
:

misit , num. 17. notabatur , Paulinus pres- aliqua singulorum opera euoluerit AR, .

byter mediolanensis , postea episcopus no-

 1 . . . . . . . . .

DE VIRIS ILLVSTRIBVS. aj ,

i Xystus Papa romanus 26 Eugipius abbas lucullanensis.

2 Macrobius diaconus . 27 Fulgentius episcopus ruspea-
3 Philastrius episcopus brixien. sis in Africa

4 Theodorus episc. mopsueste- 28 Eucherius episcop. lugdun.

nus . Franciae
5 Osius episc. cordub. 29 Hilarius episc. arelatensis .

6 Toranius Rufinus prcsbyter 30 Apringius episc. pacensis in

aquileien. Hisp.
7 Verecundus episc. africanus . 31 Iustinianus imperator.
8 Victorinus episcopus. 32 Facundus episcopus hermia-
9 Itacius episcopus Gallaeciae . nensis.
10 Eusebius episc. dorolitanus. ^ Iustinianus episc. valentinus.
1 Cerealis episcopus castella- 34 Iustus episc. vrgellitanus
nen. in Africa .
35 Martinus episc. dumiensis.
12 Ferrandus diaconus cartha- 36 Auitus episc. viennensis.
ginen. 3 7 Dracontius .

13 Petrus episcop. ilerden. 38 Victor episc. tunnensis

14 Marcellinus presbyter. 39 Ioannes episc. constantino*
1 5 Itatius Clarusepisc. hispanus. politanus .

1 6 Siricius Pont. roraanus 40 Gregorius Papa romanus .

17 Paulinus presbyter mediolan. 41 Leander episc. hispal.

18 Proba vxor Adelphii . 42 Lucianus episc. carthagin.
19 Ioannes Chrysostomus episc. 43 Seuerus episc. malacitanus .

constantinop. 44 Ioannes episc. gerundensis .

20 Sedulius presbyter .
45 Eutropius episc. valentinus .

21 Possidius episc. africanus. 46 Maximus episcop. caesarau-

22 Primasius episc. africanus. gustan.
2 3 Proterius episc. alexandrinus. Hactetius Isidorus . Hinc
24 Paschasinus episc. siciliensis Braulio episc. caesaraug.
2 5 Iulianus Pomerius 47 Isidorus episc. hispal.

2. XYSTVS episcopus romanae vrbis , martyr composuit

et , cap. i.

ad instar Salomonis librum Prouerbiorum , tam breui eloquio, vt

2. Xystus
Vel primus anno Christi
. scripti sunt In reliquis libris desi.ic.
.

1 17. , vil secundus ann.i^-j.

Hic , et qui rabantur qui ab Osio incipiebant , et ex
,
sequuntur tredecim vsque ad Marcclli- ipso , et Marcellino vnum fcccrant Cup:.t
num , ex vnico exemplari Fontis sancti VLREZIVS .

i.;ui Calistaeum Cauriensis dioecesis de-

Jb. Composuit ctc. Sententias esse
 r 4o D E V I R I S
in singulh versiculis singulae explicentur sententiae . Cui quidem
opusculo haeretici quaeclam contra ecclesiasticam fidem inseruerunc,
quo tacilius sub nomine tanti martyris peruersorum dogmatum re-
ciperetur assertio Sed is qui catholicum sese meminit , proban-
.
,

do ea,quae veritati contraria non sunt , recipiat Qui-

legat, et .

dam autem putant, eundem librum ab haereticis non a Xysto , fuis- ,

se dictatum. Refellit autem hanc opinionem beatissimus Augusti-

nus,qui in quodam opere suo ab eodem martyre hoc opus com-
positum esse fatetur.
cap. n. 3. MACROBIVS diaconus studium sancti Cypriani , ingenium-
que sequutus complexus estcongrua ex vtroque testamento aduer-
,

sus versurias haereticorum capitula de scilicet Dei Patris maiesta- ,

te,et Filii Dei aduentu, eius incarnatione , siue passione, resurre-

ctione,et ascensione in caelos, parique modo et de electione gen-
tium , et reprobatione iudaeorum Deinde subiecit etiam cetera .

ad vtilitatem vitae, et disciplinae religionis pertinentia, omnia haec

in centum distincta capitulis .

cap. ni. 4. PHILASTRIVS brixiensis episcopus , hic longe ante beatis-

simum Augustinum edidit librum de haeresibus, singulas quasque
demonstrans quae in, siue populo iudaeorum ante incarnationem
Christi fuerunt , quas viginti octo enumerat siue quae post Do- ,

mini aduentum Saluatoris aduersus catholicatn fidem exortaesunt,

quas idem centum viginti octo esse describit , sicut de eo idem
vir magnae gloriae Augustinus, et doctor clarissimus meminit.

Jiysti Philosophi , non martyris , ait Hie- ratum videtur AREV. .

ronym. ad Ctesiphontem , et 18. Exech. 4. Hic longe etc. Anno Chisti 380.
tt 1. lib. in Iouinian. in quo deceptus PEREZIVS .

Rujfinus, et retractat Augustinus. PEREZ. lb. Augustinus ad Quoduult Deum,

:

Ib. Ab haereticis : ait Celasius 15. de haeresibns . PEREZ.

elistinct. PEREZ. De Philastrio multa Miraeus ex
lb.
lb. Quid sentiendum sit de Prouer- S. Augustino , Gaudentio , Bellarmino ,
biis Xysti nomine vulgatis , docet Mi- Baronio , et aliis plura Fabricius in Bibl.
:

raeus ad cap. 17. Gennadii . AREV. med. , qui librum Philastrii de haeresi-
3. Macrobius. Apud Cennadium di- bus in lucem emiserat Prodiit etiam .

citur presbyter afer , haereticus , donatia- in Eibliotheca Patrum Gallandiana liber

nus , siue montensis . PEREZ. idem Philastrii recognitus , praemissa do-

Miraeus hoc loco , ac saepe alibi
Ib. cta praefatione in prolegomenis . Quod
notas Perezii per errorem Loaisae ascri- idem in accuratissima hac Bibliotheca
bit An autem idem sit Macrobius,de
.
fieri solet quum
, aliorum opera inse-

quo Gennadius cap. j.,Qon ita explo- runtur. AREV.

 ILLVSTRIBVS. i
4i
5. THEODORVS mopsuestenae vrbis episcopus ita clare , co- cap. iv.
pioseque scientiae doctrina refulsisse refertur , vt praedicaretur
( si referre fas est ) mille voluminum summam in graeco con-
scripsisse aduersus omnium haereticorum errores . Hunc acepha-
lorum episcopi in praeiudicio chalcedonensis concilii , Iustiniano
5. Theodorus Etiam laudatur a Theo-
. enim in chalcedonensi synodo , illos ec-
doreto, Sozomeno, et Euagrio , sed damna- clesiis suis resntutos , simul illorum ope-
tur a synodo constantinop. 5. , et a Gre- ra approbata fuisse existimarunt At dis- .

gorio Ub. 6. epist, 195. Iiidorus aliquot tingucre auctores ab operibus valde opor-
locis huius libri , nempe agcns de Theo- tuerat,vt docet Iustinianus imperator iit
doro ,Iustiniano imperatore , Facundo , et fidci suae professione , e t Preclus constan-
Victore tunnensi ,quin et Itb.S. Etymo- tinopolitaius in epistola , quae in isttt
log. cap. 5. in Chronico loquens de lu- synodo constantinopolitana recitatur .Inde
Stiniano , aliquibus videri potest non sa- postea diutinae contentiones in ecclesia
tis fuisse aequus conci/io quinto oecume- vigueritnt de recipicnda hac synodo con-
tiito conitantniopolitano Res tota sic ge- . stantinopolitana . Cuius defensores ab ad-
Sta cst-.Tneodorctits cyrensis episcopus,cuius uersa parte per calumniam vocabantur
tnttlta h.ibemus doctissima opera , et Ibas haeretici acephali , et impugnatores trium
episcopus edessenus ann.Christi con- 448.^ capitulorum synodi chalcedoncnsis . Ita-
cilio haeretico ephesino secundo ( factione que Aegyptus , et Africa , vt Liberatus ,
Dioscori episcopi alexandrini,qui fttit hae- et Victor tunnensis , nondum editus , te-
reticus eutychianista ) absentes damnati stantur Illyricum quoque , vt est aputl
:

sunt , suisque ecclesiis pulsi Vide Eua-

. Paulum diaconum aquileiensem lib. 18.
grium lib. 1. hist. eccles. cap. 10. Causa Romanis Pontificibus hoc concilium con-
est addita , qitod Theodoretus aduersus stantinopolitanum probantibus aliquandiu
duodecim anathemata Cyrilli scripsisset : restiterunt Ausi etiam sunt hi duo au-
.

Ibas vero ad Marin Persam epistolam ctores africani , Liberatus carthaginien-

haud catholicam misisset Dcinde anno . sis , et Victor tunnensis Vigilio Papae im-

45 1. in chalcedonensi synodo generali sub ponere , illum opera Theodorae Augustae

Leone Papa romano illa secunda cphesi- eorum trium capitulorum defensorem ex<
na synodus abrogata , et Theodoietus , titisse . Quae calumnia tx tribus Vigilii
atque Ibas episcopi ecclesiis suis resti- epistolis ,quae in quinta synodo recitan-
tuti sunt Euagr. lib.i. c.tpit.4. et lib.z.
: tur , facile conuincitur , e t ex iis , quae
cap. vlt. Inde magnae tragoediae ortae , Patres in sexta synodo falso de Vigilio
prouinciis , et imperatoribus ipsis diuer- conficta queruntur Hispaniam porro in
.

sa sentientibus de recipicnda ivnodo chal- ajricanorum aiiquando fuisse sententia

cedonensi , quae in hoc ipso Euagrio , et suspicor ex tam multis verbis Isidori ad
Liberato carthaginicnsi , atque Pattlo Dia- dcfensionem trium capitulorum inclinan-
cono leges Donec tandem in quinta syn-
. tibus .Nisi fortasse lsidorus haec ver-
odo generali Constantincpoli habita sitb ba ex sui Victoris tunnensis chronico
Vigilto Papa , et lustiniano imperatore hattsit , quo attctore libens vtitur , vel
55 }. damnata sunt scripta Theodcreti certe sero ad lsidorum , et hispanos per-
aduersits Cyrillum et Ibae edesseni epi- uenirc potttit constantinopolitanae syo.ii
stola ad Marin
, Theodorique mcpsueste- approbatto a romanis Pontifictbus Vigilio,
tii episcopi
opera , quuc in ea epistola Pelagio , et Cregorio in primis facta .
valde Ittudabantur Haec quidem gra- . Praesertim quum ignornsse aliquanto tem-
uiter a multis acccpta sunt pore Hispania eius syncdt auctoritatcm
, quasi ffl eo

chalcedonensis synodi aitctoritas impro- potucrit , in qun noluisse adesse VigiUum

barttur :Euagr. lib. 4. cap.17, Legcntes Papam roinanuw audtuissct Hincjactutn
.
 . , .

iaj D E V I R I S
principe compellente , damnare post mortem cum Iba , et Theo-
doreto episcopis censuerunt . Dum constet , eum laudabilium vi-

rorum testimoniis clarissime ecclesiae doctorem fuisse : vixit vsque

ad imperium senioris Leonis
CAP.V. 6. OSIVS cordubensis ecclesiae ciuitatis Hispaniarum episco*
pus, eloqnentiae viribus exercitatus . Scripsit ad sororem suam de
laude virginitatis epistolam pulchro , ac diserto comptam eloquio :

composuitque et aliud opus de interpretatione vestium sacerdota-

lium,quae sunt in veteri testamento , egregio quidem sensu , et
ingenio elaboratum . In sardicensi etiam concilio quamplurimas
edidit ipse sententias .

7. Hic autem post longum senium vetustatis , id est ,

post
futo , vt Isidorut sexto lib. Etymolog. niano . Ac concludit : cuiits ipsius pacis
cap. 16. post quatuor synodos generales studio Vigilii successores , quitm paucos
huius quintae constantinopolitanae iam iam contra niti viderent , vt vna omniutn
pridem habitae non meminerit , quam ta- in ecclesia mens , et vox esset , assense-
nitn Papa Gregorius eius aequalis cae- rttnt et ipsi tandem , et synodo ( constan-
teris quatuor prioribus parem esse au- tinopolitanae ) incertae ad id tempus au-
ctoritate Plura leges in ipso
dcfiniuit . ctoritatis , conciiii generalis vim , nomen-
Cregorio de kuiusmodi defensoribus trium que sua confirmatione praebuerunt . Ad
capitularum , nempe 2. lib. Registri , Epi- Isidori certe notitiam non venerat, quod
stol. 36. et Indictione 11. Epist. 10. et iam romani pontitices certam auctorita-
lib.3. epist. 4. Nam vitiatum fuisse ex- tem synodo constantinopolitanae asse-
emplur synodi chalcedonensis a constan- ruissent dum scriptores laudabat qui
, ,

tinopolitanis ait Gregorius •j.l.Regist.epist. tria capitulacum concilio chalcedonensi

14 et lib.j.epist.52. lndictione 2. PEREZ. defendebant. AREV.
lb. Senioris Leonis . Ann.Christi 45 7. 6. In Sardicensi etc. Anno Christi
At Theodoretus ait , sub Theodosio iu- 347. PEREZ.
niore . PEREZ. Ib. tom. 10. Hisp. sacr.
Florezius
Ib. Iudiciura Grialii de controuersia tract. 33. probat , Osium non
cap. 5.
trium czpitulormn ab Isidoro narrata Cordubae, sed in Oriente decessisse an-
habes in Isidorianis cap. 36. n. 16. De no 357. De Osio accuratissime scripsit
cadem agit Miraeus in not. ad S. Isido- Mich3el Iosephus Maceda in opere sic
ri cap. 33. Extat egregia Ioannis Gis- inscripto , Osius vere Osius, hoc est, Osius
bert dissertatio theologica, siue defensio vere innocens , vere sanctus Dissertatio- .

ccclesiae in negotio trium capitulorum , ties duae I. De commentitio Osii lapsti

.

praemissis verbis S. Gregorii Magni il. De sanctitate et cultu legitimo eius- ,

De personis tantummodo , non de fide dem Bononiae 1790. in 4. In codice

.

aUquid gestum Sirmondus quoque

est . Theodosii itemque Iustiniani extat ad
,

in sua praefatione adFacundi , de quo Osium Constantini de iis , qui in

lex
cap. 32. n.42.,opera in eodem argu- ecclesia manumittuntur Epistola Osii ad .

mento versatur Nec vero fraudi esse

. Constantium Augustum inserta est in
potest , inquit , trium capitulorum causa , Eiblioth. Patrum Galland. t.5. p.81. Epi-
quam Facundus defendit in qua si ve- :
, stola de laude virginitatis non extat AR. .

rum loqui placet honestius fiterat cum

, 7. Cuius quidem vitam Vide infra .

Vigilio cadere quam viticere cv.m lusti-

, in Marcellino . PEREZ.
 L L V S T R I B I V S. i 43
centesimum primum annum in ipso iam limine vitae a fidei limi-

tibus subruens, serpentis iaculo concidit . Nam accersitus a Con-

stantio principe , minisqueperterritus , metuens ne senex,et diues
,

damna rerum 3 vel exilium pateretur, illico arianae impietati consen-

sit,et vocabulum homousion quod simul cum Patribus sanctis ce- ,

teris ecclesiis sequendum tradiderat, arreptus impietatis furore,da-

mnauit cuius quidem vitam , vt meruit, confestim exitus crude-

:

lis finiuit.
8. TORANIVS Ruffmus scripsit ad quemdam Paulinum pres-cAP. vi.

byterum de benedictionibus patriarcharum triplici intelligentia li-

brum satis succinctum , et clara breuitate compositum . Hic au-

tem iuxta mysticum sensum ea , quae de Dan, filio Iacob , scripta

sunt , non recte de Domino nostro interpretatur , dum proculdu-

bio ad Antichristum eadem pertinere sanctorum Patrum probet
assertio .

9. VERECVNDVS africanus episcopus , studiis liberalium H-cap. vn,

terarum disertus, edidit carmine dactylico duos modicos , breues-
que libellos , quorum primum de resurrectione, et iudicio scripsit,
alterum vero de poenitentia, in quo lamentabili carmine propria
delicta deplorat.
10. VICTORINVS episcopus composuit et ipse versibus duo cap. yiii,
Ib. Miraeus in fauorem Osii praeter tur Isidorus Vidi porro huius Verecun-
.

Baronium allegat Alderetum lib.i. cap.3. di ipsum libellum de poenitentia hexa-

de antiquit. Hisp. AREV. tnetris scriptum , cuius hoc est initium ,
8. Meminit Gcnnadius , vide Celas. Quis mihi moesta dabit lacrymosis im-
dist.i<j. PEREZ. bribus ora ? // liber gothicis literis de-
Ib. Toranius : al. Tyrannius , vel To- scriptus fuit olim ecclesiae oueteniis ,post-
rannius cap. 17. num. 21. dicitur Pau-
. ea apud Michaelem Ruyxium Azagrium
linus presbyter composuisse librum de amicum tneum , Rodolphi imperaioris se-
benedictionibus patriarcharum triplici in- cretarium . PEREZ.
telligentiaegenere , diuersum tamen a li- Ib. Codex , de quo Perezius , hodie*
bro Ruftini , vt ad eum locum dicam . dum asseruatur in bibliotheca S. Eccle-
Rufrini pro se apologia ad Anastasium siae toletanae ; et eius fit mentio in edi-
Papam legitur in Eiblioth. Galland. t.8. tione operum Engenii AREV.
S. .

ARLVALVS . 10. Victorini Auo referuntur a Hier-

9. Anno Christi ^%i. Verecundus qui- onymo ,vnus episcopus pitabioneusis mar-
dam iuncensis episccpus in prouincia Afri- tyr : alter rhetor afer . Alii quoque duo
cae bixacena defensor trium capitulorum , a Cennadio, vnus rethor , et poeta mas-
anno ante habitam synodum constanti- siliensis qui commentaria in Gene<;n ver-
,

nopolit. quintam generalcm iussu Iusti- sibus scripserit , quac ad nos vsque pcr-
>.:.vii tmperatoris exul Chalcedone mori- uenerunt , et postremus aquitanus . 1
'

tur . Haec Victor tmmensis narrat ,Puto opus Victorini aduersuS manichaeos , et
MUtetn , omnino hunc fuisse , de quo loqui- warcionista) ,quod ab Isidoro reftrtut%
 ,. ,,.

144 D E V I R I S
opuscula admodum breuia : vnum aduersus manichaeos reproban-
tes veteris testamenti Deum
, veramque incarnationem Christi con-

tradicentes i alium autem aduersus marcionistas, qui duo principia

id est,duos deos fingunt:vnum malum , iustum creaturarum con*
ditorem , et retributorem factorum : alterumbonum,animarum sus-
ceptorem , et indultorem criminum .

CAI\ IX. 1 1. ITACIVS prouinciae Gallaeciae episcopus sequutus chro-

,

nicarn Eusebii caesariensis episcopi, siue Hieronymi presbyteri

quae
«0« vidi neque vsquam scio extare , sed
, no fere Christi 390. de quo SuJpicius Se-
putofuisse illius massiliensis poetae , nam uerus in historia ecclcsiastica , Hierony-
tpiscopum fuisse non meminit Gennadius rnus , et Isidorus . Is scripsit contra PrU
PEREZ. scillianum , vt ait Isidorus , sed non ex-
Ib. Aduersus marcionistas . Vide Au- tat . Secundus Idacius episcopus emeri-
gustin. de Haeres. lib. j. cap.21. et Ire- tensis iisdem temporibus cum superiore ,
naeum lib. 1. cap. 28. PEREZ. pcrsequutor quoque Priscilliani , ex eedetn
Ib. Libelli duo recensiti Victorini Sulpicio Seuero . Vterque vero subscribit
editi fuerunt a Sirmondo Lutctiae 1630. in synodo caesaraugustana . Tertius Ida-
Alia eius opera extant in bibliotheca Pa- cius , siue Itacius ( nam vtroque modo
trum ; quae omnia Miraeus putat esse scriptum reperio ) episcopus lamecensis
Victorini rhetoris afri Neque hunc Hier- . in Gallaecia , av.ctor Chronici nondum edi.
onymus episcopum dicit . Victorinus ti , quod manu scriptum habeo . Is se
aquitanus fuit calculator . Miraeus putat, conuersum ait anno Christi 417. scri-
libellos , qui hic recensentur , esse Vi- psisse vero vsque ad octauum annum Leo-
ctorini afri rhetoris . Eos edidit Sirmon- nis , ait Isidorus , nempe annum 481. Si-
dus post alii
: De Victorinis consulen-
. gebertus ait vsque ad annum 400. Tri-
dus Gallandius in Prolegomenis tom.4. themius primum cum tertio confundit .
Bibliothecae Patrum , vbi exbibetpag.49. Poterat et vidcri quartus ldacius Cla-
et seqq. Victorini episcopi petauionen- rus , cuius opus extat aduersus Varida-
sis, et martyris tractatum de fabrica mun- mum arianum . Sed is , vt puto , idem
di , et scholia in Apocalypsin ; item t.8., est cum primo ossonobensi exule Potuit .

vbi pag. 133. et seqq. recenset Fab. Mar. enim , dum peregrinatur , opus Varidami
Victorini afri opera, quae extant, omnia, videre Neapoli vrbe Campaniae , quod de
notisque illustrat inter quae est liber: se ipse narrat Quartum. ( quintum ) .

vnus contra manichaeos , sed prosa , non etiam adderet aliquis illum Idacium epi-
versibus conscriptus . AREV. scopum , qui cum Turibio asturicensi con-

11. Anno Christi 481. Idacios, siue cilium celebrauit aduersus priscillianistas
Itacios duos ponit Isidorus , quos quia iussu Leonis Papae anno 447. vt est in
falso in vnum multi etiam nostrates con- Epistola Leonis ad Turibium , et in al-
fundv.nt , facturus rem gratam videbor tera epistola ipsius Turibii ad Idacium ,
si Idacios omnes distinguam . Repcrio et Ceponium , quam habeo manuscriptam
tnim quinque hoc nomine Hispanos , qui Sed hic Idacius ex comparatione tempo-
ad tres redigi posse vidcntur Primus . ris , et Gallaeciae prouinciae potuit esse
est Itacius ( sic enim hic scribitur in idem cum tertio illo lamecensi chrono-
vetustis omnibus codicibus ) cognomento grapho . PEREZ.
Clarus , episcopus ossobonensis , relegatus Ib. Idacii Chronicon emendatissimum
ob caedem Priscilliani cum Vrsacio , an- edidit Florezius tom.4. Hisp. sacr. ,
qui
 ILLVSTRIBVS. i4j

quae vsque hodie in Valentis Augusti imperium edita dcclaratur ,

dehinc ab anno primo Theodosii Augusti vsque in annum impe-
rii Leonis octauum subiunctam sequitur historiam , in qua magis
barbararum gentium bella crudelia narrat quae premebant Hispa- ,

nkm Decessit sub Leone principe vltima iam pene j>er»ectute ,

.

sicut etiam praefationis suae demonstratur indicio .

i 2. EVSEBIVS dorolitanae vrbis episcopus , hic in coetu chal- cap. k.

cedonensis concilii contra Dioscorum haereticum ,alexandrinae vr-

bis episcopum ,librum obtulit, ac praesenti synodo omnes Diosco-
ri errores,et blasphemias recitauit Hunc enim, ac sanctum Fla- .

uianum constantinopolitanum episcopum idem Dioscorus in ephe-

sina secunda synodo excommunicationis sententia deiecerat eo .

quod pro orthodoxa fide contra haeresim repugnarent Vndepost- .

ea idem Eusebius in chalcedonensi synodo innumerabilium malo-

rum eius crimina,vel blasphemias detegens, damnationis eius sen-
tentiam super eum a sancto concilio imprecatur,scilicet , vt quod
iuste ille aliis intulerat, in eo iuste retorqueretur .

15. CEREALIS castellanensis ecclesiae episcopus . Hic , dum cap. xi.

apud carthaginiensem Africae prouinciae vrbem venisset , de fTde
sanctae Trinitatis cum Maximiano ammonitarum episcopo con-
certatus est , respondens propositionibus eius non eloquiorum ar- ,

gumentis , sed de testimoniis sanctarum scripturarum . Extat hoc

ipsum eiusdem opusculum , nouem , et decem responsionum capi-
tulis praesignatum .

14. FERRANDVS carthaginicnsis ecclesiae diaconus , multum cap. xn#

de Uaciis plura disputat , et contra com- Annalibus , et in not. ad Martyrologium

munera opinionem probat , auctorem rom.dici8. februarii In editione Gria- .

Chronici non esse Idacium episcopum lii mendose borclitanae vrbis AREV. .

lamecensem , ac videri potius eum fuisse 1 3. Extat etc. tutn aliis in Haereseo*
episcopum aquiflauiensem , in Ciallaeci3 . logia . PEREZ.
Quod IJacius , accusator Priscilliani , Gennadius Cerealem castuleu-
Ib.
iuerit episcopus lamecensis , asseruit qui- sem seu catalanensem episcopum recen-
,

dem Quesnellius , sed hoc etiam incer- set cap.oo". , quo loco videndus Miraeus .
tum cssc,idem Florezius ostcndit . Ida- Pro conccrtatus est melius esset concerta-
cii Clironicon , et Fastos habes in cit. uit : sed illud genuinum viJetur Pro am- .

Bibl. Galland. tom. 10. p. 323. AKEV. monitarum alicubi legitur aiianorum seu ,

12. In coetu etc. Actione 3. concil. africanorum,sed legendum videtur,«r/<j//;j-

chalced.lb.in cphesina. Anno Christi 448. nitarum Notat Fiorezius , io exempljri
.

Ib. in chalccdonensi Anno 45 1. PEKL/.

. Marianae deesse de ante testimoniis AK. .

Ib. De Eusebio Dorilaei episco 14. Rescriptum . Eflitui c>t Rom.te

,ct Je -S. li.iuiaiio Uaronius fuse agit in ab Achiile Statio . Ib. Quid proJot .

Tom.lll. T
 i
4 <5 D E V I R I S
in sacris scripturis iloruisse asseritur, multasque cum beato Fulgen-
tio propositiones altemis epistolis habuisse narratur . Iste ad Pela-
gium Anatolium romanos diaconos , consulentes eum,vtrum
, et

liceat quemquam damnare post mortem edidit rescriptum , vbi ,

inter alia sic loquutus est,dicens Quid prodest dormientibus ec- :

clesiam perturbare ? Siquis adhuc in corpore mortis huius accusatus ,

et damnatus antequam mereretur absolui , de ecclesia raptus est ,
,

absolui non potest humano iudicio . Siquis accusatus , et absolutus

in pace catholicae ecclesiae transiuit ad Deum , condemnari non pot-
est vlterius humano iudicio . Siquis accusatus ante diem sacri eXA'
minis , repentina vocatione praeuentus est , intra sinum matris ec-
clesiae constitutus , diuino intelligendus est iudicio reseruari , et de
hcc nullus homo potest manifestam proferre sententiam , ctti si Deus
indulgentiam dedit ^nihil nocet nostra seueritas , sed si supplicium
praeparauit , nihil prodest nostra benignitas .

cap. xiii. 15- PETRVS , ilerdensis Hispaniarum ecclesiae episcopus, edi-

dit diuersis solemnitatibus congruentes orationes, et missas elegan-

ti sensu , et aperto sermone.

cap. xiv. 16. MARCELLINVS presbyter , scripsit Theodosio mi-
Italiae

nori, Arcadioque imperatoribus, opusculum vnum in quo retexit :

gesta episcoporum , qui ad destructionem homousion Arimini con-

uenerunt quique ita totum mundum perfidia itnpii dogmatis tur-
:

bauerunt, vt vix pauci antistites existerent , qui in inuiolabili fl-

dei cultu perseuerarent . Exponit quoque de Ario , dum ad Syn-

odum pergerec cum Alexandro disputaturus , qualiter conuersus
in via ad necessariam causam , viscera eius fuissent dirfusa . De fine
quoque Osii cordubensis vrbis episcopi , qui metu imperatoris fi-

dem praeuaricatus,perfidiae assertor , et impietatis effectus fuerat

Idem scripsit Pontianus episcopus afcr dam oratio , de qua viJe not. lib.i. offic.
ad Iustinianum imperatorem Contra . eccles. cap. 15. num. 1. AREV.
definit concil. 5. tonstantinopol. act. 5. 16. Marcellinus . Huius meminit Cen-
ete Theodoro Mopsuesteno , vide 24. nadius in Faustino presbytero . Ib. con-
quaest. 2. PEKEZ. uenerunt . Anno 559. PEREZ.
lb. Ferrandus diaconus floruit anno lb. Marcellini historia de Osii cor-
507. Eius opera edita extant , Panene- dubensis viorte iisdem verbis , sed paulo
licus ad Reginum Comitem epistolae, , fusior extat in Codice gothico bibliothe-
breuiatio canonum etc. Eidem a non- cae complutensis ad f.nem lsidori de Vi-
nullis ascribitur vita S. Fulgentii Ru- ris illustribus , sine nomine auctoris Mar-
gpensis episcopi . AREV. cellini . Porro Osius nobilissimus olim con-
1;. bliiia in officio eothico est quae- fessor , et doctiuitms »' ab fi»ptstiM »**
 ILLVSTRIBVS. T47
&ssequutcr profen-.Nam post impiam , inquit , Osii prae-
, sic talia

uaricationem ^dttm sanctus Gregorius eliberitanus episcopus in ccrdu-

bensi vrbe iuxta imperiale decretum fuisset adductus , ac minime
vellet communicare , commotus Osius dicit Clemeniino Constan-
illi

tii praefecto Vicario vt mitteret eum in exilium At ille inquit , . :

Non audeo episcopum in exilium mittere , nisi prius eum ab epi-

scopatu deiectris .

17. quod Osius vellet ferre

Vt autem vidit sanctus Gregorius ,

sententiam , appellat Christum totis fidei suae visceribus , exclamans

ita Christe Deus qui venturus es iudicare viuos , et mortuos. , ?ie
:
,

patiaris , hodie humanam proferri sententiam aduersus me minimum

seruum tuum qui pro fide nominis tui , vt reus assistens spectacu-
,

lum factus sum sed tu ipse , quaeso , in causa tua hod/e iudica , ipse
:

sententiam proferre dignare per vltionem Non ego , quasi metuens .

exilium ifugere cupio , quum mihi pro tuo numine nullum supplicium
graue sit sed vt multi praeuaricationis errore liberentur , quum
:

praesentem viderint vltionem His dictis , ecce repev.te Osiits resi- .

<iens fastu quasi regalis imperii , quum sententiam conaretur expri-

mere , os vertit , distorquens pariter et ceruicem , ac de sessu in ter-
tam eliditur , atque illico expirauit .

18. Tunc admirantibus cunctis , etiam Clementinus ille gentilis

expauit , tamen timens, ne in se simili suppli-

et licet esset iudex ,

cio iudicaretur prostrauit se ad pedes sancti viri obsecrans , vt sibi

,

parceret qui in eum diuinae legis ignorantia peccasset , et non tam

,

proprio arbitrio quam mav.dantis imperio Inde est , quod solus Gre-
,
.

goritts ex numero vindicantium integram fidem ^nec in fugam vcr-

sus est nec passus est exilium
, vnusquisque enim timuit de illo •,

vlterius iudicare .

Ath.tnasio laudatuS , Constantino impt- bus iecltS. PEREZ.

r.itori ctiam pcr htcras familiaris ( vt Ibid. Homousion : al. homousii . De
est in Co.l. thcodos. titttl. dc sacrosan- S. Gregorio Eliberitano Marryrologium
ctis ccclesiis ) quique in conciliis clibc- rom. die 24.editione Pa-
aprilis . In
ritano , tticaeno , et sar.iiccnsi , cum ma- iruro toletan. ad hunc locum
erudita
-
at catholicorum pro- nota subiicitur, qua ostenditur, commen-
itor , tand/m sinio delii r titia esse , quae Marceilinus r.arrat de
tnicnsi svnodo ad arianos defccit . De fine Osii quo in arguinento Natalis Ale-
:

quo vidc ctiani IlHariti») !ih. it Sytio- Xander Horezius , aliique vcrsati sunt .
,

a thanasiam lib. dc AKKVALVS.

vnitate Trini*
tatis , Sulpicii Scttc-i histbridm et lio- , 18. Vindicantium . Viniicat M.trty-
Aorium Augustodunen. lib. dc striptori- rcs apud Opiatum iib. 1. PERE2.
T 2
 ,

i
4S D E V I R I S
cap. xv. 19. ITACIVS Hispaniarura episcopus , cognomento , et elo-
quio Clarus, scripsit quemdam librum sub apologetici specie , in
quo detestanda Priscilliani dogmata , et maleficiorum eius artes

libidinumque eius probra demonstrat : ostendens, Marcum quein-

dam memphiticum , magicae artis scientissimum , discipulum fuisse
Manis,et Priscilliani magistrum Hic autem cum Vrsatio episcopo .

ob necem eiusdem Priscilliani ,cuius accusatores extiterant, eccle-

siae communione priuatus, exilio condemnatur ibique die vitimo ,

fungitur Theodosio maiore,et Valentiniano regnantibus.

,

cap. xvi. 20. SIRICIVS clarissimus pontifex et romanae sedis antistes, ,

scripsit decretale opusculum directum ad Eumerium tarraconensem

episcopum In quo inter alias ecclesiasticas disciplinas constituit,
.

haereticorum baptisma nequaquam ab ecclesia reicindendum Re- .

perimus et aliam eius epistolam ad diuersos episcopos missam ,

in qua condemnat Iouinianum haereticum , atque Auxentium , ce«
terosque eorumdem sequaces . Praefuit Romae annos quatuorde-
cim . Obiit Theodosio , et Valentiniano regnantibus .

cap. xvii. 21. PAVLINVS presbyter explicuit in benedictionibus patriar*

charum triplici intelligentiae genere librum satis succincta breuita-
19. Prifciiliani . Vide Epiphan. lib.x. curate typis commissae sunt a Constan-
capit. 2A- - cl Iftn. lib. 1. cap. 8. et 9. tio : post quem Siricii epistolas , et de-
Ib. De Mane Cyrillus catechcs. 60. , et creta Gallandius recudit tom. 7. biblio-
Epiphan. lib. 2. capit. 661. PERtZ. thecae Patrum pag. 533. Pro Eumerius
lb. IMarcum istum e Gallia in Hi- alii malunt Himerium , quin obstet au-
spaniam concessisse , vbi feminam no- ctoritas codicis a Perezio allegati Epi- .

bilem Agapen et Helpidium rhetorem

, graphae basilicae S- Pauli Romae, a Ma-
seduxit, ostendit Florezius tom.14. Hisp. rangonio diuulgatae , annos pontificatus
sacr. pag. 13. ex Sulpicio , et S. Hiero- tribuunt Siricio quindecim , menses vn-
nymo . Inde nata est Priscilliani haere- decim , dies viginti quinque . AREV.
sis . Idem Fiorezius de Itacio agit tom. 21. Anno 410. fuit cpiscopus nola-
13. pag. 150. et tom.14. pag.215. AR. tius Paitlinus hic , de quo multa mentio
20. Siricius Anno 385. - Decretale
. apttd Hieronymum , Augustinum , Ambro-
etc. Extant epistolae - Eumerium Eu- . . sium , Gregorium, ct Gennadium Frustra .

merius semper vocatur in v. c. , non Hi- enim multi r.ostra aetate Honorium A11-
merius . - Et aliam De qua vtde Am- . gustodunensem sequuti , Paulinos duosfa-
bros. epist. 8. et 81. PEREZ. ciunt ,vnum nolanum episcopum , alterum
Jb.Schottus monet, legendum, Siri- presbyterum mediolanensem auctorem vi-
cius , non Siricus . Zaccaria miram dis- tae sancti Ambrosii , quum ipse Paulinus
sensionem inter chronologos notarat es- in epistola ad Alypium scribat , se,ii-
se , quod' attinet ad epocham pontifica- $et in Hispania ordtnatus fuerit prcsby*
tus a Siricio suscepti , de qua videri pos- ter a Lampio episcopo barcinonensi , ta-
sunt Papebrochius, vterque Pagius, Blan- men beneficio sancti Ambrosii asseqitutum
chinius , et alii Epistolae Siricii , vti
. esie , vt , vbicumque terrarum degeret ,
eliae genuinae aliorum pontificuna , ac- Ambrosii presbyter dicemur . Vorro hu-
 I L L V S T R I B V S .
*49
te compositum Idem etiam ,
petente Augustino , ccnscrlp sit Am-
brosii vitam, signis florentem , atque doctrinis , et meritis aposto-

lorum non imparem .Siquidem et Constantius episcopus Germa-j

ni vitam contexuit : obitumque Paulini Oranius edidit .

22. PROBA vxor Adelphii proconsulis , femina iccirco inter cap. xviii.
viros ecclesiasticos posita sola ,
pro eo quod in laude Christi ver-
sata est , componens centonem de Christo virgilianis coaptatum
versiculis . Cuius quidem non miramur studium, sed laudamus in
genium . Quod tamen opusculum inter apocryphas scripturas in
sefitur .

iusmo.U vitae , qttae ab Isidoro comme- etiam presbyterum . Schottus putabat,

morantur , nempt Ambrosii mediolanensis, Oranium esse cognomen Forttmati poe-
Cermani antisiodorensis , et Paulini nola- tae , qui post Seuerum Sulpicium de Pon-
ni episcoporum editae a Paulino , Con- tio Pauiino , fortasse eo , qui fuit nola-
stantio , et Oranio extant in vetustissi- nus episcopns, conscripsit versibus Gal? .

tno exemplari ecclesiae tohtanae , et fe- landius tom. 8. Biblioth. p. 211. edidit
oressae apud Laurentium Surium.
- Pauiini nolani episcopi carmina qu3e-
PEREZIV5 . dam auctiors , et emendatiora ex Min-
Ib. Fallitur Perezius cum multis aliis, recensione ; et tom. 9. pag. 23'.
garellii
quod Paulinum ab Isidoro laudattim cre- Paulini mediolanensis tria opuscula , sci-
diderit fuisse episcopum nolamim , vt licet vitam S. Ambrosii , Libellum aduer-
iam notarunt Miracus , et editor operum sus Caelestium , et alium De benedictio-
Patrum Toletanorum qui obseruat , du- nibus patriarcharum , et in prologome-
bitari posse an Paulinus , S. Ambrosii
, nis ad hunc tomum 9. contra Tillemon-
diaconus , vnquam ad presbyteratus or- tium,et Fontaninum cum Fabricio , et
dinem ascenderit , quum solum id apud laudato Mingarellio caput hoc Isidori
Isidorum legatur . Zaccaria addit , Pau- tuetur . Inter opera Paulini nolani ex-
linuni presbyterum mediolanensem, scri- tat eius vita ab Vranio , siue Oranio
ptorem vitae S. Ambrosii , distinguendum conscripta . AREVALVS .

etiam esse a Paulino biterrensi , etsi duos 22. Anno Christi 410. extat ccgno-
hos Paulinos Dupinius contuderit Pu- . mine Faicoaia Valeria Centonem . Me- .

tarant Caueus , et Oudinus, Isidorum per tninit Hieron. ad Paulinum Apoayphutn .

oscitantiam Rufini opus de codero ar- vocat Gelasius dist. 15. PERLZ.
gumento , de quo supra num. 8. , Pau- Ib. In ms.Aguirriano , Prob.t , quae cog-
lino aflinxisse sed opus Paulini diuer-: nomento Falconia dicitur , vxor ctc. Mi-
sum est , cuius fragmentum iViartianaeus raeus putac , Isidoium deceptum , quod
edidit inter Hieronymiana , et integrum Probam vxorem Adelphii dixerit sed :

libellum Mingarellius in Anecdotis vete- potius ipse decipitur , quod poetriam

runi P3trinn latinorum Bononiae i 7 i» •> Probam credidcrit fuisse Aniciam Falto-
Putat Mingarellius , Isiuorum scripsisse niam Probam consulum matrem, filiam,
,

dup/iii intclligentiae gencre ; quia id m.i- et vxorem ,vt obseiuat Fontaninius de

fcis optri congruit Constantium , quem . antiquit. Hortae lib. 2. De nobilissima
episcopum Isidorus nomiuat , Zaccaria familia Aniciorum vide commentar. ad
vult essc presbyterum a Sidonio ceie- Prudentium lib. 1. contra Symnoachum
bratum,de quo Oudinus et ita oppor- : V. 555. , et seqq. Ex eadem familia fuit
tumor est comparatio inter Constantium, Proba vxor Adelpbii quamuis hic in ca- ,

et Oranium prcsbytcros , et Paulinum talo^is procousulum qui aliunde nobij ,

 . .

r;o D E V I R I S
c.\r. xix= 23. IOANNES sanctissimus constantinopofitanae sedis episco«
pus, cognomento Chrysostomus : cuir.s oratio et plurimam cordis
compuncticnem , et magnam suauiloquentiam tribuit, condiditgrae-

co eloquio multa , et praeclara opuscula. E quibus vtitur latinitas

chiobus eius de lapsis libellis, scriptis ad quemdam Theodorum ia-
xnentis , et exhortationibus plenis bona conuersa- , vtpote illum a
tione dciectum . Et quia monachi vitam cnm eo in vno eodem- ,

que monasterio excrcuerat , ideo conuersationis ibi factae eum in

libris ipsis admonuit, prouocans eum ad propositum atque osten* ,

dens, nulli peccatori, vel impio , si ad poenitentiam redeat , de-

sperandum .

24. Legimus eiusdem et librum alium , cuius pracnotatio est,

Neminem posse laedi ab alio , ?iisi a semetipso . Ad personam quo-
que cuiusdam nobilissimae matronae Gregoriae reperitur opus eius
morum, siue de com-
insigne de conuersatione vitae, et institutione
pugnantia virtutum et vitiorum Est etiam et alius liber eiusdem
, .

apud latinos de compunctione cordis Alter quoque scriptus ad .

cfliemdam Eutropium , quum palatio pulsus ad altarium confugisset.

25. Mukos praeterea composuit diuersosque tractatus , quos ,

enumerare perlongum est Cuius quidem studii,etsi nonomnia, .

tamen quamplurima eloquentiae eius fluenta de graeco in Jatinum

hoti sunt i non reperiatur . Pro ih lau- Quisnam interpres latinus fuerit duorum
de alii in laudem De hoc centone vi-. libellorum , quibus Isidori aeuo vtebatur
de notas ad Decretuin Gelasii pcst Se- l3tinitas, non constat: Anianum , vel Mu-
dulium num. 52. psg. 425. et serj. Con- tranum srholasticum nonnulli indicant.
fer etiam Didacum Couarruuiam lib. 4. AREVALVS
variar. resolut. cap. 14. in distinct. 15. 24. De compugnantia :al. de compu-
AREVALVS gnatiotte . Vide Isidoriana cap.84. n.20.,
. 23. Ioannes e:c. anno 298. PEREZ. vbi de Conflictu virtutum , et vitiorum,
It. De
S. Ioanne Chrysostomo vide- qui Isidoro ascribitur , disserui . Opuscu-
ti possant Montfauconius in editione la quaedam loannis Chrysostomi re-
S.
im S. Doctoris , Fabriciirs in Bibl. cens ediu leguntur in Biblioth, Galland.
r/r.-cca tom. 7. pag. 560. et seqq. , et tom. 8. pag. 239. , et tom.14. in append.
Bollapdiani tom. 4. septembris . Zncca- pag. 136. AREV.
>tat contra Io. Georgium Walchium 25. Eecimo tertio anno . Forte an-
in Hist. ecclesiast. noui testamenti pag. yio 7. ex
tiam annos 6. sedisse constat
1374. Chrysostomi cognomentam iam
, Marcellvio Niceph. Constamin. De-
, et

sexto seculo et ante sextam synodum ,

, iectns anno Christi 404. ex Marceliino $
anno 680. habitam , ohtlnuisse In vcr- . mcrtuus exul anno 407. ex Pailc Diac<
sibus etiam , qui ab Isidoro editi pro sua - Corpus etc. H«ec adduntur in vno
bibliotheca dicuntur, Ioannes Chrysosto* exemplari . PEREZIVS .

rnus vocatur,ct ratio nominis redditur . Ib, Ix historia pro certo ponendum,
 I L L V S T R I B V S. 151
sermonem translata sunt . Hic autem decimo tertio anno episco-
patus sui discordia Theophili alexandrini episcopi oppressus Fa- .

uentes episcopi nostri Arcadio imperatori , damnauerunt eum inno-

centem,atque ab episcopatu deiectum , Pontum in exilium retru-

serunt Corpus trigesimo quinto anno a die tunctionis ab

. exilio

.Constantinopolim reuocatur , etiam in apostolorum ecclesia se-

pelitur .

26. SEDVLIVS presbyter edidit tres libros , dactylico heroi- cap. xx.
co metro compositos, quorum primus signa, et virtutes veteris te-
stamenti potentissime resonat , reliqui vero gestorum Christi sacra-
menta , vel miracnla intonant .

27. POSSIDIVS africanae prouinciae episcopus . Hic stilo per- cap. xxi.
sequutus est vitam sancti Augustini , cui etiam operi subiecit in-
dicuium scriptorum eius enumerans , quanta id;m beatissimus do-
,

ctor scripsit , vbi plusquam quadringentorum librorum volumina

supputantur Homiliarum vero , et epistolarum quaestionumque
. ,

intinitus modus est,vt pene vix possit quisquam articulo suo alie-
na tanta scribere quanta ille proprio labore composuit
, .

2 8. PRIMASIVS , africanus episcopus composuit sermone scho- , cap. xxii.

lastico de haeresibus tres libros directos ad Fortunatum episco-
pum explicans in eis quod olim beatissimus Augustinus in libro
, ,

haereseon imperfectum rnorte interueniente, reliquerat. In primo

,

Chrysostomum anno 7. fnisse oppres- raeas affingit , in quibus verba .•juaedam

sum Aduertit Schottus,in vno ms. to
. Pelagii , seu alicuius petagiani notantur,
let. pro cpiscopi nostri legi episcopi no~ siue ab aliis intrusa , siue ab auctore
uein . Alii omittunt nostri , et nov.em , adoptat.i . AREV.
quod meliorem , et veriorem sensum 27. Possidius Ita v. c. , nbn Possido-
.

reddit Quod Pontum Chrysostomus in

. nius \ fuit episcopus calameniis in Nuwi-
exilium retrusus dicitur,ita est intelli- dia\in 7. Concil. Carthag. anno 418.
gendum , vt Comanis ad Pontum Euxi- - Vitatn etc. Extat . PERLZ.
num obierrtjdum ex variis aliis loris lb. Notae in editione Grialii confu-»
ad Pityuntem depornretur Ex aliis edi- . sae erant Ioannes Salinas Possidii in-
.

tionibus reposui anno a <Ne functionit i diculum , et vitam anno 1731. Romae
nam in editione Grialii a omittitur . AR. typis edidit , ciusque fidem tuetur con-
26. Sedulius . A'ino 4>o. - Tres li- tra Ioannem Clericum
, siue Pherepo-
bros . Lau.iat Gdasius dist. 15. PEREZ. num animaduersionibus ad S. Augu-
in
lb. In prok-gomenis ad Scdulium stini opera Vitam Tossidii , ab oculato
.

vitam eius exposui , et de operibus dis- teste conscriptam , babes etiam apuJ
scrui Videri etiam potest Zaccariae Hi-
. Bollandistas ad dicm 17. maii AR. .

storia literaria Italiae tom. 4. pag. 200. Primasius . Anno 555. - Fortu-
28.
Annotationes in epistolas Pauli , quae al- natum . Prouinciac bi^.icen.ie dicttur in
terius Sedulii sunt , Sedulio poetae Mi- concil. constantinop. ccilat.x. - Dt-
5.
 152 D E V I R IS
namque ostendens, quid haereticum faciat,in secundo , et tertfo

digerens , quid haereticum demonstret .

CAP. XXIII. 29. PROTERIVS , alexandrinae ecclesiae antistes,scripsit epi-

stolas ad Leonem romanae
episcopnm de festiuitate paschali.
sedis
Hunc autem Leonis Augusti temporibus Dioscori haeretici succes-
sores 3 auctore Timotheo seditione facta crudelissime peremerunt,
,

ipsumque Timotheum sibi pro alexandrino episcopo statuerunt.

C.\P. XXIV,
30. PASCHASINVS, siciliensis episcopus , edidit vnam episto-
lam paschalem ad Leonem supradictum Papam directam , qua in

refert paschalis mysterii miraculum his verbis Est , mquit posses- :

,

sio , quae appellatur Meltinas in montibus arduis , ac siluis densis-

,

simis constituta, illic perparua , atque njili opere constructa ecclesia

est , in cuius baptisterio nocte sacrosancta paschali , baptizandi hora^
quum nullus canalis sit , w/ fistula , nec aqua omnino <vicina >fons
ex sese repletur : paucisque , qui fuerint , consecratis 3 quum deducto-
rium
n.onstret . Extctnl eius ctmment. in Apo- egi . Paschasinus : al. Paschasius . Pro
calyps. PEREZ. Meltinas al. Miltinas , al. Mentina et :

Ib. Post demostret in nonnullis edi- pro discedit al. minus bene descen-
tionibus additur , Claruit Iustiniano re- dit Quod refert S. Gregorius Tu-
.

gnante pro lustiniano mendose Iuliano .

: ronensis , simile miraculum in Hispania
Miraeus ait, Primasium obiisse non an- accidisse , mirum , inquit Schottus , id ab
no 440. , vt Xystus Senensis refert , sed Isidoro non recenseri neque hoc loco ,
503. Perezius indicat annum 553. AR. nequc in libris Etymologiarum , vbi de
29. Anno 457. Nicephorus lib. 15. cereo paschali agit . Alia miracula huic
Liberatus cap. 16. PEREZ. affinia narrat Ioannes Moschus in Prato
Ib. Epistola Proterii de paschate edi- spirituali cap. 214. et 2. 1 5 » alia alii , vt .

ta fuit ab Aegidio Bucherio cap.2. com- videri potest in not. ad librum S. II-
mentarii ad Victorii Aquitani cap.onem . defonsi De cognitione baptismi tom. 2.
Pro successores Zaccaria coniiciebat suf- Patrum Toletanorum cap.105. pag.210.
fragatores . Mors Proterii contigit anno vbi eruditissimus auctor ostendere co-
457. quarto , vel , vt alii malunt, quin- naturisimile miraculum , quod Ildefon»
to kal. aprilis . AREV. sus commemorat , esse illud ipsum, quod
30. Anno 445. scripta est epistola. Gregorius Turonensis Hispaniae ascri-
Exstat cum epistolis Leonis tom. 1. concil. psit,quamuis Ildefonsus locum miraculi
Faschasinus hic lilybetanus ( in Sicilia ) non Semper tamen mirum
expresserit .

tpiscopus fuit , legatus Leonis Papae irt videri debet quod neque Isidorus , ne-
,

concil. chalcedonen. ann. 451. - Baptizan- que Ildefonsus in Hispania huiusmodi

di hora . Contigit anno 417. Simile mi- miraculum contigisse indicauerint Epi- .

raculum in Hispania anno 583. ex Creg. stola Paschasini a Miraeo scripta dici-
Turonen. lib. 10. cap. 22. et Sigeberto . tur anno 443. Quod Perezius ait Con-
PEREZIVS . tigit anno 417., ad miraculum referri
Notas editionis Grialii hoc
lbid. videtur . AREV.
quoque loco confusas in ordinem red-
 .

ILLVSTRIBVS. i
n
r!um nullum sit , vt venerat aqua , ex sese discedit Claruit sub .

Theodosio iuniore , Arcadii imperatoris filio .

3 r. IVLIANVS quidam gallus, cognomento Pomerius , hic cap. xxv.

octo libros de animae natura in dialogi morem conscripsnV, Ho-
rum primus continet, quid sit anima, vel qualiter credatur ad Dei
imaginem facta. In secundo loquitur vtrum anima corporea an , ,

incorporea sit In tertio disserit, primo homini vnde anima sit fa-
.

cta. In quarto,vtrum noua anima sine peccato fiatran peccatum

primi hominis ex illo propagata originaliter trahat .

32. In quinto describit , quae sit facultas animae In sexto .

eloquitur , vnde sit illa discordia, qua carni spiritus,vel caro spi-
ritui aduersatur In septimo autem scribit de differentia vitarum,
.

et mortium, vel resurrectione carnis , et animae, siue de morte car-

nis ac de eius resurrectione
, In octauo loquitur de his,quaein .

fine mundi futura sunt, vel de quaestionibus , quae solent de re-

surrectione proponi,siue de finibus bonorum , atque malorum .

33. Hic tamen in secundo eiusdem operis libro , Tertuliiani er-

roribus consentiens, animam coipoream esse dixit, quibusdam hoc
fallacibus argumentis astruere contendens Edidit etiam vnum li- .

bellum de virginibus instituendis, alios quoque tres de futurae vi-

tae contemplaticne , vel actuali conuersatione , necnon de vitiis ,
atque virtutibus .

34. EVGIPIVS abbas lucullanensis oppidi Neapoli Campaniae. cap. xxv:,

Hic ad quemdam Paschasium diaconum libellum de vita sancti
31. Iulianus . Antio 450. - Gallus vel omitcendum est gallus cum non-
Ataurum ait fuisse Gennadias Faho er-
. nullis editionibus . AREV.
£0 confundunt quidatn Pomerium ann 32. Suspicatur Schotfus , octauum li-

Iuliano episcopo toletano , qui obiit antio brum de quae in fine mundi futu-
his ,

690. PEREZ. ra sunt, csse Prognosticon illud , quod

It>- Antiquissimus est hic error , quo Duaci Boetius Epo edidit At hoc Pro- .

Iulianus toletanus cum Iuliano Pomerio gnosticon certo est opus Iuliani toleta-
confunditur , vt ex veteribus codicibus ni , in quo identidem verba Pomerii re-
liquet. Alioquin Iulianus toletanus sae- feruntur . AREV.
pe Pomerium laudat , sequiturque . Vi- 34. Extat vita apud Suriutn . De
de Hispaniam sarram tom. 5. pag 300. , Seucrino Greg. iib. 7. epist. 84. P.iul.
tt vitam S. Iuliani toletani episcopi Diac. Iib. 1. cap. 12. Importunus consul
tom. Patrum toletanorum
2. Obser- . anno Christi 509. Ad Eugipiutn txjtat
uandum quod Gennadius etsi maurum
,
,
cpist. Fulgcntii lluspensis . Eugipium s:
natione dicit Pomcrium , in Gallia tamen vi.iisse, a:t Cassiodor, lib. I. diuin. inst.
ordtnatutn presbyterum asscrit quo for- : PEREZ.
te alludit IsidoruSjdum sallum vocat
^ Jb. Eugipium , quem Cassiodorus se
Tom.lll, V
 154 D E V I R I S

moiiachi Seuerini transmissum breni stilo composnit . Scripsit et

regulam monachis consistencibns in monasterio sancti Seuerini ,

quam eisdem moriens quasi testamentario iure reiiquit Claruit .

posc cansulatum Importuni iunioris, Anastasio imperatore regnante.

cap. xxvn. 35. FVLGENTIVS afer, ecclesiae ruspensis episcopus , in con-
fessione fidei clarus,in scripturis diuinis copiosissime eruditus, in
loquendo quoque docendo,ac disserendo subtilis,scri-
dulcis , in

psit multa . E quibus legimus de gratia Dei,et libero arbitrio li-

bros responsionum septem , in quibus Fausto Galliae regiensis vr-
bis episcopo, pelagianae prauitati consentienti , respondens, obni-
titur eiusprofundam destruere calliditatem .

36. Legimus et eiusdem librum de sancta Trinitate ad Felicem

directum notarium Librum quoque regulae verae fidei , et alium
.

de sacramento incarnationis Domini nostri Iesu Christi Extant .

et duo. eiusdem libri de veritate praedestinationis ad episcopos mis-

si , in quibus demonstratur , quod gratia Dei in bonis voluntatem
humanam quod Deus quosdam praedestinationis suae
praeuenit, et
munere iustificans praeeligit quosdam vero in suis reprobis mo- ,

ribus occulto quodam iudicio derelinquit.

37. Est et liber altercationis eius , quo de fide cum Trasa-
mundo rege idem beatus Fulgentius disputauit . Ad Ferrandum
quoque ecclesiae carthaginiensis diaconum vnum de interrogacis
quaestionibus scripsit libellum . Inter haec composuit multos tra-

vidisse ait , alium iuniorem Eugipium librum Petri diaconi ,et aliorum ad Ful-
esse Fabricius cura aliis obseruat Con-
, . gentium , et alios episcopos Africae de
iectura Loaisae. etSchotti, legendum post incarnatione , et gratia Iesu Christi , et
consulatum Importunii , et Decii iunioris librum Fulgentii,et aliorum episcopo-
non placet Zaccariae , nam Importunus rum de eodem argumento ad eundeni
consul solus fuit et potuit Importunus
: Petrum diaconum ; inter opera vero Ful.
iunior dici ratione alicuius fratris stii , gentii Ferrandi diaconi eodem tomo pag.
aut alterius ex familia viri ea aetate ce- 329. et seqq. recensita
Ful- , vitam S.
lebris , nec tamen consulis aut lunior : gentii ruspensis episcopi a Ferrando , vt
agnomen fortasse erat . Quod si mutare videtur, conscriptam Codex Regio-va-
.

quidquam placeat , censet Zaccaria , lu- tic. 125. pag. 69. exhibet sermonem Ful-
nioris ab imperito iibrario positum pro gentii episcopi De natali Domini , C'a-
itermn ,pro illustris . AR.
aut pientes aliquid etc. , et pag. 82. Sermo-
35. Fulgentius Anno 500. PEREZ.
. rem Fulgent-ii carthaginensis episcopi dc
Ib. Ioannes MoTanus eruditam prae- S. Stephano . AREV.
fationem adiecit editioni operum Ful- 37. Trasamundus scribi etiarn solet
gentii , a Ioanne Olimmerio typis Plan- Thrasamundus , Transamundus , et Tra-
tinianis procuratae . In biblioth. Galland. simundus ac similis varietas occurrit in
:

tom. xi. pag. 230. et seqq. legere licet Historia gothorum n. 81. AREV,
 . , ,

ILLVSTRIBVS. i J5
CtatUS 5
quibus sacerdotes in ecclesiis vterentur
Plurima qitoque .

feruntur ingenii eius monumenta . Haec tantum ex pretiosis do-

ctrinae eius floribus carpsimus Sors melior, cui delicias . omnium
Jibrorum eius praestiterit Dominus Claruit sub Trasamundo . re-

ge wandilorum, Anastasio Imperatore regnante .

38. EVCHERIVS. Franciae episcopus, elegans sententiis , or- cap. xxyiii,

natus in verbis , edidit ad Hilarium arelatensem antistitem , eremi
deserta petentem , vnum opusculum de
laude eiusdem eremi lucu-
lentissimum, et dulci sermone dictatum , in quo opere laudamus
doctorem etsi , pauca s tamen pulchra dicentem Breuitas , vt ait .

quidam, laus est interdnm in aliqua parte dicendi , in •vniuersa.

eloquentia laudem non habet .

39. HILARIVS arelatensis episcopus scripsit vitam parentis, cap. xxix.

et praedecessoris sui sanctissimi , ac venerabilis Honorati episcopi,
suaui,ac praeclaro praedictatam eloquio .

40. APRINGIVS ecclesiae pacensis Hispaniarum episcopus , cap.xxx.

disertus lingua , et scientia eruditus, interpretatus est Apocalypsin
Ioannis apostoli subtili sensu , atque illustri sermone melius pene,

38. Eucherius . Anno 450. Lugdu- 40. Apringius . ^»«0 Christi 540.
ncnsis episcopus fuit apitd Gennadium t Apringii nomine multorum manibus cir-
tt Marcellinum . - Breuitas etc. Cicero. cumfertur opus ingens manuscriptum in
nis sunt vcrba , ( in Oratore ad Bru- Apocalypsin Sed ego , quum viderem co-
.

tum ) . PEREZ. dicem ipsum gothicum legionensem scri-

Ib. Franciae tpiscopus al. Frauciae ptum eia milesima ociaua , animaduet-
presbyter-Jortssse quianonnunquain etiam ti inde auctoris nomen non constare , sed
episcopi presbyteri dicebantur , atque ita editum opus in gratiam cuiusdam Ethe-
aliquando S. Ioannes Chrysostomus lo- rii . Quin et praefatione iile auctor
in
quitur De Eucherio videri potest P, De
. ait , se collegisse sua ex libris Victorini ,
Colonia in historia literarir. vrbis lug- Isidori , et Apringii Vt manifesto con-
.

dunensis Fabricius tom. 2. biblioth.

. stet non esse illum Apringium
, , cuius
med. aeui de Eucheriis agens obseruat Isidorus meminit PEREZ. .

quod Dionysius Faucherius quaedam ve- Ib. Florezius tom. 14. Hisp. sacr.
ltlti Isidori verba ex hoc opere affert, vbi agit de episcopis pacensibus , ait
quae in nullo codice veteri , in nul- Apringium floruisse ab anno 531. Su-
h eJitione leguntur , scilicet : Scripsit , opus
spicatur ms. , de quo Perezius lo-
alia in multos sacros libros commentaria quitur , esse Beati , qui cum Etherio er-
non minus necessaria ,quam viilia ,prae- rores Elipandi confutauit quod ex non- :

te vero in Cenesin , et libros Regum , nullis mss. confirmat Bayerius in not.

ad Salonium ,et Veranium fratres epi- ad biblioth. veter. hispan. Nic. Anto-
scopos , ofius prolixum , et doctissimum . nii Prodiit hoc commentarium Beati .

ARhVALVS vt creditur, Matriti 1770. Antiqaioris

?9- Anno 43 1. De hoc Gennadius . commenurii Aprin^ii meminit Br^ulio
LEZ, epist. 2j. tom. 30. Hisp. sixr. AK.
V 2
 ,

156 D E V I R I S
quam veteres ecclesiastici viri e.xposuisse videntur . Scripsit et non-
nulla, quae tamen ad notitiam nostrae lectionis minime peruene-
runt . Claruit temporibus Theudis principis gothorum .

CAT. xxxi. 41. IVSTINIANVS imperator quosdam libros de incarnatione

Domini edidit quos etiam per diuersas prouincias misit. Condi-
,

dit quoque et rescriptum contra illyricianam synodum et aduer- ,

sus africanos episcopos chalcedonensis synodi defensores peruerso

studio : in quo tria capitula damnare contendit,id est , Theodori
mopsuesteni episcopi dicta,siue rescripta Theodoreti , et episto-
lam ,
quae dicitur Ib.ie edesseni episcopi .

CAP.XXXII. 42. FACVNDVS afer , hermianensis ecclesiae episcopus, duo«

decim libros pro delensione trium capitulorum scripsit , quoruni
stilo elicuit, praefata tria capitula in praescriptione apostolicae fi«

dei,et chalcedonensis synodi impusnatione fuisse damnata, id est,

epistolam Ibae edesseni episcopi ad Marim persam directam , et Theo-
dorum mopsuestenum episcopum , et Theodoreti Cyri episcopi di-
cta . Claruit post consulatum Basilii anno decimo , regnante Iusti-

niano imperatore .

CAP. XXXIII. 43. IVSTINIANVS de Hispania, ecclesiae valentinae episco-

pus,ex quatuor fratribus episcopis eadein matre progenitis vnus,
scripsitlibrum responiionum ad quemdam Rusticum de interroga*
tis quaestionibus , quarum prima responsio est de Spiritu sancto :

secunda est contra bonosianos, qui Christum adoptiuum filium ,

et non proprium dicunt tertia responsio est de baptismo Christi, :

quod iterare non licet:quarta responsio est de distinctione bapti-

smi Ioannis , et Christi : quinta responsio est, quia Filius , sicut Pa-
41. Anno 553. Sumpta haec ex Libe- condemnabat apostolica fides , vt expli-
rato , et Victore tunnensi . Synodus illyri- cat Schottus : sicut apud Liuiurn
10. lib.
eiana ann 549. Damnat etiam lustinianus dec. 4. Persei crimina sunt crimina , quae
( tria capitula ) in fidei suae professione Perseus obiiciebat . Gallandius tom. xi.
quae cxtat 1 tom. Concil. Vide scholion
. suae bibliotherae pag. 665. et seqq. li-
de Theodoro mopsuesieno supra ad caput bros duodecim Facundi pro defensione
quartum . PERLZ. trium capitulorum notis Sirmondi illu-
lb. Ne^otium trium capitulorum , stratos, et a Iosepho Blanchino emen-
quantum satis est , supra num. 5. expli- datos, ac suppletos inseruit . AR.
cui. AKEV. 43. Anno 531. PEREZ.
42. Sumpta ex Victore tunnensi . lb. Iustinianus hic videtur
ille ipse,
- Claruit ctc. Anno Christi 551. PEREZ. qui valentino concilio temporibus Theu-
Jb. In praescriptione apostolicae fi- dis subscripsit secundo loco , et a non»
dei al. in proscriptione apostolicae fidei,
: nullis dictus est Iustinus sed ex russ. :

hoc est, io his , quae proscribebat , et Florezius tom, 8. Hisp. sacr. pag. 160.

O
 ILL VSTRIBVS; i
57
ter , inuisibilis sit . Floruit in Hispaniis temporibus Theudis princi-
pis gothorum .

44. IVSTVS vrgellitanae ecclesiae Hispaniarum episcopus, et cap. xxxiv.

frater praedicti Iustiniani , edidit libellum expositionis in Cantica

canticorum, totum valde breuiter , atque aperte per allegoriam :en-
sum discutiens. Huins quoque fratres Nebridius, et Elpidius quae-
dam scripsisse feruntur, quibus quia incogniti sumus , magis reti-
cenda fatemur .

45. MARTINVS dumiensis monasterii sanctissimus pontifex , cap. xxxv,

ex Orientis partibus nauigans , in Gallaeciam , venit ibique con-
uersisab ariana impietate ad fidem catholicam sueuorum populis
regulam fidei et sanctae religionis constituit i ecclesias confirma-
uit , monasteria condidit , copiosaque praecepta piae institutionis
composuit .

Cuins quidem ego

4<5. ipse legi libriim de differentiis quatuor
virtutum,et aliud volumen epistolarum , in quibus hortatur vitae
restituit nomen Iustiniani , quem ab an- Maftini epitaphio ab se componto , quod
no 551. episccpum
ordinatum fuisse ex vetusto libro descnptum habemns ,
colligit,et saltem vsque ad annum 546. Eius hoc cst initium Pannoniis genitns
:

vixisse. AREV. trariscendens aequora vasta - Gallecias

44. Libellum etc. Extat. Nebridius in gremium diuinis nutibus actus etc.
episcopus egarensis subscribit in 2. concil. auit monasterium dumiense in Gal-
tolet. anno Christi
527. et in ccncil. lecia , vt dicitur in decimo concil. to-
tarrac. anno 516. PEREZ. lct. itaque subscribit Martinus episcoput
Ib. Pro vrgelliianae alii or-^ilitanae , in concil. primo bracar. anno Christi s6i.
vel orgellitanae Postea pro qutbus etc.
. inde factus «rckiepiscopus bracaren. sub-
alii de q-.-.ibus quia nobis incogniti sunt ,
, scribit in secundo concil. bracar. ar.no
tnagis reticendum fatemur Vc-ra lectio 562. praefuit vero his ecclcsiis annos
est , quam apposui, quamuis-vitiosa for- ita ex Grc^orio turonens. in Chron.
tasse videatur Ea extat etiam apud Loai-
. et lib. primo de miraculis Martini tu-
sam , et Grialinm , nisi quod apud hos roneniis cap. II. et Aimoino lib.^. ag.
legitur e quibus pro quibits Atque ita . Eius aliqita opuscula feruntur impressa :
fere explicat Nic. Antonius lib. 5. bi- plura nos habemui nonditm edita. PLREZ.
blioth. vet. hi«.p. cap. 5. n. 255. Sensns Ib. S. Martinus episcopus fuit ab an-
at , nuae quia non cognescimus . Vide no 572. ad annum 580. Eius vitam , ac
not. ad epistolam 3. IsiJori n.im. 1. In res gestas tom. 15.
describit Florezius
Spicilegio Dacherii tom. 3. inter episto- Hi^p. sacr. , et inter appendices eiusdem
las inisccllaneas pag. 1 19. epistola secun- ra collocat , quorum nonnulla tunc
da cst Iuiti episcopi orgelitant ad Sir- primum inccm viderunt (Jallandius 1. 12.
.

gam papam : Sciens te etc. Des'»nit , in suae bibliothecae pag. 272. et seq^. opu-
Domino loue . Offcrt tractatum hbu in scula septem S. Martini Dumiensis col-
Cantica cantuorum AREV. . legit, et recensnit ; ignarus tamen edi-
45- Martinus episcopus dumiensis , tionis a Florezio adornntae Pro n GaU .

uatione pannonius fitit , vt ex Cregorii laeciam mendose nonnulli editi niCaliutS,

tutonensis huieria constat , et ex ipsius Scribitur etiam Oaliecia . ARLV.
 ,

t 5 S D E V I R I S
emendationem , et conuersationem fidei , orationis instantiam , et
eleemosynarum distributionem , et super omnia cultum virtutum
omnium, et pietatem Floruit regnante Theodemiro rege sueuo- .

rum , temporibus quibus Iustinianus in republica,

illis , et Athana*
gildus in Hispaniis imperium tenuerunt .
CAP. XXXVI. 47. AVITVS viennensis episcopus, scientia secularium litera-
rum doctissimus, edidit quinque libellos heroico metro compositos }
quorum primus est de origine mundi secundus de originali pec-
,

cato , tertius de essentia Dei , quartus de diluuio mundi , quintus

de transitu Maris Fuscinam sororem de lau-
rubri . Scripsit et ad
de virginitatis librnm vnum , pulcherrimo compositum carmine

et eleganti epigrammate coaptatum .

CAl'. XXXVll, 48. DRACONTIVS composuit heroicis versibus Hexameron

creationis mundi,et luculenter quidem composuit, et scripsit .
CAP. XXXVHI. 49. VICTOR tunnehsis ecclesiae africanus episcopus Hic a .

principio mundi vsque ad primum Iustini iunioris imperii annum

breuem per consules annuos bellicarum, ecclesiasticarumque rerum
nobilissimam promulgauit historiam , laude , et notatione illustrem,
47. Anno Christi 490. vide Cregor. rat exilium , quo mihi va!de dignus fuis
turonens. Sigebertum , et Adonem . - Li- se videtur . Restitit enim Vigilii Papae ,

bellos etc. Extant impressa . TEREZ. lustiniani imp. et synodi constantinopol.

Ib. Auiti epijto!ae extab*iit apud iir- dccretis , dum tria capitula , de qitibus
moncium , qui nonnullas publicauit t. 1. sv.pra diximus , mordicus defend.it Hic .

conciliorum Galliae . Gallandius tom.io. apud Isidorum lib. 5. Etymolog. c. 38.

suae biblioth. pag. 697. et seqq. prae- falso Turonensis scribitur , ab aliis Tu-
ter poenoata , quae Isidorus laudat , col- nunensis , Trithemio Cummenensis , sed
lepit epistolas , homilias , et aliorum opu- ipse se in vetusto codice Tunnensem vO'
sculorum fragmenta . AREV. cal Puto esse oppidum Africae Procon-
.

48. Extat impress. vide infra in Eu- sularis , quod Tunis Polybio , et Strabo-
genio tertio PEREZ. . , Tunisense
ni vocatur Plinio , Liuio au-
Ib. Dracontii Carmina duplo auctio- tem Tunes Tunetis infiectitur Nobiie .

ra , quam antea prodierant , ex mss. va- his temporibus ob expcditionem Caroli

ticanis edidi Romae 1791., notisque re- Quinti Caesaris . Huius Victoris memi-
censui . In prolegomenis fuse de aucto- nerunt etiam Ado Viennensis , et Otho
re Jisserui quem hispanum fuisse , conii-
,
Frisingen. lib. 5. cup. 4. PEREZ.
ciebam An prcsbyter fuerit , non con-
. Ib. Victor a Grialio Tununensis vo-
stat . AREV. catur lib. 5. Etymolog cap. 3S. num.7.
49. Victoris tunnensis cpiscopi habeo Schottus ex ms. ingolstadiensi malebat
Chronicon manustriptum in quo post Eu- , Tnnmuensis Nonnulli comminiscuntur
.

sebiiim , Hieronymum
Prosperum tem- , et Tmuensis , quae Aegypti est vrbs Eius- .

pora proseqv.itur a consulatuxviu.Tkeo- dem meminit Isidorus in prae-

Victoris
dosii Iunioris , id est, anno CAmr/444. fatione ad Chronicon Obseruandum 5 .

vsque ad annum primum lustini lunio- quod Victcr post Prosperum , vt ait Pe-
ris , id esl , Chtisti 567. Ibi suum deplo- rezius , tempora prcsecutus est , atque
 . .

ILLVSTRIBVS. l59
K memoria dignissimam Hic pro defensione trium capitulorum
.

a Iustiniano Augusto ecclesia sua pulsus , exilio in Aegyptum

transportatur
50. Inde rursum Constantinopolin vocatus , dum Iustiniano
imperatori Eutychio constantinopolitanae vrbis episcopo ob-
, et

trectatoribus eorumdem trium capitulorum resisteret , rursus in mo-

nasterio eiusdem ciuitatis custodiendus mittitur , atque in eadem
damnatione ( vt dicunt ) permanens, moritur .

51. IOANNES sanctae memoriae constantinopolitanus episco- cap.xxxix.

pus,natione cappadox , ad quem beatus Gregorius librum regu-
lae pastoralis scripsit, vir inaestimabilis abstinentiae, et eleemosynis
tantum largissimus , vt zelo auaritiae aduersus eum imperator Mau-
ricius permotus vrbe pauperes pellendos ediceret
,

52. Hic graeco eloquio edidit de sacramento baptismatis re-

scriptum ad bonae recordationis dominum nostrum, et praedeces-
sorem Leandrum episcopum , in quo nihil proprium ponit sed tan- ,

tummodo antiquorum Patrum replicat de trina mersione senten-

tias .CJaruit temporibus Mauricii principis, defunctusque est , Au-
gusto eodem regnante .

53. GREGORIVS
Papa romanae sedis apostolicae praesul , cap. xl.
compunctione timoris Dei plenus,et humanitate summns, tanto-
que per gratiam Spiritus lumine praeditus vt non
sancti scientiae ,

modo illi in praesentibus temporibus quisquam doctorum , sed nec

in praeteritis quidem par fuerit vnquam Hic in exordio episco* .

patus edidit librum regulae pastoralis, directum ad Ioannem con-

stantinopolitanae sedis episcopum In quo docet , qualis quisque .

adeo continuauie historiam , quam ab bris . Obiit anno 595. Vide Patrem Le-
origine mundi Eusebius auspicatus fuit • Quien tom. 1. Orient. christ. col. 226.
Eius Chronicon pluribus in iocis resti- AREVALVS .

tutum , notisque illustratum tom. 12. 53. Constantinopolitanae . Jtai.lib.

suae biblioth. Gallandius edidit AK. . Re^istr. epist. 4. non ergo ad loanntm
51. lciunator vocatur a Niceph. con- rauennatem vt in impress. PLKtZ.
,

stanunop. PEREZ. lb. Non solumin impressis, vt ait

Ib. Ioannes Ieiunator diuersus est ab Perezius , sed etiam in maltis mss. an-
alio Ioanne cappadoce constantinopoli- tiquis , liber regulae pastoralis directus
tano cpiscopo , qui obiit anno 535., de apparet ad loannem rauennatem . Sed
quo Fabricius tom. xl. biblioth. ^raecae praeferenda videtur auctorita<. Isk-ori ,
P a g- IJ7l« In Isidori textu fortasse et Re^istri , quae capite 1. libri llde-
ab alio adiectum est , nationc cappa- fonsi Le illustr. comprobatur , nisi
vir.
dox . Memoria loannis Ieiunatoris a dicamus , ad vtrumque fuisse eum li-
graecis cekbratur quano uonas septem- brucu directum ARLV. .
 . . ,

160 D E V I R I S
nd ofncium regiminis veniat,vel qualiter , dum venerit, viuere,vel
docere subiectos studeat.
54. Leandro episcopo , Iibrum beati
Idem etiam , efilagitante
Iob mystico, ac morali sensu disseruit, totamque eius propheticain
historiam triginta quinque voluminibus largo eloquentiae fonte ex-
plicuit In quibus quidem quanta mysteria sacramentorum aperian-
.

tur, quantaque sint in aniorem vitae aeternae praecepta, vel quan-

ta clareant ornamenta verborum , nemo sapiens explieare valebit
etiam si omnes artus eius vertantur in linguas
55. Scripsit etiam et quasdam epistolas ad praedictum Lean-
drum , e quibus vna eisdem libris Iob titulo praerationis adne-
111

ctitur : aitera eloquitur de mersione baptismatis, in qua inter cete-

ra ita scriptum est : Reprehensibile , inquit , esse nullatenus potest
injantem in baptismate mergere , ve l semel , vel ter ,
qv.ando in tri-
bus mersionibus personarum Trinitas , et in vna potest Diuinitatis
sin^ularitas
o desicnari
o .

56. Fertur tamen idem sanctissimus vir et alios libros morales

scripsisse, totumque textum quatuor euangeliorum sermocinando
in populis exposuisse, incognitum scilicet nobis opus . Felix ta-
men,et nimium felix , qui omnia studiorum eius potuif cogno-

scere . autem Mauricio Augusto imperatore obiit in ipso

Floruit :

exordio Phocatis romani principis.

CAI>. XLI. 57. LEANDER genitus patre Seueriano carthaginiensis pro-
uinciae , professione monachus , et ex monacho hispalensis eccle-
siae prouinciae Baeticae constitutus episcopus, vir suauis eloquio ,

inge-
55. Epistolas ad Leandrum. etc. Et gorii a Melchioris Cani calumniis Ba-
aliae lib. 4. Registr. epist. 46. c. 90. el roniuin egregie vindicare in notis ad
lib.y. epist. 125.- Altera Primo lib. Re- M.trtyrol. rom. die 23. decembris AR. .

gistr. 41. PEREZ.

epist. 56. Euangeliorum etc. Extant homil.
Ib. Post designari nonnulli editi sic 40. in euangelia . - Obiit . Anno Cnii-
per^unt Praeteiea edidit * ,quod totum
: sti 604. PEREZ.
mysticum eius intellectum in xxn. ho- Ib. Euangeliorum etc. Hoc arguit,
tniltis Homilias autem euan-
disseruit . intrusa esse, quae dehomiliis num. piaec.
geliorum item dialogi more cum Petro
: in nonnuilis editionibus adiunguntur .
habttos de vn tutibus Patrum libros qua- AREVALVS
tuor ,quorum dissertatione et veibo-
in 57. Prcuinciae . Falso Lttcas tuden-
rum fiores , et sensuum depromit venu- sis , ct alii addunt , Duce . - Ab Ariana
states Fertur etc. Post edidit aliquid
. etc. In concil. 3. tolet. ann. 589. Gieg.%.
deesse Loaisa , et Fabricius animaduer- d.aicg. cap.ji. et Cregor. n*>c«. PEREZ.
tunt . Miraeus obseruat,L>iaiogosS,Gre-
 .

ILLVSTRIBVS. t6l
ingcnio praestantissimus, vita quoque etiam , atque doctrina cla-
rissimus,vt et fide eius , atque industria populi gentis gothorum
ab ariana insania ad fidem catholicam reuerterentur . Hic namque
in exilii sui peregrinatione composuit duos aduersus haereticorum
dogmata libros , eruditione sacrarum scripturarum ditissimos , in
quibus vehementi stilo arianae impietatis confbdit , atque dete^it
prauitatem ostendens scilicet, quid contra eosdem
: habeat catho-
lica ecclesia, vel quantum distat ab eis religione , vel fidei sacra-
mentis
58. Extat et aliud laudabile eius opusculum aduersus institu-
ta arianorum, in quo, propositis eorum dictis , suas responsiones
opponit . Praeterea edidit vnum ad Florentinam sororem de insti-
tutione virginum , et contemptu mundi libellum , titulorum distin-
ctionibus praenotatum Siquidem etin ecclesiasticis officiis idem non
.

paruo laborauit studio in toto enim Psalterio duplici editione ora- :

tiones conscripsit : in sacriflcio quoque , laudibus , atque psalmis

multa dulci sono composuit.
59. Scripsit ad Papam Gregorium de ba-
et epistolas multas :

ptismo vnam,alteram ad fratrem,in qua praemonet, cuique mor«

tem non esse rimendam . Ad ceteros quoque episcopos plurimas
promulgauit familiares epistolas , etsi non satis splendidas verbis

58. Ad Florentinam Lib. de Vir- . 639., id est , Christi 601. tradit Isido-
gin.extat Oueti ( iam impressus). PEREZ. rus libro de gothis Non vcro mortuutn .

Ib, In toto psalterio etc. Innuuntur Leandrum ante istum annum 600. e x eo
orationes pro officiis ecclesiasticis ex- liquet , qv.od Cregorius Papa ad Lean-
cerptae ex psalmis iuxta primam , et se- drum hispalcnsem scribit 7. hb. Rcgist.
cundam editionecn S. Hieronymi , vt fu- cpist. 125. Indiciionc 1. anno nono sui
sius explicui in Isidorianis cap.87. n. 20. pontijscatus ,ncmpe anno Christi 599. Ita
et seqq. AREV. constabit summa annorum episcopatus
59. Floruit . Anno Christi 600. - Vi- Jsidori qui fratri Leandro successit , v:
,
tae terminum Leander hispalensis quo
. diximus . Praefuit enim Isidorus suae ec-
anno fuerit mortuus , ambigunt nostri hi- clesiae hispaleusi prope quadraointa an-
>:oriei ltaque libet in gratiam nostri
. nos , auctore sancto lldefonso . Quum ve-
Isidori , qui et illius germanus , et suc- ro certissimum sit Isidorum mortuum ,
cessor in ecclesia hispalensi fuit , annum anno Christi 636., id quod paulo postbi
mortts Leandri certo constituere . Ego Isidoro confinnabimus ,siqttis retrocedat,
Leandrum anno Christi 6oc. mortuum facile et mortem Leandri , et initium Isi'
colligo ex his coniecturis . Primum quod dori reperiat , vercque illud de quadra-
Ulum,ait lsidorus frater , vita junctum ginta prope annis ab Ildefonso dictum
o>e Recaredi rtgis , quem regemcon- cognoscet . PEREZ.
stat obiisse anno Chnsti 600. Nam suc- lb. Vitac: al. vitae actualii , vel vi~
cessisse Recaredo Liuuam regtm era tae mortalis . AREV.
fom.Vll, X
 , .

i6i D E V I R I S
acutas tamen sententiis . Floruit sub Reccaredo viro reli^ioso , aC
principe glorioso , cuius etiam temporibus mirabili obitu vitae ter-
minum clausit .

cap. xlIi. 60. LVCINIANVS Carthaginis Spartariae episcopus , in Scri-

pturis doctus : cuius quidem multas epistolas legimus, de sacramen-
to deniuue baptismatis vnam,etad Eutropium abbatem,qui post-
ea Valentiae episcopus fuit , plurimas . Reliqua vero industiiae ,

et laboris eius ad nostram notitiam minime venerunt . Claruit tem-

poribus Mauricii Augusti occubuit Constantinopoli , veneno ( vt
:

ferunt ) extinctus ab aemulis,sed, vt scriptum est , lustus quacum-

que morte praeoccupatus fuerit , anima eius in rejrigerio erit .

cap. xliii. 61. SEVERVS malacitanae sedis antistes , coilega , et socius

Luciniani episcopi, edidit libeilum vnum aduersus Vincentium cae-
saraugustanae vrbis episcopum, qui ex catholico ad arianam pra*
uitatem fuerat deuolutus. Est et alius eiusdem de virginitate ad
sororem libellus,qui dicitur annulus : cuius quidem fatemur co-
gnouisse titulum , ignorare eloquium*\ Claruit temporibus praedi-
cti imperatoris , quo etiam regnante vitam finiuit.
cap. xliv. 62. IOANNES gerundensis ecclesiae episcopus, natiuitate go-

60. Lucinianum , sitte Licinianum git eodem modo , ac S. Isidorus S.Am- .

( vtroque enim tnodo scriptum reperio ) brosius De obitu Valent. exhibet pariter
quidam ex nostris nuper tradiderunt Car- quacumque morte . Quod attinet ad epi-
thagine translaHim fuisse ad episcopa- stofas qius de caelo cecidisse Vincen-
,

tum valtntinum , non satis imellectis ver- tius ebusitanus episcopus credebat , de
bis Isiiori, qiti non Lucinianum , sedEu- quibus Perezius in nota , obseruandum *
tropium ait fuisse episcopum valetttinum , etiam Lucam tudensem contra Albi-
ad /juem scripserit Lucinianus multas epi- gens. lib. 3. cap. 18. mentionem facere
stolas Huius Luciniani epistola ad Pa-
. de quibusdam epistolis, quas Albigenses
pam Gregorium edita est cum ipsis Mo- spargebant , fingentes, a filio Dei fuisse
ralibus Ego vero praeterea habeo et
. scriptas , et per angelorum manus ho-
huius Luciniani, atque Seueri eius collegae minibus transmissas . AREV.
doctitsimam epistolam manuscriptatn ad 61. De Vincentio Isidorus lib. de gC-
Epiphanium diaconum vbi angelos pro-, tis in Leouigildo . PEREZ.
bat esse incorporeos alteram ad Vin-
, et Ib. Claruit Anno 590. PEREZ.
.

centium , non caesaraugustanum , sed ebtt- Ib. Collega , et socius scilicet in ali- :

litanae insulae episcopum , crcdeutem quo monasterio . Vide Florezium 1. 12,

epistolas quasdam de caelo cecidisse . pag. 303. Seuerus fuit episcopus mala-
PEREZ. citanus ab anno 578. ad 601. circiter
Ib. Claruit. Circa ann. 590. PEREZ. Pro ex catholico : al. ex catholica : al. ex
Ib. In Vulgata legitur , lustus autem catholica fide . Pro annulus Schottus ex
si morte praeoccupatus fuerit , in refri- vestigiis veteris scripturae colligebat legi
gerio erit S. Eulogius cordubensis in
. posse aureolus AREV. .

Ap ologetico , paragrapho Quid enim , le- 62. Pro Scalabi natus alii Scalabittt*
 .

ILL VSTRIBVS. T^
thus, prouinciae Lusitaniae Scalabi natus Hic,quum esset ado- .

lescens ,Constantinopolim perrexit , ibique graeca, et latina erudi-

tione munitus, post decem,et septem annos in Hispanias reuersus
est , eodem tempore , quo , incitante Leouigildo rege , ariana fer-
uebat insania Hunc supradictus rex,quum ad nefandae haeresis
.

crudelitatem compelleret , et hic oinnino resisteret , exilio trusus ,

et Barcinonem relegatus , per decem annos multas insidias, et per-

sequutiones ab arianis perpessus est .

6$. Qui postea condidit monasterium , quod nomine Blclaro

dicitur , vbi , congregata monachorum societate , scripsit regulam
ipsi monasterio profuturam , sed et cunctis Deum timentibus satis

necessariam Chronicorum ab anno primo Iusti-

. Addidit in libro
ni Iuniotis prir.cipatus vsque ad annum octauum Mauricii prin-
cipis romanorum et quartum Recaredi regis annum , historico ,
,

compositoque sermone valde vtilem historiam et multa alia scri- :

bere dicitur , qune ad nostram notitiam non peruenerunt .

64. EVTROPIVS ecclesiae valentinae episcopus, dum adhuc cap. xlw

in monasterio seruitano degeret , et pater esset monachorum, scri-
psit ad Papam Lucinianum , cuius supra fecimus mentionem , val-
de vtilem epistolam , in qua petit ab eodem , quare baptizatis in-
fantibus chrisma , post haec vnctio tribuatur. Scripsit et ad Petrum
nus credulitatem , quod fortasse me-
er. in viuis fuisse , quum Isidorus haec scri-
lius pro crudelitatem De Ioanne Ge- . beret . Ioannem hunc ex orientali ec-
rundensi , seu Biclarensi Florezius t. 6. clesianonnullos ritus in liturgiam go«
Append. 9. vbi Chronicon eius iilustra- thicam inuexisse Pinius in disscrt. de li-
turn producit . Idem Chronicon pluri- turg.goth.cap.2.$.?. colligit, ct cum Nic.
bus restitutum prodiit in bibiioth.
in locis Antonio apud Isidorum n.62. legit post
Gailandii qui quarruis Florezii editio-
, decem , et septem annos pro septtmo de-
nem ignorauerit , tamen plura addit lc- nnm ar.no , quod Bignaeus edidit . Sei
ctu digna etiam iu Prolegoraenis tomi 12. apud hunc corrigi potest septimo deci-
AREVALVS mo anno AREV. .

6}. Ioannis Biclarensis Abbatis Chro- 64. Penes Eutropium abbatem serui-
nicon , cuius liidorus mcminit , habeo de- tanum , ct Leandrum episcopttm fuit sum-
scriptum cx vetustissimo libro gcthico . ma concilit tcrtii tolet. , att Ioattn. Bi-
Hic auctor y vt de se ipse ait , Vietoris clar. ann. 589. De monasterio scruita-
mis Chronico» vlterius perduxit ab no Udefonsus iu Donato . - ircauicensem »
anno Christi 566. vsqtie ad 590. vbi Forte ercauicensem Pt REZ, .

nostrorum rcgum Leouigildi , et Recare- Ib. Lueinianum de quo num. 60. :

di historiam pcr singuhs imperatorum Alii Licinianum , \ el Licinium Pro ir- .

annos doetissime persequitur . PtHt/,. cauicensem alii irtabicensem . Schottus

Ib. Scribere : aiii scripsisse , quod no- coniiciebat ercauiensem . Pro districtiont
undum : nam ex verbo scribcre colli- alii institutione , alii distinctione Klore-
^unt multi , Ioanncm Bidarcnscm adhuc zius tom. 7. pa^-7 - >sserit gothoj di-
»
X z
 .

i*4 DE VIRIS ILLVSTRIBVS .

episcopum ircauicensem de districtione monachorum salubri ser-'

moiie compositam epistolam et valde monachis necessariam
, .

cap.xlvi. 65. MAXIMVS caesaraugustanae ciuitatis episcopus multa ver-

su , prosaque componere dicitur Scripsit et breui stilo historiolam
.

de iis , quae temporibus gothorum in Hispaniis acta sunt, histori-

co , et composito sermone,sed et multa alia scribere dicitur,quae
necdum legi

xissearcauicensem, romanos ircamcen- 610. 614. Isidorus scribit hunc librum

sem Petrum autem episcopum ircaui-
: VSqut ad annum 610. PEREZ.
censem fuisse ait ab anno circiter 589. Ib. Maximo huic affingitur supposi-
ad annum circiter 600. Haec postrema ticium Chronicon , de quo plura Nic.
epistola extat in append. Collectionis Antonius Pro scribere alii scripsisse
. .

regularum Holstenii ; eadem cum alia de Post hoc cap. 46. in libro Isidori sequi-
octo vitiis in bibliothvca Patrum Lug- tur , Praenotatio librorum S. Isidori tt
duncnsi tom. 27. Florezius tom. 8. Hisp. Braulione edita, quae m Isidorianis cap.3.
sacr. inter episcopos valentinos ex Isi- num. 1. et seqq. descripta, et illustrata
doro Eutropium recenset . AREV. fuit. Continuatio S. Ildefonsi , quae ab
65. Subscribit in tribus Concil. mss. aliis etiam adiungi solet , inter Appen=
barcinon. tolet. ct egarensi anno 599. dices exhibetur . AREV.
 .

APPENDICES
A D

S. I S I DOR I
P E R A.

X A P P E N D I I.

S< ILDEFONSI TOLET. EPISC

DE VIRORVM ILLVSTRIVM SCRIPTIS.

PRAEFATIO.

V iroriim annotationtm illorum

ecclesia toto
, qttorum edictis
terrarum orbe diffusa Ulustratur in bonis , atque dejenditur
, atque doctrinis sancta

ex aduersis , mox post ascensionem Christi ab apostolorum exordio , W> bea-

tus , atque doctissimus Hieronymus presbyter plene dicitur annotasse , qui
singulatim nomina eorum , teriem temporum , monumenta librorum , diuer-
titates opusculorum 3 in laudabilem , uecessariamque memoriam vsque ad
seipsum stilo euidenti conscribens , et innotesceudo monstrauit, et retexen-
do posteris commendauit . Hunc sequut:is Geunadius , renotatiouis ordinem
textu simili percucurrit
2. Deiuceps vir prudentUsimus hispalensis sedis Isidorus episcopus eo-
dem ductu quosque liros optimos reperit,in anuotationem subiunxit . Si-
quidem non omnia perscrutatus abscessit Post huuc in uostris partiuus
.

iucuria cunctvs iuuasit ,ita vt qrtaeda,,; vetusta antiquitas operiret , et qua»;-

fluriu.a niua neglectus obtiuiouis al-scouderet . /Ist ego procul valde im-

Pracf. n. i. Sancii lldefonsi libru-n de hidoro addidiise praefatur . PEREZ.

Virii illuitribus addidimus , quoniam pro- lb. In editionibusS.Isiviorihaec5.il-
pier argumenti similitudintm in omni- defonM continuatio libro S. IsiJori Je
bus nostns Ubris hidoro adiunctus re- vir. illunr. coaiungi solct . Innotescen-
fcritur . Quin et lldcjonsus ipse eum se do : acuve , nota facicndo . AREV.
 .

\66 A P P E N D I X I.

far et h:s 3 qtios attnotatio retinet , et illis 3

qttos renctatio delectauit , indi-
gntisque satis absque substantia totius boni operis , successorque sanctae
, et
memoriae aiterius Eugenii factus in sede illa gloriosa toletanae vrbis
( quam
tion ex hominum immenso conueutu gloriosam dico , quum hanc et
gloricsorum illustret praesentia Principum , sed ex hoc , quod coram timen-
tibus Domitium iniquis , atque iustis habetur locus terribilis , omtiique ve-
tieratione sublimis ) conatus sum , etsi non elegans stndium , vel ob seque-
lam voluntatss bonae illorum miscere memoriae gloriosae sedis , ne incurre-
rem ex silentio damttum , si tam gloriosae sedis , tmnque gloriosorum viro-
rum clarescentem memoriae iucem tenebrosa tiube silentii contexissem .
g. Fertur namque ex antiquitate veteri , quod potuisse fieri cernitur
exemplo temporis noui . 7Vam Montanus sedis eiusdem beatissimus praesul 3
vt a se coniugalis conuersationis infamiam propttlsaret , tamdiu assumptos
veste candtntes narratur tenuisse carbones , douec Dornino consecrans ob-
Jationem , tctius per semetipsum compleret missae celebritatem . §hto sacri-
ficio expleto 3 prunarum ignis cum decore vestis adeo iu concordiam venit , '

Vt fiec festis vim extingueret ignis , nec vis ignis Jtatum laederet vestis .
Rursum qtium Helladio epiicopo sedis eius lustus diaconus- fastu superbiae
insultaret , post mortem quidem sui pontificis vixit episcopus , et ipse tabe-
factus , sed iu reprobum versus , ob intemperautiam morum
sensum a mi-
nistris altaris sui dormiens , straugulattis laqueo expirauit .
4. hem quum successori eius Ittsto episcopo Gerontius presbyter , Frin-
cipis oblectamine fotus , contemptum , aduersitate>„que dejerret , tatn repen-
tino motu vim perdidit intellectus 3 vt multis medicorum curationibtts acto
quidquid in medelam fieret , totum in pestis augmentum cresceret . Sicque
perinualuit ccmmotio mentis 3 vt vsqtte ad obitum suum horror esset ho-
mini eius vel participatio visionis , vel colloquium oris . Adhuc etiam suc-
cessori iu Eugenio prioti Lucidius diaconus stius , quum iuue-
tocum eitts

xtis violenter honorem presbyterii , et quaedam praedia

amicitiae secutari ,

extorsisset , tam in reprobum sensum , tamqtie in languoris superemiuen-

tem peruenit statum 3 vt quum vitiere recusaret 3 tam mori esset 3 quod vi.
ueret 3 quam viuere ,
qtiod tnori vellet
5. Hortim ergo bonorum studiis prouocatus 3 quaeque vetera antiquorum
reiatu quaeque
reperi
3 notta exhioiticne temporis didici , orsu linguae ., quo
potui , subnotatii , vt illorum bonae memoriae imtgar , a quibtts praua ope-
ratione disiungor Et qui cum illis in templo Dei non infero doctrinae
.

copiarn , offerentium commendem fideli obsequela memoriam , obsecrans 0-

mnes , vt me ditiinae ingerant pietati §htare iltos humanae memoriae , ex

.

qua labi poterant , tenaciter ccmmendaui Sane beatissimum Gregorium san- .

ctae memoriae Isidorus annotauerat sed quia tton tantum de operibus eius
:

dixit , quantum nos sumus experti , ideo renotationem ittitis submouentes ,

quaeque de ilio nouimus , stiio pleniore notamus .

4. Florezius edidit caratoribus pro legendum homims eius . Pro Lucidius alii
curationibus . Fro homini eius videtur Eufridias , vel Eufidius . AREV.
 . .

D£ VIRIS ILLVSTRIBVS. 167

1 Gregorius Papa romanus. 8 lustus episcopus toletanus.

2 Asturius episcopus toletanus . 9 Nonnitus episcopus gerundensis.
$ Montanus episcopus toletanus . 10 Conantius episcopus palentinus .
4 Donatus monachus afer !J Braulio episcopus caesaraugust.
5 Aurasius episcopus toletanus . 12 Eugenius episcopus toletanus .
6 loannes episcopus caesaraugust. 13 Eugenius alter episcopus toleta-
7 HellaJius episcopus toletanus . nus

,G REGORIVS
ne timoris Dei
Papa romanae seJis
plenus , et humilitate
, compunctio- CAPt
et apostolicae praesul,
summus tantoque per gratiam Spi-
,
lt

ritus sancti scientiae lumine pracditus , vt non modo illi praesentium tem-
porum quisquam , sed nec in praeteritis quidem par fuerit vnquam . Ita
enim cunctorum meritorum claruit perfectione sublimis , vt exclusis o-
mnibus illustrium virorum comparationibus, nihil illi simile demonstret
antiquitas .

2. Vicit enim sanctitate Antonium , eloquentia Cyprianum , sapientia

Augustinum Hic namque in exorJio episcopatus sui edidit librum re-
.

gulae pastoralis , directum ad loannem constantinopolitanae sedis episco-

pum , in quo docet, qualis quisque ad officium regiminis veniat , vel qua-
liter dum venerit , viuere , vel docere subiectos studeat . Scripsit prae-
terea, exceptis opusculis,de quibus IsiJorus beatae memoriae mentionera
facit , idem excdlentissimus doctor et aiios libros MoraJes , viJelicet su-
per Ezcchielcm prophetam homilias viginti duas in libris duobus com-
pactas , in quibus multa de diuinis scripturis mystico , ac morali sensu
Juculente , necnon et racunJo sermone Jisseruit .
3. Super librum Salomonis, cui titulus est Canticum canticorum , quam-
mire scribens , morali sensu opus omne exponendo percurrit De vitis .

Patrum pcr ltalium commorantium ediJit etiam libros qu..tuor , quos vo-
lumine vno compegit , quem quidem codicem dialogorum maluit appel-
lari ln quibus libris, quanta diuinitatis lateant sacramenta , et in amore
.

caelestis patriae mira documenta , studiosus potest facile cognoscere Icctor .

4. Extant et ipsius ad diuersos epistolae plurimae , limato quidcm ,
et claro stilo digestae , quas qui perlegcrit , liquido aduertet , et in eo ad
Dcuin rectam fuisse intentionem , et ad animarum zelum omoi vigiiantia,
et cura cxtitisse solertem Has itaque vno volurnine arctans , in libris
.

duoJecim distinxit , Regiltrum nominanJum esse decreuit . Ferturetalia

n. 1. Papae vita ,quam se

Giegorii dorus , licet in impressis , rauennatis .

scripsisse lldefonsus ait

, in omnibus de- PERE2.
siderabatur exemplaribus lldcfonsi , prae- Ib. Constantinopolitanae : etiam hoc
ter vnum illud tnonasterti Fontis sancti, loco alii renonere vellent rauennatis .

vnde nos bonam partem libelli Isidori Vide DOt. ad num. 53. libri Isidori . Prp
de viris illustribus sumpsimus . PEREZ. luculente nonnulli impressi luculttttet .

2. Constantinoj-oluanae . lta Isi- ARLVALVS.

 ,

i63 A P P E N D I X I.

opuscula edidisse egregia manus nostras nondum perucnerunt

, sed ad ."

Felicissimus tamen, et nimium felix, cui dedit Deusstudiorum eius omnia

perpendere dicta. Floruit namque vir iste subiimis , ac beatissimus do-
ctor , et praesul , Mauricio Augusto regnante.
CAP "
n *
5. ASTVRIVS post Audentium in toletana vrbe sedis metropolis pro-
uinciae Carthaginis pontifejf successor obuenit , vir egregius adsignans
opcra virtutum plus exemplo viuendi , quam calamo scribentis . Hic et
saccrdotio bcatus,et miraculo dignus , quia quibus iungeretur in caelo,
eorum terreno reperire membra meruit in sepulcro . Nam quum sedis suae
saeerdotio fungeretur, diuina dicitur reuelatione commonitus complutcnsi
sepultos municipio, quod ab vrbe eius ferme sexagesimo miliario situm
est, Dei martyres pcrscrutari . Qui concitus accurrens, quos et tellus ag-
geris , et obliuio temporis presserat , in lucem , et gloriam terrenae co-
gnitionis prouehendos inucnit Quibus repertis, redire in sedem renuens,
.

seruitute simul , et assiduitate sanctis innexus , diem clausit extremum .

Cuius tamen sedem,donec vixit,nemo adiit Inde , vt antiquitas fert .

in Toleto sacerdos nonus , et in Compluto agnoscitur primus •

cap. 111. g_ MONTANVS pcst Celsum primae sedis prouinciae Carthaginis to-
letanae vrbis cathedram tenuit homo ct virtute spiritus nitens, et elo-
:

quii opportunitate decorus , regimen honoris retcntauit , ac disposuit , con-

digno, caelestique iure simul , et ordine . Scripsit epistolas duas ecclesia-
sticae vtilitatis disciplina consertas , e quibus vnam Palentiae habitato-
ribus , in qua prcsbyteros chrisma conficcre, episcoposque alienae dioecesis
alterius territorii ecclesias consecrare , magna perhibetur prohibere aucto-
ritate ,sacrarum literarum testimoniis affirmans, id ipsum fieri penitus
non licere .

7. Amatores quoque Priscillianae sectae, licet non operarentur eadem,

quia tamen memoriam eius amorc rctinerent , abdicat ,et exprobrat , com-
memorans, quod in libris beatissimi Turibii episcopi ad Leonem Papain
missis,eadem Priscillianorum hacresis detecta , conuicta , atque deccnter
maneat
5. Asturius ,forte qui irt conc. tolet. habemus nondum editas . Is vero Turi-
— Audentium Audatii episcopi hispani
. bius , ad qticm Montanus scribit , mona-
meminit Gennadius - Martyres . Sanctos
. chus fuit palentinus , valde diuersus a san-
lustum,et Pastorem passos sub Datiano, cto Turibio asturicensi episcopo , cuius
de quibus Prudentius . PEREZ. corpus Lebanae apud astures colitur . Est
Ib. De inuentione corporum SS. Iu- et tertius Turibius notarius romanae se~
sti , et Pastoris , ac de Asturio agitFlo- dis , cuius mentiofit in primo concilio bra-
rezius tom. 7. Hisp. sacr. pag. 177. et carensi, PEREZ.
seqq. Asturius 3 S. Ildefonso dicitur sa- Ib. In editione Grialii vnam Palen-
cerdos , seu episcopus in Toleto no- tinae per errorem, vt videtur . De Mon-
,

nus , quia gothorum tempore primi Eu- tano , eiusque operibus vide tom. 1. Pa-
genii martyris memoria in Hispania non trum toletanorum , vbi etiam de Turi-
videtur conseruata Vide notam Perezii
. biorum numero ex Aguirrio . Epistolae
infra num. 18. AREV. Montani primum ab Aguirrio , deinde a
6. Montani archiepiscopi toletani duas Florezio , postremo cit. tom. 1. Patrum
epistoias, quarumlldefonsusmeminit ,nos toletanorum editae fuerunt AR. .
 DE VIRIS ILLVSTRIBVS. t $9
maneat abdicata. Aliam vero epistolam ad Turibium religiosum , in qua
collaudans eum , quod cuituram destruxerit idolorum , committit ei sa-
cerdotalis auctoritatem vigoris , per quam presbyteros chrisma conficere,
et episcopos alienae sortis alterius dioecesis ecclesias consecrare magna
compescat inuectione .
8. Hic vir antiquissima,fidelique relatione narratur ad exprobratio-
nem infamiae tamdiu prunas tenuisse in vestimento ardentes, donec co-
ram sedis suae sacro aitari totius missae celebritatem per semetipsum ex-
pieret Peractis autem solemnibus, nec prunae ignem , nec vestis inuenta
.

est amisisse decorem Tunc Deo relatis gratiaritm actionibus , per sjm-
.

plicem naturam ignis conuicta est et fallacia dctestabilis accusantis, et in-

nocentia beatissimi sacerdotis . Gloriosus habitus fuit temporibus Amala-
rici regis : annis nouem pontificatus tenuic dignit:.tem .

9. DONATVS opere monschus; cuiusdam eremitae cap.

et professione, et IT4
fertur in Africa extitisse discipulus. Hic vioientias barbararum gentium
imminere conspicijns, atque ouilis dissipationem , et gregis monachorum'
pericula pertimescens , ferme cum septuaginta monachis , copiosisque libro-
rum codicibus nanaii vehicuio in Hispaniam commeauit . Cui ab iilustri,
religiosaque femina Minicea subsidiis,ac rerum opibus ministratis , Serui-
tanu.n monasccrium visus est construxisse Iste prior in Hispaniam mo- .

nasticae obseruantiae vsum , et regulam dicitur adduxisse : tam viuens vir-

tutum cxemplis nobilis,quam defunctus memoriae claritatc sublimis . Hic
et in praesenti luce subsistens, et in crypta sepulcri quiescens , signis qui-
busdam proditur cffulgere salutis, vnde et monumentum eius honorabi-
licer colere perhibentur incolae regionis .

10. AVRASIVS toletanae ecclesiae pontifex , metropolis vrbis, post ca?. v.

Adelphium in loco asciscitur sacerdotis, vir bonus, regiminis auctoritatfe
pracclarus, domesticis rebus bcne dispositus, aduersitatibus infixis constan-
ter erectus qui quanto extitit temperatior mansuetis, tanto fortior sem-
:

per fuit inuentus aduersis Plus illi intentio in defensione veritatis, quatn
.

in scribendi exercitio mansit vndc perfectissimis viris compar habetur,

:

8. Amalarici. Et ita subscribit Mon- dorum num.64.,siue a Setabi , siue a

tanus i» 2. concil. tolcf. anno 5. Ama- Seruis Dei id nomen fluxerit
edi- - In
larici . PEREZ. tionibus S. Ildefonsi scribitur Siruitanum.
Ib. AJ exprobrationem: al. ad expro- Vide Florezium tom. 8. pag.6o. et seqq.
bationem Illud Schottus praeferre vi-
. Mabillonius tom. «. Annal. Benedict.
cc.ur, hoc est, ad depellendam infamiam, pag. 157. obseruat , Donatum hunc afrum
quae ilii probro dabatur nam exproba- : laudari a S. Ildefonso ex pictate , non
tio pro improbatione non dicitur Ad- . quia aliquid scripserit , ac perperam Mi-
uertit Mariana , Honorium 11I. id genus raeum huic tribuere regulam Donati epi-
compurgationis vulgaris , quod multis in scopi Vesontiensis ad virgines iussanen-
locis inualuerat , antiquasse . Pro bealis~ ses . Ex Marianae exemplari posui hic
s:»ii in tcxtu Griaiii beatissima '•:
AR. ct in praesenti r ali! omittunt ct . AIl.
9- Donatum mirabiliiim opcratorcm 10. Pro praeclarus cod. tolct. />.ie-
vocat Ioann. Biclar. ««.572. De monaste- cl.nens . Miraeus ait , Aurasium succcs-
no Sermtanolsidorus F.utropio.YiKM. m sorem AJeiphii in sede loletana dici ,
lv. Struitanum : ita legftur apud S.hi- omi^so Couantio , forta<sc quia hic non
lom.lll. Y
 ,
,
.

170 APPENDIXl.
quia , quae, de verbo iilorum praedicatio seminauit , defensionis buius cu*
stcdia praemuniuit . Vi.vittemporibus Witterici , Gundema-
in sacerdotio
ri, et exordiis Sisebuti regum,annis ferme duodecim .

cap. vi. 11. IOANNES in pontificatu Maximum sequutus , ecclesiae caesaraugu-

stanae sedem ascendit . Primo pater monachorum , et ex hoc praesul fa-
ctus iq regiminc populorum vir in sacris Hteris eruditus , plus verbis in-
:

tendens docere , quam scriptis ; tam largus , et hilaris dato , quam hilaris
et vultu Vnctionem namque spiritus Dei , qua fouebatur interius , tam
.

largitate muneris,quam habitudine vultus adeo praeferebat , vt et datuin

gratia commendaret , et non datum gratia cxcusaret ln ecclesiasticis of- .

ficiis quaedam elcganter et sono, et oratione composuit Annotauit iu- .

ter baec inquirendae paschalis solemnitatis tam suhtile , atque vtile ar-
gumentum , vt lectori et breuitas contracta,et veritas placeat patefacta
Duodecim unnis tenuit sedem honoris , adeptus vitam gaudio , ad quam
anhelauit desiderabili voto . Substitit in saccrdotio temporibus Sisebuti
et Suinthilani regum .

CAP. VII.
12. HhLLADlVS post Aurasium sedis eius adeptus est locum Hic , .

quum regiae aulae illustrissimus,publicarumque rector existeret rerum

sub seculari habitu monachi votum pariter explebat , et opus Nam ad .

monasterium nostrum ( illud agaliense dico , cuius me susceptio mona-

chum tenuit , quod munere Dei , perennique , ac patentis sanctitatis de-
core et opinabile cunctis , ct palam est totis ) quum saepe discursantium
ncgotiorum ductus itincre perueniret , remota clientum , seculique pompa
decoris, adeo monachorum peculiaritatibus inhaerebat , vt turmis iunctus eo-
rum , stipularum fasciculos ad clibanum deportaret .
1 j. Quumque inter decorem , ama-
insolentiamque seculi , solitudinis et
ret,et sectaretur arcana , celeri fuga, relictis noue- omnibus,quae esse
rat mundi,adiit sanctum monasterium , quod frequentauerat voto,venit
permansurus optabili vsu . Ibi factus monachis pater , meritis , studiisque
sanctis,et vitam monachorum debite rexit , et statum monasterii totius,
communis rei diuitias cumulauit Ex hoc fessis pene senio artubus ad
.

pontificatus apicem euocatur , ct quia vocaretur vi coactus, pariter et igno-

tus , illic maiora virtutum exempla , quam monachus dedit .
diu praefuit . Sed verius videtur,quod lustribus c. 46. PEREZ.
Adelphius successerit Conantic, Adelphio lb. Alibi melius , Suinthilanis . AR.
Aurasius . Quod autem addit Miraeus , 12. Publicarumque :z\.publicanusque.
sermonem infra recurrere de Conan- Pro palam est totis alii palam est to-
tio , confundit , opinor , Conantium pa- tum Schottus reponendum arbitratur
.

lentinum , de quo num. 17. ,cum diuer- Toleto , vel Toleti pro totis In editio- .

so alio Conantio toletano . Epistola quae- ne Grialii erat tjuain saepe pro iguum
dam ms. Aurasii ad Froganem iudaeo- saepe , quod alii habent , et videtur sen-
rum partes fouentem asseruatur adhuc sus exigere . AREV.
Toleti , vt ex notis ad hunc locum t.i, 13. Adiit . Florezius cum aliis edi-
Patruno toletanorum pag. 286. liquet . tionibus praetulit ad id . Pro diuitias
AREV. alii diuitiis . Fortasse communisque rei
ti. loannes frater Braulionis infra diuitias cumulauit . Ffo c eactus alii coa-
c 12. Dc Maximo Isidorus de viris il- ctatus . AREV.
 ,

DE VIRIS ILLVSTRIBVS. i ?I
14. Qufa statum mundi,quem contempsit virtute, magna perhibetur
rexisse discretione , miserationes, eleemosynarumque copias tam lar<mer
eo-enis intulisse probatur , acsi de illius stomacho putasset inopum et
artus descendere, et viscera confoueri Scribere renuit , quia quod scri- .

bendum fuit, quotiJianae operationis pagina demonstrauit Me ad mona- .

sterium rediens memoratum vltimo vitae suae tempore Ieuitam fecit .

Senex obiit,decem et octo annis sacrum regimen tenuit Temporibus .

Sisebuti , Suinthilani , ct exordiis Sisenandi regum beatus habitus fuit qui :

post beatior gloriam caelestis regni bona plenus senectute promeruit .

lj. 1VSTVS Helladii discipulus , iliique successor innexus est : vir ha- cap. vjii,
bitudine corporis , ingcnioque mentis decorus , atque subtilis ab infantia
monachus, ab Helladio ad virtutem monasticae institutionis affatim edi\-
catus, pariter et instructus, in agaliensi monasterio tertius post illum re-
ctor est factus . In pontificatu autem mox illi successor inductus , vir in-
gcnio acer,et eloquio sufficiens, magna spe profuturus , nisi hunc ante
longaeuam vi:a:n dies abstulisset extrema . Scripsit ad Richilanem a«a-
J
liensis atrem epistolam debita , ct
monasterii l surficienti prosequutione
constructam , ia qua patenter astruit , susceptum gregem relinquere peni-
tas non debere hxtitit rector annis tribus ; tempore Sisenandi obiit , qui
.

rex post hunc die nona decima defunctus abscessit .

16. NONNITVS post Ioannem in gerundensi sede pontifex accessit , cap. ix.
vir professione monachus simplicitate
perspicmis , actibus sanctus ; non
,

hominum diutina deliberatione ^ scd Dei per homines celeri definitione

in pontificatum adscitus adhatjpjis instanter obsequiis sepulcri sancti Fe-
:

licis martyris . Rexit ecclesiam Dei meritorum cxemplis amplius quam ,

verborum edictis . Hic et in corpore degens , et in sepulcro quiescens ,
fertur saluationis operari virtutes . Substitit temporibus Suinthilanis , et
Sisenandi regum .

17. CONANTIVS post Murilanem ecclcsiae palentinae sedem adeptus

cap. x.
est , vir tam pondere mcntis,quam habitudine speciei grauis , communi
eloLjuio facundus , et grauisecclesiasticorum ofliciorum orJinibus intentus,
,

ct prcuidus nam : meloJias soni multas nouiter edidit . Orationum quo-

que libellum de omnium decentcr conscripsit proprietate psalmorum . Vi-

14. Dtsctndtre . Fabricius pendere: in 18.martyr. , et Eulogius . PERLZ.

forte dependcre . Helladius in martyro- Ib. Nonnitus al. Nonnicus
: AR. .

) romano ad dicm 18. februarii ce- 17. Ccnant. in conciL tolct. 456.
lebratur. AREV. Munla subscribit in 3. concil. tolet. cpi-
15. Subscribit in 4. concil. tolct. scopus palcntinus ,non amalensis ,vt in
{stnandi . PEF. -ress. - Vixit etc. Itaquc moritur cir-
Post hoc caput 8. dc Ia-to II-
.
ca annum 6j3. PEREZ.
defonsus intexit elogium Isidori cap.o. Ib. Murilancm ita legenduru , vel
:

yiod in Isidorianis cap. 5. legi potcst Maurilanem , non Mauulanem , vt :n cdi-

tis illustratum AREV. tJone Loalsae . Pro grauu al.i
Z ratus.
.

15. loannem . Joannem biclarensttn De Murilane , et Conantio Floreaios

tttm de quo Isidorus c. 44. - Ftlix
, tom. 8. pag. 21., ct K'H- vtri ostendfc^
gcru-:densis martyr , de quo Prudtntius
v,trumgue tuisse cpiscopum paicotiuae
Y 2
 , .

172 APPENDIX I.

xit in pontificatii amplius triginta annos , dignas habitus fuit ab vJtimo

tempore Witterici per tempora Gundemari , Sisebuti , Suinthilanis , Sisc-
nandi , et Chintilae regum .
cap. xit 18. BRAVLIO frater Ioannis in Caesaraugusta decedentis adeptus est
locum , vir sicut germanitate coniunctus , ita non minimum ingenio mi-
noratus . Clarus et iste habitus canoribus , et quibusdam opusculis . Scri-
psit vitam Aemiliani cuiusdam monachi , qui et memoriam huius,etvir-
tutem illius sancti viri suo tenore commendat paritcr, et illustrat . Ha-
buit sacerdotium ferme viginti annis quibus expletis , clausit diem vitae :

praesentis. Durauit in regimine temporibus Sisenandi , Chintilae, Tulga-

nis , et Chindasuinthi regum.
cap. XII. 19. EVGhNlVS discipulus Helladii conlector , et consors Iusti , ponti-
fex post Iustum accedit, ab infantia monachus , ab Helladio cum lusto
pariter sacris in monasterio institutionibus eruditus . Hunc secum Hella-
dius a monasterio tulit ad pontilicatum tractus , qui rursus ab eo cleri-
calibus institutus ordinibus , scdis eius post illum tertius rector accessit
Et bonu.n mcritum senis,qui duobus discipulis , sanctisque filiis ecclesiae
Dei hereditatem meruit rclmquere gubernandam Llem Eugenius mori- .

bus, incessuque grauis , ingenio callens Nam numeros, statum, incrementa, .

decrementaque cursus, recursusque lunaritm tanta peritia nouit, vt considera-

tiones disputationis eius auditorem et in stuporem verterent , et in desi-

ecclesiae , non valentinae , vti de Mau- ta publici iuris fecit . AREVALVS .

rilane exprimitur conci-

in collectione 19.Eugenios archicpiscopos toletanos
liorum Loaisae . Libellus orationum , qui videntnr gothi cognouisse duos tantum .
a Con.uitio compositus dicitur , spectat Itaauc secundum , siue alterttm vocant
ad eas orationes e psalmorum verbis Ildefonsus, htlianuS , et Feltx illum, quem
compactas de quibus supra in Isidori
, uos tertium . Temporis enim vetuitas ob-
libro DUin. 58., et in nota . AR. liuione obruerat Eugeniurti primum mar-
18. Braulio Ad quem scribit Isido-
. tyrcm a Dionysio Areopagita toletanis
rtts- Minimum a/.nimimn - Vitam
. . etc. missum , de quo meminit llduinus abbas 9
Extat manuscripta - Durauit etc. . Ita- et S. Gerardi vita , et concors denique
quc moritur circa annum 646. PEREZ. ecclesia parisiorum , atque toletanorum .
Ib. Canoribus ita editio Grialii,quod
: Anno tandem Christi 1148. Raymundus
ad cantus ecclesiasticos referendum Alii . archiepiscopus toletanus ad concilium re-
excusi , canonibus . S. Eraulionis memo- tncnse profectus in Eugenii monumcntum
ria in Martyrologio romano ad
extat Lutetiae incidit , et rei gestae historiam ,
diem nouenibris ; S. Aemiliani , cu-
12. sepulcrique locum nostris ptimus nuncia-
ius vitam Braulio scripsit , ad diem 26. uit . Nuper autem Philippus secundus ,
martii,vt notat Fabricius Verum de . rex Hiipaniarum religiosissimus , huius
hoc Aemiliano relegenda Isidoriana c.72. S. Eugenii martyris corpus ex Callia aei
num. 3. et seqq. et Mabillonius append. se allatum anno 1565. celeberrima pom-
ad tom. 1. annal. Benedict. pag. 630. fa excepit , et ecclesiae donauit tolcta-
uam. XI. , vbi S. Aemilianus abbas ver- nae PEREZ.
.

gegiensis in Hispania fuisse dicitur , et lb. In editione Grialii notae ndde-

obiisse anno. 574. Riscus continuator batur, Draccntius porro poeta - mentio-
Hispaniae sacrae toro. 30. de Braulione nem fcci . Quod pertinet ad cap. seq.
agit , et epistolas , et alia , quae extant num. 22. quo loco ea verba a nobisin-
Eraulionis opeia normuilis notis illustra- seruntur . AREV.
 , .

DE VIRIS ILLVSTRIBVS. i 73
derabilem doctrinam inducerent Vixit in sacerdotio fere vndecim annis, .

regnantibus Chintila, Tulgane, et Chindasuintho regibus .

20. Item EVGENIVS alter post Eugenium pontifex subrogatur Hic cap. xiii, .

qnum ecclesiae regiae clericus esset egregius, vita monachi delectatus est
Qyi sagaci fuga vrbem caesaraugustanam petens , illic martyrum sepul-
cris inhaesit , ibique studia sapkntiae , et proposituni monachi decenter
incoluit vndc principali violcntia reductus, atque in pontificatum adsci-
:

tus , vicam plus virtutum meritis , quam viribus egit Fuit namque corpo- .

re tenuis, paruus robore,sed valide feruescens spiritus virtute , studio-

rum bonorum cantus, pessimis vsibus vitiatos, melodiae
viin persequens ,

ccJgnkione correxit , officiorum omissos ordincs, curamque discreuit .

91. Scripsit de sancta Trinitate libellum , et eloquio nitiJum , et rei
veritate perspicuum , qui Libyae, et Orientis partibus mitti quantocius pot-
erat , nisi procellis resultantia freta incertum pauidis iter viatoribus dis-
tulissent . Scripsit et duos libellos , vnum diuersi carminis metro , alium
diuersi opcris prosa concretos ,
qui aJ muitorum industriam eius ex hoc
tenaciter sanctam valuerunt commendare memoriara .
22. Libellos quoque Dracontii de crentione mundi conscriptos , quos
antiquitas protulerat vitiatos, ea , quae inconuenientia reperit , subtrahen-
do , immutando , vel meliora coniiciendo , ita in pulchritudinis formam
coegit , de manu processisse
vt pulchriores de artificio corrigentis
, quam
videantur auctoris Et quia de die septimo idem Dracontius omnino re-
.

ticendo , semiplenum opus visus est reliquisse , iste et sex dierum reca-
pkulationun singulis versiculis renotauit , et de die septimo, quae illi vi-
sa sunt , eleganter dicta subiunxit .
25. Clarus habkus fuit temporibus Chindasuinthi , et Reccesuinthi re-
gum , fere duodecim annis tenens dignitatem simul, et gloriam sacer ^°* Hactenus Ilde-
tis,sicque post Jucis mundialis occasum , in Basilica S. Leocadiae tenet fonsus .
habitatione sepulcrum .

24. lLDbEONSVS memoria sui temporis clarus,et irriguis eloquen- Hinc Iulianus.

20. Principali violentia : hoc est thecae veterem Sirmondi editionem re-
iussu regis seu principis ,Pro pessbnis . praesentauit , paucis aliquot ex Barthio
vsibus Eabricius passiuis vsibus . De me- emendationlbus auctam Sed fallitur,
.

lodia Eugeniani , adhuc Toleti

cantus quod in Prolegomcnis aliud Eugenii no-
vigenti , vide praefationem ad Breuianum uum carmen se detexisse credidit : nam
Muzarabicum cura , et impensis Lmi Gar- versus , quos in Prolegomenis adducit,
dinalis dc Lorenzana editum (^uod of- . sunt pars carminis in laudem S. Aemi-
ficiorum omissos ordines , curamque Eu- liani , quod Sirinondus , et ipscmet Gal-
gcnius discreuerit , Florezius tom. 3. landius iam ediderant . ARLV.
Hisp. sacrae pag. 252. id non de officio 22. De Dracontio cap. 37.
Isidor.
diuino intelligit , sed de ministrorum of- Dracontius poiro poeta , cuius hic fit i»cn~
ficiis . Lodem spectat Kelix in elogio tio,iam diu fertur impressus , non ta-
Iuliani inlra num. }2. AR£V. men vt fuerat ab Eugenio cmcndatus%
21. Opera Eugenii extant tom. 1. scd hanc Eugenii emendationem vidi in
Patrum toletanorum ex nv.s. toletanis ^lo vetusto codice Ruyzii At»&+i* * **"
multo auctiora , et emcnd itiora , quam :tis supra inentionem feci PtRLZ. .

lOtca GalUudms tom. 12. suae lulianuf archiepiscopus tel::at;uj,

. biblio» 24.
 . ,.

174 A P P E N D I X I.

tiae fluminibns exornans secula netatis nostrae, nouissime toletanae se«

dis adscitus in cathedram ,
praesul post secundum Eugenium in sacerdo-
tium consecratur, vir tanta laude dignissimus , quanta et virtutum gratia
numerosus. Fuit denique timoris Dei instantia praeditus, religione com-
punctus, compunctione profusus , incessu grauis, honestate laudabilis, pa-
tientia singularis , secreti tacitns, sapienti* summus , disserendi ingenio cla-
rus eloquendi facultate praecipuus, linguae flumine copiosus, tantoque elc-
,

quentiae cothurno celeber habitus, vt disputationtim eius profusa oratio

dum porrecte dirigitur, merito non homo , sed Deus per hominem affa-
tim eloqui crederetur .
25. Hic igitur sub rudimentis adhuc infantiae degens, diuino tact>is
spiritu , vita delectatus est monachorum , contemptisque parentum, rerum-
que mundanarum affectibus , agaliense monasterium petiit,cuius fugam
rafcidb furore insequens pater , vno tantum maceriae impeditus est obi-
ce , quo et furentis est delusa quaesitio , et fugientis saluata deuotio .
Nempe parentis furor dum percitus in interiora praetenderet , latibulum,
quo hic vir occulebatur, reliquit . Sicque praeterita incurata pei transiit
et in anterioribus, qu.te praeterierat , inquisiuit Armata diinJe manu .

igaliensem cellam impetens gladio , dum quaesitum non inuenit , rediens

in propriam , vt perditum deplorauit .

a6. Pcrcognita igitur praefatus vir absentia parentali , agaliense illico

monasterium adiit , monachumque se in eo multis fere annis decenter ex-
hibnit. Coenobium quoque virginum in Deibiensi villula construxit , ac
propriis opibus decorauit . Rcctor deinde effectus agaliensis coenobii ,
monachorum mores exercuit , rem discreuit , vitamque seruauit Principali .

post haec violentia Toletum reducitur , atque inibi post decessoris sui obi-
tum pontifex subrogatur .
27. Scripsit sane quamplurimos libros Iuculentiori sermone potissimos,
quos idem in tot partibus censuit diuidendos , id est , librum Prosopo-
poeiac imbecillitatis propriae , libellum de virginitate S. Mariae contra tres
infi-lelcs, opusculum de proprietate pcrsonarum Patris y et Filii , et Spiri-
tus sancti , opusculum annotationum actionis diurnae, opusculum annota-
tionum in sacris, librum de cognitione baptismi vnum , et de progressu
spiritualis deserti alium . Quod totum primae partis voluit volumini con-
nectendum . Partis quoque secundae liber epistolarum est , in quo diuersis
scribcns, aenigmaticis formulis egit, personasque interdum induxit . In quo
etiam a quibusdam luculentiora scriptorum responsa promeruit
28. Partem sane tertiam missarum esse voluit , hymnorum , atque ser-
monum Vlterioris denique partis Iiber est quartus versibus , prosaque
.

concretus,in quo epitaphia , et quaedam sunt epigrammata annotata

Scripsit autem et alia multa , quae variis rerum,ac molestiarum occupa.
de quo infra . Felici haec etiam tribuun- pria , quod fortasse melius fuerit pro in
tur in aliqaibus codicibus FEREZ. . prcpriam AREV. .

Ib. Ildefonsi vita et opera tomo 2.

, 26. Percognita : al. pvaecognita AR. .

Patrum toletanorum illustrantur AR. . 28. In ecciesia etc. Nunc corpus est
2j. Pro tactus alii coactus , et inpro- Zatnorae . PEREZ.
 .

DE VIRIS ILLVSTRIBVS .
i 75
tionibus impeditus , aliqua coepta, aliqua semiplena reliquit . Adscitus au-
tem in pontificatum nono gioriosi Reccesuinthi principis anno , nouem
annis , et duobus fere mensibus , clarus habitus fuit vitae meritis , et re-
tentatione regiminis , expletoque octauo decimo praedicti principis anno,
sequenti di j decimo kaleadas februarii domicilio carnis exuitur , atque in Hactenus Iu-
ecclesia beatae Leocadiae tumulatnr ad pedes sui conditus dccessoris, cum li-mus
quo creditur aeterno frui receptaculo ciaritatis.
29. IVLIANVS discipuius Eugenii secundi , Carthaginis prouinciaeme- Hinc Feiix .

tropolitanus , post beatae mcmoriae Quiricum quarto in Ioco praecepto-

rem suum sequens , vrbis culmen adeptus est : cuius
regiae pontificale
videlicet ciuitatis proprius ciuis
atque in eiusdem vrbisprincipali
extitit ,

ecclesia sacrosancti baptismatis fluentis est Iotus , et illic ab ipsis rudi-

mentis infantiae enutritus . Denique dum ad puerilis formae deucnisset
aetatem , sanctae memoriae collegae sui Gudilanis leuitae ita sociali vin-
culo est innexus, et indiuiduac charitatis vnione coniunctus , vt et am-
bos inuiolabilis charitas viuim esse osten Jeret , et vnitas in ambobus prae-
fixa non duas animas,scd vnam his inessc monstraret .
20. Tanta itaque erat inter eos adeptae vnanimitatis communio,vt
sccundum Actuum apostolorum. historiam in duobus corporibus vnum cor
tantum putaretur , et anima vna : sistebant quippe in consilio prouidi ,
in definitione vni , in Jaudabili operatione concordes . Quique diuino af-
flante Spiritu theoreticac, id est , contemplatiuae quietis delectati sunt
perfrui bono, et niQnasticae institutionis constringi repagulo . Sed quia
alitcr in superr.i nuininis fuit iudicio, eorum est nihiiominus frustrata
deuotio . Qtiamquam tamcn minime peregissent desiderati itiiKris cur-
sum, non tamen desierunt a piae deuotionis studio . Et dum sibi mallent
tantum prodesse per fugam , coeperunt postmodum proximorum salutevo-
tis gliscentibus niti .

JI. Erant cnim in subditis docendis operosae virtutis , in profectu

eorum desiJerabiles in scruitute Dd feruentes in desiderio decoris domns
, ,

Domini strenui, in seniorum obedientia praesto, atque si fLi posset vt i ,

omnium cmolumentum obtinerent virtutum , animis fcruentioribus stude-

bant . Igitur diuinorum iudiciorum dispensatione sanctae recordationis
Ginlila ciiaconus se.vto idus septembris funestae mortis euentu , anno octa«
uo Wambanis principis sub digna confessione Dei clausit supremum cur-
riculum , cuius corpusculum in monasterio S. Felicis , quod est Cabensi
in villula dedicatum , dilectissimi socii sui exhibitione honorifice requie-
scit humatum .

12. Post cius itaque discessum aliquantula intercape dinc temporum

post sanctac mcmoriae Quiricum idem egrcgiu-s lulianus praefatae \rbis
est vnctus primatu, tanto Jaudis titulo praedicandus , quanto diuersarum

29. Friix arch':ep'ucopus toletanus . vita, et norationibus illustr.ita . AKKV.

Gudila in concil. tolst. 11. PEREZ. 31. Cabensi :Canemi
al. AREV. .

Il>. S. luliani opera extant tom. 2. 32. Decimo septimo Decimo KktttO .

Patrum tolcunoium, £>raemi»u eiusdcm dieitur in UAefoino , PERfiZ.

 . ,
.

iy5 A P P E N D I X T.

virtutum ope #uffultus , suis temporibus rnirifice composuit ecolesiam Dei

Quinimmo,vt ex quo tempore clarescere coeperit, per hunc textrinum
et telam stamine piae relationis pandam , post decessoris sui obitum di-
uinae memoriae lldefonsi , a decimo septimo ferme anno Reccesuinthi
principis , necnon et per omne Wambanis imperii tempus vsque ad ter-
tium regni gloriosissimi Egicanis regis annum in Jeuitici presbyterii , ac
Pontificatus honore consistens , celebre nomen obtimtk.
33. Fuit enim vir timore Domini plenus , prudentia summus , consi-
lio cautus , discretionis bono praecipuus, eleemosynis nimium deditus , in
al. in tuffultu releuatione miserorum promptissimus , in suffectu oppressorum deuotus,
oppresscrum . in interueniendo discretus, in negotiis dirimendis strenuus , in prouiden-
dis iudiciis acquus , in sententia parcus , in vindicatione iustitiae singu-
laris , in disceptatione Jaudabilis , in oratione iugis , in diuinarum Jaudum
exolutione mirabilis.
34* Quod si forsan in officiis diuinis, quidquam , vt solet , difficulta-
tis occurreret , ad corrigendum facillimus
, luminibus vehemen- pro sacris
ter admonitus in defensione omnium ecclesiarum eximius , in regcndis
subditis peruigil , in comprimendis superbis erectus,in sustentatione hu-
milium apparatus , debita auctoritate munificus , amplectendae humilitatis
bono optimus , ac generaiiter vniuersa morum probitate conspicuus , in
pietate affluens,vt non esset,cui in angustiis constituto non subuenire
vellet:ita vnius charitatis exuberans,vt non a se boni quidpiam cuique
postulanti ex charitate praestare desisterct
55. Sic denique se Deo charum maluit exhibere in omnibus , et
praestabilem hominibus cunctis ostendere, vt et illi vsquequaque place-
ret , et hominibus propter Deum , si fieri potest , deuota satisfaceret men-
te . Tanto nobilium praecedentium virorum dignis meritis coaequans,
quanto ab eis in nullo virtutum corpore extitit infimus Ecclesiasticos .

itaque bene habitos ordines in sui rcgiminis sede solicitiori cura serua*
uit vitiatos vtiliter subcorrexit : minus habitos prudenti dispositione in-
:

stituit, ac de officiis quamplurima dulcifluo sono composuit .

36. At nunc quoniam sancti Spiritus vbertate repletus, et irrigui fon-
tis affluentia praedittis fulsit , summam librorum eius, quos per eum Deus
ad
lb. Composuit compsit . In edi-
: al. 36. Conscrlpsit etemm.Iuliani archicpi-
tione Grialii minus bene distinguebatur , scopi toletani feruntur iam aliquot opera
pandam . Post decessoris etc. Florezius typis cxcusa ncmpc Prognosticon ad Ida-
:

ad Perezii notam reponit , annum 17. liutnbarcinonensem episcopum et de sex~ :

intelligendum esse de tempore , a quo tae aetatis comprobatione ad Eruigium

S. Iulianus florere coepit . AREV. regem goihorum : quamquam hoc falso in~
33. Grialius, in reudatione miserormn . scribitur contra iudaeos Sedillud muU
.

Pro prouidendis alii in promendis AR. . to minus ferendum , quod aliqui hunc no-
34. A\\\,pro sacris luminariis vehe- strum voccnt Pomerium , quum ille Pome-
menter attonitus . Pro eptimus Grialii rius , cuius Gennadius , et Isidorus memi-
editio opimus AREV.
. tiere , longe sit nostro antiquior , ct saepe
35. Maluit al. valuit et coaequan-
: : ab ipso citetur . Rcddamus quoque no-
dui pro coaequans AREV. . stro luliano tolctano , vt vero auctori,
 DE VIRIS ILLVSTRIBVS. i^ 7
ad vtilitatem ecclesiae stiae depromsit , isthinc, lector 5 addisce . Con
psit eteniin librum Prognosticorum futuri seculi ad beatae memoriae Ida-
Jium episcopum directum , habentem in capite epistolam , quae ipsi est
directa , et orationem Cuius codicis opus discretum in tribus libris ha-
.

betur Ex quibus primus de origine mortis humanae est editus : secun-

.

dus de animabus defunctorum , quomodo sese habeant ante suorum cor-

porum resurrectionem tertius de suprema corporum res.urrectione
: .

37. Item librum responsionum ?.d quem supra dircctum , in defen-

sionem canonum, et kgum , quibus prohibentur christiana mancipia do-
minis infidelibus deseruire . Item Apologcticum fitlei , quod Benedicto ro-
manae vrbis Fapae directum est . Item aiiud Apologeticum de tribus ca-
pitulis,de quibus r&manae vrbis praesul frustra visus est dubitasse Item .

libellum de remediis bhisphemiae cum cpistola ad Adrianum abbatem .

38. Item librum de sextae aetatis comprobatione , qui habet in opite
orationem , et epistolam ad dominum Eruigium regem . Et tamen idem
codex tribus libris distinctus . Nam primus corum habet veteris testa-
menti quamplurima documenta , quibus absque aliqua supputatione an-
norum Christus Dci filius non nnsciturus , sed iam natus patule decla-
ratur Secundi vero series libri decurrit per ostensam apostolorum do-
.

ctrinam , quae dilucide monstrat , Christum in plenitudine temporis de

Maria virgine natum , non in annis a principio mundi collectis . Tertii
quoque libri excursus sextam aetatem
qua Christus natus est , haud
, in
dubie adesse veris documentis ostendit. In quo quinque praeteritae ae-
tates scculi non in annis , sed praefixo generationum limite, distinguuntur .
39. Item librum carminum diuersorum , in quo sunt hymni , epita-
phia,atque de dluersis causis epigrammata numerosa Item Iibrum plu- .

rimarum epistolarum Item Iibrum sermonum , in quo est opusculum mo-

.

dicum de vindicatione domus Dei , et eorum , qui ad eam confugiunt .

Item librum de contrariis , quod graece avriKetiisvav voluit titulo anaota-
ri , qui in duobus diuisus est Iibris , ex quibus primus dissertiones con-
tinet veteris tcstamenti , secundus noui Item librum historiae de eo quod
.

Wambae principis tempore Galliis extitit gestum .

40. Item librum sententiarum ex decade psalmorum B. Augustini bre-

uiter,summatimque collectum. Item cxcerpta de libris S. Augustini con-
librum ivrneiftivuv , siue contrariorum t Eum librum cum aliis veteribus cogito ,
tjui hactenus sine nomine auctcris ferttir volentt Deo , dare . PERLZ.
in lucem
tum lunilio africano . Eum nos h.liani 38. Et tamen , forte , Est tamen . AR.
tsse deprehendimus admoniti verbis Fe»
, 39. Librum de contrariis etc. In hoc
iicis ,et multis locis
quos cx libro dv-
, eodem argumento multi alii poste.i ver-
ric«/tfv«v luliani citat Samson abbas li- satisunt Seraphinus Cumiranus , Tiri-
bro aduersus Hostigesiwn cpiscopumma- nus etc. Historia Wambae , quam ms.
lacitanum , quo I opus scriptum anno Chri- habebat Perezius , cum aliis luliani ope-
Sti X64. legi in biblioiheca ectlenne to- ribus iam in publicana lucem proJiit . AK.
letanae . Habeo
hiitoriam a luliaao
et 40. Ex decade : forte ex deeadibus ,
tditam de rebellione Pauli ducis narbo- Vide notat.i aJ cpist. 3. num. I. iotct
ftensis in W.vnbam regem gothorum . Isidorianas . AREV.
Tom.VII. Z
 . ,

i 7 3 A P P E N D I X I.

tra Iulianum haereticum collecta Item librum de diuinis iudiciis , ex sa- .

cris voluminibus co!Iectum,in cuius principio est epistola ad dominum

Eruigium comitatus sui tempore pro eodem libello directa . Item libium
responsibnum contra ecs,qui confugientes ad ecclcsiam pcrsequuntur .
41. ltem librum missarum de toto circnlo anni in quatuor partes di-
uisnm : in quibus aliquas vetustatis incuria vitiatas,ac semipleaas emen-
dauit j atque compleuit , aliquas vero ex toto composuit . ltem librum
orationum de festiuitatibus, quas toletana ecclesia per totum circulum
anni est solita celebrare, partiin stilo sui ingenii depromptmn , partim
etiam inolita antiquitate vitiatum , studiose correctr.m , in vnum conges-
sit , atque ecclesiae Dei vsibus ob amorem reliquit sanctac religionis .

42. Praesulatus autem honorem , et sacerdotii dignitatem annis decem

obtinuit , mense vno , diebus septem Qiiique ctiam ineuitabilis mortis .

praeuentus occasu , anno tertio Egicanis principis pridie nonas martii

era septingentesima vigesima octaua diem vitae clansit extremum , ac sic
in basiiica gloriosissimae S.Leocadiae virginis sorte sepulcrali est tuinulatus.

A P P E N D I X II.

Archiefistcpi Toletani veteres . Ex editione Grialii , et tom. 11I.

Anno Fatrum Toletanorum
Christi
circa 1 1 2 s. Eugenius missus a S. Dionysio , et martyr Parisiis .

3 I2et antea 2. Melantius in concilio eliberitano .

eirca 325 3. Pelagius . Hinc numerare incipit S. Ildefonsus , et catalogus S. Ae-

miliani , forte a pace Constantini ."
4. Patrunus . 5. Turibius . 6. Quintus . 7. Vincentius . 8. Paulatus ,

9. Natalis .

10. Audentius : de quo Gennadius . Vide Ildefonsum cnp. 2.

40031.405 11. Asturius : de quo Udefonsus cap. 2.
12. Isicius . 13. Martinus. 14. Castinus . 15. Campeius . \6. Sinti-
cio , vel Sinticius . 17. Praumatus .

18. Petrus 1. Hic aliqui Hcctorem inserunt ex concilii tarraconensis

vetusto codice .

19. Celsus .
$22 ad 5Ji 20. Montanus dc quo Ildcfonsus cap. 3. :

21. Iulianus . 22. Bacauda . 23. Petrus II.

24. Euphcmius, seu Euphimius . Subscripsit tertio concilio toletano
579 anno 589.,apud exteros etiam mirandus,vt patet ex tom. 1. Antiquit.
etseqq. eccles. Schelstratii .

25. Exnperius . 26. Conantius . Alii praeferunt Adelphium .

42. Post T.iliani vita.n in multisex- tant in eam vitam notae Mabillonii in
emplaribus editis , et mss. additur vita Actis seculi ad annum
v. benedictini
Salui abbatis ionge posterioris , qtiae in 900. ac de eo agit in Bibliotheca vet.
,

editione Grialii praetermissa fuit . Ex- Hisp. Nic. Antonius . AREV.

 . .

APPENDIX II. 179

27. Adelphius . Subscripsit cuidam concilio toletano aano duodeci- 597
mo Recaredi .

28. Aurasius de quo Ildefonsus cap. 5

: 603 >d6i?
;

29. S. HelL lius de quo S. Ildefonsus cap. 7

: 615. d 623
30. Iustus: de quo S. lldefonsus cap. 8 6^7
°J5
31. Eugenius il. de quo Ildefonsus cap. 12 6}6
32. Eugenius nl. de quo Ildcfonsus cap. 33 6^6
33. S. lldefonsus . De eo lulianus 6*7
34. Quiricus Subscribit concilio toletano xi
. 667
35. S. lulianus De eo Felix . 680
36. Sisebertus . Depositus in concilio toletano xvi 690
37. Felix .Subscribit concilio toletano xvi 693
Guntericus , seu Gundericus
38. 700
39. Sinderedus. Romam saracenorum tempore fugiens , subscribit con- circa 710
cilio romano sub Gregorio il. Eodem tempore Oppa , seu Oppas intrti-
sus. Item Vrbanus functus munere absentis episcopi Sinderedi .

Hhic sequentes episcopi sub iugo saracenorum

40. Vrbanus primum Vicarius , deinde , vt credi potest , post obitum post 721
Sinderedi episcopus .

41. Sunieredys circa 740

42. Co.-icordius circa 760
43. Cixila Scribit vitam S.Ildefonsi , et ad illum scribit Adrianus Papa
. . circa 774
44. Elipandus. Eius opinio damnata in concilio Francfordiensi ann.794. circa 783
45". Gumesindus circa 820
46. Wistremirus : de quo et meminit S. Eulogius Coriubensis hoc circa 850
tempore .

47. Eulogius Cordubensis electus anno 859., quo martyr obiit .

S. . S59
Bonitus
48. . . . •

49. Ioannes Obiisse era 994. dicitur iti codice S. Aemiliani

. . circa 9$°
50. Paschaiis. Ordinatus fuit Legione anno 1058. Episcopus adhuc ioj3
toletanus crat anno »067. \'ide Hisp. sacr. tom. 35. pag. 83. Aliorum
episcoporum notitia desideratnr , vsque ad annum 1086. , quo post cre-
ptam e saracenorum iugo ToletumBernardus renunciatus fuit archicpiscopus.

A P P E N D I X III.

Versutj qui in Biblhtheca S. Isidori episcopl hispalensis legebantur ,

et alii S.lsidoro ascrtpti

TITVLVS CIDLIO-
I. kjcint hic plura sacra , sunt hic mundalia plura : TUECAE»
Quid in his versibus peculiari ani-
I. pro muoialia v. 3. floris pro florum:
:

maducrsione dignum sit , accurate ex- v. 5.gtminat editi mendose pro

positum fuit in Isidoriani5C8p.8i.Nunc tiae:v.6. possot legi l;c noua cumve~
tantitai repctendinn eos ad exactas mc-
, tcra vt in similibus versibus Aluari cor-
,

tn , ac latinitatis leges non cssc couipo- dubensis obseruatum fuit in Isidorianis

»itos Ia titulo 1. v. t. alii mundiali*
. cap. citi flum. <j-
Z 2
 . . . .. . ,.. . .

1S0 APPENDIX III.

Ex his siqua placent carmina , tolle , lege
Prata vides plena spinis, et copia florum .
Si non vis spinas sumere, sume rosas
Hic geminae radiant veneranda volumina Iegis,
Condita sunt pariter hic noua cum veteri.
of.IGZnts . II. Ille Origenes ego doctor verissimus olim ,
Praereptus subito lingua nocente fui .

Condere , si credis , stuJui tot milia libros,

Quot legio missos ducit in arma viros .
Nulla meos vnquam tetigit blasphemia sensus .

Sed vigil, et prudens tutus ab hoste fui

Sola mihi casum Periarchon dicta dederunt,
His me coniectum impia tela premunt
HILARIVS . III. Gallia me genitum , me Fictauis ore tonanti
Doctorem Hilarium misit alumna suum .
R.OSIVS . IV. Ambrosius doctor, signis insignis,et hymnis ,
Enitet hic titulis, enitet cloquiis
r
AVCVSTIW S . \ . Mentitur qui te totum legisse fatetur.
,

An quis cuncta tua lector habere potest l

Namque voluminibus mille , Augustine, refulges

Tcstantur libri , quod loquor ipse , tui
Qiiamuis multorum placeat prudentia libris
Si Augustinus adest , sufficit ipse tibi .
HIEH.ONi-MVS . VI. Hicronyme interpres, variis doctissime linguis .
Te Bethlehem celcbrat , totus te personat orbis .

Te quoque nostra tuis promit bibliotheca libris .

JOAMNES CHRV- VII. Nomine loannes Chrysostomus inde vocatus,

S05T0MVS. Aurea quod nostrum lingua coruscat opus.
II. Alii,77/f ego Origenes alii, 111 e : prudentia alii volumina , quod fortasse
Origenis ego, vel Ille ergo Origenes . In praeferendum , quamuis nietro repugnet.
codice Matritensi , et in Vaticano-Pala- VI. Alii perperam , te totus concele-
tino posti.versum sequitur , Qutm pri- brat orbis . Nonnulli editi indicant, post
tnum fidei Graecia cJara dtdit\ - Celius hunc versum aliuna pentametrum desi-
tram meritis , et clarus copia fandi , derari sed videntur potius esse tres he-
:

- Praereptus subito etc. Pro Craecia Vat. xametri sine vllo pentametro . De ter-
gratia , et pro clarus Matr. mendose tio versu dictum in Isidorianis loc. cit.
clarius VII. Vocatus al. vocaris , vel voca-
:

III. Fortasse , Callia me genuit , me tur Codex Vat. Pal. habet vocatus ;vcl
.

Pictauis ora tonantem etc. Pro alumna hoc , vel vocabar tenendum Versus 2. .

alii alitque . sic inms. matr. mendose , Aurea quod

IV. Enitet : al. cminet nostris promere lingua tuis . Pro nostrum
V.
Corrupte apud Florezium , Au- alii nostra Mox v. 5. mendose cod.
.

gustine , mentitur qui te totum legisse fa- matrit. Composui mores hominum , vir-
tetur Pro an quis alii aut quis De re
. . tutum praemia dixi . Vide librum Isi-
ipsa vide Etymolog. lib. 6. cap.^.n. 3. dori de vir. illustr. , vbi de S. Ioanne
Versu 4. alii , quae loquor Pro ipst . Cirysostomo agit , eiusque of&s de com-
alii ipsi , quod metro non congruit.. Pro pugnantia virtutum , et vitiorum laudat
 . : . ,. ., « .

CARMINA, iSt
Constantinopolis mc pracceptore refulget
Et celebror libris doctor vbique meis .'

Composui morcs , virtutum proelia dixi,

Et docui miseros crimina flere reos .
VIII. Clarior eloquio cunctis , Cypriane , refulges . CY?KIANVS ,

Tu modo doctor eras , tu modo martyr ades,

IX. Si Maro,si Flaccus,si Naso,et Persius horret PRVDWtlVS 4

Lucanus si te , Papiniusque tedet

Par erat eximio dulcis Prudentius ore
Carminibus variis nobilis ille satis
Perlege facundi studiosum carmen Auiti, AVITVJ IVVEV-
X.
Ecce Iuuencus adest , Seduliusque tibi CVS. SEDVXIVS,
Ambo lingua pares , florentes versibus ambo,
Fonte eiiangelico pocula larga ferunt
Dcsine gentilibus ergo inseruire poetis,
Dum bona tanta potes , quid tibi Calliroen i
XI. Histcrias rcrum , et transacti tempora secli, EVSEBIYS OR.O-

Condita membranis haec simul arca gerit . SIVS.GREGORIVS

Xil. Quantum Augustino clares tu , Hippone , magistro ,
Taritum Roma suo praesule Gregorio.
XIII. Non satis antiquis doctoribus impar haberis, LEA^DER
Leander vates . Hoc tua dicta docent .
XIV. ConJitur hic iuris series amplissima legum, THEODOSIVS.
Veridico latium quae regit ore forum . PAVXVS . GAIVJ.
Non fucos , libros gestant haec scrinia nostra .
Qui cupis,ecce lege , si tua vota libent .
ToIIe hic scgniticm , pone fastidia mentis .
Crede mihi , frater, doctior inde redis .
An dicis forte , Qiiid iara mihi ista necesse est .'

Quod mcditer studii non superesse mihi .

Explicui historias , percurrique omnia Iegis,
VIII. P.efulges : al. rcfulgens . mum titulum bibliothecae tt domno 7si<-
IX. scribendum pro taedet,
Tedet : ita doro editum in ras. matritcnsi , quera
vt prima corripi possit . Pro par erat subsequitur alius titulus , sunt hic plu-
alii par eat ra etc. vsque ad sume rosas , vt supra
X. Gentilibus al. minus bene gen-
: in primo titulo . Pro pone male ali!
tibut De hoc titulo vide Prolegomena
. depone . Pro frater alii lcctor . Subinde
ad Iuuencum num. 92. et ad Scdulium quid iam mihi tanta necesse est - Quo
num. 167. Ex mendo ms. 1. archiuii mediter studio , nil superesse mci ? Alii ,
vat. quam in Caliope coniici posset ijuid Quod meditem studii nil superesse mihi , ,

tibi Calliope ? pro nuid libi Calliroen ? velQuod meditem studiti , nil svpcresse
A.:\ Callirrhoem , alii alia . meis . Fortasse , nil super ecce pro nil
XIII. Lcandervates : al. Isidore anti- sttperesse . Mox Explicui historias , et
sies , vt dixi "in Isidorianis loc. cit. peicurri omnia lcgis haec si - Verba ,

XIV. Alii , Non paruos libros gestant dicis etc. AUi Explicui historias , pcr»
t'c. vel Permultos libros gestant etc. Hoc , curri crimina legis .
et tria sequentia disiicha constituunt pri-
 . .. . . .., .

.lS-2 APPENDIX III.

Vere hoc si
t
dieis, iam. nihil ipse sapis .

cos«»s. damiaXV. Quos claros orbq celcbrat medicina magistros,

N\ S HYPOCRA-
. Hos praesens pictos signat imago viros
TES. GALHNVS . Sunt medico dona , quamdiu quisque laborat
Aeger iam surgit , nulla Jagena venit .

QiioJ dirbes medico , redde aeger, ne mala rursus

Occurra.nt , curret denuo nemo tibi
Pauperis attendat medicus censum , atque potentis .

Dispar conditio dispari habenda modo est .

Si fuerit diucs , sit iusta occasio Iucri :

Si pauper
merces sufiicit , tibi vna
.TITVLVS PIOM- XVI. Quklquid arabs aris,quiquid fert indus odoris ,
ENTARII Qiiidquid et ionii peruehit vnda maris .
Cinnamomum, myrrham , folium , casiamque niteiitcm ,

Balsama, tus, culamum , coryciumque crocum ,

Haec possunt magnorum pigmentaria regum v
Et domus immensis proflua diuitiis .
Nos viles fnumur pratorum germinis herbas,
Quas humiles valles , et iuga celsa ferunt
Ergo sacri Hesperidum montes , et rura valete .
Nam
multis curis munera nostra valent .
Hic odorata iacent , hic spirant cinnama , tura ,
Quaeque opulentus arabs, quaequc Sabaea feret .

Vnguenti gencra dum sint gratissima plura ,

Nil rosa , nil viola gratius esse potest
Cedct Elinus , cedet Amaracinus iliis ,
Cedet et hic Cypro. quae regione venit .

Vnguenta hic cernis varia , quae Graccia misitj

Plurima et hesperia de regione sumus.
Vascula concrcta fragilis de puluere terrae
Pigmenta gerimus , pocula nulla damus .
TITVLVS SCRIP- XVII. Qui calamo ccrtare nouit cum mortua pelle
TORII .

XV. Sunt medico : corrupte editi cri tnontes , et rura valete . Sic abnn-
Stint midio . ln nonnullis mss. ante vcr- dat sacri . Versu xi. al. Hic odorata
sum Qtiod debcs legitur Item , et ita iacent spirantia cinnama tura , - Quae.
etiam ante versum , Pauperis attende: que serent seres , quaeque Sabaea feret
quod indicat,duos diuersos esse hos ti- - Vnguenti genera dum constent florida
tulos , quamuis pro medico omnes com- plura - Nil rosa, vel violis sratius esse
positi sint Pro curret denuo alii occur-
. potest Melius esset cedet et his pro
.

ret denuo . Cedet et hic . Pro Cypro alii Cyprium ,

XVI. Versu 2. alii Quidquid idumaei et qui pro quae .
peruehit vnda maris , Pro psrueh.it for- XVII. Nouit:-A. cupit Haec omnia .

tasse prouenit Versu 6. al. Et domus

. vsque ad hx\<zm,perge foras , desunt in
immensa profiua dehciis Versu 7. al, . Muratorio Versu 3. scripsi quisque ,
.

flosvilibus fruimur pratorum germinis quod accipi solet pro quisquis . In edi-
herbis . Versu j). al. Lrgo Pieridum sa- tis , et m$s. quisquis vagus , aut qui vt*
 . , . ,

CARMINA. **3
Si placet , hic veniat : hic sua bella gerat .

Quisque vagus fuerit mcdia Jibrarius hora

Suspensus binis feriatar terga flagellis .
XVIII. Si plus, bis,terque« quaterque fieri quod vult
AD INTES.YEN-
Scriba magis nossct, eo oportet , amice . TOREM .
Si sapis , et sentis , hoc tibi dico , tace .

Non patitur quemquam coram se scriba loquentem

Non est hic quod agas, garrule perge foras.
, ,

XIX. Salomon mira dulcedine librum

Iliinc cecinit CANTICVM
Qui tcaet egregias Sponsi , Sponsaeque camoenas, CA.NTICORYK
Ecclesiae,et Christi Jaudes hinc iiide canentes.
Er. thalami memorat socios , sociasque fiJcles .

Has, rogo , mente tua , iuuenis , mandare memento .

Cantica sunt nimium falsi haec meliora Maronis

c tibi vcra canunt vitae praecepta perennis .

Auribus ille tuis male friuola falsa sonabit .

Carmea ds eclipsi lunae .

Tu forte in Iuco lentus vaga carmina gignis 3

Argutcsque inter latices , et musica fiabra
Pierio Jiquidam perfundis nectare mentem .

At nos congeries obnubit turbida rerum ,

J Ferrataeque premunt millcno milite curae .

Legicrepi tundunt
, , turbant .
'atrant fora classica
Et trans oceanum ferimur porro vsque , niuosus
Quum teneat vasco , nec parcat cantaber horrcns .
En quibus indicas , vt crinem frondea Phoebi
10 Succingant , hederaeue comas augustius vmbrent .
En quos flammantem iubeas volitare per aethram .
Quin mnge pernices aquiias vis pigra elephantum
Pr^ccurrct , volucremque pigens testudo molossum

hic Fortasse hi duo versus hexa-

. giv.s pro cgregias , et in v. 7. omtttit
m tri aiium titulum de eadem re con- prittcepta , pro qt\o in nota coniicitur
ebant simul.icrn . Nos sequimur codicem va-
III. Ad
jnteruentprem i Florezius ticanum 650.
iose , vt arbitror , ad inttrucntiorcm . v. 1. (,)uid de hoc carmine sentien-
In dtubus primis versibus obscurus est duna 5 habes in Isidorianis cnp.76. n.12.
senv. iis alii dts Yltimum di- . et Ad mss. codices
seqq. , tt editioncs
stichon ad alium titttlum de eodem in- correctius , quam hactenus , illufd niinc
'

terucntore viJetur pertinere . producimus . Pro irt Ittco nlii v: lucis .

XIX. De his versibtn dixi in Isido- 8. Quum tcneat : fortc <juum tent
.. num. 46.
cap.8i. n.12.
ct U. 'Pirnices : ita recte cod. rc
i os aliis bibliothecne vereibus annecto , Pisauri
vatic. 255. liditio ,.'•

ad idcm gcnus pcrtiru.it . Lditio Viloae permlflptj : ex quo connra

nutritcmis Vlloac in 2. v. cxhibet tgrc- lcgendiicn pcrnices .
 . . ,, , .

i?4 APPENDIX III.

Qitam nos rorifluam sectemur carmine lunam .
IJ Sed tamen incuruus per pondera terrca nitens ,
Dicam , cur fesso liuescat circulus orbe
Purpureumque iubar niuei cur tabeat oris.
Non illam , vt populi credunt , nigrantibus antris
lnfernas ululans mulier praedira sub vmbras
30 Detrahit akiuago e speculo nec carmine victa :

Vel rorc stygias * *

Vincibilemque petit clamorem :quippe per aethram ,

Qua citimus limes dispescit turbida puris ,

Inuiolata meat scd vasto corpore tellus, :

25 Quae medium tenet ima polum , dum lutnina fratris

Detinet vmbriferis metis tum sidcre crasso :

Pallescjt tcres vmbra rotae duin transeat axem ,

.Aggerci velox tumuli, speculoque rosanti

Fraternas rcparet per caelu n libera Haminas .

JO Scd quia niira putas, cur ,quum vis maxima solis

Bis nouics maior clucat , quam tcrrcus orbis ,
Nunc circumcingat terrestres Iumine metas :

Sume ratucn rationis opus;namque aspice Phoebum »

Qiiam sublimis eat conuexa per aurea mundi»
35 Quamque humilem terram collustret curribus altis ;

Hic ingens vtcumque Jibet vcl dcsuper ignes

Sparscrit obliquo vel quum radiauerit axe
,

ln tcrram r..dii franguntur cetcra solis :

Lumina, qua maior iaculis radiantibus exit,

40 Nil obstantc globo , tendunt per inania vasta :
Donec pyramidis peragat victa vmbra cacumen .
Per quam quum l hoebe valiilos agit vda iugales J

,
Infima vicinis nonnumquam decolor vmbris
Fratre caret , vacuoque exanguis deficit ore .
45" Cur autem sola spolietur lumine luna
Nil vero mirum est quippe illam lucis egentem :

Lux aliena fouet pars proxima metae : quam quum

Inuidct expectat radios male caerula fratris.
,

At chorus astrorum reliquus non tangitur vmbris .

$0 Et proprium cunctis iubar est , nec sole rubescunt .
Sed sudum * * * Porro
ai. Editio Vlloae ita corrupte , Vel 28. Pro aggerei a\u aggere ,alii men»
rore stygis aurhere terra matri crepan- dose ageret .

tem . Ex quo vcram scripturam expi- 31. Clueat : al. luceat

•cari aliquis possit 35. Curribus altis : al.cursibus altis .
. 23. Dispescit : al. dispexit , vel de- 36. Vel desuper : al. vt clesuper , al.
Spexit quum desuper .
. 25. Lumina:z\. culmina . 51. Sed sudum . Editio Vlloae Sed
26. Deti/tet : al. deserit , al. desinet, sudum ttdiens atralibus impete celso 1
 .

A P P E N D I X IV. i*9
Porro vltra solem rapitur cum vertice caeli .

Iam cur semestri non semper palleat orbe ,

Inflexi praestant obiiquo tramite cursus .

$5 Namque vagans errore rato quum deuia tortos

Coiligit anfractus , metam sol eminus exit,
Intorquetque peplum noctis , radiatque sororem .
Haec eadem ratio est,subitis cur frangitur vmbris
Augusti solis rutilum iubar indiga lucis :

60 Quando inter terram , et solem rota corporis almi

Luna meat , fratrem rectis obiectibus arcens .

APPENDIX IV.

Chronka regtnn vfisigothorum .

JLjra quadringentesima in gothis primus rex Athanancus efficitur . Post

hunc Alaricus : quo in Italia mortuo , Athaulfus eligitur . Isto regnante, Era Aun»
gothi , reiicta Italia, Gallias , ac postea Hispanias occupant . Anni vero Hisp. Chri-
rcgum hac summa notuntur . Stl
1. Athanaricus regnauit annos xtrr 407 569
2. Alaricus regnauit annos xxvirr. in Italia y 420 38»
$. Athaulfus regnauit annos vr 449 411
4. Segericus regnauit annos vri. Alibi semis tantum ....'.. 454 416
5. Walia regnauit annos ril 454 416
6. Theuderedus regnauit annos xxxm 457 419
7. Turismundus regnauit annos irl. Alibi r 490 453
8. Theudericus regnauit annos vrr. Alibi xirr 491 455
9. Euricus regnauit annos xv. Alias xvir 5^4 466

QuiJ Inde erui possit,alii videant attexitur catalogus regum gothorum in

5J. Deuia tortos Sic editio Pisau-
. Hispinia ex Isidoro , ex conciliis vetustis
rensis ex correctione, vt videtur , Petri Hispaniae , et ex hac chronica collectus .
Pithoei . Editio Vlloae , deuiat ortos . Vide Isidoriana cap. 79. n. 9. et 10.
5 6. Colligit amfractus . Editio Vlloae, 3. In eadcm editione pro annos vi.
Ct ms. vatic. Du>n legit amfractus . fors. ann. v.
58: Cur al. v bi , al. ibi .
:
4. Segerictts: al. Sigericus . In caJ.
-)j. Editio VUoae huic vcrsui prae- ed. Malim pro annos vir. tegi dies VII.
ponit , Quando inter terram etc. Lindenbrogius exhibet annos vii. alibi
60. Almi sic editio Vlloae
: : alii al- semis tantum D. (^uod obscurum est .
mae , forte pro alma .
5. Forte , annos iv.
61. Vidc Isidoriana loc. cit. 6. Al. Theudericus . annos xxni. . .

Ap.IV. 11.1. ApuJ S.IsiJorum cra desi- Ex coniectura ann.ji.

gnatur 407. Pro an. 1 j. Athanarici in edi- 7. Turismun.ius al. Thurismodus Ei
: .

tionc PP.Toletanorum coniectura est ann. annus I. non tres assignancli .

1 2. Numeri erae hispaoicae , et anni Chri- 8. Thcitdcricui : al. Thcudoricus . Kc-

marginem notati sunr ex cditione tinendi anni 1 j. , non 7-
€rialii , in qua post chronicon gotliorum 9. Annos xv. al. annos xx. , ct cx
TOM.III. A a
 . . . . .

iS6 APPENDIX IV.

52' 433 10. Alaricus regnauit annos xxm.
544 506 11. Gisaleicus regnauit annos 11I. , et in Iatebra annum 1. Alibi xv.
54;; 5'i Theudericus de Italia regnat in Hispania , tutelam agens Amala-
12.
rico nepoti suo per consules annos xli. Alias xv. AMALARiCVS regna-
56. 523 uit annos v.

5 69 53' ij. Thcudis regnauit annos vi. menses vi. Alias a. xvn. m. v.
5S6 543 14. Tneulisclus regnauit annum 1. menses vi. dies xm.
5S7 5 Agila regnauit annos v. menses vi. dies xm.
1 .

59 2 554 16. Athartagildus regnauit annos xv. menses vi. Alias annos xiv. VACAT
regnum menses v. Et alibi xiii.
605 567 •7- Liuua regnauit annum 1.
606 5*3 18. Leouigildus regnauit annos xviii.
624 586 19. Recaredus regnauit annos xv. menses vi. dies x.
6^9 601 20. Item Liuua regnauit annum 1. alias il. menses vi.
641 603 21. Witericus regnauit annos vi. menses x.
(: I 610 22. Gundemarus regnauit annum 1. menses x. dies xiv.
650 61 2 »$. Sisebutus regnauit annos vm. menscs xi. dies xvi. Alias mensesvi.
659 62 1 24. ltem Recare.ius regnauit menses nl. Alias paucos dies
659 621 25. Suintila regnauit annos x.
669 631 26. Sisenandns rcgnauit annos iv. menses xi. dies xiv.
€74 6,6 27. Chintila regnauit annos nl. menses ix. dies ix.
673 640 28.* Tulga rcgnauit annos il. menses iv.

coniectura xviii. Ceterum auctor sequu- potius quam 16.

tus videtur S. Isidorum in Historia go- 14. Alii memesv. pro menses v?,
thorum . 15. Menses vi. menses nl.
al.
1 1 Gisaleicus : al. , vel Ge-
Geselicus 16. Alii annos xiii. Qui annos 15.
saleicus , vel Gesaericus Lindenbrogius . numerant , ab anno , quo primum rebel-
post annum l. addit alibi xv. Cuius rei lauit , exordiuntur .

ratio non intelligitur nisi fortasse vnia- , 17. Masdeus intelligit annum 1. solus .

tur huius regnum cum regno Theude- Postea duos cum filio . .

rici , qui annis 11. mit in Hispania . Vi- 18. Leouigildus : al. Leubegildus: al.
de Isidorum
S. . Liuigildus
12. Theudericus : al. Itcm Theudori- 19. Menses vi. al. mensem 1. Anni 1?»
cus Alium eiusdem
. nominis praeces- recensentur ab anno , quo titulum ac-
sisse item indicat , vt infra in Liuua et , cepit
in Recaredo n. 20. et 24. Falsi sunt 20. Retinendus annus 1. , potius quara
numeri annorum 41. Regnauit annos 15. duo .

per consortium . Alii exhibent annos XI., 22. Dies xiv. al. xill. al. ix.
quia totidem in Hispania commoratus 23. Dies xvi. male alii diesvi.
est Masdeus tom. 10. Hist. Hisp. p.311.
. 24. Menses 11I. al. menses iv. male
chronicam regum Wisigothorum descri- annos Hl. apud alios .

bit,et obse ruat , Amalarico tribui annos 26. iv. al. annos Iil. Masdeus
Annos
quinque , quia quatuor primi anni nu- asserit annos iv. esse contra concilia
,

mcrantur in Theuderico Pro anno Chri- . toletana . Pro dies xiv. Lindenbrogius
sti 523. alii 526.. Pro Amalaricus alii dies xvi.
Amalericus . 27. Menses ix. al. menses vm, , quod
13. Aaui 17. numerandi exlsidoro. vnice placet Masdeo
 . . ,

APPENDIX IV. ,>-

Chindasuinthus solus regnauit annos vi. menses vm. dies xi. Itcm
29. i
642
cum suo Domino Reccesnintho rege regnauit annos iv. menses vni.
fiiio

dies xi. Obiit priiie kal. octobris era dcxci.

30. Reccesuinthus regnauit annos xxni. menses vn. dies xi. obiit k;i!. -

septembribus die iv. feria , hora nl. era dccx. anno incarnationis domini
Dostri Iesu Chri-;i dclxxii. anni cycli decennouennalis vm. luna lil. 1
cum patre suo regnauit annos iv. menses vm. dies xi.
31. Suscepit autem domnus Wamba rcgni gubernacula eodem die, quo 10 672
ille obiit,in supradictis kalendis septembribus, dilata vnctionis solemni-

tate vsque in diem xin. kal. octobr. luna xxi. cra , qua supra. Idem quo-
que gloriosiii Wamba rex regnauit annos vin. mensem 1. dies xiv. Acce-
pit quoque poenitentiam praeJictus prmceps die dominico exeunte, hora
noctis prima , qaoi fuit pridie iius octobris luna xv. era dccxviii.
32. Suscepit autem succedente die , secunda feria, gloriosus domnus 71S 63 o
r.oster Eruigius reg-.ii sceptra, quod fuit id. octobris, luna xvi. era dcc.wiii.,
dilata solemnitate vsque in superuenientem diem dbminicum
vnctionis ,

quod kalendas nouembris , hina xxn. era , qua supra . Item quo-
fuit xii.
que gloriosus Eruigtas rex regnauit a:in. vn. diebus xxv. , in quo die in
3 aegritudine positus elegit sui successorem in regno gloriosum no-
strum dominum Lgicanem , et altera die , quod fuit xvu. kal. decembris,
sextj feria , sic idem dominus Eruigius accepit poenitentiam , ct cunctos
seniores absoluit , qualiter cum iam dic:o principe glorioso domino E"i-
cane ad sedem regni sui in Toleto accedcrent.
Jj. Vnctus cst autem dominus noster Egica in regno in ccclesia san- 7:5 6S7
ctcrum Fetri,et Pauli pra.-toriensis sub die vm. kal. decembris die Jo-
minico , luna xiv. cra dccxxv.
$4. Vnctus est autem Witiza in regno die,quofuit xvii. kal. decem- 701
739
bris, era dccxxxviii.

29. Chindasuinthus : al. Cin.iasuin.ius, suppiet vsque ad V. idus nouembris et :

vel Chittdisuindus . Alii minus bene an- altera die cvplicat alia die , quin neces-
nos regni cum iilio dicunt esse tres , et se sit esse diem proximum . Pro dcccm-
di?s duodecm Lindenbrogius perperain
. bris oiale Aguirrius septembris . Lii
assi^nat eram 661 brogius , et Aguirrius desinunt in luna
30. Reccesuinthus . al. Reccesuin.ius . cra quae tupra . Reliqua Maiansius
Pro regnauit alii solus regnauit , scd de- et Florei.:tis addjdfcruot .

n est Pro menses vn. alii

solus .
34. Die , quo . Fortasse, die quae . ,

11I. alii vi. pro

> dies xi. Aguir- vel , vt num. 32. , die , quod In editio-
.

liet xii. alii diet il. Lindenbrogius ne Patrum toletanorum notatur rccu ,

corrupte annos xm. Omnino retip.endi Florezium legere xVlii.knl. Masdeus con-
numeri *c-xtus etiam in a.nno Incarna-
, rendit, legendum xii. kal. decemb.
tionis^72.,pro quo Lindenbrogius po- nccvxxix. , hoc est anno 701. Alii , as-
(uit 662. signant annum 702. In catalogo regum
Jl. Dtmnus : al. gioriosus dominus othorum editionis Grialii nJJitur ,
Pro diem xm. a!ii male diem XIV. V\itizam regnasse ann. 10. , Rodericum
Autcm : al. statim . ib. ttOSter : ann. 1., et iuxta alios 3. Haec omnia
tL 01 . Pro XII. ka!. ma'.e .'
cum chrcnologia sequenti conferri pos-
Post dicbus x\v sunt , vt mutuam sibi opciii fcrant .

A a 2
 .

r$8
APPENDIX V.

Chroxologia, et seriesgothicorum regum ex codlcs

Regio-Vaticano 667.

VJds Isidoria- 1. XT rfmiim in gothis regnauit Athanaricus annis xiii. Iste primus per
na c.79, n.xi. Vulentem imperatorem haeresim arianam cum omni gothorum gcnte in-
trauit . Sub isto kgem gothi , ac liter;is habere coeperunt : et cum eo-
dem rege ab hunnis de terra propria expulsi sunt Rex quoque Constan- .

tinopoli vitam finiuit sub imperatore Tlieodosio

2. Alaricus regoauit annis xmi. Iste ob vindictam gothorum *, quos
romani interfecerunt , cxercitum mouit,et Romam cepit, ibique Placi-
diatn Theodosii imperatoris filiam cuin opibus multis depraedauit . Postea
in Itaiia obiit sub imperatoribus Honorio , et Arcadio .
5. Ataulfus reg.iauit annis vi. iste supradictam Placidiam coniugem
accepit , et v. regni anno de ltalia Gallias adiit. Et dum Hispanias pe-
tere voluisset , a suis interfectus est in Barcrlona sub imperatoribus Ho-
norio , et Arcadio .
4. Sigericus regnauit ann. 1. Iste , dum pacem cum romanis habere vo-
Juisset , mox a suis est interfectns sub iinperio praedicto .
5. Wallia regnauit ann. 11I. Belligerator fuit cum imperatore Hono-
:

AWhWamklos rio pacem habuit , et sororem eius Placidiam ei reddidit . Iste Hispanias
o" c/• ingressus, wandalos , et silingos in Baetica bello extinxit , et alanos ad
nihilum redegit. Ad Africam classe transirc disposuit sed Gaditanum ma- :

re eum non dimisit. In Gallias rediit , ibique vitam fiuiuit sub imperio
Honorii.
6. Teuderedus regnauit ann. xxxin. Iste Litorium ducem romanum ,
et cum eo multa miiia romanorum extinxit : ex hunnis ducenta milia in-
terfecit , ibique proeliando occiditur sub imperio Theodosii Minoris.
7. Turismundus filius eius regnauit ann. i.,qui dum feralis , et no-
xius esset , a Tlieuderico , et Frigdario, et fratribus interfectus sub impe-
ratore Marciano .
8. Theudc-ricus regnauit ann. xiii. lste dum gothis Auito iinperatori
sumere auxilium dedit : et ob hoc inde cum Jicentia idem Auiti impera-
toris cum ingenti exercitu Hispanias intrauit , et xn. miliario ab Astu-
rica apuJ Vrbicum fluuium Recchiarum sueuorum regem proelio supera-
forte, Bracha- uit , eumque persequens , in Portucale cepit , atque occidit Bractam ce- .

yamt pit
: sicque iiide per Lusitaniam in Gallias rediit ibique ab Eurico eius
:

fratre occisus sub imperatore Leone .

9. Euricus regnauit ann. xxvi. Iste Lusitaniam depraedauit , Pampilo-
nam , et Caesaraugustam cepit , et gothis legem dedit . AreJate obiit sub
imperatore Zenone .
10. Alaricus, filius eius , regnauit ann. xxm. , quem Clodouaeus res
francorum apud Pictauium belJo interfecit . Ob cuius vindictam Tlieode-;
 . .

APPENDIX V. 189
ricus socer eius Italiae rex francos perterruit , et regnum gothis integrutn
restituit sub imperatore Anastasio
11. Gesaleicus 3 AJarici filius, regnauit ann. ml. Iste a GunJebaldo
burgundionum rege in Narbona superatus , ad Barcilonam fugit . Inde ad
Africam ad wandalqs pro auxilio perrexit , et non impjtrauit Inde re- .

uersus,apud Barcilonum a duce Theuderici Italiae regis interfectus sub

impcratore Anastasio .
12. Theudericus supraclictus , occiso Gisaleico , regnum gothorum te-
nuit ann. xv. , et superstiti nepoti suo Amalarico reliquit . Ipse Italiam
rediit,et ibi vitam finiuit sub imperatore Iustiniano .
ij. Amalaricus regnauit ann. v. Iste a Childeberto francorum rege
superatus Narbone interiit sub imperatore lustiniano .
14. Theudis regnauit an.xvn. lste quamuis haereticus pacem conces.
sit ecclesiae , et episcopis licentiam dedit in toletana vrbe concilia pera-

gere .Francorum reges infra Hispanias vsque Minium superauit eumque :

in p.ilatio quidam insaniam simulando interfecit sub imperatore lustiniano .

ij. Theudisclus regnauit ann.i. ,qui dum toros multorum macularet,
et obiter mulcis necem excogitaret, mox inter epulas gladio Hispali iu-
gulatur sub eodem lustiniano .

16. Agila regnauit an.v. Iste dum ad Cordubam vrbem pugnaret , et in

contemptu Christi sepulcrum sancti martvris Aciscli quodam horrore pol-
lueret , filium ibi cum multa copia interfectum , et omnem thesaurum re-
gum amisit j et Emeritam fugit : ibique sui eum interfecerunt sub impe-
ratore lustiniano .

17. Athanagildus regnauit ann. xiv. Iste contra milites Iustiniani im-
peratoris ,
quos ipse contra Agilanem petierat , diu conflixit , atque eos
extinxit .Toleto morte propria decessit sub imperatore lustiniano .

18. Liuua regnauit ann. 11I. in Narbona iste fratri Leouigildo Hispa- :

niae administrationem dedit : ipse Galliis praefuit .

19. Lcouigildus, adepta Gallia , et Hispania , rcgnauit ann. xiv. Iste
valJc haeresi arianae deditus, persecutionem catholicis intulit , et eccle-
siarum priuilegia tulit Massonam emeritensium episcopum exilio relega-
.

uit. Suis perniciosus fuit potentes pjr cupiditatem damnauit

: Sueuos .

superaui* , et Gallaeciae regnum gothis admiscuit . Primus regali veste

opertus solio resedit . Vrbem in Celtiberia fecit , et Recopolim nomina-
uit. Gothorum leges ante correxit,et Toleto propria morte decessit sub
Mauritio imperatore .

23. Recarcdus , filhis eius, regnauit ann. xv. Iste in exordio regni sui
catholicam fidem adoptns , omnem gothorum gentem ad cnltum Dei , re-
ctaequc fidei reuocauit , et per synodum episcopoi um Galliae , et Hispa-
niae fide.n catholicam confirmauft , francorum hoste lx. milia in Hispa-
nia bello prostrauit , et tempora regni sui omni bonitate honorauit Fine .

pacifico [oleto decessit, imperatoro Mauritio

21. Liuua , filius eius , regnauit ann. il. Istum praccisa dextra inno-
cuuin Wictericus occidit , ct icgnum sibi suscepit sub impcratorc Mauritio
 . . . . .

lpo A P P E N D I X V.
21. Wictericus regnauit ann. vir. , vir quidem strenuus in armorum
arte, sed expers victoriae : quod fecit , recepit Inter epulas enim pran- .

dii a suis interfectus est sub imperatore Phoca .

23. Gundemarus regnauit annis il. Vascones vna expeditione vasta-

uit , et morte propria Toleto decessit sub imperio Heraclii.
24.Sisebutus regnauit ann. vni. lste potestate iudaeos ad fidem Chri-
sti perduxit , et ecclesiam S. Lcocadiae Toleto opere miro fundauit Astu- .

res , et vascones in montibus rebellantes humiliauit , et suis per omnia be-

rieuolus fuit Hunc quidam proprio morbo, alii potionis haustu immode-
.

rato asserunt occisum sub imperio Heraclii Tunc nefandus Mahomat in

.

Africa nequitiam iegis stultis popnlis praedicauit .

2J. Suintila regnauit ann. x. Victoria , et consilio magnus fuit Va« .

scones deuicit, duos patricios romanos cepit omnes Hispanim , et Galliam

:

strenue rcxit , et ob meritum pater paupefum vocatus est et fine pro- :

prio Toleto decessit sub imperio Heraclii

z6- Sisenandus regnauit ann. iv. Iste synodos episcoporum egit : pa-
tiens fuit , et regulis catholicis orthodoxus extitit Toleto vit:;m finiuit .

sub imp:rio Heraclii

27. Chintila regnauit ann. 11I. Synodos plurimas Toleto cum episco-
pis egit , et subditum regnum fide firmauit Toleto decessit sub imperio
.

Heraclii .

Tulga regnauit ann. 11I. Blandus in omnia fuit

28.
29. Chindasuinthus regnauit soius ann. \ 1. , et cum filio suo Reccesuin-
tho ann. iv. Huius temporc quieuit Hispania , et per synodos erudiuit
ecclesiam Toleto obiit sub imfferio Constantini noui
.

30. Wamba
regnanit ann. ix. Primo rcgni sui anno rebellante sibi
Paulo duce cum quadam parte Ilispaniae, prius feroces vascones in fini-
bus Cantabriae perdomuit dcinde cunctis ciuitatibus Gdthiae, et Galliae
:

captisjipsum postremo Paulum in Nemausense vrbe victum celcbri trium-

pho sibi subiecit • Postea ab Eruigio regno priuatur sub imperio Constan-
tini noui .

51. Eruigius regnr.uit ann. vr. Iste synodos multas Toleto cum episco-
pis egit filiam suam coniugem dedit Egicani . Toleto cbiit sub imperio
:

Iustiniani .

gz.Egica rcgnauit ann. xv. Iste dum regnum accepit , filiam Eruigii
cum iuratione Wambae subiecit Filium suum Witizanem principem se-
.

cum regno praefecit Toleto decessit sub imperio Leonis .

.

33. Witiza regnauit ann. x. Toleto vitam finiuit sub imperio Tiberii
34. Rudericus regnauit ann. iil. Istius tempcre era dcclii. Farmalio
terrae i.araceni euocati Hispanias occupauerunt , regnumque gothorum ce-
perunt:quod adhuc vsque ex parte pertinaciter possident et ctim chri- :

stianis die , noctuque bella ineunt , et quotidie conflignnt dum praedesti- :

natio vsque dinina dehinc eos expelli crudeliter iubeat Reges gothorum .

defecerunt Sunt sub vno ann. cccciv., Alarico regnante ab era ccci. in-
.

gressi sunt gothi in Italiam Post huius annos reges gothi Galliam in-
.
 . .

APPENDIX VI. i 91
gressi sunt . septem annos gothi Hispaniam migrauerunt
Post In era .

d. ix, lxv. ( forte , 855. ) regnauit Carolus francorum rex,ct patricius

Romae .

APPHNDIX VI.

Expositio in Canticum canticorum Saiomonis

,.a'scuhtur me osc.tio oris sui . Tangat me dulcediae praesentiae suae, cap. 1.

quem saepius a prophecis promissum au.liui . Quia meiiora sunt vbera

tua Vtno , DulceJo euangelicae doctrinae austeritate legali meliorest. Fra-
grantia vngueutis optimis . Donis Spiritus sancti ; a chrisma Christus, id
est, ab vnccione vnctus, quod nom.n cuqi gratia sancti Spiritus in b..ti-
smc effunjitur in omnes fideles Ideo adoiesceutuiae diiexerunt te Electo- . .

rum animae gratia baptismatis rencuatae .

2- Trahe me post te Vt ascenJencem in caelos sequar Introduxit me Voxecclesae.

. .

rex in ceUaria sua FiJe in gaudia caeiestis patriae interna . Exultabimus ,

.

et iaetabimur in te memores yberum tuorum super viuunt . In te,non io

nobis memores per omnia , ficL-i gratiam super legis esse doctrinam
: Re- .

cti diiiguut te Nullus te diligit

. , nisi rectus et nullus esc rectus , nisi :

qtii te ililigit Nigra sum .

, sed formosa , filiae Ierusaiem . Vox ccclesiae
de suis pressuris Nigra in pressuris persecutionum , sed formosa in de-
.

core virtutum .
3. Sicut tabernacula Cedar , sicut pelies Salomonis In tentatione .

obscurata daeinonum , f>rmosa in rnortificando desideria carnalia Noiite .

me considerare 1 quod jusca sim 3 quia decolorauit me sol Nolite mirari, .

si hominibus despecta sim foris ob tentationum aestus Fiiii matris meae .

pngnauerunt contra me posueruut me custodem in vineis , vineam meam

:

non castodiui . Acerbitas filiorum synugogae me fecit vineam lerosolymis

non custodire, sed multarum esse vinearum , iJ est , ecclesiarum per or-
bem custo Jem . Indica mihi , quem diiigit anima mea , vbi pascas vbi cu-
bes meridie ue vagari iucipiam post gregcs sodaiinm tuorum . InJica
in :

mihi p.istorem meum , quem tota mente diligo , et in quibus pascua , et

requiem habeat ne aestu tendtionum turbata,per sodalium , id cst,hae-
:

reticorum conue.iticula eun quaerere incipiam .

4. M , puichra
ignoras te inter muiieres, egredere 3 et abi post vesti- Vox sponsi
gia gregttm tuorum Si ignoras , te sub huiusmoJi tentationum con litio-
.

ne mihi esse sponsatam, egredere a meo conspcctu , ec varios errantiutn

actus sequcre . Et pasce hoedos tuos iuxta taoernacnta pastorum . IJ esc,
perJitos nutri auditores , secuta insipientium doctrinas magistrorum . Equi-

Op.I.n.i. QuiJ de hac Expositionc sen- dignum maxime , quod

estlegatur Pro .

tiend im sit in Isidorianis dixi c.65. 11.4J.

, a chrisma fortasse legenJum a chrismate .

seq. In '.-antico canticorum mystice in- 2. Quod Sponsa in Canticis </ccle-

terpretando hebraei, sanctique ecclesiae siam cxhibe.it , censcnt plcrique Patrefj
Patret conientinnt Inter cetera opus . et interpretes recentiorcs .

Ludouici a Pontc in Cautica canticorum

 . . .

192 . A P P E N D I X VI.
tatul rnso in curribus Fharaonis assimilaui te , amica mea . Sicut priorettv
populum deaegyptio liberaui timore , sic te , sponsa mea, si in me con-
fideris, liberabo inanibus minis .

. J. Fulchrae sunt genae tuae

, sicttt turturis , Tanta te verecundiae sa-

lutaris virtute dccoraui,vt castitatem promissae mihi fidei nulla docto-

rum prauorum seductione corrumpas. Collnm tuum , sicut monilia mii- :

renulas aureas faciemus tibi ^'vermiculatas argento In collo doctores de- .

signantur In monilibus opera exprimuntur

. quia ea , quae verbo docent , :

bperibus ostendunt In murenulis scriptura sacra ostenditur, quae .auro

.

spiritualium sensuum fulget interius,et argento caelestis eloquii nitet exterius.

Vox eccleslae. 6. Dum esset rex in accubitu suo , nardtis mea dedit odorem sunm
Rege Christo in beatitudine caelestis secreti quiescente , sanctorum virtus
magnae nobis gratiam suauitatis administrat Fasciculus myrrhae dilectus .

us mihi^inter vbera mea commorabitur Mors dileoti mei, quam pro .

mea salute subiit , semper in mea memoria commorabitur Botrtts cypri .

dilectus meus mihi in vineis Engaddi . Qui fuit fasciculus myrrhae in

amaritudine passionis , ipse cst botrus Cypri in dulcedine resurrcctionis .
Myrrha tristificat, vinum laetificat In vineis Engaddi propter charisma-
.

ta diuina,quae post resurrectionem largitus est in baptismo suis partici-

pibus. Eugaddi , fons hoedi, baptismum significat .

VoxChrlsti. 7. Ecce tu pulchra es , amica mea , ecce tu pulchra es Pulchra in sim- .

plicitate cordis,et munditia operum Oculi tui columbarum. Quia sen- .

sus tui spirituali sunt intelligentia praediti

Vox ecclesiae. 3. Ecce tu pulcher es , ditecte mi , ecce tu pulcher es . Tu solus natu-
raliter pulcher, ego ex te pulchra Lectulus uoster floridus . Pax sanctae
.

ecclesiae et virtr.tibus sanctis florescit , ct spirituali prole multiplicatur .

Tigua domorum r.ostrarum cedriua ; laquearia nostra cypressina . Tigna ,

et laquearia doctores snnt in sancta ecclesia proptcr munimen , et deco-

rem Cedrina, et cypressina proptcr eximias virtutes eorum , et odorem
.

bonae vitae .

cap. 11. •• Ego flos campi , et lilium conuallium Ego decus mundi,et gloria .

humilium Sicut lilium iuter spinas , sic amica mea inter filias Tu re-
. .

quiem quaeris , er laudas lectuli ; recordare , quod candidior tribulationum

aculeis efficeris, et maior est fructus praedicationis , quam quietis .

Vox ecci«siae. 2. Sicut malus inter ligna siluarum , sic dilectus meus iuter filios .
Sicut malus visu gustu antecellit ligna siluestria , sic Christus an-
, odore ,
tecellit omnes sanctos , qui filii Dci dicuntur, sed gratia, ille solus natu-
ra . Sub vmbra illius , quem dtsideraueram , sedi . Eodem protegente , quem
semper adesse quaesiui , quiesco , et secura permaneo Et fructus eius dul- .

cis gutturi meo Qnia gratiae suae caelestis dulcedine ir.c refecit .
.

3. Introduxit me in cellatn 'uinariam , ordinauit iu me charitatem . Cel-

la
Murenulct est a tnuraena : nihi-
5. clesiam significari , docent etiam Cassio-
lominus multi scribunt murenula sine dorus , Anselmus , Beda, et alii sacrae
diphthongo . scripturae interpretes
Cap. II. n. 3 . Cellae vinafTae typo ec-
 . . , ,.

I N C A N T I C A. r^
la vinaria ecclesia cuius vnitate solummodo Spiritus
debet intelligi , in
sanctus dari solet , et accipi Cuius gratia hoc loco vini nomine desi«na-
.

tur . In qua cella ordinata charitas est , vt quisquam Deum toto corde ,
plusquam seipsum , diligat . Fulcite me floribas , stipate me malis , quia
amore langueo Consolamini me exemplis , seu incipientium , seu termi-
.

nantium viam salutis , dum adhuc in huius peregrinationis taedio amore

supernae visionis languesco Laeua eius sub capite meo , et dextera illius
.

cmplexabitur t»e . In laeua Christi temporalia eius bona , in dextera per-

petuae vitac beatitudo designatur Quia hic per spem mentem roborat,
.

et illic per remunerationem glorificat

4. Adluro vos , filiae lerusalem , per capreas , ceraosque camporum , ne Vox sponsl
suscitetis , tiec euigilare faciatis dilectam , quoaiusque ipsa velit . Conte-
stor pacifkas fiJelium animas, per suas quamque virtutes , quac per mun-
da , et ruminantia animalia signatae sunt , ne pia fratrum stuJia aliqua
importunitate impediant sed sic quisque de proximi profectu , sicut de
:

suo gaudeat
5. Vox dilecti mei SubauJitur , haec est ; quem audiui adiurantem fi- Vox sponsas
.

lias lerusalem , ne me in eius amplexu quiescentem suscitarent Ecce iste .

venit saliens in montibus , transiiiens colles . Tales enim saltus fecit dile-
ctus meus. De caelo venit in vterum , de vtero in praesepium , de prae-
sepio in crucem , de cruce in sepulcrum , de sepulcro rediit in caelum .
Iste , qui eleuatus est super omnes montes,et colles, iJ est , sanctorum
altitudines.
6. Similis est dilectus meus capreae ^hinnuloque ceruorum In assum- .

ptione carnis,et humilitate capreae : in varietate virtutum , et innocentia

hinnulo ceruorum Christus comparatur , id est , patriarcharum En ipse .

Uat post parietem nostrum , respiciens per fenestras , prospiciens per can-
cellos InJutus pariete nostrae mortalitatis latuit , sed prospiciens ad nos
.

per cance!los,et fenestras miracula fecit, vt ex miraculis appareret Deus

qui ex passionibus latuit En dilectus meus loquitur mihi Ad praedican-
. .

dum me hortatur , dicens .

7. Surge , propera , amica mea , formosa mea , et veni Surge de stra- .
yoX christl
tu quietis , in quo tuimet solius curam agere quaeris propera tu , et ve- :

ni ad impendendam etiam proximis curam salutis pcr stuJium sedulae

praedicationis lam enita hiems transiit , imber abiit , et recessit Iam fri-
. .

gus infidelitatis , et imber iniquitatis recesserunt quae totum orbem vsque :

ad tcmpus Dominicae incarnationis tegebant Flores apparuerunt in terra .

nostra . Id est, initia fidei , et iustitiae floruerunt in mundo ,crescente

ccclesia .

8. Tempus putalionis aduenit

Id est , vt , amputatis inutilibus vanae
.

religionis sarmentis, futuro fidei fructui praeparentur corda hominum .

Vox turturis audita est in terra nostra Id est , Christi Saluatoris nostri .

dicentis Poenitentiam agite , appropinquabit enim regnum caelorum . fif«

:

r*l protulit grossos suos Veteris legis praccepta cecideruut

. 1'ineae jlo- .

Tom.VlI. Bb
 i
.4 APPENDIX VI.
rentes dederuttt odorem . Id est , euangelicus populus , seu vites florentes>
sanctue conuersationis o Jorem longe , lateque dederunt .
sponii . 9. Surge , pvcpera , amica mea , speciosa mea , et icni colnmba mea in :

fqraminibus petrae ,iu cauerna maceriae . O sponsa , et amica , cui tanta

obtuli bona , surge , et ;eni accingere aJ certamen >wnde aeternam quie-:

tem accipies . Columba mea, per infudonem sancti Spiritus . In foramini-

bus petrae, id est , vulneribus, quae pro salute sponsae sponsus accepit .
In cauerna maceriae , id est , custo.lia virtutum caelestium . Ostende mibi
faciera t.tam t sou t i<ox taa i auribus meis . Vos. viJelicet laudis , vel
.'

praedicationis . Vox ehim taa dulcis t et facies tua decora . Ulius namque
vox Domino dulcis est , cui Jttke vel verbum Domini annunciare , vel ipsi
Doauno lauJes re&Qnare. £t illa ndes decora est,quae ex operibus orna-
ta,aJuersa pati non metuit .
Vox aJuersus 10. Capite uo./is fu.ipes paruulas , quae demoliuntur t/iueas . IJ est,
haereticos . vincite ha.reticos, et schismaticos, prauos fide , et dolosos verbo , qui den-
te prauae doctrinae rudes fidelium mentcs lacerare solent . A/a;ti i'iuea
nostva j. :-:t ld est , late electorum plebes germinant
• . .

Vox ecclesiae. n. IVUectus metts mihi , et ego iiti . ld est , solus mibi dilectus, et
solus adiutor mihi est Et ego illi sola sum dilecta, quia nullus alius re*
.

cte diligit Christum , nisi vnica ecclesia , et nulla alia ab eo diligitur. £ui
pascitur i/iter lilia . ld est,munditia fidei, et candore virtutum . Douec
aspiret dies ,et iucliue/itur i-mbrae . Donec Venturi seculi lu.x oriatur aeter-
na , et vmbrae,iderrores praesentis vitae transeant
est , Reuertere , si- .

Uis esto capreae , hi/i/iuloque ceruorum super montes Bether . Obsecro ,

dilecte mi , vt saepius dulcedine visitationis tuae reuertaris ad me , qui
carne,quam de patriarcharum origine sumpsisti super omnes altitudines ,

caelestium montium ascendisti , vt Jaborem peregrinationis meae specula-

tione aeternae patriae releues .

cap. iii. 1. ///meo per /toctes quaesiui , quem diligit a/tima mea quae-
lectulo :

Vox ecclesiae siui , et uon i/tueni . lam dudum , inquit, multo studio quaesiui Domi-
de gentibus . num seJ quia adhuc illecebris carnis meae subdita fui , et tenebris igno-
:

rantiae obcaecata , non inueni lumen vcritatis, id est, Dominum Surgam , .

et cii cuibo ciuitatem , per vicos , ct plateas quaeram , quem diligit anima
mea , quaesiui illum , et no/t inueni Proposui animo meo surgere de le- .

ctulo carnalium voluptatum , terras , ac maria circuire,et philosophorum

audire magisteria : sed nec sic inueni illum .

2. luueuerunt me vigiles , qui custodiunt ciuitatem . quem dili- Num

git a/tii/ia mea , vidistis Vigiles sunt , qui custodiunt eccle^iam apostoli,
'.

et doctores,qui gentilitatem veritatis indagine solicita inuenerunt . Pau-

lulum , quum pertransissem eos , inueui, quem diligit anima mea . Dum me
illorum magisterio tradidi , mox lumen veritatis , quod quaesiui , inueni.
Tenui illum , nec dimittam , donec introducam illum in domum matris meae ,
et in cubiculum genitricis meae . Teneo illum firma fide , donec in fine
seculi per ofncium praedicationis introducam illum in domum , et in cu-
 . . .

IN CANTICA. I9S
bile synagogae , quae me genuit in Domino , et sit vnum ouile , et vnus
pastor
Adiuro vosjfiiiae Ierttsalem , etc. Ideo hunc versum repetic spon- VoxChristi.
3.
sus ne minorein ecclesiae de gentibus congregatae, quam de iudaeis ha-
,

bere solicitudinem putaretur , sed vt sit de vtrisque vna sponsa , et illa

dilectissima .

4. quae ascendit per desertum l Miratur synagoga, quo-

g£uae est ista ,
Synagoga de
modo gentium populus nullo circumcisionis mysterio emcndatus, nulla ecclesia dicit

prophetarum admonitione eruditus , subito ab infimis voluptatibus per de-

sertum idololatriae, et gentilitatis ad alta virtutum culmina , et sponsi
amplexus ascendisset . Sicut virgula fttmi ex aromatibtts . Igne amoris ac-
censa omni nisu virtutum ad caelestia tendit .
5. Myrrhae , et tarh , et vniuersi puiuerts pigmentarii Ex mortifica- .

tione carnalium voluptatum , et puritate orationum,et omnium virtutum

odore. En lectulum Salomonis ssxagitita fortes ambittnt ex fortissimh Israel .
Lcctulus Saiomonis est conuersatio sanctorum sexaginta fortes , praedi- :

catores sunt sancti , et fortissiiv.i bellatorcs, qui mundo corde digni sunt
Dominum videre .

6. Omnes tenentes gladios, et ad bella doctissimi . Tenent enim g!a-

dium spiritus, quod cst verbum Dei, qui , quod ore docent , opere com-
plent . Vniuscttiusqtie ensis super femtir suum propter timores nocturnos.
Nocturni timores sunt in die tentationis occultae . Ensis praedicatoris est
custodia vigilans , carnis concupis:entias premens, ne verbum praedieatio-
nis immunJitia vitae maculet .

Ftrculum ftcit sibi rex Salomon de lignis Libani Ferculum Salo-

7. .

monis est sancta ecclesia quae credentes ad aeternae beatitudinis epulas

,

leuat,quae de fortibns animo, quasi de lignis imputribilibus , constructa

est Columnas eius fecit argenteas , reclinatorium aureum Columnac ar-
. .

genteae sunt doctores eloquii luce fulgentes . Reclinatorium aureum est

spes perpetuae quietis fidelibus promissa .

8. Ascensum purpurcum . Quid est asccnsus purpureus ,nisi martyrum

sanguis,et passio Redemptoris nostri ?quia non ascenditur ad epulas vi-
tae , nisi per mysterium passionis Christi Media charitate constrauit pro- .

pter Jilias lerusalem Omnis cnim , qui charitatem habet Dei , et proxi-
.

mi , ad hanc requicm,ct ad has epulas laetus perueniet . Haec omnia or-

namenta ecclcsiae pracstitit Christus ob nimiam charitatem , qua dilexit
nos , et tradidit semetipsum pro nobis .
9. Egredimitti >et videte , f.liae Sion 3 regem Salomonem Egredimini Vox ecclcsiae .

mente , ct actu de turbulenti mundi conuersatione , vt regcm pacis va- de Christo

Ic.ttis viderc Iu diademate ,quo coronauit ettm mater sua
. Videte Domi- .

num Christum in humanitate, quam de Virgine matre susceptam , in maie-

statis Paternae dextera collocauit , /// die desponsauonis illius . Id cst , in
tempore incarnationis ilIius,quo ad copulandam sibi ecclesiam sponsam
cx. virginali vtcro processit . //; dic lactitiae cordis eius . ld cst , redem»
ptionis humani gencris,quae fuit dics lactitiae Christi .

Bb 2
 i 9 6 A P P E N D I X VI.
ckv. iv. !• Quam
ptilchra es,amica mea } quam pulchra es l Pulchram dicitec-
.

Vox sponsi . clesiam , pulchram

et repetit quia hanc et actione , et praedicatione vi-
:

dit esse Iaudabilem Oculi .tui columbarum Sensus tui spiritualium sunC
.

rerum contemplatione excellentes, ac venerandi Absque eo , quod intritt'

.

secus latet Magna. est gloria quippe aperti operis , sed Jonge incompa-
rabilior aeternae retributionis, quae necdum videri potest.
2. Capilli ttti , sicut greges caprarum Possunt in capillis populi fide-
.

les accipi , qui maximum decus sua numerositate praebent ecclesiae ^uae .

ascenderunt de monte Galaad . Galaad aceruus testimonii interpretatur ,

qui bene conuenit adunatae multitudini sanctorum . Dentes tui , sicut gre-
ges tonsarum . In capillis fragiliores , in dentibus vero perfectiores quique
ad regen Jam ecclesiam apti designantur .
3. §>uae ascenderunt de lauacro . Id est , fonte sacri baptismatis, qui
ct tonsi , et loti sunt , hoc est , nudati renunciando seculo , et vitae la-
uacro mundati . Omnes gemellis foetibus , et sterilis non est in eis . Non
est , qui foetus boni operis in eis non agat . Sicut vitta coccinea , labia
tua , et eloquium tuum dulce Vitta coccinea doctrina veritatis intelligi-
.

tur Labia sponsae cocco assimilantur, quia Dominici sanguinis , quo red-
.

empta est , pretium praedicare non cessat ecclesia vel quia praedicatio :

sancta ardore charitatis fiammescit .

4. Sicut cortex mali punici , genae tuae . In genis verecundia , in ma-
lo punico passio Christi exprimitur Habet ergo ruborem in genis spon-
.

sa mali punici , quum sacramentum Dominicae crucis verbis fatetur , et fa-

ctis probat . Sicut turris Dauid , collum tuum . Turris ecclesia est , collum
prae licatores, quorum fides , et constantia in eadem ciuitate firma est ,
et vndique inexpugnabilis . §}uae aedificata est cum propugnaculis . Pro-
pugnacula autem eius ciuitatis scripturarum sanctarum munimina sunt s
vel Patrum praecedentium .
5. Mille clypei pendent ex ea . Quia , quot in diuinis libris praece-
pta sunt , tot sunt pectoris nostri munimina , quibus eontra insidias omnes
defendimur. Omnis armatura fortium . Omnis instructio est vel opera-
tionis, vel doctrinae caelestis, per quam non solum euadimus,sed etiam
superamus. Duo vbera tua , sicut duo hinnuli capreae gemelli qui pascun- :

tur in liliis , donec aspiret dies , e t inclinentur vmbrae . Duo vbera , duo
sunt populi ex circumcisione venientes,et gentilitate qui per humilita- :

tem quiJem paruos se intelligunt , et peccatores , sed charitate curren-

tes ,omnia obstacula mundi transeunt : qui pascuntur in liliis , hoc est,
candidissimis sanctorum patrum exemplis : donec praesentis mortalitatis
vmbras aeterno die aspirante transeamus .
6. Vadam ad montern myrrhae , et ad collem turis . In myrrha mor-
tificatio carnis , in ture deuotio orationis exprimitur quasi diceret spon- :

sus Frequentabo eos,etpia propitius illustratione glorificabo, quos in

:

passionis , siue orationis virtute sublimes esse perspicio .

7. Veni de Libano 3 sponsa mea^veni de Libano Libanus candor in- .

terpretatur , id est } anima bonis actibus candidata » quam tertio hortatur

 IN CANTICA. XCjl
sponsus , vt veniat . Primo viucns in carne per bona opera secundo ab- :

soluta carne ad percipiendam vitam beatam : tertio recepto corpore ad

fruenda post resurrectionem gaudia perfecta .
8. Coronaberis de capite Amana y de vertice Sanir , et Hermon , de cu-
bilibus leonttm , de montibus pardorum Leones propter superbiam , pardi .

propter crudelitatem maligni sunt spiritus: montes vero Amana superba

infidelium corda , vbi immundi spiritus sedem habent , designant Dum san- .

cti praedicatores tales ad viam salutis conuertunt, coronantur de capite,

et vertice montium , id est , principibus superborum , quia de Jabore cer-
taminis crescit corona gloriae .

9. Vulnerasti cor meitm , soror mea sponsa , intlnerasti cor meum . Ia

vulneratione cordis magnitudo amoris Christi in ecclesia intelligitur . /#
•vno oculorum tuorum 3 et in <vno crine colli tui . In vuitate sancta docto-
rum , id est, oculorum , et vnitate sancta plebis, id est , capillorum . Quam
fulchrae sunt mammae tuae , soror mea sponsa Item in mammarum no- .

mine sancti doctores designantur propter consolationem infirmorum , et

paruulorum sustentationem , quae lacte exprimitur . Fulchriora sunt <vbe-
ra tua vitte . Suauitas gratiae pulchrior est austeritate Iegis . Et odor <vn-
gttentorum tuorum s/tper omnia aromata Fama suauissima diffusae per to- .

tum orbem fidei latior est , quam veteris legis , et patrum in ea,quaein
sola ludaea coangustabatur .

10. Fauus , sponsa Fauus mel in cera est

distillans labia ttta Mel . .

autem in cera diuinorum sensus, in litera mel stillans quia

spiritualis est :

multiplices sensus pene singulae sententiae habent Iabia spiritus sunt do- :

ctorum,qui mukifarios sensus sacris literis inesse pandunt . Mel , et lac

sub lingua tua In lacte eruditio paruulorum , in melle perfcctior doctri-
.

na fortiorum signatur sub lingua , id est,in meditatione cordis

: .

11. Et odvr t<estimentorum tuorttm , sicut odor turis Vestimenta ec- .

clcsiae opera sunt eius quae odori turis comparantur ,quia cuncta , quae
,

sancta pro Domino agit ecclesia , orationum pro ea vicem reddunt Hor- .

tus conclusus , soror mea sponsa, horttts conclusus , fons signattts Hortus .

conclusus ecclesia est,quia multifaria spiritualium operum germina gi-

gnit fons est , quia doctrina salutari redundat
: conclusus, quia Domini :

protectione munita persistit signatus , sermone fidei . :

12. Emisiiones tuae paradistts malorttm punicorum , cum pomorum fru-

ctibtts Per irrigationem sacri baptismatis sancta ecclesia paradisum ex
.

se cmisit malorum punicorum , id est , sanctorum martyrum cum pomo- :

rum fructibus , id est , cum sanctarum virtutum fructu Cypri cttm tiardo y .

tturdus , et erocus Cyprus arbor aromatica est , significatijue caelcstis gra-

.

tiae bcnedictioncm Nardus Dominicac passionis typum crocus charita-

. :

tis feiuorcm exprimit ; coniungitur cyprus nardo

, quum diuina gratia con^
Cap.IV.n.12. Calmetus ad cap.i. v.i 3. mi pendente ,odore suauissimo . Dc aliii
ita cyprum describit arbuscula mali pu-: arboribus odoriferis confcrri potest Isi-
nici altitudine , foliis oleat similibus , al- dorus in ttymolog. lib. 17. cap.7. ei t.
h , tt odoraio fiore , fruetu instar rats-
 . . ,

19$ A P P E N D I X V I.

fortat nos pro Christo pati . Item nardus croco coniungitur , quum cha»
ritate Christi mortem libenter suscipimus .

13. Fistula,et cinnamonum cum vniuersis lignh Libani

. Fistula
, quac

et casia,arbor aromatica est, sed modica , et ideo spiritu humiles dcsi-

gnat . Item cinnamonum, qui seipsos despiciunt , signat . Quae et ipsa est
breuis arbos , sed odorifera , et dulcis . Sed humilitas magnam habet Lu-
dem , dulcedinem apud Dominum . Cum vniuersis lignis Libani Sicut
et .

fistula , et cinnamonum humiles sanctorum cogitationes signant , ligna Li-

bani sublimes eorum actiones demonstrant Myrrha,et aloe arbores sunt
.

aromaticae,quae continentiam carnis exprimunt.

14. Curn omnibus primis vnguentis . ld est , charismatibus virtutum
exccllentioribus, ct pulchra est coniunctio harum arborum , quia dum car-
ncm a refrenamus , consequens est,vt maiora spiritus dona per-
lasciuia
cipiamus Fons hortorum , pttteus aquaruiu viuentium , quae fluuut impetu
.

de Lioano Vtrumque ecclesiaret fons est hortorum , quia spirituales gi-

.

gnit fructus, et puteus aquarum viuentium , quae impetu fluunt de Liba-

no , propter occulta mysteria , quae sanctis propter reuelationem sancti
Spiritus solis panduntur aquarum i'iue;itium , propter eloquia diuina ,
:

quac de inuisibiiibus diuinae gratiae procedunt thesauris de Lioano , de :

ipsa ecclesia dicit , quae et candida est per munditian) fidei, et aka per
virtutem gloriac.
Vox sponsi 15. Surge, aquilo, et veni , auster , perfla hortum meum In aquilone .

cnim aduersa munili , in austro blandimenta designantur , qua gemina im-

pugnatione probatur ecclesia Consurge permittentis vox , non imperan-
.

tis. Et flttatit aromata illius ld est,virtutum constantiam miro odore.

.

dispergat .

CAP. v. Veniat dilectus meus in hortum suum . Veniat Dominus in eccle-.

I.

siam suam , vt eam ipse conseruet immaculatam vbique , et fidei fruge fe-
cundet Et cvmedat fructum pomorum suorum Et Jibenter accipiat, gra-
. .

tanterque inspiciat opera sernorum suorum .

Vox Chrijti 2. V&ni in hortun: meum , soror mea sponsa Veni ( inquit ) saepis- .

sime in ecclesiam mcam , et venio , vt corrigam, adiuuem, et confirmem.,

Messui myrrham meam cum aromatibtis meis Per myrrham passio , vel .

, per aromata
mortificatio omnes virtutes exprimuntur Metit myrrham .

cum aromatibus , quando martyres cum ceteris electis ad maturitatem

praemiorum pcrducit .

5. Comedi fauum cum melle meo , bibi vinnm cum lacte meo . In fa-
110 , et vino praedicatores, in melle , et Jacte auditores intelliguntur , et

vtrosque internus iudex approbat , et remunerat . Comcdite , amici , et bi-

bite , et inebriamini , charissimi . Amici , faciendo , quae praecipio , obsecro
ita factis sanctorum , quasi epulis praecipuis, praecordia vestra replete
4. Ego dormio. Donante gratia Dei , in pace praesentis vitae eum colo .
Et cor meum vigilat Quo tranquillius sub incursibus externis quiesco ,
.

co «ltius intus video , quam bonus est Deus . Vox dilecti mei pulsanth .

Pulsat ostium cordis , quum Dominus nos ad profectum virtutum exci-

 e .

I N C A N T I C A .
i 99
'tat Aperi mihi , iJ est,cor paride rr.ihi soror niea
. Amica mcaVqnia , .

arcanorum meorum conscia Coliimba mea , quia spiritus mei dono iJiu> .

strata . Imrriaculata mea , quia so!a aspectu n,eo digna .

5". §?uta caput meum plenvm est rore , et cincinni met guttis noctium
Caput Christi Deus . Cincinni sunt fidelitim collectiones . In rore , ct
guttis noctium frigens charitas in multis ostenditur , quam in Domino ,

et proximis habere debherurft . Ideo necessario excitat Dominus fiJeles

quosque ad praedicationis studium , quo prouocata aJ laborem docendi
respondet iecclesia .
6. %xppliaui the tttnica mea', quomodo induar ilh ? Ac si apeftie di- Vox ecclesiae.
cat , deserui ncgotia secu!aria tui causa, quomodo repetarrr il!a I .>.;:': pe- .'

des meos , quomodo inquinabo illoil lam secretae compunctionis flctibus

abltii cogitationes terrenas quomojo mundi sorJibus iterum polluar quia
: :

praedicationis officium sine occupatione seculari vix esse potcst .

7. / ilectus meus misit manum suam per foremen M-inum quippe .

suam dilectus per foramen misit,quum nos Dominus occulta inuisibilitef

compunctione ad opus virtutum accendit ; nobisque in rHeirlBriarh reuo-
:, quomoJo , et quanta de sinu Patris desccnd-vis pro nobi,s cu passtis .

/ venter me.ts intreWuit ad idctum eius. Haec recolens intina conscien-

.'

tia sponsa , tota expauescit et pigritiam quietis accusans, ad laborem prae-

:

dicationis festinat : vnde sequitur.

8. SarjexijQt apqrirem dilecto meo IJ est , verbum Domfni praedi- .

carem . Manus meae stillaueruut

et digiti ,nei ple */ myrrhdprQ* myrrham ,

bdtissima manibus cnim opera,in digi :is tilScretici signatur

. In In rhyf- .

rha contirientia , et passioncs quae tunc probattsshfra est,qnnm so!ti;n- :

modo pro charitate Dci , et proximi vel continentia fit ve'l passiones fitint . ,

9. Fesst'.l:r„j ostii mei dperui dilecto meo Pessuium Jiiccto aperit , .

qui templum sui pcctoris ditiina visitatione , et inhabiratioiie dignurri fe-

cerit deciinauerat, atque transierat. Qiiia nuHi i.i hac vita plena
. llle
visio Dei , sicut in fututo, conceJitur iJeo transire Jicitur dilectus , iJ :

cst,in futurum se vi Jendum , et perfruendum plenius ostenJit.

10. /Jnima mea liquefdtta'esi\i)t dilectus locuius 4st\ Qnanto suauius ,
inquit , vocem , atque viciniam Jilecti mci accepi , tanto sublimius, qui.1-
quid in me frigidum erat , charitate incahiit : et quiJquiJ rigiJum erat
,
liquefactum est . ^uaesiui, ct non inueni illum . Quia donum compun-
ctionis , et dulcedinis intimae non ih arbitrio est voleutis , sed in mi-
serationc Jonantis , ijeo non semper habent illum aeqiuJitcr : quia non
ita Deus in exilio laborahtibus , quomodo in patria rcgn. ntibus .
se offert
1Inuenerunt me ligiles , qtii cirCdmeunt ciuitatem , percuss. u ::
1
. i rr.
,
vulnerauerunt me , tttleruut paltium metitn mihi custod.s rhttrorum Cu- .

stodes ciuitatis, id est , ecclesiae , sancti sunt doctores , qui sedula prae-
dicatione circumcunt corda singulorum , et spiculis caclestis amoris vul-

5- Frigtns charitas etc. Ita ferc Patres , et sacrae scrirturae interpretcs

S. Augustinus tract. 5 7. in loann. , ct alii aJ hunc locum .
 . ,

*oo APPENDIXVI.
nerant,et,vt magis ardeant , inflammescunt , et vetustae conuersationis
tutamen eis subtrahunt
/idiuro •vos , Jtliae lerusalem , si inueneritis dilectum meum , ijt
12.
, quia amore langueo . Merito
ttu/tcietis ei languet sponsa , quum gladio
verbi Dei percussa , terrenum exuit amictum et filias Ierusalem , idest :

Deo dignas animas adiurat,vt sui amoris magnitudinem ad Dominum re-

ferant : et pro eius videnda gloria supernum
sibi poscant auxilium .
1 3. pulcherrima mulierum i qualls
§)ualis est dilectus tuus ex dilecto ,

est dilectus tutts ex dilecto , quia sic adiurasti nos l Obsecro te , quia sic
adiurasti me,vt amore, quo te languescere dicis , me quoque per ver-
bum praedicationis facias ardescere et mihi ostendas, qualis sit dilectus :

tuus ex ea parte , qua possit diligi , non timeri quia perfecta charitas fo- :

ras mittit timorem .

vox ecclesiae Dilectus meus candidus , et rubicundus , electus ex milibus . Can-

, ^
risto
. di.lus,quia sine peccato ; rubicundus sanguine passionis Christus :qui so-
lus mediator Dei , et hominum Caput eius aurum optimum Caput Chri- . .

stiDeus,qui solus bonus , et optimus Comae eius , sicut elatae palma~ .

rum , nigrae quasi coruus Comae cateruae sunt. sanctorum , quae Deo
.

fideli famulatu adhaerentElatae , vel electae palmae propter caput Chri-

.

sti, nigrae ob pressuras .

ij. Oculi eius , quasi columbae super riuulos aquarum . Oculi eius do-
etores sunt , per quos ecclesia videt , quae recta sunt qui bene columbae :

propter simplicitatem, et riuulis aquarum propter charismata diuina com-

parantur . Quae lacte sunt lotae , et resident iuxta fluenta plenissima . La-

cte lotas dicit , id est, gratia diuina, et dulcissima mundatas : et resi-

dent iuxta fluenta plenissima , id est,omnium donorum spiritualium ab-
undantia Potest in riuulis veteris legis eruditio, et per fluenta plenissi-
.

ma perfectio euangelicae doctrinae signari quia sancti praedicatores de :

thesauris suis proferunt noua, et vetera .

16. Genae illius , sicut areolae aromatum consitae a pigmentariis labia :

eius lilia distillantia myrrham primam . In genis Saluatoris nostri et mo-

desta pietas simul,et seueritas exprimitur Areolis aromatum virtutes , .

et dulcedo , et fama designantur . Consitae a pigmentariis prophetis , et

apostolis : his futurae incarnationis eius arcana , illis facta narrantibus .
labia eius verba sunt doctrinae eius . Lilia , quia claritatem caelestis re-
gni promittunt . Distillantia myrrham primam , quia per contemptum vo-
Juptatum praesentium ad hanc perueniendum esse praedicant .
17. Manus aureae ^plenae hyacinthis . Manus,idest,
illius tornatiles ,

opera , quia quae verbis docuit , factis impleuit . Tornatiles , quia in se

omnem regulam iustitiae tenent . Vnde dicit : Oportet , me cmnem iusti-
tiam adimplere . Sunt et manus aureae, quia omnia,quae in homine ges-
sit , diuitias gloriae perfecit Plenae hyacinthis quia ad spem nos cae-
. :

lestium , atque amorem excitant quia hyacinthus aurei coloris gemma est.
:

18. Venter eius ebumeus , distinctus sapphiris Venter dilecti fragili- .

tatem humanitatis eius designat , eburneus decorem castitatis. Sapphirus

subli-
 ,

I N CANTiCA, foi
sublimitas est caelestium virtutum Distinctus sapphiris : quia partim hu- .

mana fragilitas esurie, tentatione , fatigationc , morte,partim diuina cel-

situdo miraculis , resurrectione , et ascensione gloriae intelligitur .

19. Crttra illius cttiumnae warmoreae , cjuae fundatac sunt super kaies
aureas . Crurum vocabulo itinera incarnationis Christi insinuantur, quae
columnis marmoreis propter firmitatem , et rectitudinem comparantur .
Fundatae super bases aureas quia quidquid de eo , vel per eum gestum
:

est , omnia diuinae prouisionis consilio ante tempora secularia disposita sunt .

20. Species eittsvt cedri Vc Libanus celsitudinc »

,vt Libani, electus , .

et gratia arborum alios montes , sic Dominus Christus omnes sanctos me-
ritorum celsitudine , et gratia virtutum antecdlit . Electus , ".>t cedri Sic- .

ut alias arbores , quae in Libano nascuntur , cedri superant dignitate sua :

ita Christus omnes,qui in ecciesia ad vitam nascuntur , sua transcendic
gloria .

21. Gutttir illius s-tauissimttm . In gutture interna dulcedo verborum

illius memoratur, quam qui sapit , non esurit . Et totus desiderabilis .

Quid ampjius quaeris Totus desidcrabilis est quia totus Deus,cttotus

'.
:

bomOjin quem desiderant et angcli prospieere Deus in maiestate Pa- .

tris:homo in virginitr.te , in hac saluator .

matri; . In illo creator
22. Talis est dilectus amicus meus . Quanto deuotius
meus:et ipse est
quisque diligit Dominum , tanto familiarius habet amicum Dominum . Kt
talem , necesse est , vt intclligas cum,si vis eum amicum habere §>ttQ .

iit ditettus tuus , pulcherrima muiierum Vox syeagegae ; pro decore '.

enim carminis variantuo personae colloqueritium Sed tantum Christi ec- .

clesia,qiiia sponsae vocabalo exprimitur , designatur pulcherrima muiie-

rum Pulchrae sunt singulac ccclesiae sanctorum sed pulcherrima vni-
. :

uersitas totius sanctae ecclesiae per totum orbem . $uo a Hectas

tttus , et quaeromifS eum tccum: Qui aliquando in terra corporali specie
versatus est , dic, quo dcclinauit ille , vt sequamur illum tecum i
I. Dilectus meus descendit in hortum suu.m ad areoiam aromaium . c\v. vi.
Quasi dixisset , illuc descendit in hortum , id cst , ecclesiam suam , vteam Vox cccle*iae.
fonte gloriae suae, quasi aream aromatum , irrigaret vt virtutum rloribus :

TBinaretVt pascatut i>: horth } 'et lilia colUgat

. Hgo dilecto meo Io- .

cum habitationis praeparo in me, et ipse mihi apud se qui semper in- :

ter sancta desideria mcntium castarum pascitur ilacteuus sanctac eccle- .

•'ox est quaerentis, ac laudantis iiunc , quid (juaesitus respondeat :

sribirrfertur .

2. Pulchra es,amica mea

: suauis ,et decora , sicut lerusai:m . Sanctam
ecclesiam suam amicam dicit , quia eius vitae desiderium visioni iam pa-
cis intimae assimijatur Ttrrisi.is , vt cast^.rum acies ordinata . Id
. 1

charitate vnita , et compacta, vt nullus locus hosti per malum discordiae

lpeiiatur : quia solummodo in vnitate pacis terrihiks sumus hosti .

'. Auerte pcuios y quia

i; si me auoiare fecerunt
::::• .; <ne Id est, .

(Cuj.is muntis tiiae noli quaerere in tnae peregrinationis itinerC perl

cognoscere , quia fieri non potcst quia qub intentius agnoscere quac- :
 . . . .

boi APPENDIXVT.
ris eo certius incotnprehensibilem intelliges : et non quaeras in via prae-
,

mium,quod in patria reseruatur. Capilli tui , sicut greges caprarum >etc.

Qui versiculi prius positi sunt , sed repetitio firmitatis est indicium . Irt
capiilis populi ,'in dentibus doctores , in gemellis foetibus praecepta cha-
ritatis intelliguntur
•
4. Sicut cortex maii punici , sic genae tuae absque occultis tuis Genae .

sanctae ecclesiae spiiitiules sunt Patres, qui virtutibus sunt mirabi!es,et

moribus venerabiles , et in C hristi cruce gloriari non erubescentes . Et haec
magna sunt valde , quae videntur ia ea : seJ multo maiora , quae non
videntur , et in futuro reseruantur .
5. Sexaginta sa>;t reginae , et octoginta concnbinae , et adolescentula-
rum Koti est numerus . Rcginae sunt , quae amore sponsi, et caelestis prae-
mii intuitu per pracdicationem veritatis , et sacri baptismatis fontem so-
bolem aeterno regi spiritualem generant Concubinae sunt , quae carnali .

solummodo commodo Christum praedicando , vel baptizando docent et :

ideo illae perfectione senarii numeri , per denarium , proptcr decalogum

designantur . Ado!escentuIae sunt animae nupcr Christo renatae, quarum
suinma propter multitudinem cinium caelestium nnmerum transcendit .
6. Vna esi columba mea ^psrfecta mea Sancta viJelicet , et vniuer- .

salis per totum orbem ecclesia . Vna est matri suae , electa genitrici
suae . Matri suae , id est , caelesti Ierusalem : quae est mater oinnium no-
struin Vnde ad nos gratia Spiritus sancti descendit , per quam nascimur
.

Deo Viderunt illani filiae ,et beatissimam praedicauerunt Quas prius

. .

dixit adolescentulas , nunc filias nominat : antiqui omnes catholicam !au-

dant ecclesiam .
Vox synago- 7. §)uae est ista,quae progreditur , quasi aurora consnrgens \ Progre-
gae mirantis aurora , quia iam ortus veri luminis mundo post
j[ tur ecclesia , quasi
ecclesiae de-
tenerjras ongae ionorantiae monstratur . Fulchra ,vt luna
] Quia sole iu- .
corem subin- ..... ° ° ...... C ^T' i . , •

stitiae lllustrata noctcm mundi illuminat . tlecta , vt sol . Quia nnagi-

fertur
nem sui conditoris in omni iustitia, sanctitate, et veritate portat Ter- .

forte, aeris ribilis , <vt castrorum acies ordiuata . Terribilis aeris potestatibus iu vni-
tate charitatis , fidei, et spei
8. fiderem poma conualiium Hortus
Descendi iu hortum nucum ,
rot .

etenim nucum est ecclesia praesens , vbi nostras conscientias alterutrum

minime videmus sed fracta testa corporis , apparebit internae dulcedinis
:

fructus Poma conuallium fructus est humilitatis . Descendit sancta £C-

.

clesia per doctores sanctos ad eos , qui proficiunt ad fructus bonos :

quiue adhuc indigent doctrinae inigatione Et inspicerem , si flcruisset .

<vinea '.germinassent mala punica Inspicerem , si virtutum studia fioruis-

.

sent : et siqui ad exemplum Dominicae passionis praeparati essent suum

fundere sanguinem .
Vox synago 9. Nesciui , anima mea conturbauit me , propter quadrigas Amiuadab
jae.
Cap. VI. n. 9. Quamuis veteres mss. magis tamen probmJum esse Sulamitis
codices , antiquae euiuones pleraeque , cum Vulgata nostra , ex hebraeo osten-
atque ecclesia in officio legant Sutixwitis > uit Galmetus ,
l
 . ,.
1

I N"> C:A N T I C A-. \ io B

Nesciui dona gratiae spiritvialis in te , sponsa sed anima mea coaturba. :

uit me propter introducticr.em tuangelicae quadrigae , qua AjninaJab ( qui

interpretatur populi mei spontaneus ) id cst , Christus per totum vehi-
tur mundum Cui ecclesia consoiando mox respondet . Reuertere , reuer-
.

tere, Sulmritis : wvertsrs , retterfere , "ot ivtueamur te . Noli turbata esse :

sed reuertere aJ agnitionem tui Rcdemptoris , qui tibi toties in prophe-
tis, et lege prcmissus est . Reuertere puritate fiJei : reuertere operum
perfectione , o Sulamitis , iJ est , captiua , iam a vinculis infiJelitatis re-
uertere aJ tiuim Redemptorem , vt salueris.
^uidiidebis in Sulamits ,u':si choros castrorttm l Tu doles sy.iago-
1. CAP,
gam cbJurafam prope est tempus, quod choros bcllantium aJuersus ma-
:

iignos spiritas, et lauJantium Dominum videbis in ea . §>uam pulchri

sunt gresstts tui in calceamentis ^fiiia pr\ncipis Nunc Iaudes ecclesiae ab ':

ipso sponso proferimttir et prirno operum constantia, et mortificatio vo-

:

luptatum laudatur in ea , quia filia principis, id cst,Chrisci ob gratia.ii

baptismi
2. luncturae femoru tt • ,sicut mo?:i!';a , quae fabricata sunt m
t i

artif.cis . Duoru.n concordia populorurn spiritp.ali prope fecunJorum jn, .

iunctura femorum designatur , quia sicut monjlg fabrjcatur manu artificis ,

sic est ineffabili largitate conditoris nostri firmata. lp monili bona opc-
ra exprimuntur .

?. Vmbiticus tn::s , crater tomatilis , numquam i;:dipe,:s poculis . V

icus, iJest, fragtlitas iofirmitatis nostrae, crater quum
conscientia mor-
:

atque infirmitat is nristrae aJmoniti ,

talitatis , cak"c::ii verbi sakuaris prom-
pta mence proximis propinare satagk.uis Venter . ::;us, sicut aceruus tri-
tici vallattts /iliis, etc. Aceruus tritici vallatus liliis est , quum abundau-
tia boni operis sola spe perpetuae lucis colligifir. In ventre memoria:
tn tritico multiplicatio boni exprimitur opeiis
Itcm in : in Jiliis pastitas .

tricico panis,et in cratue po:us , qu..e pauperibus dantur, exprimuntur

4. Duo l/bera tna , sicut duo hinnuli gcmcUi capreae. Dc Juobus vbe-
ribus superius dictum est Duo vbera , doctores sunt vtriusque populi .
.

in gemellis duo testamenta snnt GemeJ pter vnam concordiam . .

.

Coltum tuum , sicut Purris tea ltcm in collo Joctores designati sunt .

qui turri eburneae propter firmltatfm , et pukhritudinem comparantur .

Qui ciuitati Dei et robur pracst..nt , et Jecus .

5. Octfii tui , sicut piscktae iti Hesebon , quas sunt in porta filiae muU
-lis
• Item oculi ecclesiae coetores propter nutrimcntum . £t recte.
.

piscioae compniv.ntur , quia rinenta Joctrir.ae suis auditoribus praebere 110.

cessant Hesebon cingulum inoeroris interpret.uur quia sancti pro vv.na
. :

laetitia carnis cin^u'0 abstinentiae consti inguiunr: ct bene in porta muU

tituJinis, ob abunJantiam popiuorum concui icntiiim per porta.n fidei iq
ecclesiam .

. 6. N.atus tuus,sicut turrh quas • ' cotttfa <\

'
in naso verbi D:i Ji ;retiotiis design.antur ,Tur*
,uia emiaentissimum ,ct in . t
, 1 itra

C c 2
 .

2o4 A P P E N D I X V I.

Damascum : id est ; sanguinarium , et impium ( quia Damascus sanguinem

bioens interpretatur ) significat carnales, et crudeles , contra quos sancti
doctores , in tnrri Libani , id est , firmitate ecclesiae sempor vigilant
7. Caput tttum , ft Carmetus, et comae capitis tui , sicut purpura re i

gis iuncta canali&US ln capite mens designatur

. in comis cogitationes . :

Et sicut capite membra , ita cogitationes mente reguntur In Carme- .

Jo , id est , sublimibus, et passione Christi , quae nomine purpurae expri-

fnitur , versantur Canales , praecordia
. sanctorum, in quibus alligantur ta-
les cogitationes .

8. §£uom pulchra es , et quam decora charissima , itt deliciis . Pulchra

fide , et operc decora , charissima in deliciis , id est , spiritualibus virtu-
tibus. Stntura ttta assit/iilata est palmae Id est , rectitudo operationis bo- .

nae semper ad victoriam tendit . Et itbera tua botris Vberibus doctores .

ecclesiae propter lac primae eruditionis comparantur i et botris aequantur

propter mysteria dulcissirha aeternitatis .
t,. Dixi , /iscendam in palmam , et apprehendam fructus eius :et ertint
vbera tua , sicttt botri fineae Apte enim victoriosissima crux palmae com-
.

paratur,in quam Christus ascendens apprehendit fructus eius , id cst , do-

na , quae largitus est sanctae ecclesiae , quac cx illo tempore botros vineae
germinauit , id est , sanctos doctores qui maiori scientia , et gratia pro- :

pter crucem , et resurrectionem Saluatoris abundant .

10. Odor oris tui , sicut malorum guuttr tuttm , siettt 1'iitum optimum . :

In gutture vox praesentis doctrinae,in odore fama absentis demonstra-

tur . r.t ideo vino illa propter fragrantiam virtutum , haec malis ob sua-
uitatem absentis famae comparatur.
11. Dignum dilecto meo ad potandttm , labiisque , et dentibus illitts ad
Yitminandtim . Kapuit enim sponsa verbum ex ore sponsi quia ille vino :

optimo eam comparauit , et subiecit Dignum diiecto meo , id est , tanta :

sublimitas est euangelicae praedicationis , quod ipse dilectus primus per

hanc in carne apparens, mundo iter caekste aperuit. Labiisque, et denti-
bus,id est , apostolis, praedicatoribusque maximis dedit ad meditandum .
12. Ego dilecto meo',. Et non alteri , cui totam curam seruitutis , et
dilectionis impendo . Et ad me conuersio eius . Me solam diligit , et ad-
iuuat, ne deficiam in via Egrediamur in agrum , commoremur in villis :
.

rnane surgamus advineas :vi <iea;/.us,si floruit z-inea: si flores fructus par-
turiunt si Jioruerunt mala pttnica
: Quia nullatenus ecclesia vel ad bene .

operandum tgrediendo procedere , vel in exercitio bonae operationis per-

sistendo commorari , vel saltem ad propositum bene agendi assurgere , vel
animos auditorum suorum , quantum profecerint , discernere sufficit , nisi
gratia Dei adiuta , qui dixit : Ecce ego z-obiscttm sum , etc. Item in agro
ehristiani , in vineis ecclcsiae , in fioribus fides , in fructibus virtutes , in

Cap. VII. 11.7. In Vulgata est tir.cta Cartnelum pro purpura sumi ex liebraeo
canahbus In mss. saepe viticta , et iun-
. cartnel , seu carmil ex quo iortassc est
:

ctn confunduntur Existimant nonnulli,

. hispanicum carmin , et cdrmesi.
 . e .

I N C A N T I C A. aos
malis punicis martyrium designatur . In his enim singulis sponsa diiecti
sui praesentiam quaerit .

15. Ibi dabo tibi vbera mea Id est , paruulorum meorum paedago- .

gostquia in his omnibus proficiunt doctores sancti . Mandragorae dede-

runt odorem iu hatis ucstris Mandragora proptcr multimoda medicami- .

num genera sanctorum virtutibus comparatur portae ecclesiae doctores :

sunt sancti In huiusmodi portis mandr;.gorae dederunt odorcm , quum

.

spiritualis quisque ex se virtQtum famam longe , lat que spargunt Omuia .

poi.-.a ncua^ et vetera , dilecte mi , seraaui tibi Poma noua, et vctera prae- .

cepta suntjsiue promissa noui testamenti , et veteris:quia omnia ad eius

gratiam refert ccclesia .

^uis
1. t/iihi det te fratrem meum sugattem vbera matris meae , vt cap. VIII.
inueniam te Vox ista est antiqua iustorum optantium aduentum
fbris .

Christi in carne Sugentem vbera matris meae , id est, in synagoga na-

.

sci , ac nutriri iuxta humanae conditionis naturam Et inueniam te foris . .

lntus erat dilectus , dum in principio erat Verbum foris , dum Verbuin :

caro factum est .

2. deosatkr t . Id est,facie ad faciem vidcbo , et os ad os lo-

/ ;

quar Et iam nte aemo despiciat Ante aduentum Christi intra angustias
. .

Iudaeae tantum fuit ecclesia post Ascensionem in toto muudo dilatata :

fuit,et venerabilis s/pprehendam te . ld est , prompta , ac fideli deuo-

.

tione cxcipiam venientem .

j. Lt ducam iu domum matris meae, et in cubiculum genitricis meae ,

ibi me docebis PeraCtj carnis disp^nsatione , redeuntem Jaetis ducam in
.

domum matris meae luminibus In domum matris meae , vbi caelestis Ie- .

rusalem mater nostra . Ibi me doccbis potiora sperare dona , quam in le-
ge habuissem . Et dabo tibi pocuium ex Vtno coudito. ld cst , feruentem
amoiem ,variis virtutuin pigmentis ornatum . Et muitttm maiorum grana-
torurn rneorum Id est , gloriosum sanctorum martyrum triumphum
. qui :

feruentissima charitate perferunt flammas , per quas ad tc transire non

dubitant
4. aeua eius sub capite meo , et dextera illiits amplexabitur me
L Laeua .

carnis Christi dona designat : et dextera futura sanctorum cum Christo

gautlia exprimit . ^uae est ista , quae asceudit de desertu , deliciis iiffluens ,
inuixa super dilectum suum . Vox synagogac mirantis , quomodo de de-
scrto gentilitas in amplexus subito sponsi ascendisset Deiiciis affiueus , .

id est , omnium bonorum pulchritudine . luuixa super dikctum , omnia

,
quae habet ad gratiam dilccti retcrens. Suum , quem mihi soli mitten-
dum putabam .

5". iSuo te Sub arbore crucis a perpetua mor-

arbore rnalo suscitaui .

te reuocaui te , vt apostolos,et cctcros electos cx ludaea . Ibi a

en moter tua , ioi vifllota cst genitrix t. j. Idest,maior plebs, iritsi uin <- I

negando, et Barabbam eligendo , reprobata cst Pone me y vt tignac .

super cor tuum vt tigt/aculttm super brachium tuum

: Vt digito ob me- .

Cap. Ylll. n. 1. i'io Et uiucniam tt lcrcmlum vidttur Vt inutniam ::

 jkmS a p p e N D I X VI.
moriam cuiuslibet rei signum aliquod ligamus Per cor cogftatio^ et pet .

brachium designatur operatio Si me velis babere .sponsum , intus chari-

.

tas fide non ficta sit, et foris operatio deuota .

6. jgfaia fortis est , vt mors , dilectio^ dura , siattinfernus , aemulatlo .

Fortis est vsque ad te,o synagoga sed tua ae-

mortem mea dilectio in :

mulatio dura in me fuit,sicut infernus. Sed verte aemulationem in di-

Jectionem , et eris mihi sponso sponsa Lampades eius , lampades ignis, .

atque flammarum . Dilectionis Iampades corda sunt fidelium : ignis, pro-

pter feruorem cordis flammarum , propter operationis efficaciam .
:

7. Aquae multae non poterunt extinguere charitatem , nec fiumina ob-

rttent illam . Aquas mu!tas,et fiumina , tentationum dicit incursus, quae
vhibiJiter, seu inuisibHiter animas fidelium impugnare non desinunt , qui-
bus charitas non cedit Si dederit homo omnem sitbstantiam dumus suae
.

pro dilectione , quasi nihil despidet eam Sancti vere totius domus suae .

bubstantiam pro dilectionis magnitudine quasi nihil despiciebant .

8. Soror nostra parua est , et ibera non habet Prima nascentis ec- .

clesiae de gentibus tempora designat quando adhuc et parua fuit nume- :

ro , et minus idonea praedicare verbum Dei , quasi sponsus synagogae

dixisset de ea ^uid faciemtts sorori nostrae in die , quando atloquenda
.

esti Acsi aperte dicat , parua quidem numero est ecclesia gentium,et
n.-cdum verbi ministerium subire snfficit Quid ergo tibi videtur , o syn- .

agoga , de sorore faciendum nostra, quando alJoquenda est , id est , per

verbi ministerium ducenda in fidem : Synagoga tacente, ipse sponsus , quid
fieri dcbe;.t , respondct .

9. Si murus est , aedifcevus tuper eum propugnacula argentea Acsi .

diceret , si aliquos habet iu se fortes fide, ingcnio claros, vei philosophia

instructos, addamus illis propugnacula argentea, id est , scientiam diuina-
rum scripturarum , vt eo facilius possint tutari infirmos, atque indoctos .
Si vstium est.ycompingamus illud tabulis cedrinis Si sunt simplices , tar .

men docendi studio inhiantes , proponamus illis priorum exempla iusto-

rum quo certiuSjet efficacius docendi opus impiere possint . Cedri vir-
:

tutes sanctorum et tabube latitudinem charitatis designant

: Ad haec .

ipsa rcsponJet ecclesia .

10. Ego rnurus , et vbera mea , quasi Ex quo facta suin co-
turris .

ram eo, quasi pacem reperiens , ego de compacta sum Japidibus,

viuis
et glutino charitatis adunata , et super fundamentum immobile aedifica-
ta . Vbera,id est , doctores fortissimi , ceu turris qui et paruulos nutri- :

re sciunt et omnia maligiii expellere

: et hoc mihi accidit ex eo tempor :

re,quo Christus me reconciliauit , et per eum pacem reperi .

1 Vinea fuit pacifico meo in ea , qttae habet populos

1. Vinea , id est, .

catholica ecciesia fruct-u abundans fidei fuit pacifico, id est , Christo, quia
omnia pacificauit in caeiis, et in terris , in ea congrcgatione , quae mul-
tos populos possidet ex toto orbe , non ludaea solum Traditur ea cu- .

stodibus prophetis, vel apostolis , vel angelicis potestatibus, et dignitatibus.

7. In Vulgata cquae tnultae non potusrnnt .

 . . .

I'N CANTICA. 207

!2. Vir autetn pro fructu . , retributione aeterna huius vineae.
IJ est
/Jjfert tnille argenteos . id est , pro acquisitione regni caelestis , qui est
fructus vineae, cuncta , quae mundi sunt , reliquit . Millenarius numerus
pro perfectione pOnitur Id est , qui omnia rjliquit . Argentei pro omni
.

pecunia accipiuntur Vinea mea coram me . Vox sponsi

. Verumtamcn , .

etsi te aliis commendem custodibus , tamen te semper in mea habeo prae-

sentia , videns,et remunerans laboris tui deuotionem in omnibus Mille .

tui pacifici . Mille tui , subauditur , argentei Quasi dixibset , qui amore .

meo cuncta sua dimittit , in pace erit , quia omnem substanciam suam,
quae millenario designatur , pro charitate D.i amittit .
13. Et diiceiiti ( id est ) his , qui custodiunt fructus eius Qui sunt .

doctores sancti , qui omnia mundi dimictuut , et in verbo praedicationis

laborare non cessant hi duplici remuneratione , quae ducentcnaiio de-
:

signatur , donantur apud me . §>uae habitas in hortis , amici auscultant .

Quia locmio nostra finienda est , hoc vltimum vale a me audito . Sem-
per habita in hortis virtutum et scito, quia amici,id est , angelici spi-
:

ritus,et animae sanctorum semper te considerant , et tuo gaudent aspe-

ctu Fac , me audire voeem tuam . idest,vox praedicationis tuae, dum
.

vales , semper audiatur a me .

14. Fuge ,dilecte mi. Acsi aperte dicat quoniam in carne apparens , Sponsa : re-
s ont e t
praecepta mihi,ac dona vitae caelestis confern. dignatus es , nunc his per- P -> •

actis, reuertere in sinum Patris , o mi dilecte Asshnilare capreae , hin- .

nulocjue ceruorum super montes aromatum . Ethocmihi sit solatium, quia

continua visione te nequeo ccrnere, salcem crebra visitatione me conso-
lari memcnco

APPENDIX VI i.

De conflictu vitiorum , et virtutum .

1. £\ postolica atque in procinctu fidei positis, 2 ' T,m

vox clamat per orbem ,
' 3" !i '

nc secirritate torpeant , Omnes 9 qui pie volunt viuere inChristoIe-

dicit :

su tpersecutionem patientur . Et ecce, quia christianitas etiam in suis prin-

cipibus iam reiigiosa , iamque fidelis est,desunt pie viuentibus id Chri- ne -

s tj

sto lesu vincula , verbera , fl.igella , carceres, equulei, cruces, et

siqua sunt necesse est
diuersorum genera tormentorum ; quomodo ergo verum cric , quod per
Apostolum sonuit , vt omnes pie viuentes persequutionem patiantur an :

foite nemo pacis tempore vult pie viuere in Christo lesu , et ideo de-
sunt ist.. Quis hoc vel desipiens dixerit ;
:

Num. In Isidorianis cap. 84. n. 20.

I. ad hunc librum descripsi , edit oncs ;
, ic
et si-qq. de hoc iibro disserui , qucm codices mss. rec ensui Tro e J.iiii . '
l-

ahi S. Io.mni Chrysostomo, alii S. Au- lii Cyprianus i>uarez opus emend
gustino , alii S. AmbrosFo , alii S. Isido- sed r.ullas notas , anc varias leccionCJ
ro,aln S. Leoni Magno , alii Ambrosio apposuit Maurini inter Appendices ope-
.

Autpcrto Bscriboni Laietaui Monitum . iuiu S. Augnstini libellum hunc rc^c-

 . . .

2oS A P P E N D I X VII.
i. In ergo Apostoli sententfa non specialis quorumdam , sed ge-
fiac
neralis omnium
persequutio debet intelligi Et quidem sunt multi intra .

sinum matris ecclesiae constituti, qui pie viuentes in Christo , contumc-

liis afficiuntur, opprobriis , iniuriis, derisionibusque lacessuntur . Ista vere
est illa generalis persequutio quam Apostolus omnes pie viuentes in Chri-
,

sto pati descripsit i Non facile dixerim quum sint quidam religiosi , qui-
:

bus nemo prauorum audeat in faciem derogare Alia ergo intelligenda .

est,quae immanior,et magis noxia est , quam non mortalis intorq^et

seueritas , sed vitiorum gignit aduersitas .
g. Dum enim contra humilitatem superbia , contra veram religionem
simulatio , contra subiectioncm pugnat contemptus, contra Domi.ii timo-
rem inanis gloria , contra fraternam congratulationem inuidia , contra di-
lectionem odium , contra libertatem iustae correptionis detractio, contra
patientiam ira militat , contra mansuetudinem proteruia , contra satisfa»
ctioncm tumor , contra spirituale gatidium seculi tristitia, contra virtu-
tis exercitium torpor , vel ignauia, contra firmam stabilitatem dissoluta
vagatio , contra spei fiduciam desperatio , contra mundi contemptum cu-
piditas , contra misericordiam obduratio , contra innocentiam fraus , vel
furtum, contra veritatem fallacia , atque mendacium , contra ciborum par-
simoniam ventris ingluuies , contra moderatum moerorem inepta Letitia ,
contra discretam taciturnitatem multiioquium , contra carnis integritatcm
immunditia , atque luxuria , contra cordis munditiam spiritualis fornicatio ,
contra amorem patriae caelestis appetittis seculi praesentis opponens se-
met immergit quid aliud , quam crudelis pie viuentium persequutio ad-
:

ucrsus conglobatas virtutum acies desaeuit i

4. O quam
, o quam amarus est supcrbiae congressus , quae an-
dirus
gelos de caclo proiecit , homincs de paradiso eliminauit ; cuius exercitus ,
atque armorum conflictus, vitia sunt,quae breuiter comprehensa tetigi-
mus? Sed videamus, qualiter castra caeli , et inferni dimicent arma Chri- :

sti, et diaboli decertent collisa

Dicit superbia 3. Certe multis,immo ctiam pene omnibus melior es verbo , scien-
tia , diuitiis, honoribus, ct cunctis , quae vel carnalibus , vel spiritualibus
suppctunt , charismatibus : cunctos ergo despice , cunctis temctipsum su-
pcriorem ostcnde
Humilitas ve- 6. Memento , quia puluis cs , quia cinis es , quia putredo,et vermis
ra re^-ondet es j U ia etsi aliquid es,nisi tanto te humilies , quanto magnus es , pcr-
.
q
Gencs. 3. 19. j es omnino quod es . Numquid tu altior, quam primus angelus -; num-
,
Ecch. 3.20. ^jj tu S pl encli c li or i n terra,quam Lucifer in caelo i Qj.iod si illc de
tanta

snerunt , discrepantia lectionis alicubi 3. Opponens : al. oppugnans .

notata , De titulo libri videri possunt 4. Eliminauit : al.exterminauit : al.

commentarii nostri ad Psychomachiam minauit Pro collisa al. consilia .

.

Prudentii eiusdem arguraenti , et tituli

, 6. Per qucmdam sapientem ita etiam :

carmen egregium . infra Quam locutionem Ambrosii Aut-

.

2. Mortalis : alii , maierialis perti propriaro Maurini existimant .

 .

DE CONFLICTV VITIOR. ET VIRT. 209

tanta sublimitate per superbiam ceciJit , quo:noJo tu aJ caelestem celsitu Ji-
nem superbiens de imisconscendes , qui illa, quamJiu hic viuis, conditione
teneris , de qua per qucmdam sapientem dicitur , Corpus , quod corrumpitur, Sap. 9. 1 y,
aggrauat animam , et deprimk terrena inhabitatio sensum mttlta cogitantem i
7. Quam densissimis putamus in terra superbiae tenebris Iu- "»>'« 14- **'

tum nostrum inuo!ui,si quae mane oriebatur ,

potuit in caelo stella ,

lucis suae globos amittere i Au Ji ergo potius lucem veritatis dicentem :

§fui sequitur me ( inquit ) non ambulat in tenebris , sed habebit lumen I0.8. 12.
i/itae • Ln quo autem ipsa esset sequenda, alibi praemonuit , dicens Di- Matth.xi.19, :

scite a me , qttia mitis sttm , ct humilis corde , et iuuenietis requiem aui-

tnabus vestris .

Audi , tumor superbiae, anJi dicentem ad h lec humilitatis magistrum :

8.
Omuis, qui se exalt.it , humiliabitur , et qtti se humiliat , exdltabitur et Matt 'i- 23.12. :

illud , Super quetn requiescet spiritus rneus , nisi super hnmilem ,et quie- Isai. 66. 2.
tum , et tremeutem sermones meos: Audi , quid etiam de illo Apostolus di-
cat , qui te ad sectandam humilitatem inuitat Ait enim §)rei quum in Philipp. 2.6.7. . :

forma Dei esset , non rapiuam arbitratus est esse se aequalem Deo , sed
semetipsUm exinauiuit , formam serui accipiens , i:i sifnilitudinem hominum
factus y et habitu inuentus ,vt homo : humiliauit semetipsum , factus obe-
dieus vsqUfi ad mortem , mortetn autem crucis Si ergo tanta humiiitate .

se deprimit diuina maiestas , quomodo superbire in aliquo debet humana

infirmitas i

9. Age bonum , quod vales: ostende cunctis bonum ,

quod agis : vt Inams glorla
bonus Jicaris, vt sanctus,et venerabilis ab omnibus praeJiceris : vt tam- diclt.
quam Dei electus noscaris vt ncmo te contemnat , nemo te despiciat ,
:

6ed vniuersi debitum tibi honorem persoluant .

10. Siquid boni aliquando agis , non pro transitoriis, sed pro aeter-
xlmor Domi-
nis id honoribus age absconde , quod facis , in quantum potes quoJ si ni respondet.
: :

ex toto non vales, sit in corJe tuo occultandi voluntas , et non erit de Intentiorecta,
ostentatione vlla temeritas nec criminis erit aliqnando manifestare , quod
,

semper vis celatum habere

Sic denique duas Redemptoris sententias ,
.

sibi quasi contrarias , vidcbcris aJimpIesse , quibus dicitur , Facieute te

M , ,
eleemosyuam , uesci.it sinistra tua , quid faciat dextera tua , sed eleemosy-
na tua sit iu abscoudito ,et Pater tttus , qui videt iu abscondito , reddet
tibi . Et , videaut vestra opera boua , et glorificeut Patrem vestrum qui Matth. 5. 16.
,
caelis est .

11. Cauc prorsus, ne

illa sententia tibi conucniat , qua de hvpocritis
dicitur: Omuia
opera sua faciuut, i>t beatificeutur ab hominibus ame Ji- Mattb. 6. :

co vobis , receperunt mercedem suam Attende tibi in cunctis, quae agis, .

nc cenodoxiae elatione pulsatus cum his , qui etiam de miraculorum si^nis

gloriabantur , audias Videbam Satauam , sicut fulgur , Aes\
: 10. tff.
hixd time : nam scriptum cst s Timcr Domi ia , et gloriatiu , et toe- EccW. 1. xi.
_., .
et 17.
ir. Ttbi conv.cniat : al. te conxcni.it . Infra post Corona exult.iti.ir.il alii alia
i.t iuox , mcrcedem suam ab hominibus addunt e< codcm loco Lcclcsiastici , qUaQ
u , quas ttmauerunt , Atttndt ctc. plurcs omittunt.
Tcm.Vll. Dcl
 . .

a i o APPENDIXVII.
titia , et coroia exultationis . Timor Domini delectabit cor , et dabit lae-
titiam , et , gaudium et longitudinem dierum
bene erit . Timenti Dominum
in extremis , et in die defunctionis suac benedicetur . Et inha: Radix
sr.pientiae timere Dominum , et rami iliius tongitudo dierum .
Simulatio sug- 12. Qiiia nihil boni in abscondito facis,ne a cunctis cognitus dete-
§"'*• sterisjfinge te foris,quod intus esse non appetis .
Vera religio 15. Nequaquam omnino id agas , sed niagis satage bonus fieri,quod
respondet .non es nam ostendere hominibus, quod non es, quij aliud,quam da-
:

Matth. 23. 2j. mnatio est i Memor esto itaque, quod dicitur : Vae toois , scribae , et pha-
26. «27. risaei hypocritae ,mundath , quod deforis est calicis , ct paropsidis , in-
qui
tus autem pteni rapina, et immunditia . Pharisaee caece , munda prius,
estis
quod intus est calicis, et paropsidis : vt fiat mundum,quod dcforis est .
14. Itemque illud , quod in euangelio inculcando repetitur : Vae fo-
bis,scriuae ,et pharisaei hypocritae , qui similes estis sepulcris dealbatis y
quae fuiis apparent hominikut speciosa , intus plena sunt ossibus mortuo-
XOtn , et vmni spurcitia : sic et los deforis quidem apparetis hominibus
iusti , intut autn/i pteni estis hypocrisi , et iniquitate necnon et illud,
;

Jvlatth. 7. 15. quod de talibus scriptum est ; Venient ad 'aos in lestimentis ouium , in-
trinsccus auteni sunt tupi rapaccs .

Ektio obiicit . Qyalis es tu,vt peioribus obtemperes ? deterioribus famulatum

ij.
te magis,quam illos decuerat imperare , qui tibi non possunt
J
exhibe;.s .

ingenio,veI industria, aut viribus coaequari Ootempera igitur imperio .

Dei , et non sit tibi vlterius cura de aliquo .

Beata autem ,5, $i f) e f obtemperandum est impcrio, humano subJi necespe -est
re *
magisterio ipse enim dicit; g{ui vos audit, me audit-.et qui <vos spemit ,
:

spon e
f/ie spernit . Ita ( inquit ) oportet , sed si talis , qui imperat , esset : noa
.

est talis , per quem Deus imperet . Sed Apostolus contra, Non est pot-
estas,nisi a Deo : quae artem sunt , a Deo ordinata sunt : itaque qui re-
sistit potestati , Dei ordinationi resistit Quales enim esse debeant hi , qui
.

imperant , non est subditis discutiendum .

Matth. 20.25. 17. Et quidem primis ecclesiae pastoribus Dominus dicit , Scitis , quia
etc.et 23.2.60. reges gentium dominantttr eorttm , et qui potestatem exercent inter cos ,
benefici vocantur :<vos autem non sic 3 sed qui vutt iit 'vobis esse maior 9
erit otnnium seruus :sicut fHius hominis non <venit ministrari , sed mini-
strare , et dare animam suam pro muitis . Sed tamen quia non omnes ta-
les futuros praeuidit , subiectorum omnium personas in discipulis assu-
menSj praemonuit dicens : Super cathedram Aloysi sederunt scrioae , et pha-
risaei , quaecumque dixerint vobis , facite : quae atttem faciunt , facere nolite
Inuidia dlcit . 18. ln quo ilio,veI illis minor es?cur ergo eis vel aequalis,vel su-
perior non es i quanta vales, quae ipsi non valentfnon ergo tibi aut su-
periores , aut etiam aequales esse debent
Fraterna con- , . sj ceteros virtutibus antecellis, tutius in loco infimo, qnam in snm-
gratulatio re-
mo temetipsum conseruas ; saepe enim de alto peior fit ruina quod si ti- :

15. Ad raarginem : Elatio obiicit : 16. A Deo ordinata : al. cutn Vul-
al. inobedientia dicit . gata ad Roea, j}.i. aDto erdinatae »
 . . . . :

DE CONFLICTV VITIOR. ET VIRT. 2!l

bt , vt asseris , quidam superiorcs , vel acquales sunt , quid te lr.edit i quid
tibi nocet i caue prorsus , ne dam aliislocum inuides cclsitudinis , illtim
imiteris, de quo scriptitm retines : Inuidia diaboli mors introiv.it in orbem Sapisr.t. i. M
terrarum ; ivtitantur aaiem illum , qui sunt ex parte Ulittt .

i->. Absit , vt i!!um ames , quem in omnibus contrarium habes

, qui Odiurn dicit .

tibi derogat , qui te conuiciis exasperat, qui tibi peccata

qui tibi ir.sultat ,

tua improperat, qui te dictis , operibus, atque honoribus semper praeire fe-
stinat i nisienim tibi inuideret , nequaquam se ita praeferret
2i. Numquid , quia haec , quae narras,odio habcnda sunt inhomine, Dilectio re-
propterea non est amanda Dei imago in homine sicut Christus , qui in s pondet. .'

cruce positus inimicos suos dilexit , et ante crucis tormentum admonuit Horno aman -
etsl
dicens Diligite ini,;:iccs vsstros,et bsnefacite his , qui oderunt fos , et
: '

iens no:i a "

orate pro persi us , el calti. •:.' sitis fiiii patris i>e- , ,

stri , qui in caelis est Et sicut per Salomonem , et apostolos dicitur

Mattfa \
. :

5i esurierit inimicus tuut,ciba Ulttmxsi titit 3 potum da Hti hoc ettim fa- Proaerblis.21 :

ciens carbonet ignit congeres tuper caput eitis

22. Cui sententiae Apostolus ex propiio subiunxit dicens , Noli vinci Rom. i*. 20
a malo , ted vi .. i/t bofto maium : quod contra de his , qui fratrcs odis- et 21.
se noscnntur , per loannem dicitur Qui odi: tuum , homicida ett 1. Io. 3. iy.
: :

et scitis , quia omuis komidda ao/t habet i<ita;a aeternam i?i se manett-
tem . Et rursum , ^ui odit fratrem tuum , in u tebris ambulat , et in tene- i.lo. 2. xt.
brit est vsque adhttc , et nescil , quo eat , qaottiam tenebrae obcaecaueri t

ocutot eius .

23. At ( inquis ) saflkit mihi , quod amantes me diligo . Sed Domi-

rus e contrario : Si enim diligitis ees 3 qm vot diligunt , quam me, tfatth. 5.46.
haoebitisi publicani hoc faciunt i Quid tu ad haec obiicere vales i
nonne et
Certe , H/ti odit fratrem s;:um , manet in morte et q-.ii diligit in Deo manei , : ,

et Detts in co . Omncm ergo amaritudinem fellis cuome, et quoquo pa-

cto valueris, charitatis dulcedincm stimj : nihii enim suauius , nihil illa
beatius est . Detts ( inquit Loannes ) charitas est : ct egrcgius praedicator
Charitas l:ei dijjuta tst in cordibus nostris per Spiritum sanetum , i\:ti 1. Io. 4. i5.
•datut est nobis . Vnde neque immerito delictortim facinora tcgere dici- Rom. 5. 5.
tur: sicut scriptum
Vniuerta delicta operit ckaritat
est , .
Prouerb.10.12
24. Qtiis poterit sustiaere i quis silentio tegcrc , quanta ille , vel ille Dc-tractio dl-
praua committit , nisi forte qui consentit i cit .

2J. Nec tacenda sunt roala proxin.i , ncc consentienda , sed charitate Libertasiusta*
terna in faciem proximus est redarguendus, uoa autcm occulte detra- correptionis

hendus . QuolI si obiicitur , iccirco fratrem coram oculis increpare no!- res P° "'
le , ne exasperatus non correptione proficiat , scd magis c\ correptione ^1 -'-' 3 F ro
.

orri r icr
scanJalum sumat occurrit scriptura cliuina , et vcrsa vice hoc magis
: 1
l

lum esse dcnuuciat , dicens : Sedetn aduertuy fratrem tuam detrahebat ,• Psalm. 49.30.
et aduertut filium matiis tttae poncbat tcandalum etix.

iT. Pcr Snlomcntm ,(t apotfoht : il. rjuc Ambrosii Autperti propnum M
pcr Siihmoncm apostolum .
rini agnoscunt . Nonimtii coblra n>'S.
E&regiiu practicator : hoc quo- aJJuni
 . . . . ,

212 APPENDIX VII.

»6. Maius enim scandalum suinit , qui sibi detrahentem intelligit , quam
_. qni corripientem sustinet,et quia nonnumquam errata delinquentium ad
"
L>iscreta cor- '.,
, 1 •

re _,.j _ tempus silentio tegenda sunt , vt aption tempore corngantur , snbiungi-

\\\r Haec fecisti >et tacui Ne autem ex hoc discreto silentio detractores
: .

sibi plauderent , qui , dum semper occulte derogare malunt , numquam in

apertam increpationem prosiliunt :adhuc subinfertur ; Existimasti iuique ,
quod ero tibi similis ; acsi diceretur : iniquum est cogitare , vt inde de-
tractori similis appare. m vnde ad tempcis reticens , nec derogans , locum
:

apertae correptionis expecto , vnde et protinus subditur ; Arguam te , et

statuam totitra faciem tuam : veluti diceretur, non in occulto , vt est tua
constutuclo, sed in aperto , vt est mea solicitudo , aptum corripiendi tem-
pus cxpectans , peccatorem arguam , et eius delicta contra faciem illius
statuam .

27. At ( inquis ) non odi,sed amo , quem ita in absconditis diiudi-

cans reprehendo lmmo magis hunc odis , et non diligis vnde detrahis,
. :

et non corrigis Qtiam sit autem detestanda obtrectatio proximi , ple-

.

Psalm. 100.5. risque in locis scriptura diuina testatur vnde est illud Detrahentem ad- : :

Iscobi 4. xi. uersus proximum suum occulte, hunc persequebar ; et illud ^ui detrahit :

fratri , detrahit legi illudque ^ui detrahit fratri , eradicabitur

: necnon
: :

Gal. 5. 15. et illud Apostoli Pauli Videte , ue dum inuicem mordetis , abinuicem
:

consumamini .

Ira dicit 2 S- Quae contra te aguntur, aequanimiter ferri non possunt , immo
patienter tolerare peccatum est qnia si non eis cum magna exasperatio- :

ne resistitur , contra te deinceps sine mensura cumulabuntur

Patientia re- 29. Si passio Redemptoris ad mentem reducitur , nihil tam durum est
spondet. quod non aequo animo toleretur . Christns enim ( vt ait Petrus ) passus
i.Petr. 2. 21. est pro nobis, uobis reiinquens exemplum ,vt sequamur mestigia eius lpse .

Matth. 10.25. autem dicit Si patrem familias Eelzebub vocaueruut, quanto magis dome-
:

I0.15.20.et 23
s d cos eius si me persequuti sunt , et vos persequentur
: Sed quanta sunt .

in comparatione passionum illius , quae patimur l ille enim opprobria 5,

irrisiones , contumelias, alapas , sputa , flagella, spineam coronam, crucem-

que sustinuit et nos miseri ad nostram confusionem vno sermone fati*
:

gamur,vno verbo deiicimur .

2. Tim. 2. 12. 20. Et quid agimus de eo, quod dicitur Si non compatimur , nec con- :

regnabimus l Qtiapropter retundendi sunt irae stimuli , et eius metuenda

BIatt.5,22.23. damnatio vnde scriptum legimus:^/' irascitur fratri suo , reus erit iu-
:

dicio qui autem dixerit fratri suo racha , reus erit concilio qui autem
: :

dixerit fatue , reus erit gehennae ignis Ibi tamen remedium inuenitur .

ex eo , quod subditur: Si ojfers munus tuum ad aitare , et ibi recordatus

fueris , quod frater tuus habet aliquid aduersum te , reliuque ibi munus
tuum ante altare,et <vade prius reconciliari fratri tuo , et tunc veniens
muuus tuum
tifferes .

Oratio ne fiat, Jl. Acsi aperte diceretur , nec in corde tacitam precem eflundas, nisi
aesoproximo
nnn paca
^ ^ ^.^ f ^ sic Autpertns l.i- 30. Inuenitur ; al. innuitur
.
.^
^ oc> Ci ^ ?> ^ yt notarunt jyiaurini 31. De (ordibus ves!ris;a\. omittunt.
 . . .. .

DE CONFLICTV VITIOR. ET VIRf. 213

prius offensum proximum satisfr.ciendo ad Jenitatis inansuetudinem p;r-
ducas : munus enim nostrum est oratio nbstra , altare vcro nostrum est
cor . autem, qui hoc facere , quoties inter duos sine causa ira fueiit
Ille
excitata , promissam damnationem nequaquam incurret . Sedsunt
studuerit ,

multi , qui petenti sibi veniam delicta non remittunc, contra quos illa
Domini sententia venit , qua dicitur j5i non div.iseritis hominibus pecca- :
Matth. 6. 14.
ta eorum de cordious lestris 3 nec pater icster caelestis dimittet vobis pec-
cata vestra .

32. PJura sunt ( inquis ) , quae commisit , et me saepius offendit .

Ad haec non ego , sed Dominus respondet . Nam quum Petrus ad eum di-
ceret : Quotiet peccait ih me frater ».eus,et ditnittarn ei vsque septiesi Matth. iS. iz. '.

et ille ad eum inquitrAc// dico tibi vsque septies, sed vsque septuagies
'

septies . Quam multi autem sunt , qui suas iniurias tarde relaxant , Dei
vero citius indulgent r fitque nonnumquam , \t occasione Domini iniurias
vindicandi , suas vindicent irati
33. Qiiid quoque ce illis dicendum est , qui furore caccitatis vsque
ad verba prodeunt maledictionis j nisi hoc quod Apostolus ait : Neque ma- i.Cor. 6. 10.
ledici regiiK*,. I ei possidebuut i quod lacobus exaggerando detestans ait : lacob.^.S.etc.
Liuguam nullus h ..' potest', inquietum malttm , pteua veneno -

mortifero , in ipsa benedicimus Deum , et Patrem , et in ipsa maledicimus

homines , qui ad similitttdinem Dei facti suut,ex ipso ore procedit bene-
dictio,et maledictio . Non oportct , fratres mei , haec ita fieri ; numquid
fons de eodcm foramine emanat dulcem , et amaram aquamrhac de cau-
sa alibi etiam dicitur ; Aiors , et vita in manibus linguae . Prouerb.18.21
34. Numquid stuJtis, numquid insensatis , ac brutis animaJibus Jenia
Proteruiadi-
verba , et non magis asperrima ( vt tales decet ) , dum deJinquunt, obii- cit
cienda sunt i
35. Non tua in his persuasio, sed Apostoli sequenda est praeceptio , Mansuetudo
qui de hac sententia dilectum discipulum admonet dicens Seniorem respondec : m
increpaueris , sed obsecra , vi patrem ; iuuenes , vt fratres auus , it tnatres ; 1 Tim. 5. i. : •

adolescentutas ,
r omni
rursum ; Seruum ( inquit ) et J
Jt sorores in castitate . fct -

Domini non oportet titigare , sed mansuelum essc ad omnes , docibilem , pa- 2. Tim. 2.24.
tieutem, cum modestia corripientem ecs,qui resistunt veritati et25.
.

36. Rursumque : /irgue , obsecra , iicrepa iu ot/.ni patieutia , et doctri- 2 . Tim. 4. 2.

na ; quod malum
proteruiae deterius adhuc subditis, quam prae-
videlicet
latis nocet saepius enim C( ntingit , vc leniter,ac cum charicacis dulce-
:

dinc prolatam correptionem spernant , et contra humilitatis verba despe-

ctionis emittant iacula ; vndc scriptum est §)ui arguit derisorem , ipse sibi Prouerb. 9. 7. :

facit iniuriam E contra de illo,qui per increpationem proficit , dicitur; et s

. -

Slrgue sapieutem , et amabit te .

37. Testem habes Dcum in caeJis non tibi sit cura,quid de te suspi- Tnmor iieit : .

centur homines in terris .

38. Non cst danda dotrahcndi occasio , ncc susurrandi suspicio sed Humilis saris- :

„, *actio xejpon.
r, amabit
,

_
30. t.i te . Apud ,

S. Ambro- 38. Qui christiano ncminc ccniiti : <Jet

Mum nonnulU hic adduntur . ar-ud S. Augustinum ,qui ehrittiana fidi
 , . . :

ji4 APPENDIX VII.

i. T!m. 5. 14. si sunt , quae" corrigantur , manifestanda aut certe si desunt , tiumili pro« :

i.Cor. S. 4. testatione neganda quia et Apestolus admonet , nullam occasionem da« :

re diabolo maledicti gratia : quod et in illis detestatus est , qui cbristia-

no nomine censiti , in idolio ad comedendum recumbebant et quamquam :

iiolum pro nihilo ducentes , immolata , quasi innoxios cibos , sumerent ,

infirmas tamen fratrum conscientias per hoc factum ad nefandos idolo-
rum ritus trahebant .

Tristltia dicit. 39. Quid habes, vnde gaudeas,quum tanta mala de proximis portas i
perpende,cum quo moerore omnes intuendi sunt , qui in tanto contra
te amaritudinis felle vcrsantur i

Spirirnalegau- ^ , Geminam
, immo esse tristitiam noui
duas esse tristitias noui
dium respon- , quae
vnam salutem , alteram quae
sciitcet perniciem operatur ; vnam ,
,

„ ! . . quae ad poenitentiam trahit , alteram , quae ad perditionem oerdncit. Tu

.
Tr:s?:::a du- ' ....
. , j • •

cr-.iiem vna ex iJlis esse cognoscens , sed omnino quae mortem operans:
non est igitur in his contristandum , quae suades, sed contra magis gau-
dendum his,quae necdum intelligis : quia et dator gaudii perennis
in
Mar.h. 15. xi. dixit ^uttm persequuti <vos ftierint homines, et dixerint ontue malum ad-
:

ttetsum vos , mentientes propter nomen meum , gaudete ia illa die , et exul-
tate ecce enim niert.es vestra copiosa est in caelis
: Memento, quia nostrae .

Act 5.41. religionis culmina, Apostoli ibant gaudentes a conspectu concilii t quoniam
digni habiti sunt pro nontine Iesu contumeliam pati nullus ergo moero- :

ris locus esse debet,vbi tanta laetitia succedit

Torpor , et 41. Si lectioni continuato studio semper insistis , oculorum caliginem
ignauiadicunc ir.curris si indesinenter lacrvmas fundis , ipsos etiam
: oculos amittis si :

pro te latis \igiliis psalmerum censum persoluis, insaniam capitis acquiris :

si quotidiano te conficis !abore,ad opus spirituaie quando constuges i

Exercitium 42 Quid Clbi adhuc proferenda tam Ionga temporum promittis spa-
«

viruiturn . tia ! numquid scis, si crastina viues die immo etiam si vel vnam ho- c"

ram in hac vita facias ! an forte mente excidit , quod Saluator iu euange-
TVuatth.i^. 13. Jio dicit : Vigilate , quia nescitis diem , neque horam ? Quapropter discute
torporis inertiam , semperque memento, quia regnum cselorum non tepi-
di , non molles , non desides,sed violenti , atque feruentes diripiunt .
Di«oluta va- 4?. Si Deum esse vbique credis , cur vnum singulariter locum , quo
gatio ciicit tanta mala perpetrantur , custodis, et ad alia potius non transis i
.

Firma stabili- 44. Si ita est , vt asseris , quia vbique Deum esse fateris , ergo nec iste

, quem fugere appetis, quia

tas dicic. ]ocus dcscrendus est et in ipso Deus est At , in- .

quis meliorem inquiro, meliorem inuenio sed respondeo numquid me-

, : :

Jiorem , aut etiam talem inuenies , qualem diabolum , et hominem perdi-

Gen. 3. 23... disse cognoscis i memor esto itaque , quia primus angelus de caelo
ruit , et primus homo de paradiso expulsus , ad aerumnam huius seculi
-cn. \p, peruenit Attende, quia l.ot exercitio maiorum probatus inter sodomitas
.

•
ccnsentes , et supplent Maurini , idolum 40. Forte , moerori Iccus .

nih.il esse . Quocl non phcet . A\\\ , q:ii 42. Apud S.Augustinum , discute cor-
ckristianae fidci consenticntes : apud S?.n- poris inertiam ... violcnti , vimque f.t-

ctum Leonera , qui christianam f.dem. cicntes . Maurini coniiciunt , excute pro.
censentes discute
 ..

DE CONFLICTV VITIOR. ET VIRT. 215

snnctus fuit, in monte vero securitate torpens inebriatus cum filiabus puc-
cauitrquod videlicet vagationis taedium adhuc alteram speciem reddit,
dum quosdam etiam in vno Joco perseuerantes a spiritualibus retrahens, .

vel terrenis ncgotiis implicare, vel rebus vilissimis satagit occupare, con-
tra dicta Apostoli perpetrans , qui att : Nemo miiitans Deo , impiicat se ne- 2. Tim. 2. 4.
gotiis sectdaribus , ft ei placeat , cui se prooauit . Et rursum : sine inter- i.Thess.j.ifi.
missione oratc , in omi.ious gtatias agite .

45. Qiiae ,quanta commisisti : quam grauia criniina l quam innu- Desperatio
et di-
mera delictai et tameu in melius necdum vitam mutasti , necdum con- cit
uersationcm vtiliter correxisti : ecce euim ( vt cernis ) mala semper con-
suetudine obligatus teneris , conaris exurgere , sed psccatorum oneribus
praegrauatus relaberis . Quid ergo agendum est , quando de praeteritis
certa damnatio imminct : de praesentibus emendatio nulia succurrit ? nisi
vt admittantur rerum temporalium voluptate-s , dum consequi nequeunc
futuri seculi oblectationcs .

46. Si de criminibus agitur , et delictis, ecce Dauid adulterio reus si- Spel fiJucia
mul,et homicidio de inferni faucibus Domini misericordia describitur li- res P on ^ et •
beratus . Ecce Marh.sses omnium peccatorumnefandissimus, impunV;imus, 2 &' XI ' '

ac sordidissimus, illecebrosissimus quoque, per poenitentiam tamen Je mor- 2.Paral.$3.n»

te ad vitam rediit Ecce Maria MugdaJene innumeris peccatorum sordi- Lucae 7. 37.
.

bus inquinata, ad fontem pietatis anxia currens , Dominique vestigia la-

crymis rigans , capillis detergens, deosculans quoque, et lambens, vnguen-
toque vngens ablui promeruit.
47. Ecce Petrus ujgationis suae vinculis astrictus , amarissi nis Jacry- Luc, 22.62. et
mis infidelitatis nodos resoluit . Ecce simul seditione , et etTusione frater- 23. 42.
nisanguinis latro obnoxius, vnius hor.ie inomento , vnaque confessionis
voce de cruce ad paradisum transiit . Ecce Saulus eccleslam Dci p.rse- Act. 0. 1.
quens multos pro nomine Christi perimens , et , vt ita dixcrim , marty-
rum cruore totum se inficiens, apostolus factus , in vas electionis est com-
mutatus .

48. Vbi ergo tot,tantaque praecedunt exempla , dent Iocum despera-

tionis mala colloqnia : quum ctiam scriptum sit /;/ quocumquc die con-
Eze _ o
:

uersus peccator iagemutrit , saluus erit Et rursum : Nolo mortem impii , .

5j.11.
dicit Dominus . De conuersatione in mclius necdum mutata quid aliud re- Eccli. j. 8.
spondeam , nisi vt quod heri quisque non egit , hodie .1g.1t, dum adhuc
viuere licet , nec diflerat de die ia diem , dum nescit , si vel vnam corre-
ctionis habeat diem , semperque pro viribus dcsuper acceptis prauae con-
suctudini resistens dicat mane,et vespere Nuuc : coepi , h.icc cst rr.utalio Ps. 76. xr.
dexterae exceisi i
49. Valde sine culpa es , quod quaedam habenda concupiscis ,
quia CupiJitas di-
cit
45- Conscqui ita cti.iro
: alii passiae . esse pro ccdant . Pro verbis In quoctim-
46. Pcccatorum sordibus : al. jbrnica- quc dic etc. lauJatur Ezech. 18. 2l.,Ct
tionum sordibus
5? . XI ViJe notam aJ cap. 14. libri df
.

4?. Dcnt lccum: npud J\n:brosium ordine Cicaturarmn uum. 12.

non dcnt lccum , Mauiini obscruant , dcnt
 :,

2i 6 APPENTDIX VII.
non multiplicari appetis, sed egere pertimescis: et quod male alius reti-
Mundi con- net »
j
P se m e'ius expendis .

temptus re- S°- I sta n cc apud homines seculares sine periculo , vel offensione pro-

spondet . curantur : quia. quanto quisque amplius habere coeperit, tanto amplius ha-
Auaritiae ma- bere concupiscit : fitque , vt modum in concupiscendo non habeat , dum
la innumeris huius seculi curis deseruire festinat
•
; . Vt enim ait Scriptura :
Eccle. y. 9. Anarus pecuniis non implehitur . Quae nimirum quam sit detestanda ,
Ccloss. 3. 5. Paulus indicat, dicens :Et auaritia , quae est idoloram seruiius : quam sit
1. Tlm. 6. 9. noxia , idem exponens ait : §>ui volunt diuites fieri , incidunt in tentatio.
nem , et in laqueum diaboli , et desideria multa , et nociua , quae immer*
gu>?t homines in interitum , et perditionem : quam sit detestanda , quidarti
Ecch. 10. 9. sapiens denunciat , quum dicit : Auaro nihil est scelestius : quam sit noxia,
lacob j. v. 1. Iacobus aperit > dkens : Agite , nunc diuites , plorate vlula/tes iu miseriis,
quas aduehiunt vobii ; di:i;tiae vestrae putrefactae sunt : vestimenta vestra
a ttneis comesta sunt aurum , et argentum -vsstrum aeruginauit , et aerugo
:

eorum i>i testimonittm vobis erit

, et manducabit carnes vestras , sicut ignis .
Sed nec Redemptor noster praeterire voluit cupiJitatis malum,
51.
Maeth; 19. 2j. quam noxium esset , ait enim : Difficile ,qui pecunias habent , in regnum
M .: 10. 25. e* i>'troibunt Et rursum :Facilius est , camelum per foramen acus tra./s-
P .

tre , quam diuites in regnum casiorum iutrare . Si igicur secularibus viris

Pjup erratis ita est periculosa cupiditatis industria , quanto magis iJIis periculosior est
wtum . qui iam habitu, et conuersatione seculares esse desierunt , qui totum,quod
viuunt j Deo deuouerunt ? ad quos specialiter Redemptoris transeunt vcr-
Mattb. 6". 31. ba, quibus destrui possit morbus auaritiae : Nolite ( inquit ) soliciti esse,
'

qttid manducetis , aut quid bibatis , aut quo operiamiui : haec omnia gentes
iuquirunt j quaerite primam regnum Dei ,et iustitiarn eius , et haec ornnia
adiicieutur vobis .

52. O
quam beata,o quain secura ,0 quam amplectenda sententia !
nullus in hac vita securus est,vt iile , qui nihil praeter Christum sppe?
tit possidere , cuncta necessaria , sub hac sponsione probatur
, quae sunt
2.Cor. 6. io. habere , sicut PauJus ditissimus paupcr dicebat : Tvmquam nihil habentes,
et omnia possidentes . Omnia itaque non superflua , sed tantum necessaria ,
1. Tim.o". 8. ipso confirmante , ac dicente : habeutes victum , et vestitum , his coutenti
simus .

53. Dicis forte , ideo a sanctis, religiosisque viris plura habcnda sunt,
vt melius ab ipsis , quam a popularibus , erogentur Christi pauperibus.
Et ego consentio, sed praelatis, non autem subditis , quos maxime illud
Genes. 19.26. mulieris Lot exemplum deterret,quae dum posc tergum a Sodomis exiens
respexit , in statuam salis conuersa spiritum efflauit . Vnde et Christus
Lucae9. 62. tale quid praecauendum denunciat , dicens remo mittens
manum suam : A
ad aratrum , et respiciens retro , aptus est regno caelorum • Hinc Petrus ait
2. Petri 2. 21. Melius illis esset non cogncscere viam iustitiae ,quam post cognitiouem rs-
et 22. trorsum conuerti ab eo , qucd est illis tradiw.m , sancto mandato . Contin-
get enim eis illud veri prouerbii : canis rcuersus ad vomitum , et sus lota
in volutabro luti .

54. Qui
 . . ,:. . .. ,

DE CONFLICTV VITIOR. ET ViRT. uj

$4. Qui nimirum auaritiae morbus numquam melius compescitur , Amritite me-
nisi quum dies mortis sine obliuione meditatur, et quum qualis post mo- dicina

dicum tn sepulcro futurus sit liomo , consideratur . Hoc certe Bxuoi ma-
nebat in iilius memoria, qui dicebat Homo putredo : , etfilitts hominis ver- Iob. 25. 6.
tnis . Haec ab illius non recesserant corde , qui dicebat In omnibus ope- : Eccli.7. 40.
ribus tuis memorare nouissima tua , et iu aeternum non peccaJis QuiJ .

tunc rogo ,quid tunc diuitiae conseruatae proderunt ! au ii, qui.l dicit lob :
Nudus egressus sum de vtero matris meae ,nudus reuertar iiluc : et. Apo- cap.i. v. 21.
stolus Nihil intulimus in hunc mundurn , sed nec auferre quid possttmusi
: i.Tim.6. 7.
JJ. Si ea , quae possides , egentibus tribuis , vnJe subicctos absque ObJnratio di-

pecunia nutrisf c ' c '

56. Si Apostoli modum in hac parte tenueris , vtrumque perficere va- MiscricorJia
lebis hinc enim idem ipse ad Corinthios ait : Si voluntas prompta est ,
:
respondet
l (-' 0^ *• ,2 '
ex hoc , quod habet , accepta est y non secundum id , quod noa habet ; 1:0 t ' •

eni?n vt aliis sit remissio , vobis atttem tribuiatlo , sed ex asqualitate . \

praeseuti tempore vestra abundantia illorum inopiata suppieat , vt et illo-
rum abundantia vsstrae inopiae sit supplementum , vt fiat aequalitas , sicut EkoJ ; 16.. 1%,
scriptum est : Qtti multum , uon abundauit , et qui modicum , non minorauit
57. Hinc quidam iustus prolem dilectam admonet , dicens : Si multum Tob. 4. 9.
tibi fuerit , aoundanter tribue , si autem exiguum , et hoc ipsum fuenter im-
pertire. Hinc quoque incarnata Veritas dicit : Verumtumen , quod super- Luc. xi. 41.
estydate eleemosyuam , et ecce omnia munda suntvobis Audite , ob Jurata .

praecordia : ludicium siue misericordia ei , qui non facit misericordiam . Quo lacobi 2. 13,
contra per prophetam Dominus admonet, dicens Frauge esurieuti panem :

tuum , et egeuos jVagosque iuduc iu domum tuam , quum videris nudum , I sa 58. 7. ''

cperi eum , et caruem tuam ne despexeris .

58. Memento , quid purpurato diuiti contigcrit qui non ideo damna- Lucae ,
16. 20.
tus est , quod aliena abstulerit , sed quod egenti pauperi sua non tribue-
rit ; vnde et in inferno positus ad petenda minima peruenit , quia hic
parua neg..uit Memento etiam,quid ad sinistram positis iudex caeli di-
.

cturus sit ; Ite , maledicti , in ignem aeteruum , qui paratus est diabolo , et Matth. 25.41.
angelis eius . Et rursum : Esuriui , et non dedistis mihi manducare ; et ce-
tcra , quae ibi terribiliter cnumerantur .

59. Furtum , et fratts quamquam gradus diuersos habeant Joquutionis

vnum est tamcn , quod
dicunt
60. Si aliena non to!lis,ex proprio diues , vel surHciens esse non vales. Furtum dicit

61. cuncta , quae tibi praelatus seruanda commisit , illibata

Si consi- Fraus dicit
goas nec modicum quid seruandum existimas , vnde vel propriis vti-
, et
Iitatibus consulas, vel amicis,et commilitonibus placeas , non habebis .
62. Melius cst,esse pauperem, et insufficieotetn , nullique ex dato pla- . ,'
nno
1_C
ccrc quam aliquem laedere furto,vel fraude qui enim aliena quolibet
r ^[pn^-7
, :

54- Apud Augustinum , audi quid : nuria : sed iiiud retinendum .

Nudus . . .illuc: audi quid , subintellc- 57. Quo contra : modum hunc lo-
cto vtrobique prodcrunt . quendi Am.broiio Autperto f.imiliarcm
J5- Absque pecunia : al. absque pe- esse Maurini animadu-rtunt
lom.Vll. E e
 . . ,

iiS APPENDIX VII.

rnodo iniuste praeripit , ipse sibi regni caelestis aditum claudft ; vnde et
a.Cor.6.7.etc. praedicator egregius quosdam redarguit , dicens : Omnino delictum est itt
i/obis
,
qticd iudicia quare non magis iniuriam accipitis l
habetis inter vos :

quare non magis fraudem patiminil sed vos iniuriam facitis , et fraudatis ,
et koc fratribus . /In nescitis , quia iniqui regnum Dei non possidebunt i
Atque inter cetera subiungit neque fures , neque rapaces regnum Dei
:

possidebunt
63. Fallacia , atque mendacium et ipsa vnum dicunt fallacia autem fit
:

ingenio , mendacium vero simplici verbo ,

quum in non dando aliquem
laedere quaerit .
Fallacia dicit .
*H* Quid in petendo moras innectis l non babeo , quod tibi tribue-
re possim . Celans vtiquc in corde,quod babet, vel quod sibi conseruet
vel quod aliis ( si voluntas inest ) tribuat .

Mendacium 65. Omnino quod postuhs,non habeo;Iicet non artificioso ingenio,

dicit . sicut verbo frustratur petentem
f.llacia, sed simplici negationis .

Sed veritas 66. Nec ingenio,nec simplici verbo oportet decipere qttem-
artificioso

q lia m , quia quolibet modo mentiatur quis , es y qucd mentitur , occidit

ad vtraque re- ani-
maet
mam } et omnibus mendacibus pars illorum erit in stagno ignis ardentis
A
*
AVOC. ,, 21.6.'.,
sulphure
o
_
.
.... .,
esum Deus omnia munda condtdit , et qui saturan cibo re-
"^ *>7«
. , .

Dicit ventris
jngluuies spuit , quid aliud,quam muneri concesso contradicit i
.

Sed ciborum 68. Vnum horum , quod dicis , verum est ; ne enim homo fame mo-
parsimoniare- reretur , omnia ad esum Deus munda creauit sed ne comedendi mensu- :

spondet. ram excederet , abstinentiam imperauit : nam inter cetera sua mala satu-
ritate , maxime panis,Sodoma periit , Domino attestante , qui ad lerusa-
Ezech. 16.49. lem per prophetam loquitur , dicens Haec est iniquitas scroris tuae So- :

Cibus vt me- domae , saturitas panis

, Quapropter sicttt aeger ad medicinam , sic ad su-
.

dicma,sumen- niendas dapes debet quisque accedere , nequaquam scilicet in illis volu-
'
ptatem appetcns , sed necessitati succurrens .
Luc. 21. 34. 6ij. Hinc incarnata Veritas per euangelium ait : Attendite , ne grauen-
tur corda vestra crapula , et ebrietate . Contra de insatiabili iudaeorum
Philipp. 3. 18. voracitate Apostolus dicit 1 Multi ambulant
, quos saepe dicebam 'vobis , nunc
J 9-
autem et fens dico ,inimicos crucis Christi ^quorum Jinis interitus ^quorum
Deus •venter est, et gloria in confusione eorum , qui terrena sapiunt Et .

1. Cor. 6. 13. rursum Esca ventri , et •venter escis , Deus atttem et hunc , el has destruet :
:

ille autem plene hoc vitium superat, qui irt sumendis dapibus non solum

parsimoniam tenet , vt scilicet refectionem semper esuries imperet verum :

etiam accuratiores simul ,et lautiores epulas, excepta corporis infirmitate ,

et hospitum susceptione , contemnit .
Dicit inepta 7°« V £ quid animi gaudium intus abscondis ?egredere in publicum lae-
laetitia . tus , dic aliquid foris , vnde vei tu , vel proximi rideant , fac eos Letos
tua laetitia.

63. Lacderc ; al. illuderc . quid habet .

64. Quod habct al. qui habct
: , vel 6y. Accuratiorcs : al. lautieres „
 .

DE CONFLICTV VITIOR. ET VIRT. 219

71. Vnde tibi est tanta laetitia numquid iam diabolum vicisii i num-
i
Moderatui
quid tam inferni poenas vicisti i naoeror re- numquid iam de exilio ad patriam ve-
nisti i numquid iam de tua electicne securitatem accepisti i An forte in s P°ndet .

obJiuionem venit,quod Dominus dicit, Mrtudus gaudebit , i/os autem con- Io. 16. 20.
tristabhr.ini , sed tristitia vestra vertetur in gaudirtm i
72. An forte memoria excessit , quod idem alibi dicit, Vae vobis, qul nttnc Lucae 6. 25.
ridetis, quia plorabitis , et flebitis, quodque perSalomonem dicitur Risus do- Prouer.14. :
1?.
iore miscebitur y etextremagattdii luctus occrtpat et econtra per euangelium :
att j,
:
M
'Beati , qui lugeut , quoniam ipsi cousolabrtntrtr : rursumque per Salamonem :

Nescit homo , vtrum amore , au odio dignrts sit , sed omnia reseruantur Eccl. 9. 1
in futurum incerta Comprime ergo inanem laetitiam ,
i qui necdum eua-
sisti poenalem aerumnam Nonne apuJ omnes insanus . iudicatur is , qui
in carceris tenebris reclusus gaudere conatur i

73. Non reus ille tenebitur, qui plura quidem , sed bona Joqui, sed Multiloquium
ille , qui saitem rara, sed mala dicere probatur . dicit .

74. sed dum multi bona proferre viJentur,

Verum est,quoJ dicis
Cui J-screta :

saepe contingit , vt a bonis loquutio inchoata , aJ aliquiJ prauum deri- tacitaroicas

uetur , hoc ipsum sacra scriptura pronunciante , qttia in multiioquio pec- respondec .
catum non deerit. Kt si forte inter innumera verba declinantur crimino- P f ou.io. 19,
sa sed numquid declinari poterunt inutilia, atque otiosa, de quibus vti-
;
que ratioerit in futuro reddenda i Tenendus ergo est modus in loquen-
do,et ab ipsis nonnumquam vtilibus verbis parccndum , sicut beatus Fsal-
inista legitur fecisse , dicit enim : hrtmiliatus sum , et silui a bonis •
Ps. 38. 5.

75. Non est granJe facinus sine concubitu maris, et feminae vcl pro- Immunditia
priis,vel alterius inquinari manibus . dicit .

76. Non sic ait ApostoJus . Quid ergo ait \ Neqae immundi ( inquit ) Carnis integri-
regnttm Dei possidebunt tas respondet.
77. te in voluptate tua modo non dilatas , qnum
Cur tc se» J • Cor. 6. 9.
, quid
quatur ,ignoras? acceptum tempus in desiJeriis perdere non debes , qr.ia, Luxuriadicic.
quam eitius pertransca: , nescis ; si enim Deus misceri hominem in vo-
Juptate coitus noluisset , in ipso humani generis exordio masculum , et
feminam non fecissct .

78. Nolo, igiorare te fi:igas,quid post hanc vitam recipias : si cnim Cascitas illiba-
pie , et caste vixeris , sine fine gaudebis;
vero impie , et Jimuiosc , ae- si ta respondet .

tcrnis incendiis subiaccbis lndc autem eo castius viuere dcbcs , quo qu.im
.

citius tempus acceptum pertranseat , ignorare te dicis. Quod vero in exor-

dio gcneris humani ad hoc masculum , et feminam Deum crcasse profite-
ris , vc mutuis amplexibus se miscere dcberent , omnino
verissime Jicis :

se.l quia nubenJi licentia quibusJam tribuitur, hoc est

, qui virginitatcm , Castftatis pro-
vcl castimoniam vidualem ncquaquam professi sunt
, quibusdam autcm non icssio .

tribuitur, ij cst , qui virgines, vel continentes esse decreuerunt : fornica-

tio vcro quia nulli impunc conccditur , non attendis.

7?- Alii , Ule potius , qui rara , et ob'.eruant , con?ruere

Rcne- rer,ulae S.
Viala dicere probatur . dicti ca P . 6. , quod
nb fpsis hic dicitur ,

74. Inchoata : al. inchoans , Maurini nonnumquam vtilibusverbis parcer.dum .'

E C 2
 . . ,

220 A P P E N D I X VII.
79. /.. contemnendum putas , quod Apostolus Iubrkis dicit t Fugite
fornicatlonem ; cmne enim peccatum , quodcumque fecerit ho?no , extra cor-
p«s tst , qui autem fortiicatur , in corpus suum peccat i Quod si hoc par-
uipendendum existimas, audi,quoJ postmodum in sempiternum deplo-
res , et gemas Neque adulteri ( inquit ) , neque fomicarii , neqtie masctc-
:

lorum concuoitores regnum Dei possidebunt O quam parua est concubi-

.

tus liora , qua per itur vita aeterna quod ergo emolumentum affert cor-
!
!

pori i quodue tribuit Jucrum , quod tacito animam ducit ad tartarum ?

Iterriispintua-
g Q# Numquid d.imnandum aliquid agitis.qui in corde libidini con*
Ik tnrnirsfirt
,. . sentit , et ad opus libidinis non pertransit ?

Sed munditia
^ 1 * Omnino delinquit , qui animae castimoniam non custodit vnde :

cordis respon- et a uCtor manditiae in eu;tnge!io dicit , %>ui liderit mulierem ad concu-
det piscendum eam 3 iam moechatus est eam in corde suo Vnde et per bea- .

Matth. 5. 28. tum iob dicitur , Veyigi foedus cum oculis meis,vt ne cogitarem quidem
Iob. 31. 1.2. de lirgine ; quam enim partem haberet Deus in ms desuper , et heredita-
tem Qmnipotens de excetsis?
$2. Nisi enim auctori nostro cogitatio praui consensus displiceret
cap. 1. v. 16. nequaquam per Isaiam diceret /lujerte rnalum cogitationum vestrarum ab
:

> 9- 4- oculis ?,.eis et in euangelio pharisaeis : Vt quid cogitatis mala in cordi-

:

num. 2. 15. i) Hi n/estris ?sed nec Apostolus diceret : Cogitationurn inter se inuicem ac-
cusantium , aut etiam defendentium in die^qua iudicabit Dominus occulta
hominum t secundum euangelium meum ,per Iesum Christum .
Appetitus se. 83. Quid pulchrius? quid honestius ? quid venustius ?quidue potest esse
c
.
F r - esen * delectabilius , quam quod in praesenti vita quotidie cernimus ? o" quam
.

caeli camera in aere iucundo, in Iumine solis , in augmento Ju-

mirubilis
nae, atque defectu, in varietate stel!arum,et cursu!quam oblectabilis ter-
ra in nemorum floribus, in fructuum suauitatibus, in pratorum , riuorum-
que amoenitatibus, iu segetum culmis luxuriantibus , in vinearum foliis s
et botris plenis palmitibus, in vmbris siluarum , et planis exitibus, in equo-
rum,et canum cursibus,in ceruorum,et caprearum saltibus , in accipi-
trum volatibus, in pauonum , columbarum , turturumque , et omnigena-
rum auium vocibus pennis, et collis , et in domorum pictis muris , et
,

Jaquearibus , in organorum , omniumque musicorum instrumentorum tin-

nulis cantibus.in mulierum venustis aspectibus, earumque superciliis , et
crinibus, cculis,et genis , gutture, et labiis , naso, manibus , atque extrin-
secus adhibitis auro , et gemmis distinctis monilibus , postremo innume-
ris caeli,et terrae , atque maris varietatibus, necnon et vtilitatibus, et si-
qua sunt alia , quae modo non recolit sensus .

Amor patriae 84« Si te ista delectant , quae sub caelo sunt,cur non magis dele-
caeleitis re- ctant ea, qnae super caelo sunt? si carcer ita pulcher est , patria, ciuitas,
spoadet domus qualis est ? Si talia sunt ea,quae colunt percgrini , qualia sunt,
quae possident filii?si mortaJes,et miseri in h.tc vita taliter sunt re-
79. Vita aeterna :a\. vita futura . 83. Et botris : al. (t botrivnibiss:s\.
81. Vnde et per beattm lob al. Quo
: <t in bonis ,

<o»tra pcr btatum leb , vt supra n. 57.

 .

muncrati, immortales,
DE 'CONTLICTV
beati qualiter sunt in
VITIOR. ET VIRT. m
et ? Quapro-
illa vita ditandi
pter recedat amor praesentis seculi , inquo nullus ita nascitur, vt non
moriatur : et succedat amor seculi futuri, in quo sic omnes viuificantur,
vt deinceps non moriantur , vbi nulla aduersitas turbat, nulla necessitas
angustat , nulla molestia inquietat ;sed perennis laetitia regnat .

S5. Si quaeris , quid ibi sit , vbi tanta , et talis beatitudo persistit , Beataevitae
aliter dici non potest,nisi quidquid boni quidquid mali est , ibi est : et felicitas

est , ibi nusquam est . Quod ( inquis ) bonum est illud ? quid me in-
terrogas ? A Propheta , et Apostolo definitum est ghtod oculus ( inquiunt ) : Isai. 64. 4.
ncn vidit,»ec auris audiuit , nec in cor hominis ascendit , quae praepa- i» Cor. 2. 9.

rauit Deus diligentibus se .

86. Ad hanc felicitatem multisseculi diuitiis constipatus Dauid anhe-

labat , quum diceret Quid enim mihi est in caelo ? et a te quid volui su-
: Ps.72. 25. , e?
per terram Multis regalibus dapibus abundans , dicebat Satiabor , du?n 41.
? : ^.,et 119.
vsanifestabitur gloria tua : sitiuit anima mea ad Deum fontem viv.um ; 5.
quando veniam , et apparebo ante faciem Dei ? rursumque He:c melquia :

. meus protongatus est

olatus . Hinc Paulus : Cupio dissolui , et esse cum Philipp. 1. 2?.
Christo ;multo enim melius.
S7.His ita decursis, quamquam multa praetermiserim , tamen , vt mi-
hi videtur, hostis nostri fortia castra monstraui quae pie viuentes in :

Christo Iesu non desinunt impugnare . Sed necdum his contentus diabo-
Jus ad alia conuertitur argumenta : dum quibusdam insomniis saepius ve-
ra pronunciat vt eos quandoque ad falsitatem pertrahat quum dormien-
: :

tes ante horam , vel tempus suscitat , vt eos vigiliarum tempore somno
grauissimo deprimat quum psallentes , atque orantes , sibilis stridentibus,
:

Jatratibus diuersis,et inconditis vocibus

, iactis etiam lapidibus, vel ster-
coribus perturbat , vt eos quolibet pacto ab spiritualibus operibus retra-
hens inanes efficiat . Tu autem , homo Dei, vigilanti studio attende , quac
dico, ipso adiuuante, qui viuit , et regnat in secula seculorum , Amen .

APPENDIX VIII.

Expositio in Missa .

1.
D
i-Sominus vobiscum Salutat popuJum,et orat , vt sit Dominus cum Vide Isldorl^
.

illo Et cum spiritu tuo

. Responsio populi , atque oratio vt sicut sa- nacap.Sij.
. :

cerdos orauit , vt Dominus esset cum populo , ita et populus orat , vt Do-
86. Qnid enim mihi tst in caelo:^\. nullismss. attende, quae dico , et veri-
quid mihi restat in caelo . Vulgata , Deum tati , quae
te vocat , et blande admonet ,
fortem viuum . fidem praebeto Plura alia adduntur apud
.

87. Hostis nostri etc. al. hostis no- S. Augustinum , et S. Leonem , et in non-
stri fornicantis castra monstraui : al. ho- nullis mss. S. Isidori, quae in Isidorianis
". nostro formidatio magna Jacta est\ cap. 84.num. i]. et seqq. ex Const3n-
castr/i enim etc. Apud alios non ita fini- tinoCaietano excripta sunt De quo .

tur opusculum apud Isidorum in edi-

, vt epilogo quid ego sentiam , vidcri pou I

c«one Orialii , qium sequimur In non- . eod. cap. nurn.34. ct seq.

 . ;
,

2J2 A P P E N D I X VIII.
minus sit cum spiritu sacerdotis Dum dicit sacerdos Oremus rogat o-
. :

mnes orare,vt oratio eius a Domino exaudiatur Et quando dicit Per . :

Dorninum nostrum lesum Chrhtum filium tuttm :ad Dominum patrem orat
sacerdoSjVt per suum filium , qui noster Dominus est aequaiiter , sicut
pater,oratio perficiatur quum dicit g$ui tecum viuit 3 et regnat Deus
: :

ia vnitate Spiritus sancti , vuk, populum credere, et inteiligere, quod filius

cum patre sine initio , ac sine fine viuit,et regnat,et Deus est,sicut
pat<.r Deus est ; et vna potestas est Spiritus sancti cum Patre , et Filio ,
atque vna substantia , atque in omnibus vnitas deitatis.
2. Ter omnia secula seculorum . Idem Filius cum Patre in vnitateSpi-
ritus sancti sicut ante omnia secula in deitate fuit , et vixit , ita et ia
praesenti seculo, et in futuro,vbi iusti cum angeiis sanctis permanebunt
et iniusti cum
diabolo cruciabuntur , credatur aequalitcr viuere cum Pa-
tre , et Spiritu sancto, et nullo fine concltuli . Amen confirmatio oratio-
nis est a popuio, et in nostra lingua intelligi potest , quasi omnes dicant
*vt ita fiat, sicut sacerdos orauit: sed propria eius interpretatio est : Ve-
re, siue fideliter .
3. Sursum ccrda : admonet sacerdos populum , vt sursum , id est , supra

scmetipsum ad Dominum omnipotentem corda leuent, et fideliter orent ,

qucd desursum cis veniat auxilium a Domino caelesti , a quo ( omnia )
creata sunt . Habemus ad Dominum responsio : populi , quod sicut sacer-
dos iussit eos sursum corda tenere, sic Gratias aga-
retinere profitentur .

wus Domino Deo sacerdos gratias agit Deo iuxta professionem po-
nostro :

puli , quia confessus est, ad Dominum se esse intentum . Dignum , et iu-

stum est : populus cum sacerdote simul gratias agit Deo, quem iusta,et
digna oratione Deo gratias referre , quia ab ipso omnia bona suscepimus
in nomine Domini Amen .

4. Vere dignum ^et iustum est , aequum , et salutare . Confirmat sacer-

dos professionem popuii,ct dicit , quod vere dignum , et iustum est Deo
gratias pro omnibus referre et quod aequum est, hoc est rectum ySme.
:

aequale ; ac salutare, hoc est , salute pLmum , vt ei gratias referamus , qui

nobis salutem dedit acternam . Nos tibi semper , et vbique gratias agers .
Conuersus sacerdos ad Dominum post professionem populi, quasi ad prae-
sentem loquitur , quia in praesentia Domini scmper sumus,et ipse videt
cogitationes nostras, ct dicit sacerdos , tam de se, quam de populo gra-
tias agere . Domine , quia dominator est dmnium , et sub eius domina-
tione omnia sunt. Sancte , quia sanctus est , et per quem omnia sancta
sunt , quia omnia sancta , et bonacreasti . Pater graece dicitur pater, latine
genitor y quia ipse genuit fiiium sine vlla coinquinatione , seu corruptione .
5. Pater latine a patrando dicitur , hoc est, a perpetrando , quod est
a perficiendo , vel adiuuando , quia ipse fecit omnia , quae factasunt.Et
adiuuat omnia , quae adiuuata sunt , et voluit nos filios suos fieri ado-
ptiuos per sanctificationem , qua ille sanctificauit nos . Omnipotens ; quo-
niam omnia potest , ideo omnipotens dicitur , et non est impossibile apud
Deum omne verbum . Aeterne Deus ;hoc est inter aeternum, et perpe-
 . .

E X P O S I T I O M I S S A E. 223
tuum , ct temporale . Aeternum est , quod initium non habet , nec finem
habebit , sed semper fuit , et est , et erit . Perpetuum est , quod esse coe-
pit , et finem non habebit . Temporale est , quod initium h.:buit , et fi-
nem habebit .
6. Et ideo hic dicitur : Aeterne Deus, quia nec coepit esse , nec de-
sinit esse , sed semper est . Deus a diligendo dicitur , quia omnia dili-
git , et gubernat
, et creauit Et aliter Deus a diuinitate dictus est , quia
.

diuinus est omnia scit , et omnia diuidit , prout vult

, et
7. Per Christum dominum nostram Christus graece , latine vncttis di- .

citur Hic Christus ante omnia initia a Patre innenarrabiliter genitus

.

est , quod placuit ei Spiritus sanctus vcnit in Mariam Virginem , et vn-

:

xit vnctione diuina cius vterum,ct conceptus est de Spiritu sancto, et

natus ex Maria Virgine.
8. Nam et in vcteri testamento sacerdotes , et reges vngebantur , et ideo
Christi dicebantur, quia vncti erant vnctione temporali Iste Christus, per .

quem Patri gratias agimus , aeternaliter Christus est , et cum Patre aeternus
dictus est et per ipsum redempti sumus , per quem Patri gratias agimus;
:

et ipse dominus Deus noster est, quia dominatur nobis . Fer quem rna-
icstatem tuam laudant angeli . Per ipsum Christum , per quem gratins agi-
mus patri , maiestatem patris laudant angeli , quia ipse aequalis est patri
in diuinitate Maiestas , quia maior est potestas Dci , quam hominum .
.

Dei maiestatem per Christum laudant angeli , quia Christus simul cttm
patre creauit angslos .
9. Angelus cnim graece , latine nuncius interpretatur Angelus nomen .

est offkii, non naturae , quae annunciat , sed naturaliter spiritus sunt
Adorant Dominationes . Maiestatem Dei patris per filium laudant, et ado-
rant Dominationes Dominationes ordo est angelorum
. Decem fuerunt .

ordines angelorum . Decimus ordo cecidit, et versus est per superbiani

in diabolum . Nouem autem permanserunt
in sanctitate sua Haec sunt .

nomina eorum , Angeli , Archangeli , Virtntes , Principatus , Potestates ,

Throni , Dominationes , Cherubim , Seraphim Istorum duorum no.ni.ia .

non sunt latina Cherubim plenitudo scientiae interpretatur Seraphirri

. .

incendium dicitur. Ccten. nomina supradictorum ordiiium sunt latina ,

nisi Angelorum , et Archangelorum Angeli nuncii , Archangeli excelsi .

nuncii denominantur .

10. Gregorius autem papa romanus in homilia sua super euangeli-

cam lcctionem Erant ofpu pinquantes ad lesum publicavi , et pecc.it
:

"jt auiirent Ulutn

, plenissime de his ordinibus exposuit Nos verd ad .

propositum rcdeamus. Tremunt Potettatet De supradictis ordinibus di- .

citur non idco dicit,quod supradicti ordines corporales sint , sc nostro

: 1

more dicit cjuia nos trcnurc , .c timere ante dominos postros solemusi
;

Sed ideo dicit , tremere , \ t m s intelligamus, omnia c. lestia , et I

stria , et infernalia ante conspectum diuihae riiai Statisti .,actimere.

i». Caeti , caeiornmotte virsutei . Ipsi csieli visioni diuinae obediunt j
quia se ostcndere sercnos, vcJ ncbulcsos r.on habcnt potcstatcin Cae< •
 . .

22 4 APPENDIX VIII.
lorum vlrtutes sunt supradicti ordines angelorum , sicut Gregorius te=
statur in homilia sua super euangelicam lectionem Eruni %'tgua in so-
,

le,luna,et stellis Ac beata Seraphim

. . De Seraphim namque supradi-
ctum est Socia exultatione concelebrant Omnes praedicatores maiesta-
. .

tem Dei patris per Christum vnita exultatione aequaliter concelebrant

Cum haec est supplicatio nostra, vt ipse caelestis Pater per Chri-
quibus ,

stum filium suum , per quem nos de omnibus ei gratias agimus, digne-
tur admittere voces nostras , et iungere vocibus praedictorum ordinum an-
gelorum .

12. Supplici confessione dicentes: hoc est humili confessione . Quid

,

humilius confiteri , quam nosmetipsos

aeterno Patri per Filium acternum
commendare, et de nostra conscientia, vel bonitate nihil praesumere, et
iuxta voces angelicas eum semper sanctum essentialiter credere , et prae-
dicare ? Sanctus, Sanctus , Sanctus Ioannes euangelista in Apocalypsis li-
.

bro scripsit ,se videre ante thronum Dei , et agni xx.iv. animalia adstan-
tia , et incessanter dicentia Sanctus , Sanctus , Sanctus , Dominus Deus
:

Sabaoth , etc. Ideo enim tribus vicibus dicitur Sanctus , vt significetur

Pater Sanctus , Filius Sanctus, Spiritus Patris , et Filii Sanctus . Sed quam-
uis tripliciter dicatur Sanctus, non tamen dicitur plurali numero Sancti,
sed singulari Sanctus } vt vna sanctitas in his tribus personis, et vna ae-
tcrnitas intelligatur .

13. Dominus Deus Sabaoth Sabaoth a multis interpretari solet omni-

.

potens , a multis vero exercituum . Vt ipse sit dominus Deus , et ipse o-

mnes excrcitus angelorum , atque hominum disponat . Pleni sunt caeli ,
et terra gloria tua . Idem vt eius gloria caeli, ac terrae gubernentur, et
qui in caelis sunt , et qui in tcrra glorificent , et honorent nomen eius.

Osanna in excelsis. Quomodo nunc dicitur corrupte Osanna , antea di-

cebatur Osiaua . Osi interiectio est laudantis , siue causa magnifican-
tis . Anna saluifica . Sed corrupte dicitur Osanna , et intelligi pot-
est saluifica, vel saluum fac. In Excelsis , id est, in altis . Benedictus ,
qtti venit in nomine Domini . Osanna in excelsis . Quando Christus ve-

nit ad lerusalem , et descendit de monte OIiucti,tunc filii Israel clama-

uerunt , dicentes: Benedictus ,qui venit in nomine Domini ; sed quid si-
gnificauit ille Christi aduentus ad Ierusalem , nisi futuram resurrectio-
nem , quando venturus erit iudicare viuos , et mortuos, et apparuerit no-
bis in eadem carne,qua pro nobis passus est ; et tunc in nomine lesu
omne genu flectetur caelestium , terrestrium , et iufernorum , etc, quae
Apostolus dixit .
14. Te igitur ydementissime pater te igitur ; hoc est , te certe , cle-
:

mentissime pater . Clemens dicitur , quasi clara mens , siue abundans , et

clementissime , quasi clarissima mente, siue abundantissime , quia ipse cla-
rissimus est mente , et misericordissime pater . Non ideo eum dicimus
clementem , et misericordem , quod membris corporeis , vel corde , aut
mente sit compositus , sicut homo, sed ideo clementem,et misericordem
clamamus, vt illam clementiam , ef raisericordiam super nos ab ipso sen-
tiamus, et inteliigamus, vnde saluari debeamus 15« fer
 EXPOSITIO MISSAE. 22 j
ij. Per lesum Christum . Iesus graecc, latine Saluator , siue saJutarit
dicitur. Saluator eo , quod salnat populum suum a peccatis eorum [deo .

saluat a peccatis , quia potestatem habet dimittendi peccata , sicut ipse

dixit : Vt antem sciatis , quia filius hcminis habet it: terra potestatem di- Matth. 9. 6
tnittendi peccata Salutaris ideo dicitur,quia salutem nobis dedit,vt,si
.

praecepta eius scruemus , vitam aeternam capere valeamus. Filium tuum ;

scilicet filium tuum vnigenitum , quia

ipse est vnigenitus ex substantia
Patris , nos autem filii adoptiui sumus per ipsum , qui vnigenitus est ,
a Patre procedens, Patri coaeternus ; et idco pcr eum Patrein postula-
mus humilitcr dicentes .

Supplices te rogamus , et petimus . Supplices, idest , humiles . Vti

16.
accepta habeas , et bettedicas . Vti , id cst , aecipias , et beaedicas Hacc .

dona,haec munera , haec sancta sacrificia illibata Dona sunt , quae vo- .

luntarie donantur . Munera sunt , quae pro aliquo munere , et merccdi-

offeruntur , sicut nos offerimus Deo , vt peccata nostra dimittantur . Sa-
crificia sunt , quae iam cum orationibus consecrantur . Ulibata idem est
ac immaculata , et ab omni liuore malitiae aliena . Tunc sunt dona , ct
sacrificia illibata , quando absque scandalorum maculis sunt obIata,etiu-
sto sunt Jabore acquisita Non , vt multi errant , qui dicunt , illibata esse
.

non dedicata . I-ege septem collationes Patrum , et ia secunda collatione

Theonae in nono capitc inuenies , quae sint illibata.
17. In primis quae tibi ojferimus Hoc est , quae tibi offerimus , pro
.

quibus offeruntur , indicant in primis offerri debent pro ecclesia tua san-
:

cta catholica . Ecclesia graece , latinc congregatio dicitur . Cathoiica vni-

uersalis dicitur , quia vniuersi, qui in Dominum credunt , in vna debent esse
congregatione . ^uam pacificare , custodire , adunare , et regsre dignerii
toto orbe terrarum . Per totum orbem terrarum pacificatam , et aduna-
tam custodire digneris Vna cum famulo tuo illo . Hoc est simul cum
.

illo , qui sedcm apostoli Pctri tenet

, quia ecclcsia,in qua Petrus aposto-
Jorum princcps , caput cst omnium
sedit ecclesiarum catholicarum . Ideo ,
quia Pctro dicit Christus: T:e es Petrus, et super hanc petram , et reliqua . Matth.irf. 1%.
Et proptcr hanc sententiam debemus omnes pro eo orare , qui ia eadem
est Ecclcsia
18. Et antistite nostro illo , id est , pro episcopo ; ipse est pastor , et
pracdicator nostcr . Memento , Domine ^famulorum , famularumque tuarum ,
tt omnium circumstantium Sacerdos antea orauit pro Apostolico , et cpi-
.

scopo suo . Si cpiscopus missam celebrat , pro antistite nostro dicerc non
debct , quia ipse antistes est . Si presbyter celebrat missam , ille debet
diccre pro antistite nostro lam oratum est pro senioribus ; postea oran-
.

dum est pro populo Quando sacerdos dicit , memento , Domine ^famuio-
.

rum ifamularumque tuarum , dcprccatur dominum Patrem , vt memor.ire

dignetur omnium ad officium missae , siue masculorum , siue feminarum
aducnicntium . Et quod dicit circumadstantium , ipsi mascuii , et feminac
( intclliguntur ), quicumque astant .

19. lam sacerdos orauit pro omnibus, qui ad audicndam missam ve-
Tom.VlI. l f
 . :
.

zi6 A P P E N D I X VIII.
Foite,ofierunt nerunt , tnnc demnm orat pro
, qui oblationes suas afferunt . ^ui tibi
his
offerunt hoc sacrificium laudis Laudis dicitur,quod pro Jaude Dei iu
.

primis offerunt , et postea pro se , suisque omnibus , pro redemptione ani-

marum suarum , pro spe salutis , et incolumitatis suae ; tibique reddunt <uo-
ta sua , aeterno Deo , •oiuo , et vero . ideo offerunt , quia viuo , et vero
Deo omnium fides circumadstantium , offerentium , et non offerentium co-
gnita est,et nota deuotio . Omnes reddunt vota sua . Vota dicuntur ,
quia volenter promittuntur , quia volenter, et libenter deuouere debemus.
Communicantes ,et memoriam veuerantes , iti primis gloriosae semper Vir~
ginis Mariae Dei , et dornini uostri Iesu Christi , sed et beato-
genitricis
rum apostolorum , ac martyrum tuorum .

20. Communicare, hoc est , participare memoriam ; veuerari, hoc est , in

memoria honorabiliter tenere,quodSancta Maria Virgo per aduentumSpiritus
sancti genitrix facta est Filii Dei lesu Christi, qui Deus , et homo est , per
quem Patrem supplicamus, et fidem communicare debemus, et credere,
quod Spiritu sancto veniente , filius Dei natus est ex ea , et virginitas eius
non est violata Sed et beatorum apostolorum , ac martyrum tuorum
. Apo- .

stolus dicitur in nostra lingua missus . Martyr dicitur testis Apostoli ideo .

dicuntur , quia a Christo missi sunt Martyres dicuntur, quia testes sunt>
.

quod Christus passus est pro nobis,et ipsi pro Christo.

zi. Hanc igitur oblationem seruitutis nostrae ,sed et cuuctae familiae
tuae , quaesumus ,Domine , placatus accipias . Sacerdos oblationem suam ,
atque cunctorum , qui Deo famulantur ;idem, qui Domino seruiunt ,com-
Forte,p/<r- mendat , vt Domino placeat,et ipse nobis propitius sit . Diesque nostros
ceant iu tua pace disponas , atque ab aeterna damnatione nos eripi , et in ele-
ctorum tuorum iubeas greges numerari per Christum domiuum uostrum .
Pro eo , quo ( sic ) sacerdos offert , debet orare , vt sacerdos exaudiatur , et
omnium dies in pace disponantur , et ab aeterna damnatione eripiamur .
Matth. 25.34. Y)q qua dominus noster lesus Christus dicturus est impiis in fine mundi
se 11*
Ite , maledicti ,in igi/em aeternum , etc. Et ad ilium gregem electorum
suorum per angelos sanctos numerari mereamur, cui dicturus erit : Veui-
te , beaedicti patris mei , et reliqua .

22. Huam oblationem tu , Deus , in omnibus , quaesumus , benedictam ,

ascriptam , ratam , rationabilem , acceptabilemque facere digneris . Supplicat
Sacerdos , vt illam oblationem , quam ilie pro se offert, et pro populo,
omnipotens Pater dignetur accipere benedictam , et habere ascriptam, hoc
est , assignatam , vt sibi placeat . Ratam ; hoc est , iudicatam , vt dignam
illam iudicet in conspectu suo offerri Rationabilem , iusta ratione ple-
.

uam facere dignetur quia tunc illi est

: acceptabilis, si recta credentes pro

justa ratione offerimus ; iustum est postuIare,vt illa oblatione , quan nos
rationabiliter offerimus,vt Pater omnipotens sanctificando f.iciat . Vt no-

bis corpus,el sanguis fiat dilectissimi filii tui domini r.ostri Iesu Christi
T^3ttb, 3. 17. Patri dilectus est filius, sicut ipse Pater testatus est de caelo , dicens

Hic est filius meus dilectus , etc. Et nos eum diligere debemus, quia ipoe
prior dilexit nos , et passus est pro nobis .
 , .

E X P O S I T I O M I S S A E. 22 /
2J. Qui pridie ,
quam pateretur ,accepit pattem itt sanctas , ac venera-
biles manus suas : eleuatis oculis itt caelum ad te Deum Patrem suum omtti-
potentem, agens benedixit
tibi gratias , fregit , dedit discipulis suis , dicens:
accipite,et manducate ex hoc omnes : Hoc est etiim Corpus meum Simili .

modo posteaquam coenatum est , accepit et htinc praeclarum Calicem itt

sanctas , ac venerabiles manus suas
item tibi gratias agens benedixit , de-
,

dit discipulis suis ; dicens

, ex eo omnes
: accipite Hic est enitn et bibite :

Calix Satiguinis mei noui , et aeterni testamenti , mysterium Jidei

, qui pro

vobis , et pro multis ejfrendetur in remissiottem peccatorum . Haec qucties-

cumque , in mei memoriaw facietis .
feceritis
24. Q110J intermisimus , qui pridie , qttam pateretur, hoc est pridie ,
quam ipse passus esset pro nobis , voluit tradcre discipulis suis corpus ,
et sanguinem sui , mysterium , vt illi traderent nobis Quis vnquam cre- .

deret , quod panis in carnem potuisset conuerti , in sanguinem vinum ,

nisi ipse Saluator dicertt , qui panem , et vinum creauit , et omnia ex ni-
hilo fecit ? Facilius est aliquid ex aliquo facere , quam omnia ex nihilo
creare . Ipse Saluator voluit corpus humanum suscipere,et hominem Deo
coniungere, vt vnus fieret mediator Dei,et hominnm homo Christus Ie-
sus ipse voluit per nos panem , et vinum offerri sibi , et ab ipso diui-
:

nitus consecrari , et fidelem populum credere , verum esse mysterium ,

quod ipse tradidit discipulis suis, dicens: accipite , et manducate ex hoc
et
omttes . Et quando oculos ad caelum leuauit , et Patri gratias egit , nos
docuit , quod nos Patri semper supplicare debemus, vt ille tam magnum
sacramentum per manus nostras perficere dignetur.
25. Et quum diceret , haec quotiescumque feceritis
, in mei memoriam

facietis , iussit , nos illius passionis

; quantaque pro nobis mcmores esse
sustinuit , omni tempore memores esse dcbemus , quando hoc sacramen-
tum celebramus , et eius misericordiae , non nostri bonitate fi Juciam dare .
Vnde et memores sumus , Domine , nos tui serui , sed et plebs tua sancta
Christi filii tui Domini nostri Mc'mores nos esse sacerdotes profitemur
.

atque plcbem mcmores esse testamur Christi filii tui Domini nostri Ideo .

sacerdotcs fideliter memorcs esse debent , quia ipsi missam celebrant , quia
stulta postulatio est , si postulans nescit , quod postulat Plebs sancta ideo .

meminisci debet , quia Christus non solum pro sacerdotibus passus est , forte , mtmi
sed ct pro plcbe saucta ; ideo dicitur,quia fide,ac baptismo Christi per- w"wr.
cepto sanctificata est .
26. Modo indicant , vndc meminisci dcbent,id est , tam beatae passio-
nis , necnon et ab in/eris rjsurrectionis , necnon et in caelos gloriosae ascen-
sionis Christi filii tui passionis memores esse debemus quia pati di-
.
,
gnatus est pro nobis Resurrectionis ab inferis, per resurrectioncm eius
.

liberatae sunt. Gloriosae ascettsionis cius memorare debcmus quia corpus

, f ,ne , fibcra-
humanum, quod assumpscrat , iunctum diuinitati sine vllius adiutorio pro- tae animat
pna maiestate portauit in caelum . Ldeo diximus , tiot i-tiius adiutorio , )>tr.t
vt intelJigatur , quod non hominum, ncc angelorum , ncc vllitis crc.itnrae
vehii;ulo cum ascendis$e in caeltiin , scJ a Patrc maicbtatis clcuattis <_st
,

1"
I 2
 ,

128 APPEN DIX VIII.

de quo ipse dixit in euangelio : Ego , et Pater vnum sumus .
27. Offerimus praeclarae maiestati tuae de tuis donis,ac datis hostiam
furam , hostiam sanctam , hostiam immaculatam ; panem. sanctum vitae ae-
ternae,et calicem salutis perpetuae Domine, omnium memores supradi-
.

ctarum bonitatum tuarum , offerimus tuae maiestati hostiam puram , hoc

cst , de corpore puro,quia purum est corpus tuum , quod de hoc paue
fieri credimus . Hostiam sanctam , quia tu sanctificasti corpus tuum , quan-

do hominem f 11 Deum assumpsisti , et nune sanctifica hunc panem , vt cor-

pus tuum fiat . Hostiam immaculatam , quia tu sine rnacula peccati pas-
sus es pro nobis .
2?. Tanem sanctum rjitae aeternae , quia tu panis viuus es , qui de
caelo descendisti , et corpus tuum in hoc pane a te sanctificato nos ac-
cipere voluisti, et per calicem passionis tuae nos sanguinem tuum sume-
re voluisti,tu sanctifica hanc hostiam, vt nobis corpus tuum, et sanguis
tuus fiat .Supra quae propitio ,ac sereno vultu respicere digneris . Hoe
deprecamur , vt Pater sanetus supra bona a nobis oblata pio , et blando
vultu,et claro dignetur respicere , id est, videre , et accepta habere . Sic-
ut accepta habere Jignatus es munera pueri tui Abel,et sacrificium pa-
triarchac nostri Aorahae , et quod tibi ohtulit summus sacerdos tuits Mel-
chisedech, sanctum sacrificium , immactilatam hostiam . Accepta habnit Do»
minus munera Abel , quia quidquid optimum inuenit , obtulit Domino ;
et nos iusta munera,et munda Deo mundo corde ofierre debemus Abra-
.

ham proprio filio suo lsaac noa pepercit , sed obediens iussioni Domini
offcrre eum voluit .

29. Melchisedech primus sacerdos Domino panem , et vinum obtuJit,

. .0. 109.4. et i^ € ° scriptum est in Psalmo: Tu es sacerdos in aeternum secuudum or-

dinem Melchisedech . Quia sicut Melchisedech panem , et vinum , ita et

Christus in passione sua corpus , et sanguinem suum obtulit Deo patri pro
nobis , et ta pane, et vino passionis suae mysterium nos imitari voluit
quando discipiiiis suh dans panem , ac calicem , dixit hoc est corpus meum ;
:

et hic est calix sanguius mei . Et nos supplicare debemns , vt si:ut su-
pradictorum Patru-m accepta Deo fuerunt munera , ita fiant et nostra .
50. Supplices te rogamus , omnipotens Deus , iube, haec perferri per ma-
nus sancti angeli tui in sublime altare tuum in conspectu diuinae maie~
ztatis tuae . Humiliter postulanv.is , vt munera nostra super hoc altare ,
quod videri potest, oblata , Pater caelestis iubeat, per manus sancti angeli
sui perfcrri in illud altum altare ante diuinam maiestatem suam , quod
ocuiis nostris videre non possumus, quia corporale non tst , sed spiri-
tuale. Et sicut nos diuinam maiestatem Patris inuestigare non possumus,
ita nec ea , quae in conspcctu eius sunt, debemus inuestigare , sed potius
eredere ; vt quotquot ex hac altaris participatione sacrosanctum filii titi
corpus , et sanguinem sumpserimus , omni benedictioue caelesti , et gratia
forte emnes repleamur per Christum
dombium nostrum . Orare debemus Patrem cae-
quiexipsoai- lestem , vt omnis , qui ex ipsius altaris, Supra quod nos offerimus Deo Pa-
tttri . tri in comuiemorauor.em fiiii sui Domini rjostri Iesu Christi , ( corpus )
 .

E X P O S I T 1 O M I S S A E. n9
et sanguinem praedicti filii sumpserimus , omnem benedictionem caele-
stem accipere mereamur per Christum Dominum nostrum .

1 1 Nobis quoque peccatoribus , famulis tuis , de multitudine misera-

.

tionum tuarum sperantibus , partem aliquam , et societatem donars digr.eris

cum sauctis aposto/is , et martyribus , et omnious sanctis . Haec omnia sa-
crificia ideo sunt oblata , tam a sacerdote , quam a populo , vt omnipo-
tens Deus peccata nostra non reputet , sed cum sanctis suis nobis por-
tionem tribuat . Intra quorum nos consortium non aestimator meriti , sed
•veniae , qaaesamUs , largitor admitte Hoc rogamus , vt ipse , qui dixit :
.

ln quacumque die peccator conuersus ftterit , et poenitentiam egerit ,omnia

peccata eius in obliuione erunt coram me Non retributionem peccatorum .

acstimet , sed ipse (sit ) veniae largitor , vt intra sanctorum societatem nos
mittat per Christum dominum nostrum
32 Per quem omnia haec dona ille creauit , ipse sanctificet, et bene-
dicat , et prosit nobis,vt per Christum , per quem facta sunt , et in
Christo,in quo facta sunt omnia , et cum quo focta sunt omnia , qui
coaeternus est P.:tri, semper gratias referamus Patri per omnhi secula se-
culorum Amen . Fraeceptis salutaribus rnoniti , et diuina etc.Chrisri pr?z-
.

ceptis , quae salute sunt plena , quia ipse est salus r.eterna , sumus admo-
niti,et itissi , et diuina institutione formati ; iJem formam , et exemplum
a Christo Domino nostro accepinms, et ausi sitmus orare,sieut rlle docuit
discipulcs suos et Patrem nostrum creJimns , qui nos creauit , et dicimus.
:

55. Pater uoster ,qui es iu caelis 1 Christus dixit post restirrectionem

suam Ascendo ad Fatrem meum , et Fatrem vettram. Aliter dixit Patrem
:

suum ,aliter Patrem nostrum Patrem suum , quia proprius filius est Pa-
.

tris ex substantia Patris ante omnia secula genitus , Patri coaeternus Pa- .

ter noster ideo est , quia nos creauit rn temporc, et nos filii sumus ado-
ptiui,et hereJitatem caelestem Patris nostri c;elestis possidere debe-
mus,si operibus implemus , quia perceptionem fiJei spopondimus Cae» .

lum a celando dicitur , eo quod celat diuina secreta Aliter caelum a .

celsituJine dicitur , eo quod altius est rebus terrenis Nos autem ideo .

dicimus , Pater noster , qui es in caeiis , vt credere ostendamus in Patrem

caelestem ; et sicut fiiii praecepta P.itris sui implere cupiimt ; ita et nos
ipsius praecepta implere,et ad caelum semper tendere desideremus .
54. Sanctificetur nomen tuum , hoc est , vt nos digni simus nomen
sanctum eius tenere in cordibus nostris , vt sicut sancti angeli,qui in cae-
]o sunt ,sciunt , et inteliigunt sanctitatem nominis sui , ita et nos , qui
in terra sumus , ipso adittuante a mereamtw sanctitatem cius cognoscere :
vt sicut iu caelo , ita et ia terra sit nomen eius sanctificatum . /Sdneniai
fegnam tuum, hoc est,vt nos regnum , et potentiam eius mereamur co-
gnoscere , et vt iam propter nostra peccata diabolus non regnet super
nos , sed ipsius regntim adueniat , sicut in enangetfo scriptum est AV- :

m Dei intra 'Vos est .

3J. tiat loluntas tua ,sicut in caelo , et in terra :hoc cst, vt eius '.'»>
iuntatem sicut illi,qui u caelo suut a faciunt , ita nos, qtii tn terra su-
 .;

230 APPENDIXVIH.
mus , faciamus Terra a terendo dicitur , eo quod pedibus terrtur . Paneat
.

nostrum quotidianum da nobis hodie . Panis apud graecos in nostra lin-

gua omnis interpretatur . Et nos oramus, vt omnipotens Pater omnes vi-
ctus , spiritualem , ac corporalem , nobis largiri dignetur omni tempore .
Et dhnitte nobis debita nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus nostris
Nihil enim iniustum facit , qui sibi debenti debitum requirit , sed si omni-
potens Deus a nobis omnia debita nostra requirit , nullus sine dubio in-
uenitur liber;et ideo nos debemus debitoribus nostris debita dimittere,
Matth ig. 35. vt nobis Omnipotens nostra dimittat , quia ipse dixit: Si non
remiseritis

ct i?. 41. iinusquisque fratri suo de cordibus vestris , nec pater vester caelestis re~
miitet lobis peccata lestra , et alibi Auferuntur de regno eius omnia scan-
:

dala ; et item sacrificium non recipitur , si illud scandalo offertur : sed

ante Altare dimitti iubetur , vsque dum reconcilietur fratri suo , et tunc
oflerri mundo corde .

36. Et te . Hoc est , ne intremus in illam

nos inducas ih tentationem
tentationem , in qua diabolus nos tentat , ct ei consentiamus ; sed Domi-
nus ipsc nos defendat , ne inducamur in tentationem diabolicam , quia si
Dominus nos dimittit , statim introducirmir in laqueum diabo!i,et ideo
postulanuis , vt ipse nos liberet a malo , boc est , ab omni impugnatione
diabolica Libera nos , quaesumus , Domine* ab omnibus malis praeteritis ,
.

pracsentibus t et futuris , hoc postulamus , vt ipse nos ab omnibus malis

liberet , qui nos mundos , et bonos creauit, in quo nullum est malum .
Praeterita sunt , quae iam ante peccantes commisimus , et ideo flagella
sustinemus Futura sunt , quac adhuc , diabolo suggerente , venire possunt
.

et ideo oramus, vt :;b omnibus liberemur , quia ante conspectum Dei nulla
sunt practerita, nec futura , sed omnia sunt praesentia .
37. lntercedevte pro nobis beata , et gloriosa semper Virgine Dei Ge-
r.itrice Maria.et beatis apostolis Petro , et Paulo 3 atque Andrea lnuo- .

camus nobis in adiutorium Genitricem Dei, quac virgo fuit ante partum ,
virgo in partu,virgo post partum Et beatos apostolos , qui nobis my-
.

stcria celebranda tradiderunt, vt intercedant pro nobis , quia nos ipsi cii-
gni.non sumus de praeterjtis , ac praesentibus veniam promereri , nec
de futuris cautelam , nisi nobis eorum oratione donetur . Iam orauimus,
vt liberemur a maiis , nunc oremus , vt praedictis sanctis interuenienti-
bus, ipse donet pacem propitius in diebus nostris, qui potens est a ma-
lo liberare .

38. Pacem a tentatione diaboli, ne induceremur in eam ; pacem a ma-

lis hominibus , ne patiamur flagella eorum . Vt ope misericordiae tuae
adiuti . Hoc est , vt Dei adiutorio adiuti : /4 peccato simus semper tiberi ,
et ab omnl perturbatione securi . Hoc est, a peccatis nostris dimissis in
praesenti seculo non perturbemur iterum peccantes, nec in die iudicii ae-
tcrnam perturbationem patiamur . Fax Domini sit semper "jobiscum . Chri-
stus est pax aeterna , qui nos reconciliauit Patri per passionem suam, ne
propter peccutum primi hominis in inferno detineremur hoc orat sacer- :

dos , vt illa pax cum populo permaneat , et omnes concordes faciat , vt

pacifice cum Christo mereamur in caelo regnare .
 . ,
,

EXPOSITIO MISSAE. 231

$9. Et ideo tunc facimus pacem antequam corpus , et sanguinem Do-
,

mini nostri Iesu Christi in corpora nostra suscipiamus, quia sine con-
cordia digni non sumus sanctam communionem accipere Quiamunera, .

si discordiam habemus cum proximis nostris , antequam reconciliemur ,

a Domino non recipiuntur Tunc orat clerus , cantando /Ignus Dei , qui
. :

tollis peccata mundi , miserere nobis . Agnus dicitur propter innocentiam ,

quia nulli hominum, vel bestiarum nocet : et dum ad victimam ducitur ,
cccidentem se non laedit , sed occisorem suum post occisionem suam re-
ficit .Ita et Christus nullum laesit , sicut Apostolus dicit ; Qui peccatum I-Petri2. 22
non fecit , nec inuentus est dolus in ore eius Sed post passionem suam .

conuersos persecutores suos multos per sanctam communionem corporis,

et sanguinis sui reficit,et credentes mundi facit . Ipse tulit peccatum
quando veniam peccatorum nobis dedit
40. Quia ante passionem eius iusti,et peccatores in infernum descen-
derunt,et in veteri testamento remissionem peccatorum nusquam legi-
mus Christus vero per poenitentiam nonsolum remissionem peccatorum
.

sed etiam gaudium nobis promisit angelicum , dicens Gaudium erit coram Luc. 15.7. :

angelis T)ei super vno peccatore poenitentiam agente Ipsum Christum , .

qui est Agnus Dei innocens , qui passus est pro salute mundi , petimus
vt misereatur nostri , dicentes Miserere nobis . Nam et agntis in veteri
:

testamento pro peccatis populi offerebatur ; et in nouo testamento Chri-

stus semetipsum obtulit Deo Patri , vt genus humanum per passionem
suam hberaret a peccato ; et ideo /Ignus Dei tunc cantatur , quando
corpus,et sanguis Christi percipitur vt omnes credamus , quia ipsius:

agni corpus , et sangnis tunc sumitur , qui peccata mundi tulit morien-
do , et vitam aeternam nobis donauit rcsurgendo lesus Christus dominus
noster , qui cum Patre in vnitate Spiritus sancti viuit , et regnat per
omnia secula seculorum Amen . .

41. Et post missam finitam dicit diaconus : fte , missa est . Diaconus
graece minister latine dicitur. llle nunciat populo , quod finitae sunt pre-
,

ces , quia nullus antea exire debet de ecclesia , quam nunciatum sit de
ministro , et omnes respondeant Deo gratias : .

APPENDIX IX.

Sententiarum Liber iv.

ditia
K ector semper
polluat
cogitatione
qui hoc suscepit officium
sit mundus
,
, quntenus nulla hunc immun- Caput I.Dertf»
vt in alienis quoque cordibus pol- croribus, qua-
,
lutionis maculas tergat . Necesse est , vt esse munda studeat manus,quae liter conucr-
dilucre snrdcs aliorum curat ne tacta quaequae deteiius inquinet , si sor- sationcm ha«
:

dida insequens lutum tcnet llinc namque pcr prophctam dicitur

. Mun- be3 " 1 ' :
rC ^* C ^'
damini ,qui fcrtis lasa Domitfi Domini etenim vasa ferunt
. qui proxi- p
, st
morum animas ad aeterna sacraiia pcrilucenil.i.s in suae conucrsationjs fide ' '

Taio j^
suscipiunt . Apud semctipsos quantum dtbcant mundari , conspiciant , qui
, Sent. c. 7 {.
bai. 52. xi.
 ,
.

jj2 A P P E N D I X IX.
ad aeternitatis templum vasa viuentia in sinu propriae sponsfonis por-
EtoJ.iS.ts- tant •Hinc diuina voce praecipitur , vt in Aaron pectorc rationale iudi-
etc, cii vittis ligantibus imprimatur ; quatenus sacerdotale cor nequaquam co-
gitationes fluxae possideant , sed ratio sola constringat .
2. Ncc indiscrctum quid , vel inutile cogitet,qui ad exemplum aliis
Qonstitutus, ex grauitate vitae semper debet ostendere , quantam in pectore
rationem portet . In iudicii rationale , quod in Aaron pectore ponitur , prae-
cipitur,vt duodecim patriarcharum nomina describanur. Ascriptos etenim
patres semper in pectore ferre est antiquorum vitam sine intermissione
co«*itare Tunc sacerdos irreprehensibiliter graditur , quum exempla pa-
.

trum praccedentium indesinenter intuetur : quum sanctorum vestigia sine

cessatione considerat , et cogitationes illicitas deprimit,ne extra ordinis
limitem operis pedem tendat Debet rector subtili semper examine bona,
.

raalaque discernere ; et quae , vel quibus, quando, vel qualiter congruant,

studiose cogitare : nihilque proprium quaerere , sed sua-commoda propin-
quorum dcputare .

Gr. Rc£. Past. 3. Sit rector operatione praccipuus : vt vitae viam subditis bene vi-
p. 2. c. 3. uendo denunciet , et grex , qui pastoris vocem , moresque sequitur, per
Exod. 29. 22. exempla melius,quam
per verba gradiatur. Per diuinam lcgem praecipi-
tur:Sacerdos in sacrificium armurn dextrum accipiat , et separatum , vt
non solum sit eius operatio vtilis, sed etiam singularis : nec inter malos
tantummodo, quac recta sunt,faciat, sed bene quoque operantes subdi-
tos,sicut honore ordinis superat,ita ctiam morum virtute transcendat
Saccrdoti in esu pectusculum cum armo tribuitur; vt quod de sacrificio
praecipitur sumere,hoc de semetipso auctori discat immolare . Et non
solum pcccatori quae recta sunt , cogitct , sed spectatorcs suos ad sub-
limia armo operis inuitet .

4. Nulla praesentis vitae rector appetat , nulla pertimescat , blandi-

menta mundi respecto intimo terroris despiciat Terrores autem consi-
.

Gr.Reg. Past. Jerato internae dulcedinis blandimcnto contemnat . Sit rector singulis
p. 2. c. 5. compassione proximus , prae cunctis contemplatione suspensus , vt et per
pietatis viscera in se infirmitatera ceterorum transfcrat , et per specula-
tionis altitudinem semetipsum quoque inuisibilia appetendo transcendat
al. infirma dt- ne aut alta petens proximorum infima despiciat , aut infimis proximorum
ipiciat . congruens appetere alta relinquat Pastores non solum sursum sanctum
.

caput ecclesiae videlicet Dominum contemplando appetunt , sed deorsum

quoque ad membra illius miserando descendunt .
5. Hinc Moyses crebro tabernaculum intrat , et exit , et qui intus in
contemplationem rapitur , foris infirmantium negotiis vrgetur Intus Dei
.

arcana considerat , foris onera carnalium portat . Ipsa scilicet Verifas per
tucae 6. xi. susceptionem nobis nostrae humanitatis ostensa , in monte orationi in-
haeret, miracula in vrbibus exercet , imitationis videlicet viam bonis rer
ctoribus sternens,vt si etiam summa contemplando appetunt , necessita-
tibus tamen infirmantium compatiendo misceantur . Qui regiminc pasto»
rali sunt aliis praelati , tales se exhibeant , quibus subiecti occulta sua pro-

dere
 . .

SENTENTIARVM. »3 j

dere non erubescant ; vt quum tentationum fluctus paruull tolerant , ad

pastoris mentem quasi ad matris sinum recurrant Et hoc quod se in-
.

quinari pulsantis culpae sordibus praeuident , exhortationis eius solatio ,

ac iacrymis orationis lauent
6. Sit rector internorum curam in exteriorum occupatione non mi* Gr -** e g- Past.

nuens, extenorum prouidentiam in internorum solidtudine non relinquens, P* 2- c * 7-

ne aut exterioribus deditus ab intimis corruat , aut solis interioribus oc-

cupatus,quae foris debct , proximis non impendat. Sacerdotibus per le- Ezcchiel. 14.
2 °*
gem praecipitur , vt tondentes , tondant capita sua , vt videlicet curae
temporalis solicitudines, et quantum necesse cst , prouideant , et tatnen
recidantur citius , ne immoderatius excrescant dum igitur et per admi-
:

nistratam exteriorem prouidentiam corporum vita protegitur , et rursus

r' ^egJast.
ner moderatam cordis intentionem non impeditur , capilli in capite sa-
^' 2 c*
cerdotis et seruantur, vt aurem cooperiant , et resecantur , ne oculos ' '

claudant
7. Necesse est,vt rector solerter inuigilet,ne hunc cupido placendi
hominibus pulset ; ne quum studiose interiora penetrat , quum prouide
cxteriora subministrat , se magis a subditis diligi , quam veritatem quae«
rat , ne quum bonis actibus fultus,a mundo videtur alienus, hunc Aucto-
ris reddat extraneum amor suus : hostis Kedemptoris est , qui per recta
opera , quae facit , eius vice ab ecclesia amari concupiscit , quia adulteri-
nae cogitationis reus est , si placere puer sponsae oculis appetit , per quem
sponsus dona transmisit . Necessarium valde rectoribus est , vt cura re-
giminis tanta moderaminis arte temperetur , quatenus subditorum mens,
quum quaedam recta sentire potuerit , sic in vocis libertatem prodeat ,
vt tamcn libertas in superbiam non erumpat ; ne dum fortasse immode-
ratius linguae eis libertas conceditur , vitae ab his humilitas amittatur .
8. Oportet igitur , vt rectoies boni sic placere hominibus appetant,
vt suae aestimationis dulccJinc proximos in affectum veritatis trahant :

non vt se amari desiderent, sed vt dilectionem suam , quasi quandam viam

faciant , per quam corda audicntium ad amorem Conditoris introducant .
Difficile quippe est,vt quamlibct recta denuncians praedicator , qui non
diligitur, libenter audiatur. Omne hoc , quod praemisimus , rite a recto- Gr. Rcg.Past.
re agitur, si supcrnae formiJinis , et difectionis spiritu afflatus studiose p. a.c. xi.
quotidie sacri eloquii praecepta meditetur , vt in eo vim solicitudiais, et
crga caelestem vitam prouidae circumspectionis , quam humanae conuersa-
tionis vsu indesincntcr dcstrr.it , diuinae admonitionis verba restaurent et :

qui ad vetustatem per societatem secularium ducitur , ad amorcm semper

spiritualis patriae compunctionis aspiratione renouetur.
Quia igitur , qualis essc debeat pastor , supeiius ostendimus , nunc prol. 2
9.
art ''"'
qnaliter doceat . Jemonstrcmus Non vna , eademque cunctis exhortatio lL ',

congruit , quia nec cunctos par morum quahtas astnngit Sacpe namquc
.

aliis ofliciunt , quae aliis prosunt

: qui.i ct plcrnmque hcrbac , quae h.icc
animalia nutriunt, alia occidunt , ct lenls sibilus cquos mitigat , catulos
^nstigat ; ct mcdicamcntum , quod hunc morbuiu imminuit , alteri vircsiun-
Tow lll. G g
 . .

2 54 A P P"E N D I X IX.
git;ct panis , qui vitam fortium roborat , paruulorum necat . Apte tintin.
nabuia vestimentis pontificis describuntur inserta . Vestimenta ttenim sa-
ccrdotis quid aliud, quam recta opera debemus accipere, propheta atte-
Ys. 131.9. stante , qui ait Sacerdotes tui induantur institia i Vestimentis itaque illius
:

tintinnabula inhaerent , vt vitae viam cum Iinguae sonitu ipsa quoque

opera sacerdotis clament .
Gr.Moral.1.2? IO Nos quia infirmi homines sumus,quum de Deo hominibus Joqui-
-

c. 13. n. 25. mur, debemus primum meminisse, quid sumus, vt ex propria infirmitate
Taio I.2.C.36. pensemus , quo docendi ordine infirmis fratribus consulamus . Considere-
mus igitur,quia aut tales sumus , quales nonnullos corrigimus , aut tales
aliquando fuimus;et si iam diuina gratia operante non sumus , vt tanto
Eccli. 7. 26.
eos temperantius corde hunili corrigamus , quanto nosmetipsos verius in
his , quos emendamus , agnoscimus Scriptum est Filiae tibi suntl Serua
.
Cr 1 Xzech :

hom.i2.n.?i. corpus illarum , et non oster.das hilarem faciem tuam ad illas Infirmae quip-
.

pe animae , atque ad appetitum mundi deditae , aliquando melius ex se-

ucritate seruantur , vt obfirmata facies, id est, per seueritatis custodiara
ab omni spe friuolae remissionis obducta inconstantem animum terreat ,
atque a dclectatione vitiorum districtionis suae rigore constringat .
11. Quod quum a doctore agitur , semper necesse est , vt du!cedo,et
humilitas in corde teneatur , quatenus ct muitum amet , et numquam,
contra eum per elationem superbiat ; cui tamen amorem suum,ethumi-
Gr.Mor.5.45. Jitatem pro vtilitate eius prodere recusat Quum per zelum animus mo-
.

uetur rectoris , curundum summopere est , ne haec eadem , quae instra-

mento virtutis assumitur , menti ira dominetur ne quasi domina prae-
:

cedat , sed velut ancilla ad obsequium parata a rationis tergo numquam

recedat Tunc enim contra vitia erigitur , quum subdita rationi famula-
.

tur . Qui mouetur , sic culpas delinquentium corrigat ,

zelo rectitudinis
vt ante ipse , qui corrigit,per patientiam crescat ; vt feruorem transcen-
dendo diiudicet ; ne intemperantius excitatus ipso zelo rectitudinis Ionge
a rectitudine oberret

Gr. Re'*. Fast. ' 2 * Sunt plerique pastorum , qui dum metiri se nesciunt , quae non
part.i.in exor. didicerunt , docere concupiscunt ; qui pondus magisterii tanto leuius aesti-

Taio 1.2. c.37, mant , quanto vim magnitudinis illius ignorant, vt quia indocti , ac prae-
doctrinac artem tenere appetunt , a praecipitationis suae ausibus
cipites ,

;b. c. 1« ianua repelluntur . Nulla ars doceri praesumitur , nisi

in ipsa locutionis
intenta prius meditatione discatur. Ab imperitis ergo pastorale magiste-
rium qua temeritate suscipitur , quando ars est artium regimen anima-
rum i Sunt nonnulli , qui intra sanctam ecclesiam per speciem regiminis
gloriam affectant honoris ; videri doctores appetunt , transcendere alios
?'latth. 23. 6. concupiscunt , atque attestante Veritate primos in coenis recnbitus
, pri-

mas in conuentibus cathedras quaerunt ; qui suspectum curae piistoraiis

officium ministrare digne tanto magis nequeunt , quanto ad humilitatis
magisterium ex sola elatione peruenerunt . Ipsa quippe in magisterio lin-
gua confunditur , quando aliud discitur , et aliud docetur .
Taio ?S *J* ^u^ ma S n0 rnoderamine pastores ecclesiae vel soluere studeant?
prope fjnem
 , '

SENTENTIARVM. i^
vel ligare . Sed vtrum iuste, an iniuste obliget pastor , pastoris tamen
sententia gregi timenda est ; ne is , qui subest , et quum iniuste forsitan
Jigatur , obligationis suae sententiam ex alia culpa mereatur
Praedicato- Gr. in Ei an?. .

res sanctiqui districtum Dei iudicium metuunt , animarum iudices fiunt, hom.ztf.n.^.j.
,

et alios damnant , vel liberant , qui semetipsos damnari metuebant Ho- .

rum profecto nunc in ecclesia episcopi locum tenent ; soluendi, ac Jigandi

auctoritatem suscipiunt , qui gradum regiminis sortiuntur . GranJis honor
pontificalis , sed grande pondus istius est honoris . Durum quippe est ,

vt qui nescit tenere moderamina vitae suae , judex vitae fiat alienae .

Plerumque contingit , vt ipse iudicii locum teneat , locum

cui ad vits
minime concordat Ht saepe . agit , vt vel damnet immeritos, vel alios
ipse Jigatus soluat .

14. Saepe in soluendis , ac ligandis subditis suae voluntatis motus, Al,v oluptatis,
non autem causarum merita sequitur ; vnde fit , vt ipse et ligandi,et sol-
uendi potestate se priuet , qui hanc pro suis voluptatibus , et non pro
subicctorum mcritis exercct . Saepe fit , vt erga quemlibet proximum
odio , vel gratia moueatur pastor ludicare autcm digne de subditis ne-
.

queunt , qui in subditorum causis sua vel odia , vel gratiam scquuntur :

vnde recte pcr Prophetam Mortijicabant auimas s quae non moriuntur , Ezech. 13. 29.
:

et viuificabant animas , quae non viuuut . Viuentem quippe mortificat

qui iustum damnat ; et non victurum viuificare nititur , qui reum sup-
plicio absoluere conatur .
15. NonnuJli episcoporum donum accepti Spiritus in vsum solent ne- Gr. i.inEu.
gotiationis exercere , et miraculorum signa ad auaritiae obsequium decli hom. 4. n. 4.
nare .Hinc est enim, quod Simon per impositionem manus edita mira- Taio 2 4°- -

cula concnpiscens, percipere donum Spiritus pecunia voluit, scilicet v t Act "^ -lS -

deterius venderet , quod male comparasset Redemptor noster flagello de toann, 2. 15-
.

resticulis facto , de templo turbas eiecit , cathedras vendentium columbas

euertit Columbas quippe vendere est impositionem manus , qua sanctus
.

Spiritus accipitur , non ad vitae meritum , sed ad praemium dare . Sunt

nonnulli , qui nummorum quidem praemia ex ordinatione non accipiunt ,
et tamen sacros ordines pro humana gratia largiuntur , atque de largitate
eadem laudis solummodo retributionem quaerunt . Hi nimirum , quod
gratis acceperant , gratis non rctribuunt , quia de impenso officio sancti-
tatis nummum fauoris cxpetunt .

i. Clericus admonendus est , quatcnus sic viuat , vt bonum exemplum Cap. 17. Da
vitac suae secularibus praebeac In clerico siquid iuste reprehenditur , ex elericis, quales
.

eius vitio ipsa religionis nostrac aestimatio grauatur Clerici discant , vt eos esse F or - .

quae a scnioribus suis iubentur , implcant, vt humiliter eorum impcriis tC3 }

subiaccant ; vt nec subiectio eos conterr.t , ncc Iocus superior extollat
n
° 2 -^ 4 .
'
'

Clcrici discant , quomodo ante occulti Arbitri oculos per humilitatem , ct

hom.17 n «S*
obedientiam sua interiora componant , quatenus non cum rcprobis pu- jj Re „* p ast
ni.mtur , sed cum elcctis etiam praemia sortiantur. Admonendi sunt cle- p. 3. c.4.
nci , vt tanto circa sc solicitius viuant , quanto eos alicna cura non im-
piK.it. Dicendum cst clericis , nc pracpositorum suorum vitam tcnure

Gg 2
 23 6 APFENDIX I X.
iudicent , siquid eos fortasse ; ne vnde re-
agere reprehensibiliter vident
mala redarguunt , inde per elationis impulsum in profundiora mcr-
cte
gantur Admonendi sunt clerici , ne quum culpas suorum praepositorura
.

considerant, contra eos audaciores fiant ; sed sic eorum praua apud se-
metipsos diiudicent , vt tamen diuino timore constricti ferre sub eis iu-
gum rtuerentiae non recusent , quia facta praepositorum oris gladio fe-
rienda non sunt , etiam quum recte reprehendenda iudicantur .
2 Plerosque clericos ab impudentiae vitio nonnisi increpatio dura
*
Gr ib c.7. seq.
compescit , quia dum se deiinquere nesciunt , necesse est , vt a pluribus
increpentur. Verecundos clericos plerumque ad melius exhortatio mode-
sta componit ; quia eis ad conuersionem sufficit , quod doctor eis mala
sua saltem leniter aJ menoriam reducit Maior profectus modestis cle-
.

ricis adJucitur, si hoc, quod in eis reprehenditur , quasi manu linguae

blandientis ex latere tangatur Pusillanimes clericos aptius ad iter bo-
.

num ;:gendi reducimus , si quaedam iHorum bona ex Iatere requiramusj

vt dum in eis alia reprchendenJo corripimus , alia amplectendo laudemus,
quatenus eorum teneritudinem laus audita nutriat , quam culpa increpata
castigat Plerumque vtilius apud clericos proficimus, si et eorum bene
.

gesta memoramus,et siqua ab eis inordinata gesta sunt , non iam tam-
quam perpetrata corripimus , sed quasi adhuc ne perpetrari debeant , prohi-
Gr. Roj. Past. bemus . Flerique clericorum dum in culpa sua deprehendi metuunt,sem-
p. 3. c.xi. per improbas defensiones quaerunt , sed pauidis suspicionibus agitantur .

Nihil quippe est ad deferen lura puritate tutius , nihil ad dicendum veri-
tate facilius : nsm dum failaciam suam tueri cogitur , duro labore cor
fatigatur Plcrumque in culpa clerici dtprehensi , dum quales sunt, co-
.

Gr. ed. vtla- gnosci refugiunt , sese sub fallaciae velamen abscondunt , et hoc , quod
wrie • peccant , quodque iam iinerte cernitur , cxcusare moliuntur . Plerumque
contingit, vt is , qui prauorum clericorum culpas corriperc studet , asper-
sac falsitatis nebulis seductus , pene amisisse se videat,quod de eis iam
certum tencbat .
Cap. III. De 1. Plerumque subditi sub pastorali regimine constituti , dum valde se
muidis, et pro- elati praesumunt , e.sprobrando ceteros dedignantur dum singulariter sum-
,
teruis subditis.
mz aestimant cuncta , quae agunt . Subtiliter itaque ab arguente discu-
e as.''
|"
T ^ tienda sunt opera proteruorum , vt in quo sibi placent , ostendatur, quia
2.4?
^ ommo displicent . Tunc proteruos melius corrigimus , quum ea , quae
bene egisse se credunt , male acta monstramus et vnde adepta gloria
:

creditur , inde vtilis confusio subsequatur . Homines , inquam , subditi

quum se vitium proteruiae minime perpetrare cognoscunt , compendiosius
ad correctionem veniunt, si altius culpae manifestioris , et ex latere re-
quisitae improperio confunduntur , vt ex eo , quod defendere nequeunt,
or. 1. 12.
1.
cognoscant , se tenere improbe , quod defendunt. Quum proterue Paulus
corinthios adnersum se inuicem videret infiatos , vt alius Apollo , alius
Pauli , alius Cephae, alius Christi esse se dicerent , incestus culpam in
medium deduxit,quae apud eos et perpetrata fuerat,et incorrecta rema-
I. Cor. 5. 1, nebat dicens AudttuY tnter vei fqrnkatio } et taiis forriicatio , qualis neo-
;
?
seq.
 SENTENTIARVM. 237
inter gentes , vt vxoretn patris quis habeat Et ntos inflati estis , et r.oti
ita .

magis luctum habuistis, qtt toliatur de medio vcstrutn , qui hoc opus jecitl

Ac si apcrte dicat Qiiid vos per proteruiam huius,vel illius dicitis,qui

:

per dissolutionem negligentiae nullius vos esse monstratis i Admonendi Gr. Reg. Past.
sunt inuidi subditi, vt perpendant , quantae caecitatis sunt , qui alieno p. 3. c. io.
profectu deficiunt, aliena exaltatione contabescunt ; quantae infelicitatis
suiit , qui melioratione proximi dcteriores fiunt .

2. Dumque augmenta alienae prosperitatis aspiciunt , apud semetipsos

anxie aHicti cordis sui peste moriuntur. Dum se inuidi a litiore minime
custodiunt , in antiqui versuti hostis nequitiam demerguntur . De illo
namque scriptum est Inuidia diaboli mors ititrattit iti otbem tcrrarun: / Sap. 2. 34.
:

Qtiia cnim ipse caelum perdidit , condito homini inuidit,et daninationem

suam perditus adhuc alios perdcndo cumulauit Dicendum est inuidis,
.

quia ilum se ista intrinsecus pestc consumunt ,etiam quidquid in se aliud

boni habere videntur , interimunt Vndo scriptum est
. Vita camium sa- : Prouerb. 14.
ftitas cordis . Putredo ossium inuidia . Pcr liuoris vitium ante Domini 3 0>
oculos percunt , etiam qtiae humanis oculis fortia vHentnr. Ossa quippe
pcr inuidiam putrescere est quaedarn etiam robusta deperire . Ille est
vere humilis subiectus in bonis , qui non est defensor in malis nam tunc :

de mblis suis subiectus arguitur , ct contra verba arguentis acccnditur,

quando ct de bonis suis quasi humiliter titubat , per humilitatis voces
ornari appetit , non doceri .

1. Omnes monachi seculum relinquentes punire flendo non desinunt, quae Cap. IV. De
deliquerunt Graui se maerorc afliciunt , quia longe huc a facie Conditoris
.
v,ta
' ve con -
'

proiecti adhuc in aeternac patriae gaudiis non iiitersunt. De quorum cor-

,
^ atlonerao '
1-

L
Sulomonem dicitur Cor, quod nouit amaritudinem anitnae suae ,
de bene per :
G M "V
in gaudio iltius non miscebitur extraneus Corda bonorum monachorum c< n
.
,'

amaritudinem suam noucrunt , quia aerumnam exilii , qua prpiecti lace- Taio 2. 4?.
rantur, iiitelligtint , et quam sunt tranquilla , quae perdiderunt, quam con- Prou. 14. 10.
fusa , in quibus deciderunt, sentiunt . Monachi,qui in amaritudine ani-
mae sunt, mori mundo funditus concupiscunt , vt sicut in seculo ipsi ni-
hil appetunt , ita iam a seculo nulla obligatione teneantur .

2. Plerumque contingit,\t iam monachus mundum non tencat mcn-

te , sed tamea mundus monachum quibusdam occupationibus astringat 3
et ipsc quidem iam mundo mortuus est , sed ipsi mnndus adhuc viuit .
Adhuc namquc mundus eum concupiscit , dum alio intentum in suis actio-
nibus rapere contendit Si vno in loco sint mortiius , ct viuens , etsi
.

morruus viuum non videt viuens tamen mortiium videt

, Si vero vtri- .

que sint mortui , aher alteriim uequnquain videt Itaque iam munduin .

non amat , scd tanien ab illo vel non volens amatur ; etsi ipse velut
mortuus mundum non videt , hunc tnmen mtindus adhuc non mortuus
videt Si vero nec ipsc in amore mundum retinet , nec rursus a mundi
.

amore retinctnr vicissim sibi vtrique extincti sunt ; quia dum alter al-
,

terum non appetit ,quasi mortuus mortuum non attendit . Qiium huius
mundi gloiia tristibus , gemcntibusque tribuitur, pocna sc validissimi li-
 . . . ;

23$ . APPENDIXIX.
moris afficiunt" quia mundum non
tenent , adhuc tamen tales
etsi ipsi
esse se metuunt ,
qui a mundo
teneantur ; quia nisi ei quantulumcumque
viuerent , hos ad vsum suum proculdubio non amaret
3. Mare enim viua corpora tn semetipso retinet , nam mortua extra se
Gr.ib.c.4. a.6. protinus expellit Nonnumquam monachi iccirco ad concepta desideria mi-
.

nime perueniunt, vt ipsa interueniente tarditate , ad eadem desideria laxa-

to mentis sinu dilatentur Quare quae extenuari fnrtasse impleta portant ,
.

magna dispositione agitur , vt repulsa multiplicius crescant Pleriqtie mona- .

chorum sic in praesens seculum mortificari appetunt, vt iam perfecte , si li-

ceat Conditoris sui faciem contemplentur sed eorum desiderium differtur,
, ;

Vt proficiat, et tarditatis suae sinu nutritur , vt crescat . In Canticis canti-

CaM. 3. 1. corum sponsa sponsi sui faciem anhelans damat : ln lectulo meo per noctes
quaesiui , quem diligit anima mea : quaesiui iilum , et non inueni . Abscondit
se sponsus , quum
quaeritur , vt non inuentus , ardentius quaeratur Qua- .

, quaerens sponsa
re dirfertur ne intieniat , vt tarditate sua capacior rcd-
dita, multiplicius quandoque inueniat , quod quaerebat . Qiium spirittiales
monachi plenc mortificationem suam appetttnt , quanto fiunt viciniores
ad finem , tanto se exhibent ardentiores in opere .
4. Laborando ergo non deficiunt, sed magis ad vsum laboris crescunt
qui quoniam praemia propinquiora considerant , eo in opere delectabilius
Al. >;j» tor- exsudant . Plerique monachorum , qui ab operibus mundi non corpore , sed
t orc •
virtute sopiuntur, laboriosius dormiunt , quam vigilare potuerunt ; quia in
eo , quod actiones htiius seculi deserentes superant , robusto conflictu quo-
tidie contra semetipsos pugnant , ne mens per negligentiam torpeat, ne sub-
acta otio , ac desiderio , ad desideria immunda frigescat ne ipsis bonis desi- :

deriis plus iusto inferueat ne stib discretionis speciesibimet parcendo, a per-

:

fectione languescat Bonus monachus ab huius mundi inquieta concupi-

.

scentia se penitus subtrahit , ac terrenarum actionum strepitum deserit ,

et per quietis studium eitis mens virttitibus intenta, quasi vigilans dormit.
Cap.V. Dehu- 1. Admonendus est monachus , vt reuerentiam habitus sui in actu , in
militate , vel Iocutione , in cogitatione sua semper circuminspiciat , ac ea,quae mundi
opere mona- sunt perfccte deserat , et quod ostendit humanis octilis habitu, haec an-
}
chorum .
te Domini oculos moribus praetendat Omnes monachi , qui in curis ex- .

a '°
«*_*- terioribus spargi refugiunt , simplices in cogitatione, atque in conscien-
- v .'„ m '
tiae suae habitatione consistunt

n ,_ 2. Hince de lacob scriptum est Vir autem Iacob habitat snnplex in ta-
Oen. ,,
:
25. 27. , ,. ,.
r , . ... . . . . .' .

bernaculis . ln tabernaculis enim nabitare sese perhibentur electi mona-

chi,quum eis transitoria prosperitas arridet, fauorem mundi quasi ne-
scientes dissimulant, et forti •gressli interius hoc , vnde exterius suble-
uantur, calcant Saepe bona agentes monachi paterna adhuc flagella sen-
.

al. etietm de tiunt , vt tanto perfectiores ad hereditatem veniant, quanto eos pie fe-
ir.inbr.is pur- riens disciplina quoti iie minimis purgat
Z at•
!. Nonnulli monachorum mundi quidem actiones fugiunt , sed nullis
Ca.p.VI. De te "
virttitibus exer ctntur. Hi nimirum tepore , non studio dormiunt,et ic-
iraa ve °* '
circo in terra conspiciunt , quia caput non in Lapide , sed in terra po-

rum .
 .

S E"N T E N T I A' R V M. 2 ?
9
suerunt. Plerumque monachis contingit , vt quanto securius ab externis T?.'o 2.49.
actionibus cessant , tanto latius immunclae in se cogitationis strepitum per Gr « ^or. 5.
c -3 I<n -55-
otium congerant . Vnde sub ludaeae specie per Prophetam torpens otio
anima defletur , quum dicitur: Viderunt eam hostet , et deriseruttt sabba- Thren. 1. 7.
ta eius .

2. Plerumque praecepto ab exteriori opere in sabbato cessatur

legis .

Hostes ergo sabbata videntes quum maligni spiritus ipsa vaca-

irrident,
tionis otia ad cogitationes illicitas pertrahunt , vt vnaquaeque anima , quo
remota ab externis actionibus Deo creditur seruire, eo magis tyrannidi
illicitae famuletur. Per sapientissimum Salomonem dicitur: '£>ui mollis , Gr. Reg. Past.
et dissolutus est itt opere suo ,frater est dissipantis sna cpera . P- 3- c - 34-
Inchoata bona fortis operantis manus nd perfectionem non subleuat, si Pr °u> '8. 9.
5.
operandi ipsa remissio contra hoc , quod operatum est , pugnat Si , quod . Gr.ed. Si enhn
mortis in nobis est , ad vitam non accenditur , hoc etiam extinguitur, quod qtodnortuum.
quasi adhuc viuum tenetur In hoc mundo humana anima quasi more nauis
.

est contra ictum fluminis conscendentis Vno iri loco stare ncquaquam per-
.

mittitur , quia ad ima relabitur , nisi ad summa conetur. Cap. VII. De

1. Qiium naturae nostrae necessitatibus plerumque , plusquam expedit , adhibendis pro
deseruimus, mentisque curam negligimus , ex miseria negligentiae, infirmi- corporis nec-
tatisque nostrae addimus squalorem culpae Necessitates praesentis seculi
.
e siute subsi-
f
1S '
hoc habere valde periculosum solent , quod saepe in eis minime discernitur , l
1

r* or,20,I 4»
quid circa illas per vtilitatis studium , et quid per voluptatis vitium aga-
tur .Infirmitati naturae nostrae rjegligentiam relaxare nihil cst aliud , Taio'-'. 12
quam calamitatis miseriam addtre , atque actionum squalorem ex cadem zUnfirmiutem
miseria multiplicare . ...per negli-
2. Sancti viri in omne, quod agunt , studiosissima intentione discer- gentiam ... at~
nunt ,neqnid plus ab eis naturae suae infirmitas, quam sibi debetur , exi- 1 ue -''iorum .

gat ; ne sub necessitatis tegmine in eis vitium voluptatis excrcscat Ele- .

cti vi^-i aliud ex infirmitate , aliud ex tentationis suggestione sustinent ,

et quasi quidam rectissimi arbitri inter necessitatem , voluptatemque con- al. arbitrcj .

stituti , hanc consolando,

subleuando , illam premendo frenant
et Vnde .

fit , vt etsi infirmitatis suae calamitatem tolerant, tamen ad squalorem

miscriae pcr negligentiam non descendunt
3. Hoc ipsum enim esse in calamitate est necessitates naturae ex car-
nis corruptibilis infirmitate sustinere . Praesentis vitae necessitates cupie-
but cuaderc,qui dicebat : De necessitatibus rr.eis eripe rne . Sciebat enim , Ps. 24. 17.
plerumque voluptatum culpas ( ex necvssitatum ) occasione prorumpere ,
et nequid sponte illicitum admitteret , hoc ipsum satagebat euelli,quod
nolens ex radice tolerabat .

4. Plerique quum tegendis membris vestimenta quaerunt , non sohim

quae tegant, sed etiam quae extollant , expetunt et contra torporem :

fngoris non solum quac per pinguedinem muniant,sed ctiam qnae per
mollitiem delectent : non solum quae per mollitiem tantum mulceant
,
9ed ctiam quae per colorcm oculos seducant De his ergo necessitjtibus .

liberari Fsalmista dcsidcrans, ait : De necessittubus meis eripe mt . Nec-

 j . :

240 APPENDIX 11
essitatis enlm causam in vsum voluptatis vertere , quid est aliud , quam
calamitati suae squalorem miseriae sociare ?

5. Plerumque replemus refectionibus corpus, ne extenuatum deficiat

extenuamus abstinentia , ne nos repletum premat ; vegetamus motibus,
ne situ immobilitatis intereat ; sed citius , hoc collocando sistimus , ne
(Sr.Mor. 4.34. ipsa. sua vegetatione succumbat adiumento boc vestis tegimus,ne frigus
:

n. 68. al. et interimat Et quae sunt adiuncta, proiicimus , ne calor exurat

. Tot er- .

quaesita adiu- go diuersitatibus occurrentes , quid agimus, nisi corruptibilitati seruimus,

menta p. v t saltem impensi obsequii corpus sustineat , quod anxie-
multiplicitas
tas infirmae grauat
niutabilitatis .'

Csp. VIII. De i. Querimur plerique,cur non omnes boni sunt , qui nobiscum vi-
clectis inter uunt ; Mala proximorum ferre nolumus . Omnes sanctos iam debere es-
.

tumultus re- se decernimus, dum esse nolumus, quod ex proximis portemus Scd hac .
}
prooorum be-
n re uce c ar i us patet , dum malos portare renuimus , quam multum ad-
] ]

ne viuentikus. . • » . • », c
_
'
.

. huc ipsi de bono nunus habcamus. Neque enim perfecte , ,

bouus est , nist ,

Gr. 1. Sn Eze- °i u ' ^ aerlt et cum malis bonus . B.atus Icb de semetipso asserit dicens :
ch. homil. 9. Frater fui draconum , et socius struthionum . Hinc Paulus apostolus di-
i). 22. scipuJis dicit In medlo nationis prauae, et peruersae , inter qtios iucetis ,
:

lob 30. 29. sicut luminaria in mundo .

Philipp. 2. 15 2. Hinc Petrus pastor gregis Dominici ait lustum Lot oppressum a ne- :

2- Petr. 2. 7. impudica conuersatione eripuit ; aspectu enim , et auditu iustus

f afl( i orUT/;

erat , habitans apud eos , qui de die in diem animam iusti iniquis ope-
rii>us cruciabant , Dum de vita proximorum saepe querimur , mutare Io-
cum cupimus, conamur secretum vitae remotioris eligere habitaculum ,
videlicet ignorantes , quia si desit sanctus Spiritus , non adiuuat locus .
Lot denique in Sodomis sanctus extkit , sed in monte peccauit . Quia
autem Joca mentem non muniunt , ipsi humani generis primus parens
testatur , qui et in paradiso grauiter cecidit .
3. Sed minus sunt omnia , quae loquimur ex terra , nam si locus sal-
uare potuisset , satan de caelo non caderet . Psalmista Dauid vbique in
hoc mundo tentationes esse conspiciens , quaesiuit locum , quo fugeret ,
Ps. 30. 3. se d sine Deo non
munitum inuenire Ex qua rc et ipsum sibi
potuit .

Jocum fieriquem Iocum quaesiuit , dicens

petiit, propter Esto mihi in :

Deum protectorem , et in iocum muuitum , vt saluum me facias Sicut .

grauioris culpae est inter bonos bonum non esse , ita immensi est prae-
conii , bonum etiam inter malos extitisse .

Cao IX De
Sancti viri tribulationum bello deprehensi
I# , vno eodemque tempo-
,

passione ele- re auos ferientes, atque alios suadentes ferunt . Ulis opponunt scutum
ctorum , et patientiae , istis iacula intorquent doctrinae . Ad vtrumque pugnandi mo-
compassione dum mira virtutis arte eJecti viri "se erigunt , quatenus et interius sapien-
proximorum. ter doceant , et foras fortiter aduersa contemnant Hos docentes corri- .

Taio^.js. gant , illos tolerantes premant . Electi viri insurgentes hostes patiendo de-
Gr. Moral. 3. infirmantes vero ciues compatiuntur ad salutem
S pj c i un t, Jllis resistunt, .

21. n. 39.
ne et a ]j os SUD trahant, de istis metuunt. ne vitam rectitudinis funditus
perdant
2. Pen*
 ' .

SENTENTIARVM. 241
2. Pensetur, cuius laboris sit , Paulum apostolum vno , eodemque tem-
pore et foris aduersa tolerare , et intus infirma protegere . Foris pugnas
patitur,quia verberibus. scindicur , catenis ligatur ; intus metum tolerat,
quia passionem suam non sibi, sed discipulis obesse formidat Aliorum casus .

Apostolus in propria passione metuebat, ne, dum et ipsum discipuli af-

flictum pro fide verberibus agnoscerent , fideles se profiteri recusarent .
Vnde et eisdem scribit , dicens : Nemo moueatur in tribulationibus istis i.Thess. 3.3. .

Jpsi enim scitis , quod in hoc positi sumus .

3. O immensa charitatis viscera Pauli apostoli ! Despicit passiones , ed. Gr. im-
quas ips^ patitur, et curat , nequid prauae persuasionis discipuli in cor- feniae
de patiantur In se contemnit vulnera corporis , et in aliis vulnera me-
.

detur cordis .Dum viri fortes iu acie assistunt , illic iaculis aduersantia
pectora feriunt hinc scuto postpositos debiles tuentur , atque ita vtrobi-
:

que velocitate circumspectionis iuuigihnt , quatenus et ante se audaces

confodLnt , et post se trepidos a vulnere defendant .
1. Magnum est disciplinae magisterium subtilitas discretionis , quatenus Cap.X. De&l-
quisque rector culpas delinquentium discrete nouerit parcere , et pie re- scrctione .
secare Qui autem sic dimittunt peccata , vt non corrigant , aut sic qua-
. Gr.2.in Ezech
si corrigendo feriunt, vt non dimittant , discretionis spiritum non habent .
hom- 9- n.20,
Scriptum in libro Genesis est : Si recte cffsras , et recte non diuidas , ai ° ?' 4Z *
^e
peccasti . Recte offertur , quum recta intentionc quid agitur ; sed recte non ""*' ?' sec *

diuiditur , si non hoc, qaod pie agitur , etiam subtiliter discernatur Ob-
recte diuidere
.
Gr M
lata , est quaelibet bona nostra studia discernendo pcnsa- c .rj*. n. sj.
re. Qiiare nimirum qui agere dissimulat , etiam recte offerens , peccat .
2. Saepe quod bono studio gerimus , dum discernere cautc negligi- Gr. hom. xt.
mus,quo iudicetur fine , nescimus Qiiare nonnumquam hoc fit reatu '• '• '" Ezech.
.

criminis, quod putatur causa virtutis . Recte ergo offerimus, quum bono "• IZ -

studio bonum opus agimus;sed recte non diuidimus, si habere discre- * rttttm "'•
tionem in bono opere postponamus Ule enim angustam viam ingredi-
.
mms '
tur,qui in cunctis, quae agit , discrctionis subtilitate solicite coarctatur .

Nam qui pro voluntate propria secura mente se dilatat , angustac sibi Gr Mor. 28. -

portae aditum damnat Sancta ecclesia , quae cx causis singulis tenta- XI -n. 26.
.

menta prodcant , per discrctionem conspicit , et ventura vitiorum bella

ex alto dcprehendit .
1. Omnis peccator in poenitentia duplum habere gemitum debet ; ni- Cap.XL Dc
mirum,quia et bonum,quod oportnit , non fecit , et malum , quod non poenitenda.
oportuit , fecit . Quum ad bona opera non assurgimus , necesse est vt Ta '° 2» 47»
,
nosmetipsos dupliciter defleamus quia et recta non fecimus , et praua Gr M °r.j2.;
:
-

operati sumus . Per beatum Moysem vnus turtur pro peccato, alter vero ? 4 !

eu,t 7 ' •
offerri in holocaustum iubetur Holocaustum namquc totum incensum di-
.
'
•

citur. Vnum ergo turturem pro pcccato offerimus quum pro culpa gemi-
,
tuni damus ; de altcro holocaustum facimus quum pro eo , quod bona
,
ncgleximus , nosmctipsos funditus succcndentes ignc doloris ardcmus -. al. ne&ligptntu.
2. Beatus Iob per flagella proficicns , ct a scmctipso ia magna sui
rcdargutionc disscntiens , dicit tcchco ipte nte reprehendo et agu poeni-
:
> lob. 12 6
Um.Vll. H h
 . ,

i+3 'ATPENDIX IX.-

tentiam i» fauilla >et cifiere. In fauilla enim , et cinere poenitentiam age-
re est ccntcmplata summa essentia , nihil aliud,quam fauillam se,cine-
,

rerr.que cognoscere . In cilicio asperitas , et punctjo peccatorum , in cine-

re autem puluis ostenditnr mortuorum Quare iccirco vtrumque hoc ad-
.

hibcri :.d poenitentiam so!et,vt in punctione cilicii cogr.oscamus , quid

per culpam fecimus,et in fauilla cineris perpundamus , quid per iudicium
facti sumus Considerentur ergo in cilicio pungentia viria . Consideretur
.

in cinere per mortis sententiam subsequens iusta poena vitiorum ; quia

prcptcr peccatum carnis contumeliae surrexerunt .

j. Yideat homo in asperitate cilicii , superbiendo quid fecit vide3t ia :

i' tenfricatur cinere , vsqucquo peccando peruenit Quasi quodam cilicio peccator pua-
.

pro confringi- gitur , dum in mente sua asperis redargutionum stimulis confringitur .
;..)-. ln cineie autem agit poenitentiam , qui ex primo peccato , quid per iu-
Gr.Mor.4.14. stum iudicium factus sit,solerter attendit . In tenebras diem vertimus ,
D l6
'
-
quum nosmetipsos districte punientes ipsa dclcctationis prauae blandi-
Iob. 3. 4.
rnenta per districtae poenitentfae lamenta cruciamus Quare flendo inse-
.

al. taciti pro quimur , quidquid in corde tacti ex delectatione peccamus Omnipotens .

tacti . Dominus subtilitcr acta nostra considerat , et tamcn haec poenitentibus

misericcrditer relaxat ; qui et duritiam in peccantibus conspicit , scd ta-
men hanc praeueniente gratia ( ad poeuitentiam ) emollit .
4. Culpas nostras Dominus enumerat , quum nos ipsos ad singula ,
quae fecimus defienda , conuertit ; quas misericorditer relaxat, quia eas dum
nos ptuiimus > ipsc nequaquam in extremo examine iudicat , Paulo atte-
i.Cor. xi. 31. stante ,qui ait Si nostnetipsos diiudicaremus , non •vtiqtte iudicaremur .
:

Gr. Mor. 12. Qiiod cxterius agimus,nisi poenitentia interueniente diluamus , in secre-
17.11.21.
U) iuJreiorurri Dci sub quadani occultatione seruatur , vt quandoque etiam
al. dc sacculo. ae sigillo secreti exeat ad iudicii publicum Quum vero pro malis, quae
.

fccimus, disciplinae flagello atterimur , et haec per poenitentiam defle-

mus , iniquitatem nostram signat , et curat ; quia nec inulta hic deserit
nec in iudicio punienda reseruat
Tob. 14. 17. 5.. Bcatus lob , humani gencris assumens personam , dicit Signasti :

quasi in sacculo delicta mea . Peccata nostra signantur in sacculo , qnum

niala, quae fecimus, solicito semper corde pensamus Quid namque est
.

cor hominis , nisi sacculus Domini,vbi dum studiose conspicimus , per

quanta deliquimus , peccata nostra quasi in Domini sacculo signata por-
quia culpas, quas nos intuendo,et poenitendo cognoscimus , pius
tamus ;

conditor relaxat . Recte post signata in sacculo delicta , dicitur :

uobis
sed curasti iniquitatem meara Acsi apcrte dicat
. quae modo signas , vt
:

poenitendo videam , agis proculdubio , ne in retributione videantur .

Cap.XII. De I* Humilitatis testimonia sunt,et iniquitatem suam quemquam co-

confessione gnoscere , et cognitam voce confessionis aperire . Vsitatum humani gene-
peccatorum r is vitium est , et Jabendo
. peccatum committere , et commissum non
Taio 3. 48. confitendo prodere , sed negando defendere , atque conuictum defendendo
Gr. Mor. 22.
mu t jplicare . Ex illo quippe lapsu primi hominis haec augmenta nequi-
i

15.0.30. «
Ad hoc
t ae ducimus,ex quo ipsam radicem traximus culpae . priraus

pro labendo .
 SENTENTIAR VM, S45
-

homo requisitus fuerat , vt peccatum , quod transgrediendo commiserat, Gen. 3. 10.

confitendo deleret, et interrogatur, vbi esset , vt perpetratatn culpam respice-
ret , et confitendo cognosceret, quam longe a conditoris sui facie p.bessct.
2. Indicia verae confcssionis sunt , si quum quisque se peccatorem
dicit , id de se dicenti . etiam
Scriptum est alteri non contradicit :

lustus in principlo magis peccator , sed iustus vi- prou.

accusetor est sui . Non iS. • -
deri appetit , quum peccatorem se quisque nullo argucnte confitetur .

Confessionis veritatem prcbat , quum alter malum , quod fecimus, incre-

pat Quod si superbe defendimus , liquet , quia peccatores nos ex nobis
.

ficte dicebamus . Curandum summopere est , vt mala , quae feci.nus , et

sponte f.-.tcamur , et haec aliis arguenubus non negemus Superbiac quip- .

pe vnium est,vt quod se fateri quisque quasi sua sponte dignatur, boc
sibi dicj ab aliis dedignatur Pignus debitoris cst confessio peccacoris
. .

A debitore enim pignus accipitur , quum a peccatore iam peccati confessio

tenecuf .

1. Sciendum magnopere est quod sex modis tangunt aninuim ima- ,

Cap. XIH.
gines somniorum Aliquamlo nanique somuia ventris plenitudine , ve!
. Qi:ct smt ge-
inanitute, aliquando vero illusione , aliquando cogitatione, simul e: ;'!!;•- nera somtiTo'
sionc , aliquando reuelatione, aliquando autem cogitatione simul , et reuela- r;: m •

tionc generantur i>edduo , quae prima diximus , omnes cxp^rimento Gr ^or- 8. 4-

.
-

cognoscimus Subiuncta autem quatuor in sacrae scriptur.-e paejnis inueni- n, 4 2 Ta! ° 4-7
.
'

mus Somnia etenim si pierumque ab occulto hoste prae illusione fierent , c

.
r
nequaquam hoc vir Sapiens indicaret , dicens Multos er, \;re feoerunt so- rc:lt \ :

wuia,et ilhisiones vanae y ve\ certe A 0» aiiguraitiniini ^ yec ibseriiabtefr^ccXu 34. 74 :

sontnia Quibus profecto verbis , cuius sint detestationis , ostenditur, quae Leuir. 19. ;5.
.

auguriis coniunguntur .

2. Rursum nisi aliquando ex cogitutione simul , et illusione proceJe-

rent Salomon minime dixisdet , Alnltas emras ieqnuntur somtiia
, Nisi .

aliquando somnia ex mysterio rcuelationis orirentur, loseph praefercndu.n Eccle. ?. 2.

sc fratribus per somnium non viJeret nec Mariae sponsum , vt ablato Gen. jj. 7.' :

puero , in Aegyptum fugeret,per somnium Veritas admonerct Rursu 11 , Match.2.i'j.i4 .

nid aliquanJo somnia cogitatione simul,et reuelatione procederent , ne-

quaquam Daniel propheu Nabuchodonosor visioneni disscrens , a radice
c-igitationis inchoasset dicens Tu rex cogitare coepisti in strat:- tuo , cuid
:

iuturum post haec Quarc qui reuelat mysteria , ostendit tibi, quae
.
Dan. ; i y .

ventura sunt
Quare paulo post Videhai\£t ecce quasi stitua vtsa grdndh sta-
:
t

tua illa nugna , et statura sublimii stabat contra te et Cej Daniel ,

•-,
1 .

it.,que dum somnium et implendum rjuerenter insiniiat et e.v qiia or- ,

tum sit cogitatione manifestat

patenter ostendit , quia hoc pMerumque
, ,
ex cogiutione simul,et rcuelationc gen rctur Qiuim soiunia toc rerum .

qualitatibus alternent , tanto cis credi diflicilhis Jehec qu.mf> et cx quo Gr. Dialog.
,
4.
nnpulsu /eniant, facilius non elucet Sar/Cti viri intcr illnsiones , atque c. 48. .

ips.is visionum voces , aut inugines quodam intim6 Sifpore

disqenmntij vt sciant , ge-J quid a bono sphhu p«t>cipiant wl duid .!> il-
,

lusione patiantur. H h , »\.illustre.

 . . ,.

244 A P P £ N D I X IX.
4. Si erga somnia mens cauta non fuerit , per deceptorem spiritum
multis se vanit.-tibus immergit ; qui nonnumquam solet multa vera prae-
_ „, _ dicere,vt ad extremum valeat animam ex vna aliqua falsitate laqueare .
aaepe maJignus spintus nis , quos amore vitae praesentis vigilantes m-
spicit, prospera etiam dormientibus promittit , et quos formidare aduersa
.1. interchit
rro i.ispicii considerat , eis haec durius somnii imaginibus intentat , quatenus indis-
.

cretam mentem diuersa qualitate afficiat , eamque aut spe subleuans , aut
deprimens timore , confundat
5. Saepe antiquus hoscis etiam sanctorum corda afficere somniis niti-
tur , vt ab intentione cogitationis solidae ad tempus saltem , momen-
tumque deuientur , quamquam ipsi protinus animum ab illusionibus ima-
ginationis discutiant sed hostis insidians , quod eos vigilantes minime su-
:

perat , eos dormientes grauius impugnat . Humani generis hostem mali-

gne agere etiam per somnia , superna dispensatio benigne permittit , ne in
electorum cordibus ipse saltem a passionis praemio somnus vacet .

Cap. XIV. De 1. Nocturnum est somnium tentatio occulta, per quam

tenebrosa co-
nocturnis illu- gitatione turpe aliquid corde concipitur , quod tamen corpore non ex-
pletur. Somnio nocturno pollutus egredi extra castra per Legem prae-
a '° "*'.?'
cipitur;quia videlicet dignum est , vt qui immunda cogitatione polluitur,
Gr. Mor. o. .
' .
*
g . . ' & *
-'«-*«_.
c. 55. n. 64.
Deut. 2 1
. 10.
lndienum
.
o se cunctorum
ntum ai]te oculos ponat , et ex bonorum se aestimatione d-spiciat
..,'..
ndelium societatibus arbitretur, culnae suae me-

2. Nocturno pollutus somnio post occasum solis aqua lotus ad ca-

stra per Legem redire praecipitur j quia necesse est , vt deferuescente ten-
tationis ardore , vnusquisque fiduciam iterum erga societatem bonorum
sumat Fost lauationem aquae , occumbente sole, ad castra reuertitur
.

qui post lamenta poenitentiae , frigescente fiamma cogitationis illicitae,

a\.praesumcn- ad fidelium merita persumenda reparaturrvt iam se a ceteris longe esse
da . non aestimet , qui mundum se per obitum intimi ardoris gaudet .

Cap. XV7 De . l« Per argumenta pestifera antiquus hostis calliditatis suae vires eri-
multimodisar- git , et fiuxa mortaliurri corda corrumpit ; vnde voce Dominica dicitur ad
gumenrationi- beatum lob : Nerui testicularum eius perplexi sunt . Testes eius sunt sug-
bus satanae .
gestiones prauae , quibus in ( mentis ) corruptione feruescit , atque in con-
A] 9 strupata anima. iniqui operis prole.n gignit Testiculorum Vehemoth ner-
r °A'
'
.
.,

' *
.-" ' ui pcrplcxi sunt , quia suggestionum illius argumenta vehementius alli-

Iob. 40. J2. gantur,vt plerosque ita peccare faciant , quatenus si fortasse peccantem
fugere rppetant , hoc sine alio peccati laqueo non euadant,et culpam fa-
ciant , dum vitant ; ac nequaquam se ab vna valeant soluere, nisi in alia
eonsentiant ligari.
2. Aliquando quisque cuncta, quae mundi sunt , deserens, ac per omnia
frangere proprias voluntates quaerens , alieno se subdere regimini appetit
Sed eum , qui sibi ad Dominum praeesse debeat , minus cauta inquisitio-
ne discernit cui fortasse is , qui sine iudicio eligitur , quum praeesse
,

iam coepit agere , quae Dei sunt , prohibet, quae mundi sunt , iubet .
,

Pensans itaque subditus , vel quae sit culpa inobedientiae , vel quod con-
tagiuin secuJaris vitae, et obedire trepidat , et non obedire formidat ; ne
 . .

SENTENTIARVM. 245
aut obediens , Deum in suis praecepcis deserat , aut rursum non obediens,
Deum in electo Pribre contemnac .

j. Aperte ergo iste per indiscretionis suae vitium perplexis testicu-

Jorum Vehemoth neruis astringitur , quia aut obtemperans, aut certe non
obtemperans, ligatur in culpa transgressionis Studebat proprias volunta- .

tes frangere , et curat eas , etiam contempto Priore , solidare Decreuit .

mundum fundiciis relinquerc , eC ad curas mundi ex aliena voluncate com-

pellicur redire Esc quodJam argumencum , quod ad descruendum sacanae
.

versucias vcilicer fiaC , vc quum mens inter minora , et maxima peccaca

constringicur , si omnino nullus peccato euadendi locus , vel aditus
sine
patet , minora semper eligantur
, quia et qui murorum vndique ambitu,
ne fugiat , clauditur , ibi se in fugam praecipitat , vbi breuior murus in-
ucnitur
1. Antiquus hostis tentationis suae vulnere ab omni parte impetit . cap. xvr. De
Saepe enim dum gula restringitur , vc libiJo subigaCur , inanis gloriae acu- mulcimodisvi.
Jcus mentem pulsat aucem corpus abscinenciae afiliccione non acteri- tiis
. Si
tur, contra mentem libidinis flamma se excitat Saepe dum seruare par- Taio 4. 10. .

simoniam nitimur , ad tenaciam labimur Et saepe dum possessa effuse Gr Mor. 13.
.
-

tribuimus, a auaritiam l dticimur, quia rursum colligere quaerimus, quoJ **' "• l 9-
r, or -4'3o-
tribuamus Omne peccatum
. hostis quidem callidus suadet , sed nos eius ^
suasionibus conscntiendo , assidue peccata perpetrando cumulamus PJeri- .

que Jum vitiorum turbas, vel desideriorum carnalium intra se excitant ,

prostratam mcncem pede miserae frcquencationis calcant .

2. Alius iuri se luxurine sublit , atque ante mentis oculos schemata

turpium pertractacionum fingit ; et quuin effectus non tribuitur operis , a j_ perpttratio.
hoc crcbrius agitur intentione cogitacionis Voluptatis perfectio quaeri- nu;n .
.

tur,ec concussus enormiter animus hinc inde , ec solicitus, et caecacus

occasionem nequissimae expletionis rimatur. Mens icaque haec quasi quem-
dam populum pacitur , quae insolenti vitiorum tumultu vastatur .

3. Alius irae se dominio strauit , et quid in corde nisi iurgia , quae desunt , ^x.iurgia etiam
peragit i Hic saepe praesentes non videt , absentibus contradicic lntra^. .

semecipsum concumelias proferc, et recipit ; receptis aucem durius respon-

dcC et quum qui obuiet , nullus adsit , magnis clamoribus rixas in corde
;

componit Turbam itaque hic intus suscinec , quem pondus vehemens ia-
.

flammatae cogicacionis premit .

4. Alius iuri sc auaritiae tradit , et fastidiens propria, aliena concu-
piscit .Hic plerumque concupica adipisci non valens , dies quidem in
ocio , nocccs vcro in cogitatione versat Torpct ab vtili opere, quia fa-
.

tigatur illicita cogitatione Consilia multiplicat , ct sinnm mentis cogi-

.

tationum inuentionibus lacius expandic Nonnumquam cupiditate alienae

.

rci humanus animus victus iam quasi quae concupicrac

, possidcc,ct quasi
ad meliorem speciem impulsu cogitationis adducit Sed mox insidias in- .

111 lcntium considerat ,et quid contra se iurgii moueaCur , pensac Evqui- .

nt , quid rcspondcat , ct quum rem nulJam teneat , iam in defensione rei

pugnat . Quamuis crgo nihjl dc concupita re ccpeiit , habet tamen iu cer-
 . ,

34 5 A P P E N D I X IX.
de iam fructum concupiscentiae , laborem rixae Grauiter itaque . qua 1

popuio premitur , qui instigantis auaritiae tumultu vastatur .

j. Alius tyranniji miserum dum contra
superbiae subiicitur , et cor
ines erigic , . Honorum
sublimium infnlas appetii
vitio substernit :

exaftari successibus exquirit ; totumque , quod esse desiderat , sibi apud

semetipsum cogiu.tionibus depingit iam quasi tribunali praesidet lam
. .

sibi parari obsequia subiectorum videt Iam quasi ceteris eminct lam . .

aliis ma!a irrogat ; aliis, quia irrogauerunt , recompensat lam apud se- .

metipsurn stipatus cuneis ad publicum procedit , et quibus obsequiis tul-

ciatur , conspicit .

6. Homo vitiis subditur, dum in multis phantasmatibus inani cogita-

tione buc , illucque versatur. Alia conculcat
, lam de con- alia subleuat .

culcatis satisfacit odiis

, de subleuatis et
recipit fauorem Qui igitur tot .

phantasmata cordi imprimit , quid iste aliud , quam quasi soinnium vigi-
Jans vkletrDumque tot rerum causas, quas fingit , to'erat , nimirum in-
trinsecus natas ex desideriis turbas portat Plerumque horno dum familia- .

riter vitiis , corum proculdubio

causis implicatur , quibus saepe
iungitur
consentit in iliicitis,et mala , quae propter semetipsum non appetit , com-
mitit propter a!cera,quae non dereliquit .
Cat\/»vn. De >• Pierumque vitia virtutes se esse mentiuntur. Nam saepe sub par-
nonmill s vi- simoniac nomine se tenacia palliat , contraque se effusio sub appelJatione
i quae vir- l^rgitatis occultat
. Saepe inordinata remissio pietas creditur , et effrena-
.

turessecsse si-
ta j virtus existimaiur
ra spiritualis zeli Et saepe praecipitata actio ve- .

locitatis efficacia atque agendi tarditas giauitatis consilium putatur

, Nec- ...

C5SC CsC ? vt ekctjus quisque virtutes,ac vitia vigilanti cura disccrnat , ne

r"*!'*?
aut cor tenacia occupet, et parcum se videri in dispensationibus exultet
aut quum effr.se quid fuerit perditum , largum se , quasi miserando, gio-
rietur , aut remittendo , quod fcrire debuit,ad aeterna suppiicia subditos
pertrahat , aut immaniter feriendo , quod delinquitur, ipse grauius dclin-
quat , aut hoc , quod agi recte,ac grauiter potuit , imuu.ture perueniens
kuiget,aut bonae actionis meritum differendo ad deteriora permutet .-
Gr.Mor.3.36. AJi.quando discretionis imaginem ocuiis hominum immundus spicitus obii-
r,.6S. cit,ct ;.d indiscretionis kqueos perJucit Sicnt est , quum impulsu cius .

pro infirmitate nobis plus alimentorum , quam discreta concedimus, sed>

indiscrete contra nos bella carnis ;.\citamus ,
, ^ 1.2. Aiiquando humani eeneris aduersarius imacinem humilitatis ostcn-
'litatis Jub- t:U > vt tffectum vtihtatis subtrahat Sicut est , . quum quosdam plus quam
trahat .
^ 1111 infirmos,atque inutiles sibimetipsis asserit, vt dum se nimis indignos con-
siderant , res , in quibus prodesse proximis poterant , ministrare pertime-.
al. vtiiuersa scant . Diuers^ vitia , quae sub specie virtutum antiquus hostis occukat,
•vitia valde subtiliter manus
compunctionis examinat . Qiii enirn veraciter in-
tus dolet,quac agenda foras,quae non agenda sint , fortiter praeuidet .
Si fcrti studio nos contra vitiorum incentiua stringimus , ipsa etiam vi-
tia ad vsum virtutis immutamus. Nonnullos ira possidet ; sed hanc dum
rationi subiiciunt , in sancti zeli mysterium vertunt Nonnullos superbia .
 .

S E N T E N T I A R V M. 247
erigit , scd dum diiiinae fortitudini animum inciinant , hanc ad defnsio-
nem in vocem iiberae auctoritatis commutant
iustitiae Saepe dum cu- .

stitatis munJitia quisque extoliitur, sorde auaritiae foedatur , et dum vir-

tute largitatis speciosus ostenditur , luxuri.ie maculis inquinatur ; dumque

castitatis , atque largitatis decore vestitur, velut ex zelo iustitiae, crude-

litatis atrocitate fuscatur .

j. Omnes virtutes in conspectu Conditoris vicaria ope se subleuant :

Cap. XVIII.
vt quia vna virtus sine nulla est , alia vel omnino vel minima, vicissim Q 110 ex vir-
'

tutl v r '«- '

sua coniunctione fulciantur . Nulla bona sunt cetera , si occulti iudiCis

oculis castigatis testimonio non approbantur, si vel castitatem humilitas
t £; s vitia oria
deserat , vel humilitatem castitas relinquat , apud auctorem humilitatis tur #
et munditia prodesse nihil praeualet , vel superba castitas , vcl humilitas Taio 4. 12.
coinquinata Quurtt dominio vitiorum contradicimus , iniquitati , qnae Gr. Mor. 21.
.

nos a Domino separat , reluctamur ; quum consuetuJini violenter resisti- 3-n. 6.

mus,et desid,eria peruersa calcantes, contra hanc ius nobis libertatis in-
genitae vindicamus, acerrimo conflictui resistimus ; quum culpas poeniten-
U) percutimus, et maculas sorjium fletibus lauamus, et fortiter contra
vitia reluctainur .

i.Plerumque ex bonis operibus discimus , quantam vitae munditiam Cap. XIX. De

in cogitatione construamus ; pene cuncta bona opera ex cogitatione prod- ccg tjciombus
:

eunt , sed sunt nonnulla cogitationis acumina, quae ex operatione nascun- noxiis , et in-
tur; nam sicut ab anima opus sumitur, ita rursus ab opere anitnus ern- nox 1S •

r >'
ditur Valde necesse est vt quum cogitatio
. extra vsum ducitur , protinus
, ^1° ^
D Gr. Mor. 10.
. •
, . •
mcntis ocuius ad opcra transacta reuocetur. Ac pflnset qiusquis, qmd sub-
•
, 1 1

,
iectus egeiit,et repente cognoscet Saepe misericors Dominus eo citius Gr. Ke^. Past.
.

peccata cordis abluit , quo haec exire aJ opera non perniittit ; et cogi- „. j.c. 29.
tata nequitia tanto citius soluitur , quanto effectu operis districtius non'
ligatur . Per egregium psalmistam dicitur Dixi prottuuciabo aducrsum Psalm. 31. 5.
: :

me meas Domino, et ttt rewisisti iwpietates cordis mei

iniustitias .

2. Qui enim impietatem cordis subJidit , quia cogitationum iniusti-

tias pronunciare velit , inJicauit , dum ait dixi ,pron;oiua>>o , atque illico
:

adiungit : et tu remisisti . Qiiam

sit de cogitationibus facilis venia , osten-
dit,qui dum sc aliquid adluic promittit petere , hoc , quod se petere pro-
mittebat , obtinuit ln sola nonnumquam cogitatione delinquitur , ct quia
.

vsque ad opus non venit culpa , vsque ad cruciatum non pefuenit poe-
nitcntia : sed cogitata afflictio menteni citius tergit , quam niinirum fan- ps , 37.»$,
tummnJo cogitata iniquitas polluit . I lem psalmista ait : Coniptttrucrttut , Gr.Mor.j.JJ»
et dttcriorauerunt cieatrices rneae a facie insipientiae nieae n. 8j.
5. Sacpe namque hoc,quoJ a conspectu iiulieis iam tk-tu interue-
nicnte dcletum est , aJ animum per cogitationem redit , et deuicta culpa
a.l dclectationem rursus inserperc nititur , atque in antiquo certamine re-
diuina pulsatione repaiatnr, ita vt quoJ prius egit in corpore , hoc im-
portuna cogitatione postmodum verset in mente Sancti viri , c|iii e\te- Gr. Mor. 23. .

ridribus ministeriis dcseruire officii necessitatc coguntur , StudioSe sempfcP 2 °- n.38.

ad coiJis Becreta refugiunt j ibique cogitationis iutimae uicumeu as<
u'
 . ,
.

'V

24^ A P P E N D I X IX,
dunt, et legem quasi in monte percipiunt , dutn postpositis tumuttibus
Ib. 16. 4*. temporalium actionum in contemplationis suae vertice supernae volunta-
a, 5h tis sententiam perscrutantur . Saepe corda iustorum subortae cogitatio-
nes polluunt , et temporalium rerum delectationem tangunc . Sed dum
citius manu sacrae discretionis abiguntur , testine agitur , ne cordis fa-
ciem caligo tentationis operiat , quae hanc iam illicita delectatione tangebat
4. Nonnumquam in ipso orationis nostrae sacriBcio importunae se
cogitationes ingerunt , quae hoc rapere , vel maculare valeant , quod in
nobis Domino flentes immolamus Abraham patriarcha quum ad occa- .

sum solis sacrificium offerret , insistentes aues pertulit , quas studiose , ne

oblatum sacrifkium rapcrent , abegit Sic nos dum in ara cordis holocau- .

stum Domino offerimus , ab immundis hoc volucribus custodiamus , ne

maligni spiritus,et peruersae cogitationes rapiant , quod mens nostra of-
ferre se Domino sperat . Quum intentionem nostram nequaquam pote-
stas diuini adiutorii deserit , quasi sacrificiutn super petram positum ange-
Ius virga contingit
S
1

. De petra enim ignis exit , pellem , carnesque consumit ,

et ius ,

quia efflatus a Redemptore spiritus tanta cor nostrum flamma compun-

ctionis concremat , vt omne , quod in eo est illicitum et operis , et co-
Gt. Mor. xi. gitationis Pleruroque mentem hominis tumultus inanium cogi-
, exurat .

44.60. tationum deprimunt ira perturbat , et quutn recedit ira , succedit inepta
:

laetitia : Iuxuriae stimulis vrgetur ; aestu auaritiae longe, lateque ad am-

bienda , quae terrena sunt , tenditur ; et aliquando hanc superbia eleuat ,
aliquando vero inordinatus timor infirmis deponit .

Cap. XX. De 1« Occasio perditionis nostrae f.»cta est superbia diaboli, et argu-
superbia , et mentum redemptionis nostrae inuenta est humilitas Dei . Multis saepe
vanagloria . superbia luxuriae seminarium fuit , quia dum eos spiritus quasi in altum
Taio^. 14. erexit,eos caro in infimis mersit Qui per superbiam in secreto cordis .

r. Reg.Jast.

p r us deuantur
j , postmodum publice corruunt quia dum occultis intu- :

^, ,,' '', mcscunt motibus cordis, apertis cadunt lapsibus corporis Sic elati iusta .
ld. iMor. 26. r j-
1 • i_- •
1 -L r 1
•

17 n.23. fuerant retnbutione feriendi , vt quia superbiendo se homimbus praeie-

runt , luxuri.:ndo vsque ad iumentorum similitudinem deuoluantur . Ca-
uendum nobis est , et omni custodia mens a superbiae tumore seruanda ;
non enim ante oculos Dei vacuae transuolant cogitationes nostrae , et
nulla momenta temporis per animum transeunt sine statu retributionis
2. Si auctorem suum homo superbiendo contemnit , iure et a subiecta
carne proelium suscipit : vnde et ille primus inobediens, mox , vt super-
bicndo peccauit , pudenda contexit Quia enim contumeliam spiritus .

Deo intulit,mox contumeliam carnis inuenit , et qui auctori suo esse

subditus noluit , ius carnis subditae , quam regebat , amisit vt in se ipso :

videlicet inobedientiae suae confusio redundaret, et superatus disceret

Gr. Mor. 23. quod elatus amisisset . Qtium res bona agitur , necesse est , vt prius
xi. n. 20. eius elatio in corde vincatur : ne si a radice miserae intentionis prod-
eat , amaros nequitiae fructus producat . Cordis superbia quum exte-
rius vsque ad corpus extenditur , prius per oculos indicatur . Ipsi quippe
per
 sententiarVm. ,
49
per fastum tumorcm infiati quasi ex sublimi respiciunt , et quo se depri-
munt, altius extollunt .

5. Plerumque elatos comitari solet liberae vocis assertio . Loquuntur Gr. Reg. P.i»t.
quidem per supcrbiam elationis, et insipientiatn locutionis, et tamen lo- p.j.c 17.
qui se credunt per libcrtatem rectituJinis Considerandum est , quod
.

plerumque elatos vtilius corripimus, si eorum correptionibus quaedam

laudum fomenta misceamus Inferenda namque iilis sunt aut alia bona ,
.

quae in ipsis sunt , aut dicendum certe,quae noterant esse, si non sunt :
et tunc resecanda sunt mala , quae nobis displicent , quum prius ad au-
diendum placabilem eorum mentem fecerint praemissa bona , quae pla-
cent .Nam et equos indomitos blanda prius manu tangimus , vt eos
nobis plenius postmodum per flagella subigamus;et amaro pigmentorum
poculo mellis dulcedo adiungitur , ne ea , quae saluti profutura est , in
ipso gustu aspera amaritudo sentiatur ; dum vero gustus per dulcedineim
fallitur , Iiumor mortiferus per amarituJinem vacuatur .

4. In quibusdam elatis inuectionis exordia permixta sunt laude tempe-'

randa,vt dum admittunt fauores, quos diligunt, etiam correctiones recipiant, Gr.M0r.17.?.
quas oJerunt Superbi quippe eo ipso , quo viJeri ahius appetunt , a vcra n. 10.
.

Dei essentia longe per elationem fiunt ; subsistere etenim ncqueunt , quia ab
aeternae essentiae soliditate diuiduntur atque hanc primam ruinam to-
:

Jerant quia per priuatam gloriam in semetipsis cadunt . Sicut per Psal-
,

mistam dicitur: Deiecisti eos , dum alleuarentur , quia eo intrinsecus cor- p Si 72 , t g,

ruunt , quo male extrinsecus surgunt . Sic aurarum flatu stipula in al-
tum rapitur , sed casu concito ad ima reuocatur Mens hypocritae num- .

quam vacat a malitiae cogitatione ; nam siue terrena quaeque, seu Iau-
dem appetat , et aliis inuidet , quae sibi tribui anhelat , et tanto ceteros
peruersos ostendere molitur , quanto videri sanctior omnibus appetit , vt
cx eo quoJ alii despicabiles fiunt , ipse reuerentior semper appareat vn- :

de fit , vt de opinione proximi humana iudicia linguae suae laqueos pro-

tendat , vt eorum , quibus placere appetit , solus aestimationem capiat .
Contemnit quisque supcrbus rcditum suum , desperat veniam , superbit
in culpa ; sed tamen testem suae nequitiae intus habet timorem ; ct quam-
uis parua videatur foras audaciter agere , de his tamen apud semetipsum
cogitur trepidare .

1. Auaritia cst idolorum seruitus, velut amphora os cordis in am- Can. XXf. De
bitu apertum tenens Multi sensu. torpent, sed in his,quae appetunt, aua- auaritia .
ritiae stimulis excitantur Et qui . ad bona videnda caeci sunt , excitanti- Taio 4. 1 j.
bus praemiis ad peragendum mala vigilantes fiunt Per plumbi metallum, Gr Mor '4-
. - -

cuius natura grauis est ponderis , peccatum auaritiae specialiter designa- 5 >• D .
*
6 1'

tur,quod mentem , quam infecerit , ita grauem reddit, vt ad petenda *

J '*\
^ u*
sublimia attolli ncquaquam possit Sciendum cst , quod Sennaar latissima
.

vallis est , quae linguarum facta diuersitate destructa est quae scilicet
,
turris Babylon dicta est pro ipsa videlicct confusionc mcntium , atquc
linguarum Nec immerito ibi auaritia amphora ponitur , vbi Babylon ,
.

Tom.VJI. I i
 . ,
;

i 5 o A 'P P E N D I X I X.
id est , confusio aedificatur Quia dum per auaritiam
. et impietatem ,

certum est omnia mala exurgere , recte et ipsa auaritia,et impietas in

confusione pcrhibentur habitare .

2. Aestu auaritiae hornines accensi eo maiora de se opera humanis

oculis ostendunt , quo ampliora sibi ab hominibus offcrri munera appe-
tunt . Qui augere opes ambit , vitare peccatum negligit,et more auium.
captus , quum escam terr.-narum rcrum auide concupiscit , quoJ strangu-
forte , heredi- letur peccati Iaqueo , non agnoscit Qui in principio hereditari festinant,
.

tare sortem sibi in nouissima benedictionis amputant , quia dum per auaritiae
nequitiam hic multiplicari appetunt, illic ab. aeterno patrimonio exhe-
redes fiunt . CupiJitas plerumque latenter oritur in mente,sed punctio-
nes peccatorum omnium patenter producit in opere , quas videlicet pun-
ctioncs ab hac radice surgentes statim praedicator egregius insinuat,di-
cens ^uam quldarn appetentes , errauerunt a fide , et inseruerunt se do~
:

loribus multh .

Cap.XXII. De i. Dum tranquillitatem mentis plerumque ira diuerberat , dilaniatam

iracundia . quodam modo, scissamque perturbat, vt sibimetipsi non congruat, ac
Taio 4. 16. m
jntimae similitudinis amittat. Per iram sapientia perditur, vt quid,
vj
Lrr.Mor.5.45.
q UO q U e ordine agendum
sit , omnino nesciatur Sicut scriptum cst Ira i/i . :

, quia nimirum intelligentiae lumen subtrahit , quum

i,ttu ltu ^'' wquiescit
Eccle' 10
mentem permouendo confundit . Per iram vita amittitur, etsi sapienter
Prouerb.15.1. teneri vijeatur, sicut scriptum est Ira perdet etiam prudentes Qiiia: .

scilicet confusus animus nequaquam explet , etiam siquiJ inteliigere pru-

Iacob. 1. 20. Jenter valet . Pcr iram iustitia relinquitur , sicut scriptum est : Ira •viri

iustitiam Dei non operatnr . Quia dum perturbata mens iudicium suae
rationis exasperat , omne , quod furor suggerit , rectum ptitat Per iram .

Prou. 22. 24. gratia vitae socialis amittitur, sicut scriptum est : A/oli esse assiduus
seq. cutn homine iracundo , ne discas semitas eius , et sumas scandalum ani-
mae tuae Quia qui se ex humana ratione non temperat , necesse est ,
.

bestialiter solus viuat .

Prou. 15. 18. 2' P er i ram concordia rumpitur

, sicut scriptum est : Vir animosus
parit rixas et vir
iracundus effundit peccata . Iracundus quippc peccata
,

effundit , quia etiam malos , quos incaute ad discordiam prouocat, peio-

Ephes.4.26. res facit . Per iram lux veritatis amittitur , sicut scnptum est Sol non :

cccidat super iracundiam "jestram . Quia quum menti iracundia confu-

sionis tenebras incutit , huic Deus radium suae cognitionis abscondit .
Per iram sancti Spiritus splendor excluditur, vt iuxta vetustam transla-
Uai. 66. 1. tionem scriptum est : Super quem requiescit spiritus meus 3 nisi super hu-
milem , et quietum , et tremenlem sermones meos ? Quum enim humilem .

diceret , quietum protinus adiunxit Si enim quietem mcntis subtrahat

.

suam , sancti Spiritus habitationem claudit Spiritus sancti recessione ani- .

mus per iracundiam vacuus ad apertam mox insaniam ducitur , et vsque

ad superficiem ab intimo cogitationum fundamento dissipatur : nam irae
suae stimulis accensum cor paipitat, corpus tremit , lingua se praepedit
facies ignescit, exasperantur oculi , et nequaquam recognoscuntur noti
 . . p

S E N T E N T I A R V M. 2JI
ore quidem clamorem format , sed sensus, quid loquitur ignorat
,

5. In nuJIis itr.que iste abreptitiis longe est , qui actionis suae con-
scius non est. Aliquando homo per iracundiam manus non exerit, sel
in maleJictionis iaculum linguam vertit Fratris namque interitum pre- .

cibus exposcit hoc Deum perpetrare expetit , quod ipse peruersus ho-
, et
mo facere vel metuit , vel erubescit ; fitque , vi voto , et voce homicidium
peragat etiam quum a laesione proximi manibus cessat . AliquanJo ira,
perturbato animo , quasi ex iudicio silentium indicit , et quod foras per
linguam non e.vprimit , intus deterius ignescit ; vt iratus quisque collocu-
tionem suam proximo subtrahat , et nihil dicendo,quam sit auersus , di-
cat Et nonnumquam silentii seueritas per disciplinae dispensationem ee-
.

ritur , si tamen solicite in intimis discretionis forma seruetur Sciendum .

est,quod nonnullcs ira citius accendit , facilius deserit. Nonnullos qui-

dem tarde commouet , sed tenet Plerumquc iracundia accensi
diutius .

ignes grauioribus , durioribusque non dispares , accensionem tar Je susci-

piunt , sed tamen accensi semel difficilius extinguuntur et quia se tar- :

dius in asperitatem concitant , furoris sui diutius ignem seruant. Pleriquc

hominum ( quod est nequius ) et citius iracundiae flammas accipiunt , et
tardius deponunt . NonnuIIi vero a se tarde suscipiunt , et citius amit-
tunt. In quibus nimirum quatuor modis Iiquido Iector agnoscet , quia
et ad tranquillitatis bonum vhimus plusquam primus appropinquat , et
in malo secundum tcrtius superat
Duobus modis fracta possidcre animum ira desuescit
i. Primus quip- Cap. XXIII. .

pe est , vt mens solicita, antequam agere quoJIibet incipiat , omnes sp- Qualiter ira
bi, quas pai potest , contumciias proponat , qur.te.ius ReJemptoris sui re r rim <Je- >

probra cogitans , ad aduersa se praeparet, quae nimirum venientia tanto Dear '

a *' l "'
fortior excipit , quanto se cautius e.v praescientia armauit Qiii impro- T '° .
r cr,5-4? "

uiJus ab aJuersitatc deprehenditur , quasi ab hoste dormiens inuenitur, 'o

eumque citius inimicus necat , quia non repugnantem accipit Nam qui \\,' cr forat .

mala imminentia per solicituJinem praeuenit, sicque pernoctat , hostiles pro accipit .

incursus qussi in insidiis vigilans expectat ct inde ad victoriam valen-

:

ter accingitur , vnde valde nesciens deprehcnji putabatur Solcrtcr ani- .

mus ante actionis suae primordia cuncta debet aduersa medit u ri, vt scm-
p r hoc cogitans , semper contra haec thoracc p.:t:entiac munitus et
qui lquiJ accesserit , prouiJus superet , et quiJquid non accesserit , lucrum
putet Secundus seruandae mansuetuJinis modus est , vt quum alienos
.

cxcessus aspicimus , nostra , quibus in aliis excessimus , delicta cogitemus .

2.ConsiJerata infirmitas propria mala nobis c.vcusat alicna Patien- .

ter namque illatam iniuriam tolerat,qui pic mcminit , quoJ fortasse ad-
bnc habeat , in quo debeat ipse tolerari Qiiasi aqua ignis cvtinguitur, .

quum surgente furore animi cuiquc sua ad mentcm culpa reuocatur :

quia erubescit peccata non parcere , qwi vel Dco , vel proximo sacpe se
reeolit parcenda pcccasse Solcrtcr sciendum est , quod alia est ira qtMltl
.
,

iinpatientia excitat, alia , quam zelus format . Illa ex vitio hucc e\ vir- ,
tute generatur . Si nulla ira ex virtute surgeret , diuinae anim. duersio- l

I i 2
 . 2 .,
.,

2? A P P E N D I X IX.
nisimpetum Phinees per gladium non placasset. Hanc iram , quia Heli
non habuit , motum contra se implacabiliter supernae vltionis excitauit
Nam quo contra subditorum vitia tepuit , eo contra illum ira districti
'
l f -4-5« aeterni rectoris exarsit . lrascimhii , , inquit Psalmista
et nolite peccare .
Quod nimirum non recte intelligunt
g. qui irasci nos nobis tan- ,

tummodo,non etiam proximis delinquentibus volunt. Sic enim proximos

amare praecipimur , vt iis errantibus , sicut nostris vitiis, irascamur Vn- .

Eccle. 7.4. de per Salomonem dicitur : Melior est ira , quam risns , qtiia per tristi-
Ps. 6. 8. tiam vultus corrigitur animus delinquentis Idem Psalmista ait : Turba-
.

tus est prae ira oculus meus . Ira quippe per vitium mentis oculum ex-
caecat Ira autcm per zelum turbat, quia qui saltem rectitudinis aemu-
.

latione concutitur, ea , quae nisi tranquillo corde percipi non potest,

contemplatio dissipatur lpsa zeii per mansuetudinem recta aemulatioae-
.

tcrna post paululum in tranquillitate mentis oculum largius aperit , quae

haec interim per commotionem claudit ; et vnde mens turbatur , ne vidcat,
inJe proficit , vt ad videndum verius clarescat.
Csp.XXIV.De 1. Inuidere non possumus nisi eis , quos in aliquo meliores putamus.
inuidia . Paruulus ergo est , qui liuore occiditur ; quia ipse testimonium perhibet
Taio 4. 1S. quod eo minor sit , cuius inuidia torquctur Paruulus est , qui inuidia .

Gr.Mor.5.40.
occ iJitur , quia nisi inferior existeret , de bono alterius non doleret.
Sciendum summopere est , quia quamuis per omne vitium , quod perpe-
tratur , humano cordi virus infunditur , in hac tamen nequitia tota sua
viscera serpens concutit , et imprimendae malitiae pestem euomit De .

Sap. 2. 24. quo nimirum scriptum est Inuidia diaboli mors intrauit in
: orbem ter-
rarttm . Nam quum deuictum cor liuoris putredo corrupit , ipsa quoque
exteriora indicant , quam grauiter animum vesania instigat . Per inuidiam
color pallore afficitur , et oculi deprimuntur . Mens accenditur, et mem-
bra frigescunt . Fit inrabies , in dentibus stridor
cogitatione Quum- .

que in latebris absconditur , odium dolore caeco tene-

cordis crescens
*\.terebr<ttyro brat conscientiam , et vuhius inclusum nil laetum de propriis libet
:

tenebrat Quia tabescentem mentem sua poena satiat, quam feiicitas torquet alie*
na;quanto extranei operis in altum vera fabrica ducitur, tanto funda-
mentum mentis Jiuidae profundius suffoditur vt quo alii ad meliora :

praeparant , eo ipsa deterius ruat . Qua ruina videlicet etiam illud de-
struitur, quod in aliis actibus perfecto opere surrexisse putabatur. Nam
quum inuidia mentem tabefeccrit, cuncta , quae inuenerit , bene gesta
consumit .
Prou. 14. 30. 2. Per sapientissimum Salomonem dicitur Vita carnium sanitas ccr- :

dis . Putredo ossium inuidia Qiiid enim per carnes , nisi infirma quae-
.

dam , ac tenera , et quid per ossa , nisi fortia acta signantur ? £t plerum-
que contingit , vt quidam cum vera cordis innocentia in nonnullis suis
actibus infirmi videantur . Quidam vero iam quaedam ante humanos
oculos robusta exercent , sed tamen erga aliorum bona intus inuidiae
pestilentia tabescunt Bene ergo dicitur , Vita carnium sanitas cordis y
.

quia si mentis ianocenUii custoditur, etiam. siqua foris infirma sunt

 . .

S E N T E N T I A R V M. 255
quandoque roborantur , et recte subditur , Patredo ossium ttttiidia , quia
per Jiuoris vitium ante Dei oculos pereunt etiam fortia acta virtutum
Ossa quippe putrescere est etiam quaedam robusta per inuidiam deperire .

1. Difficile est , vt hoc quisque alteri non inuideat , quod adipisci Cap. X
f^PPrimcndt
alter exoptat , quia quidquid temporale percipitur, tanto fit minus sin-
gLi!is,quanto diuiilitur in multis ; et iccirco desiderantis mentem liuor '„
Ta!o
excruciat , quia hoc , quod appetit,aut funditus alteri accipiens adimit , Gr. Mor.j.^d.
aut a quantitate restringit. Qui liuoris peste plene carere desiderat, il- n . $6.
lam hereditatem diligat , quam coheredum numerus non angustat . Quae
tanto largior ostenditur, quanto ad hanc percipientium multitudo dila-
tatur Imminutio Iiuoris" est effectus surgens internae dulcedinis , et ple-
.

na mors eius est perfectus amor aeternitatis : quum perfecte in amorem

aeternitatis homo rapitur, plene etiam in proximi dilectione sine omni
inuidia solidatur . Quia quum nulla terrena desiderat , nihil 'est , quod
eius erga proximum charitati contradicat
1. In euangelio Veritas ait : Quae vulth
vt faciant vobis homities , ,
CapJKVI.De
malina •
et vos facite iUis Quibus duobus vtriusque testamenti mandatis per
.

,. • . j • Taio 4. 20.
vnum malitia i- i_
compescitur , per ahum benignitas prorogatur , vt quod
G ^
non vult malum pati quisque , hoc non faciens cesset a noccndi opere .
Q< 6
Curandum magnopere est , vt erga procaces quisque mansuetudinem lon- f&atth. 7. 12.
ganimitatis e\hibeat,vt malitiae languentibus gratiam benignitatis osten- al. imptn.ia,
d.it,vt discordes pace muniat , et concordes ad concupiscentiam verae pro ostendat m
pacis accingat Cor pessimum ex sua, et non aliena malitia tabescit .
.
Gr.I.in Ezech
#

Sicut scriptum est Zeltts apprehendit popultim ineruditum , et nunc ignis

:
hom. 2. n.i2 #
aduersarios consumit . Sicut autcm ignis amoris mentem erigit,ita ignis Isai.a6.xi.
malitiae inuoluit. Q^ia et Spiritus sanctus cor, quod replebat , ad amo-
rem erexit , et arJor malitiae aJ inferiora semper incuruat. Malos non
solum ignis per vindictam post cruciat,sed nunc etiam per liuorem cre-
mat,quia qui post puniendi sunt retributionis supplicio, nunc semetipsos
afficiunt malitiae tormento.
1. Admoncndi sunt discordes quia. quantislibet virtutibus polleant , Cap. XXVII.
,
spirituales fieri nullatenus possnnt , concordiam proximis ne- De discordia
si vniri per .

gligant . Ad vnam ergo vocatiouis e &* ast *

spem ncqiuquam pertingitur , si non
ad ea vnita cum proximis mente curratur. Saepe nonnulli , quo quae- £?' '

dam specialiter dona percipiunt , eo superbiendo donum concordiae , quod

maius est , amittunt , vt si fortasse carncm prae ceteris gulae r^frenatio-
ne quis edomet , concordare cis,quos superat abstinendo , contemnat .
Qui abstinentiam a concordia scparat , quid admoneat Psalmista perpen-
dat,ait cnim Laudate eum i/i tyt/ipano t et choro
: In tympano namque Psalm.149. j, .

sicca , e*t percussa pellis resonat,in choro autem voces socictate concor-
dant Qyisquis itaque corpus aflligit,si concordiam deserit , Deum qui-
.

dem laudat in tympano,et non laudat jn choro Saepe quosLm maior .

scicntia erigit , a ceterorum societate disiungit , et quo plus sapiunt , eo

a concordiae virtute dcsipiscunt . Quo quisque melius sapit eo concor-
,

dum deserens , detcrius delinquit . £t iccirco iucACusabiliter mercbitur

 : . ,

254 A P P E N D I X IX.
supplicium , quia prudenter , si voluisset , potuit vitare peccatum Ad- .

monendi sunt dissidentes , vt nouerint, quod tamdiu nullum boni operis

Deo sacrificium immolant, quamdiu a proximorum charitate discordant.
r vviii '• ^i increpatione hominum reticemus, quia contra nos insur-
icciro

De odio' .
"
£ erc oc^ a formidamus , non iam lucra Dei
, sed nostra proculdubio quae-

Taioj. 22. rimus . Necesse nobis

est , vt aliquando toleremus tacendo odiosos , quod
Gr. Mor. 20. sunt , quatenus in nobis discant viuendo, quod non sunt. Cauendum sum-
21.11.47. rnopere est , ne immoderate linguam loquacitas pertrahat , et eam vsque
ad lasciuiam obtrectationis extendat ne odium malitia excitet , et os
:

Jaculum maledictionis inclinet ln euangelio Veritas ait §htae

fcl-uth 7 12 vsc ue at*
I
. :

vuitis , vt faciant vobis homines , et vos facite itlis . Acsi aperte dice-

ret Quod ab alio tibi odis jieri vide, ne tu alteri per oiittm facias ,
Tob. 4 16. : ,

Sciendum magnopere est ,

quod nonnumquam quum redarguunttlt praui
deteriores "existunt , nosque magnis odiis insequuntur . Ipsis ergo, et non
nobis parcimus , si ab eorum redargutione pro eorum amore cessamus
1. Quisquis per corporis fenestras incaute exterius respicit , plerum-
A
'iscen- q ue in
delectationem peccati etiam nolens cadit , atque obligatus deside-
tiaoculorum. rio incipit velle , quod noluit . Praeccps anima dum ante non praeuidet
Taio 4. 23. ne incaute videat , quod concupiscat , caeca postmodum incipit desidera-
Gr.M0r.21. 2. re , quod ;'idit Vnde et Prophetae mens , quae subleuata saepe internis
.

n. 4. mysteriis intererat , quia alienam mulierem incaute vidit, obtenebrata

2. Keg. xi. 2. illicite coniunxit . Sanctus vir, quia acceptis corpo-
p OStm oduin sibiinet
ris sensibus, velut subiectis ministris quidam aequissimus iudex praeest,
, culpas conspicit , antequam veniant , et velut insidianti morti fenestras
Pr °
corporis claudit dicens Pepigi foedus
: cum ocuiis meis , vt ne ccgitarem
tncrti""'
Iob. 3*1. 1. qttidem de virgixe . Scilicet , ne prius incaute aspiceret , quod postmo-
dum inuitus amaret Semel species formae si cordi per oculos fuerit al-
.

ligata,vix magni luctaminis manu soluitur .

2. Ne ergo quaedam lubrica in cogitatione versemus , prouidendum

nobis est , quia intueri non riebct , quod non licet concupisci , vt mun-
da mens in cogitatione sernetur , a lasciuia voluptatis, suae deprimendi
sunt oculi , quasi quidam r::ptores ad culpam Neque enim Eua lignum .

vetitum contigisset , nisi hoc prius incaute lvspiceret . Scriptum quippe

VMit mutier , quod bonttm lignum ad vescendum e t pulchan)
Gen 76 est esset ,

cculis ,
ds fructu illius , et comedit . Pensan-
aspectuque delectabile ; tulit

dnm summopere est , quanto debemus moderarnine erga illicita visum re-
stringere nos , qui mortaliter viuimus , si et Eua mater viuentium per
oculos ad mortem venit Sub ludaeae voce,quae exteriora videndo con-
.

? cupiscens, bona interiora perdiderat , Propheta dicit Oculus meus de- :

Thren 51.
prsedatus est animam meam . Concupiscendo enim visibilia , inuisibiles
virtutes amisit . Quia ergo interiorem fructum per exteriorem visum
, per
ocutum corporis pertulit praedam cordis
perdidit .

Cap.XXX.De Sciendum
»• est , quia nos quinque modis gulae vitium tentat Ali- .

gnlae cor.cu- quando namque indigentiae tempora praeuenit Aliquando vero tempus .

piscentia. n on praeuenit , sed cibos Jautiores quacrit Aliquando quaelibet , quae .

Taio 4. 24.
 .

SENTENTIARVM. 255
sumenda sint , prneparari accuratius expetit autem et quali-
. AliquanJo Or.Mar.30.
tatl ciborum , et tempori congruit , sed in ipsa quantitate sumendi men- 18. n. 60.
suram refectionis excedit Nonnumquam vero et abiectius cst , quod de-
.

siderat , et tamen ipso aestu immensi desiderii deterius peccat Vitiorum .

tempora melius ostendimus , si haec exempiis euidentibus approbamus.

Mortis quippe sententiam patris ore lonathas meruit , quia io gustu mellis i.Reg.14. 27.
constitutum edendi tempus antecessit Ex Aegvpto populus eductus , in
.
Xum. 21. 5.
eremo occubuit , quia despccto manna,cibos carnium petiuit , quos lau-
tiores putauit Prima filiorum Hcli culpa suborta est , quod ex eorum
. i.Reg. 2. 12.
voto sacerdotis puer non anttquo more coctas vellet carnes de sacrifi-
cio suscipere ,sej crudas quaereret , quas accuratius exhiberet
2. Qiium ad Ierusalem dicitur Haec fuit iniquitas Sodomae sororis
: Ezech. 16. 49.
ttiae , superbia , saturitas panis , et abundantia , aperte ostenJitur , quod
iccirco salutem perdidit , quia cum superbiae vitio mensuram moderatae
refectionis excessit . Primogenitorum gloriam ideo Esau amisit,quia ma-
gno aestu desiderii vilem cibum , id est , lenticulam coneupiuit, quam dum
vcnditis primogenitis pracuilit, quo i:i illam appetitu anhelarct , indica-
uit . Neque enim cibus , sed appetitus in vitio est ; vnde et lautiores
cibos plerumque sine culpa suniimus , et abiectiores non sine reatu con-
sciontiae degustamus . Esau prirnatum per esum lenticulae perdidit , et 3. Reg. 17.6.
Elias in eremo virtutem corporis carnes eJendo seru^uit Plerumque pri- . al.virtutcm
mi parentis culpa committitur, etiam quum abiecta , et viliasumuntur Ne- .
»/'"'"«' •

Cjen - 3- 6 -
quc enim Adam soius vt a vetito sc pomo suspenderet , praeceptum pro-
hibitionis accepit Nam quum alimenta quacdam Deus saluti nostrae con-
.
™ attn, 4- 3«

traria indicat , ab his nos quasi per sententiam reuocat ; et quum concu-
piscentcs noxia attingimus, profecto qui aliud , quam vetita , degustamus?
1

5. Ea in cibo sumenda sunt , quae naturae necessitas quaerit , non

quae cdendi libido suggerit ; ne si haec immoJerata discretio minus cau-
tc prospiciat , in illicitae se concupiscentiae quis voraginem raergat Gr. Reg. Past.
Ni- .

si gulae deditos immoderata Ioquacitas raperet , diues ille , qui epulatus P« 3"« c. 19.
quotidie splendide dicitur , in Jingua grauius non arderct Ait euim . :

Fater /Ibraham , miserere mei , et mitte Lazaru.n , rJt intingat extremum Luc. 16. 24.
digiti sui ;'// aquam , vt refrigeret linguam meam , qttia crucior in hac
flamma. Quibus verbis ostenditur , quia epulando quoti lie crcbrius in
lingua peccauerat , qui totus ardens JesiJerab.it praecipue ixi lingua re-
frigerari . Plerumquc eJacitas vsque ad luxuriaoi ptrtrahit , qui.i dum
satietate vcntcr extenditur, aculei libi linis excitantur. Quia aulae de-
ditos luxuria sequitur , Propheta testatur , qui , Jnm aperta narrat , occulta
denunciat , dicens : Vrinceps coquorum destruxit Lrusaiem . Brinoeps nam
[er.39.1j.see,
que coquorum venter cst , cui magna cura a coquis obsequium impendi- ri ,,ei
tur , vt ipse delectabiliter cibis impleatur. Muri autem lerasalem virtu- !**
tes sunt animae ad desideiium supernae pacis eLuat.ic. Goquorum igi-
tur priuccps muros lerusalem deiicit quia dum ventcr ingluuie eaten-
,
ditur, virtutes animae per luktiriam dcstruumur .

1. Adnionendi sunt multiloquio vaciuus , vt vigiJanter aspici.mt , B Cap.2

atultilequio .
 ,

255 APPENDIX I X.
~

Gr. Reg. Past. quanto rectitadinis statu depereunt , dum per multiloquia verba dilabun-
p. 3.0 14. tur. Humana etenim mens aquae more circumclusa ad superiora colli.
Taio 4. 26. gitur , quia illuc repetit , vnde descendit . Qiiare relaxata deperit , quia
Forte , multi- se
p er i n fim a inutiliter spargit . Qui superuacuis verbis a silentii sui
loq.u veroj .
censura dissipatur, quasi tot riuis extra se ducitur . Vnde et redire in-
terius mens ad sui cognitionem
non sufficit , quia per multiloquium
sparsa , a secreto considerationL excludit. Totam se vero in-
se intimae
sidiantis hostis vulneribus detegit , quia nulla munitione custodiae circum-
Prou. 25. 28. cludit . In Prouerbiis scriptum est Sicut vrbs patens , et absque murorura
:

ambhu , ita vir , qui non potcst in ioquendo cohibere spiritum suum . Qui
enim murum silentii non habct, patet inimici iaculis ciuitas mentis , et
quum se per verba extra semetipsam eiicit , apertam se aduersario osteo-
dit ; quam tanto ille sine Lbore superat , quanto et illa, quae vincitur ,
Gr. ib. et 7. contra semetipsam per mulriloquium pugnat . Plerumque per quosdam
lVIor.37. n.57. gradus desidiosa mens in foueam lapsus impelli ur , et dum otiosa ver-
ba cauere negligimus , ad noxia peruenimus, vt prius loqui aliena libeat ,
et postmodum detractionibus vitam eorum , de quibus loquitur, mordeat :
ad extremum vero vsque ad apertas liigua contumelias erumpat : quia
Gr.M0r7.37 «^ultiloquio quisquis seruiens , rectitudinem iustitiae tenere nequaqnam
n 5 g.
.
possit, testatur Propheta , quia ait Vir iinguostts non dirigetttr super ter*
:

Ps. i?o. 12. ram . Hinc Salomon ait : In multiloquio peccatum non deerit . Praui
Prou. 10. 19. homines , sicut in sensu leues sunt , ita in locutione praecipites , et reti-
Gr.Mor.5.13. cere pcrtractando negligunt quae loquantur , sed quod Ieuis conscientia
,
n 3°-
'
concipit , leuior protinus lingua loquitur .

Cap. XXXII. 1« Lingua discrete frenanda est , non insolubiliter obliganda ; scriptum
De taciturni- namque est Sapiens tacebit vsque ad tewptis , vt nimirum quum oppor-
:

t3tc •
tunum considerat, postposita censura silentii, loquendo, quae congruunt,
Taioj.^j. ,-
n vsum se vtilitatis impendat De tacendi , atque loquendi censura per
.

reg. ^lor. 7.
j Salomonem dicitur : Tempus tacendi^et tempus loquendi Discrete quippe .

vicissitudinum pensanda sunt tempora , ne aut quum restringi lingua de-

Eccliio*
Eccle. j.V" bet , per verba inutiliter defluat , aut quum Joqui vtiliter potest , semet-
'ipsam pigre restringat Quantae sit vtilitatis taciturnitas , silentium Pro-
.

Ps. 140. 3. pheta considerans, ait : Pone , Domine , custodiam ori meo,et ostium cir-
cumstantiae labiis meis . Non enim poni labiis suis parietem , sed ostium
petiit , quod videlicet aperitur , et clauditur ; vnde et nobis caute discer-
nendum est quatenus os discretum et congruo tempore vox aperiat , et
,

Gr. R?a;. Past. rursus

congruo taciturnitas claudat Solicite studeant nimis taciti, non
.

p. 3-c. 14. solum quales foras ostendere ,sed etiam quales se debeant intus exhibe-
re vt plus ex cogitationibus occultum
: iudicium , quam ex sermonibus
reprehensionem metuant proximorum .

2. Insinuari debet , quia , dum quaedam vitia incaute

nimis tacitis
fugiunt, occulte deterioribus implicantur Nam saepe linguam quia im- .

moderatius frenant, in corde grauius multiloquium tolerant ; vt eo plus

cogitationes in mente ferueant , quo illas violenta custodia indiscreti si-
lentii angustat . Plerumque contingit , vt mens nimmm taciti liaguam pre-
inat
 .

SENTENTIARVM. 257
mat , mentem eleuet , et quum suam nequitiam minime consiJerat
, tanto

apud secunctos liberius , quanto et secretius accuset Saepe nimis t*-

.

citi , quum nonnulla iuiusta patiuntur, eo in acriorem dolorem proJeunt,

quo ea , quae sustinent , non loquuntur . Nam si illatas molestias tran-
quille lingua diceret,a conscientia dolor emanaret Vulnera enim clau-
.

sa plus cruciant ; nam quum putredo , quae interius feruet, eiicitur , ad

salutem dolor aperitur . Scire debent ,qui , plusqium expedit , tacent , ne
inter molesta , quae tolerant,dum linguam tenent,vim doloris exagge-
rent . Admonendi sunt enim, vt si proximos, sicut se,diligunt, mini-
me illis taceant , vnde et eos iuste reprehendunt Vocis medicamine vtro-
.

rumquc saluti concurritur, dum ab illo, qui infert , actio praua compe-
scitur , et ab hoc , qui sustinet , doloris feruor vulnere aperto tempera-
tur. Qui proximorum mala respiciunt , et tamen in silentio linguam
premunt , quasi , conspectis vulneribus , vsum meJicaminis subtrahunt et :

«o mortis auctores fiunt , quo virus , quod portaut , curare noluerunt

1. Sicut perfecti viri peruersos proximos non debent fugjre , quia et Car». XXXIir..
eos saepe ad rectitudinem trahunt , e: ipsi ad peruersitatem numquam Dc peruersa
'ocutione .
trahuntur , ita infirmi quique societatem djbent declinare malorum , ne
a '°/' ''
7 '..
mala , quae frequenter aspiciunt , et corrigere non valent , JeJectentur r i:

imitan Sicut malus aer assiduo flatu tractus lnhcit corpus, lta peruer-
^ or[it „
.
n $7.
sa locutio assidue aucta infirmantium inficit animum , vt tabescat dele-
ctatione praui operis,et assidui iniquitate sermonis . VnJe Paulus ait :
Corrumpunt moret bonos colloquia tnala . i.Cor. ij. 33.
I. Malum luxuriac aut cogitatione perpetratur , aut opere . Callidus Cap. XXXIV.
namque aduersarius noster quum ab effectu operis expellitur , secretas pol- Delaxuria .

luerc cogitationes molitur. Quisquis mundi huius successibus eleuatus , Tai ° 4- >°-
r -" or 21 3 - -
Jcnocinante cordis lactitia , tentari se luxuriae stimulis sentit , loseph
r fa- n. 30.
' —
1
•

ctum ad memonam reuocet , et m

• •

arce se castitatis seruet Quum v °- Gr

.
.

Past. Rc
Juptas lubrica tentat in prosperis , haec ipsa sunt prospcra aculeo tenta- , c . 2 7. et _
p
tionis opponenda, vt eo erubescamus praua committere, quo nos a Dco Mor. 30. 10.
meminimus gratuita dona , bonaque pcrcepisse Propheta Dauid subito n. 38.
.

casu per luxuriam defluxit , dum in soJario deambulans , alienam coniu- Gr.M0r.11.t8
gem concupiuit , et abstulit , eiusque virum cum damno sui exercitus in- "• 2 3- 2 KeS- -

tercmit;et repentino casu cecidit , quum mens ilJa mystcriis caelestibus XI ^* "

assueta , inopinata tentatione deuicta est,atque immanissimae turpitu-

dini subacta Quasi saxum de loco suo translatum est , quum Pro-
.

phetae animus a prophctiae mysteriis exclusus , ad cogitandas turpitu-

dines venit .Salomon ille quondam sapientissimus nimietate Iuxuriae ».Reg»xl. 7.
superatus, immoderato vsu , atquc assiduitate mulierum ad hoc vsque pcr-
ductus est, vt templum idolis fabricaret ; et qui prius templum Djo con-
struxerat, assiduitate libidinis etiam perfidiae substratus , iJolis constnu-
rc templa non timeret Sicque factum est,vt ab assidua camis petulan-
.

*ia vsque ad mentis perfidiam pcrucniret , quia subripiente paulispcr in-

hisionc pcccati , tcrra cordis illins ad consumptionem derluxit • Volupta- Gr. Mor.
zi.
*um carnis amatoribus diciuir : Mortijicate mcmbra vestra , quac mnt su- 17.2. .

Tom.VU. K k Colos. ;. j.
 . ,

2 5 3 APPENDIX IX.
per terram . Id est, fornicationcm , immunditiam , libidinem , concupiscen.
tiam malam .

2. Plerumque virus libidinis de radicc nascicur elationis ; tunc ergo

caro vincit,quum spiritus latenter intumescit ; quia tu;ic anima per ori-
ginem culpae in iumentorum petulantia ceciiit , quum efferendo se more
volucrum , vltra quam debuit , euolauit . Interdum per elationis vitiuai
longa continentia repente dissoluitur ; et plerumque vsque ad senium vir-
ginitas seruata vitiatur; quia negligitur humilitas cordis , rectus iudex
despicit integritatem corporis Et quandoque per apertum malum repro-
.

bos annunciat , quos dudum reprobos in occulto tolerab.it. Quisquis diti

seruatu.n bonum subito perdidit , apud semetipsum intus aliuJ malum
tenuit , ex quo ad aliud subito erupit . Per quod ab omnipotente Deo
etiam tunc alienus e.xtitit, quando se ei per munditiam corporis inhae-
Gr.Mor. 21.3. rere monstrauit . Humano generi de peccato tentari ,peccatum est Quo, .

quia quamdiu viuimus, perfecte omnino non caremus , scientia praeJica-

torum quum hoc expellere plene non potuit , ei de nostro cordis habi-
taculo regnum tulit , vt appetitus illicitus , etsi plerumque bonis nostris
cogitationibus occulte se quasi fur inserit, saltem si ingreditur , non do-
minetur .

Cap. XXXV. 1. Plerumque mens hominis a cura suae solicitudinis dormiens ver-
Dc torpore a- beratur, et non dolet , quia sicut imminenti malo non prospicit , sic ne-
nim '* que si perpetrauerit Trahitur,et nequaquam sentit , quia per
, agnoscit .

Taio 4. 3. illecebras vitiorum ducitur, nec sui custodiam suscitatur . Quam-

tamen ad
r e g-
-
u s SO mno torporis a sui custodia quisque prematur , vigilare tamen ad
•
•
j

curas seculi nititur ,vt semper voluptatibus debrietur . Et quum ad illud

dormiatjin quo solerter vigilare debuerat,ad illud vigilare appetit , ad
quod Iaudabiliter dormire potuisset . PerSalomonem in Prouerbiis dicitur :
Prou. 23. 34. £[ e ,i s
q Uai i dormiens in medio maris , et quasi sopitus gubemator amiS'
so clauo . In medio enim maris dormit , qui in huiusmodi tentationibus
positus, prouidere motus irruentium vitiorum , quasi imminenti vnda
aquarum cumulos negligit , et quasi gubernator clauum amittit , quando
mens ad regendam nauem corporis, studium solicitudinis perdidit . Scri-
Prou. 30. 2?. ptum est : Stellio manibus nititur , et moratur in aedibus regis . Plerumque
aues , quas ad volandum penna subleuat, in vepribus resident ; et stellio,
qui ad volatum pennas non habet , nitens manibus regni aedificium te-
net Quia nimirum saepe ingeniosi quique dum per negligentiam tor-
.

pent , in prauis actibus remanent,et simplices, quos ingenii pcnna noa

adiuuat,ad obtinenda aeterni regni moenia virtus operationis leuat
2. Stellio manibus nititur,in regiis aedibus moratur quia illo sim-
,
plex per intentionem recti operis peruenit , quo ingeniosus minime ascen-
dit. Quaestio suboritur Cur vel negligenti intelligentiae donum tribui-
:

tur , vel studiosus quisque sensus sui tarditate praepeditur l Ad quam ci-
Iob. 5. 6. tius respondetur , dum protinus per Salomonem subditur Nihil in tfr-
:

Mor. o. xi. ra s ifi e cama % lccirco

enim saepe et desidiosus ingenium accipit, vnde
negligens etiam iustius puniatur , quia quod sine labore assequi potuit,
 .

SENTENTIARVM. z59
scire contcmnit F.t iccirco nonnumquam studiosus tarditate intcllio-en"
.

tiae premitur , vt eo maiora praemia rctributionis inueniat , quo maio-

ra in studio inuentionis elaborat : nihil ergo cst in terra sine causa :

quando et studioso tarditas ad praemium proficit , et desidioso velocitas

ad supplicium crescit Mentis desidia , dum congruo feruore non accen- r c<j , p ast
.

ditur , a bonorum desiderio funditus conualescente , furtim torpore c. ij.

mactatur
i. Suadendi sunt pigri , ne agenda bona , dum differunt , amittant , Cap.XXXVI.
et dum opportune agere , quae possunt , nolunt , paulo post quum vo- De pigritia.
lunt , non valeant . Plerumquc piger dum necessaria agere negligit ,quae- Taio 4. 32.
dam sibi difncilia opponit ; quaeJam vero incaute formidat , et dum quasi Rcg.Past. p.j.
inuenit,quod velut iuste metuat , ostendit , quod in otio quasi non ia- CiI j-
iuste torpescat . Pigro etenim per Salomonem dicitur Propter frigus pi- Prou. 20. 4. :

ger arare noluh , mendicabit ergo aestate , et non dabitur ei Propter .

frigus quippe pigcr non arat , dum desidioso torpore constrictus , agere,
quae debet bona , dissimulat , et dum parua ex aduerso mala metuit, ope-
rari maxima praetermittit Bene quidem subditur : Alendicabit aestate,
.

et no>: iabitur ei Qui eniiu nunc in bonis opcribus non exudat , quum
.

sol iudicii fcruentior apparuerit , quia frustra regni aditum postulat,ni-

hil accipiens aestate mendicat . Idem Salomon ait Fer agrum hominis Prou. 24. 30. :

figri transiui , et vineam viri s:;elti , et ecce totum repleuerant vrticae ,

operuerant super faciem eius spinae , et maceria lapidum destructa erat .
Per agrum hominis pigri,atque per vineam viri stuki transire , est cu- Mor. 20. 25.
iuslibet vitam negligentis inspicere, eiusque opera consiJerare , quam vr- n. 54.
ticae , vel spinae replent , quia in corde negligentium prurientia terreoa
desideria, et punctiones pullukmt vitiorum Quum discipJinae vigor in .

corde reproborum, pigritia dominante , dissoluitur , ante eorum oculos

cuncta bonorum operta dcspectui habentur , nihilque esse aesti.nant , quid-
quid de virtutibus electorum vident .
1. Peruersa mens,quando per increpationem corripitur, aut praedi- Cap. XXXVII.
cationis dulcedine ad bona suadetur,de correctione fit deterior;et inde De murrnura-
in murmurationis iniqtiitate succenditur , vnde debuit ab iniquitate com- tione .

p.sci Quisquis pro peccato percutitur , nisi murmurando rcnitatur , eo Gr '• Ezech.
. -

ipso iam esse iustus inchoat quo ferientis iustiiam non accusat. hom. 9. n.32.
,
1<3 *'
1. Plana omnino est veritatis via , et graue iter est mendacii ; sicut : ?.)"
J,*
scriptum est Locuerunt iinguam steam loqui mendacium VI ; .iqua aze-
" e _mendacio.
j
: : i->„
, <-k. • «. 1 > * • . •
.

rent , laborauerunt Quisquis, relicta vcntatc , mentin de.iberat, vt au-

.
Taio 4. ?•.
dientium snimt.m fallat, quantus ei labor cst solicite custodire , ne ipsa Gr. Mor.^12.
eius fallacia deprehendi queat i Ponit quippc ante oculos ,-quid sibi a veri- 42. n. 47.
tatem sci.ntibus responderi possit, et quum magno cogitatu pertractat , quo- l er - 9- S-

moJo per argumenta falsitatis documenta veritatis exuperet . Omnc menda-

c:um iniquitasest et omnis iniquitas mendacium quia profccto ab aequita-
: :

te discrepat , quidquij a veritatc discordat . Nonnumquam mcndacium pr-

ius est meJitari , qoam
N;;m loqui plcrumquc pVaecipkationis
loqui . 1

meJitari vcro studiosac prauitatis tt qnis ignorct , in quanta Jistantis .

Kk 2
 i6o A P P E N D I X IX.
cnlpa distinguitur, vtrum praecipitatione aliquis , stuJioue mentiatur ?
Summopere est cauendum omne mendacium , quamuis nonnumquam sit
aliquod mendacii genus culpae Ieuioris,si quisquam praestando mentia-
Sap.t.xi. tur. Scriptum est Os , quod mentitur s occidit animam Ferdes eos , qui
: .

Pf. 5. 7. loqunntur mendacium .

2. Hoc quoque mendacii genus perfecti viri summopere fugiunt , vt
nec vita cuiuslibet per eorum fallaciam offendatur, nec suae animae no-
ceat , dum praestare carni nituntur alienae , quamquam hoc ipsum in
peccati genus facillime credimus relaxari Nam si quaelibet culpa se- .

quenti solet pia operatione purgari , quanto magis haec facile abstergi-
tur,quam mater boni operis pietas ipsa comitatur ? In obstetricium ae-
gyptiarum recompensatione cognoscitur , quid mendacii culpa mereatur .
Kam benignitatis earum merces, quae potuit eis in aeterna vita retri-
bui , pro admixta culpa mendacii in terrena est compensatione declina-
ta , vt in vita sua,quam mendacio tueri valuerunt , ea , quae fecerunt
bona, reciperent , et vlterius quod expectarent mercedis suae praemium ,
Gr. Mor. xi: non haberent Beatus Iob amicis suis non recte sentientibus dicit Num-
. :

26. n. 37. quid Deus indiget vestro mendacio , vt pro illo loquamini dolos l Deus
lob. 13. 7. mendacio non eget, quia Veritas fulciri non quaerit auxilio falsitatis .

Cao 53XXIX '" Qu atuor modis peccatum perpetratur in corde quatuor consuma- :

Quibus modis tur n opere . In corde namque suggestione , delectatione , consensu , et

'

peccatum per- defensionis audacia perpetratur . Fit enim suggestio per aduersarium , de-
petratur lcctatio per carnem , consensus per spiritum , defensionis audacia per ela-
.

Taio4.35. tionem Plerumque culpa , quae terrere mentem debuit , extollit , et deii-
.

Gr.Mor.4. 27. c j en do eleuat , sed grauius eleuando supplantat Vnde et illam primi ho- .

minis rectitudinem antiquus hostis his quatuor ictibus fregit nam ser- :

pcns suasit ; Eua delectata est ; et Adam consensit qui etiam requisitus :

confiteri culpam,per audaciam noluit . Hoc in humano genere quotidie

agitur , quod actum in primo parente nostri generis non ignoratur Ser- .

pens suasit , quia occultus hostis mala cordibus hominum latenter sug-
gerit . Eua delectata est , quia carnalis sensus ad verba serpentis mox
se delectationi substernit Assensum vero mulieri ipse praepositus prae-
.

buit , quia dum caro in delectationem rapitur , etiam a sua rectitudine

spiritus infirmatus inclinatur.
a. Sicut quatuor modis peccatum perpetratur
in corde ; videlicet sug-
gestione , delectatione, audacia , ita etiam qua-
consensu , et defensionis
tuor modis peccatum consummatur in opere . Prius namque latens culpa
agitur , postmodum vero etiam ante oculos hominum sine confusione
rcatus aperitur ; dehinc et in consuetudinem ducitur ; ad extremum quo-
que vel falsae spei seductionibus, vel obstinatione miserae desperationis enu-
Reg. Past. tritur In primo parente didicimus, quia tribus modis omnis culpae nequi-
.

». 3-c. 29. tia perpetratur snggestione scilicet , delectatione , et consensu . Primum

:

itaque per hostem , secundum vero per carnem , tertium per spiritum
perpetratur Insidiator enim praua suggerit , caro se delectationi subii-
.

cit, ad extremum spiritus victus delectatione consentit . Suggestione dia-

 1

SENTENTIARVM. i6t
boli nonnumquam peccatum agnoscimus ; delectatione vincimur ; consensu
etiam ligimur . Vnde exclamandum nobis cum Apostolo est Iafelix ego Aa Rorj.7.24. :

homo , quis me liberabit de corpore morth huius i Vt audiamus conse- se 3«

quentem consolationem Gratia Dci per lesum Christum Domin;t?n tio-
:

strutn Plerumque vnum , idemque peccatum et poena est , et causa pec-

.

cati ; quod melius ostendimus, si res ipsas ad medium deducimus Effre- .

nata enim ventris ingluuies in feruorem luxuriae plenitudinem carnis in-

stigat Perpetrata autem Juxuria saepe aut pcriurio , aut homicidio te-
.

gitur , ne humanarum legum vltione puniatur Beatus Iob typum pec- .

cantium intra ecclesiam designans ait Concidit me vulnere sttper vulnus . lob. 16. 14.
:

Infirmis suis sancta ecclesia vulnere super vulnus conciditur, quando pec- Mor. 13.17.
catum peccato ad Jitur , vt culpa vehementius cxaggeretur Quem enim n 2 °- . *

2uaritia pertrahit ad rapinam , rapina ducit ad fallaciam , vt perpetrata

culpa ex falsitate etiam defcndatur Quid iste , nisi super vulnus concisus
.

cst vulnere '.

1. Octo sunt principalia vitia, quae humanum infestant animum,quo- Cap.XL. De

ram suggestiones bene contuens cgregius doctor Gregorius insinuat , sen- octo principa-
tentiam illam beato Iob a Domino dictam exponens,vbi ait Exhortatio- l'bus vinis , :

nes ducum ,et vlulatum exercitus Tentantia quippe vitia,quae inuisibi- ua

. r os "
sessas mentes
lia contra nos proeliant, rjgnanti super se superbiae militant . Alia more ,
rtent
exercitus subsequuntur Neque enim culpae omnes pari accesu corrum-
.

puntur,sed dum maiores , et paucae neglectam mentem praeueniunt, mi-

nores , et innumerae ad illam se cateruatim fundunt . Ipsa namque re-
gina vitiorum superbia quum deuictum pene cor cepit , mox illud septem
principalibus vitiis quasi quibusdam suis ducibus deuastandum tradit.
Qtios videlicet duces exercitus sequitur , quia ex eis proculdubio im-
portunae vitiorum multitudines oriuntur . Quare melius ostendemus , si
ipsos duces,atque excercituin ipsum specialiter, vt possumus, enumeran-
do , proferamus .
2. Radix quippe cuncti mali superbia est , de qua , Scriptura atte«
stante , dicitur : luitium omnis peccati superbia Primae autem eius so« .

boIes,septem nimirum vitia principalia , de hac virulenta radice profe-

runtur . Scilicet inanis gloria", inuidia, ira, tristitia , auaritia , ventris in-
gluuies , et luxuria . Nam quia his septem superbiae vitiis nos captos
doluit , iccirco Rcdcmptor noster ad spirituale liberationis proelium spi-
ritus septiformis gratia plenus venit Sed habcnt contra nos haec sin- .

gula exercitum suum nam de inani gloria inobedientia , iactantia, hypo.

:

crisis, contentiones, pertinaciae, discordiae , et nouitatum praesumptioncs

oriuntur . De inuiJia odium , susurratio , detractio ,
ad- et cxultatio in
«ersis proximi, afflictio autem in prospcris nasciturho- . De ira rixae ,

micidia , tumor mentis , contumeliae, clarnor, indignatio , blasphemiae pro-

feruntur. De tristitia malitia , rancor , pusillanimitas , dcspcratio , torpor
circa praeccpta , vagatio mentis erga illicita nascitur. De auaritia prodi-
tio fraus, fallacia periuria inquictudo violentiae contra misericor-
, , , , , et
diam obdurationes cordis oriuntur . Dc ventris ingluuie incpta laetitia 3
 . ,
,

26i A P P E N D I X IX.
scurrilitas, immunditia, multiloquium , hebetudo sensus circa intelligenda
propagatur De Iuxuria caecitas mentis ,
. inconsideratio , inconstantia,
praecipitatio, amor sui,odium Dei , affectus praesentis secuii , horror au-
tem,vel desperatio futuri generatur .
5. Quia ergo septem principalia vitia tantam de se vitiorum multi»
tudinern proferunt , quum ad subsequentis exercitus
cor vcniunt, quasi
cateruam trahunt . Ex quibus videlicet septem quinque spiritualia , duo-
que carnalia sunt . Et vnumquodque eorum tanta sibi cognatione iun-
guntur , vt non nisi vnum de altero proferatur Prima namque superbiae .

soboles inanis est gloria , quae dum oppressam mentem corrumpit , mox
inuidiam gignit quia nimirum , dum vani nominis potentiam appetit
:

nequis hanc alius adipisci valeat , tabescit Inuidia quoque iram gene- .

rat , quia quanto interno laboris vulnere animus sauciatur , tanto etiam
mansuetudo tranquillitatis amittitur,et quia quasi dclens membrum tan-
gitur , iccirco positae actionis mens velut grauius pressa sentitur Ex .

ira quippe tristitia oritur, quia turbata mens , quod inordinate se con-
cutit eo addicendo confundit , et quum dulcedinem tranquillitatis amise-
,

rit , ex turbatione subsequens moeror parcit . Tristitia quo-

nihil ei nisi
que ad auaritiam deriuatur , quia dum confusum cor bonum laetitiae in
semetipso intus amiserit , vnde consolari debeat , foris quaerit et tanto :

magis exteriora bona adipisci desiderat , quanto gaudium non habet, ad

quod intrinsecus recurrat .

4. Haec vero duo carnalia vitia , id est , ventris ingluuies,et Iuxuria

supersunt , sed cunctis liquet , quod de ventris ingluuie luxuria nascitur 9
dum in ipsa distributione membrorum
subnixa videan-ventri genitalia
tur. Vnde dum vnum inordinate reficitur, aliud proculdubio ad contu-
melias excitatur . Bene autem duces exhortari dicti sunt , exercitus vlu-
kre quia prima vitia deceptae mcnti quasi sub cauda se inserunt , sed
:

innumera , quae sequuntur , dum hanc ad omnem insaniam pertrahunt ,

quasi bestiali clamore confundunt . Inanis namque gloria deuictum cor
Confer Ap- quasi ex ratione solet cxhortati , quum dicit : Debes maiora appetere , <vt
pendicem VII. qua potestate valueris multos excedere ,eo etiam valeas et pluribus prod-
supra pag.208 esse . Inuidia quoque deuictum cor , quasi ex ratione solet exhortari,
quum dicit In quo illo , vel illo minor es l Cur ergo eis vel aequalis ,
:

vet sttpevior non es ? Quanta valent , quae ipse non lales ? Non ergo tibi
aut superiores esse^aut etiam aequales debent Ira etiam deuictum cor, .

quasi ex ratione solet exhortari , quum dicit §£uae erga te agtt)itur 3 ae- :

quanimiter ferri non possunt haec immo patienter tolerare peccatum est ,
:

quia si non eis cum magna exasperatione resistitur , contra te deinceps

sine mensura cumulantur . Tristitia namque deuictum cor quasi ex ra-
tione solet excitari , quum dicit : §^uare habes ,vnde gaudeas , quum tan-
ta mala de proximis portasl Perpende,cum quo mcerore intuendi sunt 3
qui in tanto contra te amaritudinis jelle vertuntur
5. Auaritia quoque deuictum cor quasi ex ratione solet exhortari
quum dicit : Valde sine culpa est,quod qttaedani habenda concupiscis ,quia
 . Q "

SENTENTIARVM, 2*3
non multipllcari appetis , sed egere perthnescis . ^uare quod male alius
retinet melius expendis
, ipse Ventris quoque ingluuies deuictum cor
.

quasi ex ratione solet exhortari , quum dicit Ad esum omnia munda :

Deus creauit , et qui satiari cibo rsspnit , quid aliud , quam muneri con-
cesso contradicit ? Luxuria quoque deuictum cor quasi ex ratione solet
exhortari, quum dicit: Cur te in voluptate tua modo non dilatas , quurn,
quid te sequatur , ignoras f Acceptum tsmpus in desidsriis perdere non
.

debes , quia , qua>n pertranseat ^nescis

citius Si enim miscsri Deus ho* .

minem in vol/tptate coitus nollst , in ipso hurnani gensris exordio tnascu-

lum , et feminam nou fecisset
i. Quanto culmine virtus patientiac Salomon indicat , dicens:
polleat ,
Cap. XLI. De
Melior est pjtiens viro forti , et qui dominatur animo suo , expugnators P* uenu * •

310 2
vrbium Minor cst victoria vrbcs expuenare
.
r &
quia extra sunt , quae vin-
, n ^,
>" "

... . . . • • . • Greg.hom.35.
'*
cuntur . Maius est autem , quod per patientum vincitur, quia lpse ani- ,
?-
v
mus superatur , et semetipsum sibimet subncit, quan io per patientiam n 5- et Re
i.i humilitate tolerantiae sternit Terra bona fructum per paticntiam red- . p ast . p.j. c .g.
dit , quia scilicet nulla sunt bona, quac agimus , si non aeqiuni.niter Prou. 16. 32.
etiam proxi.norum mala toleramus Scriptum est : Gharitds patiens est . .
Gr. ed ani-
Igitur quum minime est patiens ,charitas aoa est Per hoc quoque im- .
mui a se sup.
Alelior est , Re « p 3st.p.3.
patientiae vitio ipsam virtutum nutrix doctrina dissipatur
inqmt, patiens viro forti , et qui dominatur animo suo , expugnators vr- £•
'

bium Recte expugnatori vrbium patiens praefertur, quia illa actione vi-
.
H n 6
y'
ctoriae homo victor est hominum; in hac autem mansuetudine pathntiae Ezech. n. 7.
'animus victor est sui . Salomon ait : Doctrina viri per patientiam no- Proa. 19. xi.
scit.-tr . Tanto ergo quisque minusostenditur doctus, quanto minus osten-

ditur patiens . Neque enim potest veraciter bona docenJo impendere , si

viuendo nescit aequanimiter aliena mala tolerare . Custoiem conditionis
nostrae patientiam Dominus esse monstrauit , quia ipsam non possiiere,
nosmetipsos docuit , In patientit vestra possideoltis anim.isvestr<is . Luc.21. 19.
dicens :

2. Admonendi snnt patientes, ne iti eo , quoi exterius pjr patien-

tiam portant, interius doleant , ne tantae virtutis sacrificium , quoJ inte>
grum foras immolant , intus malitiae peste corrumpant Dicendum est .

patientibus , vt stuJeant diligere , quod sibi necesse est tolerare . Ne

si patientiam dilectio non sequitur , in deteriorem culpam odii virtus
ostensa vertatur . Plerumque euenire patientibus solet , vt co quidem tem-
pore,quo aduersa patitintur, vel contumeli.iS atidiunt , nullo dolore pul-
scntur , et sic patientiam exhibeant , vt Custodire etiam cordis innocen-
liam non omittant . Sed quum potius paululum haec ipsa , quae pertu-
lerunt , ad memoriam reuocant , igne se Joloris inflammant , argumenta
vltionis requirunt , et mansuetuJinem , quam tolerantes habuerunt, re-
tractantes in malitiam vertunt .

g. Admoncndi sunt patientes,vt cor post victoriam muniant , vt ho«

stem publico bcllo superatum insidiari maenibus tnontis inteadant v. n- ,
I.

guorem plus repentem timeant , ne hostis callidus eo in decepeibnt post-

niodum maiori cxultationc gauJcat , quo illa dudum contra sc rigida coiia
 . .

2*4 A P P E N D I X IX.
2. In Ezech. victorum calcat Est in dilectionc proximi nobis patientfa , et benignitas
.

hom.9. n. 2. conseruanda , quia de eadem dilectione nunc dicitur : Charitas patierts

1. Cor. 13.4. est
t benigna «/;patiens, scilicet , vt illata a proximis mala aequanimi-
ter portet ; benigna autem,vt sua bona proximis desiderabiliter impen-
dat . Patientia vera est aliena mala aequanimiter perpeti ; contraeum quo-
que , qui mala irrogat , nullo dolore morderi Nam qui sic mala proxi- .

mi portat , vt tamen tacitus doleat , et tempus dignae retributionis quac-

Ps. 9. 19. rat , patientiam non exhibet , sed ostendit . Scriptum est Numquid in :

finem obliuio erit pauperum l Patientia pauperum non peribit in fincm .

Quantumlibet vel in aduersis patientes , vel in prosperis humiles simus,

in hac vita retribui nobis bona praesentia nullo modo requiramus ; nam
per Jaborem patientiae bona speranda sunt sequentis vitae, vt tunc prae-
mium nostii Jaboris incipiat , quando omnis iam labor funditus cessat
Cap.XLII. De 1. Ad hoc vnigenitus Dei filius formam humilitatis nostrae suscepit,
humilitate. ad hoc inuisibilis non solum visibilis , sed etiam despectus apparuit , ad
Tajo 3. 28. hoc contumcliarum ludibria , irrisionum probra , passionum tormenta to-
a.. mf.rmitatis
j eral ,i t , v t superbum non esse hominem doceret humilis Deus Quanta .

humilitatis virtus est , quantaque sublimis celsitudo , propter qua.n so-

Jam veraciter docendam is , qui sine aestimatione magnus est , vsque ad
passionem factus est paruus l
2. Humilitas magistra est hominum , materque virtutum . Sicut Veri-
Matth. xi. 29. tas ait : Discite a me , quia mittis sttrn , et humilis corde , et inuenietis re-
quiem anirnabus %'estris , quia dum se humiles deiiciunt , ad Dei simili-
tudinem ascendunt Verae humilitatis testimonia sunt , et iniquitatem
.

suam quemque cognoscere , et cognitam voce confessionis aperire . Insi-

nuandum est humilibus, quam sit vera excellentia , quam sperando te-
nent : quam sint aeterna , quae appetunt ; vel quam transitoria , quae con-
temnunt .

Taib 3; 28. 3. Admonendi sunt simplices , vt studeant numquam

falsa dicere,sed
vt nouerint nonnumquam vera reticere . Sicut enim dicentem falsitas lae-
sit semper, ita nonnumquam quibusdam audita vera nocuerunt . Admo-
nendi sunt simplices,vt sicut fallaciam semper vtiiiter vitant , ita veri-
tatem semper vtiliter proferant . Nihil simplici corde felicius , qui quo
innocentiam erga alios exhibet , nihil est , quod pati ab aliis formidet .
Habet enim quasi arcem quamdam fortitudinis simplicitatem suam , nec
, quod
suspectus est pati se fecisse non meminit .

Cap.XLIII.De Plerumque
'• mansueti vicinum , et quasi iuxta positum torpore de-
niansuetudine sidiae patiuntur , ac per nimiam resolutionem lenitatis , vltra quam nec-
Taioj.^o. csse est , vigorem districtionis emolliunt Et saepe mansueti dissolutio-
.

Gr. Reg. Past. nis torpescunt taedio , quia eorum virtuti vitium latenter adiungitur .
p.3.016. Scd admonendi sunt , vt fugiant , quod iuxta ipsos est, et amplectantur
solicitudinem quae acuat multae benignitatis incuriam . Nequaquam san-
,

cto Spiritu plenus est, qui aut in tranquillitate mansuetudinis feruorem

aemulationis deserit,aut rursus in aemulationis ardore virtutem mansue-
tudinis amittit
1. Scien-
 .

SENTENTIARVM. 261
1. Sciendum summopere , quod obedientia aliquando si de suo Cap.XLIV.De
est
aliquid habeat , nulla est aliquando autem , si de suo aliquid non habeat , obedientia
:
.

minima . Quum huius mundi suscensus praecipitur, quum locus stiperior a '° >' **"
J,
»*" or
imperatur, is,qui aJ percipienda haec obedit , obedientiae sibi virtutein '
"

euicuat , si ad haec etiam ex proprio desiderio anhelat . Neque enim se

sub obedientia dirigit , qui ad percipienda huius vitae commoda , et pro-
spera libidini propriae ambitionis seruit Quum seculi huius despectus .

praecipitur , quum probra adipisci , et contumeliae iubentur , nisi haec

ex semetipso animus appetat , obedkntiae sibi meiitum minuit , qui ad
ea , quae in hac vita despecta sunt, inuitus, nolensque descendit .
2. Aliquando ad detrimentum obedientia ducitur , quum mentem ad
suscipienJa probra huius seculi nequaquam ex parte stia etiam vota sua
comitantur . Debet obedientia et in aduersis ex suo aliquid hubere , vt
rursus in prosperis tanto sit verior, quanto a praesenti ipsa , quam di-
uinitus percipit , gloria ftinditus ex mente separatur . Scriptum est in li-
bro Salomonis AJelior est obedientia , quam victimae . Obedientia quippe Ecclc 4. 17.
:

iure victimis praeponitur, quia per victimam aliena caro, per obedien-
ti..m vero voluntas propria mactatur Tanto igitur Deum qtiisque pla-
.

cat citius, quanto ante eius oculos repressa arbitrii sui superbia gladio
praecepti se immolat ArioIanJi peccatum inobedientia dicitur, vt quan-
.

ta sit obedientiae virtus , demonstretur .

3. Ex aJuerso ergo melius ostenditur , quid de eius laude sentiatur:

si enim quasi peccatum ariolandi est repugnare , et quasi scelus idolo-
latriae noIJe acquiescere, sola obedientia est , qu.ie fiJei meritum possi-
det,sine qua quisque infiJelis conuincitur etiam , si fidelis esse videatur
Qtiis nesciat , quoJ voluntas Filii a Patris voluntate non discrepet l Sed
quam primus homo , quia suam voluntatem tenens , facere noluit , a pa-
raJisi gaudio exiuit Sed secundus ad redemptionem hominum veniens,
.

dum voluntatem se Patris , et non suam facere ostendit, permanerc nos

intus p?r obedientiae meritum docuit .

1. Verecundas mentes aliquando ad meliorem vitam exhortatio lenis, Cap.XLV. Dc

et modesta componit , quia plerumque ad corum conuersionem sufficit , verecundia .
quod eis doctor mala sua saltem leniter ad memoriam reducit . Paulus Taio 3- 3 1 -

apostoJus, egregius scilicet pracdicator , culpas verecundantium quasi com- c r Re S- Past ,

'
- -

c ''7 '
patiens, reprehendit dicens Gauisus sum i» Domiuo i)ehe\nenter ; quoniam
: r
J!'\
tandem aliquavdo refioruistis pro me seutire , sicut f£ seiitiebatis ; occupati :
" TP-4- I0
enim eratis Egit itaque doctor egregitis, vt verecundantiu n culpas me-
.

dicinalibenignitate sanaret , dum eorum negligentias sermo mollior tem-

peranJo velaret . Sicut verectin.li.i laudabilis est in malo, ita reprehensi- I. in Fzecli.

bilis est in bono . Erubescere enim malum est sapientiae , bonum vero nom - 10 - n.17.

erubescere fatuitatis . Vnde scriptum est Qui me erubuerit , : et rucos ser- Luc. 9. 16.
moves , hunc Jilius ho»,i,:is erubescet , quum lenerit in maiestate su . .

QuiJam Est confusio aa"ducens peccatum , et est confusio ad\ Eccli.

sapiens ait : 4. zy.
duceus gloriam Qtii cnim vcrecundans erubescit poenitendo maJa , quBCj
.

fecit,ad vitac libertatem non peruenit : qui vero non erubescit bona fa-
Tom.VII. I 1
 . ,

266 A P P E N D I X IX.
cere, ab statu rectitudinis non csdit , neque in damnationcm tendit .
Cap.XLVI.De 1. Qui alienae vitae detractione pascuntur , alienis proculdubio satian-
detractione . tur , sicut scriptum est Non comedas cum eis ,qui carnes ad <vescendum
:

Gr. IMor. 14. conferui.t . Carnes quippe

ad vescendum conferre est in collocutione de-
3-. r.. 61.
rog:.tionis vicissim proximorum vitia dicere . De obtrectatoribus recte
Taio 3. 44.
per Salomonem dicitur : Quia vacantes potibus , et dantes sywvola consu-
Proti. 23. 20.
mentur , pannis dormitionis . Fotibus vacant , qui opprobrio
et vestientur
alienae vitae . Symbola vero ddre est , sicut vnusquisque so-
se debriant
let de parte sua cibos ad vescendum , ita in confabulatione detractionis
verba conferre .

Cap.XLVII. 1. Hospitalitatem fraternitatis amare , charitatis opera diligere nobis

Dehospitalita valde necessaritim est : vnde egregius praedicator nobis vtrumque com-
te, et eleemo- m.ndans , ait Charitas fratemitatis maneat in vobis , et hospitalitatsm KO'
:

syna
lite obliuisci . Pensandum nobis est , quantum hospitalitas fraternae com-
,

Taio 3. 50.
passionis valeat quantum nos omnipotenti Domino misericordiae visce-
:
Gr. 2. in Eu.
hom. ra coniungant inde enim ei , qui est super omnia , appropinquamus
:
23. n.2.
Hebr. 13. 1. vnde nos per compassioncm proximi etiam sub nosmetipsos deponimus.
2. Redemptori generis humani ad aedificationem nostram minime suf-
Matth. 25. 42. ficit , quod in extremo iudicio dicturum : ^Uamdiu se
fe~ esse perhibuit
cisUs vni ex his fratribus meis, ante iudicium hoc
mihi fecistis . Nisi et
esse ostenderet , quod dixisset ; vt videlicet demonstraret, quia bona quis-
quis nunc opera indi^entibus exhibet , ei specialiter impendit, cuius haec
amore exhibuerit Quare tanto in se plus quisque maiorem merced>.m
.

recipit , quanto nec eum despicit , qui amplius despiciendus videtur .

Cap. XLVIII. 1. Qtii indigenti proximo exteriorem substantiam praebet , sed vitam
De multimoda a nequitia
1
non custodit , rem suam Deo tribuit , et se peccato .
erogandi lar- Hoc , quod minus est , obtulit Auctori , et hoc,quod ma ius est , seruauit :

giticne .
iniquitati. Quoties post culpam eleemosynas facimus , quasi pro prauis
Taio 3. 34. actibus pretium damus . Vnde per Prophetam de co , qui haec non agit,
Gr. Mor. 19.
dicitur : Non dabit propitiationem suam , ncc pretium redemptionis anhnae
2;.n. 38.
Ib. 12. 51.
suae Tunc eleemosynae pretium nos a culpis liberat , quum perpetrata
.

Ps.43. 8. seq. plangimus , et abdicamus Nam qui et semper peccare vult , et quasi sem-
.

per eleemosynam largiri , frustra tribuit , quia non redimit animam , quam
a ^niis non compescit
2. Eleemosynae impensio supcrbum diuitem redimere non valet , quam
perpetrata simul rapina pauperis ante Dei oculos ascendere non permit-
Iob. 15. 31. tit . Vnde per EIiph.iz dicitur : Non credat frustra errore deceptus , quod
aliquo pretio redin.e-idus sit Saepe superbi diuites , quum eleemosynam
.

tribuunt , non hanc pro aeternae vitae desiderio , sed pro extendenda vi-
al. Aonationi- ta temporali largiuntur . Mortem se posse differre dationibus credunt ;
bui . sed nequaquam obtinere ex impenso munere valernt , vt finem debitum
Reg. Past.p.3. euadant . In euangelio Veritas ait Nesciat sinistra tua quid faciat dex- :
,
c. 20.
tera tua . Id est , piae dispensationi nequaquam se gloria praesentis vitac
Matth. 6. 3.
admisceat , sed opus rectitudinis appetitio ignoret fauoris .
3. Plerumque multa homines pauperibus largiuiuur , non quia eosdem
 ,,

SENTENTIARVM. 267
paupercs diligunt , sed quia si minime tribuant , iram superni iuuicii for-
midant qui si Deum non metuerent , qttae habent , dare noluissent . Ad-
:

monendi sunt , qui sua misericorditer tribuunt , ne cogitatione tumiJa

super cos , quibus terrena largiuntur , se extollant et ne iccirco se me-
:

liores- aestiment , quia contineri per se ceteros vident . Qui possessa mi-
sericorditer tribuunt , a caelesti Domino dispensatores se positcs subsi.lio-
rum temporalium agnoscant , et tanto hnmiliter praebeant , quantoet alie-
na esse intclligant , quae dispensant. Ne in benefactis largitoris immode-
ratius gaudeant , audiant , quod scriptum est : ^uum feceritis omnia , quas Luc. 17. 10.
praecepta sunt vobis, dicite ,serui iuutiles sutuus : quae debuimus facers ,
non ( sic ) fecimus .

4. Ac nc Jargitatem tristitia corrumpat , audiant iternm, quod scri-

ptum est : Hilarem datorem diligit Dcus . Ne largitorcs eleemosynarum im- 2.Cor. 9.7.
pensae gratiae vicissitudinem requirant , audiant , quod scriptum est : ^uum Luc. 14. 13.
sei
facis prandium , a:tt coenam , noli vocare amicos tuos , atque cognatus , nec H'
vicinos diuites , tie forte et ipsi te inuitent , et faciant tibi retributionem :

sed qtium facis cottuiuiutn ,voca pauperes , debiles , claudos , caecos , et bea-
ttis eris , quia non habeut ,vude rctribuartt . Ne sub obtentu largitatis ea

quae possideht , inutiiiter spargant distributores, audiant , quod scriptum

est : SuJet inmanu tua eleemosyna . Et ne, quum mulra necesse sint , pauca
largiantur , audiant, quod scriptum est : ^ui parce semiuat , parce et metet .

%. Ne,quum
pauca oportet , plurima praebeant largitores , et ipsi
postmoJum minime inopiam tolerantes, ad impatientiam erumpant , au-
diant , quod sciiptum est Non quod aliis sit rcmissio , voois autem tri- 2. Gor. 8. i->.
:

buiatio , sed ex aeqttalitate vestra abundantia iltorum inopiarn suppleat , sej.

vt et illorum abuodantia vestrae inopiae sit supplementum . Quun igitur *••««" »»«/'4 sibi
dantis mcns inopiam ferre nescit , si illicita sibi subtrahit, hoc occasio-
ncm contra se in patientiam exquirit .

6. Ne omnino di tributores nihil eis praeheant , quibus conferre ali-

quid parum debcnt, audiant , quod scriptum est Omni petenti a te tribue z\.paruum
: . .

Qtiare ne saltein aliquid pr.tebeant, quibus confcrre nihil debent, audiant, Luc. 6. 30.
quod scriptum cst Da bono , et non receperis peccatorem : benefac humi- fcxcli. 12. 4.
:

li,et non dederis impio Nonmilli huius mundi diuites,quum Fanie cru-
.

cientur Chri-,ti pauperes , effusis lurgitatibus nutriunt histriones . Qui ve-

ro indigenti pcccatori panem suum , non qnia peccator , sed quia homo
est , tribuit , nimirum non pcccatorcm , sed iustum nutrit , quia in illo
non culpam , scd naturam diiigit .
7. Qui sua misericorditer largiuntur , solicite custodire studeant , nc
quuin commissa peccata clcemosynis redimunt , adhuc redimenda commit-
tant , ne venalem Dci iusiitiam aestimcnt , si quum curant pro peccatis
nummos tribucre, arbitrantur, sc posse inulte pcccarc Solicitc studcamus Gr. Mor. 21.
.

perpendere , quia et eos , quos nunc inopes cernimus , abuodantes quan- 9-"->°- l

doque vidcbimus ; et qui abundantcs aspicimur , si laigiri ncgligiinus

quandoque inopes crimus . Qiii nunc tcmporalc subsidium paupen tribnit ,
ab co postmodum pcrpetua reccpturus , vt ita dicam qm.si ad frugem
,

Ll 2
 . ,

26§ A P P E N D I X IX.
a. in Euang. terram excolit , quae, quod acceperit , vberius reddit Honorate , quos .

hom.40.r1.12. 2U peres cernitis , et quos foris conspicitis despectos seculi arbi-

p , intus
al. pa icipa-
tram j n amicos Dei
j Cum eis participamini , quod habetis , vt quando-
.

1 C.°
f." ' '
q ue dignentur vobiscum comparticipari, quod habent .

p XLIX De
! ' Plerumque mens iusti iam quidem , quod peruerse se egisse me-
spc , et formi- niinit , deplorat . Iam praua acta non solum deserit , sed amarissimis la-
dine electo- mentis punit Sed tamen dum eorum , quae egit , reminiscitur , graui de
.

rum . iudicio pauore terretur Electus quisque iam se perfecte conuertit , sed
.

Gr.Mor.4.36. adhuc se perfecte in securitate non erigit , quia dum quanta sit distri-
,
n> 6l*
ctio extremi examinis , pensat , intus hac formidine solicitus trepidat ;
13103.46. guoniam » iustus iudex veniens quid de perpetratis reputet , quid rela-
xet , ignorat . Saepe mcns poenitentis , quam praua commiserit , memi-
nit , sed haec commissa,si digne fleuerit , nescit Ac ne culpae immani- .

tas modum poenitentiae transeat , metuit Sanctus quisque vir etiam hic
.

misericordiam suscepisse se nescit,quia peccatum suum homo iam cor-

rigendo, iam poenitendo deserit , sed adhuc tamen districtum iudicem
de eius retributione pertimescit
sX.iustus q. 2. Illic tutus quilibet formidine misericordias Domini li-
sine vlla
bere in aeternitate cantat , vbi iam de peccati venia dubietas non erit :
aX.non a&Aicit. vbi iam securam mentem culpae suae memoria non adiecit vbi non sub :

Rcg.^ast. p.3. reatu animus trepidat , sed de eius indulgentia Iibere exultat Dauid pro- .

c 29. pheta quum peteret , dicens /iverte oculos tuos a peccatis meis , paulo
:

Ps. 50. xi.

superius intulit : Delictum meum coram me est semper acsi diceret , peo :

catum meum ne respicias , postulo , quia ego respicere ipsum non cesso .
Is2i.43.25. Vnde et per alium prophctam Dominus dicit Et peccatorum tuorum me- :

mor non ero , tu autem memor esto Prouidendum est his , qui peccata
.

sua deflent , vt singula quaeque admissa considerent , et dum per vnum-

quodque erroris sui iniquitatcm , et inquinationem defient , simul se , ac
Thren. 3. 48. totos lacrymis mundent Per Ieremi; m dicitur
. ^jiura ludaeae singula :

dclicta pensarentur , diuisiones aquae deduxerunt oculi mei . Diuisas quip-

pe ex oculis aquas deducimus, quando peccatis singulis dispertitas lacry-
mas damus .

3. Neque enim vno,eodemque tempore aeque mens de omnibus do-

let , se J dum nunc huius, nunc illius culpae memoria acrius tangitur,
simul de omnibus in singulis commota purgatur Admonendi sunt timo- .

re formidinis oppressi , vt de misericordia ,quam postulant , praesumant

ne vi immoderatae afflictionis intercant . Neque enim pius Dominus ante
delinquentium oculos fienda peccata apponeret , si per semetipsum ea di-
stricfe ferire voluisset Constat enim , quod a suo iudicio abscondere
.

voluit , quos miserando praeueniens sibimetipsis iudices fecit hinc enitn :

Ps.94.2. scriptum est : Fraeueniawus faciem eius in confessione • Hinc per Pauluin
I. Cor. xi. 31. dicitur : $i
nosmetipsos diiudicaremus , non vtique iudicaremur . Scriptum
Ps. 31. 1. est : Beati , quorum remissae sunt iniquitates , et quorum tecta sunt peccata .

Gr.I.in Ezech. Pcccata enim tegimus , quum

bona facta malis actibus superponimus. Omne
hom.4. enim , quod operitur 3 ioferius ponitur, et hoc , vnde opcritur , dcsupw'
d ucilur ,
 .

S E T
I\ T E N T I A R V M. 2 69
4. Quando ergo abdicamus mala, quae fecimus,et eligimus bona, quae
faciamus, quasi tegimen superducimus , quoniam videri erubescimus . San-
cti viri,dum in tmc adhuc vita sunt, habent tamen, quod ante Dei ocu-
los operire debeant , quia omnino est impossibile , quod aut in opere ,
aut cogitatione, aut in locutione numquam delinquant Vnde beatus Iob, .

qui perfecta quiJem omnibus dixerat , Dei tunc vocem audiens , seque
ipsum de locutione reprehendens , dicebat : Manum meam Iob.39. 34»
ipsa sua pcrfecta
ponam super os meum
manu quippe operatio, in ore locutio est .
. In
5. Manum ergo supcr os ponere est peccata locutionis per virtutem
boni operis tegere Mola superior,et inferior ita sibi necessario iungi- Mor. 33. 12,
.

tur , vt vna sine altera inutiliter habeatur . In peccatoris itaque pectore n. 24.
incessanter debet spes, et formido coniungi quia incassum misericor- ,

diam sperat , si non etiam iustitiam timeat. frustra quisque iusti- Quare
tii.m tnetuit , si non etiam de misericordia confidit Loco pignoris mo- .

la superior tolli prohibetur , quia peccatori praedicans , tanta dispositione

compon.r.' prajlicationem deb.t, vt n:c Jerclicta spe timorem subtra-
hat , Ufec subtracta spe eu n in solo timore derelinquat .

1. Magnus clamor sanctorum magnum ; tanto enim est desiderium Cap.L. De re-
quisque minus clamat ,
quanto minus desiderat , et tanto maiorem vocem g ni caelestis

in aures i.icircumscripti spiritus exprimit , quanto se in eius desiderium desideno .

r' Mor> 2 '7-

Quum aliter moueri soleat mens , quae petit , aliter ,
plenius fundit

II- .

quae petitur: et sanctorum animae ita interni secreti sinu Deo inhae-

terna voluntate constat non discrepare

j i-
reant , vt inhaerendo quiescant ; quomodo dicuntur petere , quas ab m-
Quomodo dicuntur petere,quas
.'
1 •
_' .

T210 3.37.

et voluntatcm Dei certum est,et ea, quae futura sunt , non ignorare .'

sed in ipso positae ab illo aliquid petere dicuntur, non quo quidquam
desiderent , quod ab eius,quem cernaot , voluntate discordat , sed quo
mente ardentius inhaereant, eo etiam de ipso accipiunt , vt ab ipso pe-
tant , quod eum faccre velle nouerunt .

2. Nemo, qui tardius auJitur , credat , quod a superna cura negligi-

tur Saepe enim nostra desideria, quia celeriter non fiunt , tamen exau-
.

diuntur , et quod impleri concrter petimus, cx ipsa melius tarditate pro-

speratur Saepe vox nostra eo perficitur , quo diftertur: et quum super-
.

ficie tenus petitio ne-,;ligitur , vota nostra altius in cogitationum radice

complentur . messium gelu pressa solidantur , et quod a
Sicut et semina
supcrficie tardius exeunt,eo ad frugem multiplicatiora consurgunt De- . Forte, diln-
sideria nostra dilatatione extenduntur, vt proficiant : proficiunt , vt ad tienc

hoc,quod perceptura sunt , conuulescant E\ercitantur in certamine , vt

.

maioribus cumulcntur praemiis in retributionc Labor protrahitur pu- .

gn«ie , vt crcscat corona victoriae .

3. Suos ergo Dominus quum velocitcr non exandit, quod repellcre
creditur , assidue trahit . Internus medicus pcccatorum in nobis conta-
gia,quae inesse mcdulliius reprobat , sec.t , et abscindit virus putrcdinis
ferro tribulationis , coquc voces aegri audire dissimulat, quo aegritudinis
finem curat . Dauid propheta nif.Clamo per dieui , et no* exandies ,iu Ps.is.j.
 .
:

270 A P P E N D I X IX.
nocte , non ad tmipieatiam tnihi. Acsi diceret
et Nequaquam mihi ai :

insipientiam proficit
,
quod die , ac nocte clamantem me quotidie non exau-
dis . £uia vnde me in temporali tribulatione quasi deseris , et non exau-
dis , inde ad asternam sapientiam plus erudis Iterum psalmista dicit
.

Pt. O. 10- Adiutor in opportunitatibus , /;,' tribulatione Tribulationem quippe dictu-

.

rus , opportunitates praemisit ; quia saepe tribulatione concutimur , et

tamen opportunum nondum est , nisi ad desiderium ereptionis adiuuemur
Cap. LI. De I. Tunc culpae liberos redJit , quum vicissim nostro
charitas a iugo
bonorum con- per amorem seruitio , quum
subiicit et aliena nostra bona credimus, et
cordia •
nostra aliis quasi sua offerentes exhibemus . Certissime sciant homines,
Taio j. 38.
quia quamtisiibet virtutibus polleant , spirituales fieri nuHatenus possunt,
Gr. Reg. Past.
si vniri per concordiam proximis negligunt . Scriptum est : Fructus enim
p.3. 022.
spiritus est pax , charitas , gandium . Qyi ergo seruare pacem non curat,
Galat. 5. 22.
i.Cor. 3. 3.
ferre fructum spiritus recusut . Vnde idem Puulus ait : §>uum sit inter
1>os zelus^et contentio , tionne carnales estis l Hinc iterum dicit : Facem

sequimini cum omnibus ,et sanctit/toniam , sine qua nemo videbit Deum .

Cap. LII. De 1. Quum

valde occulta iudicia Dei sint , quibus in hac vita nonnumquam
diuinis iudi- bonis male fit, malisbene, tunc occultiora sunt, quum et bonis hic bene est, et
ciis . malis male . Nam quum bonis hic male est , malis bene , hoc fortasse depre-
Taio 4. 2. hcnditur , quia et boni siqua deliquerunt , hic recipiunt , vt ab aeterna
Gr.Mor. 5. 1.
damnatione plenius liberentur : et muli bona, qiiae pro hac vita faciunt,
li. 1.
hic inueniunt , vt ad sola in posterum tormenta pertrahantur . Vnde et
Luc. 16. 25. ardenti diuiti in inferno dicitur Mewento , fiti , quia recepisti bona itz
:

tyita tua , et Lazarus simititer mala .

2. Quum bonis in praesens seculum bene est, et malis male , incertum
valJe fit , vtrum boni bona accipiant , vt prouocati ad aliqui.l melius cre-
scant an tuto, latentique iudicio hic suorum operum remunerationem rc-
,

cipiant , vt a praemio vitae sequentis inanescant , et vtriiin malos iccir-

co aduersa feriant , vt ab aeternis suppliciis corrigendo defendant An .

hic corum poena incipiat , vt quandoque complenda eos ad vkima ge-

hcnnae tormenta perducat Qyia inter diuina indicia graui incertitudi-
.

nis suae caiigine numsna mens premitur , Sdiicti viri,quum sibi suppe-
tere prospera huius munJi conspiciunt , pauida suspicione turbantur. Ti-
ment enim , ne hic laborum suorum fructus recipiant timent , nequod :

diuina iustitia Iatens in eis vulnus aspiciat . Et exterioribus eos muneri-

bus cumulans , ab intimis repellat .
Ps. i'o. 5- 5. Vnde per Psalmistam dicitur Palpebrae eius interrogant filios ho-
:

Gr z.in Ezech. minutn Palpebrae quippe Dei iudicia sunt ipsius , quae aliquiJ nobis
.

hom. 5. n. 6. claudunt , aliquid aperiunt aperiendo namque nos interrogant , si intelli-

:

gendo non extollimur . Claudendo interrogant, si non despicimus , quae

inteliigere non valemus Nemo iudicia diuina perscrutari appetat, cur t
.

quum alius repellitur , alius eligaturiVel cur ^quum alius etigitur , alius
repeilatur ? Quia , attestante Paulo, didicimus , quod inscrutabiiia sunt
iudicia eius , et inuestigabiles viae eius Diuinorum facta iudiciorum sem-
.

pcr indiscussa vencranda sunt , quia iniusta esse nequaquam possunt . Ra-
 . .

SENTENTIARVM. 271
tionem quippe de occulto eius consilio quaerere nihil est aliuJ, qu^m
contra eius consilium superbirc .
4. Quum iudiciorum Dei causa non deprehenditur, restat,vt sub fa-
ctis illius cum humilitate taceatur , quia nequaquam sufficit sensus car-
nis , vt secreta penetret Maiestatis. Ad semecips.»m humana mens redeat,
et quod de diuinis iuJiciis apprehendere non valet,non requirat ne si :

diuinae irae causa discutitur , amplius discussa prouocetur , et quam pla-

care humilitas poterat, inextioguibiliter superbia accendat Per aposto-
.

Jum Paulum dicitur O homo , tu quis es , qui respondeas Deo ? Semetipsum Rom. 9. 20.
:

homo consiierans tacet , et diuina iuJicia discutere metuit,quia esse se (jr Mor.9.14. -

puluerem agnoscit ; responjere non posse conuir.citur , quia homo nomi- n "• *

natur , quia per hoc , quod de humo sumptus , iudicia superna discutere
dignus non est .
1. Sicut nemo obstitit largitati Dei vocantis , ita nullus obuiat iusti- Cap. LFIL
tiae delinquentis . Non enim cor peccantis Deus obdurat , sed ob Jurare De his, ijui iu-
dicitur , quum ab obJuratione non liberat Obdurare se per iustitiam di- dicio Dei 00-
.

citur , quia cor reproboru.n per gratiam non emo.Iit Recludere Dei est duramur
.
..

non aperire, sed in suorum operum tenebris peccatores relinque- -/'?, 5 '
5'
c!. msis

re .Misericors Deus tempus nobis relaxat ad poenit«ntiam , s>J quum

" '

eius gratiae patientiam nos ad augmentum vertimus culpae. Hoc ipsu.n Eze cn -n otn m
-

tempus,quod ad parcendum pie dispnsuic , districcius aJ feriendum ver- XI . n 2 y. ,

tit • Quum reuerti quisque ab erroris sui tenebrosis itineribus , ctiam

spatio temporis accepto noiuerit, per hoc mala sua aJ reatum auget ,
per quoJ ea diluere potuit , si .conuerti voluisset .

1. Qiii a Deo auertitur , ct prosperatur , tanto perditioni fit proxi- Cap. LlV. De
mior , quanto a zelo disciplinae inuenkur alienus . Plerique reprobi dum reproboruno
peccatorum suorum vinculis alligantur , ad iustitiae tramitem nequaquam prosperifate
reuertuntur , phreneticorum videlicet sensibus siiniles , qui insaniam , ^ r UD ' in - *

qua praeualent , virtutem putant , qui ex morbo esse nesciunt hoc , quoJ Ezeci) hom. -

'
amplius sanis po->sunt,et quasi creuisse viribus aestimant , dum ad vitac
terminum per augmenta languons appropmquant Nonnu mquam repro- n 6
.

bi phreneticis similes,qui rationis vsum non habent , llent, et rident l T

a V. 7. i

et tanto in magna exultatione se dilatant , quanto et insensibiles malum, Mor. 31.24.

quod patiuntur , ignorant . ln Ecclesiastae libris scriptum est Vidi ser- n. 45.
:

ttot in equis , et principet ambulantes , quati seruos super terram . Omnis, Eccle. 10. 7.

qui peccat , scruus est Serui namque in equis sunt , quum peccatores
.

praesentis vitae dignitatibtls efferuntur ; principes vero , quasi sertii am-

bulant , quum mttlcos dignitate virtutum pLnos nullus honor erigit , scd
summa hic aduersius velut indignos deorsum premit
i. Peccata experti saltcm post naufragium mare metuant , et perditioois Cap.LV. Qoa-
suae Jiscrimina vel cognita perhorrescant , ne qui pie post patrata mala sana- liter lapi po$t
ti sunt , improbe repctendo moriantur Pecc-uiiti animae , et numquam a pec- ruinana surgc-
.

cato desinenti Jicitur Frons mmlierit meretricis facta est tioi , noluisti eru!>e- re S uc '
teere .
:

Admonendi sunt itaque lapsi, vt studeant , quatenus suscepta naturae Gr " r

;
?•
",a
™ n *
bona integra scruare noluerum Quid 9 '

, saltem Kissa rcsarciant . dicturi [ ^

'
 . . .

iji APPENDIX' IX,

sunt , peccata carnis experti , si aliis integritate stantibus , ipsi nec post
damna resipiscant .'
Quid dicturi sunt , si quum multos, et alios secum
deferunt , hic expectanti Domino nec
semetipsos reJucunt: Dicendum est
1

Japsis , vt praeterita admissa consiJerent, atque imminentia deuitent

, qua-
tenus transactas culpus ad memoriam reuocent, et pollui in fortuitis eru-
Ier. 3.1. bescant . Per Ieremiam prophetam Dominus dick Si dimiserit vir vxo- :

rem suam , et illa recedens duxerit virum alium , numquid reuertetur ad

eam vltra i Numquid nott polluta , et contaminata erit mulier illa ? Ttt
autem fornicata es cum amaterious multis ; tamen reuertere ad me , dicit
Dominus
2. Ecce de fornicante, et relicta muliere argumentum iustitiae propo-
nitnr et tamea nobis post Lpsum redeuntibus non iustiua , sed pietas
,

exhibetur . Hinc vtique colligamus , si nobis delinquentibus tanta pietate

parcitur, a nobis sic post delictum redeuntibus quanta improbitate pecca-
tur,aut quae ab illo erit improbis venia,qui non cessat vocare post culpam .
Isai. 30. 20. Isaias propheta dicit : Erunt oculi tui videntes praeceptorem tuum et au- :

*z\. res tuae audient verbum post tergum monentis . Quasi enim coram posi-
tus Deo quisque verba monitionis eius praecepta cognoscit ; aJhuc enim
ante eius faciem stere est necdum eum peccando contemnere Quum ve- .

ro derelicto bono innocentiae , iniquitatem eligens appetit , terga iam in

eius faciem mittit
5. Omnipotens Dominus quasi post tergum nos subsequens monet ,
qui etiam post cnlpam ad se redire persuadet Auersum reuocat,com- .

missa non respicit , reuertenti sinum pietatis expandit Vocem ergo post .

tergum monentis audimus , si post peccata humili, et contrito corJe re-

uertimur . Debemus igitur pietatem vocantis erubescerj , si iustitiam vo-
lumus formidare , quia tanto grauiori improbitate contemnitur , quanto
et contemptus adhuc vocare non dedignatur Per leremiam prophetam.

Arud Michae- Dominus dicit : Et venies vsque ad Babylonem , ibi liberaoeris Babylon .

cm. 4. 10. quippe confusio interpretatur . Saepe enim quis postquam in confusio-
nem vitiorum ceciderit , erubescens mala , quae perpetrauit , ad poeniten-
tiam redit , seque a suis lapsibus bene viuendo erigit . Quid ergo iste
nisi vsque ad Babylonem venit , et ibi libcratus est? Nonnumquam quis-
que erubescens mala , quae fccit , se contra se erigit , et bene operando
ad statum rectitudinis redit . In Babylone itaque liberatus est , qui pec
diuinam gratiam ostenditur etiam de confusione saluatus .
Cap.LVI. T>e 1. Omnis homo,qui ex eo,quod agit , humanas laudes appetit , te-
appetitu lau- stem in terra quaerit . Qtii autem de actibus suis omnipotenti Domino
«Jis humanae, placere festinat, testem se habere in caelo considerat . Quum multi m;Ja
vel fauonbus esta laurfibus exaltant , inde fit , vt incessanter crescat culpa fauoribus
adulantium
g
enlltr j ta . Curari autem vulnus negligitur , quoJ dignum praemiis , lau-.
•

'°o* deque videtur Bene . itaque per Salomonem dicitur : Fili mi , si te lacta-

Ta Q
;
t
-
m
uertnt peccatores , tie acqiuescas . reccatores enim lactant , quum vel per-

Gr.Mor.4.28. petranda mala blandimentis inferunt , vel perpetrata fauoribus extollunt

n.51. Quid enim aliud peccare , quam occumbereJ* Sed quia peccantem laudi-
Prou. 1. 10. bus
 . .

SENTENTIARVM. 273
bss prosequuntur , quasi extinctum sub verborum suorum aggere abscou-
duntur. Arundinem mox vt aura tetigerit , in partem alteram fertur
Ht quid per arundinem nisi carnalis animus designatur , qui mox fauore,
vel detractione tangitur, in partem quamlibet inclinatur?
2. Si ab orc cuiusquam aura fauoris flauerit , appetitus laudis buma-
nae hilarescit . Extollicur , totumque se quasi ad gratiam inflect.it sed :

si inde ventus detractionis erupit,vnde laudis aura veniebat, mox hunc

quasi in partem alteram ad vim furor inclinat Ne paulatim , atque inul-
.

te crescere debeat adulatio , statim , et sine mora est oris gladio ferien-
da , et per zeli iustitiam funditus extinguenda In euangelio fatuis virgi-
. I. ia Eoang.
nibus cum increpatione dicitur Ite potius ad vendentes , et emite vobis ;
:
hona . 12. n.3.
venditores quippe olei adulatores suat : quoniam in accepta qualibet
Maun. 25. 9.

gratia vanis suis Iaudibus nitorem gloriae offerunt , quasi oleuni ven- °

dant . Principale corporis nostri caput ebt . Appellationis enim capitis

ea , quae principatur corpori , mens vocatur. Impinguat ergo caput oleum
peccatoris, quum demulcet mentem fauor adulantis Si fauores suos quis-
.

que audiens ad superni iudicii considerationem redit,ac ne de his apud

occultum arbitrium grauetur, metuit , quasi expurgationis igne ad magni-
tudinem claritatis excreuit , et vnde inceadium trcpidationis sustinet,in-
de clarius fulget
1. Quum certe nouimus , quod maledictum scriptura sacra prohibet , Cap. LVII.
cur rectc aliquando fieri dicimus , quod vitare eodem sacro eloquio non Qoaliter sacra
ignoramus ? Sed sciendum nobis est,quod scriptura sacra duobus modis 'enptuta ma
lea,ctI P romal
maiedictum memorat Aliud videlicet, qubd approbat , aliud , quod da-
.

mnat . Ahter enim maledictum profertur iudicio lustitiae , ahter huore ~

vindictae . Maledictum iudicio itistitiae , ipso primo homine peccante , Gr.4. Mor. 6.
prolatum est , quum audiuit Malcdicta terra in operibus tuis
: Maledi- .
Gen. ?. 17.
ctum iustitiae iudicio profertur , quum ad Abraham dicitur Maledicam : Gen. 12. 3.
maledicentibus tioi Rursus quia maledictum non iudicio iustitiae , sed
.

liuore \indictae promitur , voce Pauli praedicantis admonemur , qua ait -.

Benedicite , et nolite maledicere et rursum Ncque maledici tegnum Dsi

: : Kom. ia. 14.
pussidebunt . Deus omnipotens maledicere dicitur, ct tamen maledicere «-Cor 5.
-

liomini prohibet ; quia quod homo agit malitia vindictac , Deus non
facit nisi examine , et virtute iustitiae .
2. Quum sancti viri maledictionis sententiam profcrunt , non ad hanc
ex voto vkionis,sed ex iustitia examinis erunipunt Intus enim subtile .

Dei iudicium aspiciunt , et mala foras exurgentia , quin maledicto debeant

ferire , cognoscunt ; et eo in maledicto non peccant , quia ab interno iu-
tlicio non discordant Petrus apostolus ia offerentcm sibi pecunias Simo-
.

nem sententiam maledictionis intorsit , dicens Fccunia tua tecum sit in: y\ct. 8. 20,
perditionem . Qui enim non ait,«f,sed non indicatiuo, sed optati-
sit ,

uo modo se haec dixisse signauit Elias denique duobus quinquagenariis

.

ad se venientibus dixit Si homo Dei snm , dtsccndat iguis da caelo,ct

: 4- Kc g' l •

* nsumat vos Qiiorum vtrorumque sententia quanta vcritatis latione

.

ialuit , termiuus causae monstrauit Nain ct Simon etiam perditj

.

Tem.VII. 111 M
 274 APPENDIX IX,
intenit duos quinquagenarios dcsuper veniens flainma consumpsit ,
, ct
Virtus subsequens testincatur , qua mente male.lictionis sen.teatia promi-
tur . Quum et rnaledicentis innocentia permanet } et tamen eum , qui
maledicitur, vsque ad interituin maledictio absorbet , ex vtriusque partis
fine colligitur, ( quod ) ab vno , et intino iudice in reu.n sententia
sumpta iaculatur vniuscuiusque. , qualiter in scriptura
, si subtiliter beati
sancta maledicti promat sententiam , verba pensamus. Non enim eius ma-
ledictio ex malitia delinquentis, sed ex rectitudine iu.licis procedit ; non
enim ira commoti , sed doctrina tranquilli Qui enim iam recta maledi- .

cens intulit, non perturbationis vitio succubuit, sed doctrinae magisterium

impen lit .

Cap. LVIII. lubilum dicitur , quando iueJTabile gaudium mente concipitur , quod
i.

Quid sit iubi- nec abscondi possit, nec sermonibus aperiri,et tamen quibusdain moti-
lum .
bus proditur , quamuis nullis proprietatibus exprimatur Dauid Propheta .

Taio i- 36. jntuens , electorum animos tantum gaudium mente concipere , quantum
Gr.Mor. 24.6. sermone non valeat aperire,ait: Beatus populus
, qui scit iubilatiouem .
p 'xr <>
t&on enim ait : Qui loquitur , sed qui scit , quia sciri quidem iubiiatio in-
tellectu potest , sed dictu exprimi non potest . Per iubilum sentitur , quod
vltra sensum est , et quum vix ad contemplandum sufficiat conscientia
sentientis ,
quomodo ad exprimen.lum suflicit Iingua dicentis i
Cap LIX. De 1 . mente fidelium primus as-ensionis gradus est timor Domini Secun-
In .

discretione dus pietas Tertius scientia Quartus fortitudo . Qiiintus cousilium Sextus
. . .

spiritus septi- jntellectus Septiinus sapientia Isaias propheta in Christo enumerans gradus
. .

lormi.s
septiformis gratiae, ait Requiescet super ettm spiritus Domini, spiritus sapien-
*
:

i.in zec
^.^^ ^ e( i te ue QiUi .
spiritus cousi/ii , et fortitudinis ; spiritus scientiae , et pie-

Taio
"/" 2j. ' tatn et rt f^ eoit eum gradus de caele-
spiyitus timoris Domini . Quot scilicet

Isii. xi. 2. stibus loquens descendendo magis, quam ascendendo numerauit . Videlicet
sapientiam , et intellectum , consilium , et fortitudiuem , scientiam , pietatem ,
Prou. 9. 10. et timorem . Et quum scriptum sit Jnitium sapientiae timor Domini , :

constat proculdubio , quia timore ad sapientiam ascenditur, non autem

a sapientia ad timorem reditur Perfectam proculdubio habet sapientia .

Moann. 4.18. charitatem , sicut scriptum est Perfecta charitas foras mittit timorem . Isaias
:

ergo , quia de caelestibus ad ima Ioquebatur , coepit magis a sapientia,et

descendit ad timorem . Sed nos , quia a terrenis ad caelestia tendimus,
eosdem gradus ascendendo numeremus , vt a timore ad sapientiam per-
uenire valeamus. Est timor Domini in mente fiJelium ;seJ qualis iste ti-
nior est,si cum eo pietas non est l Qui enim misereri proximo igno-
rat,qui compati eius tribulationibus dissimulat , huius timor ante omni-
potentis Dei oculos nullus est , si non subleuatur ad pietatem . Sed sae-
pe pietas per inordinatarn misericordiam errare solet , si fortasse peper-
cit , quae parcenda non sunt. Peccata enim , quae feriri gehennae igni-
bus possunt , disciplinae sunt verbere corrigenda . Sed inordinata pietas
quum temporaliter parcit , ad aeternum supplicium pertrahit .

2. Vt vera , et ordinata sit pietas,ad gradum est alium subleuanda.

Id est,vt sciat,vel quid ex misericordia puniat>vel quiJ ex misericor-
 SENTENTIARVM. 27?
cua dimittat .Sed quid si sciat , quid agere quisque debeat , vfrtutem vero
agendi non habeat Scientia ergo nostra crescat ad fortitudinem , vt quum
.'

videt , quid agendum sit,r.gere per mentis fortitudinem possit : ne timore

trepidet , et pauore colJapsa non valeat bona defendere, quae sentit Sae- .

pe fortitudo , si improuida fuerit , et minus contra vitia circumspecta ,

insa sui praesumptione in casum ruit Ascendat ergo ad consilium , vt
.

praeuidendo praemuniat omne , quod agcre fortiter potest Esse consi- .

lium non potest,si intclJectus deest Quia qui non intelligit malum ,
.

quod agcntem grauat , quomodo potest bonum solidare , quod adiuuat ?

Itaque a consilio ascendamus ad intcllectum Si intellectus magno qui- .

dem acumine viget , et moderari se nesciat per maturitatem , ab intelle-

ctu ergo ascendatur ad sapientiam ; vt boc , quod acute intellectus inue-
nit, sapientiae maturitate disponat Quia igitur per timorem surgitur ad al. iapiealttt
.

pietatem , per pictatem ad scientiam ducimur, per scientiam ad fortitu- mature.

dinem roboramur , per fortitudinem ad consilium tenlimus, per consi-
lium ad intellectum proficiscimur , per intellectum ad maturitatem sapien-
tiae venimus . Septem gradibus ad portam ascenJimus , per quam nobis
aditus vitae Spiritualis aperitur .
1. Qui Deum Jiligunt i'A mundi fine , vel percussione gaudere, atque Can.Ly.Ds
hilarescere iubentur : quia videlicet eum , quem amant, mox inueniunt, variis nercus-
dum transit is, Absit , ne fidelis quisque Deum sionibus mun-
quem non atnauerunt .

viderc non desideret,et de mundi percussionibus lugeat, quem finiri iis-di.

dem ipsis percussionibus non ignorat . Ex mundi dcstructione lugere eo- Taio5.24-
rum est, qui radices cordis in eius amore plantauerunt , qui sequentem ( ' r I,inEl1, '

\itam non quaerunt, qui illam neque esse suspicantur . Nos,qui illa cae- '

Jestis patriae gauJia acterna cognouimus , festiriare ad eam quantocius Je-

bemus. Optandum nobis est citius pergere , atque ad fllam vitam felici-
tate perpetuam peruenire .
1. Sancta ecclesia in primitiis suis multitu line gentium fecun^a, Cap. LXI. De
vix in mundi fine iudaeos, quos inuenerit, suscipiet , et extrema colligens, iudaici populi
eos , quasi reliquias frugum , ponet . De quibus inJaici populi reliquiis c,rca munJi h-
Isaias: iW fuerit numerus fitiorttm hrael , qujsi arenae maris , reliqttiae
nem C0lu:cr -
eius saluae fient EHa veniente , promittitur , qnod reducat corJa filiorum fp°
.
m
ad patr.s eorum Vt doctrina , quae nunc a iu.Iaeorum corde ablata est, "
.
Q r n pr j c f j

tnnc miserante Domino reJeat , quando hoc de Domino intelligere coe- 1. 4> uor. c.4.
pciunt filii,quod praedicauerunt patres ludaicus populus in fi.ie munJi Isai. 10.22.
.

liberabitur a seruitute peccati , sicut scriptum est Do/tec vleuitudo gett- Rom.xi. 25.:

tittm introirtt , et sic otnnis lsrael saluus fisvet Et sicut Propheta ait Si tsai. io. 22.
. :

fuerit nutnerus fiiiorum Israel , sicut arena maris , reliquiac satuae fiettt .
Sancta ecclcsia adhuc in hac \ita posita pro laboiibus , quos sustinct dupli- P rae ** lr ,

c I0,
cia munera recipit , quum susceptis,vt diximus , plene gentibus, in finc -

mtindi iudaeorum etiam ad se corda conucrtcrit , sicut scriptum cst Vo- :

nec pteuitudo geutium intraret , et sic omnis Israet saluus fieret .

1. Antiquus hostis extrema mundi atrocius tentaturus aggreditur, qui Cip. !

tauto fit feruentior ad saeuitiam , quanto se viciniorem Sentit ad poc- I)c Antichristi

M nj 2
tcmporibus .
 i 76 A P P E N D I X IX.
Ta!o 5. 26. nam . Considerat quippe, quid iuxta sit , vt licentiam nequissimae libeK-
Gr.IMor. 34.1. tatis amittat . Et quantum breuitate temporis angustatur, tanto mulli-*
"• x " plicitate crudelitatis expanditur. Quidquid diabolus nequiter valuerit,in
fine mundi callidius exquiret Tunc ceruicem superbiae altius eriget , et
.

per damnatum illum , quem gestat , hominem , omne , quod temporaliter

praeualet , nequiter ostenjet . Stellas de caelo in terra cadere est relicta
a nonnullis spe caelestium , illo duce, ad ambitum gloriae secularis in-
hiare . Iste igitur draco misit caudam , et traxit tertiam partem stella-
rum . Draconis eni.n cauda stellarum pars trahitur , quando extrema per-

suasione Antichristi quidam , qui viJentur lucere , rapientur .

8 Mcr ?i
2 " Nonnulli de tribu Dan venire Antichristum ferunt , sicut per la-
n .,_ cob patriarcham dicitur: Fiat Dan coluber in via , cerastes in semita ,
Gen. 49. 17. rnordens vngulas equi ,vt cadat ascensor eius retro . Hoc in loco Dan et
coluber asseritur , et mordens .Vnde non immerito dum israeliticus po-
pulus terras in castrorum partitione susciperet , primus Dan ad aquilo-
nem castrametatus est;illum scilicet significans , qui in cord« suo dixe-
Isai. 14. 13. rat x.Sedebo in monte testamenti , in lateribus aquilonis . Ascendam super
altitttdinem nubium ; similis ero altissimo . De quo et per Prophetam di-
Ierem. 8. 16. citur : A Dan auditus est fremitus equorum eius . Antichristus non so-
lum coluber,sed etiam cerastes vocatur . Cerata enim graece coraua di-
euntur Serpens , qui hic cornutus esse perhibetur , per quem digne eius-
.

dem Antichristi aduentus asseritur , quia contra vitam fidelium cum

niorsu pestiferae praeJicationis armatur etiam cornibus potestatis
Cap.LXIII.De i. lustis in hac vita ipsa sarcina suae corruptionis onerosa cst Quod.

salute,vcl lan vigiliae defatigant , somnus quaeritur,vt vigiliarum labor , atque anxietas
guore corpo- temperetur Nonnumquam etiam somnus occidit, fames corpus atterit ,
.

ns , vitaque
atc„ je vt e us ne cessitas repellatur, cibi requiruntur . Sed saepe et cibi
rraesentis cor-
j

grauant,qui ad repellendum n j u-i-. .•

1
debihtatis grauamen„ »r *<.r\
quaesiti tuerant. C^iio-

Gr Mor" 12 us ^K e subditi corruptionis sumus , auctori nostro minime respondemus ;

jj.n. 17. <J
u,a dum corruptio ab incorruptionc longe est, similitudo apta nostrae
Taio 3. 51. responsioni non est . Humana creatura eo ipso,quod creata est , in se-
et5 2. metipsa hubet sub se defluere sed a conditore suo homo accepit,quod
:

Ib.c.14. n.18. e t super se contemplatione rapiatur, ct in se ipso in incorruptione te-

Gr. Reg. Past. neatur . Admonendi sunt incolumes, vt salute corporis exerceant salu-
p. 3.C. 12. tem mentis ; ne si acceptae incolumitatis gratiam ad vsum nequitiae in-
clinent , dono dtteriores fiant ; et eo postmodum supplicia grauiora* me-
reantur , quo nunc largioribus bonis Dei male vti non metuunt .
2. Item admonendi sunt incolumes, ne opportunitatem salutis in per-
.-4 Cor. (5.2. petuum promerendae despiciant . Scriptum namque est Ecce nunc tem- :

fus acceptabile : ecce nunc dies salutis . Dicendum est eis, ne placere Deo ,
si quum possunt, nohierint , quum voluerint , sero non possint Sahis .

corporis , quando ad bene operandum accepta despicitur , quanti sit mu-

neris, amissa sentitur Et infructuose ad vltimum quaeritur, quae con-
.

gruo concessa tempora vtiliter non habetur . Per sapientissimum Salo-

Jrou.5. j).etc. monem dicitur^Af des alienis honorem tuum } et anm>s tuos crudeli 3 ~»e
 ,

SENTENTIAR V M. 277
fsrte irr.phantur extranei iuribus iuis , et labores tui si;:t i>: iomo alie-
na , et gerr.as in nouissimis , qtsando consumpseris carnes , e t corpus tuum .
Qtii namque a nobis alieni sunt, nisi maligni spiritus , qui a caelesti
sunt patriae sorte separati Qui \^ro honor nostcr est , nisi quoJ etiam
:

in lutcis positi , et conditi ad conditoris nostri sumus imaginem creati ?

Vei quis aJius crudeiis est , nisi ille apostata angelus,qui et semetipsum
po.na mortis superbiendo pereulit, et inferre mortem humano generi
ctiam perditus non pepercit ?
.

3. Honorcm suum dat, qui ad Dei imaginem,ac similitudi-

alienis
nem conditus , vitae suae tempora maiignorum spirituum voluntatibus ad-
ministrat . Annos etiam suos crudeli tradit , qui ad voluntatem male do-
minantis aduersarii accepta viuendi spatia expendit . Qtiisquis per ac-
ceptam valetudinem corporis,per attributam sibi sapientiam mentis , non
ex^rcen iis virtutibus, sed perpetrandis vitiis elaborat , nequaquam suis
viribus suam domum , sed extraneorum habitacula , id cst , immundorum
spiriuium Lcta multiplicat nimirum, vel luxuriando , vel supcrbiendo
:

agcm,\t eiiam sj adiiciens perditorum numerus crcscat . Plerumque ac-

cepta salus c.rnis per vitia cxpcnditur ; sed quum rcpente subtrahitur ;
qtuim njolestiis caro atteritur, quum iam egredi anima vrgetur , diu male
habita , quasi ad bene viuendum, salus amissa requiritur Tunc recte ge- .

munt homines , quod Deo seruire noluerunt, quando damna suae negli-
gentiae recuperare seruiendo ncquaquam possunt Vnde alias dicitur :
.

i^uum occideret eos , t;o:c quaerebant eum . Ps- 77. 34.

1. Admonendi sunt aegri , vt eo se Dei filios sentiant , quo illos di- Cap. LXIV.
sciplinae flagella castigant Nisi enim correptis filiis hereditatcm dare Deaegritudine
.

disponeret , erudire eos per moiestias non curaret . Dicendum est aegris, cor P oris •

ai
vt si caelcstem patriam suam credunt , necessari-um est , vt in hac labo- ^ ° '" y £*
.
rcs , vclut
,
•
m
• . ......,1
ahena patna, patiantur lapides sanctuarn diuim extra tuu-
:
Gr. Reg.
b Past.

si sunt,vt in constructione templi absque mallei sonitu poncrentur ; quia

videlicet nunc foras per fiagella tunduntur , vt intus in templum Dci post-
modum sine disciplinae pcrcussione disponantur , quatenus quiJquid in no-
bis est superfluum , modo percussio resecet , et tunc sola nos in aedificio
concordia charitatis liget Admonendi sunt aegri , vt considerent pro
.

percipicndis terrenis hereditatibus , quam dura crnales filios disciplinae

flagella castigent . Cur ergo nobis diuinae corrcptionis poena grauis est
per quam et numquam amittenda hercJitas percipitur , et semper man-
sura supplicia vitantur Lonsidcrent aegri , quanta salus cordi
: sit mole-
stia corporalis , quae ad cognitionem sui mentem rcuocat .

Quare quam plerumque salus a!«iicit infirmiiatis memoriam reforma-

2. al. memorl.x 4

ri, animus
vt , qui cxtra sc in clationcm ducitur , cui sit conditioni sub-
ditus,ex percussa , quam sustinct , carne memurctur . AJmonendi sunt
acgri , vt considcrent , quanti sit muneris molcstia corporalis , quac ct aJ-
missa pcccata diluit,ct ea qu;ic poterant a lmitti , compescit Qiiac ct .
,
aumpta ab cxtci ioribus plagis concussac mcntis pocnitenti..e vulnera in-
fligit In Proucrbiis Salomonis scriptum cst
. liuor vulueris abstergit Prou. 20. 30.
;
 . ,

278 A P P E N D I X IX.
mala ; et plagae itt Mala enim liuor vulneris abster-
secretioribus ventri*. .

git , quia flagellorum

dolor vel cogitatas, vel perpetratas nequitias diluit .

Quum exterius percutimur , ad peccatorum nostrorum memoriam taciti,

afflictique reuocamur, atque ante oculos nostros cuncta, quae a nobis sunt
male gesta , reducimus; et pcr hoc , quod foras patimur, magis intus quod
fecimus, dolemus Vnde fit , vt inter aperta vulnera corporis amplius nos
.

abluat plaga secreta ventris; quia sanat nequitias praui operis occulturrt
vulnus doloris . Admonendi sunt aegri , quatenus patientiae virtutem ser-
uent inccssanter quanta Redemptor ab his , quos creauerat , pertulic
, vt
mala considerent . Cur itaque asperum creditur , vt a Deo homo tole-
,

ret flagella pro malis , si Deus ab omnibus tanta pertulit mala pro bo-
nis ? Aut quis sana intelligentia d-' percussione sua ingratus extet , si ipse
hinc sine flagello non exiit,qui sine peccato vixit?
Cap.LXV.De i. Quid sunt nationes in mundo, nisi flores ih campo '.
Tendamus
breuitate , vel oculos cordis in hac Iatitudine mundi praesentis , et ecce quasi tot flori-
uoiseria vitae DUS q U ot hominibus, plenus est . Vita itaque in carne fios in foeno est.
-

praesentis .
Vnde bene per Psalmistam dicitur Homo , sicut foenum , dies eius , et
:

° r X1
'
'
sicut flos agri) ita florebit Carnis nos viriditas ostendit , sed ariditas
.

flos apparuimus , qui nonieramus:

pulueris ab aspectibus retrahit. Quasi
T ''
7 *

Ps 102.15.
arescimus
quasi , qui temporaliter
flos apparcbamus , et quia per momen-
ta homo quotidie compellitur ad niortem , recte iti libro beati Iob dici-
Iob. 14.2. tur Efjugit ,velut i'mbra y et numquam in eodem statu permavet
. Homo .

hic viuendi vires ad modicum accipit , vt in psrpetuum transeat , vbi eius

vitam termituis non concludat Sed in hac breuitate, vbi roboratus est .

colligit , vnde in perpetuitate inueniat , vel vt semper gaudeat , vel vt sus-

Mor. 13. 27. cepta supplicia non euadat Omne , quod transit , breue est , etiam si
.

3'« tardius tcrminari videatur. In mortis autem semita , per quam non re-
uertemur , ambulamus , non quod ad vitam carnis minime resurgen.lo re-
ducimur,sed quod ad labores huius vitae mortalis, veluL ad conquiren-
da laboribus praemia, iterum non venimus .

2. Qui considerat
,
morte , semper fit timidus in ope-
qualis erit in
ratione ; atque vnde in oculis suis iam quasi non viuit , inde ver.citer in
oculis sui conditoris viuit Nihil , quod transeat , appetit
. Cunctis prae- .

sentis vitae desideriis contradicit et pene mcrtuum se considerat,

: quia
se moriturum minime ignorat Perfecfa vita est mortis. meditatio ; quam
dum iusti solicite peragunt , culparum Iaqueos euadunt Vnde scriptum .

Eccli.7. 40. est In omnibus operibus iuis memorare nouissima tua , et in aetemum
:

non peccabis. Quantumlibet Iongum fuerit tempus praesentis vitae , eo

ipso breue est, quod permancns non est Neque enim dignum est , vt .

diutinum iudicetur , quidquid fine circumscribitur Si enim subtiliter con- .

sideretur , omne , quod hic agitur,poena miseriae est Ipsi etenim cor- .

ruptioni carnis seruire ad necessaria atque concessa, miseria est, vt con-

,

tra frigus vestimenta , contra famem alimenta , contra aestum frigora re-
quirancur
j. Multa cauteJa custoditur salus corporis, sed plerumque ctiam cu-
 ,

SENTENTIARVM. 27*
stodita amittitur , amissa cum graui labore comparatur , aut reparatnr
ct tamen reparata dubio permanet . Quid hoc aliuJ , quam
semper in
mortalis vitae miseria est i Amamus amicos , suspecti ne ofL.idi vaieant. al. qui suspe-
Formidamus inimicos , atque securi de cis non sumus , vtique quos for- cuone offendi .
miJamus Plerumque inimicis sic coafidenter quasi amicis loqui.nur. Et
.

nonnumquam pura verba pro.iimorum , et multum nos fortusse di.igcn-

tiu n ,
quasi verba suscipimus inimicorum . Et qui falli numquam , vel
fallere volumus, ex cautela nostra grauius erramus Iniquorum gloria , .

quum plerumque ia annorum mukitudine tenditur, ab infirmorum men-

tibus esse longa , et qu^si stabiiis aestimatur. SeJ quum repentious hanc
finis intercipit, breueru proculdubio fuisse reJarguit , quonia.n finis de-
terminans innotescit quia quod praetcrire potuit, modicum fuit.
,
I.Dc
1. Praefixi Jies praescientia nec aug.ri possunt , ncc Cap.LX\
ab interna Dei
mort oT ?°
minui nisi oontingat, v t ita pr.1cscia.1tur, vt aut cum optimis operibus
:

longiores sint, aut cu n pessimis breuiores Sicut Ezechias aug nentum '
.
I2< ^or<
dierum meruit impensione Iacrymarun , et sicut de pcruersis scriptu .11
J2 n 5 8 . .

/ ; lisciptinatis ejuiat mors .

: On ie,quoJ secu.i !u n praesens seculu.n Taio 3. -»4.
laboramus, vix vsque aJ nortcm suffi:it Mors oa nque iaterueuieas fru- 2. in tuang.
.

ctum nostri Lboris abscijit. QuoJ vetq pro aetcr.u /ita agitur, etiara 110:11.27.11.5.
post mortem seruatur : et tunc apparere iqteipit, quum laboru n carna-
Jium fructus coeperit non videri Ibi ergo illa retributio i.ichoat,vbi ista
.

terminatur. Horam nobi» vltima.n Do.ninus noster iccirco voluit esse i. in E.iang.

incognitam , vt sernper mens possit essc suspecta,et lum iliam praeuiJe: hom.13 n.x6.
re non poisumus , ad illa.n si.ie inter.nissione praeparemur ; quia venturae
mortis tempus ig.ioramus et post inortcm operuri non possumus % sjiper-
,

est , vt ante mortem tempoia indulta rapiamus Sic eni.n , sic mors ista . Gr. Mor. 15.
quurn venerit , vincitur , si priusquam venerit, timeatur . Redc nptor 110- 55. n. 68.
ster suscepit mortem , ne mori timeamus Ostendit resurreciionem , vt nos.

resurg.re posse co.ifi lamus .

2. \nde et eandem mortem non plusquam triiuanam esse voluit :

ne si in illo resurrectio differrctur , i.i nobis omnino desperaretur Exu- . Gr.Mor.8.15.

ta carne , ani.uam nequaquam iam visus hominis aspicit , qui.i post mor- n. 30.

tem non liberat , quem ante mortem gratia ad veniam non refqrmat .
Beatus D.iuiJ ait : txiet spiritus torum , et reuertJtur ad terrioi tuata . Ps. 145.4.
Tunc spiritus per cognitionem reatus sui ad terram consternicur , quum
caro , quutn -itam suam creJit , reJire ad puluerem vrgetur P..ululum . Gr. Mor. 12.
in praesenti vita roboratus cst homo , quia hic viuendi vires ad modi 19.0.24.
cum acccpit , vt in perpetuum transeat , vbi eius vitam terminus non
concluJ.it , sed in hac breuitate, vbi roboratus est , coliigit , vnde in per-
pctuitate inueniat,vel vt semper gaudeat , vel vt suscepta supplicia non
ciud.it Sicut hi , qui adhuc viuentes sunt , mortuorum anim.is, quo lo- Ib. cio.n.2j.
co habeantur , ignoraiu , ita mortui vitam in carne viuentium post eos
qualiter disponatur , nesciunt ; quia et \ita spiritus longe est a viti c.tr-
DW Et sicut corporea , et incorporea diuersa stint gencrc , ita etiam dlS-
.

co^.iuione
•
QjoJ tam.-n de animabus san-ccis sentiendum 11011 est,
.
 . . ,

2$o A P P E N D I X IX.
quia quae intus omnipotentis Dei claritatem vident , nullomodo credea-'
dum est , quod sit foris aliqui J , quod ignorent
5. Omnipotens Dominus ideo latere nos voluit finem nostrum , vt dum
incerti sumus,quando moriamur semper ad mortem parati inueniri de-
,

beamus. Gur igitnr quasi de , cuius vita

certo extollitur sub poena in-
Gr. Mor. 31. certitudinis tenetur i Sicut enim vir fortis,quum vicino iam belli certa-
c. 33. mine armis accingitur, palpitat , et festinat , tremit , et saeuit , quasi pa-
uere per pallorem cernitur , sed per iram vehementer vrgetur , ita vir
sanctus , quum passioni mortis propinquare se conspicit , a naturae suae
infirmitate concutitur , et spei suae soliditate roboratur. De vicina qui-
d-em morte trepidat , et tamen quod moriendo verius viuat , exultat Vnus- .

quisque vir sanctus ad regnum non potest , nisi interposita morte, trans-
ire et iccirco confidendo quasi ambigit , et quasi ambigendo confidic ;
:

et gaudens metuit , et metuens gaudet, quia scit , quod ad braiaum quie-

tis non perueniat , nisi hoc , quod interiacet , cum Iabore transcendat .

Quum morbos a corpore nostro repellere cupimus, tristes quidem ama-

rum purgationis poculum sumimus , certi autem de 'subsequenti salute
gaudemus Quia enim peruenire corpus aliter ad salutem non valet , ia
.

potu etiam , quod taedet

libet Quumque amaritudini inesse vitam animus
.

conspicit , moerore turbatus hilarescit .

4. Quum tempus vitae a diuina nobis praescientia sit proculdubio

praefixum , quaerendum valde est , qua ratione nunc dicit , quod iniqui
ex praesenti seculo ante tempus proprium subtrahuntur i Omnipotens Deus,
etsi plerumque mutat sententiam, consilium numquam Eo ergo tempo- .

re ex hac vita quisque subtrahitur , quo ex diuina potentia ante tempus

praescitur Sed sciendum , quodcreans, et ordinans nos omnipotens Deus,
.

iuxta singulorum merita disponit et terminum vt vel malus ille breui-:

ter viuat , ne multis bene agentibus noceat,veI bonus iste diutius in hac
vita subsistat , vt multis boni operis adiutor existat vt rursum malus :

Iongius differatur in vita , vt praua adhuc opcra augeat Ex quorum ten- .

tatione purgati iusti verius viuant ; vel bonus citius subtrahatur , ne si •

hic diu vixerit , eius innocentiam malitia corrumpat Quamuis omnipo- .

tens Deus iilud tempus vniuscuiusque ad mortem praesciat , quo eius vita
terminatur , nec alio in tempore quisquam mori potest , nisi ipso , quo
montur . Nam si Ezechiae anni additi ad vitam quindecim memorantur,
tempus quidem vitae creuit ab illo termino , quo mori ipse merebatur .

Nam diuina dispositio eius tempus tunc praesciit , quo hunc postmodum
ex praesenti vita subtraxit Qiium ergo ita sit , quid est , quod dicitur
.

quia iniqui sublati sunt ante tempus suum , nisi quod omnis, qui prae-
sentem vitam diligit , longiora sibi eiusdem vitae spatia promittunt i Sed
quum eos rnors superueniens a praesenti vita subtraxit , eorum vitae spa-
tia, quae sibi longiora quasi in cogitatione tendere consueuerant , in-
tercidit
.... 1. Qiiid est quod sancta ecclesia hostibus suis , vt castrorum
, acies
,'

cententiarum.
est timenda i Non enim a magno intellectu vacat ista comparatio , et ic-
circo
 . ,.

SENTENTIARVM. 2§r
clrco est subtifiter intucnda . Scimus, et constat, quia castrorum acies tun c Greg.in Ezcc.
hostibus suis terribilis ostenditur , quando ita fuerit constipata, atque den- hom.8. u.<J.
sata , vt in nullo Ioco interrupta videatur. Nam si ita dfsponitur , vt lo-
cns vacutis , per quem hostis possit ingredi , dimittatur,profecto iam sui$
hostibus terribilis non est Et nos ergo, quum contra malignos spiritus it\
.

SfttrituaJis certaminis aciem ponimur , summopere necesse est, vt per cha-

ritatem semper vniti , atque constricti
intemipti per discor- , et numquam
diam inueniamur . Quia quaelibet bona
nobis opera fuerint,si chari- in
tas desit , per malum discordiae locus aperitur in acie, vnde aJ ferijndos
nos valeat hostis intrare . Antiquus vero inimicus castitatem in nobis,si
Slfle charitate fuerit , non timct , quia ipse nec carne premitur, vt in eius

luxuria dissoluatur . Abstinentiam non timet , quia ipse cibo non vtitur
qui necessitate corporis non vrgetur Distributionem terrenarum rerttm .

non timet , si eidem operi charitas desit , quia diuitiarum subsidiis nec
ipse eget .

2. Valde autem in nobis charitatem veram, id est, amorem humilem ,

quem nobis vicissim impendimtts, timet , et nimis concordiae nostrae in-
uidet , quia hanc nos tenemus in terra , quam ipse tenere nolens amisit
in caelo . Bene ergo nunc dicitur Terribilh , vt castrorum acies ordi?;ata Cantic. 6.7.
: .

Quia electorum multitudines co maligni spiritus pertimescunt , quo eos

per charitatis concordiam munitos contra se , et conglobatos aspiciunt
Qttanta autem sit concordiae virtus , ostenditur , quum sine illa reliquae
virtutes non esse monstrantur . Magna enim est virtus abstinentiae ; sed si-
quis ab alimentis abstinet , vt ceteros in cibo diiudicet , et alimenta
ita
eadem , qttae Deus creauit ad pcrcipiendum cum gratiarum actione , fide-
Jibus etiam , damnet , quid huic virtus abstinentiae facta est , nisi laqucus
culpae l Vnde quoque PsaJmista nullam esse abstinentiam sine concordia
designans , ait: Laudate eum i,i tympano y et churo . In tympano enim co- Ps. 150. 4.
rium sicctun resonat ; in choro ::utem voces concorditer cantant . Qtiid cr-
go per tympanum , nisi abstinentia,et qttid per chorum , nisi charitatis cor-
cordia designatur r Qui itaque sic abstinentiam tenet , vt concordiam de-
serat , laudat quidem Deum in tympano
sed non laudat in choro Sic , .

enim abstinere , non nos ieiunandi, vel abstinen-

vel ieiuuare oportet , vt
Ji necessitati subdamus ; ne non iam deuoti , sed iuuiti rem voluutaiiam
faciamus Si enim quoslibet aduenientes , ieiunio intermisso , reficio , non
.

soluo ieiunium,sed impleo charitatis officium Ceterum si propter absti- . torte, fraf:.
nentiam spirittiales fructus, quos noui mea remissione dclectari contristo, , t>roftu.:::s
abstinentia mea non est virtus dicenda, sed vitium qttia abstinentiae co:i- :

tinuatio, nisi fuerit , quando res exigit praetermissa , et me inflat , et fra-

trem mcum , cui charitas ittuet , contristat , vel certe nihil tnihi inesse fra-
ternae charitatis demonstrat
J. Superbia est initium omnis peccati concupiscentia vcro poena peo vide sunri
:

cati;etiJeo non potcst alitcr vinci concupiscentia vitiosa, nisi prius ca- c.ao. et Isido-
ueatur pcr humilitatis virtutem superbia , quae tius est inimica Supe ha ri 1. 2. Scnt. .

yoJtintas facit Dci pracccpta contemni , humilttas vcro custodiri . Superbu c. 38.
Tom.Vll. N n
 . . ,
:

2 52 A P P E N D I X IX.
ex angelis daemones fecit humilitas homines sanctis angelis similes red-
,

dit . llla rebelles diabolo subditos facit , haec humiles Christo coniungit .
Superbi cupiunt in se, quod non faciunt , praedicari, humiles refugiunt ,
qui.iquid boni operantur , agnosci l!li vitia propria a se
. alienando per-
uersitate suae voluntatis excusant
, et bona sua suis viribus deputando
semetipsos turpiter iactant , isti siqua peccata commiserint, voluntarie con-
fitendo semetipsos accusant,et omnia bona sua diuino muneri deputando ,
Dcum iugicer laudant Quapropter si virtus non habitat in animo vitio-
.

so , superbia humilitatis non cedit impcrio quia non poterit mens re-
:

gnum habere virtutum , nisi iugum excusserit prius vitiorum Tunc eniin .

vitia fukliter ex pectore discedunt , si virtutibus cedant alioquin vel :

subsidunt ad tcmpus eiecta,vel redeunt, nisi virtutes in locis vitiorum ,

quac fueiunt depulsa , successerint
4. Qu.;propter pietas in nobis crudelitati resistat ; iram patientia fun-
data coerceat ; pulicitia libidinem vincat animositatem tranquillitas toll.at;
:

verbositatem taciturnitas moderata compescat ; desideria carnalia delecta-

tio spiritualis imminuat ; abstinentiae rigor aculeos carnis obtundat ; cu-
riositati studium spirituale succedat ; sobrietati cedat ebrietas ; mansuetu-
dini succumbat immanitas ; dominetur Ienitati maturitas . Dei , et proximi
charitate crescente cnnsumatur mundi cupiditas ; exclu.lat parcitas gulae
luxuriam ; castiget industriae virtus ignauiam ; reprimat humilitas vera pro-
fundam iactantiam; pellat simplicitas pura superbiam ; non impediat varie-
tas fucata constantiam ; emmendatiores augeant disciplinam ; frangat clc-
mentiam religiosa saeuitia ; et fundkus eradicet bonitas acquisita malitiam ,
vt e.xpulsione vitiorum celebretur introductio gloriosa virtutum .

5. At vtcumque iam patuit , quod Scriptura dicit

qualiter intelligatur,
Eccli. 10. 15. Initium omnis peccati superbia ; hic etiam vidjarnus, quod sanctus Aposto-
i.Tim. 6. 10. ]us &\ch: Radix omnium malorum est cupiditas Qiuim sanctus Spiritus ,
.

qui locutus est per Prophetam , per Apostolum quoque ipse locutus sit
ne sibi possit esse diuersus ; solicite considerare debemus , quare ille
initium omnis peccati superbiam , hic omnium malorum cupiditatem nomi-
nare voluerit . An forte sermonem propheticum Paulus apostolus , vt so-
let , exposuit \ quandoquidem siue initium omnis peccati , siue radicem ma-
lorum omnium dicas, vnum , idemque significas Porro cupiditas , atque su-
.

perbia in tantum vnum est malum , vt nec superbia sine cupiditate , nec
siue superbia possit cupidus inueniri Siquidem et diabolus , in quo te-
.

net superbia principatum , propriae potestatis, ac pcrdifonis humanae cu-

pidus fuit. Et ipse homo per appctitum arboris interdictae, ac diuinae si-
militudinis affectationem morbo se affectum cupiditatis ostendit De super- .

faia namque nascuntur haereses, schismata, detractiones , inuidia , verbosi-

tas , iactantia, contentiones , animositates , ambitio , elatio , praesumptio,

vanitas , inquietudo , mendacium , periurium , et cetera huiusmodi
6. Sed haec quis dubitet ex cupiditate quoque procedere , quum o-
mnes , qui fuerint illis omnibus morbis, quos nominaui , corrupti, habeantur
ct cupidif Iterum quum gulosos, intemperantes , ebriosos , auidos, rapaces,
 . ,

S E N T E N T I A R V M. 2 $j
fornicarios , adulteros , stupratores , incestos , flagitiosos citpiJitas reddat ;
quando possunt sine superbia tales fieri , sine qua omnino non possunt Dei
praecepta contemni , quibus prohibentur illa omnia mala , quae superius
comprehendi > Ideoque si volumus consummare nostri certaminis cursuin ,
caueamus imprimis cupiditatem , atque superbiam , non duo mala,sed
vnum , a quo trahunt omnes mali actus initium Nam sine superbia quae .

possunt saltem inchoari peccata , quum dicitur lnitium omuis peccati su- :

perbia i Aut sine cupiditate , quae est omnium malorum radix , quae pos-
sunt fieri mala , quum sine radice omnia aut nulla reputentur , aut mor-
tua l Deinde,si quodlibet peccatum perpetrare non possum, nisi meae de-
lectationi consentiam , quod cupiditatis est proprium , et Dei praecepta
contemnam , quod est * ; cx superbia, quae initium omnis peccati dicitur,
procedit omne peccatum .
7. Inuidus , qui alienum bonum suum facit , inuidendo supplicium * , Vide supra
nulla videtur ad inuidendum concupiscentia prouocari , sed tantum super- c24.ec Isid.j.
biae morbo vexari Sed si animi eius pestem , qua praecipitatur inccnsus, Sent cap. 25«
. -

subtiliter , alteque rimemini , inuenietis eum et perditionis eius cupiJum ,

cuius cupit interitum , et supcrbiae malo teneri , quo sibi iiigiter ingemi-
scit, mcliorem , cui inuideat , anteferri . Quis facile potest , quale sit hoc
malum , verbis exprimere, quod inuidus odio hominis persequitur diuinum
munus in , quum
homine potius amari homo debeat etiam pro sui meriti
sanctitate Tantos inuiJos habet iusta poena tortores , quantos inuidiosus
i

habuerit laudatores Siquidem inuidiosum facit excellentia meriti , inuidum

.

poena peccati Nec ei ab homine potest adhiberi remedium , cuius est

.

vulnus occultum .

8. Iam nunc videamus, quibus indiciis possit superbia deprehendi , vt Videlib. 3.

sicut in superioribus claruit , nullum peccatum posse sine illa committi , Senccnt.c.2;.
ita hic signa eius eluceant, quibus cauenda possit ostendi . Omitto illos
quos etiam ipse habitus , et incessus superbos ostendunt . Qnorum erecta
ceruix , facies torua , truces oculi, et sermo terribilis nudam superbiam da-
mnant . Qyi libidine dominandi possessi , quos possunt , violenter sibi subii-
ciunt, humana , diuinaque iura confundunt , honoribus intumescunt Passim .

cuncta diripiunt , suis criminibus gaudent , et seipsos superbiac corrupti

morbo non capiunt Hos ergo praetereo , in quibus superbia tam aperte
.

rcgnat,vt nec dignentur se occultare , nec valeant . Illos perdolendos os-

tcndo , atque corum cxcmpla cauendu denuncio, quos iam conuersos , et ali-
quartfulum proficientes superbia occultc captiuat , quos in profundum ma-
lorum frau Julenta damnatione praecipitat , ct. nc inde vnquain possint cmcr-
gerc,iugiter calcat Ipsa in cordibus talium locum diabolo facit
. Ipsa ci .

aduenienti munitum pectus familiariter pandit Ipsa introcuntem suscipit. .

Ipsa captis ius perdite viuendi constituit Ipsa omnibus bonis exarmat , .

quos semel inuaserit Ipsa, quiJquid in eis remanserit , quod vitiis pos
.

obniti ne contra se forte conualescat , interimit

,

9. InJe enim cst , vt hi,quos superbae mentis tabcs purulenta cor-

rumpit , seniorum suorum non obseruant impeiia, sed iudicant Dc suis .

Nn 2
 2 <?
4 A P F E N D I X I X.
negligentiis obiurgati aut rebellant insolenter , aut murinurant ; de loco
superiori disceptant , praeferri se etiam melioribus impudenter affectant .
Simplicitatem spiritualium fratrum imprudenter exaggerant . Suas senten-
tias procaciter iactant .Obsequia delata fastidiunt ; negata pertinaciter
nuaerunt , natales moi-ibus anteponunt . Iuniores suos elati despiciunt .
forte, se mino- Conferri sibi aliquos posse , non credunt Aequari se moribus dedignati ,
.

ribus . super eos se solo animi tumore constitnunt. Non seruant in obsequio re-
uerentiam, in sermone modestiam , in moribus disciplinam Habent inin- .

tentione pertinaciam , in corde duritiam , in sermocinatioae iactantiam ;

in humilitate fullaces,in locutione mordixcs , in odio pertinaces Subie- .

ctioni impatientes ,
potentiae sectutores , omnibus bonis odibiles Ad opus .

bonum pigri, ad communionem feri , ad obsequiurn duri , ad loquendum ,

quo3 nesciunt , prompti, aJ supplantandum parati , ad omnia, quibus sub«

sistit fraterna soeietas , inhumani Temerarii in audiendo , praesumptuosi
.

in doccndo,clamosi in Ioquendo , fastidiosi in audiendo , effrenati defor-

mitcr in cachinno , onerosi amicis , infesti quietis, ingrati beneficiis,infiati
obsequiis , et imperiosi subiectis .

10. Haec sunt superbiae grassantis indicia , quibus Dcus offenditur , et rece-
dit , ac superba corda dcstituit His malis diabolus pastus exultat, et inuitatur,
.

vt veniut Superbas nuntes intrat, vt teneat , erigit , vt elidat , fouet , vt per-

.

dat Qui inexplicabiliter de ipsa perditorum captiujtate tripudiat, vt captiuos

.

suos , quos superbiae iuribus sibi subiecit , iure possideat, et omnia illa mala ,
quae superius comprehendi, per illos exerceat Merito igitur periustum Dci
.

iudicium deseruntur huiusmodi , occulto praedamnati supplicio, quoniam non

violenter addicti , sedsponte cedunt snperbiae decipientis imperio, cui vti-
que possint , si volucrint , repugnare liberae voluntatis arbitrio , liberato
per donum sancti Spiritus , et munito Verumtamen etiam tales si ad
.

recipiendam salutem diuinitus animati spem resipiscendi concipiant , nec

se in peccatis suis desperando contemnant , poterunt fructuosae satisfactio-
nis medicamento sanari , et superbiam , quae eos a Deo suo tumefactos
excusserat , fundatae humilitatis assumptione dominantes, vinculis damna-
tionis absolui . Quod qualiter fieri possit,supra iam diximus,quum de
ipsa superbia, vnde processerit , quo peruenerit , quid egerit, tractare-
mus Nam a diabolo processit , ad hominem primum peruenit,et in ipso
.

totum genus humanum velut in radice fructum naturae sponte peccantis

vitiatione corrupit .
li. Ordo ipse videtur exigere , vt de inuidia quoque pauca dicamus,
quae in tantum de superbiae fonte manauit,vt dLbohis , qui per super-
biam periit, hominem primum statim succensus inuidiae felle perdiderit.
Proinde , quia idem diabolus superbiendo inuidus supcrbus apparuit , non
superbia fructus inuidiae fuit , sed inuidia ex superbiae radice processit ,
vnde quoniam quantum inuidos afrligat inuidia , superior sermo iam pro-
didit, non hic de illius supplicio dicendum videtur,quo suos animos in-
uidi Janiando conficiunt ; sed hoc tantum , donante Domino , debemus
ostenderc , qualiter inuidi secure viuentium merita sua faciant inuidendo
 SENTENTIARVM. 2S5
peccata , et quantum fn eis bonum corrumpat inuidia . Quidquid boni
fieri , vel dici a sanctis omnino non credunt , aut res be-
audierint , aut
ne gestas in malum interpretando conuertunt Omne malum , quod de .

ilJis mendax fama iactauerit

, , statim , credunt Fe-
quasi si ipsi viderint .

raliter eis,qui iliud verum non esse probare voluerint , contradicunt.

Omnia suis aemulis fingunt , eorum profectu deficiunt . Odia intra se
abscondunt , in suos cruciatus enutriunt , proficientibus inuident , peccan-
tibus fauent , bonorum malis gaudent . De profectibus lugent , in inimi-
citiis gratuitis ardent , dcprehendi peccatores per sui malitiam timent,
semper amari, numquam certi , amici diaboli, inimici etiam sui Omni- .

bus odiosi, ad gaudenda anxii , ad plangenda Iaeti,vbique peruersi . ln-

ter amicos discordiam seminant Discordantes attentius,si possunt , iu
.

discordia confirmant .

12. 0,Mnionem bonorum mendaciis decolorant . In spiritualibus car-

nalia laudant, vt spiritualia bona eis deesse persuadeant Amicitias si- .

mulant , vt eos,qui se in charitate sibi commiserint , qua possunt , arte

decipiant ; odiorum sibi occasiones prauis suspicionibus coaceruant ; dae-
mones , quorum sectantur facta , lactificant , sanctos viros, quibus sunt noti,
contristant Velut amici in obsequio , hostes in animo : continentes in
.

verbo , turpes in facto prodigi secretorum malorum , tenaces suspicio-

:

num , inanes bonorum , pleni sordium , praediti fraudibus, aduersarii cor-

de virtutibus, praui moribus , et insidiosi cunctis secum in simplicitate
viucntibus. Hutc , ct talia sunt , quae omnes inuidos bonis voto , siue
animo inimicos ostcndunt. In haec mala deueniunt , qui insectando se-
ctandos , et diligendo abominandos fcraliter a communione bonorum '

omnium se ipsos excludunt , vt illud bonum iure non sit in eis , quod
persequuntur in bonis . Considerate , obsecro , qualiter inuidos punitura
sunt mala sua , quos etiam bona puniunt aliena.
15. Vbi isti poterunt fieri boni, qui sunt in bono mali , aut quando
bene malis vsuri sunt,qui male bonis vti non desinunt i Bene malis vsi
sunt martyres sancti,in testimonio Saluatoris nostri veraces , et in castris
spiritualibus strenui bellatorcs , qui tribulationibus , ct dainnis , ac variis
cmciatibus afflicti paritcr,ct probati , terrenis caelestia mutauerunt , et de
bono vsu malorum profecti , ad gaudia bonorum pereunium peruenerunt .
ltem bonis vtitur iouidus male,qui ab omnibus bonis , quae miscr cxe-
cratur , abscissus, animi sui supplicio relinquitur affligendus Et quis eis pot- .

crit subuenire , qui se sibi exhibcnt inuiJendo carnifices ? Aut vnde sibi
inuidus parabit salutem , qui de salutis materia contrahit , bonis male
vtcndo , perniciem : Verumtamcn si inuidi quoque , sicut alii peccatores,
diuinitus inspirati inspem recuperandae salutis assurgant , ac sibi quali-
ter sunt Deo placituri, displiceant , si non imitentur Cain , qui prius-
quam domioantis inuidiae furore caecatus germano suo vitam per sce- ,
lus extursit, et animam suam fraterni corporis morte perculsam suppli-
cio aeternae mortis addixit , conseqoendae veniae desperatione depressua
ait ad Dominum Maivr : cst i/.itjuius v.ca , (k Uiim Vt icniavi merear ; lioc Gen. 4. ij.
 ,,;;

»Stf A P P E N D I X I X'.

est dicere Deo Indulgere mihi non peto, quum peccatorum meorurri mz>
:

gnitudine indulgentiae vestrae vincitur tiiagnitudo .

14. Denique nusquam Iegitur,aut poenituisse de suo scelere , aut ve-
niam meruisse. Si ergo ab huius abhorrentes exemplo, se sibi auferant
et Deo suo restituant , nec se in proftmdum malorum, salutem desperan-
do, , quis
proiiciant dubitet , immo qnis firmiter non credat , eis prioris
malitiae veniam posse conferri , si modo inuidiae vulnere sanato correcti,
amaritudinem pectoris sui dulcedine fraternae dilectionis expellant , eos
simpliciter amando,quos oderant,vt ad bonum fraternae communionis,
(orie,ae pacis. lac pacis bonorum omnium , quorum grauantur meritis, adiuuentur exem-
plis :His ita super inuidia disputatis , quam graui malo ctiam vanitas
vanos inuoluat , consequenter expediam .

15. Quae , vt facilius vitari possit , quid in se corruptionis habeat

breuiter declaremus . Est enim vanitas inflata quaedam circa delectatio-
nes varias animi languentis afiectio , potiendi honoris auida ,simul et ne-
scia .Morbo excellentiae inanis inflata , caua , et morbiJa , turbulenta,
animorum leuium domina Male fundatis omnibus blanda , suimet capien-
.

dis repngnantibus seductoria , captis inuicta Simulatio quaedam virtu-

.

tum , anima vitiorum , fomes carnalium delectationum , labes morum , ap-

petitio dignitatum , dulcis miseris, amara perfectis , periculosa dubiis,im-
periosa subiectis . , captiuatos oblectat , ambititiosos vexat
Faciles captiuat
angustos inflat ,humiliat. Cui seruiunt tumidi, sub qua iacent
inflatos
elati,quam inueniunt perditi , ad quam currunt lapsuri, in qua sibi vi-
dentur stare lapsi . Haec est vanitas , quae non aliquas virtutes , vt pu-
tatur , exanhelat , sed licentiam vitiorum , quum fuerint de vitiosis rcce-
pta , corroborat . Ceterum mentes virtutum plenas omnino non penetrat
vacuos ergo, ac nuilis fultos virtutibus tentat , et ipsos fastu ruinosae
fort» tpubli- ambitionis inflatos in occulta dedecora quaedam publicae fruendae dele-
caefamae . ctatione praecipitat , sicut vacuam nauem tempestas in diuersa tumidis fiu-
ctibus iactat,ct in area , frumentis sua grauitate manentibus , leues ex ea
ventus paleas raptat Qtiod si ita est, non vitiosos facit vanitas , sed
.

ostendit , quae illos sui ;.filatus vento circumfert , ac lubricis circumactos

affectibus rotat ; qui se ad omnes eius impulsus studio propriae volunta-
tis accommodant ; qui se de operibus, quorum sibi conscii non sunt,
turpiter iactant ; qui se ab omnibus praedicari pro nefas affectant , qui !

sanctos viros sui comparatione contemnunt ; qui vitio aurae popularis ela-
ti , nihil sibi deesse perfectionis existimant . Salutationibus occurrentium
gaudent;suis adulatoribus fauent ; voluptatibus parent ; omnibus turpibus
placent Gestiunt docere , quod nesciunt; credi de se sublimia volunt
.

delectabilia granibus anteponunt; execrantur verbo , quod animo concu-

piscunt . Appellationes virtutum vitiis suis imponunt , se ipsos fallunt ,
fauentes sibi decipiunt , in promissione honesta veloces, in exhibition6
mendaces, a bono mutabiles, mali tenaces , in verbo graues , in animo
turpes, vbique fallaces , laeti ad prospera , fragiles ad aduersa , inflati aa
obsequia, anxii ad opprobria , immoderati ad gaudia, faciles ad humana',
difficiles semper ad honest^.
 . . ,, ^

SENTENTIARVM. 2S7
16. His , premit, nec eos aut morbum
et hfs simiiibus delinitos vanitas

suum aut ad medicum venire permittit Et quid cst ad medicum ve-

sentire , .

nire, nisi infirmum suas infirmitates agnoscerc, nec placere sibi, sed de factis
quae illi videbantur esse gloriosa , confundi i Qiiod certe illi non f.iciunt, qui
desideriocompsrandae opinionis incensi, eis tantum operibus, qcibus emitur
fauor humanus, seruiunt, et morum bona contemnunt . Tantumque eos
ardor humanae laudis inflammat, vt laboriosa opera , quae populus admi-
ratur,et quibus fama diffunditur , sine labore suscipiant , et libenter exer-
ceant . Inde esc , quod ieiunare , abstinere , vigiiare , ecclesiam frequenta-
re , vel psallere, quum haec omnia sine labore non fiant , etiam cum de-
lectatione iiii faciant,qui se ex his placere omnibus concupiscunt Non .

quod ista, et omnia Dei non» faciunt , sed quod ilii praebCiitur ea magis forte, //// prt-
Deo , quam ho.ninibus exhibere, qui feruentius stuJent etiam moribus bentur .
sanctis excellere Ceterum si quisquatn foris, vbi potest , magnus credi
.

resplendeat , et intus , vbi solus Deus videt , squaleat , quis non intelligit ,
quod illi omnes abstinentiae , ac vigiliarum , ieiunioruinque continui la-
bores , quos nobis tolerabiles vanitas facit,non sint ornamenta morum ,
sed velamina vitiorum : Qiupropter vigiliae , ieiunia , abstinentia, eleemo-
j , et cetera huiusmodi augere debent bonum nostrum , non valere
pccoatum, nec pro tristicia , sed cum iustitia Deo sunt exhibenda Mul- .

to quidem attentius debent praecepta perficvre , qui ea parati sunt per-

fectionis amore transcendere Alioquin si inuiJi , si elati , si superbi , si
.

cupili , et similia mala pectoris sui non reprimant, et tamen corpus suum.
ieiuniis , ac labore abstinentiae , qu.imuis continuatae , conficiant, nec illa
cos opera impeusa vanitati iustificunt , et haec vitia,quae negligunt, emen-
dare contemnunt

APPENDIX X.

Exhcrtatio humilitath . Ex editione Elorezii .

I. V^_uis
lisquis nutu Dei cuiuslibet offkii dignitate praeluces, hic proui- VlJe Tsidoria-
dac gubernationis vtilitate ceteris praecedis hominibus , hanc exhorta- na C.R4. n.19.
tiunculam meam diligenter , quaeso , recipius , nec pomposas in ea spa- ^- ! S' ht 'lter *
mas rhetorum quaeras ; quia humilitatis virtus non verborum elatione , 1 uaeia •

scd mentis puritate requiritur. Et si forte durius aliquod videor loqui,

veritatis haec culpa , non mea est . Nam ideo quaedam dura sunt, quae-
dam mollia,sed et quamuis alterntrum sibi omnes honrines debeant ve-
ritatem , libere tamen loquar , ncmini vcrius debcre aliquiJ Jici , quain
ei , qui praesidet multis. Cui etsi usperu.n aliquid ex vcritate aliquan-
do,vt assolet , offcratur , velut antiJotum quodjum , quamuis forte sit
tamen quia salutiferum est , etiam si amaricet , bibcndum est
2. Hoc
ergo hortor in primis,vt scmpcr dclcctabilia illa nimis ho-
rninum blandimenta pertimeas . Non enirn in h.iC re tanta vigilantiuc
industria adhibcuda cst , quautum in iilis sermonibus repcilcndis , qui si
 288 A P P E N D I X X.
quadam simulationum delectatione subne-ruant , qui pro-
rigiditatem animi
merendae gratiae aditus , non laborum merito , sed assentationum rima-
tur acumine Vtilia ergo potius, quam obsequentia verba recipies , re-
.

cta magis , quam affabilia , et iucunda captabis Adulanti siquidem adgau- .

dere, regium vitium est adulari vero,seruiIe est Sed quamuis adulan-
: .

** 3 dgaudere regium sit , tamen v*itiiim vsu vernaculum hoc , et quasi

1
' vitiorum
vsu
proprium munus est , egregia verba potentum subsequi , et ex illorum
voluntatibus formare sermonem Nam siquid forte laudauerint , et id non
.

l' Denter audiri prospexerint , continuo accusant , siquid paulo ante lauda-
al laudaue-
fgjtt. uerunt Siquid vero vituperauerint ,id iterum , si ita patrono visum fue-
.

rit , laudant Atque ita inter hos tales adulati animus fertur , tamquam
.

nauis inter varios aurarum flatus, quia non habet , quo exeat , et fluctua-
tur Inter hos ergo , quorum vberrimus quaestus hic maxime est , desi-
.

deriis viuere alienis , animum tuum summa discretionis mensura constrin-

ge;vt quum multis adulantes hinc , atque inde nihil aliud nisi tantum,
quod deiectet , insinuant , offerentes quaedam gloriae verba , in quibus hoc
tibi dicitur Deo, agnoscas, nihil aliud ex his proprium tuum
, quod et
esse , nisi hoc tantum, quod tecum , et quum de hac vita excesseris, per*
mansurum est . In omnibus ergo,in quibus adulationum nimietas etiam
forte homim .
term nos hominis competentes excessit , illud dauidicum recordaueris do-
'

cumentum , in quo ille venena adulationum deuitans , ait : Corripiet me

iiutui in misericordia , et arguet me , oleum autem peccatoris non impin-
guat caput meum . Oleum namque peccatoris adulatio est,quae leui qua>
dam , et suaui vnctione caput interioris hominis,quod estcor, quasi vn-
gendo dinitidat . Melius ergo sibi esse dixit propheta Dauil , ab homine
iusto argui , vel moncri , quam a quouis adulatore laudari Recte autem .

adulatorem pcccatoris nomine denotauit , cuius id rnaximum ante oculos

Dei , et detestabile est peccatum , aliud corde tenere , aliud ore proferre.
De talibus enim et in alio psalmo dicit Molliti sitnt sermoties eius super :

oleum , et ipsi sunt iacula De iusto autem dicit Loquitur <veritatem in

. :

corde suo t et non egit dolum in lingua sua . Vt autem in his rebus quae-
uis hominum subtiiitas , nullo vnquam laudationis titulamento , creduli-
tatem mentis tuae attrahat in consensu , ad ipsius D. N. IESV Christi euan-
gelica illa gesta conuertere, et inuenies , illum dominantium dominum
magnum nobis dedisse inter humanas laudes humilitatis exemplum . Hanc
ergo excole,hanc magistram habeto , hanc tibi inter laudationum illece-
bras arbitram pone Quanta portio ex his , quae homines adlaudando
.

tribuunt, vel quanto tempore tuasit,haec non permittas placidis auribus

audire , quia ficta .
3. Postremo haec sancta humilitas , subductis a te omnium simulatio-
num ilJecebris, tunc tibi caelum aperiet , quum tibi in aure dixerit Quia :

terra es Tunc te in illa vera societate hereditatis Dei introducet , quum

.

te in omnibus admonuerit gjuia homo es,et peccator . Et quum vniuer-

:

sas rationes ex his , quae ad te pertinent,in huius humilitatis supputatio-

ne prospexeris, miram rem dicam , inuenies homines ad honoris tui cu-
mulum
 ,,

A P P E N D I X X. aS^
mulum augmentando minuere hanc vero solam minuendo plus addere , t

^uantrtm ergo magnus es ( sicuti ait Salomon ) tantum te httmilia Qui* .

et quum multos gubernaueris , non est tamen perfectio , si hoc , quod ma-
ius est,tu solus restiteris , quem gubernare non possis Tunc enim vere .

aliis praeibis , quum prius praeiueris tibi Nec enim malis nuncego,sed .

quam maxime bonis haec loquor. Nam si ad magistcrium Dei rcspicias,

non solum peccatori , sed sanctis data praccepta sunt Dicitur et illis .

verbum Veritatis , non tamen vt fiant boni, quod sunt , sed ne fiant ma-
li , quod non sunt Credo autem , quia bonis plus hoc , quod purum , quoj
.

sincerum est , placeat Nam Deus noster non tantum dulcibus adoran-
.

tium se precibus , quantum innocentia, et simplicitate placatur, plus il!is

aurem inclinans, qui sinceram , puramque ei mentem offerunt , quam qui
suauia orationum blandimenta
intulerint . Non enim ad alium
mihi de
vana gloria , aut superbia visum est loqui , nisi ad te quicumque prior cs
aliis qui etsi non recipias , tamen omnes
;
haec ingerunt , omnes blan-
diuntur, omnes extollunt, nemo ex illis id offerens , quod ita dulce sit , vt
tamen a periculo longe sit Nec enim miror, omnibus esse in promptu,.

quia laudare potentem, sicut nec labor, ita nec tinor est .
4. Tibi igitur me oportuit haec humilitatis instrumenta porrigere
tibi gubernaculi , quamuis et ipse habeas , etiam hoc superfluum addere
moJjramen Quia ibi scmper elationis fortior ventus est , vbi honoris
.

fortior altitudo Cupio crgo te ante oculos Dei,quibus nuda est abys-
.

sus humanae conscientiae, humili corde semper incedere, quia scriptum

est :S/tper qttem ( inquit Dominus ) requiescet Spiritus meus , nisi super
humilem trementem verba mea ! Cupio , te omnia mandata Christi ser-
, et
uare j et quum
illa operibus bonis adimpleas , illud, quod ipsis apostolis

dictum est , recordari Ait enim illis Et quttm haec omnia feceritis ,
. :

qttae mando vobis , dicite quia serui inutiles fuimus , qaae debuimus fa-
:

eere , fecimus : id est,non ex dono tamquam liberi,sed ex debito tam-

quam serui Nullus enim quamuis perfectus in omnibus vir , ita aliquan-
.

do haec praeoccupauit , quae Deo sunt placita, vt prius aliquid illi foe-
nerans, non debitor fuerit, sed exactor Quis enim aliquid habet , quod .

ab illo non datum est l Aut qttis , sicut ApostoJus ait , prior dedit illi ,
et retribuetur ei i ^uoniam omnia ex ipso , et per ipsum , et in ipso , ipsi
gloria in secula . Amen .

v Ecce haec est vera illa,et christiana humilitas» In hac eos , qui-
bus praesides, optime gubernabis In hac victoriam ex omni vitio pot- .

eris promereri , Deo hoc , quod viceris , tribuenJo , non tibi Nam quoJ .

aliquotics patieutia victa vitia iterum vires accipiunt , niliil aliud est,
mihi crede , nisi quia non dicimus Deo , quod belligerator ille Dauid
bclla Domini bcllans : In te ( inquit ) inimicos nostros ventilauimtts , et
in nomine tuo spernimut imurgentes in nos Et iterum §^uia non vir- . :

tute sua potens est vir Dominus infirmum facit aduersariUm eius SeJ
;

forte respondetur mihi Hrgo ei Deo non a^imus gratias , non referimUl
:

/uttJes ?Crcdo, qaia agimus gratias potest fieri seJ vcrbo tenus , seJ in :
,

Tom.Vll. Oo
 . . .

2?o A P P E N D I X X.
sinu : priuatim gratias agimus , nobis publice : Deo in labiis laurTem
Deo
tribuimus nobis et in labiis , et in corde
, Ecce hoc est , quod incurua- .

tum saepius erigit inimicum . Peccatum namque elationis nostrae robur

illius Sola ergo humiltas cordis est , quae se infirmam dicendo omnia
.

potest,quae totum , quod boni est , obtinet ; Deo hoc semper applican-
do , non sibi ia qua siquis ascenderit , non habet , vnde cadat . Omnes
:

aliae virtutes ad perfectionem suam per excelsa quaedam nos , et ardua

poterunt prouocare haec sola in plano est : et quamuis humilinr aliis
:

videatur , caelo tamen est aItior,quia in ngno eius hominem non ascen-
denJo , se I Jescendendo perJucit . Per hanc obtinuerunt sancti futurae
beatitudinis praemia , custodientes Dominicum illud eloquium Beati pail- :

peres spiritu , quoniam ipsorum est regnum caelurnm llle est sciiicet hu- .

milis , qui spiri.tu diues est . Flatu quodam elationis abundans elatus vt
vter est
6. Sed iam quomodo ipsa virtus obtineatur , charitas tua paulisper in-
tendat In primis siquid volueris boni operis inchoare, non hoc propo-
.

sito acquirendae lauJis,sed studio inchoationis faciendae bonitatis inci-

pies Dehinc quum perfectum fuerit bonum illud, quodcumque est , opus,
.

omni custodia seruabis cor tuum , ne forte humanis fauoribus acquie-

scens , inde te aestimans , tibi ipse complaceas , aut aliquam ex quouis
actu gloriam quaeras quia natura gloriae ita est , vt vmbra corporis si
: :

illam sequeris , fugit ; si fugeris , sequitur . Sed semper te minimum omnium

aestima , et reminiscere . Quidquid tibi in omni vita tua boni successe-
rit,totum hoc Deo , qui dedit, non tibi,qui accepisti , conscribas, con-
uincens te illo testimonio Pauli : §)uid autem habes , quod non accepistit
Si autem accepisti , quid gloriaris , quasi non acceperis ? Similiter et il-
lud Apostolicum : Quia omne datum bonum , ei omne donum perfectum
desursum est , descendens a Patre luminum . Quum ex his pretiosissimis
sanctae humilitatis lapidibus in corde tuo Spiritui sancto templum or-
naueris, tunc orans in eo, assumens canticum Dauid prophetae , non ver-
bo tantum , sed ct opere decantabis ; Domine , non est exaltatum cor meum ,
neque elati sunt oculi mei . A/ec ambulani in magnis , nec in mirabilibui
super me . Quod canticum tunc in veritate offerre poteris Deo , quum
te humiliando , illum solum laudas , cui veraciter cum omnibus fidelibus
et tu quotidie dicis , Te decet laus y illum solum glorificans .

APPENDIX XI.

Testimonia diuinae Scripturae , et Patrum .

Cap.T.DeVno x.ln Propheta Audi Israel Dominus Deus tuus vnus est , et diliges
. .

Veo Dominum Deum tiium ex toto corde tuo , et ex tota anima tua,et ex
tota virtute tua ln Euangelio Nemo bonus , nisi solus Deus Paulut
. . .

ad Timotheum Vnus enim Deus , et immediator (*«") Dei , et hominum

. .

Homo Christus Iesus , qui dedit semetipsum redemptionem pro nobis

 .

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE . 391

I, ln Epistola loanuis . Qtioniam tres sunt, qui testimonium dant in Cap.II.De dis-

tcrra, Spiritus, aqua, et Sanguis ; et tres vnum sunt in Christo Iesu ; et tinction^ per-
tres sunt , qui testimonium dicutit in caelo , Pater , Verbum , et Spiritus , sonarum Pa-
"'?» F e
et tres vnum sunt . /// Epistola II. Quoniam multi fallaces prodierunt
'^ 11 »
5
i iriC 'J s san <:' 1
in htinc munJum, qui non confitentur , Dominum nostrum Iesum ia car . >P
ne vehisse , hi sunt fallaces, et antichristi sunt
In Salowone Non tardes conucrti ad Dominum,ct ne differas de Ca P-
1. .
1If Ue -

co
die in diem . Subito enim venit ira illius,et in tempore vindictae disper-
• r r? /• tj j- i_- r\ et ccnteir.pta i i i •

det te in tuangelto . Ideo dico vobis

. On.ne peccatum,et blaspheir.ia cSCCUU
_,„i: :

r\ i c •
-i i • • • • • •

remittitur hommibus. Qtncumque ln Spintu blasphemauent , non remit-

i i

tetur illi , neque in hoc seculo , neque in futuro . In Prouerbiis Multo .

melior est panis cum sttatiitatc in pacc , quam domus plena multorum
bonorum,et iniqnis aemulationibus , cum rixa . ln illis . Qui celat in-
iuriam , quaerit amicitiam do- . Qtii odit celare , disiungit amicos , et
mesticos . In illis Quasi a facie colubri fuge peccata . Si accesscris ad
.

illa , suscipient te , sicttt dcntes leonis in deuorando /// leremia Corri- . .

gite vias vestras , et cogitationcs vestras Nolite confidere vos in falsis .

sermonibus, quia in toto proderunt vobis /;/ Euangelio . Intrate per .

..ngustam portam,quia lata , et spatiosa via est , qtutc ducit ad perditio-

nem , et multi sunt per eam . Quam angusta , et arcta via est ,quac du-
cit ad vitam , et pauci sunt , qui inucniunt eam . /// illis Sicut enim in .

diebus Noe,ita erit et aduentus Fiiii hominis, sicut erant in dicbus illis
ante diluuium ; manducantes , et bibentes , et nuben.es, et nuptui dantes,
et non scnserunt donec venit diluuium , et tulit omnes ; sic erit aduen-
tus Filii hominis .
I- /•/ Timor Domini adiiciet dies ; anni autem impiorum Cap.IV. De ti-
Prouerbih .

peribunt Munitio ius.i timor Domini , contritio autem operan- moreDomini.

. In illis .

tibus mala . In illis Bcutus,qui metuic omnia per timorem , nam qui
.

duro cst cordc , i.icidit in mala In Ecclesiaste Timor Domini expellit . .

peccatum , nam qui sinc timore est, non poterit iustificari In illis Ti- . .

mor Domini , non dispicere iustum hominem panperem , et non iustificare

virum peccatorcm diuitem In Prouerbiis Si non timorem Dci tenue- . .

ris instantcr domus tua hi illis Timor Domini odit

, cito subuertetur . .

malitiam , et superbiam , et \ ias malorum Quod Detli louerit occulta cor- .

dfs In omni loco oculi Domini speculantur bonos , et malos

. /;/ illis . .

Mors , et infernus manifesta sunt apud Dominum quomodo non etiam ;

corda honiinum ? /;/ /lctis dpostoUruui Tu Domine , qui nosti corda o- .

mnium , ostende nobis,quem elegcris vnum cx his duobus.

i. In Exodo . Non iustumCap.V. iu<te
peruerteris iudicium pauperis in iudicio' , et
non occides Item illic Non accipietis persoaam , nec accipietis mune- iadicandun.
. .
.

ra;muncra enim cs.caec.int octilos sapicntium; ct subtrahunt sermonem

iu^tum /</ Prouerbiis
. Fcrdct semetipsum , qui munera accipit ; nam q
.

odit munera acceptionis , viuet . Jtem iltic Qiii dicit , itistum impium •

s~ mnledictus crit pnpulis , ct cdibilis gcntibus, nam qui arguunt , me-

,

liora spcrabunt Item illic Aperi os tuum verbo Domini , ct iuJio

. .

Oo 2
 .. .

292 A P P E N D I X XI.
omnibus integre Aperi os tuum , et iudica iuste ; discerne autem inter pau-
.

perem , et infirmum . In Leuitico Maledictus , qui declinauerit iudicium

.

aduenac , et orphano , ct viduae , et dicit omnis populus ; fiat fiat . In Ecclt-

siastico Xcnia , et dona excaecant oculos iudicum ; et quasi mutus in oculis
.

multorum auertit correctionem ln Iob Testimonium enim impii mors ;

. .

et ignis comburet domos eorum, qui munera accipiunt

Car.VI. Eene- 1. In Prouerbiis . Qui contumeliam facit pauperibus, peccat ; qui au-
faciendum tem miseretur pauperis, beatus est . Qui calumniam facit pauperi , ir-
pauperi . eum,qui fecit illum Nam qui honorat eum
ritat . miseretur pauperi ,

Qui dat pauperibus , non egebit ; qui autem auertit oculum suum , in
magna erit inopia In Leuitico Non consummabis, messem agri tui per-
. .

nietore quae cadent ex raesse tua , non colliges , neque in vineam

, et
tuam cx racemis grana decidentia coIliges,sed pauperibus , et peregrinis
relinques ea . Quia ego Dominus Deus vester . \n Prouerbiis Qui ob- .

turat aures suas , vt non audiat infirmum , et ipse innocabit Dominum,

et non erit , qui exaudiat eum In Iob . Non auertat voluptas animae
.

tuae precibus infirmorum , quum in necessitate fuerint

Cap.VII. Non i. I» Ecclesiaste . Vae duplici corde , et Iabiis scelestis,et peccatori
ambulandum ingredienti duas vias. Item illic . Cor ingreJiens duas vias , non habebit
in dolo . successum , et prauicordius ( «V ) in illis scandalizabitur Qui in alto .

mittit lapidem,in ipso cadit ; et plaga dolosi diuidit vulnera ; et qui

fodit foueam , in illam cadit;et qui statuit laqueum proximo suo , per-
ict in illo , facienti nequissimum super ipsum deuoluitur , et non agno-
scet , vnde veniet illi . In lob Simulatores, et callidi prouocant iram
.

Dei . In leremia . Ferrum vulnerans lingua eorum,dolosa verba oris eo-

rum , proximo suo loquens pacifica ; et in semetipso habens inimicitiam :
in huius ergo non visitabo, dicit Dominus;aut in populo tali non vin-
dicabit animamea?/* Euangelio. Cauete a pseudo-prophetis, qui veniunt
ad vos in vestitu ouium , intus autem sunt lupi rapaces ; ex fructibus
eorum cognoscetis eos . In Prouerbiisinimicus tuus , noli
. Si ceciderit
gratulari , et in supplantatione ne forte videat Domi-
eius noli extolli ,

nus , et non placcat ei , vt auertat iram suam ab eo . Paulus Apostolus .

Si esurierit inimicus tuus , ciba illum ; si sitit, da iili potum ; hoc enim
faciendo , c;irbones ignis aceruas super caput eius ; Deus autem retribuet
libi . In Euangelio . Accessit ad Iesum Petrus , et ait illi Domine , si pec- :

cauerit in me frater meus,quoties remittam illi Septics? Respondit Do- '.

minus , non dico tibi , vsque septies, sed vsque septuagies septies . Irt
Exodo . Obedite parentibus per omnia; hoc enim placet Deo .
Cap. VJII. De I. In Prouerbiis Filio doloso nihil erit boni , qui non honorificat
.

filio supcrbo patrem suum , et repellit matrem suam , filius coufundetur, et opprobriura
.

erit . Item illic Filius , qui amittit disciplinam patris , meditabitur elo-
.

quia malitiae . Item illic . Maledicenti patri,et matri extinguetur lumen ;

pupiliae autem oculorum eius viJebunt tenebras . Item illic Qui irascens .

patrem suum , aut matrem suam ,existimat se non peccare, hic similis est
viro impio . Item illic BeneJictio patris firmat domos nliorum ; bene-
.

dictio uutem. matris eradicat fundamenta.

 ; .

TESTIMONIA S.SCRIPTVRAE. 203

1. In Prouerbiis . Melius est modica pars cum timore Domini , quam Cap. IX. De
thesauri magni sine timore , meiius est moJica acquisitio cum lustitia , thesauro .

quain multi fructus cum iniquitate . Item ioi Melius est . nomen bonum ,
quam diuitiae multae , super aarum , et argentum gratia bona est In Ec~ .

clesiaste Nihil est iniquius , quam amare pecunias ; talis enim etiam ani-
.

mam suam venumdat , quoniam in vita sua proiecit intima sua . Viro cu-
pido tenaci non est bonum substantia , et homini iibido ; vt quid au-
rum ? Sicut exit de vtcro matris suae , nudus rcuertitur, sicut venit , et
r.ihil accipiet cx labore suo, vt vadat in manu sua . Dixi , melior est su-

per hunc abortum requies huic , magis quam illis . /// Sophouia Disper- .

•ierunt omnes , qui exaltantur ia aigento, et auro ; eflundam sanguinem

eorum , sicut limum , et carnes eorum , sicut stercora boum ; et argentum ,
et aurum non poterit liberare eos in die irae Domini bi Habacuc . O qui .

acquirit auaritiam malam domui su^e : cogitasti confusionem domui tuae ,

peccuuit anima tua bi bcctesiaste . \'iu peccantium plena ab offensis in
. :

fine illorum inferi , et tenebrac , ct poenae.

1. /// Proueroiis Ne dicas pauperi , vade , ct veni , cras dabo , quum Cap. X. De e-
.

possis statim benefacere , non enim scis , quid concingat sequenti die . leeraosinis
Jtem iliic Qui miseretur pauperi , beatus est ; eleemosyna, et fides mun-
.

dat peccata ; qui autcm miseretur, misericordiam consequitur Qui ho- .

norat Deum , miseretur pauperi /* Euangelio . Omnipotenti retribue

.

et ab eo , qui multum vu!t accipere, noli te anertere. Item ioi Te au- .

tem eleemosynam , nesciat sinistra tua , quid faciat dextera tua,

faciente
vt sit eleemosyna tua in abscondito ; et Pater tuus, qui videt in abscon-
dno , reddet tibi Item illic . Verumtamen date eleemosynam , et ecce
.

omnia munda sunt vobis. Item ioi Intendens autem lesus , videnseos , .

qui mittebant munera sua in gazophylacio diuites , vidit autem et quam-

dam viduam pr.uperem mittentcm aeramina duo , dixit Vere dico vo- :

bis, quia vidua haec pauper plus omnibus misit , o-nnes enim hi ex abun-
dantia miserunt in dona D_i huec autem exeo,quod deest illi,omne;n
;

victum,quem habuit , misit /: /', V. Sicnt probatur argentum in

.

camino , et aurum, ita electa corda apud Dominum . Item ioi Vas figuli .

probat fornax , et homines iustos tentatio , ct tribulationes .

1. Itt Prouerbiis . Argue sapieritem , et amabit te; insipientem et adii- Cap.XI. De

ciet odisse tc . hem . Da sapienti occasionem, et sapientior erit ; notum correptione ,
fuc iusto,et a.liiciet te . Qui diligit disciplinam , diligit sensum , nam qui et desuperbia,

odit aiguentem se, s-ultus cst . Item . Non diiigit indisciplinatus arguen-
tem se,cum sapientibus autcm non colloquitur . Uem . Qui excipit di-
sciplinam, in bonis erit , nam qui custodit increpationes , sapiens fiet Ue.n .

iLlic . Pestifero castigato, insipiens astutior fiet ; si autem arguas virUm

pru lcntem, intellex.it sensum ; si flagellaueris stultum in mcdio oonci
contumcliam faciendo , non aufers stultitiara c:us /// bccltsiaste Qui od»t . .

correptioncm , vesiigium est peccatoris ; et qui timent Dominum, conner-

tent ad cor suum . h/ Prouerbiis . Sicut canis conuertitur ad vomitum
suum,et odibilis cflicitur,sic stultus in malitia iiia ceouersus in pccca»
 ..

294 APPENDIX XI.

tis suis . Initium superbiae homines apostare adeo (f/c)
In Ecclesiaste .

quoniam iaitium omnis superbia Item illic . In duobus timuit

peccati .

cor meum , et in tertio iracundia mihi aduenit ; vir bellator defkiens prae
inopia , et vir sensatus contemptus , et qui transgreditur iustitiam in pec-
cato, Deus parat eum ad romphaeam . In Fsalmis Non habitabit in ra:- .

dio domus meae,qui facit superbiam /;/ /Jpostoio . Humilibus Deus dat
.

gratiam, superbis autem resistit . //; Prouerbiis . Qiii custodit os simm ,

et linguam , conseruat de angustiis animam suam ; nam qui proteruus est
labiis, terrebit semetipsum Item iilic . Domos superborum destruet Do-
.

minus ; immundus apud Dominum omnis,qui exaltat cor suum . Itemil-

lic
. Filius superbus malos oculos habet , palpebris suis extollitur temera-
rius , et superbus pestilentia vocatur Item illic Noli superbire ante con-
. .

spectum regis,neque in locis potcntium subsistens Melius est tibi dicias .

(«c) antequam humiliare in conspectu potcntis bi Ecclesiaste Odibi- . .

lis coram Deo , et hominibus superbia . Item ibi Et quid superbis, ter- .

ra , et cinis ? Item illic Qui tetigerit piccm , inquinabitur ab ea , qui ccm-

.

municat superbo , induit superbiam . Item illic Qui superbi sunt , con- .

tumclia conterentur, et humiliabuntur , et cadent excclsi gladio ltem il- .

lic
. Ccssauit superbia , et diuiciae superborum , quia quod altum est in
hominibus , abominatio est apud Deuni .

Cap. XII. De i. lit Frouerbiis Mansuetus vir cordis medicus cst ( f/c) in ea ossi-
.

msnsuetudi- bus cor intelligens. Item illic Melior est mansuetus cum humilitate ,
.

re, de patien- lKUT1 q U i diuidit praedam cum contumeliosis. ln Ecclesiaste Esto man- .
q
tia et de hu-
, sue tus ad auJienJum verbum,vt intelligas , et cum sapientia Ioquere re«
militate
sponsum verum. Item illic . Fili , in mansuetudine opera tua perfice,et
ab homine diligeris Itsm . In corde viri boni inuenietur patientia ; nam
.

jn corde insipientium non agnoscitur. In Pmuerbiis . M-dior virpatiens,

quam fortis, narn qui retinct iram , melior est , quam qui ciuitatem capit
Jtem illic . Qui parcit vcrbum proferre durum , prudens est ; patiens alitem
vir copiosus in sapientia ; pusillanimis autem vehementer insipiens Item . .

Omnis opera humilis manifesta apud Deum , nam impii in die malormn
peribunt Item illic . Responsum humile auertit iram Et iteruw in Isaia
. .

Ad quem respiciam , dicit Dominus,nisi super humi!em,et quietum , et

tremcntem verba mea 1 In Euangeiio . Omnis , qui se exaltat , humiliabi-
bitur ; et qui se humiliat exaltabitur In Epistola lacobi . Humiliate
, .

vos ante conspectum Domini,et exakabit vos.

Cap. XIII.De i ./;/ Prouerbiis Gloriam sapientes possidebunt , et insipientes diui-
.

sapientia. dunt contumeliam Item ii/ic

. Ornamentum adolescentibus sapientia , glo-
.

ria autem seniorum cani. Item iilic . Cor sapientium possidebit sensum .
ltem ibi Melior sapiens , quam tortis ; et vir prudentiam habens , quam
.

ager magnus . Item ibi . Felix sapiens,qui in sapientia sua veritatem,et

iastitiam meditabitur; in sensu suo cogitauit circuminspcctionem Dei . Itetn
iliic Homo sapiens tacebit vsque in tempus; lasciuus autem , et impru-
.

dens non seruabunt tempus Item iiiic . Sapiens in verbis se ipsum af-
.

fabilem facit Item .iilic . Horno pius in sapientia manet , sicut sol ; nam
 TE5TIM0NIA S. SCRIPTVRAE . 2 9 ?
stultus sicut luna immutabitur . Item iliic Cor sapientium in domo lu- .

ctus;et cor insipientium in domo luxuriae . Item iiiic . Vir peritus mul-
tos erudiuit , et anime suae suauis cst . Jn lob Quoniam sapientia est .

timere Dominum , abstinere autem se a mala scientia .

1. In Ecc/esidste . Fili , a iuucntute tua excipe doctrinam, et vsque Cap.XIV. De

ad annos inuenies sapientiam iuuentute tua tenta ani- COi ersauone . Uem illic . Fili , in
> Li

mam tuam,et si fuerit nequam, 11011 des ei potestatem Non eniin omni luuei .

animae omne genus placet Uem illic . Adolescens , Ioquere in tuacausa, .

vt interrogatus habeat caput («c) responsum tuum In multis esto in- .

scius simul,et quaerens , mcdio magnatorum ne praesumas verbum , in

et vbi sunt senes , ne multum loquaris ; antc grandinem praecedit coru-
scatio,et ante hominem verecundum praecedit gratia .

1. /// Leuitico lurationi non suescas os tuum ; multi enim casus in Cap.XV. No«
.

laranaurn cc
illa,et numinibus non admiscearis , quoniam eris immunis ab eis;sicuti >

•• non diccnamw • • •

enim seruus assidue a liuore miiuitur,sic omnis uirans , et nommans m Cl

• • • •
1

, ... , . ialsum, ct non . . , . . . .

toto peccato non purgabitur. Item Vir multum uirans nplebitur 1111- . 1
1
..' ?. .... memieadum
. . .
'
,

quitate,et non disceait a domo lllius plaga , et si vane lurauerit , non

iustificubitur l/i Euangelio . Andistis , quia dictum est antiquis non per- .
,

iur.ibis , reddes autem Domino iuramenta tua Ego autem dico vobis non '.

iurare omnino , neque per caelum,quia thronus Dei est , neque per ter-
ram , quia scabellum pe.lum eius est , neque per lerosolymam , quia ci-
uitas est magni regis Neque per caput tnum iuraueris , quia non potes
.

Vnum capillum album facere , aut nigium Sit autem sermo vester est, . :

est ; non , non Qtiod autem abundantius est ,a malo est

. \n Prouerbiis . .

Arcessit fJsa testis iniustus , ct immittet iudicia in fratres . Item illic .

Testis autem velox Iinguam habebit iniqiiam . Item illic Eripiet de ma- .

lis animam testis fidelis ; incendit autcm falsa dolosus Item iltic Vir mu- . .

tabilis linguam incidit in malis , testis falsus non erit impunitus , qui quum
accusat iniuste, non euadit Item iitic Testis mendax peribit , vir autem . .

obcdiens caute loquitur Item illic Claua , et gladius, et sagitta perni-

. .

ciosa sunt ; sic et \ir stultus , qui aduersus amicum suum falsum testimo-
nium dicit Item iiiic Lingua mendax odit veritatem ; os autem incon-
. .

tinens facit seditiones . lu Sopientia. Os autem , quod mentitur , occi.lit

nimam Non velle mentiri omne mendacium , assidtiitas enim illius 11011
.

est bona Uem illic . Melior est paupcr ambulans in veritate , quam di-
.

ues mendax In lereinia Omne mendacium non est de veritate . /// tsalmo .
. .

Perdes eos, qui loquuntur mendacium .

I. In Prouerbiis . Mulier autem virorum pretiosas animas capit AI- Cip.XVLNon .

ligabit quis in sinum ignem , vestimcnta autem non comburet i Aut am- «ornwanduoi •
bulabit super carbones ignis , pedes vero non comburet ? Item il/ic AJul- .

ter atitcm propterinopiam sensum interitum (sic) animae suae aoquirit do-
lores,et turpitudines ; super opprobrium autem eius non delebitur . Abo-
minatio est Domino cogitatio iniqua , sanctorum autem sermones pudici
sunt . Item illic Viri amantis sapientiam laetabitur puter ; qui autem pa-
.

'scit mcrctrices , perdet diuitias \u Ecclesiaste . Nou des foraicari aniai.na .

 . . ,.

19$ A P P E N D I X XI.
tuam ne perdas te,et hereditatem tuam
in illo , Item Viniim , et mu- . .

lieres apostatare faciunt sapientes , et arguent sensatos;et qui se iungit

fornicariis , erit nequam putredo , et vermes hereditabunt illum . In Euan-
gslio Omnis,qui viderit mulierem ad concupiscendum eam , iam moe-
.

chatus est in corde suo . Item ibi . Omnis,qui dimiserit vxorem suam ,
et aliam ducit, moechatur ; et qui dimissam a viro duxerit , mocchatur.
In ExeJo . Et facies illis braccas lineas , vt tegant verecundiam corporis
a lumbis,vsque ad genicula
Cap. XVII. I- i. In Prouerbiis Odium suscitat contentio ; omnes autem non conten*
.

tem de conti- dentes protegit amicitia. Paulus ad Timotheum. Profanas autem vocum noui-
nentia oris. tates deuita , multum enim proficiunt ad impietatem , et sermo eorum, vt can-
cer, serpit .bi Psalmo cxxxiv. Vir linguosus non difigetur super terram In .

Prouerbiis Ex multiloquio non effugies peccatum ; parcens autem labiis

.

sapiens erit . Item illic Qui multis vtitur verbis , laedit animam suam
. .

forte,mutum Item illic Multum te faciens , videris sapiens esse Item iliic Qui re-
. . .

^tomultum. spondit verbum prius,quam audiat, stultitia est illi, et opprobrium Item .

illic Mors,et vita in manibus linguae est, qui autem continens est ,
.

edet fructus eius Item illic . Qui custodit os suum , et linguam , con-
.

seruat de angustiis animam suam Item illic Si videris virum velocem . .

in verbis , scito , quia spem habet magis insipiens , quam ille . Item illic .
Noli tacitus esse in lingua tua , et inutilis,et remissus in operibus tuis
Item illic Qui susurro est in omnibus, et non necessario,odietur . Item
.

illic . Tacitus , et sensatus honore , honorabitur . ltem illic . In medio sen-

satorum serua verbum temporis In medio autem tractantium assiduus
.

esto . Item itlic lndisciplinose non suescas os tuum , est enim illic ver-
.

bism peccati
Cap. XVIII. '• l n Prouerbiis . Proterua res est vinum, et iniuriosa ebrietas ; o-

Fuciendam e- mnis autem stultus his commiscetur . Item illic Noli esse vinolentus .

briecatcm. neque extenclas te ad emendandam carnem;omnis enim ebriosus,et for-

nicarius mendicabit , et vestietur conscissos pannos , et omnis somniculo-
sus . Item illic . Si enim inficias , et calices dederitis oculos vestros ( sic ) no-
uissimo ambulabitis nudiores pilo Item illic Potentes , qui iracundi sunt, . .

vinum non bibant , ne , quum biberint , obliuiscantttr sapientiam, et recte

forte, infimis non possint iudicare infirmibus . ltem illic . Spinae nascuntur in manibus
pro infirmibus. ebriosi . /// Ecclesiaste . Vinum , et mulieres apostatare faciunt sapientes , et

arguunt sensatos , et qui se iungit fornicariis , erit nequam putredo, et

vermes hereditabunt illum Item illic . Mulier ebriata , et erronea , ma-
.

gna ira , et contumelia , et turpitudo illius non tegitur. Item illic Ho- .

mini disciplinato vinum exiguum , et in dormiendo non laborabit ab ilio ,

et non sentiet dolorem vigiliae . Item illic . Diligentes vinum nolite pro-
uocare, multos enirn exterminauit vinum . Sicut ignis probat ferrum du-
rum,sic vinum corda superborum arguet ; aequa vita hominibus vinum,
non ebrietate Vinum in iucunditate creatum est , non in ebrietate ; ab
.

initio exultatio animae, et cordis vinum modice potatum Vinum mul- .

tum potatum , irritationem , et iram , et ruinas multas facit ebriositatis ani-

mosi.
 . :, .

TESTIMONIA S.SCRIPTVRAE. 207

mositas . fff Ecclesiasticis . Optimum est ire in domum Iucfus quam in,

domum Paulus ad Ephesios . Nolite inebriari

potationis
. , vino in quo
est luxuria sed implemini Spiritu sancto
, Item ad Corinthios Non ebrio- . .

si , non maledici regaum Dei possidebunt . In Prouerbiis Nolite inten- .

dere fallaciae mulieris meretricis , quae ad tempus impinguat tuas fauccs

nouissime tamen amarius felle inuenies , et acutior erit magis , quam
gladius ex vtraque parte acutus . Item illic . Noli nimius esse alienae ,
neque coniungaris amplexibus eius , ( quae ) non esttua. Item ////'c.Fili,
non te vincat formae desiderio , neque aspiaris (sic) oculis tuis, neque
rapiaris palpebris tuis ; pretium meretricis quantum est vnius panis i Itent
illic .Sicut tinea vestimentum , et vermis lignum, ita virum perdet mu-
Iier maligna. Iter» illic . Ne respicias mulierem multiuolam ; ne fortein-
cidas in laqueos eius. Cum saltatrice ne assiJuus sis , nec audias illam ,
ne forte pereas in efficatione illius. Itcm illic . Non des mulieri potesta-
te animae tuae, no gradiatur in virtute tua , et confundaris Non des for- .

nicariis animam tuam in nullo , ne perdas te , et hereditatem tuam Ne .

vageris in vitiis ciuitatis, nec vageris in plateis eius,auerte faciem tuam a mu-
liere composita , et non respicias speciem alienam . Omnis mulicr quae-
stuaria , quasi stercus in via , concuic.ttur Speciem alienae mulieris mul- .

ti mirati reprobati sunt Colloquium enim eius, quasi ignis exardet .

.

Cu.ti aliena muliere non accumbas supra cubjtum , et non alterceris cum
illa in vino , ne forte declinet cor tuum ad illam , et sanguine labaris ira
perditione
l. In Prouerbiis . Qui parcit baculo, odit filium suum ; qui diligit 3 Cap.X1X»P3r-
diligenter erudit Item illic . Non latet turpatum in filio non erudito . uulos emcn-
.

Item illic Noli cessare paruulum emendare, quoniam , si percusseris eum dandos in-
.

virga non morietur;tu quidem percutics eum virga, animam autem eius
,
scientes

liberabis a morte Item illic Hrudi filium tuum , et exhiJarabit te, et

. .

Hobit decorem animae tuae ltem illic Iuuenis, qui cum sancto est , di-
. .

recta est via eius , auris audit ; oculus videt , et opera Domini vtraque •
ln Ecclesiastc . Filii tibi sunt i erudi illos a pueritia illorum ; filiae tibi sunt i

custodi corpus, non hilarem facicm tuam ostendas ad iilas.

illarum et
Item illic Qui diiigit
. filium suum , assiduat illi flagella , vt laetetur in
nouissimo suo , et non palpet ostia proximorum ; qui docet filium suum
lar.labitnr in ilio ct in medio amicorum honorabitur in illo
, hem il- .

iic. Qui docet filium suum in zelo , mittit inimicum ; mortus est pa-
ter,quasi non mortuus; similcm enim relinquet post se Ittm illic. .

F(]uus indomitus vadit dumis ; filius remissus vadit praeceps Curua cer- .

uiccm eius in iuucntute, et tunde latera cius,dum infans est, ne forte

crescat , et non duret , et non obaudiat te , et sit dolor animae tuae I» .

Ecclesiaste . Cum
sancto assiduus esto , qucmcumque cognoueris conscr-
uantem timorem Dei , secundum virtutem tuam cauc tibi a proximo tuo,
et cum sapicntibus , et scnsatis tracta .

1. ln Datteronomio . Non crit in domo tua pondus grandc , et pu- Cap.XX. Iiutns
sillnm ; non crit in domo tua mcnsura grandis , ct pusiJla ; pondus vcro , mensuras, et
Tom.VlI. P p pon^ra.
 .

2 9S APPENDIXX I.

et mensura iustum sit tibi , vt multorum dierum sis super terram , quam
Dominus Deus tuus dabit tibi in sortem , quia abominandus est Domi-
no omnis, qui facit iniusta. \n Prouerbiis Statera iniqua abominatio est .

coram Domino pondus autem aequum acceptum est ei Item iilic Abo-
; . .

minatio est Domino duplex pondus , et statera dolosa non bonum ante
eum .

Cap.XXI.De i. Item illic Statim vt voueris votum Domino , non tardabis red-
.

voto .
ere iHud tu itaque , quod voueris, redde ; melius est non vouere , quam
,3
•

vouisse et non soluere

, In Ecclesiaste . Stukus in risu exaltat vocem
.

suam ; vir autem sapiens vix illic Melius est indi-

tacite ridebit . Item .

gnatio , quam risus,qui.t in cor sapientium in domo

vultu oblectabiutr ;

fuctus , et cor insipientium in domo luxuriae . In Eleuteronomio . Non

erunt res viriles super mulierem , nec induetur vir vestem muliebrem ;
quia abominatio est Domino , qui fecerit fu.ec . Item illic . Non morien-
tur parentes pro filiis;et filii non morientur pro parentibus ; sed vnus-
quisque in suo peccato morietur Paulus ad Ephesios Et vos , parentes,
. .

nolite prouocare ad iracundiam filios vestros , sed nutrite illos in tlisci-

plina , et correptione Domini. \n Osee Propheta . Seminate vobis iusti-
tiam , et vindemiate fructum vitae ; exquirite vos lumen iustitiae , susti-
nete Domino , donec veniat vobis , fructus iustitiae eius vindemiate . In
Prouerbiis Quis gloriatur , mundum se habere cor , aut quis audebit di-
.

cere , purum se esse a peccatis i Item illic . Fili , in mortuo tuo produc
Jacrymas, et quasi dura passus incipies plorare , ct secundum iudicium
contege corpus eius , et non despicias sepulturam illius ; propter delatu-
ram amare fles luctum illius unius diei,et consolare propter tristitiam .
Cap.XXII.NoD i. /;/ Exodo . Non facietis furtum , et non mentiemini . In Prouer*
Iraudandum , biis Qui petitur cum fure,odit animani suam . Paulus ad Corinthios
.

C n°n
\ a
^ 011 ful es J non auari,non ebriosi , non maledici , non rapaces regnum
"

° '
Dei possidebunt /;; Prouerbiis Esto confidens in toto corde tuo in Do-
. .

mino ; in tua autem sapientia noli extolli . Item illic . Noli esse sapiens
apud te ; time Dominum , et declina a malo , tunc sanitas erit corpori
tuo , et diligentia ossibus tuis ltem ibi . Vidi virum aestimantem , se sibt
.

sapientem esse ; spem autem habuit magis insipiens , quam ille. ln Esaia .
Vae his,qui sapientes sunt apud se ; et in conspectu suo prudentes . Pau-
lus ad Romanos Dicentes enim , se esse sapientes , stulti fiunt . Ad Co-
.

rinthios . Vbi sapiens , vbi scriba , vbi conquisitor huius seculi i Nonne
stultam fecit Deus sapientiam huius mundi l Item illic . Nemo se fallat .
Si quis videtur sapiens esse in hoc mundo , stultus fiat , vt sit sapiens .
Nam sapientia huius mundi stultitia est apud Deum . Sciptum est enim :
Comprehendam sapientes in astutia eorum ; et iterum : Nouit Dominus
cogitationes sapientium, quia vanae sunt . In Ecclesiaste . Melius est tibi
dici , ascende ad me , quam humiliare in conspectu potentis . \n Eaodo .
Non enim aduersus nos murmuratio vestra, sed aduersus Deum . Paulus
ad Thessalonicenses . Qui spernit hominem , non hominem spernit
, sed

Deum . Ad Romanos . Sicut enim per inobedientiam vnius hominis pec-

 . . .,

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE .
299
catores constituti sunt multi , ita et per vnius obedientiam iusti consti-
tuuntur multi.
1. In Prouerbiis Qni fidit in'falso,hic ventos pascit ; ipse autem se- q
.
3P XXIII
quitur aues volantes ; derelinquet enim viam vineae suae, et orbitas cul- Altiora non
turae agri sui errabit ; pe-rambulat autem per arida , et dcserta , et ter- scrutari ne- ,

ram constitutam in siccitatibus ; congregat autem manus suae sterilita- queaudirehae-

tcm . Item illic . Sec:de ergo ab aqua alicna,et a fonte alieno noli bi- ret cos ' •

bere , vt multo viuas tempore, et adiicientur tibi anni vitae . Item iitic
Qui scctatur vana , eget sensibus . Noli adiiccre ad mandata eius , ne ar-
guaris , et mendax sis . //; Ecdesisste Altiora te ne quaesieris
.
, et for-
tiora ne perscrutaueris , sed quae praecipit tibi Dominus , illa cogita
semper ; et in erit cor;multos enim reducit suspicio
pluribus eius non
eorum , et in sensum illorum
vanitate In libro Sapientiae
detinebit . .

Diificile aestimamus , quae in terra sunt ; et quae in prospecto sunt , in-

uenimus cum labore ; quae autem in caelis sunt , quis inuestigauit i Sen-
sum autem tuum quis scit , nisi tu dederis sententiam ?
1. Ecclesiiste
/'-; Qui baptizatur a mortuo,quid profecit Jauatio eius C3p.XXIV. De
. \

Sic et homo ,
qui ieiunat in pcccatis suis, et iterum eadem facit Quid ieiiinio . .

;
profecit humiliando se l Orationcm eius quis exaudict Sacrificium saluta-
re attendere mancLtis , et discedere ab omni iniquitate . /;; Euangelio .

^ium autem ieiunatis , nolite hypocritae , tristes Extermi- fieri , sicut .

nant enim facies suas , vt pareant hominibus ieiunantes Amen dico vo- .

bis , perceperunt mercedem suam ; tu autem quum ieiunas , vnge caput

tuum , et faciem tuam laua , ne videaris hominibus ieianans, sed patri tao
qui vi.let ia abscondito , et pater tuus , qui videt in abscondito , rcd-
det tibi

1. //; Vade ad formicam,o piger ,et aemulare viJcns vias Cnr.XXV. iio-
Proaerbm .

eius,et esto llla eni;n quum agrum non possideat, neque mini
illa sapientior . exem-
compellentcm se habeat , neque sub domino sit , quomodo parat aestate r' il;11 formi-
Eli-icnta Copiosam autem facit in messe repositionem Vel vadead apem, c ae vel a 1:s
.' .
.
» i

et disce , qaam laboriosa est ; operationem autem qusm sanctam merca- P't .

lur. Cuiuslabores rcgcs , et mediocres ad sanitatem proferunt gratiosa est ,

aute-.n i.i omnibus , et gloriosa , et quum sit viribus infirma , sapientiam

praedic.;ns producta cst Vsque quo piger iacebis quando autcm surges ?
. r

Modicum qiridcm dormis , modicum autem sedes vere dormi- . Modicum

tas, modicum autem manibus amplecteris pcctus Dcinde adueniet tibi , .

sicut malus viator ,paupert..s , inopia autem , sicut bonus Cursor, fugiettc.
/ iitic [ncrepatus piger non ernbcscit
. Similiter autem , qui matant .

triticum in messe . Ueip ibi . Desideria pigrum occidunt , non enim de-
stinat manus facere aliquid . Itev; . Occasiones quacrit piger , et dicit :

1 >iu plateis est , in platcis autem homicidae ltem iui Sicut ostium . .

in cardine vertitur , ita piger in lecto suo . Itcm ibi . Sapicntior sibi pi-
gcr videtur , quam qui in multitudinem fcrct nuncium .

1. Vir stukus mala sibi fabricat 3 in suis ai biisthssaurieat igneni» Cap.XXVI Lt

Non conueniunt stulto lubia fidelia , neqne iusto labia mendacia Itjm stutto . .

P]> 2
 ..

3 oo A P P E N D I X XI.
illic . Vt quid abundant diuitiae stulto, possidere autetn sapientia insen-
satis non poterit ? Item Jra est patri filius insipiens , et dolor matris
.

eius . Item ibi Non desiderat sapientia , cui deest sensus ; magis enim
.

dicitur imprudentia . Item ibi . Os hominis stulti contritio est ei ; Iabia

autem cius laqueus animae eius Item illic Grauis est lapis , et vix por-
. .

tabilis arena,ira autem stulto grauius est ambobus Item illic Sicut . .

canis , qui conuertitur ad vomitum suum, et odibilis efficitur, sic stul-

tus malitia sua reuersus in peccatis suis . Item illic . Qui minoratur cu-
te, cogitat inania , et vir imprudens, et errans cogitat stulta . Cor fatui ,
quasi vas confractum ; et omnium scientia non tenebit domos . Fatuo clau-
sa sapientia, et scientia sensati enarrabilia verba. Compedes . Pedes stul-
torum doctrina , et quasi vincula manus dextrae ; fatuus ia risu exaltat
voccm suam , et vir s. piens vix tacite ridebit Item illic . In ore fatuo- .

rum cor illorum , et in cor.le sapientium os illorum . Qui docet fatuum

sapientia , quasi inglutinat usta Item illic . Arenam, et salem , et mas-
.

sam ferri facilius est portare , quam hominem imprudentem , et fatuum

impium Item illic Cum fatuis nec consilium habeas ; non enim pote-
. .

runt continere . Item i» lsaia propheta . Stultus stulta Toqiiitur , et cor

eius vana intclligit

xyVII. '• ^ n Prouerbiis . Anima bene^icta omnis simplex ; vir autem animo-
Cap
Iracundiamde- sus , vel iracundus non honeste agit Iten illic . Stukus ipse eadem die
.

ponendam . pronunciat iram suam , occultat autem contumeliam suam astutus . Itern
illic Sunt
. , qui dicendo vulnerant , vt gladii Iracundus agit sine consi- .

lio ; vir autem prudcns multa sustinet Ira perdet etiam sapientes , re-
.

sponsum autem humile auertit iram Item Vir iracundus

. parat lites . %,

patiens autem etiam futuras mitigat Item Noli esse amicus

. viro ani- .

nioso Cum . amico autem iracundo noli commorari , ne forte discas vias
cius , et sumas laqueum animae tuae;totam iram suam profert stultus y
sapiens autem dispensat eam per partes . Item Vir animosus fodit con- .

tentionem ; vir autem iracundus exsorbuit peccata /* Ecclesiaste . Homo .

iracundus exhorruit Jitem , et vir peccator turbauit amicos . In medio

pacem habentium mittit delaturam . Item illic . Zelus , et iracundia mi-
nuit dies , et ante tempus senectam adducit cogitatus . Item illic . Noli
festinare spiritu tuo irasci , quia ira in sinu stultorum requiescit . pau-
lus ad Ephesios . Nunc deponite vos omnem iram , imlignationem , ma-
Jitiam , blasphemiam , multiloquium . In Euangelio . Oinnis, qui irascit
fratri suo sine causa,reus erit iudicio. Item Qiiicumque autem dixerit .

fratri suo , racha , reus erit concilio ; quicumque vero dixerit , fatue, reus
crit gehennae ignis
r- V vi7tTi '• l n Ecclesiaste
. Esto mansuetus ad audiendum verbum , vt intelli-
Cap. AAVllJ, . ,,
, .. „ , .

as et cum sa P J entia loquere responsum In trouerbtis . Seruus prudens

Hic mixti 8 ' .

obtinebit dominorum imprndentia , et inter fratres diuidet partem . Itern

iilic . Filio doloso nihil erit boni, seruo autem sapienti prosper erit actus.
Jn Ecclesiaste . Si est tibi seruus fidclis , sit tibi,quasi anima tua , et
quiisi frutrcm }
sic iikim tracta ; quia in sanguinem animae tuae comparar
 ,.

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE .
501
sti illum . Si Jaeseris illnm ininste , et extollens se discesserit , quem quae-
ris, et qtia via quaeris illum est man- f
. Item iiiic • ln Prouerbiis • Lucerna
datum , vua
legis acerba dentibus nociua
sicut est , et fumus octilis , sic
iniquitas eis , qui vtuntur eam . Item ibi Homo autem se occidit per .

malitiam suam Item iiiic. Per quae pecc^t quis,per haec et torquetur
.

Jtem iliic . Dominus constituit hominem , et reliquit illum in arbitrio suo

adiecitmandata , et praecepu , si volens mandata seruare , et fidem pla-

cidam facere , apposuit aquam , et ignem , ad quod vis,extende manum
tuam;ante hominem vita,et mors , bonum , et malum , quod placuerit,
dabitur illi.Item iliic . Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum,ita
tristitia nocer cor . Item . Cor laetum bonam voluntatem facit ; viro au-
tem trNti arescunt ossa Itt leremia, Maledictus homo , qui spem hubet
.

in homine et confirmauerit carnem brachii sui , et a Domino reccsserit

,

cor eitis Item iilic. Qui coi.fidunt in hotnine , maledicti sunt , quoniam
.

Deu> lihil feeit illum ln i cct.siaste . Non desis plorantibtts in corro-

.

gatione, et cum lugeotibus ambula ; non pigriteris visitare infirmum ,

extus ( sic ) enim in dilectione firmaberis tauius ad Roma:ios Liui- . .

du t :io corpus meum»et sernituti afficio , ne quum aliis praedicatte-

! reprobus efficiar . /;; Vrouerbiit Domos supcrborum
. destruet
Domi.uis. Item iilic. Qui altam facit domum suam quaerit , ruinam .

Item iliic . Gum s. pientia aedificabitur domus , et cum inteliectu erigi-

tur;cum sj.is.i implentur horrea plena omnibus bonis , et pretiosis . lte>n
iilic . Non enim omnem bornineminducas in domum tuam ; multae enim
insidiae stint dolosi /•/ Caniicis . Cauete vobis a vulpibus pusillis,ex-
.

terminantibus vine«s Vae his,qui prophetant de corde suo , et omnino

.

non vident,sicut vulpes in descrto . I» Enatigelio . Alii h.borauerunt ,

et vos in h.bores eorum introistis . Itera itiic. Qtiicumque dimiserit vxo-
rem suam , excepta fornicationis causa , et aliam duxerit , adulterat Uem .

iiiic Si peccauerit frater tuus in te,corripe illum , et si poenitentiam

.

egerit , dimitte illi ; et si septies in die peccauerit in te,et septies in die

conuersus ftterit ad te , dicens , poenitet me , dimitte illic . Item illic .
Qtti seminat bonum semen , est Filius hominis, ager autem hic mundtts ;
bonum vero semen hi sunt filii rcgni . N..m zizania filii sunt iniqui ; ini-
micus,qui seminauit ea , diabolus est ; messis autem consummatio seculi
est ; messores autem angcli stint Sicut et ergo colliguntur zizaniae, et .

igni conburuntur, sic erit in consumatione secuJi

. la &a<.o„.one . Sex sunt,
quae odit Dominus,et septimum , quod dotestatur anima eitis; oculum sub-
Jimem ; linguam mendacem ; manus elTundentes innoxium sanguinem ; cor
machinans cogitationes pessimas; pcdes veloces ad currcnJum in malum ;
proferentera mendacium; testera fallacem;et eum, qui seminat inter fra-
trcs discordias .

1. Quatuor sunt perturbationcs hominum animae, i.l est, cupiditas , Cap.XXJX.Tc.

laetitia
, metus,
Ipstim animum csse memoriam , et vim , quae «'«nonia
tristitia. Pa-
memoi-ia vocatur lum Htic . Octo sunt principalia vitf.. , quac linma- ,rum •
.

num lafcBtant gcnus Pxiraum gastrimargia, quod est vcmris ingluuiesj

.
 .
;

30J A P P E N D I X XI.
In libro Con- secundum fornicatio, tertium philargyria , id est , auaritia, s!ue amor pe«
luionum (sci- cuniae
, quartum ira , quintum tristicia, sextum acidia , id est , anxietas,
t,assiani).
c
seu t2e jj um cor Ji s ,septimum cenodoxia, id est , iactantia , siue vana glo-
ria , octauum superbia .

Cnp. XXX. i. Quemadmodum enim flamma comburit

siluam , sic visiones malas
Testimoniade extinguit esuries Item illlc . Somniculosus monachus inciJit in malis
.

entenms E- U autem vigilat , sicut passer erit . Itein illic . Sicut ignis tabefacit
q j

uagrn aa Fra-
ceram } ta v jgj|j a bona cogitationes pessimas
j Illic . Qui amat argen- .

tnm,non videbit scientiam , et qui congregat illud , obscurabitur Itiic . .

Sicut aurum,et argentum probat ignis , sic cor monachi tentatio . Itcm
illic Meiior paupertas cum scientia , quam diuitiae cum ignorantia . Illic
.

Qucmadmodum euolat coruus de suo nido , ita immunda anima de suo

corpore. Illic . Sicut africus ventus in pelago , ita furor e corde viri .
Itoii ii/ic. Melior est secularis in infirmitate seruiens fratri super mo-
ri3chum,non miserentem proximo suo Figer monachus murmurat mul- .

ta,et somniculosus incusat dolorem capitis sui Monachus bilinguis con- .

ttirbat fratres , fidelis autem requicm adducit . Melior est secularis man-
soetus > quam iracnndus monachus , aut animosus Monachum mansuetum .

dili^it Deus
turbulcntum autem repellit a se Charitatem praecedit hu-
, .

militas ,scicntiam autem dilectio Sictit enim Iticifer in caelo, et sicut nix .

in paradiso , sic in anima miti mens pura Inuestiganti conuiuia extin- .

guitur lumen , anima autem eius videbit tenebras Statue in pondere pa- .

nem tiuim , et bibe in mensura aquam tuam , et spiritus fornicationis fu-

giet a te Da senioribus vinum , et infirmis infer escas , propter quod
.

contriuerunt carnes in iuuentute sua . Vidi iracundum senem , et eleua-

tum in tcmpore suo,spem autem habuit magis iuuenis , quam ille . Qui
diligit apem , manJucat fanum eius, ct congregans cam , replebitur melle.
Cip. XXXI. i. Qtiamuis inualidum mox laudaucris , plus valebit Si parum pon- .

Te^imomade jer j s portantem quasi admiratus fueris , succumbit Si pigro dixeris, quia .

libro S. Mar-
ve ox est continuo euolabit
] Quamuis generaliter mukis haec superbiae .

tini, non iluus , r . •

r- u- •

... lubcs inrcsta sit,non nlus tamen alns metnenda est , quam his , qui aut'
, i i
r-
Turonici tpi- .... • - «• ,• • • . • • •

scopi sed iste

• spintualiter ad pcrrcctionem virtutum , aut carnaliter ad vitiorum copiam .
paterfuit mo- !* semper elationis fortior ventus cst , vbi et honoris fortior altitudo,-
nachorum. Facile credimus , et antequam iudicemur, irasciinur j multi enim suspi-
cionibus impelluntur , cx vultu , risuque alieno peiora interpretati in nocti-
bus irascuntur Curiosus , qui inquirit , quod de se dictum sit , et mali-
.

gnos scrmones , etiamsi sccreto sunt dicti , eruit , ipse se inquietat ; dum
enim interpretantur , ad hoc perducuntur , vt videantur. Multas iniurias
transit non accipit , quia aut eas nescit,aut si scierit,in
, et plerasque
Judum iocumque conuertit Si bonus vir est , qui iniuriam fecit , noli
eas , .

reddere ; si malus,no!i imitari , prudentiori cede , stulto remitte Regis .

quisque intra se animum habet,vt licentiam sibi in alios dari velit , in

se nolit Non oportet , peccantem peccata corrigere quod si tantum ira-
. :

scatur sapiens, quantum scelerum indignitas exigit , non irnscendum esc

illi , sed insaniendum . Nihil gloriosius, quam iram amicitia commutare>
 .

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE .
3 o3
Irascitur aliquis 1 tu contra beneficus prouoca, cadit statiin simultas . Re-
media medicorum non in accessibus infirmitatum , sed in remissionibus
prosunt Crebro siquidem faciem mendacii veritas retinet Crebro men-
. .

dacium specie veritatis occulitur Nam sicut aliquoties frontem amicus ,

.

et blandam adulator ostendit ; sic verisimili coloratur. Lauda parce , vi-

tupera parcius;nam similiter reprehensibilis est nimia laudatio , quam im-
moderata culpatio . Prudens numquam otio pascit animum , aliquando ha-
bet, numquam tame™ solutum Humilitatis virtus non verborum elatio-
.

ne , sed mentis puritate requiritur A verbis quoque turpibus abstine ,

.

quia licentia eorum impudentiam nutrit Sermones subtiles magis ( sic )

.

quam facito Omnes tibi pares facies Si inferiores superbiendo non con-
. .

temnas , superiores recte viuendo non timeas Cunctis esto benignus,ne- .

mini blandus ; paucis familiaris ; omnibus tamen aequus. Sanientia cupi-

do , et docili,quae nosti , sine arrogantia postulanci imperties , quae ne-
scis,sine occultatione ignorantiae tibi postula impertiri lustus secreta .

non proJit , tacenJa enim tacet , loquenda loquitur ; atqueitaalta illi paX
est , et secura tranquillitas , dum alia malis vincuntur ab illo mala . Ma-
gnanimitas est nec timendum hominem , nec audacem .

i. In vite religio , in oleo pax , in rosa pudor sacrae virginitatis ino- Cap. XXXIi.
De hjro sancu
Jescat . Frater meus candidus , et rubeus , candiJus merito , quia patris
Ambrosii
splendor , rubeus , quia partus est virginis , color in eo fulget,et rutilaC
vtriusque naturae . Cistitas etiam angelos facit,qui eam seruauic , ange-
Jus est , qui pcrdiJit , diabolus Virgo est , qui Deo nubit ; meretrix, quae
.

deos facit . Hinc inuersis vestigiis filii Noe pudenJa te.vcrunt Quae pro- .

cax vidit , moJestus erubuic , pius texit offensuros , si et ipsi vidissent .

Qiianta vini est vis , vt quem diluuia non nudauerunt , vina nudarent ?
Debet enim is,qui docec,super eum , qui docetur , excellere Tokrabi- .

lius est , mentem virginem , quam carnem habere Vmbra iudaeis carna- .

libus , imago nobis, veritas resurrecturis Tria eni.n haec secunJum le-
.

gem esse cognouimus , vmbram , imaginem, veritatem ; vmbram u\ lege,

imaginem in euangelio , in iudicio vcritatem , et iJeo per Moysen Iex per
vmbram ,quasi per hominem , figura per legem , per lcsum veritas Qjid .

est gazophylacium ? Consolatio fiJelium , sumptus pauperum , requies _ge-

norum . Pcccata autem aut donantur , aut delentur , aut teguntur ; donaa-
tur per gratiam , dclentur per sanguinem , teguntur per charitatem (^iiod .

Dauid dicic L'tue>a me du lavgulnibui , il esc , a peccatis inortalibus se

:

postulat liberari Non te subiuges potcstatibus carnis , quem Deus libe-

.

rum voluit Nulia tibi excusatio de ambitu nuptiarum est , voluptatis

.

sunt , non necessitatis. Si benignus sis erga inJigentes, magnus cris apud
Deum Qtiod Deum patrem trocas, hoc in actibus tuis ostende Bona
. .

mcns chorus est Dei, mala niens chorus est daemonum Quanta vitia .

habct anima,tot et dominos Fiunlamentum pLtatis est continentia , cul-

.

nicn autem pictatis est amicitia. Nulli suaJcnti te acquiescas facere quod
,
non cst bonum Pessiimim est pcccatoribus in vnuni conucnire , quuin
.

pcccant. Multi cibi impediunt chariutem , et iucontinentiu ciborum iin-

 ,;
,.

304. APPENDIXXI.
mundum hominem . Non cibi , qui per os inferuntur, polluunt ho-
faciunt
minem,sed ea, quae ex malis moribus proferuntur . Ea excipe a Deo
quae accipere ab homine non potes . Melius est lapidem frustra iactare
quam verbum Breuis erit in sermonibus sapiens in iudicio, imperitiae esc
.

longa narratio . Quum praees hominibus, memento , quia tibi est Deus,
et iudicans homines, scito, quia et ipse iudicaberis a Deo. Cole sapien-
tem virum , quasi imaginem Dei viuentis . Nullum propterea honores
qui habet multas pecunias ; difficile est diuitem saluari . Numquam eris
sapiens , te putaueris s.pientem
si Orationem non ©xaudit Deus homi- .

nis ,
quiegenum non exaudit Qui sapienti non obtemperat , nec Deo .

obtemperabit Quod non posuisti non tollas , sed sufficiant tibi , quae tua
. ,

sunt Temulentiam quasi infamem fuge , quia qui ventri belluae similis
.

est , vincitur Quantum Lborus pro corpore,si tantum pro anima labo-
.

ras,sapiens eris Philosophum hominem , tamquam Dei ministrum , ho-

.

nora post Deum Ministrare Jiis melius, quam ministrari ab aliis

. Me< .

lius est per famem mori , quam per incontinentiam ventris animam macu-
lare Verbum de Deo qui loquitur his , quibus 110:1 licet , proditor Dei
.

putandus est Non est verum , quod Deum colat,qui hominem laedit .
.

Melius est nihil habere,quam multa habentem nemini impertire Si non .

das egentibus , quum possis,non accipies a Deo , quum postulas .

XXXIII. '• Si me mea rusticitas faciebat inualidum

, vestra fieri eredidi fide ,
Testinionia de qui iubebatis , idoneum . Necessariarum tractatio quaescionum etsi non in-
libro Prosperi. struet inuenientis , quOd quaerit animum , exercet salute n quaerentis in-
,

gcnium . Scientia , sicut sine dono Dei,quod est charitas, inflat , ita, si
ei admisceatur, aedificat
charitas Sic Hb iniqtws iusti separati sunt in .

aeternum , vt nec iam remunerati praemium finiant,nec damnati suppli-

cium Sicut enim corporalis saturitas omnes saturos aequaliter habet
.

quamuis singuli cibos , non aequaliter , sed pro possibilitate perceperint

ita omnes sancti , etsi fuerint aliqua graduum suorum diuersitate distin-
cti,omnes vna beatitudine quia et vna perfectione beatiperfecti erunt ,
futuri sunt . Nec a nobis in diem iudisii verba quaerenda sunt , sed ope-
ra Qui non credideiit , non habendo fidem , nec iustitiam cordis habere
. •

poterit , nec salutem Tam

debet esse pontificis , vt ab in-
. grauis sermo
telligentia sui nullus, quamuis imperitus , excludat . Sana mens incorpo-
rabiliter amplius obedientiae fructum debet appetere , quam vitare iniu-
stae obtrectationis opprobrium . Quum veritas vndecumque clamauerit
non sit ingenio humano deputanda , sed Deo „ Obedicntiae , ac patientiae
virtute fundati, maiorum suorum non discutiunt constituta , sed faciunt
Ad faciem pubJicam patienter iam fugiunt , et in animo iracundiae virus
abscondunt , ad nocendum parati,quum nocendi tempus inuenerint. Sic
debet omnis homo , modo docendo , modo exhortando , modo sustinen-
do , modo increpando curari,vt sub ope Christi nuilus de salute in hac
vita debeat desperare. Argue , obsecra ^increpa in omtti patientia , et de-
ctrina , obsecra seniores, increpa iunio-
quasi diceret ,argue coaequales
res . Leniter castigatus exhibet reuerentiam castiganti , asperitatem auteiu
nimiae
 . ,

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE 305

nimiae increpationis offensus, nec increpatio , ( sic ) nec salutem . B!an Ja pie-
tate portandi sunt , qirf increpari pro sua increpatione non possint . Sic-
11 1 virtns onerosa est vitioso, ita virtutis amico vitiosa voluptas amara est .-

Tamdiu enim quis peccata sua , quae nosse , et dcflere debet , ignorat, quam-
diu curiosus aliena considerat ; quod si mores suos ad se ipsum conuer-
sus aspiciat, non requirit , quod in aiiis specialiter repreheniat , qui.i in
se ipso habct , quoJ lugeat ; proinde fratrum nostrorum non facile debe-
mus accusare , sed gemere . Lllis enim , quorum peccuta humana notitia
latent , nec ab ipsis confessa, nec ab aliis pubiicata, si ea confiteri , vel
emendare noluerint , Deum , quem habent testem , ipsum habituri sunt
et vltorem Contumcliosus est , qui mendaciter arguit , et mendaciter
.

arguit, qui contumeliam facit . Securus quippe malitiu , qui caelestia noa
liabet , terrena strcnue militantibus praestat . Illae nobis sunt ambiendae
diuitiae , quae nos ornare possunt pariter , et munire, propter hoc igi-
tur eis , qui militant Deo , fugicndae sunt ; quas iliuitias ex toto corde
qui habere volunt,sine Iabore non quaerunt, sine difficultate non inue-
niunt,sine cura non seruant , sine anxia delectatione non possident , si-
ne dolore non perdnot . Qni otiosa quiete perfruitur , nisi spiritualiter
vixerit , more pecudum viuit . Nemo possidet Deum,nisi qui possidetur
a Deo , sit ipse primitus Dei possessio , vt efficiatur ei Deus possessio
et portio Omnium conditor,cui nihil potest eorum , quae fecit , aequa-
.

ri , non dignatur cum his , quae conJidit , possideri . Qui vuit Deum
possidere, renunciet mundo,vt sit illi Deus beata possessio . Dei opus
sgit,qui res Deo consecratas noa alicuius cupiditatis , sed fidelissimae
dispensationis intentione non dcserit . Quapropter possessiones , qu.is ab-
latas a populo suscipiunt saccrJotes, non sttut iam res munji credendae ,
sed Dei .Non ideo erubcscebant Adam , et Eua , quia veste erant extrin-
sectts protecti diuina, dcnique ante peccatum nudi erant , et non erube-
scebant , quia nihil contra voluntatem Dei , vndc confunJerentur , admi-
serant . Non igitur a crcatorc suo in creaturam diuiuitatis atTectione col-
lapsos moueret aperta concupiscentia , nisi eos ante corrupisset occulta
supcrbia . Concupisccntia carnis ab eis implcta ost,quod de Iigno vetito
gustauerunt , concupiscentia oculorum , quod sibi ape-rire occulos cupie-
runt, et ambitio secuii , quod se fieri posse , quod Deus est , crediierunt .
Dulcior enim fit salus,quum doior e\cruciat , et sanitatis amissae dulce-
dincm languoris amaritttdo commendat. AJ.im nos obnoxiauit malis o-
mnibus per propriam cttlpam, quibus nos liberauit aJuentus Christi per
gratiam Deliciae quaelibct , si absque desiJerio percipiantur , officiunt ,
.

et vilcs cibi plcrnmquc abstinentiac profectui , si appetenter accipiantur»

impediunt. Infirmimi stomachum moderutus vsus vini confortat , ebrietas
animum , corpusquc dcbilit.it. Niliil contra a bstincntiam faciunt,qui vi-
num non pro ebrictate , scd tantum pro corporis salutc pcrcipiunt , ^.c
hoc cis offcrt voluptas , sed permittit infirmitas . Si euim quoslibct aj-
uenicntes iciunio intcrmisso rcficio , non soium ieiuno , scd c\c.iipium
charitatis cfficio . Cetcrum si proptcr abstiuentum spirituales fr.itrci , quu*
Tom.lII, O q
 ;

S o6 A P P E N D I X XI.
noui , mea remissione delectare contristo, abstinentia mea non est dicen-
da,sed vitium . Sicut virtus animum sibi veraciter inhaerentem , si fue-
rit vera, iustificat, ita simulata condemnat . Non potest mens regnum ha-
bere virtutum , nisi iugum prius excusserit vitiorum . Tantos inuidus ha-
bet iusta poena tortores, quantos inuidiosus habuerit lau.Iatores Siqui- .

dem inuidiosum facit excelientia , erit inuiiia poena peccati ; ncc ei ab

homine potest adhiberi remedium , cuius est vulnus occultum Hoc.enim .

loquuntur quique , quod diligunt , d.lectabiliter audiunt , quod assiduis co-

gitationibus voluunt Cogitatio quippe est , quae mentem sicut turpis in-
.

quinat , ita , si fuerit honesta , purific.it Non sordidae cogitationes mentem

.

sordiJam reddunt , sed ex mente sordida sordidae cogitationes existunt .

Auribus enim castis obscoeni sermones cum sono deficiunt , nec secretum
pudici cordis irrumpunt . Per os carnis non irrumpit delectatio gustus
ad mentem ; nec erumpit sermo turpis ex mente , nisi se voluntarie mens
ante corrumpat Eadem quisque nomina frequenter habet in ore , quorum
.

d.siJeria vulnerato gestat in corde , ac turpituJinem , quam exercere ve-

recundatur in facto , tcnet reus in animo , non humano iuJicio, s.d diui-
no . Considerate , obsecro , qualiter inuiJi punienJi sint malis suis, quos
etiam bona puniunt aliena . Quid prodest cuiquam,si foris , vbi potest
magnus credi , splendeat , et intus , vbi Deus videt solus , squaleat i
Cap. XXXIV. i. leiunia , absiinentiae , vigiliae , eleemosynae , et cetera huiusmodi au-
Deieiumo. gere debent bonum Nam non velare , peccatum (sic)
. Nulla res nos .

ab omni peccato sic seruat immunes , sicut timor suppiicii , et amor Dei
elati per supercilium vanae loquacitatis dicta sua magis cupiunt laudari ,
quam fieri ; nec sunt de sanctitate operis , sed de sermonis elucubrati ve-
nustate soliciti Ex ea enim parte quis peccat, ex qua minus diligit Deurn ,
.

quem si ex toto corde diligamus, nihil erit in nobis, vnJe peccati desi-
derio seruiamus . Sicut nobis subueniri optamus , ita aliis pro viribus sub-
ueniamus;aut si faculr.as defuerit , voluntatem subueniendi teneamus . Si
peccantem video , et non solum non arguo, sed etiam peccanti consentio, par-
ticipem me damnationis eius efficio , et in omnibus peccantibus pecco ,
quando eos , quos scio peccasse , quadam crudelis animi malignitate non
increpo . Qui amicnm propter commodum quodlibet umat temporale , non
amicum conuincitur amare,sed commodum .
Cap.XXXV. i. Innocentia vera est , quae nec sibi , nec alteri nocet , et nemo prius
De libro Sen- \ n se , quam in alium peccat . Sic diligendi sunt homines , vt eorum non
tentiarum . diligantur errores, quia aliud est amare , quod facti sunt , aliud odisse ,
quod faciunt Vera est confessio benedicentis , quum idem sonns est et
.

oris , et cordis : bene autem loqui , et male viuere, nihil est aliud, quam
se sua voce damnare Bonum intellectum habet , qui quod faciendum
.

recte intelligit , qualis sine timore sapientiae (sic). Mala mors putanda
non est , quam bona vita praecesserit lustis quidquid inalorum ab iniquis
.

Dominus irrogatur, non poena est criminis, sed virtutis examen ; nam
bonus,etiam si regnet , seruus est. Diabolus superbus hominem super-
bientem perduxit ad mortem ; Christus humilis hominem obedientem re-
 .

TESTIMONIA S. SCRIPTVRAE .
307
duxit ad vitam Quia, sicut ille elatus cecidit , et iecit ob et consentientem jr
.

sic iste humiliatus surrexit credentem ( sic ) Perfectum odium est , quod .

r.'C iustitia , nec scientia caret, id est , vt nec propter vitia homines ode-
ris , nec vitia propter homines diligas. In magna egestate sunt , qui in
iniquitate sunt , iustitiae non habentes ; qui
opus , et sapicntiae thcsauros
autem seruiunt Domino, ea bona acquirunt, quae perire non possunt
Bona est peccati confessio , si et curatio consequatur Nam quid prodest .

detegere plagam , et non adhibere medicinam Prima mors animam do- .

lentem tenet in corpore , ab vtraque parte communiter habetur , vt quod

non vult anima , de suo corpore patiatur Qtuim bonum operaris , hila- .

ris opcrare ; nam siquid boni tristis facis , fit deterior magis, quam fa-
cis . Melior est enim in rnalis factis humilis confessio , quam in bonis su-
perba gloriatio . Nemo iniustus benefacit , etiam si bonum est , quod fa-
cit , quia nihil prodest spiritus timoris, vbi non est spiritus charitatis.
Melior cst animi aequitas , quam corporis sanitas Finis enim Iegis Chri- .

stus est , in quo Iex iustitiae non sumitur, sed impletur. Sicut terra de
caelo expectat pluuiam , et lucem, sic homo de Deo cxpectare debet mi-
scricordhm , et veritatem Prima salus est declinare peccatum, seciinda
.

est non desperare de venia ; nam ipse in aeternum pcrit , qui apud mise-
ricordem iudicem ad poenitentiae remedium non recurrit . Virgo fidei
christianae tribus temporibus incitatur; vespere , mane , et rrieridie ; vespe-
rc enim Dominus in cruce , mane in resurrectione , meridie ih ascensio-
ne Vnum ad patientiam occisi ; aliud ad vitam resuscitati ; tertium ad
.

gloriam pertinet maiestatis in Patris dextera considcntis . Ad hoc exa-

gitant homines tribulationes , vt vasa electionis cuacuentur nequitia , et
impleantar gratia . Melior est tristitia iniqua poenitentis , quam laetitia
iniqua facientis. Bonum
a vcritate vinci , ad correptioncm superet ve-
est
ritas vclnptatcm
inuitum . Nam
ipsasuperat et
Sic sunt , qui colunt ido- .

la , quomodo qui in somniis vident vana Si autem vigilent animae ipso- .

rum , intelligit, quando facta est , et non colit , quod ipse fecit . Qtii Deo
sitiunt , tota sua cicbent sitire substantia , id est , et anima ,et carne ,
quia
ct animae Deus dat panem suum , id est , verbum veritatis , et carnis nec-
essaria Dcus praebet , quia vtraque ipse p;.scit, quia vtraque ipse fecit.
Dtu.s in toto mundo ciuitatcs faciunt duo amores ; lerusalem facit amo-
rem Dei ; Babylonia amorem scculi Interroget se crgo vnusquisque, ct .

inueniet , vnJe sit ciuis Non est in carendo dimcultas , nisi quum est in
.

habendo cupiditas , ct ideo il solum rectc diligitur, quod numquam be-

ne admittitur. In primo homine patuit , quod hominis arbitrium valeret
ad mortem , in secundo autem , quod Dei adiutorium valcret ad vitam .
Primus cnim homo non is homo , sccundus vcro Deus,et homo , pec-
catum vero factum cst relicto Deo , iustitia non fit sinc Deo Dominus .

ait Ego ium via , et veritas ,ct r/7j,hoc cst , pcr mc venitur ad me,
:

in me peruenitur, permanctur in mc Odor bonus fama bona cst , qu..m .

quisquc bonac vitae operibus habucrit , dum Christi vestigia sctjnitur:

pcdcs qnodammodo cius prctiosi ingcnti odore ptrfuiulit . Labor piorum
 . .

3
o3 APPENDIX XI,
cxcrcitatio cst,non damnatio . lusti ex Deo , non ex hominibus nascun-
tur , quoniam nascendo , non ascendendo fit iustus , vnde etiam regenerati

fiJii Dei dicuntur . Aliud est migrare corpore , aliud migrare corde; mi«
grare corpore , quomoJo corpus mutat locum , migrare corde , quomodo
.tu cordis mutas affectum . Si aliud amas , aiiud amabas , non es ibi , vbi eras.

A P P E N D I X XH.

SERMONES.
Serr/io beatissimi Patris nostri Isidori episcopi
ad carnes tollendas .

Sermol. i.Xratres charissimi , rogo vos , et admoneo vos, vt in isto legitimo ,

ac sacratissimo die, exceptis dominicis diebus , nullus prandere praesu-

mat , nisi forte ille , quem ieiunare infirmitas non permittit , quia aliis
diebus ieiunare aut remedium 3 aut pracmium est in quadragesima non :

ieiunare peccatum est tempore qui ieiunat , accipit indulgentiam ,

; alio
in quadragesima qui potcst , et non ieiunat , sentiet poenam .

2. Et ipse tamen qui (non) ieiunare praeualet , sed rectius sibi soli,
aut siue alius infirmus cum ipso sibi in domo sua praeparet, quod acci-
piat .Et illos, qui ieiunare praeualent , ad prandium non inuitent quia :

si boc fecerint,non solum Deus,sed etiam homines possunt illos intel-

ligere ndn pro infirmitate non posse , sed pro gula ieiunare non velle .

Sufficiat ipsi , quod iciunare non praeualct Et magis cum gemitu, et su- .

spirio , et ahirni dolore adlucet pro eo quod, aliis ieiunantibus , ille absti-
nere non potest .
3. Et quo J opns esf. , vnicuique infirmo secrete , aut sibi soli » aut cum
alio similiter infirmo faciat praeparari quia non ei oportet , aliquem sa- :

num vt roget ad prandium , ne sibi augeat etiam de alterius gula pecca-

tum Pro eo tamen,quod non potest ieiunare, amplius debet erogare pau-
.

peribus , vt peccata,quae non potest ieiunando curare , possit eleemosy-

nas danjo redimere. Bonum est ( ieiunare , fratres, sed melius est ) elee-
mosynas dare .
4. Si aliquis vtrumque potest , duo sunt bona si vero non potest, :

melius est eleemosyna Si possibilitas non est ieiunandi , eleemosyna suf-

.

ficit sine iciunando ieiunium vero sine eleemosyna omnino non sufficit
:

Ergo si aliquis non potest ieiunare , eleemosynam faciat . Elcemosyna sine

ieiunio bona est Si ergo praeualet ieiunium cum eleemosyna , duplex bo-
.

num est : ieiunium vero sine eleemosyna nullum bonum est,nisi forte si
Sermo I. n. 1. De hoc sermone dixi addendum non . Reliqua etsi correctione
in (sidorianis cap. 71. n. 3. et seqq. Qui- indigent , satis tamen intelliguntur In .

busdam librariorum incuna cor-

in locis impresso erat non valerc , pro quo po-
ruptus est . Pro sacratissimo die prac- sui non velle . Quid sit adlucet , non in-
stiterit legere sacratissimo tempore . telligo
2. fcxcusus, ieiunare praenalet . Sed 4. Forte , sufficit sine isiunig .
 . .

S E R 3 o9
M O N E S.
ita sit aliquis pawper , vt non habeat omnino, quod tribtiat His vero , .

qui non babuerint , vnde tribuant , sufficit voluntas bona sccundum iilud,
quod scriptum est , Gloria in exceisis Deo.et In terra pax homixibus bo~
nae volnntatis .
5. Sed quis eiit,qui se possit excusare , quum etiam pro calice aquae
frigidae mercedem se Dominus esso dixeritr Et quare frigidae dixeritr Ne forte
se possit aliquis pauper Jignorum penuria excusare, aut certe dicere, se vascu»
lum , vbi aquam calefaceret , non habere . Denique et per beatum prophetam ,
fratres charissimi , Dominus ita hortatur , et admonet, eleemosynam fieri , vt
prope nullus pauper sit , qui se valeat excusare . Sic enim ait : Hoe est
ieiuuium , quod etegi , dicit Dominus Frange esurieuti pansrn tuum . Non :

dicit, vt integrum daret , ne forte pauper ille alium non haberet : sed
frange , inquit , hoc est dicere , etiam si tanta sit tibi paupertas,vt nou
habeas, nisi vnum panem , ex ipso tamen frange , et pauperi tribue et :

egenum,ac sine tecto induc in domum tuam . Si aliquis ita pauper cst,
vt r.on habeat cibum , vel in vno angulo domus suae pracparet peregri-
no lectulum .

6. QuiJ nos dicturi sumus, fratres ? qualem excusationem habere pot-

crimus , qui amplas,et spatiosas domos habentes , vix. aliquanJo digna-
mur excipere peregrinum ' ignorantibus, imo non credentibus , quod in
omni peregrino Christus excipjtur , sicut et ipse di.xit, Hospes fui,et non
SHScepistis mc , et ^uamdiu non fecistis vni de miuimis iis , nec mihi fecistis .
7. Laboriosum, et fastidiosum nobis est ifl pauperibus excipere Chri-
stum in patriam nostram ? Timeo,ne nobis ille dicat, Ite , et non nos re-
cipiat in beatituJine sua . Contemnimus illum in mundo i Timeo , ne nos
contemnat in caelo , secundum quod ipse dixit , Esuriui , et non dedistis
niihi mandttcare , et ^uamdiu non fecistis vni de miuimis iis,uec tuihi fe-
cistis ; et quod post sequitur .

8. Fratres , aucrtat hoc Deus hoc enim postea addit , dicens ; a nobis :

Discedite a me , malsdicti : ite in ignem aeternum

Ego in hanc sentcntiam .

nemincm iudico Vnusquisque attendat sententiam suam nec tamen ar-

. :

guo , et reprehendo , quia forte aliquoties venit per negligentiam , vt ve-

stimenta, quae debuerunt accipere pauperes , deformentur a tineis ; et ti-
meo,ne ipsis panni ad testimonium proferantur in die iudicii, secundum
quod Iacobus dicit ; /^gite nunc a diuites , plorate , vlulantes iu miserfit,
quae aduenient vobis Diuitiae vestrae putrefactae sttut
.

y. Et omnia,sicut Jixit , fr.:tres charissimi , qui per Apostolum suum

comminatur Christus , licet nos nimium terreant , non tamcn de Dci mi-
sericorjia desperandum est Aut ego , et mei si negligenter cum Dci adfo-
.

torio,quum possumus,nos emendare volumus , eleemosynas , quas hucus-

quc parcius fecimus, Jargius erogemus , ct quac pro pecc.itis praeteritis cu.n
6. Videretur lecendum , ignorantes ... nor. ad Sedulium lib. 4. v. 8.
non eredemes , aut certe , ignoranttbus
\
9. Aitt ego etc. Corrupt.i haccsunt,
nobis ..non credentibui quae locutio
.
\ ncc sine mss. opc facilc sanari possunt
apud hidorum , «t alios occurrit Vkie .
 . ,, . . ,,

3io A P P E N D I X XII.
dolore et gemitn , et spe repausationis Dominica miserfcordia docemur.
,

10. Ergo, sicut supra suggessimus , fratres charissimi, ieiunia nostra

eleemosynarum pinguedo commendet quia tale est ieiunium sine eleemo- :

syna , qualis sine oleo est lucerna Nam sicut lucerna,quae sine oleo ac-
.

cenditur , fnmare potest , Iucere non potest , ita ieiunium sine eleemosy-
na carnem quidem cruciat , scd charitas lumine animam non illustrat ln> .

terim vel quod ad praesens agitur, fratres , sic ieiunemus , vt prandia no-
stra pauperibus erogemus,vt quod pransuri eramus, non in nostris sac-
culis , sed in visceribus paupcrum reponamus quia manus pauperum ga- :

zophylacium Christi est quidquid accipit, ne in terra pereat , in caelo

:

reponit; quia quamuis quod pauper accipit , consumatur , merces tamen

boni operis in caelo reconditur .

i!. Nam si prandia nostra exquisitis saporibus , et multiplicatis fercu-

lis expendere studemus ad coenam , sicut corpori nostro deliciae non so-

lum non subtrahuntur , sed etiam duplicantur, ac sic corpori vestro nihil
minuitur , sic animae nihil augetur Hoc , fratres , timens magis, quani
.

de vobis aliquid sinistrum crcdens , admoneo . Scio enim , ex v.obis plu-

res, Dco propitio, et peregrinos assidue accipere , et pauperibus frequen-
ter dare Et ideo quod suggero , ad hoc proficiat . Qui vero non facit
.

aut forte tardius facicbat, tam sanctam sibi , et omnino placitam opera-
tionem in consuetudinem trahat .
12. Et licet credam , qttod , Deo inspirante, semper superuenientibus
festiuitatibus, castitatem , et charitatem ante plures dies etiam cum pro-
priis vxoribus custodiat charitas vestra , tamen , licet et superfiuo etiam ,
quod vos facere credo , charitatem contemplationis admoneo , vt per to-
tam quadragcsimam , et vsque ad finem paschae castitatem , et charitatem
Deo auxiliante , seruetis , vt in illa sacrosancta solemnitate paschali cha-
ritatis lucerna vestiri , eleemosynis dealbari, orationibus, vigiliis , et ieiu-
riis, vel aliquibus caelestibus , et spiritualibus margaritis ornari possitis,
non solum cum amicis, sed etiam cum inimicis , vt pacifici libera , et se-
cura conscientia ad altare Domini accedentes , corpus , ac sanguinem eius,
non ad iudicium , sed ad rcmedium possitis accipere
13. Sed quum de eleemosynis loquimur, non conturbetur angusta pau-

10. Forte , interim vero quod ad etiam homilia , quae incipit , Breuis est
praesens etc. Paulo post reposui ne in huius mundi fclicitas , scilicet ex Syno-
terra pereat , pro quo in breuiario est nymis num. 91. Quod autem Edi-
lib. 2.

ne inter pereat tor Matritensis ad sermonem 4. nunVxi.

11. Fortasse , ac sicut corpori vestro , nisi manducaueritis etc.
notauerat, verba
nihil etc. incongrue baptismo aptari , vt ipsi vide-
13. Secum fieri cupiebat : sic legen- batur , id omittendum censui:nam au-
dum , vel sibi fieri cupiebat . In breuia- ctor eius sermonis non ea baptismo a»
rio est sefieri cupiebat . Ex aliis sermoni- ptat , sed ex eis colligit , baptismum con-
bus , de quibus dixi in Isidorianis cap. ferri paruulis non solum propter glo-

cit.72. tres tantum subiiciam nam alii : riam , sed etiam vt vitam spiritualem ia
aut Isidori non sunt , vt tunc dixi , aut se habeant
excerpti sunt ex aliis Isidori operibus
 S E R M N E S. 3 ti
pertas Omnla enim complere quisquam poteric , quum fecit
.
, quod po
tuit : quia voluntas perfecta facienJi reputatur pio opere facti • Sed hoc
ille implet , qui hominem pauperem , quasi seipsum considerare voluerit,
et sic paupcri tribuat , quomodo si ipse in tali necessitate csset , secum
fieri cupiebat et qui fecerit sic , et noui , et veteris testamenti praecepta
:

compleuit implens illud euangelium : Omnia quaecumque vttltis , vt fa-

,

ciar.t vobis homines , et i'0s facke iilis similiter . Etenim lex,et prophe-
ta sic impletur ad gloriam , ad quam verae,et perfectae charitatis lcgem
pius vobis Dominus sua protectione perducat Anien praestante domino . :

nostro lesu Christo , cui est honor, et imperium sine fine in secula se-
culorum . Amen.

Sermo S. Isidori contrj Arianos .

1. Veni, dominc Iesu Christe redcmptor noster,qui aequalem pote- Sermo IT.

statem cum patre habes . Veni , et contere caput draconis magiii ; et dic
nobis,quid es quoniodo Arius iste aliud docet , quam es Dic , dic ,
: .

auJiamus , vnde haereticos conuincamus Audite , fratres charissimi , quid .

Dominus dicat Ego sum , inquit , Vta , "jeritas , et Vtta tVemo itenit ad
. .

Patrem , ttisi per me Secunlum diuinitatem veritas et vita , secunJum

. ,

humanitatem via Tu autcm , haerctice ariane,qui minorem vis esse di-

.

uinitate vitam et veritatem , sequitur , vt non peruenias ad Patrem

, Sed .

adhuc, domine lesu , contere caput draconis , et dic, quid cum Patre sis .
Te audiamus dicentem , non haereticum blasphemantem dic,quiJ sis cum :

Patre F.go,et Pat;r ir.um sumus

. Dic adhuc Ego in Patre , et Pater it$ . .

t;ie est AJhuc dic §>ui videt me , videt et patrem

. . .

2. Credis iam , haeretice , tantae auctoritati an ipsius testimonium ds \

se ipso nou admittis , sed alios testes inquiris ? Ecce introducuntur ad-
u.rsum te,qui te conuincant . Dic , testis Dei Paule , saactae matris ec-
clesiae organum , qui vsque ad sanguinem pro isto t.stimonio accessisti ,
et ne falsae doctrinae succumberes , animam posuisti ; dic AudLt , qui .

conuinci formiJut . Singulis quibusque dicis : ffoc sentite i» vojis ,

qu d
tt in Christo Iesu : qui quum in forma Dei esset , rapinam aroitratustion
tst esse se aequalem Deo . Audis, haeretice, aequalem Deo au iis formatn :

Dei? et tu minorem Patre filium dicere audes i Veniat et alius t.stis,

vt in duobus , vel tribus testibus confirmetur aequitas vcritatis . Dic et
tu,sanctc Petrj , quid tibi reuelauerit , non caro , et sanguis , sed pater
caelestis : Tu cs jitius Dei viui Et in epistola aJ gentes secu;iJa . *Vo-
.

tam facimui -jabis domini nost,i lesu Chrisii virtutcm , et prasttfentiam ,

et magnitudivem Au Jis , praestigiator , virtutem , auJis praescientiam au-
. ,

dis et magnituJinem in quo ergo , haeretice, Christum dicis esse mino-

:

iwn i SeJ ingrcJiatur et t.rtius t:stis vt tres vnum verum testimonium ,

dicant vni trinitati, et trinac diuinitati Dic ct tu , sancte [oannes , qui .

•uper p.-ctus Saluatoris discumbebas , et videbas super caelestia mirabilia

verbum Dei . Dic , inquam ,quiJ veriutis de Dei fiiio sencis . /# ffrincipfo
 ,
.
:.

312 APPENDIXXII.
erat Verbum » et Verbum erat apud Deum , et Deus erat Verhum Et in .

epistoJa : Scimus , quoniam filius Dei venit,ct dedit tiobis intellectum 3 *J

sciamus , qttod verum est , et simus in vero filio eius hic est enim verus :

Deus , et vita aeterna .

Tu autem , virulente serpcns, minorem dicendo Filium , qui est ve-

3.
rus Deus, non habebis vitam aeternam Sed ad confutandam contuma- .

ciam tuam ipse Pater testimonium Filio dicat, vt nihil amplius quae-
ras , nihilque amplius credasDicit cnim per prophetam Tecttm princi-. :

fium Principium Pater, principium Filius ergo Pa-

in die virtutis tuae . :

ter , et Filius principium sine vllo principio . Tecum , inquit , principium

in, die virtutis tuae in splendoribus sanctorum ex vtero ante luciferumge- :

ttui te . Tamquam diceret , vt sancti illuminarentur, proc;ssisti ex. me . Nec

scilicet fuit dilectissimi alia causa,cui vel ipsa nomina Patris scilicet
et Filii , et Spiritus sancti seiuncta vidcrcntur, nisi vt sancti homines in-
struerentur . Ceterum quid Moysi ab ipsa Trinitatis substantia dictum est ?
Ego su.M , Cjt/i ittm , r/iisit me .
: et sic Ergo ex vtero in splen-
diccs ,qui est
dore sanctorum generatur est Filius Sed ne hanc generationem carnali- .

ter , vel temporaliter acceperis factam , audi , quomodo eum genuerit

Eructauit cor meum , inquit , •verbum bonum , loanmis testis dicit In prin- :

cipio erat verbttm . Deus pater dicit : Eructauit cor meum , inquit, verbum
bo;.'trm Propheta Hubacuc dicit Ambulabat verbum
. Audis verbum , : .

et hoc in principio esse apud Deum , et Deum esse verbum . Testimo-

nium Trinitatis per totum mundum contra te clamat . Et tu , pessime a«
riane , contra totum mundum veluti rabidus canis delatras ?
4. Sed audi adhuc , vnde plenius conuincaris, quod perfecta Trinitas
vnus sit verus Deus Patris namque vox est ad Filium per prophetam :
.

In splendore, inquit s sanctorum ex vtero genui te . Eiusdem quoque Patris

vox est per prophetam de Spiritu sancto Spiritus , inquit , a me prodiit :

Filii autem vox est in euangelio, ostendens, Patrcm in se esse , seque in

ipso, vbi zit, Pater in mc manens facit ipse opera . Eiusdem etiam filii
vox est de Spiritn sancto , ostendens, quia quomodo procedit ex Patre,
ita quoque ex se ipso , vbi ait ad discipulos suos /4ccipite Spiritum sau- :

ctum . Sicui remiseritis peccata ,remittentur illi Vnde et apostoli Pauli .

Siquis spiritum Christi non habet , hic non est eitts Si ergo Filius in .

Patre , et ex Patre, et Spiritus sanctus simul est et in Filio , et in Pa-

tre, non est diuisa Trinitas , vbi perfecta Vnitas est Discedat ergo a- .

rianus pestifer Jabyrintheus , quod draco : iam , inquam 3 confusus discedat,

et reus : quia Trinitas vnus est Deus .
5. Sed quomodo tibi peruersa haeresis , verba mea proficient, quum sis
aspis surda, obturans aures , ne audias incantantium voces : Noucris , te
tamen a virga serpentis edendam ; dum oues , quas tenes captiuas , ad
suum ille pastor ouile reduxerit,vt sit vnus grex , et vnus pastor Iste .

igitur pastor noster , dilectissimi , qui in virga pascit , et regit , ipse pa-
stor est , ipse rector noster est,ipse fabricator , ipse architectus noster.
Magnum te pastorem video , domine iesu } oues pascentem } errantem in-

qut-
 . ,.,

SERMONES. jjj
quirentem inuentamqus cum gaudio ad greg_'m tuis humeris reportan-
,

tem Magnum
. quippe te video archicectum , virgam ferentem , et de ista
virga multa miracula facientem Multum itaque, fratres ,expositionem ex-
.

pauesco virgae: sed dum diuinarum scripturarum considero loca, virga san-
cta Maria , virga ipse Christus, virga crux Et in ista o quam magna , .

miraque fecit Scalas , per quas hominem lapsum leuauit ad Patrem , per
!

has denique scalas ascenderunt sancti homines , continentes coniuncti

atque fideles , non quidem gradibus pedum , sed gressibus morum .

6. Boni ergo mores , si requirantur , in omnibus inueniuntur Vter- .

que enim sexus, et omnis aetas in his sanctorum moribus vnitationis habet
exemplum Imitcntur itaque senes mores Tobiae, qui quum corpore cae-
.

cus esset , viam vitae filio demonstrabat in corderille eum in terra ma-
nu ducebat iste monitis eum sanctis erigebat ad caelum Imitentur ado-
: .

lescentes Ioscph sanctum, pulchrum corpore, sed pulchriorem mente , quem

castitas sic possederat, vt impudicae dominae minis eius non posset vio-
lari corpus ; cuius iam dominus possederat mentem Imitentur virgines .

sanctae beatam domini sui matrem Mariam Imitentur viduae religiosam

.

viJuam Annam Imitentur et coniugatae castam Susannam quia virgo

. :

Christi mater Maria, quod nouit , impleuit ; Anna vidua in orationibus ,

et ieiuniis vsque in finem penseuerantem tenuit; Susanna casta pro pudi-
citia coniugali vjque ad periculum mortis accessit . Nunc igitur , coniuga-
tae , intenJite ,
qualis huius vocis a scriptura sancta imitatio proponatur ;
non enim praedicat, quod auro
monilibus, vel veste pretiosa , fo-
fuerit ,

rinsecus compta,quum pudore . Omni-

fuerit intus vtique castitatis ornata
bus vero Christus vitam donauit , quibus bonos instituit mores . Et pro-
pterea ipse vir de femina est nasci dignatus, quia ab ipso vterque erat
sexus a morte liberandus. Multa diximus, fratres . Intentissime audistis
epulas dominicas libentissime comedistis. Rependite ergo vicem ministru-
tori vestro, vt si non verbo , vestris saltem orationibus pascat Explicit .

Homiiia .

1, , oportet, nos
Fratres satis timere tres causas , per quas totus mun- Sermo III.
dus pcriit; gula, cupiditas , superbia . Quia JLboIus per istas tres causas
Adam primum hominem circumuenit , dicens /// quacumque die comede- :

ris de hoc iigao , ttatim aperieutur oculi tui . Nos autem semper timea-
mus has tres causas, ne , sicut Adam , in inferno damnemur Fratres con- .

tra gulam teneamus abstinentiam , contra cupiditatem largitatem , contra

superbiam humiJitatem Nam hocscimus, quod chiistiani dicimur, quod an-
.

gelum custodem habemus , quia ipse Saluator dixit /Imen dico vobis ,quia :

angeli eorum semper vide/lt fuciem Pjtris mei , qui iu caetis est
2. Quia pro certo nobis crcJendum est , quia omnia opera nostra tam
10 die,quam in noctc omni hora siue bona , siue mala , quaecumque faci-
mus,ab ipso angclo renuncuntur in conspectu Dei Nam quiim angeluS .

hortatur nobis consilium ad bona opcra LcicnJa > ipsum angelum semper
Tom.Vll. K r
 4 . ,

3 1 APPENDIX XII.
habere credimus a dextris quum autem cogitamus malum agere , aut ali-
:

qua peccata conamur committere tam capitalia , quam minuta , tunc ha-
bemus hortatorem malignum diabolum , vt quum peccare cogitamus et ,

peccamus , diabolus gaudet, ille sanctus angelus tristatur Quum dicimus .

otiosa verba , ct praua , consilium est diaboli; qaum autem ingemiscimus

et suspiramus , et cogita.nus aliqua bona opera facere, tuiic habemus con-
silLtorcm illum sanctum angilum Dei
3. Nam illa tria mala opera,quae superius diximus , diabolus submini-
strauit per malum consilium in Adam , hoc est , gula , cupi ;itas,superbia.
Istae tres causae n.ulta mala generant , id est , sacriicgium , homicidium ,
adulterium, furtiun , auaritiam, luxuriam , falsum testimonium , iram , dis-
forte j submi- cordiam , periuriun Ista omnia per illas tres praeuaricationcs submini-
.

viitraatur
. straucrunt ante hominem per artem diabolicam Istis periculis animae in
.

infernum religantur hrgo sumamus nos arma angeli Dei , hoc est , cru-
.

cem Christi. Ponamus contra superbiam humilitatem , contra gulam abs-

tincntiam, contra cupi.lit.tem eleemosynarum largitionem , contra sacrile-
gium veram poenitcntiam , contra homicidium dilectionem Dei , et proxi-
mi , contra fornicationem continentiam , contra furtum bonitatem , et be-
nignitatem , contra aua.iiLm Lrgitatem, contra luxuriam castitatem , * pa-
tientiam , contra discordiam , bonam concordiam , et verissimam pacem ,

contra periurium timorem Domini , et viam rectam , firmissimam fidem te-

nentes coram Deo , et hominibus cum iustitia,et sanctitate .
4. Ista sunt arma angelica , et lorica fortis , ct scutum firmissimum , et
galea sJutis. Qui ista arma in omni Joco secum habuerit , nullus diabolus
ei nocere poterit; sed hic , et in aeternum saluus erit O dilectissimi fratres ,
.

contra pes^imum hostem tantum armare nos debemus , vt illum superare va-

Jeamus, quia ipse praeparatus est , vt Iatro, ad furandum bona opcra , ma-
Ja consiliat, et subministrat Sunt multi, qui per audaciam aduersarii ma-
. .

]a securitate decipiuntur , etcogitant inter se dicentes iuuenis sum , et tem-

:

pus habeo mundo frui ; quum ad senectutem vencro, poenitentiam agam .

O miser , qui haec cogitas , quia vna hora vitae tu^e spatium non ha-
bes , nec potestatem vnius diei.
5. non decipiat vos ista praua securitas , sedsemper diem mor-
Fratrcs ,

tis ante oculos habeamus cum timore , et vera poenitentia Dic , vbi sunt .

reges , vbi diuites , vbi diuitiae eorum , et ornamenta eorum i Ipsi , velut
vmbra , transicrunt, vt somnium , euanuerunt ; aurum , et argentum , et
omnia ornamenta eorum in hoc mundo remanserunt , et ipsi sine fine
cruciantur in inferno,^bi vennes eorum non moriuntur , et ignis eorum
non extinguitur In quo inferno non est vjla vox
. nisi gemitus ; ibi non
,

est vlla requies , nisi tiumma , vbi multi quaerunt finem mortis , et mori
non possunt Scriptum est enim
. Potentts potenter toYmenta patsuutur
: .

6. O fratres , intelligite , dicit Psalmista Non mortui laudabunt te ,

:

Domine , neque omnes , qui descendunt in infernum Fratres , quomodo .

possunt nominare Deum , qui semper sunt in tenebris , et in loco tene-

broso , et semper clamant Vae tam tenebrosum iocum 5 tam tenebrosam fo-
;
 S E R M O N E S . 5tg

ueam , tam obscuram cauernam , tam amarum locum , to;« mherttmam vi-
tam dohrosam mansionem ? O miseri , de tam parua vica tam iongam
,

mortem,de ta.m parua consolatione tam longam captiuitatem , de tam

parua laetitia tam Iongam tristitiam , de tam paruo lucro tam graue da-
mnum,de tam paruo honorc tam longos dolores , de tam parua iucun-
ditatc tam amaras lacrvmas , tam immensa suspiria , tam luctuosos gemi-
tus , tam magnam iram , et tristitiam Ibi non adiuuat pater ad filium,
'.

nec filius ad patrem , ibi non inuenitur amicus,(]iii redimat amicum ,

neque frater , qui succurrat fratri Ibi amatur poenitentia , sed tardc agi-
.

tur . Vae duram mansionem , tam cruciabilcm flammam , tam immensa

!

tormcnta .

7. Ibi miseri cum miseris , supcrbi homicidae cum ho-

cum superbis ,

micidis, adulteri cum adultcris, iniqui furcs cum

mercatoribus , f.dsi falsis
monaclu cum falsis paellis, falsi sacerdotes cum
falsis episcopis , laici siX

militer cum pessimis Iaicis . Ibi pessimae mulieres cum infelicissimis me-
retricibus : omnes inenarn.bilibus cruciabuntur flammis , et non habebunt
requiem , nisi dominica die resurrectionis ; sicat Beatus Augustinus dicit .

Dominica die resurrectionis , qua hora Dominus noster surrexit a mortuis

mane , illae animae iustorum vcniunt visitare sepulcra sua , et diccre , be-
ne valeas, feone socie quia bene egisti mecum in hoc seculo , bonum vas,
:

amice dilectissime . Tu magis consensisti arma angelica , quam impugna-

tionem diaboli , quia scriptum est , Volui ieiunare, poenitentiam agere ,
eleemosynas dare,nudos vestire , infirmos visitare , ad ecclesiam venire ,
sanctas scripturas andire , et custodire , Dei seruos amare , tu mihi con-
sensisti, et honorasti , quia tu es factura Dei , ct ego inspiratio vitae , et
a Deo creata . Tu requiesce modicum tcmpus in pace securus,et ego re-
uertar ad te in mansione aeterna , vt vidt.:.s, q.ualem mansionem , et quan-
tam gloriam nobis praeparauit Deus in aeternum , quia felices sunt , qui
seruiunt ei , et Iucebunt cum eo , sicut sol sicut ipse Dominus ait: lusti
:

fulgebunt , sicut sol , in regno patiis mei , et tunc gaudebuut mecum si;:?
jine Quvd quamuis duae concupiscentiae fuisscnt inter oculorum , et oris
.

luxuriam , eis non consensisti Prope cst , vbi mecum merceJem aeternam
.

recipias, et ibi requiesces in secula seculorum.

B. Sirriiliter et illa pcccatrix anima cum ncquissimo angclo satanaccum
calumnia, et cum vitiis suis Joquitur dicens : Heu , heu miserum corpus,
quid tauta mala egisti mecum 1 Et ego cum satanafuicum vitiis suis , quia
non conscnsisti .irma angelica contra insiJias diaboli Quia . tu concupisti
manducare , bibere , luxuriari , occidere , adulterari, fornic.ni
furari , con* ,

cupisccre, mentiri , falsum tcstimonium dicerc, opera diaboli focere , ct 11011

cgisti poenitentiam , sed in mala sccuritate, ct negligentia d.-fecisti , tti
iaces in imo , ego crucior in inferoo . Prope est dies iudicii ,
quanjo rc-
uertar ad te , ct resurges in nouissima die,vt , quae ope- recipias mala
ratus cs in nmnjo cum auctorc di;;h<>!o nlortis,et iiKCUin eris in Jamna-
U ne mortis,ct sine fi.ie ci in secula seculorum O homo , qui .

hwc audis , expauesee pro peccatis 9 et negligentus 5 dam tempus # l

Rr 2
 31* APPENDIX XII.
bes , et spatium ,festina , et age poenitentiam , antequam claudatur ianua
vitae,vt securus recipias praemia gloriae , et vitam aeternam cum angelis
Dei , et cum omnibus sanctis in secula seculorum . Amen .

De Corpore , et Sanguine Domini in Pascha .

Sermo IV. Magnitudo caelestium beneficiorum angustias humanae mentis exce-

i.

dit Et propterea ita ordinauit diuina prouidentia , vt quod capere in

.

nobis ratio , rerum mole victa , non poterat , fides deuota conciperet , et
intcllectum credulitas robusta nutriret . Qiium ergo per primam transgres-
sionem per AJam origini , et morti teneremur obnoxii , prospiciens ex
alto Dominus , in quo essemus generi debitores , iuxta quaiitatem captiut-
tatis reparauit munus redemptionis Id est vt pro debita morte offer-
. :

ret indebitam quia nec nos habebamus , vnde viueremus , ncc ille , vnde
:

moreretur .
2. Materiam de nostra mortalitate suscepit , vt de suo immortalitate
colkita mori posset vita pro mortuis . Et ideo quia corpus assumptum
ablaturus erat ex ocuiis nostris , et sideribus illaturus , necessarium erat ,
vt nobis in hac die sacramentum corporis,et sanguinis sui consecraret ,
vt coleretur iugiter per mystcrium , quod semel offerebatur in pretium .
Vt quia quotidiana , et indefessa currebat pro hominum salute redemptio,
perpetua esset etiam redemptionis oblatio Et perennis illa vjctima viue-
.

ret in memoria , vt semper praesens esset in gratia . Vere vnica , et per-

fecta hostia fide aestimanda , non specie . Nec exteriori censenda visu , sed
interiori affeetu .

j. Vnde merito
caelestis confirmat auctoritas , quia caro Christi vere
est , sanguis
cibus et eius vere est potus . Kecedat ergo omne infidelita-
tis ambiguum , quandoquidem qui auctor est muneris, ipse etiam testis est
veritatis Nam inuisibilis
. sacerdos visibiles creaturas in substantiam cor-
f. conuertitporis, et sanguinis sui verbo suo secreta potestate euertit , ita dicens :
.

Matth. 26.26. Accipite , et edite : hoc est enim corpus meum . Et sanctificjtione repeti-
«117. ta : Accipite, inquit , et bibite : hic est sangttis meus . Ergo sicut ad nu-
tum praecipientis Domini repente ex nihilo substiterunt excelsa caelorum ,

profunda fluctuum , vasta terrarum , pari potentia in spiritualibus sacra-

mentis verbi praecipit virtus , et seruit effectus.
4. et quam cekbranda beneficia vis diuinae benedictio-
Quanta itaque,
nis operetur
attende ,Et vt tibi nouum,et impossibile non debeat vide-
.

ri , quoJ in Christi substantiam terrena , et mortalia commutentur , te

ipsum , qui iam es in Christo regeneratus , interroga Dudum alienus a .

vita , peregrinus a misericordia , a salut^s via int insecus mortuus exula-

bas . Subito initiatus Christi legibus , et salut.ribus mysteriis innouatus
in corpus ecclesiae non videndo , sed eredendo transi^ti , et de filio per-
ditionis adoptiuus Dei filius occuita puritate fieri meruisti .
5. ln mensu/a visibili permanens maior factus es te ipso inuisibiliter
sine quantitatis augmento . Quum ipse , atque idem esses , muko ultitjs
 . . .

SERMONES. 5 i
7
fidei processibus cxtitisti . In exteriori nihil additus es , et totus in inte-
riori homine mutatus es Ac sic homo Christi filius effectus , et Christus
.

in hominis mente formatus est. Sicut ergo sine corporali scnsu praeteri-
ta vilitate deposita , dignitatem
subito nouam inJutus
et sicut hoc , es :

quod ia te Dominus , maculata

laesa detersit, non
curauit , infecta diluit
oculis , sed sensibus tuis credis;ita et tu quum ad reuerendum altare sa-
Jutari cibo , potuque reficiendus accedis , sacrum Domini tui corpus , et
sanguinem fide respice, honore mirare , mentem erige , cordis manu susci-
pe , et maxime haustu interiori assume .

6. Quod si illuJ Iegis manna , de quo legitur Pluit illis manna^njt Psalm.77. 24. :

tderent: hoc vnicuique sapiebat, quod desideriis concupisset, aliul erat, quod
Sumebatnr , aliuJ erat , quoJ viJebatur , et inuisibiliter sapor ille in singu-
lorun sensibus formabatur Ergo illud Legis manna caelitus illapsum per
.

mukimo !as suauitates naturae snae meritum , et generis sui excedebat in-
tuitum Et quu.n creaturam sua.n Jispensatio Iargitoris multiplici diuersi-
.

tate condiret , praebebat gustus,qnod ignorabat aspectus luxta percipi- .

entis affectum escae illi nouitas , et digni';.s nascebatur , et vnumquemque

variis , saporibus reficiebat
et alienis mellirluum illius pluuiae donum , et
multiplex sicci imbris obsequium
7. Qjae quum ita sint,quod illic auiditas faciebat , hic fides faciat .

Sic Jegiiuus : /lccedit homo ad cor altum ^et exaltabitur Deus ldeo quod . P$alm. 63.7,
ibi delectatio obtinebat benedictio operetur in sensibus.
in faucibus, hic
AJ agnoscj.iJu.n , et percipicn ium sacrificium veri corporis ipsa roborat
potentia co.isccrantis. Qui tunc latuit praefiguratus in manna , sit tibi nunc
mani>estus in gratia . Ipsu.n auteiii f:iisse i;i mannae iilius spjcie praesi-
J
gnatuai , eti^.n Propheta euiJenter ostenJit , dicens / a tem caeli dedit eis , P$. 77. 25. :

panc/i angelorum manducauit homo . Ec quis panis angelorum est , nisi

Christus , qui eos cibo suae charitatis , et lumine suae claritatis exsatiat ?
Hoc pane , , sexta die duplum colliges , sabbato autein
dicente Propheti.
non colliges , dum
pri.no, iJ est , Dominico die in Lege tribuitur , et in
a
solo sabbato denegatur
8. lam tunc Christus ab ecclesia , cui Dominieum resurrectio conse-
crauit , recipiendus ostenditur , et a Synagoga, ad quam cultus sabbati per-
tinebat , negandum esse praedicitur, dnm dies iste septimus est , qui cae-
kstis panis fraude :i<ulctatur De quo pane vetus narrat historia Nec Exod. 16. 18,
. :

qui pl:/s cotlegerat, habuit amplius , nec qui minus parauerat , reperit ,,'.-

wut . Quo I corpus , sacerdote dispensante , tantum est in exiguo , quan-

tum esse constat in toto . QuoJ quum ecclesia fiJelium sumit ; sicut ple-
num in vniuersis , ita intcgru.n ess? probatur in singulis De quo sensu .

Apostolica sententia Jeriu.ua cst Jicens : g)ui multa hajet 3 nu,i obuiida- 2. Cor. 8-jy»
wit t et qtti modicum , non minorauit
Q. Si forte panis esum esuri.ntibus apponcrcmus , non cx toto perue-
niret al si.igulos , quia particul.tius, et minutatius pro portione sua vnus-
quisque perciperet . I)e hoc vero pane,quum assumitur , nihil minus ha-
bent Binguli , qui m rniuersi Totum vnus , totum duo , totum plures sine
.

dan inntione percipiuut } quia benedictio huius sacramenti scit distribnj , qci
 .

3tS APPENDIX XII,

consumf Sacramenti itaque huius fonnam etiam la iu-
scit distributione .

daeorum paginis inuenimus expressam Nam de xWelchisedech in Genesi .

cap. 14. v.18. Jegimus Et Melchisedech rex Salem protulit panem , et vinum , et bene-
:

ll 9'
dixit Abrahae fuit autem sacerdos Dei sumnii
: In quo dum a praeputio , .

id est,a gentilitate circumcisio futura benedicitur , ecclesiae gloria praedi-

catur,et synagogae infideli plebs ex gentibus acquisita praeponitur .
10. Hic ergo MelchiseJech , cuius genealogia, ve! origo notitiam illius
temporis latuit , oblatione panis , et vini hoc Christi sacrificium praesi-
Ps. 109. v. 4. gnauit De quo Propheta pronunciat Tu es sacerdos in aeternum secun-
. :

dttm ordinem Melchisedech . Nam et beatus Moyses de eo mysterio Io-

quens , vinnm , et sanguinem sub vna nppellatione significat in beneJictione
patriarchae Dominicam passionem multo ante demonstrans , ita inquiens :
Gene5. ^•Lauabit in ntino stolam suatn ,etiu sanguine fuae pailium suum Aduerte , .

V ' X1 ' quam euidenter constet , vini creaturam Christi sanguinem nuncupandam .
1. Qiiidquid adhuc de hac uuplici specie inquirere debeas , ipso Domi-
1

I0.6. 54. no attestante , agnosce . IVisi 9 inquit , manducaueritis carnem filii hotni-
nis , et biberitis eius sanguinem , non habebitis ititam in vobis Quod te- .

stimonium contra pelagianos euiientissiinum, atque validissimum est ; qui

..' arrepta impietate praesumunt , non propter vitam , se.l propter
regnum caelorum baptisma paruulis conferendum . Sub iis e.iim Domini
verbis , quibus euangelista pronunciat, non habebitis ititam in vobis , aper-i
te intelligenda est omnis anima munere baptismi vacua , non solum glo-
ria carere,sed vita Hoc itaque Dominici sanguinis vinum aqua esse mi-
.

sc.-.ndum , non solum traditione , scd etiam ipso genere passionis Dominus
ostendit, ex cuius sacro latcre sanguis , et aqua lanceae iiiisione profiuxit
Ps. 77. v. 20. sicut Propheta miilto ante praccinuit, dicens Percussit petram , et fluxe-:

I. Cor. 10. 4.
runt aquae . Et Apostolus Bibebaat., iaqait 9 dv cottsequenti eos petra .
:

Vi les, quod qui de Christi biberit gratia , sequitur eum Christi miseri-
corJia .

Frou.9. i.etc. 12. Sed et in Salomonc de ipso Christo praedictum legimus Sapten- :

tia , inquit , aedijicauit sibi domum , id est , corpus hominis assumpsit,in

quo plenitudo diuinitatis
habitauit Et subdidit Excidit columnas septem .
. :

Qiiia illum bencJictio Spiritus sancti gratia septiformi impleuit Alacia- .

uit hostias suas, miscuit i.i cratera vinum suum ,et paranit mensam suam .
Et in sequenti Venite , et edite de panibus meis , et bibits vinum , ijuoi
:

miscui.vobis . legimus ; nunc causam , qua

AJmixtum ergo aqua vinum
vtrumque misceri Dominus voluerit , inquiramus Quando in iudaeorum .

conuiuio nuptiali vinum , id est, fides deficiehat in eis , vinum , inquam,

5ai, 5' 2,
'
;iebat , quia vinea fructum negabat De qua dicitur Expectaui , vt fa-
. :

ceret vuas ,/ecit autem spinas Vnde et sertum spineum capiti redempto-
.

ris iir.posuit .

13. Quando ergo Dominus nuptiali tempore,id est , quando sponsus

ecclesiae suae paschaJi exuhatione iungendus aquas in vina conuertit , ma^
nifeste praefigurabat , multitudines gentium sanguinis sui gratia esse vi-
cturas . Per aquas enim significari populos, sacris aperitur eloquiis . Sic
 ,

S E R M O N E S. 319
feqimus : dquas iitas ,
,
quas vidisti populi sutit
, et gentes, ct linguae . V'i- Apoc. 17. ij.

demus , in demonstrari in vino autem Dominicae

aquis figuram gentium :

passionis sanguinem ostendi Ac sic Jum in sacramentis vinum aqua mi-

.

scetur , Christo fidelis populus incorporatur , et iungitur, et quadam ei

copula perfectae charitatis vnitur, vt possit dicere cum Apostolo : ^ui Roiu. 8. jj.
nos separabit a charitate Christi ? Triouiatio /in pjrsecutio , et cetara ?
'.
.

14. Deus autem homini suscepta sanctificatione miscetttr , quando fi-

des in ipso pectore , afTectus iustitiae , misericordiae ,

pietatis infunditur .

Etiam iahoc ipsum , quod numerosis tritici granis panem confici noui-
mus , vnitatem constat assignari populorum Sicut enim frumentum , quod
.

solida purgantis solicitudine praeparatur, in candidam speciem molarum

labore perficitur , ac per aquam , et ignem in vnius panis substantiam con-
gregatur, sic variae gentes , diuersaeque nationes in vnam fidem conue-
nientes , vnum de se Christi corpus efnciunt : et christianus populus , qucsi
tritici innumcrabilis grani , a sacriiegis nationibus , fide purgante , atque
cribrante, collectus cernitur , quando discernitur , et in vnum qtu.si infide-
Iium lolio pertranseunte , colligitur , et dum Testamentorum instructione,
velut trumentum gemino molarum opere curatum nitescit , et in illam
primae originis dignitatem natiuo candore mutatur;ac per aquam b..pti-
smi,velut per ignem Spiritus sancti , aeterni illius panis corpus efficicur .
15. Sicut ergo separari grana ab illius confccti panis adunatione non
possunt,et sicut aqua ad propriam reJire subst.mtiam vino mixtam iam
non potest ; sic et fideles quique, atque sapientes, qui redemptos se Chri-
sti sanguine,et passione co^noscunt , ita debent qtiasi inseparabilia mem-
bra capiti suo fide , conuersatione , et ardentissima religione sociari , vt ab
eo non voluntate , non necessitatc seiu.igi , no.i vlla terrenae spei ambi-
tione , non denique ipsa possint morte diuelli Nec dubitet quisquam , .

primarias cre.tturas nutu potentiae pr.iesentia maiestatis in Dominici cor-

poris transire naturam , qturn ipsum hominem videat artificio caelestis mi-
sericordiae Christi corpus effectnm . Sicnt autem quicumque ad fidern ve-
niens ante verba baptismi adhuc in vincnlo est veteiis debiti ; his vero
commemoratis , mox exuitur omni faece peccati , ita i)ti.:ndo benedicenJae
verbis caelestibus crcaturac sacris altaribus imponuntur , antequam inuo-
catione stnrnni nominis consecrentur , substantia illic est panis, et viai .

Post verba autcm Christi corpus , et sanguis est Christi .

ifi. QuiJ autem mirum est, si ea, quae verbo potuit creare , veibo possit
creata conuertcre : Immo
iam minoris vi !etur esse miraculi , si id , quod ex
nihilo agnoscitur condidisse, iam conditum in mclitis v.i]c:; r commutare Rc- .

quire, quid ei possit csse difficile, cui f..cile fuit visibilia , ct inuisibili.i volun-
tatis imperio suscitare cui facile fuit 3 hominem de limi materia figurare
:

imaginc ctiam suac Diuinitatis inducre , ctii promptitm e^t cum sursum
reuocare de inferis , restituere de perditione, reparare de puluere , de ter-
ra in caelum lcuarc , de homine angelnm faceie , corpus humanum con«
forme corpori claritatis suac reddere , ct figmentum suum in regni sui
oonsortio sublinurc. \'t qui corpus nostrae fragilitatis sumpserat » nos ia
 . . . ,

3io APPENDIX XIII.

corpus suae immortalitatis assumat . Ad quam gloriosam resurrectkmem
piis vos operibus praeparare dignetur, qui regnat in secula seculorum «
Amen .

APPENDIX XIII.
De ecclesiasticis dogmatibus .

Cap.I. De Flde V^ redimus , vnum esse Deum Patrem , et Filium , et Spiritum sanctum .
Trinitatls . Patrem , eo quod Filium habeat ; Filium , eo quod Patrcm habeat ; Spiri-
tum sanctum , eo quod sit cx Patre, et Filio procedens Patri , et Filio
coaeternus Pater ergo principium dcitatis qui sicut nunquam fuit non
. :

Deus, ita nunquam fuit non Patcr,a quo Filius natus , a quo Spiritus san-
ctus non natus , quia non est Filius ; neque ingenitus , quia non est Pa-
ter ; neque factus , quia non est ex nihilo , sed ex Deo Patre , et Deo Fi«
Jio Deus procedens . Pater aeternus , eo quod aeternum habeat Filium ,
cuius acternus sit Pater . Filius aeternus,eo quoi sit Patri coaeternus.
, eo quod sit
Spiritus sanctus aetermis Patri , et Filio coaeternus . Nod
confusa in una persona Trinitas , vt Sabellius dicit , neque separata,aut
diuisa in natura Diuinitas, vt Arius blasphemat : sed alter in persona Pa-
ter,alter in persona Filius , alter in persona Spiritus sanctus . Vnus na-
tura in sancta Trinitate Deus Pater , et Filius , et Spiritus sanctus
Cap. II. De Non Pater carnem assumpsit , neque Spiritus sanctus , sed Filius tan-
Incarnatione tum vt qui erat in diuinitate Dei Patris Filius , ipse fieret in homineho-
:

Christi minis matris filius : ne filii nomen ad alterum transiret , qui non esset
aeterna natiuitate Filius. Dei ergo Filius factus est hoininis filius,natus
sccundum veritatem naturae ex Deo Dei filius , et secundum veritatem
naturae ex homine hominis filius vt veritas geniti non adoptione
:

non appellatione , sed in vtraque natiuitate Filii nomen nascendo ha-

Non duos fi- beret , et esset verus Deus , et verus homo vnus Filius . Non ergo
lios,sed Deura, duos Christos , neque duos Filios fatemur , sed Deum , et hominem
et hominem vnum Filium ; quem propterea et vnigenitum dicimus , manentem in dua-
vnum hlium fo m
substantiis , sicut ei naturae veritas contulit , non confusis naturis ,
neque immixtis , sicut timotheani volunt , sed societate vnitis . Deus er-
go hominem assumpsit , homo in Deum transiuit ; non naturae versibili-
tate, sicut apollinaristae dicunt, sed Dei dignatione : vt nec Deus muta-
retur
Cap. I. De hoc opusculo confer Isi- post principale notat ad marg. forte ,

doriana cap. 8}.,vbi praefationem Vez- totius .

zosii adieci , et Hernandezii obseruatio- Cap. II. Codex Mansii , vt qui eratin
nes de Brachario episcopo hispalensi au- diuinitate Patris filius , ipse fieret in ko-
ctore eiusdem opusculi . E notis Vezzo- mine hominis filius Paulo post Bignaeus ,
.

sii , quae magis opportuna videbuntur , qui non erat natiuitate Dei Filius Dei ,

seligam . De argumentis primorum ca- ergo Filius etc. Postea creditur - separa-
pitum multis in locis agit Isidorus Vide
. tione distinctaomittitur a Bignaeo , vti
lib. 2. de offic. eccles. cap.23. Bignaeus nonnulla alia cum Bignaeo fere faciunt
:

exhibet , Pater crgo principium , princi- Maurini inter appendices ad opera S.A\l-
pale nomen deitatis , qnia sieut ete, t et gustini
 . :

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS. 5it

retur in humanam substantiam assumendo hominem , nec homo in diui-
nam Deum ; quia mutatio , vel versibilitas naturae et di-
glorificatus in
minutionem , et abolitionem substantiae facit . Creditur a nobis sine con-
fusione coniuncta sancta Trinitas , sine separatione distincta . Natus est
ergo Dei Filius ex hominc , et non per hominem , iJ est , non ex viri
coitu , sicut Ebion dicit ; sed carnem ex virginis corpore trahens , et no«
de caelo secum afferens , sicut Marcion , Origcnes, et Eutyches affirmant
Neque in phantasia,iJ cst , absque carne,sicut Valentiiius asserit , ij est ,
neque putatiiie imaginatum , sed corpus verum . Non tantum carnem ex
carne , sicut Marcianus , sed verus Deus ex diuinitate , et verus homo ex
carne , vnus Filius in diuinitate Verbum Patris , et Deus, in homkie ani-
:

ma , et caro . Anima non absque sensu, et rationc, vt Apolliaaris, neque

caro absque anima, vt Eunomius:sed anima cum ratione sua , et corpus
cum sensibus suis , per quos sensus veros in passione , et ante passionem
Suac carnis dolores sustinuit .

Neque sic est natus ex virgine , et vt diuinitatis initium homo na- Cap.UI. Quod
scenlo acceperit , quasi antequam nasceretur ex virgine, Deus non fuerit , aeternus Deus
vir S :ne na*
sicut Artemon , et Berillus , et Marcellus docuerunt ; scd aeternus Deus , ex
us si .
et homo
ex virgine natus cst .

Nihil creatu n , aut seruiens in Trinitate credamus, vt vult Dionysius , Cap. IV. De
fons Arii nihil inaequale , vt vult Eunomius , vt Arius
: nihil inaequale Trinitate fer- :

gratiae , vt valt Aetius : nihil anterius , posteriusue , aut minus , vt Arius : fecta.
nihil extraneum , aut officiale alteri , vt Macedonius nihil persuasione, aut :

surreptione insertum , vt Manichaeus nihil corporeum , vt Melito , et Ter-

:

tullianus nihil corporaliter effigiatum , vt Anthropomorphus , et Vadianus:

:

nihil sibi inuisibile a creaturis, vt Origenes : nihil creaturis visibile , \t

Fortunatus nihil moribus, vel voluntate diuersum , vt Marcion
: nihil ex :

Trinitatis esscntia ad crcaturarum naturam deductum , vt Plato , et Ter-

tullianus nihil officio singulare , nec alteri communicabilc , vt Origenes
:

nihil confusum , vt Sabellius : sed totum perfectum , quia totum ex vno ,

et vnum ex toto : non tamen solitarium , vt praesumunt Praxeas , et Sil-
uanus, Pcntapolitana damnabilis illa doctrina .
Homousios crgo, id est , coessentialis in diuinitate Patri Filius , Ho- Cap.V.De h»-
mousios Patri,et Filio Spiritus sanctus , Homousios Deo, et homini vnus moubl ° '

Filius manens Deus in homine suo in gloria Patris , desiJerabilis viJeri

ab angelis sicut Pater , et Spiritus sanctus adoratur ab angelis , et ab omni
:

creatura non homo factus praeter Dcum, vel Christus cum Deo , sicut
:

blasphcmat Ncstorius, scd homo in Dco , et Dcus in homine .

Cap. Ifl. Al. e* virgine, vt et diui- quod Melito Deum corporeum esse do-
nitatis initium - vt vult Ennomius , ni- cuerit ,Tertullianum excusari , quod
et
*/'/ aequale gratia , vt vult . - nihil per- corporeum dixerit , quidquid nihilo op-
masione , aut surreptione - vt anthropo-
. ponitur .

morphitae , nihil siii ctc. Animaduertit Cap. V. Vezzosius , et Filius , Ct Spiri-

Vczzosius , inccrtum , aut falsum essc , tus sanclus .

Tom.VU. S s
 . . • . . ,,

522 APPENDIX XIII.

Cap.VI.Dere- Erit resurrcctio mortuorum omnium hominum,se.l vna et insimul
surrectione . ct semel Non prima iustorum
. , et secunda peccatorum , vt fabula est
somniatorum , sed vna omnium Et si id resurgerj dicitur , quod cadit
.

caro ergo nostra in. veritate resurget , sicut fn veritate cadit . Et non
secunJum Origenem immutatio corporum erit , id est , alitid nouum cor-
pus pro carne : sed eaderrf caro corruptibilis , quae eadit', tam iustorum ,
quam iniustorum, incomiptibilis resurget, quae vel poenam sufferre pos-
sit pro peccatis , vel in gloria aeterna manere pro meritis .

Cap. VII. Re- Omnium enim hominum erit resurrectio : si omnium erit , ergo omnes
surrectio o- moriuntur , vt mors ab Adam ducta omnibus filiis eius dominetur , et ma-
mniam com- neat illud priuilcgium in Domino,quod de eo specialiter dicitur , Non
munis dabis saactum tttum videre corruptionem . Eius enim caro non viJit cor-
Ps. ij.io. ruptionem . Hanc rationem maxima Patrum turba tradente suscepimus .
Verum quia sunt e? alii aeque catholici , et eruditi viri , qui credunt,
anima in corpore manente , immutandos ai incorruptionem , et immorta-
litatem eos , qui in aduentu Domini viui inueniendi sunt , et hoc eis re-
putari pro resurr ctione ex mortuis, quod mortalitatem immutatione de-
ponaiit , non morte quolibet quis adquiescat moJo , non est haereticus,
:

nisi ex contentione haereticus fiat . Sufficit enim in ecclesiae lege carnis

resurrectionem credere futuram de morte .
Csp. VIII. De Qiiod autem dicimus in symbolo, in aduentu Domini viuos , ac mor-
indicio viuo- tuos iudicandos , non solum iustos , et peccatores significari , sicut Dio-
rum, et mor- dorus putat,sed et viuos eos,qui in carne inueniendi sunt , credimus ,
tuorum
q U adhua morituri creduntur ; vel immutandi sunt, vt alii volunt , vt sus-
.
j

citati continuo,vel reformati cum ante mortuis iudicentur .

Cap. IX. Per- Post resurrectionem , et iuJicium non credamus restitutionem futu-
acto iudicio ram,quam Origenes dclirat ; vt daemones , vel impii homines post tor«
non expectan- menta quasi suppliciis expurgati , vel illi in angelicam, qua creati sunt ,
ca restitutio .
re(J C ant dignitatetn , vel isti iustorum societate donentur eo quod hoc di- :

uinae conueniat pietati , nequid ex rationalibus pereat creaturis , sed quo-

libct modo saluetur. Sed nos credamus ipsi iudici om»ium , et retribu-
Matth. 25.46. tori iusto , qui dixit , Ibunt impii in supplicium aetemum , iusti autem itt
%'itarn aeternam , vt percipiant fructum operum suornm

Cap. X. Crea- i' 1 principio creauit Deus caelum , et terram , et aquam ex nihilo.
tiomundi.An- Et quum adhuc tenebrae ipsam aquam occultarent , et aqua teiram abs-
gelorum crea- conderet , facti sunt angeli, et omncs caelestes virtutes , vt non esset otio-
110 •
sa Dei bonitas , sed haberet , in quibus per multa ante spatia bonitatem
suam ostendiret : et ita hic visibilis munJus ex materia , quae a Deo facta
fuerat, factus est , et ornatus.
Cap. XI. Solus Nihil incorporeum , et inuisibile natura credendum, nisi solum Deum,
r>eus incorpo- id est , Patrem , et Filium , et Spiritum sanctum Qui ideo recte incor-.

reus poreus creditur , quia vbique est, et omnia implet , atque constringit;
ideo et inuisibilis omnibus creaturis , quia incorporeus est .
Cap. VI. Re surget ; Vezzosius , in ve Cap. VII. Immtttandos : al. tnutandos t
ritate resurgit . quod perinde est
 . . ,

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS. 325

Creatura omnis corporea est angeli, et omnes caelestes virtates cor-
: Cap.XII. O-
poreae, licet non carne subsistant . Ex eo autem corporeas esse credimus mnis creatur»
intellecttiales creaturas , quod localiter circumscribuntur ; sicut et anima cor F orea •
humana, quae carne clauditur , et daemones,qui per substantiam angeli-
cae naturae simt
Immortales esse credimus intellectuales naturas , quia carne carent , Cap. XIII.
nec habent , quo cadant , vt resurrectione egcant post ruinam necessaria . Intellechuies
Animas homfnum non esse ab initio inter ceteras intellectuales na- naturae ira»
turas , nec insimul creatas, sicut Origenes fingit : neque cum corporibuS
morta l es -

per
r coitum seminantur, sicut luciferiani , Cyrillus, et aliqui latinorum prae- 3p '
.
*
. .

a- "o 1 i- • nima hominis • '

sumptcrcs
r arnrmant , quasi naturae consequenttam seruantcs Sed dicimus, .
.
7 . quomodo cre-
•

creationem animae solum crcatorem omnium nosse,et corpus tantum per atur _

coniugii copulam seminari , Dei vero iuJicio coagulari in vulua , et com-

pingi,atque farmarij-ac formato iam corpore animam creari , et infundi
vt viuat in vtero homo cx anima constans , et corpore , et egrediatur vi-
uus ex vtero plenus humana substantia .

Neque duas animas csse dicimus in vno homine , sicut Iacobus , et Cap.XV.Quol
alii syrorum scribunt , vnam animalcm , qua animctur corptts, et immixta dua« animae
si: sanguini , ct alteram spiritualem , quae rationem ministret sel dicimus, non sunt n :
'

vnam esse, eandemque animam in homine , qttae ct corpus sua societate nomu,e •

viuiiicct , et semetipsam sua ratione disponat , habens in sese libertatem ar-

bitrii , vt in suae substantiae eligat cogitatione, qttoJ-vult.
Solum hominem creJimus habere animam snbstantiuam , quae exuta Cap.XVI.Ani-
corporc vitiit, et sensuS suos, atque ingenia viuaciter tenet Non cum . ma hproinis
corpore moiitur, sicut Aratns :.sserit ueqoe post modicum interuallurn> :
«mraorti

sicut Zenon dicit , quia substantialtter viuit

Anirnalium vero animac non sunt substantiuae , sed cum carne ipsa Cap.XVii.Ani-
carnis viu-citatc nascuntur,ct cum carnis morte
moriun- maebfutorurn finiuntur , ct
tur;et ideo nec ratione reguntur , sicut Plato,et Alcxander putant , scj
ad omnia naturae incitaiiKiita ducuntnr .

Anima liumana non cttm came moritur , quia non cttm c.irne , vl Cnp.XVIII.Ia-
superius diximus, seminatur ; sed formato in vcntre matris corpore , Dei funditurani »m
iu iicio creatur s et infunJitur , vt viuat homo intus rn vtcro, et sic pro-
ceJat natiuitate in mundum .

Duabus substantiis tantum constat homo , anima , ct corpore . Anima Cap.XlX.Duae

cum ratione sua , et corpore cum scnsibus suis . Qttos camen sensus absqttc substantiae ho-
tainis .

Auctor huius operis corpo-

Cap. XII. w.tlti iatir.orum - naturac consequeitia
rtum videuir vocare , quiJquid creatum scruientc . Et alia huiusmodi , quae ad
est . Vide lib.2. de orfic. cccles. cap.24 , Bignaei ma»is > quam ad Vezzosii eJrtio-
rerum num. ioo. et seq.
et lib. Diffcrent. nem acccdunt .

Cap.XIV. Hoc caput a loanne Hispa- Cap. XVII. Incitamenta : al. irtcita-
lensi cxcriptum fuit , vt dixi in Isido- tnento .

riinis cap. X^. num. 18. et s.-qq. Apud Cap. XIX. Corpore : al. carne , semel >

Cuuq legitur,nff in tcmcl - Cyrillus , t: ct iccrum .

S s a
 ,

524 A P P E N D I X XIII.
animae societate non mouet corpus . Anima vero et sine corpore rationa*
le suum tenet .

Cap. XX. AaU Non

est tertius in substantia hominis spiritus , sicut Didymus con-
rr.a, et spiritus tentlit sed spiritus ipsa est anima , pro spirituali n.itura , vel pro eo quod
,

idem . spiret in corpore , spiritus appellatur Anima vcro ex eo vocatur , quod .

ad viuendum , vel ad viuificandum animet corpus Tertium vero , qui ab .

Apostolo cum anima , et corpore inducitur , spiritum gratiam sancti Spi-

I.Thess.5. 23. ritus esse intelligamus, quam orat Apostolus,vt integra perseueret in no-
Sap. 1. 5. bis , ne nostro vitio aut minuatur,aut fugetur a nobis ; quia Spiritus san-
ctus effugiet fictum .

Cap.XXI. De Libertati arbitriiest bomo statim in prima conditio-

sui commissns
libero arbltrio. ne , vt sola vigilantia mentis
adnitente , etiam in praecepti custodia per-
seucraret , si vellet in eo,quoi creatus fuerat , permanere . Postquam ve-

ro seductione serpentis per Euam cecidit , naturae bontim perdidit , pari-

tcr et vigorem arbitrii noo tamen electionem , ne non esset suum , quod
:

euitaret peccatum , ncc merito indulgcretur , quod non arbitrio diluisset.

Manet itaque ad quaerendain salutem arbitrii libertas, id est , rationalis
voluntas,sed admonente prius Dco , et inuitante ad salutem , vt vel eli-
gat , vel sequatur , vcl agat occasione salutis , hoc est , inspiratione Dei .
Vt autem conscquatur , quod eligit,vel quod sequitur , vel quod occasio-
ne agit , Dci essc liberc confitemur . Initium ergo salutis nostrae Deo mi-
serante , babemus ; vt acquiescamus salutiferae inspirationi , nostrae pote-
statis est ; vt a lipiscamur , quod acquiescendo admonitioni cupimus , diui-
ni est muneris : vt non labamur in adcpto salutis munere , solicitudinis
nostrae est , et caelestis pariter adiutorii ; vt labamur , potestatis nostrae
est , ignauiae
et Non tamen ad obtincndam sine illo , qui qnaerentes
.

fucit qui
inuenire
,
pulsantibus aperit , qui petentibus donat Sicut ergo .

initium salutis nostrae,Deo miserante, et inspirante , habere nos credi-

mus , ita arbitrium naturae nostrae sequax esse diuinae inspirationis , li-
bere confitemur . Igitur vt non labamur a bono vel naturae , vel meriti
solicitudinis nostrae est , et caelestis pariter adiutorii ; vt Lbumur , pot-
estatis nostrae , ct ignauiae .
Cap. XXII. Firmissime credendum est , in praeuaricatione Adae omnes homines
naturalcm possibilitatem , ct innocentiam perdidiss. et neminem de pro- :

fundo illius ruinae per liberum arbitrium posse consurgere , nisi eum gra-
tia Dei miserantis erexerit ;,, Jiberum enim arbitrium ille perpessus , dum

Cap. XXI. Emendaret al. euitaret : . scopos Galliae , ex concilio carthaginien-

Putat Vezzosius , Semipelagi.inismum sa- si contra pelagianos , et ex arausicano
pere videri , quod dicitur, vt acquiesca- secundo . Haec tamen additamenta nec-
mus salutiferae inspirationi , nostrae pot- essaria putauit Thomasius , vt Vezzosius
tstatis est . Vcrba , Non tamen ad obti- aduertit .

nendum etc. , et sequentia triginta capi- Cap. XXII.llle: al. olim ille . Haec
ta desunt in Maurinorum exemplo , et verba liberum enim arbinium etc. , quae
in plerisque aliis mss. , et ab aliquo in- virgulis distinguuntur, sunt Innocentii I.,
serta sunt ex Caelestini epistola ad epi- xelata etiam a Caclestino 1.
 . .

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS. $ 2 j
„ suis inconsukius vtitur bonis cadcns in praeuaricationis profunda de- ,

„ mersus est et nihil , quemadmodum exinde surgcre posset, inuenit: sua-

:

„ que in aeternum libertate deceptus, huius ruinae latuisset oppressu , nisi

„ eum post Christi pro sua gratia releuasset aduentus,qui per nouae re-
„ gener..tionis purificationem omne praeteritum vitium sui baptismatis
„ iauacro purgauit „ .

Neminem esse per semetipsum bonum nisi participationem sui ille Cap.XXIII.Ve.
donauerit , qui solas est bonus. rao bonusper
se *
Nemineir. etiam baptismatis gratia renouatum idoneum esse ad su-

• . ...
perandas diaboli insidias,et ad vincendas carnis concupiscentias ,
quotidianum adiutonum Dei perseuerantiam bonac conuersationis acceperit
. .
nisi per
.
j
„
*

n Don
" af1 *

crscucraot 14
j s a rj C o
Quod nemo nisi per Christum libero bene vtatur arbitrio , idem ma- Cap.XXV. Li-
gister in epistola ad mileuitanum concilium data praedicat , dicens „ Ad- : berum arbi-
„ uerte tandem , a prauissimarum mentium doctrina , quod primum ho- trium .

j, minem ita libcrtas ipsa decepit, vt dum

indulgentius frenis eius vtitur
j, ia praeuarieationem praesumptione incideret Nec ex hac potuit erui, .

„ nisi ei prouidentia regenerationis statum pristinae Jibertatis Christi Do-

,, m ini reformasset
llll.il 1 aduentus
l_IUl illulStL .U1U<_ llilll ,5 .

Quod omnia
studia , et omnia opera , ac merita sanctorum ad Dei Cap. XXVI.
gloriam , lauJemque reiereada sint , quia nemo aliunde ei placeat , nisi ex Meriu
eo , quo J ipse donauerit in quam nos sententiam dirigit beatae recor-
:

dationjs papae Zosimi rcgularis auctoritas , quum scribens ad totius orbis

episcopos ait „ N©s autem instinctu Dei , ( omnia enim bona ad aucto-
.

„ rem suum referenda sunt , vnde nascuntur , ) ad fratrum, et coepisco-

„ porum nostrorum conscienti..m vniuersa retulimus „ Hunc autem ser- .

monem sincerissimae veritatis lucc r.idiantem tanto afri episcopi honore

venerati sunt , vt ita ad eumdem virum scriberent : „ lllud vero , quod
„ in literis , quas ad vniuersas prouincias curasti esse mittendas , posui-
„ sti,diccns: Aos tarnen instinctu Dei , eta sic accipimus dictum , vt il-
„ Ios,qui contra Dei adiutorium extollunt humani arbitrii Irbertatem,
„ districto glaJio veiitatis velut cursim transiens amputares Qiiid enina .

j, tam libero fecisti arbitrio , quam quod vniuersa in nostrae humilitatis

jj conscuntiam retulisti ? et tamen instinctu Dei factum csse fideliter, Sa-
j, pienterque vidisti, veraciter } fident-rque dixisti ideo vtique quia prae- Prou. 8. 25. .

„ paratur voluntas a Domino , et vt boni aliquid agant , paternis inspira- sec. Lxx.
„ tionibus suorum ipse tangit corda filiorum . Quotquot cnim Spiritu Roro. S. 14.
j, Dei aguntur , hi filii Dei sunt ; vt nec nostrum deesse sentiamus arbi-
„ trium,et in bonis quibusque voluntatis humanac singulis motibus ma-
„ non dubitemus au.xilium „
gis illius valere .

Deus ex cordibus hominum , atque in ipso libero operatur arbi- Cap. XXVII.
Ita
trio , vt s;.ncta cogitatio pium consilium , omoisque motus bonae volun- Quidquid boni
,
tis ex Deo sit quia per illum aliquid boni possumus
: sine quo nihil cx ^ca. ,

pos&umus
(.ap XXVI. Placeat -.
z\. placct , et ac- numero rctuiistis , vidistis , iixuiis .

ccpimus pro amjpimus . fci inira plunum

 . ,

r_6 APPENDIX XIII.

Cap.XXVIII. Quicumque dixerit, gratiam Dei , qua iustificamur per Iesum Chrl-
Gratiaevis. stum Dominum nostrum , ad solam remissionem peccatorum valere , quae
iam commissa sunt,non etiam ad adiutorium gratiae , vt non committan?
tur , anathema sit
Cap.XXIX.In- Quisquis dixerit, gratiam Dei per Iesum Christum propter hoc tan-
telligentia ex tum nos adiuuare ad non peccandum, quia per ipsum nobis reuelatur,
gr-tia. et aperitur intelligentia mandatorum , vt sciamus , quid appetere , et quid
vitare debeamus, non autem per illam nobis praestari , Vt quod facien-
dum cognouimus , etiam facere diligamus , atque valeamus , anathema sit .
XXX. Pre- Obsecrationtim quoque sacerdotalium sacramenta respiciamus , quae-
ces Sacerdo- a b Apostolis tradita in .toto mundo , atque in omni catholica eccksia
tum *
vnirormiter cclebrantur , vt ]eg-m credendi lex statuat supplicandi . Qiium
eoim BaBCtarurn plebium pr; iiuiuiata sibimet legatione fr.ngantur,
apud diuinam clementiam humani generis agunt causam , et , tota secum
ecclesia congemiscente, postulant, ct precantur , vt infidelibus donetur
fides,vt i lololatrae ab impietatis suac liberentur erroribus , vt iudaeis,
ablato cordis velamine , lux veritatis apparcat, vt haeretici catholicae fi-

dei perceptionc resipiscant , vt schismauci spiritum rediuiuae charitatis

accipiant, yt lapsis poeniteutiae remedia conferantur , vt denique catechu-
mcnis,ad regenerationis sacramenta perductis , caelestis misericordiae aula
reseretur Haec autem nou pcrfunctorie, neque inaniter a Domino peti ,
.

rerum ipsarum monstrat cffectus , quandoquidem ex omni errorum gene-

re plurvr.os Deus dignaiur attrahere , quos erutos de potestate tenebra-
rum transferat in regnum filii charitatis suae , et ex vasis irae faciat vasa
misericoruiae . Quod adeo totum diuini opcris esse sentitur,vt haec ef-
ficienti Deo gratiarum semper actio , laudisque confessio pro illuminatio-
ne talium,vel correctione referatur .

Cap. XXXI. lllud etiam , quoJ circa baptizandos in vniuerso mundo sancta ec-
Fvorc:?mus,et. c lcsia vniformiter agit , non otioso contemplamur intuitu . Quum siue
sufflat:o .
parnuli , siue iuuenes ad regcnerationis veniunt sacramentum , non priuS
fontem vitae adeant,qunm exorcismis, et exsufflationibus clericorum spi-
Ioann.12. 31. ritus ab eis immundus abigatur : vt tunc vere appareat , quando princep*
Wcrc. 3. 27. m
undi huius mittatur foras , et quomodo prius alligetur fortis , et dein-
ceps vasa eius diripiantur , in possessionem translata victoris, qui captiuara
ducit c.ptiuitatem , ct dat dona hominibus.
Cap. XXXTI. Omnium bonorum affectuum , atque operum,et omnium studiorum >
Gratia,et hbe- omniumque virtutum , quibus ab initio fidei ad Deum tenditur , Deura
rumarbitrmm. ro fitemur auctorem . Et non dubitamus,ab ipsius gratia omnia hominis
p
Philipp. 2. «3.
nierita praeneniri , per qucm fit , vt aliquid boni et velle incipiamus,
et facere . Quo vtique auxilio , et munere Dei non aufertur liberum ar-
bitrium,sed liberatur ; vt de tenebroso lucidum , de prauo rectum , de
ianguiJo sanum , de imprudente sit prouidum Tanta enim est erga omnes .

homines bonitas Dei , vt nostra velit esse merita , quaesunt ipsius donaj
Cap. XXIX. Per ipsum al. per ipsam
: . tnur auctonm . Et non J.tbitemus > al>

Cap. XXXII. S. Caelestinus , profitea- ipsius gratia

 . .

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS .
327
et pro , quae
his largitus est,aeterna praemia sit donaturus . Agit quip-
pc in nobis , vt quod vult,et velimus, et agamns ncc otiosa esse in no-
:

bis patitur, quae exercenda , non negligenda , donauit , vt et nos coope-

ratores simus gratiae Dei . Ac siquid in nobis ex nostra viderimus re-
rnissionc languescere , ad illum solicite recurrainus , qui sanat omnes lan-
guores nostros , et redimit de interitu vitam nostram , et cui quotidie di-
cimus, Ne inducas uos itt tentaiiettem , sed libsra nos a malo . Matth.6". ij.
Quicumque dicit,Adam primum hominem mortalem factum , ita vt Cap.XXXIH.
siue peccaret , siue non peccaret , moreretur in corpore , hoc est, de cor- Adam primo
pore exiret , non peccati merito,sed necessitate naturac , anathema sit immortalis .

Quicumque paruulos recentes ab vtcris matrum baptizandos neg.it , Cap.XXXIV.

aut dicit in remissionem quidem peccatorujn eos baptizari , sed nihil ex Debaptizandis
Adam trahere originalis peccati , quod lauacro regenerationis expietur : Inikntulis

vnde consequens , vt in eis forma baptismatis in remissionem peccato-

fit

rum non vera, sed falsa intelligatur , anathema sit Quoniam non ali- .

ter intelligendirr» est , quod ait Apostolus, Per Vttttm hominem peccatum Rom. y. 12.
intrauit in viundum ,et per peccatum mors , et ita in omnes hvmiaet per~
transiit , in quo omues peccaueruut , nisi quemadmodum ecclesia catholica
vbique diffusa scmpcr intellexit Propter hanc enim fiJei regulam etiam
.

paruuli , qui nihil peccatorum in seipsis adhuc committere potucrunt,

ideo in peccatorum remissioncm veraciter baptizantur , vt in eis regcne-
rationc mundetur , quo
generatione traxerunt .
1

QuoJ ait apostolus , Si dixerimus , quia peccatum

sanctus ioannes Cap.XXXV.
non habemut , ttOt ipsos seducimus , et veritas in noois non est : quisquis Omnrs vere
sic accipiendum putauerit , vt dicat propter humilitatem non oporterc di- stimus pccca-
tor " s
ci , nos non habcre peccatum , non quia veritas est , auathema sit . Scquitur •

enim apostolus , ct adiungit , Si §Utem COttfetti fuerimus peccata uostra . i.Ioan. 1. o.

jidelis est , et iustus , qui remittat nobis peccata , et mundet ttot al> omui
ittiquitate . Vbi satis apparct , hoc non tantum humiliter , sed etiam ve-
raciter dici . Hoterat cnim apostolus dicere, Si dixerimus , uon haoemut
fitccatum , ttOt ipsos extottir/.ns , ct humilitas itt uobis uon est : sed quum
ait , A 05 ipsos decipimus.et veritat iu nobis nou est , satis ostenht,eum
qui dixcrit , sc non habere peccatum , non vcrum loqui,sed falsum .
Quicumque dixerit , in oratione Dominica ideo dicere sanctos , Di- Cap. XXXVI,
mitte uoois debita nostra , vt non pro scipsis hoc dicant , quia non est eis Ommbus o-
iam necessaria ista petitio, sed pro aliis,qui sunt in suo populo pecca- randu n pro
torcs et idco non dicere vnumquemque sanctorum , Ditnitte mihi debita
:
dimittendis
tnea , scd limitte nobis debita uostra , vt hoc pro aliis potius , quam pro P e <"catis.
sc iustus petcrc intelligatur , anathcma sit Sanctus enim , ct iustiis erat
.

apostolus lacobus, quum dicebat , lu multis enim offe/idimus omues Nam Iacob. . j. 2.
quare additum est , omnes , nisi vt ista sententia conueniret psalmo, vbi
lcgitur , A/cn intres iu iudicium cum seruo tuo, quia nott iuttificabitur Psalm. 141. j,
tn conspectu tuo omnis •viuens \ Et in oratione sapientissimi Salomonis ,
Non ett homo,qui non peccet . Et in libro sancti lob , /* mauu v;;.>i;s Eccl. 7. 11.
hominis signat , vt sciat omnis homo injhiuitatem tltajn Vndc ctiam Da- 'ob. j;. 7.
.
 . . ,

323 APPENDIX XIII.

Dan. ?. 5.sanctus,et iustus,quum in oratione pluraliter diceret , Veccautmut i
n icl
iniquitatem fecimus y et cetera
, quae ibi veraciter , et humiliter coufitetur
ne putaretur , quemadmpdum
quidam sentiunt , hoc non de suis , aed dc
populi sui dixisse peccatis , postea dixit , Quum orarem , et conjiterer peccata
tnea , et peccata populi mci Domino Deo meo noluit dicere , peccata nostra ,
:

sed et populi sui dixit , et sua ; quoniam futuros istos,qui tam male iu-
telligerent , tamquam propheta praeuidit .
Cnp. XXXVII. Quicumque ipsa verba Dominicae orationis , vbi dicimus , Dimitte no~
Dimittuntur bis debita nostra , ita vokuit a sanctis dici , vt humiliter, non veraciter
debita etiam hoc dicatur , anathema sit Quis enim ferat orantem , et non hominibus,
.

sanctis se j jp S j Domino mentientem , qui labiis sibi dicit dimitti velle,ct corda
.

Matth. 6. I2 JicJt quae sibi dimittantnr dcbita non habere

-
} , ?

Cap. XXXVIII. Siquis per offensam praeuaricationis Adae non totum , id est , secun-
Lapsas Adae dum corpus,
. et animam in deterius dicit hominem commutatum , sed ani-

mae libertate illaesa durante , corpus tantummodo corruptioni credit ob-

Ezech. 18. 4. noxium , Pelagii errore deceptus aduersatur Scripturae dicenti , Aninia %
Rom. 6. 16. quae peccauerit , ipsa nt.ori.etur ; et , Nescitis , quoniarn ctti ubsditis , et a quo
2.Petri 2. 19. quis superatur , ei:is seruus adiicltur i
Cap. XXXIX. Siquis soli Adae praeuaricationem suam , non etiam eius propaginx
PeccatumAJae asserit nocuisse ; aut certe mortcm tantum corporis , quae poena peccati
in posteros est , non autem et peccutum , quod mors est animae , per vnum hominem
.

in omne genus humanum transisse testatur , iniustitiam Deo dabit,con-

Rom. 5. 18. tradicens Apostolo dicenti , Per <vnum hominem peccatum intrauit in mun~
dum^etper peccatum mors , et ita in omnes homines pertransiity in quo
omnes homims peccauerunt
Cap.XL. Gra- Siquis inuocationc humana gratiam Dei dicit posse conferri , non au-
tia tem ipsam gratiam facere , vt inuocetur a nobis , contradicit Isaiae pro-
Isai. 65. 1. Apostolo idem dtcenti, bruentus sum a non quaerentibus tne :
phetae , vel
Rom. 10. 20. a l am apparui his , qtti me non interrogabant .
p
Cap. XLI. Vo- Siquis , vt a peccato purgemur , voluntatem nostram Deum expecta-
luntas bona a re contendit , non autem vt etiam purgari velimus,per sancti Spiritus in-
Deo . fusionem , et operationem in nobis fieri confitetur , resistit ipsi Spiritui
Pron. 19. 14. sancto per Salomonem dicenti , Praeparatur voluntas a Domino . Et Apo-
sec. rxx. stolo salubriter praedicanti , Deus est , qui operatur in nobis et velle , et
P.iilip. i. ij. perjicere pro bona voluntate .

Cap. XLII. Siquis sicut augmentum , ita etiam initium fidei, ipsumque creduli-
Gratia opera- tatis affectum , quo in eum credimus,qui iustificat impium , et ad rcge-
tur omnia . ncrationem sacri baptismatis peruenimus , non per gratiae donum,idest,
per inspirationem Spiritus sancti , corrigentem voluntatem nostram ab in-
fidelitate ad fidem , ab impietate ad pietatem , sed naturaliter nobis ines-
se dicit , apostolicis dogmatibus aduersarius approbatur , beato apostolo
Philipp. 1. 6. Paulo dicente , Conjidimus , quia qui coepit in vobis bonum opus , perji-

Ibid. v. aS. ciet vsque in diem Christi lesu . Et illud , Vobis datum tst pro Christo
noit

Cap. XL. Al. Siquis ad innocationtm humanam ctc.

 , . , .

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS .
3*,
ttoft solum vt in eum verttm etiam vt pro illo patictmini . Et
credatis
,

Gratia talui facti estis per fidem , et hoc non ex vobis, Dei enim donam Ephes. i. 8.
«st Qui enim fidem ,
. qtiu in Deum crcdimtis , dicunt esse nattiralem
omnes eos , qui ab ecclesia Cliristi alieni sunt, quodainmodo fideles essc
definiunt .

Siquis sinc gratia Dei credentibus

, volentibus, desiderantibus , co- Cap. XUli.
nantibus , studcntibus , petcntibus , quaerentibus , pulsantibus nobis mise- C-ratiae omnit
ricordiam dicit conferri diuinitus ; non autem vt credamus , velimus , vel deberi
haec omnia , sicut oportet, agere valeamus, per infusionem, et inspiratio-
nem sancti Spiritus in nobis fieri confitetur; et aut humilitati , aut obe-
dientiae humanae subiungit gratiae aiiutorium , nec vt obedientes , et hu-
miles simus, ipsius gratiae donum esse consentit , resistit Apostolo di-
centi, §luid enim habes , quod ttott accepistii et , Grttia Dei sum id , r. Cor. 4. 7.;
quod sum . et 15. 10.
Siquis per naturae vigorem bonum aliquid , quod ad salutem perti- Cap. XLiV.
net vitae aeternae, cogitare , vt expedit,aut eligere , siue salutari , idest, Hominem ni-
euangelicae praedicationi consentirc posse confirmat , absque illuminatio- kil posse sine
ne , et inspiratione Spiritus sancti , qui dat omnibus suauitatem in consen- Deo •

tiendo, et in credendo veritatem , haeretico fallitur spiritu , non intelli-

gens vocem Dei in euangelio dicentis , Sine me nihil potestis facere : et Tojn. ty. y.
illud Apostoli , Non quidem idonei simus cogitare aliquid a ttobis quasi z- Cor. 3. 5,
ex nobis , sed sufficientia nostra ex Deo est
Siquis alios per misericordiam , alios vero per liberum arbitrium , Cap.XLV. So-
quod inomnibus, qui de praeuaricatione primi hominis nati sunt , con- lusDeus trahic
stat esse vitiatum , ad gratiam baptismi posse venire contendit, a recta hominem .

fide probatur alienus . llle enim non omnium liberum arbitrium per pec-
catum primi hominis asserit infirmatum ; aut certe ita lacsum putat , vt
tamen quidam valeant sine reuelatione Dei ministerium salutis aetcrnae
per semetipsos posse conquirere . Quod quam sit contrarium, ipse Do-
minus probat, qtii non aliquos , sed neminem ad se posse vcnire testa-
tur, nisi quem Pater attraxerit . Sicut et Petro <\'\c\t , Bcatus cs , Simon Toan. 0V44.
Bariona ^qtiia caro,et sanguis non reuelauit tibi,sed Pater meus , qtti in Matth. 16. 17.
caelis est et Apostolus , A/emo potest dicere , Dominus Iesus , nisi in Spiri-
:
l' CorA 2' 3 "

tti sancto.
Arbitrium voluntatis in primo homine infirmatum , nisi per gratiam Cap. XLVL
baptismi, non potest rcparari quod amissum , nisi a quo potuit dari , non Liberum 3rbi-
:

potest reddi . Vnde Veritas dicit , Si vos filius Uberauerit , tu/tc vere ii- riuai
beri eritis .
Ioan.8. 16.
Natura humana etiamsi in illa intcgritate , in qua cst condita, per- Cap. XLVII.
maneret , nullo modo seipsam, creatore suo non adiuuante , scruaret Vn- Gratia. .

dc quum sine Dei gratia salutem non possit custodirc accepit,

, quarn
quomodo sine Dei gratia poterit reparare , quod perdidit r
Sicut eis,qui volentes in lege iustificari , ct a gratia cxciderunt , ve- Cjp.XLVIIT.
Cap. XLV. Acta concilii arausicani , omisso nen . ^ b r lt13 5lC 11 '

ls enim omnium liberum arbitrium r.v. natura .

Jom.VJI. T t
 . ,,

; j o A P P E N D I X XIII.
rissime dicit Apostolus
, 5/ in lege iustitia est , ergo Christiti gratis mor-
€al. c. 2. 21. tuus est sic eis , qui gratiam , quam commendat , et percipit fiJes Chri-
:

sti, putant esse naturam , verissime dicitur , si per naturam iustitia est
ergo gratis Christus mortuus est . lam hic enim erat lex, et non iustifi-
cabat iam hic erat et natura, et non iustificabat . IJeo Christus non gra-
:

Matth.5.17. tis mortuus est , vt et lex per illum impteretur , qui clixit , Non veni sol~
ttere legem , sed implere et natura p:r Adam perJita per illum repara»
:

retur, qui dixit , venisse se quaerere , et saluare , quod perLrat .

Cap.XLIX.Re- Secundum suprascriptas sanctarum Scripturarum sententias, vel anti-
petitio supe- quorum patrum definitiones , hoc , Djo propitiante , et praidicare debe-
riorum . mus , et creJere, quod per peccatum primi hominis ita genus humanum
sit inclinatum , vt nullus postea aut diligere Deum , sicut oportuit , aut
qredere in Deum , aut operari propter Deum , quod bonum est , possit ,
nisi eum gratia misericordiae diuinae praeuenerit . Vn le et Abcl iusto
et Noc, et Abrahae , et lsaac , et lacob > omnique antiquorum satictoriim
multitu lini illam praeclaram fiJem , quam in ipsorum laude praedicat apo-
Hebr.n.seqq. stolus Paulus, non per bonum naturae , quod prius in AJam datum fue-
rat , seJ per gratiam Dei credimus fuiss^ collatam Quam gratiam , etiam
.

post aduentum Domini , omnibus, qui baptizari dosiJerant , non in libe-

ro arbitrio haberi , sed Christi nouimus simul , et credimus Iargitate con-
ferri ; secundum illud, quod iam saepe dictum est , et praedicat Paulus apo-
Philipp. 1. 29. stolus , Vobis donatum est pro Christo , non solum vt tn eura credatis , scd
Ibid. v. 6. etiam vt pro eo patiamini et illud , Deus , qui coepit in vobis bonum opus ,
:

Lphes. 2. 8. perficiet vsque in diem Domini nostri et illuJ, Qratia salui facti estis per
:

fiJem,et hoc non ex vobis , Dei enim donum est Et quod Je s.-ipso ait
.

i.Cor. 7. 25. Apostolus , Misericordiam consecutus s:o/i , vt fidelis essem Non dixit , .

quia eram , sed vt essem et illud , ^ild habes , quod nov acceptsti ? et il-
: .

lacob. 1. 17. lud , Omne datum bonum , et omne donum perfectum desursum est , descen-
Ioan.j. 27. dens a Patre luminum :et illud , Nemo habet quidquam , nisi illi datum
fuerit desuper .
Cap.L.VoUin- Hoc etiam secnndum fidem catholicam credimus , quod post acceptam
tas hominis baptismi gratiam , omnes baptizati, Christo auxiliante, et cooperante, quae
post bapti- a(j Sa u tem animae pertinent
i possunt , et debeant , si fiJeliter Jaborare
,
smum . voluerint , adimplere Aliquos vero ad malum diuina potestate praede-
.

stinatos esse , non solum non credimus , sed etiam , si sunt , qui tantum
mali credere velint,cum omni dctestatione illis anathema dicimus.
Cap. LI. Ini- ~ n omni opere bono non nos incipimus, et postea per Dei miseri-
tiura merito- cordiam adiuuamur , sed ipse nobis nnllis praecedentibus bonis meritis et
iuid vnde . fidem , et amorem sui prius inspirat , vt et baptismi sacramenta fiJeliter
requiramus , et post baptismum cum ipsius adiutorio ea, quae sibi sunt
Luc. 23. 43. placita, implere possimus Vnde manifestissime credendum est , quod et
.

illius latronis , quem Dominus ad paradisi patriam reuocauit , et Cornelii

Act.io.i.seqq. Centurionis , ad quem angelus Domini missus est , Zaccha.ique , qui ipsum
Dominum suscipere meruit , illa tam admirabilis fides non fuerit de na-
Luc. 10. 6. tura,sed diuinac gratiae iargitate donata
 DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS. 3J r

Baptisma vnum est , sed in ecclesia, vbi vna fides cst , vbi in nomi- Cap. LIL Qui
ne Patris,et Filii , et Spiritus sancti datur. £t ideo siqui apud illos hae- sint habendi
reticos baptizati sunt , qui in sanctae Trinitatis confessione baptizant , et P ro baptiziicis.
veniunt ad nos , recipiantur quidem , vt baptizati , ne sanctae Trinitatis
inuocatio , vel confessio annullctur : sed doceantur integre , et instruan-
tur ,
quo sensu sanctae Trinitatis mysterium in ecclesia teneatur et si :

consentiunt credere , vel acquiescunt confiteri , purgati iam fidei inte-

gritate confirmentur manus impositione . Si vero paruuli sunt, vel hebe-
tes,qui doctrinam non capiant , respondeant pro illis , qui eos offerunt
iuxta morem baptizandi et sic manus imposicione , et chrismate commu-
:

niti, eucharistiae mysteriis admittantur. IIIos autem,qui non sanctae-Tri-

nitatis inuocatione apud haereticos baptizati sunt, et veniunt ad nos,
baptizari debere pronunciamus , non rcbaptizari Neque enim credendum .

est , eos fuisse baptizatos , qui non in nomine Patris, et Filii , et Spiritus
sancti iuxta regulam a Domino positam tincti sunt; vt paulini, proclia-
ni , boiboritae , siphori , qui nunc vocantur bonosiani , photiniani , monta-
ni , et manichaei , variaque impietatis germina : vel ceterae istorum origi-
nis , p.stes , quae duo principia sibi ignota introducunt , vt
siue ordinis
Cerdon, Marcion ; vel contraria, vt Manichaeus; vel tria, et barbara ,
et
vt Sethianus, et Theodosius vel multa , vt VaJcntinus ; vel Christum ho-
:

minem fuisse absque Deo , vt Cerinthus, Hebion , Artemon , et Photinus .

Ex istis , inquarn , siqui ad nos veuerint,non requirendum ab eis , vtrum
baptizati sint , an non sed hoc tandem , si credant ecclesiae fidem , et
:

baptizentur ecclesiastico baptismate .

Quotidie eucharistiae communioncm percipere nec Inudo , nec re-

Cao. LIH. D?
prehendo Omnibus tameu dominicis diebus communicandum suadco , et eucharistia
.
.

hortor , si tamen mens sine affectu peccandi sit Nam habentem adhuc .

roluntatem peccandi , grauari magis dico eucharistiae perceptione , quam

puiincari Ft ideo quamuis quis peccato mordeatur , peccandi non habe.ic
.

de cetero voluntatcm , et communicaturus satisfaciat lacrymis , et oratio-

mbuSjCt confidens de Domini miseratione , qui peccata piae confcssioni
donare consueuit, acccdat ;.d eucharistiam intrcpidus, et securus . Scd hoc
de illo dico, qucm capitalia , ct morulia peccata non grauant nam quem :

mortalia crimina post baptismum commissa prcmunt , hortor prius publi-

ca pocnitcntia satisfacerc, et ita sacerdotis iudicio reconciliatum commu-
nioni sociari , si vult non ad iudicium , ct condemnationem sui euchari-
stiam pcrcipcrc . Sed et secrcta satisfactionc solui mortalia crimina,non
negamus;scd mutato prius secuLri habitu , ct confesso religionis studio
per vitae correctionem , et iugi , immo pcrpetuo Juctu , miscrante Deo ,
ita dumtaxat,vt contraria pro iis, quae pocnitet , agat , ct eucharistiarn
Cap. LII. Hoc
est caput 11. Maurinae Cap.LIII. Quotuiie etc. Confer cap.18.
editionis ,qua omittuntur , vt dixi ,
in lib. i.de otiic. eccles. cum notis 1« .

praecedcntia Pro Pauluit alii Pauliaiii.

. rini , si tmncn mtns iri ajfsau p(cca<;di
stat , ct montanitae pro montani, et Theo non stt .

dorus scu Theudotus pro Thetdosius

, .

T t 2
 . ,

jja A P P E N D I X XIII.
omnibus Dominicis diebus supplex, et submissus vsque ad mortem per-
cipiat .

Cap. LIV. Dc Poenitentia vera est , poenitenda non admittere,et admissa deflere .
poemteDtia Satisfactio
. poenitentiae est causas peccatorum excidere , nec earum sug-
gestionibus aditum indulgere
Cap.LVDedi- 1° diuinis promissionibus nihil terrenum , vel transitorium expecte-
uinis promis- mus , sicut meletiani sperant . Non nuptiarum copulam , sicut Cerinthius,
sionibus . et Marcion delirant Non quod ad cibum,vel ad potum pertinet , sicut
.

Paiiae , auctore lrenaeo , et Tertullianus , et Lactantitis acquiescunt. Ne-

que per mille annos post resurrectionem regnum Christi in terra futu-
rum , et sanctos cum illo in deliciis regnaturos speremus , sicut Nepos
docuit , primam iustorum resurrectionem , et secundam impiorum qui con-
finxit et inter has duas mortuorum
: resurrectiones , gentes ignorantes
Dv.-u.ii in angulis terrarum in carnc seruandas quae post mille annos re- :

gni in terra iustorum , instigante diabolo , mouemlae sunt ad pugnam con-

tra iustos regnantes,et Domino pro iustis pugnante , imbre igneo com-
pescendas atque ita mortuas cum ceteris in impietate ante mortuis ad
:

aeterna supplicia in incorruptibili carne resuscitandas.

Cap. LVL Nulluin creJimus ad salutem nisi Deo inuitante venire . Nullum in-
Quod nullus uitatum salutem suam nisi Deo auxiliante operari Nullum nisi orantetn .

saluctur , nisi auxilium promereri Nullum Dei voluntate perire , sed permissu , pro ele-
.

Deo auctore ctione arbitrii , ne ingenuitas potestatis semel hominibus attributae ad

.

seruilem cogatur necessitatem .

Cap LVII. Malum , vel malitia non est a Deo creata , sed a diabolo inuenta , qui
Quod malum et ipse bonus a Deo creatus est . Sed quia iibero arbitrio , vtpote ratio-
non sit a Deo. nalis creatura,a D„o commissus est , et cogitandi acceperat facultatem ,
scientiatn boni vertit ad malum et multa cogitando factus est inuentor :

mali et quod in se perdiJerat, inuidit in aliis, nec contentus solus per-

:

ire , suasit aliis, vt qui esset stiae malitiae inuentor , fieret et aliorum
auctor : et ex eo malum , vel malitia percurrit in cereras rationales creaturas.
Cap LVIII. Vnde cognoscimus , nihil esse natura immutabile , nisi solum Deum ,
Nihilnon mu- Patrem , et Fiiiu.n , et Spiritum sanctum , qui mutari non potest a bono,
tabile praeter bonum nec potest aliud qnid esse , quam bonum .
q U j a natura possidet ,

r-Trv Angdi vero,qui in illa , qua creati sunt , beatitu line perseuerant,
a"
L-f?' non natura possiiLnt bonum , vt non mutarentur cum ceteris, sed arbi-
m
bilitas
a
An- r

Cap. LV. Sicttt Papiae etc. Maurini illam de duplici resurrectione .

sicut Papia auctore , Irenaeut , Tertullia- Cap. LVII. Alii Malum vel malitiam
, ,

nut Vtrumque textum vitiatum esse

etc. non esse a Deo creatam , sed a dijbolo
colligit Vezzosius ex Hieronymo de vir. innentam , qui etc. , subintellecto constatt
illustr. cap. de Papia Bignaeus sic re- . more Isidoriano .

fert sicut Papias , aut Cerinthus , et Ter-

: Cap. LIX. Maurini , suo Domino ser-
tullianui , et Lactantius acquiescunt . uauerunt . Vnde et merito . Quod rectam
Vezzosius in textu post mille sed in no- : putat Vezzos us . Sed fortasse mutanduna
:

ti meii is dicit oer mille cum aliis . Ad- seruantes in seruauerunt .

dit , ajiti^uiorem Ncpote csse opinionem
 .

DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBVS .
3i j
trii scruantes bonam voluntatem , et bonum conditionis , et fidem suo Do-
mino Propter quod et merito ab ipso Domino sancti angeli vocantur ,
.

quod tenuerunt arbitrii sanctitatem, nec sociorum exemplo deuiauerunc

a bono .

Fides vera, quae est catholica , omnium creaturarum , siue spiritualium , Cap.LX.Narti-
siue corporalium , bonam confitetur substantiam , et mali nullam esse na- ranihilestma
turam quia Deus , qui vniuersitatis est conditor, nihil non bonum fe- ' um •
:

cit . et diubolus bonus esset , si in eo , quod factus est , permane-

Vode
ret Sed qui naturali excellentia male vsus cst , et in veritate non ste-
.

tit,non in contrariam substantiam transiit , sed a summo bono , cui de-

buit adhaerere , discessit .

quae in diuino amore fixae perstiterunt , Iapsis Cap. LXI. Fe-

Virtutes angelicae
,

superbientibus angelis , hoc munere retributionis acceperunt , vt nullaiam botas Angelo»

rum *
rubigine surripientis culpae mordeuntur vt et in contemplatione condi-
:

toris sine felicitatis fine permancant , et in hoc sic conditae aeterna sta-
bilitate subsistant.
Tules creati sunt angeli vellent,in beatitudinis luce persiste- Cap. LXIl.Li-
, vt si

rent . Si autem vcllent, etiam labi potuissent . Vnde et Satan cum se- bera voluntas
queutibus legionibus cccidit Scd post eius lapsum ita confirmati sunt Angelorum
.

angeli , qui pcrstiterunt , vt cadere omnino non possent , quia ne omni-

no iam caderent, virtutem incommutabilitatis acceperunt .
Bonae sunt nuptiae , sed causa filiorum , et compescendae fornica- Cap. LXIIL
tionis obtentu .
Nuptiae .

Melior non sibi suflicit ad beatitudinem , si pro

est continentia
, sed Cap. LXIV.
solo amore pudicitiae retinetur, sed si et cu n affcctu causa vacandi Do- Continemia,
mino eligatur alioquin diuortium magis coniugii vidctur esse,quam ap-
:

petitio castitatis .

Virginitas vtroque bono praecelsior

est , quia et naturam vincit,et Cap. LXV.
pugnam naturam, corporis integritate ; pugnam , pace castimoniae, quae
: Virginitas .

pro solo amorc pudicitiae iri pace est .

Bonum est cibum cum gratiarum actione sumere , et quidquid Deus Cap.LXVI.Ci-
praecepit edendum . Abstincre autem b aliquibus , non quasi a malis ,
i. borum dele-
scd quasi non necessariis , non est maluni Modcrari vero eorum vsum .
ctus •

,
pro necessitate , et tempore, pioprie chnstianorum est .

Malas diccre nuptias , vel fornicationi comparandas , aut stupro ; ci- Cap. LXVII,
bos quoquc credcre malos,vel malitias causare percipientibus , non est X»P tiaf 5 ct ci-

christianorum , sed propiic hierachitarum , et manichaeorum us '

.

Sacratac Deo virginitati nuptias coaequare,aut pro amore castigah- Cap.LXVIII.

di corporis abstinentibus a \ino,vel carnibus nil crcdere meriti accre- Merita, ct ab-
<'|
tcere , nnn hoc christiuni , sed louiniani cst .
stinentia .

Intigru fide credendum est,beatam Mariam Dci Chiisti matrem , et Cap. LMX.
virginem conccpissc, ct viiginem gcnuisse , et post partum virgincm per- Beatam Virgi-
nem iempe|
1U Cap. LX. Hoc caput , ct duo leqq. de- Cap. LXVII. Alii vel mali cnusas per- fu ij 5e
, v ir"i-
•nnt ii) editionibus Bignacana , et Mau- eipientibus : ct emtntuajum pro htciu- ncm ,
•inoruua .
(hitarum .
 . .

534 A P P E N D I X XIII.
mansisse Nec est blasphemiae HeluiJii acquiescendum , qui dixit , Fuit
.

Virgo ante partum,non virgo post partum .

Cap. LXX. Elementa , id est , caelum , et terram non credamus abolenda per ignem ,
De elcmentis sed in melius commutanda figuram quoque mundi , id est , imaginem , non
:

aundi substantiam transituram .

Cap LXXI. De Bonum est facultates cum dispensatione pauperibus erogare . Melius
facuharibus e- est pro intentione sequendi Dominum insimul donare , et absolutum so-
rogandis. licitudine cum Christo egere .
Cap. LXXIl. Maritum duarum post baptismum matronarum clericum non ordi-
Impedimenta nandum . Neque eum , qui vnam quidem , sed concubinam , non matro-
clericitus . n am habuit Ncc illum,qui viduam , aut repudiatam , vel meretricem in
.

rr.atrimonio sumpsit. Neque eum , qui semetipsum quolibet corporis sui

membro inJignatione aliqua,vel iusto, iniustoue timore -siiperatus trun-
cauerit . Neque illum , qui vsuras aecepisse conuincitur , aut in scena lu-
sisse dignoscitur . Neque eum , qui publica poenitentia mortalia crimina
defiet . Neque illum , qui aiiquando in furiam versus insaniait , vel affli-
ctione diaboli vcxatus est Nec eum,qui per ambitionem ad imitationcm
.

Simonis Magi pecuniam ofFert

Cap.LXXIII. Sanctorum corpora , et praecipue beatorum martyrum reliquias, ac
De Keliquiis si Christi membra, sincerissime honoranda, et hasilicas, eorum nominibus
ianctorum . appellatas , velut loca sancta diuino cultui mancipata , affectu piissimo,
etdeuctione fidelissima adeundas credimus . Siquis contra hanc senten-
tiam venerit,'non christianus, sed eunomianus , ct vigilantius creditur.
Cap. LXXIV. JSaptizatis tantum iter esse salutis crejimus Nullum catechumenum , .

De catechu- quamuis in bonis operibus defunctum , vitam aeternam habere credimus ,-

menis defun- excepto martyrio , vbi tota baptismi sacramenta complentur BaptizanJus .

ctis ,et marty. tonfitetur

fidem suam coram sacerdotc , et interrogatus respondet hoc et :

nbusnon ba- marty r coram pcrsecutore facit, qui et confitetur fi lcm suam et inter-
,

* '

rogatus respondet . Ille post confcssionem vel aspergitur aqua, vel in?
tingitur ct hic vel aspergitur sanguine, vel contingicur igne . llle ma-
:

nus impositione pontificis accipit Spiritum sanctum hic habitaculum cf- :

ficitur Spiritiis sancti , dum non est ipse , qui Ioquitur,sed Spiritus Pa-
tris,qui loquitur in illo . I!!e communicat eucharistiae in commemora-
tione mortis Domini hic ipsi Christo commoritur. llle confitetur se mun*
:

di actibus renunciaturum hic ipsi renunciat vitae . llii peccata omnia

:

dimittuntur in isto extinguuntur.

:

Cap. IXXV. in eucharistia non debet pura aqua offerri , vt quidam sobrietatis
Qual :er Eu- falluntnr imagine ; sed vinum cum aqua mixtum : quia et vinum fuit in
;

eharssria ofie- redemptionis nostrae mysterio , quum dixit , Non bibam amodo de hoe
ratur •
genimine vitis ; et aqua mixtum , non quod post coenam dabatur, sed
Matth.26.29.
Cap. LXXII. Afflictione:2.\.ajjfiationc. post coenam dabatur ; sed et de Iatere
Cap. LXXIV. Contingitur al. tingitur: : eius , quod lancea perfossum est, aqua

et locutorium pro habitaculum . egressa vinum de vera .... exprcssunt

Cap. LXXV. Alii aqua mixtum , quod
: ostendit .
 :

DE ECCLESIASTICIS DOCMATIBVS. 335

qnod de latere aqua cum sanguine egressa, vinuin
eius lancea perfosso
de \era eius carnis vite cum aqua exprcssum ostenditur .

Bona est caro nostra,et valde bona,vtpote a bono solo Deo con- Cap.XXXVI.
dita,et non est mala , vt volunt Sethianus , ct Ophianus , et Patricianus Dc hamana
nec mali causa , vt docuit Flcrianus nec ex ma!o,et bono compacta , v t
:
carne-
Manichaeus blasphemat . Sed quum sit creatione bona , arbitrio animae
efficitur nobis vel bona,vel mala , non immutatione substanr.iae , sed exe-
cutionis mercede Ipsa eniin est , quae stabit ante tribunal Christi , in quo
.

perferat anima propria corporis , prout gessit , siue bonum, siue malum .
In resurrectione ex mortuis sexus forma non mutabitur ;sed vir mor- Cap.LXXVII.
tuus resurget in forma viri , et femina in forma feminae, carens tamen Resurrectio.
sexuum in hac vita conditione , non specie naturali : ne non sit vera re-
8urrectio,si non id resurget , quod cadit .

Antc passionem Domini omnes animae Sanctorum ia inferno sub Cap.LXXVIIl.

debito preuaricationis Adae tenebantur , donec auctoritate Domini per irt- Aniinae San-
debitam eius mortem a seruili conditione liberarentur .
ctorum antc
Post ascensioncm Domini ad caelos omnium Sanctorum animae cum Passl0nemDct.
Christo sunt, et exeuntes de corpore ad Christum vadunt', expectantes
ml ai ',
yy y ,

resurrectionem corporis sui , vt ad integram , et perpetuam beatitudinem Aniroae Sin-

cum ipso pariter immutentur sicut et peccatoairti animae in inferno sub ctorura
:
nost
timore positae expectant resurrectionem sui corporis , vt cum ipso ad Ascensionem.
poenam detrudantur aeternam .

Poenitentia aboleri peccata indubitantcr , credimus, etiam si in vlti- Cap. LXXX

mo vitae spiritu admissorum poeniteat , et publica lamentatione pe:cata De pecc.i;o-
prodantur , quia propositum Dei , quo decreuit saluare , qiiod perierat , venia um .

stat immobiie: .t ideo quia voluntas eius non mutatur,siue emcndatio-

ne vitae,si tempus conccditur , siue supplicii confessione , si continuo vi-
ta exceditur , venia peccatorum fideliter praesumatur ab il!o,qui non vult
Ezech 18
mortem peccatoris , sed vt conuertatur a perditione poenitendo , et salua-etc.jj.ii.
tus miseratione Domini viu.it. Siquis aliter de iustissima Dei pietate sen-
tit,non christiauus , sed nouatianus est.
Internas animae cogitationes diabolum non videre,certi sumus;sed Cap.LXXXI,
motibus eas corporis ab illo , et affcctionum indiciis colligi , e.vperimento Quod diabo-
didicimus Secreta autem cordis solus ille nouit , ad quem dicitur, Tu U| n
. latennc '

solus tjosti cordA Jiliorum hominun) .

cogitationes •

Non omnes malae cogitationes nostrae semper di.cboli instinctu exci- 3" Ke t' ° -
??•
tantur , sed aliquoties
n ex nostri arbiuii motu cmergunt
D Bonae autem .
-^
~ Coguationes .
cogitationcs semper a Dco sunt.
Daemones per cnergicam opcrationem non credimus substantialitcr q 3 „ j XXXIII
illabi animae,sed applicatione, et oppressione vniri lllabi autem meflti Daemonei
.

illi soli possibile cst,qui crcauit,qui natura subsistens incorporeus, ca- quomoJo oc-
pabilis est suae facturae . cupent homi-
nes,

Cap. LXXVI. Florianus : al. Flerinus : Cap. LXXVII. Alii , ctrens sexus t.untn
Ct in qua pro in quo , kuius vitae santut» eeoditiopt .
 . ..

33<5 A P P E N D I X XIII.
Cip.LXXXIV. Slgna , e! etiam peccatores in nomine Domini
prodigia , et sanitates
De si? nis, et facere ab ipso Deo didicimus quum
alios hac praesumptione iuuent,
: et
?
Tirtutibus . sibi per ambitionem humanae gloriae nocent ; quia gloriantur in dato
falso , non meriti debko .

Cap.LXXXV. Signis, et prodigiis clarum posse fieri christianum , non tamen san-
Quod nullus c t um } s j intemperatis, et asperis moribus agat ; temperatis autem,etpla-
sigms sanctus jj,-
c 3 mor jb us etiam absque signorum efficacia et sanctum , et perfe-ctum ,
Dei hominem fieri , recte credimus.
et
Cap.LX. X\I. Nullus sanctus, et iustus caret peccato : nec tamen ex hoc desinit
Sancti quoaue <r ».,
^ ^
peccatores. ,
>
esse mstus , vel sanctus, quum arlectu teneat sanctitatem
. ,. .. ^ ,
Non enim na-- • .
.

turae humanae vinbus , sed propositi adiumento per Dei gratiam acqui-
rimus sanctitatem . Et ideo veraciter se omnes sancti pronunciant pecca-
tores , quia in veritate habent , quod plangant , etsi non reprehensione
conscientiae , certe mobilitate , et muubilitate praeuaricatricis naturae .
Cap.LXXXVII Pascha , id est , Dominicae resunectionis solemnitas , ante transgres-
sum vernalis aequinoctii , et quartae decimae lunae perfectionem non pot-
est celebrari , in eodem mense natae .

C. LXXXVIII. Propter noucllos legislatores, qui ideo animam tantum ad imaginem

Imago Dei a- Dri creatam dicunt , vt quia Deus incorporeus recte creditur, etiam in-
nim3 corporea anima esse credatur , libere confitemur, imaginem in aeternita-
te , similitudinem in moribus inueniri .

APPENDIX XIV.

SENTENTIAE DIFFERENTIARVM
De actiua vita , atque cotitemplaiiua .

Vtie iMJorla- i. X-/uae sunt vitae , per quas omnes electi ad aeternam beatitudinem
•a c. 8j. n. 8. perueniunt , actiua videlicet , et contemplatiua Actiua namque' vita per-
.

tinet ad proximi ,
dilectionem contemplatiua vero ad dilectionem Dei
Vtraque cnim connexa est , vt vna sine alia sufficere nequaquam
ita sibi
valeat . Qiiia nec dilectio proximi absque dilectione Dei quidquam prod-
est , neque dilectio Dei sine dilectione proximi perfectum efficere valet
2. Interim vero in actiua plurimi , pauci vero in contemplatiua pro-
ficiunt llli vero perfecti esse noscuntur , qui intra ecclesiam tempore dis-
.

creto de actiua vita ad contemplatiuam asccndere norunt,et de contem-

platiua ad actiuam per compassionem fraternam descendere sciunt
3. Actiua actio , si bene , vt decet , retineatur , sectatoribus suis vitam
acquirit aeternam Contemplatiua autem non solum vitam , sed et prae-
.

mium accumulat .
4. Ad actiuam itaque vitam pertinet honestum coniugium , ad con-
templatiuam vero virginitas , atque continentia . Et ideo de coniugio prae-
centr.m
Cap. LXXXVIII. Corpoream animam auctor dicit , vt supra cap. 12.
 . ,

DE VITA ACTIVA,ET CONTEMPL. Vi j

ceptum est : dc virginitate vero , et continentia non est praeceptum , se J
persuasio .
j. Sicut est illud in Apostolo , vbi ait : De virginibus praeceptum Do- I.Cor. 7. 1%.
ntini non habeoj coitsilium autem do . Ec Veritas in Euangelio : Non 0- Matth. 1?.

mnes , inquit , capiivit verbum istud , sed quibus datutn est . Et infra : §£ui v ' "• I2,

potest capere , capiat

6. Et per lsaiam prophetam Dominus de eunuchis , i J est , virgfnibus
pollicens , ait : Haec dicit Domintts eunuchis : §hti custodierint sabbata mea , c. 56. v. 4. %.
st elegerint quae volui , et tenuerint foedus meum dabo eis in domo mea ,
, :

et in muris meis locum , et nomen mslitts a filiis , et filiabus. Nomen sem-

pitemum dano eis , quod non peribit Vbi enim electi proponitur optio .

procul dubio conceditur .

7. Ad actiuam quippe vitam conuenit vnicuique fiJeli coniuge pro-

pria vti , alienam non concupiscere , in alteram quamlibet feminam, viuen-
te vxore , corpus suum non diuiJere AJ contemplatiuam autem pertinet .

coniugium spernere , carnis commixtiouem refugere , caelibem vitam in hac

mortalitate imitari , filios spiricuales non carne , seJ verbo , et exemplo
generare .

8. Ad actiuam quippe actionem congruit vnicuique fiJeli intra eccle-

siam propriam substantiam possidere , et eam rationabilicer dispensare :
aliena vero non concupiscere, neque diripere,aut fraudare . Ad contem-
platiuam aute.n congruit sua omnia funditus relinquere , et absolutum a
munJi solicitudinibus Deo vacare .

9. AJ actiuam itaque vitam pertinet hoc , quod Veritas cuidam ado-

lescenti se interroganti primum proposuit, dicens:iS/ vis ad vitam ingre- Matth.19.v17.
di , serua mandata , autem dixit Non homicidium
. Dicit ille §)uae l lesus : seq^.
facies , »0» aiulterabis , non facies furtum , non falsum tsstimonium di-
tes Honora patrem tttum , et matrem , et diliges proximum tttum , sicttt
.

teipsum Ad contemplatiuam vero expedit hoc , quod illi aJJiJit , Jicens

. :

iS/ vis perjectus csse , vade , vende omnia tua , et da pauperibus , et habe-

bis thesaurum in caelo , et veni , sequere me .

10. AJ contemplatiuam igitur vitam pertirret hoc,quod idem Red-

emptor nostcr solus nocte in monte orabat. Ad actiuam autem , quoJ iu
Jie turbis admmus eorum languiJos curabat
, cis praedicabat , et .

Ad contemplatiuam namque vitam conucnit hoc, quod apostolus

11.
Paulus de semetipso, et ceteris perfectis ait Siue mente excedimus , Deo . : 2. Cor. f. 13.
Ad actiuam vero illud , quod addidit: iiue sobrii sttmus , vobis Charitas ,
r 4-
tnim Christi vrget nos .
12. Ad contemplatiuam vitam , per q'jam vnusquisque p^rfectus potio-
res virtutes supra fundamcntum
aeJifioat , peninct illud , quoJ iJjm fiJei
Apostolus dicit Siqttis autem aedificat supra fuudamentum hoc aurum , i-Cor.j.v.iz.
:

argentum , lapides prttioscs , sicuius opttS manserit , quod sttperaedific.it , *~\\-

merccdem accipiet Ad actiuam vero refertur hoc , quod aJJiJit Ligion,
. :

fotnum ,stipttlam ,\d est , terrenam substauti.un , et rei familiaris solicitu-

Tom.VU. V f
 . ,

31$ A P P E N D I X XIV.
diuem dc quo adiiciens, ait Sicuius opus arserity detrimentum patietur .
: :

Ipse tamen saluus erit , sic tamen quasi per ignem .

i ;. Saluus , inquic , erit , non tamen mercedem accipiet, dixit , sicut de
illo, qui aurum , argentum, et lapides pretiosos , hoc est , spirituales diui-
tias supcraedificat Ignem autem lioc in loco tribulationes vitae praesen-
.

tis , per quas iusti probantur , accipiendum est .

14. Ad actiuam namque vitarn pertinet pauperum curam gerere , e-

surientes pascere , nudos operire , infirmos, vel in carcere positos visitare,
hospites colligere , moestos consolari , mortuos sepelire , domesticos car-
nis suae non negligere , seruis Dei obsequi, negotia populi iuste discer-
nere,et vnicuique ius proprium assignare ,oppressis subuenire , imbecillem
de manu violtnti liberare , viduas, ac pupillos tueri, improbis resistere ,
attjue f..cinorosos p^r seueritatcm a malis actibus compescere Quae o- .

mnia, et his similia in praesenti vita tantummodo necessaria sunt .

ij. Ad theoreticam , id est , contemplatiuam vitam pertinet praesens
secnlum funditus relinquere , et mundi actibus alienum existere , cuncta
praesentia mente postpoiure , intentionem ad caelestia exten lere , et cun-
cta , quae videatur , quasi transacta despicere , cogitationem mentis non
in ea , quae videntur , sed in illa , quae non videntur , figere , lectioni
vacare , orationi insistere,et in Dei laudibus absque intermissione vigiiare .
16. Ule vero,vt supra dictum est , strenue viuit , qui tempore con-
gruo de actiua vita ad contemplatiuam consurgere *Scit , et de contem-
platiua aJ actiuam conscenJere ( forte , descendere ) nouit . De qua
actiua, id est , simplici actione si paulum quispiam aJ infima declinaue-
rit , confestim ad vitia corruet quae illum non sursum leuent, sed deor-
:

sum in barathrum peccatorum demergant .

17. Contemplatiuam namque vitam significauit spelunca illa interior

in qua Abraham Saram coniugem suam dcfunctam sepeliuit , et ipse hu-
matus quiescit sicut et omnes electos post excursuni vitae praesentis ,
:

quae actiuae vitae comparatur ,aeterna contemplatio suscipit .

iS. Actiuam vero innuit in eadem spelunca pars exterior,per quam

transitur ad interiorem Quia sicut vitae mundanae actiua vita monu-
.

mentum , ita actiuae vitae contemplatiua sepulcrum est .

19. In illa enim homo , hoc est , in actiua moritur omni peccato ,
sicut dicit Apostolus Dilectio proximi malum non operatur . In ista ve-
:

rojid est , contemplatiua velut mortuus sepelitur ab omnium actione se-

cularium negotiorum .

20. Ad contemplationis intentionem figuraliter conuenit hoc , quod

lacob per innitentem vsque in caelum scaiam angelos Dei ascendentes vi-
loan. 1. 51. dit ad actualem vero, quod descendentes
: De qua ascensione ,atque de-
.

scensione Veritas in euangelio ait : Amen dico vobis , quia videbitis cae-
los apertos , et angelos Dei ascendentes , et descendentes super filium homi~
nis . Per angelos quippe Dei sanctos praedicatores, per filium vero homi-
nis vniuersos fideles ecclesiae , qui membra sunt Christi , expi imit
21. Actualem quippe vitam , simplicem actionem mystice
id est , signi-

ficant sex anai , in quibus nobis lex praecepit agros nostros serere , et vi-
 . . . . .

nels eufturam adhiberc

DE VITA ACTIVA,ET CONTEMPL.
. Superiorem vero , hoc est , contemplatiuam
m
fig U -
rat annus septimus,in quo iubemur a terreno opere cessare, agrum non
serere, neque vineam putare .
22. Vt terram possessionis nostrae sabbatizare sabbata sua permitta-
mus , hoc est , qui dudum seruiuimus mundo, qui in sex diebus factus est ,
et eius actibus occupati fueramus , tandem ad Dei seruitium coruiersi ,et
a solicitudine seculi huius, et mundi oneribus libcri,in Deo sabbatizare,
id est , mente quiescere valeamus
25. Ad actiuae vitae perseuemntiam pertinet hoc , quod animalia illa,
per quae signantur sancti praedicatores in libro Ezechielis prophetae,
ibant , et non reuertcbantur . In eo autem quod ibant , et reuertebantur ,
pertinet ad conteinplatiuae vitae mensuram in qua dum quisque inten- :

dit,sua reuerberatus infirmitate , flectitur , ;.tque iterum renouata intentio-

ne ad ea , vnde descenderat , rursus erigitur . Quod fieri in actiua vita
non prtest « de qua si quisque reflectat vel ad modicum ,statim vitiorum
excipitur luxu .

24. Superiorem vitam,idcst, intellectualem innuunt alaeeorumdem ani-

malium , hoc est , sanctorum virorum , per quae ad alta , id est , ad caelestia
subleuantur : actualem vero designant munus eorum alis subter positae ob
hoc,quia contemplatio supereminet actioni , actio vero subsequitur con-
templationem .
2$. Actiuam igitur vitam mystice figurant sex cubiti in calamo illo ,
ex quo propheta tzechiel omne aedificium illud spirituale mensurari con-
spe\it Contemplatiuam vero exprimit palmus, qui supra sex cubitos in
.

eadcm mensura spirituali additus esse perhibetur .

26. Hoc ideo , quia actiua actio praesenti in vita habet perfectionem
suam contcmplatiua autem hic incipit, sed in futuro perficitur
: et ic- :

circo non plenuin cubitum , sed quasi medium de futura contemplatione

praescnti in vita attingit
27. Actiuam vitam mystice significauit Lia vxor Iacob , quae Iicet foe-
cunJa foret in prole,tamen lippis erat oculis quia actualis actio , quam- :

uis in bonis operibus plurimos filios gcnerct , tamen prae solicitudine se-
culi huius ea , quae Dei sunt , cl.re cernere non valct
28. Contemplatiuam vero vitam significauit Rachel , quac sterilis id
filiis suis esse perhibetur , sed tamcn pura facie quia contemplatiua vita :

in quantum a mundi actibus Jibera , tantum in Dci contemplatione per-

spicua fit Quam comparationem ct dc Phencnna , et Anna , et dc Maria ,
.

et Martha strenuus lector coniiccre potcst

29. Sciendum vero est , quod omnis conuersus ad Deum , prius pcr
actiuam vitam , hoc cst , simplicem actionem exJiaurira debct pristins vi-
tia,quae se illi in vi^ Dei opponunt,ct sic d. mum ad contcmplationcm
Rtreere ; qu^litcr dcfaccatus ab omni faecc pcccaminum , inundo cordc,
et iusto corpore ca , quaesunt, libere valeat speculari
1 ci
30. Nam qui pcr simplicem actionem ad bene operanJum oecdum
idoncu s est , nequaquam se ad contemplationetn extendere debet : ne fortc
Vv 2
 , . .

54o A P P E N D I X X I V.
dum indiscrete inchoare appetit , quod perseuerare non va!et , lapsus de-
ficiat j et ea , quae renunciauit, rursus repetat , et fiant nouissima peiora
prioribus.
Ji. Hoc quippe signifkat , quoJ Veritas vniucrsos infirmos mente ab
Mattb. 5. 29. hac intentione salubriter compescens , ait : §luod si oculus tu::s dsxtsr scatt-
daiizat te , per quem signatur vita contemplatiua, erue eum , et proiice
abs te . Duo quippe oculi in facie , actiua vica , et contemplatiua in
homine .

32. Qiii igitur per contemplationem docebat errorem, melius est , si

euulso contemplationis oculo , seruet sibi vnum vitae actualis obtutum ,
vt sit vtilius illi per simplicem actionem ire ad vitam, quam per con-
templationis eirorem mitti in gjhennam inextinguibilem .

33. Hoc rursus idem Dominus

eo , quem a legione daemonum cu-
in
Matth. 9. 6. rauit , ostcndit , quum illum se sequi \olentem prohibuit , dicens : Vade
in dotlium tuam , et narra , quanta tibi jecerit Deus hoc mystice expri- :

mens , quia qui multis vitiis adhuc noxius est , Deum sequi per coutem-
plationem non potest.
Deut. 20. 5. ?4* Hoc etiam iex figuraliter praecipit , quu:n dicit Siquis asdijica- :

ttit domttm nouam ,et non dedicauit eam , vadat y et reuertatur in d~omum

suam , ne forte moriatur itt beiio^et alius homo dedicet eam . ^uis est ho-
7/.0 , q:ii piantauit vineam , et necdum fecit eam esse communem , ex qua

vesci possit ? Vadat , et reuertatur in domum suam , tt cetera .

35". qui aJhuc per simplicem vitam neque se optime regere

Id est ,

nouit, neque domui suae praeesse scit , ad spiritualem malitiam , hoc est ,
ad sacerdotale ministerium nequaquam conspirare debebit ne forte per :

ignauiam mentis,et vitam reprobam et ipse pereat,et ceteris se sequen»

tibus cxemplum perJitionis relinquat
1. Tim. 3. S^. DeApostoJus Qui enim domui suae praeesse nescit ,
talibus ait :

7.5.6. quomodo ecciesias Dei diligentiam habebit^ Non neophytum , ne in super-

biam eiatus in iudicium incidat diaboli
37. Scien.lum vero est , quoJ actiua actio ad obtinendam vitam si re-
ete , vt decet teneatur, absque contemplatiua , id est,absque rerum re«
muneratione sibi sufficit , etiam si cuncta , qu^e habet, renunciare non va-
leat . Contemplatiua autem , quousque mortaliter viuimus , sine actiua se
explicare non valet .

38. Nemo quippe tam perfecte in hac vita in Dei contemplatione

suspensus viuere potest,vt saltem propter carnis infirmitatem , et frater-
nam compassionem ad terrenam actionem descendere illi necessarium
oon sit .

39. Quamobrem actiua vita hic habet inchoationem , et finem : con-

forte, pcrfici- templatiua autem in hac vita incipit , sed in futura percipitur. Et iJeo
1*f • non ante mortem carnis,sed post mortem ad id , quod ardenter diligit,
peruenire potest .
 . ,

34*
APPENDIX XV.

Norma •vluendi ,

I. XJLge, fili, vt oportet age, vt decet age , vt dignum cst

: Propone Vide Isidorit-
: .

tibi non pecces , vt culpas tuas non reiteres , post lapsum denuo nenacap.82.
, vt
deliiiquas bona, et mala , prout eueniunt, tolera quaecumque eueniunt , Patiemia
: :
.

mente libera sustine patientiae, et mansuetuJini ante omnia operam des

: :

irrisionem despiciendo supera : sagittas contumeliae patientiae clypeo fran-

ge praepara contra omnem aspectum clypeum patieutiae : contra linguae
:

gladium tolerantiae praebe scutum : tacendo siquidem melius vinces.

2.Disce a Christo modestiam , disce et moderantiam , tolerantiamque
Christi attende , ct non dolebis iniurias Maxima est virtus , si non Iae-
.

dis a quo laesus fueris , vel etsi Iaesus permittis

, Maxima est virtus , si .

cuicumque nocere potuisti , parcis quando enim cruciaris propterea,

:

peccata tua praecingunt te quando minaris, mala tua iter faciunt quid-
: :

quiJ tibi aduersi euenit , propter peccata tua tibi euenit Consideratio- .

n.' igitur iustitiae dolorem tempera, melius dolorem portabis , si pro qui-

bus tibi eueniunt , intendas .

3. Qiium igitur tibi derogatur , ora : quum maleJicitur, tunc bene-
dic , maledictioni benedirtionem oppone, et irascentem patientia delinire
stu le , blanJi nento iracuadiam feruescentem dispelle , nequitiam bonitate
verbi vince , malitiam benignitate , inimicos omnes modestia placa alio- :

rum mala tua bonitate supera . Tranquilla mente illatas contumelias per-
de,aperi tranquillo corde dolores vulnus in imo corde , qnamuis graue
:

sit , apertum euaporat : valde autem comedit animum inclusum Quanto .

enim magis tegis, tanto magis auges : aperi igitur grato animo , et non
te excrucict
4. Si aliquo fratrem tuura , satisfac ei
tristaueris in Si peccaueris in Reconciliatio. .

illum , age cum eo . Si offenderis aliquem , propitia eum

poenitentiam
prece , parce velocitcr , ad reconciliationem offensioni tuae cito veniam
postula , non dormites , nisi conucrtaris ad pacem , non requiescas , nisi
reconciliatus fueris fratri tuo , reuoca eum celerrimo dilectionis affectu .
R uoca eum htimilitate ad gratiam humilitatis affectu illi te prosterne
:

et sunplici moJo veniam deprecare , petenti quoque tibi veniam Iibenter

iodulge , et poscenti indulgentiam placatUS dimittc.
<;. Reuerentiam sanctam amplectere , et confestim benigna suscipe cha-
ritate peccanti iuste non dimittas , sed culpam sciturus , quia in te est
:

venturum iu licium ; non habebis indulgentiam , nisi JeJeris . ttsi ille non
supplicet , sibique humiliter Jimitti non postulet , si pcccatum suum mala
consuetudine non cognoscat conscientia , tu tamcn ex corde relaxa , ve-
niam quoque propria voluntate concede , aufer a corde fraternam offen-
•am , vel ofTcnsionem , ct alicnae ncquitiae non seruito odium eni.n a Dco :

separat , nec sanguine fuso deletur .

6. Paccm ama , paccm diligc , pacem cum omuibus habe , et tcnc , Paxscttind^
 . . . .

34* APPENDIXX V.
omnesque in mansuetudine , et charitate complectere
: pracpara amplius'
amare, quam ameris ipse non pace infidus,non sis leuis in ami-
: sis in
citia , retine semper vinculum constantiae : odientes ad pacem inuita.

Cognltiosui 7- Discerne te tuo , non alieno iudicio , nec ex alieno sermone , sed
ipsius ex tua te mente metire Nemo tnelius , et magis scire potest , quid tu
.

scis,quam tu , quum conscius tui es . Quibus vero prodest , si maJus ,

si bonus praediceris , aut qii3e latts hominum pertinet ad te , si aliuses,
u im
. Jaudaris
« r Qtiapropter vita simulationem , vita hypocrisin , sub ob-
Hypocrisis *l
scuriori veste non simula sanctitatem . Qualis haberi vis , talis esto pro-
fessione tua , et habitu : et in incessu tuo sit simplicitas, et in motu pu-
ritas nihil dedecoris , nihil lasciuiae , nihil petulantiae , nihil insolentiae
:

in incessu tuo appareat : gestus enim corporis signum est mentis,non

praebeas de te aliis spectaculum , nec aliis obtrectandi locum .
Societasbo- 3 j^ on te adiungas Ieuibus personis, nec te admisceas vanis : vita ma-
#

norum j os ^ caue j n jq UOS , fuge malignos , sperne ignaros , fuga a te turbas ho-
minum , maxime illius aetatis, qui ad vitia proni sunt . Bonis iungere ,
et sanctis indiuidtie sociare . Si feceris , socius conuersationis illius eorum
eris, et virtutum pcriculum enim est pessimis sociari melius est eorum
: :

odium, quam consortiu.n .

Turpiloquium o. CJaude aures , ne audias aliquid impudicum vanus enim sermo ci-
:

to polluit mentem , turpibus,et malis omnibus, agitur-

et facile laeditur
que Jibenter, quod auditur. Nemo enim creditur odisse , quorum relatio-
ne non Jaeditur: nihil ex ore tuo procedat , quo turpescas , vel quod tur*
pe sit sed hnec erumpant ex ore tuo , et ex Jabiis , quae aures non pol-
:

Juant audientium : sermo enim vanus conscJentiac vanae est index Mo- .

res hominis lingua pandit , et qtialis sermo ostenditur , talis animuscom-

Sermo otiosus probatur . Ab otioso sermone compcsce linguam , nec inania verba Ioqua-
ris sermo enim otiosus non erit sine iudicio . Vnusquisque enim reddi-
:

turus est rationem sermonum suorum antc vniuscuiusque hominis faciem

:

stabunt verba sua . Qui verba mala non reprimit , ad noxia cito trans-
it: et qui minima non respuit , in maxima valde prorumpit ; minorum
namque culpa maiorem generat.
10. Particulatim crescunt vitia , et dum parua non cauemus , in ma-
gnis prolabimur : minora itaque deuita,et ad maiora non dtuenies . Ea,
quae loqueris, grauitate , atque doctrina existant culta, sitque sermo tuus
irreprehensibilis , ad expectationem audientium vtilis : stude loqui omni-
no quodlibet , secundum quod oportet : discerne , quid loquatis , quid ta-
ceas lntende,et Joquere,et loquendo peritus esto . Multum autem de-
.

libera,quod loqui vis, nc reuocare non possis , quod dixeris : fuge casus
Jinguae,nec pateat iniuriae iaculis os tuum . Curn amico semper habcto
silentium., vide opportunitatem loquendi , et proferendi sermonem , et ex-

Detractio. pendendi . Maneat in ore tuo mensura,in sermone tuo sit statera , ab-
scinde et a Jingua tua vitium detrahendi , et de aiieno malo os tuum non
coinquines : quod in alio detrahis , hoc in te potius pertimesce
Curiositas n* Quod inter sc loquuntur honiines, hoc numquam scire desideres ,
 .

N O R M A V I V E N D I. 34J
oec quaeras aliquem , qui dicat tibi , omitte causam , quae ad animam tuam
non pertinet , nec obiitus morum tuorum alienos perscruteris tanto ani- :

mo corrige vitia tua,quanto studio prospexeris aliena

i s. Omne
mendacii summopere fuge, non studiam Joquacium
genus M en aacmrn
fratrum , nec qualibet fallacia vitam alicuius defendas, nullum mendacium
iustum , quod a veritate discorJat , in quo etiam prohibetur duplex iura-
mentum : assiduitas enim periurii assuetudinem facit . Fac bonum , quod
spopondisti, non in verba facilis,sed etiam factis , et operibus difficilis :
sine consideraticne vmquam nil facias , vel praesumas : quando poteris fa-
cere , non pollicearis facere . Multum Deo reus eris , si non reJdiJeris ,

quod voues ; in malis autem promissis rescinde fiJem . Non est promis-
sio quae dolore adimpletur.
,
ij. Si \is tuas adimplere virtutes , prodere noli:occu!ta virtutes pro Vanagloria .

elatione , absconde bona facta pro arrogantia , fuge videri, quod esse me-
ruisti : qui manifestando poteras amittere , tacendo custodi . Vitia vero cor-
dis tui rcuela , prauas cogkationes manifesta illico , peccatum enim reue-
latum cito curatur, simulata culpa crescit . Si patet vitium , ex magno fit
pusillum si latet peccatum , ex minimo fit maximum . Melius cst autem,
:

vt vitcs vitium , quam vt emenJes ,

ne forte quum i.icurrcris , pcssima con-
suetudine reuocare non possis . Consuctudinis vincula vix soluuntur, et ino-
lita diu tardius corriguntur .
14. Incipientem diu delibera sententiam , et quod vis diu agere , diu ex- Prudentia.
quire, proba , et agc : nil enjrrt in agendo praecipiti consilio , sed mora
melius est , in rebus autem bonis tarditas remoucatur in bonis enim di- :

latio nocet, et quod expedit , differre impedit Io bonis absit remissa se- .

goities , absit negiigentia , carnis vitia cito captant inertes per torporem :

enim vires , et ingenium defluunt , et dcsidia natura corrumpitur hebetu- :

do scientiae lumen extinguit , soIerUa autem meliorem reJJit ardentius :

fit i.igenium subiuncto Studio , et tardiora ingenia studiis acuuntur Tor- .

porem naturae industria excitat, spiritus tarditatem assijuitas acuit Ex- .

pergisccntia pcrficit spiritum , cxpergiscentia plus scitur, saepe namquc con-

suetudinem superat , saepe ex consuetuJine naturae est effectus , assiduitas
eni.n mores facit , iugis vsus in naturam sc vertit quod cuin difficultate :

per vsum sine difficultate perficies.

ij. Disce , quod nescis , ne doctor inutilis inueniaris bonum autcm , E^octrina. :

quo3 didiceris, doce ; sapientiam quum ceteris impertieris , tibi hanc auges,
sapicntia exinde longior fit, retinenJo minor est , et dum plus confertur ,
abundat Verba tua tjuum praecedunt opus, quae ore promis , quae ore pro-
.

mittis, opere adimple , quae verbis doces, executione exhibe , et bstende .

fcr.to non solum inagister , sed imitator virtutum Si doces , et facis , tunc .

gloriosus eiis . Non enim satis cst laudare , quoJ duteris , nisi Jictis facta
commisccas In doctrina tui ipsius ab humana te laude tempcra : sic in-
.

struc alios,vt tcipsum custodias , sic doce , vt humilitatis gratiam non

amittas .

16. Caue , ne , diun alios docendo crigis , ipse lauJis appetitione Jc-
 . ,

344 APPENDIXXV.
rogeris . Quum autem instruis eos , obscuritate noli vti , sed ita dic , v£
intelligaris , ne loquendo simplicibus displiceas , ne prudentes offendas :
iuxta spiritum audientium erit sermo doctorum . Secundum mores inci-
pienda est doctrina ; iuxta vulnus adhibenda sunt remedia , variae enim
voluntates, diuersam disciplinam desiderant. Vnusquisque igitur secunduni
suam professionem est docendus . Inspicie-nda est vtilitas personarurn , et
vnumquemque taliter in erudiendo tracta . Committe omnibus secreta pro-
fessionis tuae, loquere aperte.
17. Cunctis operta paucis annuncia ne erubescas Ioqui , quod nosti
:

defendere et quod tibi scientiae sentis deesse , ab aliis quaere : quaeren-

:

do enim obteeta clarescunt, et difficrfia conferendo aperiuntur Nulla sit.

tibi curiositas sciendi latentia , nec vltra quam scriptum erit , quaeras
scientiam Non cnpias , quod scire non licet In disputatione non con-
. .

D; perfectio- tradicas iustitiae nec contendas euacuare , quod rectum est in omni dis-
: :

ne •
putatione rectum tene , et plus dilige audire , quam loqui In principio
.

audi, in fine loquere . In omni re finis attendatur , extrema quaerantur,

meliorque est sermo nouissimus , quam primus .
Obsequium. .'8. Venerare omnes scientia , et vita meliores, et vnumquemque pro
suo merito sanctitatis potiori gradui competentem reuerentiam tribue
nec te aequalem sanctiori exhibeas . Senioribus praesta obedientiam , et
eorum senio obsequio obedi . Cunctis in praeceptis sicobtempera , vt ob-
temperando hominum votis Deum non offendas . Malum visus facere, non
consuescas , nec adhuc si poenae immineant , peccanti cuiquam non ac-
quiescas : melius namque est pati mortem , quam perniciosa mala adim-
plere . Non solum quippe factorum , sed conscius peccati tenetur obno-
xius: neque immunis est a scelcre , qui , vt faceret male , obediuit Simi- .

lis est, qui obtemperat malo,ci,qui facit malum : facientem , et obse«

quentem pari poena constringe
19. A subditis magis venerari , quam timeri stude , vt tibi plus dile-
ctionis officio , quam contradictionis necessitate adhaereant . Subiecti te
plus reuereantur, quam timeant : ex reuerentia enim amor procedit , et
odium tremor confert , fidem metus tollit , affectus restituit timor non
:

seruat diuturnam fidem vbi timor audet , eum sequitur

: robur vbi timor,:

audentia sequitur , et vbi metus, desperatio occurrit Quapropter

. tem-
pera oris sementem s summaque bonitate subditos conuenit regere" : non
sis terribilis in subiectis , sed sic dominare , vt tibi delectent seruire.
Modus In re- 20. Tene modum in omni tempore , vt nihil intemperatum agas , nec
° us •
minus , nec v]tra,quam oportet , nec in bonis nisi moderatus esse nou
debes . Omnia enim medicamenta vtilia sunt , et cum tempore omnia
fiunt vtilia : recta enim immoderato vsu corrumpuntur , omnis nimietas in
vitio est : prospice igitur, quid aptum sit tibi , et tempori, et vbi , quan-
do , quare , quamdiu facere debeatur , causas rerum , et tempora inspice,
et singulorum operum discretiones diligenter distingue .
21. Dignosce omnia , quae agis , quare bonum incipias , quare pera-
gas : in omni operatione discretionem tene , nec in aliquo indiscretus sis.
Qiium
 ,

NORMA VIVENDI, 34?

Quum bene dtscreueris opus tuum, multa sunt consuetudine vitfata, multa
prauo vsu praesumpta , et multa contra pudicos mores vsurpata , tunc mi-
nime consuetudinem serua , et legem , vsus auctoritati cedat , prauum vsuni
lex, et ratio vincant . Testimonio tuo nnili noceas , nec ad alicuius pe- Testimonium.
riculum vocem testificationis adhibeas Sermo tuus nec animam
. cuius-
quam,nec res impediat , nullum contra veritatem defendas.
22. Quum iudicas , ne vllius personae affectu deflectaris , a viro pau- r ut titia .

pere , aut a diuite causam prospice, non personam Sperne munus , ne p?r hoc
.

iustitia corrumpatur : munera enim semper veritatem praeuaricunt, et cito

a viro violaturiustitia.De iusto iu licio temporali.a lucra non appetas, pro iu-
stitia nullum praemium quaeras,duin iudicas , pro futuro serua mer-
tibi
cedem , necquaeras in terra rependi , quod tibi in futuro debetur Ex- .

cute mauus tuas ab omni munere, si in caelis velis hubitare ; ia iudicio

quoque sine misericordia sedeas. Custodi iustitiam discretionis , et noli
plus iustus esse , quam oportet O.nne eni.n , quo J nimium est , vitium est .
. '

2J. Impia iustitia cst fragilitati rumanae non ignoscere non igitur :

ames dannare sed emendure potius, quam corrigere Tene rigorem in dis-
, .

cretione iustitLe , iu licii examen sequatur pietas , disciplinae rigorem

temperet indulgeatia-j ita clemens esto in alienis delictis , sicut in tuis
nec quemqiiam districtius iudices,quam sicut teipsum . Sic alios iudica,
vt te iuJicari cupis : duin enim indulges aliena peccata , tibi misereris
iudicium , quod aliis imponis,ipse portabis . In eo enim , in quo iudicas,
es iudicandus ; in qua mensura niensus fucris, remetietur tibi .
24. Omnia , quae inquisieris , cum iustitia definiaSj numquam iudices T,,j:ciiim re-
suspicior.rs arbitrio: ante proba,tunc non enim , qui accusatur , ctum.
iudica :

sed criminator reus est periculum est aliquid praesumptuose iudicare

: .

In ambiguis de iudicio serua sententiam . Qui nosti tua , quando nescis,

diuino serua iudicio non nitaris damnare iuJicio humano, quod Deus suo
:

examini seruat: inccrta non iudicemus , quoadusque nouissime veniat Do-

minus , qui latentia producat in lucem Qyamuis enim non credend.i
.

sunt , ideo tamen dimittentur, nisi quae certis indiciis approbantur , ct

non quae manifesto examini committuntur, et non quae ordine iuJicia-
rio comprobantur .
25. In summo honore tibi suprema sit vcritas ; quamuis sublimis sis
potestatis , in te celsitudincm reprime non te extollat honor , sed prae-
:

siJeat humilitas culmen subiimitatis Tanto esto maiori humilitate con-

.

spicuus , quanto es magna dignitate praeclarus Impositas tibi curashu-.

militcr exple, ct traditum tibi ministerium mcnte subdita suscipe Esto .

obedicns diuinae dispositioni , et voluntati eius contraire non audeas Jura .

potcstatis adeptae moderantcr exerce , ct omnia non turbulento , scd

tranquillo corde Jispone Caue honores , quos sine culpa teuere non pot-
.

eris Sublimitas enim honorum magnitudo scelerum

. in maiori gradu :

sine Jubio poena maior .

26. Si vis essc quictus, nihil seculi appetas Semper requiem mcntis Contempcus
.

bis , si a te curam munJi abiicias, semperque quiete aeteroa fiuej-is, nau

Tom.VII. X x
 : . . .

'

34* A P P E N D I X XV.
si te terrenarum rerum abstrax ris . Abiiceate, quidquid bo-
a strepitu
mim propositum impedire poterit , et toto ani 110 odies damna, quae di-
ligit mundus Quidquid habes , habeto ad misericorJiam Suffragatur vir-
. .

Eleemosyna , tus tua n operibus . Non eligas , cui miserearis , ne forte praetereas il«
'

lum , qui meretur accipere . O

nnibus da , ne forte cui non dederis, ipse
sit Christus et cui largiris , cum hilaritate largire : et quidquid tribuis,
:

cum affectu tribue tribue misericordiam siue murmuratione , praebe elee-

:

mosynam sine taedio .

27. Maior autem sit beneuolentia quam quod datur Maior sit gra- , .

tia , quam quod impen Jitur ; tale enim erit opus tuum , qualis fuerit in-
tentio tua Quod enim affectu bono dispensatur , hoc accipit Deus;qui
.

autem cum taedio dat , perdit mercedem suam Qui cum tiistitia manum .

fructum amittit remunerationis : non est misericordia , vbi non

porrigit ,

est beneuolentia De tuis iustis Jaboribus ministra pauperibus . Non au-

.

•
feras vni,vnde tribuas altcri . Nihil prodest , si alium inde reficis,vnde
alium inanem facis . Condemnat miseratio ista, non propitiat . Bonum , quod
facis, misericorJiae causa, non iactantiae facito : ni! propter temporalem opi-
nionem , nihil propter famam , sed propter vitam aeternam , et Dei charita-
tem QuiJquid agis , pro futura mercede age , aeternae remunerationis expe-
.

ctatio te teneat . Amplius quidquid egeris causa gloriae , hoc est facti tui
23. Si dederis ita , vt hominibus innotescat , non homini , sed propriae
forte , huius pcrsonae praestitisti , nec quod ad aeternae , sed quod ad huius gloriam pro-
vitae . ficit . Ecce accepisti modica, data est tibi norrha viuendi : nulla te ignorantia

excusat , non es iam vitae nescius, non es imprudens , aut ignarus , le-
gem , quam debes sequi , dispositionis qualis esse debeas , descrips: . Co-
gnitiones mandatorum habes . lam scis, quid est recte viuere , vide , ne
vltra offendas, vide , ne,quod recipis legendo, contemnas viuendo. Bonum
scire ,acceptum retine , et imple opere , quod didicisti praeceptione . Vide
deinceps , ne bonum quod ,
accepisti , despicias . Amen .

APPENDIX XVI.
Exhortatio poenitendi cum consolatione , et misericordia Dei , ad animam
futttra iudicia -formidantem .

Vide Isidona- V^> ur fluctuas , anima , mocrorum quassata procellis?

C.'* n " 1 '"
". !' Vsquequo multimoda cogitatione turbaris l
et seqq.
/

Mens confusa taediis itineris deuia carpens, ,

Tramites caliginis subducta luce pereurrit .

j Non ablatas res,cellulas mundi fascesque suspires

, :

Nec casus honoris , sed ruinas animae plora

Non haec defunctoria doleas exitia carnis
Sed perseuerantia tartari tormenta formida .
Nec aerumnas carceris abigas, quibus fine carebis :

io Sed iuges auerni miserias prospectans euita

 ., , : . .
... ,. . :

EXHORTATIO POENITENDI 347

Qiiae hic redimi facili compendio possunt
Si mundi affectus in amorem Christi conuertas,
Et te non negligas ab iniquitate priuare .
Cuncta peccata a corde diuuls3 propellas ,
15 Res iniquas penitus remoue, saltemque percussus }

Abhorre,vt sinceritate rudi vel sero reniteas

Abiecit tc mundus , percussitque, rescripsit , derisit
Quare non consideras , quid a te Christus exquirit ?

Non humana manu talia te perpeti putes ,

20 Sed haec prouenisse diuino iudicio crede .
Irritasti contra te Dominum offensa delicti
Qui te flagris arguens corripit , coercet , affligit
Flagelli impendio monet , vt errata cognoscas
Et agnita poenitens corrigas, distringas , emendes .
2$ Hoc sentire debes , quod instanti verbere pulsatus,
Vt beneuolus a malo segregatus existas :
Et perniciosa respuens, innoxia quaeras .
Vult contritionis nunc te examinare camino ,
Quo confiatus pristinas vitiorum sordes amittas .
30 Cur ergo per quaequam diffusus mente vacua curris .'

Ad calcem examinis sensus tui collige gressus

Discute cor tuum,cautius interroga mentem .

Quid Judibriosum retinet , vel gessit, exponat

Quid saeuum , quid noxium concepit 5 vel operit , pandat
JJ Et dum est licentia , totum praedamnare festina
Ecce perpetrata cuncta coram cculis constant ,
Et sccreto murmure mcns vniuersa proponit .
QuiJ admissa crimina nisi lamenta requirunt l
Quid vult facti vulnus,nisi malagmata fletus ?
40 Nullum scelus aliter nisi poenitendo
Expiatur immo punicndo , ne sit iamvltra,
:

Deletur. Ergo si ruisse nequiter viuendo

Displicet , smge decenter Melius agenJo praecurre
.

ludicem futurum , timens perdentem iniquos .

£, Ilunc post seculi crimina opere iustitiae pl.ica
Atros ignes inferi , quod est mors secunda , pauesce :

Sed admissa poenitens puni pccc:;ta,ct viues .

In hac vita lacrymis cxtingue tartari flammus , -

Et necando crimina vires euacua mortis .

50 Mors illic non repctit , quos hic viuentes amittit .
Nam qui sc peccato dirimit, iustitiae iungit
Et spiritus \itae obsequens mandata custoJit ,
Pcccata repudians morti seruire contemnit
Vltra iam non moritur , nec mors dominabitur illi ,
$5 Ncque cum ururuu» cxcipiet in mortc,sed caclnm,
Xxz
 . . . »

34« APPENDIX XVI.

Nullatenus dubites in hoc , nec vnquam diffidas :
Nam sic prctestanda diuina dicta decernunt :
Ad regnum profecto transierunt cum Christo victuri *
Qiii poenituisse mala perpetrata probantur.
6o Nulla te res dubium de misericordia reddat
Nam parcere Deus promptus est clementer indignis :
Atque poenitentibus vcniam libenter donare .
Tantum si poeniteas , nec iam poenitenda committas :
Et ob hoc irrisor, atque subsannator vocatus,
65 Vertas poenitentiam in pnnitionem pericli
Labor sine frmtu est , et spes vanissima valde,
Sic peccta pJangere , vt non desinatur peccare
Quasi quis instructa destruat , diruta reformet ,
Si,quod lauat hodie , polluat , et sordiJet aas:
7o Sic cnim non lotus habetur , sed semper immundus .
Nec capit huiusmodi veniam,sed prouocat iram :
Quoniam non diluit , sed dilatat criminum gesta .
Tu denique cautius taliun exempla declinans,
Et iam peccasse poenitere,et iam peccare desiste .
75 Dissipa praeteritas lacrymarum opere culpas .
Da eleemosynam , si habes , redime probra ,
Et sequi vanissima respue, contemnere cura .
Sit iam abdicabile , sit abominabile semper pcccatum 3
Quod c^elo distii.hit, in infernum deponit.
80 Melius sit regni gloriam nitore carpere,
Quam regni iacturam sordium horrore perferre.
Conuersus ad Dominum post tenebras lucem arripe 3
Amplectensque vitam mortalia facta relinque .
Co.ifitere illi, compungere , plangito , roga ,
Dic , peccaui nimium , parce , miserere , proclama .
85 Curua cordis genua , prostratus corpore in terram .
Ohsecra assi lue , profusis lacrymis ora ,
Lenias vt hmnilis , qnem ex;.sperasti superbus .
Nam Dei clementiam humiles, et tlentes acquirunt ,
Non ri lentes impetrant , neque contumaces exorant
9° Certo te poeniteat , p. rpjram quaecumque gessisti,
Vt odiens horreas , quidquid indecenter amabas .
Quod pudore congruo rubor verecundus aspernit ,
Rite demum veniam lacrymarum prece requiras.
His namque fomentis animae peccata medetur .
S* Et omnia vulnera priscam sanitatem receptant .
Sic namque diuintim sedas cito furorem :
Sic pro'ecto capies , quidquid lacrymando deposcis :
Sic denique poteris euadere , quiJquid
Ckudit, obligat,offkit,affiigit, obumbrat ,
 , . . .. . .

EXHORTATIO POENITENDI 349

io& Et ad Dei gratiam hoc modo redire gau J^bis
Quamuis sis pcccator impius, malignus , iniquus,
Criminis omni genere , contagioque pollutus ,
Pete a Deo veniam , haesitans nequaquam in fide,
Qtii omni peccamine cunctos poenitentes expurgat
io<j Omne dimittit faeinus vera poenitudo delicti :
Nec est ciimcn vllum , quo.l nequaquam lacrymae tergant
Qiiamuis de iustitia terreat iu:iicii dies ,
Ntinc misjricordia certa poenitudo potitur.
Delinquentem Deus de praeterito damuat ,
110 Si bonus ex malo fuerit extremo repertus,
Vt dicitur impio , Si impietates rclinquat ,
Opera iustitiae faciat, cxtremo conuersus,
Impietas illius omuis oblita demetur,
Mortique sublatus aeterna pet secula viuet.
115 Sic denique Paulus fidelis ex infido factus
Cunctis caret criminibus , quae impie gesserat olim .
Sic cx publicano venit euangelista Matthaeus .
Sicque Cyprianus ex mago sacerdos , et martyr . < Vide Isidorla
Sic et Atlgustinus ardentior carnis amator, n» loc. cit.
120 Fit ex manichaeo mundi probatus magister.
Sic et Niniuitae impia , obscoena , nefanda deflentes
Flagitia , vitam poenitendo merentur .
Manasses , qui idolis templum repleuerat Dei
Et de caelo pridem datam prophanauerat legem ,
125 Fost amisso regno captiuus, et ferreis vinculis multis
Ligatus Dominum poenitentia placans , regno
Restitutus est,nexibus, culpisque solutus .

Sic Dauid stupri culpam , homicidiique redemit .

Et Achaz similiter caelitus pendentem euasit irana
130 De quo cominus dixer.t vlcisci Deus .

Petrus fide lapsus , rursus poenitendo resurgit .

Sic et euangelii meretrix, ac publicanus

Parnis fusis lacrymis multo se piaculo mundant .
Et plurimi alii , quos olim Scripturae dcclarant
135 Post crimina caelibes factos poenitudine viros .
Sic e contra polum habentes ad tartara cadunt ,
Qtii bona priora malum appctendo relinquunt .
Vt dicitur iusto Si ab iniquitate
:

Egressus iniquus extiterit , iustitia omnis fortasse a)i-

140 ims depereat , et ipsc morte damnetur. quiddcesc.

Sic ludas olim subito malignus cffcctus ,
Omne bonum perdidit , quod dudum beate peregit
Sic ct Salomoni nihil imputatur bono,
Quod antca gcssit,sed cxtrcino malo danuiatur .
 , ,. : , , , ,

350 A P P E N D I X XVI.
145; In qua voluntate postremo quispiam , vel actu
Fuerit inucntus, in hac iudicandus erit , sicut
Di hoc ipso Dominus locutus est dicens,
In quo te inuenero,in hoc tc iudicabo .
Et si credis amplius,hos ipsos diligit Deus
150 Qui post prauitates esse rectiores student
Ac sic se post vitia virtutibus magnis exercent ,
Quam qui mala gr2uia numquam perpetrasse noscuntur ,

Et bona praecipuc torpentes agere piget

Sicut quispiam dominus illum magis seruum
Editio, damr.a 155 Amplectitur , qui post damna potiora lucra reportat ,
quaedam po- Qitam qui nihil augmenti fecit .
perdidit , et nihil
,l0ra •
Sic imperator illum magis militem amat
Qui post fugam remeans , hostem persequendo prosternit,
Quam qui numquam fugit , e*t nil vmquam fortiter fecit
i6c Sic agricola illam terram plus amat , quae vberes illi

EJitio , quam Fost spinas affert fruges ,

quam quae spinas nnmquam nutriuit
iil. xm Et fertiiem messem numquam aliquando produxit .

/•. \o§ vcl Non despcres veniam , sed potius spera salutem ,
ipii.u . Si facturus optima, pessima damnare decernas .
165 Corrige delictum , muta mores,renoua vitam ,
Et nulla dolebis postea poena
te plecti .

Non erit crimine , quem poenitet ante fuisse;

in
Nec dicetur impius , qui fuerit denuo pius .
Sequcntia vero carmina constructa lamentis
170 Suspirando lectita , nonnumquam plorando decanta .
Nam potest Dominus transfcrrc in gauditim luctum ,

Et aducrsa omnia in prosperitatem mutare.

Qtiem acternis laudibus glorificant in caelo caeli
Et summis honoribus cultores efferunt mundi . Amen .

APPENDIX XVII.
Lamentnm Foenltentiae .

Vide Tsidoria- jfYudi, Christe,tristem fletum, Prccibus si forte velis

na c.8i. n.25. Amarumque canticnm : Placatus ignosccre .
et iecM'
Quod perculsus , et contritus Alleua calamitatis
Modulatur spiritus, Importunae pondera ,

Cernc lacrymarum fluxus ,

Quae me diutius premit,
Et ausculta gemitus. Et elidit impie ,

Ad te multum vulneratus Nec discedit , vt resumam

Vocem fletus eleuans Vitae respiraculum .

$ Alta de profundo cordis 10 Ablato consolatore ,

Emitto suspiria ,
Quadro clausus lapide,
 , ,,, , , , , ,, ,

LAMENTVM POENITENTIAE .
351
Gemo lugens, et suspiro, Sed vitam desiJeras .

Miserere , clamitans Accuso me, nou excuso

,
Pulso rogans tota die Laudans te,quod mitis es
Sed tu semper dilatas. gj Iuxta modum delictornm
AJ iiuuntutis delictum , Parua datur vltio,
Et ad ignorantiae , Haec , et ampJiora , cJamo
Non me teneas, e.voro : Dignus sum excipere .

Sed misericorditer Ad remedium maJorum

ij Praetermisjum hoc dispone Aeterni iudicii ,

Iam iadigno parcere . Satius nunc ( est ) flagello

Ab antiqua pietate Temporali percuti ,
Ne declines obsecro, t Quam perennibus futuro
Nam iustitiae rigorem Dari cruciatibus .
Si me sequi iubeus 40 Adhibe , si placet , adhuc
MilJe sum debitor poenis, Tormentorum stimulos ,
Mille dignus mortibus . Qtiibus dcfluant veterna ,
Aspice iam , Deus clcmens Putridaque crimina:
Aerumnas, quas tolero , Salus tantum , vita demum
20 Rcmoue contritiones Subsequatur morbiJum .
Et flagella prohibe : AJhibe, sed non iratus ,
Ne me prccor , indignatus
,
Vt sit toierabile ,
Opprimas , et conteras . Quod me propter mea iubes
Annos meos in dolore , Perpeti facinora :

Vitam in gcmitibus 4J Quatenus correpto rursum

Vilis factus consummaui : Sis mitis post verbera .

Parce mihi , deprecor Amarum hoc est , et lcue,

Iam non possum sustinere ,
Quia pertransibile ,

Da dextram , et eripe . Sed amarius , et graue,

2S Aggrauasti manum plagae Quod irreuocabile
Super me validius , Quo poenarum non est finis,
Carnem dira flugellorum Nec dolori requies.
Vltione conterens Ardens illic vrit flamma
Caede , ferro , sorde , peste, Damnatorum corpora ,
Tencbrarum carccre. 50 Vltra reditum non sperat
Augcs tempora pressurae , Quem illa susccpeiit ,
Luctus aJJis onera Cuius pauore tabcsco
Difierens afflicto valJe Liqucsco formi.Iine .

Dare mihi requiem , Arbiter , et tcstis aequus

30 Contra quod grates rependo Ipse Jum adueneris
Non resultans inurmuro . lustam reddere mercedem
Abcs Abcs , dico , veritatem , Singnlorum meritis ,
pro Vt occidas impium : Q110 me saluare decernas,
kabcs . Sud rogo post disciplinam Opus non innenies .

Da plaCatus venium , 55 A Dco districtiun ceniens

Quu nou inortcm iniqui , EniDtD ludicu ,
 , ., , , , ., ,
: , , .

3$z A P P E N DIX XVII.

Duco vitatn In moerore Criminibus respondeam ?

lugiter, et gemitu , Assertio phalerata

lustum iudicem visurus Iustum nullum faciet
Iam pauesco territus . 80 Actus boni tantum facta,
Amarus , et pauidus tunc Non verba recipies ,
Vultus tuus impiis , Data singulis talenta
Per quem nullus impunitus Cum vsuris expetens .
Erit habens crimina
' Abactis , et refutatis
60 Nisi qui lacrymis illa Excusationibus ,
Nunc viuens absterserit . En ho.no tantum dicctur,
A tranquillitate tua Et opera illius,
Tu numquam mutaberis , Quae praecernens , vt meretur,
Sed mitis parebis iustis , Confestim recipiet .

Terribilis impiis, 85 Arcana tunc secretorum

Qyos habuerit de culpa Omnis conscientiae
Reos conscientia. Sic lustrabis, velut vultus
Ab iniquis iustos omnes Cernitur in speculo,
Segregans velociter, Heu mihi qui parebo
!

6$ Pones hoedos ad sinistram, Peior omni pessimo i

Et agnos ad dexteram Ad personam non conuertes
Hos aeternae luci dabis Visum , scd ad merita :

Ulos autem tenebris Nec natalibus insignem,

Ab ira furoris tui Sublimem prudentia
Quis non conturbabitur i 90 Facies tibi consortem ,
Qiiae a nulla creatura Sed insontem opere
Cohiberi poterit , Abominabilis erit
Quum peremeris iniquos Coram te iniquitas ,

Oris tui gladio . NuIIus enim immundorum

70 Amputans verbo , non ferro ,
Tibi sociabitur,
Ceruices peccantium , Quomodo tunc foetens hircus
Tu perdes in tempestate Mundis iungar ouibus ?
Festinantes impios , Ante te iusti nec erit
Vitae sempiternae iustis Secura iustitia,
Collaturus praemia . 95 Quam si districte perquiras,
Accipite , dicet illis, Et ipsa peccatum est
Regnum paratum est vobis Qui si iusto nisi parcas forte ,

Vae periclitabitur Etsiiti-

Pro fructibus iustitiae ,
.

stns
Et misericordiae Arguens in veritate
75 His,et ilJis, quae fecistis ,
Decernes iudicium ,
Cuncta tu testificans . Et in aequitate tua
Astabunt ante tribunal lustus vix saluabitur
Tuum omnes animae, Vbi tunc ego parebo
Editio, Quidquid gesserint in carne Peccator, et impius ?
gtsserit . Narrantes ad singula , 100 Annalibus reseratis,
in car- Qui 1 tam pro nefandis miser Nudabuntur publice
ne ,

Omniiim
 , . , ,, , . , , ,

LAMENTVM POENTTP.NTTAP ,< 2

Omnium hominum facta, Et seorsum feminae .

Cogitatus impii , I2j Angeli tunc copulabunt

In statera tu librabis Scelere consimiLs,
Omnia in pondere . Quos cursim praecipitantes
Appenso bono , vel malo, Dabunt flammis inferi
Pars haec operarium Vt par poena semper vrat,
Vindicabit, quam momcnti Quos par culpa sociat .

Lance declinauerit Habebunt vitae praecisi ,

105 Quid agam , si pondus maii Sublatique gaudio,

Me laeua iactauerit i Quo perennis erit Iuctus ,

A iustitia diuerti Dolorque perseuerans ,

Nullo modo poteris 130 Et consolatio nulla ,
Nec personam acceptabis, Nec vnquam reuersio.
Nec vllius munera : A te quisquam non reuoluet
Sed reddes vnicuique Prolatum iudicium ,
Iuxta sua opera . Nec ab ilIo,quem tu ipse
Aspicient mali iustos ,
Iudicans perdideris,
Qiuim beatitudinem Vlcione sempiterna
forte, 110 Gloriae promeruerint Prauos omnes puniens ,

merue- Et dolebunt acriter , A Deo pracrogatiua

rint . Qiiod non vixerint sic iuste, Mitto precum commoda ,
Vt sic essent liberi .
155 Fund^ns lacrymas, dum viuo,
A dolore in dolorem Rogans, dum intelligo ,

Nequiorem transient Ne me iuxta mala mea

Quum , abitc , maledicti Condemnandum censeas .

lllis ipse dixerit , Aspera sunt,quae peregi

115 In ignem,qui est paratus Acerba , et grauia :
Vobis , ct diabolo , Propter quae si persequi forte
A requie beatorum Me iustc decreueris ,
si per-
Vita , vel consortio Morti debitor , et poenae sequi
Noui tne iu~
Se sublatos intuentcs , , quod reperies .
ste tu
lunctosquc diabolo , 140 Ad iniquitatem meam
decre-
Vt aeternis cum eodem Si conuertas oculos,
uerh ,
Dentur cruciatibus Facto,poena quae condignum Morti
Alleuabunt vhilatum , Neminem reperies, debi-
Et rugitum immancm , Cum quo me cremandum putcs, tu-n .

120 Planctum magnu;n facicntes Comburendum censeas .

forte ,

Amarum , et valiJum , Ad dclictorum mensuram,

Quale numquam fuit factum , que co*
Criminumque copiam,
dignum
Neque Jictum,vel visum . Ipsae poenae tarftarorum
Ad gentem gens, vir aJ virum Vii credo sufEcient ,
Pcctora pcrcutient , 145; Dum ncc taiia , aec tanta
Tribus ad tribum , et regnum Quis iniquus fecerit .

Contra regnum ferient, An.vius ob hoc suspiro,

Viii denique s.eorsum , < "hiod impie gcbseriin ,

Tom.Vll. y y
 . ,
. , , : , .

354 A P P E N D IX XVII.
Pessimorum peccatorum Sanitate pcrpeti .

Saucius sum vulnere , 170 Aufer me de luto faecis

Difficile tantis malis Peccatorum omnium :
Esse saluus arbitror . Emundare non contemnas ,
Arctor v-ndique pressuris, Antequam discutias :
Comprimor angustiis, Et non ero tunc immundus,
150 Fluctuat mens in moerore, Si me nunc piaueris .

Cor natat in lacrymis Accipis pecctores ,

et
Nec vlla timore multo Sed quos nunc iustificas,
Requies est animi Respicis multos , vt Petrum, ,

Arui , polique , marisque Si poenitent ,

deflentes

forte *^ on turbabor sinibus, 17J Sicque lapsos ad inferna,

non tu- Quin ct hjcc ignis ardore Reuehis ad aethera .
tabor . Resoluta defiuent, Apud te redemptio est,
Vbi me
miser abscondam ? Et misericordia
Quo ante te fugiam ? Quam nisi propitiatus
jjj Ab immensitate tua Parcere decreueris,
Mundi gyrus clauditur : Vae mihi quod malos
! omnes
forte , Caelum , terramque tureptes, Praecedam ad victimam .
tu re- Et sine te nihil est , Ac per hoc opto misellus ,

i' J • Qiii placatum te non babetj Ne fuissem genitus :

Iratum quo fugiet? 180 Quia et lux ipsa praesens

Agi:ur mens aegra passim, Iam mihi tenebrae sunt,
Diuersa considerans, Aeternae damnationis forte ,

Nec elucet euadendi Pauendo perrjiciem . pauet

Vspiam effugium , Boni nihil babiturus,
160 Sed abs te, Domine, fuga , Qyod malis obiiciam ,

Et ad te reuersio Poenarum metu quassata

Arma su.nens poenitentis Tremit conscientia ,

Saccum , et cilicium , Dum formidat infinita

Pulso pietatis aures Subire discrimina .
Viscera clementiae »85 Bone D>.us , perituro
Verba fletus , et doloris Nunc subueni , exoro ,
Ingerens cum lacrymis . Nunc et ab ira perenni ,

Audi preces , et placare Et a morte Iibera ,

Mens quas aegra parturit , Vt ,

quem iustitia punit
1C5 Consideransque dolores Tu salues clementia .

Impende malagmata , Benigne Pater, ignosce,

Quia tua sum factura , Quod agnoscens fateor,
Tuaque plasmatio . Pronuncio malum meum ,
Adhibe , precor, medelam , Non vindex operio,
Pessimis vulneribus, 190 Excipe professionem,
Profluentia praestringens Et da indulgentiam .

Vitiorum vlcera , Bonitatis pietatem

Corrupta redintegrando Multis non merentibus,
 ., . , ,, . ,, . , ,

LAMENTVM rOENlTENTIAE. 555

Gratis peccata dimittens Oberrantes corrigis
Indulsisti veniam : Errasse me dudum plango ,'

Non defraudes vni , quod tu Polluttis , et prodigus

Dedisti quamplurimis Meretricio amore
Blanditus confessione Bona perdens patria
humilium ,
Placaris Hinc ad te vilis, egenus,
195 Ad ignoscendum citius Et percussus remeo .

Flentis voce flccteris, Ego me indignum loco

Poenitentis assuetus Filiorum clamito,
Consulere lacrymis . 220 Qtiod paternitatis tuae
Breuis non est manus tua, Renuens admonita ,
Vt praestare nequeas Vagus per quaequam defluxi,
Multus es ad ignoscendum , Cucurri per auia .

Hinc indulge , clamito, Fcci malum iniscr ego

200 Miserere, ne disperdas : In insipientia,
Parce , ne interiinas . Prouocaui te ad iram
Biplici, quaeso , flagello Duris facinoribus ,
Noli me percutere , Quibus digne consternatus,
Suspende pauluium iram > Magno Juctu conteror .
Habe patientiam , 225 Fletibus tamen reuertor
Quia multum cgo miser, Confitendo poenitens,
Sed tu pJus misericors Aufer indignationem
Conuersus ad pietatem 5 Culpae factus immemor
Restitue gratiam , Et paterna pietate forte ,

205 Vitam cum peccato simul Sume, precor, erroneum . trru-

Ne extinguere,
velis Punire si tumen adhuc lum .

Serua benedictionem PJagis me diiudics

Receptandae veniac . Fer me sicut , quos diligis
Carnem pro peccato suo > Castiga , et argue ,
Quantum placet , attjre , 130 Sed clementer, vt cmendes,
Plagas enim temporales Non vt interficias .

Libcnter cxcipiam , Graues vt culpae merentur,

Precor tantum , nc perennes Non ita dacseuias ,

Indignatus infcras. Tempera seuericatem ,

210 Doloribus hic affiige , Dcsinc perCutere,

Mocroribus affice , Vsque ne plaga contritus
Per flagella modo purga DcspeYem, et peream
Ne in futuro punias, Hoc interdum. te deposco,
Carnis poena , quae deliquit Nc tentationibus
Redimatur anima . &s$ Quibus siibiiide pcruertor ,
Decerne clemcntcr pie Violcntcr obruar ,
Pcrditum rcquircre, Victus ne miser succimbam
Mira qui bcnignkate Da , prccor , au.xilium .

Abicctos recolligis , Hcu ! dirc mc tandem,precor,

21$ Lt. aueraoB icconuertis $ Ne permjttat. dccipi ,

Yy a
 . , , , , , . . . ,

35* A P P E N D IX XVII.
Nam suflerre tentamenta Viuentem ex rhortuo
Daemonum non potero, Miseratus iam omitte
Dcsiderii eorum Noxas mihi criminis ,
Malitiam refrena Eripiens plasma tuum
240 ln Je te , bjnigne Deus , De manu diaboli,
Accliuis efflagito , Memento figmenti tui,
Quantulucumque placare, Et esto placabilis .

Vt et hic indulgeas Manus tuae me fecerunt >

Ne longa poena subactus Formaierunt digiti ,
Miser valde factus sim . 265 Corpus in ventre materno
In dolore sempiterno Per membra delineas,
Carnem ne conscituas, Tua virtute creatam
Ne crudeliter e\ire Quo clausisti animam .

Compellatur anima. Ne des in ruinam mortis

245 Da crucLtibus finem , Opus tuum , Domine ,

Requiescat spiritus . Propter carnale peccatum ,

Carpe mores , visita me ,
Quod lamentis elui,
Immo veni , libera, Possibile praedixisti ,

Surge , dicito captiuo , Atque vae mirabile.

Prodi foras, misero , 270 Nullum perire protestans,
Releua carcere trusum Quamuis graui crimine
Pande iam absconditum . Carnaliter polluatur,
Caput , et reliquos artus Si redeat poenitens,
Aqua munda dilue ,
Et Jion haesitet in fide ,
250 Atque internos squalores Sumi posse veniam .
Purifica gratia : Nuncians pro te , et tuis
Cunctis vt abire sinas Missis,et discipulis ,
Defectum feracibus . Poenitemini , caelorum
Lugeo confusus mala, Prope regnum factum est
Quae gcssisse memoror , 275 Et omnis peccati datur
Fundo preces , et lamenta , In Christo remissio
Contristatus animo , Non multis iustis ita
in
Precor , oblatam ne neges Te gaudere perhibes ,
Poenitenti veniam . Vt in vno erroneo
255 Lacrymae cbntra peccatum Peccatis turpissimo ,
Non quidem sufficiunt : Veni quaerere , et saluare,
Sed quod non valeb paruis Dolens , quod perierat
Expiare Hetibus, Nulla tam grandis est culpa ,
Oro , demas,
pietate Cui non sit venia
Abluas dementia . 280 Omne facinus peccati
Miseratione tua Delet poenitentia ,

Fac iustum ex impio , Si reicctis malis quisquam

Fulgidum de tenebroso, Sanus hanc peregerit .

Nitentem ex horrido , Nullumest maIum,quodncquit

260 lmioceatem ex iniquo Aboleri lacrymis
 , , . , ,, ,, ,

LAMENTVM POENITENTIAE 3J7

Omne peccatum dixisti Aut pro malo iudices .

Dimitti hominibus , Recipe, domine pater,

forte ,
Spiritus tantum sancti Fuga lapsum famulum
Jn Spi- Excepta blasphemia . Tolle mortem poenitenti
ritum 2 8 s Numquid fixum verbi tui Te precaatem libera ,
tantum Soluetur propositum? Et cmn electis ad vitam
san-
Ab^it hoc, domine Deus Agni libro reuoca .
ctum .

Vt repellas qucmpiam, Reprobari me ne sinas,

Qui post malum resipiscens Quem pro meis meritis
Te conuersus sequitur. 310 Ingenti pressura polis
Obiice bonitatem , Et limas diutius,
Et vince malitiam , Sed quem viuentem fatigas ,
Pr.tebe mor.m poenitendi , Recipe post obitum .
Tempus mortis dilata , Solue, Christe, vincla pedum,
290 F.c, vt salus subseqi.atur, Ligamenta criminum,
Ne tollat interitus . Resera limen obscurum
Omaino confidens credo Tenebrosi carceris
QuoJ nolens perire me, Redde iam luci sepultum ,
Subiecisti Hagellis ,
P^ercgrinum patriae .

Quibus resipiscerem , 315 Tolle furorem perenncm

Vt abominando culpam , Ab animo principis ,
Rcdirem ad gfatiam . Te propitiante fiant ,

Placeat , Christe , damnatum Iam mihi placabiles ,

Rcparare naufragum , Qyos aduersos diuturna
29? De interitus errore, Miser ira tolero .
Te quaerente , redeam , Veni , lesu , ne tarderis
Atque de maligno dignus Mors antequam rapiat ,
Efficiar famuhis . Fessum de puluere leua ,

Peccaui peccaui,
tibi , Et me reconcili.i ,

Et deliqui nequiter , 320 Lacrymas iuges absterge

Sed conuersum nolo perdas, Cor triste laetifica.
Et , quae posco , tribuas , Christe , qui diuersitate
Vt me mundes ante mortem , Gratiaruai diues es ,
Et , dum viuo , redimas . Fructum , et meritum , precor
300 Quis fuerim , ne requiras , Viuenti contribuas,
Sed quis esse cupio , Ne me sterilem procemens,
Veteri culpa ne quacso Succidas in posterum .

Reputcs damnabileiii , Macerari me post ma!a

Cerne corrigen.li votum , Ne permittas, obsecro :

Et relaxa debitum . 315 Habeam munere tuo

Quamquam .le reatu facti Collata , quae offcram ,
Sitmihi confusio, Quibus a Leua sublatus
Noui , quod de fine quemquam, Transeam aJ dexteram .

At non d>; principio , Zabulo me non coniungai

305 Aut pro bono tu curones, Ad moitem cum impii&j
 , . ..

3>$ A P P E N D I X XVIII.
Nec in tartari barathro Alphabetum finiens ,

Patiaris obrui, Tibi Patrij Filioque

Qui venisti te credentes Inclito Paraciito,
De morte redimere . Cui laus erit , et potestas
3JC Gloriam iam vigil canam Per aeterna secula . Amen

APPENDIX XVIII.

O RA T I O
Pro sorreptione vitae flenda semper peccata .

Vije I- i. JLveus omnium mirabilium auctor , misericordiarum pater, et consola-

sidoria- tionis , in tribulatione refrigerium , cuius gratia praeuentus homo sua pec-
na cap. cata considerat ,
plangit , et emendat : cuius respectu , et munere incipit
8i. n. vel bonum facere , vitare malum,et refutare , sequi iustitiam , et declina-
2 9' re ab iniquitate , desiderare p°rennia, et horrescere peritura , confiteri mi-
sericordias tuas , et abnegare impietates suas quia nihil proprium habet :

homo , sed conuersio , et profectus illius donum tuum est nec a se quis- :

Icr.io. qnam potest corrigi , sed a te : dicente Prophe ta , Scio , Domine 3 quia non
23. est hominis via eius : nec viri est , vt ambulet 3 et dirigat gressus suos : et
Kom. Apostolus ait , Aon volentis , neque currentis, sed miserantis est Dei : et
9- I<5 «
ipse dicis, Miserebor , cui voluero , et clemens ero , qui mihi placuerit
2. Adesto igitur supplicationibus meis , intende deprecationem meam .
^\'\ 9 '
Et quod expeto, perfice propitius , ct intende placatus Tu enim abstraxi- .

% stl me ^° J ac ue s m un.li, et cJuxisti

' me de retiaculo peccatorum . Tu
tro^ l

quem reserasti os meum ad confitendum tibi , quum. essem peccatis omnibus

mihip. obligatus et fecisti intelligere me , quomodo, aut pro quibus obsecrarem
:

te . Posuisti fiduciam in corde mco postulandi necessaria animae meae :

Mich. quoniam (vt Prophcta dixit ) Volens misericordiam reuerteris , et misere-

7. iS. ris , obliuiscens mala hominum , et peccata benignitate pertransiens : et ipse
et 19. dixisti , Fetite 3 et accipietis , quaerite , et inuenietis , pulsate 3 et aperietur
Alath. iobis .

!• 7- 3. Qui enim , et pulsari licentiam tribuit , dare sine dubio ,

peti se
et apcrire paratus nec est auarus ad impertiendum , qui petere cla-
est :

mat non habentibus ac per hoc ipse se postea poenitebit egere , qui ad
:

dandum sibi a dispensatore congruentia remedia modo neglexerit impe-

trare Ideo silere nequeo tactu gratiae superuenientis admonitus . Nam
.

fateor , Domine , quod indignum me praeuenit misericordia tua, et dum

grabato nuiltorum peccatorum seculi huius mortifero quodam iacerem so-
pore depressns , misisti gratiam tuam cum flagellorum strepitu suscitare
damnabili torpentem segnitia , vt apertis oculis expergefactus , dum in me
nihil victus boni operis recognoscerem , venirem ad te , vitae petiturus
alimoniam , ne me egestas superueniens in nouissimo praefocaret
4. Iccirco consurgens ad te lamcntationum clamoribus prece multi-
 .

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE .

35$
faria pietatis tuae pulsans auditus,per alphabetum quod praemisi, sinsju-
,

las eius literas rigans flumine lacrymarum . Compulit enim me pauor iu- for te , rigo
dicii tui fiere diutius , et gratia tua fecit fiJucialiter cxorare , creJens,
quia in te Deo meo transgrediar murum omnium iniquitatum mearum,
quae circumdederunt me , atque praereptus angustiarum mcarum affiictio-
nibus , pertranseam ad amplitudinem latissimae iucunditatis , scilicet non
huius seculi , sed futuri Hanc ob rem non desinam exorare te,.donec
.

miscrearis mei , et salues animam meam : quae confitetur tibi hodie io

conualle sita plorationis , quia introduxisti me : quia non meo merito ,
sed tuo dono ad arctissimae pocnitentiae claustra perueni , et in fontem
lacrymarum illrus ingressus sum, varias nequitiae maculas lauaturus , quac
nondum me petente , sed te praestante, mihi collata est , tuaquc miseri-
cordia procurante , ( quum ) necdum eam quaererem , inueni .
J. Ecce iam non minimo tempore in aestu afflictionis eius d-jsudo ,
sub districtionis eius regula laboro Cum ipsa contendens quotidiana exa-
.

minatione discutior, pressura illius magnos mihi gemitus trahit , et flere

me,quia deliqucrim , magis , magisque compellit , et gratias tibi referre iu-
giter docct pro patientia tua magna , qua diutius sustinuisti me lasciuien-
tem,et seruasti tempus correctionis , quo relicta praeuaricatione conuer-
terer , ne peccatum inccssanter persequens, i±i aeternum cum peccato per-
irem : et nunc misericorditer erudiens me in virga tua,operaris salutem
meam , subtrahens de corruptione vitam meam, et animam de interitu :
vt scirem electionem bonorum iniqua praetergredi .
6. Et hoc confidens spero quia sicut induxisti poenitentiae tribula-
:

tiones , ita et indulgentiae miserationes impertias Non solum autem , sed .

et beneJico nomen sanctum tuum,quia distulisti euentum mortis : ne in

peccati torpore ad pocnam sempiternam dcsiperem ; et subuenisti mihi de
Jonge prouid.ns remeJium curationis meae , eo quod vlccre pestifero la«
Ceratam animam meam
huius poenitentiae medicaminibus tradideris sa-
nandam . Bona enim
mihi cst stimulatio illius , quae offensiones prae-
teritas fugere docet , et futuras cauere me praemonet . Lcue reputo iu-
gum oncris eius , quia grauiores tollit cruciatus, quam inferat , et dum
temporalitcr premit , aeternaliter redJmit .
7. Arm.bilia sunt mihi \incula illius , quae nunc in paruo ligant , vt
absolutum in perpetuum faciant Placita.- s mt exteriores sordes illius ,
.

eo quod earumd^m scabrositate interius anima piaculis emundetur . Et

Suauior nunc mihi est eius amaritudo , quam dulcedo lu\uriosae vitae in
praeterito :quia per illam vit.un anima praefocatur , per istam vero ab hu-
iusmodi morte resurgitur. Qiiod illa sorJidauic, ista diluit Q110J cruen- .

tauit illa , medetur , et s anatnoxium exterius cernerem in

haec . Si eni.n
corpore vulnus , aut aliquem intrinsecus sentirem viscerum dolorem ,ociuS
omnino ad meJicum currerem , secandam <*m Joloribus ferro traderem
carncm , et ignito cremand.im cauterio, atque Causa reparanJae sahuis
amarissima bibere non recus.irem antidota
8. Cur ergo ista molestc feram , per quae anima de sempiterno inter-
 :

3<So APPENDIX XVIII.

itu saluti perpetuae restauratur? Qyid retribuam tibi , Deus piissime,
amator hominum, et clemens iusttficator peccatorum , pro his, quae prae-
stitisti mihi Calicem salutis accipiam , nomen tuum obinde cum laudi-
.'

bus inuocabo in viam vitae reduxisti gressus meos , grates tibi referre
:

non desinam Haec est enim via , per quam de inferis ad caelum re-
.

curritur , de peccato ad iustitiam reditur,de offensione ad tuam gratiam

reuocatur:et vt in breui concludam , omnis ruinae haec est reparatio.
Haec denique , orante publicano in templo , superat iustitias pharisaei , in
hac reddit iustiorem huec Lazarum per tJagella temporalia ad requiem
:

deduxit aeternam .

9. Tibi j Domine , Iaus ,vulneras ,'

et gloria , qui percatis , et sanas ,

et mederis. D.:s dolorem transitorium , et post paululum aeterna iucun-

ditate refrigeras , quoniam iustus, et pius es iustus , quia nequaquam de-. :

linquenti parcis pius autem , quia pocnitenti misericordiam non subtra-

:

his item iustus , et pius es , quia prius hic hominem a peccatis emendas ,
:

€t postea ab aeterno supplicio liberas Peccatori enim , vt praetuli , non .

parcis , dum eum aut flagello temporali ad purgationem feris,aut iudicio

aeterno punicndum relinquis: aut ipse in se homo poenitendo punit , quod
male commisit ac perinde est , quod delinquenti parcere nequaquam di-
:

ceris. Nullum enim peccatum impunitum relinqui potest, quoniam poe-

nam p^ccata merentur sed aut punit hoc homo , et liberas eum tu auc
: :

si ille distulerit , punis tu : iuxta quod dicit Apostolus : Si nos ipscs iudi-

caremus, non vtique iudicaremur . Quasi diceret , si nos in hoc seculo

a peccato discerneremus, poena nos peccati futura non plecteret .
10. Necesse est ergo homini punire peccatum , vt aeternum non in-
currat supplicium nam a punitione poenitentia nomen accepit, quasi pu-
:

nitentia dum ipse homo poenitendo punit , quod male admisit

: Nam nij .

hil aliud agunt,quos veraciter poenitet , nisi vt quod male fecerint, im-
punitum esse non sinant. Eo quippe modo
sibi non parcentibus tu par-
cis , cuius altum
, iustumque iudicium nullus contemptor euadit Perfccta .

est autem poenitentia, praetcrita dclere , et futura non admittere Haeq .

secundum similitudinem fontis est, vt si forte impugnante diabolo , ali->

quod peccatum irrepserit, huius satisfactione purgetur Satisfactio autem .

est causas peccatorum, et suggestiones excludere , et vltra peccatum non

iterare Ipsa autem poenitentia iuxta qualitatem delictorum agenda est
.

nam sicut Jeuia peccata occulta oratione delentur ; ita grauia coram ec-
clesia per poenitentiam , et satisfactionem remittuntur .
11. Vnde quia poenitentiae satisfactio iudicio tuo , non humano pen-
satur , et occulta est indulgentiae tuae miseratio, flere sine intermissione
necesse est . Nec vnquam de peccato securitatem habere poenitenteni-
oportct quia inimica illius haec est parturit enim illi negligentiam , efe
: :

negligentia saepe insolicitos*-ad vitia transacta reducit sed tantum dcbet :

esse protnptus ad poenitendum , quantum et pronus ad peccandum exti-

tit tantoque sublimius per humilitatem proficere , quanto inferius per
:

eJationem noscitur prolapsisse et non solum plangere,quia malum , quod ;

non
 ,
.

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE. 3 6i

oon debuit , fecit , scd etiam quia bonum non gessit , quod debuit Cau- .

tissimum enim haec res , non inertem iustificat operarium poenitentia :

enim vera in omni sancto opere solicitius anxiatur .

12. Non habet omnino risus , fabulas vanas non recipit , neque desi-
deriis inquinatur, factisque proteruis terrena non concupiscit , caelestia
:

desiderat , de fine suo cogitat, iudicium futurum sempcr intendit , et qua-

liter coram Dco dignc appareat , hoc quotidie sibi procurat , soli Deo mi-
Iitat , in nullis mundi negotiis inuoluitur In vigiliis, et orationibus fre-
.

quentissima est , in ieiuniis exercitata , in cibo,et potu moderata, in la-

bore , assidua , in charitate perennis , in castitate perpctua ,
et lectione
in sermone verissima , in iuramento continens , benigna est , et patiens ,
inuiJia non succenditur , ira non superatur , cauet iuctantiam , hutv.iiita-
tem aiuat , contumeiiam non rependit , odit auaritium , fugit vanam glo-
riam , superbiam detestatur, gaudia respuit , gemitus, suspiiia , ct tribula-
tiones amplectitur , quia misericoruiu tua non negligentibus, ne-
sciens ,

que ridentibus conceditur sed afhictis , ct contritis corde Jonatur, sicut

:

ipse ais: Beati^qui lugent , quotiiam ipsi consolajuntur Et iterum , Vae Matth.?. -
.

vobis , qui nunc ridetis, quoniam lugebitis ,et fie/uis Et Apostolus , AJi- lacobusA.p,
.

seri , i.iquit, estoie,et lugete , et piorate : risus vester i>: luctum C6ftuer- et 10. Valz 9.
tetur , et gaudium in moerorcm . Humilia;;:i.>:i aate Dotainatn , et exakauit conucrtatur . .

<vos . " consptctu

ij. Certum sane cst quod omuis culpa fletu
, renouata Dom '"'•
resoluitur , si

morum prauitate Nam non sufficit a ma-

transacta malitia non repetatur .

lo Jiscedcre , nisi subsequatur bonum etiam operari ; sicut scriptum est

Declina a maio>et fac bonum Et alibi , ^uiescite agere peruerse , discite
.
psa i m -.5.-7
benefacere: quatenus peccato satisfactio poenitudinis opposita,simulque prae- r sa j. 1*. w$
terita malitia succedente bonitate cooperta , et obuoluta percat , et ininor in-
ucnta mortificetur . Quamobrem quia pcr satibf..ctionem fletus , lapsa rur-
sum erigitur anima , et huiuscemodi lauacro nitoris pristini recipit di-
gnitatem , cxpedit mihi augere fletus , et celebrcs facere lacrymas super
crebro repetitas iniquitates meas , quas innumerubiliter frequentaui . Non
enim mihi plorasse sufficere puto iuxta copiam dJictorum ; plangam ob
hoc as^iduc in amarituJinc dciicta mea,si forte tibi placeat vsquequaque
mundare me ab illis . Vtinam mci cipitis in cruorem latices verterentur,
et pro lacrymis sanguinem funderem ; vt crudeiia peccata crudelibus la-
mentis abstcrgerem , quibus me olim ignaua fatuitate aequiter vulneraui
14. Immensis iccirco t.,cJiis satagens euertitur u nima mea , quae etiam
exaruit formidine tui furoris extcrrita Conuersa est in succum absinthii
.

vita mea , fellc , et aceto redundant viscera mea, doloribus profundis cor-
rumpuntur praecordia , suspirium suspiiio e\cipitur,et gemitus in gcmi-
tum Timore futurarum poenarum , et praescnti rLgellorum aeru-
irruit.
mna incuruatus, ct humiliatus sum vsque in finem ; ncc possum onere mul-
tiplici praegrauatus caput erigere Sut mors , stant et immensa criinina
.

coram ocu is mcis ; ct res niilla non cst , vndc possit csse redemptio .

Ob hoc ineftabiliter conturbatus, ncc regimiae vtorjaec consiliuni an-

Tom.lll. Zz.
 ,

3 :,i A P P E N D I X XVIII.
gustia pressurae vsque in desperationis perducit articulum, et velut in
araneae filo consistens status mentis nutat , vt subruat , interdum timens
propter austeritatem culparum , ne nolis ignoscere , interdum confidens
propter lenitatem misericordiarum , quia statuas liberare , et inter spern
et metum non est parua commotio cordis mei ; quia si vis perdcre,in-
citat iustitia,si autem vis saluare , inuitat misericordia ; et licet flagelia
praesentia conuersum a peccatis absoluant, mens tamen ideo titubat, ne
plagae meae non sufficiant ad expurganda omnia delicta mea ; et tamen
sapientiae tuae subtiiitas ita exterius irrogat poenas, sicut interius pro-
spicit culpas .
IJ. SeJ quis de iudicio tuo poterit esse quietus, quum apud distri-
ctionem examinis tui nec iustitia iusti secura sit si etiain de otioso ser- .''

mone reddenda est ratio, quomodo securus ero , qui principalia mala
commisi ? Non est omnino securitas in mente mea a vultu iu iicii tui ,
neque pax in conscientia mea a facie peccatorum meorum ldeo magna .

est , velut mare, contritio mea , quia pessima est plaga mea Quaero portum .

cuasionis, et nequaquam reperio , quomodo regredi (possim) de pedica dece-

ptionis satanae ; illaqueauit pedes meos et nullo modo praeualeo . Vo- ,

ciferor dolorum multitudine superatus et non est,qui eruat. Laboro in ,

hictu et gemitu compe.iitus , et desertus in angustia carceris,nec est ,

,

qui consoletur Heu me heu miserum , et infelicem quem poenae iu-

. ! !

stissimae terrent , quem vltiones dignae comminuunt , quem flagella , et

iurgia recte collidunt, quem opportune de-
variae miseriarum affiictiones
populantur ; quia peccaui nequiter , deliqui crudeliter , erraui vehemen-
r
ter,corrui fortiter V ae mihi , qui me tantis malis pollui , tanto malo
.

foedaui, qui non sapui euitare , ne biberem de veneno calicis diaboli ,

quod necauit animarn .

16. Et modo non indigerem denuo viuificari , qui circumspectissiine

non custodiui , ne transfoderer lanceis illius, et essem modo sine vulne-
re, et non quaererem medicinam , qui non intellexi, vt fugerem , et non
irretirer Iaqueis eius , vt essem modo iiber,et non clamarcm pro reso-
lutione. Infelix ego homo , quis me de tantis nexibus liberabit , et de-
discrimine mortis huius , nisi gratia tua , pater omnipotens , per lesum
Christum dominum nostrum , quem posuisti redemptionem in salute mun-
di ; et in cuius iustitia, et sanctificatione omnis deletur iniquitas, et mor-

Ps. 103.18. tis euacuatur imperium ? qui factus est ( vt Propheta dicit ~)petra refugium
hvriftacih 9 id est , susceptio,et saluatio peccatoris , tle quo et loannes
1.I0. 2. 1.
ait ; Si quis peccauerit , aduocatum habemus apud Patrem lesum Christum
iustum , et ipse est propitiatio pro peccatis nostris , non pro nostris tantum ,
sed etiam pro totius mundi :in quo omnis est a te constituta saluatio ,
Apost. 4.
(ii cente p e tro iudaeis ; Non est in alio aliquo salus ; nec aliud nomen est
12
. sub caelo datum hominibus , in qno oportcat saltios fisri . §£ui habet cla- I

Apoc. 1
'
et ues mvrtis , et inferi , qui reserat portas abyssi ; et daudii ostia tenebra-
3.7.
rum , aperit , et nemo claudit , claudit , et nemo aperit ; cui dedisti omnem
Philipp.2. 10. pctestatem in caels , et in terra . ln cuius nomine cmne genu fiectitur cae-
 , . ,

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE 5 <jj

lesiium , tcrrestriumet infernorum ;
qui est vir voluntatis tuae ; itt cuius
rnanu perficitur omns y quod sst placitum coram te . ^ui quum sit splen- Hsbr. i. *.
dor gloriae , et figura substantiae tuae ^portans omniavsrbo virtutis suas ,
tedsns ad dsxtsram tuam , purgationem peccatorum faciens , et ts pro pec-
catoribus intsrpellans 3 qu: est vniuerSae rei principium , et finis .
17. Quia et ante eum nulla extiterit creatura , et per ipsum facta
coepit esse vniuersa creatura, et ipse erit consummatio omnis creaturae,
quum finem mundo, et iudicium dederit ; quoniam ipse est vir, quem prae-
parasti iudicare viuos , et mortuos,nec iudicas tu quemquam,sed omne
iudicium dedisti ei ; qui solus habet potestatem perdere, et liberare , quia
complacuit tibi in illo ; exaltasti eum super omnes caelos , et super o-
mnem principatum , et potestatem , et dominatiogem , dans illi gloriam ,
et honorem , constituens eum super omnia opera manuum tuarum,et
subiiciens vniuersa sub pedibus eius ; per quem facta , et condita sunt
omnia in caelis , et in terra , visibiJia, et inuisibilia , a quo continentur,
in quo constant vniuersa;per quem fundasti terram ; stabilisti caelos
conclusisti abyssum , vallasti mare ; quia sapientia , et consilium , virtus ,
manus , et dextera tua ipse est , concreante , et conuiuificante , cooperan-
tque conuiuificante omnia,ct quae sunt in omnibus , Spiritu sancto,
qui a te , et ab eodem filio tuo procedit inefTabiliter ; cui et cgo ab
ineunte aetate fideJiter credidi ; cui et peccasse confiteor , et a quo v"e-
niam profunda cordis humilitate deposco
i8. VnJe, Domine mi lesu , quia multae stint miserationes iu manu
tua , et non pateris pcrire quemquam , sed omnes vis saluos fieri , et ad
2giitionem veritatis venire ; quoniam execranJo mortem non laetaris i;i
pcrditione viuorum; neque vis interitum hominis , sed salutem , et ob hanc
causam te ipsum humilians , quum esses Deus , vt homo inueniretur, qui
vtiqne perierat , fieri homo dignatus es . Ad te mihi redeundum esse de
praeiK'.ricationibus meis opportune dccreui ; suscipe me in manibus tuis
reuertentem cum fletibus coram te ; excipe dignanter preces confessionum
mearum , et salua confitentem ; noli contemncre poenitentiam , Domine,
poenitet me errasse , ct doleo nunc stulte dudum perpetrasse ncquissimn ;
I noli a me auertere faciem tuam,quia, si vis , potes me mundare ; ti-
bi enim mortificandi , et viuificandi, et liberandi , lignndi , ct soluendi pote-
S cst ; animam meam diuersorum criminum tradidi nexibus illigandam,
quam et scclere pessimo > sicut inspicis, vulneraui; solue, Domine, soluc iain
vincula colli mei , quibus ad tc diu clamo multipliciter obligatus , et enu-
dato vulneri miseratus adbibe medicinam .
19. Redde inihi pristinam sanitatem;et viuat anima mea remediotui.
Dirum siquidem arguas vulnus meum , nec ego dirum csse diffiteor , tc
tamen hoc medicari indubitanter posse confido ; quia nihil esse tibi diffi-
cile,nihil impossibile credo ; eo quod omnia pcssibilia apud Dominum ,
tc perhibente, didicerim , quum transire camelum per foramen acus i.iciic
protestaris
. Deliqui , Domine, deJiqui multum , ct hanc ob causam, sicut
ip^c praccernis , tribulationcs meae dilatatae suut , noctc, et dietorquen*
Z7 2
 . .

3 <?4
APPENDIX XVIII.
tes cor meum . Non enim culpae meae, vel peccatorum parua congeries,
ideo multi gemitus mei , et mens mea magnae perturbationis euersione
moestissima ; sed co.nsiJeratione magnarum , et innumerabilium miseratio-
num tuarum a labe discriminis surgere paulatim renitens me direxit ad
spem inJulgentiae pietas tua ; vt in" fide nihil haesitans , petam veniam »

et non moriar, sei viuam

20. LLo reuer^us aJ p-rcutientem me , et habentem potestatem su-
per plagas meas, te scilicet,et dominum meum,curuo tibi genua mea,
et sedula orutione cum confessione poenituJinis in contritione ieiunii de-
nrecor te, dans glorLm nomini tuo in lauJe,et benedictione frequentis-
sima Hoc eni n docuisti me in solitudine conclusionis meae . Numquid
.

non hoc mojo reparabis casus ruinae meae l credo plane , quod facias
Habeo iijitur spe.n in confessione , in qua constantissime solijatus nec
desperaui , oec dcsper.bo, seJ perLcta vtor fiducia; qua,erasa, et abo-
lita Je corde nequitia , possim postulatione praemissa ab omni morte
criminum per te rcuiuiscere , et omni colluuione peccatorum , interiecta
confessione, purificari , quia fiJelis es in verbis tuis,et quae processerunt
de Lbiis tuis , non facies irrita ; non sunt enim consummatae miseratio-
nes tua ; ncque praecisa est in hac vita quocumque casu ruentibus sur-
genji fiJucia ; quoniam in omnigeno peccato posuisti rcditum,ct serua-
Ezech.33. xi. S tj poenitentiam in remedio p:ccatoris ; Nolo , dicens, mortem impii , do-
nec reuertatur^et vittat Et iterum;.S7 dicente me ad Impium ,morieris ,
,

et conuersut ao impietate sua poenitentiam egerit , iustitiam fecerit , ;'#

tnandatis vitae amoulauerit , et retiqua , vita viuet } et non morietur .
cap.i8.v.7.ec. 21. Et in leremia , Repente loquar aduersus gentem , et aduersus re-
gnum , vt eradiceta , et destruam , et disperdam itlud ; si poenitentiam ege-
rit gens ilia a malo suo , quod locutus surn aduersus eam , agam et ego poe-
nitentiam super malo ,quod cogitaui , vt facerem ei ; et cetera . Rursum-
que, tcce epo fingo contra vos malum , et cogito contra vos cogitationem ,
reuertatur vnusquisque a via sua mala , et dirigite vias vestras , et studia
vestra . ^ui dixerit
, nequaquam
, desperauimus , post cogitationes nostras
ibimus , et vnusquisque prauitatem cordis sui mali faciemus . Et ad leru-
salem cum prono populo o.nni crimine sceleratissimo aetate post iJoIa
c.2. v.23. etc. declin.nte retinere dicis ; Vide vias tuas in conuatte , scito , quid feceris ,
Vide Isidoria cursor ieuis expticans vias tuas onager assuetus in sotitudine animae suae
;
oaloc.cit.n.ji
attrax jt ventum amoris sui , nutlus auertst eam .
22. Vulgo dicetur, Si dimiserit vir vxorem suam , et recedens ab eo
duxerit virum alterum , numquid reuertstur vltra ad eam i numquid non
poltutj et covtamivata erit mulier itlalTu autem fornicata es cum ama-
,

toribus tnultis ; tamen reuertere ad me t dicit Dominus . Leua in directum

$cutos tuos , et vide , vbinam prostrata sis ; tu qui ssdebas expectans eos ,
quasi latro tn solitudi-te, polluisti terram in fornicatio nibus tuis , et in ma-
titiis tuis ; quamobrem prohioitae sunt stiltae pluuiarurn , et serotinus im-

ber non fuit ;frons mulieris merstricis facta est tibi , noiuisti erubescere .
Ergo sultem amodo voca me , pater meus , et dux virgtmtath rneae ttt
 . ;

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE . 565

et . Numquid , ant perseuerabis
irasceris in perpetttum vsque in fiuera i
15. , Reuert
Et iterum re , auersatrix Israel , ait Dominus , ad me , £•? cap. 5. et seq.

*o;/ auertam faciei/i meara a <vobis , quia sanctus ego sam , dicit Domi ius ,
et non irascar in perpetttum Cinuertimini reuertentes , quia
. ego vir ve-
ster assumam vos 3 si mea 3 non commoue-
austuteris offendicula tua a facie
beiis Ipsj autem per leremiam ,
. permanenti in scelere populo , nec velle forte, nec vf
reuerti adhnc retinendo patienti.im dicis Noti subtrahere veroum , si for- ,
lenti .

te audiait , et reuertatur vnusquisque a via sua mala , et poeniteat me ,

quod cogitaui facere eis propter^ malitiam studiorum suorura . Et in Isaia
dicit , kgo su 1/
, qui loquor iustitiam propugnator sura acl salttandum .
, et
ii reuertamini , et requiescatis , salui eritis Et iterum , Rettertere ad me t
.

non outiuiscaris tne , et redimam Ego sum , ego sum ipse

te . , qui deleo ini~
quitates prvpter me, et
t ius ; scio enim 3 quia
peccatorum tuorum non recordaUor
praeuaricans praeuaricttbis^et transgressorem ex ventre vocavi te ; propter
nomen meum longe faciam furorem meum , et lattde mea iufrenauo te 3 ne
intereas
24. iterum peccatoribus, vt per poenitentiam abluantur , ait , Laua*
Et
rriiti, 3 anferte malttm cogitationum vestrarum ab oculis meis
»iu idi estote
quiescite age<e ^eruerse , discite bene facere et reliqua ; et si fuerint pec- ',

cata vestra, quasi .hoeticium , velut nix dealbabuntur , et si fuerint rttbra ,

quasi vermiculus , veiut lana mwida erwtt Et praeuaricanti , ac delin- .

qucnti populo j et nolenti conuerti , de quo iam dixeras, vt pro immani-

tate facinornin ira tua disperderes eum , in Osee dicis , Conuersum est in c.xi. v.S. seq.
me c.r meum, pariter in me contttrUata est iu me poenitudo mea , non
faciam in furore irae raeae . Non
vt disperdam te : quoniam conuertam ,

Deus ego , et uo-t homo , in thedio tui sanctus . Si enim auerso populo,
nec poenitenti , qui te relinquens omnibus se abominationibus, et impu-
dicitiis,et idolis subiectrat , tanta patientia sustinens , talem misericor-
didin obtulisti , quantum pLc.ibilior esse poteris super eum , qui non est
auersus abs te, et pro peccato suo poenitens incuruatus deprecatur te?
25. Kecte iccirco alius propheta clamat ,Conuertimini ad Dominum , Toel 2. ij.
qttia benignus , et raisericors est , patiens , et multae misericordiae 3 et com-
fraestaoiiis super malitia . Dauid autem ait , Miserator , et misericors Do- Ps.102.8. seq.
tni itts , patiens , et multum misesicors non secundttm peccata nostra fecit
nouis , ueqtte secundttm iniquitates nostras retribuet nobis . fct in Salomo-
ne , Misertus est Do^.itus poenitentibus . Et rursum, §%uoniam , et mi- Eccll. 12. pitts
3,
sericors est Dominus 9 et remittens in tempore tribulationis peccata omnibus eti. 13.
cxquirentititts se in veritate . Hinc ctiam cum Prophetae testimonio Apo-
stolus cxhortatur Hodie si vccem eius attdieritis , nolite obditrare
, Jicens, Hcbr.4.7.secjq.
corda vestraxnon habemuf pontificem , qui non possit cowpati infir-
eiti..j

Wlitatibus uostiis: adeamus ergo cum jiducia ad thronum gloriae cins , vt

tnisericordiam consequamur , et gratiam inueniamus in attxilio opportuno .
Tu .lUtcin Domine , laborantibus in iniquitate , et oncratis pondere pec-
,

Catorum clamas Venite ad me omnes , qui iaboratis ,et oncrati tstis , et

: Matth. xi. 28.
ego vos reqniescere foeiam Et multa alia huiusmodi, quae de omnibus
.

(cripturis scribefc longum cst .

 ,

3 66 A P P E N D I X X VIII.
26. Tantae igitur patientiae , tantarumque misericordiarum Ddminum
desideranter quaeram , audacter adeam , Jibenter sequar , fortiter ample-
ctar, humiliter teneam , nullatenus dimittam , fiducialiter deprecabor , in
cuius miseratione, et misericordia patet mihi per poenitcntiae viam ad
vitam de morte regressio , ad caelum de inferno recursus , ad lucem de
tenebrfs" aditus . lloc ergo imprimis, Domine, peto , et sic ad reliqua trans-
eam da mihi deuotissimam ad poenitendum mentis intentionem , quae
:

sit acceptabiiis, et placita coram te da humilitatis compunctionem , vt

:

suspiret mens mea ex affectu tuo , et ingemiscat in vulnere suo cordis

resoluta duritia . Excita omnes sensus praecordiorum meorum , vt clament
ad te internae vocis fortitudine , si forte quandoquidem audias deprecan-
tem , commoueantur suspiria peccatoris mei, et sonet in auribus tuis mur-
murans gcmitus Relaxa oculorum meorum habenas , et largo fontis raa-
.

nantes flumine palpebrae meae profluant aquas , vt piacula cunctorum cri-

minum abluantur impetu lacrymarum , currantque sine defectu tramites
venarum capitis mei , donec abstergatur omnis immunditia iniquitatis.
27. Repleatur os meum veracissimae confessionis sermonibus , quibus
dclectatus et parcere clementer studeas , et praestare veniam non more-
ris;fiutquc mihi fructuosa poenitudo mea , gaudium ex luctu parturiens,
ex indigentia indulgentiam afferens , ct ex labore requiem adducens qua- :

tenus angusto calle carceralium afiiictionum ad vitae nie perducas introi-

tum , et catenae ferreae vinculo resolutionem facias accipere peccatorum.
Ecce, Domine, tempus instat confessionis, et dies remissionis aJsunt , qui-
bus promissa venia petentibus condonatur quid enim amplius tibi con-
:

fitear , et cum omnibns iniquis rne esse non dencgem nequiorem , quos
comparationc mea iustos esse constitucs? quia nullius sceleris peccatorum ,
nullius facinoris defuit vitium , cuius me sordibus non coinquinauerim
cuius non sim pollutus contagio praeceps ad libidinem , improbus ad-
:

petttlantiam , frequens ad luxuriam , inuerecundus ad fornicationem , crimen

quotidie crimini superponens , non cessaui pessimis deteriora contingere,
voluntate dirus, mente pratius , moribus inhonestus, corde pollutus, et
Jabiis blasphemus , iracundus, et contumeliosus .

jS. Propter quoJ confundor, et erubesco nunc extollere oculos,indi-

gnum me videre caelestia sidera iudicans Sed fac propter gloriam nomi-
.

nis tui , Deus meus Pone mihi confitenti tibi veniam in salutem,et in-
.

dulgentiae concede reniedium vt propitius effectus, atque placabilis , de-

:

leas vniuersa facinora peccatorum meorum , et non requiras iniquitates

meas , quas iuuentutis, et ignorantiae mcae gessit aetas iubrica , rudis ,
Jasciua , vana , et insipiens,ad malum prona , ad bonum pig.rrima, ve-
Jox ad mortem , ad vitam difficilis, cui exosa sunt opera lucis , et tene-
brarum amatissima , quae cadere diligit , sutgere negligit ; amara est illi
salus,et dulcis perditio ; solue , Dominc, reum inexplicabilibus nodis sstri-
ctum , et abruptis laqueis criminum, abire facito Iiberatum : vt salues me
in bona voluntate tua , et non peream in mea malitia , neque descen hm
in infernum , vnde vltra non est ascensio quia copiosior est misericor-
:
 ,
,

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE .

367
dia tua ,
quam peccatorum meorum abun lantia Et amplius tu benignis-
.

simus ,
ego nequissimus. Ego
qua:n quidem malignus , et praeceps , tu au-
tem mitis , et patiens ego ad corruendum pronus , et fragilis,tu ad eri-
:

genJum promptus, et fortis Si retro gesta respicias , periturum illico

.

censeas : si velle praesens , et votum intendas , credo ,. quod saluare me

iudices , eo quod direxeris cor meum in desideriis tuis , quibus mentem
meam ardentius seruire conspicis , quia sitit te anima mea , pariter et ca-
ro delectatur.
29. Redime me , Domine Dcus meus , ab omnibus angustiis meis , et
placeat tibi de interitu eripere me . Reuoca me de ianua mortis, et reduc
me in via aeterna , vt cnrram in semitam mandatorum tuorum , et am-
bulem in veritate tua. Non me tenebrarum cauerna retineat , non bara-
thrum abvssi, vel antra concludant sed patefacito mihi, lux lucis,aditum
:

aeternae vitae Resera portum , quia tu es Deus , contriti cordis excipiens

.

lacrymas,et poenitentium acceptans humiliationem Nec enim vocaberis .

in non peccantibus pius,scd quum conucrsus fueris impio , et peccatori

misertus a malo Semper corrui in dcterius et de malis in peiora de-
. ,

fluxi sed valde peritus es artifex , scicns de inutili vtile tibi vasculum
:

fignrare hoc est enim ab initio opus tuum iustos ex iniquis efficere et
: ,

dignos cx in lignis formare erigere rursum elisos et labentium antiquas

: ,

reparare ruinas quoniam , vt ipse protestaris^ Non est optts sanis meJi- Matth.
:
9. 12.
Ctis ,sed male habentibus: haec etiam causa fecit , te in hunc mundum de-

scendere , vt peccatores saluos faceres , quorum principalior ego sum et :

si tunc inimicos aluersaros auersos , ct impios cum doloribus tuae pas-

sionis saluos facere voluisti amicos nunc conuersos , et poenitentes per-
:

dere poteris Absit . Delcctat vere te , peccatoribus, si conuertantur, inlul-

:

gere,qui pro peccatoribus mortem non recusasti suscipere. Nam nequa*

quam pro i.iiquis crucem ascenderes , si iniquis parcere recusares .
30. Si cnim legioni daemonum impoenitenti , et sine lacrymis porco-
rum grcgem expctitum non negasti , quanto' magis animae fideli te fleti-
bus imprecanti facilius concedere peccatorum veniam promptior eris fi- i

dus ob hoc tibi pocnitentiae meae preces,ct Iacrymas offero , saluabfs

me , sicut et ceteros , quos deliquisse poenitet An infoecunda remanebit .

ex me , vel in me solum arida , et irrita fiet fiducia , et promissio picta-

tis , et indulgentiae tuae , per quam omnes saluantur conuersae cognatio-
ncs tcirae : Numquid in vno poenitcnte fiet insufficiens multa clementia
tua , quae numquam dando potest minorari , nec alicuius egestatis effectu
eoarccatur l Nuhvquid ii\ me solum te continebis, ne postulata largiaris
Biisericordiae fructu factus sterilis ? Num dolebi'9 eontra me m perpetuum
propter pcccatum parui tempoiis quod tua pfouidentia disponentc cxe-
:

cr..ns,tt abhorrens poenitco quuin sim ego creatura ex tcrra , et cinere

:

corruptibilis , et mortalis , tu autem Dcus creator incorruptibilis , et im-

mortjlis Numquid obduratus ia clcmentia attritum , et humiliatum non
'.

exaudies , aut iudicabis punire confitentem tibi , aut obsccrantcm tc dis-

perdcre censes i Non itu credam > nec velle te suspicabor 3 quia hoc im-
 .

3 6S APPEIIDIX XVIII.
pium,et contra naturam dfuinae pietatis . Ideo supplex , et confidens
exoro miseri "ordiam tuam , vt petitiones meas benigna voluntate perficias.

31. Inclina, Domine ,aurem tuam

, et audi , aperi oculos tuos , et vi-

de desolationem meam Vide affiictiones multoS, et miserias, quae me,

.

sicut plaustrum paleas , conterunt, sicut laneam tineae, deuorant, sicut

forte , lifntan lignum putridum consumunt : et furorem mitescens, suspende flagellum .

pxtriduta ignis lam misercre mei » placare , et reuertere , parce animae meae , parce pec-
catis meis . Non me obliuisciris in finem , non mihi in perpetuum ira-
scaris , non me vsquequaque deseras , neque periturum vllatenus derelin-
quas , sed restitue mihi gratiam tuam , et saluum me fac in loco pericu-
Ji , quo iacet caro mea praestricta ferro , percussa plagis , fatigata poe-
nis , fessa languoribus, huoianis d.serta curis , segr.gata consortiis, quadris
obserata lapidibus , in sterquilinio , et foetoribus iusto iudicio dedita , iri

tenbris, vmbris mortiferis diuturnis exposita miseriis . Quae ipse cun-

et
ta prospicis, qui sedes super Cherubitn , et abyssos intueris .
32. lam antiqua facta cst , et vetusta contritio , et pecussio mea , nec
est , qui memoretur pietatis tuae, neque qui compunctus corJe recogitet
dicens,iam propter Dominum miserebor mortalis, mort;di aeternum de-
dit carcerem , ferrumque perenne . Ercptionis non est mihi misericordia
reseruata , iudicio sum irreuocabiii condemnatus , quia non dictum , re-
uertamur impertire veniam perituro . Recordare, Domine , misericordiarum
tuarum super me , et grauem hanc , atque praeduram muta sententiam ,
quia tu dixisti , non affliges in aeternum proximum tuum , quia miseri»
cordiam volo , et non sacrificium , atque contra impietatem , qua licet iu-
ste morior , tu tamen , quia pius es , clementer vitae para suffragium : im-
pende , Domine , propitias diuinum , vbi humanum reccssit , auxilium v- :

nicus tantum tibi relictus sum : et adiuua me solitarium . Non sis mihi
alienus in diebus angustiae
, neque derelinquas in tempore tribulationis ,
protegens cnstodire me non desinas,et fouens alere ne cesses .
33. Confirma oculos tuos supcr me , ne peream , tuere , et saluifica
me : esto animae meae simul , et corpori viuificator , et vita , omniumqu®
infirmitatum mearum sanator , et sanitas,vt viuam munere beneficii tui,
et collaudem te in vita mea coram fratribus meis , donec placatus inspi-
ratione tua , et quiescat indignatio tribulantis me,quoniam tibi potestas
est , vt hic corda principum corpori placentur inflectere , et illic a futu-
ris poenis animam liberare , cui nemo dicturus est , quid fecisti i nec
quisquam resultabit iudicio tuo , neque voluntati resistet neque vero au- :

debit arguere tunc quispiam reum , quem tu nunc a culpis suis feceris
absolutum sed erit sine aliqua contradictione beatus , sicut scriptumest,
:

Ps.ai.v.i.et 2. Seati , quorum remissae sunt iniquitates , et quorum tecta sunt peccata .
Beatus lir , cui non imfutauit Dominus peccatum : et Apostolus , £i Deus ,
Rom. 8. 33. inquit , pro nobis , quis contra nos ? Deus , qui iustifcat , quis est , qui con^
dernnet '.Froba me, Domine, proba me in camino humiliationis , quo diu-
tius indignum examinas
34« R °g°
 ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE. 369
f%,
Rogo tantum ne reprobes noxias peccaminum comburere rubigi-
,

nes , perniciosos vstula criminum squalores : vt de adulterina plumbi com-

mixtione aurum purissimum , et rutilans educas , et accelera,vt eripias me
sic a flagello temporaii , culparum mearum excessus resera , vt nihil in fu-
turo quod punias, sed quod beatifices, derelinquas Hic me, Domine Dcus, •

ab omnibus munJa criminibus, hic ab omni vitioru n colluuione deterge ,

hic ab omni peccatorum vinculo solue vt aut si viuentem laxaueris , pu-
:

rificatus abeam , aut si vocare decreueris , vsquequaque mundatus assumar.

Tu meam animam in corpore positam rege,tu exeuntem a corporr sus-
cipe , tibique in aeternum adhaerere concede : vt nullatenus pereat res
permult3s'acrymas.commen.Iata tibi Domino Deo , et creatori suo . Quod
si adhuc in carne mihi prolixior vita seruatur, noua praeconiorum hone-

state componatur. Esue me foeditate omnium vitiorum,et in lue digni- forte, digtii-

tatem cunctarum virtutum , charitatis , et bcnignitatis , humilitatis, et con- W'< •

tinentiae iniiciens intersere germina . Cupiditatis autem , et auaritiae , va-
nitatis , et arrogantiae , irue , ct impatientiae , ceterarumque nequitiarum
putridas amputa vetustates, circumcide superflua , inhonesta deseca , elata
deprime, noxia , et infecunJa recide,vt malignae arboris amaritudo , bo-
nos succos generct demutata , dulces tibi post molestiarum acerbitatem
parturias fructus, vt quod non habuit prius natura , offerat amodo colla-
tum ex gratia
35. me fuga occasionem , et in exercitium boni excita so-
Peccandi a
licitudinem Rursum peccandi tolle desiderium ct omnes exclude carna-
. ,

les affectus Non sit in anima mea concupiscentia foedae libidinis, sed
.

amor inhabitet pulcherrimae castitatis Mundi huius ambitio Ionge sit a

.

me,vt impedimento illius a recto proposito non declinem Tui tantum .

timoris,et amoris opto in me gratiam semper inesse, quorum in fructu

ab omni vitiorum mortalitate denuo reuiuiscam Nam per timorem a .

malo rcceditur et per charitatem bonum opus peragitur

: Rursumque quoJ .

opcratur charitas, per amorem custoJit timor ne pereat per elationem , .

Item charitas festinat , Dco coniungit, et timor non dimittit ab eo sepa-

rari . Ipse est timor sanctus permanens
in seculum seculi Noxiae pro- .

speritates , et non mihi appropinqucnt aduersita-

amicitiae huius seculi :

tes autem tempera,vt possim sustinere quoniam prosncritas deiicit , ad-

:

uersitas erudit et saipc ad peccandum prosperitas animum ilJicit

: aduer- :

sitas autcm et a pcccato suspcndit , et praesentem oJirc vitam,atque fu-

turam desiderare scmper prouocat , et suadct In nullis ergo mundi ne- .

gotiis mc vlterius pcrmitcas inuolui,sed tibi soli militem , tibi scmper

serui.im te inccssanter adorem , tibi die , noctuque
: psallam Malarum .

cogitationum semina , rorem , ct incentorem inutilium desideriorum , ac

bonac intcntioni contrariorum repclle a me , et contra omnia tentamcn-
ta illius, captiosasque deceptioncs, auxilii tui,et defcnsionis pone pracsi-
dium , vt ad perscuerantiam bonam inflexibilem mc (Jiubolus) praecernens
confusus abscedat .

36. Oinnia peccata mea flere tantum , non JcsiJcrare pcrmittas . Fac
Tom.FlI. A a a
 i7 o A P P E N D I X XVIII.
ir.e amplecti, quae diligis. Obterpperet mens mea man.
odire,quae odis ,

d::itis tuis mea voluntati tuae concordet : vt nihil turpe , ni-

, et voluntas
hil iniustum j nihil inhonestum , nihil indecens , vel impium in conscien-
tiae meae delectamento ohortum inhaereat sed amore tuo intentio men- :

tis anhelans iustitiae, et pietatis operam assecjuatur. Sit autcm opus mun-
dum , et oratio , sicut praecipis , iu occulto, vt non aJ oculuin seruiiim
quasi hominibus placiturus legum tuarum admonita,et patrum honestis-
,

sima gesta scire ms permitte , et factis implere concede Ab omni la- .

queo peccati me retrahe , et ab omnium errorum labe suspenJe Disci- .

plinae tuae repagulis semper astringe , et ne vlterius decidam , firmissime

tene Trahe me post te , et duc , quocumquc placet , et ne dimittas vlla-
.

forte , diuer- tenus retrogradum terga rursum diuerti sim in tuo timore solicitus, in :

''>: . amore perfectus , in fide constans , in spe nullatenus dubius , dilectione

proximi ferueam , odii ardore non vrar,nec inuidiae liuore tabjscam .

37. Sanctum semper opus , inspira, vt cogitem , compelle , vt f.ciam ,

sua le , vt diligam , confirma , vt teneam , custodi , ne perdam . Mater , et
rcgina septem principalium vitiorum superbia non ingrediatux, nec re-
quiescat in domicilio cordis mei, neque soboles eius mihi aihaereat, ij
est , gulae concupiscentia , fornicatio , auaritia , inuiJia, ira, tristitia, vana
gloria Da autem mihi e contrario profundam htimilitatem , qua curue-
.

tur al.itudo superbiae da mensuratam abstinentiam , qua superfiua ven-

:

tiis refrenetur edacitas Da castitatem , cordis munditiam , qua immunda

.

luxuria sopi .tur da velle largifluum ad erogandum eleemosynam , quo

:

tenax auaritia respuatur. Da perfectae dilectio.iis amorem , quo zclus ex-

tinguatur inuiJiae . Concede tolerantiae patientiam , per quam ira supe-
: ta deficiat tribue aeterni gauJii spcm , quo t.ristitiae amarituJo demul-
:

ceatur fac deinde sic intrinsecus in mente de bono opere gloriari in te ,

:

yt vanae gloiiae foris ex me procedat iactantia .

1%. Dona etiam mihi in omnibus tenere iustitiam , m;:gnanimitatem ,

temperantiam me cum simplicitate esse prudentem vt et beatam

: et fac , :

vitam sinceriter agam , et malum prudenter refugiam atque fraudulen- :

tam , et deceptoriam astutiam diaboli , ne me per specicm boni fallat ,

vt et discernere rarionabiliter valeam , et praeuidere fac me post haec :

mitem , et beneuolum mansuetum , modestum , et verecun-

, pacificum , et
dum , reuerentem , et trepidum , aequum, et sine simulatione veridicum ,
et sine dolo rationabilem , bonisque concordem, in vigiliis , et ieiuniis,
et oratione constanter strenuum da etiam in mansuetuJine moderatum :

hubere sermonem , et amico subinde frui silentio:vt loquar , quod conde-

cet ; taceam , quod loqui non oportet vel quiJquid ex virtutum fructi- :

bus conferre dignaberis mortificata iactantia , patrona seruet humilitas .

39. Da sine aliquo errore prauae religionis immaculatam tibi serua-
re fiJe;n,et iuxta fidem dignum esse operarium : vt fide.n rectam opere
prauo non polluam : et quem bcne creJen Jo confiteor , male viuendo non
denegem : quemque strenua fije sequor , actu negligentiae non offendam :
facj me in sancto conuersantem proposito sequi iustitiam , diligere mise-
 ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE .
371
ricordfam , amare veritatem
, refutare mendacium , falsum nihil meditari ,
vel loqui indesinenter timere , religionem venerari , pacem cum omni-
: te
bus sine dolo tenere , discordes ad concordiam reuocare, charitatem insi-
mulatam oflerre , nullum scandalizare , nulli me pracferre , sed inferiorem
omni infimo iudicare , principibus , et potestatibus in nullo resistere , fn
omnibus obtemperare , reuerentiam , et honorem exhibere senioribus , obe-
dientiam , et charitatem aequalibus offerre , gratiam opportunae dilectio-
nis iunioribus ostendere , fraterna onera,siue pericula aequani niter susti-
nere, amicum velut animam meam venerari, parentem , et proximum sicut
meipsum diligere, cunctisque sinml prodesse , non obesse , nulli nocere ,
nulli aduersari , nullum calumniari , nulli offendiculum ponerc , nullum iu-
dicare , nulli detrahere, nullum condemnare , nulli iniuriosum essc , nullius
carpere vitam, nullius explorare rectam semitam , de me tantum esse so-
licitum , malum pro malo nequaquam rependere ,iniuriarum msarum nec
memorem vllatenus esse, nec viudicem , scd omnem bonitate superarema-
litiam , maledicenti benedictionem parare , aduersa pati , non inferre , inimi-
cum vt amicum diligere conuicia , et contumelias irascentium sustinere,
,

non rependerc, iniuriae cito obliuisci , offenso me festinanter ignoacere ,

ad veniam conceJenJam scmper paratum esse,a'iena non coneupisc .. .

nec occasionc qualibet auferre , mea vero non habentibus misericorditer

erogare, debitum debitori dimittere, reforinare , quod inique direptum
est,pignus reddere mutuanti, et uihil alienum apud me retinere , esurien-
tem deinde reficere , sitientem potare, hospitem colligere, nudum operi-
re,visitare languidum , requirere carceratum , consolari tristem , afflicto ,
et lugenti compati,non habenti praebere neccssaria , victum , ct vestitum
diuidere cum egeno , amplecti indigenam , fouere domesticum , amare pe-
rcgrinum , redimere captiuum , suscipcre aduenam , tueri pupillum , et or-
phanum , suffragari viduae , subuenire oppresso , praestare au.vilium desola-
to , dirumperc colligationcs impietatis , confractos relinqnere liberos , et
omne onus dirumpere, velut quacquc praeceptorum tuorum documenta
declarant , arJenter exquirere , diligenter legere , prudentcr tractarc % Festi-
nanter exercere, desiJeranter implere.
40. Auerte, Dbmine , a vanitate oculos meos , et transgressns meos ab
iniustitiae semitis . Non recipiant aures meae opprobrium aduersus pro-
ximum , neque relicta vcritate pruriant audire fabulas vanitatis, aut verba
mcndacii : mea pruriat detrahere , aut maledicere principi ,
r.eque lingua
aut sacerdoti, aut cuiquam subsequenter hominum Non sit scurrilis , ncc ,

vaniloqua , non rnalcJica , non dolosa Non decipiam pmximum , bonam .

dicens viam illius , quum maligna fortasse patuerit , seJ humili cbmpas-
sione commotus , Joqir.r priuatim veritatem , vt auertatur ab errore , et
siquidem audicrit, saluctur anima ijlius, ct meoruin ( sicut script um cst )
operiatur multitudo peccaminum Sim in audien lo festinus , in .

dcndo rnoderatus Non scientia inller non arrogantiae tumore dis

. ,

sed sermone,et opere bbno redundans, humilis semp nr-

gam , non lecidam,erig r,non subruar , ascend . am • Nod
A .T a Z
 S7 2 APPENDIX XVIII.
me laudes corrumpant , non vituperationes conturbent non adulationes :

decipiant , non mendacia deludunt non prosperitas

: eleuet , non aduersi-
tas curuet non secunda opinio extollat , non sinistra deiiciat
: non iu- :

cuoditas mutabilem reddat , non tristitia dissimilem faciat sed in omnibus :

sit \ita mca aequaiis , et vultus vno modo constans.

41. In salute collaudem , in infirmitate grutias agam , in correptione

non resultem , in- flagello non murmnrem , de bono opcre non extollar,
nihil boni facti mibi ascribam, pro nulla re in ine glorier , neque confi-
dam sed glori.. , spes , virtus , laus , et omnis delectatio animae meae tu
:

ipse sis te corde credam , te laudibus confitear , te vox mea sonet , te

:

lingua mea iugiter pr.*edicet tibi , non rnihi placeam , tuamque non meam
:

faciam voluntatem , et pmnis mens mea te meditetur , te Jel ctetur , et se-

quatur intentio , vt memetipsum abnegan; se iuar te cum cruce mea , per-
dere pro te promptus animam meam , vt per te inueniam illam quatenus :

nouum tibi hominem ex inutili vetustate , cunctis vitiorum vepribus con-

, poenitentiae
crematis caminus restituat , et morum prauitate comptissi-
forre, exfrema mum
extrema vitae reformet : vt in hoc abdicatis erroribus nihil in me
Viia. suorum antiquus hostis in futuro recognoscat , vel reperiat . Nunc itaque,
Domine Deus meus , cum magna exultatione glorifico. nomcn tuum san-
ctum, qui persistens eru Jisti insipientiam meam, per
et emolliisti duritiam
fiagratores tuos,donec audirem voces tuas , me diutius clami»
vel inuitus
tantes , et conuersus sequerer praeconantem mihi iuxta capitulum psalmi
Pt. 31. y. 9. dicentis, /// freno t et chamo maxiilas eorum constringe , qui non appro-
tcimant ad te . £t cgo , Domine, cognoui , et intellexi sonum clamoris tui,
et reprehendens me conuersus sum , et egi poenitentiam coram te , sicut
na.ec dies probat , iccirco in laudem tuam , et consolationem meam pro-
phetica tibi verba decantem : castiga me, Domine, quia eruditus sum , qua-
si iuuenculus indomitus.

42. Postquam enim conuertisti me , egi poenitentiam et postquam :

ostendisti mihi , percussi femur meum , confusus sum , et erubui, quoniam

sustinui opprobrium adolescentiae meae , et recordatus sum Deo meo ,

£s. 117. 7. 1. et dixi Confitebor Domiao , quoniam bonui^ qUoniam in seculum miseri-
:

cordia eius in tua enim miscricordia reuixi: anima mea , et surrexit a

:

mortuis , quoniam segr.gasti me a peccatis adolescentiae meae, et a iu-

uentute mea corripuisti me , ct conuertisti me, et egi poenitentiam co-
ram te Ideo bonae spei factus sum vir , quia scruasti mihi tempus con-
.

uersionis , quo considerans peccata mea compunctus sum , et egi poeni-

tentiam coram te. Laetus iam deinde tibi nunc et semper innumeras gra-
tias referam , te totrs visceribus implorans , tibi me tota deuotione com-
mendans , quia , vt inuenirer, tu quaesisti me , vt redirem , tu compulisti
me , vt verber.irer , m
respexisti , vt confiterer, tu es operatus , vt me
recognoscens plang.rem , tu dedisti mihi . Pone , Domine , lacrymas meas
in conspectu tuo,et perueniat ad te in caelum deprecatio mea publica-
«i 3 et peccatoris . Placiu tibi fi^t confessio oris mei, et pro munerurn
 .

ORATIO PRO CORREPTIONE VITAE. 373

oblationibus , quas n.ann non offcro,hunc contriti cordis mei fletum tibi
in sacrifkium summitto: ethanc po.nitentiae actionem pro acceptione , si
mihi fuerit demgata , suscipito , quia et actio a te iniungitur , non acce-
ptio Jem. ndatur .

4J. Esto , Pomine protector mcus in salutem , et mise-

, adiutor , et
ricordia tua subsequatur me omnibus
diebus vitae meae : atque in vmbris
laetabilibus collocatus vmbra alarum tuarum me protegcns recrea Dum .

vero diem voc.ti' nis induxeris , ecce , Domine , flens dico , introibo mi-
ser . tremcbundus, tt pauidus viam amarissimae mortis obscurissimam , i-
gnotam , ct irremediabiJem , profunda demergentem caligine Adesto, pre- .

cor,et subueni , atque in manus tuas commendatum tibi spiritum susci-

pc , liberans animam meam de ore draconis saeuissimi , et de manu atro-
cissimi i;>f rni , quum acceperis eam , et auferas me dc medio vmbrae mor-
tis immo deducas super senut.m lucis nemorosjm , et clarissimam re-
:

gionem viuentium Colloca me , Donine , in caulis tutissimis gregum

.

tuon.m, etassociatum numera cum ouibus tuis in supernarum mansionum

gubernaculis , quo sancti tui Abr. ham , Isaac,et lacob amocnitate fruen-
tes lucis , et refrigerii , cum vniuersa multitudine 6anctorum tuorum in-
habitant quia tn es pastor bonus , qui ducis , et reducis pcrdita , tueris ,
:

et saluas inuenta , foues , et sanas languentia , et tu es misericors Domi-

nus,qui sper..ntes in te non confundis , requirentes te non derelinquis,
reuertentes ad te non despicis , sed exultando , et laudando suscipis,am-
plius gaudcns coram angelis tuis super vnum poenitentem , et conuersum
errulum , quam super nouem , et nonaginta numeros beatorum cui est cum :

Patre, et Spiritu sancco vna deitas 3 gloria , virtus, imperium , et potestas

in secula seculorum . A.nen

APPENDIX XIX.

Oratio coatra insidias diaboli .

I. X u , Domine , verus doctor , ct praestitor 3 qui creator es,etredem- vide IsiJorla-

ptor , l.irgitor , et munitor, aduocatus, ac iudex terribilis , et clemens , na c.Si. n.33.
qui caecis mentibus donas aspectum , qui infirmis possibile esse facis , quod
praccipis , qui sic pius es , vt assidue rogari velis,sic munificus, vt ncmi-
nem desper^re permittas , indulge mihi peccata omnia,ac vniuersos erro-
res , et tuu gratuita b< nitate, bone Iesu,perdtic mc ad illam contempla-
tionem desi lerLbilem , vbi iam errare non possim Per quanta enim vi- .

tia corruijtu scis , qui occultorum cs cognitor. Quam misera, et prona

est mea , tu nosti , quali hoste incessanter ;ffligar, et prcmar,
fragilitas
agnoscis .Christe D: us , bellator fortissimc , et triumphator semper
Te ,

rictoriosissime , quaerit impar certamen , te expetit mortalis infirmitasj

maiestatis cnim tuac gtoria est , m leo rugiens ab infirma oue supcrcttir,
si spiritus violentissimus a dcbilissima carne vincatur , et si saltem il-
Iius domuatioaem permitteote tuo, iusto iudicio } ad tempus patimar,Q0>
374 A P P E N D I X KX.
quaquam illius insatiabilibus faucibus sorbeamur. Fac illum , amator homi-
num , tristem de humana laetitia , qui de nostra offensione exultat .

A P P E N D I X XX.

Liber de ortu , et obitu Patrum , de quo in Isidorianis

cap. 61. n. 48.

De sancto Abraham , qai fuit prlma via credendi .

1. xJLBRAHAM , filiiis Thare , filii Nachor, frater Aran , patris Lot ,

pater Ismael , et auus lacob . Vndecimus a Noe , vigesimus ab Adam,
Deum corde credidit, trinitatem hospitio suscepit Cum Deo loquitur , .

;: Melchisedech post victoriam benedicitur. Filium in senectutis tempore

meruit,quem Deo Dei amore obtulit ChaUaea ortus , in Chanaan pere- :

grinatur diues valde, placuit Deo

: Plenus dierum , clxxv. annorum de- .

ficiens , mortuus , a filiis suis Ismael , et Isaac sepultus in spelunca dupli-

ci , quae est in agro Ephron Caethaei iuxta ciuitatem Cariatharbe , quae
tt Hebron alio nomine vocatur .

2. 1SAAC, filius Abraham , in senectute parentum natus , id est , matre

nonagenaria, et patre centenario in Geraris inter CaJes , et Sur ortus , a
Deo nominatus , antequam natus esset , die octauo circumcisus , obediens
patri , Deo immoJatus in figura Iesu Christi,qui oblatus est Deo patri .
Vxor Isaac Rebccca , Bathuelis filia , filii Nachor , fratris Abraham, mater
lacob , et Esau. Isaac plenus dierum , et Senex cixxx. annorum moritur
iustus , a filiis suis sepultus .

3. IACOB,
filius Isaac , frater Esau , fratris supplantator Benedictus .

a pptre nolens patcr. Benedictus a Deo , volens Deus , simul et mater .

,

Ortus in Bethsabee , factus pater tredecim filiorum , scalam vidit in Bethel

dormiens, angelosin scala, et Deum in visu conspiciens, Itictauit cum Deo ,
benedictus ab eo Nomen mutat, Jsrael illum appellauit . Valde dines,
.

in Aegyptum pergit causa famis, ibi moritur plenus dierum cxlvii. an-
norum aromatibus conditus , inde translatus a loseph , sepultus in spe-
:

lunca duplici in terra Chanaan , vbi Abraham,et Sara , Isaac, et Rebec-

ca , simul et Lia iacent sepulti .

4. IOSEPH
lacob , et Rachel , frater Benianiin , in Mesopotamia
, filius
Svriae odiosus fratribus , amabilis patri , somniator veridicus,in Aegyptum
a fratrihus venditur in figura Christi , qui venumdatus est pretio argen-
ti Missus in carcerem sine culpa vere sub dolo , et mendacio Putipha-
.

ris feminae . Fuit Dominus cum Ioseph in carcsre Somnia regis Pharao- .

nis reuelauit , quae nemo interpretari potuit ; propter hoc a rege est ho-
noratus, princeps Aegypti factus , et a Pharaone Sara tofane nominatus ,
quod aegyptiace sonat mundl Saluator Nutritor fratrum , simul et patris. .

in tempore dirae , ct grauis famis . Vixit longaeus multis diebus cxx. an-
nis . In Aegypto mortuus , aromatibus conditus in loco Bresith in Aegypto
 .

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 375

repositus, curru ossa , vt ipse rogauit , Moyses de Aegypto sscum porta-
uit , et in tempore losue ministri regis populus in Sichen sepeliuit ossa cius .
5. IOB,qui et Iobab , cuius pater Zara,et mater Bosra Zara autem .

fllius Rngue! , fi!ii Esau , filii Isaac , quintus ab Abraham rex inclytus in
terra E !om Vir simplex, et rectus Domini seruus
. Diues , ac praeclarus .

in filiis,et filiabus,in posscssione , ouium septem milia , iuga boum quin-

quaginta,et multa familia A Deo probatus , a Satan tcntatus, substan-
.

tia priuatus , Iepra percussus , filiis orbatus , valde maledictus, a fa!sis ami-
cis false consolatus , et eorum verbis corde contristatus , loquitur cum Do-
mino , interrogatus ab ipso seipsum reprehendit in fauilla,et cinere poe- .

nitentiam egit ; liberatus a plaga, additur substantia . Beneiictus a Domi-

no ,accepit duplicia in vita , et filios Dei beneficio. Vixit post plagam die-
bus multis cxx. annis : moritur senex,et plenus dierum .

6. MOVSES , filius Ambre , fi!ii Chath , filii Leui ,filii Iacob . Septi-
mus ab Abraham , Aaron , et Mariae Frater , quorum matcr loch::bet, filia
Leui,filii lacob Moyses in Aegypto natus , tribus mensibus abscon.Iitus,
.

inde in fiscellam stirpeam positus , et iu ripam fluminis dimissus, a filia

Pharaonis inuentus , et ab ea
ibi est Moyses nominatus ; eum nutrire prac-
cepit , et in filium adoptauit . Vt vir factus est,fratres visitauit . Occi-
so Aegyptio, in Ma lian fugit , et ibi pastor ouium fuit . Vbi Dominum
in rubo ardenti vidit,quem Dominus c rubo vocauit , ct principem po-
puli sui constituit . Virtutes multas in Ae^vpto per ipsum in mari , et
in eremo Domiuus fecit ; facie ad facicm Dominum vidit ; legem in Si-
nai ei tradiJit , quam
Dominus digito scripsit , de qua ( f. etquam )
ipse
populum semper docuit terram promissionis vidit , se.I minime intrauit
,

Iussu Dei verticem Pharga asccndit,et ibi moriens ad patres pergit ple-
nus dierum cxx. annorum Cuius oculi non sunt caligati , nec dentes mu-
.

tati , cuius scpulcrum nemo vidit , vel nouit , quia ipse Dominus illum se-
pcliuit , et planxit eum populus xxx. diebus .
7. AARON , filius Ambre , frater Moysi , prior nascendo in tribus ati-
nis,minor honore in multis signis . Sacerdos Dei propheta Iratris , vn- ,

ctus olco sancto , in !utus vcste praeclara , intrabat scmcl in sanct.i in

anno orans pro seipso, et pro populo , ortus in Aegypto , defessus in
eremo , peccat in vitulo Orans frater pro eo,postea complacuit Dco :
.

priuatus sorte hereditatis in terra promissionis , quia non credidit verbo

tisj percussa petra in Cadcsbarne cum aqua contradictionis pro ta- :

liculpa Dominus dixit

ir.!tus , et ad Moysen : tollc Aaron filiun \

et duces cos in montem Hor,quiquum Qudaucris patrem veste sua , in-

dues ex cis Eleazarum filium eius manu tua. Ita Moyses fecit, vt D
nus imperauit , patrem spoliauit , filium vestiuit Aaron in monte Hoc .

moritur coram omni populo anno quadragesimo egrcssionis popu 1

'

pto mense quinto prima di is , quum esset annorum cxxm. et

ibi scpc!itur,et xxx. diebus a populo plangitur 1 et pro eo Eleazarus sa-
ccrtlos ponitur Soror eius Maiia in Cadcs cadit mortua , et ibi iaC<
.

populo sepulta .
 . ,

37* APPENDIXXX.
8. IESV , filius Nun , qui a parentibus Auses (corrige ; Osee ) pnmo
appellatus est , e tribu Ephrain , famulus Domini , et minister Movsis, na-
tus in Aegypto , confortatus in Domino ,et post mortem magistri factus
est princeps praecipuus popuW Mittit exploratores in vrbem Iericho : lo-
.

quitur cum Domino , et audiuit a Domino ,Exaltabo te hodie coram po-

pulo meo . Pergit sicco pede Huenta lordanis cum populo Dei , in campo
Galgalis subuertit vrbes, tyrannos , et reges gentium . Imperat soli , et Iu-
nae ; steterunt in caelo, et terra leges naturae. Praeponit vrbes simul,et
vicos , disponit in sortes diuisas . Praedicabat setnper populo Domini
legem , iudicauit Israel in pacis sempor sede Vixit longaeuus plenus die-
.

rum simiW , et x. annorum .

c. Sepukus in Thamnathsare , possessionis
suae parte , in monte Ephraim .
9. SAMVEL,qui interpretatur , positns a Deo , filius Elcana , filii Hie-
roboam , filii Heliu, ortus in monte Ephraim , natus in Ramatha , princeps,
et propheta , Nazaraeus- ab infantia, famulus Dei, et minister sacerdotis
Heli , cuius mater sterilis , quae vocatur Anna , orauit Dominum in tem-
p!o , et facta est fecunda . Quae cantauit canticum , Fxultauit cor meunt
in Domino . Samuel fidclis vixit . Saulem , et Dauid super seJes regni
posuit , postulauit pluuiam , et pluit e caelo , orabat semper ad Domi-
num pro populo suo, multis diebus populun rexit . Grandaeuus , et se-
nex ad patres perrexit Quem populus Israel planxit , et in domo sua
.

Ramatha terrae eum condidit .

10. DAVID filius Iesse, filii Obeth , filii Buzi , ortus e tribu luda
natus in Ephrata , pracclarus forma , rex , et propheta , reges superauit ,
psalmos cantauit, bestias prostrauit, Goliam interfecit , Dominum semper
timuit , robuste regnauit , Christi natiuitatem , et baptismum praenuncia-
uit . Passionem , et resurrectionem eius demonstrauit A icensionem , et eius .

aducntum in fine mundum iuJicare prophetauit , electus Dei,quem Deus

am.uit, humilis , et mitis oues patris pauit,xL. annos in Israe! regnauit,
vii. annos ia Ebron , in Ierusalem xxx. 111. annos. Vixit longaeuus Dor- .

miuit cum patribus in ciuitate DauiJ , et in Bethlehem e^t sepultus

ELIAS Thesbites , qui interpretatur Dominus , Dei propheta ma-
11.
gnus adhuc viuus , Domini seruus , praedicator futurus, cum antichristo
,

in fine mundi pugnaturus , xl. dies ieiunauit . Ionam mortuum suscitauit ,

vi. menses , et tres annos pluuiam prohibuit, ignem e cuelo super quos
voluit , et aquam venire fecit Qui bouem . , et Japides , et aquam consuTn-
psit . Centum et duos viros vorax flamma Eli;,s coruis mi-
interfecit . Idem
nistrantibus in spelunca vixit : oleum , et farinam viJuae benedixit . Sacerdo-
tes Baal omnes interfecit . In curru igneo vsque ad caelum ascendit : e terra
Arabon , et tribu Aaron ortus fuit .
12. ELISEVS , qui interpretatur Domini mei salus , propheta altis-
simi, discipulus Eliae, et magister Iezi , gratiam magistri suscepit fluenta :

Iordanis diuisit , et sicco pede per fluuium perrexit : aquas amaras in a-

quae naturam connertit ollam vt fel feruentem dulconuit. Securem e
:

fluminis profundo vocauit . Naaman principem Syriae , lepra percussum

pur-
 ,

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 377

purgauit discipulum cupidum leprae plaga perrussit
: olei paululum v{- :

duae benedixit Oleum per vasa pauca benedictum non pauca repleuit,
.

viJua creditori debitum reddit , et de oleo filios liberos reddit , et reliquo

ipsa cum filiis vixit. Eliseus viuens mortuum suscitauit ; Eliseus mor-
tuus mortuum viuificauit Eliseus ex Abdelam a terra Rubj.i ortus fuit
.

quem quum mater eius peperit vitula aurea cum magno boatu in Galga-
,

Jisclamauit , i:a vt populus in Ierusalem boatum audiret Tunc dixit .

sacerjos praesens audiens miraculum , Hodie , inquit, nascitur propheta fa-

ftrcrum , qui ciuitatis simulacra distribuit {destruit') idoloru/>i Eliseus- .

in Samaria mortuus , et ibi sepultus .

ij. ISAIAS filius Amos , salus Domini interpretatur , in Ierusalem
propheta egregius, et martyr iustus , nobilis genere , nobilior sermone Sub .

quatuor regibus Ozia , Ioathan , Achaz , Ezechia prophetauit Dominum .

sedentem solio excelso contemplauit . Seraphin xn. alas claro , et celebri

carmine Dominum collaudantes auJiuit , Sanctui , Sartctm , Sanctus , Do-
minus Deus Sabaoth , ex quibus vnus ad illum volauit,et labia eius igne
caelesti purgauit. Gentibtis in tenebris mortis sedentibus salutem , et lu-
cem annunciauit Faruulum natum de Virgine Deum , et hominem , et
.

principem, patremque futuri seculi praenunciauit , virgam e radice Iesse

egredientem , septiformi spiritu fiorentem , et fructificantem prophetauit ,
subuersionem , et vastationem Babylonis praedixit Nudus , et discalceatus .

tribus annis , iubente Domino , ambulauit lapidem summum , et angularem

:

in Sion ponendum praeJixit Saluatorem, et regnatorem , et iustissimum

.

iudicem in Ierusalem regnantem annunciauit , crucem , ct passionem , se-

pulcrum , et rcsurrectionem Domini declarauit , iudicium venturum , et
mortuos resurrecturos prophetauit In Ierusalem praedicattit sub Manasse
.

rege,serra sectus in duas partes occubuit, sepultus est sub quercu Ragel
iuxta transitum aquarum , quas olim Ezechias rex obstruxerat puluere .

14. IEREMIAS , qui interpretatur excelsus Domini , propheta , et sa-

cerdos, quem Dominus in vtero matris suae sanctificauit puer admoJum, :

et Beniamin prophetauit imperio Domini virgam vigilantem , et ollam

succensam a facie aquilonis vidit . Ruinam su.se ciuitatis quadru;->lici al-
phabeto planxit , qui Jumbarc iussu Domini portauit , qui j.agunculam te-
steam in conspectu Domini fregit , quem Fadassur sacerdos in neruum
misit , cui Dominus duos cJathos ficis plenos ostcnJit Calicem plenttm .

irae Dei geptibus , et regibus miscuit , catenam in collo portauit , in atrio

carceris clausus fuit , inde liberatus ad patriam pergere voluit . Ttinc ite-
rum illum custos ciuitatis tenui: , et principibus eum tra liJit , princi
vero irati fiageilatum iterum in
carcerem miserunt Rcx vero ad illum .

misit , et de carcere traxit Frincipes iterum tenucrunt, et volentescum

.

occidere , in Iacum profundissimum , et siccum funibus miserunt DonainuS .

autem per manus Abdemelech aethiopis leremiam e lacu , et mortc libc-

rauit , et in vestibulo carceris vsque in diem qua ciuitas
, capta est , pcrman-
«lt. Njbuchodonosor rex Babylonis leremiam a carcerc, ct a catenis li-
bcr^uit . leremias cr^o ortus a vico Anathoisiles , qtii vicultis tribtts ab
Tom.Vll. Ubb
 .

3 7 3 APPENDIX XX.
Ierosolvmis distans milibus, captiuus in Acgyptum ductus a populb apud
Taphnas lapidibus obrutus obiit Iacet vero in eodem loco sepultus ,quem
.

Pharao rex habitauerat , quia per postulationem suam defugatis ab eodem

Joco serpentibus, aegyptios fecit esse securos a tactu aspidum : quem et-
iam magna cum reiigione iidem aegyptii venerantur
15. EZECHIEL, filius Buzi , qui interpretatur fortitudo Eei , prophe-
ta , et sacerdos Altissinii , cum Ioachim rege captiuus ductus in Babylo-
nem tricesimo suae aetatis anno , et captiuitatis quinto prophetare, et
loqui ad capfiuos exorsus est . Ctii caeli aperti sunt , et Dei visiones ob-
scuras , et mirabiles vidit . Ad quem factum est verbum Domini, super
qucm facta est manus Domini in visione magna,et mirabili , in vento,
et nube fulgenti , in igne , et splendore splendenti , in electro clarescen-
ti, inter quos conspexit quatuor anirnalia cum pcnnis, et pedibus , et ma-
niruis , homo, et leo , vitulus , et aquila . Quatuor conspicit rotas itixta
ahimalia ex omni parte oculis plena,etcum animalibus simul discurren-
iibus audiuit sonum alarum ipsarum , vt sonum castrorum , et aquartim
nuiltarum, portabant capitibtts quasi firmamentum, et super firmameuto
quasi thronum positum , et in throno aspicit quasi vultum hominis , vt
electrum fulgens in medio ignis , haec omnia videns cecidit in faciem ,
et audiuit vocem ad eum loquentem , et super pedes suos illum erigen-
tem , osten -lit ei librum , quem manu tcnebat , et expandit volumen , et
ad eum dicebat dferi os tttum 3 & comede hunc librum ;et ips..- huncsta-
:

tim comedit , et vt mel gustauit , et viscera replcuit , et plebi praejica-

uit , visiones ali.s multiformes vidit • in quibus vrbibus, regibus, gentibus,
insulis, populis plagas venturas verbo Domini praedicauit , campum ple-
num ossibus siccis , super quae neruos , et viscera venire vidit , et ipso
prophetantc in ossa omnia spiritus vitae intrauit , ciuitatem spiritualem ,
et mirabilem vergentem ad austrum , cum portis , plateis , et multis aedi-
ficiis vidit , quae carnaliter aliquatenus stare non potuit.
16. EZECHIEL fortitudo Dei interpretatur , terra Sarira ortus , et in
Chaldaeam , vt praediximus , captiuus ductus , ibique populus Israel eum
occidi praecepit , quoniam ab eodem propheta arguebantur , nc idolis ser-
uirent Hunc ergo sepeliuit populus in auri ( lege Maurim ) agro sepul-
.

cro Arphaxat .

17. DANIEL , filius Abda', iudicium Dei interpretantur , ex tribu Iuda

ortus,in Betheron superiore natus , puer admodum captiuus in Babylo-
nem ductus, propheta praecipuus , cum qno Dominus fuit . Principem
namque super principem sibi posuic Somnia namque regis Nabuchodo- .

nosor , iri grandi imagine , et in magna arbore reuelauit . Visiones ma-

qnas,et mirabiles ipse conspexit , quatuor ventos caeli magnos in mari
pugnantes , et quatuor bestiis terribiles de mari surgentes aspicit , thro-
nos positos , et Vetustum dierum in throno igneo sedentem conspexit :

cui milia militim angelorum ministrabant , et decies centena milia assi-

stebant , iudicium positum , et Iibros apertos vidit.Filium hominis venien-
tera, ac Vetustum dierum aspicit , arietem grandem cornibus quatuor par-
 ,

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 379

tem ventilantem , et hircum caprarum terribilem , et magaum cam arietc
pu»nantem , et arietem praestantem prospexit, facicm suam aJ dominum
Deum suum posuit In ieiuniis, sacco , et cinere Dominum adorauit, mi-
.

rabili confcssiorte pura obsecratione pro se,et populo suo Dominum

, et
obsecrauit Tres hebdomadas populum planxit , panem desiderii , ec car-
.

nem , et vinum in ieiunio non comedit . Gabriel archangelus in his

omnibus Danielem confortauit , omnes visiones , quas viJit,et clemonstra-
uit , Christum nasciturum , et regnaturum , passurum , et resurrccturum
ei annunciauit. Regna mtmJi inter se pugnatura praedixit , antichristum
venturum cum sanctis proeliaturum arfirmauit . Iste Daniel Balthasar regi
tres terribilcs sermones in pariete scriptos demonstrauit Susannam cx .

falso crimine liberauit Senes prauos morti damnauit

. Bcl , iJoIum Ba- .

bylonis , destruxit , draconem terribilem- pice , et pilis interfecit , sacerJo-

tes Bel lxx. interire fecit Cui Habacuc per angelum ex ludaea in Chal-
.

daeam in momento raptus prandium portauic , quem Dominiij duabus vi-

cibus ex lacu leonum liberauit . ln Babylone Dcum omnipotentem prae-
as requieuit , solusque omnium hebraeorum . . . sepultus est regione .

i3. OSHH , filius Bceri , Saluator interprefatur, propheta Doiuini sub

quinque regibus \erbum Domini praedicauit. Crcbro nominat Ephraim ,
Samariam , loscph, lezrahel , Israel , et vxorem fornicariam, et fornicatio-
nis filias et adukcram cubiculo clausam mariti mtilto tcmporc seJere vi-
,

duam,ct sub vestc lugubri viri aJ se reditum prr.estolari Populo verbum .

Dei praedicat , et sceJera eorum dure , et terribiliter increpat, et ftigere ,

et venirc ad Dominum omnes confortat , quia sanat , percmit , et curat
ct mortific.it , et viuificat , et misericordiam magts , quam sacrificium di-
ligit,et scientiam Dei , plusquam holocausta , quaerit , et Christum filitim
Dci ab Aegypto vocaturum prohctauit Hic ergo Osee propheta ex tribu .

lssachar orttis, in Belemoth natns, ibique placu a morte dormiuft septiltus . ?

iy. lO£L,filius Phatuhel , inclplente Domino interpretatur . Descri-

bit terram xii. tribuum eruca , brucho , Iocusta , rubigine vastan Iam , ec
consumendam A facie Domini tcrram tremere , ct caelos mouere affir-
.

mat , solem , ct lunam , et stcllas suum splendorem abscondere d signat .

Magnum diem Domini,et valde terribilem aduenire praedixit Dominum .

Dcum benignum , et misericordem , patientcm , et pium, et praestabilem

sup.-r malitias hominum affirmat PopuJum ad ecclesiam sacrificare , ieiu-
.

niu n Conuoc.it Scncs, iuuenes, paruulos, laetantes sponsos, spons.iS , su-

.

cedotes tninistros Domini Dominum praedicare , populo parcere et p ,

donare praedicat : abundantiam frumenti , vini , et olci , st pacein Domiai

donare sibi seruientibus promisit. Spiritum suum sanctum sip.r s.ruos,
et ancillas suas Domiiuim effundere praedixit , seniores somnia somniare,
ct iuuencs visiones videre iu Domino prophetauit loel vero propheta .

cx tribu Ruben ortus , in agro Betheron natus,ct ibidem obiit,ct pausat

sepultus .

20. AMOS thcsbitcs p , vel ./" th , aut po\ intcr- .

itur , propbeta , et pastor,et rasticas, et rubarum mora distringen^,

Bbb 2
 .

3 8o APPENDIXXX.
paucis verbis explicarinon potest Quis enim digne exprimet , tria, et .

im. Damasci, Gaze, Turi , IJumeae filios Ammon , et Moab et

scelera ,

in septimo , octauoque gradu luda , et lsrael hic loquitur ad vaccas pin- f

gues , quae sunt in monte Samanae, ruituram domum maiorem , mino-

remque testatur . Ipse cernit fictorem Iocustae , et stantem Dominum
super murum adamantinum , et onychinum pomerium , et trahen-
litum , vel
tem supplicia pcccatoribus, et famem in terra , non famem panis,neque
sitim aquae , sed audiendi verbum Dei . Ipse est Amos, quem Amasias
rex saepe caeciderat Ozias vero , filius eius , transfixum per tempora
:

eius palam eundem propheta Iaetali vulneie affecit Hic ergo vates post .

bi.luum postquam in suam aduectus est patriam , spirauit , ibique sepul-

tus est .

21. ABDIAS prophcta seruus Domiai interpretatur , pertonans contra

Elum fratris quoque Iacob semper aemulum astra perculit su-
perbiam , ct elationem superborum increpat , sapientes, et prudentes mun-
di , et tyrannos , et fortes eius a Domino perituros, et percussos praedi-
cat . De monte Sion salutem Saluatorem venturum , et Dominum in
, et
sempiternum regnaturum piophetat. Hic ergo in agro Bethacaran natus,
et de terra Sichem est ortus , et Eliae prophetae discipulus , et tertius
quinquagenarius cum i. militibus ab Ochozia ad Eliam rnissus, cui et
petenti pepercit EliaS , ne eum ignis sicut duos ante se quinquagenarios
missos consumeret. Hic ergo Abdias, Ochoziae relicto ministerio , prophe-
tanit . Mortuus est , et septiltus cum patribus suis
22. IONAS
propheta , filius Amathi , qui interpretatur columba,vel
doiens , filius viduae Saraptanae , quem ElLs mortuum suscitauit Quem .

Dominus misit praedicare in Niniuem Ipse vero nauim quaerit , et fu- .

git in loppem Deus vero ventum magnum in mari snscitat , mare er-
.

go m.gno motu Ructuat . Nautae autem vento mari laborant ionam so- .

porantem dormientem suscitant Vasa sua mittunt in mare , Deurn suum .

adorant, mittunt sortes , cuius culpa esset hoc periculum . Sors emissa
mox ceci Jit super lonam hebraeum . Tunc dixerunt , vnde venis ? quid
fecisti i a qua gente genitus cs i tunc respondit : ego sum seruus Dei cae-
li,et genere hebraeus Magno metu contrementcs, non potentes tacere ,
.

dixerunt , quid debemus de te homo facere i dixit illis Dei seruus , quid
debuissent agere . Tollite me ex hac naui , et mittite in mare Uli iilum .

tunc miserunt in mare , vt iusserat . Piscem grandem Deus misit ,'vt pro-
pbetam glutiret , piscis ipsum glutiuit , vt Deus imperauit , tribus diebus ,
ac noctibus piscis eum portauit , et de ventre piscis ad Dominum cL.ua-
uit , quem Dominus audiuit , simul et tiberauit . Piscis eum euomuit in
terram , quam ipse noluit, in ciuitatem Niniuem ipse perrexit , regi , et
populo pocnitentiam praedicauit . Et vt rex,etpopuli audierunt , a mini-
mo vsque ad maximum in Deum crediderunt , et in sacco , et cinere non
tantum bomines 5 sed et iumenta poenituerunt , tribus diebus , et tribus no-
ctibus clamantes ad Dominum ieiunauerunt , et liberauit eos Deus ex
ph.ga j qu*m timuerunt . lonas vero pulcherrime suo naufragio passionem
 ,

LIBER DE ORTV,ET 0I5ITV PATRVM. 381

Domini praefigurauit ; mundum ad poenitcntiam reuocat , et sub nomine
Niniue salutem gentibus nunciat Euntibus itaque Tiberiadcm non gran-
.

dis est vicu'us , vbi et sepulcrum eiusdem prophetae lonae ostenJitur .

»}. MICH AEAS proph ;ta , ^uis ists i vel humilitat interpretatur , e tribu
Ephrain ortus , in Morasthin natus, hereJem sonat, ad quem factum est ver-
bum Domini in diebus loathan , Achaz , Ezechiae regum luda , super Sa-
mariam , et lerusalem Omnes populos ad audiendum Dominum prouo-
.

cat , ruinam ludae, et lerusalem plangit, iudices iniustos, et potentesim-

pios,et p eudoprophetas increpat , duos Iatrones templi , et lerusalem an-
nunci.it , montem excelsum super omnes montes , et collcs pracparatum
annunciat • Omnes populos,et gentes multas ad eunJem montem ascen-
dere designat , legem Dei,et Sion , et Verbum Domini, et lerusalem exi-
re designat , iudicium rectum inter populos,et populos designat , gladios
in vomeres , et liastas in ligones prae magnitudine pacis fabricatos con-
firmat . Ducem natum ex ciuitate Dauid cxiturum , et in Isr.iel regnatu-
rum prophetat , maxillam iudicis Israel percussam praesignat Quid sit .

bonum homini , indicat , et quid Deus ab eo quaerit , annunciat Vtique .

iudicium rectum facere , et cum Deo suo solicite ambulare , et miseri-

cordiam diligere, persecutionem futuram non pigrauit praedicere, pro-
pri..e vxori neminem credere , filios patres, et filias matrcs persequi
nurum aduersus socrum contendere , et ini nicos homini domesticos fieri ,
magnitudin m , et longani.nitatem , misericordiam , ct pietatem Domini ,
vt potuit , prophetauit, peccata poeuitentium in profundti.n obliuionis Do-
minum proiicere affirmauit Hic itaque propheta , quoniam peccantem
.

•Achaz saepius arguebat , sub loran filio eius ex praccipitio valde porrecto
iactus occubuit .Sepultus est autem in texra sua iuxta Polyandreum , qui
est prope Naim .
24. HABACVC propheta atnplexans interpretatur, de tribu Simeon or-
tus , in agro Bethsachar natus . Dominum a longe venturum , et nasci-
turum prophetauit. Incrdulum castiguuit , iustum in fide sua viuere affir-
mauit , cupidos , auaros, homicidas, ebriosos , idolorum cultores terribili-
ter increpat. 1 lem ipse Habacuc luctator fortis , et rigidus stat super mu-
nitioncm , \t Christum in cruce a longe contempletur , et dicat Operuit :

caelos gloria eius , et iaude eius plena cst terra Splendor eius , \ t lux,
.

crit , cornua in manibus eius , ibi abscoodita est fortituJo eius Hic au-
.

tcm propheta ante biennium reuersionis filiorum israel a captiuitate ia

agro Sabarith vita discessit .

25. SOWHONIAS propheta,qui interprctatur abscondens eam , filius

Chusi , filii Godoliae , fi.ii A.n.niae , filii Ezechiae, de tribu Simeon , qui
prophetauit in diebus iosiae , filii Amon regis luda. Ipse est speculator,
et cognitor arcanorum Domini Ipse audit clamorem a porta pisciu n ,
.

ct viulatum a Secunda , et contritionem a collibus ln.lie.it quoquc vlu-

.

1. .iiiin habitatoribus Silae , quia conticuit omnis populns Chanaan , disper-

ierunt vniuersi, qui inuoluti erant argento . Ipse est, qui diem Domini
ourabiiiter , et terribilitex renturum prophetauit , dicens; lnxta cst dict
 . }.

5 S* A P P E N D I X XX.
Domini magnus yittxta , et velox nimis . Vox dlei Domini amara , tribu-
itur ibi fortis , ciies irae , dies illa , dies tribitlationis , ef angustiae , </*«
calamitatis , cr misertae, dies tenebrarum >et caliginis , <#w nebnlae , <?r /«r-

binis^dies tubae , et clangoris super ciuitates munitas , f£ *#/>!?>• angulos

excusos , e/ tribulabo homines , e£ ambulabunt , i>/ caeci ,.quia Dooiino pec-
cauerunt . Idem vero Sophonias in agello Sabare ( al. Sarabath) obiit , et
terrae humatus iacet .

26. AGGAEVS propheta ,

qui interpretatur solemnitas : prophetauit au-
tem in anno secundoDarii regis reditum populi ex captiuitate Babylonis,
et restaurationem templi sub Zorobabel sacerdote magno . Promisit itaque
in verbo Dei, omnia bona Deum donare populo suo Confortauit princi- .

pem , populum , et sacerdotem magnum in magno Dei adiutorio restau-

rare , et aedificare templum Dei,dicens: Havc dicit Dominus exercituum
ponite corda vestra super vias vestras , asceudite in montem portare lignum ,
et aedijicate domum , et acceptabilis mihi erit , et glurificabor , dicit Domi-
nus lpsj prophctauit , caeli , et terrae sterilitatem , et arborum fieri pro
.

peccatis hominum Ipse prophetauit abundantiam frumenti , et vini , et

.

olei , et abundantiam pacis , et sanitatis populo , et seruis Dei, ct seruien-

tibus sibi Ipse prophetauit , Deum patrem,et Spiritum eius sanctum in
.

populo suo semper esse Et ne timeat , dicens Confortare , omnis popu-

. :

lus terrae , dicit Lominus exercituurn , et facite , quoniam ego vobiscum

sum , dicit Domi-ius , et Spiritus meus erit in medio vestri , nolite timere
Ipse prophctauit , Deum semetipsum mouere caelum,et terram , et mare,
et aridatn , et gentes,ct solia regnorum , et vnigenitum patris venturum
dicens : Adhuc vnum modicum est , et ego commouebo caelum , et terram ,
et mare , et aridam , et mouebo omnes gentes , et solia reg.norum 3 et veniet
desideratus cunctis gentibus Hic vero Aggaeus ex Babylone admodum iu-
.

uenis Ierusalem aduenit Ibique exhalauit , et iuxta sacerdotum sepulcra

.

humo conditus iacct

27. ZACHARIAS propheta, qui interpretatur memor Domini , filius Ba-
rachiae , vno, eodemque anno, sub vno , eodemque rege Dario prophetaue-
runt Zacharias vero in sua prophetia multiplex , et mysticus
. Versiones .

enim varias , et obscuras videns , prophetauit mystice, quia in eo angelus

Domini loquebatur Ipsc cnim vidit nocte ascendentem super equum ru-
.

fum stantem inter myrteta , quae erant in profundo,et post eum eqr.i
rnfi varii,et albi Ipse •audiuit angelum interrogantcm de tempore mi-
.

sericordiae super lerusalem . Ipse audiuit Dominum angelo loquentem

verba bona, verba consolatoria de Ierusalem , et Sion, de ciuitatibus Iu.Ia .
Ipse vidit quatuor cornua ventiiantia Iudam , et Israel, et lerusalem . Ipsa
yidit virum , funiculum in manu tenentem , et Ierusalem in longitudinem ,
et Iatitudinem mensurantem , et dicentem Absque muro habitabitur lerttsa- :

lem . Dominus enirn eritmurus eius igueus'. Ipse vidit lapidem scriptum >
vii. oculos habentem , et candelabrum aureum , septem lucernas susti-
nentem , et infusorias , iucernis pendentes vn. , et duas oliuas iuxta can-
delabrum stantes, vnam a dextris, et vnam a sinistris . Ipsc vidit volur
 LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM .
3 83
men volans IongituJine xx. cubitorum , et latitudine Jecem cubitorum •

]p«e vijit talentum plumbi , quoJ portabatur , et mulierem seJentem 'n

r.iedio amphorae , quae impietas est , cui massa plumbea in os missaest.
ViJit et Juas mulieres alas habentes , quasi alas milui , quae Leuabant
amphoram inter caelum , et terram Vidit et ini. quadrigas egreJientes
.

dc meJio Juorum montium aureorum In quadriga prima equi rufi , in

.

quaJriga secunda equi nigri , in quadriga tertia equi albi , iti quadriga
quarta equi varii lortes, et alia multa obscura , et mystica viJit Pro- .

phetauit autem reditum populi,et restaurationem Ierusalem , et templi,

prophetauit regem pauperem, et humilem venturum dicens Exttlta satis , :

Jilia Sion, itibila ,flia lerusalem , ecce rex tuus veniet tibi iustus, et sal-
uator , pauper ascendens super pullum , filium asi/tae ; prophetauit eundem
regem traditum , et venditum pro argento , dicens de persona sua /Ip- :

penderunt mercedem meam triginta argenteos , et reliqua . Passionem eius-

demque ( sic ) regis , id est , Saluatoris nostri per omnia , sicut factum est,
mirabiliter prophetauit . Ait namque ; Percutiam pastorem , et dispergen-
"ues gregis , Et iterum . §>uid sunt ptagae istae in med/e manuum tua-
rum i 1 lagatus domo eorum, qui diligebant me Et iterum ; Aspi-
s .
.'
.

ciunt ad ,me quem

affixerunt De morte eius sic pfaedicauit ; Et plan-
.

gent eum plancttt quasi super i/nigenitum , et dolebunt super eum , n>t do-
leri solet super •vnigenitum Baptismum futurum praeJixit , dicens; In die
.

illa erit fovs patens domus Dauid , et habita_ntii)us Ierusalem in abhttio-

ne peccatoris menstruatae .
, et
A morte eiusdem Zachariae prophetae testem fiJelem , qui nec
itaque
Fallit,nec fallitur , habeo , id est , lesum Saluatorem nostrum in euangelio
secundum Matthaeum , iudaeos increJulos increpantem , et sic diccntem ;
Veniat sttper vos omnis sanguis iustus , qui effusus est super tt rram , a sa;i-
guine iusti /Ibel vsque ad sanguinem Zachariae ,flii Barachiae\ quem oc-
cidistis tnter templum , et altare Zachariasergo ex regione chaldaeorum val-
.

desenex in terram suam reuersus,et, sicut dixi.nus, occisus, iuxta Aggaeum

in lerusalem humatus iacet .

28. MALACHIAS propheta /Ingelus T)omini interpretatur . Mystica,

et Dei mysteria admonet , honorem adhibendum parentibus, et dominis
dicens ; bilius honoret patrem , et serttus Dominum suum InterYogat ex .

persona Dei patris omnes viuentes , diccns Si evgo Fater ego sum
:
s

est honor metts , et si Dominus ego sum , l)bi est timor mcus Increpat '.

autem sacerdotes indignos , e: culpabiles , indigne , et culpabiliter n

strantes Dco Laudat vero sacerJotem dignum , et
. um vocatillum,
diccns / abia sacerdotum cnstodiant tcientiam , et legen,
:

ei.us y quia angelus Domini etcercituum est . Maledictum autem voc.it eum ,

qui munera maculosa Deo suo de rebus suis offert , dicens : sho- M
mo dolosus , qtti habet in grege stto ......
dcbile domino . Vnum patrem omnium esse , ct vnum Deum adoran lum
demonstrauit . Ait namque; Numquid non Deus vnus o
rt ergo despicit vnusquisque fratrem suum i AJuentiuu loaonis praecuxso*
 . ,

|«4 APPENDIX H.
ris Domini praedixit dicendo ; Ecce mitto angelum meum ante faclem
tuam , et reliqua Aduentum Eliae prophttae , et praedicatoris ante iu-
.

dicium praedicare prophetauit, dicens Ecce ego vobis tnittam Eliam pro-
:

phetam , antequam veniat dies Domini magntts , et terribilis , et conuertet

corda patrum in filios y et corda filiorum ad patres eorttm Aperte autem .

Malachias in fine omnium prophetarum de abiectione Israel , et vocatio-

ne gentium prophetauit, dicens ; Non est mihi voluntas in vobis , dicis
Dominus exercituum , et munus non suscipiam de manu vestra Ab orttt .

solis vsque ad occasum magnum est nomen meum in gentibus , et in omtii

loco sacrificatur , et offertur nomini mso oblatio munda Post reuersion.em .

vero populi Israel a Babylone in Supha natus est Malachias , ibique ad-
modum iuuenis moritur , habetque tumulum Gabaonitis , suoque sepulcro
conditus iacet
29. ACHIAS Silonites ex ciuitate Eliae Salomoni regi praedixit
quod per mulieres a mandatis Domini declinaret . Mortuus est ergo Ozias^
et sepultus est iuxta quercum in Silo .

30. ABDO
Samaria natus est , qui Roboam illicite immolantem
in
admonuit . Hunc ad
propria reuertentem leo in via strangulauit Sepul- .

tus est in Bethel in sepulcro prophetae , qui eum fefellerat .

31. AZARIAS auxilium Domitii interpretatur In terra oritur Saba- .

tha ; mortuusque est,atque sepultus est in agello suo .

32. ZACHARIAS memor Domini interpretatur ; filius Ioiadae sacer-
dotis, quum xxx. annos vixisset, congregatus in atrio domus Domini po-
pulus iuxta regis loas imperium, missis in eum lapidibus , prophetam san-
ctum extinxit Hunc subleuatum inde continuo sacerdotes sepelierunt
. eum
iuxta patrem suum .

II. TOBIAS propheta sanctus,Dei summi senius,ex tribu , et ciuita-

te Nephthali ortus , in diebus Salmanasar regis assyriorum in ciuitatem Ni-
niucm captiuus ductus inter suos captiuos iuuenis aetate , sed senex , et
sapiens consilio, et mente . Omnia bona , quae habuit , cum charitate con-
captiuis condonauit . Puerulus tunc aetate , perfectus tamen in Dei timo-
rc , idola vana fugiebat , legem Dei semper tenebat Proselytis, et adue- .

ois misericorditer ministrabat Dignas Deo decimas donabat , vxorem

.

nomine Annam de tribu sua accepit , quae filium genuit , cui pater no-
men suum imposuit , et cum de Dei Iege,et Dei timore docuit A cibis .

gentilium se semper abstinuit . Animam suam incontaminatam custodi-

uit, in corde suo semper Domini sui memorfuit .Cui Dominus in conspectu
Salmanasar regis gratiam dedit , faciebat , quod volebat , pergebat , vbi desi-
derabat Pauperes generis sui de muneribus regis ditauit
. Gabelo paupe- .

ri de sua gente decem talenta argenti sub chirographo donauit , esurientes

alebat , nudos vestiebat , mortuos sepeliebat , quem rex Sennacherib , Dei
inimicus , occidere voluit Sed illum cum vxore,et filio Dominus custo-
.

diuit. Postea vero conuiuas suos relinquebat , et iugulatos mortuos gene-

ris sui abscondebat , et in noctibus eos sepeliebat In his omnibus Dco .

placuit,et proximis suis displicuit , quia haec omnia propter Deum fc-
cit .
 ,

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 3 8>

rft. Inde rero illum probauit , substantias, et diuitias abstuJit . Mendici-
tate , et paupertate percussi: Opprobria, et illusionesa parentibus, et vxo-
.

re,et cognatis sustinuit . Sicut et lob ,a regibus , et a falsis amicis con-

lumelias sustulit Sed in his omnibus
. Tobias vir sanctus in Dei timore
immobilis permansit , Deum semper benedixit , cti n gemitu,et lacrymis
clcmentiam Dii postulauit , qunn Dominus exaudiuit, ct deomnibus tribu-
lationibus suis liberauit Angelum suum sanctum namque Raphaelem
.

de caelo transmisit , qui eum in omnibus consiliis suis confortauit ; quern

hominein aestimauit , cum filio suo in viam pergere rogauit Ita Raphael .

angelus fuit , vt pater sanctus illum postulauit In viam cum filio per- .

rexit,et sanum eum vsque in Rages ciuitatem medorum adJuxit Cur» .

«juo quasi cum conscruo , et fratre fabulauit , quem a morsu piscis eri-
puit,et Saram filiam Raguel vxorem habere fecit , a qua Raphael daemo-
nium nomine Asmodeon compescuit , et in superioris Aegypti deserto
alligauit,et gaudium magnum parentibus puellao fecit , et pecuniam san-
etipatris a Gabelo suscepit , sanum , et incolumem cum magna substan-
tia,cum vxore , et multa fainiJia Tobiam ad patrem reduxit Sancto seni .

lumen oculoruin rcstituit ; et filium suum , et familiam gaudens vidit.

Tunc ostendit eis angelus omnia mysteria itineris sui , et Sarae oratfo-
um , et sanitatis : et dixit eis angelus Ruphael , quia angelus Dei esset ,
et a Deo esset missus Tunc timuerunt, et in terram postrati ceciJerunt
.

et dixit eis angelus; Aolite timere pax lohiscum , Deum benedicite , illunt
:

laudate , narrate omttia mirabiiia cius . Etquum haec dixissct,ab aspe-

et

ctu eorum ablatus est ; et per tres horas in terram se prostrauerunt , efc
Deum benedixerunt , et exurgentes , omnia mirabflia eius narraueiunt .
Tunc senex os suum aperuit , et Deum benedixit,et restaurationem Ie-
rusalem , et templi prophetauit , ct subuersioncm magnae ciuitatis Niniue

praeJixit . Diucs valde , et praeckrus multis annis vixit cum bcnedictio-

nibus Quinquaginta et sex annorum erat , quando amisit Iumcn oculo-
.

rum 1111. annis caecus,et pauper fuit Sexagenarius lumen oculorum,

. .

et diuitias Juplicat.iS recepit , et postea quam illuminatus est , vixit annis xt.
duobus , et vijit filios nepotum suorum Complecis itaque annis cxii.
.

cum Dei timore perrexit in pace , sepukus honorifice in Niniue ciuitate,

aimtil ct Anna sua vxore .

54. IOANNES BAPTlSTA,qui , filius Zacha- interpretatur gratia Dei

riae sacertlotis , ex tribu Leui
angelo annunciante con-
, in Israel ortus ,
eeptus , ab angelo nominatus, antequam esset generatus , in sencctute parcn-
tum nattis, praecursor Saluatoris miro moJo factus nascenJo, pracjican-
do , baptizando , moriendo , a J infcros descenJendo ; sex etenim mcnsibus

antc Saluatorem natus , et ante passioncm Domini capite plexus , et ad

inferos descendit praenuncius primus Christi , scruus Domini , propheta
altissimi , vox Verbi , amicus sponsi, testis Domini , praeco iuJicis , lucer-
na luminis, miles regis, terminus prophetarum , baptismatis initium Cu- .

ius pater nouem menses mutus tacuit , quia angelo prophet;mti non crc-
didit , qui pr;;enunciatus patris vocem abstulit , gcnitus oflicium linguae
lom.VH. C C C
 ;

3^6 A P P E N D I X XX.
resoluit , qui necdum editus Christum prophetauit , ex vtero salutauit
inter natos mulierum non surrexit maior,quem Dominus laudauit , et il-

lum angelum nominauit , et prophetam , et plusquam prophetam iJInm ap-

pellauit , quia de quo prophetauit , digito demonstrauit . Spiritu , ct virtute
Eliae plenus fuit, qui quum natus apparuit, gaudiirm magnum multis prae-
buit . ln columba agnouit , in desertb monstrauit, Saluatorem baptizauit,
poenitentiam praedic uit, cuius vestis camelorum lanugo, eremus eius habita-
tio,victus eius mel siluestre,simul et Iocustae Hic dum Herodem prohiberet,
.

ne fraternum connubium violaret , carceralibus tenebris mancipari praecepit,

Cuius caput Herodis regis filia ludens praemium postulauit At ille de- .

sectum male poscenti filiae ebrius inter pocula dedit vin. kalend. oct. .

conceptus vm. k. iunii natus im. kal. sept. passus , in Sebastia oppi-
.

do Palaestinae sepultus, quae olim Samaria vocabatur , quam Herodes rex

ludae Antipatris filius ob honorem Caesaris Augusti graeco sermone Au-
gustam vocauit Caput vero loannis Baptistae in Emiza in dolio vitreo
.

reconditum est in honorem , praestante Domino nostro .

35. IOSEPH , qui interpretatur augmentum , filius lacobi , filii Mathan

ex tribu luda , et de fiunilia Dauid ortus, in ciuitate sua Nazareth natus,
faber arte , frater Cleophae , vir Mariae adiutorio , non carne , Cleophas
vero patcr apostoli Siinonis Chananaei , Ioseph autem pater lacobi , fra-
tris Domini, qualiter dicitur Iacobus Alphaei, Maria Cleophae, idest
vxor ,

Cleophae, soror m;tris,et virginis Mariae ; sed de eodem viro Ma-

cst
riae Ioseph in gencalogiis euangeliorum , hoc est , secundum Matthaeum,
et Lucam quaestiuncula satis obscura oritur ; quia secundum Matthaeum
filius Iacobi dicitur , hoc modo Mathan gertuit lacob , lacob genult Ioseph ;
:

secundum vero Lucam filius Heli nominatur his verbis : Ioseph , qui fuit
Heli 3 qui fuit Melchi Sed in his verbis bene Scripturas intelligentibus
.

rihil contrarium est , quia Matthaeus eum secundum carnem lacobi filium
affirmat , Lucas vero secundum legis mandatum illum Heli filium annun-
ciat lacob enim , et Heli fratres vterini cx vna matre nomine Estha
.

nati,et ncn ex vno patre geniti Pater enim Iacobi Mathan,quem pe-
.

perit ei Estha , Pater vero Heli Melchi. Defuncto autem Mathan , relicto
v no filio Iacobi nomine , suscepit Melchi eandem Estham matrem laco-
bi,quae peperit ei filium nomine Heli Sine liberis frater suus Iacob .

suscepit vxorem eius, et suscitauit fratri defuncto filium secundum legis

mandatum nomine Ioseph , secundum vcro naturam suum proprium fi-
lium , id est , ipsum loseph, qui vir Mariae dicitur , et quasi pater Chri-
sti annunciatur.
36. MARIA,quae interpretatur Domina , vel illuminatrix , aut Stella
maris ,siue stella , stirpe c!ara,Dauid regis filia , Iesse virga , rosa sine
«pina , oliua alma , columna aurea , solis aurora , feminarum regina , Salua-
toris sponsa , Dei viui filia , principis ancilla alti , hortus conclusus , fons
signatus , Trinitatis thalamus , mater Domini omnipotentis, mater solis ,
et floris , mater agni , et leonis, naater vitae , et vitis , mater lucis , et
pacis,mater Tiae,et veritatis , mater serui 3 et regis, matcr Dei , et ho-
 .,
,

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 387

minis , mater pastoris , et panis, templum Dei, sacrarium Spiritus sancti
Virgo sancta virgo foeta ,
, virgo ante partum , virgo in partu , virgo post
, quem genuit ,
partum, filium creatorem credidit,et patrem habuit ; et Do-
minum adorauit , salutationem ab angelo suscepit , et mysterium conce-
ptionis agnoscit, partus qualitatem inquirit , et contra legem naturae ob-
sequii fidem non renuit Facta est mater viri sine copulatione mariti
.

mater infantem lactauit , ct virgo incorrupta permansit . Hanc quidam vi-

tam finiri ( sic ) martyrio asserunt . Sic enim Simeor; sanctus Christum
propriis brachiis suis portans prophctauit , dicens , Et tuam ipsius animath

fertransiet gladius . Non tamen exgladio carnali , sed ex gladio spirituali

prophetatum est , hoc est verbum Dei
, et acutius omni , quod validius
gladio acutissimo , penetrans vsque ad diuisionem animae, et spiritus : quia
ncc literae , nec historia docet , ex hac vita Mariam migrasse martyrii cor-
poralis passione . Iloc tamen certum est quia ncmo obitum
, eius scit ,
aut quomodo ex hac lucc migrauit , dam tamen in Ierusalem eius sepul-
crum certe positum sit Natiuitas . itaque sanctae Mariae Matris Domi-
ni vi. id. sept. Assumptio vero eiusdem xvin. kal. septemb. celebratur .

37. 1ESVS CHRISTVS , quod interpretatur Saluator , Vnctus , Iesus

namque hebraicum nomen est , quod graece Soter dicitur , latine vero Sal-
uator appellatur Christus autem graecum est quod hebraice Mesias vo-
. ,

catur , latine vero Vnctus dicitur Hic est filius Daui d , fiJii Abraham .

vt sancta scriptura in sanctis sermonibus sancti euangelistae, et aposto-

li Matthaei scribentis , et dicentis in principio euangelii sui Uber gene-:

rationis lesu Christi filii Dauid,filii Abraham , Abraham autem genuit

Isaac reiiqua , quae sequuntur vsque ad illum locum , vbi dicitur
, ct
jguum natus esset lesus in Bethleem luda in diebus Herodis re»is lu-
daeae Haec omnia affirmant , quo ordine ex caelo per archangelum Ga-
.

brielem Virgini est annunciatus , et quomodo in Virginis vtero conceptus ,

et in quo loco , , in quo tempore
et sub quo rege , et in qua plebe
et
est natus, et quomodo
ab angclo est nominatus , ante breuiter dictum
est Magnitudinem , et altitudinem eius, et profunditatcm , latitudinem ,
.

ct obscuritatem huius mystcrii nullus naturaliter viuens non dico enar-

rare , vel scrutari , sed nec aestimare potest , nisi ille solus Sed hoc my- .

stcrium , vt voluit , et constituit , et consccrauit , sieut pi,r Isaiam Spiritus

sanctus affirmat , dicens Generationem eius quh enarrabit?et per Paulum
:

apostolum idem Spiritus sanctus clamat , ct ait O aititudo diuitiarum :

Upientiae, , et scievtiae Dei , quam inscrutabilia sunt iudicia eiui

3 et intte-
ttigabiles viae ei.is guis enim cognouit sensum Domini , attt quis c
i

liarius eius juit Et itcrum ait F x ipso , et per ipsuni , et in ipso sunt
: :

omnia Quis enim angelorum , aut mortalium hominum /crnm Deum,ct

.

Dei vnigenitum , qui incomprchcnsibilis est,ct inacstimabilcm ante sccula

sine matre genitum , et vcrum homincm , carnc , anima , natura cx
Virgine matre sine pcccato , sinc patre tcrreno in finc seculorum concc-
ptum,et natum valeat scrutari , aut cogitarc , aut nunciare ? aut quomo«
do eum humana fragilitas potest ( comprehendere i ) Ipse est cniiu Dcus
C c c 2
3 S8 A P P E N D I X XX.
a semetipse, et in semetipso, Deus excelsus, Deus in Deo , Deus cum
Deo , homine,et homo in Deo Verus homo natura, et huma-
Deus in .

«itate , verus Deus potentia, et maiestate Praecepit Dominus Iesus Chri- .

stus ecclesiae suae facere,quae ipse fecit , credere , quod docuit , spera-
re , quod promisit Qui dignatus est ad nos humiliter venire , et inter
.

nos xxxiii. annos,etvi. menses carnaliter , et clementer habitare . Cuius

«onceptio, et passio in aequinoctio vernali , et cuius natiuitas in solstitio
hiemali , kalend. ian. eius Circumcisio , et eius baptismus in ianuario , die
»i. kalend. april. eius Rcsurrectio , m. nonas maj. eius in caelum Ascea-
sio , vbi regnat cum Patre , et Spiritu sancto in secula .

38. Omnes APOSTOLI discipuli , non omnes disCipuIi apostoli ; apo-

stoli enim gracce , r/issi latine
, qui discunt plene.
dicuntur . Discipuli
39. SIMON FETKVS tribus nominibus appellatur Primo a parenti- .

bus Ccphas , deinde Simon , tertio Petrus .. His autem duobus nominibm
nominauit illum Deus . Simon , qui interprctatur obediens Petrus agno~ .

icetis Prior piscator piscium , postea piscator factus est hominum , quem
.

Christus vt piscem in retc electionis tenuit , quando, vt post se veniret,

illum vocauit . Ipse est agnitor Christi , clauicularius regni , ecclesiae fun.
dumentum , princeps apostolorum , filius loanna , frater Andreae , ortue
vico Bethsaida prouincia Galilaeae , quae est iuxta stagnum Genesareth .
Tertius in ordine secundum Ioannem, primus secundnm Matthaeum , con-
tessor primus filii Dei , discipulus amator Domini,et negator. Confiten-
do laudatus , praesumendo elatus, negando lapsus , lacrymando purificatus,
confusione probatus , passione coronatus . Cui nomen ex opere datur ,
titulus ex merito potestatis imponitur Virtutibus, et signis seculo cla-
.

ruit , pedum gressu feruidum mare calcauit Praeteriens vmbra morbidos .

janauit , potestate viuos morti tradidit , mortuos virtute in vitam susci-

tauit . Claudis clemcntia gressus redintegrauit . Paralyticis flaccida mem-
bra in proprium statum reparauit . Simonem Magum , et maleficum , cae-
lum conscendentem , ad terram elisit,sub Claudio Caesare Antiochenam
funJauit Ecclesiam . Sub Nerone vero re.vit Romam praedicauit Pontum, :

Galatiam , Bithyniam, Cappadociam, ceterasque confines prouincias . Iudaeis

dumtaxat praeJicans circuisse deprehenditur , qui ad rltimum propter Si-
monem Magum , licet Dci occulto nutu , Romam peruenit , ibique praedi-
eans euangelium xxv. annorum eiusdem vrbis tenuit pontificwtum Sexto .

autem , et xxx. anno post passionem Domini sub Nerone Caesare , vt vo-
Juit , cruci suspensus est . Cuius natalitium m. kal. iul. celebratur , scpultus
in Vaticano ab vrbe Roma ad Orientem ( forte , occidentem ) tertio miliario .
40. PAVLVS apostolus, qui et primum nominatus est Saulus, Pau-
lus , quod interpretatur mirabilis
, vel pius Saulus auteni interpretatur .

impius Saulus itaque,id est, impius christianos persequens. Paulus au-

.

tem , id est , pius populis Christum praedicare (sic). Fraedicans pastor, prae-
clarus praedicator , egregius doctor gentium , aduocatus iudaeorum . A
Christo electus, de caelo vocatus , feliciter increpatus , in terram prostra-
tus, oculatus cecidit 9 caecatus surrexh , pcrsecutor saeuus chariute plenus,
9
 .

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. $% 9

vss eleftionis , ex Iupo ouis Vocationc nouissimus ,'praeJicatione primus,
.

in lege Gamalielis discipulus, in cuangelio Christi seruus In Iudaea ge- .

nitus, de tribu Beniamin ortus , plus omnibus laborans , multo latius de

«eteris praedicans , ab lerusalem vsque ad Illyricum in circuitu euange-
Jium Dei docens,cuius miracula refulgent clara . Raptus ia tertium cae-
lum conscendit Pythonis spiritum imperando damnauit
. Adolesccnten» .

mortuum suscitauit. Caecitate magum perculit claudo proprium incessum

:

reformauit . Dir.:e serpentis morsum non sensit , sed igni arsuram dedit
Patrem Publii a febribus orando sanauit , passiones incredibiles pro Chri-
sto sustinuit. A iud;.eis , et gentibus plagas pertulit , miseriam, et Iabo-
rem , sitim, et famem, frigus, et nuditatem , tcr virgis caesus , semel Ia-
pidatus,tres vices naufr;;g;tus, die , ac nocte in profundo maris dimer»
sus , mille periculis, et plagispcrcussus , in carcerjs trusus , catenis ligatus ,
a iudaeis gentibus traditus In sporta per mtirum euasit dimissus . Poe-
.

nis arctatus ferarum rabiem patitur, in carcere vinctus terrae motu fa-
eto absoluitur. Bic secundo post passionem Domini anno ab Anania ia
Damasco baptizatur , et post haec omnia Romac biennio in custodia fuit :

per octo x. deinccps annis nationes occiduas perfecte edocendo expletis,

et sub Nerone eodem die , quo Petrus crucifixus . Idem in via Ostiensi
truncatus , ibique cum honore sepultus .

41. ANDREAS apostolus Domini , frater Simcnis Petri , in natiuitat»

Petro primus,in ordine pomificatus tertfus Gente galilacus, d^ Bethsai-
.

da ciuitate ortus , qui fuit piscator prius , postea factus est Christi disci-
pulus. Cum rete,et naui pisces de mare trahebat , ipse, vt piscis, ret«
retentus magno piscctori adhaerebat . Relinquens rete simul , et nauem , se-
eutus est felix mundi re Jomptorem . Secutus ct Saluatorem Dominum ,
et factus est piscator , et praedicator hoTiinum,secutus est Christum vi-
que ad crucis exaltationem 3 cuius vcstigia ipse viriliter tenuit vsque ai
crucis passionem AnJrcas enim virilh , vel decorus interpretatur
. vere :

virilis , et viriliter fecit , quia Christum crucifixum barbaris populis prae-

dicauit , et crucem cius mirabiliter lauJauit, et mirabiliter credidit, et
rogauit. Hic itaque enangelizauit iuxta mare Caspium , Scythiam , M~ce-
doniam,ct Achaiam,in quibus populos multos Christo acquisiuit Ar- .

dorc summae charitatis in Christum,et in Christi cruccm repletus fuit,

iustitia , et sanctitate , ct pietate fere omnes praeceliit . Paratam nam-
quc sibi crucem vt vidit , innenarrrabili , et inaestimabili gaudio, et ex-
nltatione rcpletus ait 3 O bona crux ,0 praeclara 3 pretiosa 3 crux san-
cta , sa/igui/.e Christi , veltlt margaritis , ornata , tamdiu quaesita 3 et
desiderata , suscipe me 3 rogo 3 et redde me magistro meo (.hristo Crucein .

moriis ministram non timuit , sed nimio amore cam adamauit , et am-
plexit. Magistrum namque incompre.isibili charitate conspcxit , iJco pa-
tibulum non timuit , ctsi scnsit Tunc alacer crucem ascendit , quia vs-
.

que ad monem magistro obediuit Beatus bi luo patibulo pcndens,et

.

Tultu angclL-o cLre resplenJens, populis praeJion lo no.i cessauit popu- :

jhiE a«cc uiirabiliicr et vidit, ct audiuit 3 a cruce eum solucre cum ma^n»
s9 o P P E N
A D I X XX.
conatu voluit , sed nullus hominum
natus ipsum attingere potuit , quia
Dominus militem suum secum ducere voluit tunc populos , et in Chri- :

sto fratres salutauit, et cum magistro,et angelis in requiem regni Iaetus

perrexit Haec gesta sunt sub Aegea proconsule in ciuitate Patras prid. k.
.

decembris s cuius corpusculum beata MaximilJa inde cura honore addu-

xit , et aromatibus sanctum corpus condidit ( sic ) , cuius reliquiae , id
est , brachium eius, vicesimo Constantini imperatoris anno ad Romam
translatae sunt , et in ecclesia sancti Petri apostoli fratris eius honorifice
collocatae sunt.
42. lACOBVS , qui interpretatur supplantator , filius Zebedaei , frater
Ioannfs apostoli , arte prius piscator , postea factus est Christi secutor ,
relinquens rete , et nauem , secutus est Saluatorem , relicto patre Zebedaeo .
Obediuit omnipotenti Deo . Relinquens mare , et pisces , factus est in
mari, id est , in mundo piscator caelestis Hispanis , et occidentalibus .

locis praedicator , et sub Herode gladio caesus occubuic , sepultusque est

in Achaia marmarica vm. kal. augusti .

43. IOANNES apostolus , et euangelista , qui interpretatur gratia

De/,filius Zebedaei , frater lacobi . Sanctae Mariae filius in adoptione , et
Christi fratcr in virginitate . A Domino electus in tantum , et dilectus,
vt in super pectus Domini
coena recumberet Ipse Ioannes ad crucem .

Christi stetit , cui tunc soli Saluator pendens matrem suam Mariam com-
mendauit Iste enim Ioannes in Cana Galilaeae vxorem ducere voluit,
.

quando Dominus lesus aquam in vinum fecit . Sed Dominus Iesus ad virgini-
tatis exemplum illum traxit , vt virgo virginem adiuuaret , et mater fiJium
proprium haberet Dum enim susccpit mater magistri discipulum , etiam ipse
.

pro Christo alter quodammodo relictus est filius Ioannes Domini discipu- .

lus , loannes Asiae arcbiepiscopus , Ioannes charitate Dei plenus , Ioannes in

mysteriis euangelii olei fiuuius, Ioannes aquila visus in visioneEzechielisqua-
tuor animalibus .Euangelium Christi praedicans in Asia , a Domitiano Caesa-
re ligatus est catena , ibi Apocalypsim , id est , reuelationem conspicit , vbi
Dei u.ysteria et dixit,ct scripsit Interfecto autem Domitiano a senatu ,
.

solutus est loannes ab exilio, felix recessit in Ephesum . Ibi rogatus ab

Asiae episcopis , scripsit euangelium, in quo alios sermone praecellit,
sicut alios omore praecedit , cuius quidem inter alias virtutes magnitudo
signorum fuit Martyr veraciter voluntate
. Missus namque in fer-
extitit .

uentis olei dolium , illaesus inde euasit . Veneni poculum potauit, et ei

nihilnocuit Duos viros de veneno mortuos suscitauit , siluestres fron-
.

dium virgas in aurum mutauit ,litoreaque saxa in gemmas formauit, et

gemmarum fragmina in propriam naturam reformauit Viduam quoque .

praecepto populi suscitauit , et rediuiuum cuiusdam iuuenis corpus in vi-

tae statum quod dictu magis est , Christi generationem se-
reparauit
, et

culo monstrauit Hic autem post passionem Saluatoris anno sexagesimo

.

octauo sub Traiano principe longaeuo vetustatis fessus senio , quum sibi
diem transmigrationis suae seutiret imminerc , iussisse fertur sibi sepul-
crum effodi , et valedicens fratribus, orauit : facta oratione , videns tu-
 :

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 391

mulum Vnde acciJit , vt quiJam asserant viuere, nec mortuum eum
intrauit .

ia sepulcro , seJ dormientem iacere contendant , maxime pro eo quod il-

lic tcrra sensim ab imo scaturiut ct ad superficiem sepulcri conscen-
,

dat ; quasi flatum quiescentis deorsum ad superiora ebulliat . SeJ hanc

et
contentionem , et aestim;.tionem ex christianis corJibus vir Spiritu san-
cto plenus Leo Papa ,et Apostolicus indubitanter abstraxit, quia Ioannes
apostolus in suo sepulcro nec viuus iacet , nec mortuus : disputans enim
de eodem Ioanne,et de resurrectione sanctorum , sic ait Verum etiam :

fortasse plurimi ex eisJem BB.martyribus cum Domino resurrectionem corpO'

raliter vel cottsequenter (sic ) fuerint consecuti nam sic legiinus in prima :

resurrectionis festiuitatc , suscitante se Domino , multa sanctorum corpo-

ra suscitata vixisse , et in sanctam ciuitatem introisse Sed fortasse ali- .

quis dicet , sepulcra clausa sunt monumenta constructa ; quemaJmodum

procedere exinde potuerunt \ Vt taceamus, quia omnia possibilia sunt
Deo ; et quod clausis tumuli pcnetralibus possit spirituale corpus eJucere,
vt haec omnia praetermittam , apostoli habemus exemplum , quem tumu-
Jus susceptum claudere potuit , custoJire non potuit nam depositum cor- :

pus perdidit , quod assumpsit . Hic enim tumuli foribus gratia resurre-
ctionis ablatus est , vt staret sepultura, nec inuenirctur sepultus D.-ni- .

que sacerdotes quum honorandi caiisa corpus inquirerent , reserato aditu

tumulus non potuit reddere, quem stisccpit Eiusdem itaque loannis na* .

tale in Epheso vi. kal. ianuar. colitur Alii dormitionem eius vni. kal. .

iulii dicunt , quando natiuitas Ioannis Baptistae celebratur .

44. THOMAS , qui interpretatur abyssus, et alio nomine Didymus , hoc

est, Christi similis , vultu enim carnali simillimns factus est Saluatori, vn-
de et Iudas iudaeis dixit , tradens magistruum suum : Quemcumqtte oscu-
latus fucro , ipse est , tencte eum Cui Dominus dignatus est po>t resur-
•

rectionem suam vulnera passionis suae ostendere , quia afnVmantibus ei

apostolis, Christum resurrexisse , noluit crejere dicens : Nisi 1'iJero itf

manibus eius fixuraw clauorum , et mittdm manum meam itt latus eitts 3

fton credam Venicns iterum lesus, ianuis

. clausis , ad discipulos suos ,
inuentus est tunc Thomas inter eos; deinde lesus Jicit Thonue Defer di- :

gitttm tuum huc , et mitte itt loca ctauoruw, et in latus meum mitte ma-
mum tt<am perdere fidem tuam . Tunc Thomas timuit , et credi-
s et noli
dit,ct Dominum Deum suum agnouit , Jicens Dominus meus , et Deus :

meus Multa itaque mirabilia per hunc apostolum InJiae partibus fecit,
.

quac vobis nunc nunciare longum cst , volentibus cu tamen scire in sua
passionc mirabilitcr possunt inuenire (sic) Vnum tamen a miraculis .

eius , nc videar totum praeteriisse , conabor breuiter cnarrare Fuit Tho- .

nias aliquando in rcgis Indiae conuiuio, vbi omnes habebant , quod vni-
uersi cdere, et biberc volebant ; ille vero mandueare , ct bibere noluit,
sed oculos cordis, et corporis aJ caelum erexit ; et hoc pincerna rc^is
viJit , ad apostokim iiatus vcnit , et al pam ei in faciem deJit , et ait
^t/arg non manJucas , et bibis Je cpttlis , e: viuo itt conuitiio regit runc :

Thomas liebraice lesponJcns, dixit ci : Ve hoc COttUiuh tiott exeJj/t , Jottcc

 .

5*2 APPENDIX XX,

tttnit ttiger iexttram tttam deptnai itt medio Hos sermones nemo t«.

eonuiuio intclltxit , nisi vna puella hebraca , quae cum cithara conuiuis
eitharizauit . Factum est, vt homo Dci dixit pincerna foris aquam ad-
:

ducere perrexit , leo in via obuiauit , qui eum vsque ad mortem straa-
gulauit,et omnia ossa eius minutatim confregit. Canes ex palatio regis
ad caJauer conueniunt , maledicti membra inter se diuidunt . E quibus
canis vnus niger pincernae dexteram adduxit in meJio conuiuio , sicut
praedixcrat Dei homo Thomas; vt hoc puella hebraica vidit,ad aposto-
lum cum cithara modulans venit , et coram co citharae carmina sonans,
stetit , et repleta fiJe , et charitatis Dei ardore , spirituale carmen citha-
ra coepit cantare , et omnipotentem vniucrsorum Deum mirabiliter lauda-
re, dicens : Vnus Deus hei>raeorum 3 qui creauit omnia , ipse fecit caelum t
et terram 3 et fundauit maria Vt hoc iterum iussu apostoli dccantauit t
.

ad pedes eius cum magna fide inclinauit , et Saluatorem omnium deuota

Christum crcdidit Cuncti popu!i,vt haec viderunt 3 et audierunt , valdc
.

admirati sunt , et timuerunt , et mulei ex eis Christo crediderunt . Hic

ituque Thomas parthis 3 et meJis pracJicauit ,et intimam orientalem pla-
gam , ibique euaageliu.n euangelizauit , et martyrium sustulit . Lancca enim
ibi transfixus , occubuit in Calaminica Indiae ciuitate , et xii. kalend. ian.
ibi sepultus est in honore .

4J. FHILIPPVS , qui interpretatur os lampadis , a Bethsaida ciuitate

Andreac , et Petri ortus , cuius memoria legitur in Actibus apostolorum ;
hic fuit vnus ex vii. diaconis , qui cum sancto Stephano ab apostolis or-
dinati sunt , et eorum nomi.ia haec sunt : Stephanus , Philippus, Proco-
rus, et Nicanor , Timotheus , et Parmcnas , et Nicolaus aduena antioche-
nus . Hic vero Philippus coniugem habuit , et quatuor filias prophetissas
ex ea gcnuit,et postea apostolus Domini fuit . Samariam perrexit virtu-
te Domini repletus ; ibi primus veibum Domini samaritanis praedicauit ,
in quo erat tanta virtus diuinae gratiac , vt etiam Simonem Magum prae-
dicatione consternaret , qui pcr idem tempus celebris famae apud Sama-
riae populos habebatur , ita vt virtus Dei magna esse putaretur Sed is .

quum vidisset signa,et miracula Philippo per diuinae gratiae pot-

, quae a
estatem ficbant , obstupefactus , et territus cessit , et credere se in Chri-
stum , vsque quo etiam baptismum accepit , simulauit . Deinde Philippus
Gallis praedicauit Christum , postea in Hierapoli Phrygiae prouinciae, vbi
crucifixus , et lapidatus obiit, ibique cum filiabus suis quiescit Cuius na- .

talitium kalend. mai. celebratur

46. IACOBVS , qui interprttatur supplantator , filius Ioseph Cleophae ,
euius memoria in euangelio Iegitur . Hic Iacobus fratcr Thaddaei aposto-
ji legitur , qui Thaddaeus alio nomine Iudas dicitur , ct ambo fratres di-

euntur Christi ldem ipse Iacobus Ierosolymorum primus episcopus fuit;

.

qui cognominatus est iustus , et apostolorum episcopus . Multi fuerunt

Iacobi , sed idem lacobus Alphaei , qui , vt praediximus, cognominatusesC
iustus,alios praccellit lacobos , quia ex vtero matris suac semper sanctus
fuit : vinum , et siceram non bibit , et carnem non maaducauit , ferrum
in
 LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 303
in caput eius numquam non fuit vnctus , balneo non fuit
ascenJit, o!eo
Jocus , neque laneo indutus , sed tantum syndone linea vestitus Huic so- .

li licebat introire Sancta sanctorum , solus ingrediebatur templum , et ita

iacebat super genua sua orans pro populi indulgentia , vt orando callos
faceret in genibus ad modum cameli ,semper genua flectendo , neque vm-
quam ab oratione cessando . ltaque pro iucredibili hac continentia , et
summa iustitia appellatus est lustus, et Oblias , quod interpretatur mufti-
merttum populi Hic dum in . Ierusalem Christum Dei filium praedicaret,
de pinna te.npli deiectus , et fullonis vecte in caput percussus a iudaeis
lapidibus opprimitur , ibiqiu iiiMta templum humatur , cuius natalitium ,

et ordinatio vi. kal. ian. creditur.

47. BARTHOLOMAEVS apostolus , qui nomen ex syra lingua susce-
pit, et interpretatur filius suspendentis aquas . Hic forma bene factus , fa-
cie , et oculis decorus , veste praeclara , et gemmis , nec per hoc elatus ,
nec superbus, cui potestacem talem super d.-.emones dedit Dominus , quia ,
quanJo volebat , daemones in simulacris tacebant , et quando volebat ,
daemones de simulacris nolentes turpitudines , et miserias suas demonstra-
bant , et praedicabant Contigit autem aliquando , vt Bartholomaeus tale
.

miraculum ostenderet in populo , quando populum ante simuJacrum stare

praecepit , et in virtute Dei daemonem a simulacro iussit exire , et in
sua magna miseria,et deformitate se populo ostendere , et praedicare .

Tunc miser inuitus, cum gemitu , et vlulatu exorsus est dicere stulti , : O
, qualem
•videte Deum me infelicem coltiistis O iuseusati , considerats me .

misernm ,et effprmem , atque omnibtis modis despectum , quem vos adiuto-
rem rogastis O seducti , conspicite ,qualem dominum stultissimo 3 et caec»
.

corde credidistis O dscepti , intendlte , quia non sum Deus , sed daemoit
.

miserrimns 3 in superbia deceptus , et de caelo lapsits : fui aliquando ange-

lus in gloriamodo , facttts sum diabolus in Dei ira . Perdidi gloriam , et
angelicam vitam in. caelo 3 et intteni povnas infi::itas 3 et innumerabiles in
inferno ,perdidi gloriam meam , vt nullo modo possim inuenire ve-
et sic
1 , aut Dei gratiam , quia non habeo carnem , nec poenitentiae mate-
riam . Nam
si ego miser potuissem habere vnum digitum cum iwtgu/a
de hominis carne , potuissem ( me ) a mea miseria , et crudelitate redime-
re Vos insensati eum omnibus creati , et ad duas Dei imagines facti,quid
.

vot ipsos seducitis , et perditis'. quid a creature erratis , quum i\ss vobis
dedit pedes ad standum , et ambulandum , manus ad palpandum , et labo-
randum ,oculos ad videt ,et cogttoscendum , aures aJ aud;

guam ad loquendum , et Deum laua , cor ad credendum , tt intelld-

gendttm '. Tune apostolus ci respondic : Quomodo tu miser cum vuo k
nis vngulato te ie tua calamitate potttisses redimers ? cui cum vlu-
digito
latu iterum respondit; Cum vno illo digito , et vngula vni m.\
nares ,alteri aures , tertio oculos , et omnibus membra ,vt voluissent , scal-
passem , et haec sedulo fecissem ; vnus uihil forsitau dixisset , Deus te bc-
nedicat ; alius , Deus te adiuuet ; tertius,Deus te de malo tuo liberet , cc
..-his )/.ultis,et magtiis benedlctiouibut lasstts liber venisscm . Et quuin

Tom.ril. Ddd
 .

394 APPENDIX XX.

haec omnia Dei iussionc , et sine sua voluntate Jixisset , miser ab oculis
omnium euanuit . Tunc omnis populus , vt haec vidit , et audiuit , valde
timuit miratus ; et derelinquens vanum ( cultum ) idolorum , credidit , et be-
nedixit omnipotentem Deum . Hic itaque Bartholomaeus Lycaoniam prae-
dicauit . Ad vltimum in Albano maiore Armeniae vrbis viuens a barbaris
decoriatus, atque per iussum regis Astragis decollatus, sicque terrae con-
ditus viiii. kaiend. septembr.
4S. MATTHAEVS apostolus , et euangelista a Matthea ciuitate nomen
accepit , et in*erpretatur donatus, primo publicanus , postea Domini di-
scipulus . In teloneo sedebat , thesauros regebat , publice peccabat , intus
obscuratus j seculi cura caecatus. Aliquando , Deo volente , vidit solem iu-
stitiae, audiuit aure cordis verba veritatis , secutus est solem , quem vi-
dit veritatem , quam audiuit , credidit , et adorauit , relinquens teloneum ,
j

secutus est omnium Dominum, relinquens thesaurum periturum , secutus

est regem semper mansurum , relinquens mendacium , et vanitatem., secu-
tus est viam,et veritatem , relinquens mortem , et mundum , secutus est
vitam , et regnum , obliuiscens stultiloquium et praedicat euange- , scribit ,

lium . Qui tribus nominibus fuit nominatus Matthaeus, Leui , Pu- , id est ,

blicanus Matthaeus de ciuitate sua Matthca , vt ante diximus , nominatus ,

.

Leui de tribu Leui, vnde fuit ortus,inde cognominatus publicanus , quia

publica seruabat . Matthaeus interpretatur donatus , Leui minister , publi-
canus, quia publice peccat . Primum quidem in Iudaea in tempore Gai re-
gis Romae euangelium conscripsit , et praedicauit , et postea in Macedo-
nia , et xi. kalend. octobr. passus in Persida in montibus Portorum re-
quiescit in gloria .

49. SI.VION ZELOTES , qui interpretatur Zelus . Hic primus dictus

est cananaeus a vico Cana , quod interpretatur possideas , qui et Simon
tertio nomine appellatus est , zelo Dei feruens Par Petri in cognomento, .

et similis in honore. Apostolus Domini, et consobrinus , Cleophae , et

Mariae filius,quae Maria Cleophae in euangelio dicitur , Cleophas pater
eius , et loseph, qui quasi pater dicitur , Christi fratres hierunt , et mater
eius , quae Maria Cleophae dicitur, soror Mariae matris Domini fuit . Ita
ct miro modo duo fratres duas sorores habuerunt vxores Sed Cleophas .

caraaliter , Ioseph vero spiritualiter . Hic itaque Simon accepit in praedi-

catione Aegypti principatum ,et post Iacobum Iustum cathedram dicitur
tenuisse lerosolymorum , et post annos cxx. meruit sub Adriano impera-
tore per crucem sustinere martyrium passionis . lacet in Bosphoro , cu-
ius natale v. kalend. nouembr.
50. IVDAS LEBBAEVS , id est, corculus,
, a corde , ipse est et hoc est
Thadaeus , ipse est Iudas
loseph Cleophae, et inter-
lacobi , filii fratris
pretatur confessor , in Mesopotamia, atque interioribus Ponti praedicauit
Sepultus est in Crito Armeniae vrbe , cuius festiuitas vi. kalend. nouem-
bris celebratur .

51. MATTHIAS , vel MATTHIAN , de septuaginta discipulis vnus fuit»

et pro luda Iscarioth xu, inter apostolos subrogatus . Electus sorte , et
 ,

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 39S

solus sme cognomento , cui datur euangelii praedicatio in Iudaea .
52. APOSTOLI sancti hi fuerunt Christi discipuli, luminaria mundi,
lapides pretiosi, Saluatoris amici praedicatores fidei , paranymphi sponsi
,

principes mundi , clauiculares regni, sal terrae , palmites in vera vite,se-

miuatores iustitiae , messores in patrisfamilias segete, veritatis amatores,
gentium doctores , daemonum,
tyrannorum superatores, paradisi explo-
et
ratores, ouium Christi boni pastores , in magno iudicio iudaeorum iudices
sedentes cum Iudice super xii. sedes Qui dum omnes vnum sint , singu- .

li tamcn eorum propriis, certisque locis in mundo ad praedicandum sor-

tes proprias acceperunt. Petrtis vero Romam , Paulus ab lerusalem vsque
ad Illyricum Andreas Achaiam , Iacobus Zebedaei Hispaniam, loannes fra-
,

ter eius Asiam , Thomas Indiam, Iacobus frater ludae Ierusalem , Matthaeus
Macedoniam , Philippus Gallias, Bartholomaeus Lycaoniam , Simon Zelotes
Aegyptum , Iudas Mesopotamiam , Matthias ludaeam .
53. DE APOSTOLIS , qui sinc dubio vxores habuerunt , audiui sanctum
Clementem ita dicentem , qui eorum comes , et eorum discipulus fuit , et
tertius a Petro Papa in Roma extitit, sic enim ait Petrus vero , ac Phi- :

lippui et vxores habuerunt , et eas etlam viris nuptas dederunt ; sed et

Paulum apostolttm non taedet in quadam epistola sua mentionem , et sa-
lutationem facere comparis suae , quam se ideo tamen nsgat circu>nducere y
Vt ad praedicationem euangelii expeditior fiat .' Sic el dt Petro dicitur .

Aiunt , inquit , bsatum Petrum , quum vidissst vxorem suam duci ad pas~
sionem suam -gauisum esse electionis gratiam 3 ac regressionis ad propriam
domum , et exclamasss post eam , quum 'ducerctur , ac proprio nomine ap-
pellar.tem dixisse : O
couiux 9 memento Domini . Talia sanctorum coniufia ,
tam pcrfecta fuit :.ffcctio beatorum .

54. MARCVS,qui interpretatur excelsus , euangelista Dei , et Petri in

baptismate filius , atque in diuino sermone discipulus . Saccrdotium in Is-
rael agens, secundum carnem Ieuita . Contiersus ad fidem Christi , cuan-
gelium in Italia scribit in tcmpore Claudii Caesaris Qui post fidem pol- .

Jicem dicitur amputasse , vt sacerdotio reprobus haberetur , scd secun lum

dispensationem Dei , et fiJei eius meritum, et vitae , postea episcopus fa-
ctus est Hunc enim Mjrcum tradunt primum ad Ac^yptu n perrexisse ,
.

atque inibi euangelium , quod ipse conscripserat , praedfcusse; quod ct fur-

tum laudabile dicitur , quia quae Petrus verbo praedicauerat , ipse in oc-
culto rog.;tus a fmtribus scribebat . lpse enim primus ecclesiam apud
Akxandriam construxit , et in ea ciuitate primus praedicator ,et episcopus
fuit Qui et
. nomine idem loannes nominatus fuit. Qucm alii assc-
alio
runt martyrio coronatum Hieronyraus autera eum affirmat in pace ec«
.

clesiae migrassc aJ caclum

Cuius depositio vn. kalend. maii celebratur.
.

55. LVCAS, qui intcrpretatur eleuans , siue cousurgens , eu.mgelista

tcrtius, nationc syrus, antiochcnsis , cuius laus in euangelio canitnr , 1

scriba, ct mcdicus , apostolorum discipulus postea P.mlum vsquc ad con-

,
fessioncm cius secutus , seruicns Oomino sinecriminc. Nam neque vxorem
vmquam habens, ncquc filios : mcdicus corporum , et animarum . Duos
Dd d 2
 .

39<5 A P.P E N D I X XX.

etenim libros de spirituali medicina animarum scripsit , id est , euangelium
in Achaiae partibus tempore Pauli , quod euangelium Paulus apostolus (ait)
esse suum ; ait enim secundum euangelium meum Alium vero librum , qui
.

Actus Apostolorum dicitur , quem sancto Theophilo episcopo antiocheno

conscripsit. lxx. et mt. annorum obiit in Bethania plenus Spiritu sancto,
qui postea Constantinopolim xx. Constantini imperatoris anno cum reli-
quiis beati apostoli Andreae translatus est : cuius depositio xv. kal. nouemb.
cclebratur .

j6. BARNABAS , Cypriae ciuitatis a Cyro Per-

qui et Ioseph
, natione

sr.rum rege conditae , cum Paulo

apostolo in gentibus apostolatum ade-
ptus .Deinde propter Ioanncm discipulum , qui etiam cognomento Mar-
cus r.ppellatur , sciunctus a Paulo , apostolus nihilominus euangelicae prae-
dicationis iniunctum opus exercuit .
sibi

57. TIMOTHEVS Ephesiorum episcopus, de ciuitate Triensium patre grae-

co , id est , ethnico, matre autem iudaea , id est , Eunice , vt refert Paulus
apostolus dicens §>uia habitauit fides tn atlia tua Loide , et matre tua
:

ce, certttm est autem , quod et itt te Hic autem discipulus fuit Pauli
.

apostoli , eiusque filius spiritualis , qucm puerum proprie secum idem Pau-
lus apostolus assurnpsit : qui pudicus , et virgo permansit , quique apud
Ephesum in monte , qui vocatur Pion , cum magno quiescit honore .

58. TITVS Pauli apostoli discipulus , et in baptismo filius , natione

graecus , et ex gentibus soJus a Paulo apostolo post euangelium circumci-
sus ; quem ad extruendas Cretae ccclesias praefatus reliquit apostolus ,
ibique in pace defanctus , atquc scpultus quiescit .
59. STEPHANVS sanctus , gratia plenus , dignus diaconus , et post Chri-
stum martyr primus, Zacchaei nepos , et Simonis filius Miles magnus Ste- .

phanus erat , clarus genere , et forma fulgcbat clarior tamen fide , et si-
:

gnis scculo radiabct . Euangelium Icgebat , euangclium intelligebat , euan-

gelium praedicabat , euangelium implcbat, populis perfecte Christum an-
nunciabat, synagogas sapientia superabat , signa magna in populo faciebat
Spiritu sancto repletus, canes latrantes aduersum se vincebat , caelos aper-
tos videbat , et Iesum stantem a dextris virtutis Dei aspiciebat Scriptu- .

ras sanctas in Ierusalem sapientcr psallcbat , et de Dei lege fratres iudaeos

diligcnter docebat , duros cordc , et incredulos cum fiducia increpabat , cha-
ritate rcpletus non creJentes clementer castigabat Inimici Dei haec vi-.

dentes dentibus in eum stridebant , inimici Dei haec audientes , quomodo

,

eum interficere potuissent, quaerebant : phrenetici furentes, furore repleti ,.

vt canes , contra sanctum Jatrabant , falsi testes mentientes clamabant.,
Christi militem miseri mortc damnabant , duri ceruice , et corde crudeles,
lapides colligcbant ,et sanctum Stephanum trahentes foras extra ciuitatem
lapidabant lapidabant , ille orabat , illi saxorum grandines super eum
; illi

iactabant ,genua factori suo feliciter ficctebat , illi eum maledictis ma-
ille

nibus mactabant, ille vero charitatis ardore plenus coruscabat , illi stulti
satanae sodales in sanctum seruiebant , ille sanctus instanter Saluatori sum-
rao psallebat , illi furore fuscati dentibus ferinis fremebant } ille vultu an-
 .

LIBER DE ORTV,ET OBITV PATRVM. 307

gclico , et clara facie fulgebat , illi carnifices ccrtatim lapides ducebant ,
ille veraciter veniam persecutoribus precabatur , illi crudeliter caput , et
corpus sancti saxis frangebant , ille Sanctum in caelo aspiciens , aiebat :
/VV statuas illis hoc peccatum , Domine ; illi sanguinem sancti Stephani in
terram fundebant , ille sanctus Stephanus caelos apertos , et lesum stantem
videbat ,illilatera sancti Stephani silicibus scindebant , ille constanter Chri-
sto gratias agebat , illi furendo , irascendo , clamando currebant ,ille prae-
dicando , orando , psallendo ad Christum clamabat , illi membra maximi
nilitis lapidibus lacerabant, ille magnus miles spiritum Christo commen-
dabat . Sanctus itaque Stephanus positis genibus orans , in Christo obdor-
miuit Sanctus Stephanus, vt pracdiximus , vidit caelos apertos , et in-
.

troiuit Cuius oratio Saulum ecclesiae christianum reddidit , et praeci-

.

puum ,et pium Paulum praedicatorem prostrauit , quia si tunc Stephanus

jion orasset , ccclesia postea Paulum non habuisset Post haec itaque vere .

timorati a ciuitate venerunt,et sanctum Stephanum cum magno planctu

planxerunt , et cum magno honore corpus eius sepelierunt Vbi , praestan- .

te Domino, magna miracula et modo apparent , et tunc apparucrunt. Cu-

ius martyrium a mundo honoratur, et vn. kalend. ian. semper celebra-
tur . Cuius corpus post tempus iii. non. august. ibidem quaesitum inue-
nitur, vbi a multis milibus Christus creditur , et adoratur .

A P P E N D I X XXI.

Liber de Numeris , de quo iu Isidorianis cap. 63.

/;. 10. et seqq.

i.X-^omino nostro altissimb adiuuante,et Saluatore nostro Iesu Chri

sto clcmentissimo concedente , de numero , et eius mystico mysterio pau-
ca breuiter , tamen vtiliter , volo scriberc . Qiiid vnum , quid duo,et tres
dicunt , quid nii. , quid v. , et vi. asserunt, quid vn.,quid viii., quid
vmi.,et x. referunt , et vsque ad xxim. , si possumus peruenire , dicere
volumus , quid ostendunt
2. Vnum tantum Deo pertinet , quia in omnibus, et ante
itaque
omnia , et super omnia , in omnipotentia , et magnificcntia , et incom-
prehensibilitate sua vnus est , sicut ct in capite , et in principio sa-
crae scripturae vox diuina spiritualiter affirmat , tiiccns Attdi , Israel , Do- :

tninus Deus vnus est (^uis enim in caelo , aut in terra , aut subtus ter-
.

ram in aeternitatc, in potestate , in trinitate , in vnitate , in diuinitate ,

in Iiumanitate Deo soli similis csse potest ? ldeo itaquc vnus idcm so-
]us Dcus dicitur , quia nec antea, nec postea , nec tunc, ( ne c ) nunc ci
altcr cssc si.nilis in caelo, aut in terra inuenitur , aut legitur : quia qui
ci superbiendo in caelo similis esse voluit , mox lassus , et lapsus periit ,
et daemon,et satan , et daemonum in inferno princeps csse mcruit. Mul-
itaque in Dei creaturis , ct in sacris scripturis, quae multiplicitcr csse
. ntur , tamen vno nominc vnum appellantur ; vt homo , anima, fides }
 .

39 S A P P E N D I X XXI.
baptisma, charitas , spes , pax, panis, ecclesia catholica , et alia multa, quae
modo causa brenitatis praetermitto tamen,quae praediximus, id . In his
est , homine , et anima, et ceteris, quae sequuntur, etsi non est secun-
durn ordinem , tamen in suis locis , vt donauerit Deus , narrabimus .

1. Vnde factus sit homo Vnum itaque hominem a Deo factum ia .'

principio inuenimus De cuius costa vnam feminam factam legimus , v-

.

nam linguam loquendam , id est, hebraeam vsque ad aedificationem turris

Nembroth fuisse testatur Quae turris in campo Diram aedificabatur Vnus
. .

Abraham fuisse testatur , qui et caput fidei fuisse dicitur,quia ab Adam

vsque ad natiuitatem Christi vllum hominem Abraham vocatum non in-
uenitur;de quo Abraham dicitur , Credidit Abraham Deo , et reputatum
est ei ad iustitiam Nonne Abel credidit , et coronari primus martyrio
.

meruit Nonne Enoch credidit , qui adhuc in corporc viuit ? Nonne Noe
t

iustificatus credidit , quem Dominus cum arca, et omnibus , quae in ea fue-

runt , liberauit ! et nec Abel, nec Enoch nec Noe caput fidei vocati sunt
Qyare hoc. id est,etsi in istorum tempore iustorum fides apparuit , tamen
;

rara , et semper defuit Abraham autem vsque adhuc , et vsque in finem

.

fides nec demit nec deest , nec

, deerit IJeo caput fidei Abraham appel- .

latus est Vnus. Noe fuit,qui arcam fabricauit , et si alius inde, Scriptu-

ra tacuit Idem. vero Noe primus post diluiuum in montibus Armeniae

altare Domino construxit inter montes aqua diluuii arcam dc-
, quia ibi

reliquit . Vnam feminam, Lot vxorem in statuam salis Iiterae

id est ,

tradunt conuersam Quae statua vsque

. hodie stat, vt omnis , qui eam vi-
deat, Deum timeat , et omnipotentem eum credat. Vna femina in mun-
do apparuit , cui altera talis numquam nata fuit , quae solem , et ignem
nouem mensibus in vulua portauit,nec ei aliquatenus vllo modo nocuit.
Vnam virginem legi leonem lactare , credere non dubito , et non cesso
mirari .Vnus mediator maximus inter homines , et Deum , qui ex parte
hominum verus factus est homo . Ideo veraciter mediator dici potest ,

et potuit , quia nec diuinitas humanitati nocuit , nec humanitas diuinitati

contraria fuit Vna ciuitas
. in caelo , quae est omnium sanctorum mater ,
quae Ierusalem appellatur , et visio pacis interpretatur ln quam ciuita- .

tem nullus intrauit, ncc intrat , nec intraturus omnis,qui est indignus,
et superbus , et impurus . Hucusque de vno diximus, modo de duobus di-
cturi sumus .

4. Quot substantiis eonstat homo l Duabus substantiis constat homo ,

imaginc , et similitudine Dei factus, id est , anima tantum , et corpore,
sed in his duabus substantiis in vnum inter se coniunctis , muJtae viden-
tur esse species . ln corpore etenim humano- nouem sunt mensurae sine
dubio compositae id est 1111. principales , quae sunt terra , aqua , aer, ignis ,
:

et aliae quinque subsequenter species, id est , sal , foenum , flores , lapi-

des,nubes,et vt in melius de his omnibus intelligas , lege sic terra in :

homine est crassitudo , et grauitas carnis , aqua autem sudor , et saliuae .

Aer vero ipsa anhelatio humida , frigida , atque calida , spirans per os,
et nares. lgnis in homine , qui in stomacho coquit cibos, et in calore
 ,.

LIBER DE NVMERIS. ?99

sanguinis , sal in salsitate sanguinis , et sudoris , et lacrymarum , et vrinae,
quia haec omnia in homine salsa sunt Foenum autem in capillis , et pi- .

lis ,flores in varietate oculorum , lapides in grauitate , et duritia, quia la-

piJes ossa terrae dicuntur. Nubes instabilitas mentis, et cogitationum

Et de his nouem mensuris compositum corpns , et compaginatum ossibus
maioribus , et minoribus constitutum, coniuncturis principalibus numero
ccclxv. Aliis vero minoribus vix inuenitur numerus . Similiter et venis
principalibus ccclxv. , minores vero venae innurnerabiles sunt Neruis quo- .

que , et sanguine , carne , et cute, medullis , cartilaginibus , capite, et cere-

bris tribus , primum vocatur memoria , secundum sensus , tertium appel-
latur motus Sensibus v. id est , visus, auditus, odoratus, gustus , ta-
.

ctus . Aetatibus vero vi. , id est , infantia , puerita , adoiescentia , inuen-

tus , senium , senectus Infantia , quae vn. annis finitur, pueritia , quae xim.
.

annis terminatur , adolescentia, quae xxviii. annis protenditur Iuuentus , .

quae l. annis finitur . Senium , quae septuagesimo anno concluditur. Se-

nectus vero,quae annorum temporibus, et numero non expletur,sed la-
bore , et dolore, et morte In homine itaque x. sunt fenestrae fabrefa-
.

ctae . In prima fenestra verba profert , aerem suscipit, et spirat , cibos su-
mit , et gustat, in duabus fenestris videt procul , ct prope , in duabusaliis
odorat , et spirat . In duabus aliis inferioribus necessaria corporis foris
ministrat In decima fenestra vmbilicus nominata ventrem ornat. Homo
.

vero habet in corJe intellectum , et cogitatum, consilium , et timorem ,

in splene risum , in felle iram , in iecorc amorem , et flatum , et leuitatem
in cursu , et natanJo Naturaliter his omnibus , et aliis multis , quae cau-
.

sa breuitatis praetermitto, hominis cornus constat . Natura vero ciusdem

corporis mi. in se gerit diuersitates fd est , esurit , sitit , concupiscit
.

r
soporat V sus ergo huius naturae im. rcbus expletur , id est, manducan-
.

do , bibcndo , generando , dormiendo . Haec corporis ratio breuiter dicta :

nunc autem animae origo dicatur .

j. Anima res^vnde animae fianti QuiJ ipsa

c/uid estiet si est aliqua
est,quoJ nomen eius,quem vsum , an non ? si
in rebus conJitis. Viuit
viuit , quid confert vniuersitatis affectibus ? be;.tamne vitam ducit, an
miscram QuiJ ergo anima est l Caclum non est , neque terra , neque aer s
.'

neque ignis , non aqua, uon Deus,non siJera , non de anima putris , ne-
que matris venit , vt multi aestimant Non visus , non auditus, non 0J0-.

ratus , non gustus , vel alia cetcra , quae memorare longum est , quae sunt
in cac!o,siue in terra , quod anima non est Vnde ergo anima ex Deo .

data cst , cx nihilo facta , et a Deo crcata , vt ipse Dominus per Isaiam
dicit : Omnem flatum ego Jeci,id est , omnem animam : et in Ps.lmo si-
militer ait : ^ui finxh corda eorum , id est , animas , quia cor-
sipjllatim
da hominum candelabra aaimarum sunt QuiJ itaque est anima , breui-
.

ter dicenJum est : quod Deus tacuit in suii scripttiris . Anini.i vero est
vita rationabilis, et sensibilis , viuificans spiritualitcr , et inuisibiliter , et
mirabiiiter orania viscera , &'c merabra totius corporis intus , foris ius- v
su sui Crcatoris , ct miro moJo miniscrans quinque corporis sensibus, quia
4oo A P P E N D I X XX I.

per oculos .videt , per aures audit,per nares odorat,per gusttim discernit
sapores , per tactum tota merhbra regit ; quae quadrimoda ratione spiri-
tualiter subsistit , id est , sensu , sapientia , cogitatione , voluntate . Sensas
pertinet ad vitam , sapientia ad intelligendum , cogitatio ad consilitim,
voluntas ad defensionem . Anima etenim dum vna res est , multas species,
ct ornamenta ita in se habet Qiiae dum spirat , spiritus est , dum sen-
.

lit,sensus est,dum sapit, animus est 3 dum intelligit mens est , dum re-
cte discernit , ratio est , dum consentit, voluntas est , dum recordatur , me-
moria est , dum membra vcgetat, anima est , dum bene viuit, imaginem
Dei habet , dum bene ornata, Deo ,.et angelis placita, dum virtutibus bo-
nis plena , Trinitatis est cathedra. Ornamenta vero animae haec sunt Per .

auditum credit , per desiderium quaerit , per sapientiam inuenit , per ora-
tionem petit , per gratiam accipit,per humilitatem custodit , per miseri-
cordL-.m occurrit , per benignitatem indulget , per doctrinam acquirit,per
poenitentiam componit , per exemplum puichra , per scientiam lucida , per
zelum bonum libera,per mansuetudinem plana , per prudcntiam cauta ,
et clara,per simplicitatem sincera,per stabilitatem sobria , per iustitiam
recta, per patlentiam longanima , per obedientiam parata, per actionem
munda , per spem tensa , per abstinentiam temperata , per castitatem san-
cta , per gaudium spirituale laeta, per confessionem aperta, per martyrium
ornata , per vnitatem catholica, per concordiam pacifica,per dilectionem
proximi larga , per charitatem Dci perfecta Haec sunt ornamenta ani- . .

mae Necessitates corporis istae sunt,in fame cibus , in siti potus , in la«
.

bore requies, in fatigatione somnus,in delectatione , et taedio carmen ,

in dolore salus , in imbecillitate virtus,in timore refugium , in tenebris
lumen,in bello pax , et alia multa , quae modo causa breuitatis longum
est dicere . Sicut sine his itaque necessitatibus caro humana non potest
feliciter viuere , ita anima sine suo nccessario non potest in corpore per-
fecte stare Cibus namque animae est praeceptum diuinum , potus eius
.

oratio pura , balneum eius ieiunium legitimum , vestimentum eius eleemo-

svna de propria substantia , organum eius laudatio Dei assidua , requies
eius pcrfecta paupertas , salus eius corporis infirmitas, refugium eius pura
poenitentia, pax eius charitas plena . O homo , quicumque es , his duabus
substantiis , vt praediximus, constitutus, id est , corpore , et anima , imi-
tare Christum , et sanctos Patres ,
qui te praecesserunt ; disce humilita-
tem a Christo, deuotionem ex Petro , charitatem ex Ioanne, obedientiam
de Abraham , hospitalitatem de Lot , longanimitatem de Isaac , tolerantiam
de Iacob , patientiam de Iob , castimoniam de Ioseph , mansuetudinem de
Moyse , constantiam de losue , benignitatem de Samuel , misericordiam de
Dauid , abstinentiam de Daniel , eleemosynam de Tobia , theoricam ex He-
li , actualem ex Pau!o ,
poenitentiam lacrymosam ex Maria Magdalene ,
puram confessionem ex latrone , martyrium de Stephano , largitatem de
Laurentio .

6. De superbia , et inuidia Duas

. esse radices pestiferas , et mortife-
ras omnibus viuentibus , dubium non est . A quibus omnis iniquitas , et
omnis
 ;

LIBER DE NVMERIS. 4 oi
omnis impietas, et omnis calamitas, ct omnis crudelitas, et omnis tem-
pestas,et omnis dolor , et omnis plaga , et omnis poena , et omnis mor-
bus,etomnis mortalitas , et omnis tribulatio , et omne malum , quod-
cumque et in caelo , et in terra,etin inferno inueniris, et sentiri pot-
est , ortae sunt , vna radix vocatur superbia , altera appellatur inuidia.
Qiiis enim de sapientibus, et Scripturas intelligentibus ignorat , superbiam
esse radicem , et reginam omnium malorum , Scriptura attestante , et di-
cente Itlitium omnis peccati superbia'. Per ipsam enim primitus angelo-
:

rum princeps per Deum , qui Lucifcr tunc vocabatur, et quasi signaculura
Dei viui videbatur , de throno altissimi,et de altitudine caeli , et de illa
magna , et sancta ciuitate , quae vocatur visio pacis , in qua sunt nouem
ordines angelorum , ipse cum decima angelorum parte ifl inferni tartara
profectus est . O
tam crudele , et tam malum incredibile ! Ipse durissi-
mus draco sui deceptor , et mortis inuentor , in ipsa sua inuenit proie-
ctione mortis omnium secundam radicem
quae appellatur inuidia Sic , .

enim sacra scriptura ait ; Inuidia diaboli mors

intrauit in orbem terra-
rttrii . Hoc ergo modo pcr inuidiam primum intrauit peccatum , et per
peccatum mors originem traxit , id est , suggestione iniqua crudelissimi
inimici orta fuit. Ex iniqua suggestione praua cogitatio intus erupit , pra-
ua autem cogitatio delectationem p*eperit , delectatio consensionem , consen-
sio actionem , actio consuetudinem , consuetudo necessitatem , necessitas
malam mortem , mala mors perditionem Suggestione itaque diaboli per .

serpentem Eua seducta est , et sic primus homo Adam p.r Euam seductus
praeceptum Creatoris sui transgressus est,et in ipsa transgressione labo-
rem , et mortem inuenit , et semini suo post se ipsa dereliquit . De quo
labore , et morte sic Deus ad Adam dixit : In sudore vultus tui mandu~
cabis panem tuum : et iterum ait : terra es
Et Scriptu- , et i>; terram ibis .

ra hoc affirmans , ait Sicut mors in Addm data est , ita dominabititr irt
:

omnibus filiis eitts Labore ergo,et morte , et miseria , et corruptione

.
,
et male Jictione inuentis , ct aliis innumcrabilibus progeniei suae derelictis
.
ipse cum semine in tenebris , et cruciatibus a die mortis suae in prima
aetate mundi vsquc ad resurrectionem Christi detcntus est .

7. Duas vias vitae , et mortis in hoc scculo esse , dubium non est
vna , pcr quam feliciter pergunt sancti , altera , per quam p :ccatores se
ipsos perdunt, de quibus viis in primo psalmo Sniritus sanctus sic ait A/o- :

uit Dominus njiam tuttorum , et iter i„ipioritm peribit . Via sanctorum Do-
minus ipse, sicut ipse dixit ; Ego sum via , et veritat , et vita ; via autem
pcccatorum tenebrae mortis , vt in Psalmo legitur Fiat via illorum 3 id :

est peccatorum , tenebrae , et lubricum

, Via sanctorum fides catholica , .

via peccatorum infidclitas praua , via sanctorum spes recta , via peccato-
rum arida desperatio, via sanctorum charitas perfecta, via peccatorum
iniquitas odiosa , via sanctorum diligentia mentis , via peccatorum negli-
gcntia cordis , via sanctorum timorDei,via peccatorum transgressio man-
dati , via sanctorum voluntas bona, via pecc.tortim
cupiditas .\\.i\.\ , .1.1
saactorum oratio assiJua,via peccatorum verboeitas malu , via sanctorura
Torn.ru. E ce
 402 APPENDIX XXI.
confessio fragilitatis, via peccatorttm excusatio iniquitatis, via sanctorum
simplicitas pura, via peccatorum obscuritas tem;brosa, via sanctorum pa-
tientia stabilis, via peccatorum instabilitas temporalis , via sanctorum hu-
militas vera , via pcccatorum elatio inquinata , via sanctorum abstincntia
temperata, via peccatorum nimietas dissoluta , via sanctorum castitas san-
cta , via peccatorum luxuria immunda , via sanctorum sobrietas formosa,
via peccatorum ebrietas crapulosa , via sanctorum largitas dandi , via pec-
catorum auaritia seruandi , via sanctorum taciturnitas silendi,via pecca-
torum loquacitas vapulandi (sic), via sanctorum commemoratio boni,
via pcccatcrum obtiuio Dei , via sanctorum lectio sancta,via peccatorum
murmuratio praesumptiosa (sic),via sanctorum iustitia a et veritas,via
peccatorum men.lacium , et prauitas , via sanctorum concordia pacis , via
peccatorum dkeordia dissensionis, via sanctorum in omnibus gratias age-
re , via pcccatorum semper despicere , via sanctorum zelus bonus in amo-
re Dei, via pcccatorum zelus malus,et amor mundi , via sanctorum mon-
stratio bona, via peccatorum ostensio mala, via sanctorum thesaurizare
in c.eo, \ ia peccatorum absconsio in imo, via sanctorum humilitas Chri-
Sti,via peccatorum superbia diaboli , via sanctorum amor vitae futurae,
yia pcccatorum amor vitae periturae ; in vna tollitur , quod hic diligitur,
in altera,quod amatur , sempcr habetur.
8. Duos etiam infernos in Scripturis legimus ; vnus in terra , in quo
probantur sancti 3 alius sub terra , in quo damnantur daemones , et impii :
etsi vno nomine nominati sunt , miiltum inter se distant , in vno nam-
que labor , et requies , in altero semper miseria, cui non est finis . In
inferno sanctorum compunctio salutaris , in inferno peccatorum cruciatus
poenalis , in infcrno sanctorum poenitentia vera , in inferno peccatorum
poenitcntia sera , in inferno sanctorum abremissio pia 3 in inferno pecca-
torum damnatio iusta,in inferrfo sanctorum probatio cum consolatione ,
in inferno peccatorum poena sine intermissione , in inferno sanctorum af-
flictio , et refcctio, in inferno peccatorum scmper cruciatio , in inferno
sanctorum spes muneris accipiendi,in inferno peccatorum desperatio poe-
nae finiendae,in iuferno sanctorum suauitas iugis , in inferno peccatorum

grauitas sustinendi , in inferno sanctorum timor cffensionis , in inferno

peccatorum vindicta transgressionis , in inferno sanctorum labor , et re-
quies,in infcrno peccatorum iniuria semper poenaIis,in inferno sancto-
rum visitatio inftrmi , in inferno peccatorum obliuio visitationis, in in-
fcrno sanctorum fletus poenitentium , in inferno peccatorum lacrymae , et

stridor dentium,iri inferno sanctorum nox , et dies , in inferno peccato-

rum tenebrae exteriores , in inferno sanctorum probantur boni , in infer-
no peccatorum puniuntur praui , in inferno sanctorum ignis videtur,.et
'ministrat , in inferno peccatorum habetur , et cruciat 3 in inferno sancto-
rum custodiunt angeli,in inferno peccatorum cruciantur aduersarii, in
inferno sanctorum gratia , benignitas , et misericordia , in inferno peccato-
rum amaritudo , ira , et indignatio, in inferno sanctorum adiuuantur san-
«tijin inferno peccatorum damnantur daemones 3 et impii } in inferno saa-
 ' ,

LIBER DE NVMERIS. 403

ctorum boni, et mali (sic),in inferno peccatorum nihil habetur boni
jn inferno prauorum non cst finis malorum, in inferno sanctorum spcs
est regni caelorum .

9. De Ebrietate
. Duas res reperi , et eas multum noui in humana
misera vita multum sibi contrarias vna vocatur ebrietas , altera appdla-
:

tur sobrietas , de quarum contrarietate pauca breuiter dicam ebrietas sa- :

tis inutilis est , indigna res in viris , impudica in feminis , contumeliosa

ia seruis , reprehensibilis in sacerdotibus , dignitatem perdit in regibus
veritatem obliuiscitur in iudicibus , misericordiam delet in ditiitibus, ma-
]os mores motat , hominem totum conturbat , inimicitias memorat , caedes,
et clades concitat , patricidia inter parentes praeparat , rixas suscitat,sa-
nos amentes facit , sapientes stultos facit, sobrios insensatos reddit , abluit
memoriam , desecat sensum , negligit mentem , confundit intellectum , con-
citat libidinem , implicat sermonem , corrumpit sanguioem , violat visum
,
obdurat aures , strepitat risum , turbat viscera , clainat inhoncste , non lo-
quitur recte , humidat ( vel httmectat ) cerebrum , flagitat somnum , debilitat
membra , impedit mysteria , siccat gulam , dissipat medullam , promittit
vespere , et mentitur mane , maculat corpus , et animam , et omnem exter-
minat salutem .
10. De Sobrietate . Sobrietas vero in omnibus vtilis est , bona est in
caeIo,et in terra, bona est in via simul ,et in patria , continet iuuenem ,
honorat senem , longeuit (sic ) vitam , ditat heredem , faecundat prolem ,
augct honorem , dignitas est in viris , pudicitia in feminis , gratia in seruis
,
decor , et laus in sacerdotibus, gioria, et yictoiia in regibus, veritatem
ostendit in iudice, patientiam in paupere, largitatem in diuite , bonos mo-
res admouet , hominem totum conseruat , amicitias innouat, rixas miti-
gat , discordantes concordat , sanos serenat
sapientes ornat , stultum eru-
,

dit,sobrium custodit , retinet memoriam , illuminat corda , sincerat men-

tem , acutat intellectum , hilarat faciem , continet vultum , contemnit libi-
diaem , superat vitium , aures aperit , exonerat cerebrum , tacet tempore ,
loquitur recte ,curat venas ,confirmat sanguinem , irrigat ossa , nutric me-
dullam , roborat membra , fruitur somno , apcrit visum , reprimit risum,
ostendit niysteria per pauca verba, rarus scrmone , fidelis opere ; mun-
dat corpus simul,et animam,et omncm custodit salutem .
11.. De pace ,et discordia . Duas alias vidi vcraciter , quae multum in-
ter se distant sibi ,
quarum vna si sola regnasset , et alia opportune non
vcnisset , nullus hominum feliciter vi.vissct , de quibus pauca dicere volo,
quia ad alia festino modo Discordia vocatur vna , ct pax vocatur ake-
.

ra. Discordia multum timcnda , ct omni christiano valde fugienda quae

,

hiec facit de filiis Dei filios diaboli , de amicis inimicos , de fratribus ad-
:

iKTsarios, ex qua susurratio, querela , furor, et ira , controuersia , et men-

dacium , iuramentum , et periurium , laesio , et scandalum , dolus , et inui-
dia , liuor , et homiciuium Nihil aliud est discordia , nisi separatio pacis,
.

et disruptio vnitatis, disciplina diaboli,via mortis perditio vitae, COn-

,
iraciio maodatoram , matatio sensuS dispersio intellectus , dotnus diaboli,
}

E c e 2
 ,

404 APPENDIXXXI.
semita inferni , expectatio poenae, expulsio^indulgentiae, subuersio disci-
plinae, despectio charitatis, suppressio humilitatis , motatio animi , contur-
batio membrorum , malum lethale, venenum serperitis, morsus viperae , fia-
tus basilisci , vomitus reguli , conclusio regni , apertio inferni ,inimica Dei
amica diaboli .

12. Pax vero non sic agit , quia Deum homini, et hominem Deo pro-
ximum facit ; ideo pax vera tenenda est , et omnibus christianis corde ,
et corpore conseruanda est Dulcis namque , et nimis valde diligenda, ta-
.

lis magistra , quae facit miracula multa , et miranda , est , quae facit de fi-

Jiis diaboli rrios Dei , et de inimicis amicos , de aduersariis fratres , de ex-

traneis propinquos de alienis domcsticos; ex qua sinceritas, et simplici-
,

tas , mitigatio, et lenitas , mansuetudo, et indulgentia , planities , et veri-

tas , taciturnitas, et iustkia, stabilitas, et patientia, dilectio , et tutio (sic),
auxilium curatio. Nihil aliud est pax, nisi domus Dei;sicenim ipse
, et
Deus dixit suis }'acem meam do vobh , pacem relinqao vobh .
discipulis :

Qyid aliud pax,nisi propinquitas Dei , gr.uia Dei , et coniunctio Dei , va-
letuJo sensus , acies intellecrus, domus FXi , semita regni, praemiorum ex-
pectatio , diligcntiae collectatio , rigor disciplinae, perfectio charitatis, cir-
culus huinilitatis clypeus tranquillitatis, continentia principatus , membro-
,

rum serenitas : O si me licuisset plenc , et plane pacem pronunciare mul- !

tas lineas debui digitis scribere ; superat cnim omnem sensum Cuius vi- .

talis dulcedo melliflua apertio regni , conclusio inferni , amica Dei,inimi-

ca diaboli , felicitas est in vita praesenti , gaudium , et Jaetitia in vita
perenni .
i j. Duobus modis vera poenitentia dignoscitur , primus modus est com-
missa deuotis-ime , et largissimis lacrymis deflere poenitere . Secun-
, et
dus modus est , deflenda , et poenitenda iterum non admittere . Poeniten-
tia dicta est quasi quia homo in sc punit , quod male com-
punitcntia .,

misit Seruo Dci tanta recordatio esse debet peccati,vt ea, quae gessit,
.

semper Jacrymis defleat. Nihil autem peius , quam culpam cognoscere, nec
deflere ; duplicem cnim habere debet fletum in poenitentia omnis pecca-
tor , siue quia pcr negligentiam bonum non fecerit,seu quia malum per
audaciam perpetrauerit . Quod enim oportuit , non fecit , et quod agere
non oportuit", id gessit . llle poenitentiam digne agit, qui reatum suum
satisfactione Jegitima plangit , condemnando scilicet , ac deflendo , quae
gessit , tanto profundius, quanto extitit in peccando procliuior Magna enim .

est virtus lacrymarum , quae sine voce , et verborum sonitu impetrant ve-
niam , quam pro culpis postulant Petrus namque Jacrymas prorupit , .

jaihil voce precatus est Inuenio enim , quod fleuerit , non inuenio , quid
.

dixerit, Lcrymas eius lego , satisfactionem eius non lego . Recte plane Pe-
trus fJeuit , quia quod defleri solet , potest excusari , quoJ defendi non pot-
est,ablui potest . Lauant enim lacrymae delictum , quod pudor est voce
confiteri ; lacrymae ergo verecundiae consulunt in flendo , et saluti , non
«rubescunt impetran Jo , ct impetrant , quod recte postulant in rogando .
14. Lacryinae , inquam , tacite quodammodo procedunt , veniam postu-
 ,
,

LIBER DE NVMERIS. 405

Jant , et merentur , causam non dicunt , et misericordiam seouuntur : Ja-
crymarum vtique vtiliores sunt preces quam sermonum , quia sermo
, irt

precando fortasse fallit , Jacrymae omnino non fallunt. Sermo enim

in-
terdum non totum profert ncgotium , Iacrymae semper produnt affectum .
O Jacrymae , quam dulces, quam forces, quam pretiosae , quam suaues e-
stis in vberibus matris poenicentiae Sicut enim pia mater ministiat de
.'

pcctore Iac infanti , sic pia pocnitentia de cordis compunctione lacrymas

porrigit poenitenti . Mater lactat infantem , vt crescat, poenitentia lacry-
mat poenitentem, vt reuiuiscat , mater optat infanti, vt vita veterescat,
( poe;/Ite>/t:a) poenitcnti , vt nullo malo senescat . Mater non omnibus
optat vitam , poenitentia omnibus optat salutem O poenitentia , magna
.

sunt vbera tua , vino compunctionis plena,quibus reos recreas, lapsos re-
Jeuas , fugientes reuocas , confiactos confirmas , morbidos mundas, Jeprosos
Jauas , infirmos roboras , tristes laetificas , desperantes confortas , vulnera-
tos sanas , laceratos ligas, perditos reparas , in peccatis mortuos suscitas .
O poenitentia quid dicam de te ? Jaudare enim non valeo, vt volo , quia
! .

pretiosior es auro obryzo Per te enim mors destruitur , et diabolus fu-

.

gatur , per te vita inuenitur , et Deus reperitur , per te infernus claudi-

tur , et regnum inuenitur llle itaque poenitentiam
. dignam agit, qui sic
praeterita deplor.it , vt futura iterum non admittat vulnus enim itera-
:

tum tardius sanatur. iteratio peccati graue malum , sicut morbus saper
morbum veniat,sicut imber super imbrem occurrat ; nam qui plangit pec-
catum , et iterum admittit peccatum , quasi siquis lauet laterem crudum,
quem quanto magis Jauerit , tanto. amplius Iutum facit Nulkis itaque de .

Dei bonitate dubitet, nuilus de Dei misericordia desperct , veniam corde

quaerat,et rccipiet Corpore , et mente poeniteat , et Deum ad miseri-
.

cordiam prouocet Dauid post cuJpam psalmum cantauit , et regnum non

.

perdidit , et veniam inuenit . Manasses rex impius coram Domino fleuit

et sibi , et populo pacem acquisiuit. Zachaeus in arborem ascendit , et sa-
lutem inuenit . Maria lacrymauit , et veniam meruit, Petrus amare fleuit,
et gratiam non perdidit , et veniam impetrauit Latro io vno sermone
.

cum Christo paradisum intrauit Longinus lancea latus Saluatoris aperuit ,

.

et non tantum veniam inucnit , sed episcopatus honorem , et martyrii glo-

riam , ct coronam habere meruit .

15. Duobus mandatis tota Jex pendet , et prophctae , id est , dilectio

Dei totis viribus corporis , ct animae , et dilectio proximi , sicut semetipsum .

Duobus modis creditur, id cst , perfecta fide, et perfecta operatidne Duo- .

bus modis crux portatur , 1 cst,quum per abstinentiam afflcitur corpus

i

aut per compassioncm proximi affligitur animus Duobus modis Jocutio

.

diuina distinguitur, id est , aut per semetipsum Dominus loquitur , aut per
creaturam angclicam verba formantur .
16. Duo in hac vita sunt geriera iustorum , vnum videlicet bene vi-
ucntium , sed nulla docentium , aliud vero recte viuciitium , ct eadem re-
•ta docentium . Duobus' modis percussio diuina intcIJigitur , id cst , in bo-
 .

4 o<J A P P E N•
D I X XXI.
nam partem , qua percutimur carne , vt emendemur anima , et mente,al-
tera,qua vulneramur conscientia ex charitate , vt Deum ardentius diliga-
mus . Duobus modis Deus respicit in homines , id est , vel ad veniam , vel
ad vindictam ; ad veniam , sicut respexit Petrnm , ad vindictam , sicut in So-
domam , et Gomorrham .

17. Duo latrones cum Christo

crucifixi sunt , id est , Dismas a dex-
tris Gestas a sinistris Alia nomina Iatronum Chacham , et Chamna . Duas
, .

filias Lot habuit , filius fratris Abrahae , quarum vna vocabatur Adach ,

quae peperit patri filium nomine Moab , de quo Moabitae orti sunt Al- .

tera vero,quae vocabatur Moach , quae et similiter patri suo peperit fi-
Jium nomine Ammon , de quo Ammonitae exierunt . Hi duo filii non si-
ne culpa nati sunt , quia pater filias vxores habuit , et hoc non voluntas,
sed ebrietas fecit et ita culpa miro modo est facta , vt pater filias vxo-
:

res haberet,et sorores matres fratribus factae sunt , et filii matribus fra-
tres fuerunt ,quia de semine patris filiae natae sunt , et de semine iterum
patris in filiabus filii sunt procreati et ideo hacc progenies magnam ma-
:

Jedictionem meruit , quae vscjue ad decimam generationem in ecclesiam

Dei non intrauit Et tamen Ruth Moabitida bona femina fuit , quae in
.

generationem Christi partem habere meruit Ipsa enim mater aui Dauid .

fuit DauiJ namque filius lesse , lesse filius Obeth, Obeth filius Booz , et
:

mater eius Riuh Auus enim pater patris est

.

18. Duos filios Isaac habuit; vnus Deo reprobus,et alter electus fuit .
Sic enim Scriptura ait I,;cob dilexi , et Esau odio habui
: et hoc non si- :

ne causa,quia ambo filii boni patris,et ambo vterini in vtero bonae ma-
tris , et tamen clectus supplantauit reprobum in vtcro matris , et primo-

cenita ei rapuit,ct benedictionem patris , sed ideo hoc voluit Deus ita ,

quia omnes electi de Iacob sunt orti et de semine eius , et, tamen repro.
bum non dereliquit Deus, quia lob et Dei seruus , et rex ortus est ex
genere cius Et ideo hoc breuiter memoraui , quia mali de bonis, et boni
.

de malis oriuntur Mali de bonis , daemones de angelis , boni de malis ,

.

sancti de gentibus. Mali de bonis, Ismael de Abraham , Moab , et non Am

de Lot , boni de malis, Abraham de Chaldaeis . Mali de bonis , Dathan ,

et Abiron de Leui , Ophni , et Phinees de Heli .

Boni de malis , Ruth , ac
Moab , et Raab de Chanaan Mali de bonis, quod ante dcbui dicere Cain
. ,

de Adam ct de NoeCham Bonus de malo , lonathan de Saul

,
. Malus de .

bono,Absa!on de Dauid . Quid plura dicam f Sic enim erit vsque in fi-

nem , et debonis mali , et de malis boni ; quum autem venerit , qui solus
bonus est , bonos a malis segregabit .

19. Duos viros adhuc viuos legimus sed vbi sunt viui , et absconditi,:

ncscimus Vnus ab Adam

. septimus , et Enoch nominatus , alter vero Elias,
qui vsque ad caelum in curru igneo est raptus;de duobus breuiter dixi-
mns , tamen satis , quia ad tres festinamus .

20. Tres persoxae Trinitatis , in vna potestate , et maiestate , Pater,

Filius ,et Spiritus sanctus , quae tres personae apud hebraeos sie vocantur
dbba , Be» } Ruba . Apud vero graecos Pater , Bar , quornojo autem gras-
 . . . . :.

LIBER DE NVMERIS. 4o7

ce Spiritus Jicitur, adhuc non inueni Illi tamen dicunt Ageos , cjnod la- .

tine sonat Sanctus. Abba pater, Beu filius , Rttba Spiritus sanctus Pater .

tamen graecum est , et Jatine sonat genitor Bar graece , filius latine Tri- . .

nitas itaque dicitur propter personarum diuersitatem , Vnitas vero proptcr

inseparabilem deitatis substantiam Pater dicitur, eo quod habeat filium ,
.

et omnis paternitas, quae in caelo , et in terra est , in eo , et ex eo nomi-

natur Fiiius dicitur,eo quod habeat patrem , Spiritus vero sanctus , eo
.

quod a Fatrc , et Filiti procedit Deus dicitur propter potestatem , et di-

.

Jectionem , Dominus dicitur proptcr dominationem , Omnipotens dicitur ,

quia omnia potest , cui nihil impossibile est Et si Deus omnipotens est , .

quid est,quoJ non potest. Id est , non potest falli , non potest mori , non
;

potcst peccare Per Patrem viuimus , mouemur , et sumus, per Filium ra-
.

tionem , et scientiam , et intellectum habemus , per Spiritum sanctum Jo-

nis bonis omnibus- illustramur Tribus modis Deus dicitur , id est , essen-
.

tialiter , vt PauJus dicit , qui est benedictus in secula Nuncupatiue, vt .

Doininus Moysi dicit Coustitui te iu Dettm Pharaoitis False, vt dicitur

: .

Dii , qui rto/t feceruttt caelum , et terratn , pereaut Tres res in principio .

creauit Deus , id est , angelos , et . et informem materiam Desuttt aiia .

. . .

APPENDIX XXII.

Glossae in sacrarn Scripturam ex codice veteri

I. Archiuii Vaticani

Cap. i. O
piritus Dei ferebatur - prouiJentia qualiter cuncta creassft Fiat . Genesis
lux - ipsa est , quae postea in vasa caeli , hoc est , sidera diffundebauir
Dixit - per verbum suum fecit . Mane - initium creaturae . Vespere • finfs
eiusJem Imaginem , iimilitudinem ~ imago eminet in spiritu hominis: si-
.

militu lo in bonis operibus .

2. Patrarat - perfecerat Paradisttm - duo sunt : vnum terrenum , vbi
.

Adam fuit , altcrum caelestium . Ligtiura ititae t lignum scientiae - in cu«

stoilia praecepti scientia erat boni Boni ,ct mali - in transgrcssione scien-
.

tia crat mali . Bidellium - in aibore colligitur, et cst pigmentum . Lttilat~

hoc est proprium nomen terrae
3. Perizomota - fiemoraJia Vertatilem - vibrantem . Versatilis dicitur .

pro co , quod quandoqu.* venisset tempus , vt etiara remoucri potuisset

Cap. i. Genesis . De his glossis con- patrarat . Fortasse legenJum vmts icr-
«ulc Iiidoriiina cap.65. nuin. j8. et seqq. renus alter caelestis
. . .Glossai . 1

Incipit codex , Dei fercbatur : fortasse vitae etc. possent aliter orJinari , seu
deincie legendum prouiAens qualiter . transiici Vulgita habet bdellium
. s -I :

Scnptum erat creasse pro creasiet . In- apuJ (.criptores medii aeui reperitur bi-
tcrpunctum erat vcrb.nn suum . Fecit dellimn Prius fieri deberel mentio //;•-
.

mane .
ttitath, vt cst ia \'ulg.ita, *eu Lutl.it ,
1. In Vulgata e« plantautrat pro quam bdcllii
 . . .

403 A P P E N D I X XXII.
4. Concidit- mutauit colorem vultus sui . Sitt - si non sic . Maledict*
terra ia operibus tuis - hic non opera colencli , sed peccata exprimit . - Nwn
dicis . Eden - sacratissiraum ipsum paradisi locum interpretatur . Forro -
videlicet
6. Famosi - fama nominati . Habitauit i» terra Haid - in h^braeo habet
nodus instabilis. Laeuigatis - Iimpiditatis . Bitumen - genus gluti , alii pi-
culam alii resinam
, Tristega - tricamerata . .

7. Cataractae - fenestrae ln artipulo diei - initio diei 9. Dilatet Deus . .

Iapheth , et habitet in tabernaculis Sem - lapheth latitudo dicitur , ex quo

gentium nascitur multitudo : Sem , ex quo hebraei minores numero eie-
cti . Vegetat -confortat

1 1. Vr - ignis, vel lumen .12. Ulustrem - magnificum . 1 J. Itt oppidis - in

castris. i$.Trimam tri.nnem. AUrinsecus - separatim. Abigebat -expellebat.
•

16. Libet - secundum aibitrium tuum . Ferui - iracundus , indomitus.

18. Sata - nomen mensurae habet modium , et semis 19. Cubitum - passi: .

duo Vo.llauerunt • circumdederunt . Culminis - altitudinis

. Vim - fortitu- .

dinis httuitus - attendens .

.

21. Stirpi generi Nemus - Arborum ordo compositus, vel de silua .

.

22. Fariter -simul . Vepres - rumices . 25. Funeris -corporis ^uin • ma- .

gis , vel potius . Siclus - sex denarii Antrum speluncam .

- .

24. Uestrauit - diuidit , . Aio • dico Suscitati - interroga-

vel vendidit .

ti 2$. Hispidus
. - pilosus Frotinus- statim . Adultis - maturis . Gnarus-
.

expertus Edulio . - victu , esca , vel esu Paruipeitdens - pro nihilo habens
.

26. Arcersito - euocato Ferspicuum - manifestum . Coire - concumbe-

.

re , vel conuenire . ^uispiam - modicus aliquis. Seuit - irascitur Locuple- .

tatus -

4. Vulgata mahdictus eris super

In capiens modiitm , et semissem . Confer
tcrram haec verba ex cap. 3. huc
, nisi Isidorum 1. 16- Etymol. c. 26. , et Du-
translata sint , vbi Vulgata habet v. 17. cangium .

Maledicta terra in opere suo . Ex v. 9. 19. Intelligo verbum cubitum per-

c. 4. desumitur num , scilicet Num cu- tinere ad caput 19. v. 4. de duobus an-
stos etc. gelis a Lot hospitio susceptis , Priui au-
6. Scriptum nominata pro nominati . tem , irent cubitum non autem in-
quam :

Non apparet , quo pertinent verba habi- telligo quid innuat glossa, passi duo ,
,

tauit . . . instabilis . Obscurum est no- nisi legamus pasti duo .

dus in compendio literarum . Mox for- 24. Auctor glossae videtur in textu
tasse legendum Umpidatis . De voce tri- legisse distraxit , aut destraxit , mutato
stega vide Ducangium . i in e , vt fieri tunc solebat In Vulga- .

9. Exaratum erat vegetati . Pro eie- ta est destrauit , hoc est , sarcinas depo>
cti mallem
geniti . Transpositae sunt suit , a verbo desterno . Pro glossa /«-
glossae vege tat pertinet ad v. 13., di-
\ terrogati legerem interrogarttnt .

latet etc. ad v. 17. 23.Scriptum erat iesca Apud.Ro- .

13. Restitui in oppidis pro in opis in bertum de Sorbona male distinguuntur

rus. Discrimen tamen aliquod notari so- duae glossae Edulium - victus . Esca -
:

let inter castrum , castellum , et op- esus .

pidum . 26. In Vulgata scribitur accersito.

18. In glossis Roberti de Sorbona In codice legitur modicum aliquid . Ab
 GLOSSAE IM S. SCRIPTVRAM . acq
tattts ditatus- inuidia habentes
. Humo - terra Olim - in an-
Inuidentes - . .

tiquo Rcpererunt- inuenerunt

. lurgium - rixa Auctwn - inuentum . . .

27. Pharetrjm theca ad sagittas portanjas . Dudum - antea

- Conster- .

natus - indomitus Qrbabor - sine filiis . 28. Innixnw - incumbentem. 29.

.

K<jA?/ - sanus est . Hebdomadam - septem annis Copulae • coniunctioni . .

30. Edente -generante. Mandragoras - fructus similes pomi in illa her-

ba nascuntur,et habet duorum sexum , masculini , et feminini,et in ra-
dice ostenJit similitudinem , et est fertilis , et dicitur, qui eam eradicat,
non posse viuere . Experimento - exercitudine sciens . Dem - tradam Eur- .

uus - brunus Fopuleas - bidulaneas. Scrotinus - tardus

. .

5 1. Facultate - possibilitate biclitus - nobilis Foetus - portantes Ope>s - . . .

diuitias . Clam - occulte /Ibigeres - expelleres. Esto - etsi putaueris, vel

.

ecce si Necetur - occidatur Aequeo - non possum Depopulati - vastati.

. . .

34. Stupri - corruptelae virginitatis Scorto - meretrice . 35. Ceden- .

tes - obedicntes . htjans - degustans . 36. fld puteum iuramenti • ad aquam

fidci 37. Ditio:;i • potcstati
. Fomitem - incenJium , initium . Nitebatur - .

laborabat Foiymita - operis plumarii . Stacten - genus resinae pretiosae

. .

Acquieuerunt - consenserunt .

38. Diuertit - non conuertit . Opilio - Pastor ouium . Teristrum - H-

gatura capitis , vel synJones . 39. Arbitris - iudicibus Lacinia - ora vesti- .

menti 40. Fincema

. - butiliarius. Canistra - quae palmarum virgulis tc\i-
tur ad panes portandos 41. Conicctores - aestimatores bi culmo - in ca-
. .

Jamo , in stipula . Vredine- vento incendente . Demum postmodum Prae-

- .

inepto aliquo addita est glossa irascitur .

stauerunt . Sed multa huiusmodi ad me-
pro seuit , quod est a sero , non a sae- dium aeuum pertinent .

uio Sic etiam inepta est glossa inuen-

.
3,. In Vulgata est recedentes , nec
tum pro auctum . congruit glos>a obedientes . Extat vox
27. Sic legendum theca
, vel thecam cedentcs in Bibliis gothicis Toletanis . Vi-
pro /fgrt Indomitus fortasse
in vet. cod. de Prolog. cap. 65.
mcndum est 29. Pro septem annis iml-
. 36". Intcr glossas funeris , et quiu
lem septenarium . cap. 23. e\ar3tum erat in vet. cod. Ad
30. Glossam de mandragoris huc trans- putetim etc.
luii , quae in vet. ms. reperitur inter 37. Glossae nonnihil transpositae sunt.
cubitum , et vallauerunt , scilicet c.ip.19. Pro incendium, initium , fortasse legen-
Quae de mandragoris dicuntur, conferen- du 11 est incentiuum .

da sunt cum Etymol. cap. 9. 1. 17., ct 38. Parum opportuna est glossa non
CUin dict. Bibl. , ct commenr. Calmeti , conuertit De teristro , siue , vt in Vul-
.

ct diction. Vahnontis de Bomare Ple- . gata lcgitur , theristro confer Etymolog.

raque enim sunt fabulosa Vox bidula- . 1. 19. c. 25. , glossas Roberti de Sorbo-
neus non obuia est In Actis n.Iulii . na , et Ducan^ium Vet. eod. instantium .

t. 2. Vit. S. Vldanci Concidit sibi 1- : pro instantem .

culum d: Ugno bi.i.dlaneo . In additioni- 40. Ab aliis dicitur buticularius , seu

bus ad Ducangium coniicitur, legendu n buttelarius , seu bottellarius . Adisis Du-
betulaneus , seu betulaceus , a betula . Ex ^cangium verb. butta . Scriptum cst in
nostris vera signiilcatio cruirur
;z,lossis . vet. cod. tcxetur , et fortasse voluit au.
31. In vet. oas. Fetos - port.i:ues . ctor texitiir :

Mox pro vastati scribendum fuisset va- 41. Restitui in culmo pro tfl

Tom.lII. Fff
 .

#io A P P E N D I X XXI I.

sagum- praescientem Coniicere - aestimare . Alacie - exilitate corporis;

.

Squalore - sorde lndustrium - instantem . Segetes - semina .

.

42. jVutrtm prouidentiam , vel potestatem . Machinautur - argumen-

-

tantur. Molimur - cogitamus, vel tentamus. 45. Dilatio - admissio . 44. Au-
uri - sortiri Flagitii - peccati , vel mali , vel turpitudinis. 45. g)uaff-
.

tocius -ocius Soio -terra .

.

47. In aerarium-in thesaurarium Hemina - dimiJium sextarium . Se- .

rste- seminate . 49. Cerastes- cornuta serpens, flatu nocens . Emissus - e-

missus dicitur ceruus , quando ceruam sequitur Obiit - mortuus est . A- .

ream - terram arabilem . Rcsistere - effugere , vel contradicere .

Exodu Cap. 1. Ellesmoth hebraicej Exodus graece, Exitus latine . Lateris - te-
gulis non coctis de terra , et paleis efficiuntur . Mares - masculos . In-
:

grueretr irrueret .
2. Elegantem - pulchrum . Fiscellam - ponaer in niodum nauis Scir- .

feam - iuncinam bi carecto -

. loco palustri , vcl in marisco : alii canalem .

Fer crepidinem -per summitatem ripae Aluei - canajis in amne , vel si- .

nus aquae . Papy rione - papynis . Adultum- maturum , vel iuuenem .

5. Ruoi - spina , in qua rosa crescit 4. Instar - similitudo . Ab heri , et

.

n-'.d'::.s tertius - totum tempus praeteritum significat Impeditioris - impara- .

tioris . Diuersorio -receptaculo . It/ico -statim , vel mox // mpntem Dei- .

In montem Sinai Coreb , et Sinai vnum sunt . Sponsus sanguinis tu mi-

.

hi w-quia de sanguine meo natus es , vel quia circumcisus .

5. b xactoribus - ministris cu 11 vi exigentibus . 6. Adouai- Dominus .
Ergastulo - priuata custodia , vel carceres* Praesertim - maxime Fatrue- .

/e/#-filius patrui , vel filia 7. Colubfum - colubru n , et Jraconem pro

.

vno pcsuit Virga Aaron , et virga Moysis vna erat

. Arcana- secreta , .

vel occulta. Malefici - magicae artis inuentores . 3. Abigantur - expellan-

tur. Condixerat - conuenit , vel consensit. Statuit - decreuit Aggeres- .

lerrae tumulum . Sciuiphes - muscae mifltitissimae Abominationes aegyptio- .

rum - oues , quas coluerunt , et noluerunt manJucare.

9. Reuuis - recusas . Turgentium - tumentium Virens - viri de . Indura- .

uit- quia non emolliuit . 10. Corrodet- denunducabit , delacerabit . hensae-

47. Non reperitur verbum solo in 2. Mendum videtur ponaer pro pane-
Vul^ata extat in Bibliis gothicis pro ter.
: rium : exaratum etiam erat in domum na-
rae loco . Vide Prolegom. cap. 6,.For- uis , et niox plaustri vel in maris , quo

tasse/» thesaurum Vox hemina , nescio,

. alii . De marisco vide Ducangium .

ynde in hunc locum aduecta fuerit Ce- . 5- Obscurum est cum vim pro vi .

lebris est controuersia de libra panis , Glossae hoc loco praepostero ordine col-
et vini hemina in regtila S. Benedicti, locatae erant . Haec enim in ms. prae-
ie qua videri potest Ducangius in Dict. cedit alias capitis 4. , vbi in Vulgata le-
Confer etiam 1. 16. Etym. c. 26. gitur sanguinum pro sangisuiis
sponsttt .

Cap. 1. In Exudum Scriptum vide- . 6. Forte carccre .

tur Ellesmoth in Etymol.

: \ 6. cap. 1. 8. Glossa sustuit non videtnr ad hunc
in hoc eoiem nostro codice Elesmoth . Iocum pertinere nisi forte sit etiam hoc ,

ApuJ alios Veellescinoth . verbum explicatio verbi condixertt

 . . .

GLOSSAE IN S. SCRIPTVRAM. 411

spissae . n. hi solio - throno . Matiet -modice murmuret . Ostenta - prac
dicta signa
12. Coetum aedibus - in domibus, vel templis. ln
- conuentun. /;;

monumentuin memoriam
ritu , obseruantia . Indigeuis - ciuibus,
- iu . More -
vel qui ibi nati sunt Dimittit - permittit . Ceremonias - ritus sacrifican- .

di. Duduta - antiquitus , vel antea. Religio - sanctitas, bonitas , pietas .

Efferetis- asportetis
1$. Israel- proficiscentis . Columna - columna ignis , et columna nu-
bisvna esse creditur , ex altera parte ignea , et altera similis nubi . 1 j.
Qbriguerunt - coturnix , et perdix .
16. pilo - pistillo
, alio loco Iancea Gomor - mensura habens xn. sex- .

turiorum Scatere - ebullire , vcl efferbere . Alui - nutiiui , vel paui .

.

£^A/-ephi,et batus vnum sunt , mensura habens modios tres . 17. lur-
gata - rixata, vel iniuriam habentia . Pauxillum- modicum .
iS. Prasstolatur - obseruat , vel expectat Disceptatio - altercatio, ve! .

cont ntiojvel disputatio Tribuuus - qui super mille viros est . Strenuis- .

vtilibus, vel fortibus . 19. Iaculis- telis , vel sagittis actis, vel iactis. Clan-
gere -sonare Alicare - coruscare , fulgere. Perstrepebat- personabat . / au-
latim- pcr partes Prclixius - longius . Contestare - coniurare
. .

Zelotes-.... tttsontem- innocentem

20. Frustra - sine causa, sine .

ratione in vanum .21. Liberi - infantes

, Diis -id est, sicut do tibi De . .

industria - de instantia , de cura Coruupeta - petulcus , cornu petens .

.

22. Aceraos - tumulos . Segetes - messes Deferat - portet Condu- . .

ctum - congrcg. tum 2$. Solemnitatem - septem heb Jomadas a pascha vsque .

pentecosten Seueris - seminabis Crabrones- furrlones

. Vltroueus - spon- . .

taneus .

2j. Coucinnanda - componenda Ephod - stola linea , vel superhume- .

rakjVel dalmatica. Compingite - iungite . Oraculum - oracultuu , et pro-

1 1. Hic etiam inuersus erat ordo glos- blia toletana de industria .

sarum , vt saepe alibi . 23. In Vulgata hoc capite non est

12. Vet. cod. ritu obsertiantium , et seucris , sed seminabis v.io. , et semina-
postea vel ibi qui . ueris v. 16. vbi Biblia gothica serucris .

16. Forte sextarios Rcposui cphi . Vox mihi i^nota furrlones .

pro o:phi , quamuis in Eibliis gothicis 25. Pro antcranaglypham fortasse le-
Toletanis ita sit scriptum ocphi . gendum interanaglypham Pk-rique in- .

1 7. In Vulg. legitur iurgatus , et pau- n asile exponunt per anaglyphum , scul-

-

lulum pro pauxillum . In Bibliis gothicis ptum . Adisis Ducaogium . In glossis Ro-
etiam est pauxillum , et etiam
fortasse berti de Sorbona male duae glossae dis-
iurgaia : nam ibi est lapidabit pro la- tinguuntur, interrasilem - distinctam A- .

pidabutit naglyphgm - sculptam Sunt enim haec .

20. Deest glossa pro voce xelotes , tri.i nomina explicatio vocis interrasi-
quae in ms. vnitur verbo , siue glossae lcn) . Mox Legendum
videtur in modunt
comurare In Koberti glossis , xeiotes -
. caiamj , vt legitur in Roberti g!r
acmulator , vlciscens . Ibid. legitnr rotundas pro rorundc
21. Fortasse stcut diis pro sicut Jo siue rotunditas , vt est in nosiro m<.
tibi In Vulgata est per industriam l.i-
. .

Fffa
 . ;: . -.

4 i2 A P P E N D I X X XII.
pitiatorium vnum sunt , vbi audiebantur diui.ua eloquia . Interrasilem -
anteraoaglypham . Acetabula - acinarios . Phiatas-cn]yces minores. Cala-
mos - modum calami . Scyphos - calyces maiores . Sphaerulas - in modum
sphaer3e rotundatas .

26. Saga - vna Fibulas- hrincas, vel fibulas

tela in cortinis sum- . . A
mo vsqtte ad stimmum -a finem fine vsque
hiseretur - imponetur , im- in .

miscetur, includetur 27. Fuscinulas -tridentes Arula- vas aeneum qua-

. .

drangulum , in quo prunas portant . Caelaturis - picturis Paxiilos - genus .

mensurae /><z/#f nominatae . Contusum - contritum Oppansum velum - .

extensum , quo vndique pandatur .

28. Applica- iunge, congrega Fungantur - vtantur , obsequantur . Ra- .

tiouate- pannus in pectore quadratus . Cidarim - Cidarim s mitra , et tia-

ra vnum sunt /» margiuibus - in his summitatibus vcstimentorum
. yWtf- .

/«« puuicum - et mala granata vnum sunt , poma mirae pulchritudinis .

fortabil ifiiquitates - qui intercedit pro iniquitate . Pemiualia - femoralia
Femora-a. f.mine .
20. Arietes immaculatos - vnius coloris , non morbidos, non scybio-
sos , non laesos Lagana-Sa farina est , primum in aqua , postea in oleo
.

frigitur Initiaberis- sanctificaberis , quando redeunte tempore anni cun-

.

cta concludunt , mcnse septimo , quia aegyptii initium anni , et finem sic
fecerunt . Mactabis - occides Jecoris - hepatis Aruiuam -e.xungiam . Vi-
. .

talia - intra ilia . Expiaudum - expurgandum Iugiter - perseueranter . Hin .

maior sextariorum xvim. , minor vmi. Libandum - sacrificandum . 50. Li-

ba - sacrificia Summam - numerum. Recensiti - numerati . A/omen - pot- .

estatem . Obolus -scripulus semi . Labrnm - labium , et labrum vnum sunt :

vas aeneum quadrangulum , in quo lauantur sacerdotes . Zmiruae - cala-
mi . GW<2f -fistulae .

32«Callide - astute, caute ducere . ^uiuero - post reatum culpae .

3?. Papilionis - tentorii 34. Deiuceps - rursum , vel iterum . Aras - alta-
.

ria Lucus -et nemus vnum snnt et dictus est , quod minime transluceat .
. :

Aemulator - imitator , vel inuidens , vel sectator . Pepigi - pactum feci , vel
spondi . Foedus - pax perpetua , vel amicitia .
1$. Cateruam - turbam , multitudinem , conuentum . Prompto - veloci-

26. Libenter legam strincas , vel fi- retinent liba Rectius erit scripalus se-
.

blas : hinc itali stringa ,fibbia . Mox mi- mis , vel semiscripulus . Vide lib.16.Etym.
scebitur cap. 25. Pro xmirnae Vulgata exhibet
29. Vcrbum latinum est axungia myrrhae glossae Roberti de Sorbona
:

sed fortasse medio aeao scribebatur ex- x>nirrhae cum

interpretatione alii ca- :

ungia, ex quo hispani enjnndia . Confer la.mi , alii myrrhae resinam esse volunt .
Ducangium verb. exttdia . Explicatio . S .ipeUectilim - diuersae res
mensurae hin obscura est in vet. ms. 34. Vet. cod. dictus et quod forte :

eam ex aliis glossariis , sed in

restitui dictus eo quod . Infra legi poterit me-
glossis Roberti de Sorbona mendose Ie- lius spopondi .
gitur 8. pro vmi. , vt est in nostro ms. 35. Vulgata exhibet v. 5. et prono
30. Pro liba Vulgata refert libami- animo . Biblia gothica et prompto ttni-

na . Biblia goihica toletana cum glossis mo . In veteri libro obscurum est ver-
 : . ,

CLOSSAE IN S. SCRIPTVRAM .
413
«ate voluntatis , vel praeceps . testimonium in arca duas tabuias.
Postiit :

Slrmiilas -rotundarunt . Dextraiia- ampla sunt , et ante manicas portan-

tur . Abietarii - lignarii , abiete arbore . Poiymitarii - pro rocunditate ima-
ginis : polum , rotundum .

36. Necteretur- ligaretur. Compagem - iuncturam. Cyathos - viginti

vnum cocblearia faciunt 38. Ad plagam - ad iatus . Septemfrionalem - .

contra mediam noctem Australem - contra meridiem • Bracteas - laminas .

aureas subtilissimas . Excubabant - vigilabant 40. Sub tecto testimonii - .

tabcrnaculi .

Vagecra hebraice , Leuiticus graece , Ministeriaiis latine , quia ministeria Leuitlcus

sacerdotum in eoJem scripta sunt .

Cap. 1. Crepidinem - fundamentum 2. In ciibano - in camino , in fur- .

no Torres - asses Farris - genus frumenti 5. llia - Jatus propj inguinem .

. . .

Injicians - insi.lians . ^uodiibet - qualecumque . Coliyridas - cibus , quem

nos nebulam dicimus .

10. Sanctificabor in eis - Praesumentes punio Profanum - ilJicitum .

vioiatum , pollutum Lugubri - Hebili 11. Choerogrylius - bestia spinosa ,

. .

muior erinaceo Haiiaeetum - auis similis aquilae,sed

. maior , tamen mi-

nor vulture . Larum - auis maritima , habens vngulas ,

quasi accipiter. Bu-
bot/em- nycticon.x Onocrotalus - auis , quae sonitum facit in aqua , vel
.

pelicatius Porphyriottem - AJH auem albam similem cygno . Herodionem -

.

maior est omnibus ;:uibus, quia aquilam prehendit Bruchus - similis Jo- .

custae , sed maior Crocodilus - bestia in fluminc , similis Iacertae , sed

.

gr.jidis. Mygaie - similis chamaeleonti . Chamaeieon- similis Jacertae , et

bum praeceps , ac fortssse mutilus Iocus 3. De nebula pro cibo plura Du-
hic est Exemplar gothicum v. zj. ha-
. cangius
bet Obtulit etc. ad faciendum opus ta- 1 1. Nomina choerogrylli , ec haliaee-
berttaculi testimonii Vulgata noua Ob- :
ti ex Vulgaca nam in vec. libr.
expressi :

tulerunt etc. Paulo post praescitcric le- corrupta apparenc De voce cauannus .

gere cum
Roberti glossis rotundae sunt consulendus Ducangius Codex exhibet .

pro rotundarunt . Glossa pro polymita- auis qui , auem album Deest etiam ali- ,

rii ab aliquo alio videtur intrusa , quasi quid in explicatione Porpkyrionis . Glos-
a polus Exaratum erar in cod. imagini.
.
sae Roberti de Soibona referunt Por- :

36. YulgaCa compaginem : Biblia go- phyrion - auis purpurei coloris , vc no-
ihica compagem In vet. cod. esc signum . men significare videcur alii autem al- :

ponderis posc viginti vnum ; qualia de- bam similem cygno , alii pelicanum esse
scribic Isidorus 1. 16. cap. 27. :, quibus dicunt . Glossa steliionis ab interpolato-
tamen ab omnibus sign.nn nostrum dit- re addica esc . Deinde pro calua surric
ferc . Intcrprecatus sum cochlcaria : nam conieci , talpa - sorex . Vespertilionis fit
cyachus constare dicitur decem drachmis mentio supra v. 19. , ac fomsse mutilus
et cochlear est dimidia pars drachmae . sic locus est : Stellio . . . Vctcrtilio . . .

Cap.i. Leuiticus . Vet. cod. Vagecra, Talpa In glossis Roberti de Sorbona

.

vi in 1. 6. Etyin. c. I. , alii scribunt Vaii- pro chytropoda , siue VI ibi legitur , ,

tra , alii Vaitera . serttopo.les explicatio cu coqutndi vnsa

l. In vet. cod. est tttrres in Bibliis :
ficttlia cum tribus pedibus . Ahicr Cal-
gothicis torrcs . h\ Vulgata torrebts . mctus iu Dict. bibl.
 . . . .

411 A P P E N D 'I X XXII.

sub aspectu mutat colores . Steliio- verpcstilio. Talpa - sorex . Chylrops-
des - vas fictile., peJes habens.
13. Inolita- contaminata . Effioruerit -appellatierit Perspicuae - mani- .

fcst.e , apercae Vicus - vulnus, sed minus. Haui dtibie - sine dubio.
.

14. Papuias - verrucas , quae in Jeprosis apparent . Vaiiicula - concaua lo-

ca . ij. Sagma - sella . 16. Nebula eortirti- fumus aromatum . Imprecans-
soluens .

17. Quiiibet- quicumqne sit . Aucupio - auiscapio, vel qui auium can-
tus auscultat . 18. Praepn-
/// peliicatwi -in domum concubinarum . 19.
tia - pomorum immunditia
quae iJolis immolantur . Susurro - occulte :

murmurans , vel iniurias seminans Stigmata - figuras , vel signa . Nouer- .

ca - matrasta Fythonicus- incantatio , diuinatio .

.

21. Incisuras - pro luctu . Attia - vicinus . Prostibuinm - domus forni-

caria 22. Inquilinus- colonus , vernaculus Spatulas- fructus palmae, an-
. .

tequam aperiantur.
Numeri Vaie Dabbe) , id est numerus , quia in eo numerantur filii Israel .

Cap. i. Cuneos - multitudiues 2. Vexitta - victorias 5. Sanctificaui - ca- . .

put radet De omnibus cibis pulmentum . 4. Hyacinthinas - violaceas. Coc~

.

cineis - rubcas Batiita - spatula terrea

. .

5. Zelotypiae - inui Jiae Toro - lecto Congessi - coadunaui , vel col-

. .

lcgi . Dumtaxat - videlicet , certe 7. Consuieret - requireret, et interroga- .

ret . mendicus , in alio loco lignum

8. Stipes - Conscius - longius . .

io. Dimicant - pugnant - in alio Ioco , lucent 11. Nausea - vomitus . .

1 2. Aenigmata - proposiuo , quaestiones 3. Praecoce - nimis mature Lu- . 1 .

strquimus- circuiui.nus
14. Vasta - profunJa . Querelas - accusationes , vel clamores . Porent-
essent 16. Proceres - primatcs, vel excelsi . Conciiium - conuentum . Pa-
.

rum paruum, vel modicum Expastas - duo passus Giobus- agmen , vel
- . .
•

rotundus Coaceruasssnt - congregassent Daeseuit - ab iracundia Jeniuit,

. .

vel desiniuit

13. In ros. est inolitam nomiaa-

, et Vagedaber : incipit enim Ed est , vel I.i
tam : restitui contaminatam pro ap-
, ec est : nampassim occurrite pro i .

pellauerit , apparuerit . Fortasse pro efflo- Cap. 3 Obscura sunt verbi De omni-
.

rntrit cum Bibliis gothicis legendum fue- bus , et aliquid deest ad sensum .
rit . Codex exhibec vttlnus set minor . 4. Scriptura vecus magis indicat glau-
14. Vulgata referc valliculas . cas , quam violaceas Exaratum etiam .

16. Suspicari licet vouens pro soluens. esc spaludra pro spatula . In aliis glossis
17. Corrupta haec sic erant in libro est palla ferrea .

veteri accusacio , vel qui ouium, cancus

: 8. stipes sumi solet pro
Stips , vel
auscat pro auiscapio etc. , vt coniicio ex pecunia, quae pauperibus confertur sed :

1. 10. Etym. verb. auceps . hoc loco stipes cst lignum Verba con- .

21. Nescio , qtio pjrtinet glossa Au- scius longius non intelliguntur .

la - vicinus , aut quid sub his verbis la- 13. In Vulgata praecoquae .

teat 16. Vetus Hber primati, quod reti-

Numeri In ms. codice desideratur . neri fortasse poteric Stvbzjxpassus- .

verbum hebraicum Vaie Dabber , siue duo paisus corrupta esse facile credam ..
 . . .

GLOSSAE IM S. SCRIPTVRAM .
415
17. Cohibebo - priuabo . ^uerimonias - planctus . 18. Sceptro - regia
potestate . CW/7-euenit. Fareat - obziSvnt . 19. Contagione - inquinamen-
to . 20. /Vr/a - quam iussit Dominus Moysen pcrcutere . Alioquin- quod
si non , vel aliter 21. f«&?,M- super quo Dominus locutus est . lu libro
.

bellorum Domitii - bellorum Israel . ^uitt potius - multo magis

22. Ariolus -sortitor, vel diuinus- Cuncteris - inquireris 2?. Rhi::o- .

eerotis - bestia in nare cornu habens . Augurium - sortientes . 24. Complo-

sis - mutuo percussis . Itt trieiibus-ia nauibus exercitus. 25. Fugionem -

gladiuni . Lapanar - locus meretricum .

27. Replicauit - retexuit , vel reuoluit. 2S. Iuge - perpetue, scmper
perseuerans ?o. /W//cvta - promissa . Distulerit - dissimulauerit. $i.yvo-
.

ruttt - scixxnt . lugu/ate - necate y punite Cognorunt - couuenerunt Ferisce- . .

lides -armiUae alii ornamenta tibiarum : Cis - mista ripa gj. Claui in . .

oculis- compunctiones 35. Impulerit - coegerit , impcgerit

. 56. Fromul- .

gatur - perfertur , ostcn Jitur .

Helle addabarim hebraice , Deuteronomium graece , Secunda lex Iati- Deuteron»-

ne Cap. . Gaaros - scientes Ennacheriia ,et Enim - de gencre gigantum
. 1 .
mmm •

erant Fanum - templum . Egregiam - nobilem , praeclaram 3 summam.

.

4. Fortenta - miracula .
j. Sequestjr- susceptor pignoris Protelentur - prolongentur , differen- .

tur 7. Spurcitia
. - immunditia . Anathema - abominationem 8. Dipsas- .

genus serpentis, pede , et semis longus , et duorum palmorum grossus, cau-

dam (habeus') curnam , et venenatam , cu n qua pungit et interpretatur :

sitis , qiiia homo,ab ea pcrcussus , siti moritur .

y. Ingentes,- magnos . Concio - conuentus populi 1. Procul - longe . . 1

12. Caprea - siluatica . Capra - domestica 14. Sicera - omnis potus absque .

vino , qui iaebriare potcst 16. Lucum - lucus in isto loco nomen est .

arboris , cuius folia non cadunt

18. Lustret - illuminet per ignem trahendo . 20. Cttneos- multas tur-
bas populorum .21. Reatus - culpa Cruore - sanguine Caesariem - co- . .

mam capitis.Vngues - vngulas Contumacem - contemptorem Proter- . .

uum - peruersum Coercitus - prohibitus, contradictus Plectendum - de-

. .

collandum .

22« Aefas- crimen . 2?. Mamzer - filius scorti . Gerens - agens, por-

18. Glo<sa pareat - obediat alterius promulgata est .

loci videuir essc . Deuteronomium . Alii Elle haddebet'

2 2. Pro inauireris fortasse reponen- rim .

dum erit tnauieteris : quamquam nequc Cap. 1. In Vulgata Enacim , et Emiui

hoc ipsuiTt placet . scribitur .

2J. Malim sortilegium pro sortientes. 8. Rescripsi duorum palmorum pro

Ji. [n Vulgata nouerunt pro norunt , durum palmarum , ct suppleui habens ,
«t eognowi ant pro cognorunt . Non asse- nisi malis legerc cauda curita , ct vt-
«jiior, qu;J laceat in vi-rbi'. Cii mista ripa. nenata .

35. In vet. cod. crar impingerit pro 16. Corrigam cadunt .

mpegtrit 23. Liber vttu»M*X«t pro MdMZtfi

36. Vulgata pro promulgatur cxhibet alii alio uiodo .
 . . .

-.6 APPENDIX XXII.

tans . 24. Nttper - nunc . 26. ln cartallo - panerio de virgis . Funebri^
'

mortali .

27. Laeuigabis -p\ans.bis . Impolitis - non rotundis. 28. Rubigine -ven-

to corrumpente . Pruriginem - scalpitudinem . In sitris - in poplitibus . /Vo-
cacissi»ia>'i - ingratissimam . Illuuie secundarum -immundi humores , qui
sequtintur post partum . 29. Classibus - nauigiis militum Absumat . ebria
sitientem - quae iam ebria fuit , in idolis sitientem in Dei cultura ducit in
errorem .

Cardines caeli - oriens

30. , meridies , occidens , et aquilo Insobole- .

in genere 32. Me racissimum . - purissiinum . Opitulentur - adiuuent . Re-

cens - in praesenti . Nouum - in futuro . 33. Thesaurus arenarum - terre-
na sapientia .

5. h. cronymi Tandem - postremo, velmodo . Efferunt - dicunt. Exaplois -exempla-

praefatio in ribus . Arcuato vulnere - quia cauda scorpionis curua est , vnde ferit •

Iosue . Fditiones - translationes . Postlimen - post mortem patiis , et matris . Fia-

gitat - postulat , pctit . Sirenarum - meretricum per magicas artes ; vel vn-
darum crispantium .

Liber Io3ue . Cap.2. g)uippe -ccrtc nimirum , sine dubio /*(zr<?or-connteor Funicu- , . .

lus iste - renibus vsque pectus Coccineus - rubeus . 3. Mo-

quo se cinxit a .

le - magnitudine 5. Polenta- farina subtilissima . .

7. Per prona - per praeceps , per inclinata . Congoblati - in vnum coI«

lecti , vel collecti Legulam-\vkj\z\\\. 3. Vallatus- circumdatus . Diges-
.

serat- descripserat , ordinauit 9. Pittaciis - emplastris. Decreuit - con- .

. stituit .

10. In libro iustorum - in annalibus hebraeorum . Praesidia - firmita-

tes. Saltem - videlicet . n. Subneruabis - subiugabis, vel deficere facies.
Vnam tantum /Isur flamma combusit - quia ipsam solam totam combusit .

12. Raphaim- gigantum.

1
J. A lingua maris - a sonitu maris . Ciuitas literarum - quia in ea
literati fuerunt , vel literae custodiebantur . i3. Marcetis - languetis. Igta-
uia -

26. In ms. cod. erat paner De vo- . auream: retinui tamen ex ms. legulam ,
ce panerio pro corbe , sporta consulen- quae est ima auriculae pars quae etiam ,

dus Ducangius cum adctitionibus lamina dicitur , quasi ligula nisi malis :

29. Cod. ms. adsumat pro absumat , ita legere ligulam pro lingula , vt minus
et culturam pro cultura . bene nonnulli efferunt Confer Forcel- .

Praef. in Iosue librum . Editi exhibent linum Interpretes sacrae scripturae re-
.

pottliminio : quod est ius amissae rei re- gulam auream exponunt virgulam au-
cipiendae ab extraneo , et in antiquum reara instar linguae , vel laminam ati-
statum restituendae Glossae Roberti de . ream : quod cum legulam , vel ligulam
Sorbona cum nostris etiam faciunt . mirifice conuenit
losue liber . Caput 7. Fortasse vel 9.
'
Rescripsi emplastris pro palastris:
in globum collecti . Reposui lablelli nam pittacinm pro emplastro a Celso
pro lablegi , quod cod. ms. refert . accipitur . Hoc loco cuiusuis panni , vel
De voce lablellus , siue labellus , agit corii particulam indicat
Ducangius . In Vulgata extat regulam 11. Vulgata Asor fiamma conswnpsit.
:
 . . -
. ,

GLOSSAE IN S. SCRIPTVRAM .
417
uia - imbccillitate . 19. Carmelum maris proprium nomcn loci 23. Cott-
- .

tiubia - coniugia 5«^i-stipites . . 24. Nouellis ouibus - vnius anni , quae

necdum generarunt .

Cap. 1. /#<A» aseendit . Othoniel - de ipsa tribu . Arctauit- oppressit Liber ludicuni
vndique Ascens» scorpionis - proprium nomen loci . 2. Experiar- certe
.

sciam . J. Satrapas- principes philistinorum , Filii Gemini - filii filiorum

Ioseph , quia duo erant . .Aucipitem - vtraque parte acutam . Capulum -
manubrium gladii . Sicam - gladium . Alui - ventris . Posticam - porticum
Circiter - quasi
4. Clauum quod portauit de tabernaculo <f. Ba-
tabernaculi - ferreum , .

rathrum profundum , vel hiatus terrae . Discrimini - iudicio . Magnani-

-

morum - Rubenitarum Sibilos regum- blandimenta . .

7. Hydrias- fictiles Confodere- collidere. 8. Bullas - sigilla , vel or- .

namenta cinguli Pondus-et libra vnum sunt,sed pondus ferri , libra au-
.

ri . Moniiibus- ornamentis . Torq ues - circuli aurei in collo .

fidelis , vel
9. Rhamnum - arbor spinosa modica Compulit - coegit , vel impingit .

Palantes - fugientes . ii. Sodaiibus - coaeuis , sociis . 12. lugulabant- ne-

cabant , vel perimebant . 14. Problema- propositio , quaestio , parabola .
Pronubis- paranymphis, vel qui nuptiis praesunt .

ij. Faces -faculas , vel flammas Suram-s\xrizu\a.m . 17. Theraphim .

imaginem 18. Opulentam - diuitiis plenam, vel abundantem

. Haud pro- .

cul - non longe 19. Belial -nomen idoli 20. Diuerti -posui in Iocum
. . .

Bacchati - furentes . 21. Ducentes choros - in choro tenentes manum in-

uicem .

Cap. 1 . Confecta - debili Pubertatis - barbam emittentis Vetulae - anae . Liber Ruth
. .

Obstiaato - perseueranti , intento , irreuocabili 2. Sarcinulas - sagmas Con- . .

gessitpolentam - congregauit farinam . De industria- de incuria. Rubore -

verecundia . In horreis -ia spicariis .

Liber Iudicum Cap.i. Fortasse deest . neque deinde verbum confodio occur-
glossa post ascendit , vel ascendet rit , sed comploderc v. 19.
3. Va\gnafilii Iemini , nempe cx tribu 8. In vet. cod. est pondus pro pon-
Beniamin , qui Ieminus etiam dicebatur . do , quod absolutc positum , pro libra
Auctor., siue interpolator glossae in a!ia accipitur sed vtrumque nomcn de au-
:

abiit , voce Gemini , quae etiam in Bibliis ro , et ferro , et de aliis rebus dicitur.
nonnullis occurrit, deceptus . Fortasse le- Hoc cap. 8. occurrit pondtts , cap. seq.
genduin cst acutum \ nam in Vulgata est pondo pro quo glossa scripta est , vt
,

gla dium ancipitem. Pro porticum reponen- videtur Nescio , quid lateat in glossa
.

dum videtur/>0.f//V:<frt Vulgata quidem : in fidelis pro monilibus .

ita lejiitur per poiticum egressus est Inue- . 21. Vulgata ad ducendos choros .
;
nitur tamen porticus pro ianua,porta, Liber Ruth Cap. 1. Aitctor glossac,.

apud medii aeui scriptores Consule Du- . vt puto , scripscrit anas , non anac .
cangium cum additionibus verb. Posti- 2. Sagma gracce, et apud nonnullos
cium, Porttcus .
latinosneutrum cst apud Isidorum ct- ,

4. Fonc,ferrum,qHod. iam l.,et c. vlt. Etym. femineum . In

5- Vul^ata sibilos gregum . ms. exaratum est sacmas aut taomas . ,

7. Vulgata ct hydrias confrtgissent : Pro cie incuria reponcndum est cum

Tom.Vll. G iT
g
 t .

4 iS APFENDIX XXII.
5. Aream - . 4. Cedo iari- locum do >
locum, vbi annona excutitur
perdono legi . propria lege
Priuiltgio Celebre - praeclarum . Gerulae -
- .

nutricis , vel comportatricis .

S. Hieronymi Characteribus - figuris . Samaritani etiam Pentateuchum Moysi totidem
prologus ga- litsris scriptitan - Antiquis hcbracorum literis scriptitant . Sed vnde apud
leatusinlibros eos antiquae literae inuentae sunt ? Quia postquam de Assyriis coloncs
.

Regum .
j]] uc directi f u ere , et a konibus, bcstiisque comesti , postea mandaue-
runt regibus persarum , s: illic habitare non posse : et misit illis sacer-
dotem , qui doceret eos legitima tcrrae ; quique veniens Bethel , accepit
exemplar Jegis a tribu luda , et descripsit illis Pentateuchum , et legem
evposuit Et postquam luda , et Beniamin a chald;:eis captiui fuerunt , et
.

Iex incensa , rcmansit in Samaria , id est , post colones illos exemplar le-
gis antiquis literis expressum , scriptum , dum nihil illis nocuerunt subie- :

cti eniui illis erant .

2. Esdras - alias reperit literas , quia non nouerat priores . Nomert
Dpmini tetragrammaton , antiqtiis literis expressum - scriptum inuenimus
literis,in quibnsdam graecis voluminibus, ( non tamen in canone ) quae
a lxx. interpretibus interprctata fuerunt , dum lex a chaldaeis incensa est,
et post tantum interuallum in regno graecorum septuaginta interpretati
sunt Sed in historiis propriis, quia nomen Domini per omnes gentes ,
.

atque omnia regna terrarum diffamatum est , audierunt multa mirabilia,

quae operatus est .
5. Incisionibus -in discerptionibus , ac diuisionibus versuum . Duplices -
duplices apud hebraeos quinque literae , quia dupiicem figuram habent , et
duplex vocabulum, vt aieph , ain , sade, sarnech , sin . Aliter enim per has
principia-vt apud nos saepius initia.verborum per k literam scribuntur,
vt in kalendae
per c , vt fac .
, fines
4. - verba dierum : dibre verba , Haiamin dierum : No-
Dibre Haiawin
niamin dextrae . Beresith - in principio ; quia hebraei voluminibus suis
nomina ex principiis posuerunt . Exodus - exitus . Hebraei Genesi Aleph
literam inscribunt , quae interpretatur doctrina , vt /// principio fecit Deus
caeluw , et terram . Exodo Beth , quae interpretatur domus pro instructio-
ne tabernaculi . Leuitico Gimel , quia plenissime de victimis disputat . Nu-
glossis Roberti de Sorbona de cura . Mem Nun , Sade Ac re vera hae
, Pe , .

3. De verbo perdono vide not. ad solae quinque sunt , quae diuerso modo
Iuuenc. 1. 2. v. 81. in fine verborum scribuntur , quamais
S.Hieronymi Prologus galeatus . Cap.i. nonnullae aliae in ampliorem formam
Bis in ms. occurrit colones pro coloni dilatentur .

Pro Abthet reposui Bethel ex 1. 4. Reg. 4. In glossis Roberti de Sorbona plu-

cap. 17. Mosc fortasse legendum apud co- ra ex nostris de hoc prologo reperiun-
lonos illos . tur pro verbis autem Noniamin etc. sic
:

2. cod. erat interpretati fue-

In vet. illehabent DIBRE , verba , IAMIN die-
:

runt, dum lex etc, etinCrapostea tantum. rum , non vt iam indexte BRESITH ,
3. Hieronymus has quinque duplices principium, quod hebraei voluminibus suis.
bebraeorum literas commemorat , Caph, Opportunum erit legere cum Roberto
 .

GLOSSAE IN 4i7 S. SCRIPTVRAM .

twero Valeth , , quia dc compositione

tabularum tabernaculi tabularum lo-
quittir Deuteronomio He , quae interpretatur ista lcx 3 pro iteratione le-
.

gis Iob, Dauid , Daniel inter agiographa non pro dedignatione , sed pro
.

dignitate ,et sanctitate . /Iglo - sancta Graphia -scriptura . Quod prophe- .

tarum ordinem incipiunt ab Iesu Naue , quia tota sancta scriptura digna
est prophetiae vocabuIo,dum futura significut Iosue vero in omnibus pe- .

ne gestis suis futura Christi opera prophetauit

5. Chronicon - temporule Quinque incisionibus - quinque incisiones .

pro satisfactione eorum dixit, qui hoc affirmare solebant . Prostratis niul~
tibus - inclinatis capitibus Coronas suas - opem , opera sua offerentcs : .

quia opera reuerentiae , et subiectionis vnius Dei docent cultum , per quae
ad coronas peruenitur.
6. Stantibus coram quatuor animalibus - diim tota prophetiae scriptu-
ra in euangelio impleta est . Galeatum - munitum , vel ornatum //pocry- .

pha - occulta, vel dubia . Seponeudum - separandum dictum , quasi seorsum :

pono . Phrasiu - Iocutionem , vel interpretationem .

7. Paraphrasten - coniectorem, vcl Jnterprctatorem Pelles , cilicia - .

fortitudinem , et labores in ecclcsia , quae tentationibus , ct persccutioni-

bus bene resistunt Canticum canticornm- pro excellentia carminis. Sa-
.

pientia Salomonis - apud hebraeos non inuenitur , quod antea nesciebam ;

in septuaginta , et in aliis codicibus .

Cap. I. Ramatha quac in veteri translatione Arimathia

- ciuitas ipsa Liberl. Re- ,

dicitur,et fuit Jlelcanac , et Samuclis \n rcgionc Tamnitica iuxta Diospo- gum .

Jim , vnde fiiit loseph , qui in euangelio de Arimathia scribitur. Sophim-

inons in tribu Ephraim . Statutis diebus -phase , pentecosten, scenopegia .
/;/ Silo - Silo est in tribu Ephraim , in quo loco arca tcstamenti fuit v-sque

ad tempus Samuelis Est autem vndecimo milh.rio Neapoleos in regione

•

Acrabitena Partem vnam - quando offcrebant . /lewtila - aduersa /}nge-

. .

bat- cruciabat Redeunte tempore - anni circulo . Temnlentam - vinolen-

.

tam , ebriam Digcre - ebrietatem depone . Mades - humida es. Fitiabus

.

Cimel,id est plenitudo quia etc. Pro

, , nymo desumpta est . Vide Bonfrerium
istale* malim altera lex , vel itera- Onomastic. vrb. , et locor. sacr. script.
ta lex . vcrb. Afmatha Sophim Secus opinaiur .

5. Forte decent cultum . Calmctus in Dict. bibl. vcrb. Ramttthaim

6. Vct. cod. occultatur dubia . Sophim . Confer etiam "Gasparem San-
7. In vct. ros. coniectioncm ,et fuit ctium ad 1. Rcg. cap. 1. In vet. coJ.
ctiain interpretationem , quod eadem pri- legitur Diaspolim pro Diospolim ,et in-
ma manns intcrpretatorem mutauit
in . fra Arabitinia pro Atrabitena cx Hier-
Scripturo etiam erat nesciebas pro ne- onymo loc. cit. verb. Sclo Pro humi- .

fciebam supple sed inuenitur in

: illico da es codcx babet humides , Robcrtus
septuaginta Glossae huius prologi cx-
. de Sorbona humidas Vulgata v. 18. sic .

tra suum locum interdiim sunt colloca- refert : Vultusquc illius non tunt amplittt
tae ; sed lacile prologi verba rcperiri in iiutrsa mutati De ablsxtationis di-
.

possunt . uerso tempore , ct gcncre consule Gasp.

Libcr I. Rcgum . Cap. 1. Explicatio Sanctium Dubtam est ,*an
. &*• .

vcrbi Ramatha ex Lusebio , et Hiero- fnr , an aeeomm odatus . volucrit librarius.

G » g 2
 4 2o A P P E N D I X XXII.
Belial - filiabus sine iugo Jegis Domini . Belial hebraice Bel dicitur , et fitit

idolum Niniuitarum , quia Bel pater Nini . Vultus eius non est in diuer-
so tnutatus - in alia translatione , Et facies eius non cecidit amplius ; hoc
est , vt nullam haberet tristitiam , vel differentiam . Non vadam , dortec
ablactetur infans - contra morem dixit : ideo commemorat Scriptura . He-
braei asserunt tempus ablactationis sex annos, aiii xn. Vt impleat Dorni-
lierbum suutn - quod promisit per os Heli sacerdotis dicendo Det tibi
tttts :

Deus petitionem . Obsecro , mi dou.ine- subauditur , Vt benigne suscipias .

Commodaui eurn Domino - quamdiu fuerit, accommodatur Domino : quam-
diu viuet .

2. - altitudo mea , et fortitudo . Vetera - opprobria, et con-

Cornu meutn
uicia . Saturati prius pro panibus se locaueruut - xx. .. . et colligunt ad alios.
postulando panem , et quodlibet , necessaria quaeque , si antea quasi nul-
Jius rei hoc de Phenenna dicitur. Deducit ad infe~
indigere videbantur :

ros - in pericula , quasi . ad mortem

Cardines - fundamenta . Filii Belial-
filii diaboli Fuscinulam -
. tridentem Lebetem - cacabum . Non enirn acci- .

fiarn a ts camem coctam ,sed crudam - Carnes crudas in altari semper of-
fcrre mos erat et primum incendebatur adeps , et tunc hi , qui porta-
:

bant j coquebant carnes , tam sacerdotibus, quam sibi Retrahebant homi- .

nes a sacrificio Domini - quia noluerunt venire homincs ad sacrificandum

Domino quia illi per mala exempJa sua plebcm a sacrificio separarunt :
:

vel quia homincs in sacrificio blasphemare compellerent . ^uomodo dor-

tniebartt cum mulieribus , quae obseruabaut - Viduae erant 3 quae ibi vaca-
bant orationibus , et tamen non habuerunt licentiam introeundi in tem-
plum,sicut alia plebs . Si autem in Dominum peccauerit vir , quis orabit
cj : - difficultatem in hoc ostendit , vt oretur pro eo , non vt ipse sa-
cerdotali more oret pro ceteris . Virilem aetatem -ad bellum aptam Co- .

ram Christo - coram rcge . Tortarn panis - pro qualicumque petitione in-
telligenduai est , vt per hoc emeret sacerdotium . Vt comedam buccellam -
in loco tabernaculi , sicut et ceteri sacerdotes . *

3. Sermo Domini
de prophetia dicit Fntiosus -rarus Non eratvi-
- . .

sio - prophetalis Porro Samuel nondum sciebat Dominum - non habuit

.

consuetudinem audirc verbum Domini Secttndo -. bis . Tinnient ambae •

aures eius - prae terrore sonent , quasi. aliquid audiatur. Et non cecidit -
in vanum : quod irreuocabile impletur. Verbis eius - Samuelis Et euenit .

sermo - innotuit 4. Aphec - ciuitas Israelis . Heri et nudius tertius ....

.

Incuruauit se , et peperit - Natura feminarum est cum subito terrore cito

parere .
5. Et percutiebat viros- percussi sunt passione , quam graeci syringion
dicunt . Extales -et anus vnum sunt quos fecerunt in similitudine inte- :

1. In ms. formido pro fortitudo .Post detrahebant homines sacrificium Domini >
vetera videtur scriptum enim
Post lo- . pro quo verba Vulgatae rescripsi .

cauerunt legitur tollocabilis senc , quod 4. Librarius omisit glossam pro heri
obscurum est Pro carnes crudas in al-
. et nudius tertius .
tari erat tarnes crudac in altare , et mox
 GLOSSAE IN S. SCRIPTVRAM. 4 ai
stinornm Satrapae- Philistaea lingua princfpes dicuntur . 6. Leuitae autem
.

deposuerunt arcam Domini -fuerunt enim tunc ibi aliqui leuitae Ab vr- .

be murata vsque ad villam -vnde ab omnibus copgregant pecuniam de :

qnibus vasa faciebant, vt proficeret omnibus , dum vna plaga omnibus

erat . Adabelmagnum - proprium nomen lapidis Percussit autem - Domi- .

nus j quia illicitum erat videre arcam , nisi solis sacerdotibus De populo •

septuaginta viros - ciuitatis Bcthsamitis . Et quinquaginta milia piebis -

vulgaris extra ciuitatem Cariathiarim - Cariatham , et Gabaa ciuitates
.

prope inter se,et ibi fuerunt leuitae.

7. Abinadab -sacerdos fuit in diebus illis Gabaa - c\w\Vi.% Samuelis . .

Annus iicesimus -ab eo temporc enumerat , quod ducta est arca in do-
mum Abina Jab , vsque dum eam Dauid ad se transtulit , et requieuit omnis
Isracl \n religione diuina , non colentcs idola ; et omnia mala cessauerunt
ab eis . Hauserunt aquam , et effiederunt coram Domino - hoc ad testimo-
nium fecerunt , vt vJtra non reuocaretur mens eorum a Domino , sicut
diffusa aqua non potest colligi , aut reuocari Subter Bethchar - iuxta .

Musphat,et Sen , diio loca , et ciuitatcs Nec apposuerunt vltra - pro lon-
.

go tempore dicitur .

8. Focarias- quae cibum ci parent , vel tinctorias Reditus vinearuw- .

quod de vinea a et melle potest colligi In auribus Domini- orans ante,

.

coram Domino 9. Filii vi>i lemini - lemini vero familia erat quae ad
. :

tribum Beniamin pertinebat de qua et Saul ortus est

: Melior ilio - di- .

gnior. Terra Salisa proprium rlomen loci , non quae salsa sit /;; sitar-
- .

ciis-'\n saccis,vel in pera Cliuum - vallem .' /// excelso - quia solebant
.

semper altaria ponere in loco excelso, non tamen sub aedificio .

10. Lenticuiam olei - modicum vas ueneum quadrangulum in latere
apcrtum Iuxta sepulcrum Rachclis infinibus Beniamin- quia in tribu Iuda
.

prope sunt fines rkmiamin . Ad quercum Thabor- de nomine hominis ali-

cnius, vtquercus Mambre Collem 1 omini - proprium nomen loci propter
.

aliquod adiutorium Domini , vel quia ibi excelsum fuit, et altare , et ha-
bitant prophetae . G>egem prophetarum - non quia semper de futuris pro
pheturent , se.i quia semper parati erant ad praedicendum , et laudandum .

Et ante eis psalterium -quia eum tenebant in manibus . Descendes a

me in Galgala - subauditur , ac si diceret Semper quum necessarium tibi :

sit,aut pericula aliqua immiiunt, descende illuc , vc habeas certum Jo-

cum ud expectandum me Immutauit ei Dominus cor aliud- confirmauit
.

eum in regnum Expectabis septem diebus - noli taediosus esse in expe-

.

ctando ideo in Galgulu,quia ibi populus cum lcsu pascha celebrauit, et

:

6. Pro pecuniam fortasse k-genJum nistrat Glossae Robrrti de Sorbona hoc

.

pecunias , et Abclmagnutn cum Vulgata \oco quac cibum appararent , vel tin-
,

pro Adabelnagnum . Reposui ciuitatis cturas In coJ. erat Domini pro Do-
.

.'
pro ciuitatuios , vt est in ms. inino
7- In ms. legitur AminaSab . 10. Forti- habitabaut prcphetae V «U- .

8. In ms. pareant pro parent Fo- . lo post repusui praeAicendum pro/'.

caria proprie cst , quas circa lucum mi- dicaiuium , et cor aliud pro cor Da
 . . ,

as
i
2 A P P E N D I X XXII.
ibi circumcisus est : ideo locus honorabitur. Iu protterbium : Num et Saul
inter prophetas i - ideo quia ante non est visus inter eos , nec de genere
prophetali fuit Et couttocauit Samttel populum ad Dominum
. - quia in prae-
sentia Domini cum populo disputauit
i.
1 labes Galaad - labes ciuitate Galaad populi Sequens boues - casu . .

euenit , vt boues praecederent eum Insiluit spiritus Domini in Saul - Saul .

non prohetauit de futurOjSed laudauit Dominum 12. Et lephte , et Sa- .

7,iuel - de ipso dixit 13. tilitts vnius anui Saul - viginti vnum annum
.

habuit , quia in lege praeceptum fuit,vt viginti annis , et supra eligeren-

tur ad bellum anni dicitur, quia vnum annum super vi-
, et ideo vnius
ginti habuit vnius anni subaiulitur filius Cis vnum anmim
. Aliter filius

rcgnans nihil magnum egit , sed humilis permansit* In alia translatione

fiiius vnius anni , qui in eo anno nati sunt , vt ad ministerium suum nu-
trirentur Duobus aunis regnauit - tunc , quum eius filius eligeretur . Sta-
.

tionem -exercitum • Clamauit post Satd - secutus est eum , vel exhortauit
se ad pugnam . Hebrasi autem transierttnt lordauem - ad orientalem pla-
gam fugerunt Pergebant contra i>iam Ephrata - ad viam , quae ducit ad
.

terram S..ul , in tribu B.niamin , vbi Ephrata est . Ad iter termini imrni-
tit valli Seboim - terminus enim » qui diuisit philisthaeos , et iudaeos ,
imminebvt valli Seboim Eaber ferraritts non inueniebatur - quia phili-
.

sthaei non permittebant . Descendcbat Israel ad Fhilisthiim - quandocum-

que nccessarium fuit , vt exacuerent ferramcnta sua ad aliqua opera . Ligo-
uem - quo foditur terra . Eusis - arma .* Vsque ad stimulum - amaioribus
vsque ad minora Corrigentem - boues , et quaclibet iumenta .
.

14. Iu extrema parte Gabaa - in extrema Gabaa Iu Magron - pro- .

prium nomen Joci //; media parte ittgeri - tale spatium fuit terrae , qua-
.

le suffkiebat cadaueribus viginti virorum . Applica arcam Dei - porta

huc Contrahe rnauum - expccta adhuc , donec sciamus , vnde tumultus
.

oriatur,dum ante dixit , Applica arcam . Clamauit Saul , et populus -

cohortantes se ad pugnam Flueus mel - in herbis, et in foliis arborum ,
.

vt s^cpe contingit , dum terra fit : aut fauus mellis in multis locis appa-
ruit collcctus ab apibus . In alia translatione habet Ecce examen r.pum :

erat . Et illuminati sunt octtli eius . Voluite ad me iam nttnc saxum gratu . .

de -vt aedificaret altare in oblationem pro peccato,siue vt iuxta ritum

et visus inter pro vsus inter bet contra viam Ephra , et postca sti-

11. ln
cod. labes Galetad - ciuitate mulum corrigendum . Biblia gothica cen-
in Galiad populi . tra viam Ephrata .

1 3. De difficili hoc loco, Filius v- Reposui vnde tutnultus pro

14. vi-
niia anni erat Saul etc. consuli potest dere tumultus , quod nulluni sensum red-
Gaspar Sarctius in comment. Contra dit . In Vulgata est clamauit pro con-
primam expositionem nostri auctoris clamauit . Nescio , quid sibi velit dum
facit , Saul , quum regnare coe-
quo3 terra fit . In ms. legitur Jauum , et col-
pit , habebat , qcer» mille vi-
filium iam lecium ab apis , et examen apium Di- .

ris praefecit . In tertia expositione for- uersa illa translatio :Ecce examcn apum
tasse aliquid desideratur . Vulgata exhi- erat ,non indicatur a Sabatiero in Antiq-
 .

GLOSSAE IN S.SCRIPTVRAM. 423

fuissent testes , quia populum carne vesci cum sanguine prohiberent Ad- .

ducat ad me vnusquisque bottem etc. - facite in praesentia mea , nec pec-

cetis. Absque retractatione morietur - sine mora morietur . Da sanctitatem -
da nos scire , vt in vindicta tua moriamur. Si ceciderit capillus - non
cecidit capillus. Regss Soba - in Syria Soba enim ciuitas in Syria :

\<t. §luasi agnos - propter obedientiam . Recensuit, quomodo restitit

Amalec Israeli- exeuntibus de Aegypto . Dixitque Saul Cinaeo -quia de
genere vxoris Moysis fuerunt Cinaei . Poenitet me,quod eoftstituerim Saul
regem - poeniteiitia Domini dicitur rerum ab eo constitutarum mutatio,
quod pro rerum vicissitudir.e , ve! pro recti dispositione succedit //; Car- .

melo -Carmelus graece , et latine dicitur, hebraice Carme . Duo montes

$unt,qui hoc nomine appellantur , vnus, in quo fuit Nabal , maritus Abi-
gailis , ad plagam australem, altcr iuxta Ptolemaidem mari imminens , in
quo Helias propheta flexis genibus pluuias impetrauit Eornicem trinm- .

phalem -cameram , vcl arcum volutum. Siccine - sic etiam Et non vidit .

Samuel vltra Saul - quia Samuel non venit ad Saul , nec visitauit eum
antea .

Sancfficauit Isai , et filios eius- quia Samuel praecepit , vt laua-

16.
rcnt se aqua , et abstinerent ab vxoribus . Exagitabat Saui spiritns nequam
aDomino - in terram Spiritus Dei malus- quomodo Dei , si malus erat l
.

quia cuncta Domino auctore prolata diuinae sunt subdita ditioni . Ergo
ipse diabolus , non qualis nunc est , sed bonus a Domino creatus, et a
Domino semper pro omnipotente potestate subiectus, Domini erat . Scien-
tem psallere cithara - quia naturale est , mentem ipsam per hanc artem.
mitignri posse in admiratione .
17. Socoth j et Azecha - duo loca /// finibus Dvmmim - nomen ciuita- .

tis . Spurius- immundus

Cassis quae -jst galea Lorica squamata -ate-
. - .

nata In cruribus - in tibiis ocreas

. Ihalangas - sgmina, exercitus. Aie- .

^tff-dicebat . Ephi polentae - hanc mensuram trium modiorum farinae de-

Hcatissimae fluispiam - aliquis. A/umquid non verbum est ? - numquiJ
. .

non iussit me puter meus venire ilimpidissimas - sincerissimas . De tor-

rente - torrentes dicimus riuos , qui aquis hiemalibus colliguntur , et veris

lat. version. Bibior. Desideratur in mern- pro cmnipotentis pietatis , et mov na-
branis glossa pro verbis > Et illuminati turale est meniis ipsa mentium miiigart
sunt ocult eius . Pro moricmur restitui possc etc. Coniiciebam est mentes ipsas
moriamur , nisimalis ct in vindicta tua musicum mitigare posse , vel tnutare posse
moriemur . Glo«sa pro verbis Si cccide- in a.imirationem .

rit capillus obscure legitur . 17. In Vulgata Socho , et Azeca De- .

15. (.orruptum crat in codice quia prauatum erat S.iptrius immundis , pro
degeneris vxoris mos fuerunt Cinaei . Post quo scripsi Spurius - immun.ius , vti mox
arcum volutum duo vcrba legi satis non squamata pro amata , vel hamata , aie-
possunt : ac fortasse sonant Siccine - sic bat - dicebat pro agebant - dicebani , et
eti.im , ex v. 32. huius cap. Siccine se- farinat pro farina Vulgata exhibet
.

parat amara mors t pi.iissimos lapides Ex coniectura rcsti-

.

16. Inmalus crat obscurum est ver- tui ct veris tempore torrescunt pro et
bum erat . Corruptum etiam cst ia ms. certis temporescunt . Vidc fctymoi. 1. 13.
 . ,

424 A P P E N D I X XXII.
tempore Fundam
- fundibulam . Ecclesia - aduocatio populi .
torrescttnt .

De qua pro inuidia , quasi nesciens interrogauit , siue vt

stirpe descendit -

vestigaret cogitatum ceterorum de eo Si noni - non noui . .

iS. Vsque ad gladium , et arcum , et b al'te um - illa similiter dedit . I»

sistris -hi genus musicae artis . Percussit Satil mille , et Dauid decem mi-
{:.: - in his numeris sola perfectio fuit requirenJa , quod Dauid maiorem
exerceret victoriam. Et prophetabat in rnedio domus suae - insaniens lo-
quebatur. Secundo - prospere . In duabtts rebus gener meus - quia maiorem
promisit,et minorjm -dedit, siue quia Gofiam occidisset", et philisthino-
rum tulisset praeputia .

19. Nisus
vulnere - declinato vulnere
casso Satellites t apparitores , .

lictores Pellem pilosam caprarum - nigram , quia capilli nigri fuerunt Da-
.

uidi,et pulcherrimi in habitu corporis . In JVabaiot in Ramatha - in ex-

celso Ioco illius ciuitatis . Expoliauit se vestimentis suis - hoc ideo fecit
quia in extasi mentis fuit Nudus-aon quia omnino nudus esset . .

20. §luod erat in Rama -\x\ excelso loco sita . Et iurauit rursum Da-
uid lonatha iurauit,vt non cclaret sibi ea , quae audiret a Saule
• Per- .

endie - tcrtia . Itt quo licttit operari - et requirere Dominum hoc scriptor :

jnseruit Vindictam Sessio tua - tu qui red.lere debuisti , requireris Zehel -

. . .

proprium nomen lapidis lutra te - in ista parte Et surrexit louatha - ic- . .

circo surrexit , ne Abner iuxta latus aliud regis in sede Dauid sederet ,
scd vt apparerut VaCua sessio Dauid . Obnixe - intente , subiecte . Filius
mulieris subauditur Non es filius meus, sed adulterae matris, dum di-
:

ligis inimicum tuum .

21. Post ephod - iuxta ephod . Epilenticos - caducos . 22. la angustiis

constitui- qui exules fuerunt dc aliis gentibus . Pressi aere alieno - tribu-
to , quod debebant . /;/ praesidio
alienis in Joco munito, quem habuit
ibi . Venit in saltum Haretiin nemore , qttod est in tea-nemus fuit in
excelso loco vrbis . Num hodie coepi pro eo consulere Deum l - quia ini-
micum tuum eum scio .

23. Et ait Dauid : Domine Detts Israel - vt sibi postea responderet per
sacer-

C.21. n. 2. OSscurum est cogitatum ce- Implexae , et obscurae sunt glossae per-
terorum . endit itc. In Vulgata scribitur Exel pro
18. Interpretes secundo accipiunt pro Zohel .

bit , iterum : et rem alii alio modo ex- 21. Desideratur in Vulgata vox epi-
plicant . lenticos ,quae reperitur etiam in glossis
19. Biblia gothica Raina pro Rama- Roberti de Sorbona Fortasse pertinet .

tha , vti etiam c. seq. In glossa pro pel- ad v. 5. An desunt nobis furiosi? Legen-
lem pilosam etc. quaedam verba corru- dum vero epilepticos : nam epilepsiam
pta sunt , vt nigrum pro nigram, iudei fingebat Dauid .

pro Dauidi, vt coniicio Vulgata legit . 22. Vulgata in angmtia Post glos- .

in Naioth in Ramatha-. Post lictoresin sam Num hodie coepi etc. quatuor,vel
ms. est quoddam verbum obscurum,et quinque lineae ita fere euanuerunt , vt

\\\ico'et ligatores pertincnt . contextus legi nequeac .

20. Vul^ata quae est in Ramatha

 ' . ., . .

GLOSSAE IN S. SCRIPTVRAM 425

sacerdotem : I» monte opaco Hachilla - fuit ibi collis, et locus
: /'// colle

excelsi in ciuitate , quae est ciuitas ad dexteram deserti , ad meridiem tri-

bus luda . Ziph , et Maou - loca deserta fuerunt . 24. Engaddi - locus dc-
serti est prope ripam maris mortui
25. Mortnus est Samuel - hoc addidit Dauid . Satapolentae - sata , genus
( mensurae ) polenta , farina . Vuae passae
: . Caricarum - fructum ficu- . .

um . Iu fasciculo viuentium - in congregatione viuentium . 26. Odoretur

sacrificiur/j - sit gratum , quasi sacrificium . 27. Hi pagi habitabantur in ter-
ra autiquitus - Hsdras hoc dixit , ac si diceret , non nunc , sed aliquando
in diebus . Euntibus Sur vsque ad terram Aegypti - pergentes per pagos
illos iter agebant leramel , et Ceni - in tribu luda ideo sine mendacio
. :

dixit , contra meridiem eorum 3 ita vt non putaret rex , quod genti suao
propriae noceret.
28. Samttel autem mortuus - hic recapitulatio est . Magos , et ariolos . .

Habentcm pythoaem - diuinationem python dicebatur ille serpens , quem :

Iuno immisit ad persequendam Latonam , quando praegnans fuit , et in

Delo insula Apollinem , et Dianam gcnuit , et postea Latona praecepit
Apollini, vt(se) vindicaret in pythone, qui persequebatur , et itaeuenit,vt
ipse interfecerit pythonem in iugis Perinc : et excoriauit eum , et aedifi-
cauit templum
in Delo insula , vbi ipse nutritus est ; vnde et Apollo Dc-
Jius dictus , et corium serpcntis posuit in templo quae dicebatur corti- :

na. Vnde et cortinae tabemaculorum dictae sunt , et ibi semper respon-

sa tam ipse quam sacerdotes sui audire consuerunt
, et diuinabant in : fortc, edere
corio pythonis Vndc et pythones dicti sunt qui diuinant
.
, . consuirw?t
29. Et est apud me multh dicbus , vel anuis - pro multo tempore hoc
dixit Ju milibus suis - in exercitibus suis . I» decem milibus suis - quasi
.

maiorem exercitum haberet . 30. Careth, Caleb - vrbes in finibus iudaeorum.

Cap. 1. Stausque super illum , occidi eum - hoc mentitus est, sed ob Liber II. Re-
adiilationcm rcgi indicauit . /;/ libro iustorum - quia multos habuerunt li- gum .

bros , quos Hsdras non restaurauit /// compitis - vicis sauguiue iuter- . . A
fectorum - propter sanguinem .

2. Et veuerunt vsque ad collem aquaeductus -.qah aquaeductus in ipso

colle fuit Ex aduerso vallis-e regionevallis Itiueris deserti iu Gabaou -
. .

quia iter per desertum ducit ad ciuitatem Et : ; vsque ad ca- .

stra - castra dicit locum,vbi lacob vidit angelum .

j. Cauis caput - dum me omnes odio habebant causa tui Sira - no- .

men cisternae cst . Tetteni fusum • sic molJes,et mulier . Desideraatur

reliqua .

25. Suppleui mensurae post genus . Liber II. Regum . Cap. i. Obscurum
Praeterita est glossa pro vuae passae . est ob adulationem
27. Fortasse addendum in diebus an- 2. I n ms. erat vcnerunt vsque ad col-
tiquis . In ms. erat que gentis pro quod lem, quia aquaeductus in ipso colle aqnae-
i e "'i ductus monitu fuit lustrata .

28. Forte haec recapitulatio est . ;. u C ura cst coniunctio et ante

,

Dccst glossa pro Magos , ct ariolos . vi.Jier Fortc , sic wollis , vt mulier
. .

Tom.lll. Hhh
 .

JLl6
APPENDIX XXII L
Tlifftrentiarum , siue de proprietate sermonum liber
Ex Parisiensi editione .

,1,.nter Polliceri , et Promittere hoc interest : quod promittimus rogatf %

follicemur vltro .

2. Inter Nullum , et Neminem hoc interest : quod nullus potest adl

aliquid referri : nemo ad hominem : et est nsmo , quasi nec homo .
5. Inter /«fttf , et lntro hoc interest : quod intro eo, fo&vj sum ;fo-
rh sum iforas eo .

4. Inter Lustra producte , et Lustra correpte hoc interest : quod lustrtt

sunt certa tempora lustra latibula ferarum , vel turpium hominum re-
:

ceptacula .
5. lnter Seruitium ,-et Seruitutem hoc interest : quod seruitus neces-
sitas seruiendi seruitium dicimus munus seruitorum .
:

6. Inter Terminum , et pinem hoc interest : qnod terminus non sine

manu ponitur : fmis vel sermonis , vel voluntatis , vel cuiusque rei intel-
Jigi potest .

7. Inter Asperum , et Ferocem hoc interest : quod asper ad tempus %

ferox a natiuitate .

8. Inter Plumen , et Pluuium , Amnem , et Torrentem hoc interest quod :

flumen a fluere dicitur -.fluuius a temporali aqua est amnis ab amoeni- :

tate cognominatur, quasi amoenus torrens y qui hicme intumescit , et im- :

bribus, niuibusque complctur.

9. Inter Innocentem , et Innoxium hoc interest quod innocens sancti- :

tate morum intelligitur innocuus , qui non habet nocendi voluntatem . :

1. In editione Breuliana hic dicitur cet quia Festus docet , primam syllabatn
liber I. Differentiarum , et pro libro il. produci in lustrum , quasi per loustrum
sunt Differentiae rerum , siue spirituales . scribatur , quum significat populi lustra-
Libcr alphabeticus a nobis tom. 5. edi- tionem ,tempus quinquennale
et .

tus , Breulio sero cognitus » ad finem o- 5. Vat. 624. seruitium numents ser~
perum reiectus fuit . Grialius^nullas no- uorum est
tas huic libfo quod ple-
adiecit , fortasse 6. Vat. 624. vel voluptatis .

raque iam in superiori exemplo ordine 7. Vat. 624. refertur , ferox ad na-
alphabetico exposita fuerant . Post Au- turam .

ctores linguae latinae Gothofredi hic li- 8. Vat. 1491. post niuibttsque com-
ber editus fuit hoc titulo : Excerpta Dif- pletis addit aestate torret , id est , sic~
,

ferentiarum ab amplissimo viro Iacobo catur . Vat. 624. sic reformat Intcr flu- :

Bongarsio Legato Regio communicata . uium , riuum, amnem, et torrentem hoc

Jncipit de proprietate sermonum , vel re- intercst , quod fluuius a fiuore dicitur ,

rum . In codice Vatic. 624. sunt etiam riuus temporalis aqua est amnis ab am-
,

huiustuodi Difterentiae alio ordine , et bitu cognominatur , qui hieme pluuia , nu-
initium sumitur a num. 52. Jnter me~ bibusque completur , aestate siccatur .
tutn etc. Vat. 624. et innocuum .... innocuus >

4. Vat.624. Lustra producte sunt ... qui non habet vim nocendi „

lustra correcte latibula fsrarum . Scili-

 . . .,

DIFFERENTIAE VERBORVM .
4, 7
io. Inter Generosum , et Nobllem hoc interest : quod genercsus na-
scitur : nobilh opibus fit .

u. Inter Regium s et Regem hoc interest : quod regius .puer regalis

est : rex ,
qui regit-regnum .

12. Amentem hoc interest quod amens ia totum

Inter Dementem , et :

caret mente demens partem retinet , dictus , quasi diminuta parte mentis
:

13. Inter Pecudes- , et Pecora hoc interest quod pecudes tantum oues :

accipimus : pe cora autem mixtura omnium animalium est.

14. Inter Monstrare , et Demonstrare hoc interest : quod monstramm
semel demonstramus
: saepius .
ij. Inter Diuitem , et Honestum , Pecuniosum , Beatum , Locupletem, et

Opulentum hoc interest': quod J/V/« auro , argentoque : honestus moribus

dicitur : pecuniosus a pecoribus dicitur : beatus ab animo locuples ab eo :

quod loculis plenus : opulentus omnibus his plenus , tamquam opibus

eminens
16. , ct Coram
lnter hoc interest quod /?tf/<7>» hominum prae-
Palam :

sentiam notat coram pcrsonam acciperc desiderat

: .

17. Intcr Album z et Ca^JiJum hoc interest : quod album naturale

est candidum cura Facit
:

18. Inter Sensum 3 et Intellectum hoc interest quod sensus naturale :

est : intellectus a re obscura .

19. Inter Emnimum , et Inanimum hoc interest qu^J exanimus vita :

priuatus est : inanimus numquam habet animam .

20. Inter Imbrem,A , et Pluuiam lioc intcrest quod /;/;£<?>• a .

:

graeca significationc desccnJit , quasi vmbrosum , qui summa vi cadit,et

cito descendit pluuia est , quani i.npulsu ventoru.n nubes exprimunt : vn-
:

de et plorare est dictum, quum coactae dolore lacrymae exprimuntur . A

bus cti.un erumpit, vt aliquam partem minorem occupet caeli, maiorcm
serenam relinquat .
21. Sanguinem , Cruorem ,et Saniem hoc interest :quod sanguis
Inter
dicitur,
quum
intra corpus est , dictus, quod nos sanciat, id es: contineat , :

cruor coniusus ideo dictus , quod corruere cogat :sa:ies, corpus putre .

32. lnter Tar^ ,et Tergora hoc intercst quod tergfl hominum sunt : :

tergora animalium . Nu;nero singulari hominis . dicimus , animalis

tergus
23. Inter Mi , ct Mihi hoc intcrest : quod mi pronomen est simplex :

i compositum , vel mi vox affectus, et casum vocatiuum semper de-

siderat .

24. Intcr Tum ,et Tunc hoc interest : qnod tum ordinis habet signifi-
cationcm : tunc temporis .

25. Inter fram,et Iracundiam hoc interest quod ira ad tempus lira- :

cunJia continctur in corde .

26. Inter Aocttt , ct Accte hoc interest : qnod noctu sic dicitur,quo-
modo interdiu , ct significat aliquam partem noctis nocte autem tuum :

noctcm intclligimus .

II hh 2
 . . . .

428 A P P E N D I X XXIII.
27. Inter Fari , Loqui , Sermocinari , et Narrare hoc interest: quod
famur , quuuvaliquid dicimus facunde loquimur natura sermocinamur , : :

quando contra aliquem sermone contendimus narramus docte. :

28. Intcr Tenere , Sumere ,*et Accipere hoc interest quod tenemus , :

quae sunt in nostra accipimus data .

potestate : sumimus posita :

29. Inter Aspicere , Suspicere , Jnspicere , Frospicere, Despicere , Intue-

ri , Videre , Spectare , et Visere hoc. interest quod nos aspicimus casu : :

icimus in superiorem partem , vel veneramur inspicimus iudicaturi : :

1/rospicimus , quae Ionge sunt despicimus inferiorem partem : vel langui-

:

dam \intuemur cum causa : videmus natura.: visimus experta .

30. Inter Furorem, et Insaniam hoc interest quod /#rcr vitium tem- :

poris est :insa;ia perpetua .

31. Inter Alium,et Alierum hoc interest quod <*//'/» a multis: <//;er :

a duobus
32. Inter Scelus , ct Facinus hoc interest quod jce///x crimen est :/<r- :

C/V///J ctiam in laude recte dicitur. Sallustius dicit bonttm facinus

33. Inter Dona , et Munera hoc interest :quod </o#a Deo dantur »7«* :

#<?r<j hominibus tribuuntur Et munera , quibus homines , id est , milites

.

officio funguntur , quae quidem tnunia vocantur .

34. Inter Vestem , et Vestimentum hoc interest : quod #«<*<?* feminarum
dicuntur westimenta virorum .
3J. Jnter
, et Humidum
Vuidum hoc interest :quod humidum omni-
no permaduit tiuidum , quod ad medium vsquc peruenit
:

36. Inter Vetus,et Vetustum hoc interest quod ^<?/«5 nouo compara- :

tur ; e contrario vetustum ad antiquitatem refertur .

37. Inter Terrere , et Deterrere hoc interest quod qui terre?
, timere :

cogit: qui deterret , prohibet perseuerare,

38. Inter Solum , Vnum , Solitarium , et Vnicum hoc interest : quod
soltts , qui a ceteris relictus : ^////* initium mukorum agit soiitarius , qui :

semper sine ceteris viuit vnicus habetur solus propter inopiam aliorum .
:

39. Inter Aphaeresin , Syncopen , ct Apocopen hoc interest quod sola :

aphaeresis ex prima parte vocis fit , literas , et syllabas detrahens vt Si :

gentts humanum , el mortalia temnitis arma pro contemnitis . Syncope

mediam perdit : vt Apparent rari nantes pro natantes . Apocope ex vltt-
ma fit , vt Domtis luxti instruitur , id est , luxuria .

40. Inter Soloecismum , et Barbarismum hocjnterest quod soloecismus :

in sensu fit barbarismus in voce .

:

41. Inter Relictum , ct Desertum hoc interest quod relinquimus vo- :

luntate deserimus inuiti

:

42. Inter Misereri , et Miserari hoc interest quod miseremur , quum :

eodem tempore , et subuenimus laboran-

et de alicnius casu doJet nobis ,

ti : miserari est consolari tantum,et intra aflectum doloris esse.

33. Vat. 624. Inter dona , et mune- quia ,quae pauperes diuitibus in loco >»«-
ra hoc interest \ Dona dicuntur (sie) ntris soluunt . Aliter dona dantur Deo,
funguntur , tnunera autem dicuntur cbse- munera hominibns tribuuntur .
 . . . .:

43. Inter Orare

DIFFERENTIAE VERBORVM
Precarl hoc intcrest : quod orare dicitur , quoniam
, et
.
^
cris ratio dicitur , et qui orat , etiam precatur qui rogat , deprecatur : :

non vtique qui precatur , orat , quia etiam imperiti ad preces descendunt
44. Intcr Nescire , et Ignurare hoc interest quod qui nescit , omnium :

notitia caret : qui ignorat , aliquid nescit.

4J. Inter Legatum , et Oratorem hoc interest quod legatus electus :

est ad officium a ciuitate,et est sacrosanctus : orator ad orandum missus

vt oris oratione exponat , quod petit.
46. Inter Tardum , Pigrwr. , Inertem , et Segnem hoc interest quod :

tardus dicitur , qui trahit tempus iners sine arte , nullius officii capax : :

piger per omnia aegro similis segnis emotus cst a calore. :

47. Inter Natum , et Gnatum hoc interest : quod natus particulariter

a verbo nasci : gnatus dicitur filius a generatione .

48. Inter Infamem , interest et Famosum hoc

quod famosus tam in :

bona cogitatione , quam mala injamis tantum in mala in :

49. lnter luuentutem , et luuentam hoc interest : iuuentus dicitur mul-

titudo iuuenu.11 iuuenta vnius aetas , vel etiam dea iuuentutis
: .

50. Inter Decus , et Decorem hoc interest : quod decus ad virtutem

refertur decor ad corpus.
:

%\. Inter Supra, et Super hoc interest : quod super est, quod emi-
net supra , quod aliquid substratum habet.
:

52. Inter Metum , Timcrem , et Pauorem hoc interest quod rnetus fu- :

tura prospicit timor subita mentis consternatio est , pauor autem motus.
:

Inde etiam pauida iumenta dicimus.

55. Inter Omnes, Cunctos , et Vniuersos hoc interest quod otnnes , :

quorum mentio est cttucti , qui vbique sunt 1 vniuersi , qui in vno lo-
:

co versi
54. Inter Vndam , et Aquam hoc interest quod <vnda copiosa aqua :

est aqua est naturalis .

:

4J. Post hanc differentiam in Vat. interest ,quod videmus qnidem praesen-
624. sequitur lnter puteum , et lacunam,
: tia credimus vero futura - hiter mor-
, .

id est , cisternam hoc interest , quod pu- tem , et infernum hoc interest mors vti- :

teus per puteas (forte ,puras putas ) a- que est , qua anima separatur a corpore ,
quas habet , et de viuo fonte manantes , infernus locus , in quo animae recludun-
cisterna , qitae refrigerat, aqttas suas ex- tur siue in refri^etia , siue in poenarum
ternas , et aduenticias posstdct . - filiud tormenta pro qualitate meritorum Com- .

tst loqui persona , aliud ad personam

in : paratur autem mors mulieri fornicariae ,
in persona non' ipsi loquitur personae , sed qu'a sicut mors diuidit animam a cor-
pro persona loquitur ad alios ad perso- : pore , ita mulier meretrix diuidit intcr
nam vero loquens , ad ipsam signiftcatur fratres - Inter aegrituJinem , et aegro-
.

conferre sermonem .- Inter fornicariam, tationem hoc int trest , q uod aegritudo attir
tt adulteram hoc interest
, quod fornica- mi , aegrotntio
dicitur autcm corporit
ria est ,quae cum pluribus copulatur adul- , Cod. Vat. 624. pauor animi mt-
52.
tera , quae vnum vitum deserens , alteri tus ,vndc ttiam .

iungitur .
- Inter vidcre, et creJere hoc 53. Vat.624. q ttorum mentio vi;a est .
 . . . ,. . . .

43° APPENDIX XXIII.

5$. Inter Tacere , et Silere hoc interest : quod qui desinit Ioqui , th
let , et qui non coepit, tacet
Inter AttXtlium ,Praesidium , et Subsidium hoc interest quod au-
56. :

xilium laborantibus mittitur praesidium praeparatur subsidium seruatur, : :

vt quum exegerit necessitas , detur •

57. Inter Insequi , et Consequi hoc interest quod amicum consequi- :

praecedentem insequimur inimicum : :

58. Inter Principhtm , ct Initium hoc interest : quod principium to-

tius corporis est : initium, quasi primum .

59. Dissimulare hoc interest

Inter Simulare quod simulamus }, et :

quod nescimus,et negamus nescire dissimulamus , quae scimus . :

60. Inter Simul, et Simitum hoc interest quod simul , vt vna res :

pariter clareat vt simul legimss , simul scribimus . Simitum lucri recipit

:

significationem , quasi simulitum .

6\. Inter Scelestum , Sceleratttm , et Scelerosum hoc intercst : quod

sceleratus suo scelere , vel alieno contaminatus sceiestus scelernm cogita- :

tor scelerosus , quasi insidiosus , periculosus, * vel totus dies,vel animus

:

propter arduitatem .

62. Inter Reliquos , et Ceteros hoc intercst :quod reliquos dicimus re-
lictos ex omnibus ceteros , quos nescimus. :

'
6^. lnter Redibidum per £ literam , et Rediuiuum per » literam hoc
interest quod redibidum.cst, quod nascitur rediuiuum , quod reuiuiscit
: :

64. Inter Patrium 9 et Patemum hoc interest : quod patrium a patria

vcnk ipatemum a patre
6$. Inter Pometa , et Pomaria hoc interest quod pomaria vaga dici- :

musjsicut olearia , et ficaria :po?neta , quasi malcta , ficeta, ct oleta .

66. Inter /legrum , et /legrotam hoc intcrest quod tfegcr animo <??• : :

grotus corpore
67. Inter /V/or Venit , et /^///<? Pi?#fr hoc interest : quod /;?/or ad di-
gnitatem : <z#te ad tempus refertur .

68. Inter Inficere , et Officere hoc interest : quod officit, qui nocet :

inficit , qui Janam , aut alia inficit

69. Inter Contingere ,Accidere, ct Euenire hoc interest : quod contin-
gunt bona accidunt mala : eueniunt vtraque
: .

70. Inter Grates , et Gratias hoc interest : quod grates referimus :g?<z-
//'<// agunus .

71. Intcr Oleas , et Oliuas hoc interest : o//>ai ipsum fructum dici-
mus,vnde fit oleum . Oleas arbores dicimus,vnde fiunt oliueta

56. Vat.624. necessitas deiur , dictum, simul , vno tempore . Vide Nonium cap.2.
quia substet in tempus . n. 814.
58. Haec differentia rursus occurrit 63. Redibidum non facile apud alios
num. 251. , vbi fusius exp.onitur . reperietur . Discrimen inter recidiuiuum ,
60. Legendum simitu , non simitum : et rediuiuum a grammaticis vulgo expli-
nani simitu vox antiqua , et fere comica catur
saepe occurrit apud Plautum pro vna 65. Confer infra num. ij8.
 ..

DIFFERENTIAE VERBORVM .
43 i

72. Inter Nixus , ct Nisus hoc interest quod nixus ad corpus rcfer- :

tur : nisus ad animum id est , conatus

, .

7j. Inter Nefandtm , et Nefarium hoc interest quod nefarius a prae- :

teritis intelligitur nefandus in opere

, .

74. Inter Nutrit ,et Nutricat hoc interest , quod mulier nutrit : nu-
tricat nutricius.

7J. Intcr Maritimum , et Marinum hoc interest: quod maritimum pro-

xiinum mari : marinum ex ipso mari
76. Inter Laniat , Lacerat , et Lancinat hoc interest , quod laniat , qui
tncmbratim distendit : lacerat, qui partibus suis membra destituit /a;/c;- :

##£ , qui inutiliter membra discerpit

77. Inter Patulum , et Patens hoc interest : quod patulum claudi , vel
tegi non potest patens , quod quum reseratum fuerit , iterum claudi potest .
:

7J. Inter Guttam , et Stillam hoc interest : quod */;//# cadit g«?- :

/a stat .

79. , et Peccatum hoc interest

Inter Delictum quod delinquimus , quum :

iussa salubria non adimplemus peccawu;, quum ea , quae iubentur non :

agi praesumimus agcre

, .

80. lnter Lncolam , Accolam , et Aduetiam hoc intercst , quod incola

est , qui propriam terram , in qua natus est, excolit accola , qui terraiu :

natiuitatis suae , sed alienam colit , aduena , qui de sua terra in alienam
venit .

81. Inter Hester num , et Externum hoc interest : quod hesternum ab

hcsterna die dicitur: externum vero extraneum . Nam multi impcritorum
extema dics dicunt , quod non admittitur .
82. Inter Baltea , ct Balteos hoc intercst : quod baltea ipsa lora signi-
ficamus ceteros balteos dicimus .
:

85. Inter Bibere 3 et Ebibere hocinterest: quod bibit , qui aliquid re-
Jinquit in poculo ebibit , qui totum exhaurit . :

84. Inter Gemiaatum 3 lunctum ,-et Duplicatum quid intersit ,quamuis

acutc intelligentibus breuiter cxposuerimus s tamen sub exemplis latius do-
ceamus Geminatum est , quod ex duabus rebus similibus constat,vt Ci-
.

cero ,gemina audacia . lunctutn est, quod cx duabus rcbus paribus con-
stat , vt Virgilius , lungentur iam gryphes equis . Duplicatum est, quum
vna res bis ponitur: Ingens ad terram duplicato poplite.
Sj. Inter Decli>ie 3 zx. Decliue hoc intcrest : quoil declinus sol : decli-
uus locus . Sic intelligendum est , acciine , accliue : vt acclinus homo :

accliuus locus : ex hoc accliuum dicitur .

71. Aliter num. 152. hymn. 6. 150. de nomine

Cathem. v.
76. In Vat. 624. sequitur : Inter mc- verba \v.\t c
rcclinis, et recliuis Jisserui, vbi
rmn , ff meratuin hoc interest , ^«a>< lsidori ita reformari posse innui quod :

vierum . icclinii sol , dicliuh locus vt acclinis . . .

78. Alio modo haec diffcrentia exhi- homo , acclinii lccus Et hoc geclinum .

betur num. 138. dicitur .

85. In cgmmcnt. ad Prudcntiuitt

 . . . , . . .

432 A P P E N D I X XXIII.
8 6. , et Commentaria hoc interest quod comtnen-
Inter Commentarios :

tarii Jibri commentaria volumina dicunt .

:

87. Inter Primum , et Priorem hoc interest quod primus e multis : :

prior ex duobus Sic inter postremum , et posteriorem obseruabis .

.

88. Inter Disertum , et Desertum hoc interest : quod disertus orator

dicitu r , desertus derelictus .

89. Delatorem hoc interest : quod delator est, qui

Inter Dilatorem ; et
defert ad accusandum
, qui differt ad proferendum
: dilator .

90. lnter Aduersam , et Aduersus hoc interest : quod aduersum te ad-

uersarius aduersus te mutator.
:

91. Inter Pauperiem , et Paupertatem hoc interest : quod pauperies

damnum cst zpaupertas , qui nihil habet .

92. lnter Exprobrare , et Obprobrare hoc interest : quod exprobrat , qui

proprium obiectat vitium obprobrat , qui maledictum infert : .

93. Inter Accersire , et Arcessire hoc interest: quod accersit , qui euo-
cat : arcessit , qui accusat .

94. lnter Aceruum , et Acerbum hoc interest : quod aceruus moles

est acerbus immaturus
: , et asper

95. Inter labrum , et Labium hoc interest : quod labrum superius : /tf«

&/'#;» inferius dicitur.

96. , Tuga , Ttiba , et 7"«/« hoc interest quod £o£3 vesti-
Inter Toga :

mentum tuga , qua aqua deducitur tuba , qua clangitur : tufa lapis ,
est : :

qui ex aqua coagulata efficitur , quod tufum dicimus .

97. Inter Comosum , et Comatum hoc interest : quod comosus a comae
vsu dicitur comatus natura vt comata Gallia
: : .

98. Inter Certo , et Certius hoc interest quod mvo est a «rwj , et :

certius a cerA?
99. Inter Caecitudinem, et Caecitatem hoc interest : quod caecitas ipsa
tamquam viae ceritas , et calamitas dicitur : caecitudo autem affectio , vt
lippitudo dicitur
100. Inter Castitatem hoc interest quod castimonia ,
Castimoniam , et :

quasi caeremonia dicitur autem tantum corporis : castitas

101. Inter Copias,et Ccpiam hoc interest , quod copias exercitus si-
gnificatione dicimus copiam autem rerum . :

102. Inter Circum , Circa , et Circiter hoc interest , quod circam ad

tempus, circa ad locum circiter ad numcrum refertur.
,

103. , Inter Fidum et Fidelem hoc interest ^famulus dicitur fidus , ami-
cus fidelis .
104. lnter lllius similis , et Illi similis hoc interest : quod illius simi-
lis moribus , ;"//; similis vultu .

105;. In-

87. Vat. 624. quod prior alterum pro quo medio aeuo tufus scribebatur
praecedit,primus omnes . Tufa , aut /«/>Atf pro genere quodam ve-
96. Vox tuga ne apud Ducangium xilli a nonnuliis accipitur
quidem occurrit . Tofus latine dici solet
 . . .

DIFFERENTIAE VERBORVM. 45j

IOJ. , Plemma hoc interest, quod flimma sit
Inter Flemma et , quum
crura abundant sanguine ,plemma , quum in manibus,vel pedibus callosis
sulci nascuntur .

106. Inter Mammas ,ct Vbera hoc interest, quod mammae hominum ,
vbera pecorum accipiuntur .

107. Inter Auena sine aspiratione , et Habena per aspirationem , hoc

interest , quod auena germen est sterile , habenae retinacula iumentorum .
io!i. luter Donum 3 et Munus hoc interest , quoJ donum dantis, mu-
nus accipientis dando , istud a muniendo
. Illud a .

109. Inter Arguere , et Coarguere hoc interest , quod coarguere coer-

eere , vel compescere est, arguere ostendere , vel patefacere , vt Virgilius :
Degeneres animos timor arguit Vnde et argumenta dicuntur , quae cau- .

sam ostendunt
110. Inter Ajjicere, et Adficere hoc intercst quod afficimur honore , :

adficimur niorte , vel iniuria.

111. Intcr Aduocatum , Inuocatum , et Euocatum hoc interest , quod
aduocatur daturus patrocinium , inuocatur praestaturus auxilium, euoca-
tur pracbiturus obsequium .
1 2.
1 inter luiuuiem , et Ingluuiem hoc interest , quod inluuies sordium,
ingittuics ventris lllud a non lauando , hoc ab inglutiendo dictum
. .

iij. Inter Commonere , Admonere , et Monere hoc interest,quod com-

tnonemtts praeterita , admonemus praesentia, monemus futura .

114. Inter Temeritatem , et Audaciam hoc interest, quod terneritas si-

ne consilio dicitur , audacia post consilium .
1j. Inter Velocitatem , et Celeritatem hoc interest, quod velocitas pe-
1

dum , et corporum dicitur , celeritas animorum , atque factorum .

116. Inter Viuum , et Viuentem hoc interest , quod viuus de viuente ,
viuens de morituro .
17.
1 Inter Nasci , et Enasci hoc interest , quod nascitur , quod de vtc-
ro decidit, enascitur , quod de terra , aut aqua exurgit
118. Inter Abducere , Perducere , et Deducere hoc interest, quod a£-
dttcimttr a re inhonesta , perducimur ad studia , deducimur ad honorem .
119. Inter £/#x/'/ , et llluxit hec interest , quod eluxit 3 qui lutum
disposuit j iiiuxit , qtii cum iumine apparuit
120. lnter Nunciare 3 Denuuciare , et Reuuuciare , ac Annuntiare hoc

105. Pro jicmma legendum videtur 119. Eluxit videtur hic deductum al>
phlcgma ,aut flegma et pro plcinma re- : W«o , ac legendum cluxit , qui lutum Jc-
ponendum plemuia ; de qua voce vide posuit . Nam e/tf x/f ab cluceo , nihil com-
Festum Nihilominus Caper de ortho-
. mune habet cum /«/0 . Ccterum f/«o in
graph. pag. 2245. apud Putsch. ita ha- praetcrito t.icit */«i , non f/tfx/ . Apud
het Flemina sunt , vbi abumiant crura
: Agraetium , vnde pleraeque hae JirVeren-
sanguinc :plemina quum in manibus ,vel , tiae depromptae sunt", sic legimus tlu- :

in pedibus callosi sulci sunt . In ms. Vat. xit , qui l.ntuin deponit , illuxit , quuin
624. hitcr flemina , et plcmina hoc inter- hunen app.iruit Corri^eiidum ergo apud .

tst , quoJ flemina . . . plcmina . Isidorum qui Iuctum .icpoiuit

,
.

lom.Vll. 1 1 1
 . . . . ,

434 A P P E N D I X XXIII.
interest , quod nunciatur de Ionginquo , denunciatur in pnesenti , an-
nunciatur de futuro , renunciatur de excusando , et repudiando
121. Inter Conscribere , Excribere , Transcribere , Inscribere , Ascribere3
Describere hoc interest , quod conscribere vna simul scribere est , excribe-
re scripturas transferre , transcribere , quum ius nostrum ad alium transit ,
'inscribere accusationis , ascribere assignationis, describere dictionis , vel or-
dinis. Scribere vero verbum imperfectum est .

122. lnter Extruere , Instruere, Astruere 3 Construere , Struere hoc in-

terest,quod extruere est altum proficere, iustruere aciein , vel actio-

in
nem , astruere affirmare : comtruere struendo coniungere , struere reliqua
super posita subterstruere .

125. Inter Consuescere lnsuescerc , et Assuescere hoc interest , quod

,

snescimus bona , iusuescimus mala , asuescimus vtraque .

124. Inter Fungi , et Defuugi hoc interest , quod fungi agere est 5 rfe-
fungi peragere est . Vnde et mortui defuncti vocantur,eo quod perege-
runt \kae istius cursum
125. Inter Adolescere 3 , et Exolescere hoc interest, quod ado-
Inolescere
lescere augmentum est , inolescere coaugmenti , exolescere euanescendi .

126. lnter Dcportare , Apportare , Comportare , et Exportare hoc in-

tcrest, quod deportare , et apportare aJiquid afferre est , comportare in vnum
locum conferre, exportare tollere .

127. Inter Tempcrautiam ,Temperationem , et Temperiem hoc interest,

quod temperantia animorum est , temperatio rerum , temperies aurarum .
128. Inter Recipere , et Suscipere hoc interest , quod recipimus rogati
suscipimus sponte
129. Inter Arundinem , et Hirundinem hoc interest , quod arundo
canna hirundo auis , quae tignis adhaerere solet
est ,

1 $0. Inter Spirare , et Expirare hoc interest , quod spirare viuere est 3
expirare mori .

131. Inter Pertinaciam , et Constantiam , hoc interest, quod pertinacia

malae rei dicitur , constantia bonae.
\iz- Inter Consequi , et Assequi hoc interest , quod sequimur pedi-
bus , assequimur studio .
133. Inter Lqetari , et Gratulari hoc interest, quod laetamur de no*
stris ,gratulamur de amicorum bonis .
134. lnter Herbosum , et Herbidum hoc interest, quod herbidum lr>
cum , in quo herba est , etiam si aridus esse consueuit , heroosum , qui her-
bam facile gencret, etiamsi ad tempus aridus sit . Et aquatam potionem
dicimus recte , quae aquam aliunde recipiat . Aquosum enim Jocum , qui

121. Hic etiam nonnihil variat A- locum dicimus,in quo . . este consucrit
.

graetius. . . . facile generat . ..Sic et aquaticam

134. Goldastus in not. ad S.Valeria- potionem . . altunde recipit ... Sic tt
.

»um De bon. discipl. pag. 54. sic hunc mericam potionem etc.
locuna emendare studet : quod htrbidum
 . . . .

DIFFERENTIAE VERBORVM 43 y
aqaam ex sc effundat j sic ct msracam potionem , et merosum vinum ap-
pellamus
155. Inter Subter , et Subtus hoc interest ,
quod subter , re aliqua su-
periore premitur,et concukatur subtus est , : quod dv'inissum altius noa
contingttur .
156. Inter Sinum , et Gremium hoc interest quod sinum dicimus , si-

nuatae vestis receptaculum , gremium vero accinctae vestis secretum .

i $7. Inter Largitatem , et Largitionem hoc interest, quod largitas hu-

rnanitatis est , largitio ambitionis .

ig8»Inter Muliebre , e% Mulierarium hoc interest , quod muliebre df-
citur a mulieribus factum , mulierarium a mulieribus ordinatum , et per
viros gestum
ijy. Deligere hoc interest, quod rf/7/g/ affectionis
Inter Diligere , et
csf.deligi iudicii, vnde et exercitus deligi iubetur.
140. Inter Commodare , et Mutuo dare hoc interest ,quod commodamus
amico pro tempore equum , vestem , seruum , et similia : mutuo autem da-
mut pecuniam , triticitm , vinum , vel cetera .

"
141. Inter Ligare , et Legare hoc interest , quod ligat quis vinculo ,

legal testamento .
142. Inter Loqui, Obloqui , Alloqui , et Eloqui hoc interest , quod lo-
qui hominis ,oblequi obtrectatoris , qui obiicit , aut opponit , alloqui
est
hortantis , aut iudicantis , eloqui honoris est .
145. Inter Percussum
, et Perculsum hoc interest , quod percussum cor-
pore dicimus , perculsum animo .

144. Inter Premorem , et Premitutn hoc interest , quod fremor murmur

hominum est 3 fremitus bcstiarum .
145. Inter Platmm , Puruum , ct Puluum hoc interest: quod flauum ru-
brum dicimus , vt Plaua caesaries : ftiruum nigrum, fuiuum nigro rubeum,
vt fuluum leonem .

146. Inter Postulare , et Poscere hoc interest quod postulatur incau- :

te ,
poscitur improbe .

1*17. Inter Pri : PricJum hoc intcrest : quod frixum a frigore ,

tm a frigendo dictum .

14S. Inter Diutinum ,.et Diuturnum hoc interest quod diutinttm est, :

quod diu fuit : diuturnum , quod diu durauit .

149. Inter Delitum , et Inlitum hoc intercst quod ielitum , quia su- :

bitum , inlitum vero lituratum

i}8. Hacc , ct plura alia , quae se- /w interest : construcre aedificare ,'

quuntjr sunl . /ar , extmere t;?r0 e.xtsinerc ( forte //rr-

140. Post hanc diiierentiarum in Var. ticrc ) .
- lnter consuere , suere , et assue-
624. aJditur lr.:cr comptum , ff cora-
: re hoc intcrest , quod consuere est
positum hoc interest , quod comptus cu- stium , siue-codicutn , assuere corium, sue-
ra dicitur , compositus natura - Ir.ter re dcttique dtcimus , quando rupta , atqut
consequimur , f/assequimur hoc intcrest, aperta quatque tc.xuntnr .

q.tod consequimur pcdibuj , assequimur 1451. Uilitum est , inlitum ab

a delino
Itudio . = Intcr construerc , et cxtrucre inlino , seu tllino . Sed ignoro auctorem
li i a
 . . .

436 APPENDIX XXIII.

150. Inter Damnum ,Dispendium , et Detrimentum hoc interest :quoi
damttum vnde diminutuin sit , dispendium , vbi pondus absic , detrimentum ,
quod a terendo nominatur •
IJI. Intcr Dominium , et Dominatum hoc interest quod dominium in- :

tclligitur , quod priuati iuris est , dominatum autem imperii .

\%i. lnter Nixus , et Nisus hoc interest quod nixus in genua, #/- :

sus a nitendo , id est , conando .

155. Inter Nubere , Enubere , et Denubere hoc interest quod «//£/; :

ciuis ciui , enubit extraneo, denubit ,quae in manum viri conuenit .

154« Inter Noxa , et Noxia hoc interest , quod #oxa poena est , #0-
.v.'. ' ipsa culpa .

Inter Necessitatem ,et Nccessitudinem hoc interest : quod tfece;-

i^j.
j#/<M vim significat , necessitudo coniunctionem sanguinis , aut animi .
1 j6. Inter Clausum , et Obturatum hoc interest quod clausum , a clau- :

stris,et clauibus dicitur , obturatum autem priorum foraminum sit,tam-

quam aures obturatae, non clausae .
157. Inter Operire , Adoperire , Inoperire hoc interest : quod operimut
operculo, adoperimus fores , inoperimus , quum aliquid iacenti super-
ponimus .

158. Inter Pometa , et Pomeria ( forte ,pomaria ) hoc interest : quod

pometa , vbi poma nascuntur , pomaria , in quo seruantur .

1 5:9. Inter Palma , et Palmum hoc interest :quod palma in corpore ,

palmum in mensura . Est autem haec mensura a primo pollice vsque ad
minimum digitum .

160. Inter Poplites , et Suffragines hoc interest : quod poplites homi-

num : sujfragines animalium .

161. Inter Praeparare , et /ipparare hoc interest , quod praeparat , qui

desiderium repetit parando , apparat , qui parato adiicit, id est, accusa-

re parat
162. Inter Stipulationem , Restipttlationem , Astipulationem , et Consti-
pulationem hoc interest , quod stipulatio certum habet intellectum , m/7-
pulatio , si aliquid sit factum , quod conuenit , astiptilatio eiusdem pecu-
niae , vt vel alter repetere possit , constipulatio conserta restipulatio , si-

qua dolo malo facta .

165. Inter Saturitatem , et Satietatem hoc interest, quod saturitas de

cibo tantum ,satietas de reliquis dicnur rebus .
164. Inter Viciniam , et Vicinitatem hoc interest, quod <vicinia loci
«sse dicitur, vicinitas personarum .

165. hoc interest, quod fluctuo animo , qua-

Inter Fluctuo , et Fluctuor
si ago , et hoc , illucque fluo , fluctuor fluctu feror , ideoque flu-
fluctus
ctuat mare , fluctuatur nauis , sic inter luxurio , et luxurior discernendum .

differentiae , quae hic profertur . nubunt

152. Confer num. 72. 158. Diuersa sunt , quae num. 6j.
153. Enubo , et denubo de iis dic! exponuntur de harum vocum,
difterentia
solent , quae iulra suam conditioncm e diuersis nimirum auctoi ibus
 .. . . . . ,

DIFFERENTIAE VERBORVM. 437

166. Inter Potero , et Tetuero hoc interest , quod potero certum pro-
mittentis est , potuero dubitantis .

167. Inter Hhpanum , et Hhpaniensem hoc interest , quod hispanus

natione dicitur , hispauiensis , massiiiensis , et his similia .
1 68. Inter Escendere , Ascendere , Couscendere hoc interest : quod ascett-
dimus excelsa, vel Iocum honoris , escendimus , quum in aliquid altius scan-
dimus conscendtmus , quum equo vehimur .
,

169. Inter Vterque , et Vtrique hoc interest , quod vterque in singu-

laribus , vtrique in pluralibus dicitur.
170. Inter Pignero , et Pigneror hoc interest
, quod pigneror animum
tuum ,
pigius tuu.n capio
ptg-iero, qu.i.n .

171. lnter Mereo , et Mereor hoc interest , quod mereo pro merito
seruitii , tnereor pro opere mercedis , sic rumino , ruminor , et his similia.
172. Inter Laurum , et Lauream hoc interest , quod laurus est ipsa ar-
bor, laurea corona,vel virga .
17$. Inter Caeruleum , et Casrul ttm hoc interest , quod caerulum di-
cimusjsicut auruin, caeruleum ex caerulo , quasi argentum .

174. lnter lmum 3 zt Injimum hoc interest, quod /*w«x loco , injimus
ordinc
175. Inter Curam , et Diligentiam hoc interest , quod cara cruciatum
habet , qui commoueat , diligentia rerum administratio
176. inter P7m , et Virtutes hoc interest , quod v;r« corporis sunt
lirtutes animi
177. Inter Animam , Animum , Spiritum , et Mentem hoc interest
quod anima est , qua viuimus, animus , quo regimur , spiritus , quo spira-
mus , wfw qualitas ,
quae bona , aut mala potest refcrre ad cogitationem .

178. Inter Gratte, et Ponderosum hoc intcrest , quod graue secundum

ferentis qualitatem , ponderosf.m natura .

179. Inter Vltorem, et Vindicem hoc interest

, quod vlchcimur accepta

iniuria vindicamus , ne accipiamus

,

180. Intcr Pallacem , et Pellacem hoc interest , quod fallax infidelis

dicitur , pellax in verbis , ab appellando , id est , per se loquendo .

181. Inter Jmmolare , et Alactare hoc interest , quod immolare dici-

tur , quum mola in caput iniecta est , mactatum hoc factum , quasi wjg/f
auctum
182. Inter Hostiam, et Victimam hoc intercst , quod Aej//<z perhibetur
tunc , quum dux in hostes proficiscitur , victima , quum vincit , sicut Oui-
dius in Fast. Victiwa 3 quae cccidit dextra victrice , vocatur - Hostibus a .

don.itis hostia nomen haoet .

18 2. Inter Eruere , et Diruere hoc interest , quod eruuntur latebrac,

iiruuntur eminentia .

179. Vat.dzd. /w/irr vlcisci , f/ vin- 182. Versus Ouidii ita in cditis cx-
«licarc /ior inierest . hibebatur, Victima dextra habet Alia .

181. In editis erat /7««/» roc/f/ in librarii omiserant Locus cst 1. Fastor.
.

capui : rcposui tnola . y. _j 35

 . . . . . ,

43 S APPENDIX XXIII.
184. Inter Nequidquam , et Nequaquam hoc iaterest , quod ftequid-
quam frustra, Nequaquarn , non , significat .
185. Intir Iter ,et Itiuev hoc iaterest , quod iter , quo imus, /Vi/W
auia dicitur.
1S6. Inter Proprium ,et Fropius hoc interest , quod proprium dominii
est ,
propiut autem loci
187. Inter Vereor , et Reuereor hoc interest, quod vereor ad meturn
refertur reuereor ad effectum .
,

188. Inter Liberos , et /vV/oj hoc interest , quod ///7 masculino genere
ponuntur, //<;<?>'; in vtroque sjxu, et quod filii in numero singulari voca-
ri possunt Nemo enim dicit , qui habet filium , vitum liberum habeo Item
. .

quod promiscue omnis conditionis intelliguntur , tam ingenui , quam

fiiii
serui , libe ri non dicuntur, nisi ingenui.
189. Inter Dulce , et Suaue hoc interest , quod dulce idem potest es-
se , quod suaue , non vtique suaue ,quoJ duice dulce enim mel dicimus, :

et suaue acetum , quod

dulce non est .

190. Inter Beilum , et Aueitum hoc interest , quod bellum inter ex-
teras gentes , auetium inter ciues dictum , quod aueilantur populi in duas
partes .

191. , et
Inter Exemplum
Simiiitudlnem hoc interest , quod exemplum
historia est approbatio
, similitudo .

192. lnter Diuinationem , ct Diuiuitatem hoc interest , quod diui/titas

ad potentiam nnminis refertur, diuinatio futurorum praescios facit .
193. Inter Vim , et Virtutem hoc interest , quod vhtus hortari est ,
c/i iniuria .

194. Inter Rogum , et Fyram hoc interest , quod rog«j defunctis para»
tur , ,«y>7J sacrificii:.
195. Inter 7W</ hoc interest , quod ama sunt
Arn.a , Armawenta , et
quibus corpora nostra in bello teguntur , armameata nauium , teia missi-
lia, vt iacula
196. Inter Masculum hoc interest , qnod vir specie intel-
Virum s et
ligitur, mascuius genere quod vir tribus modis intelligitur , natura,
, ct
virtute , et nuptiis , masculus etiam ab homine segregatur , vt in animalibus .

97.
1 Inter Profugum , Exulem , Reiegatum et Transfugam hoc interes* ,

quod profugus , quasi voluntarie reliqueiit ,exut, qui damnatus expellitur^

relegatus ad , qui ad hostes
tempus transit
, transfuga
198. Exceisum hoc interest , quod alttim tam in su-
Inter Altum , et
periorem partem elatum intelligimus, quam ad inferiora depositum , ex-
ceisum in superioribus. tantum .

199. Inter Vim , et Vires hoc interest , quod vis impetu, et iniuria

188. Vat. 624. singulari re/erri pos- Festus Duellum , beilum videlicet , qnod
:

tunt duabus partibus de victoria contenden-

190. Hoc , quod de auello hic dici- tibus dimicatur .

tur , nescio > quem auctorem habeat Li- . 195. In excusis erat missibilia pro
benter legerem duelium inter ciues etc. missilia .
 . .

DIFFERENTIAE VERBORVM .
439
eonsttt , vires ad bomim,et tortituJinem corporis referuntur, ita vis fa-
cit violentiam , v/r#i vitiosum .

200.
'
Inter Saeuum^et Cruddsm hoc interest , quod sasuus circa ver-
ba est , crudelis monstratur sanguine .

201. Inter Belltmt , Aciem , Proelium s et Pugnam hoc intercst , quod

bellurn dicitur totus confiictus , ac/V/ ordinatur ,
proelium committitur,
pugna geritur, et quod acies tam ferri,quam oculorum est
202. Inter Passum , et Expertum hoc interest , quod patimur volunta-
te , experimur necessitate .
20$. Inter Gsi:us, et Gentem hoc interest, quod genus tam hominum ,
quam ferarum est geus ad congregationem plurium pertinet , et ab vno
,
capite descendit ; dicimus enim, gens Gallorum .
204. Inter Terram , TeUurem , et Humtem hoc interest , quod terra pars
mundi tertia est , te/lus dea , humas locus sepulturae dicitur , ab humando .

205. Inter Moenia , et Aedificia hoc interest ,quod moenia publicorum

sunt operu.n , aedificia priuatorum .

206. Inter Omns , et Totum hoc interest : quod omns numerositate

constat tof.tm a j partes dicitur
: .

207. Inter Vlcus , Vulnus , et Plagam hoc interest 1 quod c/c.vj per
se exit 3 vttltiui fcrro , plaga potest esse planus iccus : sic quod Wc«j , Ie-
uitatis est , vulnus grauitatis , plagae etiam verbera vocantur .
208. Inter »5/c , et /^./ hoc interest : quod j/c q.uiJem ostenJit exem-
pla,/7a ad rationem refcrtur .
209. Inter Duos , et Ambos hoc interest : quod ^«0 numerantur, aw-
£0 congregantur.
210. Inter Paret t et Apparst hoc interest quod />0/^r imperio , d/>- :

/>a/Y/ videntibus
2ii. Inter Pullum , et Nigram hoc interest : quod pullum albo con-
trarium est , nigrum cojore accipimus.
2 2. Iater /-«JVjr , Aestimat , Opinatur , Arbitratur , et Suspicatur hoc
1

interest quod putat } qui dubitat , aestimat 3 qui existimaturo , quae acta
:

sunt , dicit , Opinatur s qui opinioni aut suae , aut alterias credit , arbitra-
tur j qur dubiae rei finem imponit , suspicatur , qui lateotis rei prospicic
formam .

21 3. Inter Prohibere , et Inhibere hcc interest ,

quo prohibere est iu- 1

rc non habere , iuhiuere vi dicitur , et quod iuhioemus iure s prohibemut

imperio .

214. Intcr Ostentum , Prodigium , et Monstrum hoc interest , quod

ostentum sine ccrpore solidum nouum se osteadit,et oculis, ef auribus,
prodigium vero, quod solidis corporibus prospLitur , vt in.caelo cometeS ,

212. Vat.624. / fl ' fr arbitrari , f/ ac- 214. Vat. 624. Ji/if corport solido no~
stimare hoc inttte>t , ^«orf acuiinare apud bis te ostentat . . . auribus obitcitur , pro-
animum uostrum est , irbnrari iudicium digium . . • ccrpoubus troducitut
untmi proferre . Alibi , vt htc , * ed laicn- uitia steila , tt m nocie .

11 rei tuspicii jbima w .

 . .

44° A P P E N D I X XXIII.
aut stella,et in noctc lux , interdiu tenebrae , monstrum vero eontra na-
turam cognitum egreditur , vt serpens cum pedibus , aut cum quatuor alis .

215. Inter Conticuere, Obticuere , et Reticuere hoc interest qupd qui ,

V'rg. 3. Aen. conticuit, vndique silentium praestitit , vt antiqui : Conticuit tandsm , fa-
7i8. ctoque hic fine quieuit ; obticuit , qui nullam spem reliquit , reticuit ,
qui si-

lentio responsa finiuit .

216. Inter Sepulcrum , , Monumentum , et Bustum
Tumulum hoc inter-
est , quod sepulcrum est locusquo corpora sepeliuntur, et a sepelien-
, in
do dicitur , tumulus , qui cineres tegit , monumentum , quo sepulcrum cir-
cumdatur , dictum a munitionibus , busttim , in quo ossa sunt , quasi bsne
vsttttn .

217. Inter Astra

et Sidera hoc interest, quod «w/ra sine si lere esse
,

possunt , sunt caelo , sidera mouentur

et astra fixa .

21 3. Inter Deripere , et Diripere hoc interest , quod deripimus , qutim

e superiori parte in inferiora rapimus , diripimus , quum laniamus , et in.
diuersas partes diducimus.
219. Inter Causam , et Rationem hoc interest , quod causa multas ha-
bet species , ratio paucissimas
, et quod ratione
causa desideratur . eflficitur,
220. Inter Italum , et Italicum hoc interest , quod italus homo , «Vff-
licus arcus dicitur ita illud ad personam refertur , hoc ad rem
: .

221. Inter Deuium , Inuium , Auium , et Peruium hoc interest , quod

inuium est sine via secretum , deuittm desertus locus , auium extraviam,
peruium , per quod commeatur .

222. Inter Dexteram , et Dextram hoc interest, quod quidam sine

causa putauerunt literam £ abundare , sequuti consuetudinem antiquam,
vt reprendo , et reprehendo, vt vemens , et vehemens , ita dextram manum,
et dexteram prosperam partcm dici .

22 j. Inter Leges , et /#ra hoc interest , quod /'«ra reperta sunt ab ho-
nesta consuetudine , leges ex iis , quae inter nos probanda facimus,et he*
ra ab vniuscuiusque iustitia dicuntur , leges , quod legatitur .
224. Inter btuidum , et lnuidiosum hoc interest , quod inuidus , quo-
niam alteri inuidet 3 inuidiosus , cui inuidetur .

225. Inter Protinus , et Protenus hoc interest , quod protinus est sta-
tim , continuo, aduerbium temporis , protenus , quasi porrotenus .

226. Inter Demitto , et Dimitto hoc intercst , quod demittit hic , qui
de alto deorsum mittit > dimittit 3 qui in multas partes mittit
227. Inter Altaria , et ^fflj hoc interest , quod altaria Deo ponun-
Xur 3 arae etiam defunctis .
228. lnter Dimidium , et Dimidiatum hoc interest , quod dimidium pot-
est

215. In editis erat Eticuere , quod mu- 216. Vat. 624. Sepuhrum locus , in
taui in Reticuere nam
respondet infra r?-
: #«o vruntur corpora , a sepeliendo sepul-
ticuit.Wat.6in. /«fwconticuit,*/ obticuit, rrtfw dicitur .

f/ reticuit . . .vndique silentio vocis prae- 228. Vat. 624. ^«orf dimidium non
ititit... nullam spem loqttendi potest significare partes,nisi subduci ai
 . ,

DIFFERENTIAE VERBORVM. 44 i
est significare partem * integrum nomen , sine dimidiatum
, nisi subiicias
est , vt plena hora dicitur, hora integrum nomen , quasi totum , sine hora
non potest esse dimidia: ergo aut dimidiata hora , aut dimidium horae ,
dimidium est ; dimidiatum autem diminuta portio.
129. Inter Fiduciam , et Cottfideatiam hoc interest , quod coafidentia
est ,
quum vitio temeritntisfiduciam habet,siquis honesta constantia viuit .
230. Inter Legioaem , et Dilectum hoc interest , quoJ legio dicitur
ab eo , quod legantur viri fortes , et vtiles militiae , dilecta , quae maxi-
me diligimus , vt filii,vel cognatio patris .
231. Inter Assidue , et ^uotidie hoc interest , quod assidue sedulitatis
est , quetidie autem pcrseuerantiae .
232. Inter Moeret , et Meretur hoc intcrest, quod qui moeret , tristis
est , meretur autem , qui ex alterius iudicio parem bcneficio gratiam
expectat .
233. Inter Plenitudinem , et Pleaitatem hoc interest , quod pleaitudo
corporis est , pleaitas rei , ita pleaitudiaem obesorum hominum , pleaita-
tem variae rei cuiuslibet dicimus .

234. Intcr Precor , et Deprecor hoc interest , quod precamur Deum ,

deprecamur homines .

235;. Inter Fortuaam , et Felicitatem hoc interest, quod fortuaa non

est , felicitas opes hominis .

236. Inter Tueor , et Tuor hoc interest, quod tuor custodio , tueor
video .

137. Inter Laiibrium , et Ludicram hoc interest , quod ludibrium in

alterius iniuria , ludicrum autem , quod ipso delectamur sine cuiusquam
iniuria .

238. Inter Stillam, et Guttam hoc interest , quod gutta imbrium ,

stilla situlae,vcl aceti

239. Inter Fidum , et Fidelem hoc interest, quod fidus etiam amicus
dicitur , fidelis seruus .
240. Intcr Cogaoscimus , et Agnoscimus hoc interest , quod agnoscimus
cognitos , cogaoscimus , quod numquam vidimus .

241. Clypeum , et Clupeum hoc interest , quod clypeum scutum

Inter
clupeum vero , in quod imagines ponuntur .

242« Inter Germanuni , et Fratrem hoc interest, quod germaaus est

verus frater ex patre , et matre , frater vero ex diuerso patre , vel matre .
243. Inter Mersare , vcl Mergere hoc interest , quod mersare saepius,
mergere semel .

244. inter Age re cattsam ,et dicere hoc interest , quod agit patronus,
iicit rcus .

integrum . Dimidiatum tit . . . quasi to- 298. De hac diffcrentia viJe n. 78.
ttim ysine hora
tum potest dimidia csse . . . 240. Vat. 624. Inter cognosccrc , et
dimidiatum autem aut dimidia portio , agnoscere ,
nlia diminuta .

Tom.VIl. Kkk
 . . .,

44» A P P E N D I X XXII!.
245- Inter Eminus , et Comivus hoc interest, quod eminus ex longin-
quo , cominus pede .
246. Inter Capere , et Decipere hoc interest, quod capimus merentes,
decipimus innocentes ; aut capimus arte , decipimtts insidiose .
247. Inter Comilium , et Sententiam hoc interest, quod consilium co-
gitatio , sententia consilii pronunciatio .
248. Inter Fors et Fortunam hoc interest, quod /brj casus est y fortu-
y
ua data est , lam, 6/c valuit fors , tamquam worj
vt qui .

249. Inter Voluntatem 3 et Voluptatem hoc interest , quod voluntas ani-

mi , -joluptas corporis .

250. lnter btterea , et Interdum hoc interest, quod interdum aduer-

bium temporis est, interea causa rei
251. Inter Initittm , et Principium hoc interest ,quod principium totius
operis cuiuscumque vnum est, quasi pcimum operis caput , initium , quod
frequentius intelligimus , et toties accipimus , quoties aut persona mu-
tatur,quasi intus in alteram rem,et principium semel , inltium saepius .
Principium , Arma , •uirttmque cano Initium, A/«ja ?/z/7ii causas memora.

Inucniuntur tamen Frincipia t quae natura sui carent,et specie initia ha-
bent vt , At regina gratii iamdudum sattcia cura
: Et , Sic fatur lacry* .

mans , classique immittit habenas .

252. Inter Meditari 3 ct Velitari hoc interest ,quod meditamur animo,

velitamur corpore
253. Inter Homines , et Bestias hoc interest , quod bestiae ventri ser-
uiunt , homines raiioni .

248.Fortasse Sic voluit sors . leuis inverbis ( forte imberbis) dicitur

25 j. Breuius haec differentia expressa leue omne , qttod pilis , ef asperitatibus

fuit num. 58. Versus duo primi indica- caret .Inter pronomina , f / articulos hoc
ti extant lib. 1. Aen. initio ; tertius ini- interest , quoi pronomina ea putantur ,
tio libri 4., quintus initio lib. 6. Vat. quae quum sola sint , vicetn nominis com-
624. interserit nonnullas alias differen- plent , vt quis, iste , ipse , ille
. Articuli
tias , armenta , et greges hoc in-
vt Inter vero , quum pronominibus , aut participiis
terest , quod armenta equorum , et boum adiunguntur , vt hic , huius , huic , hunc,
snnt , greges vero capellarum , et ouium . ab hoc .
= Inter Leuis , tt Leuis hoc interest , quod
 . . . . . . . . . . . . .

APPENDIX XXIV.
w
L 1 B E R GLOSSARVM
Ex variis Glossariis , quae sub
Isidori nomine
circumferuntur , collectus

A 10 Abrogans , humilis
Abrogat , ablegat
1 Jt\ b se , spontatieus . Absternit , abicit, repellit ,

Abuia , infima domus . Accepta , genus nauis .

Abadir , lapis . Acclibanum ,obliquum .
Abastenum , iuhonestum 15 Accuculia, acutus, solers
5 Abaso , infirma domus , quasi Achateon , velum maximum in
sine base medium nauis
Abgrego , segrego . Acia , ala

Ablutes , ablutium , loca coe- Acieres , gentts securis

nosa Acinari , tricari , in paruo mo-
Aborris , scc.ndalosus rari .

Abrigeum, splendor auri. 20 Acroamata , auditio lyrarum

i. In Isidorianis cap. 57. et seqq. sa- te sternutare ; nisi legas aspernit , aut
tissuperque dictum de hoc Glossario
, . absterret .

Ex Semleri mss. , aliorumque editis , 13. In Pithoeanis glossis , arrepta ge-

nieisque nonnullis obseruationibus illud nus nauis , acatus Acatium est velum na- .

correctius exhibeo , additis interdum con- uis . Cerda , accepta genus auis Semle- .

iecturis . Pro spontaneus fortasse spon- rus , accepta ncutrius generis ; sed mox
te , sine vi , vel sponte sua . praetulit Cerdae coniecturam .

2. Mox n.5. abaso . Hispani abajo, 14. Pro acclibanum legendum vide-
itali abasso pro inferius In editis est . tur accliuum , vel accliuatum .

infama domus .
1 5 Accuculia forte , agagula , leno , :

3. A lexicographis medii aeui abadir vel aquacula , aquariolus , seruus mere-

vocatur lapis , quem Saturnus pro loue tricis , ab aqua crebro afterenda dictus .

dcuorauit . Vide Papiam , Breuiloquum , Alii , agagulo , agagula , accucula , accu-

Saiomonem Constantienscm etc. lia , acaada Vide n. 24. , ct 48.
.

4. Alii , aschemon , vel abarcenon , 16. Acation editi, acatheon , Ianso-

:

quasi ab arcco , vel aparthenon cx &rae- nius , archistion .

co Peius ali^, anaclaenam , haustrum ,

. 17. Legcndum , axilla , ala . Alii
vcl abastenum , ab artc alicnum . axia , ala .

5. Infirma al. infima,vt n. 2.

: 18. Acieres , ab acie . Hispani chaly-
Ablutes : meliiu fortasse alluuies .
7. bem vocant
acero
Pro cocnosa minus bene alii , arenosa . 19. Acinari , et aginari eadem cst
8. Forte , abhorrens , vel abnormis . vox . Aginator est negotiator , agi':are
%9- Forte aurigo , vel aurugo , vel cb- ncgotiari, pracscrtim in paruis rebus .

ryxum , vel aurigcum . 20. Forte , acroama , to auditio , vel

11. Semlerus vult legi , allcgat , ab- acroamatis , auditio etc. , vt indicctur
rogat , scilicet lcgem . genitiuus aaoamatis .

12. Abstcmit : hinc stcrnaca , ct for-

Kk k 2
 .. . . . . . . , .. . . .. ,

444 A P P E N D I X XXIV.
vel tibiarum . agaso .

Aculus , ministerialis domus re- Adseclae , domestici pedissequit

gtae lenones .

Acus , calamistratorium Adsella, sella quadriiugis

Acrozyuius panis leniter fer- Adsuetula , aga-so .

rnentatus 40 Adtaminat , vsurpat.

Acucula j aculus , solers , aga- Aegret , acidiatur
gula Aemidus, tumidus , inflatus .

2$ Adasia , ouis maior nata Aenigma ^fgura, siue typus

Adfiliatio , pene naturae imi- vel species
tatio Aequilatium , aequatio
Adfrutabulum , vasculum .
45 Aflostrata , reditus .
Adlicula , genus vestis . Agabo , qui negotia praecedit »

Adluuiis , locis coenosis . Agagola , lenocinator , panto->

30 Adoptarius, puer t ex adoptato mimus
nattts Agagula , lenocinator .

Adorea , libamenta . Agaron , minister officialis .

Adpectoret, adplicet ad pectus. 50 Agaso , minister officialis .

Adpetulantia , procacitate Agginante's ^explicantes
Adplanat , hostit^ aequat . Agiae , glandolae
3J Adrummauit rumores adtulit.
3 Agonei , 1'ictimae .

Adsecla , domesticus familiae , Agonia , hostia .

21. AcuJus Graeuius putat , esse a

: alii , adseila ab adseilare , hoc est , aluum
cahculis , Semlerus ex disrupta voce eiicere .

vernaculus alii , aulicus, vel auculus , vel

:
3 9. Legendum videtur, adsecula , hoc
acubus , vel acolathus . est , adsecla .
22. Alii coniiciunt , legendum , acus 40. In Pithoeanis , adtaminat , inqui'
calamistra , rascrium , vel calamistra ca- nat ,vsurpat Semlerus putat a tangen-
.

sonium alii , calamistrum . Alio nomine

: do esse adtamen , seu attamcn .

acus est acula , acucula . 42. Reinesius vult , aedemius .

23. Leuitcr . Editi , leniter . Vide Isi- 43. Spe cies : quia per imagines sensus
dorum 20. Etymolog. cap. 2. n. 15.
lib. adumbratur .

24. Vide supra n. 15. 44. Lege, aequiiancium , vel aequili-

25. Nata
Pithoeana , natu .
: brium .

27. Malunt
alii , adfutabulum , alii 45. Semlerus legit aphrodita , aphro- ,

ecetabulum , alii , adsutabulum , Vidc Fu- ditus ex hermaphrodita, hermaphroditus.

,

tis num. 760. 46. Lege , agaso , vt infra nuna. 50. .

28. Fort. adliguia . 47. Stewartius Analcct. lib. 1. c. 8.

31 Adorea Reinesius coniicit , ado-
. : deducit ex germanica lingua a vnum ,
ra ab ador . Graeuius liba pro Jibamen- et gageler , circulator Vide n. 15. .

ta : Semlerus , adorea , sacrificia , liba- 51. Melius aginantes ab agina , seu

wenta . foramine , quo trutina se vertit Con- .

35. Adrumare ex Festo rumores fa* fer Ducangium , et supra n. 10. *

ccre forte a rumine
: A rumare est ru- . 52. Rutgersius, anginae , Semlerus
mor , vt a clamare clamor . aciae ,gladioli . Vide num. 22.
38. Aliqui coniiciunt, adseda , alii 53. Melius agoniae pro agonei
adsidella quadriiugis , nempe raensa •,
 .. , .. . . . . . . . . .

GLOSSARIVM. 445
55 Agrarius. alapas patitur .

Alacrimonia 5 laetitia . Altar, altare .

Albanae, plurali numero nu- Altar , Prud. Altar et imposi-
ces pristinae tum .

mater matuta.
Albuna , Altilis ,pasta, ab alendo.
bona , quibus alimur
Alebra , 75 Amansit , expectauit
60 Alegmina partes extorum, quae Amasco , amare cupio .

prosegmina dicuntur Ambro, deuorator, consumptor

Alia , tranata patrimoniorum , decocter , lu-
Alibre alimentum .
, xuriosus , profusus .

Alistrare , humectare . Ambus , malcus

Allex, pollsx in pede . Ambusilla , -venter.

65 Alliger Gallus 80 Amfariam,/;i?r amborum partes.
Allobroga , Gallus rufus . Amfibulum ,birrum, vithsum.
Allutes , et Allutia , loca coe- Amfiscii ,biumbres .

nosa Amussis, regula ,fabrica , qua

Alluuium , ruina riparum ex tabula diriguntur
aqua Anclabeo,^^auricabeo,/i/«r,
A\nam,lignum, id est, vernum . lex longobardorum .

70 Alopecia , passio stricturae 85 A nclena, instr umentum ferreum

Alopusj^.v/ propter mercedem forte

55. Breuiloquus , agrarius , rusticus , pag. 675. meae editionls.

qui colit agrum . 74. Allilis : vox etiam antiquis lati-
5 7. Graeuius , aitellanae nuces prae-
, nis cognita .

nestinae Cerda albanas

. nuces tuetur . 75. In aliis glossis , amanet , extra
Macrobius Graeuio fauet . manet
58. Albuna ab albicare , Matuta a 76. Barthius , amesco , amari cupio .

tnane . 77. Ambro , vide commcnt. ad Pru-

59. Ex Festo alebria sunt bene alentia. dentium pag. 524.
60. Legendum , ablcgmina , aut ab- 78. Reinesius , fimallus , camasus ,
segmina secando a . Cerda ancus , mancus , alii , ambus, mal-
,

6\. Graeuius , alienigena ,extra na- leus , alii , ambus , ambulus , alii , ambus ,
ta Semlerus, alica terra nata, ex Festo.
: marsaleus .

63. lansonius, allustrare a luitran- 79. Graeuius , aluus , ilia , venter:

do , Graeuius ballistrare , humectare , vt Semlerus , ambuhis , ambulo , viator , vel
exciderit b . ambibilla pro amphibula , birrus .

6; . Editi , alligcr , Barthius , gallier , 80. Pithoeus , ambifari.un .

gallus ex gcrmanico idiomate

, Legen- . 81. Reperitur amphibalum , amphibo.
dum aliger , gallus , ex Sedulio lib.y. v.8. lus , amphiballus , amphimallus Videtur .

66. Scholiastes Horatii ad lib. Epod. esse anceps , seu duplex vestis .

od. 16. Allcbroges sunt Galli ruti . 84. Varia scri^tur.i aniegaucro , ari- ,

69. Nomen alni apud britannos , et gtuero , an.iigaueo , arigaueo , antccauto,

priscos Gallos est vernum , seu verna . an.lecauco. Ex ante , et cattco vcrbmn
70. Stricturae forte trichorrcae , hoc . coniponitur , quasi de rebus suis ante
est , fluoris capillorum . mortcm disponere de quo leges longo- :

71. Vcrius alapus . bardorum .

73. Prudtntius in hymno S.Eulaliac :

, 85. Instrumentum etc. quod in putcos
 . .. . . . . . . .
,. . . . . . . . . ,

44* A P P E N D IX XXIV.
Anconiscus , incastrare . Antemalorum , praeteritorum
Ancuba , seccuba malorum .
Ancyromagus , genus nauigii Antcpedes , obsequia amico-
AngzrizjAuianus , qui agrum rutn .

locat , VI angariam accipiat. Antia , ferrum in scuto .

oo Anger , spatharius , qui angitj 105 Antibiblium jpignus codicis li-

id est , spatham
stringit brorum
Angia , ferrutn buculae scuti Antiblium , pignus librorum ,
Angores , molestias codex pro codice .
Angrae , interualla arborum, Antigerio, valde
•vel conualles. Antigerium , quemadmodum ,
Anguilla , est, qua coercentur in in primis .

scholis pueri , quae ittlgo Antigraphus , Cancellarius

Scutica dicitur 110 Antipelargosin dicunt graeci
95 Anguipedes, Gigantes talionem
Anhelabundus jfatigatus Antlia ,rofj exhauritoria
Anilia , amentia ,fatuitas . Anxifcris , moestis .
Animaequus , patiens animo Apertularius, effractor .
.

Annct,fulget Apiciosus, caluus , caluaster .

i oo Ansile , sctiti bucula intus , quae iij Apicire, ligare: Apicitus , li-
ab intus tenetur . gatus
Antcla , antilena sicut 3 Poste- : Apismergis , loca calentia apa-
la, postilena . rum

demittitur ad hauricndum aquam . Pro 96. Anhelabundus occurrit in con- :

antlare latini anclare cfferebant ciliisHispan. Stev/artius male , anheUns ,

'
86. Pithoeanae glossae , ancones , in- labundus .

castraturae , vncini . Sic corrigcndum . 99. Forte, annitet , vel ardet .

87. Ancuba , ex am circum,et cu- 100. Semlerus , ancile scuti bucuU

bo . Papias addit, subintioducta . intus , qita ( aduerbialiter ) ab intus te-
88. Scribitur etiam , anciromagus , netur . Isidorus Etymol. Iib. 18. cnp.12.
aniliromacus , angromagus, anguiromacus n. 3. scutmn brette , ct rotundum dicit
anguiromttgus Lib. 19. Etymol. cap. 1.
. esse ancile \ scd putat Semlerus, legen-
n. 16. ab ago deriuari vidctur . dtim esse graue pro bretie .

89. Reinesius , anguria Titianus, : 101. Vide lib.20. Etym. cap. 16. n.4.
Qui agrum etc. Vt intelligatur , haec ver- Antella etc. Vox Plauti est antelena .
ba esse Titiani Semlerus , angaria , an-
. 107. Antigerio pro valde , oppido di-
gararius , qui etc. xisse priscos latinos ex Festo , et Quin-
90. Graeuius , armiger , spatharlus . tiliano liquet Origo vocis incerta pe-
.

Collector glossarum lcgerat, anger . nitus est

91. Graeuius , ancile sed retinendum : 114. Restituendum , alopiciosus .
videtur, ancia , antia , vel angia a graeco 115. Antiqui , apere pro ligare dixe-
ancon , cubitus , cauum ferri in scuto , runt inde apex , aptum Vide lib. Etym.
: .

vnde ancile . 19. cap. 30. n. 5. Apex etc. , Festum , et

91 . Semlerus , anceae , ancea, anciae, Nonium .

ex graeco vocabulo . 116. Graeuius coniicit ,apricis mer-

95. Iansonius , magnipedes sed ye- : gif loca calentia , scilicet conueniant
rum est anguipedes, ex carmiue de Aetna. ex Virgilio .

/
 . . • .. . . . . . .. . .. . . . . . . . . ,
.,
.

G L O S S A R I V M 447
Apocrisarius , minister Roma- rum
nae Ecclesiae Armillum , crates , vas vina-
Appia , aestiua , cadens , tempe- rium
rata 135 Arreptitius ; ariolus, furiosus
Applare , cochlear Artemo , mstrumentum arietis.
120 Apsum , vellus lauae Artificina , in qua artes exer-
Aqualium , summa pars capitis. centur .

Aquaticus , hydrus . Artificem, dicplicem , dolosum

Arbiterium, collectio arbitro- Artuatim, membratim

nm multorum , id est , ipsa 140 Aruinulis , adipibus .
consensio Arula , craticula .
Arcarius , dispensator , actor . Asciculus , asciola , dolabra .

125 Architriclinius, maior domui Ascios , exumbres

Arcites , sagittarii Aspita , ruina
Arcubius, qui cubat itt arce 145" Assecla , buccellarius
Arculis, circulis Assecula , bucellarius homo
Ardalio , gluto , vorax , man- Assentaneum, cousentiens
duco . Astarium, vbi venduntttr bona
130 Arenacia, f/Vctf proscriptorum
Ariae , mortuorum puluinaria . Astraba , tabella , vbi pedes
Ariolator, cocio ,e /i-Tx^oXiui requiescunt .

Armelaus , scapulare monacho- 150 Astrosus, malo siders natus

117. Apocrisarius , vel apocrissarius 134. Artnillum, quod armis , hoc esr,
scribendum , non apochrysarius , vt in humeris deportetur . Festus , Nonius etc.
multis editis . Multa affert Ros-weydus 13^. Semlerus , arietem ,instrumen-
in Onomast. de apocrisariis ex glossa- tum arietis , vt ab animali distingueretur .

riis , aliisque scriptoribus . Alii ratis pro arietis

119. Salmasius in not. ad Treb. Pol- 137. Artificina sic restificina apud
:

lion. pag. 208. legendum ait apalare , Tertullianum .

non applare , aut appalare . 140. Vide Etym. lib. xl. cap I. n.81.
i2o. Rectius , hapsum, vt in litera vbi agitur de aruina ex Sueton o de vi-
H , et agni pro lanae . tiis corporalibus Graeuius corrigebac
.

121. Semlerus , aequalium , aut ae- aruillis .

quitium , aut aequilibrium , summa pars 141. In ara ignis fiebat

scapi : vbi trutina vertitur . 142. Vera lectio , ascisculus , ct ascis-
122. Semlerus, inuerso ordine , hy. clus ex ascia .
dros , aquaticus , aut aquaticus , etihydros. 144. Semlerus, adeps , aruina , seu
126. Reinesius , arcitenens absida , triuia Sed reponendum cum
.

128. Arcus in orbem coarctatur , et Cerda , et Ros-weydo , aspita veruina;

arcium vcterum figura plerumque ro- hispanis espetera . Spitum est veru.
tunda erat Hinc glossa Reinesius vo-
. . 145. Etym. lib. 10. n. 16. et n.255.
lebat , arculatis , circulis . 149. Nonnulli astrabat Salmasius .

130. Arenacia , et melius arcnacea ad Aelium Spartianum pag. 5. v. 3;. in-

differt , seu arenae
ab arenarta fodina . telligit scalas ferreas scandendis equis
131.Vide infra puluinceria . a sella pendentes . Hinc puto , hispani-
133. Armilausa , quasi in armos , vel ce dici estribos .
armis clausa . Vidc Etyna.lib.jp. c. 22.U-28. 150. Etvmol. lib. 19. num. 15-
 . . .. . . , . . . . . .

443 A P P E N D I X XXIV.
Astrosui , lunatieus . Aureax , equus solitarius.
Atanulum , genus vasis. Auricularius , asculator .

Atta, qui primis plantis am- Aurorans ,illluminans

bulat 170 Auruginosus , arcuatus .

Attaminat , inquinat Auteritas , antiquitas

15"$ Attanabo ,genus vasis . Auxiuium ,romanumy latinum ,

Attibernalis, vicinus
Aucella , ortygometra . B
A\icom.s,incantatores,velvicini
Auctare, constringere. Babiger , stultus .

160 Auctionarins, qui pluris emit B;ibigera, stulta.

Auctoramentum , ipsa res vo- 1 75"Baburrus, stultus .

catur 1'enditionis Baccal , in quo morttti defe

Auctoratio , venditio . Nam runtur
sub auctoratione sunt gla- Baccapulus , in quo mortui de
diatores , qui se vendunt . feruntur
Augumentum , profectus Baccarium , vas aquarium .
Augusta , vxor Imperatoris Baccatum , margaritatum .

165 Aularius, aulicus , Palatinus. 1 'um liberi Pa-

80 Bacchanal , sacrarium
Aunicula , auctio minor supra tris
trts .

furidum . Bacerus , barefactus .

Baen,

152. Legendum , attanuuium , ex num. 13. Icteris etc.

Festo . 171. Auteritas : lege , anteritas .

153. Ex Festo . Aliter atta est no- 172. Auxinium : legendum videtur ,

men honorificum senioribus inditum.Hinc ausonium .

lata puter italis , vel contra atta ex tata. 173. 174. 175. Hae tres voces eodem
154. Attaminat : legitur in versibus pertinent Scriptio varia est , babosus ,
.

de ventis cap. 37. de natura rerum in babugus , babustus , babucus , baburus ,

nota Alii > vsurpat pro inquinat
. . baburrus . Vide lib. 10. Etymol. verbo ,
157. Putat Semlerus, id pertinere ad baburrus - Barthius lib.19. Aduersar. c.8.
literam O , scilicet inuerso ordine , or- huiusraodi glossas copiae bonarum rcrum
tygometra , auicella , aucella. Vide Etym. cornua dicit esse : sed hoc ioco putat
lib. 12. cap. 7. num. 65. legendum ,babuinus , quod italis simiam
158. Fortasse , ancones , incastratu- significat facetiorem .
rae , vncini . 176. 177. Baccal , baccaulium in Pi-
161. Ipsa res ; scilicet pretium ven- thoeanis , et baccapulus , eadem vox
ditionis . Ex Breuiloquo auctoritio dici- Consule Ducangium .

tur iliud , quod additur rei mensuratae, 178. Forte , bacchar a Baccho . Inde
quum venditur . Fortasse huc pertinet germanicum becher , et italicum bicchie-
quod c. 163. additur, augmentum , pro- re . Pro vinarium minus recte alii aqua-
fectus . Vide num. 166. rium .

166. Verum videtur auctiuncula . Alii 179. Bacatum : ita scribendum a ba^
editi aunicuh .
, ca , gemma non baccatum
, .

167. Equus : Graeuius eques . Vide 180. Semlerus sacrum pro sacrarium :

Festum . alii sacra ritu , vel sacra rituum .

170. Confer lib. 4. Etymol. cap. 8. 181. Coniiciunt aliqui , babiger ba-
 . . . . . ,
. .. . . .

G L O S S A R I V M. 449
Baen , ett lamina auri ab aure dus
ad aurem , qua familiares 195 Barbustinus , homo , qui fcrt-
regum vtebantur Ornamen- . barbam plenam porriginis
tum colli ex auro , et gem~ Barcanda , covcha aerea .

mit ,quod alio nomine tor- Barciae , barbari .

ques potest dici . Bargines } fortes in bello .
Bagario , orceoii genus . Barria , re.gula , norma , ru-
Bulastrum , balneum brica .
185 BalJiosus , ajfaoilit 200 Barrigenae , peregrinae .
Balio , manut , palma . B.rto , genus organl
Balteat , cingit Baruo , barunculus .
Bambcs , arena . Basilides , palatinus homo , <xvt>a
Bambis, aranea . thc £««<* »<fo« , id est , de au-

190 Banadola , lectus ,

qui in iti- la regia .

nere jertur . ln aiio Gloss. Bassatum , terrae hiatus .

Baniola . 205 Bassus , crassus .

Barbarica , opera de auro - Bassus , pingnis 3 obesrts .
Barbarica opera , tubtiiiter or~ Basterna , tecta manuaiis
nata . Batiotica, patera .
Barbastereli , duribuccius . Batinius , rusticus , agricola-
Barbatus , operariut , intimi- nus

ro ,fatuus , vel bauerus , baro , fatuus . 196. Forte , bascanda . Vide Candes
182. Ex Breuiloquo , bahen graece , lit.C. Pro aerea alii m«lunt vrna Non- .

corona latine dicitur . nulli scribunt , bascauda .

184. Retinendum badastrum ex Du- 197. et seqq. Barciae , bargines , et

cangio . barrigenae a barone venire aliqui pu-
18). Legendum blandiosus ex Pi- tant . Alii a barbaris , et legunt barcines ,
thoeanis , et Ducangio . seu barsinae pro bargines .
180. Reponendum videtur bola , seu Suspicabatur Semlerus , barria
i>8.
vola , quae est palm3 manus et ita legit : esse barro nam de elephantis denti-
a :

Saiomon Constantiensis Barthius in ba- . bus regulae istae conficiebantur .

lio vocem germanicam agnoscit . 201. Forte , barbiton genus organi
188. Iansonius , bambcr , aranca , cx 202. Barbo potius legendum pro bar-
germanica lingua Non placet Semlcro . . uo et sic Pithoeana
: Sunt duo nomina .

190. Vide lib. 20. Etym. cap. XI. piscis .

num. 2. Biiionola etc. , vel vt aliqui ma- 204.Bassatum pro humili , et depres-
lunt ) baiulona . Alii , bariola : italice, so accipit Keinesius Goesius coniicit, .

barella fossatum alii melius , barathrum

: .

191. Barbaricarii diceb?.nmr , qui au- 207. Intelligitur baitema esse lecti-
ro , et filis varias figuras acu exprimunt ca tecta manualis , quae m.mibus fer-
,

19 j. Semlerus , barbasterilis , seu tur , vcl mannalis quae portatur a mannis\

sterilibarbis , et reiicit lansonium , qui 208. Alii , botiola , alii b.itiaca B9C
vult puribuccius pro dutibuccius graeco Baecer , vt ait Barthius , Gcr-
.

194. Semlerus , barbaricus , operarius manis pater.im denotat .

( hoc est , acu pictor ) . Barbatus , /'/;- 209. Pro batinius alii coniiciunt />?-
timidus . liuius ex balia , seu ballia , pracdio ru-
195. Porriginis : sic Cerda . Editi stico , alii bestangatius ex angariare be-
pronsinis . stias , alii pastinu : , colcrc •

Ivm.Vll. Ll 1
 . . . .. , . . . ,,

4 5o A P PE N D IX XXIV.
210 Batis , nomen serpentis . Bigera , vestis gufa , vel vil-
Batus, genus oleris . lata .

Baucatcm , gellonem . Billa, iumentum , asinus .

B^Hicsrpa , quoddam genuslu- BiIuus,»/or<>/« bestiarum .

dorum cttrn armatis . 230 Bimaritus, iterum maritus .

Bclluus, rnoribus bestiarum . Biplex , duplex .

2 1
J Belues , egestas , quia sotet con- Biplicitas , duplicitas , alterpli-
tivgere per vastationem citas .

Bene linguatus , eloquens . Birrus, rttfus .

Bcstemiae, Troiae Bistimiae , Trullae .

Bestiarius , venator bestia- 235 Bitidum informe . ,

rum . Biuira , secundo coniux .

B.stiones , tiraces . Blandiosus , ajfabilis .
230 Bibitor , potator . Blato , cubicularius , hospitala-
Bibleis, dupiicious linteis ritts .

Bibliothecarius , qui codices B1enones,/?#iV;7/ hircorius .

secat . 240 Blini , tetri .

Bibuscus, morsus bestiarum . Blitea, sty.lta .

Bidclliu.n , aqua ex- vesicis de Bobinatores , inconstantes .

confecta , et proficit ad
rjiir.o
B.ieter , verum 3 veranum .

vulnera in corpore medenda. Boia , torques . damnatorum

225; Bidens anchora .
, 24J Bolonae, ipsi cetarii , qui di-
Bifax , duos habens ebttttus uersa genera piscium emunt .

210. Strpentis : Semlerus coniiciit ,

rum dici rubentem cibo , vel potione
piscis . vnde ebrios hispani borrachos appeflant .

21 j. Cum armatis : forte , cum ar- Semlerus pro bicerra intelligit bicirra
tnis . Vide Fcstum , bellicrcpa armilu- cirros vtrinque habens .
Jtrium . 228. et 229. Mutandum i in e , bel-
214. Ad hanc glossam fortasse resti- lua , belluus
tuendae aliae duae infra , bibuscus , et 234. Corrige ex dictis n. 217.
biluus . 235. Forte biuidum, aut biuium , bi-
215. Legendum , bellues : vel a bello jorme
vel a belluis 238. Semlerus tentabat , blato ( id
217. et seqq. Semlerus coniicit , Bi- est , ) cupidUoquus , blaterarius .
blatero
stonia , Thracia . Bistones thraces . Btsto- 239. In Excerptis Phithoeanis recte,
niac , thraciae . Fauet Salomon Constan- putidi hircosi . Iansonius volebat , pu-
tiensis . dendum hircorum .
222. Secat : reponendum , seruat . 240. Pro blini repone blenni .
Semlerus mallet, tegat , ex etymologia 241. Blitum est olus vile Etymol. :

thecae )ib. 6. Etymol. cap. 3. num. 1. 1. 17. c. 8. n. ij.Semlerus mutat stul-

224. Gonfer lib. 17. Etymol. cap. 8. ta in lutea .

Eum. Bdeilium 6. . 242. Confer Fcstum, et Nonium .

227. Forte huc spectat glossa paulo 243. Seinlerus coniicit , ber ( pro
post birrus , rufus , et pro gufa legen- ver ) vernum , verinum . Hispanis aestas
dum erit rufa . De birro , byrrheo , aut verano dicitur .
byrreo rr.ulta Ros-weydus in Onomasti- 245. Vide , num legendum , balacna-
co . Becmanus obseruat , birrum , et bitr- rii , cetarii
 . . . , . . .

G L O S S A R I V M. 45i
Bombum , sorbellum . Brumalia , resinosa pluuia .

Bombycinare } purpuram fa- Brumosus , annosus, resinosus .

cerc . 265 Brunda , solida .

Bombycinatores , purpuram fa- Brustum, materiae genus .

cientes Brutus t gurdus .

Bona caduca , quibus nemo suc- Bubis , barba .

cedat heres . Bucco, garrulus , quod ceteros

250 Bona caduca , res datnnatorum . oris loquacitate , non sensu ,
Bortanea , tecta manualh . superet , rusticus , stultus .

Bostar , locus, vbi stant boues . 270 Bucinaria , voces .

Boteonem , iuuenem . Buceta 3 pascua .

Botriones , latices . Bucita , pascua , vbi cientur

255 Brantia , "jel Braozia , tenuis boues .

auri lamina . Bucula , pascua.

Brasbrat , lucubro . Buda , historia
Breuigerulus , qui breue gerit . 275. Buda , ornameitta rega/ia , vel
Brj ..de tesscrh
. . camelorum .

Britanium , marmoricum Bullae , stramenta regalium ca-

260 Britanniaca ^jios ,
qtii in sintta mclorum
nascitur . Bullum , baculum pastoris .

Broia , vltta marina . Burbalia , intestina .

Bromosa , immunda Burga , cloaca.

246. Sorbellum , scihcet Sorbitium lerus vult hiemosus , hiemosa . Adisis
medicirt-ae bombos seu crepitus ventris , Ros-weydum .

cientis , vt Semlerus interpretatur Adi- . 265. Rutgersius , bruta , stolida , Bar-

sis Barthiun» col. 76S. , et miscellaneas thius grunda , et Iansonms bunda , ex
obseruationes ab eruditis britannis coe- idiomate germanico .

ptas vol. 2. tom. 2. pag. 301. 266. Fithoeus , brtucum , aceris spe-
251. Emenda basterna de qua supra. : cies
252. Versus Abbonis , EJficitur bostar 268. Bubis; vel scribendum est , vel
Cermani antistitis aula . intelligendum pubis .

253. Forte , bvethon , quod graece 270. Forte , bucinari a voce , vel bu-
iuuantetn <onat . cinariae voces , vcl bucina vocina .
256. Semlerus haud inepte putat , 273. Barthius , buculta , Semlerus cs
ex Ittcubro , lucubras , lucu ;u , vt buccta corruptum putat .

scribi solet lucubro

, , bras , brat , ali- 274. Ros-weydus storta , vel storia
quem annotasse bras , brat lucubro , in- Barthius bugia ( italis fabula ) historia .

uerso ordine . 275. Buda: fortc , buclae , vcl quod

257. Forte , Prytaneum marmoricum sequitur , buliae .

addito dcambulaiorium ex P.tpia . 277. Qraeiliitt , bacillum , bacui

260. Alii ,biit ir.nica pro sinua alii : Martinius buHatum , baculum . Scmlerus
silua , alii Frisia , alti insultt , hoc est bac/un , vel bulium contr.ictum dicit eK
Br.tannica . bucolion .

261. Constantiensis , broca bellua 278. Breuiloquus , burgulium , crinis

tnarina . gtnitalium An er<;o burgulia ? an buiis,
2-62. 263. 264. Biomosus , bramosus , .1 stiua , pars aratri ?

brumosus ex multorum senteni 1

179. l'"^a : alli , burda . Vide
. unt . I'ro icsinosa , reiintsus Stm« iiiiui. 409.

L 1 1 2 •
 . .. ., . . . .

452 A P P E N D IX XXIV.
280 Burgones , caulas . Caeca vestigia , ratione carett-
Burgos, castra . tia .

Bursa , cloaca . 2 9J Cadurda , labra pudendL mu~

Bustantes , sepelicntes liebris, <vel sponda lecti .

Busticeta , septilcra in agro . Caerulcus , bestia marina .

285; Bustuarius, qui corpora com- Caerulns , •viriatus .

burit humana . Cahibri , lersvs obscoeni

Butis , stelta cometes , quae qua- Calabris , 'ventis siccis
si comas habet 300 Calator , minister sacrorum .

Butum , imbutum, imbuendum. Calces , galiicae militum .

Buuinare , sanguine inquinare Calcitio , rusticus , eo quod dtt-
•nulieris menstruae re calcet , Plaut.
Clamat , siqnid videt ad se ire
calcitionem
CaUicum , foris deambulato-
C;.ballarius , alaris . rium :quod et petibulum di-
290 C. bJlus , cabo equus . citur ,et iterurn .

Cabo , ca.iallv.s ,sonipes equus 305 Calestra , genus mitrae .

t adax , claudus , qui saepe Caletra , tibi vespae nutriun-
cadit . tur .

Caducarius; ad quem pertinent, Callas ,fahrorum foramina.

quae cadunt defuncto aliquo , Calles , fiae tritae pecorum ve-
cui non est , qui succedat . stigiis .

282. Lege , burca . siccis . Hinc fortasse corruptum cala-

286. NonntiUi sic distinguunt , bu- bris : nisi legas , cantabris , vexillis , si-
tis , bootes , stclla - - Cometes , quae etc.
. gnis .

289. Pro alaris alii sellaris,a\\\ alacris 300. Calatores populum praecipue
alii retinent alaris , hoc est , eques , qui ad sacra conuocabant a graeco calo
alas in exercitu constituebat . Semlerus 301. Alii caliges , gallicae militum :
legit , Caballarius , allatis ; hoc est , ca- alii , caligae , calcei militum . Vide I. 19.

baParius caballaris . Etymol. cap. 34. n. 2. et 12. Semlerus,

290. Barthius , caballus , capo equus , calones , galearii militum
hoc est , castratus . 302. Alii , calcitro , etiam apud Plau-
292. Infra catax eodem sensu . tum .

294. Rationo forte rediticne . : 304. Plerique , chalcidicum . quod . .

295. Ita fere Breuiloquus scribe :

, et peribuiuin ,
pro moeniano , seu pro-
tadurca . iecto . Semlerus , calcicum ( a calx ) ,
296. 297. Caerulus alii , caerulcus : , quod et pertculum dicitur , et caterium
alii cetus . Ad colorem quod attinet , (
pro quateno a quater ) , quia tir.inen-
cerulaeum est viride sub nigro , vt est tiae aedificiorum tutelares pericula di-
iware Vide Differentias verborurrj tom.
. cebantur , et erant figura quadrata In .

5. n. 115., et alias Differentias inter Pithoeanis additur canadium pro catia-

appendices tom. 7. num. 173. dium , seu cauaedium .
298. Semleri coniectura est , cala- 305. Forte , calvstra e graeco .

iri , hydri obscoeni quibus -Calabria : 306. Scribendum videtur calleta , a

abundat . calle .

299. Constaruiensis, flabilis , ventis 308. Iansonius , scalle , fabarum pu-

 . .. . . . . . .. .

G L O S S A R I V M. 45$
Callicularium , medium assta- 325 Canier , leuo .

tis , i<el Cantabulum stabulum , .

310 CaJJithrix , simul prtducta Cantricula ,fucus .

barba . Caparcus, pistor
CalJorus, malitiostts. Capite census , coronam qui i*
Caloncs , galtarii militum . capite gerit
Calonica . 330 Capite census , taxatio possss-
Cal pes , geleae militum sionis .

315 Caluitio, memor . Caplum , fttttis.

Caliuor , minister sacrorum . Caprioli , botriones , latices
Camasus , amfimaiius . Capsis , galea de corio .
Campioius , giadiaorss , pu- Captentula , captio .
gaatores 335 Captura, dsceptio , vel locus
Camps^t, fi ectit piscosus : et %'bi ssdct actua-
320 Caoaua , camea , post cosnacu- rius, qui balneare exigit
lum . Carabus , parua scapha ex vi-
Cancell.it , concidit , batuit mins , et corio .

Cancer , force\ s Cardulum, msmbrum feminae.

Can Les vasa , fictiiia • Carinant-s , illudentes .

Candomina . Carissa , lena vetus , et litigio-

tamina : Semlerus , calles crabronum fo- neuaro Pro camea repone camera alii
. :

r.\'>,i ia . volunt , cama , aut chama , aut cauea .

305. Reinesius , canicularium . 321. Graeuius , canceilat , inducit ,
310. Lege,simia pro simul , Vt in expungit .
Excerptis Pitnoei Vide Etymol. lib. 12. .
32?. Forte bascandae pro candes
cap. 2. n. ?j. 324. Alii , condamina Corruptum .

311. M rtinius, maculosus pro cal- videtur ex canda , bascanda .

lorus : Semlerus , callosus . 3:5. Martinius, canis , leno . Semle-»

312. 313. Vegetius i. 3. c. 3. Calo- rus , ganeo , leno , vel canities , aibedo .
nes , quos galeario* vocnt . Melius ca- 526. Pro cantabulum legendum ca-
Ifarios . Hinc calonica \ forte addendura tabulum .

seruitia militttm . 327. Forte craticula , focus .

314. Vide cil.cs n. 301. Alii legunt 332. Grafiuius , bicornes , latices .

calbei aut galbei ; alii deducunt a .1- Legr-ndum , cassis

, 33 {.
lones . 355. Semleras diuidit , et vbi aues
315. Caluisio : Forte , a calator , i.i- sedent .- Captuarius , qui balneare exi-
nister . git Pretiuri balnci , lenocinii , et cuius-
.

318. Salmasius Lampridium p 132. in uis ministerii sordidi balneare diccbatur .

obseruat , campum locum esse , 111 quo A^e aereo constabat lauatio balnearis ,
cxercenturmilites,et in quo proeliam com- excepris pucris , ex luuenale, qui nondum
mittitur Hinc camoionei . Scioppius in
. acre lauantut .

Infamia Famiani pag. 1. Famianu n Mra 3$6. Adisis Ducangium , et Etymol.

dam inepte repreiiendit , quod campum 1. 19. c. 1. n. 26.
aj! locum pugoae retulerit ; et in limiae 358. Carinantts: vel a carina dicti »
ipse offendit . v.l a Caria , vel a carere , vcl 1

320. Canaita: vtuntur !uc voce En- ties Vide luini

«odius , ct S. Au ustin^s ; inic it.ili ca- 339. Hinc fortc icaii , carogna.
 . . . , . . . . . . . :

454 A P P E N D IX XXIV.
sa : aricilla dolosa , fallax . Catomain , ergastulum
240 Carrio, diuido . Catricula ,fucus .
Cartilagini,, lardo bradone . 360 Cauillator , mendator , calu<
Casona , acus , qua mulier scal- mniator
pit caput . Caules , canceili tribunalis , c-
Casorum, Vetustum . bi sunt aduocati.
Cassatur , castratur . Caupilus , naukula breuis .

345 Cassiculum , rete , iaculum . Caupulus , nauis

Cassidilis, pera , marsupium . Cauriones , festa , officia .

Castiferum , qui flageUum por- 365 Causarius , litis awator .

tat . Causarius, reus .

Castipuhim , mensa quadr-ata . Cautos , sacerdos .

Castorinum , vebrinum . Cautumne , citanae

350 Catadocta ,multorum cantica . Cecua, noctua .

Catamaiti , ergastulum . 370 Cccuma , noctua .

Catamontem , caeli aspectum . Censitores, agrimensores .

.'
Cataplus, aduentus nauis Ceptio, commercio
Catasta , eculeum , genus poe- Cerachi , nauium funes
tiae Cerealis , qui ad sacra stat

35 5; Catasta, lectus ferreus . 375 Cerniculi, catamites recremett-

Catax , claudus , coxus torum .

Cateruarius , qui in cateruas Cernu-are, praecipitare

populi est . Cernulus , in capite ruens .

340. Graeuius , carpo ; Semlerus, ca- 357. Cateruas : rnelius caterua scilicet
reo , quod est , diui.lo lanam vnde : populi est .

carminari . 359. Kmenda , craticula , focus .

341. Bradone forte , brodone Lar- : . 360. Pro mendator Graeuius men.
dv.m fuit cibus mollior iusuli in modum : dax Vel mentitor .
,

et iralis brodo iusculum est.Alii dedu- 361. Melius caulae: nam septa tri-

cunt ex germanico braten , certa lardi bunalis instar canlarum erant .

specie . 363. Gellius 1. 10. cap. 25.

342. Cason , casonis : inde postea ca- 364. Semlerus ex Festo, cauiares ho-
sona . stiae, sacrificia .

343. Pro casorum legendum cario- 367. Cautos : alii cautus , alii castus
sum , vel cascum . malim custos , scilicet templi .

347. Alii , caestiferum . Vulcanius 368. Semlerus vult , lautumae , latt-

cistiferum , qui cistellam portat . tomiae , vt secundum verbum sit varia
348. Apud Varronem , cartibulus . lectio . Vide n. 358.
349. Lege , bebrinum fiber beber : 370. Festus , cicuma .
etiam dicebatur . 372. Melius , commercium Ceptio .

Distinguendum , cata , docta

350. . etiam verti posset ln captio .

Pro multorum cantica alii mulierum , 373. Rectius ceruchi , qui sunt an-
omisso cantica Alii addunt, cata do- . tennae , vel antennarum funes , aut
cta . - catalecta , mv.horv.m cantica . cornua .

351. Forte , latomia , ergastulum .

375. Semlerus , cerniculi excremcnto-
352. Diuide , cata montem , hoc est, rum , deleto catamites . .

iuxta montem . Sic cata Lucam etc.

 . .. . . .. . . ,

G L O S S A R I V M. 455
Ceruida , lignum , super quod Circulator , qui fumat .
ducitur taratatttara Cirrus , ctrritus , cirritudo .

Cessiosus , qui saepe cedit • Citaxus , similis taxo .

380 Cessit , nupsit Citenae , cautumniae .

Cetes , oues , aues . 400 Ci:ix , pirata .
Charaxatis , scriptis Ciuica , ciuem facit
Choraula
princeps chori lu- , Ciuitare , ciuitatem colere , vel
dorum
quo nomine potest , ciuern facere .

dici totus chorus Clacindex , concha .

Choreis, hallationibus . Clamnum , clarissimum .

385 Ciccum , mali granati mem- 405 Clancnlare , occultare , pallia-

brana . re , subaceliare
CiJones , puerorum amatores . Clanculat, ceiat, abscondit .

Cilindrum , semicolumnium Claredines , claritudints .

Cima , cocumula . Claudire, claudicare .
Cinnes , cinni . Clauia , borda .
390 Circat , circumuenit . 410 Clauosum , inaequale .
CirCwllio , monachus per cellas Clibanarii, quasi tunici ferrei .

vagans . Clingit , eludit

Augustinus. Clipei , ( clvpei ) vbi imaginet
Circiliones, falsi anachoretae . proponuntur
Circio , pars inter Aquilonem , Clitellae , cretellae .

Occidentem
et .
415 Cliuior , uobiiior .

395 Circitorum , circantium . Cloaca, hurca .

378. Alii , cernicula pro ceruida , 395. Vegetii est circitores circumeuntes.
aut cerni.ia Catholicon Taratantara est
. : 396. In Excerpt.s fumat, fumos ven-
instrumentum , quo farina colatur etc. dit Semlerus , fitnat, hoc est, funes scan^
.

380. Cesiit intellige Tirio , nupsit .

: dit , funambulus .

381. Minus bene celes in Excerptis . 397.. Cirritus , cirritudo vocss a cirrt)

Oues , aues fortasse non sunc glossae : deriuatae , non glossae .

Latinu c interpres Bibliorum , cetes, oues , 398. Citaxtu : forte , ceu taxus .

aues subiecta Messiae esse dixit Inde . 400. Citis : repone , cilix .

id sumptum putat Seinlerus . 401. Ciuica : lege , ciuitat , seu ci-

383. Quo nomine e tc. Haec falsa . Ex- uicat .

cerpta , choraula , iocularis . 404. Graeuius , clariisimatum , qui

386. Cretenses puerorum amatores e<;t honor cLirissimorum pro clamnum :

erant , et cy.iones dicebantur . alii ex Papia clarimum contracte .

388. Scribitur cyma , vel cuma , et 405. Pro subacellare le^endum sub-
cwnula . celare , vel stu celare .

389. Semlerus , cincinni , sine inter- 409. Borda: inJe bor.Ure hispanis
pr.tatione . et gallis ; romanis laiiclauia Alii , cloa- .

391. 592. 393. De monachis eircum- ca , burca Vidc num. 279-.

celliombui vidc lib.2. de olficiis cap. 16. 412. Pro ehtdit alii clau.iit , alii
Augustini nomen intcriectum est , vt in- exclu.lit .

dicetur , cum de circellionibus agere . 413. ViJe Differentias verborum .

394. Mclius , tircius : vidc cap. 37. 414. Forte 1 cle telie pr< •• lat\ . .

de natura rcrum n. 1. 415. Cliutor uunao .luier . :

 . . . . . . . .. ...

455 A P P E N D IX XXIV.
Cloes , pluuia , i-el nauigium . Comitare , loqui in conuentu ,
Cuios , tortio-nes , indecentes . eundo , redeundo , autbu-
Coactores , argentarii . lando
420 Coarcuatio , concamsratio y con- Comites , socii .

iunctio aracum Comitiae dicuntur tempora bo-

Cocio , arilator norum , qtiando dant liono-
Cocistro, praegust ator cocinae. res , itetn , vbi milites sunt
Cocula , ligna arida , vel vasa Comixius , verbosus , loquax .

aerea • 440 Comma, breuis dictio .

Cognitor , a conoscenda causa Commanipularis, couscius } col-

dictus , vel executor curio- lega .

sus Commatibus , disciplinis .

425 Cohibentia, conclusio . Commaticus , versificator

Cohibuli, concordes , coniuncti. Comminando , inteutando .

Colifarius , bos operarius .

445T Commolunt , dentibus compri-
Colimbus , locus , vbi mundan- munt
tur vestimenta . Commulcare , complodere
Colitor , dominus fundi . Commulcat , conculcat
430 Collegarius y vnus ex collegis . Comnuinicariuin , partiarium
Collianorum , pub/icauerum , Comodia ,hostia,ia .

iel im/ iorum . 450 Complex ,qni in vno peccato ,

Collybum , Koep/xotT/oi/ . vel crimiue alteti est ap-

Colume , sa/um . plicatus ad maltim , ad bo-
CoXumzs, saluos . num
vero numquam dicitur
435 Comut jfrondet Concibiones , quaedam stellae
quae

417. Semlerus , cloiae , vel claiae na- rarius .

uigia : al. clues polles . 428. Scribendum colymbus pro colim-

418. Alii a graeco cnyos , scabies-. bus .Pro locus melius esset lacus Vide .

alii, cinnus , vel cincinnus , et torti cri- comment. adPrudentium Peristeph.hymn.

nes pro tortiones . 12. v 36.
419. Graeuius coniungit voces , coa- 431. Collianorum : ah ccllybariorum :

ctcres argentarii sine glossa . al. teloniarorum .

421. Arilator , et cocio dicitur a Fe- 433. 434. Forte , incolume , inco-
sto, qui sequitur merces , ex quibus quid lumes
cadens possit lucri tollere , et qui in 436. Rectius , comitiare .

vendendis , emendisque mercibus tarde 438. Pro bonorum Graeuius honorum .

peruenit ad iusti pretii finem . 439. Commixius al. comitiosus a co-
'
:

422. Forte , cocistrio . Is tabcrnarius mitiari al. comiosus

: al. curiosus . :

alibi dicitur . Culina hispanis est cocina . 442. 443. Disciplinis Semlerus de- : :

425. Ducangius coniicit , conniuen- scriptiunculis . Commata sunt interpun-

tia , collusio . Semlerus retinet , cohiben- ctiones .

tia , conclusio . 449. Hostiaria : hinc italice hosteria,

426. , cohibi!es,a cohibendo ,
Forte diuersorium .
vel conniuulipotius a conniuendo \ vel 450. Numquam hoc est , fere num- :

retinendum cohibuli a cohui» , iugum . quam .

427. Rcinesius , colipha , cibus ope-

 . . . . . . . ., 1 .. . .
. ,
.

G L O S S A R I V M. 4 j7
quae per attrologiam conci- 475 Contribules , consanguinei ,
pientibus aptantur . quasi ex eadem tribu .
Conciliabulum , vbi plares sui Contribuni , consanguiasi , ps-
ittris sedent . rentes .

Conclassare , conclamare . Contumia , contumelia •

Conclassare , ctniungere clas- Coraula , iocularius .

ses . Corimbata , nauis
45J Concubium , petlicatus 4S0 Corugio, puer: est ludus, quan-
Condiarium , aerarium . do prouerbia dicunt Alibi .

Conditura , impensa igitur coragium pars est i* :

Condones , gladiatores . ludis, quando prouerbia di-

Conhrreatio,consacrorum c0w- cuntur .
municatio . Coruscatio , vibrat hi;ms .

460 Confarreatus, consociatus . Cracat , cracerrat .

Conferentia , collatio . Cracentes , graciles .

Conferiatus , sociatus . Craccrat , cracat .

Conferui , cognoui , comperi . 485 Crea , stercus , spurcitia ,vnde

Confida , dubitator . excreare Jicitnus , spurcitias
465 Conflatim , copulatim , con- eiicere .

texte Creagras , tridentes .

Conforaneus
vnius fori . , Crebro, porca , terra in- nis ,
Confragmentum , simul rugo- ter duos sulcos eminens
sum , vt mons . Creditaria , cameraria .
Coniecit iacu\am,augmentauit. Creditarius.
Coniuoli , concordes , iuncti 490 Crematum, collybum .
470 Connixa , partu liberata . Cremutium , holocaustum
Consaepe , vt adsolet Creporem krri,sonum catenae.
Consipit, saporem habet Crepundiis , initiis .
Consryonsores , alterutri fidem Crerellae , ctiteilae
dice-ites 495 Cristatus , honestus , decens .

Contra foedus, contra pactum. Cruminat, ruminat

452. Etymolog.lib. 6. cap. 16. n. 12. 468. Lege inuerso ordine

, amenta-
«xplicatur quid sit concilium
, Pro sui . uit( pro augmeatauit ) coniccit iaculmn .

inris forte vnius iuris , aut sub iitre . 469. Supra , cohibuU .

45 i. Condones Semlerus, campiones .

: 4X0. Corugio forte , coragium : .

459. Lege , sac rorum , vel consocia- 481. Melius vibrans velvibrat hiems , :

tio ,' sacrorum communicatio . coruscat .

462. Conjeriatus al. couferreatus : . 482. Infra , craccrat .

463. Confirui: Semlerus , comperui . Festus

Porcae appetlantur rari
:

464. Confida , vt' ajucna , incola scri- sulci ; nam crebriores sulci limi vocantur
ba Semlcrus , conuicia , viciator
. id est : Hinc putat Semlerus, glossam, crebic ttc.
conuiciator.Xn ahis \cy.\c\s,dubitator,d:tJi.!a. contictam fuisse .

467. Graeuius , conjragosum , simul 491. Cremutium : crematium , vel cre-

fr.gosum, vt mons Semlerus pro con-. rnarum . Martinius hypOCttUStum pro
fragmentum coniicit confr.tges mottt caustum .

scilicet sunt , omissis aliis 494. Supra , clitciliie .

Tom.VU. M 111 11
 .. . .
. . . . .

45? A P P E N D IX XXIV.
Crustaria , taberna , a vasis D
crnstatis ,

Cubio , masculus Dalmata , vestis sacerdotalis

Cucier, Ponticum sacerdos candida , cum clauis purpu-
500 CuJina , latrina, secessum . reis
Culit, •vehementer percussit Daliun , minimum velum na-
Culleus , tunica ex sparto in uis .

modtim crumenae jacta, quae Damnatitius , dedititius

liniebatur a populo pice , et 5 1
5 Damus , foenerator .

bitumine , in qua include- Datitius , latinum non est , sei

•tur parricidae cum simia, DeJititius barba- is est : si
serpente , et gallo insuta : rus dedat se romanis , dedi^
mittebatur in mare : et con- titius is est .

tendentibus inter se animan- Datiua , donatiua .

tibus , homo maioribus poe- Decalco , dealbo .
nis afficiebatur Decentarius , promptus , para-
Culpa piabunt , peccatum sol~ tus , ingeniosus .

uent . 520 Decluere , decorari .

Cuma t powa siluestria . Decardo , occupatio .

505 Cumerus , vrbanus . Dekicus, literatus doctor .

Cuppcs , ftistidiosus , cupidus . Demundinat , ornnibus netum

Curagulus, id est , curiosus , facit
curaculus , curiosus . Depalata, manifestata .

Curcilla , oppilago . 52 J Depanare , dilacerare .

Curio , sanguis . Deplicare ,decedere , deuitare.

5 10 Curustus , magnus . Depubis , porcus sugens q . . .

Cusire, consuere a setis ,

499. Cucier : repone , curio . ( corrige , danista ) foenerator Dati- .

502. Vide comment. ad Prudentium

'
tius , dedititius . Datitius latinum non
pag. 10 16. et not. Lebruni ad Lactant. cst etc.
lib. 3. cap. 4. 519. Melius ) dicentarius , a dicendo .
504. Cuma : corna .
lege^, 520. Restitue , deglubere , decoriare .
505. Alii , camcrus, curuatus al. co- : 521. Graeuius distentio , occupatio .
mis vrbanus
, . Semlerus ex Festo , cu- Semlerus , decurio , optio .
meriis , vannus . 522. Becmanus delticum literasum
508. Vide infra oppilago , curcilla . dici putat ab hebraeo dalcth , tabula , pa-
509. Curio immo cruor : . gina libri .
510. In Excerptis coruscus . Cerda , 526. Deplicare contraria significa- :

grossus , vel cra.ssus . Alii ceruses . Alii .tione applicare . Semlerus existimat , in-
ex Festo , cerus , manus . terpretationem deesse pro deplicarc , et
511. Cusire ita hodie itali . Alii: incipere aliam glossam , decedere , de-
mallent , cusuere , aut cossuere pro cusire. uitare , seu de vita excedere . Sic naelius
5 12. Graeuius , dalmatica . esset , deuitare, decedere
514. 515.516. Graeuius damnatitius , 527. Festus , qui prohibitus est pubes
iledititius, addictus foeneratori . Datitius fieri a setis . Breuiloquus , quasi deor-
latinutn aon est etc. . Semlerus , damus sum a setii .
 . . . . . . .. . . .. . .

G L O S S A R I V M .
459
Derarat , torpet , frigldum est Diennium , biennium .

Desiduus , ignauus , impiger Diescit dies fit

,

530 Desolanus , sabsolano . Sjo Diet , nunc dies fit

Destitudo , destructio . Diffarreatio , dissolutio inter
Destricare ,consummare . virum , et feminam .

Detectus , agitur modo , id est, Differentior ,eminentior

probatio fit tironum . Diffitiscit , dissoluitur .
'

Deuibiae , vigiliae vulgo pa- Dilargus , multum donans .

leae mulieris .
55 £ Dimus , bimus .
535; Denirginat, corrumpit . Dinidor, malus odor .

Deuoratores , ambrones Diplomataritis , duplicator .

Deuoto , accuso . Diplomum ,gubematum .

De.sitralia, brachialia . Diptycha, tabellae , quas fe-

Dialapis, constitutum impera- rimus .
torum . 560 Dique , denique .
340 Diale , diumum , meridiale . Diribere, dinumerare .

ex Diametro annus sumptus , Diribitorium , locus contu-

hoc est , non a principio si- ber
gniferi , sed a medio . Discipulati , edocti .

Diaria , ci jus <vnius diei Discussor , examinator .

Diaria , quotidiana salaria . 565 Disdonat , diuersa donat
Diatim , de die in dient . Disgrex , segregus .
545 Dictutorius Ex dictatore . . Dispecatis , decoriatis
Didatim , diuisim . Displatidus , morosus .
Diditum , percrebatum , diuul- Dispunctores , qui dona mili-
gatum tibus erozant
o .

528. Derarat Semlerus putat , id : tam vendit , et compingit .

appositum , vbi aliqua vox rara inuenie- 558. Gubernatum al. duplicatum , :

batur , vel legendum derorat , ros deci- al. quaternatum .

dit , friget 5 59- Vide prolegom. ad Prudentium

529. Lege pigtr pro impiger vel : pag. 565. seq.
deassiduus ,gnauus , impiger 560. Dique forte , deinque: .

530. Subsolano rectius subsolanus : . 562. Graeuius , diribitorium , locus

531. Malim , destitutio , desertio . campi Martii : Semlerus retinet contuber-
Alii , dfistitudo , destitutio . nii pro aedihcio milit.iri , vbi stipen-
572. Infra , distrigare . Utrumque ab dia , vel alia militibus distribuebantur .
e.xtrico . 565. Disdonat vt distribuit f/r.Grae- :

534. Deuibiae mutandum in decu- uius , dissonat , diuersa sonat

biae . Reliqua povt vigiliac alio perti- 567. Dispecatis : a pecus . Editi , dis-
nent pcccatis .

5 j 9. Al. dialabis , al. dialepsis , al. 569. 570. Dona etc. Forte quia is ,

dialabe Semlerus , dtdia , bis

. . Diathc- qui dispungit nomina debitorum i.i 13-

cae , constitatitm impcratorum . bulas debitum condonare v;ue-

relata ,

556.Dinidor a nidor, et gracco dys : . tur ; vel quia dum

militum emeritorum
557. Alii , duplomatarius DipLvna- . nornen dispungcbatur , aliquid eis dona-
tarius intelligitur , qui duplstam c; t- batur .

Mmm 2
 . . . .. .. .., . . .. . . . .

4 6o APPENDIX XXIV.
570 Dispungcre , donare . Dusius, daemoH .

Dissultores , singulares .

Distatio , occupatio .
Distrigare , consummare

Diuale , diuinum Eccitum , periculum .

57$ Diuersiclinia , heteroclita . $90 Ecloga ,

pars carminis .

Diuomerat , aperuerat . .
Econes , sacerdotes rustici .

Diuus , Imperator , qui post Eda basterna .

,

mortem Dei nomen accepit Edentat , dentes excludit .

Doctitat yfrequenter docet . Edilitius , qui ex aeitle esi "

Dolumen , delubrum . scriba

%%o Dorsennus , persona parasito- $9$ Editius , custos aedis .

rum . Eduli , voratores , degulantes .

Dosius , vel Dosinus , equus Effatui , vaniloqui sine ejfectu .

asinini pili Ffficabilis,/'» omnibus expeditus,
Dramea framearum post Effeminatorium , domus mere-
Draquiti, manus inuidi tricum
Drusus , patiens , rigidus . 600 Egeator 3 hortator nauis , a ma-
58$ Dualis , diuisa fernina . ri Aegeo
Duellio , rebellis Egeria , noxia
Durica castr» y stationes nauium. Egestio , nocens «

571. Semlerus, duo militum genera ad Virgilium lib. 3. Aeneid.

annotari , ait , quorum alii dissultores , 588. Vide lib. 8. Etymol. cap. xi.
aliis singulares . Dissultores , et desulto- in hi-.e .

res iidem sunt . 589. Forte exitium .

572. Vide supra decardo 591. Inferius egones . Fortes , Aege-

$]$. Distrigare potius districare . : nes ,pastores , ruuici . Ex pastores ali-
Supra dtstricare quis fecerit sacerdotes , qui a christianis
576. Alii dimouerat , separauerat • pastores vocantur .

alr diuomerat , aperit , arat, scilicet a 592. Alii , sedea , al. edea al. . me-
vomer . lius,, esseda .
580. Dorsennus ex epist. 17. Hora- :
593. Excludit : al. excutit
tii , vbi Dossenus .
alii 595. Corrige , ctedituus .
582. Graeuius , aramea , vide post 597. Effatui a fatuus . Pro sine :
effe-
fratnea . Deest tamen framea in litera f. ctu alii siue effati .

583. Papias , draquili . Semlerus , .600. Egea tor : Immo egetor ex grae-
dragmitaevniones inclusi , vel draconteae co , non ex mari Aegeo . Fortasse huc
manus inutdae Dragma est retinaculum. facit locus Etymol. lib. 19. cap. 2. n. 4.
gemmarum . Agea viae sunt etc.
584. Graeuius intelligit Drusum no- 601. Festus , Egeriae nymphae etc
inen imperatoris a Drauso victo . Sem- Reinesius nixia pro noxia . Barthius col.
lerus melius , durus . 2048. egeriem a Paulino vocari notat,
585. Femina lege , gemina :
\ etsi alii quod superfluum a cibis digestis egc-
ile adultera dictum id putant ritur
586. Duellio : forte , duellis . Brebilo- 602. Forte periit interpretatio . Sem-
ijuus , duellio , duellionis lerus putat, ege stio , tgens , ab egendt 3
587. Uestuue , Dorica ttc. ExSeruio vel corruptura pro egestuosus
 . .. . . . . . ... .. . .. . . .

G L O S S A R I V M. 4 6i
Egestuosus , mendicus Enulum , caldaritim
Egones , sacerdotes rusticorum . Ephebion , locus constupratio-
4o$ Egrex , eximius , eminens . nis puerorum imberbium
Egrotatitius , qui frequenter Epibatae , laici
aegrotat . Epigri, claui, quibus lignum li-

Elegiis , crirninibus , vel car- gno adhaeret

minibus malis 625 Mpimznia., xe n ia , quae dantuY
Elogium , numeran- narratio per singulos menses .

tis, vel ordo criminum . Epulatitius , qui epulis dat 0-

Elogium , responsum aliquod , peram
vbi ratio redditur , tamquam Equotus , priuatus
dicat aliquis de quoque ,
si Ereptoria , adimenda , red-
Exhercdabo eum ; quare ? . denda .

quia mihi insolens fuit . Ergastulum , carcer , vel locus,

610 Elogium , textum malorum di- vbi damnati marmora secant,
ctorum , quod noteriam di- vei aiiquid operantur , quod.
cunt latine talentum dicitur , sub
Emacitas , emendi auiditas priuata custodia , vbi no»
Emanceps , famulus a seruitu- sunt tenebrae
te liberatus . 6jo Ergat , circat .
Emedium , vehiculum . Erranei , errantes
Ementum excogitatio , Error , vaticinatio .

615 Eminiscitur, in memoriam re- Erugat , planum facit

ducit . Eruli , domini .
Emissarius , percussor . 6$ 5 Escit , lentus .

Emissarius , sanguinarius . Esculcntia , pinguedo .

Enica , adultera , moecha . Etica , proprietas .

Enigma , obscuriloquium . Eticon , proprium

620 Enormate , cui addi minus ni- Euadatur , reposcit , flagitat
hii potest (J40 Eubo , oleo

607. Graeuius , elogiis , carminibus . 624. Lib. 19. Etym. c. 19. n. 7. Epi'
Elogium plerumque ad laudem alKjuan- , gri etc . Alii epiuii , al. epiri
do roalo sensu est Proprie ellogium . 628. Semlerus , euitatus , vita pri-
scribehdum ait Semlerus . uatus .

• 61 2. Emedium : al. epirhedium : al. 629. Talcttum al. metalium , al. tul-
:

esse.ium . lianuin : latomium Pro sub forte seu .

alii .

614. Ementum : ab eminiscor . 630. Ergat,»\. errat,z\. gyrat , al.

618. Enica : al. ethnica , et sensu aerai , circumdat , scilicet aere .
spirituali adultera : al. meca pro moccha . 6p. Vaiicinntio : forte , halluc.
610. Minus Graeuius , minuiut. Sci-: tio . Vcl firor pro error .

licct enormis est aut ita magnus , vt ma- 6} 5. Restitue , esculentus pro escit
ior esse nequeat , aut ita paruus , vt mi- lentus , et a.kle , si phcet , pinguis .

nor csse non possit 6 17. Forte , cthica , rcl edica pro
611. Lege , aencolum , aut ahenum . idica cx graeco .
Confi-r lib. 16. Etym. c. 20. n. 8. Hoc 640 Semk-rus coniicit , exudo , -

f." caldarium etc. vel cuaporo , oleo .

$zi, Alii eptbata, Utinc superueniens .

 . . . . . . . . . . . . .,

4 52 A P P E N D IX XXIV.
Euiscerat , excomedit Experti, extranti , extra par-
Euitaneus , qui iit aeuo durat *
tem notitiae .
Exadituat , excludit ab aditis . Expilatores , alienae heredi'
Exapla , exempla . tatis surreptores .

645 Exc.iStratus , excoleatus . Expotata , hattsta .

Excauet , praecauet Exprodita , excltesa .
Excellare ,c.tm vxore esse . 670 Expudoratus , impudicus .
Exceptoria , cisterna . Expuncta y fibras pectorttm .

Excilare ,cum vxore esseinli- Exsumptuauit , pauperattit

bertate . Extensio , regio .
650 Excipulum , venabttlttm . Externauit , extraneum fecit
Exdorsuandum , iudicandum . 675; Extestinum ,extranetun .
Exenim , valde . Extispices , aruspices .

nauigat .
Exfretat , Extracautis , foris versos
Exibus ,pinguedo . Extraculas , foris versos
655 Exika , erronum marinus Extromis , extremus .
Eximequi , proxenetae . 6S0 Extruncis , arbor truncaia .

Eximietas , sublimitas . Exuito , depello , euito .

Exippitare, rare oscitare . Exundantibus , replttentibus .

Exminutuare , pauperem fa- Exundat yprorogat.

cere .

€60 Exundat , repluit

Exodium , cantio in theatris
ludicra , et scurrilis Fabarii , cantores
, immanis
Exornis . 6S5 Fabarius, cavtor .

Expalmare , depellere . Fabulo , fabulas componens .

Exparta , partu vacua . Fabulones , fabularum- inuen-
665 Expartoa ,
patula aqua . tores

644. Repone , hexapla , secupla. moediae

645. Editi , excoliatus . 662. Lege , enormis , vel exnormis .
647. Exccllare , et excilare , «quasi 663. Depellere , forte , alapare , ala-
cellam , et monasterium deserere . pis caedere .
651. lu.iicandum: forte nulandum . 665. Videtur repetitio glossae prae-
652. Lib.io. Etymol. n. 83. Exorna- cedentis corruptae , exparta , partu va-
tus , valde ornatus EX ENIM pro cua , enixa . Graeuius , expatata , patula
VALDE ponitur Hinc confictum exenim.
. loca .

654. Exibus al. axungia , al. sebum.

: 666. Experti : immo expertes .

655. Cerda , manus pro marinus : 6yi.Semlerus expuncta sine inter-

Semlerus, exilia , errorcs maris , ex Vir- pretatione Tum noua glossa , exta
.

gilio 1. Aen. 3. init. Diuersa exilia . fibras pectorum .

656. Putant aliqui , ex proxeneta fa- 675. Alii , extrarius , foris versan-
ctum exeneta , inde corruptum exi- tes , al. extraculis , vt statim sequitur
mequi . extraculas .

658. Tollendum rare , natum ex are 679. Extromis : immo extrimus .

rrpetito , exippito , as , are . Etymologia 68}. Prorogat : forte , irrigat .

incerta est 685. Isidorus lib. 2. de offic. c. 12.

661. Cantio etc. scilicet in fine co- Antiqui etc.

 . . . . . . . .
, . . . .

G L O S S A R I V M. 4*3
Falangarius , vt gladius . uentem .

Falcarius, gladiator falcem ge-

Fellitat , sugit .

rens Femellarius ,feminis deditus ,

690 Falcitat , putat , secat , aesti- quem antiqui mulierarium
mat vocant .
Falcones, qui pollices pedis in- Fensus , iratus
tra certios habent . 7 1 Feriferus , furens .
Falsatus sum , deceptus sum Feronia , dea agrorum .

Falsosum , circumuentosum 3 Fertores , ferto libantes .

deceptosum . Ferula , palmatoria volaria ,

Famis , contusio faucis . Festalis , dies solemuis .

69 j Famulosus , seruiens . 71$ Festilia , dies festi .

Fanculum ,feniculum Ficarius ,faunus .

Faria , verba multa . Ficatum , quod greci evwri*
Farrago , Tpas-ie . vocant .
Fascemina, clausibilis vallatio Ficte habet , cauillat
circa castra . Fictura , sectura .

700 Fascinat, grauat 720 Filiaster ,

priuignus , qui ante
Fasculum , discum natus est
Fauitor , pitcator , fautor Finctus fuerit , apicem obtinuit
Fauonium , odium lene , etsine diguitatis , et dicitur flumi-
causa , vel vt a vento colle- nalis .

ctum . Fiscellaforma , vbi casei ex-

Fecunclispices , fatiles deae . primuntur .

705 Fe)i..tum curuatum , . Fiscellus , niollis casei appe-

Fellebrem , adhuc laetum vi- titor .

688. Vt gladins : al. vt baiulus , al. priscis pro piscator .

vif baiulus , al. baiularius . Phalangae , 703. Breuiloquus , leue odium, quod
palangae , et inde falangae ( hispanice cito transiit , et cadit ad modum illius
palancas , italice stanghe ) sunt vectes , venti .

quibus oncra maiora a baiulis portan- 704. Graeuius , fecundispices Pi- .

tur .Semlerus volebat falcarius , vt thoeus , fclices dcae Semlerus , /ccundi .

num. seq. cespites , fertiles glebae .

690- Acstimat adiectum ab aliquo . : 705. Alii scribunt , filiatum , et /0-
694. Famis al. fames , al. fainix ,
: liatum , Graeuius ,joliatum , nardinum >
al. tumcx , et vibex pro faucis . Semlerus , falcatmn , curuatwn .
695. Gracuius , famul , oscis seruiens 706. Legendum fellebrem , adhuc
cx Festo , ct Nonio Alii retinent , /./- . Ittcte viuentem , exfello , sugo .
tnulosus 707. Sugit : male editi , fitgit .

697. Forte delendum , verba . 715. Festilia : tbrte , festalia .

698. Corrige , >pa«-/e Hispani di- . 716. Vule Etym. lib. 8. c. XI. in fin.
cunt , forrage Varro , Far ferro caeiutn
. 719. Pictura : al. fissura , al. sictu-
Jarrago . ra , inde fictura
et .

701. Etymol. 1. 20. c. 6. n. 2. Pha- 721. Alii functus pro finctus , aL

sculae etc. Seralerus opinabatur , fasci- vinctui , vcl cinctus , s.cilicet filo , ct
eulum Potius a vasculo
. . mox , dignitatis , quat dititur fiaminalti .

702, Graeuius dclct , piscator A. :

 . .. . . . . . .

4^4 A P P E N D IX XXVI.
Fiscos , s/ccos grossos . quae et suffraginatio .

735 Fistulor, j/7v*/o . Fraternus , fratris filius .

Flabarius , custos porcorum . Fratruelis , materterae filius .

Flabri ^flabulosi ^ventosi t per~ Frea , ae , vel mundiana de pa-
fecti . rente suo relicta .

Flabrum ,perfectum .
74J Fretat , regit , coercet .

Flamineum , babylonicum . Frigiones, genus vestimenti

730 Flaminor, incendor Frigtum , mitra . Constantini
Flauus , genus vest/s . imp. Frigium candido splen-
Flegua , Martis filia dore eius sacratissimo capi-
Folonitia , vanitas ti imposuimus

Forago , trames diuersi co- Fritellum , stiUicidium stercoris

loris . in sterquilinium .

75$ Forceps , fabr/cae corruptae- Fudibulum , traiectorium

forfices dicuntur .
750 Fuginat , adulando impedit ,
Foria , latrina , secessus . laudando decipit
Foris facio , ojfendo , noceo . Fulcralia, lecti ornamenta .
Formastrum , opus pistorium . Fulguratores , rustici aruspices.
Fractillum ,ad frangendumpi- Fulina , cuiina .
.per . Fulinare , coquinare .
740 Fractior , difficilior . 75*5 Fullo , decorator .
Fragus , recuruatio poplitis , Fungitur , soluit .
Funus
724. Forte ficos grossos . Corrupta, rum , sartorum forfices dicuntur Vide .

fiscos , et siccos . Etymol. lib. 20. cap. 13. n. 3.

726. Semlerus , suarius , vel suba- 736. Meiius , forica .

rius pro flabarius . Aiii , flabarius , cu- 737. Forte , foro , hoc est, perforo ,
stos tororum , vcl mdrtuorum , qtiia fla- Editi , nec eo pro noceo , aut neco .
bello nauscas abigebant a toris , et a 740. Dijficilior repone, debilior : .

rnortuis expositis . 741. Forte , fraginatio .

727. 728. Tres videntur glossac :
fla- 745. Fretat repone , frenat :

bri , f.abulosi , ventosi . Fabri , perfecti . 746. 247. Scribe , phrygiones , phry-
Fabrum perfectum . Pro flabrum Reine-
,
gium: et confer Nonium in vestis phtygid.
sius , et Graeuius \egunt fabrum :
Cerda, 748. Fritillum est vasculum perfora-
vnde affabre . Ac fortasse glossatores de- tum vario vsui , et tesseris .

cepti fuerunt ex praefectum fabrum .

749. Lege fundibulum , seu fundiba-
729. Legendum, flameum , velflam- lum Etymol. 1. 14. c. 6.num. fin. , et
.

mtum . 1. 18. cap. 10.

730. Flaminor : iramo flammor . 750. Intellige, fucinat a fuco . Pa-
731. Cerda , latus clauus , genus ve- pias , fascinat Pro impedit
. al. impetit
stis . 751. Semlerus , fulcra , cubilia ,

732. Semlerus , Phlegyas , Martis fi- sunt etc.

lius . 752. Rustici : forte etrusci .
733. Cerda , philonichia , vanitas .
753' 754- Semlerus , culina , culinare
734. Trames al. trama Symmachus
: . omissis aliis Sed bene est fucina , aut
.

in epist. Inter pensa , efforagines puel- focina a foco . Itali fornacem vocant fu-
iarum . cina .

735. Corrigi potest , forcipes fabro-

 . .. . . . . . . . .

G L O S S ARIVM. 4*J
Funus imaginarium , dicitur 770 Galiuit , peribit
tumulus sine cadauere , ii Gallarius, cerdo .

, inane sepulcrum
est Ganzia , occulta loca , et sub-
Furabula, tenebrae . terranea .

Furfuraculum , tenebrae . Gaunaca ,gausapa .

760 Futis , quoddam vas itt templo Gauaatrices , duorum fratrum
Vestae , vbi reponebantur vxores
quaedam sacrificia .
775 Gellonem , baucalem .

Futo , «*«Jvti" • Gemina , peristromata .

Gemini , aquigetti.
Gemtnades, id est , mulieret
iucae dominica: , lingua
insuhus , barbarus ,
(jabarus , gallica .

gabares mortuorum .
f#ic Gcmmatum , baccatum .

Gaberina , a>ca . 780 Genialis Iectus, quod nuptia-

Galbares , mortuorum condita rum die sternatur .
corpora . Geniatus , genialis , gratas
765 Galenum , iis viaarium Ro- . Genubium yintrinum , interio-
»iani anliqui dixerunt ca- refn , domesticum .

lenum vittum Gessiae , diuitiae .

Galera , sfricta glutino . Gestiuncula, res minuta

Galeros , calamaucos 78 J Gesum, hasta , iaculum , £o*i<.
Galerum , pileum pastorale , Geta , gothus
quod de iunco fit Getage , garrit , gothice loqui-
Galgulus, baca , irufiv . tur .

758. Forte , furacula : zl.foraculum, ganeo etc.

vt n. seq. 773. Forte galnapis pro gaunactt ,
759. perforaculum , terebra
Alii , . ex Regula monach. cap. 13.
760. Melius yfutilij , velfutile . 774. Corrige , iamtrices , ex Etym.
761. Festus , futare , arguere , vnde lib. 9. cap. vlt. num. 17. , et infra
tonfutare . num. 844.
762. 763. 764. Hae tres glossae eo- 775. Ccllonem , seu gillonem hispani
dem pertinent Vide Kos-veeydum in . vocant cangilon . Vide Ros-weydum .

Onomast Semlcrus accipit insulsus pro

. Est vasis genus .

salitus , et delet barbarus . Scribitur 776. Forte gemmata peristromata .

etiam gabbarus , gabbares In glossis . j-jj. Aquigeni rectius aequigeni . :

mss. gabaior , homo iocosus Fortasse . 778. Graeuius, gymnades , mulieres

hinc Uali gabbare pro deciperc dicunt . lacedaemoniae , Ungua graeca .
765. Calenum vel calenum potius . : 781. Ceiiatus hinc Barthius p. i^ij. :

766. Forte galea Itali , et hispani . apud Statium reponit , moles gtniata pro
triremes vocant galeras . moles gtmmata Alii , moles gtminata .
767. Ros-weydus , galeros , ca>n:- 782. Restitue genuinum , intimttm ,
lauchios . Hinc camauro Adisis Macrum . interiorem etc.
in Lexic. 78?. Gasiac : scribe , gazae .

770. Graeuius , gallulat , pubescit 786. Vide Historiam gothorum initio .

771. Galla coria perficiuntur .

787. Alii , gttict garrit , al. gctat ,

772. Scribe , ganea , ex ttym. 1. 10. garrit

Ttm.VJI. Nan
 . . .: .. .. . . . .

4 66 A P P E N D IX XXIV. .

Geti 3
gothi . Gulosus, tabemio 3 popinator,
Geminarium , lauacrum . Gumba , cun.eus , cripa .

790 Girgillius , rota hauritoria • Gumma , tegorium

Gisma, angulus . Gurdus , lentus 3 inutilis .

Gissium , labium , terminus 3 fi- 810 Guttur, glutttm .

nitio . Gutturnia , gutturis inflatit .

Glaucia , viridis Guua 3 ventuosa

Glebo , rusticus , arator .

795 Glirium torpeatem ,stupidum.

, H
Glirius , somnolentus .
Glis, glitis , httmus tenax . Hamatores , piscatores
Gnabat , natus , generatus , fi- Hapsum , velitts lanae .

lius , creatus , vel enixus , 815 Hareolus , iucundus .

lingua gailica . Harpyiae , virgines volaticae =

Gnuuat , fortiter exequitur . Hause , sine circuitu .

8oo Gorriones 3 cum errore sonan- Haustrum , rota , hauritorium.

tes . qui et gyrgilius .

Gran dias , ojfas carnis . Hebira , lorica

Gnfssus , setosus ,pilosus . 820 Hemosus , odium .

Gremia 3 siccamina lignorttm . Herbitium , locus , in quo her~

Grippus , superbus , ceruicosus. bae nascuntur
805 Grumulus , ager tractus . Herculaneus , Eunachus .

789. Loco suo mota est glossa tugurium .

Graeuius putat , gen.ina lauacra , viro- 809. Nunc hispanis gurdus (gordo) est
ruin , et mulierum , geminarium dici crassus , olim erat stolidus conuicium :

Semlerus , aenarium pro geminarium . in hostes Barthius col. 1667.

.

790. Gyrgillus scribendum ex Etym. 810. Forte , glutus , guttur . Inde

1. 20. c. 15. n. 2. Vide infra n. 818. glutire Scribitur etiam gluttus .
.

791. Graeuius,g0«/<* alii alia,vtn.seq. : 812. Al. gutteria al. gutturna . Gut- :

793. Clirium a glire : . tus est vas angusto collo . Hinc gotto
798. Forte gnabat, generabat , gna- apud aliquos italos pro vase
tus , natus ctc. 813. Ventuosa melius , ventosa Vi-
: .

800. Graeuius , Corgones cum terrore de Etymol. 1. 4. c. xl. n. 4 Gv.ua etc.

spectantes . Semlerus , Gorgones terrorem 814. Supra apsum n. 120, Forte, agni
sonant Hispanice gorriones sunt passe—
. pro lanae
res , de quibus fortasse glossa . 815. Scribe, hariolus iucundus .

80 3. Gremia lege , cremia 3 ligna : 817. Semlerus vel ause ab audendo -

siccata . vel reapse .

804. Ceruicosus : al. conuiciosus 818 Supra n. 790.

Sed ceruicosus videtur sumptum ex du- 819. Forte , herbida loca sine inter-
ja ceruice , quae pro superbia accipitur . pretacione
805. Forte agger , strues pro ager , 820. Yorxe, exosus pfo hemosus , vel
tractus . hainosus , vnde gallicum hair.e . Vel co-
807. Gumb.i , lege , vel intellige cum- niungendae glossae , herbida , herbosa ,
la , catacumba , et crypta pro cripa . herbosus ,.herbitium , omisso odium .

Graeuius , cnmculus pro cuneus . 822. Eunuchus al. ivvita-, ai. i vyo>Kot; 3

80S. Al.guwa , tectoriutn : al.gumba , al. nodus sine explicatione .

 . . . .. .. .. . . . . . . .

GLOSSARIV M. 467
Hercule , saluum Iactuarius frequintsr ia-
, qtti
Herenicas , antiquas cturam patitur , id est, da-
825 Herma , proditus , castratus . mnum
Hernia , castratio , Ianitrices , duorum fratrum
Hernia , ratio . vxores
Herniae , castratio . 845" Ibalia,tt?3>7j habentia
Heti, folia quaiuor fuere de Icium , quasi exitus nullo re-
exemplari . manente
8$o Hidrinis , serpentinis Igniarius, ignem continens
Hilo , aquilo . lgnitior , igt/itus .
Hippitare , oscitare , badare . lllis, fas yilicet
Hirigis, funibus . 850 Imbulus , ab ambulando , atn-

Hirnia, ramex bulatarium

SiS Hiscire, desiaere. Immadescit, bibendo totus itt-
Holitor , huiticola . funditur
Hormula, statua sitie manibut. Immo Hercule , immo saluo .
Horripilatur , horret Immorsus, ieiunus .

Hortilio, horti custos . Imp.irtes, expertes >si /s parte.

840 Hoitit j aequat , adpianat- 855 ftnpetibile, improbum, saeuum
Hostitor, ianitor , portftor. Implisceret , implicaret

I Inabstinentes, impatientes
Iacentia , subciua , reliqua . In ante diem , ia ipso die .

823. Saluum : malim , sane , aut sal- 841. Rectius , hostiator .

uus lim . 842. Subciua : repone cum Excer-
824. Hertnicas : melius Excerpta , ptis , subseciua lib. 15. Etymol. cap. 13.
:

htroicas . num. 15.

825. Fone ^ hermaphroditus , ca- 845. Melius Excerpta , iacturarius .

stratus . 844. Vids num. 774.

825. seqq. Hae glossae ex praeceJen- S45. Graeuius , Ibis , auis aegyptia .
ti corruptae videntur . Semlerus , Halcion , maris auicula O- .

829. Heti corrupta vox reliqua li- : mitto plures hniusmodi diuinationes .
brarii verba sunt, qui lacunam indicauit . 846. Iciuin : Cerda , esiti-.tm .

8jo. Scribe , kydriais . 847. Ioannes de lanua exponh fc-

Uji. Hilo al hierax , al. hilio ,'siue
: carium .

htlluo , vel aqutlo , gulo . 849. Graeuius , ilicet , ire fat .

832. Supra , exippitare Pro badare . 850. Etymol. !. 15. cap. 2. n. 16. Int-
Semlerus hiart Sed badare comproba-
. boli c:c.

tur ex italico sbaiigHare . 852. Le^endum , Hercule immo, , sal-

8} 3. Alii , hirritus de canibus , al. uus sim . Stipra num. 825.
harpagis , Utnibus . 8sj. hnmorsus : ex Horatio sat. 4.
8;4- Himia scribe , htrnia .: lib. 2. Flagitat immorsus refici : vbi alii

835. Graeuius , herciscere , diui.iere . aliter lcgunt .

Scmlerus hiscere ,-discedere . 857. Al. impatientes , inabstinentes ,

827. Lege , hermula . vcl impotentes , inabstinentes .

840. Hostire proprie est gratiam re- 858. Muretus lib 2. variar. lect. con-
ferre , rependere . Adplan.it fortasse ab iungi vult iitantt Inde itali .

aliu adicctum fu l':.mte diem iv. calend. est in ipsu.n dicra

N n n 2
 . . . . . . . . . . ,

a6% A P P E N D IX XXIV.
, sancta , pulchra , cla-
Inasta InJucit , charaxat.
ra , splendida 875 Industriare, decere.
860 Incaeniare , stupere , cessare . Inesis , segnis , piger .

Incenis . Plaut. Catina . lu- Infula , sacerdotalis vitta , et

cenem ex aedibus administratio iudicialis
Incentiua , aculei vitiorum . Infaria , non fatua , falsa , aut

Incippat , illudit . fatuum efficit.

Incit;.e , vltima conditio for- Infelicare , afftigere .

tunarum 8S0 Infiduciare , impignerare .

865 Inclinis, incttmbens . Inforare, /";/
foro placitare.
lncoma , meftsura militum . Infulat ,propitiat .

Inconcessum semen , itlicitas Ingraminat , itt gramina rum-

nuptias pit
Incuba, qiii res alienas tenet. Inimim , iniurium , vel contra-
ln lolcs , spes i>i puero . rium
870 lndubiae , indumentum . 885 Iniux , bos , nondum iugo iutt.

InJubias , betti inttruallum , ctus .

id est,pax bello manente Initiabunt, notnen dabunt,

Indubies,/^* bellum manens. lnlethales , immortales .

Induciarii ,vestiarii. Inlugiem , in luctus

IV. calend. Vide lexica. 874. Charaxat : id est , delet .

859. Inasta Excerpta, inacta . Alii

: 875. Forte , doc e re .

corrigunt , inclyta . 876. Inesis : al. iners , al. inertiosus ,

860. Al. incaeniari , al. incaenare . z\.inses , vt deses , a\.inesus , z\.inerttens .

Cerda stupere explicat de stupiditate ex 877. Et administratio iudicialis de- :

delirio , quod ex eo eueniat , siquis ieiu- leri haec iubebat Graeuius , quae recte

ret Semlerus hic stupere , et cessare

. Semierus exemplis tuetur .
dentium esse ait Scribitur caena , coe- . 878. Videtur legendum , infatua , non
na , et cena Hinc illico incenis pro in-
. fatua, snlsa.- Infatuat ,fatuum efftcit Vt .

cenato . eiusdem verbi duae exprimantur contra-

862. Lib. 10. Etymol. num. i?t. riae significationes .

Est autem incentiuum ab incendo , etsi 879. Forte , infelicitare , hic , et apud
alii malunt ab incitando . Plaututn .
865. Illudit : lege includit . Hispani 881. Inforare simile est incomitia- :

eepo a cippo . re , implacitare pro in conuentu dicere .

864. Lib. 18. Etymol. cap. 67. Calcu- Ab incomitiare fortasse italicum inco-
ii partitn etc. minciare , et hispanicum comenxar .
866. Incoma , incomae . Scribitur 882. Infttlat in infulis est , de sa-
:

«tiam encoma . cerdotibus . Vel infulat hostiam .

867. Graeaius restituit , inconcessos 883. Rumpit Papias , eruwpit . :

hymenaeos , ex Virgilio. 884. Iniuum Semlerus , iniquum .

:

868. Semlerus legit , incubat , qv.i etc. Fortasse inhibum ab inhibeo .

870. Scribendum , induuiae lib. 12. : 885. Editi , iuga pro iugo .
Etymol. cap. 4. n. 47. 886. Graeuius , initiabunt , consecra.
872. Recte Graeuius , induciae ,pax bunt :al. encoeniabunt pro initiabunt
hello manente lib. 18. Etymol. cap.
: 1. 888. Graeuius , illuuiem , squallorent\
nana. xi. in luctu . Posset omitti squalliiem . Alii

*7i- Lege t indusiarii . iilugies in luctu .

 . . . . . . . . . . .
.

GLOSSARIVM. 469
In palam , aperte . emittit
ft)o Inpopularis , inusitata . 905 Iulca ,fissilia
Insiciale, ius . Iunceum , lectile .

Institae grauatae , resticulae.

,
Iuraticus, schoiasticus t
legispe*
intellonem , folles lucernarum. ritus
lnteramnia , chorda , qua fre- Iuris , iuramen .

quentius est inter amttes . lussorianem ,

praeceptio
loj Intcrlectus, inttrfedatus , <va- 910 Iutia , lactare .

rie per interuatla fuscatus iuuenestres , fortet viri

Internecies , mors, iactura .

lnterpolis, iestis,quae ex ve~ K

tusta fit quasi noua.
Interuallum ^medium inter fos- Kaere Caesar, amicos.
sam , et murum . K..i , cattcellae .

Inuentria , faciiis ad inuenien- Kaii , cancelli .

dutn res . 915 Kalones ,

gallicae militum .

qoo locista ,
qui •verbum iocatur Kaniser , senex
Ioguuium, seruitus, captiuitas. Kapax , memoriosus
Ipparius , aurigarius Karibs , fttrca poenalis , alias
lstre, secte Kalibs.
lugit , miluus , quttm focem Kartulum , quo mortui ejferuti-

890. Editi , in popularis . 905. lulca scribe , hiulca : .

892. Corrige , institae , grabati resti- 906. Lectde , Graeuius ,flectile al. :

tulae . iuncata , Ui \ ex aliis lexicis , iuncata ,

893. Forte , infulloncm ,fulloncm la- lac concretum Itali dicunt giuncata . .

ternarum . 908. Iuris iuramen forte pro iusiu- :

894. Pro chorda Graeuius chora , randum .

%u\a., rcgio , et reiicit qua frequentius 909. Semlerus , iussa , iussorum pro
tst . pro his Semlerus , quae graecis ter- iussorianem al. iussoriamen .
:

ra est . Interatnnae ( Terni ) in Italia ci- 910. Hic , vt n.906. iuncea, vel iun-
uitas est ita dicta , quod exi>tjt inter cata ,lactaria
duos amnes . Graeuius intelligit de par- 912. rorte , ^etjfs , ex illo , Cacsar ,
te Aegypti circa Alexandriam . aue Pro amicos substitui poterit aue .
.

895. Interlectus -.
lege , intcrpolatus , 913. 914. Kai,kari, seu kue adhuc
vel interlurus . in vsu est apui belgas , et germanos .
8y8. Lib. ts. Etymol. cap. 9. n. 2./»- Semlerus suspicatur , haec omnia a k
teruall.i sunt etc. incipieotia compendia esse scnbendi .

899. Semlerus , inuentaria , scilicet 915. Lege ,ka!ones,ieacalones ,ga-

tabula , aut simile . learii militum .
900. Vetbum : Grheuius , crebro : 916. Festus , Casnat , senex oscotiMts
Eartliius versum , vel verum . A Iocista lingua .

hispani dicimus ivglar .

917. Videretur legendum , capax .

901. Inguuiut» : Gracuius , iugum , 918. Forte , chalybs , pro turca

Semlerus ,iniugium . fcrrea .

902. Hipparius esset scribendum . 919. Alii , ch.irtallum , al. capulum ,

903. Alii , illustre , snnctum , al. hir- ex 20. Etymol. cap. XI. "• 7- tdin,
lib.
jhic , setosc, ii.Lter , Scythiae . afjciuntur . t^uod additur , fl/ift > 'imui
 . . .. . . . .. . . ..

7° A P P E N D I X XXIV.
tur allbi 930 Lampiurn , pulpitum , anaio-
920 Katulum , in quo mortus defe- gium .

rtintur , inusstitum , detri- Lancibus , missoriis

t:im , seu iintea Lanistra , ianarius
Kuppedinarius , i-oluptarius . Largens , domesticus .
Larna , rasorium .
93$ Latororum , genus nauis , sed
latrociniorum .

Laberna , ferramentum latro- Latos , nauis .

num , <vei grassatorum , mel Latrunciat,/><?r nauis pugnai
furum Lautitia , aqua farina cons-
Laberna ,gladiator . persa
Laberna , latro , aut qui filios Laxamina , habenae
aiienos seducit 940 Lecator ,guiosus .

525 Labina ,labrum inferius . Lecticalis , qui iectulos facit

Lacatismus, laqueus , dscipula. Lectistium , statio lecti
Laciniosum , pannosum , iace- Lectrum , aualogium, super quo
ratum . legitur
Lactena , maileum . Ledo , maris aestuatio .

Lamiro , blandns .
945 Leno , lecator , mediator

vid"tur , quod alibi scribitut katf.Ium , 933. larigena , domesticus ,

Forte ,

vt n.seq. vel lar domcsticus

, oenius .

920. Post deferuntur excidisse putat 934. Alii , larua , rasorium , a voce
Semlcrus vocabulum francicogermani- germanica rasen , insanire al. larua, :

cnm kittulus , vestimentum etc. daemonium al. lar , laris , larium

: al. :

921. Al. cupcdinarius . larua monstrum al. ex n. 966. hmula ,

, :

922. Ferramsntum al. furantium . : larua ( pro parua ) huc adductum pu-
Melius est laucrna , scilicet dea furum , lant larua , rasorium , seu lima .

pro laberna . 935. Barthius latroconum ex germa-

924. Latro , forte , lauernio ex Festo. nico con , naui expedita al. latena \ al. :

925. Restitue , labina , lapsum inj:- latrocinatorium , vei latronium , vel lito-
reus, ex 1. 16. Etym. c. 1. n. 4. rarium .

926. Alii lactucismus ab alliciendo , 936. Hic etia-.n Semlerus , litoraria

?
al. laccus , quod ita scriberetur pro la. nauis , sine explicatione Vide 1. 19. .

queus . Etym. c. 1. n. 27. Trabariae etc.

928. mactena a tnacto , al. ma-
Alii , 938. Ex Festo , lautitia farina ap-
ctcna , macellum , al. lacerna , pallium , pellabatur ex aqua consperso .
tritico ,

ex 1. 19. Etym. c. 24. num. 14. 939. Ex laxare habenas factum la-
929. Barthius , lambrio, vel lamurio , xamina .

claudus : al. lampiris , splendens , al. lam- 940. Moxn. 945. Leno, lecator . Ita-

lo , blandior , al. lanio , lanius . li leccare lambere , lecconem gulosurn

950. Alii , lampium ex lampadibus , dicunt . Etiam germanice ganeo lecatot
al. lectorium . dicitur ex Barthio .

972. Lanistra pro lanista , vt bali- 943. Lectrum ex lectorium . :

Stra sed alii legunt vel lanistio, lana-

: 944. Vide lib. de ordine creatur.
rius , a lana , vel lanista , camarius , aut cap. 9. cap. 4. seq. cum nota .

laniarius , a laniando . Vide 1. 10. Etym. 945. Supra num.9/jG. Aliqui volunt
fiurn. 160. locator pro lecator . Mediator hic est
 . . . . . . .

GLOSSARIVM. 471
Lenocinator , turpi adulatio- Licius , negotiator .

ne famulatur 960 Limbo , aiibi pro inuenit.

Lenociniis Donatus Pronun- . : Limbus , nauis piratica , vel
ciabat autem cutn suauitate clauus in veste regia , si;ie

cum ienociuiis miris . ipsa vestis

Lenocinium , tetacitas . Limfaticus, quod aquam tiweat,
Lentandus, flectendus . quem graeci C>Ppc<pc/Ztv dictittt.
950 Lenulus, paraus lecator . Liniarius, retiarius .

Leuisata , tunica militath . Limina portarum , loca ?nor'

Leuitonariuni , colobarium , //- tuorum
neum , sine ma-iicis . 965 Liminum , teruititm morti/e-
Libatorium , coxale . rutn , captiuitas .

Libitina , •vnde morttti tollutt- Limula ,larua

tur , Lim.rius , retiarius .

95 £ Licerceris, centurio . Linguiscisinus , ferrum ,

qu9
Liciani ,prophetae . virgae , et frutices recidun-
Licini , candelae, lucernae y vel tur .
cicindilia . Linguitri , sulcis trifariam di-
Licitator, gladiator, apparitor y uisis .

occisor , cui multa licent . 970 Liniuia 3 retia .

conciliator stupri . 959. Licius : zl.licitafor : aX.licitarius.

946. Eorte , ienocinatur . 960. Barthius scribit , linque , pro

950. Apud Plautum Irnullus , apud aliis , inuentui . Res pro derelicta habi-
Priscianum etiam alterum diminutiuum ta dicitur , et fit occupantis . A-
tinqui
lcnunculus . lii,limbo alibi pro limbus inuenitur al. •,

951. Barthius leuisatam vestem mi- limbo alibi purpura inuenitur .

litarem intelligit a leui actu alii le- : 961. Pro naui lembus scribitur , alio
gunt lacerna\ Semlerus leuidensata , ex sensu limbus .

lib. 19. Etym. c. 22. -n. 19. 963. Infra linarius .

952. Lebitonarium scribitur 1. 19. 964. martyrum

Gr.ieuius Si , loca .

Etymol. c. 21. num. 24. retineatur mortuorum , intelligendum de

95j. Repone , lumbatorium . sepulcris , quae extra portas vrbium in
954. Libitina pro feretro , et inorte viis publicis locabantur Semlerus conii- .

accipi solet cit , limina ostiorum sine cxplicatione .

955. Al. licens oneris , vel operis , Tum loca mortuontm , quasi exciderit
pro hber al. imicerius corruptum ex pri-
: liuitina , seu libitina .

micerius al. lucernarius , candelabrum

: :
96'). Graeuius expungit mertifirum^
al. licini , candidae lucernae , vt infra . Semlerus legit , libitinium , vel illicium ,

956. Alii , liniani , al. linigeri : quia vel liminium, quasi seiuncttim a limine .
sacerdotcs ilgyptiorurc lino amicieban- Alii ex voce pOitlimimo coniecturas af-
tur al. vaticinia , prophetiae
: . feraot
957. Licini vocem germanicam Bar- 9(56. Alii , lingula ,
parua , «cilicet

thius putat esse : sed conferendus po- panu lingua : al. limula , paru 1 : a

tius Isidorus 1. 17. Etym. cap. 6. n. 25. tnia, larua . Vide supra larua , rasorium .

ligna dicta etc. Et alibi . 968. Alii , lignicisiuus .

958. Fortasse ita haec concinnanda :

969. Corrige , hnguis trisulcit ^*
licitato r , giadiater . - lictor , apparitor , Virgilio
ecdsor • - lictntiesiu , tui wulta lictnt . 970. Liniuia : Pa^ias , luiaria .
 . . . . . . . ... .

472 A P P E N D I X XXVI.
Lintresj natihulae modicae i/t Ludices, meretrices
Nilo Luecula , parua lues
Litarius ^gladiator .
985 Lugues , lugdinenses .

Lix , cinis . Luitio, verbum .

iuris
Lixabundus ambulat , qui vo- Luma ,sagum quadrum .
luptatis causa ambulat . Lumbare , subligar
9J$ Lixe , aquum quae per mitites Lumbones, cingula circa lum-
ambulant , antiqui lixum di- bos .

xerunt 990 Lumentum ,nitrum.

Lixiones , aquarum portitores . Luna scmenstris , luna medii
Locar, locus apud vrbem Ro- mettsh .
mam . Lunatica, quod fit plenilunio .

vallum , immo fossa .

Lubrica , Lupal, lupanar .
Lubricum, lutum cum labina. Lusorcs yfalsi testes .

980 Lucar, vectigal, erogatio 3 quae 995 Lustramentum , foetor , putory

fiebat in lucis oleum i foetulentia .

Lucerna ,genus cocullae Lustro, vagatur .

Ludarius , locus deceptorius , Lurore , colore luteo .

vbi quis cito labitur .

Mace-

972. Vel litiarius a lite, vel licita- stea additum sine fotsa .

rius , vt supra licitator 981. Alii , lucerna , genus cerillae ,

973. Ex Nonio . Inde lixiuium hi- vel candelae al. lacerna,genus cucullae .
:

spanice lexia . Barthius , ex Papia lix, 982. Ludarius a luto ; hispani di- :

captr colligit , lix , hircus . cunt lodo , lodazal . Cerda , lutosus lo-
974. Ex Festo , lixtbundus , iter li- cus deceptorius : al. lubricus : al. voluta-
bere , ac prolixe faciens . Alii , ktxabun- rius pro ludarius .

dus , quasi luxu ambulans . 983. Barthius vel lustrices a lustris ,

975. Alii , lix , aqua . Lixae , qui per vel lodices , vt culcitae etiam meretri-
milites ambulant . Aquam antiqui etc. ces dicuntnr . Confer lib. 19. Etymol.
al. Lixae , aquarii , qui per etc. al. lixae cap. 26. n. 2.
egmen , quod per milites ambulat , anti- 985. Graeuius , ligues , ligures al. :

qui lixum dixerunt al. liquis , angulus : : lugdunes , lugdunenses al. luceres , luce- :

qua per limites ambulatur , antiqui lixum renses .

dixerunt al. lixa , aquam qui portat mi-

. 987. Dicitur hoc lumum , et haec
litibus . Aquam antiqui lixam dixerunt luma . Pro lenae Etym. cap. 23.
lib. 9.
976. Breuiloquus , lixor ,oris , por- n. 3. alii legunt lumae al. linnae Mar- : .

titor aquae tinius , lurica , sagum equorum .

977. Graeuius, lucar , aes , quod ex 990. Lumentum immo lomentum : .

luco captatur apud vrbem Romanam . 992. Indicatur passio lnnatica Bar- .

Semlerus , lucar , lucus , vel a lucis apud thius vult quoi fluit pro qv.od fit , Vt
vrbem Romam . Ex lucar est lucrum . de menstruo mulierum intelligatur
Infra n. 980. 992 Lupal al. lupar
• : .

979. Immo , Excerpta sine Cerda , .

995. Oleum lege , olidum , vel : ole-
iudicrum , vallum Semlerus , lubicrum , tum .

•vanum : inde corruptum vallum , et po- 996. Fagatur ; corrige , vagator .

 . , . . . . .

G L O S S A R I V M. 47j
Manifex , manum dans
M Manipulum , qui aaxilium dat
in bello .

Macere fallio, locus circumue- Manius, burceus .

niendi . Mannulus , caballus

, baricus .

Maenic , struit , aedificat . 10 J Mansionarius , ostiarius

1
.

iooo Mafortes , operimentum capi- Manticulare yfraudare , vel de-

tum mutierum . cipere
Magister ludi , calculo . Manucalis, porta
Maia, media , obstetrix . Manua , manipuli .

Maialis, porcus pinguis , quod Manuale , liber ad gerenduix

deae Maiae sacrificabatur , aptus , qui enchiridion di-
quasi matri Mercurii . citur
Malarium , pomarium . 1020 Manuale , orarium .

1 00$ Malce , popino , qui amat in po- Mamibla , iteratio doctrinae .

pinas ire Manubiare , vigilare , perno-

Man Ja deceptio , fraus
, . ctare .

Man Jones , ambrones , arde- Manutius , magnas manus ha-

liqnes bens .

Mandratur , cauillatur . M appa , ga.isape , tegilla , ex-

Mandus , vestis virginalis . piarium .

10 io Maniae , formidinum imagi- 102J Marsiculus ,

qui cito mouetur
nes ad iram . Plautus , quid ais ,

998. Semlerus tentat , macera , ma- 1011. Manifex immo , manifer : .

cellum , locus , circus vaeniendi , seu ve- 1012. Qui auxilium dat Semlerus, :

numdandi . qui vexillttm gestat , ex aliis lexicis .

999. Moenia pro quibuslibet aedifi- 1013. Ex lib. 12. Etymol. cap. 1.
ciis sumi , hinc coliigitur . n -
5 5» legendum , mannus burricus , vel
1000. De maforte , seu mauorte con- buricus .

ferendus Ros-weydus in O.iomastico , ct 1016. Rectius , manticulari, ex Festo.

Isidorus lib. 19. Etymol. cap. 25. n. 4. 1017. Semlerus , inanualis , sporta .

1001. Calculo , pro calcul.itor , nisi 101R. Maauae melius, quam manua .
hoc reponendum Vide epigramma Mar- . 1020. Orarium pro sudarlo .

tialis 2. lib. 10. Ludi magister etc. 1021. Graeuius , manubiae , spoliatio
1002. Media forte , me.lica •. . rapinae , Semlerus , tnanuale , literatio ,
1005. Pro malce alii mtlacus , vel doctrinale , vel manuale , iteratio do-
maleus , vel malcio al. macello a macel- : ctrinae .

lum , vt ganeo a ganeum . 1022. M.tnubiare Martinius , mani- :

1006. Martinius , mandra , Sen-.lerus care : Graeuius , ma/tere Forte manubia- .

melius , menda . re .1 mane pro peruocure dixeruut .

1007. Mandones , ex mandendo Vi- . I02-J. Alii , <n tnutus .

de Nonium . 1024. Expiarium vocabatur etfam •.

1008. Mandratur forte , meniatur : manupiarium Graeuius nihilominin rc-

.

cx tnenda . ponebat , sttdarium .

1009. Mandns scribitur etiam >n.i'i- : io2y. Alii , momarsiculus: al. momtr,
tus Vide lib. 19. Etymol. cap. 24. n. 1 5.
. siculis , hoc est , apud siculos , (.'x Kesto .
1010. Ex Eesto , Mtnae turpes e:c. Infra n. 1058. Motnar, siculus

Tom.lll. Ooo
 .. . . . . . . . . . . . ,
.

4 74 APPEND I X XXIV.
homo marsiculs l rum
Masortia , marsupium . Mesillus , paruus mos .

Masticina , crocea . Meso p ica t um,med:um picatum,

Matapontum, metabulamatris. Metabulum , prospera nauiga-
Marticularius , pauper , inops . tio .

1050 Matum est , humectum es: , e- 1045 Metaplum.

mollitum , infectum . Metatores , mansionum praepa-
Meatim , meo more . ratores .

MeJiastinus, balneator . Metreta , amphora dimidia .

Mediastinus , ;'// media auctione Militaris , opinatus , id est , ve-

positus tus miles .

Mempanis , torporibus Millum, ccllare canis

1055 Meraria , popina . 1050 Minnarius, tnorio ,stultus ,ma-
Mercedarius , qui dat merce- lus .

dsm pro labors sioi impsnso . Mincius , ericius .

Mercedonius , qui soluit mer- Miniculo , auxilio .
cedem Minicus, ericius .
Mcreurius, lapidum congeriss Miridicus , mira dicsns
iu cacumine coUium 1055 Miriones, fantasiaruminanium
Mcrgi, corui marini , fustes , numeratorum
serrae . Miriones miratores
,

1 040 Mergorae, situlae , qtiibns aqtta Missilius ,

qut missilia exhibet
de putso trahitur Momar, Sicuius, stultus , qui ci-
Meritoria , loca tabernaculo- to moustur ad iram .

1026. Semlerus, masortia sine inter- Mergus est coruus marinus , et marcu-
pretatione pro mafortia Tum marsu~ . lus ferreus
pium sine interpretatione . 1040. Mergorae rectius , mergora . :

1017. Lib. 19. Etymol. cap. 28. n. 8. 1041. Semlerus legit , merarta , vt
Masticinum etc. n. 1035. Sed recte est meritoria pro ta-
1028. Semlerus , mctapontus , meta- berna meretricum, aut taberna locanda .
bole maris -. et corrigit metaplus , us pro 1042. Alii mosculus , alii mosillus ,
metapontus Vide n. 1044.
. alii musculus pro mesillus .

1029. Panper , hoc est , in matricu- 1044. Metabulum Semleriis , meta- %

lam pauperum redactus . plus .

1030. Salmasius in not. ad Vopiscum 1048. Coniungi potest , militaris

legit via matta apud Ciceronem pro opinatus vetus milcs . Dicitur opinatus ,
,

via aperta , et intelligit humecta . quia probatus , vel quia refertur ad opi-
1032. Balneator ex Nonio, et aliis : . natorcs , de quibus infra .

1033. Graeuius , in medio astu , hoc 1049. Millum etc. ex Festo .

est , in media ciuitate al. in media actio- : 1050. Minnarius z corrige, mimarius.
ne : al. mediustinus , in media vstione . 105 1. Mox n. 1053. minicus . Vtro-
1034. Excerpta Pithoei , membranis , bique Graeuius , crinacius Semlerus :

tergoribus . mimicus , et histricus pro ericius .

1035. Popina , scilicet vbi merum 1055. Ntimeratorum . in Excerptis
vaeniebat . imitatores : forte, miratores ; vt statim.
1039. Fustes , serrae ; Graeuius , fa- 1057. Alii , missitius , qui miliiia
sces messorii . Martinius ,fustes ferrei exiit
 . , . . . . ,, . .,

G L O S S A R I V M. 475
Plautus, §>uid tu , o Momar dantur .
Sicule homo , praesumis f . Muadialis , homo mundi statu .

io6c Momentanea duab us lancibus, 1075 Munia, ojfcia saluationis , vel

et vno in medio stilo aequa- rrrunera
liter constat . Est trutina Munifer ,
qui munera fert .

modica pecuniae Munificcntia , publicum opus.

Momentum, stilus,quo momen- Munitoria , praecinctoria .
taria inclinatur. Muuitoria , succinctoria .
Monacosmum quod ab vno , iu- 1080 Munuscularius . Augustin. de
mento ducitur,genus vehiculi. Ciuit. Dei c. 7.
Monopolium, statio, vbivnares Murcinarius , mutilius .

venditur. Murgiso , callidus murmurator,

Monoptictis, mimus . . Murilegus, catus .
io6j Monotonus , rigidus • Murrat , murmurat .
Moratorcs , aduocati . 1085 Murrire , clamare , proprie mu-
Morificando , moram faciendo . rium .
Muginatur , causatur . Musarum , diuinantium .

Mulcat , percutit Muscarde , sunt cusmorinum

1070 Mullitiones , ardianum secre- Muscipula , captentula .
tum siue constitutionis
. . Muscipulator , deceptor , alter-
Mulosus , cauiculas ruslicus plex.
Mulsitanter , leniter . 1090 Musculus , parua nauis .

Muna , mun.era quae militibus Musca , nidi soricum .

1060. Emenda momentana, ex lib. 16. 1072. Lege, mussitanter .

Etymol. cap. 25. 11. 4. 1073. Muna: immo munia,vt n.107^.

1061. Rursus , quo momentana moue- 1074. Forte , homo mundi a statu .
tur . Graeuius , quo moucnte , trutina mo- 1075. Saluationis : salutationis , po-
uctur . tius .

1062. Melins , monocosmum . Schef- 1080. Cap. 7. immo lib. 7. cap. 4.

ferus , monachus . Maurini legunt , minuscularius , alii ?>.;-
1064. Ex aliis lexicis , monopticus nutularius , hoc est , tenuis , et minutus
vnico casu . puMicanus .

1066. Meratorcs , fortc a litibus pro- 1081. Murcinarius a des Murcia':

trahendis vel legendum muginatorei ex
: idem murcidus , murcus dicebatur Con- .

n. 1068., ex quo factura cauiatores , pro fcr lexica .

quo aduocati positun . 1082. Semlerus distinguit , callidus

1068. Ix Nonio , et aliis muginari , murator .

murmurare ctc. 1086. Forte , mussitantium , .'

1069. Mulcare cum mulctare con- I ! xcerptis , mussitat, dubitat,
funditur:, ab aliis distinguitur . mui murat .

1070. Cerda , mohtioncs , arcanum, 1087. Semlerus , masctrda , stcrcus

sccrctum , constitutioncs . Alii , molci A- murinum .

driani , sccrctum Adriani , comtitutio- 1090. Pania naui) Seirlerus, paru : t

nes . AHi, munitiones, archiuum secretum , mui , vel naruus mus. Vide lib. Etyru. 18.
ttnsxitutiones . Pro constitutioues a!ii cap. xl. n. 4. Museulus etc.
siue constructio",cs 1091. intts est musio , felis ,
A >>::<-

1071. Excerpta molossus , caniculus . siarius i musea y musia , musiat ttc'. , vt

OO O z
 . ,. 1 . . . . . .
,

47$ A P P E N D I X XXIV.
Musiae, nidi soricum . Nebris Dianae, corium "Diaaae^
Musiarius , quia per musia quae cum ceruo pingitur .
quaerit . Nec nocte , nec simulate Pers. .

Mustricola , machina ad stritt- . Ne c

. nocte pater plora-
.

gendos mures . bit

1095 Mutelus, post Rujfus , ante R;t- Necolatum , stultum } et elan-
brum . guentem .

1 10 Nefandarius •

N Nefrenditium , annuale tribu-

tum , quod certo tempore ru-
Nabita , nattcta. stici dominis , vel discipuli
Nagare , i-aciliare , huc , et iU . doctoribus ajferre solent ,

fiuctuare .
h'.c dumtaxat sit carneum , vt
Nar.lum pisticum , chrisma si- porcellus .

ne impostura . Neruicus, neruicosus , fortis.

Narici , bruti Netorsum , fusum ,fusile
1 100 Nario , subsannans . Nibarus , tplendtdus
Nasale , ornamentum equorum 1 1
1
5 Nibita, aqua ex nubibusfacta

Natinari , negotiari . Nicolaum , stultum-.

Naucupes,a^ eundem actittm Nicolaus , dactylus .

habent pedem . Nictit canis , quum acute gan-

Nauficus , nauis factcr . nit .

1 105 Nauregus , nauareticus . Nihil censi , nlhil iudicati .

Nauricus , nauis princcps . 1 1 20 Niuiticus , nimius , eximius ,

mim. seqq. 1105. 1106. Haec , et sequens glossa

1094. Alii , mustricula . Supra , mus- ex nanarchus corrupta .

cipuia . 1 107. : alti, Dia-

Dianae: alii , damae
1095. Quid hic glossator annotaue- nae , quae cum ceruino ( corio ) pingitur
rit , incertum Fortasse innuit , mute-
. ex Seruio , et Virgilio .

lum esse rufluni quod ante fuit rubrum .

, 1109. Semlerus, neculatum , semiui-
1096. Forte: nauita , nauta . uum , vel wcoleatum sine coleis , vel Ni-
1097. Semlerus , nacare , seu nacca- colaum , crustulum quia Augustus Ni~ :

re , a naca fullone , qui laborans flu- colai nomine appellabat quoddam pta-
ctuare videtur,vel natare , vel nutare . centae genus , quod Nicolao Damasceno
0098. Sine impostura , hoc est , si- placebat .

ne :idmixtione alterius , ideo pisticum , 1 1 10. Graeuius , nefandus , nefarius .

siue tidele . iii 1. Consentiunt alia lexica : zve-
1199. Graeuius , naryci , brutii; quia fiendes , porci vix a Iacte amoti .
iiarycii ad brutios venerunt : alii , nnri- 1 112. Ncruicus al. neruiceus . :

ci, bruci , vel brucosi,nares sem- quorum 1 1

1
3 Alii , netorium , et fusillus pro
per stillant, ex Ioanne de lanua . fusile .

11 00. S ibsannans : al. subsannator . 11 14. 5. Corrige, niuatuf, niuata.

1 1 1

1101. Omamentum , quod nasum 11 16. Nicolaus an mimulus ? Vide -,

protegit . supra Nccolatum .

1 1 ox. Forte , aginari j aut agginari 11 17. Augustus dactylunr» palmaruno

Vt supra agginantes . fructum nicolaum vocauit
1104. Aiii , naupcgus . 1120. Niaiticus : forte , nimius .
 . . . . . . . ,. . . . . . .

GLOSSARIVM. 477
tmmants . Numeria , */<?a ftumeri .

Niniosus garrulus ,
Nuptant , nubunt .

Ninnarius,c/v/»i vxor moecha- Nuptorium , domus , et locut

tur , et tacet nubentium
Nitellae , neutrones , parunito- 1 140 Nutinare , corpus , ingenium t
, deminuti res genitura .

Nitura, genitura .

1 12 J Nixe, munite . O
Nomicolae , tubercula , quae
sub mento caprae sttnt Obfibulare, concludere, circum-
Nominosus , famosus , celeber . dare .

Nonnula , rete ad capiendas Obicula , paruus obex .

aues Obilat , limpidat .

Non putatiuum , non est du- Oblogat , increpat
bium . 1 145 ObsilJas , marsus .

1 1 30 Norax , peccator y criminosus . Obsolitatus , pollutus , inqui-

Notarius , scriptor , charaxa- natus
ri.ts . Obtundit , obcoecat .
Noxilis , nocens . Obtunsa, stulta , vel stolida
Nugigerukis, turpis nuncius Obtunsus, obcaecatus .
Nugiparus , qui parit nugas 1 1 jo Obuallum , vndique munitum .
115J Nullatenus, nulla ratione . Occa , rastrum .
Numida, qui vendit herbas , Occamen , contisio .

•vel qui aiit pecora ad ven- Occentare , male ominafi .

dendum Occistrio , tabernarius .

1 1 2 1 Graeuius , naeniosus Hispani-

. . merare docet .

ce nino puer dicitur. 1139. Aedificia nuptiis destinata nytn-

1122. Legendum , mimarius . pkaea Romae vocabantur .
1123. Semlerus , nitellae , nitores 1140. Nutinare Cerda , natura : >

parui nitores , diminutiuum .

Semlerus complexio xpro corpus Grae- .

1 124. Nitura al. gnatura , vcl natu- : tnlia rrn

uiup genitalia oenitur/t
pro genitura .
.

ra : al. nisura .
1143. Graeuius , oblimat , ex Con-
1125. Forte , nexe , vnite . stantiensi .

1126. Apud Festum , noneolae , vcl 1

1
Oblogat al. oblegat : al. obiur-
44. :

noneoleae forte : , nuculae . Pro caprae gat : al. , oblogat a logos

retinent .

editi captac .
1145. Videcur legendum , piillus ,
1 1 28. Semlerus , nassicula , a nassa , mar^us De his duobus populis Plinius ,
.

Tel nubecula , quia viqih» nubes graece et lexicopraphi » Eis serpentes non no-
est rete pro auibus . cebant
11 30. Norax : corrige , noxax , vel 1146. Melius obsoletatur , cum Ex-
noxius . cerptis .

1 132. Noxilis , forte , noxialis , aut 1 148. 0btunsa:\(3. nonnuli pro obtusa.
noxius . In Excerptis , «c.v/7 , noceat 1150. Graeuius restituic, obuallatum.
11 36. ()///' xendit : forte ,
5«/' »;</»- 1 1 5 2. Contisio ; Martinius , contusio ,

jf"/'r , vel vescitur , et <«/i mandendum pro scilicet glebarum .

«<Y vendendum .
1154. Cerda rectc , concistrit
1137. D*<i numeri -. quae pueros au-
 . . . .. .. . .. . . . .

47$ A P P E N D I X XXIV.
1
15 ^ Oes , insania . Oppito , sospito , valde saluto .

Offendices, nodi ,
quibus libri Orcinus , morte manumissus .

signantur Ordinarius miJes , qui in inte-

Offex , impeditor gro ordine est , vel nurnero .
Officialis sacrorum minister . , I 175 Orge , occide .

, qui magnum
Officiperdi , qui sui
laboris non Oricus , loquax
habeant remunerationem . habet
os
Catoni quoque dicuntur Of- Originarii, vernaculi .
ficiper Ji Oripta, amens,turba hominum.
1 1 6"o Ogit , moritur . Orispex, orarttm inspector
Olacitas , foetulentia , olor . I I So Ouispex , ottium inspector .

OJax , otidus
Olerare , olera plantare .

Olographa , omnem rem pro~

priam . Pabo, vehiculum vnius rotae
1 1 65" Olouitreum j totum vitreum cttm b
Omentum , mappa ventris . Pabulator , pastor , qtii bubus
Opersolatio, clusis a persolis pabula praebet
dictum . Pabulator , pater , qui prasbet
Opinatores , existimatores 3 vel pabula
arte militares Pactario , plantario .

Opinax , manifestus . 1185 Paculum , sacculum , pasceo-

1170 Opinosa , ingeutia certamiua lum
©pillago, curcilla . Pagae , memoriae sins idolis .

11 55. Oes Graeuius ,oestrum .

: 1171. Supra n. 508. Curcilla , oppi-
1 1
56. Signantur : Cerda , ligantur . lago Semlerus pro curcilla reponit iur-
.

11 58. Cffix -.
ab officiendo . h\\\->of- cilla , hoc est , iuncta aliquot minora

fciens obex . , al. ligna mercimoniis oppilata , implcta .

1159. Sacrorum : Semlerus ojficio- 11 72. Oppito : legc , oppido, et dele
ruin , vel sacrornm ob ecclesiastica of- sospito , saluto , aut alio transfer .
ficia . 11 75. Reinesius, vrge , occide vt sit -,

1 1 - 9 . A 1 ii , fficiperdne . clamor militum irrueotium . Semlerus ,

1160. Ogit : corrige , obit . orce , vel orcus sine interpretatione : et

1164. Martinius recte , omnia manu occidit pariter sine interpretatione .

propria ; sic lib. 5. Etymol. cap. 24. n. 7. 1776. Fcrte , orittts .

Holographum etc. 1 178. Legeirdum videtur, crypta, cu-

1166. Mappa : alii , membrana , ex neus . Additum , turba hominum , quia
1. Etymol. c. 1. n.
xi. 130. Omentum etc. haec e.>t alia si^nificatio vcrbi cuneus
1 Cerda , oppessulatio clusio , a
168. , Vide supra gumba .

pessulis dictum . Graeuius , epefculalis , 1179. Intellige , horispex , horarum .

cluns , ab operculis dictum Alii , oppe- . 1181. Intellige , pauo .

stdatis , clusis , a pe.csulis dictum . 11 84. Graeuius ,pactorio , plantato-

1 168. Vel artc Semlerus vide an- : , rio: Semlerus , pagatio , plantatio .

te,vt remittamur ad literam PA verbo 1185. Paculum : Rutgerius , pha-

tnilitaris . scv.lum .

1170. Forte, opinosa certamina ,in- 11 86. Semlerus , pa°ae , marmoreae

gsntia . stafuae ,ido!a ;
quia pago idem est , ac
 . . ,, . . . . ,

G L O S S A R I V M. 479
Paganitius , vt occultus .
Pagit, aut palum agit , aut ci- Panera , rapiua
tharam tangit 1205 Pangitare , laudare .

Pagula , fsua • Panora , rapina .

1 90 Pagus , collegium , curiae . Pansa, 17«/' ambibat pedibus itt
1

naX<t(a? jj.ufii viov fyivtpov v diuersa tendentibus .

•noin Pantapola, siwpiasiarius .

Palax , dolosus , fallax . Pappas , pasdagogtts , qui se-

Palla , latubres . quitur studentss .

Palmosus , victoriosus . 1210 Parapsid^s , suffusoria

1 195 Palpones qui ducunt caecos . , Parapsis, granata, vel catunis .

Palteum, murum , vel fasti- Particus , negotiator , qui par-

ginm . tes veudit , qui institor , et
Paludatis , mantuatis . agomanns dicitur , eo quod
Pamaeum , vestis pastoralis . in diuersa manus agat .

Panarium , excipulum . Partiliter , diuise , per partes ,

1200 Panchra , rapina . distributs .

Pandex, qtii semper pandit ora Pastam praeclaram,

ad potanduifi . 12 IJ Pastoforium , atrium templi ,

Panegyricis , laudabilibus . aut sacrarium .
Panegyricus , laus in promptu Pastorium , aluiale tsmpti , vel

figo . Yel potius , pagani a nemore , vel 1207. Ambibat : corrige , ambttlat
idolis . 1208. Emenda ,pantapola , seplaiia-
1187. Alii vir , pro vt Semlerus . rius .

paganitiui cultus sine interpretatione . 1209. Alii , papas . Etiam in Actis

1188. Semlerus , aut cithara pangit martyrum hoc sensu occurrit .

videixet versus . 1210. Suffusoria ; Gracuius exponit

1189. Alii , repagula ,frena: al. sera ius , condimentum , obsonia : Semlerus
pro frcna . vasa , vnde suthinditur iusculum ad cibos
1192. Lege , pellax , cum Excerptis . inter coenandum . Alii scribunt paro-
1 193 Grjeuius , pallae lugubres for-
. : psides .

te pallae pullae ,Iugubres Ex Nonio . . 1211. SirmonJus, et alii legunt ,/>d-

1196. Corrige, plut eum, pro palteum . ropsis gauata , vel catinus Vide lib. 20. .

1/97. Vide lib. 19. Etymol cap. 24. Etynaol. c.ip. 4. num. 10.
n. \%. Mantum etc. 1212. Particus 1 alii , partiarius : al.

1198. Alii paemenicum: al. paemaium. panicarius : al. particularius al. para- :

Excipv.lum quia panes excipit.

1199. : rius Pro qui partcj Gracuius qui per
.

1100. P.tnchra : infra panera , et pa- pa> tes Pro Mgomanus Keinesius drago-
.

nora mendosc . Vide \onium , et lexi-

, ts , Semlerus ag/iagmj , scu aginator

ca , verbo , impancrare Semlerus huc vt supra verbo mercator .

trahit ex Festo , pancarpiae coronae . 1214. Pratclara (iracuius , aprttgna , :

1201. Alii j paitdox , alii pan.io , alii ex Sc.ioliaste luuenalis Semlerus cor- .

pantex , ex Plauto pro intestinis , vnde ruptam glossam putat ex pastophonwn ,

hispani /><»>;£ 1 : ilii ,paniax . atrium .

1204. Paaera : iotimo panchra , vt su- 1216. Lcgendum , pastofbrium , seu

pr.i , vel pancf 1 . pastophorium , alueale templi , vel
1206. Panora lege, vt supra,/>d/;f/ir<». : rium Infra occurri: safarium
. , atrtum .
 . . .. . . . . .
,

4§o APPEND I X XXIV.

safurium . Pennum 3 bis acutum .
Patago
itago , genus mortui
tndrtui . Percartapsere , valde diuidere
Patercularius , a paterculo
Fatercularius patercu Percataprat , valde taedet .
Pafihiilnm -, res
Patibulum vpt patens
ti/rfpttt
Peripsima , media planta pedis.
I 2 iiuiaun
JO Patrauit j
, patrem
uui.ti./n fecit I2J5 Pero, calceamenta pilosa .
Patres , patriae . Persolenter , assidue .

Patreus , vitricus . Perula , extrema pars nasi .

Paximatum , panis subcineri- Pessimus , verbosus

tius Pestincius , violentius
Pecuosus , qui multa pecora 1240 Pestinuncium , qui pestem nun-
habet . ciat .

1225 Pedana , -ae , pedales nouus , Pestiliter , demisse , diuise .

qtti caligae assuitur . Petitius qui frequenter petit .

,
Pegaso , homo iocularis . Petulus , eqitus , qui habet al-
Pelagus , praelubium . bos pedes .
Pelops , qui habet vxorem , et Phaculla , perna , petaso , pe-
amicam tasunculus .

Pencina , lacinia , <vel stola . 1 245 Phago ci'jus:vnde <pxyos vptpnSu

1230 Penita,a#/tf regia . apo? ^ rupo\ ^ oTvot; , iii vita
mona-
1217. Festus , patagus ,genus morbi 1329. Alii 1 paenula , lacerna , vel
Sic ctiam Excerpta Pithoei , vbi allegan- stola .

tur Theophrastiis , et Plinius . Reinesius Semlerus distingult, aula, regia.

1230.
volebat , petigo . Videtur supplendum, />#«*/«»»,
123 1.
Forte propatulum , vel peribu-
1219. acutum , bipennum , bis acutum .

lum ex notatis ad num. 304. Salmasius 1232. et 1233. Semlerus has glossas
suspicatur olim scriptum , paetibulum , enatas arbitratur ex hac vnica , pertae-
cx quo alibi mansit patibulum , alibi pe- det , valde taedet
ribulum : sed praefert peribulum . 1234. Peripsima al. peripsema quod : :

1220. Fecit . Graeuius , egit . alii calceamentum dicunt , alii tersorium.

1221. eorte, pater patriae , sine in- 1235. melius perones .
Pero :

terpretatione .
1237. pirula , ex lib.xi. Etym.
Lege ,

1222. Patreus: alii patrous , ex graeco. cap. 1. n. 48. Margaritae etiam vocantur
Paximatum alii paxamatum :
1223. : pirulae , aut perulae , hispanice perlas ,
al. paximatium Plura neque alibi obaia . ex pilula , parua pila.
de hoc pane Ros-weydus in Onomatico. 1238. Martinius verbosus mutat in
1225. Pedalis Ros-weydus, pedulis . -. peruersus : Semlerus supplet ex glossa
Alii,pedalis nodus-. al. pedica , laqueus , litera v. Verbosus , nugator pcssimus .
pro pedalis nouus . Confer lexica . 1239. Pestincius ; emenda pertina-
1226. Pegaso : alii, petaso , vt fuerit cius , ex Excerptis .

perna , petaso : tum corruptum , ve rna , 1240. Alii ,pestinuncius .

petaso , iocularis . 1241. Semlerus , partiliter , diuise
1227. Alii , proluuium : al.perluuium -.
reiecto dimisse .
al. praeluuium . 1243. Alii ,petilus : vide Festum , et
1228. Pelops -.
forte ,
pellicator , vel Nonium .

pellicatus . Vel ptlops sine interpretatio- 1244. Graeuius, phascola, pera . - Per-
ne , tum pellex , viri , qui habet uxorem , tia , petaso .

*mica . 124 j. Corrige ,

phttgos pro phago .
 . . . . , . . . . . ,,,

G L O S S A R I V M. 4 gr
txona horum . vt pinnae dicantur
Phylacteria , carmina. Pinnirapi sectatores , gladiato-
Pictatium , epistola breuh , et res , quod pinhas rapiunt
modica . 1 260 Pipilare , resonare .

Pictatiuncula, membrana . Pipiunculus , accipiter , acce-

Pictiones , qui vendentes vin- ptor .

cere in pictura Pipuli , conuicio plorati

I2JO Pigella , artopta , genus vasis . Pissago , pix liquida .
Pilasca , vas •vinarium e% co- Pisseima , speculor .
rio . 1265 Pitigmata , causiae .
Pilax , murilegus , catus . Placor, tranquillitas.
Pileum , calamaucum . Plautos , auribus gracili cor-*
Pilicrepus , qui pila ludit . pore .
I2JJ Piludius, qui polotello ludit. Plaria , dilucida
Piliones, portitores mortuorum. Plaustri , quod plaustro sonat.
Pilumen , quidquid in pila ttttt- 1270 Plebescere , plebem alloqui .
ditur Plebiscitari , plebem imitari .
Pindae, pinnae dictae sunt a Plebiscitat , plebem alloquitur.
pendendo , sed •vsus ootinuit, Plemina, fuum in manibus, et
1246. Carmina , hoc est , incan- ,
1261. Carmen de philomela , Acci-
tationes piter pipat De accipitre seu acceptore
. ,

1247. Scribitur etiam pitaciitm , pit- Isidorus lib. 12. Etymol. cap. 7. num. 55.

tacium , et pyctacium , posteriori aeuo cum nota .

petia Inde hispanice pedazo Vide Ros-

. . 1262. Semlerus , pipulo , conuicio
weydum in Onomast ploratn .

1249. Semlerus , pictiores , qui vidcn- 1263. In aliis lexicis rectlas pissaigra
tur vincere in pictura . ex graeco .

1250. Semlerus legit, tigella , arto- 1264. Vetus lexicon , pisema, specu-
pta , germanico idiomate . lar. Semlerus coniicit , pissaxera , pix
1 2 j 1. Pilasca-, lib. 20. Etymol. cap. 6. siccata , vel pissumor , pice linor , vel pis-
n. 2. Phlascae etc. sacium , e pice tabula .
1253. Pilax a pilo , furor , expilo : 1265. Variae sunt coniecturae in :

hispanice yillar , pillo . Excerptis , pitigmata, causae Graeuius :

1253.Calamaucui» : alii , camelatt. pili tnaccdonum causiae . Scmlcrus , pi-

cium : camauro . Consule Macrura
ita'.i tisma , gustatio , vel aigmata , inustio .
in Hierolexico . Iansonius , aigmata , caustica .
1254. De pilicrepo multa Lipsius ad 1267. Forte auribus gracilioribus .

Senecae epist. 56. , et alii . Vide Festum de plaudis , seu plautis ca-
1255. Polotello: immo pilotcllo a pila. nibus .
1256. Pilliones : corruptum ex ve- 1268. Plaria : plana potius .

spillones , vel ex pollinctores . 1269. lcgendum ,plaustrit,

Plaustri:
1258. Pro pindae reponendum pennae. a plaustrio ,palustris, quod in aliis le-
1259. Sectatores emenda secutores : xicis affertur
et confer lib. 18. Etymol. cap. 55. Non- 1270. explicationcm ,
1271. Inuerte
nulli gladi.uores pinnas , vt milites in plebescere plcbem imitari , Plcbiscitari
,

galcis, gestare solebant hinc pinnirapus . : vel plebiscitare ,plcbem alloqui .

1260. De gallinis dicitur pipare pi- , 1273. Calusi : lege , callosi , et con-
pire , pipiare , et tbrte etiara pipilarc . fer differcntias verborum intcr appen-

Tem.VII. Ppp
 . . . , . . . .

4&a A P P E N D IX XXIV.
pedibus calusi sulci sunt . Postilio, postulatio .

Plotei , proprii 1290 Posmurium , i-isertorium .

1275 Plumbum in tctilis , macula co- PostpriJie , hodie .

loris plumbei Postulatitius, ille,qui postulat •

Po.iiarius, inter mfatot. Postnmus, *>lti?/ius,uouissimus .

Polingon , vbi cadauera ponun- Praeclues, vaide clarus , et iu-
. Graecum clitus
Polhictare , consecrare . 1 29 £ Praedarius, praebens auxiiium.
Polose , alte . Praelubium ,pelagus .

12S0 Polosus, altus . Praerogator , dispensator .

Pomatium ,//.ollis,et liquidus Praetenta , anteposita .
cib:'S ex po,/,';s . ?CAQtono\n,do//iuacuIa itt naui.
Poneprope, iuxta , et propter . 1500 Prandeum genus zonarum ,
Popina , meraria , crustaria . Pransorium , promuisarium .
Porrum , batum . Prima porta , primum locum ,
1285 PortcmL , nauicula • vel grecia expositio .

Portitorium , pcrticulum , ba- Prima terra , litore .

culus lixarum . Prim iuirgius, caballarius,'quod

Positiones , afdificia . primus est militiae in vhr-
Postifices , iudices . gines .

dices n.ioy. inter fJemma, et plemma etc. ri ,postridie, hodic-. ex qtiibus deceptus
1274. Semlerus , ploti pro plauti -, glossator Sed fortasse retinendum post-
.

alii ,plocei , stupei . pndie , In missali gothico vna ex

ho.iie .

1276. Sem\eras , paedarius ,puer mi- orationibus, quae quotidie dicuntur, in-
, vei po.iagricus, infirmus (pedibus). scribitur pcstpridie .

1277. Rcpone , polyandrion , ex aliis 1295. Praedarius . Excerpta peda-

exic is . rius Cerda , et alji , praebendarius . Sem-
1279. 1270. A polo factum polose lerus , praediarius, praebens praedem ,vel
polosus . auxilium .
1283. Popinarum diuersae species , 1296. Prae luuium, legendum .
meraria , seu vinaria , crustaria etc. 1297. Dispensatores dicti praerogato-
1284. Basut.'. ; emenda prasum ex res ex Scholiaste Persii , quia solebat
graeco . pensari potius aes , quam numerari .

1285. fortemia , seu portkmia , aut 1299. In haui : forte ex naui praeto-
porthmium Vide lib. 19. Etymol. cap. 1.
. ria factum praetoriola .
n.26. , vbi pro syriaci generis legi vult 1300. Rntgersius , prandium , genus
Semlerus scythici , vel sarmatici . obsoniorum . Nihil mutes .
1287. Pro architecto Abbo Cernuus 1301. AYu , promulsidarium .
adhibet positorem . 1302. Restitue ex Constantiensi , pri-
1288. Graeuius ,po»tifices . tna peto , primum locum , vel egregia
1289. Postilio , postulio , postulatio exposco
yerba augurum , de quibus dissident in- 1303. Seruius ad 1. Aeneld. primae-
terpretes , ad sacrificium humanum per- qtte vetant consistere terrae : id est , itt
tinere dicuntur . litore
1290. Forte, pomarium . 1304. Cerda , clauarius , qui primus
129 1. Graeuius, postridie, altero die . est militiae in virgis . Seailerus retinet,
Sealenu annotata fuisse ait feaec , he- caballarius .
 . .. . . . . , . . . .

G L O S S A R I V M. 4*3
130$ Priuignns vnlgo ante nattis .
, Propii, legati matri muneribus.
Procapibus , prsximis . Propolae , tabernarii
Procapis ,proximus Propos valde potens
,

Prociuimus , probauimus . Proposcit , petit .

Proculprocul, longe longius . 1 330 Propudorio , coutressio .

1 3 10 Froculum , abomiuatio . Prosatrix, genitrix .

Proculus, qui patre longe pe- Protelat , dijfert , pro-longat .

regrinante nascitur , vel lon- Proxeneta, homo praecurreus

ge a patre natus . quudcumque negoiium .
Prodactis, consumptis Proxeneta , quasi iuter empto-
Profccta sunt , promouerunt . rem , et venditorem , vel an-
Proficiens , autepositus , proue- teambulo .

ctus 1335 Prurientes auribus , qui liben-

13 15 Prolicere, emanare , effluere . ter desidera:it de alio mali
Varro Demum vbi proli-
: aliquid audire .

cuit dukis vuda . Pubeta, vel pubeda, adolesceus.

Polumum yiocus sacrorum . PugiUones , pugillatores
Promptria , cubilia . Pulpidinem , colophia .

Promurale , murui aute mu- Pulpitum, analogium , lectrum.

rum 1340 Puinicinarc, pluitare , saepe
Pronefas , antefas , contrali- pluere .

ceutia . Puluinceria ,area mortuorum .

1320 Prouefas, plusquam nec dicen- Punicani ^lecti parui .

dum , vel quam illicitum . Purpurilla, locus extra portam,

Pronefas, scelus^ incontiuentia. quo purpurea veste vteren-
Pronostra , antenostra . . tur .

Propagando , protelaudo . Puteal , sedes praetoris .

Propala , vendeuda proponeus . 1345 Puticuli , quo cadauera proii-

1325 Propedat , impedit , cohioet ciuntur

1308. Probauimus lege , prouocaui- : 1330. Lege , pro ! pudor , contestatio ,

mus , ex Festo verbo ,procituw . vcl conjusio, interiectio .

1310. Ex , procul , procul cste pro- 1333. 1334. Praccurrens : al. procu-
fani rans , omisso , ct antcambulo .
13 13. Profecta sunt-.an, prouecta SUnt f 1358. Legi polcrit , pulpido , coly-
1315. Scribe, proltquere ...proliquit . phia , aut coliphia .

1317. Alii ,prowptuaria, cubicula . 1340. Pttluicinare : alii , pluttitare :

1319. Ex , prs iiefas , contrafas , con- alii omittunt .

tra tusticiam . 1 1 4 1 Lege , puluinaria , ttreae ; viJe

.

1310. Fel quam : alii , vel etiatn . supra , ariae .

1 32 1 . Forte , prorostra , ante rostra , 1342. Lib. 20. Etymol. c XI. 11. 3-
1324. Scribe propola , . ani ctc.
2325.' Lcgcpraepedit , iinpedit 1343. Coniicitur, purpttr , ille locus
1326. Scmlerus , Praetorii , legati extra portam , qtto purpurati nasccren-
ministri ,magistratus . t.tr ; vcl , purpura , attlte loats , quo
1328. 1329. A\\\ , praepos , ct prae- pucrperae Augustae vtebantur .
poscu .

PPI> 2
 . . . . . . . . . . .

4§i APPENDIX XXIV.

Rectitas , iustitia , aeqnitas , et
veritas
Redandruare, gratiam referre,
Quadrans, duo minuta . 1 3 6$ Redhibere , reddere .

Quaestuarius, qui quaestu cor- Redimiae , res a praedonibui

poris liuit redemptae .
QuaeStUOSUS, rra^^ic, . Redimicula, vittae, quibus mi~
Quantocins , quanto %-elocius . tra iigatur .

ijjo Querelantem , querclas ajfe- Redubias , reliquias .

rentem Reducta , concaua , depressa .
Quinquatria ,ambitus quinque 1370 ReJulus , strues lignorum ar-
porticorum • dentium .

Refrontat , repellit a fronte .

R Regillus x regutus
Regimonium , gubemationem.
Rallum , rasorium . Remasculata, c
viriii tvirtute re-
Randum , aroitrandum . sumpta .

Raricent , patricent. 1375 Remilicines , remoratrices .

1355 Ratiscunt , adaestimaueruut Remillo , repando ,pronullo .

Rator , iudex 3 Remillus-, repandus .

Rauit, rauie loquitur . Remotum .

Reburrus hispidus , . Rendis , requies otiosa .

Receptor, actor cot/cordiae me^ .1380 Repatriat , ad patriam redit .

dius Repelta , lapis excelsus .
i j 60 ReciJua , ex ruina renascentia. Repignerat , pignus recipit .
Recitabulum , vbi recitatur . Repluentibus, exabundantibus.
.

Recognatus ,filius patris . Replum , species mulieris .

1346. Duo minuta : ex Hieronymo Recidua ; melius recidiua .
1360.
c. 5. in Matth. 136 Graeuius , recognitus filius \
1.

135 1. Festiuitas Mineruac quinqua- quem pater pro filio agnouit .

trus dicebatur,ab quinquatria , et aliis 1364. Ex Festo , Nonio , et aliis .

quinquatriae . Glossator fortasse ex Scho- 1366. Scribe , reduuias , vt exuuias .
iiaste luuenalis sumpsit , quod Minerua 1370. Semlerus, rogulus, pro redulus.
jn ambitu quinque atriorum j seu porti- 1371. Semlerus ,repellit fronte .

corum fuerit 1375. Repone ex Festo, remi/igines

1352. Etymol. cap. 22.n.23.
Lib. 19. 1376. Festus , remillum dicitur qua-
RaUw Creditur diminutiuum vocis
etc. si repandum . Pro pronullo Graeuius/Jrff-
radula Vide etiam Regulam mona-
. minulo Fortasse a
. remo est remillo , et
chor. cap. 18. Amictus autem tegmen num. seq. remillus .

rasum etc. 1378. Forte , remoramentum , vt in

1353. Randum: lege , rendum, a reor . aliis lexicis
1354. Fortasse , ratificent , protiun- 1379. Videtur legendum, resides , re-
cient quiescentes , otiosi .

1355. Scribendum , rati sunt , pro 1381. Repelta : Papias ,repeta , Sern-
ratiscunt lerus , rupella , vel rupicula .

1357- R<*w/V:immo rauce . 1383. Vide , num , exundantibus .

1358. Reburrus . an a birrus? 1384. Pro spscies lege vestis , aut

 . . . . . . . .

G L O S S A R I V M. 485
ij8j ReUnda.' , purganda . Rupa ,
ex vtraque parte acttta .

Retica ligna, quibus ligna su~ 1400 Rupinas , abrupta montittm .

bllmantur Ruspantur , perquirunt ansis .

Reuidare , reuerti , redire , re-

pedare .
Rheuma , effusio maris , quan-
do accessione maris in fossis Sabarium,<7r>7rt«z templi.Chald*
colligitur , et remanet aqua. Sabbatini, aranearum .
RimiJia , crepido . Sacra , non idoneus artis suae
1390 Rinas , naucs , vel massa professor
Roga , eleemosy ta .
140J Safarium ,atrium templi .

Rogatarius ,
petitor Saga , nomen getnmae .
Ructa , vel rumen in homine , Salatarius, portator armorum,
ftttnen in bestia : pars gut- Salinentum , salsamentum .

turis gurguiioni proxima . Sambuciarius , ipse , qui dicit .

Rues , ruina . 1410 Sambucistria , quae citharista
1595; Ruffatus , sanguine vruenttts . canit
Rumare., rumores afferre . Sambucistrio ,saltator.
Runa , pugna . Sambucus , saltator .

Runata , proeliata . Samelubro , artifcio .

species vestis . 1401. Ruspantur : ex Nonio, et Festo.

1385. Retanda-.ex Aulo GellioAttic. 1402. S-ibarium paulo post safa- :

Noct. cap. 17. rium . Nonnulli reponunt pastophorium ,

1386. Martinius , Ridica , quibus li- alii sabarium , armarium templi .

gna sublimantur : al. redica : al. retica , 1403. Semlerus hic rursus , saba-
ligna quibus ligata sublimantur . Re- rium , armarium Barthius ex germani- .

tica est pedamentum ad statuminandas co , Saba , tinea , araneatum, vel aranea.

vites . 1404. Sacra ; forte , sarga , ex lom-
1387. Reuidare : al. rebitere : z\.re- bardico arga , inutilis Alii , sargo , aut .

uiare . sarco , a sarciendo , vt sarco sutorius , sar-

1388. Scribe rheuma . , co s.-.rtorius : qui resarcit ad noiu ope-
,

1389. Remidia , trepido Semlerus : ra inutilis . Barthius , scurra pro sacra .

totum id corruptum ex rcpedo putat . 1406. Graeuiu* , sagda : Semlerus ,
1390. Martinius , rinas , nares , vel saga , nomen jcminae In Excerptis , no- .

nasa : ex graeco . men genii

1391. Roga exempla profert Du- : i407. Alii , soldarius : z\.salariarius
cangius . al. melius , spatharias .

1 393. Ructa inde ructare Vide rtt- : . 1408. Barthius, lambucinarius, ipsam
men in lcxicis . Editi hic , ructa , vcl ( sambucam )
qui ducit , vel Sambucina-
frumen . rius spccies tibicinis . Alii , canit pro
1394. Rues , vt labes , luei , strues dixit .

1397. Videtur id corruptum ex ru- 1409. Papias , Sambucistria , qune ci-

na pilum , runata , pilata
, . thara rustica canit .
1399. Rupa : Martinius , rupta , id 1410. Graeuius, sambucista: Semlerus
CU , abrupta montium . sctmbucer , histrio , saltator .

1400. Rupina : occurrit apud Apu- 1 41 3. Samelubro in Excerptis , s.iu- :

lcium . rilubro , saurdubre . Barihius , sat clabo-

 . . .

<iS<S A P P E N D IX XXIV.
Samica , puluis . Scansuae 3 ferrum } per quod e>
1415 Sancenissat , laetatur , trium- quus scandit .
phat . 1430 Scapolum , fustis loKgus .
Sappappa, quasi sarculo . Scapus , certtts numerus tomo-
Sarapia , rapinae rum chartae scriptae .
, qui
Sarcitator
tecta resarcit . Scaturrio , lepra .
Sardius , sacella , loca sacra . Scatus, impetigo , sicca scabies.
1420 Sarge , iioneus quaelibet ars , : Sceptoriae , cisternae .
aiias sarga uon idoneus cu- 14J5 Scillae, saxa latentia in mari .
iutlibet artis professor . Scinthiae, naeuus , macula .

Sario, sarculo . Scipio , virga ante triumphan-

Sauium , osculum vxoriosum . tes delata .
Saures , sorices . Scipiones , virgae cor.suium .

Scnbra , pumicia aspra . Scispadum , iupatum .

1 42 J
Scaeuitas , iniquitas . 1440 Scolaces, quod nos funalia di-
Scamellum , simfoniaci cinius , eo quod sint scoliae ,
Scammata, arenae , vbi athle- hoc est , intorti , hos rc~
tae luctant . mani funes , et funalia no-
Scana, arborum densitas ttimia. minabaut .

r« , artifico . Semlerus , samia , labra te- mentum symphoniaci . Semlerus , scabil-

stacta . htm symphoniaci , sine interpretatione .

14 14. Samica: samia potius . Forte ex scabillum hispani dicunt cas-

141 5. Reinesius , sicinissat , ex grae- cabel. Salma^ius, scabilhan , symphonia :
co , seinis species saltationis Cerda , cn-
. quod est genus instrumenti ex 1.2 Etym. .

caenissat , rt encaeniat . Semlerus , sam- cap. 22. n. 14. Barthius scamellum , vbi
bucissal . Barthius , saracenissat , scilicet symphoniaci .

triumphans de saracenis . 1428. Emenda scena pro scana .

1416. Barthius , sappa , vappa Sem- . 1429. Martinius , scansile, pro scan-
lerus , sappa quasi sarcula \ vel sappa , suae .
qj.a sarculo,\d est , fodio ; vel sarpa , 1430. Alii , scapulittm .
sarcttlus Inde sarpo , sarpere
. . 1431. Scapus : Vide Nonium cap. 2.
14 17. Barthius , surripia : alii , subre- 1452. et seq. Semlerus, scabies sic-
fiio. Semlerus putat , hanc glossam ex ca , impetigo, pruritus, lcpra Forte , sar- .

praecedenti sarpa enatam . na , pro scaturrio , scatus, ex lib.4. Etym.

1418. Sarcitator immo sarcltector-.
, cap. 8. num. impctigo e'c.
6.
ex lib. 19. Etymol. cap. 19. n. 2. 1434. Lege , exceptoria , vt supra .
1419. Sardius , sine interpretatione". 243", . Scitlae.e-x. Scylla, quae aliquan-
Tum alia glossa huc translata , sacella , do latet . An scopuii ?

olca sacra . 1436. Scimhiae forte , stigmatia . ,

1410. Sarge ; vide sacra n. 1404. Vel cymbia , naues , nauiculae .

Barthius originem germanicam in sorge 1439. Barthius , scissiatum , instra-
inuestigat tum , lithostratum , lapatum , vel lapida-
1422. Vxoriosmn : forte, luxoriosum. tum Reinesius , licospadum , vel lycot-
.

Vide lib. 2.Different. t. 5. n. 398. padum , lupatttm alii , crispatum , iu-

:

1423. Saures : forte , saurices . batum .

1424. Distingue ,pumicea, mpera . 1440. Scolaces : Vide lib. 20. Etymol.
1425. Scaeuitas : Apuleii vox . c. 10. n. 5. Funalia etc.

1426. Graetiius , scabillum , instru-

 . . ..
, . . . ..

G L S S A R I V M. 437
Sconna , sponsus . 1460 Semestria , liber , in quo actio-
Scordalus ,ferox . nes sex mensium continentur.
Scordiscum , corium crudum . Semiermis , sine armit .

Scordiscum , scortum . Semiiustus , dir/iidium iusti .

144$ Scories , stniti , stoiidi , fatui . Semiuecors , minimus a ve-

Scorio , stuitus yfatuus corde .

Screa , pituita . Sennumia , tristitia

Scriba aedilitius , qui ex aedile 1465 Sententia ,

*'*'«$*«{

est,sicvocatur ex aediiitate . Sentes , sententia firma , et i;i-

Scribula , epistoia . dubitata responsio tmQeivnp<t,
1450 ScripuJa , epistoia , item scri- Sensio , sententia .
pula , soiicitator Sentitare , in animo sensim di-
Scrutinium, quod infantes scru- iudicare .

tantur . Separ , seorsum a parte .

Scrutitum , peilica . 1 470 Sepia , incaustum . Persius
Scrutukis, ventriculut fartut Sequela , etcempJum .
Scurra ,parasittts, bucellarius Seruitium, muititudo teruorum,
14J5 Scurra, qui incopriatur . et ingenuorum obsequium
Sebra , vetusta . Sextertiarius , ipse, qui erogat
Sector , fsurpator , vei boito- Sica , cluniculus , machaera y
rum 1'indicta . spiendona .

Securicularius, qui securesfert. 147J Sica. ', genus ramorum est, si-
Secus , malum . miie vidabii . Hoc maxime

1441. Recte in Excerptis , sculna , 1458. Fert melius Excerpta ,facit

:

sponsor ex Gellio 1. 20. c. 10.

, 1460. Semestria forte , semestxis .
:

1442. Scordalus vox Senecae , et : 1462. Emenda , semiustus , dimi-

aliorum . dium vsti .

144}. et seq. Forte , scortiscum . 1464. Excerpta , semunia , tristitia .

1445- Forte , scorioncs , aut scurrae Martimus , senimn , tristitia Semlerus , .

1447. Screa inde excreare : . semnia , asccwria .

2448. Scriba : viJe supra , edilitius . 1467. Sensionis vocabulo vsus est
1449. Scribula : forte , schedula . Aluarus Cordubensi in I.idiculo lumi- 1
;

1450. Graeuius , item scripulatur noso nutu. 25. Nullus au.iax praesum-
vel scrupulatur , solicitatur . ptor , nisi pretio joluto , sension:m m:r-
145 1. Feria quarta ante pascha erat tttndi , quae propria necessitas exigit ,
scrutmii dies , siue examen catechi- quocuntijue ca'u pracsumat vbi sensio :

sticum . facultatem innuere videtur, nisi reponen-

741 2. Scrutitum : lege, scorteum , vel dum sit sessio : sermo enim est de locis
Jcortisca , pellicea . patentibus , in qubus nundinae exerce-
1453. Apud Festuni scrutillus . bantur , quae Mahumetani vendebant .

245 j. Incopriatur . scurra coprea 1470. Persius , sat. 3. v. 12.

dicebatur . Vide Becmanum pag. 1026. 1474. Alii , clunaculum pro clunicu-
1456. Sebra : corrige ex aliis lexicis lus , et spathona pro splendona .

SCabra . 1475. Rainorum: lege, armoium . Pro

1457. Vel bonorum vindicta : Grae- vidubii forte venabult , vel sibunac , quod
uius , sectio , bonorum venditio Fortc , . genus ett vcnabuli .
vtl bonorum vcnditor .
 .. . . . . . . . .

4$8 A P P E N D IX XXIV.
vtuntur , qtii aptid italos ia- 1490 Sortinidus , qui iuiet per sor-
trocinia exercent. tem
Silo , ttaso inciso , vel reducto . Sosii, duo fratres , qui bonos
Simfoniaci, cantatores rnusici . libros emebant , et eos postea
Simplagium , rete . minus praeparando , mttltum lucra-
Simpulator , amicus sponsi as- bantur in vendendo .

siduus cum eo in conuiuio . Spargana , initiarum^ infantia.

1480 Simpulator , conuiua Spoliaria, exteriores balnearum
Simultum,rmw/f in cornu a- cellulae
rietis . Sputarium , sputtim
Singultim , qui loquitur per 1495 Stagnare , secernere metalla
gluttuos mista .

Sinum , vas,in quo butirum Stamio , parttts .

conjicitur . Stater , duo didragma .

Sirascula , vas aquarium . Stellionatus, crimen^ qttumljna

1485 Stringina , restrictio vrinae . duobus venditur
res .

Sispes , sospes , sanus . Sternaces, pauidi .

Solerarc , id est , solidare , a 1500 Stica , tunica .
solus , soleris , id est , soli- Stigia , tunica
dum . Stigina, ornamenta regia .
Sonticus, verax . Stigium , genus vestimenti .
Sortillator, degulator . Stilinquadrum, id est, quadrum.
Stla-

1476. Silo vox Plauti . Dicitur etiam tem ; Semlcrus , qui videt per sortem .
silus . 1491. De Sosiis Horatius non semel
1478. Corrige , semiplagium , ex aliis 1492. Martinius correxit , spargana »

lexicis . initia infantiae . De crepundiis fortasse

1479. Conuiuae dicebantur etiam sim- id intelligitur .

pJones Simpulum est vas , cuius vsus

. 1493. vide lib. 15. Etym.
Spoliaria :

erat in sacrificiis cap. 2. n. 41.Apodyterium etc.

148 1. Simultum alii , simulta De : . 1495. Semlerus coniicit stannare ,
isto verme lib. 12. Etymol. cap. 1. n. 10. ex lib. 16. Etymol. cap. 22. num.i. Stan-
Verutx etc. ni Etymologia cic. , vt ad eum locum
1482. Supple , singultim loquens , qui annotaui .

loquitur quasi per gutti os . 1496. Verum videtur , statio , pet-

1484. Sirascula ; alii , situla : al. siti- tus . Sed Barthius putat , stamio , pan-
scula ; al. siticula : al. sitella . In Catholi- nus , a stamine Inde stamina , hispanice .

co , soriicula Ros-weydus in Onomasti-

. stamena .

co voce suriscula , aut syriscula pro va- 1497. Vide lib. 16. Etymol. cap. 2J.
se plurimos vsos fuisse affirmat num. 16. Stater itc.
1485. Stringina Graeuius mutat in : ijoo. Scribitur stigia , stichia , stri-
stranguriarepugnantibus aliis . Ordo li-
, ga , sticia , et hinc stica . A
graeco est
terarum posceret, Aringina . stichia , aut stichium . Hinc sequentes
1486. Ex Festo sispes pro sospes glossae .

1488. Sonticus ex Nonio , Festo , : 1504. Semlerus , stliquadrum , qua-

et aliis . drum : quia st , et stl saepe praepone-
1489. Fortc , sorbillator , degustator. bantur , vt stlocum pro locum , etstlitem
1490. Reinesius , qui iudicatpcr sor- pro litcm .
 . . . . .. . . , .

G L O S S A R I V M. 4S9
ijoj Stlataris , v estis piratica. cidentis .

Strauaces , cttpidi . 1 520 Sugrudia ,fundamenta .

Strigio , mimarius scenicus Sugrundaria ,sepuicra .

Strofarius ,strofosus, impostor, Sukor , cultor .

fraudator . Sumptuarius , qui erogat sam-

Stultomalus, stultus malus . ptus .

ijio Subcensia , fomenta . Supedimn , refugium .

Subcenturiatus dicitur , qui iit 1525 Supera nauis . ,

numero priore quasi per cen- Superaria, vestis, quae super-

turiae suae vicem succedat induitur .
Subcisiuus , malus interpres . Supparant , supplent
Subcus, suocutaneus , suhcirra- Suppararia , vestis , quae super-
tus , intercus , intercutatus , induitur .

subtercus , suotercutaneus Supes , supumpis, hoc est , su-

Sublestia, i/ifirmitas , tristitia. pinis pedious .

i j 1 5 Sublestis , infirmus , tristis 1530 Suprema, quaudo sol suppri-

Submeles ,
qtti in lectuio min- mitur.
git , meles Surcecur, irascitur .

Subles,^«/ subttts sedet . Surus , musculus brachiorum .

Sububeres , infintes, qui adhuc Surus surculus .

sunt suo vbere Susses , qui habilis ad sttbsten-

Suffraginatus ,fractis auribus , dum .

vel substitutus in locum suc- 1535 Susurrio , senillosus , bilinguis.

1505. Festo stlataria est genus naui- 1520. Sugrudia: forte, suggrundia ,
gii lAtvm ; ex quo dictum , praeposito quae sunt extremitates tecti , pluuiam a
st , vt in gloss-a praecedenti Hic pro . pariete arcentes .

vestis legi poterit nauis . 1521. Suggrundaria dicebantur se-

1506. Lege , sternaces , pauidi , vt su- pulcra infantium .
pra , a sterno : sic sternaces equi 1522. Semlerus , salitor , sultor , vel
1507. Lege , strio , pro histrio , vt vice ver^a .

Spania pro Hispania . 1524. Forte , suppetium .

1510. Graeuius , succendia , Semle- 1525. Graeuius, suppara, nauis velum.
rus , succensiua alii , subcentia . Vide su-
: 1528. Lege , supcraria , vt supra .

pra , Fomenta . 1529. Alii , supes , suppis , hoc est :

15 12. Subcisiuus : Semlerus , succen- al. supes , suppes , hoc est , sub imis pc-
siuus , vel suggestiuus . Vide lib. 10. Etym. dibus .

num. 131. Incentor etc. 15:0. Suprema , hoc est, suprema tem-
1513. Subcus forte , subcutitus , et : pestas , ex Festo .

intercutitus pro intercus . 1951- Cerda , succenset : alii , sm

15 14. et seq.Vide Becmanum p. ioj<5. latur , nascitur .

praeter Festum , et lexica . 1522. Gracuius, surus , surculus ar~

15 16. Scribe, submeies: dicitur etiam, borum .

submeiulus 15 ?4- Lc g c > subses , habilis ad sub-

15 19. Auribus: lege, cruribus. Tum, sidendum .

subrogatus , vcl potius suffiagatus , sub- 1535- Melius , susurro : pro senillo*
stitutus etc. sus alii sententiosus , alii senticosus .

Tom.Vll.
Qq q
 . . . .. ,, . . . . . .

4S>o A P P E N D IX XXIV.
Sutela , corrigia , quae tenditur rum fiscalis conductio .

sub cauda equi . Tenilis , qui potest tenere .

Sutrium , iocus , <vbi suuntur Terimentum , nutrimentum .

species aliquae . Terrale , genus <vestis .

l
SSS Terrigiponae quae terra ca-
,
piunt , id est , piscinae ,
quas
Tabae , mutiae . et lactis rustici vocant .
'

Tabernio Testinium, oppurtunum .

1540 Tagax 3 furunculus Thoca flauus , vel vestis .

,

Talax , scaurus . Tiaries , portiones signorum .

Talitius ,colafus in talo. Tinctorium , gladius .

Tallus , calculus , tabula . 1560 Tironatum , rudinem .

Tam nefas,raw detsstabile fa- Tironicare, militare

ctum . Titiensis clangor , id cst , so-

1 J43 T.imcs , cruor , sanguis :. itus cum tumtiitu .

Tarmus , vermes in came. Tocuis , calcnlus dictus est com-

Tartarium , horribile . quod sibi co?n-
pito solo piiisy
Tautoncs , palpeorae . ponuut Calx enim lapis est3 .

( \n aliis ) Tegellaria venefica . calculus diminutiuum .

j 550 T.gora , tegus , coria , <vel po- Togiilatim , sigiliatim .

steriora iumentorum . 1565 Togipurium , tcga pura .

Teloncm , quasi omnium titto- Tollerunt ,genuerunt

1536. Recti
tius , subteila , vt postella Semlerus talarc
uella
cntella . 1555. Pithoeus suspicatur , terripi-
1937. Corrigendum , sutriaum . Pro scinac : Semlerus , terric.pinae , aut terri-
^ecies fortc vesres . cipia : nisi corrupta fuerit vox ex terri-
1538. Semlerus , tabitni , muscae . genae sine interpretatione , et tum con-
1541. Talax : ex scholiaste Horatii fkta glossa ab aliquo sciolo .

lib. 1. sat. 3. 1556. Testinium : emenda , tempe-

1142. Vulcanius , talitrus , callas stiuum .
vel clauus in talo . 1557. Forte , togae , clauus , vestis ,

1543. Lege , calcuius tabulae . vel tunicae , clauus , vestis

1545. Tames: immo ra&w , vel //j&kj. 1558. Graeuius , triarii
1546. Dicitur etiam tarmes , tcr- 1559. Forte , cinctorium gladii , sci-
mes
's , termus licet baltheus
1547. Aiii , tartareum , vel tarta- 1560. Rudinem : corrige , rudimen ,
lum . vel rudimentum .

1549. Vide infra , iugcllaria . 1561. Excerpta, tironinjtre : emenda ,

1550. Melius , tergora , tergv.s . tirocinari .

1551. Forte , telonium . Vide lib. 15. 1562. Forte , titinnitus , clangor etc.
Etymol. c. 2. n. 45. Graeuius , telones ... Graeuius , titinniens clangor .

tonductor . 1563. Semlerus , tatus calculus dictus

1552. Tenere : rectius teneri est computus e lapillis , quod ibi compo-

1553. Terimentum Semlerus , /'»«- : nuntur : calx enim etc.

irimentum ex Plauto . 1566. Tollerunt lege , tulcrunt : ,

1554. Graeuius , toral , vel fora/f :

 . . . . , .

G L S S ARIVM. 49*
Tongillatim , iingillatim . Tuore,v/7«
Tongillatim loqui, prauis ver- Turturilla , ita dicttts locus , in
bis , a Tongilio parasito , qui quo corruptelaefiebant, qttoi
in hoc inuenerat risus aucu- ibi turturi opera da retur , id
pium,vt selutatus conuicio cst , panem .

responderet , et maledicen- Tuspollem , manna , vel genus

tem salutdret blandissime pigwenti .
Tragum , genus piscatoriae .
1 570 Tragum , inter legumina .
Tragum , ferriculum .
Trictilia , %<bi pendent vaciae 1585 Vabra , callidus , artificiosus .

Trimitat, posturna . Vabrum , varium , muitiforme.

Tritile , quod teri potest . •Vadatur , promittit, pollicetur 3
1575 Trochus , rota ludentum . fide dicit .

Trccinus, sectae genus arduum. * Vadimonia iudicia "jnde

, , a-
Tuber, siti subterranei pttd iudicem per fideiusso-
Tucotum , bula condita apud rem "jadere liceat .

gallos alpinos . Vadimonium facit , fideiusso-

Tugellaria , maleficia , e quod rem dat .

supra tegulas sacrificent . 1590 Vaginatus , exagitatus .

1580 Tuligatum , carpitum . Vagitatnr , fiotenter fiet .

Tullia , media , vel regia . Vagurrit , per otium vagatur .

1567. et 1568. Semlerns corrigit , legendum , edulia pro bttbula , et bultt ,

sugiliatim , pro sigillatim , quia Tongi- 1579. Lege , tegularia , malefica .
lius , a quo haec aduerbia , sugillabat 6580. Forte corruptum ex tongil-
eos , qui ei occurrebant latim , carptim , hoc est, sigillatim , de
1569. et seq. Quum de reti , et ver- quo num. 1566. Alii , ialcatum, carptum :

riculo est sermo , melius est trahum a al. titulatum , coopertum al. tilptalium , :

traho : quum de oleribus tragus . carptum ( lmteolum ) . Vide Ducangium

1572. Alii legunt , trielule , aut tri- verbo , tilpatalium .

chilia num. plur. al. trichila num. sing. 1581. Semlerus cx Constantiensi re-
Confer Forcellinum . Semlerus vites , stituit , me ditullia , media loca terrae .

alii vuae pro vaciae . 158?. Vulcanius , gutturilla , et gut-

1573. Graeuiu' , trepidat , tremiscit turi pro tutturi , ct pani pro panem .
horret. Semlerus, Triuia , Proserpina , vel Alii retinent turturilla , et in tine-legunt ,
trimxta post tres annos . id est ganeae , vel , id
, est , peni .

1576. Trocinus : alii , troc hiscus , vel 1584. Legi poterit , tus , pollen ,
trocisus . Vide lib. 4. Etymol. cap. 9. manna .

num. 16. ,ex quo hic legendum , succi 1585. Vabra-.esnQnii, vafer,tx n. seq.
genus Sridum . Vafrum pro vabrum .

1577. Reinesius emendat , tubi , sili 15S8. Pro vadere praestiterit legere
iubterranei Graeuius , tuberes , aut tu-
. vadare , aut vadari quod secundum me- :

bera , cibi subterranei . lius est .

1578. Scholiastcs Persii ad sat. 1. 1590. Vaginatus forte , euaginatus : .

Tucttum bubula con.iita apud gallos al- »591. Vagitatur : al. vagitat .

pinos Semlerus ex aliis lcxicis colligit

.

Qqq
 . , . . . .

492 APPEND IX XXIV.

Valgis , foras versi tumentibus. quae ad litus venit , Varre %

Valitant } ca/e^. Venitia, vnda, quae ad litus

1595 Vallemac pia, inhonestae catt- venit Salatia , quae ad ma-
.

tationes , et cafmina , ioca- re redit

qtte turpia . Vepra , callidus , testificator ,
Vani parentes , inanes , rnenda- diuersipellis .

ces , inutiles , pellaces . Verax , sonticus , fidelis .

Varam tibiam ianam ,perticae Verbosus , nugator pessimus ,
duae sunt inter se col/iga- 1610 Y zrbotznwi ,verbigratia .

tae , quae asserem sustinent Vernacellus , qui suscitat pet

Vnde prou. Vibia varam se- dies festos .

quitur . Vespeliones , fossarii , qui mor-

Ventriloqui, praecantatores . tuos sepeiiunt .

Varicat , diuertit , ambulat . Vespertilio , serotinus

1600 Varicauit , ambulauit . Vespilla , sepulcrorum vi sita*
Vascillum , paruum vas. Ma- tor .

crob. Soluens radus , in aqua 161$ Vestiae, balbae .

subiecta vascillo . Vestiarium , erogatorittm .
Vatia ,di:tersis plantis . Vestiplica,/<?/«/7/tf , quae vestei
Vefaba parua faba
, . plicat
Vchicelorum , genus fluuia- Vestis Itidiaria , histrionica ,

lium nauiuw apu.d Gallos . tonis .

1605 Veneripeta , luxuriosus . Veteratricem , id est, callidam,

Venitia , maris exaestuatio , incircumscribendam .

1593. Vulcanius , versis eminentibus 1603. Vefaba :h\c ve significat par-

pedtbus . Semlerus , versis tibiis . uum : alibi ,male .
1595. Semlerus coniiciebat , vallica, 1604. Lege , vehiculorum , autvehi-
id est , phallica, ithyphallica Sed genui- . culum , ex alii lexicis .

na lectio est vallematia , aut ballema- 1606. Venitia : immo , venilia .

t:a , aut ballimatia : de quo verbo agit 1 607. Lege 1 vafer , callidus, versico-
Ducangius post balare , et scribendura lor , versipellis .

balltimatia
cen<.et ViJe not. ad lib. 3. . 1608. Forte , sonticus , verax . Vide
Etymol. cap. 22 num. xi. num. 1488.
1596. Vani parentes ex Seruio ad : 161 1. Semlerus , verna cellarius 9
Aeneid. qui suscitat ( monachos) per dies festos .
1597- Legendum , vara vibia perti- Cerda , vernacellus ( vernaculus ) , qui
iae etc. Pro vibia varam sequttur in lustrat per dies vernos .
Ausonio cst vara vibiam
sed Scaliger : 16 si. et 1614. Quasi vespelio sit a sepe-
praefert scripturam glo^sae , quia vara iiendo, vespilo a spoliando,aut exptlando.
stans est pertica , vibia transuersa. 16 5. Forte, vestis , barba , ex Ser-
i6ox. Vascillum glossator voluit va- : uio ad Virgilium , Aurea caesaries ollis ,
sillum ex versu citato non Macrobii atque aurea vestis vel vestibula ,valuae. :

sed Marbodaei cap. 18. de heliotropia : 1616. Erogatorium scilicet vbi ve- :

Quae iolis raiiis in aqua iubiecta vasil- stes erogantur .

lo. Marbodaeus vixit circa annum 1123., 161 8. Tonis Cerda , histrionis . :

ex quo de additamentis ad has glossas 1619. Semlerus , callidam in cir-

eonnulluna indicimn ferre licet cumscribendo .
 . . ,

G L O S S A R I V M. 493
1 620 Vexillaia , irnpstus fortis carro- Visor , videntes .

rum . Viticus , actor , exactor villao

Victimo , immolo . pensionum , insularius
Vidubiuin , qui duos maritos Vitricus , patricus .

amisit Vnca manu , stricta manu ,

Viduuium , viduitas .

Villaturia, territoria . 1635 Vnicuba , i'tf/«* viri vxor.

1625 Vioturus, et statim cestifer . Vnorum , multorum .

Virginal , membra iiirginis , in Votificantibus, dona libantibus.

quo haoitat . Vtensilia, viatici sumptus.
Virgobrctus , nomen magistra- Vultuosus, tristis .

tns .

Viria , viriola , brachiales .

Viriosus , austerus . 1640 Zanga , pellis . Acro. Nigris

1630 Virops,^«tft? iam opus habet medium impediit crus -

•viro . Pellibus.

1610. Vexillaia Semlerus , vexilla- : 1628. Forte , viriae , viriolae : 1. 19.

tio Pro carrorum Graruius castrorum .
. Etymol. c. -5 1. n. 16.
1624. Forte , territoria , villae , ter- 1629. Alii virosus : al.vultuosut,c]uo&
tae aut villatoria pro villaturia .
: praeferendum .

1625. Martinius , viocurui, viae stra- 16 50. Virops : ex viripos , hoc est
tor , caestifer Semlerus , viocurus , sine
. viripotens .

interpretatione : tum virgo , caestifera 3 1652. Viticus ; immo villicus; ex aliis

caestu , hoc eit , zona , qua recens nupta glossis .

cingebatur . 1633. Patricus rectius patrinus . :

1626. Alii , membrana virginis , in 1635. Vnicuba aliis dicitur , quae so-
qua habitat alii , membrum virginita-
: la cubat , licet nupta .

tis , in quo habitat. Vide Prudentium cum 1636. Vnorum : Graeuius , vno ore%
comment. pag. 1 214. alii , vnitorum .

1627. Virgobretus . Apud aeduos Ex • 1640. Acro ad Horatii sat. 6. lib. 1.

Iulio Caesare . pellibus exponit xangis . Vide Ducangium.
 . . . .

*?*
M N I T V M
De nonnullis praetermissis, ct de indicibus ,

qui sequuntur

p.au:a quaedam ,magnat quidem molis opuscula supcrcrant ,

ne
qitae olim in ar.imum induxeram inter appendices collocare ; sed
quum sint magna ex parte fragmenta ex aliis operibus Isidori Ac-
-, et no?j semel repetita in Synonymis , in Confiictu virtutum
m , in Nerma nonmdla quoque minus digna
viucndi , ,

quae eti.im inter Appcndices recenseantur , satius visum fuit nihil

vltra addtre iis ,
quae in Isidorianis tertia potissimum parte ex-
plicata sunt
ln Indice sacrae Scripturae prae oculis habendum , Isidorum
saepe versioni vulgatae adhaererc , intcrdum versionem antiquam
scqui 3 nonnumquam sensum, non ipsa verba Bibiiorum exprimere ,

aliquando etiam vnum pro altero Scriptorem sacrnm nominassc

Fractcr ca , quac ex Indicc rerum constant , obseruandum ,

canones ex Isidori operibus indicatos , et correctos extare tom. i

pag. 206. et seqq. , indicem Scriptorum in Etymologiis , et libris Dif-

ferentiarum laud.itorum describi eodem tom. 1. pag.q.$\.. et scqq. ,

vt nihil iam dicam de Glossario , quod mcdo exhibui .

 . 3

495

INDEX OPERVM QVAE IN SEPTEM TOMIS

HVIVS EDITIONIS
SANCTI 1SIDORI
CONTINENTVR.
T M V S P R I M V S.

. siloriar.a . Pars I. De vita, ctentibus. P a g'«

rebus g.stis, et doctrina i .riana. Pars II. Di singulis
dori , deque edkionibus , o- S.IsiJori operibus, eorumque
mnia eiusJem opera comple- p.:uliaribus edicionibus 3^9

T M V S II.
riana. Pars III. De operi- anctore , vt creditur , Luca
ribus dubiis S. Isidori ; deque TuJensi . 452
aliis eii.m suppositis . 1 . III. Historia Transla-
a. Pars IV. Descriptio tioniscorporis S. l.i loii 492
coJic.in mss. romanorum , AppenJixlV. Concidum Hispa-
qui IsiJoriana opera exhi- leose II. praeside S. Isiloro. 5 1

be. 226 Appendix V. Concilium Toleta-

Appcodix I. D;- S. IsiJoro 7. . n IV. praeside S. Isi Joro .
547
Jandianorum commentarius Appenduc VI. Praefatio CoIIe-

P r- 44 1 cti I . .nonum , nominj

Appendix II. Vita S. 1 ... S. Isidori . 607

T O I/I V S III.
-.ologiarum !:bri X. priores . App?ndi< V. Specimen interno-
Appendix Versus praemissi
I. /nis ex coJice ms. Chi-
.ologiis in coJice ms. .10 . 510
icano . 500 AppendiWI. De iodtctione. ?'*
ix II. l.-.uenticuia depe- App-n 1. Vll.Continuatio Chro-
dibus .
SO! nici Isidori 512
AjipenJix III Secunda O. A "p.-i !i:< VIII. . 19 Caesa-
graphia , et Glossemata de Ji- rk te .

vcrboru.n .
50; pendix i vocaba-
:ndu IV. Dj aurn.-ro , I..- lis. 5'9
dori no..i... 510 Appcadixi. I^^.-uIus S. ..
 . . . .. . ,

49 5
onVmi de haeresibus . 520 eodicibus gothicisToletanis,
Appendix XI. Fr.,gmentum ex et aliis
5f4»
veteri editione .
535 Variae lectiones ad X. libros
Appendix XII. Versus de affini- priores Etymologiarum .
547
tate. Notae Semleri ad librum I. Ety-
5J7
Appendix XIII. De septem gra- mologiarum .

dibus consanguinitatis .
539 Notae Zaccariae ad lib.VIII. Ety-
Appendix XIV. Fragmenta ex mologiarum . 604

T O M V S IV.
Etymologiarum libri X. poste- steriores
, et additiones ex
riores . 1 mss. Toletanis , et aliis 520 .

Appendices ad Etvmologias , si- Variae lectio.ies ad libros X. po-

ue fragmenta ad libros X. po- steriores Etymologiarum . 526

T M V S V.
De Differentiis . Liber I. De Dif- Expositiones , seu quaestiones in
fcrentiis verborum ordine ul- vetus usuimentum : ia Gene-
ph..bctico . 1 sin . 2 59
Idb. II. De Diffcrentiis rerum .
77 In Exodum .
159
Allegoriae sacrae Scripturae ex In Leuiticum • 4o3
veteri , et nouo testamento . 116 In librum Numerorum . 432
De ortu , et obitu 1'atrum , qui ln Deuteronomium . 460
in Scriptnra Iaudibus efferun- In Iosue 477
tur . 152 In librum Iudicum .
490
In libros vcteris, ac noui testa- In quatuor libros Regum . 506
menti Prooemia . 190 In Esdram .
55<>
Liber numerorum, qui in sanctis De Machabaeis . SS2
scripturis occurrunt . 220 Appendix ad iibros Regum . De
Qnaestiones deveteri , et nouo vnitate fidei , et charitate
testamento 249 quae plenitudo Jegis ^est 555

T M V S VI.
Contra Iudaeos , siue De fi Je ca- duo 363
tholica , et de conuersione Synonymorum siueSoliloquio- ,

gentium libri duo rum libri duo 472 .

Sententiarum , siue De summo Regula monachorum 524 .

bono libri tres . II* Epistolae ad diuersos .

557
De Officiis ecclesiasticis libri Liber De ordine creaturarum . 582

lndex Tomi VII. iuitio huius voluminis distiuctius expcsitus est .

INDEX
 ,

«97

INDEX PRAECIPVORVM
SACRAE SCRIPTVRAE LOCORVM
Q V I IN OPERIBVS
S. ISIDORI HISPALENSIS
OCCVRRVNT.
GENESTS. CAP. I. vers. i. et z. In principio fecit Cap. VII. v. 11. Et cataractae caeli apertae sniir,
Deus caclum , et terram ct spiritus Dei ferebatur , et facta est pluuia quadraginta diebus , et quaJragin-
super aquas tom.6. pdg. n.-w. 3-Fiat lux t. 3.^.308.
. ta noctibus . t. 6. p. 488.
tttom.6.p. ijf.ff 1 41. - v. r. Faeuini esc vcspere > Cap. XI. v. 1. Et crat omnis terra labium vnum,
et manc d es vnus t. 7,.p. iia.-v. 6. Fiat firmamen-
;
. et. vox vna omnibus crat . t. 6.p. 171.
tum , et vocatum esc firmamcntum caetum t. 3. . Cap. Xfi. v. 1. Exi de tetra tua , et de cogna-
p. 516. t. 6. p. 136. -v. 10. Congregationes aquamm tione tua,et de domo patris tui . t. 1. p. 6. t. r.
vocauit maria t. 4. p. 1 Z7,.t. 6. p. 601. - v. 14. Et
. /;. 2fo.
sint in signa , et tcmpora , et dies . t. 7. p. 13, Cap. XIII. v. S. Non sit rixa inter me, et te ,

. v. z6. Faciamus hominem ad imagincm , et si- et inter pastores meos , quia omnes fratres nos su-
inilitudincm nostram t. 6. p. 8. 11. 141. et . mus t. 3. p. 44f.
.

407. - v. 28. Et bencdixit eis dicens : Crcscite, Cap. XV. v. 6. Credidit Deo , et reputatum cst
et muhiplicamini i. 1. p. 4-5'. - v. 28. Crescite et mul- , ei ad institiam . t. 6. p. 104.
tiplicamini , ct replete tcrram , et subiicite eam , et Cap. XVI. v. 11. Et vocauit noincn cius Ismael
v. 2.0. Lignum fructiferura etc. 411. domina-
t. 6. p. quia exaudiuit eum Deus t. 3. p. 320. .

mini piscibus maris , ct volatilibus caeli. t. 6. p. 607. Cap. XVII. v. f. Erit nomen tuum Abraham ,
- v. 31. Fecit Dens omnia bona . t, 3. p. 3^7. quia patrcm niulrarum gentium posui te t. j.p. 326. .

Cap. II. v. 6. Et fons ascendebat de terra ir- -v. 16. Dabo tibi ex Sara filitim .. Et erit in gcn- . .

rigans vniuersam superficiem terrae t. 6. p. yoo . . tes , sed et reges populorum crunt ex ea t. 3./J. 320. ,

v. 8. Plantauerat autcm Dominus Dcus paradisum Cap. XIX. v. 24. Et pluit Dommus super Sodo.
a principio in quo constituit hominem
, quem for- , mam , et Gomorrham sulphur , et ignera a Domino .

mauerat. t. 6. p. 6of.-v. 16. Ex onini ligno paradisi t. 6. p. o.

comcde t. 6. p. 606.- v. 18. Non tst bonum , csse Cap. XXII. v. 12. Ne iniicias manum tuam iti

hominem solum , faciamus ci adiutorium sinnlc t. 3. puerum. t. 3.;«. 333. t. 6. 18.-V. 18. In seminc tut>

p. +j6.- v. 22. £t Ebrmauit eam in muliercm. t. 4. bencdiccnttir onines gentcs . t. i.p. 127. t.6.p. iS.
p. 17. -v. 2f. Erant ambo nudi et non confundeban- , Cap. XXVH. v. 36. Iuste vocatum cst nomen
tur.f. 3-p. rid. cius lacob : supplantauit enim me eccc secundo . t. 3.
Cap. III. v. 1. Serpens atitcm erat sapientior /'• \*6-
cmnibus pccoribus terrac. t.^.p. 71.-V.1. Dc frucn C.ip. XXVIII. v. i7.Vcre hic domus Dci est , ec
lignorum, quae sunt in paradiso, vescimur t. 6.p.6o6. porta caeli . f. 4./'. 198,
v. 16. In dolore , ct moerore parics filios t. 6. . C.tp. XXIX. v. 32. Qiiia viJit Deus htimilicicrm
p. 411.- ii/iU. ConuersH) tua ad virum tunm ,ct ipse meam t. 3./). 326. - v. 33. (juia exaftdiuit nie Dcus
tui 6. p. + <7.-v. 23. Et eiccit illiim Do-
dominabiturf. t. i.p. $z6.-v. 34. NuncmecUm critvir nieus , quia
niiiuisDeus de paradiso .... atquc vcrsatilem ad pcpcri ei trcs filios . t. 3./J. 327. -v. 3f. Nunc supcr
custodiendaio viam ligni vitae t. 6. p. 607. . hoc confitebor Domino t. %. p. 327.
Cip. W.v. 1. tt co;nouit Adan' mulierem suani ,
c.iji.- XXX. v. 6. Iudicauit me Domlnus et exau- ,

ct concepit, et peperit Elium . t. 6. p. 4C2. -v. 7. Si dicns dedit roihi Elium. r. <./.. ^ij. -v.S. Deus lia-
recte oflcras ,et non rccte diuidas t. 7./'. 24.1 .-v. :<•. bitare me tccit habitationcm cum torore 1

• .Tiinc initium fuit inuocamu' 110111111 Domini t. 3. t. 5. p. 327. - v. 1 1 .

In fortuna . '.?•/•• \:i -v. •
1 ;.

f.
3.8. Beata 1 itlficant me roulieres,f, \- v. ,:-.
Cttp'. V. v. 20. Istc requiescere nos facict ab -v. mercedem meam
18. Dcuj dedii . t. j. /•.

•mnibus operibus nostris . t. \.p. 210. v. 20. Habiuuic mecum vir meui, t. ;, ;>. 317.
Tim. VU, Kr r
 ,,
. .,,
,,

4<jS . i n d e x l O C ORV M
C.tp. XXKT. v. i^.Etdixit Angelus Dei Ego sum : vuio ego , ec viuit nomen meum , quta implebittn
D-us , cui vnxisti titulum , et vouisti votum *.
f . . gloria mea omnis terra . t. 6. p. 66.

P- f47- DEVTERONDMIVM . Cap. I. v. 17. Nonacci-

C.tp. XXXn. v. 24, Vir, qui cum Iacob luctam pias personam in iudicio . t. 6. p. 347.
iniit. f. f.p. 141. v. 30. Vidi Dominum.et salua fa- Cijp. VI. v. 4,. Audi Israel : Dominus Deus tuus»
cta cst anima mea.f. ^. /-. 326. Dcus vnus est . t. 2. p. 477. t. 3. p. 360. f. 6.
C.tp. XLFX. ~j. 9. Recubans dormiuit , vt leo p. 1 o.
et vt c.itulus leonis,quis suscitabit eum ? t. 6. p. ?o. C.ip. XI. v. 1 4. Dabo vobis pluuiam temporaneam ,

- -•. 10. Non dehciet princeps ex Iuda

nec dux de , et serocinam . . . . Et eftundam super terram imbrem .

fcmotibus eius , d.>nec veniac , qui mittendus est Et . t. 6. p. 105-.

ipsc erit cxpcctatio gentium.f. 6. p. 19. ct 70. -v. 1 1. Cap. XV. v. 12. Si autem emeris fratrem , qui cst
Lauabit in vino stolam suam , ct in sanguine vuae habracus . f. 3. p. 444.
pallitun suuin . t . z. p. 5-28. Cap. XVI. v. 9. Initio mensis hordearii facietis vo-
EXODVS . Cxp. III. <y. f. Solue corrigiam calcea- bis hebdomadas septem . t. 6. p. 407.
menti tui ; locus enim , in quo scas , terra sancta est . Cap. XVII. v. 11. Haec via , ambulace in ea
t. f./-. 5-5-4- neque ai dexteram , neque ad sinistram dcclinan-
C.ip. VLfl. v. 19, Hic digicus Dei esc . t. 3. tes . f. 6. p. 3 to.
p. 511. Cap. XXII. v. 10. Non arabis in boue , et asino
Cap. XIII. v. 18. Ai mare ascenderunt filii Israel simul t. 2. />. f 24.
.

dc Aegypto. t. 4./). '20. Cap. XXVni. v. 23. Erit caclum super te acreuin,
C.tp. XV. 'j. 1. Cantcmus Domino , gloriose enim ct terra subter ce ferrea . t. 6. p. 87. - v. 24. Dabic
honorificatus est t. 6. p. 367. . Dominus pliitiiain terrae cuae puluercm t ec cinis de
Cap. XVI. v. 26. Scx diebus colligccis manna caelo desccndet super te . f. 6. p. 87. - v. 44. Eritis
in die autcm scxto dupliun colligetis . t. 6. /•. 59 1. genccs ad caput , incredulus autein populus ad cau-
O/;. XIX. v. 3. Moyses ascendit in montem , dam pp. 70. ct 77. -v. 66. Ec erit vita tua
. f. 6.
et Dominus descendit . f. 6. />. 290. pendcns ante oculos tuos , et cimcbis die , ac nocce
C.i/'. XXIII. v. 10. tccc ego niitto Angelum ec non credes vitae cnae . f. 6. pp. 4f.ec 80.
meuni . . . . et cst nomcn meuin in illo t. z.p. f 27. XXX. v. 6. In
Cap. notiissimis diebus circumeidet
et t. 6. p. 3. Dominus cor cuum , ec cor seminis cui . t. 6.
XXTX. v. 4. Accipe Aaron
C.tp. et fil os eius ,
;
, p. 98.
et applicabis ad ostiuin tabcrnaculi tcstimonii . . Cap. XXXII. v.2.Expectccur , sicut pluuia, eloquium
eruntque Sacerdotes mihi religione perpetua t. 6. . meura , cc descendant, sicut ros , verba mea . f. f.
t>-
4«7- p. jiz.-v. 6. Sic plebs fatua , et non sapiens,haec
Cap. XXX. v. 13. Sume tibi aromata prima et , Domino restribuisti ? t. 6. p. 48. * v. 22. Ignis exar-
oleum de olinctis . Hoc oleum vnctionis sanctum . . . sit in ira mea , et ardeb.it vsque ad inferos deorsum
crit milii in generationes vcstras. t.6. p, 100. f. 6. p. z6z. -v. 32. Vua eorum , vua tcllis , et bo-
Cap. XXXI. v. 1 8. Digito Dei scripta. t. 3./-. 3o"9. ctus amaritudinis iusis . f. 6. p. 48. - v. 39. Ego sum
C.tp.XXXill. v. 10. Nemo videbit facicm meam Deus , et non est alius Deus praeter me . t. y.
*. 6.p. «5i8. p. 73.
LEVITfC\'S C*p. XIX. -j. if, Non accipias per-
.
Cap. XXXm.v. 6. Viuat Ruben et nou moriatur ,

sonam in indicio , t. 6. p. 347. - v. 13. Quando in- f. 3. p. v. 9. Qui dicunt pacri suo , ec macri
5-4. - ,
gressi fueritis in terram , ct plantaueritis in ea ligna nescio vos .... Iudicia tua Iacob , et legcm tuam
pomifera .... Nec edctis ex iis t. f.p. ^6z. o Israel
. . t. f . p. f 11,
Cap. XXIII. v. i7-Loquere filiis Israel , dicens ; De- IOSVE Cap. V.v. 13. Nosxer es
. ? an aducrsario-
ciino die me.isis scptimi .... Pcribic anima iJla de runi ? f. 6. p. 268.
populo suo t. 6. p. 407. .
'LTBER IVDICVM. C.tp. I. v. 30. Habitauit cha-
Cap. XXV. v. 8. Numerabis cibi sepcem hebdoma- nanaeus in medio Ephraim tributarius . tom, f.
das annorum . t. 6. p. 16. pag. 489.
Cap. XXVI. v. iz. Inambulabo , et ero in illis , ec Cap. III. v. 1 Hae sunt gentes , quas Domimis de- .

ipsi erunt mihi populus , et ego ero illis Dcus t. 1. rcliquit vt auJiret in eis Israelem
, . f. f ./>. 489.
y. 5-9. -v. 19. Ponam caelum vobis acreum , terram Cap. IV. v. 14. De comedcrtte exiuit cibus: et de
ferream .t. 6. p. 87. forti egressa est duleedo . f. 3./1. 63.
NVMERI. Cup. VI. v. 24. Sic benedices populum RVTH . C.tp. 1. v. 16. Qitocumque perrexcris
meum et cgo bcnedicam illos
, Attollat Domi- pergam . f. 3. p. 323.
nus faciem suam supcr te , et dec tibi pacem . t. 6. REGVM LIBER I. Cap. II. v. 1 o. Ipse iudicat ex-
j>. 382. trcma terrae . 4$f. t. 6. p. - Haec dicit Dominus
Cap.XIV.v. u, Propitius ero illis : verumtamcr» Deus Isracl .... Nerjuaquaoi , scd gloriikantcs me ,
 .

SACRAE S C R I P T V R A E .
4»
glorificabo , et qni mc spernic, spernetur t.6.p. 419. Cap. III. v. 3. Pcreat dies , in qua natus sura . t. 3.
Cap. IX. u. videntem t. <?. Eamus ad . 3. p. 328. 243. -v. 10. Qjtia non clausit portas veutris , qut
Cap. XVI. v. 14. Spiricus Doinini mahis irniebat in portauit nic . t. 6. p. 2.6.
Saul t. 6. p. 167.
. Cap.VlL v. r.Tentatio cst enira vita humana su-
Cap. XXVI. v. o. Quis extendet manuin suam in pcr terram f.p. 244. . t.

Christnm Domini , « innocens erit ? t. 2. p. 576. Cap. X. v. 16. Propter superbiam , quasi lcaenam
REGVM LIBER II. Cap. VI. v. 22. Vilis ineedain capies me, reucrsitsque mirabilicer me crucias.f. 6.
et vilior apparebo ante Deum ,
qui ciegic me . t. 6. p. 214.
P- ;4°-
Cap. XVI. ti. 11. Exprobr3nccs , cc conspticntcs ,

Cap. VII. v. 16. Fidt-iis eric domus cius , et re- percusserunt maxillam ir.cam , satiati stmt poerffs mc-
grmm cius vsquc in scmpiceriium coram me . t. 6. is .t. 6. p. 41. - v. 13. Confregit me , ct posuit me,
|». 2,1. - v. 18. Seditque coram Domino . t. 4. quasi signum , circumdcdit nie lanccis suis con-
in ,

p. 5-10- uulncrauit lumbos racos , concidit rac vuluere supcr

Cap. XXIII. v. 1. Dixic vir , cui constitutm est de vulnus t. 6.p. f 3. .

Chri:to Dci lacob . . Et sirmo eius per linguam . . Cap. XXX. v. 2f.et 26. Credo enini, quod Redcm-
ineam . t. 6. p. a. ptor meus viuit , videbo Denm saluatorem mcuni.
Cap. X. v. 16. er 17. Fecic Rex Salomon duccnta .'. 6. p. 154.

scuta de auro puro , e treccntas peltas cx auro pro- Cap. XXI. v. 13. Ducunt in bonis dies suos ,
bato . .'. 4. p. 587. et subito , ad interna dcsccndunt . t. 6. pp. 372.
REGVM UisLR III. Cap. XVIi. v. 8. Factus est et 361.
scrmo Domini ad Eliam , diccns : Sur ;e , et vade C.ip. XXVI. v. 8. Qui suspendit aquas in nubibns
in Sarepta mancbis ibi . . Appa-
Sidoniorum , et . . suis , ut non emmpaut pariter ieorsum . tom. 6.
nr.t ei mulicr vidua et accepit ab ea escam et , ,
F- fP7-
manducauit t.6. p.101, -v. 14. Nunc cognoui, quo-
. C •'. XXVUJ.v. 20. Sapientiam vnde inuenies ' L.v
niam vir Dci cs tu ct vcrbum Dci in ore tuo vc- , tct enim ab oculis hominum , et a \olncribus cacli
xum est
.'. ;. p. 331. . absconsa cst . t.6.p.6. - *>. 24. Vniuersorum finem ipse
XVIII. V.39. Quod qutim vidissct omnis popu-
Cjip. considerat . t. 6. p. 4411.
lus cecidit in faciem stiain , et ait , Dominus ipsc Cup. XXXIII. v. 4. Et quia Spirims Dci esc , Spi-
Deus . t. ;. p. 329. ritus Domini fccit me , spiracuhim omnipotcniis
cc
REGVM LIBER IV. Cap. IT. v. 23. Ascende , cal- viuificauit me , cccc et nie , sicut et te fecicDeus.
ue , ascendc , calue . t.f.p. 132. t. 6. p. 10. - ibid. Spiritus Domini fc^it me , ct
Cap. IX. v. 37. Et erunt carnes lezabel , sicut ster- spiraculum omnipotcntis \iuiticauit n:e . tcm. 6.
cus sttper faciem terrac t. 3.^.327. .
p. If2.
Cap. XIX. v. 1 f. Sedere supcr Cherubim . t. 3. Cap. XXXIV. v. 50. Qtii regnare facic hypocritam
p. 200. propter pcccata pppuli. t. 6~. p. 340.
PARALIPOMENON LIBER I. Cup. XVII. v. 3. Cip. XXXVII. v. 21. Subito aer cogttui in nubi-
et seqq. Et factum cst vcrbum D01 lini ad Nathan, bus,et ventus transhns fugabit cas t. t.p. 4;. .

dicens : Vadc , ct dic seruo meo Dauid et thro- . . . . Cap. XXXVIII. v. 2. Qiiis est istc inuoluens senten-
nus citts erit firmissiraus . t. 6. p. 20. tiasi t. ;. p. 330. -v. 3. Accingc , stcut vir , Iim-bos
PARALIPOMENON LIBLR II. C *p. XVIII. v.ii. tuos . t. 4. p. 17. - v. 32. ; t vesperum supet iiiios
Vadam , et efO spiiitus mcndax in orc oniniuni | i< -
hominum pr< dire iac t. :
.-.
6.p. 388.
plictarnm eius Et Domiiius dicit . , \ade , :t iac ira ,
1
,\i\. v. t. Quis dimisit onagrum liberum ?

ct decipies Achab t. 6. ;>. 600. . et vincula cius quis solnit l t. 6.p. fzp.
ESDRAE LIBER II. CapJX. v.i. et setjq. Posrqttani Cap.XL-i<. i2.Ncrui testiculorum persplexi t. 4. .

cnim rcdicrunt rilii Israd Ferusalcm , et fecerunt sibi p. r 2 --.'. ;. Oua. cius risttil.i
1 . eins t. 4. i>. f 21
1
- . .

tabcrnaculorttm lactitiam magnam . . . . £t adorabaiu v. 14. Ipseesc principium viarum Dei.t.S.p. i-.c.
Dominuin Dcum suum . t. 6. p. 408. - -.'. k. II "ic montcs herbas fcrnnt . t. 4. p. y*rt -
TOBIAS . Cap. IV. -j. 16. Qno.l tibi non vis , al- v. x6. Sub vmbra dormit in 5« "ii t. 4. .

teri ue fcceris . t. <•./>. 108. p. fn. t. 6. p. 24;. »v. 20. Et uiiic ligabis l:ii

lOB . Cap. I. v. 1. Vir crat in tcrra Hus nomine eius . t. 4,./'. ?2i.
Iob t. . 3-/'. 400 v. 10. C.i;.XI.I. -.'.<:. ct o.Per gymrn oculi cius.sictit p.ilpc-
Cap. X. N niiu \allasti ctnn , ac donittm citis , brae diluculi. t.+. p.jz i.--.-. t 1

oinncinquc sttbstaiuiani cius '. t. 6. /j.Coi.-v. 12. i.t. 4. p. fao. - v. 10. D< ore cius Bamma
Ecce vniuersa quae h.ibet , in nianu n
,
-11111 1 , ve- . t. 4. p. f 2 I. - v. 1 1. Et de n.ii ibus t iiii liinuis
romtamen in eum ne extendas manum tuam . c. 6. 1
. . 1. 1. 4. /. e*i.- v. 13. 1 actem eius
p. 601.- ••. : Dominua dcdit , Dominus abstulit egesi ' • . f»t. - v. 14. Membra carnium eius
Quomodo voluit , Domintis iccit : sit 110111111 Donii- itia sunt . t. 4. /•. <? :i. - v, , f . ):,.!

ui bcncdictum . t. 6.p. 601. quasi lapis . t. t. ;>. $66. - v. |6". Qmmi sub I

R r r i
 ,

T o9 I N D E X L O C O R V M
ric i
timcbunt Angeli , et exterriti purgabunttir . pp. fS. et 61. - v. 7. Sonus eorum extttft in omnem
t. 6.p. iBS.-V. 17. Onine sublime videt : et ipse terram . t. 7. p. 539.- ib. Et in omncm terram
cst rcx supcr omnes filios superbiae . r. 6. exiuit sonus eius , et in fines orbis terrae verba
p. }o4. ipsius f.7. p.3 17.476. - v.6. Tamqtiam sponsus pro-
.

C*p. XLIT. v. 6. Iccirco ago poenicentiam in fauil- cessitde thalamo suo . t.6. p.16. - v.6. Ipse tamquam
la , ct ciacre t. 6. p. 44:. - ib. Iccirco ego me re- . sponsus procedens de thalamo stio exulcauit . . . Et
praJiendo", et ago poenitentiain . t. 3. p. 24}. occursus cius vsque ad stimmuni eius f. 6. p. 79. .

PSALMI. Ps*l. I. v.+. Taniquam puluis , quem pro- - ib. In sole posuic tabernacuium suum . tom. 7.
iicit vratus a facic terrae t. 4. p. 247. - v. 7. Non .

resurgunt impii In iudicio.f. 6.p. 212. XX. v. 1 3. Quoniam poncs eos dorsum . f. 7.
Ps.
Ps. 11. v. 1. et 2. Quare trcmucrunt gentcs , et po- p. 711. - v. 32. Annunciabitur Domino generatio
puli medicati sunt inania .... Aiucrsus Dominum , ventura et annunciabunt caeli institias eius populo,
, ,

ct aduersus Christum eius . t. 6. p. 37.-7. Dominus qui nascctur, qucm fecit Dominus . f. 6. y. 102.
dixic aJ me Filius nieus cs tn , tv;o hodie gcnui , Ps. 7. Ego auccm sum vermis, et non ho-
XXI. v.
te . . Obaudicu auris obcdiuit mihi
. . t. 6.p. 71. - . nio . $76. - v. 17. Circumdederunt me canee
f. <;.p.
ib. FUius meos cs tn e ;o hodic gcnui te t. 6. , . multi, concilium malignantiuni obscdit me . f. *.
p. z. -v. S. Pete a me , ct dabo tibi gcutcs hcrcdi- p. 720. - v. 17. et 18. Fodcrunt Tnanus meas , et pe-
tatem tnam , et possessioncm tuam tcrminos terrac. des mcos , dinumerauerunt oninia ossa niea . t. 2.
~~5 v Fodcrunt manus
t. 6. -.;. p. 720. et t. 7. p. * 3- " - '8.
Ps. 111. v. 6. Ego dormiui , et rcquieui , et rcsur- mcas . . . . Et diiiiserunt sibi vcstimenta mea . t. 6.
rcxi , quia , *»/. quoniam suscitauit me . t. p.170. - t&.Foderunt nianus mcas , et pcdes meos : di-
6. p. 76. - v. 8. Dcnccs pcccatorum contriuisti . numerauerunt omma ossa mea , ipsi vero considera-
t. 7. p. 3S7. uerunt , et conspexertmt me . t.6.p. 46. - v. 19. Di-
F . JV. v. 7. Signatnm est supcr nos lumen vultus niseruut sibi vestimcnca mea , ec stipcr vestem mcam
tui , Doininc . t.6.pp. 1 10. et 619. - v. 9. et 10. In miscrunt sortem t. 6. p.\7. - v. 28. Reminisccntur , .

pacc dormiam , ct requicscam , quoniam tu Dominc et conuertentur ad Dominum vniuersi fines terrae.
sin;ulariter in spc constituisti me . t. 6. p. 76. f. 7./). 377. - v. 28. et 20. Reminiscentur et conuer- ,

Ps. V. v. 7.Perdes eos , qui loqiumtur mendacium . tenrur ad Dominum .... Quoniam Domini est rc-
t. 6. jp. 252. et 74. gnum , et ipse dominabicur gcncium . t. 7.p. 313.
Ps. VIII. v. 6. Minuisti eum paulo minus ab an- f. 6. p. 66.
gclis . t. 6. p. 14. P . XXIII. v . 7. Tollite portas , Principes , vestras ,

Ps.lX. v. 7. Scdisti supcr thronum , qui iudicas io- et letiamini portae aeternales f. f.p. 2f<5. - ib. Tol-
stitiam 6. p. «788. - v 24. Laudatur pcccator in
. t. . litc .... D>minus potcns in proelio . t. 7.0. 497.
desidcrits animae suae .t.6.p. 24;. et 6. - v. 10. Qtiis est iste rex gloriac ? Dominus
Ps. XI. v. 1. Doininc, saluum me fac , quoniam dc- virtutuni . t. 3. />. 294.
fecit sanctus . f. 7. />. 137. - v. 7. Eloquia Domini , Ps. XXVI. v. 7. Qtioniam abscondit me in taber-
cloquia casta , argcntum Ljne examinacum t. 7. . naculo suo in dic malorum . f. <j.p. 396. -v. 12. ln-
p. 709. surrexcrunt in me testcs iniqui , et mcntita cst ini-
Ps Xfl. V.6. Qui tcibulant me, exultabunt , si motus qnitas sibi t.6.p. 40.
. - v. 14. Virilitcr agite,ct con-
fucro . t. 7. p. 282. fortetur cor vestrum
f. f.p. -331. .

P . XV. v. ,-. Dominus pars hercjitatis meae, et ca- Ps.XXVIII. v. 1. Afterte Domino fiiii Dei , aficrte ,

iicis mci
488. et t. 6. p. 41 2. . t. 7. p. - v. 8. Do- Domino filios arietum f. 7. v. 470. - v. z. Gloria , .

niinus adextris est mihi , nc commouear . t. f.p. 282. ct honor Deo t. z.p. 7 79. - v. 7. Vox Domini con-
.

- v. Caro mea requiescet in spc t. 2. p. 729.

9. . fringentis cedros f. <j.p. 740. .

-v. 10. Nec dabis sanctmn tuum viderc corruptio- Ps. XXIX. v. 12. et 13. Conuertisti iuctum ,

ncm t. z.p. 5-20. - ib. Salutare tuum expectabo

.
,
meum in gaiidium mihi .... Vt cantet tibi gloria
Dominc.Non relinques animam mcam in inicrno . nica et non compungar . t. f. p. 770.
,

t. f.p. ^fz.-ib. Qiiia non derelinques animam mcam XXXI. v. 1. et z. Bcati quorum remissae sunt
Ps. ,

in inferno , nec dabis sanctum tuum viderc corru- iniquicaces Beatus vir , cui non imputauit Dominus
.

c-n . t. 6. p. 23. peccatum . f. 7./>. 331. 424. et t. 6. p. 464. - v. 4.

Ps. XV 11. v. 1. Qtmm eripiec eum . t. j.p. 247. Conuerstis sum in aerumna , dum configitur spina....
- v. 8. Respexic , et commota est , ct contrcmuit ter- Qiioniam cacui , inuetcrauerunt omnia ossamea,dum
td.t.6.p. :oi.--j. 12. Tencbras Jatibulum suum . clamarem tota dic t.6. p. 223.-1;. 9. In frcno cc . ,

t. f.p. 7,69. - v. 44. Constitues me in caput gentium camo maxillas eorum constringe , qui non approxi-
et populus , qtiera nji cognoui , scruiuit mihi ... . mant ad te f. 6.p. 200. .

Et claujicauerunt a sem ;
tis suis . f. 6. p. 80. Pi.XXXII.T>.6.Verho Domini caeli firmati sunt,et spi-
Ps. XVIII. v. 4. Nj.i sunt Joquelae , neque sermo- ritu oris eitis omnis virtus eortim . f. 6. p. 11.- v. 9.
iks . . . . £c ia lincs orbis terrae vaba eorum . t. C. Dixic, ctfacta sunt, mandauit, ct creatasunt.t. «5.^.163,
 . ..
. ,

SACRAE S C R I P TVR A S. foi

fs. XXXTTT. <v. i. Semoer latis cius in ore meo. Ps. L. v. f. Et pcccatum meum antc me est sem-
r. f . v. 229. -v. 5- 10 D nnino laudabitur anima niea. per . t.6.j>p. iz$. et 444. - v.6. Tibi soli peccaui
t. 6.p. tti.-v. 8. Emittet angelum Dominus in cir- vincas , quum iudicaris . t. 6. p. 3S. -w. 7- fcccc
cuitu timentium eu.n , ct eripiet cos . t. i.p. 64. in iniquitatibus conceptus snm , et in pcccatis pcpe-

t. 6. p. S7. - xh. Non imsbit domui suae a frigori- rit mc mater mea . t. f. p. 84. -11. 9. Asperges me
bus niu s, ; omncs enim djmestici eius vestiti sunt hyssopo , ct mundabor . t. 6. p. 48. - ii. Lauabis

duplicibus t. i.p.64. et 65. - v. 10. Qiiis est iste rex me , et super niuem dealbabor . t. 6. p. 5-4. - v. 19.
gloriac Dominus virtimim t. J.p. 294.
? . Sacrificium enim Deo spiritus contribulattis . t. f.

Ps. XXXIV. v. 1 y Congregata sunt in me . flagella, p. 406. et 418.

et ignoraui . t. 6.j>. 41. Ps. LIV. v. 14. Tu vero homo vnaniniis , dux
Ps. XXXV. v. 10. /n luinine tuo vid^bimus lunien meus , et notus meus , qui sinuil mecum dulces ca-
t. 6. p. t;. -*>.<- u. Manus peccatorum non moueant picbas cibos .t. 6. p. 37.
me . t. f.j>. 2S2. Ps. LVII. v. 11. Laetabitur iustus, quuin Viderit

Ps. XXXVi. v. 27. Declina a malo , et fac bonum . vindictam impiorum , manus suas Iauabit in sanguine
t. 6. j>. 61 ;. peccatorum . t. 6. p. 1,6;.
Ps. XXXVIT. v. r8. Ego in fLgella paratus sum Ps. LVIII. i>, u. Nc occideris eos , nequando obli-

*. 6. p. 41. uiscantur populi niei legis ruae : disperge illos in vir-

P.'. XXXVIII. v. f. Vox Doniini confringentis cc- tute rua , et dtpone cos . t. f. j>. 128.
dros . r. <r. y. f+o. LXI. v. 12. Scmel locutus
Ps. est Deus , duo haec
Ps. XXXIX. v. 6. Mu!tip'icati sunt super numerum audiui . t. \. p. 39;.
t. 6. p. 177. - v. 8. et 9. In capite libri scriptum est Ps. LXII. v. 1 . Sitiuit in te anima mea , quaui
de me , vt iac'am voluntatem f.iam . ". 6. p. 11. mnltipliciter et caro mea
6.p. zf6. . t.

Ps. XL. v. f. Ego dixi , Dominc , miserere mei: Ps. IJCV. Ne dederis in motum pcdcs incos . t. f.
sana ammam meaju , quia peccaui tibi . t. f.p.17 }. 1
p. 282. -v. 1 2. Transiuimus per ignem , et aquam ,
- v. 9. Numquid qui dormit , non adiicict , vt resur- et induxisti nos in refrigerium. . Qiioniain . . Dcus iu-
gat ? t. 6. j>. ;6. - v. 10. Qiii cdebat pancs mcos, dcx est . t. 6.p. 63.
ampliauit aduersnm mc supplantationcm ,t.6.p. 37. Ps. LXVI. v. 7. Dabunt ct cacli imbrcm , et terra

- v. 11. Tu autcni , Domine misercre mei , ct re-

, dabit fructum suum . t. 6.j>.zf.et fSS.
suscita mc , et retpbuam cis . t. 6. p. f6. Ps. LXVIT. v. iS.Cursus Dei decem milibus mnl-
Ps. Abyssus abyssum
XLI. v. 8. inuocat in vocc tiplcx milia laetantium . t. f. p. 254. --j. 19. Asccn-
eataractarum ,t.6.p. 226. dit in altum, ccpit captiuitatem , dcdit dona homini-
Ps. XLIIf. v. 6. Inimicos nostros in tc vcntilabi- bus . t. 6. p. fy. 61. et 400. - v. 21. Deus noster
mus cornu t .
f. p. j-c f. Dcus saluos faciet nos , et Domini mors , ct Domi-
Ps. XLIV. v. 1. ct v. 3. Eructauit cor mctim vcr- ni exitus mortis.f. 6.p. fo. - v. if. Visi sunt ingrcs-
bum bonum . Spcc>osus forma prae filiis hominum . sus tui , Deus , ingressus Dci mei regis . t. 6.pp. ; j •

t. f27.f. f.pp.\70. et 2cr. -v. 4. Femur potcn-

2.;'. et 79. - v. 32. Acthiopia praeucnict manus tius

tissimc t.
f. [>. jf4. - v. 7. Scdes tua , Deus , in sc-
.
Dco . t. 6. j>. 76.
culum scculi , virga acquitatis . . . . Deus tuus oleo Ps. V VIII. v. 8. Bcncdicat nos Dcus , Dcus no-
lactitiae prae consortibus tuis . t. 6. pp. 7. et 29. ster , benelicat nos Dcus . t. 6.p.if,- v. 19. Proptet
-v. 8. Dilcxisti iustitiam , et odisti iniquitatcm pro- , in ;
micos meos eripe mc . t. 6. j<. 1S6. - v. 22. Dede-
pterca vnxit te Deus , Deus tuus olco lact t ac prac ; ;
riint in escam meam fcl , et in siti mca potauerunt
participilms tuis . t. f. ^.420. - v. 10. Orcumamicta mc accto .r.6. p. 161.- v. 24. Obscurcntur o;uli
varictatc in \ cstitn dcaurato . t. f.p. r+i. - v. n. eorum , ne v dcant , et" dorsum
eoruni sempei incur-
;

et 1 2. Filia , audi , et vide , ct inclina aurcm t am . .

ua . t. f. y. 442. -v. zf. Eflunde iram ruam in gen»
Et ipse cst Dominus Deus tuus . t. 1. ;<. 6. t. r. tes , n"ac te non nouerunt t. 6. p. 2 i<5. - v. 27. Su- .

j. | 1. r. 6. ;>. 67. - v. 12. adorabunt cnm filiac

fct pcr dolorem vulnerum meoxum addideruat t, 6. .

Tyri in muneribus . Vultum timm deprccabunuir p. f<S.

•mnes diuites terrac . r. 6.p. 168. ?s. LXX. v. if. Qii a non cognoui literaturam, :

XLVI. v. 9. Rt_;nal>it Dominus super omncs

Ps. intro ;
bo potentias Doni'iii
in t. 6. ]•. 29S. - .
'. . <

gentcs Dcus sedit supcr sedem sanctara tuam

, . Donec annunciem brachium tuum generationi omnij
t. 6. p. 60. quac ventura cst , pocentiam tuam , Dcus . t. 6.
Ps. XLVIII. v. Inclinabo ad similitudiiicm au-
r. p. 102.
icm mcam , aperiam in psalterio aenigmata mea I \\r.
/' v. 7. Orictur in diebus cius iustitia ,
t. 6. j<. 102. ct abundantia pacis,donec extollatut luna.f. 6,p.6i.
Ps. XLIX. i>. 2. Dens raanifcste veniet, Dcus n<>- . v s. di minabitut .1 inari vsqne ad mar<
. 1 .

«tcr , ttnon silcblt t. 6. pp, 4;. et 6 3. - 4. AJuo- . flunrnc vtqne ad tcrminos orbis tcrrac t. 6- j- <• .

c.ilit caelum dcsursum Quoniam Dtus iudcx ist . . . . . - v. 11. Omncs de S.iiu vcnicnt, ct dabitui ti >^ aa-
*.6.p. C). ko Acablac . t. 6. g. iS. - v. 17. Antc solem pcrm*
 , . ,

I N D E X L O C O R V M
nec n:ni?n eius et ante htnam sedcs . ciiis . Et be- Ps. XC. v. 1;. S.ip?r aspidem , ;: basiliscum ambtt-
•r in eo omnes tribus terrae , oiunes gen- Jabis , et conctikabis leonem tt draconem t. <.
, .

tncabunt eum • t. 6. p. <. et 19. , et 71. p. 176.

- v. 19. Implebitur gloria eius omnis terra . t. <. Ps. XCL v. ij.Iusttis , vt palma florebit , et sic-

v-
-
ut cedrus , quac est in Libano , multiplkabinir . t. f.
LXXIII. v. :i. Vc qnid auerris "facieru niam , et
P:.
dextsram niam de medio sinu tuo ? f. ?. p. 364. Ps. XCIV. -j.i. Venitc , exukemus Domino ,iubile-
18. Reuela oculos meos , et considerabo mira- mus Deo salutari f. 6. . p. 18.
de lege cua . .'. < . p. 592.- v. 120. Deus autem P. '• XCVII. v. 1. Cantate Domino canticum nouum ;

rex nosrer ante secula operanis est salutem in medio reuelauit iustitiam suam f. . 6. p. 66.
6. p. 64. Ps. XCVIJI. -j. 6. Moyses , et Aaron in Sacerdoti-
Ps. '
XXV. -.'. 6. Dormierunt somnum suum , ct ni- bus e"u:s . t. z. p. fi^. - ib. Moyses , et Aarcn in
hi! inuenerunt.
6.p. 388. t. Sacerdotibus eius , et Saimiel inter eos, qui inuocant
Ps. LXXVU. v. 1. Attendite , populi mei , legcm nonicn eius . f. f. p. fS-i-
, loquar propositiones ab initio t. 6. p. 102.
: . Ps. CI. f. 13. In coueniendo populos in vnum ,

- •
... Init manna ad manduvandum : et pa- i et regna , vt seruiartt Domino . t. 6. p. 67. - v. 18.
dedit ris . t. 6. p. f88. - v. 4.9. Iinissioncs Tu antem idem ipse cs , et annl tui 11011 dcticient
pcr mafos . t. 6.p. 114. t. z.p. ipp. f. <.p. f<y.
Ps. LXXIX. 6. 1. Qui scd-.s snper Chcrubim . t. 3. Ps. CJI. v. 14. Ipse scit fignientum nostrum . f. f.

f. 116. t. 6. p. 5-87. - v. 4. Os cnde nobis facicm p. 87. f. 6. p. 136. - v. 19. Dominus in caclo para-
tuam . t. 3. p. 299. - v. 14. Aper de silua . t. 6. uit sedcm stiam , et regnum eius onmibus dominabi-
?' S7 - tur . f. 6. p. 60.
Ps. LXXX. -j. 4. Tuba canite initio mcnsis , in die Ps. CIJI. zi. 3. Qtii ambul.it super pennas vento-
i. ii sokmnicatis \estrae . t. 3. pp. 157. et 177. rtim . 313. - -j. 4. Qtii facis Angelos tuos
f. 3. p.
- -.
. ;. Manus eius in cophino seruitrunt t. 4. . spiritus f. 6.p. 586. - v. < et 6. Qiii fund;\s;i
. tii-

p. fOf. ram super stabilitatem suar.i .... Auiictus eius su-

?:. LXXXI. v. 1.Dtus stetit in synagoga deorum ptr montes stabuiit aquae . /. 3.^. :o-j. f. 6. p. 609.
in mtdio autcm Deos discernit .t. 6.p. 5*7. - v. 6. - v. if. Vt exliilaret faciem in oleo v. p. 410.
.

Ego dixi , Dii estis . t. ?. p. ;i>. - v. n. E-xtendens caelum, sicnt pellcm

f 6. p. 589. .

Ps. LXXXII. v. 6. Aducrsum tc tcstamentum dispo- - v. i< Hoc mare ma^num , et spatiosum : illic re-
.

sr.erunt . t. 2. p. 100. ptilia, quoruni non cst numertis . t. 4.JB. 7 <•

Ps. LXXXHI. - . < . Bcati , qtii habitant in domo P:. Cl\'. v. i<. Nolite tangere Christos meos . f. 1.
tua , Domine seculorum laudabunt te
, in secula . ]>. 5 -6. et t. 6. p. 4,69.
t. C. p. 187. - v. 6. Ascensus in cordc suo dispo- I'. . C\'. O. 3. Beati , qui cnstodiunt iudicitnn . f. 6.
f. 4. p. < :o. - v. 8. Ambulabunt de virtute in p. - v. 4. Visita nos in salutari tuo f. 6.
.

qpf. .

\ m et vidcbitur Deus Deoruai in Sion . t. 6.

, p. 264..

f. }J. Ps. CVITI. v. 4. Pro eo , quod eos diligebam , ad-

Ps. LXXXIV. v. 10. et seqq. Vbi inhabiret gloria in ucrsabantur mihi : ego atitem orabam pro eis . f. 6.
I nostra . . . . Et iustitia de caelo prospexit. p. 49. - v . 9. Commo ione moueantur filii cius , et
t. 6. p. :?. mcndicent . f. 6. p. 18S. - v. 29. Operiantur , sictit.
Ps. LXXXV. *>. <-. Btati , qui habitant in domo tua, diploide, confusione sua . f. 6. p. 263.
in sccula
seculorum laudabunt te . f. 6. p. : 78. Ps. CJV. v. 1. Dixit Dominus Domino meo , ;c.
- v. S. Quis enim similis tibi in Diis , Domine ? dc a dextris mcis : donec ponam inimicos tuos sca-
t. <. p. 170. belluni pedum tuorum . f. <.p. 34S. f. 6. pp. 9. z<.
Ps. LXXXVI. v. <. Et homo factus est in ea , et et 60. -v. 3. 4. Ante luciferum gcnui te
et 6. tu :

ipse uindauit eai.i Akissimus . t . 1. p. 5-17. es Sacerdos in acternum secundum orduiem Melchi-
Ps. LXXXVn. v. 4. Vita mea inferno appropinqua- sedech : iudicabit in nattonibus , implebit ruinas
tiit , sine adiutorio inter mortuos liber . r. 6. p. <<. conqtiassabit capita in tcrra multorum . t. i.p. <%7.
- v. 9. Omncs anici mci obliti sunt mc , longe fcci- t. 7 1 . 7 1 1 . - v. 4; Tu es Sacerdos in ae-
6. p. 1. je .

sti notos meos a me f. 6. p. 39. . ternnm secundum ordiriem Melchisedech .t. <.p. 29S.
Ps. LXXXVIII. v. 7. Quis enim in nubibus acqua- 404. et t. 6. p. 383.- ib. Iurauit Dominus , ct non
bittir Doinino, aut quis similis erit Deo inter filios pocnittbit ci:m . t. 6.p. 234.
Dei"! f. <.p. $7,6. t.6.p.$. -.v. 36. et seqq. Iurauit Ps. CX. v. 3. Confcssib , et magnificcntia opns
Dominus Dauid veritatem, et non fnistrabitur eum .... citis . f. 6. p. ip<.
Et tcstis in cacio fidtlis . t. 6.p. 10. -v. 39. i"n «cro P:. CXIL v. 4. Do.r.inus excelsus supra caelos glo-
distulisti Christtim tuum . t.6.p. u.-v. 4S. Memb- ria tius .t.$;p. 29C
rare , quae inca substantia . t. j. p. 87. tt t. 6. Ps. CXill. v. 6. Caelum cacli Domino . t. 3.

p. ij(f. p. ip7-
 .

SACRAE SCRIPTVRAE. r°i

Ts.CW.v. 1 7. Dinipistt vihcula mca , tibi sacri- date eum omnes scellae . t. f. p. 339. - v. 4. LauJa-
ficabo hostiam lauJis t. f . p. 449. . te Dominum dc terra ,dracones , ec omncs abyssi .

Ps. CXVII. v. 14. Focticin.lt) mea ,et laudatio mea t. 6. p. f 83. - v. 3. Laudate Dominum de terra ,

Dominus t. f. p. ff6. . dracones, et omnes abyssi , i^nis , grando , nix , gla-

Ps. CWUl.ii. 6. Tunc non confundar dum respi- , cies , spiritus procellarum , qui faciun- vcrbum cius .
cio in omnia mandata tua t. 6. p. 2 89. - v. 1. Tn . 1 t. 6. p. 596. -v. 9. Montes , et omnes colles li- ,

corde mco abscondi eloquia tua t. f.p. 401. - v. 18. . gna fructifera, et omnes cedri . t. 6. p. fo<5.

Reiic'a oculos meos , et considerabo mirabiiia de Ps. CXLIX. v. 4. Qma placet sibi Dominus in

lege tua . t. f p. 392. - v. 4f . Ec ambulabam in

. populo suo , ec exalcabic mansuetos in Icsu . t. 6.
Jacicudine . t. 4. /'. f 20. - v. 6z. Media nocte s'.ir°e- p. 18.
bam ad confitendum tibi super iudicia iustitiae tuae. Ps. CL. v. 4. et f . In voce exuhationis ct iubi- ,

t. 6. p. 588.- v. 103. Quam dulcia faucibus nicis lationis, in chordis , et organo , in cymbalis benc-
eloquia mel ori nieocua super
t. f. p. .542. et . sonancibus . f. z.p.fij.
449. Praeucnerunc oculi mei ad te dilu-
- v. 148. PROVERBIA SALOMONIS . Cap. I. v. f . IntellW
culo, vt meditarcr eloquia tua . t. 6. />. 389. -v. 162. gens gubcmacula possidcbit 41 f. -v. 16. . t. 4. p.
Ego laetabor super eloquia tua . t. f. p. ifi. -v. 164. Pedes eorum ad malum currunc.r. +.p. fio.
Scpcies in die laudem dixi tibi . t. f.p. 229. Cap. II. v. 14. Qui laerancur, quum male fecerint,
Ps.CXX. v . 4. Non dormicabic , neque dormiet, qui ec esultant in rebus pcssimis . t. 6. p. aai.

cuscodit Israel . t. 6. p. 87. C.ip.Ul.v. 18. Lignum vitae cst his , q;:i ap-
Ps- CXXV. v. z. et 3. Tunc dicent inter gcntes, prchendunt illaiu , et qui tcnuerit eam , bcatus .
magniticauit Domimis facere tufli illis : magnirkauic r. f./;. 2<5f.
Dominus faccre nobiscum , facci sunms laccances .t. 6. Cap.W.v. 8. Ama iflam , ct exaltabic te , glori-
pp. 8 3 . et 102. ficaberis ab ca , quura eam tueris amplexatus . t. 6,
Ps. CXXVI. v. 2. Surgite, poscquam scdericis . t. f. p. 290.
p. 3 5
1. - v. 4. Filii exeussoruin t. f p. -f f. . Cap. V. v. 22. Crinibus pcccatorum suorunt vnus-
l's. CXXVIil. v. 3. et 4. Prolon«aiieninc iniquitates quisque constringitur. r. 6. ». 443.
suas , Dominus iuscus concidet. ceruiccs peccatorum . Cap. VI. v. 13. Annuit oculo, terit pede , di"ito
t. 6. p. 223. - v. 8. Et non dixerunt , qui piaeter- loquitur t.
3 p. 42. .

ibant , benedictio Domini super vos . t. f. p. Cap. VIII. v. if. Regcs per me re;nanc , cc tyran-
4f i- ni per me terrani ccncnt t.T.p.qz^. - v.zz.seqq. Do- .

Ps. CXXXI. v. z.Sicut itirauit Domino, votum vo- minus creauit me in initio viarum suarum ; ncdum
uic Dco lacob.r.
f.p. foi. -v. %.et f. Si ascende- erant abyssi, et ego iam conccpta cram . t. z.p. f 27.
ro iu lcctum strati mei , si dcdero somnum ocu- - v. 24. Ncdum
cgo iam conccpta crant abyssi , ec
lis meis , aut palpebris incis dormitationcm , aut eram ncdum fonces aqtiarum eruperant. ... Ciim eo
,

rcquicm temporibns meis ; donec inucniam locum cram cuncca componens . t. 6. p. -.

Doinino , tabernaculum Deo lacob t. 6. . p. 388. Cap. IX. v. 1. et seijq. Sapicntia acdiricauic sibt
- v. 11. Iurauit Dominus Dauid veritatem , et non domuni , excidit colitmnas scptcm .... Derclinquicc
frustrabicur eum , de fructu vcntiis ponain supcr
tui insipientiam , et viuctis , ct ambul.itc per vias pru-
scdein tuam f- 6. p. zo. - v. 1 f . ViJuam cius bcne- dcnciae. t. z.p. ^27. t. 3. p. 346. t. f. /•. jof.
diccns bened cam ;
. t.
f.p. f4i. - v. 7. Qui erudit derisorem , ipsc sibi facit
Ps. CXXXII. v. 1 . hcce quam bonum et quam , iniuriaiu . t. 6. p. 320. - v. Noli armicrc dcriso-
8.
lucundiun habitare fratrcs in vnum t. 3. p. 44 f. . rem , ne odcrit te . t. 6. p. 3 14. -v. 9. Doce iustum ,
et t. f./>. 4+<?. ct feetinabit accipere t. 6. p. 320. -v. 17. A<;u:ie
Ps. CXXXVIII. v. 8. Si asccndero in caelum , tu ftirtiuac dulciorcs sunt , cc panis abscondicus sua-
ibi cs . t. 3. p. 190. tiior t. f ./•. 273.
.

Ps. CXL. v. i.Ascendat oracio mea sacrificiurn Cap. XIV. v. 5. In ore stulti virga supcrbiac . .*. 6.
vespertinum . t. './». -f f . t. 6. p. 4f . 587. - v. 4. Non p. 329.
declinci cor meum in verba malitiae ad cxcusan- Cap. XVIII. v. i.Occasiones quaerit pii;cr, er Ji-
das exctisatiuncs in pcccatis . t. f.p. f ft>. cit Lco forls . t. f./'. ff6.-v. ;• tapius dum iit
, ,

Ps. CXLII. v. 3. Collocauerunc me in obscuris . profttndum nialoiiim vcnciit t. 6.y. II». - v. 1 :. Qui .

t. 6. p. f 4. adulteram tene .stultus, et impius est. t. 6. p. + f6.

Ps. CXLVII. v. f . Qtii dat niucm , vclut lanain , Cip. XIX. v. f. Os enim . quod inentitur , ".^iJic
nebulara , sicut cincrcm , spargit . Mictet crystallum , antmam • '• (>. p. - 1 1.- v. 9. restis EaJsus non erii

sicut bucellas : antc Eaciera frigoris eius quts susti- puniius . '. 6. /. tii.
nebit *. t. 6. p. S97.-V. 18. Emittet verbum cuum 1 0.1/'. \\. . [o. Pondus it t -1111111 . ei pusillum , c:

et liquefacict ea , flabit spiritui cius, et Buent aquae. mensurae dupliccs . . . . In adinucnrionibos suis 1

t. 6.pp. 1 1. et fyj. pedicur . /. -./. \66, -v. z\. Abominatio est P

P>. CXLVJJJ. v. 3. Laudate cuin «ol, ct luna, lau- mino pondus duples , cc itatera dolosa 000 ett bo«
 .. . . ,,

fo4 fNDEX L OCORVM

um in conspecru eius . t. f. p. 467. - v. »9. Glotia Ctp. VII. v. r. Sicut purpura funcra caaalibi»
senum 426.
canities . t. 6. p. t. 7. p. 104.-1;. i^.In ianuis noscris omnia poma
Cjp- XXII. v. 13. DLabolus subsannabit me, vt mu- noua et vetera frater ineus seruaui tibi
, , , . t. &,
lier iv.c seJuxic . f. f. p. ff6. lOf.
p.
Cap. XXVI. v. 17. Qui fodit foueam proximo suo , Cap. Vin. v. e. Quae est ista , quae ascendit deal-
ipse incidit in cam . t. f.p. j-2. j. bata ? f . $.p. 286. - v. 6. Valida est, vt niors dilc-
,

XXVIII. v. 9. Qtii auertit aurem stiam , ne

Cj/>. ctio 6.p. 194. - v. 7. Aquae inultae non potcruat
. t.
audiat lejem, oracio eius execrabilis erit . t . 6.p. 184. excingttere charitatem . t. 7.p. 106.
Cap. XXX. '-. 4. Quis ascendit in caelum , atque de- LIBER SAPIcNTIAE. Cap.l.v.i 1. Os, quod aienti-
scendit Q110J nomen esc eius , aut quoj nomen tur , occidit anima.n 134. . t. 6. p.
filii eius , si nosti? t. 6. p. 3. C*p. II. v. ii. et 18. Dixerunt inter se inipii ,
C.ip XXXI. v. 4. Po;cntes iracundi sunt , vinum non coinpreliLMidamus Lustum . .-. . Vt sciamus rcuerenciam
bibant , ne , quum biberint , obliuiscancur sapientiain .
illftis , et probemns patientiam ipsius , morte turpissi-
t. 6. p. if 4. - v.ij.Opcrata est Jinuin, ec lanam . t. 1. ma condeninenms cum . t. 6.p. 38. - v. 19. Contu-
p. 6j. - v. n.Non timcbtt doniui suae 3 frigoribus meliis , ec tormcncis iiicerrogtnuis cuui , vc scianms
niuis ; omnes enini domcstici cius vcstiti sunt du- rcMerenciaiu illius , ec probcnuis patientiam ipsius
plicibus . t. t.p. 64. e! 6r. - v. 22. Scrag latam vc- mortc ttirpissima condemnemus eum . t. 6. . <;i.
j
stcin fecit sibi . e. +.p. 461. Cap. IV. v. 7. lustus quaciiinque morte praeoccupa-
ECCLESIASTES . C.-p. I. v. 6. Gyrans gyrando va- us fucrit , anim 1 eius in reirigerio erit . t. j.p. 161.
dit spiritus , ec in circuios suos reuercicur . t. 7. p. 42. C*p. V. v. i\. Regnabit cuni eo orbis terrarum
- v. 18. Qui apponic scientiam , apponic ec dolorcm contra insensatos . t . 6. p. 1 3 3
t. 6. p. 307. Cap. VI. t/ v 6. i't 7. Potentes autein potenter tor-
C.ir. III. - f. Tempus amplexandi , tcmpus longe mcnta paticntur . t. 6. pp. 342. 3 f tS. 422. et 119.
ficri ab amplexu . t. 6. p. 447. - v. 7. rempus taccn- Cap. IX. v. 7. Tu
regem poptilo ttio nie clegisti
di , et tempus loquendi . t. 6. p. 331. et dixisti , vt aedilicareni templum in nomiue sknctp
Cap. VI. v. 8. Quid plus habet sapicns a stul- tuo , et in ciuitatt habitationis tuae . f. 6. p. 37 j".

to nisi quod illuc pergit, vbi vita cst ? t. 6. p. i8f

, - v. if. Corpus co.rruptibilc aggrauat aniniam , et
C«p. VIII. v. 10. Vidi impios sepulcos , qui , quum deprimit tcrrena inhabitatio sensum multa cogitan-
adhuc viuerenc , in loco sancco erant , ct laudaban- tcm . t. 6.p. 146.
tur in ciuicate quasi iustorum operum . t. 6.p.ioi. Cap. XI. v. n.Omnia in numero , pondcre , et
Cap.X.v. 16. Vae tibi ciuitas , cuius rex inuenis mensura 604. . t. 6. p.
est , et cuius principes mane coniedunt . t. 6. Cap. XVI. v. 24. Creatura exardescit in tormentuin
f.
174. adiierius iniustos , et knior csc ad bcnefaciendum
C.\p. XI. v. 1. Da partem septem , nccnon ct octo, his,qui in Deo confidunc f. . 6. p. 133.
quia i.;noras , qtiid mali futurum sit super tcrram . ECCLESIASTICVS C»p. . I. v. 4. Prior omnium
t. r. /'• *3*. t. 6.p. 391. creata esc sapientia . t. 6. p. i^e.-v. 6. Radix sapien-
CANTICVM CANTICORVM . Cap. 1. v. 7. O tiae cui rcuelata csc \ t. 6.p. 6.
palchra incer mulieres t. y. p. 30-;. - v. 9. Speciosae .
Citp. II. v. 1 6. Vae his , qui suscinentiam perdidc-
gcnae tuae , sicur turturis , f. *. p. 411. - v. 10. f. 6. p. 199.
runc .

Itfuraenulas aureas faciemus tibi , vermiculatas ar^en- Cap. III. v. 21. Altiora te ne quaesicris . f. f.
to t. +.p. 473.
p. <<6.
.

C.tp. II. v. 1 £go stun flos campi , et lilium con-

.
Cap. VII. v. 40. In omnibus operibus tuis memo-
nallium . t. e. p. 444. - v. 8. £cce hic venit , sa- rarc nouissima tua , et in aeternt;m non peccabis .
liens supra montes , transiliens supra colles t. 6. p. 60. .
f. 6. p. 360.
Cap. III. v. 7. et 3. En lev.tii!i'.m Salomonis sexa?in- Cap. X. v. 9. Nihil est scelcstius quam amare pe-
,

ta fortes ambiunc cx fortissiniis Isracl .... Propter cuniam . f. 6. p. 249. - v. if. Initiura omnis peccati
tiinor:s nocturnos . t. \.p. 5-8. -v. 11. Exice , et vi- superbia . f. 6. p. 241.
dete, tiliae Ierusalem , regem in corona qua corona- , Cap. XI. v. . Bona in malum conuertit impius,
3 3
uic etnn maccr eitis . t. 6. p. 42.
et in clcctis imponit maculam . t. 6. p. 310.
C.tp. IV. v. 11. Hortus conclusus soror mea t. e. Cap. XVIII. v.
.
1. Qiii viuit in aeternum , creauit
p. 269. omnia simul f . f. 11.83. ef t.6.p. 5-99. .

C.ip. V. v. 1. Ego dormio et cor meum vigilat. ,

Cap. XXIV. v. 19. Quasi platamis dilatata sum iux>
*• 4- p- S
-
".- v. f. Manus meae distillatierunt myr- ta aquam in plateis t. 4. p. 336. -v. 38. Qui non .

xham , ct digici mei pleni myrrha probatissima t. 6. . periecit primo scire sapieniiam et inhrniior ncn in- ,

p. 46. uestigauit illam t. f. p. 487.- v. 45-. Penetrabo .

Cap. VI. v. 7. Scxaginta reginae t. e.p. 146. -v. 8. .

omncs inferiores partes tcrrae , et inspiciam cn nes
Vna cst coltimba mea , vna perfecta mea . t. 5-. dormicntcs , ct ilhiminabo sccrantes in Dcum . t. 6-
p. 119. et 31 y.
v- rs-
Cap. XXX.
 SACRAE S C riptvrae; f or
Cap. XXX. V. 1. Tu mcdio amicorum gloriacus csc pracdicauerunt ncc absconderunt t. 6. p. 119. - ib.
, .

in illo t. z.p. 4f4.

. Vae animae ipsorum . t. f. p. 348.- v. 24. Pro
Cap. XXXII. v. i. Duccm tc constituerunt , noli suatii odore foetorem , et pro zo«a fuoicukm t. 6. .

oxtolli , sed esto illis , quasi vnus ex ipsis . f. 6. p- 3^4-

l\9- Cap. V. v. f. Et nunc ostendam vobis , quid fa-
P-
Cap. XXXIII. -j. r.Contra malum bonuni
i , et con- cturus sum vineae mace , auferam maccriam cius . t.6.
tta niortem vita : sic contra pium peccator , ct sic p.87.- v. 6. Et diripietur ab aducrsariis , dcsmiam
intuere in omnia opera Altissimi , bina , et bina , muros eius , vt inimicis gcntibus pateat nubibus , et
vnum contra vnum . t. 3. p. 93.-*/. 29. Otiositas mandabo desuper ne pluant super eam pluuiam . ,

multa mala docuit . t. z.p. 474. t- f-p- 494- ' 6.p. 87. - v.,7. Expectaui , \t facerent

Cap. XXXIV. v. 14. Qiii ofiert sacriticium de ra- iudicium , fecerunt autcm iniquitatem , et non ittsti-
pina pauperum , tamqttam siquis victimct hlium in tiam , sed clamorem . t. 6. p. 40. - v. 8. Vae , qui
conspcctu patris sui . t. 6. p. 378. coniungitis donnnn ad donmni , ct agmm agro co-
C.tp. XXXVIII. v. zf. Sapicntia scribae in tcmpore pulatis vsque ad termintim loci Numquid soii vos .

otii , et qui miuoratur actu ipse pcrcipiet cam . , habitabitis in medio tcrrae \ t. 6. p. 25-0. - v. 11.
t. 6.p. 190. Vae qui consurgitis mane ad ebrietatcm scctandam ,
,

Cap. XLIV. v. 16. 17. et seqq. Ecce Saccrdos nia- et potandum vsque ad vesperum vt vino acstue- ,

gnus , qui in dicbus suis placuit Deo , ct inucntus tis . t. 6. p. 25-4.-1'. 14. Propterea dilatauit infernus
est iustus . t. 1. p. jS. animam suam , et aperuit os suum absque vllo ter-
Cap. L. -j. 13. Stantcm Saccrdotcm ante aram , mino , et descendent fortes eius , ct sublimcs , glo-
et in circuitu eius coronas uatruin t. 6. p. 367. - v. 16. . riosique cius ad cum . t. 6. p. 2fo. - v. 18. Vae ,
qui
Porrcxit Saccrdos manttm suam in libaciones , et li- trahitis iniquitatem in funiculis vanitatis , ct ot:asi
bauit de sanguine vuae .... £1 auditam fecerunt vinculum plaustri peccatum . t. 6. p. 213. - v. 21.
tna iiam vocem in mcmoriam coram Deo.t. 3./;. 184. Vae qui ,
sapientes estis in oculis , et vcstris coram
t. 6. p. 397. vobismetipsis prudcntcs . f . 6. p. 229. - v. 22. Vac ,
ISAIAS Cap.J. -j. z. Audite , cacli , ct auribus
. qui potentes estis ad bibendum vtnum , e: viri for-
percipe , quia Dominus loqUutus cst ....
terra , tcs ad misceudam ebrictatem zf. . f. 6. p. 25-4. - v.
Isracl autcm me non cognouit , populus autcm Facta sunt morticinia eoruin quasi stercus in me- ,

mctts non me intellexit . t. 6. p. 35-. - v. 7. Terra dio platearum . f. 6.p.pt).-v. z6. Et leuabit sigaum
vestra descrta , ciuitatcs vestrae succcnsae ingni , rc- in nattonibus . f. 6.p. 1 10.
gionem vcstram in cospectu vestro alieni deuorant, Cap. VI. v. 1. Vidi Dominum sedcntcm super so-
ct desolabitur, sicttt in vastitate hostili . t. 6. p. S8. lium excclsum.et eleuatum . . . Et duabus vclabant .

-v. 9. Nisi Dominus Sabaoth rcliquisset nobis se- pedes cius, ct duabus volabant . t. 3.^. 32S. ct 332.
men ,
quasi Sodoma fuissemus , et quasi Gomorrha f. 6. p. \z. et 1 3. - v. 9. et 10. Auditc , audicntes , ct
similes 6.p. 19.-1;. 11. Quo mthi
Facti essemus . f. nolite intelligere . . .Et cordc suo Intelligant
. , tt
multitudincm victimarum vcstrarum ? . Manus enim . . conuertantur , ct sancm illos .... Incrassatum csc
vestrac sanguine plenae sunt . t.6. p. 99. - v. 1 3. Nco- enim cor populi huius t.6.p.z jr.78.llj.-v.lt. \ r squc- .

mcnias , et Sabbata vcstra odiuit anima mca. t. r. quo Domine ? Donec dcsolentur ciuitates absque ha-
p. 580. - v. 14. Laboratti sttstinens , si multiplicaue- bitatorc.... Scmcn sanctum crit quod steterit in ,

ritis non exaudiam manus enhn vcstrac

orationes , , ca . f. 6. p. 78.
sanguinc plcnae sunt Lauamini mundi estote t. 6. . , . Cap. VII. - v. 10. Et adiccit Joqui ad Achaz Do-
p. 108. v. 16. Aufcrtc inalum cogitationtim vcstraruni minus diccns .... Et vocabitur nomcn cius Emmanueli
ab oculis mcis t. 6. p. 214. - ib. Lauaniini niimdi
. , quod est intcrpictatum nobiscuin Dcus t. 6. p. 24. .

estote . . . . Qttiescitc agcrc perucrsc , discice benc- - v. 14. Eccc virgo in vtcro concipiei ei , ;

faccre 6.pp. 124. 138. et 613. --j. iS. Tamquam

. t. filium Rorate cacli dcsuper , ct nubcs pluant iu
.

nix dealbabuntur t. s.p. 324. . apcriatur tcrra et gcrminct Saluatorcm f. :. /•.

, . »- : -.

Cap. II. v.3. Vcnitc , asccndamiis ad niontcm Domi- -v. ii. Et cric in die ilia , nutrict honio vaccai
ni t. f
. p. 447. - it>. Dc Sion cgrcdictur lex , ct vcr-
. um , ct duas oucs , ct prae vbcrtatc lactis coil
buni Domini dc lerusalcm et iudicabit gentes , ct , butyriim . t. 6.p. 74.
3r^uct populos mtiltos vsquc ad Iont;inqtuun . t. 6. Cap. VIII. v. 8. Et crit extcnsio alartim cius , Im-
p. 102. - v.f. Domits lacob , venite , et ambulcnms in plcns latltudinem terrac , o Emmanuel . t. 6. p. .- -

Itiminc Domini . t. 6. p. 1 1 - v. \6. Liga tcstimonium , signa legem in disciptt*

Cap. III. v. 1. Auferet Dominus tb Tuda ct ab Ic- , lis mcis . t. 6.p. :•;?.
rusalcm validum , ct fortcm tudicem ei pi iphetam, , , Cap. LX. v. 2. Gentium populm qui edebai ln , 1

et sapicntcm de arthitcctis et prudentem eloquii my- , bris.... Habltantlbui inregionc vmbrac mortis lu
siici t.6. p. 103. -v. 8. Kuit Teiusalem , ei IuJas con-
. cst cis .t. 6.
i>.
72. - v. 7. Multiplicabitur cius in
cidit , quia lingua corum contia Dominum t. 6. . rium , et pacis non crit tinis f. X.p.fx^.t. 4. p. : c
pp. 40. et S6. - v. 9. Ei peccata sua quasl Sodoma , f. f. p. fzS.f. 6. p. 14. 4| . seq. cr<.,,.- v . I
.

Ttm.VU. Sss
 . ,, 1

foe I N D E X L O.COftV.M
erun: , qtii bearificant populum istiim , seducentes , C.tp. XXII. v. 1 3 . et 1 4. Ecce gaudium , et laeti-
et qui be .tificantur, praecipitati . t. 6. p. 334. tia occidere viculos , et iugulare arietcs : comedere
Cap. X. %j. 7. Ipse aucern non sic arbitramr , carnes , ct bibere vinttm . Si dimictccur iniqttitas haec
sed ad conterendum paratum est cor eius . t. 6. vobis donec moriamini. t. 6.p. »yi.
,

p. ifi. - v. 11. Reliquiae saJuae fient t. f. p. foo. . KXLV.v.11. Et congregabuntur congregatione vnitis
- v. 11. Si fueric numerus fiiiorum Israel , qua- fascis in lactim , et claudentttr ibi in carcere : et post
;i arenae maris , reliquiae saluae fient f.p. ffp. . r. multos dies visitabuntur . t. 6. p. 614.
tMj.Quoniam verbum breuiatum faciecDominus supcr Cap. XXV. v. 1. Dominus Deus meus es tu , et
terram.f. 6.p. 4(5i.-i£.Abbrcuiationeui audiui a Domi- exaltabo te. Et faciet Dominus cxercicuiim omni-
. ..
no Deo exercituum , super vniuersam terram atten- : bus populis tn monte hoc conttiuium pinguium mc-
dite et audite eloquium meum
, t. 6. p. 64. 174. . dtillatornm , vindemiae defaccatae . t. 6.p. 84. 80.
tt 461. Cap. XXVI. v. 1. In die illa cantabitur canticum
C.tp. XT. v. 1. Egredietur virga de radicc Iesse , istud in terra Tuda .... Ec conculcabic eum pes pau-
et flos dc radice cius asccndet . t. f. y. 444. t. 6. peris , gressus egenorum . t. 6. p. 8;. - v. o. De nocte
v. 11. -*j. : Et requicscet Spiritus Domini , Spiri- vigilat spiricus meus ad te , Deus , quia Jux praecc-
rus sapicntiae , ec intcllectus , Spiritus consilti , ec pta tua sttnt super tcrram . t. 6. p. 388.
fortitudinis , Spiricus scicntiac , ct pictatis , ec reple- Cap. XXVIII. v. \6. Ecce mitto in fttndamcntis Sion
bic eum S'>iritus timoris Doniini t. 3. /•. 507. t.
f. lapidem pretiosum , eleccum , angularem , ec qui cre-
j. 130. -w. 10. et n. Jn die illa erit radix I
didcric in eum,non conlundccur . t. 6. p. z6.
qui stat populorum in signtun , ipsum gentes depie- C.sp. XXIX. v. 11. et 18. Et eric vobis visio ,
cabuncur .... Leuabic signum in nationibr.s procul sicut verba libri signati .... Et de tenebris, et cali-
et sibuabic eum de finibus tcrrac . t. 6. p. gir.e octili caecorum videbunt . t.6. p. 64. 103. -v. 13.
5-4. 7*. Poptilus hic labiis me honorat , cor autem eortm
C.tp. XIT. v. 3. Haurietis aquam cum gatidio de longe est a me . t. f . p. 317. - v. it.Qtii peccare
fon:ibus Saluatoris t. 6. p. 105-. - v. 14.
. ingloriosus faciebant homines in verbo , cc declinauerunc frtistra
erit inter \iros aspectus eius , ct forma eius inter a iusto . t. 6. p. 81.
fitios hominnm , quibus non esc annunciatum de co , Cti". XXX. v. i. Vao , qui asccndistis equos , v.t
tnc , et qui non audierunt , contemplati sunt dcscenHatis in Acgypcttm . t. 4. p. rzo.-v. 8. Scribe
t. (
in buxo . t. 4. p. 338. - v. :f. ct secjq. Et erit in
C.ip. Xfil. v. <. et n. Et disperdam omncin ter- dic illa , quum ceciderit turris .... £t percussu-
ram , ec visitabo supcr orbcm raala . t. 6.p. 16$. ra.n plagae eins sanaueric 6.p. foi. - v. 30. Au- . t.

- v. 19. Et ciic Babylon illa gloriosa , ct regnis in- ditam faciet Dominus gloriam vocis suae , et ter-
clyta , sicot snbucrtlt Dominus Sodoinam , ec Gomor- rorcm brachii sui osceudtt in coinniinatione furo-
rhain . t. 6. y. 169. ris , ct flamma ignis deuorantis . AJIidet in turbine,
C.tp. XIV. v. 11. Subcer te scernecur cinea, ct opcr- et in lapidc grandinis . t. 6. p. 63.
toriiiin tuttni erunc vcrmes . t. 6. p: <Slj. - v. 11. Cap. XXXIJ. v. 1 1 . Accingite ltimbos vestros super
Qtiomodo cccidisci de caclo , Lucifcr , qui inane orie- vbera vestra . t. 6. p. 144. - v . 13. Super humuni po-
baris? t. 6. p. 171. - v. 13. 14. pf 1
5-. Sedcbo in mon- ptili mei spinae , et vepres acccnckrunt . Donms enim
te testamcnti , in lateribus aqnilonis ,ascendam su- dimissa est , multitudo vrbis relicta est , tencbrac , et
pcr aJtitudincm nubiuni , similis cro Altissimo. t. palpatio factae stmt super speluncas vsque in aeter-
f.
p. 35-3. -v. 10. Scmen pcssimum , praeparatc filios num . t. 6. p. 89.
occisioni in iniquitate pacrum suorum 6. p. Cap. XXXIII. v. 10. et 11. Nunc exurgam .... Con-
. t. 41.
- v. Vt contcram assyrium in terra mea , et in
if. cipietis errorem , ec parietis . Spiritus vester , vt ignis,
montibus meis conculccm ctim t. 6. p. 160. -v. 16. . vorabit vos t. 6. p. $6. -f.n. Non transibit pcr eam
.

Hoc esc cotisilium , quod cogicauit sttper omncm ter-. trieris maqna t. 4. p. 4 6. .

ram , et haec csc manus eius extenta super vninersas Cap. XXXIV. v. 4. Caclum- plicabitur , sicut liber.
gentes . t. 6. p. 169. t. f.p. 161. - v. f /Incbriauis est gladius t. s.p.jjg. .

Cap.XV. v. 0. Ponam enim super his , qui fuge- -v. 17. Ipse misit eis sortem , et manus eius diuisit
tir.t i?.c Moab leonem , ct rcliquiis terrae. t. 6. p. 13. cis eam in mcnsura vsquc in aeternum possidebunt ,

Cap. XVI. v.i.Emitte agnnm , Domine , dominaco- eam . t. 6. p. 114.

rcm terrae de pecra dcserti ad montem filiac Sion Cap. XXXV. v. 1. Gloria Libani data est ei decor
,

t. 6. p. 15. Carmeli . t. i.p. 6f. -v. 4. J:cce Deus nostcr , ipse

XVJfl. v. 7. In tempore i!lo dcfeiettir niuntis v.niet , ct saluabit nos . . . Et plana eric lin- .

Doinino exercitnum a popttlo diuulso , tt di acera- gua ivmltonim . t. 6. p. 31.

»0, a populo terribili, post quem non fttit alius.f. 6.p.it. Cap.XL.v. 3. Ego sum vox damantis in deserto.
Cap. XIX. v. 1. Et concurrere faciam aegyptios ad- Omnis caro foentim t.
t.f.p. ^04. - v. 61. . <;.p. f 1 1.
uersus acgyptios , regnurn aduersus regnum - v. 0. Super montem excelsum ascendc
. t. 6- , qui euan-
p. 160. Sion
geliias , cxaita in fortiiudine vocem tuaoi , e:
 ,
.

SACRAE SC R I T> T V R A E .
ro r
noli tlmere . t. 6.p. 332. -ib. Super montem excel- practer me non cst alinj . t. 6. p. 13. - ti. .1. Con-
sum ascende cu , qui ettangelizas Sion .... Sicut pa- uertiniini ad me , et salui eritis omnes fincs terrae ,
stor gregem suum pascit , in brachio suo congrega- quia ego Dcus , et non esc aiius . . . . Et iurabic o-
bit agnos
t. 6. p. 76. - v. 1 i. Qiiis
. mensus esc pu- mnis lingua in Domino t. 6.p.6y. .

gilio aquas ec caelos palmo quis ponderauic \ Qitis

, Cap. XLVII. v. 6. Iratus sum super populum meum
,

appendic uibtis digitis molem terrae . t. 6. p. 11. ec dedi eos in manu tua .... Veniec super te eepen-
Cap. XLI. v. 17. et iS.Prius ad Sion dicet : adsum : te miseria , quam nescis . t. 6. p. ^ro.
ec Iemsafem Euangelistam dabo et vidi , et non : Cap. XLVIII. v. 11. et 13. £go primus , et e«o nc-
crat , nequc ex istis quisquam qui iniret consi- , uissimus , manus quoque mea fundauit cerrant
lium et intcrrogatus rcspondcre; vcrbum f. 6. pp. 83.
, . dertcra mea mensa est caelos . t. 6. p. 1 1. - ib. et 16.
et ifo. Et nunc Dominus Deus mcus misit me , et Spici-
'Cxp. XLII.f.i. et seqq. Ecce etc.Arundinem quassa- cus eius . t. 6. p. ix. - v. 10. Accedice ad iv.e , et
tam non conteret , linum fumigans non extinguet ....
et audite hoc . Non a principio in abscondito locutus
Confide iilia , , dimittuntur tibi peccata t.6. p.^z.-ib. . sum , ex tempore , antequam fierec , ibi cram , et
Ecce seruus meus , suscipiam eum , clectus meus , nunc Doininus misic me , ec Spiricus eius . t. 6.
complacuit sibi in illo anima mea , dedi spiritum p. if 3 .
meum supcr mm , iudicium gentibus proferet . t. 6. Cap. XLIX. v. z 1 . Ego stenlis et non pariens , ,

yp. 83. et ryo. -il>.Ecce puer meus , suscipiam eum, trausmi^rata ci captiua , ct istos quis enutriuit E:'»
, .

dilectus incus , complacuit sibi in illo anima mca, destituta , et sola : et isci vbi erant i t. f. ifo.
p.
dedi spiritum meum eum supet . t. 6. p. 11. - ib. - v. if. et z6. Eos , qui iudicauerunt te , ego iudica-
Ecce seruus meus , suscipiam eum , meus ....
electus bo , ct cibabo hostes tuos carnibus suis , et qttasi a
Donec ponat iu terra iudiciuin , etlcgcm cius insu- musto , sanguine suo inebriabuntur . t . 6. p. 35-1.
lae expectabunc . t. 6.p. 72. - ib. Non clamabit , ne- Cap. L. v. 1. Quis est hic liber rcpudii matris ve-
que audict quis in platcis vocem cius .... Qiiotts- strae , quo dimisi eam ? Aut quis cst crcditor mcus
que ponam in ccrra iudicium ct in nomine cius , cui vendidi vos ? Ecce in iniquitatibtis vestris vendi-
gentes spcrabunt t. 6 p. 3 1. 4 3. - v. f. et ;eqq. Hacc . ti estis , ct in sceleribus vestris dimisi matreni vc-
.

dicicDominus Dcus crcans caelos , et cxtendens , stram . t. 6. p. 88. - v. f. Dominus Deus aperuit nii-
eos .... Ego Dominus hoc csc nomen meum t. 6. , . hi attrem , ego autem non contradico . Coxptis menni
p. ji.-v. 3. Dominus sicttc fortis
1 egredictur et , , , dedi percutientibus t. 6. p. 43 - v. 6. Non sum con- .

sicut \ir proeliator , suscitabit 7elum .... Dissipabo , tuinax nequc contradico , corpus nicuni dcdi percu-
,

tt absorbebo simul t. 6. . p. 61. - v. 14. Tacui sil- , tientibtts et genas meas vellentibtts
, faciem meam :

ui , numquid semper tacebo 43. - v. 16. \ t. 6. p. non aucrti ab increpantibus , et conspuentibus in me .

Ducam v.aecos in viara t. 6.p.-ji. - v. 2?. Effttdit . f. 1. p. $ 19. et t. 41.

6. p.
Domiiuts supet populuin suum indignationem furoris Cap. LI. v. 4. Attcndite ad mc popuhis mctis , cc
sui , et fortc bellum , et combussit eum in circui- tribus mca me auditc quia lex a me exiet , ct iu-
,

tu , et non cognouit , et sncccndit eum , et non in- dicium meum

populonim requiescet , propc in luce
teltarit. 6.p. 8f. .'. est meus cgressus est Saluator mcus
iustus , .

Cap. XLIIT. v. 8. Educ forar popnlum caccum , et p. 72. - v. 9. Consurge sicut in dicbus antic|tiis i.i , ,

oe'ilos habentcm , surdum , ct aurcs ei sunt . . . . Et gencrationibussectilorum. Numcjuid non percussisti su-
q'.'.u- prinia simt , audire nos Eaciet . t. 6. p. 83. pabum vulnerasti draconem < t. 6. p. 6i.-v. 10. iv-
,

-v. 18. Ne memiueritis priornm > ct antiqua nc in- suisti profundnm inaris viam , vt transircnt libcrati .

tuamini . . . Adaquare genus iuciim , clectum , ct ple- t. 6.p. i(i.

bem mcam , quam acqttisiui . t. 6. p. 98. Cap. LII. v. 6. Proptcr hoc scict populus p
C.ip. XU'.'. v. 1. Hacc dicit Dominns Christo mco nomen mcum ih dic illa , quia cgo ipse , qui I

Cyro cuius apprehendi dexteram

, Vt scias , quia . . . . bar eccc adsum, . t. 6. p. 33. -v. 7. Lccc supirnion-
ego Dominus qui voco notm.11 tttttni Dcus (srael, , . tcs pedcs euangelizantis , ec.annunciantis paccm .

t. 6.p. 7. -v. 6. et 7 EgoDoniinus lornians luccm et . , p. 3 Qr.un speciosi pedes qui annuncia
50. - ib. , 11

crcans tcncbns t. 6. p. 1 10. - >b. Ego Dominus . ccm qui annunciant boua t. ;.;. 32^. t. «. p. 468.
,
'.

creaiu mala t. \.p. ;?7. -v. S. Roiate caeli

. desu- , , -v. 7. S. et 10. Parauit Dominus bracbiom sanctiun
p et nubcs pluant itiuuni
: , ap< ti ra etger- , , suum in conspecto omnium gentiiun et vid< ,

minet Saluatorcm ct iustitia oriatnr simul cgo Do- , , omncs tincs terrae salutare 0>-i nostri t. 6. p. 34 . .

minus crcaui cum t. f. p. 269. t. 6. p. if. - v. 14. . - v. 9. Gaude tc ei laudate tiraul serta [erusalcm .. , l<

V ,1 sitbliincs ad tc transibtint ct tui crunt scmi , ,

Et viderunt omnes finei tei tare Dej n< 1

post te ainbulabunt colligati vin>.ii!is t. c. p. . t. 6. p. 72. - ".-. Mundamini

i 1. , qul lcrti'.

gamtni,e( vcntte,et accedite limul,

. n ni.c 6.|>. 410.-U. i
;ct seruus meos
'•ntibus, nescicrunt enim qui 1
I ilial ittir , i
'

ur , ct sublimis crit valde ....

lcuant signum sculpturac suae et ropant Dcuni non , Vidrnint , Bt qt:i uon atldicrunt , COnterfiplai
saluantem t. 6. p. 67. - v. 11. m Dcus ct , t. 6. pp.60. tt - j. - 'j.\ t . Ktc asperget gentts mi
S s s 2
 ,,

yo8 I N D E X L O C OR V M
siipcr ipsnm continebunt reges os suum .... Et cum , et reduxi eum , et reddidt ei consolattonem i
quasi abscondirus vultus eius , et despectus , vnde t.6.p. 214. - f . 19. Creaui fructum labiorum pacenr,
ncc reputauimus cum . t. 6. p. 30. - ib. pacem ei , qui longe est , et ei , qui prope . t. 6,
C.ijr. Domine , quis credidit au-
LIIl. v. i. et seqq. p. 68.
ditui nostro Et brachium Domini cui reuelacum est?
? C.tp. LVIII. v. 1. Clama , ne cesscs , quasi tuba
Et vidimos eum ct non erat aspccrus t. 6. p. 80. , . exalta voceni cuam . t. 6. p. 430. - v. 3. Ecce in die
- ib. Homo in plaga , et sciens ierre in firmitates . Ve- ieiunii vestri inucnitur voluptas vestra . t. 6. p. ZH*

re Janguorcs nostros ipse ttilit , et dolores nostros ipsc - v. 6. Solue fasciculos deprimentcs ; frange esurieu-
portauit . t. 1 p. 729.- ib. Pro eo , quod laborauit ti panem tuiim ; tunc erumpet matutinum lttmcrt
anima eius , videbit , et sacurabitur . . . . Et ipse pec- ttittm . t. 6. p. 200.
cata mukorum
, et pro transgressoribus orauit. tulit C*p. LX. v. 19. Non erit ibi amplius sol ad lu-
t.6.p. ;i-- Vnisquisque in viarn suam declina- '»• cendum per diem , neque splcndor lucis illumibabit
uit , et Dominus posuit in eo iniquitatcm ornnium tc sed erit tibi Dominus in luceni sempiternam
,

noscrtun. . . . Videbic semen longacuum et voluntas , et Deus tttus in gloriam tuam t. 6. p. 6\ 8. .

Domiiii in manu eius dirigecttr . t. 6. p. 50. - ib. C.tp. LXI. v. 1. Spiritus Domint super rne , co>

Vere languores nostros ipse tulit , et dolores nostros qu6d vnxeric me ad annunciandtim mansuetts misic ,

portauit .... Oiitncs , quasi oues , errauimus . t. 6. me mcdcrer contribulatis corde

, vt praedicare ca- ,

j 50. - v. '- No:i est species ei , neque decor , ct

.
ptiuis cedempctonem ec caccis visuni t. 6.pp. 29. , .

vidimus eum , e; non erat aspeccus . Vnde nec . . . et 32. v. 10. Induit me vestimento salutati , quasi
rcputauimns eum t. 6. p. 34. - 'j. 7. Oblatus est, . sponsum dccoratum corona et quasi sponsam orna- ,

quia ipse voluit . Pro eo q-ioi tradidic in mortem tara monilibus

167. suis . t. 6. p.
iiii suam , videbit semen oivacuuni, et voluntas 1 Propcer Sion non tacebo et pro-
Cap.lXIl.y. 1. ,

Djinini in manu eius d>rigenir . t. 6. p. 38. - ib. pter Ierusalem non quiescam .... Siintil laudabunt
Tamquam ouis ad occis oncm ductus est , et sicitc ;
quia oculo ad oculum videbunt . f. 6. p. 34.
agnus coram tondente se , sic non apcruit os siutm . .
C.tp. LXHI. v. i. Quis est iste ,
qui venit de Edom ,

t.6.p. 43.-16. Tamquam ouis ad occisionem diicctts tinccis vestibus de Bosra ? Qtiare rubrtim cst vcsti-
est . . . Pro peccatis populi sui ductus est ad mor-
. mcnttun tuurn , ct indumentttm tuum , tamquam
tem . t. 6. p. < 1. - i'j. Tamquam ouis ad occisionem calcantium in torculari . t. z.p. <i^. et t. 6. p. 43.
dtictus esc . . . . £t diuites pro morce eius . t. 6.p. Sf. - v. 4. Dtes iudicii in corde meo .p. 360. - ib.
f. 3.
- v . 8. Gcnerationem eius qui enarrabic ? t. 6.pp.6. Dies vltionis in corde meo . t. 6. p. 184. - v. 9. Ipse
tt z6. - v. 9. Dabo impios pro sepulctira eius , ct di- redemit cos , et portauit eos , ec leuauit eos cunctis
uites pro morte eius . f. 6. p. 5*4.- v. 12. Et intcr ditbtis seculi . . . . Et ipse debcllauic eos . t. 6. p. 84.
iniqttos dcputatus cst . t. 6- p. 47. - ib. Ipse pcccata - v. 17. InJurasti cor nostruui , ne timeremus te .

multorum tulit , ct pro transgressoribus orattit . t. 6. t. 6. p. 219.

p. 40. Cap. LXIV. v. <. Ecce tu iratus es , et nos pec-
Cap. LIV. v. 1. Lauda sterilis , quae non paris , cauiinus , in ipsis ftiimus sempcr. t. 6.p. 219.
dccanta Jaudem , et hinni , quae non paricbas .... Cap. LXV. v. 1. Qtiaesierunt me ,
qui antea notl
Et semcn tuum gcntes heredicabit , et ciuitates de- interrogabant_, inuenerunt non inquisierunt me ,
qui
sertas inhabitabic t. 6. p. 67. . me .... Expandi manus meas tota die ad populum
Ctp. LV. v. 1. Omncs sitientcs venitc ad aqtias . increduluin f. 6. pp. 68. et 81.- v. 2. Expandi ma-
.

t. 6. p. \o<. -v. 6. Quacritc Dominum , dum inue- nus meas tota die ad popiilum incredulum . t. 6. p. 82.
niri potcst , inuocate eum dum propc , est . t.6. p. 2 1 1. - ib. Tota dic expandt mantis meas ad populum non
- v. 13. It crit Dommus nominatus in signum aeter- credentem , et contradicentem qui ambulant vias ,

num , quod non auieretur. t. 6. p. 1 10. non bonas . f. 6. p. 81. - v. <. Qtit dicunt , rcccde a
C.tp. 4. et <. Hac dicit Dominus etmuchis:
LVI. v. me , non appropinques mihi quia immundus es., ,

«labo domo mea , et in muris meis locum ,

cis in isci fumus ertnu in furore meo ignis. ardens tota ,

ct nomcn melius a tiliis et filiabus , nomcn sempi- , d!e . f. 6.p. 334. - 10. et seqq. Et erunt campcstria
terntim dabo eis quod non peribit . t. 6. p. 146.
, ad caulas gregum , et vallis Achor in cubile armen-
-v. 7. Domus mca domus orationis vocabitur cun-
, torum populo meo , qui requisienint me , et vos ,
ctis populis , ait Dominus t. 6. p. 68. - v. 10 et seqq.
. qui reliquitis , vos gladio , et omnes
Deum numcrabo
Jpsi pastores ignorautrunt intelligcntiam . Speculato- cordc corruetis 6.p. 81. - v. i^.Haec dictt Domi-
. t.

res caeci omnes nescierunt vniuersi , canes muti non mis Dcus t ecce serui mei comedent , et vos csurietis
valcntes latrare. t. <.p. 423./). 6.p. 323. .... In quo qui bencdictus estsuper terram bcnedicctur ,

Cap. LVJI. v. 4. Super quem aperuistis os vestrum ? in Deo . Amen . t.6.p.\ \z.-v. \<. Et dimittettir no-
Et aduersus qucm la-astis linguas vestras . t. 6. p. 40. niea vestrum in iuramentis elcctis meis . . . . Et qui
- v. 11. et i2.(ju, a mei oblitus es , ecce ego an- iurat in tcrra ib. Ec
, iurabit in Deo . t . 6. p. 84. -
nunciabo iustitiam tuam , et o| era tna non prode- vocabo scruos mcos nomine alio f. <. p. 27°- - v '7. . -

runt tibi . t, 6. pp. »04. tt ij8. - v. 18. Et dimisi Lccc ego creo caclos nouos , et terrani nouaja , «c
 . ,.,

SACRAE SC mptvraJ: rc ?
non erunt in memoria priora , scd gaudebitis , et auferte propagincs eius .... Negauerunt me , ec di-
exulcabicis in his , quae ego creo . t. 6. p. 609. xerunc , non esc ipse . t. 6.pp. 80. et S6. - v. n.
- v. z<. Serpenti puluis panis cius . t. 6. p. 143. Pra-euaricatione praeuaricata est in nie domus Israel
Cjp. LXVI. v. 3. Qui iminolac bouem , quasi qui et domtis Iuda , ait Dominus : ncgaucrunt me , et di-
inccrtkiac viruni .... Qji recirdacur turis , quasi qui xerunc , non cst ipse . t. 6. p. 34. - v. 21. A-tJi haec ,
benedicac idolo t. 6. p. 99. - v. 6. Vox Doniini red-
. popule stulte,et sine cordc , oculi sunt illis,ctuon
dentis retributioneni inimicis suis . Antequam partu- vident .... Populo autem huic tactiim csc cor ino
riret , peperit masculum . t. 6. p. 4. - v. 8. Quis audi- bediens , et incredti.iim . t. 6. p. 8r.
uit vnquam tale ? auc quis vidit huic similc ? t. 6. Cap. VI. v. 10. Ecce scrmo Domini factus est in
p. Numquid qtti aJios parere facio ipse
4. - v. 9. , opprobrium , et non suscipiunt illud t. 6. p. 80. .

non pariam ? Dicit Dominus t. i.p. 727. t. 6.p. 4. . - v. 14. Curanc concricionem filiae popuii mei cum
-v. 18. Venio ,'vt congregcm cum omnibus genti- ignominia dicences pax , pax , ec non esc pax Con-
, , .

bus , et linguls . . . . It mare , in Africam , in Li- fusi sunc, quia abominacioneiu tcccrunc 211. . t. 6. p.
byara tenentes sagittam . t. 6. p. fS. et 6$. - v.i7.Audicc voccm cubae.ec dixcrunc,non audiemus .
IEREMIAS Cap . v. r. Priusquam te tbrmarem in
l. Propcer hoc audice gentes . t. 6. p. 69. -v. 20. Vc
vtero , noui te , ec antequam exircs de vulua sancti- , quid mihi cus de Saba orlertis , ct calamuin suauco-
ficaui te ecc. t.j.p. 247. t.<. p. i<6. - v.j. Puer metts lcntcm de tcrra longingua ? . . . Et ruent in eis pa-
es tu , noli timere . t. 4. p. z.6. - v. 10. Conscitui te tres , et filii , simul vicinus , et proximus , et peri-
super gentes , et regna t. j.p. ^z^.-v. if. Onines . btint . t. 6. p. 100. -v. 27. Probatorcm dedi te iu po-
cognationes cerrac ab Aquilone venienc , ec ponet pulo mco robnsto , vt scias probare vias eorum .

vnusquisque solium suuni in introitu portarum Ieru- t. 6. p. 334. - v. 30. Argentum rcprobum vocate cos ,

salem . t. 6. p.227. -v. 17. Accinge hmibos cttos , quia Doinintis proiccit illos t.6.p.6o. .

ec surge , ioquere ad eos , ne formides a facie eo- Cap. VII. v. 21. Holocaustomata vcstra addite vi-
rum, nec enim timere te taciam vttlcum eorum . ctimis vcstris , comedite carncs t. 6. p. 100. .

6.p. 332.
t. Cap. VIJI. v. 8. Quomodo dicitis , sapiences nos su-
Cjp. 11. v. 8. Sacerdotes non dixerunt , vbi cst Do- mus , cc lex Domini nobiscum esc . t. 6. p. Si.
minus ? . . Ec cum hiiis vestris disceptabo . t. 6.
. - v. 16. A Dan auditus est fremitus equorum eius
p. 41. -v. 13. Duo mala tecic populus mcus , me t.j. p. 3^3.
dercliquerunt fontem aquae Viuae, et fodcrunt sibi C.ip. IX. v. 1. Qtiis dabic capici meo aquam , ec
cistcrnas dissipacas , quac continere non valent aquas. oculis meis foncem lacrymnrtim , ec plorabo dic , ac
t. 6. p. ifj.-v. 14. Qiiare ergo cst factus in prae- nocce inccrfcccos populi mei ? t. 6. p. 334. - v. 1. Ec
dam ? super eun; rugierunc Jeones , cc dederunt vo- recedam ab cis . t. 6. p. 90. - ib. Quis dabit mihi in so-
cem suam , postierunt tcrram cius in solitudinem , litudine diuersoritim viarorum? . . . Qtiasi arcum men-
et ciuitates eius exuscae sunc , cc non cst , qui ha- dacii non veritatis t. 6.p. 82.
, ec . - v. r. Docuerunc
bitet in eis . t. 6. f. 41. - v. 11. Si laueris te nicro ,
linguani suam loqui mcndacium,ct vt iniqttc agcrent
et multiplicaueris tilii herbam borith , maculata cs laborauerunt t. 6. p. 1 jS - v. z6. Omncs ger.tes ha-
.

i;i iniquieacc Cua , dicic Dominus . t. 4. p. c 2 5 . - v. 30. bent praeputium , omnis autcm domus Isracl circum-
Frustra percussi rilios vestros , disciplinam non recepc- cisus est corde t. 6. p. 99. .

t.6.p. 2453. - v. 36. Quam vilis facca es nimis , Cap. X. v. 14. Smltus factus csc omnis homo a
iterans vias cuas ? t. 6.p. :if. scientia sua t. 6. p. 190. -v.
• ir. In tcmpore visita-
Cjp.lll. 'j.6. et 7. Aduersatrix Isracl , er pracuarica- tionis suae pcribunc t. 6.p. 264. -v. 23. Scio , Do-
.

trix luda Conuertimini hlii reuer-

. t.<. j>.$ 12. - v. 14. mine , quia non est hominis vi.t cius , m:c \i:\ cst,
tences , dicic Dominus qtiia ego vir vester , ec assu- , vt ambulet , et dirigat gressus suos .t. 6. p. ijjf.
niam vos , vnum de ciuicate ec duos de co^iutionc , , Cap. XI. v. if.Quidest, quod dilectus mctis in do-
cc dabo vobis pascorcs . . . ec pascenc vos scicntia, ec . mo mca fecit scelera multa ? Numquid carncs san
doctrina. t. 6. />. 74. - v. 17. Ec congregabuncur omncs auferent a ce malitias tuas? t. 6.p. 177- - v. cp.Ve-
gcntes , in nomine Domini in Icrusalem , cc non nicc , mittanuis lignum in pancm tius . t. 2. /•. ^29.
ambulabunt post pratticacem cordis sui . t. 6. e. 6. p. 44-
p. 69. C.»/'. XII. v. 1. Qiiaie via impiorum prc
Ctp. IV. v.3. Hacc dicic Domintis viro Iuda, ct leru- est onmibus ,
qui praeuaricantur , et inique
talem . . . . Et tuccendatur , ec non sit, qui excingoat . agmit 6.p. z.<i.-v. 7. Reltqui domum mcam , dl-
? t.

t. 6. p. 98. - v. 20. Contritio stiper contritionem . misi berediratem meam, tradidi dilectam animam meam
t. 6. 263.
/•. in manus Inimicornm tius . t. 6. p. 38. 40. et
Cap, V. v. 3. Perctissisti eos , ct non dolticrunt ,
- v. 8. Facta mea «iu.iii ot mihi
leo in hereditas ,

attciuisti cos , et renucrunt suscipere disciplinam silua....' amini omnes bestlae terrac .

*• 6. /j. 201. - v. 7. Patrcs nostri peccauerunt et non , properate ad deuorandum t. 6,p, 8f. .

int , nos autem iniqnicates eorum exoluiinus t. 6. . (•.1/'. xiil. - t ! Datc Domino Dco vestro .

¥•+1.-1* io. Asccndlte moroi tuis , ct ditsipatCj riam , antequam tend tf.f.aio>-v. ip. ci- .
 . :,., .. .

no I N D E X LOCORVM
uitates Austr! elausae stint.et non esr , qni apcriac somno suscicatus siun , et vidi , et somtuis mens dul-
translata omnis huiaea transmigrationc perfecta
est . cis nnhi . t. 6. p. f I. - v. 54. Non docebit vir prnci-
t. 6. p. 90. 5 5i.-r. 15. Si mutare potcst aethiops mum suum . Omnes enim cognoscent me a minimo
pe!!cm stiam , aut pardus varietates suas . t. 6. vsque ad maiorcm . t. i.p. 64.
;•-.
f. C>/>. XXXVI. v. 2. ToIIe volumen libri , et scribes in
Cap. XIV. v. 7. Domine, fac propter nomeii tmim eo omnia verba . . Et propitius ero iniquitatibu eo- . .

quia mulcae sunc auersioncs noscrae .... Et nonien rum . t. 6. p. 408.

tuum inuocamm nos , ne derelinqttas nos
est super Cap. XLVIII. v. 10. Maledictus , qui facit opus Dei
t. 6. p. Tibi peccauimus , expcctacio Israel,
; 1. - v. 8. negligencer .t. 6.p. 106.
Saluaco: eiuj .... Qtiare tuturus es quasi vir vagus , et ,
Ctp. LI. v. 14. Dominus excrcituum iurauic per ani-
qtti non pocest saluari ? t. 6. p. 82. mam suam . t. $.j>. 298. et t. 6. p. 124.
Cj/\ XV. v. 1. Et dixit Dominus ad me: Si stete- THREN . Cap. I. v. \6. Filii mci perditi. t. 6.
tic Mjyses ec Samucl coram me
, non esc anima mea , p. 8<S.
ad populum istum eiice illos a facic mca et egic-
, , Caji.lU.v. i2.Posuic me qttasi signum ad sagtttam.r.d'.
diancur. .'.£•/>. 104. i?S.- v.g. Excerrita cst quac partu- , p. 55-. - v. 50. Dabit percntienti se maxiiiam t. 6. .

rit , et afflka est anima cius .... Reliquias corttm p. 41. - v. 40. Leuenms corda . t. 6. p. 284.
in gladium dabo t. 6. p. fi.-v. 19. Si separaiieris
. BARVCH . Ctp. 5. v. 7,6. Hic cst Deus noster .

preciosum a vili , quasi os mcum eris t. f. p. 481. . t. 6.p. 54-

Ctp. X\''I. V. 16. i.~o miccam piscatorcs niuJtos , di- EZECHIEL . Cap.
v. 1. Aperti sunt caeli , et vi-
I.

cit Dominus , et piscabtuuur cos . t. 6. p. 17. -ib. di \isioncs Dci /».528. - v. 15. Et sinulituJo
. t. 5.
Et mittam venatores , et venabuiicur cos dc montibus animalium , et aspcctus eorum , quasi carbonum ignis
et de collibus , ct de cauernis pctrarnm . t. 6. p. ?8. ardcncittm , cc qtiasi aspectus lampadarum . t. 1.

- 19. Domine, forticudo mea , ad te gentes venicnt p. 60.

ab extremis tcrrac , cc diccnt : vere mcndacittm pos- C.ip.lll. v. 17. Speculatorem dcdi tc domiti Israe!
sedcrunc pacrcs noscri . t. 6.p. 69. Si non fueris locutus , vt se custodiac impius a via
dp. XVIJ. v. 1. Pcccattrm Iuda scriptum est stilo stta , ille in iniquitate sua morietur , sanguinem auteni
fcrreo in vngue adamancino . t. 6. p. 57. - v. 18. Du- eius de manu tua requlram • t. 5. p. 350. et t. 6.
plici contere eos.t.6.p- 263.
concricionc
P- 335-
C.tp. XVIJI. v. 1 f. Qttia oblicus mei populus meus , Cap. V. v. 1. Ttt fiii hominis , sume tibi gladium
fruscra libances , et impingcntes in viis suis . . . . Et acutum , et duces pcr caput tuum , ct barbam . t. 6.
mouebic caput suttm , sicut vencus vrens , dispergam p. 416.
eos . t. 6. p.90. ( •;•. IX. v. 3. et 6. Et vocauic virum , qui indutus
<~
'-. XIX. v. 10. Et contcres lagunculain in oculis erai lineis , et atramencaritim scriptoris habebat in
eorum , qui ibunt ticttm .... Sicut conterirni vas h- lunibis suis . . .. Omnem autcm , super qucm \ideritis
gtili quod non potfric vitra rcstaurari t. 6. p. 89.
, . Thau ne occidatis t 6. p. 109. -v. 4. Transi per
, .

XXII. v. 22. Omncs pastorcs tuos pascit vcn- mcdiam Iernsalein ct signa Thau in fronte virorum ge- ,

tus . t. C.p. 141. mcntium , cc dolentium. t. 5. p. 6. t. j.p. 196.

Cap. XYIII. v. 1. Pastorcs , qui pascicis popuhim Cap. XTI. v. 2. Faccus esc sermo Domini ad mc di-
meutn , vos dispersiscis grcgem meum , ciecistis , et cens : Fili hominis , in mcdio domus cxasperantis tu
non vhicascis eos : ccce cgo visitabo super vos ma- habitas qui oculos habent ad videndum , cc non vi-
,

litiam scuciorum vcstrorum . t. 6.r. 554. - v. f. et 6. denc , ec aures ad audiendum , et non audiunt . t. 6.
Eccc dies veniunt , Jicic Dominus , c: suscicabo Da- p. $?•
uid germcn ittsrum . . . . Et hoc est nomcn , quod Cap. XVI. v. 1. 3. et 9. Et faccus est sermo Domi-
vocabunt cum , Dominus ittstus noscer . t. 6. pp. n. ni ad me dicens : Fili honiinis , notas fac Ierusalem
et 77. - v. 59. Ec derelinquam vos , et ciuitatrm ve- abominationcs suas . . Et laui te aqua , et emunda- . .

stram , quam dedi vobis , cc patribtis vestris . Ec da- ui sanguinem timm ex tc , et vnxi te oleo . t. 6.

bo vos in opprobrium sempicernum , ct in ignomi- p. 108. - v. 49. Haec fuic iniquicas Sodomorum , su-
niain actcrnam , quae numquam obliuione dclebicur perbia , saturiras panis , ct abundantia .t. 6.p. »fl.

t. 6. p. 9°- Cap. XV'iII. v. 19. Filius non porcabit iniquitatcm

Cfp. XXIX. v. 15. Qttia ipse esc et tcstis , et iu- Patris t. i. p. $7 2.
.

dex t. 6. ;>. 2? 8.
. Cap. XX. v. ir. Dcdi ci; praeccpta non bona . t. j.

Cap. XXX. v. 14. Flagcllo inimici percttssit te casti- p. 104.

gationc crudeli . t. 6. p. 161. -v. tf. Quid clamas ad Cap. XXI. v. 9. Gladius cxacutus cst , ct limatus,
me supcr contrione c.ia ? insanabilis csc dolor tuus vt caedat victimas:exacutus cst ....Qui moues scepttum
t. 6. p. 161. - v. 24. In nouissimo dierum cognoscecis filii mei , uiccidisti ligntim , et dcdi aun ad leuigan-
ea . t. 6. /. 7 8 dtim , vt teneatur manti t. 6. p. 1 10. - v. 16. Aufer .

Cap. XXXI. v. ir. Incbriaui animam lassani , et cidarim , tolle coronam . t. 6. p. 61.
omnem animam esuricntcm saturaui , ideo quasi dc Cap. XXVI. v. 10. Porro , qtitim dedcro ,
inquit
 . ,.,

SACRAESCRIPTVRAE. ftt

Dominus ,
gloriam in terra viucntium . t. 6. p. Sp. Cap. VII. ib. Milia milium ministrabant ci . t.

- 21. In nihilum redigam te , e: non eris , et quac- j.p. 234. - ib. Et decics milies centena milia assi-
sita non inuenieris vltra in sempiternum . t, 6. stebant ei . t. 3. p. 31 f. - v. 13. Aspiciebam in visu
noctis , ct ecce in vmbibus caeli .... Pocescas cius
Cap. XXVIII. v. 12. et ij.Tu signaculum simili- potescas aeterna , quae non auferetur , et regnum
tudinis , plcnus sapientia , perfectus decore , in de- eius , quod non corrumpctur . t. 6. p. j 8. et 60. et
liciis Dei ftiisti . t. 6. p. i jy. - v. i 3. Omnis
paradisi 7f-
lapi? prctiosus opcrimentum tuum sardius , topazius, , Cap. VIH. v. 16. Gabriel , fac iscum intelligere
iaspis , chrysolithus onyx , beryllus sapphirus , car- , , sermonem . t. 6. p. CS7.
btmculus smaragdus . t. 6. j>. 137. et f8 f - ib. Per-
, . Cap. IX. v. 23. Aduerce....Et occidccur Chriscas et ,

fectus dccore in deiiciis paradisi Dei fuisti . t. 6. ciuitacem , ec sanctuarium dissipabit populus cum duce
vcnturo,et finis cius vascicas , ec post finem belli
Cap. XXXHI. v. 11. Qtiia non vult mortem pec- stamta desolatio t. 6. p. 1 j. et 16. - v. z$. Sci.o , .

catoris , sed vt conuertatur , et viuat. t. y. p. 275-. et animaducrce ab exitu sermonis vt iterum aedi- , ,

Cap. XXXVI. v. 24. Tollam quippe vos de gen- ficecur Ierusalem . Ec ciuitacem,ec sanccuarium dis- . . .

. tibus , et congrcgabo vos de vniucrsis terris . . . Et . sipabic poptilus cum duce vencuro t. 6. p. fi.et f8. .

iudicia mea custodiatis , et operemini t. 6. p. 108. . - v. 16. Post hebdomadas sepcuaginca dtias o^cide-
- v. 16. Auferam ab eis cor lapideum , ct dabo eis tur Christus . . . . et vsque ad consummationcui , et
cor carneum . j. p. 382. .'. finem perseuerabit dcsolatio . t.6.p.^o.
C.tp. XXXVIT. v. 1 6. I-actus est sermo Domini ad Cap. X. v. 3. Panem desiderii non comcdi t. 6. .

me , diccns :Ec tu , fili hominis sume tibi lignum , p. »yi. -v. 12. et 13. Ego vcni vt nunciarem tibi , ,

vnum . . . . vmun ad alcerum tibi

Ec adiunge il!a , sed princeps regni Persarum rescicic mihi Non cst .

in lignum vnum et crunt in vnionem in manu

, qui me adititiec , nisi Michael princeps vescer . t. 6.
tua . t. 6. p. iio.-v.zz.Rex vnus erit omnibus im- p. 138. - v. 13. Princeps regni Persarum rcscitic mi-
perans et non crunt vltra
, duae gentes .... £t hi . t. 3. p. 3 16.
scruus meus Dauid rex super cos et pastor vnus , Cap. XII. v. o. Clausi sunt , si : »natiqite scrmoncs
erit omnibus eorum t. 6. p. jf. . vsque ad tempus consummationis , quousque addi-
Cap. XXXVIU. v. 8. Post dies multos visicabcris , scant multi , et impleatur visio , et cognoscant omnia
et in nouissirao annonim venics . t. 6. p. 70. haec . t. 6. />.103.
Cap. XLIIl. v. 17. Qtiacuordccim cubicis crcpido . OSEE . Cip. I. v. 10. Et ciit in loco , vbi di-
t. f.p, 2?p. citur ei , non popultis meus , .licccur ci , l!i D:i
Cap.XUV-v.i. Coouerti me ad viam portac sanctua- viucncis , ct congregabuntur flii luda , ct iilii Israel
rii cxttrioris , qtiac respiciebat ad orientcm .... Quo- pariter , et ponent sibilnet cajuit vnum . /. 6. /».70.
niam Dominus Dcus ingrcssus «st per c. ir erit- , Cap. macrem vescram
II. v. 2. Iudicate
iudicatc , ,

qtic clausa . t. 6. p. 26. quoniam vxor mca , ncc ego vir eius .
ipsa non est
Cnp. XLVII.r.i. ct seq. Conuerti nie ad portam do- t. 6.j>. 88. -v. 23. Et miserebor tius qtii titic sinc ,

niusDomini ct ecce aqua egrediebatui subtcr !i- , misericordia , et dicam non populo meo , popiilus
mcn domus ad orientem .... cc enint fructus cius meus cs cu , cc ipse dicic , Dcus mcus cs tu , cc cric
in cibum 1 et folia eius ad rnedicamina. t. 6,p, 106. in dictum est ci , non plebs mea \os
loco , vbi
- v. 3. Quum egrederetur vir ab oriente , ecce aquae ibi vocabuutur filii Dci viui t. (,.j>. 6y. .

rcdundantcs a lacerc dcxtro . *. 6 . p. f 3 Cap. HI. v. 4. et f. Sedebunt Glii rsrael •'ne re-
DANIcL . C.tp. II. v. 20. Tu , rcx , cogitare coc- ge , sine principe , sine sacriricio , sine altaii , sine
pisti in scratu cuo , quid cssct futurum pou h 1
saccrdotio , sine maniicstationibns . t. 6. p. :o. et jj.
ec qui reuelat my.-.tcria , ostcndit tibi quae futura, Cap.lV. v. 11. Fornicatio , et cbrietas auferuni
sunt . t. o.j. 277. - v. -,4. Yidi lapidcm dc monte cor . t. 6. p. 1 f 4.
issum sine manibus praecjdentium ct quum ve- , Cap. \r c.14. Ego . , cgo capiam ct vadam, r. , !! im,
t in terram rcplcuit orbcm terrac . t. 6 . p. 16. , ct 11011 est ,
qui cruac : vadcns rcuei ar ad I icutri
- v. 44. In dicbus illis suscitabit Dominus cacli rc- m '.im . t. 6. p. jf.
_gcm , qui in scuinum nu:i commoucbitur Ct , rc- Caf.W. v. t.et sstjq. Vcnite , et cenercamiu .1
gntim populo akcri
cius non tradftur Percul . Dominum , quia ipse ccp ;
t , et sanabii nos . cc vi-
et conteret vntueria regha , ec ipsura stabic in ;.c- uiiicabit nws post duos d cs ;
. ifl dic tertia susci 1-

tciiiiim . t. 6. 1 bit nos , et viuemus in conspectu cius . t, 6, p. 5

-.

Cap. III. v. 9:. Eccc \ ;>'(.. \iros quatuor soluros , ct Ctm. VII, v. 8. Factus cst Ephraim pa .

ambii * igait , ci nihil corruptionia in r;^ ;

uf ,
qui non reuei t ux . t.6.p. ;? 4. - v, 9. Come-
cis tst , et species diioDci t. 6. p.
quarti similis . dciinu alici.i robui tius , cc ipsc i.;inu.iuit . , 6 p.
1
.
- 94. ct sarabara corum non sunt immiimta . t 169. - v. i). Vae tis , quoalam cecesscrunt a me,
p. 4f 3. - v. 10. MiHa rnilium ministrabanc ci , ec vastabuntur , quia p 1 snnt in mc ....
decies milics centena muia assisctbaut ci • 3- cti tunt , qtiasi arcul dolotiu . t. 6. p. }>). et Sj. - v.
F-vr.
 . . ,.,,

f is r N D E X L O C O R V M
\6. Facti suat mihi in sagittam reciprocam . t. 6. C.tp. IX. v. 6. Aediricauit Dominus in caelo ascen-

p- Sh sum sirtim , et pollicitationem in terra hrmauit

Cap. VTTI. v. 4. Principes extiterunt , sed non co- t. 6. p. 60.
gnoui . t.6.p. 515.- ib. Ipsl regnaucnmt , sed non ABDIAS . Cap. I. v. 11. Extranei ingrediebantur
ex me . t. 6.p. 340. portas eius , super Ierusalem mittcbant sortein .

Cap. IX. v. 4. Non libabunt Domino vinum , nec t. 6. p. 217.

placsbunt ci sacrit",:ia eorum , quasi panis lugen- MICHAEAS Cip. IV. v. 1. Et erit in nouissims.

tium omncs , qui comedent eum

, contaminabun- , dierum mons donms Domini praeparatus in verti- ,

tur oon incrabunt in domum Domini t. 6.p. 100.

, . ce montium .... Et iudicabit populos multos , et
Cap. XI. v. 1. Puer meus es tu , Israel ... . vt redi- corripiet gentes fortes vsque ad Jonginquum . t. 6- ,

mam te . t.6.p. 100. p. 69.

Cap. XIII. v 9. Perditio ex te tua , Tsrael , tan- . Cap. V. v. 2. seej. Bethlehem domus Ephrata non ,

tum in me anxilium tuum , vt pereas , tuo merito , es minima in milibus Iilda ex te mihi prodiet do-,

vt salueris , mco auxiiio t. 6. p. 196. -v. 11. Dabq . minator in Israel . t. 6. p. z7.et7j.-v. 4. Stabit
tibi regem in furore meo . t. 6. p. 340. - v. 14. De et pascet gregem suum tri virtute Dommi , et in
manu mort s liberabo eos , de morte redimam il- ; lionorem nominis Dei sui erunt ,
qnoniam nunc ma-
los . Ero mors tua , o mors , ero morsus tuus , in- gni: catur vsque ad terminos terrae , et crit istc

ferne . t. <;.p. 7,66. t. 6.p. f 1. pax . t. 6. p. 76.

IOEL . C.ap. 1. v. 4. et 5-. Rcsidtmm erucae com- Cap. VI. v. 1. Audite , colles , iudicium Domini ,

edit locusta residuum locustae comedit bru-

, et et fundamenta terrae .... Qtiid Feci tibi , auc
fortia

chus , cc residuum bnichi comedit rubigo . t. 6. p. quid molestus fui tibi ? responde mihi . If. 6.p. 63.
x%6.- v. *• Expergisciinini ebrii , et flete , et vlula- - v. i.et seqq. Audite quae Dommus loquitur sur- , :

tc omnes , qui bibitis vinum in dulcedine . t. 6.p, ge , et contende iudicio aduersus mcntes , et audiant
iff, - •:•. 13. Interiit de doino Dei vestri sacrifl- colles vocem tuam .... Adliuc ignis in domo im-

cium ct , libatio . t. 6. p. 100. pii , thesauri itjiquitatis . t. 6.p. 39.

Cap.1L v. 18. Et erit in nouissimis diebus , ef- Cap.VU.v. if.et 19. Secundum diem egressionis
fundam de spiritu meo super omnem carnem , et tuae dc tcrra Aegypci ostendam cis mirabilia . . .

prophetabunt liJii vestri , et hliae vestrae t. 6. p. . Et proiiciet in prohmdum maris omnia peccata
6\.et 1^4. -v. 32. Er crit omnis , qui inuocatierit , vestra . f. 6. p. 107.

nomen Domini saluus crit r. 6. p. 381. , . NAHVM . Cap. I. v. 8. Inimicos Dei pcrsequun-
C.tp. ITI. v. 12. Exurgant ct ascendant omnes , tur tencbrae . t. 6. p. z. 1 4.

gentts in valle Iosaphat , ibi sedebo vt iudicem ,

HABACVC . Cap. II. v. 2. et 4. Dominus Ioqui-
omnes gentcs in circuitu . t. 6. p. 64. - v. 18. Di- tur : visum aperte , et explana eum super ta-
scribe
stiliabunt montes dulcedinem , et colles flucnt la- bulas .... Ecce qui incredulus est , non erit rccta
cte . omnes riuos Iuda ibunt aquac
et per , ct fons anima eius in semetipso . t. 6. p. 73.
dc cbmo Domini egredietur et irrigabit , orbem Cap. III. v. 2. ff seqq. In medio dtiorum anima-
tcrrae . t. 6.y. iof. lium cognosceris . t. <;. p. 394. et t. 6. p. 34. 47-
AMOS . Cap. III. v. 2. Tantummodo vos cognoui . 4/. iff. - v. 4. Cornua in manibus eius sunt_. f. f.
Non facict Dominus quidquam nisi p. 313. et t. 6. p. 4f. - v. 11. Eleuabitttr sol in
t.6. V.ZJ9. - v.7. ,

t sertiis suis prophctis . t.

reu^!a.ier :
3. p. 330. ortu suo , et Iuna stabit in ordine suo . t. 6. p.
Cap. IV. v. 12. et seqq. Praepara te in occursum 5-92.-1/. 1 3. Percussisti caput de domo impii . t. 4.

Domini Dei tui , Israel , quia ccce ego iirmans to- p. f20.
nitruum , ct creans spiritum , et annuncians in ho- SOPHONIAS . Cap.l. v. 3. Disperdam homines
minibus Christum simm t. 6. p. 7?. . a facie terrae , et eos ,
qui atiertuntur post tergum
Cap. V. v. 1. Audite vcrbum hoc quod ego leuo ,
Domini , et qui non quaesierunt Domintim , ncc
snper vos planctum Domus Israel cecidit , non ad- . inucstigatierunt eum t. 6. p. 116.
.

iiciet vt resurgat . Virgo Israel proiecta est in ter-

,
Cap.U. v. 11. Adorabit eum vir de loco suo
ram suam , non est , qtii suscitet eam . t . 6. p. 91 omnes insulac gentium . t. 6. p. 69.
C.ip. VI. v. 1. Vae ,
qtii opulenti estis . t. 6.p. ^ff. Cap.lil.v. Haec est ciuicas gloriosa habic3ns
1. ,

Cap. VII. v. 8. Ecce ego ponam trullam in medio in .... Columba non audiuit vocem ,
confidentia
populi Israel , non adiiciam vltra , super indticere et non suscepit disciplinam t. 6. p. S9.et90.-v. .

etim . t. 6. p. ot. 9. Qtiia ttinc reddam populis labium electum vc ,

Cap. VJII. v. i. Venit finis super populum mcum vocenc omnes iu nomine Domini et seruiant ci ,

Isracl , non adiiciam vltra .... Multi morientur : in humero vno t. 6.p. 69. - 19. In tempore illo sal-
.

omni loco proiicictur silentium . t. 6. p. 91. - v. 9. uabo claudicantcm et cain , quae eiecca lucrat ,

Et erit in die illa , dicic Dominus , occidct vobis congregabo .... Qiuim coimertero captiuitatem ve-
sol meridie , ct tcnebrescerc faciam terram in die stram coram oculis vestris dicit Dominus . t. 6. ,

luminis . t. 6. p. fz. V- 7»-

AG-
 . .

SACRAE sc R l P TV R A E. f ,-
AGGAEVS . Cap. 17. v. 6. et 8. Quia ccce ego dominator , quem vos quaericis , et angefus testa-
conimouebo caelum , et cerram , et veniet desidera- menti , quem vos desideratis t. . 6. p. 3. -v. 8. Si af-
tus cunetis gencibus . Spiritus meus eric in uieiio figet homo Deum di- , quia vos canfigitis me , et
vestri 313. t. f.p. f if. t. 6. p. 73.
. t. 3. 1'. xiscis , quo
confixirous te? t.6. p.$6. - v.i 3. Si inua*
in
ZACHARJAS . Cnp. II. v. 3 . Ec ecce angelus , luerunt super me verba vcstra , dicic Domimu , et
qui hoquebacur in me , egrediebacur . Ec loque- . . . dixistis : quid loquuti suinus contra ce { t. 6. p. 39.
re puerttm istum , diccns , Absque muro habi-
ad Cap. IV. v. 1. Oriccur vobis sol iostitiae , ec sa-
tabicur lerusalcm t. 3. p. 313. - v. 8. Haec dis-ic . nitas in pennis eius . t. f.p. foz.et f6i. -v. f. Ec-
Doniinus Deus exercicuiini , post gloriam misit me ce ego mittam vobis Eliam prophetani , anteqnam
ad °ences , quae expoliauerunc vos . . . . Ec cognosee- veniac Domini magnus et horcibiiis
dies et con- , ,

(is ,
quia Dominus exerci.uum misic me. t. 6. p. 9. -v. uertct cor patrum ad rilios , et cor fiiiorum ad pa-
10, Lauda , ec laeta^e , rilia Sion quia ecce ego , tres eorum . t. 6. p. 77.
venio , et habitabo in medio tui .... Et scies , MACHABAEORVM I. Cap. 17. v. 34. Et nole-
quia Dominus exercicuuni misit me ad te . t. 6. banc iudaei in die sabbati viudicare se dc alicni^e»
p. o. et 70. nis . t. 6. p. of.
Cap. III. v. 1. et seq. Et ostendic mihi Iesum , sa- MATTHAEVS.Cty.I.v.f .Ab Abraham vsque ad Da-
ccrdoccin magnum , stantem coram Angclo Domi- uid generaciones quacuordecim li csc, «'enerationes
ni . . . . ec increpec Dominus in te , quia elegit le- siiiuil quairaginta et duac
^.431. -v.n. Vocabisf . t.f.
rusalem . t. -$.p. 288. nomen eius lesum , quia Ipsc saluum laciet popu-
Cap. VIII. v. io. Haec dicit Dominus exercicuum , lum suum . t. l-p. 300.
vsquequo veniant populi , vt babitenC in ciuitatibus C*p. II. v. 13. Quia Nazaraeus vocabitur t. c. .

mulcis r.t venient populi multi , et gentes ro-

. . . .
p*g- iS7-
bustae ad quacrendum Domiuum exercicuum in Je- Cap. III. V. i. Poenitentiam agite : appropinquauit
rusalem . t. 6. p. 70. enim regnum caeiorum t. f. p. if f. - v 3. E<»o sum . .

C»v. IX. v. o. Exulca sacis , rilia Sion , iubila , fi- vox clamantis in deserto t. r . p. ^04. - v. 10. Omnis .

lia Ierusalem .... ec poccstas eius a inari vsque arbor , quae non facit fructum bonuiu exciie- ,

ai niare , ec a flumine vsquc ad rines terrae . t. 6. cur , ec in ignerq mittetur . t. 6. p. 61 f. - v. 1 1. Ve-

11. 76. - v. 11. Tu quoque in sanguine tescamenti nit post me , cuius non sum dignus calceamenta
rui cmisisti vinctos tuos de iaou , in quo non est portare , ipse vos baptizabic in Spiritu Saneto cc ,

aqua . t. 6. p. f 3 igne . t. 6. p. 6if. - v. 11. Cuitis ventilabrum in ma-

Cap. XI. v. 11. Appenderunt mercedem meain cri- nu sua ,
et permundabit aream suain , et con^rca-
ginta ar_;cnteos 6.p. 36". . t. bit triticum suum in horrcum t. . 6. p. 61 f. - v. 1 7.
Cap.XJl.v. 10. £t cminiain super domum Dauid Hic est rilius meus t. 6.p. 466. .

. . . ct aspicient ad mc , quem confixerunc , et plan-

.
C*p. IV. v. 10. Venite post me , et faciam vos
gcnt eum planccu
vnigenitum , ec do- , quasi supcr fieri piscatores hominum 6.p. 5-7. . t.

lebunt super euin , vc doleri solet in morte primo- Cap. V. v. 3. Beati pauperes spiritu , quoniam
geniti . t. z. p. f 19. t.6. p. 46. f 3. 63. 64. ipsorum est regnum caelorum . t. 6. />. 614. - v. 4.
Cap.Xlil.v. 1. In die iila crit fons parens do- Beati mites , quoniam ipsi possidebunc tcrrani . f.f.
mui Dauid , et habitantibus in Icrusalem in ablu- p.j,TT.-v. f. Jieati lugcntcs , quoniam conso- ipsi
tiontm peccacortiin , ct menstruatae . t. 6. p. iof. et labuntur t. T,.p. 507. t. 6. p. 307. -
. v. 10. Beati , qut
1 7 f.
- v. 7. Percuie pastorem , ct dispcrgentiur pcrsecutionem pariuntur propter iusciciam quoniam ,

oues . t. 6.p. 30. ipsoru.n esc rcjiuim caelorum t. 6. p. 614. -u. 11. .

Cap. XIV. v. 8. £t cric in die iiia exibunt aquac , Gaudcte , et exukace , quia nomina vcstra s^ 1

viuae de Ierusalcm .... Et reucrcetur oinnis terra sunt in caclis . t. 6. p. 614. - v. 14. Non potesc ci-
vsque ad desertum . t. 6. p. 106. uicas abscondi supra montem posita . f. f.p. 4f*«
MALACHIAS - Cap. L v. 1. Assumptio verbi Do- - v. 17.N011 veni lceni solucre , sed adinijv
supet Isracl in manu angeli cius . t. 3. £1.331.
niini t. 6. p. 1 13. - v. 10. Ci«ii solueric vnum de mao
- Iacob diltxit , Esau autem odio habui t. f.
i. .
istis nvuimis , et sic docucrit , miiiiimis ciit inf
p. ioi.-v. 6. Ad vos , o sacerdotes , qui polluistis caelerum t. j. /•. f8. t. 6. p.
. ?i+. v. z:. Qui au-
nomen nieum , ct dixistis : in quo polluimus tc \ iem iiseiic fratci suo, Eatue reus erit gehennae
Otlcrtis super altare meum panem pollutum . Non- t. 6. p. 6tfr- v. »S. Qg\ vtderii muileren) con- 1 1

nc si ofleratis caecuni , ct langnidum , nonne malum cupiscendam eam iam moechacus tsc eam in cor- ,

cst \ t. 6. p, 411. - v. 10. Non ese vltr.i mihi volun- de suo . t. 6. j\ 14T. - v c.esc. Non.non.
tas in vobis , dicit Dominus exercicuum .... de mana /. <5./>. i\\. - v. ^s. Oculuo pro oculo dcntcn ,

vcstra ab ortu cnim solii vsque

: .1 .1 oocasum ma- dente . t. ;./• itf. -v. 44., Dili^itc inimtcoi \
gnum est noincn meum in gencibus . t. 6. p. 81. benencjte his , qui oderunt vos . r. f . u. »40. -
tt 100. pattl vtsttr , qui in
Cap. n. v. 1. Vcnicc ai cemplum lanctum luum CSt . t. f.p. 103'.
VU. T it
 1 , .

SH I N D E X L O C O R V M
Ci;>. VJ. v. 10. Fiat voiuncas cua et in terra verbum Dei . t. 6. p. 104. - v. 43. Trmc iusti ftil-

siw.it in ca-io . t.6.p. f$8. -v. 12. Dimitte nobis gebunt, sicttt sol , in rcgno patris eorum . r. 6. p. 617,
debica noscra , sicut et nos dimiccimus debitoribus -v.fz. Similc esc regnum caelorum pacrifamilias ,

noscris . t. 6. p. 316. - v. 16. Excerrninances facies qui proferc de chesauro suo noua , ec vecera . t. 6.
suas , v: apparcanc homiaibus ieiunantes . tom. 6. p. rof. - ibid. Proferens de chcsauro suo noua , et
p. z<6. '
vetera .
f. p. 140.
C.»p. VII. v . 2. In qua mensura mensi fucritis , Cap. XV. v. 4. Honora patrem tuum , et matrent
:cietnx vabis. r. 6. j: jiy. -w. 6. Ne dederitis tuam , quod est mandatum prtmum . t. 380.f. p.
Sanccum canibus , neqtie mittatis margaritas ante - v. 8. Populus hic labiis me honorac , cor autem eo-
porcos , ne conculcent eas pedibus suis . t. f. p. rttm longe est .1 me t. f. p. 327. - v. 14. Caecus .

411. - v. 7. Petite , et aeeipietis . t. 6. p. 246. enim si caeco ducatum praebeat , ambo in foueaui

- v. 1 , 2. Omnia
quaccumque vultis , vt fatianc vobis cadunc . t. 6. p. 323. - v. 19. Ex corde exeunt co-
homin?s vos facite illis . t. f.p. 10S. - v. 1 f. A:-
, et gitaciones malac t. 6. p. ::r. - v. 24. Non stim mis- .

tenditc a falsis prophetis , qui veniunt ad vos in sus nist ad oues , quae pciierunt domus Israel . t. 6*
,

vestimentis ouium, intrinsecus autem sunt lupi ra- p. 1,0.

paces . t. i.p. 68. -v. 16. A fructibus eorum co C.ip. XVI. v. 18. Tu es Pecrus , ec super hanc pc-

scctis f.p. 294. - •_•. 22. et 15. Multi d . n

cos . t.
:
fram aedificabo ecclesiam meam , ec porcae inferi noa
niihi in illa die , Domine , Domine , nonne in cuo vincent eam , et tibi dabo claues regni caelorum . t. f.
nomine prophecauinuis ? Discedicc a me omnes . . . p. 391. t. 6. p. 418. - v 24. qui vult post me veni- .

qiii opeiamini ihiqnitatem , n-scio , qui esris . r. f. rc ,abneget semctipsum . t. f. p. 442. 496.
p. 5-20. t. 6. p. if4. 188.- v. 26. StuJto acdiricanti su- Cap. XVfl. v . 20. Hoc genus non eiicicur , nisi per
[ arcnam t. 5. p. 562.
1 . orationem , tt ieitiniuin . t. 6. p. zf6.
Ctp. Vfl. v. S. Dominc , non suin digna , vt in- Cap. XVIII. v. 10. Amen dico vobis, quia angeli eo-
trcs stib tcctum mcum , quae persccuta sum Eccle- rum scmper vident facicm Patris mei , qui esc in cae-
sium tnam t. f.p. 15S. - v. 31.S1 nos eiicis, mittc lis t. 6.p. 138. -v. iS. Qnaecumque
. soluericis stiper
nos in gregem porcoium t. 6. p. 600. . cerram , erunc soluta et in caelo ; et quaccumque li-

. IX. v. 1 f. Numquid possunt tilii sponsi !u- gaueritis super tenam ,etunt ligata et in caelo . t. 6.
gerc , quan diu cum illis cst sponsus *. Vcuiet autcm p. 6i$. -v. 22. Non solttm sepcics , sed eciam sc-
ciics , quum aufcretur sponsus ab eis , ct tunc ieiu- ptuagics sepcies , si poenituerit , tratri remictcndum .

nabrmt . t. ;. p. -07. t. 6. p. 407. t.f.p. 284.

Cap. X. v. 16. Simplices cstote , sicut columbae . XIX. v. 9. Qttiettmque dimiserit vxoremsuam,
.

t. 3. p. 309. - v. 20. Non estis vos , qui loquimini , a fornicationis causa , ec alium dtixeric , moc-
sed spiritus patris vcstri , qui loquitur in vobis . chatur t. 6. p. ^6. - v. 10. Si sic est homiris catisa
.

t. 6. p. 1 3 1. - 22. Qui enim persctieranerit vsque in ctun muliere , non expedit nubere . Qui pocest ca-
fmcm , !iic saluus crit . t. 6. p. 199. - v. 28. pere , capiac . 447. -v. 12. Sunc enim spado-
t. 6. p.
Noiite cimeie cos , qui occidnnt corpus , auimam nes ,
qrri ica naci sunt et alii , qui ab hominibus fa-
,

autcrn non po.ninc occi !crc t. 2. p. 5-51. - v. 54. . cti sunt , et siinc , qui sc ipsos cascrauerunt propter re-
Non vcni paccm mictcre in terram , sed gladium . gnrtm caelorum . t. 6. p. 448. -v. 14. Talium cst re-
*•
W'* 3f4--t-- 40.fr 41. Qui vos recipit mc re- , gnum caclorrun . t. 6. p. 200.
cipic , et qui me reeipic , rccipic illum , qui misic C.r/i. XX. v. 18. et 19. Eccc ascendimus lerosoly-
me . . . . Amen dico vobis , non perdet mcrcedem imm,et consummabuntur omnia,quae scripta sunt....
snam t. 6. yj4> . .
Et postquam flagellauerint , occident eum , et tertia
Cap.Xl.v- 2». Venitc ad me omnes ,
qui !?bo die resurget . t. 2. p. C30.
ratis , ct onerati cstis , et ego ceficiani vos , et in- XXI.
C.'.p. v. 19. Nuir.quam fructus ex
te nascatur
uenietis requiem animabtis vestris t.f.p. 103.-u.29.
. in acternum . t. 608. - v. 43. Auferetur a vobis
6. p.
D't.i:e a me , qui3 micis sum , et htunilis cordc , et regnum Dci , et dabitur genti facienti fructum cius
inuenietis reqniem aniinabus vestris . t. f. p. 285-. t. f. p. 319.
42S. Cap. XXII. v. 2. Q;ii fccit nuptias filia SU0 . t. f.
Cap.XU.V. 28. In spiritu Dei eiicio daemonia . p. 143. - v. 37. Audi , Isracl , Dominus Deus tctts
t.
i-p. 309. -v. 32.Qrii peccaucrit in Spiritum san- Dcus vnus est ; hoc piimu.n est . Secttndum vero si-
ctuni , non remiutcur ei , nec in hoc secnio , nec niilc cst huic . Diliges proximum tuum sicut te ipsum.
in ftuuro . t. f.p. 419. t. 6. p. f. /'. 10S. t. 6,p. 166.
i%6. - v. 7,6. Sictit t.

pro otioso vcrbo racio ponitur ica pro scrmone in- , Cap. XXII I. v. 3. Quac dicnnt , faCite : quae antein
iusco poena exoluitur . t. 6. p. 228. - v. 40. In cor- r, facere nolite . . . . Dicunt , et non. faciitnt
<ie teirae . t. 4.;.. 192. t.t.p. f S.t.f.p. 327. - v.p. Ne vobis dicatis pacrcni in
Cap. XIII. v. 17. Quia mnlti iusci , et prophetae terra , vnus est enim pater vestcr ,
qut in caelisest.
Ctipicmnt videre , quae videtis . t.f.p. 357. -v. 23. t.f. /1.308. - v. 27. Vae vobis , hvpocritae , quia simi-
(^tiod anteia cecidic in sninis , hi sunc , qui. audiunt !cs facti estis sepulcvis d"r,!bacis .... Iritus vcro plc-
 ,, ,

•SACRAE S C R I P T V R A E. rir
m estis auaritia , et iniquitate . t. u p. 63. t. 6. t. 6. pp. < 99 . 6xx.et 617. - v. 20. Audi , Tsrae! , Do-
minus Dcus tuus vnus est t. b.
. 3. ji». tt t <
Cap. XKW.v. n. Erit enim tunc triuulatio magna, p. 78.
quilis non fnit ab initio . t. f. p. 301. -t/. 46. Beati LVCAS. Cap.l.v. jo. Maria , inuenisti qratiam
serui iili , quos , quum vencrit Dominus , inuenerit vi- ante conspectum Domini.... Hic
enim saluum iacict
gilantes . t.
6.f. 380. popnJum siuim a peccatis corum . t. <.p.
rol . c,. + g. .

Cap. XXV. v. 12. Amen dico vobis , ncscio vos . Quia respexit Dominus humilitatem ."

ancillae suae
t. 6.p. 247. -v. 33. Statuit ones ad dexterara t. r. . t. 1. p. 6<;. -v. 71. Memorari
testamenti sui sancti.
v. 323. -'-'. 34. Venite , benedicti patris mei , possi- t. 3. p. 331.
dete regnum t. 6. p. 6ir. - v. ;<\ Esuriui , et dcdi- Cap. II. -j: 14. Gloria in ercelsis
Dco , ct in
Stis mihi manducare. sitiui , ct dedistis mihi biberc.... ra pax hominibus bonae voluntatis
. t. 2. ;• f(l, et
Discedite a me qui maledicti in ignem acternum , t-
r-p. r;8.
praepararus est diabolo , et angelis eius . t. 6.p. ;•-. C.tp. IU. v. 8. Potcns
est Dcus de lapidibus istis
- v. 40. Quod fccistis vni ex minimis meis , mihi ie- suscitare hlios
Abrahae.f. j. . ^i. - v
cistis . t. 5. p. 272. - v. 41. Ite in igr.em acternum ,
f
cuns ad radicem arborum posita est
9 . Ecce se . .

t. t. ». <±6. .

quem pracparauir pater meus diabolo , tt angclis tins. -v. 17. Paleas autcm combufct igni inej
t.6.pp. iu- '98. fpo. et 613. - v. 43. Hospcs tui t. 6. r . 6i<r. - v. 23. et 38. Qi.i fait Hcli . . . Qui
6. p. 424. -<v. 46. Tunc ibunt hi
.
et susccpistis me . t. imc Dei. -. e.p.itj,
in ignem afternum t. 6. p. 613. .
C IV. v. 18. Enangelizare
; pauperibus misit me
Cap. XXVI. v. 2. SJtis quia post biduum pascha , et vocare annum Domini acccptum , ct diem propi-
fiet et tilius hominis tradetur vt crucifigatur . t. 6. t.at.oms f. p. K/6.407.-W. 24. Propheta nemo
, ,
t.
.

p. 3pf. - v. 4. Quia coiisiliimi fecemnt \t Icstim acceptns

morti tradercnt . t. f. p. 347. - v. 26.
,

Accepit Iesus noms

cst in patria sua
et tibi
t. ». p. . v
J4> q^, ;J
.
u . .

, ,
Iesu fili Dei ? venisti huc perdere nos
1 , St.ca 'cem , et bcnedicens dedit eis . t. 6. ante tempus t. 6. p. foR. .

v. 383. - v. 28. Sanguis hic , sanguis tcstamenti : hic Cap. VI. v. 22. Qmim exprobrauerint
vobis homi-
est sanguis mcus noui cestainenti qni pro nmltis cf- , nes , bcati eritis t. f. p. „6. . v . lf
Vae vobis , qui
.
.

fundettir . r. f . p. 403. - v. 30. Et hymno dicto , e>.ie- ndctis , quoniam flebitis t. 6.

p. 307. .

runt in montem Ollueti . t. z.p. f

fj).
C.y.Vir. -. 4 i. Diio debitores ....
foeneratori denarios
C.tp. XXVII. v. 9. Et acceperunt mercedem meam qmngentos, ct alter quinquaginta . t. < p. i
triginta argenteos qm> anprctiatus sum ab pretinra 45 .
.

, , C^p. IX. v. 62. Kcmo mittens

manum snam in
eis t. ;. p. 337. - v. 24. Innocens ego sum a sanguine
.
aratro ,
et respiciens retro , aptus est regno"Dci t 1
huius iu<t .r. -$.p. 338.- v. ir. Sanguis eius snpemos,
;

p. 7.
et supcr tilios nostros. 1 20. 2pf. 305. et
t. <-pp.
334. Cap. X. v. 18. Vidi satanam , sicut fulgnr, de cae-
e: r. 6. pp. 41. - v. 28. - v. 44. Latroncs, qui crucirixi lo cadentem. t.6.p.y 9 * - v . 30. Hon
erant cum eo , improperabant ci r. -. •. 57. .
scendcbat ab Icrusalcm in lerico '<
. t. 4. p. 10 .
Cjp. XXVIII. v. 13. Vencrunt dis^ipuli eius , ct C.rp. XI. v. Domine, doce
1. nos orarc. .'. 6. p. 370.
abstulerunt euni . t. f . p. <:<;. - v. 19. Ite, docetc o- -•-•.
:o. In diqito Dci eiicio daeraonia t.
;.;•. 300. .

nmcs gentcs , baptizantes cos in nomine Patris , ct - v. 23. Qui tnecnm non congregat spar»it. t. »', ,

Eilii , ct Spintus sancti . t. : . r. if^. et r. (. pp. 106. //.346. et t. f. r »87.

. - v. dictus vcnter
$66. et 46S. - ibid. Itc , docete omncs centts t. 6. qui tc portauit
.
, tt \bcra , quae suxisti . t. <.
f.
ja.-v. 10. Ecc -ur. soj raque ad con- / ;<-6. - v. 41. Datc dcemosynam , et ec<
sumationtm seculi . t. 1. /. <
9 et. t. 6. p. i<;. munda sunt vobis . *. t.p. 67.
MARCVS . Cap. I. v. 11. Tu es filius meus dilcccus C.ap. XII. v. 10. Stulte, hac noctc aufcrunt animam
t. >.p. 308. tuam abs te quac parasti ctiius erunt :
? t. r. p. ,

Cv: III. v. 20. Qui autem blasphemauerit in Spiri- -v. 40. Itaquc et vos estote parati
, quia
Sanctum , non habct r< m scd qua liora Elius homtnis venturus cst t. 6. .

reus crit aetcrni dclicti . t. 6.p. 61 <. -'-- Seruus sciens voluntatcm Domini sui,c
Cap. V. v. o. Legio mihi nomen est, quia multi stt- faciens digne plagis vapuiabtt multis
, . ,
; ,.
n»is . t. 6. p. 601. - 49- I.ncm vcni mittere
in terram t. ;,
f.pp. .

. VII. v. 30. Et inuenit eam iacentem in lecto. 387. 493. - v . f :. Duo in tres diuidentur t. r. . j..
t. 4. /'. f2 0. - v. <;. aduersus matrem suam
Iii'.i t. <. .
.'•.

C.tp. \ III. v. ;•»• ^ ;

qtitl vult post mc venirc , ab- - ib. I ilius diuisus tst aducrsns patrcm
suum . t. r,
1 11 , ct tollat cruccm su.im , u scqua- p. 14«'.. - ib. Nurus aducrsus socrum
suam .

Hir m( ' < p- * 9 6. /•• 14*""

C.tp. X. v. 38. Poteritis blbere caJiccm , qucm \HI. v. 19. Semlnauii in 1
„ $ ;.
bibitunis sum 1 et Kiptismo , quo cgo bapii/ji , |,.i- napis . t. <.p. 140. - ib. Homo , qui seminauic
. .-. r.
ptiiari ? t. C.p. $66. /. i.jo.
C.ip. Xil. v. 2f. Et trunt , sicnt angeli in caclo . C*p. \\\. r. »6*. P»W, matrlque, frattibus , sc
J 1 1 i
 f\6 I N D E X L O C O R' V M
bus , vxoribtu , filiis , doroibus , agris , et cunctis , quac ille scripsit . t. f.p. <6o.
possijet, renunciare valcbit.f. i. p. <<. me non quia vidistis si*
Caj>. VI. v. 26". Qtiaeritis ,

C.y. XVI. v. 4. Remotus a villicatione . t. <.p. 147. gna sed quia manducastis de panibus t. 6. p. 193.
, .

-v. 9. Rctipi in aeterna tabernacula t. <. p. 147. . -v. 32. Nemo ascendit in caclum nist qui descendic ,

- 19. Diucs , qui induebatur purpura , ct bysso . t. 5. de caelo, hominis. f. i.p. <;; 1. - v. < t. Ego sum
filius

p. 147. - 14. Qtiia valde crucior in hac rlamma. t. 6. panis vitms de caelo descendi . f. 6. p. 383.
, qui
p. 61 ^. -v 16. Chaos magnum. t. *.p. 1 19. - v. <$, Nisi comcdericis camem filii hominis , et bi«-
Wlif. v. 8. Putasne , vcnicns filius hominis , beritis eius sanguinem , non habcbitis vitam in vobis.
f
inueniet fidem supcr terram . t. <:. p. i<58. t. 6. p. ; 85;. - v. 56. Qui manducauerit carnem meam
,

C*g. XXI. v. 2 3.Vac praegnantibus , ct nutrienti- et biberit sanguinem meum , in me manc5,et ego irt

bus . t. 6- p. 447. eo f. 6. p.
. iii. - v. 71. Duodecim vos clegi , sed
Cnp.-XXUT. v. 2 1. Cnicifigc , crucifigc. <.p. 548»
t. vnus cx vobis diabolus est.t.6.p. 172.
4. Mcmor misericordjac suae dixit : Pater ignos^e , Cap. VII. v. 37. Ego snni lons aquae viuae : siquis
lis , quia ncsciunt , quij faciunt t. 6. p. (0. . - v. 43. sitit , veniat , tt bibat . t. <. p. 310. f. 6. p. iof.
Amcn dicp tibi , hodic mecum eris in paradiso . t. <. - v. 38. Siijuis sittt , vcniat ad uie, et bibat . Qtii cre-
p. 8.). et t. 6. p. <<)<. 616. ditin me , flumina aquae vitiae fluent dc vcntre eius .
C.ip. XXIV. 'j. 49. Vos autem sedete iu ciuitate . Hoc autem dicebat de spiritu , quern acccpturi eranS
t. 4. /'. *:o. - v. fo. Et produxit eos trans Betha- credeates iu eum . f. 3.;'. 310.
niam , ct cleuauit manus stias , ct benedixit cis.... C.tp. VIII. v. i<. Ego principium
, qui cc loquor vo»

Et ipsi rcuersi suat in Ierusalem cmn gaudio ma- bis . f. <. p. z6i. - v. 44. Qtioniam ipse diabolus ab-
gHo . t. 6. !<. 4:0. inicio mcndax est , et in veritate non scetic f. 6- .

K) VNN I. v. 9. Erat lux vcra ,

quae illu- p. <;94. - v. y<5. Abraham quaesitiit diem uieum vide-
minac omncm homineui venieosem in Lwmc mundum re , vidit , et qauistis est . f. <.p. 303. -v. <7. Qtiin-
t.6.]..;z~. - v. 10. Et miindns pcr tum factus cst.f. 4,. quaginta anuos nondum habcs , ct Abraham nosti ?

p. 106. -%t/. 14. Verbum caro Lactura est.... t vidimus ' f. < /'. c
44 .

gloriain tius, gloriam quasi vnigeaiti a Patre t.6.p.i<?. Cap. IX. v. 4. Me oportct operari opera eins , qui
-v. 16. K 1 b.ipti/.) in aqua , lnedius autem mc misit , doncc dies est , venict autem nox , quando
vestrum stetic, quera vos ncscicis , ipse baptizabit vos ncmo potest operari . f. 6. p. 210. - y. 39. Vu qui noa
in Spiritu sancto , cc igni . t. 6. p. +6< - v 27. Cuius vident videaat et qui vident caeci fiant . t.
. . , , ,
f„
non sum dignus soluere corri!>iam calccatnenti . t. <. ] 572.
p. 363. - v. 19. Eecc agnus Dei , ecce qui tollit pcc- '
X. v. 1. Qtti non intrat per ostium in ouile
'.

cata mundi . t. <.p. 370. tt 41 1. - v. 33. Stiper quem ouiurn,sed ascendit aliundc , ille fur cst , ec Jatro. f. 4,
vidcris Spiri tini destendcntem , :icut columbam , p. <:o. - v. 8. Omncs, qtiotquot ante mc venerunt,
hic est filius ineus . t. <. p. 411. ibid. Super quem furts sunt , ct iatroncs . f. 3. p. *i 3. - v. 17. et iS.
viaeris Spirituin descendeatem , et maoentem super Potcstatem habeo poueadi animam meam , et ncrao
eum , hic cst qui baptizat in Spiritu sancto : et ego
, eani tollit a me , sed ego pono cam t. . 2. p. 5:3 1.
vidi , et testimonium perhibui : quia h"c cst filius Dei . f. 4. p. 97. ct 349. - v. 12. lacta sunt
1. t. <./'.
t. 6. p. 464. - v. 47. Eclc \ tre Israelita , in quo dolus autcin encacnia Ierosolymis. f. 6. p. 404. -v. ^o.Ilgo,
on cst . t. 6. p. 429. ct Pater vnum sumus . f. 2. p. 528. et t. 3. p. 377^
Cap.v.19. Soluite hoc tcmplum , et in triduosus-
IT. Cap. XII. t/. 13. Osanna bencdictus , qui venit in
citabo illud . t. <.p. 349.- v, 10 Quadragiota , ct . nomine Domini , rcx Israel . f. 3.;/. 277. ef f. £.
sex annis aedtficatum cst templum t. <. p. 245-. . 594-
P-
Cap. III. v. 3. Amen dico tibi , nisi quis renatus Cap. XIII. v. 1. Qtitim vidissct Icsus , quia venit
nierit cx aqua , et Spiritu sancto , non potcst intrare hora , vt transirct de hoc mundo ad Patrem . t. <f.
in regniim DA . t. 6. pp. 467. et 6n.-v. 14. Sicut /<. 399. -v. <. Practinctus linteo , lauit pedes discipu-
exaltauit Moyses serpentem in dcserto , ita oponet loiuni suorum f. 3./1. 490. - v. 3?. . In hoc cogno-
exakari hlitim hominis . t. 4. p. <zz. et t. <. v. ^66. sccnt omnes,quia mci estis discipuli , si dilectiontrn
*t 4-73-- «•*• 18. Qjii non crcdit in filium , iam indi- inter vos habuerttis . f. 6. p. 294.
catus cst t. 6. p. 611. - v. 29. Qtii habet spon-
. Cap. XIV. v. 6. Ego sum via, et veritas . f.
f.
sam sponsus cst . t. j. p. J04.
,
p. 139. 3cj<;. - v. 16. Rogabq Patrem , et alitun Para-
Cap. IV. v. 14. Fons aquae salientis in vitam acter- ck-tttm dabit vobis . f. ;. p. 303. - v. 27. Pacem
nam , quaui qui biberit , non sititt in aetcrmim . t. <. nieain relinquo vobis . f. <. p. y-3 7 . - v. 28. Pater nia»
ior me est . t. 2. p. <;2 8. f. 3. p. $o<.
Cap. V. v. 24. Spiritus est Deus Cap. XV. v. <. Ego sum vitis vcra.f. < p. 3J0. et
. t. 3. pp. 308. .

tt i<<. - v. 43. fcgo vcni ii) nomine patris yoo. - v. 20. Si me persecuti sunt , et vos perscquen-
mei , ct non recepistis me , alius veniet in nomine tur . f. <;./>. J21.
suo , et recipietls ctim 46. . t. 6. p. 80. - v. Si credc- XVI. v. 7. Nisi ego abiero
C.:p. Paracletus non ,

jetis M jpi , cnderctis lorsitaa ct mihi , de m: cuim vcuict ad vos f. <. p. 79. -v. 11. et 13. Multa .
 . . ,

SACRAE SC R I P T V R A E.
' :7

adhuc habeo , quae vobis loquar sed non potestis illa , C*p. XVI. v.if. Paulus , et Silas orantes. t.6. p.380.
modo audire . Veniet aucem Spiritus vcritatis qui a ,
Cap. XIX. v. 1. Factum est, dum Apollo esset Co-
Patre procedit meo accipiet , ille vobis indica-
, et de rinthi , vt Paulus , peragratis superioribus partibus,

bit omnia 505. et t. <r. p. 487. - V. 15. Et

. t. 3. p. veniret Ephesum .... Tunc imponebant illis manus , ct

quae ventura sunt , annuneiabic vobis . f. 3. />. 307. accipiebant Spiritum sanctum 6.p. 469. -v. 4. Io- . t.

- v. 2S. E;o a Patre exiui , et veni in hunc mun- annes baptismo pocnitentiae bapcizauit populum.M».
dum t. 3. p. 503. et t. 5/. 171.
. p. 461.
Cap. XVil. v. 7. Omnia quae habet Pater , mea ,
Cap. XX. v. iS. Videte gregem , in quo vos Spirirus
p. 416. Era
-

sunc.f. i. p. f }i. - v. 11. Vt sint vr.uin sicut et nos , sanctus episcopos ordinauit t. 6. .

vnum sumus . t. 6. p. i<:. cor vnum

anima vna. t. 6.p. 3 17-
, et

Cap. XIX. v. 6. Crucirige , crucifige . t. 6. p. 4°. Cap. XXTI. v. j. Natus Tarso Ciliciae . t. 4. p. ior.
- 13. Si huoc dimtttis , non es amicus Caesaris . t. r. PAVLI EPISTOLA AD ROMANOS. C.»/>. i.v.3.
p. 548. - v. i<. Tolle, tolle, crucifige . Nos non ha- Ex seminc Dauid secundum carncm t. <. p. z6$. .

bemus regem,nisi Caesarem . t. < . p. 336". t. 6.p.96. - v. 8. Gratias ago Dco meo pro oinnibus vobis ,

- v. 21.N0I1 scribere , rex iudeorum , sed quia ipse quia fidcs vestra annunciatur in vniucrso mundo. t. 3.
dixit , rex sum iudaeorum Qtiod scripsi , scripsi . t. 6.
. p.\46.- v.2 1. et 22.Qiioniam cognoscentes Dcum , noa
p. 49. - v. 24. Non scindamus eam , sed mi.tamus sicufD.a um glorificanerunt , aut gratias egcrunt , sei
sorrem , cuius sit . t. 6. p. 47. -v. 50. Lt inclinato cuanucrunt in cogitationibus , et obscuratuin est insi-
capite emisit spiritum t. 4. p. 2. - v. 7,6. Os cius non piens cor e rum.f. r./'. 3S7.
commimuris . t. <]. 570. Cap. II. v. 6- Sccundum quod quis opcratus fueric,
Cap. XX. v. <. Et vidit linteamina sola posita , et ita recipict . t. f.r. T47.
abiit, et sccunim'rans,quod Eactum fucrat t.6.f. 6 to. . Cap. III. v. :f. Quem propo<uic Deus propitiatio-
-v. 17. Vade ad .'racres meos , et dic eis : ascendo nem pcr fidem in sanguine ipsius t. t.p. ^4. .

ad patrem nieum , et ad patrcm vcstrum , Deum C.ip. IV. v. --. et 3. Abraham pacer noscer ex opc-
mcum , et Dcum vcstrum t.j. /•.420. -v.n. et 23. Sic- ribus iustificatus est: credidit Deo, et reputatum l:: .i
ut misit me Pater , et ego mitto vos . Accipite Spi- ad iustitiam t. s. p. 107. .

ritum sanctum , quorum rcrnisericis pcccata, remittun- Cap. V. v. y. Charitas Dei ditlusa esc in cordibus no-
ttir eis , et quorum retinueritis , retenta sunt . t. 6. stris per Spiritum sanctum , qui datus est nobis .*.• .

p. 4<?S. Z46.et 287.--.'. 10. Si enim quuum tnimici essemus

Caf. XXI. v. 16. Simon Ioannis , diligis me ? t. 3. reconciliati sumus Deo per mortcm filii eius . t.i.p.

/• ^ r -
<; t.-v. 14- Adam , qui esc forma tururi t.<.p.i76. .

ACTA APOSTOLOR\M . Caf. I. v. n. Sic ve- C.\[. VIT. v. 1. Vidna libcrata a legc viri. t.f.p. .-
:.

niet , qiiemadiiiudum \idistis cum cuntcm incaclam. - v.i i.Video aliam Icgcm in membris meis^K^ugnantera
/. 6- p. 401. legi mentis meae , et captiuum me ducenttm u

Caf. IV. v. 27. Collccti sunt civm in hac ciuitate, peccati . t. <.p. 438. - -j.24. Qitis me libcrabit di
aduersus sancium filium tuum , qaem vnxtsti t. 3. . pore mort's hnius ? t. <.p. <<6-
p. ;oo. - v. 32. Erant il!i omnia communia , ct dis- Cmp. VIII. v. 9. Qui autcm spirimm Christi non
tribitcbatur vnicuique , pront opus irat . t. 6- p. <4i. habcc, h'c non c<t eitis f. J.p. 307. - ••- i>-. I- .

7. Conuocantes ttaque duo- clamamus Abba patcr t. 3. /•. 344. - il>. Non enim
, , .

decim Apostoli multitudrnem discipulorum dhcerunr .... acccpistis spiritum scruir. cis iterum in timore , sed
Et verbum Dei crescebat et iiiultipHcabaiurnume- , stis spiritum adoptionh -'• t>. /•. 20:. -v. t8.Non
:

ms crcdentium . f» t». p. 417. sunt condi^nae passiones huius tcmporis ad iuturain

qttac reudabitur in nobis '. 6. p. 481 -v.^i ».
.
Cnp. VIJ. -.. <:.,: < ;. I'.i;rt.s vestri , quenr prophe- gloriam ,

tarnm non sunt pcrscuti qu? praennnciabant d , qtiativlo ip •.! c: (..irura liberabimr a scruitute corru-

ucntu iusti cuhis vos nunc hoinicidac , ec prodito-

, ptiouis in libertatem gloriae filiornm Dei.r.6./'. fo*.
rcs raistis '.
t. 1. r. (t. - 2.Qtion'am omnis crcatura congemiscit , et dokt
2

C.tf. IX. v. 4. Saule , Saule , quid mc persequcris «que adhuc.f. 6. p. <9i.-v. :p. Vt sit ipse primo-
/. j33.-v.3tf.Si
3./'. fuerit n operibus bonis
:
tc- , genitus m multis tratribus . .-. -. /•• So.-v. 30. (

stimonlum liabcrs . . . . Si omne opus bonum subse- enim praedestinauic, illos ct vocauic , illos ci in

cuta cst . t. 6.p. 4< 1. cauit , iKos ec glorificauii . f. f.p. 33*. - v, ;- Qi"
Ctp. X.v. ij.Macta, ct manduca .t.t.p.i, 87. filio sno non pepercit , sed pro omnibus nol s tia- :

c»y. XII. v. 1?. N):> est Petrus scd angelus cius , iilum.r. f.f». 4ir.-v.i 3 Qs cctuabit aduc»
t*\. . t. C /•. 1 ;S. jus electos IX . 1 Deusne , «jui iu tificai i t.6.p.
Cap. \III. v. ite mihi Barnab.im ct Sau- , Ca;\ IX. V. 3. O 1 es»( .1 ^

hun ad opiu, ad quod elegi eoi r ;./•.; ;<•. . Eratribui meii . ooi suut cognarj n
c.tp. XIV. v. 1 1. Oportcti nos pcr multas (ribulatio- dam carnem r au) sutM hraeKcae.t. 3. p. 444. - v. f>
ts intrare in regnurn D.i . t. 6. p. 4R 1. Qm>i 1 :>tu<. sccundur.i
c»p. XV. v. p. liic pufificaoa corda conun . t. (. ncm , qui ' . • " 1 1 I ' •!• I'. le 'vtus i:i

f.
08. U . t. < P. ji, - Vt 13. Li^Jo dilezi , Lsau autiw o-
 ,, . ,.

TiS I N D E X L O C O R V M
dio habtti . t. f.p. 102. - v. 10. NumquU dicic h - nindamentum posui t. 4.^.429. -w.i/.Templum enim
mentum ei , qui se hngit , quare me sic fecisti \ D^i sanctum est , quod escis vos.f. <.p. y31.ec y 3 8.
t. 4. /• 496. - v. 27. Sic ergo, et in hoc tcmporc re- C.ip. V. v. <. Tradere huiusmodi satanae in intcri-
liquiae sacundurn tlectionem gratiac saluae sunt . f. <. tum carnis , vt spiritus saluus sit.f. 6.p. 274. -v. 7.
V- <°» Pascha nostrum iam immolatus est Ciiristus f. 6. .

Cap. X. v. io. Corde creditnr ad iusticiam , orc au- p. 113.

tem confessio fit ad salutcm . t. <.p. 474. -v. 14. Quo- Cap. VI. v. 1 1. Iam abluti escis sanguine Chrisci , et
modo inuocabunt , in quem non crediderunt ? Aut passione eius . t. <. p. 446. -v. 13.DCUS autem et
quomodo credent ei , quem non audicrunt ? t. <. hunc , et hanc destruet . t. 6.p. z< 1. 41 2.

p. 105. Propter fornicationem vnusquisque

C.tp. VII. v. i.
Cap. X7. v. 1:. Plenitudo gentium . t. <. p. 5-18. suam vxorem habeat t. 6. p. 240. - v. <. Abstinete vos .

- v. z<. Caecitas ex partc in Isracl facca est . t. <. ad tempus , vt vacetis orationi , et icerum reuertimi-
p. 3 1 *. ni in idipsum f. 6.p. 45" 4. - v. 10. Praccipio non cgo,
.

C.y. XIII. V. 1. Noi est potestas , nisi a Deo . t. C. sed Dominus vxorem a viro non discedcre t.6. p-4$6.
, .

p. 340. - v. 10. Plenitudo cnim iegis charicas csc . -v. z<. vsque ad 28. De Vir^inibus auceni prat^c-
t. <. p. 177. -i'i. Plcnitudo legis dilcctio . t. 2. p. 348. ptum Domini non habco , sed consilium do . Si . . .

- v. i^.Carnis curam ne fecericis in dcsideriis . t. 6. acceperis vxorein non pcccarti si nupscrit virgo , non , :

r- m- , peccauit t. 6. p. 447. - v. 20. Tcmpus iam in coliccco

.

. XIV. v. 21. Bonum cst non manducarc car- est ; restat, vt qui vxores habcnt camquam non ha- ,

ncm non bibere vinum Qui infirmus csc , olera

, cc . bentes sint f. 6. p. 447. - v. 3 1. Praeterit enim figura
.

manduccr t. 6. p. 41 2. - v. 13. Omne cnim quod non

.
, huius muridi t. <. p. 4JI. -v. 32. et 33. Volo auccni
. ,

est ex fidc peccacum tst. t. 6. p. 111. , vos sinc solicicudine esse....Qiii autem cuni vxore
C.y.XV. T.17. Nam si in spiritualibus participes facti est solicitus est, quae snnt nnindi
, quomodo placeat ,

sunt gentiles , dcbcnt et in carnalibus ministrare eis. vxori t. 6. p. 449. -v. 33. Qiii autem cum vxore est,
.

t. <. p. 264. cogitat quae mundi sunt f. 6.p. 249. - ib. Qiii .m-
, .

AD COIUNTHIOS Cap.1. v. 13. Numquid Pau- I. tem cum vxorc est cogitat quae sunt mundi Pro- , ,
.

lus pro vobis cruciiixus cst ? auc in nominc Pauli ba- pter fornicationem vnusquisque suam vxorem habeac
cstis '.
t. <.p. 46S. - -. 20. Nonne stultam fecic t. <.p. 469- f.c5./'.249-
Dcus sapientiam huius mundi . t. 6. p. 297. - v. 22. Cap. VIII. v. 1. et 7. Si quis autem vobis dixeri:
Vsque ad z<. ludaci signa pecunc , ct gracci sapicntiam hoc csc immolatum idolis , nolite manducarc t. <. .

quacrunt Et qttod infirmum est Dei , fortius cst p. 416. - v. 6. Nobis autem vnus Deus . f. 3./). 312.
hominibus t. <. ;. ci:. - ib. iv. Quod stllltum cst
. f. <.p. 78.
Dii sapientius cst quam homincs, ct qu,.J inlirmum
, , C.'p. IX. v. 9. Non alligabis os boui trituranti. f. <.

csc Dci , fortiu' qoam homines t. <. p. 295. • t , . p. 46?. - v. 11. Si nos vobis spiritnalia scminaui-
- 2-. iudaeis quidcm scandalum t. j.n. ^04. - v. 27. . nius , m.agnum est , vt carnalia vestra metamus ? f. <.

seq. Jnfirma mundi elegit Dcus , vt confunderet for-

p. 464. - 24. Omncs quidem currunt , sed vnus acci-
tcs .Vtnon glorietur omnis caro coram illo.f. 6.
. . . pit palmam . t. <. p. <<i. - ib. Sic currite , vt com-
p. C2<j. - ib. Nam quae stulta sunt mundi clcgit Dc- , prchendatis . t. 4. p. no. - v. 27. Ne si forte aliis
us , vt confundat sapientes.f. <.p. 76<. <<6. praedicaret, reprobus efficerctur t. 1. p. 470. .

C.tp. JI. v. 8. Si enim cornouJssent , numquam Domi- Cap. X.v. 1. et 2. Noio vos ignorare fratres , , quo
num gloriae crucifixissent . f. 2./?. jof. et t.<.p.<zi. niam Patres nostri omnes sub nubc fuerunt, ct omnes
- v. Qiiod oculns non vidit ,
p. nec auris audiuit mare transierunt , ct omnes inMoyse baptizati sunt in
ncc cor hominis asccndit , quae pracparauit Dcus
in nube et in mari ,t.t.p.<<6. - v. 4. Petra autem erat
,

diligentibus se f. 6. p. 617. - v. 10. Nol >is autem re- .

Ch ;
'.;us . t.<. p.4<z. - v.6\Omnia hacc in figura con-
uelauit Dcus pcr spiritum suum , quia spiriras omnia tingebant illis . f. <. p. <<z.
sciutatur , et ca , quac sunt alta Dci . t. <. p. 400. Cap. XI. v. 1. Imitatorcs mei estote , sicut et ego
- v. 13. Loquimur non in doctis humanae sapientiae Christi . t. 2. p. 479. - v. 3. Caput Christi Dcus . t.6»
verbis , scd in doctrina , spiritus, et virtute. t.<.p.$6\. p. i<i. - v. 14. Vir quippe , si comam nucriat, igno-
-v. 16. Qnis enhn cognouit sensum Domini , atic quis minia esc illi . t. 6. p. 443. • v. 2S. Probet sc homo,
consiliarios cius fuit? f. 6-p. 120. cc sic dc pane illo edat , et de calicc bibat f. 6. .

Cap. III. v. 1. et 2. Non potui vobis loqui , quasi pag. 177.

spiritualibus , scd quasi carnalibus : tamquam panmlis Cap.XU. v. 2. Quoniam quum gcntes essctis . f.3.
in Christo Jac vobis potum dcdi , non escam t. 6. . p. 3 7<. - v. 4. seqq. Ditiisiones donationum sunt
{>. 350.-»;. 2. Lac vobis potnr.i dedi , non cscam : idem autem spiritus, cc diuisiones opcr.i ionum sunt,
-

nondum cnim potcratis , scd nec adhuc qu ;

dem pot- idem vero Dcus f. f.p.78. - v. 11. Diuisa charisma- .

estis . f. 505. - v. 7. Ncquc , qui plantac, est ali-

c. p. ta ct dona Spiritus Sancti gratia distributa . t. <.
,

quid , neque qui rigat , scd qui increnicntum dat p. 442. - ib. Haec autem omnia operatur vnus at« ,

Deus . f. 3. p. 286. -t>. 10. Quasi sapicns architcctiis que idem spiritus , diuidens singulis , prouc vult .
 ,, ,.,
.

SACRAE SC R I P T V R A E. r'J
t-?. p. 309. 29. - v. Numquid omnes habent dona- gaudium , pax , longanimitas , bonitas , mansuetudo ,

tiones sanationum ? t. 6. p. 443. continentia , castitas . t. <.p. 272.

Cap. XUI. u. 1. Silinguis hominum loquar , et ange- AD EPHESIOS . Cap. II. 1». 8. Gratia cnim Da
- v. 8. Siue linguae cessabunt saluati estis per ridem t. j. p. y 3 - v. 14. Ipse esc
lorum . t. 3. p. 509. . .
5; .

t. ?. n. 509.- "y- 11. Nunc videmus per speculum pax nostra , qui fecit vtraque vnuni .t. i.p. jS.-v. 17.
in aenigmate , tunc autcm iacic ad faciem . f. f. Euangelizauit pacem his , qui longe , ec pacem "his
qui prope , t. 6.p. 6i. - v. 19. Non estis peregrini ,
P»S- 199-
Cap. XIV. v. if. Psallam spiritu , psallam et lnen- et hospitcs , sed cstis ciues Sanctorum , ct domestici
t? . t. 6. p. 187. - v. zi. Linguae in signum sunt Dei acdificati super fundamcntum apostalorum ct
, ,

non fidclibus , sid infidelibus . t. 6. p. 180. Prophetarum t. j.p. 294. -v.:i. Supra omnem prin- .

C.iv. XV. v. 9. Ego sum minimus apostolorum cipatum, et potestatem, et virtutem , ct dominacionera .

omnium . t. 6. p . 335". . v. 42. et ier\l- Hoc corpus t. 6.pag. f 85-.

seminatur in corruptione , surget in incorruptione Cap. III. v. 8. Ego enira sum nouissimus Aposto-
.. . . Et mortale hoc inducre immortalitatem . t. 6. lorum .... mihi minimo omnium Sanctorum t. 3. .

p. 610. - v. 73. Duni corruptibile hoc induerit in-

corruptionem . 6. p. 183. Cap. TV. v. 3. Studentes seruare vnicatem spiri-

Cap. XVI. v. 13. Scacc in fide . t. 4. p. fio. tus in vinculo pacis . t. j. p. 288. - w. S. Ascon-
AD CORINTHIOS II Cj/>. II. v. 14. Deo au- dcns in atcuni , captiuam duxic captinitatem t. <. .

tem gratias tjut triumphac nos in Christo Iesu

, cc , p. 349. -v. 3: Et ciamor aufcratur a vobis cum
odorem iusticiae suae manifestat per nos in omni malicia . t. 6. p. 220.
loco. t. f.p. 40;. Cap.V.v.8. Fuiscis aliquando tenebrae, nn:i:
Cxp. III. v. 3. Non in tabulis lapideis , scd in ta- tem lux in Domino j.p. 261. - v. 19. Impjemini
. t.

bulis cordis carualibus J.p. 38;. - v. f. Non su- . t. spiritu , loquenics vos in psalmis , cc hrmnis et ,

mus sulHcientes cogitare aliquid ex nobis quasi ex ,

c.mtic :
i.p.<j$. t. 6. p. 287.- v. 27.
';
spiiitualibus . t.

nobis , sed sufruiencia noscra cx Deo est . t. f. Vc cxhiberec sibi gloriosam ecclesi im , non habentem
p. 101. - v. itf.Quum transieritis ad Christum , aufe- maculam , aut rugam . t. <. p. 404. v. 32. Sacr;i
retur vclamen t. 6. p. 417. . tum hoc majnum est , ego autem dico , in Christo
Cap. IV. v. 7. Habemus thesaurum istum in vasis et in ecclesia . t . f. p. 271.
fictilibus . t. 6. p. 197. Cap. VI. v. : 2. Non esc nobis colluctatii
r
. V. v, 17. Siqua in Christo noua crcatura sus carnem , ec sanguineru , - i\i aduersus princ
vetera transierunt ecce facta sunt noua f. ;. /'. 2 39.
, . ec potestates huius aeris , aducrsus mual;
t. r.p. 104. - v. 11. Quia quum peccatura non cenebrarum harum . t.6.p. -'•-•• if. Calceaci pc-
ipse pro nobis peccatura factu, est
. t. 6. . des in praeparationcm euangclii pacis .r. 3./?. 323.
p. JO. et t. j.p. 468.
Cap. VI. v. z. Quia ecce nunc tcrapus acccptabi- AD PHILIPPENSES.C.ir.T. v. iS. Siue clccasi. ,

le~, ecce nunc dies salutis t. 6- p. 199. - v. ii.Cor. siue vericace Christus annunciatUr , ec in hoc gau-
nostrum dilatatum est . t. j.p.iij. dco , s;d ec gaudebo . t. f. p. 327.
Cap.VUl.v. 9. Quum c set diues . pauper factus C.j;.'. JJ. v. 6. ft ttqq. Qiii quum iu fbrma D^i
esc , vt illius ini>pi.i nos d t. 1.», 518.
. essec , rapinam arbii
11011 esse se
Cap. IX. : 7. HUa .1 dii:_; :
t Dcus 'i .... Vc homo humiliau crtis

UJ.p. 4io.rt f4». t.6.pp. 3f8. rt 5 r 5- obed aJ mortcm , uiortem auteni crucis
C<»/'. XI. i>. 1. Despondi cnim vos vni viro \ t. z.p. «-28. 5-30. t. $-./;. 271. t. 6. /'. 14.
gincm castam exhibcce Christo t. J.p. 421. - 1/. :. . C n . rV. -
i
(j : '- ,
:

: I
I
J !
-'w
Metuo , ne sicut serpens Euani seduxit ascutia sua, - v. 7. Pa\ l).i , *quae exuperat omnern scnsum
sic sensus vestri corrumpantur t. <. p. 173.- «. 20- . >. et t. 6. 1 20.
i>.

enim iquis vns acc j'it f. 4. r. 98. ,\ r.

1
:
. AD COLO -N IES . Cap. I. v. t6. S mi ,

.--_'. 19. Quis iurirmacur, ct nor? incipatus . iiue P01 - 1-

Qiiis scandalizatur , et ego non tei.r. 6. p. fSf. - w. 17.

C.i/ . Xll its satanac, qui phi- rae > ite omncs , et •
.it .

nt . t. i.p.6f. t. :.p. c 4 . t. j.p.jj6.t, 6.p.i6j- 2 7 4- t. 2./I. f 28. - v. 18. I

•
>8. f. l.p. f 28.
Cap.XEU, v. :. An experimentum quaeritur tius ,
. III. •:. f . M irtlHt 11 :: IT : I
i . qUM
qui in me loquittir ? Christus non infirmatur , tunt
cru in- bra vestra . quac mnt .

iuit ( ite Dei . t. t.p.j ;o. Immunditia n , Imui lam . > un ,

. AD GALATAS. Cj»ap. II v. 9. Dextr: et .1 laritiam ,

. .
<-.

rnnt mihi , ct Barnabac sociitatis . t. 4. p. 12.

1

Csp.V.v, 22. Fructu* autcm iplricui :s, AD 1 -

f.
U. v. 7. Factl
 - ,

,io I ND E X L O C O R V M
s»imus partwli in mcJio vesrrum , tamquam si nu- Cap. VI. v. 8. Habenres .... contenti estote . t.t.p.et,
trix foueat pullos suos . t. 6. p. fz6. - v. o. Qiti vohmt diuites , fieri incidunt in tentatio-
Cap. V. v. *. Qiiia dies Domini , sicut fur , ita ncm , et in Janquetim diaboli , et desideria multa , et /
in r.occe vcnict j.p. 5^+. - 12. Fratres , rjjamus
. t. nociua , quae imraergunt homines in interitum , et
vos , vt cognoscatis cos , qui in vobis laborant , et perditionem t. 7. p. z\6.-v. 10. Radix omnium ma-
praesunt vobis in Domino . t. f. p. z6\. - v. 17. loriim cupiditas est : quam quidani appetentes , erra-
Orate sinc intcrmissione . t. 3. p. 289. et fff. t. <. p. uerunt a tide t. i.p. 771. t. 6. p. z^.-v. \6. Qui so-
AD THESSALONICENScS II. Cap.W.v.^. Qui ad- lus habet immortalitatem . t. -i.p. z$6.
nersatur , et extoilitur supra omne , quod dicitur AD TIMOTHEVM II. Cap. II. v. z. Haec commen-

Deus , aut quod colitur . t. 6. p. 136". -v. 10. Quo- da homiuibus fideiibus , qui idonei sunt et alios do-
niara chariritem veritatis Dei non receperunt , vt cere. t. 6. p.
33 1. - v. 3. Nento militans Dco , impli-
salui Gerent , iramisit illis Deus spirituni erroris . t. 6. cat se negotiis sectilaribus , vt ei placeat , cui se pro-
pag.ziy. bauit . t. 5. p. 469. - v. 24. Seriuim Domini non opor-
Cap. III. v. 8. Nequs panem gratis lmnJueauimus , tet Jitigare , sed raansuctiim esse ad onines , docibi-
sed in labore , et fatigatione nocte , et die operautes . lein , patientem , cuni modcstia corripientcm cos , qui
Qui non vult labora.e uon mandiuet t. 6. p. fjo. , . rcsistunt veritati T.p. 113.
. t.

-v. 11. Operantes siram panem manducent Sed Cap. III. v. 8. Ianncs , et Mambres restkcrunt Moy-
in labore , et facigacione dic , ac nocte operantes si , et iii rcsiscunt vericati ; homiues mente corrupti ,
ncqucm vestrum grauaremus . t. 6. p. yji. 536". reprobi circa hdcm , sed vitranon proticient . De-
AD TTMOTHEVM I. C.y. I.v. 8. Boua cst enim mentia eorum manitesta erit oinnibus , sicut et illo-

lex , s ;
quis ea Icgitime vcatur . t. j. p. 507. ruin fuic . t. %.p. 36^. - v. 12. Omnes euim , qui in
C >/•. II. v. 1. Obsecro igicur primum omnium fie- Christo volunt pie viuere ,
pcrsecutionem patiuntur.
xi obsccrationes , postulationes , gratiarum actiones pro t. ].p. J2I.
omnibus horainibus , pro icgibus , et pro omnibus , Cap. IV. v. 2. Obsecra in omni patientia , et do-
qui in sublimitate sunt.f. x.p. y yo. v. i.Voloergo, ctrina 7.». 213. - v. 3. Prurientes auribus , a ve-
(.

primo oranium ticri deprecationes , adorationcs.... Qui ritate auditum auertent, ad fabuias autem comierten-
omnes horaincs vult saluos fieri , et ad aguitionem tur . t. z. p. <;z6.
veritatis venire . t. <.p. 5/40. -v. 5.H0C cn'in bonum , AD TITVM vique ad 7. Huius rei . Cap. I. v. 5.
et acceptu n est corara Saluatore nostro Dco qui ,
gratia reliqui te Cretae , quae desunt , corri- , vt ea
omncs homines vult saluos tieii , et ad agnitionem gas.... Oportet cnim , Episcopum sine criminc esse .

t. 6.p. 416.- v. if. Omnia munda mundis: coinquin-

veritatis vcnire f.p. 540.-1/. i^.Vir non est scdu-
. t.

ctus , mulier autera seducta in praeuaricationc fuit. tis autem et infidelibus nihil cst mundum , quia pol-
,

f. 6. p. zi6. . luta sunt eorum et mens , et conscientia . t. 6.

Cap. Oportet episcopum irreprehensibilem

III. v. z. p. 116.
essc t. z. p. f6z. - ib. Vnius vxoris virum t. 6. p. 410
. . dp. II. v. 3. Non criminatrices non multo vino
,

- v. 7. Oportet etiara testimonium habere bonum ab seruientes , sed paruo vtentes , bene docentes , vt pru-
eis , qui foris sunt t. r.p. 317. - v. 8. Diaconi simili- . dentiam doceant . t. 6. p. 45/ 1.
ter irreprchcnsibilcs , pudici vtiguc, non bilingues . ... AD HEBREOS Cap.l. v. 14. Nonne omnes sunt .

JEt sieministrent , nullum crimen habcntes.f. 6. p. 428. adrainistratorii spiritus , in ministeriura missi, propter
- v. 10. Probentur primuni , et sic ministrent, nullum cos , qui hercditatcin capiunt salutis \ t. 6.p. 138.
crimcn habentes t. z. p. $61. - v. 1 y. Ecclesia Dei vi- . Cap. IV. v. 13. Orania nuda, et aperta sunt oculis
ui , quae est columua , et tirmamentura veritatis . t. 3. eitis . t. 1. p. 6%.
p. 546. Cap. V. v. 1 4. Perfectorum autera est solidus cibus.
Cap. IV. v. 1. et seqtj. Disccdcnt quidam a (idc at- t. f.p. 3 fi.
tendentes spiritibus errorum . ... Quos Deus crcauit ad Cap. IX. v. 17. Testamentum m mortuis conhrma-
percipicndum . t. 5. 0. 418. ttir . t. ;. p. 200.
Cap. V. v. 6. in dcliciis agit , viuens Quae autem C,jp.XI.i/.6.Sine fide nemo potcst placere Dco,omne
morma -v. q. Vidua eligatur non mi-
est. t. 6. p. 452. enim,quod non est ex fide , peccatum est t.6. p. 132.

nus annorum sexaginta, vnius viri vxor . t. 6. p. 4J1. IACOBI EPISTOLA . Cap. I. v. 8. Vir duplcx
- v. 11. Quum enim Juxuriatae fuerint in Christo , animo ,onmibus viis suis t. S- F'
inconstans est in
iiubere volunt , habentcs damnationcm , quia primain Cap. II. v. 10. Qiii in vno ex his oftenderit fa- ,

fidem irritam fecerunt . t. 6. p. 451. - v. 15. Simul au- ctus est omnium rcus. Qtii enim dixit non raoechabe- ,

tcm et otiosae discunt circuire domos . t. 6. p. 45 1. ris ipse dixit

, non occides . Qiiod si non moecharis ,
,

-u. 12. Manus cito nemini imposueris. Non neophy- occidas aucem , factus cs legis transgressor t.6. p. 6iz. .

tLim . t. Vino modico vtcre t. 6.

6. p. 421. - v. 13. . -v. io.Nam et daemones timcnt, et contremiscunt t. 6.
p. 255. - v. 24. Qiiorumdam hominum pcccaca mani- p. fp8. - v. 20. Fides sine operibus mortua est
t. .

festa sunt praeeuntia ad iudiciura ; quosdam autem et f.p. 106. - v. ii. Abraham patcr noster ex operibus
subsequuntur .t. 6. p. 61 1. iustilijatus est.r. f.w. 107.
Cap. Vh
 .

SACRAE SCMPTVRAE. r-«

Cap. m. v. 8. Lingnam nu!lus hminum domare habcinus apud Patrem lesum Cliristum t. j. p. joj, .

potcst ; inquietum malmn , plcna dolore morcifero : - v. 17. E: vos vnccionem , qiiam acccpistis ab eo,

in ipsa benedicimus Deum , et Patrcm , et in ipsa pcrmaneac in vobis : cc necessc non habecis , vt aliquis
malcdicimus liomiues , qui in similicudinem Dci t~a- doceat vos de omui re . t. j.p. jio.
cti sunt : cx ipso orc procedic benediccio , ct ma- Cap.lV.v. 11. Deum uemo vidic vnquam . t. j,

ledictio t. 7. p.zi j. p- 197-

Cap. IV. v. 9. Miseri estotc , lugete , et plorate, ri- IOANNIS EPISTOLA II. C*g. I. v. io. Siquis ve-
sus vestcr in luctum conuertatur , ct gaudium in moe- nerit ad vos aliam .doctcinam ailcrens
, , non euni re-
neque ei aue dixeritis t. 6.p. r 6i.
rorem . t. 6. \>. 507. cipiatis ,

Cap.V.v. 1. Agitc nunc diuices , plorate vlulantes IVDAE EPISTOLA . Ctg. I. v. r . Iesus populum dc
in miseriis , quae adueniunt vobis : diuitiae vestrae tcrra Aegypti liberans , seeundo eos , qui non credi-
putreiaccae sunt : vestimeiua vestra 2 tincis comesta derunt , perdidit. t. 6. p. z6i.
sunt aurum : argcncum vescrum aeruginauic , cc
, et APOCALYPSIS Cap. Lv.i. Apocalypsis Iesu Chri- .

aerugo corum tcscimonium vobis eric. t. 7. p. zi6.

in sti ,
quam dedic illi Deus palam facere seruis suis
PtTRJ EPISTOLA I. C»p. I. v. 1 1. In qucm de- t. j. p • 148-
siderant angeli Dei conspicere t. 6. p. ijS. . Ctp. II. v . 6. Sed hoc habes , quia odisti facta Ni-
Cmp. II. v. 5/. Vos escis lapides viui, aediticaci in colaitarum $.p. Jfi. -u. 9. Qui dicunt sc iudae-
. t.

domos spirituales . i. r .p. 401. 485. - v. 9. Plebs san- os esse , et non sunt , sed sunt sytugoga Satanae. t. f.
cta regale Sacerdotimu 416. r. 5:09. f. 6. p.
, . t. p. p. 499.
-v. 14. Qiii peccata nostra perculit in corporc suo Cap. III. v. 19. Ego, quos amo , arguo, etcastigo.
super lignum , vc peccatis mortui , iustitiae viueremus , t. 6. p. z6z.
cuius liuore sanati suimis . t. i.p. 'zo. j.Quod neque in caelo neque in ter.
Cap. V. v. ,

Cap. IV. v. 1. Christo igitur passo in carne . t. z. ra neque subtus terram inuentus cst qui possit apc-
, ,

p. fjo. - v. 17. Iudicium a domo Dci incipiat.f. 6. rire libruin et soluere signacula eius
, t. 6. p. 6 1 j. .

p. z6o. C»p. X. v. 9. et 10. Accipe librum ct comede il- ,

Cap. V. v. '. Dcus superbis rcsistit , humilibus au- lum et erit in ore meo dulcis quasi mcl et ama-
, , ,

tem dat gratiam . t. r .p. 448. rus in ventre . t.'.p. z' j.

PETRl" EPISTOLA JJ. Ctp. U. v. 4. Angelis non Cap. XII. v. 10. Proiectus est accusator fratrum no-
pepercic t. z.p. 576. - v. 16. Correptionem habuit
. strorum , qui accusabat illos in conspeetu Dei nostrt .

stiae vesaniae : subiugale mucum , quod in hominis vo- die , ac nocte

J78. . t. j. p.
ce loquens , prophecae insipienciam prohibuit . t. '. C»p. XIX. v. 10. Vidc , ne feceris .conseruus cnim
p. 4'7- tuus sum , et fratrum tuorum . Deum adora t.6-p. i+o. .

Cap. III. v. 13. Nouus homo , et noua terra . t.

r. et 404.
p. Z'Q. Cap. XXII. n. ij. Ego sum Alplu , ct Oraega ,

I OANNIS EPISTOLA I. Cap. 0. v. 1. Aduocatum primus, et nouissimus t. J.|N 303. ,

?m. VU. V v
••
 J"

INDEX RERVM
ET VERBORVM
QVAE SEPT-EM TOMIS HVIVS EDITIONIS OPERVM

S. ISIDORI HISPALENSIS
CONTINENTVR.

Numerus romanus tomum indkat, arabicus paginam .

Quaedam voces exoticae in Glossario videri

possunt hoc tom. VII. a pag. 443.

Abiuro , ct adiuro v. 9. Abydos 174. iv.

Ablactatus m. 4^9. Abyssus 131. iv.
Aaron frater Moysis m> ;::. Ablatiuac praepositiones m. n. Academia , academici nr. 362
v. 161,. eitis filii ib. 415. vir- Ablatiuus castts in. 17. Acanthina vestis iv. jyi.
ga ib. 444. dc eo vii. 37«:. Ablutio Aaron , ct filioruni cius Acanthis iv. 5 r acanthus >- . ib.
Ab.ictor 111. 460. v.414. Acarnanii m. 400.
Abactus iii. 461. Abmatcrrera 111. 44S. Aecentor m. 281.
Abamita 111. 447. Abnegare , ct r.cgare v. f o. Acatium iv. 422.
Abaneth iv. 446. Abncpos iii. 443. Accaron interpretatur sterilitas v.
Abares 111. 408. Abnuit, et anmiit v. 9. f<5o.
Abarim v. 45-6. Abodgenes iv. 193. Acccntus , et figurae acccntuum
Abamincitlns 447. 111. Abortiuus iu. 461. iii. 29. seq.
Abauus in. 440. et 446. Abraham 234. 31 f. v. 121.
111. Acccptio personartim vi. 347.
Abba m. 344. secj. pater gentium ib. \%6. Accidens m. 103.
Abbas qua ratione cligendus vi. cius egressus a chaldaeis ib. Accersire , ct arcessire vn. 431.
296. circumcisio ib. 301. mors Accidcns III. 103.
Abdenago v. 176. oblatio ib. Accidit contingit obtingit ct
ib. ; 1 f. tilii 311. , , ,

Abdias prophcta de terra Sicheni:

ad eurn loquitur Dcus de futu- eitenit v. if.
eius libcr 111. 235-. 247. 330. Accipere, et sumere v.
ris47 1 . eius aetas vn. 70. de eo <5f.
v. 134. 173. 208. vii. 380. ib.374- Accipiter iv. 98.
Abdo 111. 312. vii. 384.
Abrogans , et arrogans v. 2. Accola iii. 460. acccla, incola, et
Abdon 111. 23 f. Abrogatio officii mozarabici 11. adnena VII. 43 I.
\ddducitur , perducitur , deducitur 124. 'Accommodare , atque commotlare v.
quid intcr se distent v. 6. Abrotanum iv. 370. if-
Abci tTJins Adac pastor ouium m. Absalom m. 323. eius historia v. Accubare , et recubare v. 3.
318.
^
v.
Abcsan 111. 2 3f.
117. 15-4. 277. m- se 4- Accubitum iv. 484.
Abscetlere , et discedere v. 3. 21. Accnsare , et incusare v.
40.
Abia 111. 324. 235-. vii. 76. Abscissio chlamydis Saulis v. f2 4. Accusatiuae praepositioncs 11I. 22.
Abies iv. 334. Absconditum , atquc absconsum v. Accusatiuus casus m. 17.
Abigens m. 460. 5- Accusator iv. 390.
ktbiicere,et proiicere v. 4. Absida iv. 228. Acephali , et eorum haeresis m.
Abimclcch 111. 235-. 321. V. 307. Absinthium iv. 3 f S. 239. 360. ?34.
493. f2i. vii. 74. 76. Abstcmius m. 4^9. Acer ni. 4f8.arbor iv. 3^7.
Abiron,et Dathan v. 128. Abstinentia vi. z^. VII. 21 8. Acerbus ct aceruus v. 8. acer-
,
Abiuratio 111. »»i. Abstulit, tulit ct sustulit v. bus et immaturiis ib. accruus
, 70. ,
 . 6 .

I N D E X R E R V M E T V E R B O R V M .
f 13
lapidum , multitudo crede.itium Adam iii. 233. 317. v. : ic5. Aducrsum te , et aduersus te v. 6.
v. 332. eius historia ib, 15-3. aetas Aduoco , inuaco , ct euoco v. 6. vn.
Acetabulum iv. 302. vii. 6<r. Lapsus , et pcccattmi 435-
Acetum iv. 493. acemra qui bi- in posteros ib. 327. scq. Adultcr ct adulrerium m. 110.
,

bant v. 437. Adamas iv. 276". hirci cruore dis- 4? 9. aJ.ulterittm fcrnicatio , ,

Achab 111. 3.2 f. soluitur xb. stuprum inccscns quid diflerant

,

Achab cupiditas vi. 249. Adamitas , ec adamiani 111. 35-3. v. 3. 34. 6-4.

Achaei m. 409. ji6. Aedcs iv. 2t<5.

Achaia iv. 160. 103. Adcline , ct adcliae vn. 431. Acdincatio iv. 430.
Achaicum mare iv. tz6. Addic^re , daninarc siue cogere , AcdiHcia publica iv. 208. rtisti-
Acham v. 129. furatur pallium v. Isidoro, ct Grtgorio v. 473. ca iv. 234. sacra iv. 219. ac-
4%. Addo : cius historia v. 17,-'. dificia , et agri iv. i.r. ac-
Achatcs lapis , et fluuius iv. 179. Adclphius archiepiscopus Tolcta- dificia , et moenia v. 210. ac-

i73- nus vii. 179. diriciorum instrumenta iv. 441.

Achaz 111. 136. 324. Adf.cio , et aficio v. 6. partes iv. 218. 430. veuustas
Achazias m. 324. Adimerc , auferre , et erivire v. IV. 434.
Achias prophcta Silonites m. 23 f. 10. Acger , acgrotus 11 1. 4*9. v. 10.
v. 1 7 y. vii. 334. Adirc hereditatem m. 202. Aegeum mare iv. 126.
Acliis rex v. ru. seq. •> , et ostium v. 6. iv. 226. Aegialea ciuitas , et ae^ialei 111.
Acics iii. 42S. gladii iv-370. acies, Adiuratio in mss. adhibcri soliia 408.
et bellum vn. 439. 11. 38,-. Aegialeus primus Sicyoiuomm rsx
Acina iv. 318. Adiuro , et abiuro v. 9. vii. 70.
Acisclus martyr Cordubcnsis vn. Adiutorii lapis v. j"i*. Aegidii Ioannis opir.io 1. 108.
1 12. Adlidere , ct elidere v. f. Aegidius CoiTies Romauns vu. 1 1 8.
Acolythus , de acolythis 111. 343. Admiror et miror v. 48. , Aegophthalmos iv. 282.
vi. 433. Admitto , et emitto v. 2,. Aegrotatio , et aegritudo v. 11.
Acone vf. jyi. Admoneo, moneo commoneo , v. 47. aegritudo carnem vulnerat, men-
Aconita iv. 3,2. SCq. tcm curat vi. 5-03.
Acorum iv. 349. Adntpos , et adncptis m. 449. Aegrotus , vidc acger .

Acrcdula iv. 94. Adnixtts , innixus , sttbnixiis , et Aegyptilla iv. 273-

Acridium iv. 35-9. obnixus v. 4. Aegyptius acgyptii m. 407. ae-,

Acroceraunii monrcs iv. i8f. Adolescens adolescentior iv. 26. , gyptium non abominaberis v.
Acta , siue Actus Apostolorum 28. adolcsccntcs v. 93. ^66.
v. 118. JEa midam sonant histo- Adolesco , et inolcsco v. f. Aegyptii Gcometriam inucncrunt
riara vi. 606. Adonai m. 29f. 111. 129. Astronomiam 111.
Acta rranslationis corporis S. Isi- Adopcrire , et operirc vji. 436". 145. ex solis ciirsu dicm nicn-
dori 1. 40. 46. scq. Adoptio 111. 441. adoptiuus filius sis inucnerttnt 12
. 111. f. qu.r/t-
Actio , et contemplatio vi. 300. ib. et 4.61 do mensium principia inucnc-
actio finitim rcgunclorum m. r adorea adorcum iv. 312.
, , runt iii. 1 <j iorum re-
lOCJ. Adpatruus in. 447. giuun quando cocptt ill.
Actio prius resccanda , postea co- . ct portare vn. 434. , aegyptiornm reges Piok.:
gitatio vi. 214. Adria iv. 126. 111. 412. aegyptiorum
Actiua vcrba m. 20. Adrianus Imptr. m. 237. vn. gae deccm .v. 5157. ai
Actiua vita , ct contcmplatiua : 91. ptiorum thc -o.
opusculum vii. 3 36. seqq. Adriaticum marc iv. 126. ptus iv. 149. roit
Actor actores 111. 434. 4f8.
, Adrunutus ciuitas iv. 166. dita 111. 237. 1 1

Actttalia nomina [II. if- Adsrribcre ,et coincriberc vn. 434. infecta ib. 250. poenas lu-
ph losophia 111. 101.
ALt".iii>, Adstipulatio vn. 43^. it , ct emcndari nequiuic vi,
Actuariac naues iv> 418. Adstruerc , struere , ct construere 201. caesa ad damn
Aans mcnsurac gcnus , iv. 240.
, vn. 434. 161.
144. Adien.t , ct cciucn.i III. 43*. v. : cat v. jtf<

Actus humani diabolo ascribun- 6. adit.-na , incola , et accola verberatui

tl!I IV. flO. VII. 43!. ArlatU! |

Actipicta vestis iv. 4fi. Aduerbium : de eo m. 20. y\J.i ctU

Acus iv. 472. Aduersitatcs ; ccati vi. vi 1. 92.
A utus accentoi iti< 29. 1 aduersitatum stimtilts tan-
j :• II. IX 111. -

Acyrolo.M.i ni. r?. git Dcus noltntcs voio ptoptio

Vld , ct at v. 9. *d , ct 1» ib. 10. • < . \ 1. 264. I. 61 -
 . .

r»4 INDEX R E R V M
Acmiliani n. 17J. maad sextam recensicae m. Agilis III. 4rj.
Aemulus m. 4*9. 2 3i.seqq. vn. 64. seqq. Agitator iv. 398.
Acr.eas quando in Italiam venerit Aeternus vide Dci nomina Agmen m. 429.
iv. 104. vii. 7y. Ather iv. 110. aether, aethra Agna
, , agnus , ec capra in sacrifi.
Aeneae Parisiensis Sententiae 1. eaelum v. 12. seq. cio v. 411. seq.
Aethiopes 111. 418. Agnati iii. 443.
Aenigmata 11. 519. Acthiopia iv. 168. Agnitio , et cognitio v. 14.
Acoliae insulae iv. 179. Aethiopicus lapis iv. 279. Agnoitac m. 560. 5-34.
AeoliJes insulae vn. 57. Aetiani m. 3*6. Agnomen , nonien praenomen ei
, ,

Aeolis iii. 405. Aetius dux Romanorum 4if. cognomen v.

111. fi.
Acolus iv. 1 79. Aetitae lapides , actitcs iv. 228. Agnoscere , et cognoscere v. 10,
Aeos Typhonis filius iv. 105.
Acquaeuus iii. 4?9. Aetna iv. 186. vn. 160. Agnus iv. 4,0. vide agna . Agnus
Aequimanus m. 461. Aeuum , ct seculum v. 10. Paschalis 370.
v. Agnus irt
Acquinoccia duo 111. 217. Afer , afri , Africa m. 4,16". iv. Graecia loquitur vn. 78.
Aequinoccialis circulus vn. 17. ae- Agon agonum genera
1 ff. ici6.afer , africus , africa- , iv. 394.
quinoctium vn. 15-. 17. nus v. 10. Agrabat regio iv. 148.
Aequ tas 111. 4-9.
:

Affectio , ct pietas v. 74. afte- Agrantes iv. 443.

[uiuoca 111. 104. ctionum quaiicates quatuor vi. Agrcdula iv. 8f.
Acquor aequora iv. 115. 491.
,
207. Agrestis iv. 43.
aequor.%, ec maria v. 10. Aflectus 111. 445-. Agricoia in. 460. agricolae qui-
,

Aeqmis in. 419. aequus et iu- ,

Aficio, ct adficio v. 6. bus vinea in euangclio locatur
stus v. 1 o. aequus , ct ejuus ib. cognatus
Ajfinis , , et propinquus v. 143.
27- v. 6 Agriophagitae iv. 32.
Acr: de co iv. nz. 190. vn. 18. Affinicas , ciusquc gradus m. Agrippinus comes vn. nS.
aeris cqui iv. 402. Agroetius an vcrum scriptoris no-
438. dc arfinicatibus ib. 4.46.
Aera tride cra .
Affirmatio m. mcn
107. affirmatio ,
1. 4^3. 461. seq. 11. 264.
'Wanis equus iv. 48. ct negatio medium non habent
Aeria Acgyprus iv. 1 49. iii. 118. Agroicus comoedia Plauti 1. 463.
Aerarium iv. mj, 187. Afflatusmcsonyctius m. 220. Aiax Arianus vn. 130».
ani haerctici 111. 356. AfHuentia iv. 4S4.
.

A!a herba , inula iv. 370. vide

Acromantia vn. 371. Afratum iv. 489. alae .

Aeros pro heros iu. 457. Africa iv. 164. Alabandicum marmor iv. 261.
Acrugo iv. 194. Afric.tnus , africus , afer v. 10. Alabandina iv. 279.
Aerumnosus m. 460. Africus iv. 118. Alabastrices iv. 261.
Aes , tt es v. 9. aes , et eins ge- Agag rcx seruatus v. 5-14. Alabastrum iv. 5-02.
nera iv. 190. seq. aes rubi- Agano episcopus heducnsis 11. 162. Alacer , alacris III. 4? 8.
gi'iem creat nisi olco perun- Agar iii. 320. v. 301. 309. m.
,
Alae exercitus 429. alae pro
£3tur ib. liquida pice serua- Agareni m. subbrachiis 12. alae auium
400. iv.
tur : frigorc mclius funditur Agaricum 88. alae animalium in
iv. 362. ibid.
ib. 191. acs ductiie ib. aeris Agea iv. 420. Ezcchicle vi. 196. alae in ven-
&os , aerugo , et purgamenta ib. Agenor iv. 1 ff. tis , et fulminibus finguntur
19;. Ager : de agris , ager alluuius , ar- lv. 1 20.
Aescuiapius fulminis ictu interiic cifinius compascuus , noualis , Alaricus eius proelium, et dictnm
, ,

iii. 16$. squalidus vliginosus 12. alter ib.

, , subcesi- vii. 1 1 19.
Acsculus iv. 333. uus stadialis agrorum hnes Aiatores
, ; , 111. 499.
Acsopicae fabulae m. 71. 376. nicnsurac iv. 193. z-tf. ad 241. Aiba longa iv. 204.
Acstas vii. 13. seq. aestas noua , a?/orum cultura iv. 310. Albania iv. 1 1
f
adulra , ct pracccps m.
227. Agere catisam , ct Aicere cansam Albanortim reges Siluii 111. 422,
aestas quando fit iv.m.acstas al- t. 10. agere praedicamentum Albens , et aibescens v. 7.
legoriccm. i63. aestatis equi iv. iii. ioy. Alb.ttus iii. 460.
401. Aggaeus propheta m. 24^. v. 134. Albinus 11. 247.
Aestimare , rt putare vn. 439. zn.eius historia ib. 174. ape- Albouarii iv. 76.
Aestira iv. 189. 328. ruit Trinitatis sacramentum vi. Albugi in oculo v. 423.
Ac;:us iii. 228. de acstu maris iv. 1 2. de eo vii. 382. Aibula fluuius iv. 138.
128. Agger iv. 231. 24.3. Albtilae aquae iv. 121.
Actaxcs liominis sex v. 92. Agila rex gothornm hostis catho- Albutium iv. 362.
Aetatcs munJi , autsecuii sex a pri- licorum 1. 122. yji, 122. Albttm , ct can-diditm v. 6,
 .

ET VERBORVM.
Albus equus iv. 47. Alpes iv. 187. expensa 1. 34.
Alces iv. 1 s6. Alpha ,Omega ec Chriscus vn. Ambulare iv. 720.
Alcmaeon fabulas inueiric 111. 71. 303. Alpha vnum signiricacapud Amburere , comburere , et sejjeli-

Alcuinus 11. 151. 306. graecosm. 1 27- re v. 9.

Alea, dc ea , cius riguris , ct inc;r- Alphabeta Isidoro cribuca n. 14. Amen, vere 111. 719. amen , et Alle-
dictione iv. 400. 411. seq. 83. alphabecum oracionis , litia non transferuntur vt. 378.

Alcaume Ioannes 1. f 73. ec poenicenciae ib. 424. 477, Amens , et demens 111. 468.
Alectria iv. 277. a'phabecum vocum ex Ecymo- Amentia , et dementia v. 20.
Alenuuni m. 411. iv. 474. logiis 11. 239. vocum cercartim Amentum iv. :82.
Alcs vide alitcs . iii. 477. Alphabccum , seu la- Amethystizon gemma iv. 278.
Alexander Impcrator 111. 157. mencum potrnicenciae edicur vn. Amechyscus iv. 270.
Alexander Magnus Asiam obti- 3fo. Amiantos iv. 277.
nuit Ierosolymam cepic : tius
, Alphacus fluuius iv. 179. Amicicia licca vi. 317. amicicia
aecas m. 156. 2 58. vn. 87. ei
: Alcanus vencus iv. 119. ex munere orca ib. 31S.
monscrum repcntinani interfe- Alcare iv. 222. altare de terra ec , Amiculum iv. 460.
ccionem signiricauit iv. 31. de non ascendendo ad alcare Amicus 111. 4? 8. amicus , ec so-
Alcxadder Natalis eius opinio cx- : per gradus v. 383. seq. de alca- cins v. 2.
pcnsa 1. 486. ri ib. 39f. vide , ara .
Amicttis iv. 448.
Akxandcr Paris Helcnam rapuic Alter iii. 461. alter , ec alius v. 6. Aminea vua iv. 3 19. amincr.rn vi-
iii.234. Alchaca iv. 360. num iv. 492.
Alcxandria iv. 2od. Altus , excelsus , sublimis , ec ar- Amita m. 446. seq.
Alga iv. 364. dmts v. 3. Amma auis iv. 95.
Alibrum iv. 467. Aluarus Cordubensis 1. tffp. Ammochrysus iv. 280.
Alica iv. 3 1 2. Alueus iv. coi. Ammodytes iv. 69. scq.
Alicastrum iv. 512. Alumcn iv. 247. Ammon m. 320. 400. ammoni-
Alieni maligni spiricus sunc vi. Alutnnus 111. 4f8. cae ib.
260. Ahius iv. 22. aluus , venter , cc Ammoniacus succus iv. 330.
Alicnigena III. 460. vterus v. 7. 91. Ammonitrum iv. 287.
Alii , ec ceteri v. 16. Amabtlis m. 4? 8. Ammonius m. 262.
Alimcncum iv. 484. alimonia ib. Amalaricus vn. 1 20. Amnis iv. 133. amnis , et fti .

Aliccs iv. 88. 102. alitum cibi v. Amalaritis II. z$f. vidc ftumen .
374- Amalech , ec cius pugna v. 117. Amocnus v. S. amoena VI. iSp.
Alitgarius 11. 288. 176. Amolum iv. 487.
Aliits , ec alter 11 1. 03. v. 66. AmaJchaca sibylla III. 368. Amomum iv. 346.
Allecfus 111. 461 Aman 111. 246. Amon m. 236". 324.
Alliceraciones ridiculae 1. 41 1. Amaracina Ainaracinum m. 188.
, Amor , cupido , dilectto , ch.iritas ,
Allcgoriac in vetus , et nouum te- Amaracus 111. 188. iv. 370. v. 2.107. amor Dei , et pro-
stamcnium Jsidori Hispalensfs , Amare cc diiigere
, v. 4. ximi v. 108. vii. 211. 220. a-
non alterius earum editione* , , Amarus m. 479. mor femincus , id est , vchc-
niss. 1. 277.482. scqq. 11. 229. Ainasias III. 256. 324. mens . iv. 28. amor peccati vi.
246. 306. seq. 379. v. iif. Amasius 111. 45 8. 220. ainor mundanae scieni
scqq. Amachaeus m. 402. vi. 298. amor Chritti vi. 300.
Allcgoriae diucrsarum rerum vn. Amathi III. 331. amor caeli appctitui respondcc
3. ec seqq. Amator m. 478. amarorcs mundi vii. 220.
Allegoriii Pacres incenci defcndun- vi. 193.3 10. 373. misericbrdiac Amorge iv. 341.
cur 1. 734. ib. 1J6. Ainorrhaci 111. 402. v. 4tc.
Alletitia II. 5-88. 111. 282. f 10. Amazones m. 407. vn. 7f. Amos iii. 237. 330. v. 135-. 178.
Allium 367. IV. Ambiguitas orationis . 111. 91. 207. vii. 379.
Allophili 111. 402. legis 111. 80. Ampelos leuce mclaena iv. 3153. ,

Altoqui , obloqtti , ec cloqui V. 4. Ambire , ei rujere v. I

f. Amphibia iv. 7 <.
Amiuius agcr iv. 236. Ambitiosits 4?9.
111. Amphibolia in. < + .

Alliiuium, ct colluuium v. 7. Amliitus 211. IV. 244.

111. Amphibrachys m. 16.
Alma v. 63. Ambo 111. 461. amuo , ct duo v. 22. Amphiccyon Graeciae rcx iv. 20:.
Almis iv. 3 37. Ambrosia iv. 361. Amphidoxae 111. 97.
Aloc iv. 347. 375-, Ambrosius S. 11. 228. eius clo- Amphimacrui 111. j 01. iv. 67.
Alogii 111. 374. gium vii. 180. cius vcrba rtsci- Amphion vn. 73.
Alogus 111, 16. tuta cx Isidoro VII. 4 3. Amphisbaena 1?. 6j.
Alopciia m. 1 79. Arubioiius Monid : cius opinio Amphitapa iv. 46;.
 . . .

fltf I N D E X RERVM
Arophitheatrum iv. :ij. dc am- nim , daemomim , ct homi- animanti* , et animalia V. f,

phitheatris iv. rj'.:ui discinc.io : angeii prae- AnimMus 111. 45-9.

An-.phora iv. 304. jof. uaricacorcs quarc veniam non Animosus III. 4f9-
Amphytus iv. 201. habeant v. 8f et seq. . angeli Auimns , et anima : vide animai
Ampsaga Auukis iv. 166. tres in Gcnesi v. m. an- animi torpor vn. 2f8.
Ampullj iv. foo. gelus , cui Deus et potcstatem Aniubous 111. f 14.
Amurca iv. 341. suair , ct nomcn dedit vi. 4. Anna m. 323. v. 130. generat

Amygdala iv. 351. angelus acqualem cum num rilium Samuel ib. ff^.
Amystis iv. 409. Deo habeat imaginem VI. 8. Annona iv. 4,85

Ana abncpos Esau iv. 49. angelorum nouem ordines rc- Annttit , et abnuit v. 9.

Anaboladium 1. 41 f. iv. 461. censiti vi. f 8f . seq. corum Annularc vnguentum iv. 440. an-
orctae m. 344. anacho- creatio , stabilitas , felicitas , nularis di"itus ib. 1 3.

rctac simulati . vi. 436. voluntas libera vu. 321. 3;:. Annnlus : annuli : quot annulo-
Anacrcon 111. 66. seq. angclus Chiistus m. 303. rum gcncra , et qui cis vte-

Ar.acreonticum irctntm m. 66. angtlus Spiiitus sanctus 111. baimir iv. 47 f. seqq. annu-
A tiplpsis iii. J7- 92. 307. angelus vbicumquc in Ins Tliynnius ib. annulus , ct
( iv. 497. scripturis sacris pro Deo poni- orarium 11. for.
A 111. 47. tur,solus tilius inttlligitur vi.i 39. Annunciatur , nunciatitr , denun-
Analogium 1». u Angistrum ui. i3f. cirtur v. f

A Tt-.csis
97. III. Angriuati 111. 41 3. Annus : de annis : annus solsti-

Ananchitides m. 2S:. Angues , iv. 63. habcnt

anguis tialis , magnns , et lunaris 111.

in. visum hebetcm ib. 71. anguis , 229. bissextus , coinniunis ,

Ar...", js
:
331.
cSapphirar. 181. serpens , et draco v. 9. embolismus , naturalis , ma-
Anapaestus in. : An:;ttil!a m. 214. iv. 82. gnus etc. quot mensibus con-
f

Anaphora 111. T7. Augulus iv. 228. s.abat olim ib. 274. vu. 9. seq.
A s iv. 97. Anilitas iv. 28. Anomalia m. 48.
III. 96. Anima , animac : anima mutabi- Anormis 111. 460.
Anascasius imp. vw. 102. lis ad bonum , vcl ad nalum : Anquina iv. 42+.
ophc 111. 61. eius origo nonnullis olim in- Ansclmus S. i. 204,. 11. ifi. 311.
Anathema maran.uha 111. f 10. certa . 1. 298. seq. iv. 2. ani- Anser iv. 98.
Aiutulc vi. «Soo. ma , animtts , ct spirittU v. 7. Antae iv. 227.
Anaxilatis iv. 247. 9. diikrcntiae intcr animam, Antanaclasis m. 93.
Anceps 111. ^fo. animum , corpus , et spiritum , Antapodosis III. 93.
Antarcticus circuius iv. 2.
Anchusa m. 360. origo eius, ciiucrsa nomina pro
1 1
iv. 35-.
dc nihilo 4ate ec antea v. 3.
Ancile 387. iv. efTn-ien iis causarum : ,

crca- Antecoenia iv. 4S)-.

Ancilla 436. iii. condita : non pars , sed
iv. f 18.
Ancor» m. 182. tura Dei erc.ib.9S'- etc ani " -
Antella
Antennac 410.
mae paruulorum ib. 99. de
Ancora iv. 422. iv.

Antepedes et circumpedes V. 14.

Ancus Marcius iv. 41 7. anima ib. 411. iv. 144« v "-
,
vir. 9.
Aneyroma-us iv. 417. bruto- Antcus iv. 208.
399. anima hominis ,

Antiae iv. 47-

ca Tyrann-.is vil. 1 37. rum vii. 323. anima hominis
Anthracitesiv. 278.
Andreas apostolus v. 181. eius ima"o Deiib. 33«.
Anthropomorphitae m. 138. f-
Animaduersio m. 218.
3 5"
translatio vn. 98. dc co ib.
389. Animaducrsiones vide Baycr, Bur- fl 8.
Androdamas iv. 281. riel Catetanus
,
Etymologiae , ,
Anthropophagi m. 419.
A:-. Jromacha iv. Hernandcz, Mucciolus, Thomas- Antibacluus pes m. 26.
1
f 7.
Andromcda m. 166. Antichristus ; de eiussignis n.j££.
sinius .

Ancson iv. 369. Animalia quatuor, per quac euan- m. 379. vi. iSi.vii. 275-.
Anethintim oelistae nuncupantur 111. 147-
Antidicomaritae 111. 317-
111. 188.
38. seqq. ani- Antidotum III. 1 84.
Anc.hum iv. 370. deanimalibus iv.
Antigraphus 111. 34-
Angaciu iv. 203. malium in aquis viucnthim no-
Antilcna iv. ci8.
Angelici haeret''ci m. 35-3. mina ib. 86. animdin, et ani-
Angcius marttia v. 9. animalia , quae
Antilibanus m. 40f. v. 184.
: angcli ; de angelis 111.
?i2. tempestatcs vel scrcnitatcs de- Antimetabole m. 94.
sccj. vi. 134. angeli oitmi- ,

animalia quae Antiochia iv. 196. 201.

bus Jocis praesunt , quare cum nunciant vu. f 1. ,

Antiochus iv. 219.

p-eunis pingimtur , angeli apo- non olrerebantur in saeriticio.
Antiphacresis 111. 63.
statae , corum ordines noucm v. 426.
i"- Animantia minuta iv. 60. seqq. Antipastus m. 16.
373. seq. ^i6. angelo-
 . .

ET VERBORVM. S-7
Antiphona : de antiphonis m. ApoIIodorus praeceptor Augusti Aquilo iv. 119. aqttilo forma dia-
280. 1,69. antiphona quaedam vn. 8 4(. boli vii. f o. aquLIonis rcgna vi-
officii gothici deienditur 1. 15. Apollonia iv. 6f. tia sunt vi. 227.
seqq. Apollonius : historia de eo fa- Aquitania iv. 163.
Antiphrasis m. 63. bulosa n. 267. Aquosus , vidc aquatus .

Antipodes III. 410. iv. 3f. Apologcticum 11. 2^4. Ara iv. 222. ara , ct altare vir.
Antiquarius correcrus II. 546. an- Apophoreta iv. 498. 44o.
tiquarii III. 260. Apoplexia 111. 172. Arabes 111. 4 of. aurcs pertundunt
Antiquitas codicum II. 223. Apopores iv. 368. iv. 4 ff.
Antiquttm , et vetns v. 7f. Aposiopesis m. 96. Arabia iv. 146".
Antisigma iri. 34. Apostatae 37 f. 111. Arabicus lapis iv. 2f 6. arabici nr.
Antistes m. 3 + 1. Apostema 111. 177. 3f9. arabica gcmma iv. 282.
Antithesis m. ff. Apostolicus pontiiex romanus di- arabicus sinus lv. 128.
Antitheta, antitheton 111. f8. 92. ctus 11. 48. apostolici hacreticr Aracaeus ui. 402.
Antonius Caracalla , Pius 111. , iii.3f 4 . Arach vrbs iv. 196.
217. seq. Antonini imperato- Apostolus : de apostolis m. 334. Arachosia iv. i 4 f.
res vu.9z.seqq. apostoli Dei auctores ib. 349. Aradii , et aradius m. 402.
Antonius abbas Sanctus III. 258. v. 136. variis lin°uis locuti vi. Aradus insula m. 402.
VII. pf. 6z. rccensiti vu.388. seqq.^pf. Aram filii 111. 400.
Antonius Nicolaus illustratur , de- Apostrophas m. 21. Aranea iv. 61. 72. 78.
46Y.
fenditur 1. 17. 70. 274. 409. Apotheca iv. 224. Arapcnnis iv. 240.
4f8. 688. Apparare ct praepar.tre v. 6.
, Ararath iv. i8 4 .
Antonomasia m. 60. Apparet , et paret v. 6. Arare, non arandum in bouc , et
Antrttm , et spectts v. 68. App.ritor 111. 460. asino , quid • v. 463.
Anus , et senex v.94. Appellatiua nomina m. 13. Araris iv. 136.
Aod , Aoth iii. 25?. vii. 73. Appetitus seculi vii. 220. Araterrium iv. f 1 8.
Apamia iv. 196. Appius Caudius III. 190. Appius Aratio iv. 3 io.
Aparctias vencus vn. f o. Claudius primus solutam ora- Aratrum iv. fi3.
Apeliotes ventus vn.fo. tionem apnd Romanos exercu- Araxcs iv. 1 36. 1 fi.
Apcllitae iii. 25-3. f26. it 111. 6f. Arbc ciuitas iv. 198.
Aprnninos iv. 186. Aprica iv. 189. aprictts , et opa- Arbcs fluuius iv. i
4 f.
Apcr iv. 43. cus v. 8. Arbitcr , et index v. 6.
Apes iv. 103. Aprilis in. 22f. Arbitrari , et existimnre v. 2f
Apex iv.
389. 469. Aprina vestis iv. 4fo. Arbicrium v. 101.
Aphaeresis m. ff. sjncope , et Apringius Paccnsis vii. iff. Arbor. : arbores : arbor iuris nr.
apocope vu. 428. Apsyctos iv. 273. 44 9- arbor , et arbos :>-. - :; .

Aphorismus iv. i8f. A; tum , et vtile v. 2. v. dc arborilms , carmiiqne

8.
Aphorus iv. 81. Aj".'d , ec penes v. 9. generibus , ct noruinibus , de
Aphronitum iv. 249. Apuleius 111. 1 19. arboribus aromaticis etc. iv.
Aphrosiadae , insulae Balearcs iv. Apnlia iv. 1 63. : \i. ere.
181. Aqua : de aquis iv. 121. scq.aqtta, Arbiistum iv. jai.
Aphthae , et oscedom. 182. et igni intertiuere ib. aquaium Arca iv. 259. fo:. arca Noc, eius-
Apiacon iv. 361. diuersicas ib. iistulac ib. 434. que aedificacio v. ;Sf. 39;. vn.
Apicius coquus iv. 483. • aqua ib. 491. aqua Ct vniia , ,
66. arca Tesi - i , et eius
Apis re:< 111. 391. v. 10. 24. aquac amarae ib. captiuitas v. ijy. f ro.
Apium iv. 367. siluaticum iv. 373. f7 3 . acjiiis sanati ib. f 4 f. Arcade: m. 4 o8. conuersi in !n-
361. aquae supcr caclos vi. <&?. vn. pos iv. ]7.qboniodo Lycaco im-
Aplanes sttllae vn. 3 f. 26. aqua connena in sanguinem molabant 111. 370. vide .ucas .
Aplustria iv. 381 VII. 36--. Arcadia iv. 161.
Apocalama vcstis iv. 449. Aqnaliculus iv. 22. Ilus Imper. : ;S. vu, 100.
ApocaJypsis m. 248. v. 218. Aquarius :aquarii m. i<fy. 3^4. Arcanum •

Hpocope vide aphancsis

, .
Aquatui , ct aquosus v. 7. Ar^as 111. 402. ct 409.
Apocrypha volumina m. 249. 111.237. Aquila • v.l.illS iv. 4 of.
Apodyto iuiii IV. :i;. : 1.1. 37.
Apollinaiis III. f 29. Aqnila lou di< 1 vr. ss. 3 76. naicus 111. jeli,
Apollinaristac 111. 3 5-7. aquilac iv. ;7(5. aquilac mos Arceisite , ci tmcersirt v. :.
A;'oi!o medicinac , cc citharac rc- vi. :o:. aqnii.ic pnlii IV. 88.
pcrior m. 16S. 23;. 38^. Aqulli.u , Ct Muilia Ii.k UIi i9?. Axchidiacoaai u, fS6.
 1 .

r*8 r NDEX R E R V M.
Archiepiscopas iu, 340. archicpi- to bcllico ib. 381?. Artabatytae iv. 3$.
scopi Toletani veteres vn. 178. Arioli Artaxerxes m. 236.
.
111, 371.
Archilochium carmen ab Archilo- Arista iv. 313. Artemisia iv. 3J6.
cho 111. 66. Aristarchus 111. 33. vn. 81, Artcmon iv. 422.
Archisynagogi Hlia v. 159. Aristolochia iv. j 5-7. Artcriae m. 184. iv. 19.
Architecms iv. 419. Aristophanes vn. 81. Artcriasis m. 177.
Architriclinus v. 149. Aristoteles , quando perihcrmenias Artes vide ars .

Archiuium vaticanura 11. + i+.vide scriptitabat , cal.imum in mcn- Arthriticus 11 1. 178.

arciuuni .
te tingebat m. ro6. Articulata vox m. 23.
Archon Hippomencs iv. 592. Aris oteles, et eius kategoriae m. Articuli m. i8.iv. 14. articuli cae-
Archontiaci m. ; y j. 104. 236. sa , et membra m. 66. articu-
Arcirinius ager iv. 236. Arithmetica : eius vocabula , au- lus , et pronomen 111. 18.
Arciuum iv. fo4. Ctores iii. 119. difterentia a Artitex iv. 414.
Arctiais circulus iv. 1 1, geomerria , ec musica ib. 117. Artificiitm , ct ars v. 3.
Arcrophilax m. 161. 166. rtgura ib. f 4 5. arithmctica Artotyritae m.
v. 3^4. fif.
Arctos , arctus iii. 161. 166. iv. 1 10. Artus iv. 14.
609 Acius iii. < 3 1. vii. 97. Arua iv. 14,1.
Arcturus m. 161. vn. ;8. Arma: de armis iv. 37 8.seq. arma, Aruina iv. 14.
Arctus i/ide arctos . ct tela v. 7. Arundo iv. 3 39. arundo , et hirun-
Araiams morbus m. 181. Armamencarium iv. 223. do vii. 434.
Arcumen iv. 549. Armarium iv. 223. Aruspex , magus , et incantator
Arctis iv. 119. 3Sj-.de arcu cacle- Armelausa iv. 47 2. v. 38.
sti ib. 1 14. Armcnia iv. ifi. Aruspices m. 371.
'Arduum vide altiim . Armenii fidetn Christi stiscipiunc Aruspicina a quibus tradica 111.
Arca iv. 237. area , et vellus v. iii. 259. armcnii pharetreti iv. 374-
493- 4F4- Asa , Asaph m. 23?. 332. vir.
Arelacura, Arelas iv. 106. Armenius comcs Iasonis IH. 407. 76.
Arena iv. 25-2. 403. Arini iv. 10. 223. Asarum iv. 239.
Arcnata pila iv. 413. Armiger 111. 478. Asbestos lapis iv. 25*4.
Arcnosus m. 494. Armillae iv. 474. Ascalon interpretatur pendens v.
Arcthusa iv. 1 79. Armoracia iv. 368. $/60.
Aretina vasa iv. 497. Arnoglossos iv. 35/7. Ascalonia iv. 367.
Aretium municipium iv. 497. Aromata 343. iv. Ascanius Albam condidit III. 331.
Areualo Rodericus Sanctius 11. Aromatites iv. 267. Ascaridae iv. 74.
zf o. Arphaxad m. 234.319.400. vii. Ascendere , ecconscendere vu. 437.
Ar;3 vicus iv. 147. 68. Aschanaz 111. 403.
Argenrtun iv. 28?. eius genera , Arrabo et arra m. 107.
, Ascensio Domini vi. 400.
argentum viuum ib. 288. seq. Arrogans iii. 45-9. v. 2. vi. 311. Ascensus iv. 5" 20.
Argcstes iv. 1 18. arrogans , et abrogans v. 2. Ascia iv. 445.
Argilla iu lapidem vertitur iv. 246. Arrogantia , et superbia v. 64. vi. Ascilla iv. 12.
497- 242. arrogantiae falsa opinio . Asciola iv. 44f.
A: cu vua
IV. 320. vi. 3 12. arrogantiani calcat me- Asclepiades m. 189.
Argiui 409.
iii. cus v. 114. Asclepiadeum carmen III, 67.
Argonautae vn. 74. Ars et disciplina 111. 1. artcs se-
, Asclcpius 111. 169.
Argos vii. 7 1. ptem libcrales 111. 2. seq. ars , Ascribere , conscribere , excribere ,

Arguere , et coarguere v. 4. ct artificium v. 3. ars magica in transcribere , inscribere, ct descri-

Arr.mcntum iv.390. argumentim , Persia inuenta vi. 146. ars in bere v. 1 f
ct argumentatio v. 2. artificem retorquet laudem vi. Asellus iv. 47.
'Argutits III. 4f 8. 1 2 i.ars seculi strenuos amatores Aser in. 327. v. 124. t6o.
Argyre iv. 174. habet , ars diuini timoris lan- Asia iv. 141. sea. minor ib. if6-
/ rites iv. 181. guidos 104. vi. 169.
Ai yros iv. 289. Arsacidae m. 422. Asilus iv. iof.
Arianismus gothorum vn. 110. Arsarc v. jf. Asiongaber v. 4fi.
Ariani 111. 131. sermo contra aria- Arses vn. 82." Asina Balaam v. 4f6.
nos editus vii. 311. Arsenicum iv. 438. Asinus iv. 4f. asini arcadici ib.

Arida , id est , tcrra iv. 141. Arsis 111. 27. 136. Asparagus iv. 3 63.
Aries signum m. 164. aries ani- Arsum iv. 488. \Asper , et ferox ni. 473.
tnal iv. 39. de arictc instrumen- Artaba iv. ;o*. Asper gramiuaticus 11. 373-
Asphal-
 .

E T VERBORVM.
Asphalti lacus iv. 12 : 119. cius Asrures 111. 416. rum rosticarum iv. 30S. aucto-
bicumcn ib. 247. Asturicensis vrbs vn. 117. res, ex quibus sacrae scripturae
Asphodclus iv. ;<$2. Ascurius Tolecaaus vn. 16I. exposiciones isidorus dcsumpsic
Aspicere , respicere , videre , ec Ascuti* IV. 3S1. v. 2<So. et seq.
intueri v. f . 73. Astutus iii. 4/f$. Auctoricas poccstatis n. ; 29.
Aspis IV. <5f. Asyndeton m. f44. Auctoritace magisterii qui caret vr.
Asplenos iv. 36*2. At ec nd
, v. 9. !'-!
Aspucidamus lacus iv. 111. Ataces Rex WandaJoruru vn. Audacia , ct temerittis v. 70.
Assecla iii. 460. nf. Audax iii. 4^9. audax , cc temera-
Assequi . ct conseqtii v. if. Acauus iii. 440. 44<S. rius v. to.
Asserete , et non discutere causas Athalaricus gochorum rer vn. Audcncius arcJvcpiscopus Toleca-
546.
vi. 99- nus vii. 178.
Asseres iv. 445. Atlialia iii. i;<5. 524. va. 77. Audire , ct exaudtre v. f
Assidue , at qudidie vn. 44L Atlianagildus vu. 121. Auditus iv. 4. v. 9f.
Assiduitas in sacris colloquiis vi. AthanaiJdus tyrannus vu. 10;. Auellanae iv. 332.
190. Athanaricus vu. 110. Anellum ec bellum vn. 43 S.
,

Assiduicas legendi vi. 19». Athanasius vu. 97. Auena iv. ;<Sf. auena , ec Mens
Assidtius 111. 460. Athauhus rn. 124. v. 8.
Assis iii. 174. Ai lenae a Cecrcpe conditae iv. Auernus lacus iv. 131. 16*2.
AssisCere , sistere , ct consistere v. 202" Aucs vide auis .

66. Athenienses 111.409. athenieusium Aufcrre , adimere , tollere , et eripe-

Asstiere , consuere , et insuere v. regcs Cccropidae 111. 422. re v. 10. <Sf.
'f- Athktae iv. 39}. ficis alebantur Augur: augures 111. 372. tv. 101.
Assuescere , consuescere , et insue- IV.
JJI. Auguria 111. 374. auguria a-i-
, et
scere v. if . vu. 434. Athos moiis iv. i8f. spici.t v. 2. augnria credcre nefas
Assum iv. 48S. Atlas iv. iS<5. vn. 7 1. iv. 9<>. augurii species iv. 102.
Assumere , tollere , ct auferre v. Atomus de atomis iv. 107.
:
Augusta ciuitas iv. 199.
<5f. Atramentum iv. 439. Augusteum marmor iv. 260.
Assumptio 111. 84. Atratus 111. 4<5o. Auguscinus ad monachos adrumeri-
Assur ill. 400. 403. Atriplcx iv. 36S. nos , ec contra praedcstinaria-
Assurim 111. 40C Atrium iv. 2i<S. nos scripsic 1. i8f. seqq. eius
Assyria iv. i^f. Atrophia 111. 178. exccrpca quaedam ib. 362. Au-
Assyrii ui. 404. assyrii magici m. Atrox hi. 4f p..itrox, et dirus v.20. gustinus 2 r 1. ; ; 1. 341. cius
11.

;<5j. assyriorum rcgnuni 111. Atta pocta m. 2f<5. artes granimatica ib. 370.
, et
»34- Attalus rex iv. 4<S;. 374. Augustinus 111. 239. yj.
As« ytionun regnuni in Mcdos trans- A-:endere , ct intcndere v. f. de doctr. Ciiri^:. v. ^S.cius \.:-
Jatum vii. 78. Attentut 111. 460. ba de orationibus pro dt
Astabari 111. 401. Attia Octauiani mater m. 422. ctis vi. ;8<S. elogium vu. 1

Astacon iv. iof. Atcica Actc prius dicta iv. if8. Augustus Caesar m. 422. v
Astcriscus iii. 33. cum obilo ni. Atticac columnac iv. 433. Augusrus Cacsar contra Anto-
}4- Attici 111. 409. nium bcllum gcssit iv. 20f.Aft.
Astcritcs iv. 17 1. Attila vii. 1 17. gustus Cacsar notis literarum
Astysmus 111. 61. Attis 111. 409. ct iv. if8. vsus III. 41.
Astra :dc astris m. 14;. scq. vu. Attollens [II. 4f9. Augiisms mcnsis ni. 116.
38. astra , sidera , stcllae , ct Attonitus 111. 4<5o. Auia , 3uiac mcac soror m,
signa v. 61. Attribuere , et tribticre
v. 70. 448.
Astrios iv. 177. Auaritia v. 113. va. 2i<5. 249. Auiaria iv. 3 2 3.
'Vstrixis mons iv. 167. Auarus 111. 4f9- ati.irus , et cupi- Auidus 111. 4^9.
Astrologia v. 1 10. vide ascrono- dus v. 2. auarus scinpcr egct Auis , aues : iv. 87. teqq. .

mia . VII. 2fO. mulci nomina a

Astrologus 111. 371. Auceps iii. 4^9. dc sonitu auium IV. f : ;. ..

Astronomia : opus de ea 11. 69. Auctor libri dc miraculis S. Isido- H '-•olncris \ . S. atiis dijl
cius nomcn , ratio , inticntorcs, ri 1. 7<5.auctorum nomina •
dicitur vi. 27:.
diiferentia abascrologia m. 143. conhcta c\ prima yoce opcris ib. Auitus vii. itS. 1

seq. astronomia, ct ascrologia v. 46: dc Numerii ib. > i\ imperatoi vn, 1

97.
1 10. f20. auctor 111. ^f/. juctorcs Auium ,inuium ,dcuium , et 1 |

Asfroius 111. 4<So. \ ceiii tcttamend etc, m, 1 .-9. um vti.

Ascura fluuius 111. 4 16. Imonim ib. 243. auctorei re- All -I IV- •!(<.
VII. \ V >.
 . . .

I N D E X R E R V M
Aulaea iv. 4<Sj. mo 6"49.seqq.azymus panis
1. iv. Baptismus 111. 2S6.dc eo vi. 177.
A<'lus Manlius m. 190. 486. de azymis v. 371. 4<5f. baptismatis fons quotan-
Au.a iv. 1 19. 286. vu. $ 1. nis aqua prodigiose repletus
Adraria 187. iv. B VII. ifz. baptismus infantiun»
Aurarii iv. 187. vii. 327. qua ratione confercn-
Aurasius Tolet. vn. 16*9. B.et P. iii. 43. dus ib. 327. De baptisnio , et
Auratae iv. 76. Babel interprctatur confusio v. Communione vt. 17^.
Auriculac , olim audiculae iv. 5 16.
29f. Baptizari non possunt , qui non
auricula scrui hebraci pcrtora- Babel turris m. 32^. vn. 63. sunt nati vi. 176. baptizet hae-
ta quid significet 584. v. Baburrus 111. 462. reticus , an fidclis , nihif inter-
AiTicr.iis canoentas vn. 136. Babylon iv. 146*. 193. est vi. 468.
Auratum , ct anreum v. 9. Babylonia re<;io iv. 146. Bar 111. 33^.
Aurelianus Christianos persequi- Babyloniae niuri aedificantur vn.70. Barabbas Antichristi typus v.
tur III. ; ; 3. Bacauda archiepiscopus Toletanus ifo.
Aurclms Antoninus 111. 238. vu. 178. Barabbas iside Bjrabba .
Aures iv. S. v. 89. Baccea iv. 499. Barac v. 491.
Anrevii. vide aur..tum .
Bacchius pes m. foi. Barachia 111. 332.
Aurichalcum iv. 290. Bacchus , Liber 111. 383. Barathrum iv. 191.
AuriciJaris digicus iv. 13. Bacillus iv. f r 1. Barba iv. 8. v. 88. barba , ct btir-
Auriiex 414. iv. Bactria regio iv. ifo. bae ib. 1 1

AiTi^a as:rum 111. 166. de aurigis Bactriani 111. 404. Barbari Hispaniam inuadunt vu.
iv.598. Bnctrus fluuius iv. 136". iro. 130.
Auripigmentuin iv. 438. Buctrum oppidum iv. 19?. Barbaria iv. i f <S.
Auris de Dco m. 198. vide au- Baculus iv. fii.baculus episcopa- Barbarismus m. f 1 . barbarismus ,

res .
lis vi. 420. et solcecismits v. 1 2.
Aurora 111. 124. Badim siue feminalia iv. 447.
, Barbas Episcopus arianus vii.
Aurugo 111. 181. Badius equus iv. 47. 102.
Aurum : de eo iv. 28 f. seq. Baetica iv. 164. Barca iv. 417.
Ausonium mare iv. I2<5. Bactis iv. 136". 164. Barnabas apost. m.337. v. 18S.
Ausj-ex 111. 460. Baiae iv. 162. 190. vii. 102. 396.
Auspicinm : gcnera duo auspicio- Baionola iv. foS. Baronius : eius opinio 1. 79.
f
ruin iii. 372. ausjiicia , et au- Bal 111. 380. Barorus m. 434.
guria v. 2. Bala ancilla Rachcl 1:1. 321. v. Barraba m. 338.
Auster iv. 1 7. i^.intcr austrum, 1 1
126". 327. Banire v. 7f.
et cstrnm v. 9. Balaam m. 322. v. 128. f20. Ba- Barrus iv. f4.
Australis piscis iv. 80. laam asina loquitur v. 4f 6. Barthii conatus 1. 45-7.
Australis axis , siuc polus m. Balac , siue Balaac 111. 322. v. Bartholomaeus apost. m. 33/5. v.
147. i8f. vii. 39?-
4 f<5.
Ausrroatricus iv. 1 13. Balanitae iv. 281. Basaltes marmor iv. 26 1.
Aitt 42.
iii.
Balare hispanice bailar 11 r. 141. Bases iv. 230. bases colunina-
,

Aurpertus Ambrosius : duo huius Balaustra iv. 328. rum tabernaculi , bascs argen-
nominis 11. 5-7. seq. Balbus iii. 462. iv. 362. teae v. 397- bases sunt prophe-
Autumnus allcgorice vn. 14. Baleares insulac iv. 181. tae ib. 402.
Autumnus m. 228. vn. 15. Balcaricum mare iv. 1 2 f Basilica : de conditoiibus basiiica-
Auuneulus , anunculus ma^nus , Balcnae iv. 76. rum 11. f 93. basiiicae iv. "iit,
de auunculis m. 446. seq. Ballematia in. 141. Basilica vua iv. 320.
Auus 111. 440. 446. Balineum , ct balneitm v. 1 1 Basilides 1. 324. 111. f2i.
Auxenius hacreticus m. 527. Ballerinii de canonmn collectio- Basiliditae m. fn.
Auxilius presb. 1. 4<Jf. nibus doctc scripscrunt 11. iff. Basiliscus IV. 64.
Auxilium , praesidium , et subsi- scqq. corum laus ib. notae ad Basilius consnl vii. if<5.
dium v. f f. eorum lucubrationcs ib. 179. Basium , csculum , e: suauium v-
Axis iv. 1 ic. de axe caclim. 147. Ballista iv. 1R2. Rf- 3 !"'
VII. 21. Balneum iv. 214. vide baline:t;n Bassos ct basstts v. 12.
.
,
Axungia iv. 488. vn. 412. Balsamum iv. 346. bdsamum , et Basterna iv. fi2.
Azarias 111. 324. 332. v. 17$. vu. cjiobal s amtim v. 12. Bathus iv. 30$.
384. Balteus iv. 478. Baubare v. 7f.
A20tUS V. J<>o. Banaiam figura Saluatoris v. f<Ji. Bav.ius hi. 64.
Aiymoj : coutrouersia de pane azy- Baneiacam v. 4fo. Baxeac iv. 481. scq.
 E T V E R B O R V M .

Bayertus ; citis opiniones i. 16. Bcneola iv. 362. Biclarensis , seu Gerundensis Ioan-
404. 46:. eius variac lectioacs Beneuoienti» absurdum sonat per e nes 11. 100.
ib. 504. animaduersiones de 111. 461. Biclaro monasterium in Hispania
quarto Hbro sentenciarum ib. Beniamin iii. 318. v. iif. 160. vii. 160.

tft. Benignitas , et bonitxs v. 11. Bicinium 111. 280.

Bdellium iv. 544. vn. 407. Beni«nus III. 461. Bidclliuiii vii. 407.
Beatitttdinis quoniodo reminisei- Beniuolus , beniuelentia m. 461. Bidentes oues iv. 1$.
mnr vi. 115. Bcraldus laudauis 1. 243. Bidulancus vu. 409.
Be.ttus m. 46 1. be.itus , felix , ho- Bcrcnice \rbs iv. 201. Bigae iv. 400.
nestus , et fortunatus v. 11. bea- Benuidus S. cius opera quaedam Bigamus de bigamis
11. r»i. m.
:

tus est , qtti sccundum Deum 373- n. 2S4.

1.
4)4-
sapiens cst vi. 190. beacum fa- Beryllus iv. z6f. Bigenera iv. fo.
clt vita recta cum ridc vi. Bessi 111. 4 1 1. Bigne : Margarimts de ia Bi?ne
191. Bestia : de bcstiis iv. fo. bestiae , priums parauit edicioncm omni-
Bebrycia eadein , et Bithynia iv. et ferne v. 5;. tini opcrum S. Isidori : eius epi-
Bcca iv. 367. stola deditatoria prolercur- 1.
Bcatus Licbanensis 1. 499. Bethauen ciuitas iv. 198. 2f8.
Becmani iudicium I. 411. Bethei iv. 193. v. 40 1. Bilbilis iv. 293.
Beda 11. 147- 3 if- 329. 349- eius BecbJcliem iv. 19S. Bilcx vestis iv. 45-1.
martyrologium ib. 361. Bethsabcc pttteus septimus dicitttr Bilibris iv.303.
Beelphegor ui. 380. v. ST9- BiUosus ui. 46 2.
Beelscphon iv. 434. Bieere ebibere et potare : bibere Bilis
, , 111. 467.
Beclzebub m. 380. t£viuere v. 11. 7f. vu. 431. Binm , ec duo v. u.
Beemoth m. 380. Bibcrc , quantum sa:is cst vi. zf$. Binarius numerus v. ssi. .
,,r
Bel 379.
iii. bibcrc multum , et non inebria- vii. 39S.
Belial 111. 380. ri vi. 254. bibcre vinuni in dul- Binio iv. 411.
Belgis ciuitas iv. 163. cedine vi. 2 j f. Biothar.Mus, hoc est,\i mortutts 1:1
Be ioculus iv. 171. Bibioncs iof.
iv. 462.
Bclisarius vn. 103.134. Biblia sacra vu. 179. bibliorum Bipcnnis iv. 8.
Bellerophoa iv. 36. versiones 11. 17. 15-1. scriptores Biremes iv. 418.
Betlum , bclla : de bello , quamof vi. 373. bibliorum gothicttm Birms iv. 4^9.
gcneribus bcllonim , iusto , in- exemplar Toleti asscruattim con- Bm, etvis v. 7f. bis brne loqui
insto ,, ct plusquam ciui-
ciuili uenit cum Vulgata cius aetas : : vi. 230. bis nmle loqui n. 2:0.
li : bella primns Ninus intulit: ordo librorum vcrsus pro tittt- :
Bison:cs ierae tv. 15-6.
de bcllo , pu^na ct proclio : , lis hispani obtinuernnt a S.Hier-
:
Bisscxttis antuis explicantr m.
de bcl.is internis , e\ternis , scr- onymo vcrsionem bibliorum , 274. VII. 12.
uilibtis , socialibus , ct piraticis vndc hoc , et alia -;oth ; ca excm- ithynia iv. 11-2.202.
iv. 371. etc. de bcllortim si- plaria orta 11. 85-. seqq. iittimen iv. 247.
gnis ib. 376. beli: ::m , Bibliopoiae III. 160. Binium iv. 244.
«t tumultus v. 12. 71. billtim Bibliothccu : scriptores , qui apud Bi^acena rcgio , sat prouincia iv.
<ontra mad anitas ib. 459. bel- ;
nos bibliothecas instituerunt 111. 166.
lum et auehnm VII. 438. bcl-
,
2f 2. iv. 224. bibliotheci pro bi- Blandus 111. 46Z.
ium troianum quo ccmpore vn. biiis sacris 11. r. bibiiothecis B'.tvcus Caroltis : cius liber 1:
7f- versus affixi , ac nominatim l?7-
Bclus pattr Nini III. 379. vu. bibliothecae Isidori ib. 4. 8. vn. Blautim iv. 466".
70. 179. bibliotheca pistoriensis 1. Blattac iv. 104.
Benacus lacus i\. 131. 161. 393. b'bliotheca vaticana rc- Blatteum iv. +66.
Bene agere ei fractum boni opc- , ginacChiistinacaueta cx biblio- Blcinmiae iv. 2.
j
tis non habue vi. 311. benc tluca Floriacensi , in qua Iii- 111. 462.
vitierc pltis cst qtiani mici libri cssc
,
videntur 11. Blitum iv 56S.
ccre vi. 180. benc pasccrc et 296. scqq. bibliothecae \atic.
,
Boas iv. 6%.
bcnc ararc iv. 10. j, copia Jibronim inss. classa Botcuii exempiai
,
Mannelliamun
Bencdictioncs patriarchamm v. qtiiiiqtic ib. 227. bibliotheca \i- 11. 47S.
3 4 f - etc. de bencdictionibtu ib. binas ib. %y6. palatina prctio- Boeotia if8.eiiu lacus fartall
484. vi. 2,82. <i>. ^40. ottol il>. 591. 1
121.
Bcncdicms S. 11. 2r3. Av Au^tistinia- Biu :uis 11. j 1 1.
Beneficentia 111. 46*1« t ib. 418. Ul. 2 1?.
Benr/icus 111. 461. L » . iv. 4f 9. norum Commciu
 rr- INDEX RERVM
praeuius de S. Isidoro editur ir. Braulio: eius praenotatio de S.Isi- Buphtfnlmos iv. 36"}.
44i. doro duplex , sed vberior inter- Bupre tis iv. 104.
Bombycina vestis iv. 449. polata : editur 1. 16. scqq. Brau- Burchardus 1. 104.
Bomb/x iv. 73. lio ibid.138. Braulioai non di- Burdes;aJis iv. 20t>.
Bonitacius S. eius epistolae 1. 6$6. catur opus de ordine creatura- Burdo iv. f o.
11.
J7J- rum , sed Botrtacio ib. 160. Bargarii 433. 111.
Tlonitjs vide benignitas . Braulio quot libros Etymo-in Burgi 414.
1,1.
Bouitus Toletan. vn. 179. logias diuiserit , an aliquid ad- Burgundiones ni. 413.
Bonosiaci m. 55 7. 5-34. diderit ib. 403. inep iae , quae Buricus iv. 48.
Bonum : de bono vi. f 13. bona , vidcntur in Etymologiis occur- Buris iv. f 13.
bonorum possessio III. iof. scq. rere , Braulioni non tribuendae Burriel Andreas : eius studia, ope-
bonus , boni 111. 4<Ji..boni de ib. 413. Brau! onis hyinnus ib. ;
ra , apparatus , fragmentum ,
malis vii. 406. bona nnptialia 617. Braulio litur iam illustrat epistola integra edita , animad-
tria vi. 4J-6. bona in maluin 11. 117. eius elogium vii. 172. uersiones ih hanc epistolam etc.
-.'.lcrtit impius vi. 3 10. boni Breuia maris iv. 1 29. 1. 306. seqq. eius opiniones ib.

a inaiis in bac vita quare iu- Breuiaria hispaniensia, quibus Isi- 414. f 1 1. 11. 8f 92. eius vota
.

dicantur vi. jfi. boni sumus dori mcmoria colitur 1. 96. de publicandis , vt iacent, mss.
naturaliter , mali contra natu- breniarium mozarabicum tn no- toletanis officii gothici ib. 128.
ram vi. i^i.boni cur laudcm uam tormam rcdactum 11. 133. seq. eius lucubrationes ib. 22f.
mcr-;anrur vi. 166. bonos hic seq. officio ^allicano longe prae- Bustum iv. f07. bustum , rogus ,

Deus per afHi.tionem iudicat, stat ib. ifo, breuiarium qu ;

<*no- et pyrav. f7. busttim, ct sep:U-
et illic rcnr.incrat vi. if9- bo- nianum , et eitts plures editio- crtim vii. 440.
nus ad maliHB aI ;
quando rcfle- nes foi. breuiirium ro-
1. 95-. Butiliarius vii. 409.
ctitur vi. 19S. bvjnum bene lo- naannm 1. 96. Buxus iv. 338. buxtts, et buxum
qui vi. 230. bonum malc loqui Breuiatio vetus collectionis cano- ib.341- v. 49-
Ti.ijo.bonum tacere non prod- num authentica appellata n.178. Byrsa iv. 200.
cst , nisi correctum fuerit ma- Breiiiculuni in quo militum no- , Byssina vestis iv. 4f o.
Jum vi. ;3o. nrna contincbantur III. 39. Byssum byssus iv. 464.
,

Bonus Homo librarius 1. 3 f 1. Breu-tas vitae vi. 3f9- Byzacium vrbs iv. 166.
Bootes , siuc arctophylax 111. 15*7. Brcnlius : Iacobus du Breul cditor Byzacena regio iv. \66.
161. rn. 39. operuni S. Isidori : cius episto- Byzantium iv. 202.
Booz v. 130. la dedicatoria , cum obscrua-
Borbonius Cardinalis laudatus 1. tionibus , eius editionis ordo 1.

2S 1. scqq. 176. seqq. monita Breulii ib.

Boreas iv. 1 10, vn. <ro. C87. fpfi. II. 62. C. et G. iii. 43-
Borcus v;i. »1. boreus polus m. Brionia iv. 3 «$3. Caballus iv. 4f. f 18. caballus sag-
147. et iv. 1 1 1. Britannia iv. 1 70. marius iv. f 18.
Borion promontorium iv. 183. Britoncs m. 414. Cacabus iv. ^03.
Boristhencs m. 1 f o. Brockie Marianus : cins obseruatio Cacephaton m.f 3.
Bos iv. 43. bos 463.
, et asinus v. critica in Regulam S. Isidori i. Cachesia m. 178
bos bonem requirit iv. 4;.
bo- (5.3. Cadauer iv. 30. v. 66.
ues aerei in templo Salomonis Brontia Cadere in facicm v. 3^3.
iv. 283.
v. 5-39. bouis primogenitum ib. Bructeri m. 413. Cades v. 4f 1.
41SZ. bos triturans ib. 453. Brunda iv. 203. Cadmia iv. 292.
Bosphortis iv. 1 16. Brundisium Brundusium , iv. 1153. Cadmus iii. 23 f. vir. 73
Botanicum heibarium 111. 1 3 j
-
. 203. Caducus iii. 466. caduca heredi-
Botrax iv. 70. Brutus Hispaniam subegit 111, 237. tas ib. 20<5.
Borrus vuae v. 44*. Brutus iii. 462. Caduca m. 174.
passio
Braceae iv. 45-2. Bubali iv. 44. Caduceatjrcs 111. 384.
Bracharius episcopus : eius aetas Bubo iv. Cadus iv. 306.
9f.
1. 341. 11. 40. Bubulcus 496. iii. Caecias ventus vu. f o.
Brachia iv. 1 1. Bucco 462.
iii. Caccilius Metellus Scipio m. 64.
Brachile iv. 479. Bucina iv. 377. bucina, et bucinns Caecae pemmae iv. 284.
Brachium Christus ui. 301. v. 12. bucinum IV. ?77. Caecit.ts., et caecittido vil. 432.
Bractea iv. zS6. Bucolicum carmen m. 68. Caecus m.466. caecum intestinum
Bradypus iv. 89. Buglossos iv. 21. ciecus et orbtis v. f 3.
iv. 3f 6. ,

Branchos m. 177. Bulbi iv. 36"8. caeci in euangelio , caecus , ec

Brassica iy, 368, Bulla : buJIae iv. 47:. f 03. irutus ib. 137. 139.
 . . . ,

E T VERBORVM.
Caelebs m. 4(5 5. Cainani 111. 233. 3 18. vn. fif Calumnia m. 209.
Caeles , caelites ill. 46 J. Cainani 111. 3 f 3. Calumniator m. 464.
Caecula iv. 69. Caiphas m. 338. Caluor 111. 464.
Caedar m. 401?. Caius Caligula Imper. m. 237. Caluus orator 111. 96.
Caelesyria 111. 400. 87.
VII. Caluus vide calu.itus .
Caclia iv. 49f. Calamistratus 111. 46"f. Calx iv. 2f2. calx viua ib. 431.
Caclatum iv. 109. caelata vasa Calamistrum iv. fij. calx colores corrumpit iv. 440.
ib. 419. 497« Calamitas iv. 494. aqua incenditur , oleo cxtingui-
Caclicola 111. 465. Calamites 362.
iv. tur iv. 433.
Caeli pluralitcr sancti intelligun- Calamus 346. aromaticus
iv. m. Cama iv. fo8.
tur , vel an geli vn. 19. caeli , et 261. ealamus in Ezechiele iv. Camae iv. 4f 1.

tcrrac creatura quomoJo spi- 240. Cambyses iv. 196*.

ritualiter accipiatur v. 161. cae- Calanne vrbs iv. 196". Camaeleon -jide chamaeleon .

Ios Deus non coniusos fccit Calare m. itfi. Cameli iv. 44. camelum noa nian-
VII. 19. caelorum de numcro Calathus iv. 467. 400. ducare v. 414.
nil pracsumat sibi humana te- Calcaneus iv. 19. Camelopardus iv. ff.
meritas vn. :o. Calcaria iv. fiS. Camcrae iv. 228.
Caelum : opusculum de caelo 11. Calcatorium iv. 22f. Caminus iv. 417. caminus trium

69. editum vii. 19. cacli nomi- Calceamenta iv. 480. seqq. pucrorum comparatur vi. 187.
na , celeritas , cardines , con- Calces v. 91. Camisia iv. 446.^1 4fi.
uexa, facies geni'na , ianuae , Calceus : calceis reges , ct Cacsa- Campana iv. 297. fragmcntuni de
partes quatuor circuli etc. m. , res vtebantur : calcei talares ,
campanis ib. f 24.
146. scqq. iv. 107. seqq. cae- lingulati etc. iv. 480. seqq. Canipaiiia 163. iv.

lum , et aether v. iz. cacli de- Calcis iv. 19. Campeius Toletanus vn. 17S.
siderium vn. -6j. caeium in- Calculator III. 464. Campestre , campcstria iv. 44S.
strumentum iv. 429. Calculus: de calculis iv. 41 o.seqq. 473.
Caementuni iv. 218. 450. calculus 111. 178. iv. 2f 1. Campus iv. 188.
Caerefolinm iv. 370. Caldarium iv. 251. Camiir 44. ct 228.
iv.
Caeruleus caerulaeum , IV. 77. 438. Caleb 111. 3 22. Canalis iv. 230. ct 434. c.

et caerulum v. 17. Calendae 111. zz6. vii. o. de calen- fcminino genere melius quaio ,

Caesar C. Iulius vnde dictus m. :

409.
dis ianuarii vi. masculino profertur iv. 231.
190. 422. le^es coepit redigere Calendarium u. 367. scq. diucrsa- Cancer 111. i6f. 181. eancii iv.
in libros m. 190. Marco Var- rum nationuin , recens Galliae 84. cancer nullis medicamentis
roni negotium dcdit bibliothccae vii. 4. scq. sanabilis 111. 181.
construcndae m. 2f2. Cacsar, Caliccs iv. 499. Candela iv. f 06.
ct Pompcius iv. 371. Caesaris Caliculae iv. 482. Candelabrum iv. fo<S. v. 39f. can-
dicrarri vn. 109. Caligarius iv.480. delabra tripocia iv. fro. cande-
Ca csaraugusta iv. 206. an Roma Caligae iv. 482. labrum , et olcum hott
d'..ta 1. ifo.captavn.no, Cali^o iv. 1 16. testamcnti v. 395. candclabrum
Cacsarea Cappadociae vrbs iv.201. Calijnila vide Caius . cum septcni luccrnis v. 402. c.m-
Caesaria ciuitas iv. 167. Cali<to 111. 166. delabrum doctrina sacerJotalis
Cacsaries iv. f. Calix Doininicus : de co S. Cy- vel honor potcstatis intelligitui
Cacsarius abbas 1. f02. priani locus descriptus VI. 3S4. VI. f<Sf.
Cacso iv. 430. Callaica IV. z66. Candcnim iv. 241.
C»eteri,ceteri,reliqui , et alii v. \6. Calltdus 463. callitlus , veriu-
111. Candidati iv. 4f<5.
vii. 430. tus,peritus prudens ftuundu*, , Candiuus 111. 466. candidus cquns
Calialatlia v. 447. v. 13. f4. callidi eqni iv. 48. IV. 47. candiilus , ct albus V. 6.
Caia iv. 382. Callis , temittt, Ct trames iv. 143. Canere , ct c.tnt.ire v. 1 c.

Caiani III. f if v. 6$. Cani IV. 370.

Oianiuc 111. f ir. f 34. Callitrichidcs iv. f8. Ginicula in. 165. iv. f 17.

C.iictanus Coiutantinni cditor opu- Calones iv. 4S1. Canina facundia vi. 549. canini
sculoram quorumdam S. IsiJo- Calor sanguinis cfrii.it pulchritudi- dentei rv. 9.
ri : eitu notac , vari.ic lectioncs ncm 111. 471. 11111 111. 16:. animal iv.

monita 1. 11. \\. 14. 29. seqq. Calpe iv. 183. j6. canes duo hahcic dcbciu iv.
04. 6\ 1. t>3 f . 11. f :. Caluilum iv. 478. f 7. cancs in Albani.i iv. ici.
Cain 111. 3 1 7. 117. 277. Ciin
v. '
11 ia iv. f canis i:i tesseris iv. 41 2.

ciuitaten Enocli condidit iv. CtUuutUS et c.tluns v. iS.

, Canistrum 4. fo^.
Caiuui , id csi lignum IV. , |"o. Cinitics iv. 29.
 .

1 N D £X RERVM
Canna iv. 339. C ipitelia , capitulaiv. 230. Carenum iv. 494.
Cannabum IV. 4^4. Capitilauium m. 277. et vi. 395". Carex iv. 394.
Canon Jibronim sacrorum 1. Jfn. Capifolium iv. 213. Capitolium Caria regio iv. 1J3.
canon missae 47. canones ex
11. anseris clangore deiensum iv. Caricae iv. 33:.
Isidoro sacpissime sumpti 1. 98. Caries iv. 32J.
zoo. canones nicaeni ib. 323. Capitulum, capitularc iv. 470. ca- Carina iv. 419.
canones conciliorum cx Hispa- piruia tria damnata,etab ali- Carinus Imerator vii. 96.
nia sumpti 11. 113. canones quibus delensa vn. 103. capitu- Carminare m. 66.
euangeliomm 111. 16 z. genc- la Hadriano 1. afficta u. 197. Carmen , carmina 11. 9. 23. 266.
ralium concilioruin ib. i6\. 261. 286. 30J. 310. 320. 326. car-
Canonum collectio 1. 343. 11. 262. Capitularia 11. 364. mina Isidoro ascripta 11. 1.

apui hispanos antiqua ib. 160. Cappa iv. 470. seqq. cduntur vn. 179. scqq.
romana ib. 1 < j . HaJriano-hi- Cappanna tv. 234. carmen astrologicum , scu astro-
spanica ib. 190. Polycarpus di- Cappadoces m. 403. nomicum 1. 6j8. 66^. seqq.
c:a ib. 327. coilcctio pseudo- Cappadocia 1J2. iv. carmina Petri Rigensis excerpta
IsiJ/j:i n. i9f.seq. ic<. 117. Capparis iv. 368. ex Isidoro 1. j86. carmen in
Canopea iv. 426". Capra , caper iv. 40. capra Iouis laudem Deiparae 11. 10. carmi-
Canopea insula iv. 149. nutrix 111. 16J. cnpra in sacri- na de conrlictu virtutum , c.
Canops iv. 149. ficio v. ^iz. ctpra , et caprea vitiorum ib. 61. S. Eugenii To-
Canopus iv. 91. vii. 4 if. letani 42J. carmina anti-
ib.

Cantabri 111. 416. Capreoli iv. 317. quiora apud hebraeos , quam
Cantandi gradus tres 111. 181. Capricornus m. 165. apud gcntiles 111. 67. carminmn
cantar» vide car.rre . Capriticus iv. 331. cura antiquior quani prosae ,

Cantharis iv. 73. Capsa iv. J12. III. 6j.

Carr.harrs rv. jo. Capsus iv. J12. Carmentis literas latinas repcric
Cantherinmn ordcum iv. 313. Captiuitas hebracorum septuagin- 111. 13 j. Nicostrata dicta ib.

Cm-.hcrius 44J. iv. ta annis 111. 236. v. jjo. 7-

Canthus 111. 110. Captiuus iii.
46J. Carmesi , et carmin hispaniee vn.
Canticum 111. 280. seq. de canti- Capua 204.
iv. 204.
co v. 3y2.de cmtic s VI. 367. :
Capularis senex iv. J09. Carminare 111. 66.
Canticurn conuiuialc m. 133. can- Capulus iv. 409. f 1 8. 379. Carnales lidem pro commodo tem-
ticum psalmi iii. 281. canticum Caput iv. j. v. 88. caput mulieris porali quaerunt vi. 193.
post transitum maris rubri vi. vir iv. 460. caput Christi Dc- Cames vide caro .
us vi. 1 j 1. caput ! mguidum do- Carniicx m. 4<H-
Canticum canticorum, et eius ex- ctor agcns pcccatum vi. 316. Caio, carnes iv. 3. 487- <<"° > «
positio I. »96.
3f4. J43. seq. Capys iv. 99. coipits 17. 9J. caro cx qua-
v.

II. IJO. IV. 219. V. 200. VII. Carabus iv. 419. tuor elementis compacta iv. 3.
183. 191. Caracutium iv. j 12. carnes ae^.yptiae v. 1 12. de vsn
Cantor m. 34;. cantorum ordo, Caibasus vcntus VII. Ji. carnium , vel piscium vi. 412.
et olficium vi. 431. Carbo 417. dc infirraicatc camis liuroanae
Cantr.s 111. 1 36. cantus in verbis Carbunculus m. i73.gcmmaiv. vi. 264. vil. 33 J. caro Christus
diuinis VI. 287. cantus compnn- iii. 303. caro quomodo animaa
ctionem cord's gignit vi. 287. Carccr m. 213. iv. nr. de car- subiecta crit vi. 134. carorc-
Cancus Eugenianus n. 1^4. ccribus ib. 98. 3 97. sultat malae consuetudinis lege
Canus tqiuis iv. 47. CarJicdonia iv.279. vi. 222 .

Capclla Martianus 1. 419. Carchesia iv. 421. Carolns 11. iii. iv. Magnus Mar- ,

Capcr iv. 40. Carcinias iv. 182. tellus 111. jii. seq. fabula de
Capere , et decipere VII. 242. Cardiaee m. 171. Carolo Ma~no ecclesiae S Ia- ,

C.ipesso , et capio v. 16. Cardamonuim iv. 349. cobi in Hispania instauratore

Capillamenta vidc capilli . Cardo , cardines cacli m. 148. 11. 392. _ ,

C.ipilhttts , et capiUosns v. 18. 171. iv. 100. 107. 227. VII. Carpasia nauis iv. 416.
Capilii iv. j. v. 88. potnitcntium 21.111 caidinc rcs est.prouerbium Carpaihium mare iv. 1 16.
vi. 44T- capiUame t*
capilli , ct iv. 127. Carphatos insula iv. 176.
v. 17. capillus Vencris iv. 3 fp. Carduelis iv. 102. Carpentarius 111. 446. iv. 442.
Capiliosus vide cipillatus . Carduus ;68.
iv. Carpentum iv. j 1 1

Capistrum iv. y 1 7. Carecttun vn. 410. Carpobalsamum iv. 347.

Capital 470.
iv. Carcic mcnte existimabantur , Carpocratiani 111. 3^2. J2f.
Capitc diminutus 111, 201. 217. qui carmina cancbant 111. 66. Carra chiiu.s iv. 19J.
 . 1 , .

ET VERBORVM.
Cirruca iv. f i t. Catalani Ioseph u. fp8. cedunt m. 171.
Cirrus carrontm vsvs iv. fti.
, Catalogus episcoporum hispalen- Catisales coniunctioncs m. 1 1.

carrum acutum ib. f n. sium 1. i<Ji. 164. catalogi ve- Causacio poscponenda propcer di-
Carthada ciuitas vide Carthago . terss librorum , fuldensis , lau- lcctionem vi. 349.
Caccha:>inensis prouincia iv. 164. rissanus , Pomposae , ec alii ib. Causidici vi. 349.
Carchago a Didone condita 111. jpo.scqq. catalogus operumlsi- Cauterium iv. f 19.

r j f seq. vn. 78.

. dori ex antiquis scriptoribus Cautes iv. ifo.
Carthago noua seu spartaria , a , ib. 39f. catalogus abbatum ca- Cautio iii. 103.

vandalis , et gothis euersa 1. sinensium 11. 69. 8f . catalogus Cautus 111. 463.
111. iv. 101. 107. Pontificum ib. 388. catalogus Cauus iv. f of vide cauatum . ,

Cartilagincs rv. 1 f vcilis excripcomm , collacorum Cecropia rv. 101.

Carus Imper. de persis triuinpha- et correctorum codicum mss. Cecropidae [II. 411.
138.
uic iii. ib. 418. cacalogus virorum for- Cccrops simulacra finxic III. 377.
Carus , seu karus 111. 43o. tium in tertio Rcgum v. f}t>. Cccrops Ioucm adorare praeccpit,
Caryotae iv. 316. Cacapirates m. 184. Athenas condidic vn. 71.
Carystium marmor iv. i<Ji. Cataplasma 111. 184. Cedcre m. 20S.
Casa iv. 134. Catapotia 111. 184. Cedere , ec dare v. 23.
Ctseus iv. 490. Cacara iv. 111. C^dria iv. 3 34.

Cas^a iv. 396. Catarrhus 111. i7<J. Cedrus iv. 334. cedri lignum v.

Casim iv. 184. Catasceue m. 86". 444. cedro digna loquutus iv.

Casloim iii. 401. Cacechumeni m. J4f. vi.4f 8. vn. JJ4-

Caspius sinus iv. 117. ??4- Celebricas 111. 276.
Cassianus v. [ij. Cacegoriae m. 104. Celcr iii. 4<>f
Cassiodorus 11. 191. Catcia iv. jgi. Celeritas , ec vclocitas v. 71.
Cassiopa insula iv. 160. Catellae iv. 471. seq. Cella iv. 118.
Cassis iv. j 88. 4if. cassis , et f a- Catenae m. 115. catenae Patrum Cellarium iv. 114.
lea v. 1 7. cx Isidoro , ct aliis 1. f 5 5. 11. Ccloces iv. 418.
Cassus iv. 490. 376. Cdoe iv. 84.
Castanea iv. 551. Catcnatum iv. f 13. Cclsa arbor rv. 331.
CasteHiun iv. 1 io. Catcrua 111. 427. Celsus Tolecainis vu. 178.
Castigare , corrivcre , et obiurgare Cachari m. 3^4. Celsus 111. 46:.
v. if. Cachartica m. 1S4. Celte iv. 419.
Castigatus blande , et non corre- Cathedrae doctorum iv. f 10. Ccltiberi iii. 416".

ctus , acrius arguatur vi. 335-. Catholicus 54*. 4S0.m. Celtici 111. 416.
Castinus Tolrtanus vn. 178. Catinum iv. foo. Ccndebubous 111. f 14.
Castitas , ct eontinentiav. 13. dc Cato iv. 30S. v. 1. vn. 84. Cenchris iv. <SS.
castitax vi. 498. vn. 219. ca- Catochvtcs lapis iv. 1S1. Cennii opinio 1. 487.
stitas per huinilitatcm vi. 141. Catuli iv. f7. catuli lconum iv. Censere 111. 471-
castitas animae pulchrir.ido vi. fi. v. 349. Censox , et cmtualil v. 16. ccnso-
144. cascicas rructus suauitatis Catus iv. 60. res 111. 4; 1.

cst vi. 146. castitas sccuritas Cauatum , et cauum v. 1 4. Censnalis videcnsor .

mcntis , ct sanitas corpons vi. Caucasus iv. 184. Ccnsura louaniensium a Xorisio
147. casticacis vomm corde fit Cauda Imbetur offerri vi. 113. rciccca u. 42. censura ecclesiae
vi. 448. castitatis eftectus vi. Cauda diaboli iv. f 11. vi. jjc.
49S. Caudes 111. 101. 106. et iv. 316. Ccnsus primura acrus m. 356.
C.istor 111. 165-. Caudicac iv. 419. census pcr quinqucnnium .

Cnstorcs iv. f<5. Caula caulae iv. 13;. 4fS.

: batur vu. 1 2. 79.
Castra m. 416. Caulis iv. 3^f. Centaurca iv. 5 f t-

Castrcnsis Petius lihrariuj 1. f 19. Cauma 417.

iv. Centaurl iv.
Castro Pccri cpistola 1. jif. Caupiltis iv. 419. Centenarium iv. 301.
Casirum iv. 1 10. Caupo pcssimus 111. \66. Centenum iv. , 1
j
-

Castus iii. 463. Caurus iv. 118. C 1 iucs 111. 1 70.

Casula iv. 4fS. Caina causarum gcncra tria
: , sca- Centrum 111. 1 30.
Casus III. 16. catul niaior , qtun- tus gemintu , specics uiodi , Centum 111. 120.
to maior viiciu vi. 323.
1

quinque 111. 77. scqq. c: :• 1 iv. 159.

Cata vi. ( o. et iMfni v. 19. causam redinte-

C 11 ichresis 111. f 9. qr.iii 111. 10. s . \ Cen 111. 414. 1

Catachor^s 111. ifo. pii. ct mclanchelia pro- pucr v. 138.

 .

1 N D E X R E R V M
Cepa 17. 167. Chalcites 281. 292. iv. ba ib. 3f4.
C :j<i: , e: caegit v. rg. Chalcophonos iv. 281. Chelidoniacus gladius iv. }$o
Cephalea m. 174.
Cephalonia iv. 160.
Chalcosmaragdus iv. 16 f. Chelonytes iv. 283. —
Chalcus iv. 298. Chelydros iv. 68.
Cephas m. 334. Chaldaci iii. 234. 400. 40^. chal- Chernites lapis iv. if8.
Cera cerae litcrarum materies
; m. daei primi astrologiam docue- Chersydros iv. 68.
runt iii. 143. Cherubin 111. 35-0. fio. v. ^4.
Ceraefbiium iv. ^70. Chalybs iv. 191. 442. Cherubin paradisum seniaat iv.
Cerastcs iv. 66. Cham , et eius tilii m. 319. 401. '44-
Cerasum , cerasus iv. 330. v. 120. Cham peccante, poste- Cheth , chethaei 111. 402.
Ceratum iv. 198. ritas eius damnatur v. 294. Chiideberti decretum 11. 320.
Ceraunii montes iv. i8j". Ckam iudaeos significat v. 1 20. Childericus rex 1.391.
Ceraimiuin gemnia iv. 277. Chamacdraconcs iv. 70. Chiliarchae m. 424.
Cerberus iv. %6. Chamaedrys iv. 3 y6. Chiliastae m. 5^29.
Cercopithecus iv. f8. Chamaeleon iv. jy. Chimaera III. 61. iv. 36".
CcrJa Ludouici prologi , et epi- Oumaeleon herba iv. 360. Chimaera mons iv. 1J4.
logi ad glossarium 1. \66. Chamaemelos iv. 316. Chindasuinthus rex gothorumvii,
Cerdoniani m. 3 y +. Chamacpitys iv. 362. 187.
Cercalis Castellanensis vn. 1 45*. Chamaui 111. 413. Chintila rex vn. 186.
Ccrebra animantium maritimorum Chamus iv. y 7. 1 Chios insula iv. 178.
in augmento lunae pleniora Cluna lll, 336. Chirographum 111. 203.
vn. ji. Chanaan et eius , filii m. 3 1
9. Chiron graacis medicinam inuenit
Ccrcmoniae m. 2S4. v. 417. 401. scq. v. 1 20. iii. 184. Chiron centaunis iv.
Ceres m. 387. iv. 300. 311. Chananaci m. 407. chananacus 3J4. Chiron inter astra ui.
Cercns iv. jo6". paschalis 11. ff 7. populus non extinctus v. 489. 166.
Cerimoniac vide ceremoniae . chananaeamulier in euanjelioii. Chirurgia m. 18S.
Cerinthus 111. J2j. 138. chananacornm deccm gen- Chlamys iv. 4^6.
Cerintbiani m. 3 j 2. tes iii. 401. Choaspis Huuius iv. 136.
Ccrncre 111. 201. Chaon Heleni frater iv. ij8. Choaspites gemma iv. 268.
Ccrnui IV. 482. Chaonia iv. i j 8. Choenix iv. 303.
Cerotum m. 18S. Chaos v. 83. Choerogryllus vu. 413.
Ccrramen ferale iv. 408. certami- Charactcr ; charactercs tres dicen- Chocspites gemma iv. 268.
na ib. 594. di apud poctas m. 367. cha- Cholera 111. 170.
Certo , ct certius VII. 43». racter signum iv. j 18. Chomer iv. 306.
Cerui iv. 41. Characterismus m. 97. Choragros iv. 23 f.
Ccruicalia iv. 461. Charadrius iv. 722. Chordae 111. 140.
Ceruinus equus iv. 48. Carchedonia iv. 279. Chorca m. 280.
Ccruisla iv. 40f. Charientismos 111. 63. Chorepiscopi 11. 742. VI. 424.
Ceruix , ceruices iv. 11. ceruix , Charismatum distributio m. 196. Choriambus 111. J03.
et collum v. 17. Charism.1t/1 , vel karismata m. 480. Chorus in. 23 j. 280. dc choris
Cerussa 440. iv. Charistia , vel karistia 111. 480. vi. \\66.
Cespites iv. 323. Charitas 308.
348. charitas ,
iii. Chous vii. 21.
Cessio 111. 208. seu karitas 480. charitas , ib. Chresimon m. 3J.
Cete iv. 7f. seq. fides,et spes v.107. charitas ple- Chria III. 86.
Cetera , et alia v. \6. vide caeteri nitudo legis ib. y 3 j de chari- . Chrisma , et baptismus duo sacra-
Ccthura m. 320. v. 3 1 f. tate vi. 193. charitate in donis menta ex Isidori doctrina 1.
Ccthim 111. 403. Dei nihil maius 111. 30S. 196". de chrismate 111. 287. 300.
Cetra iv. 387. Charon m. 3 8 y. VII. 46S.
Cetum et coetus v. 387.
, Charta ; chartarum species , et Christianus 111. 34J. de christiano-
Ceurila dux vn. 1 18. vsus : charta saitica , augustea rum vocabulo vi. 3 64. christia-

Chacon Petrus rcguiam monacho- regia , taeniotica , cmporctica , nns incantationes vitare debe-t
rum illustrauit 1. 271. liuiana , corncliana m. 2j6\ 111.374. chris.ianus non glorie-
Chalasticum vnjucntuin 111. 188. seq. tur qui nomen habet
,
et non ,

Chalazias iv. 277. Charybdis iv. 128. facta iii. 345 spectacula odis-
.

Chaiazius lapis iv. 260. Chased Chasdim 111. 4oj\

, se debet iv. 406. ct 402. signo-
Chaicantum iv. 240. 440. Chasloim 111. 402. ( rum obscruationes ignorare dc-
Chalcenterus m. 253. Chcbron ciuitas iv. 198. bet III. 166. christiani naiaraei
Chalctdonensis synodus m. 239. Chelidwnia gemma iv. »7J. her- per opprobrium vocabantur 111.

34f.
 : ,

E T VERJORVM; m
lif • ciiristianorum haercses m. est , vt nemo natiuitatem alicu- Ci>-*cro .' eius locus9. etfpensus 1.
jfi. chrtstianorum pcrsecutto ius de caelo interprctaretur 111. Dirrerentiae ib. 4^9. aetas
13.
va. 88. scqq. et m. christianis 573. Christum qui desetit , et- vii. 84. Cicero librum cdidit de
templa aedifkandi facultas da- si videat veritatem , a longe vi-
iurc ciuili in artem rcdigen.io
turvii. 9<5. christianis priuilcgia det vi. 160. iii. 190. orationem , quam ha-
redduntnr vir. oo. christiani ,
Chromaticus m. 464. buit contra conipetitores , i»
quando liberales artes discere ,
Chronia m. 174. toga candida inscripsit iv. 4? C.
vel docere prohibiti vn. 08. Chronica clironicon de chroni-
, , Ciceronis fons iv. r : r. iccus 11 ;.
christiani multi ride , sed non cae vocabulo m. 218. chronici 110. locus cmendandtjs iv. 390.
opere vi. 101. christianus non Silensis textus U.fj. chronica versus iv. 417. ex Arato ver-
vocis modulo , sed tantum ver- fabulosa negligenda ib. 161. sus iii. 19S.
bis diuinis debet commoueri vr. chronicoruin auctores plurimi Cicindela iv. 104.
187. non legat tigmcnta poeta- Isidorum laudant ib. 148. seqq. Ciconia iv. 89. instrumentum xu-
rum vr. 296. christianuin non chronica ib.369. 3 74.chronicon sticum ib. r 16.
decet morti obnoxium prodere Bedae ib. chrouicon continuatuin Cicuta iv. 339. 360.
vr. 540. christianus eo modo ib. 441. chronicon ms. gotho- Cidaris iv. 469. v. 404.
agat , c]uo agere videt ecclesiain ,
rum ib. 697. chronicon Jsido-
Cilia iv. 7.
ad quam lortc deuenerit vr. ri de eo disseritur ib. 667. ad
:
Ciiices iii. 403.
411. 691. Melliti chronicon idem at- Cilicia iv.if 4. 464.
Christus : Christi duae naturae rr. quc Isidoiianum ib. 680. chro- Cilicises foi. iv.
f 26. Christus nascitur cruci- nica Isidori extra Hispaniam
,
Ciiicium poenitentium vi. 443.
Hgittir iii. 237. Christus a chri- intcrpolata 576. chronicon
11. Cilio iv. 497.
smare ib. 109. plura cius nomi- Isidori ib. 262. z66. seq. 29 j-. Cilix iv. 1 f4.
na ib. et seqq. v!de Detts Fi- , se 4-5°f- 557- 119- 54f- uo. Cilla cillero 416".
, 1.
lius Dei Christus tres naturas . 362. seo. 369. 380. 387. 389. Cillare iv. 12.
habet iv. fii. seq. Christus 19°- 4°7- 4'o. 417. 426. chro- Ciilcre iv. j-if.
quomodo nunc acqualis Patri nicon Bed:se 11. 3S7. chronicon
Cimex iv. 74.
nunc minor dicitur v. 79. va- mcmorabile fabulosum ib. 401. Cimici3 IV. 35-8.
ria ei nomina attribuuntur ib. compendium chronici fitymolo- Cinaedia iv. 272.
80. Seqq'. Vnigenirus ct pri- giis inscrtimi 1. 607. chronicon
,
Cincinni iv. 317.
mogenitnj , fratcr , et dominus, Wulsae appellatum 1. 696. Cinctus iv. 477. cinctus gabinns
homo , leo , vitulus , aquilia : Chronici morbi m. 174. ib. 4<6.
quorum nomina alia accidcn- Chronographia Isidoti 1. 674. Cinerius cquus iv. 48.
tia , alia naturalia ib. Christi Chronologia gothorum 11. 324. Cingulum : de cingulis iv. 477.
nathiitatis , mortis , resurrectio- Chryse iv. 173. seq. cingulum ib. fiS. v. 404.
n ;
s , ct nostrae distinctio ib. Cnrysclectrus iv. 280. Cinis iv. 24)-. 310. cinis aspcrsio-
%z. <.<]. cius discipuli ii. 186. Chrysendeta iv. 497. nis v. 44)-.
occiditur in occisionc agni ib. Chrysitcs lapis iv. 2^9. Cinua iii. 2^9.
570. ieirittauft ib. 461. princcps Clirysoberyllus iv. i6f. Cinnabaris iv. 4:7.
u i! ;
iij. ir uttiiTi caelcstium ib. ChrysocolJa 438. i v . 281. Cinnamolqus iv. 91.
43 1. Cliristi ii , natiui- Chrysolampis iv. 280. Cinnamomum iv. 34^.
tas , \ ita ,
gcsta , mors , mysteria Chrysolithus iv. 280.
Cinnamum iv. 91.
omnia multo ante a prophetis Chrysopis iv. 280. Cirdt circiter
, , et circitm v. 1 : 1
-

pracnnnciata , allatis distincte Chrysoprasus iv. 16*. 270. Circe m. 370.

locis vetcris testamcnti , contra Chrysorhoas ntiuius iv. 137. Circenses ludi n. ;.;<•. cin
iudacos pracsertim vi. 1. et Chrysostomus 11. 288. 377. vidc insania tv. 409.
scqq. ad 64. de Cliristo ib. 148. loanncs Chrysost. Circinus iv. 444.
Christus sol acttrnus vn. 19. Chus 111. 3 ip. Circifer viJi- citc.t .

Christi natiuitas ib. 86. Chytropodcs vn. 414. ns iv. 1 18.

an quatuor bracl: ib. Cibarius panis iv. 486". Ciicul.iris numenu m. 117,
96. De Christi saccrdotio opus C'bus iv. 484. cibornm discretio Circulus . perfectia circuli vir. ::.
apocryphum 11. 24?. Christus v. 41 ?• delectns vm. 333. circuli quinque caiii , zodiacus*
quomodo dicitur tertia in Trini- tum iv. (-04. lacteui eec. m. 1*1, j«j. i V . m,
tate persoha vi. 1:0. v. 390. C
•
ivi 1 oy. . :
ircae VII. 16.
Christo sic coniuni atli iv. 460. Cireum
na nartiri vr c-; duabtlS stib- Cicatrix iu.
, 1
Circumcellionei m. ;<s.
stantiis >
•
: 111. lela iv. 104. ct ro6.
j,oc. Christo , t
;
rinii iv. 3 1 r. c ''
' "ius 111.
T$m. Vll.
 n» INDEX R E R V M
Circumcisio secimda v. 480. cir- principum vi. 34L clemenciam ib. ij. codices librorttm duo-
cnracisionis consummatio vi. qui addit iustitiae bonum pro , rmn de Fidc catholica ib 14.6.
517. Circumcisionis festum quan- malo impertic vi. 341. coJex Malatescius , siue Caese-
donam coepcric in Hispania Clementinus vn. 147.
gentilis nas antiquissimiis describitur ib.
1.60S. seq. Cleopatra m. 237. vu. 84. 575". coiex Albornoztanus ait
Circumforaneus m. 466. Clepare iv. 386. collatus ab ipso Albornozio ad
Circumiitspicere v. f. Clericatus impedimcnta vii. 334. autographum S. Isidori ib. jfo.
Circumluuium iv. 190. Clericus : clerici : multa de iis seq codices Chisiani ib. jf8.
Circumpedes , et antepedes v. 14. praescripta 11. f 21. «-62. <;6j. de codices a Nicolao Antonio , et
Ciraimtextum iv. 477. clericis 111. 3 39. de eorum re- a Bayerio recensiti : codices es-
Circus iv. 215.dc circis ib. 39?. gulis , et generibus vi. 413. curialenses ib. 439. seq. f$o.
vide circensis . seqq. corum vita , et officia vn. codex insignis describitur ib.
Cirri iv. 6. -5V- seq. 44f codex olim Pallantinus ib.
.

Ciste!!a iv. ^04. Clerus , cleros 111. 339. $-30. codices ex Bandinio ib.
Cichara 111. 1 39. Clibanus iv. 22f. 661. codex olim tarraconensis
Cithcron iv. 186. Clientes m. 4C>f. 11. 141. codices Isidori quancmn
Citium vrbs 111. 405. Climata 111. 149. iv. 240. inter zo6. co-
se discrepent ib.

Citocatia iv. 3
$a. Climax m. 92. dex Hispaniensis ib. 276. codi-
Citrn , et vltra v. 71. Clitorius lacus iv. 121. ccs Bobienses vetuscissimi ib.
Citria iv. 518. Clitumnus lacus iv. 122. 286". codex Francisci Peniae ib.
Citrosa vestisiv. 4fi. Cliuosum itcr iv. 244. zaf. codex Borgianus ib. 423.
Ciues de ciuibus m. 429. ciues
: CliuilS IV. 22f. codicum coletanorum variae le-
romani ib. 43S. CJoacae iv. 211. cloacas Roinae ctiones Romam ad hanc editio-
Ciuicnm , ct ciuile v. 19. Tarquinuis Priscus fecit ib. nem transmissac ib. 414. 424.
Ciuis vide ciues . Clodus , 111. 4t5t>. Codex inemendatus quid sit 1. 412.
Ciuitas : de ciuitatibus , carumque Clonia iv. 342. codex Theodosianus 11. 32^.
nominibus iv. 19}. 208. scq. Cluere v. 17. codicum correctores et colla- ,

ciuit.is , et vrbs v. 73. ciuita- Clunabulum iv. 380. torcs rccensiti 11. 434. seqq.
tis futurae locus sulco designa- Clunes iv. 17. codex Gregoriamis , et Hermo-
batur iv. 209. Clupeus , ct clypeus v. 1 7. genianus 111. 191. codices Mo-
Clamor , et clangor v. 13. Clypeus iv. 386. nasteriorum vi. f 3 f codices, ta- .

Clamosus m. 464. Clyster iii. i8t>. bulae publicae m. 201.

CLmgor vide clamof .
Clysthcnes iv. 390. Codex m. 260. de codicibus vi.
Clarissimi Scnatores m. 431. Coaetancus 111. 464. f3f. codex in vitibus iv. jitf.
Clarus iii. 462. Coarguere , et arguere v. 4. Codicillum iii. 201.
Classica iv. 373. Coaxare v. 7f. Codrans iv. 299.
Classis , classes 111. 428. iv. 416. Coccimela iv. 3 29. Codrus athcniensium rex vn. 76.
Claua 382.
iv. Coccinea vestis iv. 449. Coena iv. 4S6. coena Dominica
Clauati iv. 482. Coccum v. 44 f. cocco romanoruin in. 278. vi. 39-f • Coena , iiber
Claudi in Euangelio v. 137. vexilla decorantur iv. 402. Cypriano affictus 11. 236".
Claudiani versus m. 79. Cochlca de cochleis iv. 8j. 214.
, Coenaculum iv. 217.
Claudius imp. gothos ab Illyrico -jide concha . Coenobicae 111. J44- vi. 43 f.
cxpulit m. 237. seq. vn. 87. Cochlear iv. 302. Coenobium iv. 220. coenobiura ,

Clauditis dux VII. i2f. C.ochleare , et cochlearius v. 1 8. et inonasterium vi. 440. coeno-
Claudius taurincnsis 1. fjf. Cochleus Ioannes : eius praefatio bia feminarum vi. 442.
Clauis fij.
iv. ad libros de omYiis 1. 57 8. Coenosis 111. 06.
Claustra iv. 227. f8o. Coenum iv. 245".
Clausulae m. 70. Coctum iv. 4S8. Coepit , et cepit v. iS.
Clausum obturatum vn. 436.
, et Cocula iv. f02. Coetus m. 267. coetus , et cetttm
Claims , claui iv. 421. 443. Cocytus iv. 191. v. 18.
Cleanthes vn. 72. Codex : codices mss. vaticani , et Cogitatio , memoria
mens v. , et
Clemcns III. 463. clcmens in sc , alii reccnsiti , cc descripti 11. 94. de vn. 224.
cogitatione
in alieno peccato rigorem non 226. ad 426. alii codices , pro cogitationes noxiae vn. 247.
teneat vi. 336. singulis per
operibtts iudicaci cogitationis internum peccatum
Clemens discipultis apostolorum , discincca capita 439. ad Hncm 1. vi. 224.
episcopus , pontifex romanus volttminis . Copia mss. codicum Cognacio m. 444,
VII. 4f seqq. . Romae 1. j. codices praenota- Cognatus : de cognatis 111. 443.
Cicmencia Dei vi> 114. cJementia tionem Braulionu continentes cognatus , affinis , et prepir.quus
 > . .

ET VERBOR.VM. S19
v. i6. Colon : de eo m. 00. stamenti ib. f i^.seqq. commcn-
Cegnitio , et agnitio v. 14. cogni- Colonia iv. 209. tarii literalcs 11. 340. commen-
tio suiipsius vii. 342. cognitio Colonus :coloni 111.43 f. 4t5f. co- tarii Isidori S. Be- in Re=u!ain
creaturae vi. 150. diuinitatis vi. loni vincae in euangelio v. ncdicti commentitii 600. com- 1.

190. 141. mentarius niedicus 11. 26S. de

Cegnitor , ct procurator 111. 4<5f. Colophonium carnien m. 67. commentariis m. 214. commen-
v. iS. Color : de coloribus iv. 43^. co- tarium vide ccmicum . Commen-
'Cognomen , nomen , praencmen , et lores equoruin ib.401. lepranmi taria , et commentarii vu. 432.
agnomen v. </o. v. 418. colores calcis commi- Commcntum vide comicum .
Cognoscere , et agnoicere v. 10. stione corrumpuntur iv. 440. co- Commcrcium 111. 208.
•9- lores vestium iv. 46$. Commissum iv. 443.
Cohors iii. 415. Colossi minores iv. 176". Coimnissura iv. 443.
Goitus iii. 390. Colostrum iv. 490. Commodare,accommcii*re,e; muttiur?.
Colare iv. 436. Coluber iv. 63. ttare v. 1 f. 47.
Colena iv. 360. Colubraria insula iv. 1S1. Conimodatuin 111. zo6.
Colica m. 179« Colum 111. 90. Commodus imp. 111. 237.
Collatio : de ea vi. 199. 5*3 5*. col- Coluinba columbae : iv. 09. co- Commonere , mor.ere , et admcnere
latio docibilitatem facit vi. 200. lumbarum duo pulli v. 412. co- v. 4S.
Collatorcs codicum vetcrum 11. lumbae telle carent 111. 309. Commune et epicoenum v. 18.
,

426. Columbaria iv. 420. commtini diuidundo ni. 206.

Collecta Isidori 11. 176. Columclla iv. 309. communes coniunctioncs m. 2 1.
Collectanea Goldasti 1. 7 78. Colnmis , ct incolumis 111. 467. v. conimtmia verba m. 10.
Collectio canonum genuina Hi- 16. Communicantes iv. 486".
spaniae: an Isidorus eius auctor: Columna columnac iv. 230. 434.
:
Communio: de ea vi. 1 7 f
spuria canonum Pseudo-lsidori v. 402. columna ignis v. 371. Comoedi iv. 404.
Mcrcatoris collectio neque in columnac tabernaculi ib. 396. Comocdia vbi inuenta iv. 179.
Hispania , neque ab Hiipano columnae doricae, ionicac tu- , Comosum vide comatnm .

conHcta : Ballcriniorum tratrum scanicac , corinthiae, atticac iv. Compago iv. 15/.
doctae de his animaduersioncs 230. columnarum rotimdarum Comparatio ct comparationis ,

cum notis 11. ijf.ad 210. col- genera quatuor iv. 433. co- gradus 111. 16. coniparatio cti-
Icctio romana canonum il>. iff. lumna lapidca, quae diluuium e- minis iii. 79. comparationis \ ti-
collectio Remcdii Cariensis ib. uasit vii. 61. litas vi. 299.
204. collectiones canonum ve- Colus iv. 467. Comparatiuus ru. 16.
terum ib. 159. 271. collectio ca- Coluthiani 111. 35/7. Compascuus agcr iv. 236.
nonum Dionysii ib. 309. vide I nbades oliuae iv. 341. Compedes m. 2 3. 1

Canonum coltectio . Colyria m. 184. colyrinm m. Compendium : compendia libro-

Collectio scriptorum 11. 38?. 186. rum vtilia 1. 428. scqq. com-
grammaticoruin \b. 370. chroni- Coinae iv. 6. pendium chronici Isidoriani ab
corum vetetum Hiipaniac, col- Comatum , ct comosum vii. 431. Isidoro factuin ib. 370. 676.
lectore Luca Tudensi ib. 286. Comburere amburere et sepetire scqq. compcndium
, ,
lilui dc or-
collectio Sisenandi ib. 223. v. 9. tti , ct obitu Patrum 1. 37 f. ir.
Collcctttm de lacrymis, siuc opus- Comesor III. 4<Jf. compcndium metticum
l<6. li-
culum de institutione bonae vi- Comctcs iii. 173. vir. 41. bri conflictus virt. ct vit. 11. 44.
tac 11. 10. Comicum , commentarium, et eom- conipendium metdcum libri de
Collega m. 464. mentum v. 14. natura cerum iortasse S. t
Collcgiatus : collcgiati ui. 433. Comicus duo comicorum gencra
: nii Tolctani 1. 6f8. coinpcn-
466. 111. 1,66. diuiti opctis aduersus inaaeoi
Colles , ct m.ntes lv. 187. v. 49. :is , et eminus vn. 442. italicc 11. 287. comtTiiiir.i-ii ,

Collisio iii. f2. Comitiorum dies solcmnis m. 17 f. praal.t, et Iticrum v. t>o.

Colluin iv. 11. collum , et cernix Comitiaiis morbus iu. 7 c 1 Compctcns : dc coinpctcntibuj 11 1.
v. 17. Comma de co iu. 90.
:
; 4 <- vi. 4f<?-
Colluuitim , et alluuium v. 7. Commagcna vrbs iv. 147. Compilator 111. 464.
Collyridac cibus vn. 413. Commemorare , atquc memorare v. C >ii'pita iv. 2 10. 244.
Colobium iv. 4f 1. 46. t mpletae : dc cis \ 1. 388.
Colocasia iv. 361. Commentarium , commcntarius : * 111.
I
4<5t.
Colocynthis iv. 3f.|. commentarii tn 1 tymoli ( ompluuium iv. »jo,
Colomclli :v. 10. 4? 1. commentai ;

in ne- '
•••
< 1. et cxpcrts-
i
:.\re ,

Colomis 111. ^f et alios libros veteris tc- 2 I .

 , . . -. . .

f4° INDEX RERVM

Composita iii. i S8. confessio hominis vi. 19 f. Ccn-sistere,sistere,tt assistere v. 66.
Coir.positio pedum m. '01. Confidens m. 4CT3. consiiium immundorum spiri-
Ccmpositum comptnm V. 16*. , et Confider.tia , et fiducia v. 29. tuum vi. 213.
compositi numeri 111. 123. Confinalis 111. 46f Cobsobrini m. 44f
Comrtus [II. 4^f vide cempc:itum . . Confiteri , et Jateri v. 3 1. Consolatio Ciceronis , et Boecii 1.

Compunctio de compunctione : Conhrmatio , seu manuttm impo- f»9-

cordis vi. 107. sitio 469. a solis cpiscopis
vi. Consolater 111. 463. consolator Spi»
ConantiusPalcntinus 11.604.V11.7 1. fit 471.
vi. ritus sanctus ib. 307.
Conantius Toletanus vn. 178. Conrlicrus virtutum et vitiorum , Consors m. 4t-f.
Conartis quoriiindam ad nouam vi. 203. opusculuiu 11. 44. Conspectus -vide Zaccaiia .
cperum S. Isidori editionem per- Confrages iv. 188. Conspctsio corporis vi. 171. seq.
endam 1.503. Confractio tabularum v. 3 88. Conspicere , et aspicere v. f

Concenror 111. 343. Coniusa vox m. 25. Constans Imper. 463. vn. 97. m.
Con-ha , et cochlca : concharum Coniusio confusus m. 466.
, Constanti* , et pertinaciavu..
434.
mnita genera iv. 83. Conftisio linguarum v. 29f. Constantinopolis iv. 202.
Conchleatius iv. 431. Congcminatio 111. 92. Constantinus m. 23 S. de eius ba-
Conchuia iv. 301. Con*;iariiim iv. 304. ptismo vii. 9 6. seq.
Conchylta iv. 84. 46*7. Congius 504. iv. Constantius Impcr.vn. 97.
Cenci.iere , et cencidere v. 17. Congratulatio fratcrna inuidiae re- Constantius episcoptts vu. 149.
Conciliabula iv. 110. spondet vn. 210. Constellationes 111. 373.
Conciliari Deo m. 191. Congregarc 111. 346. Constitutio 111. 190. aniiquorunt
Conciiiatrix 111. 466. Congrus iv. 82. Patnim n. f9f . constitutio iu-
Conciliuni : conciliorum qualitas ,
Coniferac cyparissi iv. 3 3f. cidicialis , ct negotiaiis m. 79.
vel quare , aut quando fiant 11. Conimbria vrbs vn. 136. constitutio assumptiua 111.79.

ff3.de conciliorum canonibus Conitigati : de eis vi. 4f 2. Constipttlatio vii. 436.

111. 26;. concilia , quibtis Conitt^es [II. 4f2. Constructio aedificiorum iv. 430.
Isidorus pracfuic 1. 141. seqq. Conittgium : de coniugiis 111. 4f 2. Censtruere , et destrtiere v. 1 f
concilia , quae Isidorum lauda- 4ff. coniugia tannim per se Consuere , suere , ec assuere v. if
rttnt , ib. 101. seqq. Africac , bona sunt vi. 248. et 4f 3. con- Consuescimus , asstiescimus , insue-
GaJliac , Hispaniae 11. 166. se- iugii institutio vi. 4f 2. scimus v. if . vii. 434.
cnli sexti ib. 100. concilium de Coniugatio m. 19. Consuetudo , ec ritus v. 18. con-
paschatc cdebrando ib. 302. Coniuncciutis niodus 111. 19. sucttido m. 8f . et 192. consuc-
conciiium Hispalensesecundum Conittnctio :de ea 111. 21. ctido peccaudt vi. 212.
cui Isidortts praefuit , editur 11. Coniuratio m. 42S. Consulcs iii. 420. consules sufte-

fiS.Toletanum quartum,cui Isi- Connubi.im m.4f f .connubia a sa- cti ni. 196. consulis dictum in
donis praemit , editur ib. f 47. , cerdote beuedicuntur vi. 4f 3- euocatione 111. 428.
Concionator m. 463. Conopcum iv. 42 f. Constiltus 111. 463.
Conclaue episcoporum 11. f 60. Concidit , et cecidit v. 17. Consummatum , et perfectum v. f 6.

Conclusio iii. 81. et 82. Concors m. 463. Constimptus III. 466.

Concordia Regularum 1. 614. Conradus primus , sccundus , et Consurgere , et smgere v. 66.
Concordia bononmi vn. 260. con- tertius m. f 14. Contagium 111. i74>
cordia malorum et bonoruin , Consaaguinei 111. 444. Contemplatio VI. 30.
contraria vi. 3 19. Consanguinitas m. 449. Coincmptibiiis 111. 461. contem.
Concordius Tolctanus vn. 179. Conscendo , et ascendo vil. 437* ptibilismundovi. 303.
Concors iii. 463. Conscientia vi. 224. f 1 2. conscicn- Contemporcs mundi VI.304.COIUC1JI-
Concuba 111. 401. tia interius accusat vi.283. con- ptores Dominici praecepti vi.2 1 4.
Concubinae Dauid v. 5-35. scicncia humilis vi. 306. con- Concemptus mundi vn. 3 4f
Concupiscentia carnis , et spiritus scientiae stimulus vi. fi2. Contcntio vitanda vi. fo6. con-
v. 99 . Conscribere , excribere , transcri- tcntio lices geiierat , et Deum
Concupiscibile v. 98. bere , ascribere , describere v.if. blasphcmat 299. contentia vi.

Conditio t«tis iv. 390. Conscripti milites m. 416. haercses generat vi. 299.
Conditiones m. 104. Consensio vi. 243. Contentiosus m. 464. contentiosi
ConJitttm iv. 493. conditum , non Ccnsequi , et nssequi v. if. et in- vi. 299.
consmn v. 3. sequi vn. 430. C<,,.testor , testor ,et obtestor v.71.
Conductio m. 206". Consideo iv. fio. et v. 67. Contcxtus orationis m. 12.
Conferrc melius , quani legcrc vi. Consideratio liuius vitae vi. 123. Conticescere m. fo. et 223.«»-
z 99 . Considiuni 111. 166. ticesccre , et cbticescerevn. 440.
Confessio iii, i9i, de ea vi. 208, Consilinm , et senttntin vn. 422. Conticiaiuiu m. 213. vxi. 6.
 ET VERBORVM.
Contintns m. 46$. continens nu- Coos insula iv. 174. nullis dicti fuerinc vn. 323.

nicrus 111. ii3. continens , qui Copia , et copiae vn. 431. Corpttlentns III. 46 c.
30. 87. r,'r;
mtmdanis desidcriis non subtra- Cophinus iv. 5-04. Corptis' IV. 3. V.

hitur vi. 147. continentes se- Copttla proximi , vel defuncti fra- c.tro , ec anima ib. 17.9r.dc
nes , qui luxorivsse vixertint vi. trisv. ff7. corporis humani habittt iv. 5-20.

Copulatiuae coniunctioces 111. 21. eius descriptio vn. 398. corpo-

Continentia vi. 146. vn. 53j.ro»- Coquinae apparactim Apicitts qui- ris necessitatibus quo pacto sub-
tinenti» , et castitas v. 1 3 . con- dam composuit iv. 483. coquus ueniendum vn. 239. corpons
tinentia non praecipitur , sed muros Ierusalem subuertit . vi. aegricudo il>. 277. corpora cae-
suadetur vi. 447. 2f2. lescia , ec terrescria v. 96. cor-

Contingit , obtingit , euenit , ct ac- Cor iv. 19. cor diaboli iv. cz. cor pus pro cadauere iv. 30. cor-
cidit v. if. vn. 430. vnum et anima vna wi. 317.
, pus quaedam habec vtiiitatis
Continuatio clironici Isidoriani cor cum manibus ad Deum lc- causa quaedam venustatis v.
,

pcr S. Ildefonsum ab alio inter- uare 284. cor origo bonae ,

vi. 24. corpus omne vmbram tacic

polata 1. 70. 73. 370. vcl malae rci vi. 22f. cor siuim vii. 42. corpus cedente anima
Contradictio 107. II I. homo fugcrc non potesc vi. 2 2f. v. 9f . corptis morcuiim sine ani-
Contraposita 92. 111. corde inale , vel bcne qtti loqui- ma 144. corpus loco , et
est vi.
Contrarioruin genera quatuor m. tur vi. 230. corde sapimus iv. temporc mutabile cst vi. 145-.
116. 21. corporis partes quaedam ntuni-
Contritio super contritionem vi. Cora iv. 306". nibns consccratae v. 261.
Coraliticitm mannor iv. 261. Corpus iuris gothici Isidoro po-
Controuersia tripartita est m. 80. Corailiuin iv. 268.283. scerius : varia eius vocabula ,

Contuberniuni m. 4ff. Coram , et p.ilam v. 14. edicioncs 11. 220.

Contnm.tx m. 464. Coranus lapis iv. 25-9. Corrcctio vide correptio .

Contumeliae quomodo ferendae vi. Corbes tv. fof. Corrcccores mss. codicum in caca-

130. Gore Dathan

, , et Abiron exci- logum reierendi n. 426. scqq.
Contumeliostts m. 464. dium v. 443. nonnulli inepti ib. 437.
Contus iv. 381. Coredulus iv. 94. Correp"tio , de correptione fracer-
Conualles , ct valles v. 74. Cordubcnsis Isidorus incertus 1. na vi. 3 19. vii. 213. seq. de
Con:ten.t , ct aduena v. 6. 106. corrcpcionc ib. 265".
Conuenartiin vrbs 111. 4f $•. Coriandrum iv. 370. Corrigiae iv. 482.
Conuentus m. 167. Corinthium m.innor iv. 260. aes Corrigere , obittrgare , ec ca;'
Conuersio rcmissa vi. 204. con- ib.290. corinthia vasa iv. 291. v. if. corrigerc vicia qui non
uersio mirabilis Hucharistiae 1. corimhiac coimiinae iv. 433. debcc vi. 3 19.
i?r. Corinthus ciuitas iv. 160. 202. Corrupcor Synonymorum ha<
Conttersio gentium veteri populo vii. 72. cus diuino iudicio ptinitns 1.

latebat vi. t r f- contiersio a ti- Coriti tv. 385-. 5-87. corruptores moruin
morc inoipit vi. 102. conuersio 111 IV. 14. 326.
al Deum ad rin enda Corna, et corrut.i v. 18. Cors iv. 2:1.
non est vi. 44?. conuersio Cornelius Cclsus iw. 308. Cornc- Corsa mulier li_;'.ir iv. iSi.
q
do Dco placct vt. ip^. 374. 1 iv. Corsica iv. 180.
Conuersus: de conuersis vi. 199. Cornelii domus iw. 1 97. Cortex iv. 323.
fiS. de cortim priinor.iiis ib. Cornclijc legcs 111. 196. Cortinae iv. 463. cortinae tsbcr-
201. conuersi , qui ad mona- Cornix iv. 96. naculi decem w. 398.
stcrium veniunt wi. 728. con- Cornua 111. 429. iv. 42 r. vidc cor- Corus iv. 1 1 8. 306.
ueistis prius iu actione se es.er- na : coi -itus 111. 418. Coruscatio v. 491.
>.-.. it , quam ad contcmplatio- Corntim : conuis tv. 330. Corutis iv. 88. 96. conii marini
neni ascendac vi. 301. Corolia iv. 4<J8. iv. 77- cortii qutim pullv
Conucxa iv. 111. cacli vn. 71. Corona iv. 46S. insigne regunt ib. bos videnc vi. 330.
Conuicium paticntia vincitur VI. 469. in clericis 11. 867. vi. 416. Corybantcs vu. 72.
1:0. vide Tonsura corona liatea ct : , Corycus oppidum iv. 1 f 4.
Conuiuium iv. 484. conuiuia sum- lanca iv. < mbi n ^ **•
. • 1

ptuosa ji [uitntur . vi. :c. 1 n, Coronariu .-9f- 1 1 111. 1 76.

niuium anti.; .
fie- Coi' . 111. ;(•. t iv. ;f 1 .

bat vi. 117. Corporalia quare linca ha < . I >-

.

Conuocare m. 347. i.n.i ccclcsia . oriencalij vc- I

Conua iv. 3 ro scrica vi. f 70. < roi iv. 103.

Ccnunlsus 111. 466. >rei qu > icnsu angeli a non- Costinii IV. 348.
 .

T4* I N D E X R E R V M
CotKv.rni iy. 481. Creticum mare iv. 16*0. leuis in. i8f.
Coticula iii. 186. Cretio , et decretio in testamentis Cucurbitularis iv. 36*1.
Cotopitae haeretici m. 3f3j III. 202. Cucumeres iv. fo$.
Coturnices iv. 100. coturnices in Cribrum ^03. iv. Cudere iv. 428.
ercmo v.574. Crimen : de criminibus in lege Culcitae iv. 462.
Cotyla iv. 303. conscriptis 111. 209. crimen non Culex iv. iof.
Couus IV. fOf. in rcbus , sed in vsu agentis Culina iv. fof.
Coux ciuitas iv. 103. vi. 3 ff . crimen , et peccatum Culleiis iii. 21 7.
Coxae iv. 18. vi. 218. Culmen , culmina iv. 128. v. 16.
Crabrones iv. 104. Criminans , eriminator , et crimi- Culmus 313. iv.
Cranaus m. 400. nosus v. 13. Culpa indulgenda vi. 5-95. culpa
Crapula tr. 48? • Crines iv. 6. crinisVeneris ib. primi hominis nos de Paradi-
Cras m. 1 z 1 .cras ei cristinum v.i 3. 274. crines virginum ornatus so reptilit v. 84. culpa cito cor-
Crassus duos in senectutc annulos iv. 4 rr. ri ;itur , quae cito dignoscitur
habuit iv. 476. captus ib. ipf. Crinitae stellae m. 162. vi. 221. culpae maioris est , sci-
Crassus , grassus , et obesus 111. Crispus m. 466. re , quod sequi debeat quem-
4 6c. v. 16. Critici dics m. 184. quam , et sequi nollc vi. 191.
Crastinum vide craj . Croacasis mons iv. 184. culpas , non personas odisse vi.
Cratcra iv. 499. Crocitare v. 7f. 194. culpam agnoscere , nec
Crateres v. 401. Oocodilus iv. 7f. 78. dcflcrc , nihil peius vi. 209.
Crates iv. 431. Crocomagma iv. 349. Cultclli iv. fi4.
Crcatio caeli , ct terrae quid signi- Crocus iv. 348. Cultura agrorum iv. 310. scqq.
ficet v. 161. Cruciarius ui. 464. Cultus sacerdotis v. 421. ciiltus
Creator Dei nomen 111. 298. crea- Crudelis , et saeuus m. 464. v. iv. 448. cultu pretioso qui in-
tor ex pulchritudiae crcaturae 6-3. cedtint vi. 3f 4.
agnoscitur vi. 1 20. Crudclitas v. 6j. Cum praepositio , ct aduerbium ,

Creatorcs m. 430. Crudum iv. 488. quoniodo scribenda 111. 42.

Crcatura : de creatura spirituali vi. Cruor , et sanguis v. 67. vn. Cumba iv. 419.
184. creaturae mutabilitas vu. 427. Cuminum iv. 370.
3 3 1. crcaturae totius origo si- Crura iv. 18. Crnabula iv. 509.
mul extitit v. 83. crcatura bo- Crusta : dc crustis iv. 435-. seq. Cuncti , ct omnes v. 16.

lUim , scd non .'iimnmni vi. 1 1 f crusta 487. ib. Cuneus 111. 41%
creatura vniuersaliter valde bo- Crustumia pyra iv. 330. Cuniculi iv. 42.
na vocatur singularitcr tanttm
, Crusti niia oiiua iv. 341. Cup;:c iv. foi.
, cupi
bona vi. 131. crearurae vniuer- Crux 217. crux (.hristi rc-
111. Cujere ambire v. if.
, ct
sae qui iniuriani facit vi. 163. pcrta vn. 97. crtix tempestatum Ct'i iditas v.iii.vi. 249. vii. 2if.
Credcntes , Spiritu sancto rcpleti, huius se^uli refujirm vi. 309. 313. clipiditas seculi vi. 309.
Jinguis cmnii ni gentium loquc- cruccm portans , dtbct lr.undo cupiditas cmniuni criminum ma-
bantur m. 308. credentes per niori vi. 193. crucis tittilus cor- ter est vi. 249. cuj idltas non
Crucis signum salui vi. 109. ruj tus non est 49.
vi. crtcis sat atur vi. -f o. cupiditas Chri-
;

Credere iani non possumus , quod hgura in fronte 109. cru-

vi. Stum vcndidit vi. 249. cupidi-
vidtmus iii. 348. crcdere in cis latitudo , longitudo , altitu- tas contra mundi contcmptum
Christum cunctis gcntibus ius- do , ct profundum vi. 396. VII. 21 f. cupiditas carnis do-
sum vi. 70. Crypliia 111. 34. nianda ,
prius quam bella spiri-
Credita res m. 106. Crystallus iv. 276. dc crystallis tualia suscipiantur vi. 249.
Crcmcnturo III. 439- ignitis ib. 278. Cupido daenion fornicationis m.
Crcpae iv. 41. Ctctica nomina m. if. 390.
Crcpare 111. 468. Ctesiphon vrbs iv. i9f, Cupido , et amor v. 2.
Crepcrum vn. 6. Cuatus iv. 302. Cupdus , et Miarus III. 464.
Crepidae iv. 480. Ctibiculum iv. 218. v. 2.

Crcpido iv. 2fo. . Cubile iv. 218. f 08. Cupio , vclc , et ojito v. 73.
Crcpusculum m. 213. vn. 6. Cubitalis lusus iv. 413. Cuplae 443. iv.

Creta insula iv. 173. Cubitus iv. 11. CuprcsrV.s quare fincribus adhibe-
Creta , crcta cimolia , et argenta- Cubus fignra 111. f43- tur iv. 33^.
ria iv. 246. creta , id est , iudi- Cuculla iv. 4j 8. Cura , ct solicitndo v. if. cnra,
cium iv. 400. Cucuius iv. 88. et diligenttn VII. 477. curae
Cretenses sagittae inuentores iv. Cucurbae iv. 423. duac vi. 308. curis nuindi oc-
384. Cuctirbita iv. 36S. agrcstis iv. ; 54. cupattis vi. 338.
 .

ET VERBORVM. Ul
Oiratio iii. iSj. cypria , color iv. 438. Damascus 196. m.
vrbs iv. 403.
O.iracor iii. a,6<. curaeaces m. Cvprus insula iv. 173. Damasus hispanus 11. 4. 261. scq.
C/prus arbor vn. 197. 338- ?77-
4J4-
Curetes vn. 7*. Cyrenensis Libya iv. 208. Damnabilis m. 468.
Curla iv. i 1 i. Cyrnc insula iv. 181. Damnatio quibusdam hic inchoat
Curialis , et curulii iu. 431. v. Cyrnus Herculis filtus iv. 181. vi. 184.
16. duae insertae con-
Cyrilli epistolae Damnatus III. 46S.
Curiatius P. m. 190. cilio ephesino n. »66. Cyrillt Damnum III. 113. demnism , »*-
Curiosi vi. 119. Hierosolymicani verba ab Isid. etura , et detrimentum v. 13.
Curiositas vi. fif.vu. 541. excerpra vi. $6$. Cyrillus Ale- vii. 438.
Currere fio.
iv. xandrinus ni. 26S. vu. toi. Damula iv. 41.
Curricula anni 111. 117. Cyrrha Parnasi iugum iv. iSf. Dan iii. 317. v. 163. quid signi-
Currus iv. 399. Cyrus iv. 206. ficec v. 1 14. 3f 2.
Cursus iv. 393. Cythera insula iv. 177. Danac m. 381.
Curtii historia de Alexandro 11. Cyzici fons iv. 1:1. Danatheton grammon figura 11.

rfo. Cypressus rv. 334. f4?-

Curulis vide curialis . Cypria iv. 438. Danaus , danai 111. 409.

Cnrules sellae iv. fio. Cyprii 111. 403. Daniel propheta ni. 14^. v. 133.
Curuus iii. 466. 171. 1 06. tempora in oratione
Cuspis iv. 38 3. D obseruauic 111. 189. similitudo
Custodes sacrorum vi. 429. sanccomm v. 133.
Custodia ori ponitur vi. 218. Dacherii praefatioad librum d? Danubius iv. tj8.
Cutis iv. 1 4. ordine creaturarum 11. 27- Dapes iv. 48 f.
Cyanea gemma iv. 171. Daci iii. 411. Dardani III. 4° 8 -

Cyathus iv. 301. scq. 499. vn. Dacia iii. 411. Dardania Dardanus iv. 203.
,

4'3- Dactylosa rv. 3^6. D»re et eedere v. 2 3

,

Cvclades insulae iv. 174. Daccylicum carmen nr. 66". D3rius 111. 236. vii. 81.
Cyclaminus iv. 363. Dactylus 111. :f. ec iv. 116. Dachan ec Abiron v. iiS.
,

Cyclopes iv. 33. Cyclops 111. 481. Dadam m. 401. Datiuus in. 16.
Cyclus dc cyclis 11. j
: 1 f .330. DaedaJus raeasam , ct sellam fecic Daucus iv. 3f9-
cyclus paschalis 167. seq. eiu5 histo-
111. primtts iv. 483. quare relega- Dauid in. -lf- l-l-
;

cyclus lunac ib. 269. tus IV. 44 ). ria v. 166. vii. 376. de eo v.
Cydnas fliuiius iv. 173. Daemon , dacmonium : daemonum fii. vii. 76. eius vnccio v.
Cydonia vrbs iv. 317. nacura 111. 37;!. n. f98. obses- f if.
cercamsn cum Goliath ib.
Cygnus asrrum m. i6f. auis iv. sio vii. 33^. vide D ; abolus:dae- fi6. pugna cum amaiechicis ib.
f2f. peccacum
83. 90. cygnus nautis bonuui monum anylorum , et homi- in Bethsabee v.
,

aiigurium iv. 93. num dis:inctio daemo- Alia de eo ib. fn. fi^.
v. 8f. fji.
Cylindrus ui. 130. iv. fif. nes sanguinem amare dicuntur f34- rr». «eq-
Cyma iui. 366. quasi coiha iv. 370. d.icmones suscipiunt ,
111. De pcacposicio in. 466.
314. quem Deus deseric vi. 113. Dcbbora ni. 2; f- 321. v. 130.
O.-mba iv. 419. daemones luxuriosis , et super- 491. vii. 74.
Cymbala m. 141. bis plus faucnt vi. 14^. daemo- Debilis III. 467.
Cymbia iv. 409. nes aliqtios corporalicer cnt- D.-bitores duo in cuan^elio v.ic.
Cvnabula iv. ^09. cianc.vt poenitcanc vi. 174. dae- Decades psalmorum S. Auguscini
Cynacdia iv. 171. mones hominnm mcntcs per vi- vi. <6i.
Cynici 363.
iii. sioncs in somnis conturbant vi. Decalo>;us v. 379.
Cyniphes iv. iof. 176. dacmoncs in niultis tal- DecMti.ltus , Ct deciluator v. 18.
Cyniphii iv. 40. lunc , incecdum vcra pronuncianc Decani m. 414- decani mo .

Cynocephali iv. 33. f8. vi. 178. daemonium habens rii VI. +41.
Cynodontcs iv. 3 ;. caecus , ct muttis v. 139. DeceJ.-re , ct Ji<cejere v. II.
Cynoinyia iv. iof. Dacmoniacus in ctianjclio v. 138, Dccein 111. 1 ao.ec octo v. 1 46*.
Cyparissus iv. 355-. Dagobercui u. 3 14. Decerabec 111. 116.
Cypcnis iv. 340. Daniel v. 106. vu. 178. Decemuiri lcgei conscripscrunt 111.
Cyprianus cpisc. an olim magui D.tll.i iii, ^ 11. v. 1 190.
u. 13. marryrio coronatus 111. D inatia iv. 1
f 7. ct 449. Vcce-n 111. 4^7- decem , ipeeiesiu,

139. vii. 181. !> ilmacica iv. 4 > >. KJ v. 11.

Cypiiiniin vnguentum iu< i83. D il -I iticum macc iv. 1 16. Dec 1 r.

Gyprium acs n. i^o. cyprium , DaiU.uci.jia iv, 319, Desibilii 111. 467.
 . .

INDEX R.ER.VM
Dtcipftf , et ttfert v:i. 44.1. Dclgadi Csrd. elogium 1. 333. adscribere .

Decioaas frugum ct primitias po- , Deiibatits 467. 111. Dcscriptio codicum niss. romano-
pulus Israel otlerre debebat v. Deliberatiuum genus m. 78. nun , qui Isidoriana opera ex-
Delibutus iii. 467. hibent iv. 226. efr. vjVc codex,
Decius imper. vn. 9?. Delicatus m. 467. codices
Decinatio 111 - Deiiciae iv. 48J. Deserta vi</e desertum .

Decline , ct dechue VII. 4 5 »• Delicta : de eis vi. 746. delietum , Desertores m. 42 f.

Decliuus , ec procliuus v. J7. iniustitia , et peccatum v. 15. Dcsertum deserta , iv. 189. deser-
Dscolor iii. 467- Deligere , et diligere vn. 437. tum et ercmtts
, V. 27.
D?ror , et decus v. 11. Delinquens quomodo corripien- Desertits , et disertus vn. 432. de-
Decorus m. 467- dus vi. 3 5 f- 5-44- serti a Deo 213.
vi.

Deerepitus 11. 467. Delirus III. 468. , et demens v. Desiderium supernae gratiac vi.
Decretales Isidorianae ordiuem 10. 304. desideriis tcrrcnis aestua-

disciplinac eccJesiastieac non Delitum , et inlitum vn. 43 7. rc vi. 30+. 3*+,

psrturbarunt 111. iff. Delos insula iv. 175-. Dcsidia in bono opcre formidan-
Decretum regis Gundcraari 1. 141. Dclphinrs iv. 77. tcmpestates prae- da vi. 204.
uident vn. 52. Desidere m. 468.
T>ecnb»re , et fM£.»r? v. 3. Delubra iv. »11. delubra , et ora- JJesidiosus 111. 468.
Decumanus iv. 159. cul.t v. ri. Desipiens m. 468.
Decurio 111. 451. Deluere , et diiere V. II. Dcsperare nullus debet vi. 212.
Decursus iv. 153. Demeru 111. 468. et delirus v. 10. Desperatio contra spei fiduciamvi.
ZtoMs v. 2 1. vii. 4:9. demens , et amens vil. 417. 212. vii. 215%
Dedicacioncs ecclcsiarum VI. 4°4- Dementia , ci amentiax. 10. Desperatns III. 467.
Dcditio 111. 4^7- Deincnsiiratio prouinciarum Hier- Despicere , ct aspicere v. r. ct vu.
[ itli serui 111. 437- onvini nominc 11. 3<5<5. 428.
lati codices 11. iyf. Demittere , et dimittere vn. 440. Despiciens m. 468.
Deducere , et perducere v. 6. II. Deinucricus magicam artem am- Dcstina qtiid sijn ::~et VI. 247- :

pliauit iii. 369. Destruere et construere v. 1 f.,

Vefensor,ci vltor v. ip. defcnsor Demosthcnes m. z;6. iv. 308. Desultores iv. 401.
peccatorum vi. :i ;. vn. 81. eius fabula aducrsus Deterior 111. 483.
Dehcerc cur dicantur literae liqui- Philippum 111. 72. Deierrtrt , et ttrrere vii. 428.

dae Denarius numerus v. 134. dena- Detraccio vitanda vi. 5; 10. vu.
111. 9.
Defcssus iii. 467. rius rernarius , et denarius qua- iii. 266. 342.
Dehnitionum diuisio ex Mario ternarius ib. 2:8. denarius sc- Detrectare corrcctorum vitam vi.

V:_rorino m. 110. dehnitio lc- narius v. 240. 319.

palis 80. Dtnominatiua 111. 104. Detrimentum , et iactura v. 23.
111.

Defecti , et ftecti v. 30. Dentale iv. f 14. Deucalion vn. 72.

Dentcs iv. 9. v. plures in vi- Dtiiia iv. 1S9. deuius , inuius ,
Veftr/rt , et flttere v. 3 1 89.
Xitfrmis , et turpis V. 19. 2 2. ris , quam in icminis lv. 10. anius,ez peruius vu. 440.
Defrutum vinuin iv. 494. dentem pro dente ni. 1 1
f. Deus dc Deo 11. fiz. m. 193.
:

Defuncti iv. 30. corum mcmoria Dentix iv. 79. Dei nomina Saddai immor- , ,

11. 117. an defuocti ab homi- Denubere VII. 436. talis, incorruptibilis, summe bo-

nibus sint iudicandi vu. 146. Denunciare , ec nunciare V. nus , iucorporcus , simplex , in-
f.
et frngi vn. 434. Dephcca v. 4,3 ?. commutabilis , immcnsus , irtui-
Dtfrngi ,

m. 20. impassibilis perfectus

Degcner 46;. m. Dcponentia vcrba sibilis , ,

468.
itor iii. Deportare , ct exportare V. 21. etc. ib. 194. 296. seqq. Dei pro-
Dehuccns 111. 468. Deportatus m. zi6. deportatus , inissiones v. 299. vn. 332. Dei
Di-iero iii. 490. et relegatus v. 26. vnitas v. f f 3 vn. 397. De-
.

Dcipara scmper virgo vn. 311. Dcpositmn iii. 207. us omnipotens a Patre omnipo-
Dq>recari precari imprecari tente se missum testatur vi. 9.
333. quo sensu in corde con- , , ct
Deus est Pater Filius et Spiri-
cepissc dicatur 11. 116. Dei- v. 42. <r<s.
, ,

parae tpistola ad Ginasium con- Deprctiatus 111. 468. tus sanctus ib. 10. Deus , rilius

ricta 11. 169. vide Maria . Derectum , ct diTectum v. 21. 24. Dei homo , factus ib. 1 4. in cor-

Dclaoidara via iv. 241. Derigere , ct Mrigere V. 21. porc videndus praenunciatus ib.

Delxtor III. 46S. et dilator v. Deripere , et diripere VII. 440. 3.non iudicat bis idipsum
3
iv-

zi. Deriuatiua nomina III. 14. 61. summus ,incommucabi-

cc

Delectationi rcsistcns vi. 143. Descensui iv. f2o. iis ib. 1 1 <. immensus et omni- ,

potciu 117. inuisibilis ib.

Delectnm, Ct delictum v. 11. 13- Descviberc , ctmscribert , etc. vide ib.
M9-
 .

ED VERBORVM. f*T
»19. Dei nulla su:cessio tcm- 1 f o. crudelior erit sub anti- rum 177. diet
itr. rr.asculini •

pomm ascribicur ib. i z6. p!u- christo vi. iSi.homincs tentat et teminini gcneris v. 36. die s
ra de Deo ib. ec seqq. Deus vi. 111. eius potestas iusta , ec fasti , et netatti , feriati , festt.
vnus in subscantia , trinus in voluntas iniusta vi. 167. diabo- atri etc. v. 3?. vn. 4. dics pro-
personis . Filius Dei lumianam lus incentor vitiortun vi. i68. pheticc ni. tft.dies canicula-
susccpit carnem ib. fS j . vide seq. animal , auis , et serpens res vii. 41. dies prosperitateiti
Christus Filius Dei . dicitur vt. 175. quos vittentes significat v. 68. dics prior fa-
Deus cjuo sensu inclusus in vte- accendit ad vitia , morientes ctus anjeli sunt vi. i<o. i-cs,
ro Virginis n. i 1 f . deccm no- pertrahit ad tormcnta vi. 361. ct lux creaturae cognitio iu Dca
minibus apttd hebraeos vocatur Diacodion m. 184. dicitur vi. 130. dics sex operum
m. 104. qua lingua loeutus m. Diadema iv. 470. Dei v. 16?. diei iaitia -momo-
jjj8. Dcus , atque na.ura iv. 51. Diaercsis 111. f f. do computentur vn. 1.
Deum negat , qui theatri insa- Diaeta 11 1. 183. Diesis ui. i3f.
niam probat iv. 409. Oeus , di- Diacon : diaconus de diaconibus
: Diesi>iter 111. 383.
utis , ct domtnus v. 13.77. Deus 111. 3 39. vt. 417. dia^onus in Diflercncia : de difterentiis m. c 1,
non omnia ex nihilo cond, lit conctl is codicem canonum le- difterentia dialecticac , ct rheto-
v. 83. quando an-;elos , ct in- gebat 11. fS6, ricac artis ib. c/^. Diitcrcntiae
formcm materiam creauit v. 83. Dialectica : de u 111, 08. seq. Isidori catholicae
u. iof. fidct
spiricus csi , ct non atvma v. Dialogus iii. ifj. d fteicntiarum Isidori libri duo,
;

97. iustus , ct misericors v. ioi. Dialyton 111. fS. an tres 1. ^t^. diftercntiae ver-
creaturas sex diebtis formattit Diamoron m. 184. borum rcnun i. 45- c. dif-
, et
Vii. 60. Deus s ; cu: •
Diamctra m. f44. ferentiaererum 11. 379. verbo-
homincm peccaturum , ita prae- Diana 111. 586. rtun per ordinem alphabeci cc ,

sciuit quomodo cum

, repararet Dianatheton grammon 111. 130. sine eo 11. 171. v. 1. dineren-
M-141.il . et seqq. Diaphonia 111. 1 3f tiae u. i6f. ditfcrentiae vcrbo-
Deus quomodo dicatur obc.u- Diapsalma m. 281. f 19. ruiw ii. 139. 163. 170. i8f.
care.et indurare vi. 157. seqq. Diarrhapa 111. 179. seq. 409. dirterentiae rcruni r.
dc suo tine vnumqttemquc iu- Diaspermaton 111. 184. 464. seqq. 11. 3f. 339. de dif-
3
dicat vi. 11:. seqq. qucm d li- ; Diastcma m. 155". fercntiis rerum v. 77. diftercn-
git, corri^it vi. -.66. seqq. De- Diastole 111. 3 1. ciac de vita actiua , et contcm-
us in coluuma ignisv.4j3.de Diasyrmos 111. 97. plattua 11. 67. 313.
Deo philosophomm opiniones Dibongad v. 45- y. Ditfidcntia impetranii oraca vi.
in. 363. Deo niliif occultum vi. Vicere , ct agrre causam v. 10. 183.
rn. tres Dcos credere profa- dicere , ct memorare v. 11. di- Diffugerc , ec fugere v. 5 1.
num 111. 101. cere ex sententia vi. 2.99. di- Digamma 111. 9.
Deusdedic Pontilicis cpistola ad ccndi linis , et peritia 111. 79. Digiti : digitus impudicus , salufa-
Gordiamnn an supposititta 1. 1 68. dicendi trimodura gcnus m. 89. ris etc. iV. ti. seq. digitoruin
Deuterononiiuin m. . + j. v. ipf. diccndi ratio qnadruplex vi. numerus v. 90. digici pedui-
pracccdentiiim quatuor libroi ttm 119. 9f. digitus Dci Spiritus <in-
legis repetitio ib. 460. Dicta iii. 411. dicta pro factis di- CCtis III. 309. di;ito Dci sciipta
Dcxtera , dcxtra 44?. 47?. iv. 1 1. uinis plcrumque ponuntur vi. lex 111. 309. digitus quadratus
dextera Christus 111. 301. neque 163. vidc dictum . . iv. 434. digicus rotundus iv.
-»• dexteram , fiecjtie ad sini- Dictatorcs 111. 411. 454-
stram Vi. 3 10. dcxtera , ct dex- Dictatura quando creata 111. 411. Dii gcntiumm. ^7f. dii pri
tra vii. 440. Dictu»i,et Ittdibrium vi. 117. vi- m. 154.
adorantur vu. 69.
Dcxtrulis iv. 44f. dc dictA . Diiambus m. z6.
Diabolus dc eo 111. 578. vi. roR.
: Dido 111. 417. et iv. 195. Dilstor 111. 468. ec deltttr v.
diaboli os , facics , carncs , os- Viduc rt \ i de dedutere ii.
ia, cartilago , narej , lin u.i , pa- Didyme insula iv. 79. 1 Dilcccio , ch.it it.is , ct .imor v.
scere ctc. qnid si ;nific< III iv. Didymus 1. foo. m. 336". 107. de dilectione ri. ;i<-. di-
fn.diabolum latent cogicatio- nins , ct Vcianianus vn. 130. lecclo inter sc vi. 19;. dileccio
nes hominum vu. 53,-. eitis .11- Dies , dc diebus , cribui diei parti- minus quam tnter duos
,

tes ib. 144. niie dacmon . 1 us , suprema parte diei 111.1 19. non posest vi. ;!(•. dilectio coa-
Diabolus iudaeii aj aruit in Cre-
(
' 'iiia- tra odlum respondei vti. m.
ta vu. 10 1. eiuj creatio, et la- nomina ii. dics ci icicl txi. vii. 441.
psus vj. 1
• ,
vamt 1 84. Intercalarcj m. 17 diel <•. Dilectus 111. 463. tt deUi 1

tcrram matjducabii vi. j[>.it : a duo 111. np. diej Domt- i 1.

bolus UJmui mortc Domini vi. ui 111. -:8. vi. -,90. Palma- ei cun vii. ^ ; 7
Ttm, VIJ, . 1 r
 . , . .

f4* INDEX RERVM

Viligejte , « amare v. 4. diligere , septem , cum quibus Dominus Diuinus , ariolus 111. 371.
et deiivere vn. 43 f. diligere , post resurrectionem suam con- Diuisio maris v. 371. diuisio de-
quod in se odit vi. 317. uiuassc describitur v. ifi. finitionum m. 1 10. diuisio ccr-
D :lku!uit) m. 114- Discordia vn. Jf^. 403. rae promissionis v. 48 6.
Diluit , et «if/Kif v. ji. Discietionis virtus vu. J41. discre- Diuitiae chaldaeis ostensae v. 748.
Diiuuium primum , secundum , et tio Sanctoruin vi. j6S. diuitiae antiquorum beue pa-
tercium iv. 140. diiuuium mun- Discretus, et disertus v. 19. discre- scere bene arare iv. 310.
, et

di v. jSf. tus nuiuerus m. 117. diuitiae nocent per ca quae ,

Dimidiatum , et dimidium v. jo. Discrimina vocmn 111. 139. sibi iu.icta sunt , non per sc vi.
Diminuti numeri 111. 113. Discriminalia iv. 471. J49. diuitiis qui male vcuncur
Diniinutio positionis genus indi- Disertus m. 466. vide discretus ,
vi. ^ff.

cat 111. 46. et desertus . Diuortere vide diuertere

Diminutiua nomina 111. 14-. Disiunctiuae coniunctioncs m. Diuortium m. 4f f. diuortia via-
Dimittere , et demittere vn. 440. j 1. rum iv. J43. diuortio , aut di-
dimictcre dcbita in oratione Do- Disp.tr , ct imp.ir v. jj. uortium v. jo.
minica vi. 3 16. Dispensator m. 466. prodigus v. Diurna , diittina , ec diuturna V.
Dina lacob v. 116. vi. 333.
rilia 147- 19.
Diodecianus , libris diuinis adu- Dispensatiua philosophia m. 101. Diitus , et Deus v. 23.
stis , martyria facit 111. ijS.vn. Dispondcus m. fo;. Do , et cedo v. 13.

9 6.
Dispositio aedihciorum iv. 430. Doccntes bcne , et viuentes male
Diomedes grammaticus n. 384. Disseptum iv. ji. rcprclienduntur vi. ^jf. doce-
Diomedis socii in aues conucrsi DissimuLre et simulare v. 6%,
, re vide discere : docere deriso-
iv. 57. 69 . rcm vi. 317. docere qui nescit
D onysias
:
insula iv. 177. Dissors 111. 4^f. vi. 323.
Dionysias lapis iv. »ff. gemma Dissyliabi pedes 111. foi. Docilis 466. iii.

174- ib. Distantia noui , et veteris testa- Doctor quatuor ecclesiae latini
:

Dionysius S. II. 319. rex 111. 137- meoti , opusculurn 1. f jf. doctores 1. 181. dotcs doctoris
Bacchus iv. 194. Distichon ordcum iv. 313. catholici 1. f8. vi. 314. de do-
Dionysius Lintius m. J4. Distinctio , ct subdistinctio v. jo. ctoribus superbis , et iracundis
Dioscorus haeresiareha condcmna- variorum nominum , quae Filio vi. 330. doctores errorum vi.
tus 111. i6f. vil. 101. Dci attribminrur v. 80. disrn- J94.
Dioscoria vrbs iv. joi. ctio notabilis codicum collectio- Doctrina m. 441. vi. ^14. vn.
Diphthongae syllabae 111. J3. nis canonum cx ori^inc hispa- 345. dc doccrkia sine gratia vi.
Diple iii. 34. et 3f. nica , et ^allicana 11. 181. 291. de discrecione doctrinae
D :
p!ois iv. 4^7. vii. 41 f. Distributio libroritm Etymologia- ib. 333.

Dipondiiim iv. J97. rum varia est in diuersis codi- Doctrinalis philosophia 111. 102.
Dipsas iv. 66. 69. cibus 1. fji. Dectus 111. 466. doccus , ec indo-
Diptora nomina m. 17. Ditis pater 111. 383. ccus vi. i8f.
Directus m. 467. et dereefttt v. Ditrochaeus 111. 16. Dodanim 111. 403.
XI. JJ. Diuersicas victimarum v. 416. Dogma 347. 111.

Dirigere , et derigere v. j 1 Diuersorium iv. 118. Dolabra iv. 44^.

Diripere , et deripere vn. 440. . Diuersum iv. 87. Dolia dolium 1^.497. foi.
,

Diruere , et eruere VII. 437. Dinertere , et diuortere v. to. Dolon vclum nauis iv. 44J.
Pirus iii. 468. ct atrox v. »0. Diuerticula iv. J43. Dolones iv. 5 8f.

Discedere , et abscedere v. 3. ji. Diues , locuples , potens

fortuna- ,
Dolopes 111. 409.
Disceptare iure m. 431. tus , et honestus 467. v. 19.
111. Dolor v. 3. dolor , ec dolus ib. jo.

Discere , ct docere v. J4. jj. diues , qui induebatur pur- J3. dolor bonorum tranquillus
Discemere , ct secernere v. 11, pura ib. if<J. diues in inferno vi. jf9.
Disccrnictilum tv. 417. vi. jfj. 3^7. diues cum came- Dolosus iii. 468. et inimicus v.
Disciplina , et ars m. 1. seq. lo comparatur v. 141. diues , -$'
466. scptcm stculariuin discipH- cuius ager vberes fructus attu- Dolus bonus , et malus 111. J09.
narum ordo iii. 167. disciplina Jit v. 146. diuitum vitia vi. jfo. dolus , insidiae , et fraus v. 10.
ecclcsiastica imrautata non est 3f4. seq. 361. vide dolor .

exlsidoriana collectione 11. joo. Diuinalis philosophia m. 101. Dominationes m. 3 1 f

de disciplina sacerdotuin in his Diuinatio , quatuor eius genera DominMtis ct dominium , VII. 436.
cmi delinqunnt vi. 333. iii. 371. Dominica Palmarum vi. 394.
Di>cipu!::s 111. 466. discipuli SC- Diuinitas , et diuinatio vn. 438. Doininicus dies : de eo m. 278.
ptua^inca duo v. 1 36. discipuli Diuintis morbus niauia 111. 176. vi. 390. esc feria prima vn. 6.
 . .

£T VERBORVM. f4T
PtmhHU rrr. 466. et Ve:ts v. 77. Dryadcs m. 393. sanguinem refulger nr. 34. ec-
Domitianus impcr. 111. 157. vn. Duae tabulac legis v. 382. vide clesia per arcturum intelligitur
9o. duo . vn. 39. ccclcsia ex tide Trinita-
Doinus m. 429. iv. 11 6. domns ,
Dubtus 11. 468. tis , et quatuor virtuttbus
con-
et hospitium v. n. Duccrc vxorem melius , quam vri summatur vn. 39. Spiritum san-
Dona vide doiuim . vi. 248. ctttm pignus accepit vi.
ifj.
Donaria iv. 223. donaria diucrsa Ductim iv. 499. ca- S3 prauitatis hacrcticae pro-
ad constructionem tabernaculi Ducllum iv. 372. pagata vi. ij6. ex qtiibus com-
v. 400. Didcis iii. 467. dulcia ir. 487. pletur vi. 183. haereticos ad se
Donatiani m. f;o. Dungali libri i. 393. veuientes benigne amplecticuc
Donatio , donatio directa , vsu- Dno ambo, ct bin» , v. 22. duo vi. t6. orientalis, et
3 occiden-
fructuaria 111. 205. seq. donatio- cacci in euangelio v. 139. duo talis vi.
^70. orientaiis , quare
nes rcgum 1. 1 78. lapides ib. 405-. duo baiuli ib. in fcrmcntato pane orientalis ,

Donatistac m. 55-7. ^30. 442. duoruin societas 111. 225-. in azymo Sacraraeucum conricic
Donatus 111. 21. f 1. ct f6. Do- Duodccim fontcs v. 374. duode- vi. f 7 o.
natus decem tropos tantum tra- cim expioratores in terram san- Ecclesiastes liber v. 200.
didit iii. fo. Donatus gramma- ctain ib. 4,41. Ecclcsiasticus liber m. 14$. v .

ticus quando
vu. 98. claruit Duo.icnarius numerus 236. v. 202.
Donatus Epiri Episcopus vu. 100. Duodeuicesimus numcrus v. 241. Echencis iv. 8fC
Donatus monachus vn. 160. Displicatum y ct geminatum vu. Echinus iv. 8f.
Donum : dona m. 283. donum , et 43'- Echitcs iv. 282.
mitrms v. 23. 47. dona Spiritus Durcon iv. 41 c. Echo iv. 2 f 1.
sancti 111. 1^4. dona
308. vi. Duritia mentis in. 39^. Eciipsis solis , et lunae vn. 33.
Dei et perseuerantia doni i'o. Durius llmiius iv. 1 39. seq. de
,
eclipsi lunac carmcn
196. seq. donum gratiae quibus- Dusii 111. •<)•;. cdittim ib. 183.
cumque datur , non aequaliter Duumuirales magistratus 111. 433. Ecloga Theodoli 11. 335.
conceditur vi. 244. Dux in. 423. Ectasis iii. ff.
Dor vrbs iv. 197. Dycta mons iv. 35-3. Ecthlipsis m. ff.
Dorcades iv. 41. Dynamidia 111. iSf. Edacitas m. 1 46.
Doricae columnae iv. 433. Dynamius scripror quisnam fuerit Edere iv. 40.
Dormientes qui somniis fatigan- «. 371. 37f. Edessa iv. 19^. scq.
tur qui non vi. 276.
,
Dyscnteria m. 179. Edictum quid III. 19^.
Dormitans , qui exurgere conatur Dysis iv. 609. Editio operum S. Isidori diirTcilli-
vi. 305. ma 1. t.seq. editio 1 H.
Dorsum iv. 16.
2f8. Breuliana 27 f. tditio ib.
DortlS : dori 111. 409. regia matritensis Grialiana ib.
Dos m. 204. Ebcnus iv. 3 3 f. 2(Sf . cditio noua matritcnsis t ,-
Dosinus iv. 48. Ebibere , et bibcre VII. 431. pis Vlloac ib. 286.
Drabus fluuiiis iv. 161. Bbion , cbiouitae 111. j y y. f2f. Editiones vcteris , ac notii tesra-
Drachma iv. 298. Ebosus instila iv. 181. menti v. 482. qtointa cditio Ic-
Dracaena iv. fi. Ebrictas : de ca vi. 2C4. vir. 403. rosolymis inucnta 111. 23S.
Draco iv. 64. marinus ir. 82. dra- ebrictas , et ebriositas v. 24. Edom iii. 401.
co , anguis , serpens , et fraco v. Ebriositas vide ebrietas . Eduliiim iv. 40.
9. 23. draconcs signa militaria fl,riosHS , ct ebrins v. 27. Eferre , ct ejferre v. 2 «

iv. 376". draco aurca mala scr- tl,ur iv. 144. ebur marmor ib. Ejferatus III. 4^0.
tians iv.172. draco ingens m. 263. EJferre vidc cfcrie .

100. draco caudam mordcns £c clesia : ccclcsia catholica , De! Ejfic.tx 111. 4(59.
annum signiticat 111, 227. v ini , vna qtium sic , ctir septem Ejficiens III. 4^9.
Dracon iv. 67. a loannc scribtinttir ? Sion dici- Ejfdcre , et fidcrc v. 3 1

Draconis lcgcs 111. 211. tur ih. 346. seq. dc ea vi. 364. Effoeta 470. 111,
Diacontca iv. 35-4. ffo. ecclrsia lunae comparata Ejfractor 111. 470.
Dr.icontitcs iv.
297. vii. 31. in Canticis delineata ib. Ejfrenatus nr. 470.
Dracontius vn. ifS. 173. 191. scq. dc vario vsu ccclcsia- Egens 111. 470.
Drome iv. 41 6. ruin vi; 411. ecdesia antiquicus •IM III. 470.
Dromcda iv. 44. [\i ;cha qu irca hma cum Egcst.K , ct pMmpertMt v. • .- .
- •

Dromo iv. 4 16. iudaeis . ee> tcm diabolus mentibus opp

Drosclytus iv. 27^. .1 caclum ipirltuaHtcr est >.. 509.
Dnientius /luuius vji. 120. vii. 19. eccltiia per martyrum •
zothorum \n. 190.
/. . E 2
 . . . .

J4S INDEX RERVM

Eieie D.-i nomer» m. 297. Elisaeus iii. 23*. scq. 329. v. 16%. v. 117. vit. 66. filius Iared v,
El Dei noracn m. 294. f4f. vn. 376. quaedam eius if4. Enoch ciuitas
193. iv.

Elaemoli 3:9. iv. gcsca v. ^42. f4j-.seq.eins puer Enormis 111. 460. 469.
Elam iii. 400. v. 131. Enos filius Seth m. 233. 518. v,

cac iii. 400. Eiiud v. 126. 1 iS. vii. 6f.

Elatio vii. 1 10. Elixuin iv. 488. Ensis , et gUdius v. 26.

EUtus 469. 111. Elleborum iv. 3 y a. Entheca iv. 124.

Elbiuiira iv. 466. Ellopis iii. 409. Enthymcma , ct eius species 111

jv. 466.
i Ellychnium iv. 30?. 442. 8?.
Elcana exDonitur possessio Dei v. Elocutio dc ea m. 88. , Enubere vn. 436.
<--; Eloe, Eloim Dei nomen iu. 194. Enunciatio m. 107.
iv. 148. •i'»j,et loquax 111. 469. v. Eous 111. 224.
U !::.;::• Eleazarus Sacer- 24. Epacta:ds epactis 11. 361. 384. ui.
Eloquenti* et sstpienti* v. 109. 27,-. vii. 5.
J jS v. 44^. ,

Eiectarunn m.. 1 S4. eloquentia sacra vi. 197. Epanalipsis iu. f7. 96.

Elccti inter reprobos vn. 140. seq. Eloqui , altoqiii , et obloqui v. 9. Epanaphora m. f7.
eorum spes , et formido ib. 268. Elpid'US vu. if/. Epan ;.'Iia 111. 97.
I . iv. 169. Ei:icer- , et ilt-icere vn. 433. Epanodos 111. 93.
, .29?. venenum EluiJ .M ; ;
iii. 3 f 9.
Epaphus iv. 164.
proii: iJ- 1.96. Em et e>>
, v. 27. Epenthesis 111. ff.
Hccti perire non possunt vi. 181. Emau 111. 3
j-2. Epherrreris m. 74.
in iuJ
:

. . iendi suat iv. Emanc'pat'o m. 441. Ephcsius lapis iv. z6o.

1SS. accipiunt et conuersionts Emanuel m. 301. Ephesns ciuitas iv. 201.
do.min , ct persc . 1 Jo- Emathi 1 iv. 160. Ephod iv. 447.
ni vi. 197. clecti piidam in cr- Em ichii 111. 409. Ephoebus iv. 2f.
m iucidunt , et dcnuo ;o.i- t .1 >n
1 .. (.09.
. ;
Ephraim in. 32S. v.nf.160. f f 3.
1
ir VI. 200. electi non- Emendatio iusti correpti vi. 319. Ephrata ciuitas iv. 198.
nuinquam corruunt >i- 14 j. ele- emendatio plurimorum corre- Epib ita iv. 41 f.
cti .11 1 iruro desideriu .1 eiple- ptio vnius est vi. 3 3 f
Epichirema , et eius specics m.S 3.

re a Deo no 1 perraittuntur vi. Embolisums antvism. 274. vn.12. Ejiie enum , et commune v. 1 8.

249. Electi vicae huius aduer- E,nere , et redimere v. 2,-. Epicurci iii. 3 <5 3 . f2(S.

sitatibus probantur vi. 160. clc- E.nerica vrbs iv. 207. Epidromus iv. 421.
cti cxterus vi. 3 r 4. Emeriti 111. 415-. Epigramma 111, 69.
jmmendatur vii.ii5c>.
nosyna c Emittere , et adrnittere v. 2 f Epigri 443.
iv.

334. 340. eleemosym, e: ieiu- Emmanucl 111. 301. Epilcpsia iii. 174. i7t>-

nium in abscondito vi. 256. de Emor 111. 407. Epiiogus de conflicru virtutum , et
eleemosyna vi. if^. ct^fS. Emort::;:,n , ct mortuum v. 49. viciorutn 11. f 4.

Ele;ia.u:ii carmcn 111. 68. Eraphasis 111. 91. Epimelas iv. 273.
Eiemrnta iv. 108. vn. 18. elcmen- Emplastrum m. 184. Epimeiis iv. 330.
ta rerum raatcria iv, 442. Emptio venditio m. 203. emptio
, Eptmone iii. 97-
nos abbas 11. 1 27. mariti, et vxoris ju. 203. Epiphanes 111. 237.
Elephantia scrpcns iv. 70. Enmnctoria v. 402. Epiphania Domini vi. 393. duae
Elephantiacus morbus m. 181. Empye 111. 177. cpiphaniae 111. 276.
Elcphantus , elcphas iv. J3. JE« vide em . Epirotae m. 409.
Eii 323.
111. Ena III. 76. Epiroticum mare iv. 126.
Eliachim 111. 324. Energia m. 91.« 96. Epirus vrbs iv. 1 57. 202. eius
Elias III. 255-. seq. 328. v. 131. Ena:cit:ir , et naseiturv. f 1. fons iv. 12 2.

167. siq. vii. 376. de eius vir- Enchiridium i8f III. Episcopatus iii. 341.
bus v. 5-42. ^44. Encoenia 111 277. vi. 404. Epi;copus : episcoporum munla 11.

Elidere , et allidere v. f Encratitae haeretici vn. 91. igf.seq. 339. 341. episco-
iii.

Eligo ui. 348. tnema 111. 1 84. pi sex G-ilMae 11. 3 19. 321. epi-
Elion Dei nomtn 111. 294. Enhydris iv. 67. scoporum toletanoruin honor a
Elipandns u. 1 1 2. Enhydros iv. 79. 278. Deo vindicatus vu. 166. epiico-
Elis ciuitas iii. 230. Enjundia hispanice vn. 412. pi soli chrisma conficiunt , ct
Ellsa 403.
iii. Ennius vii. 8j. Ennius vu! >ares Paracletum dant m. 342. vi.
Elisabcth , et Zacharias III. 337. muenit 111. 3 6. ppmus
notas 39f cpiscopis non
. liccbat in v-
v. 178. hcxametros latinos fecit m. 66. num conucnire vsque ad Con-
Elisaci gracci 111. 403. Enoch blius Cain 111. 234. 318. statuini iuiperatoris tempus ui.
 , . 1 .

ET VERBORVM. T49
»^4- episcopis Itcentia data , vt strumenta ib. <ij. eciuus , ec Esstni 111. 5fi. f 20.
ad toletanam vrbem conueni- aequus v. 27. cqui marini iv. Essentia, et substantia v. 79.
reiu vii. iti. episcopi imperfti 77. cqui Fauonii dicti 111. 442. Est cst , et non non vi. 225.
vi. 327. episcopi secuiares curas equi habiles iv. f 17. Esther v. 1 34. 177.
insectantes' ib. 3 2 7.episcopus ser- Equuleus 111. 2 1 <. Etcsiae iv. 1 19. earum tempus i;i.

uus plebis , non doniinus vi. Era vii. 1 2. i6<.

329. episcoporum institutio et , Eraclius Imper. 111.229. Ethan v. 433.

etymon vi. 419. tpiscopus , et Eratosthencs m. 409. Ethcrianus Vgo 11. 3S2.
qu d ad eum pcrtineat vi. ff8.
;
Erebus iv. 191. Echica v. 109. scq.
episcopi quomodo ecclesiae Erembertus 11. 541. Ethici iii. 362.
praesintvi.^07- Eremkac m. 544. Ethkus , interprcte S. Hieronymo
Epistola 111. iff. Eremns , et desertum v. 27. 11. 101. 331.
Epistolac Is'dori quaenam jentti- eriiun iv. 224. Echnici ni. 37 f-
nae , quaenam spuriae 1. 62.6. Er^astula iv. 224. Echopoeia m. 88. 96.
seqq. ed iac vi. ;
j
-
5^7 . seqq. epi- ni. 50. Etruria iv. 162. Tages F.truriae
stola al vla sonam 1. ;f6. m. Erichthonius m. ijy. iv. 44. vn. aruspicinam primus dcdic iii.
288.393. iv). ad Leudeiredum 73- 374-
I.343. 11.26 epistolae ad Brau- 1 . Ericodes insula iv. 179. Etynioiociae III. 49.
lionem 1. 4;+ epistola medica Er'cu«a msula iv. 179. Etymologiae opus praecipuum Isi-
Isidori nomine t. 6ff. 11. 177. Eridanus iv. 162. Eridanus solis fi- dori de eamni editionibus ,
:

epistola ad S. Gregorium M.i- Hus , qui et Phacton iv. 158. mss. , versionibus , elogiis , de-
gnu.n 1. 6< 4. epistoJa de hat-re- Errantia sidera m. if9 fensionc tuse agitur 400. seqq. 1.

ticis (. 6f 4. de institutione bo- ron iv. 2.^7. irtss. variant in ordinc , et nu-

nae vitac .. 6f 8. Eri^ere , auferre , et adimere v. mero librorum Etymologiarum :

JKpis; Poni cicum a S. Siluestro 10. alicubi in duas parces sunc di-
pari partim sincerae,
.: spuriae , Errores in libronim ti.tilis quibus uisae 40f. seq. an Sirebu-
, ib.

par n interpolatae 11.no.seqq.

i ex causis irrepserjnt 1. 4f j . er- to numcupacae , an BrauPuui
cp',colac ad varios 11. 47 f. cpi- rorum doctorcs vi. 294. ib. 408. Etymolo^ias quinam
stolac quaedam supposicitiae 11. Eruca iv. 75. emendarunt ib. 268. Etymola-
242. 194. 746. epistoi.tc Patrum Eruditus III. 469. giae corruptae ib. 410. inter-
II. 220. ep stolae,quae diceban-
;
Eruere , et diruere VII. 45 7. polatac ib. 429. Etymolo >,iarum

tur de cae 1 cecidisse vn. 162. Ertligius rex oothorum III. 186*. plura exempla mss. describun-
Epistylia iv. 251.4; ;. Eruuni iv. 3 16. tur 11. 232. scqq. passim Ety- .

Epithaiamium m. 69. Erythrca Sybilla m. 568. mologiae interpolacae 11. ;i.: .

Epitapllium Isidori S. Ildeionso Erymanthus flt-.uius , et mons iv. 253. varia earum diuisio ib.
asciiptum 1. 54. seq. 138. 161. 23S. 326. 416. Sisebuto numcu-
Epithema m. 184. Erysipclas m. 180. patae ib. 391. Etymologiamin
teta nomina 111. 1 f. T.i , ct acs v. 9. cxccrpta 4f°- Etymol. 1.

Epichcton iii. 60. h.aii trinomitis , hispidus , ru.tis , graecac 1.410. btymoiogiac Ra-
Epiihymum iv. 3 <o. primogenita vendidit m. 5:0. bani 1. 43 f
Epitrici 111. 26. V. 12 2. pS^. VII. 70. E» , et heiis v. 16.
Epitrochacus m. 97. Esca : dc cscis iv.484. v. 112. Eua 111. 317- v. 1
16".

Epicropc iii. 96. vi. 101. c.<ca crapulam generat Eua^ritis monachus 11. fp.
Eptzeuxis iii. <y. vi. 2^4. esca electa diabolivi. Euandcr iv. 195.
Epo Boetius : eius cpistola dedi- 272. cscae vctcris testamentj vi. Euan^clistae v. 1 36. euan^tlistae
catoria editut 1. < 8f . 101. quanior signiiicati pcr quatuor
Epulac vi. 484. cpulas qtii rumi- Escculcre aser-idcrc , , et comcen- animalia m- 247.
nat in cogitationc vi. 2f7. dere vit. 427. Euangclium lll. :4 S euance. -

Equcs dc equitibus iv.410. equei,

: Esctllus iv. ; ; 2. tt lex v. 103. quatuor cu.i; .

Cjueifns , ct setjuestris v. i6. Esdras Scccrdos v. 176. 213. <<o. lia 111. 14C"1 - * - l

cquitcs romani in vna tribu vii. 81. inci 111 teno- nini canon 1. 161. seq. Euaji-
trecenti 111. 42-7. liat 111. 226. cins libcr ib. 24f. qclitim M repertum »11.

Eqitestrcs milites m. 42,•. vide 1 i,t. bibliothecam ccparauit 102. cuaogelia Anastasius im-
•< ct \
.
''! > 11 1 en :im 111 vi 1 j. !it, ct craen i.it

Equitieri iv. 48. ti d uii • M« vii. 1 :. cua -II ia tem-

£cj ;
'-•
equis iv. ^f.seq, eorum 1 ;
1 ' ! 1 "is , BCI ;n v. 10:
actas , 1 ;
.1 1 et qu.utus libei ' > 1 h ibcatur Euchattsciai s.il;.ih i 1

ij. tjnuu colorci tO. 401 apud hcbrj ... •.,<". VII, 1. 4- SCIlllO idllllj dt
.
.
5 5 5 3
 . - . . , .

I N D E X R E F. V M
euehnristia ib. ;i5. e:!chiristia c! >ri :'j. 289. Exorcistae 111. 339. 543.7.431.
quando.et quomodo sumenda vi. Excetra iv. 36. et 67. Exordium i.n. 81.
384. Excodicare vites iv. ;ti. Exorn-atus 111. 469.
Eucherios Lugdunensis vn. iff. Excommunicatio vi. f 47. Exostts , e t odiosus iu. 470. T. 14.
: , cititingit , obtingit, accidit Exconsules m. 421. Exotica vestis iv. 471.
v. If Excribere vide ascribcre . Expectare , spectare , et spernre
'Eutnta, et eueiiis v. 2f. Excriptores codicum indicati II. v. 2f. <Jf.
Euergetes tu. 137- 429. seqq. Expcriri , et pati vu. 439.
Eugenius primus Tolet 11. 398. se- Excubiae 111. 426. Experientia , et scientta v. 2f.
cundus vn. i<5i. tres Eugenii Excubitores III. 426". Expes iii. 469.
Tolet. ib. 171. 173- 179. Excusatio de reatu nulla vi. 106. Expcrrectum , et expertum v. 27.
Eugipius abbas vu. ifj. excusatio peruersorum vi. 317. Expertus , 469.et expers 111.
Eulalia Emeritensis vii. 11S. Exebcnus iv. 27 ;. v. 24. vide experrectum .
Eulo^ius S. Cordubensis 11. 111. Execratio , et iuratio v. 27. Expers vide expertus
Eumenides m. 394. Executor m. 470. Expetere , et petere v. f 7.
Eumerius Tarraconensis vn. 148. Exerapla quacdam operis de ortu Expirare , et spirare v. 66.
Eundem gothicismus 11. 5-13. et obitu Patrum interpolata , Explanatio in sacram scripturam
Eunomius eunomiani m. fji.
, et contracta 1. 4S6. exem;i!ii:n 1. faf. n. 349.
Eunuclius m. 470. vi. 448. iii. 112. cxemplum , et simili- Expletiuae coniunctioncs 111. 21.
Euocari , a.i:tocari,e.l in.iec.iri v. 6. tudo vi.21 i.exempla sanctorum Exploratores Iosue v. 138. seq.
Euocatio 111. 418. quid prjsiut vi. 20?. excmpla 441.
Euonymus insula iv. 1751. prauorum sacerdotum vi.326. Exportare , et deportare v. 21. vu.
Euphimius Toletanus vn. 178. Exemplar expositionis in vetus te- 434-
Euphonia [II. 1 3 5" stamentum 11. 238. exemplaria Exposcere , et poscere v. f <J.
Euphorbium iv. jyi. mss. vide codices . Expositio missae editur vn. 221.
Euphrates iv. 1 ?<. Exequi , persequi , et prosequi v. de ca , et de aliis missae expo-
Euricus cex vu. 1 18. sitionibus 1. fS<>. n. 44. ifi.
Euripidcs 111. 136. Exercitatus , et exercitus v. 24. 2^4. 3f7. expositio figuraruiTi
Euroaustcr iv. 1 17. 11. 311. cxcr-
Excrcitia spiritualia iii. f 44. expositio bibliorumn.

Europa Agenoris Hlia , et mundi citium virtutum vn. 214. 306. seq. 333. 271. exposi- v.
regio iv. yf 1 Exercims 1n.428.vide exercitattis : tio Isidori testamen-in vetus
Eurus iv. 117. cxcrcitus aut internecione , aut tum , siue expositiones , et quac-
Eusebius Dorolitanus vn.14f.Cae- disperatione deletur iv. 3 7f stiones mysticorum sacramento-
sariensis iii. 2f2. eius chroni- Exerere , exertus 111. 4<5p. rum 1. 270. scqq. cduntur v.
con supposititium 1. 5:03. Exesus 470.
III. 3fp. de his cxpositionibus II.
Eutropius Valentinus vn. i6z. Exha:trire , ct baurirev. 37. 241. 313. 348. 394-
Entyches , et eutychiani m. 35-0. Exhaustus 111 470. . Exprobrare , et obprobrare VII. 431.
5" f 3. vil. isi. Exhebenus iv. 273. Exsors iii. 4<5p.
Euxinum mare iv. 126. Exhortatio humilitatis alicubi S.Isi- Expes iii. 3<5p-
Ex pto valde 111. 406. v. f7. doro ascripta 11. 44. fi. editur Extales vii. 42?.
Exactor 470. m. vii. 287. Extemplo , et illico v. 2f.
Exaincn 107. examencuiusdam
iv. Exhortatio poenitendi rhythmica Extcrminator , exterminatus 111.
vetcris membranae 11. 212. II. 1. 1 2. editur vn. 346. 469.
'Extmguii iii. 470. Exiguus 111. 470. Extemus , stren:ms,et besternus v.
Exanimitm , imnimum , et exani- Exilis iii. 470. 24. <5p.
matum m, 470. v. 16. vn.427. Exilium III. 216. Extinctus , et restinctus v. 25.
Exau.lire , et audire v. f Eximius 469. iii. Extorris m. 4<5p.
"ExcelstU , altus , et sublimis III. Exitiosus iii. 470. Extremitas rn. 131.
46;?. v. 3. vn. 438. Exitus vitae vi. 360. Extrtiere , et struere vii. 434.
Exceptor m. 433. Existimare , et arbitrari v. 25% Exul , et profitgus 469. v. f 8.
111.

Excerpta 111. 2^3. excerpta ex Isi- Exoche 111. p4. exul, an exsr.l scribendum 111.43.
dori sentcntiis 1. <yx. 5:74. cx Exodus III. 244. V. ip4. Exultare 111. 4<5p.
libris de ecclcsiasticis ofKciis ib. Exolesccre , iiolescere , et adolesce- Exuliaiio , et laetitia v. 43.
f 78.ex synonymis ib. fpo. alia re vii.434. Exmigia vn. 41 1.
exccrpta cx eitis operibus 11. 19. Exomologesis 111. 292. Exupcrius Toletanus vii. 178.
seqq. 230. 2<58.seqq. 300. seqq. Exorare , et orare v. f 2. exorare Exurgere, ct surgere v. 66.
343. seq. 35-8. scqq. 7,66. seqq. III. 289. Exustus 111. 470.
jpf. 4ip. 411. Excerpta Theo- Exorcismus 111. 288. vi. 47 8. Exuuiae v. 6$. cxuuiae et spona ,
 . . . , . .

ET VERBORVM. r/i
ib. i6. neuolentes gloriam v. 29. famam Federicus ni. f 14
Ezechias nr. i$e». v. 133. vitae appetere vi. 310. FeUus , id est , deformis per e iir.

anni quindeciin ei addici ib. Familia : familia erciscunda m. 4?-

f4<5. dinitias ostendit ib. 5-48. 206. 440. Famiiia ocitur a pa- Fel iv. ai. fel terrae iv. 3^4. fellc
Ezechiel 111. 329.
145". v. 170. tre , terminatur a uitauo 111. irascimur iv. 21.
de eo v. 20f. vn. j 7 3. eius 440. Felicitas agrestium iv. 236. felici-
exposicio 1. f J7. Tamosus , et infamis v. 27. tas , vu.441. felickas
et fortuna
Tamulari , et obsequi v. .3 1 prauorum vi. 3^2.
Fainulus : famuli m. 435; . famnlus Felix Toletanus vu. 179.
ec seruus v. 67. v. 543. Teitx 111.47 i.felix, Ctbeaius v.I I.
Faba communis , aegyptiaca , fres- Fan 1 iv. 321. Fcmellarius 111. 473.
sa iv. 314. seq. f 17. Far iv. 3 ii. Femen iv. 17.
Faba Syriaca iv. 3 19. Farcimen iv. 489. Femina iv. 18. 27. 390. v. 73.91.

Faber , fabroruiu instrumenta iv. Farcire iv. 489. femina plur. pro femoribus v.
f 17. seq. Tarctum , et partum V. 3 1. 34. de fcminis iv. 28. 2f. fo.
Fabrica : de fabricis parie:um iv. Tari , loqui , sermocinari , Ct nar- 4ff. 476.
410. rare vn. 418. Feminalia v. 404.
Fabricius cius notae 1. 454.
: Farina iv. 487. Femora iv. 17.

Fabula m. 71. labulae quo tem- Farrago iv. 313. Fcmoralia iv. 4^2.
pore confictae vu. 71. seqq. Fas ui. 191. Femur 440. .11.

F.tcetus iii. 47 1. Fasces 111. 2^4. Fenestrac iv. 227.

Facies iv. 6. f.cies , et vultus V. Fasciculos pro vexillis milites ha- Fera : ferae : iv. f 1 . earum pugna
74. 8S. iacies gemina caeli 111. buerunt iv. 377. ib.408. ferae , et bestiae , v. 3 3.
149. facics Dei ib. 298. Fascia , fasciola iv. 479. seq. Ferdinandus I. rex petit a regc
Tacilts 111. 47 1. Fasclus iv. 3 1 f mahometano Hispalensi corpus
Tacinorosus III.475. F.istus , et fasti v. 34. fasti dies , S. Iustae , cuius loco obtinuic
Facinus III. 209. ftcinus , et fiagi- ib. 33. vii. 4, corpus S. Isidori 1. 41. 11. 497.
tiitm v. 28. Fata vide fatum . scq.
Faciscer^ium iv. 462.. Tateri , et confiteri v. 3 1 Fcretrum iv. f 09.
T.tcttosus 111. 47?. Tatigans quasi satis agitur m. 471. Feria sexta paschae apud gothos
Factis bcne loqui vi. 220. fatigatur , fessv.s , et iassus v. 32. u. f f6. feriae 111. 221. Icgiii-
Factis maJe loqui vi. 230. f.ittgatus , ct iactatus ib. 41. mae , aut indictae ib. 293. de
Facultas male agcndi vi. 239. Fatua Fauni vxor m. 472. feriis vi. f 39. feria pro sabba-
Facundia canina vi. 549. Fatum : ia;a tria conficta m. 392. to , seu requie vu. 4. feriae 1110-

Facula iv. 414. fatum , etforiuna v. 29. fatum , nachorum , in quibus ieiunia
Facundus Afcr vn. 1 f 6. ct fttuttm ib. 34. conquicscunt vi. ^39.
T.uundtts 111. 471. facundus , peri- Tatttus 471. fatuus , stulttts , ec
III. Feriati dies vu. 4.
tus , prttdens , ct callidus v. f 4. stttpidus v. 53. vide f.tttm . Tnitas , et frocitas V. 28.
Faccinia vua iv. 3 19. Fauccs iv. 10. 188. v. 90. Fermcntatius iv. 485.
Faecula iv. 454. FauiHa 24f. 417. Fcrnicntum iv. 487. fermcntum
Faex iv. 49 f. Fauni 111. 39i.Fauni ficarii iv. 74. corruptio creaturae v. 371.
Fagus iv. 523. Fauiuis 111. 376. Faunus fisttilac Terocitas vide feritas .

Falcastrum iv. 5- 1 4. inuentor m. 1 38. Terox 111. 473. fcrcx , asper , fcuu
Falcidia lcx , Falcidius III. iptf. Fauonius:iauonii 111. 442. iv. 117. v. 27. seq. VII. 416.
Falco auis iv. 99. Tauor , ct f.itttts v. 134. Fcrramcntum iv. 379.
Falcrntim iv. 492. Faustinus cpisc. u. 282. Ferrandus Diaconus Cardiagincn-
TaiUx 111.47 2. fUl:tx,fi>lsariu:, pel- Tautor 111. 472. sis vii. 14?
l.ix , mendax v. 27. 29.vn.437. Fauus iv. 491. fiutiu , etfiuurvi- Terre , et geiere v. 3 f
Tallens , et mentnns V. 49. dc ftuvr: fimtu txtractus ex ore Fcrrugo iv. 4 £56".
Talsarius vidc f.illax . leonis v. 703. Ferrum iv.2Sf .2 9i.fcrri acics , dif-
Faltitas iii. 210. f.ilsittu , et men- Fax iv. ?07. Fax cupidinis 111. fcrcntia , sJmuJacrum In acrc
U.icium v. ij. Falsltas nonnum- 390. pcndcns ib. »91. scq. Urrmn
quam vcriloqnio adiungitur vi. Taxo pro faeio iv. 414. c Uieni e Sumine v. r i<". fex-
251. 111. 171. rtun inuentum vil ^;. cetTum
Tasum . tt fic tum v. 30. ..I vii. 9. \ luum iv. if 11 niffl nisi ; . 1 ,

Falx iv. j 14. I ebcuarius m. ur. canderu cingatur, cohaererc non

Tama , ct gltria 111. 16. v. 29. fa- . it iiumijttiii feci '.
qnid diflc- potesl :. ajo. Itiriim sanguinc
main inakuolcnus collunt , Le- sunt v. 3 1. contactum ccleiiui rubieinem
 . . . . ,

ts* INDEX RERVM

trahit iv. 193. ferro excindun- Fiducia m.
107. fiducia , et confi- cic Deus vi. 44f.
tur quae medicarncntum non
, dentia 19. hducia contra de-
v. Finis Christus 302. finis , et iu.
sensenmt m. 1S3. sperationem vn.nf. terminus vu. 426. finis vitae in-
Tertias , et fruetuosus v. 30. Tid:is vide fiiielis . certus vi. 360. finis in vita ho-
T 473.
>l:is III. Fieri aliquid posse , et tieri ueces- minis quaercndus vi. 21;. tiniui*
Ferula iv. 363. se est vi. 128. regundorum actio m. 206%
Feruor m. 471. Fi_;ii!us iv. 496. Fingere iv. 496.
Terns , et /rru.v v. 27. Fi;ura : figurae : 111.30. verbornm, Firmamentum caeli supra igneni
Tess-.is quasi fissns III. 472. fessus , *et sententiarum ib. 91. ds ti^u- vi. 5/S9. seq. tirmaruentum iv.
\'us , et Lissns v. 3 1. ris solidis erc. iv. ^43 , figttra , 109. <r.. 130. vii. if. firinanicn-
Teslirntre , et properare r. 77. forma et sinilitudov. 32. 67. fi-
, ttini qtiii spiritualiter signiricet
Festiuitas 11:. i7<\ de festiuicatibus gura literarum m. n. figura V. 2(>2.
diuersis ib. "csciuitatcs apostolo- syilabarum m. 29. figurae ac- Tirmus m. 47 1. firmus , et valcftt
rtim , seu marcyrum 402. vi. ccntuura m. 30. rigurac gram- v. 32.
Festuci in cculo alicno vi. 336. ma.ices 111. ft>. tijurae niultuin Fiscclla iv. f 1 6. fisceliae , et fisci-
Festns : de festis diebus 111. f 46. prosunt in collatiQne vi. 299. nae iv. 5-04.
fcsti dics hebraeorum 11 1. 546. ri;urae hostium /. 408. Fisclum , fisculum iv. f 16.
vn. 3. festi , et solemnes dies v. Fila iv. 467. Fiscus iv. C04.
33- Filentulus : narratio de eo 11. <5S. Fistula vi. 23 i. fistulae aquarun»
Festus : cius locus restitutus iv. 49. Filia , tilius , fiiii : tilitts non por- iv. 231. et 434. tistulae in col-
Fi:it lux vi. 1 3 f tabit iniquitatem patris , ct pa- lo duac v. 90.
Fibrae ir. 21. ter non por.abit iniquitatein Fla^ella 111. 214. vitium iv. 317.
Fibri iv. (6. ct 4^4. filii n. f7i. filii quatuor 1110- arborum ib. 324. flavella , et
Fibrina vcstis iv. 4C0. dis , nacura , imitatione , ado- verbera v. 72. de Ha^cliis Dei
Fihrinum iv. f6\ 464. ptionc, et doctrina , liliaruni or- vi.2f8. tiagelia quadraginta v.
1 ; fibulae iv. 474. 479. do m. 440. seq. filii duo missi 47f-
Ficarius Faunus 111. 39f. ad opcrandam vineam v. 142. Flagitare , et flagitistre v. 31.
Ficedula iv. 102. filiis maximo
mininio col- , et Tlagitiosus iii. 473.
Fictiiia vasa iv. 496. iatae bencdictiones ib. 292. ti- Fiaaitium m. 209. flagitium , et
Ttctor iil. 472. liae ex materno seniinc nascun- fitcinus v. 28.
I 1 falsum V. 30.
, Ct tur iv. 24. filii ex libero , et an- Fia^ra 111. 2 14.
Ficus 331. ficus aegyptia iv.
iv. cilla iii. 441. fiiii quarc sint si- TLifrrwe , et fragare v. 31. 34.
331. ficus rugis senum disten- miles patribus , auc m.ttribus iv. Flamen m. 471. flamincs m. 342.
dunt iv. 331. ficus cum botro 23. Tilii , et liberi vn. 438. IV. 46S.
l.i v. 443. filii Dei quando filias horainum Flamma iv. 427.
Fi V.ommissum III. 201. concupicrunt vn. 66. filii Dei Flanimcus coior iv. 466.
Tidelis m. 47 1. fidelis , et fidtts v. qui vocantur vi. iyo. fiiii non Flatus iv. 1 19.
27- solum natiuitatc , sed ctiam FJauiensis vrbs vn. 136.
Fidcs christianorum 1. 377. fidei imicatione vocancur vi. 159. fi- Tlauum , ct furuum vn. 43 f
catholicae vcritas 11. 32. fyi. lii nccessicacis 4fo. filius v. Tlecti , et deflecti v. 30.
fides m.103. 2 47- 438. fides , eius , cuius doctrinam sequitur Flemma , et plemma vti. 433.
et fidis v. 34. fides , ct relifio vi. if9. Tlens iii. 473.
ib. 61. fides , ct opus ; fides , Filius imajo
Dei Deus figura , , ,
Tlere , ct plorare v. 30. Hcre pro
spes , et charitas it>. 106. 192. a:nus omnipottns , me-
, lapis ,
defunctrs fidelibus vi. 362.
tides ternario ac , denario nu- d'ator, perfectus brachium, pe- , Tletns ,
plorattts , ec piancttts , v.

niero ib. 473. de fidc vi. 192. tra , species , sacerdos , splen- s-f-
fides apnd graecos dc Trinita- dor 1 sapicntia , virtus etc. v. Florencina soror Isidori 1. 118.
tc iij. 312. tides a tormentis 81. ante omnia secula a Pacre f49. vii. 161.
iii. 116. fides,vel fidicula cicha- ^enitus vi. 6. de fiiio Dci 11 1. Florcs iv. 324. flores Doccorum

ra m. i;9. fide , et operibus 299. hlius ex vno nascitur Spi- , ex Isidoro , et aliis cohecti 1.
iiomo iusdricatur vn. 39. fides ricus sanctus ex vtroque proce- 247- 176- ii- 3fc>. 413- flores

in Dei virtute , non in argu- dit 111. 307. vide Christus , malorum iv. 328. flores auscro
ment'5 humanis consistit vi. Deus soliuuuur , Zcphyro fiunt iv.

297. lidem iegrbus rc<;cs praedi- Filix iv. 3^f. 118. 324. Flos Christus III.

cant vi. 344. fidcs est iii conucr- Fimbria iv. 3 6f 304. flos aeris iv. 149. 292.
sione /. 4^2. fidei rcgula vi.4^ 1. Findi solida possunt , soiidari scis- flosthymi iv. 3fo.
FHict^ar 111. 4. n sa non possunt 111. 29. Florez Hcnricus : eitts variae le-
Ttuts vicic fides . Fines iv. 238. finem vicac respi- ccioncs 1. 33. opinio tb. ^07.
Floria-
 .

E T VERBORVM. r/J
Floriani haereclci nr. \<n. forfices v. 34. Tr»giljs in.472.
Tloridus , ct fiortdenttts v. 33. Forcs v.41. fores , et valuae ir.227. Fragmenta iv. 487. Tsidorianorut»
Florus presb. 11. 41. Torfices vide forcipes . opcrum 1. jro. j 5-4. jSf. 11. 80.
Fiuctuo , ct flttcttior VII. 456. Toris vide foras . 84. 226. 392. seq. 111. yojj.
Flnctus iv. 131. Torm» forma poc-
, et figttr» v. 32. Hf. f 45"- iv. 5-23. fragmenta
Fluduius francorum princeps vir. opusculum 1. 603.
nitudinis : operum insignita 11.
plura titulo
119. formae verborum 11. 19. 7r. fragmentum calendarii go-
Tlttere , et diflttere v. ;i. Formatum siue formatium iv. , rhici ib. 126". fragmentum chro-

Flumen : de fluminibus iv. 1 j z. 232. nologiae de anno natiuiiatis Sal-

finmen , flttttius , torrens , rittus , Formica iv. 6z. uatoris ib. 238.
amnis , et fons v. 51. 61. flumi- Formicoleon iv. 6\. Fragor iv. 120.
num J7- flumina
nomina vn. Tormido ,
p.ntor , metus , et timor Tr»gr»re , et fl*gr»re v. 3 1 . 34.
duo in Thessalia iv. iti. flumi- v. 28. Framca iv. wjy. fr»me», ct machae
na Paradisi quatuor v. 270. Formidolosus lil. 472. formidolo- r.t v. 32. framca vcrsacilis v.
fluuius de Paradiso exiens ib. sus non c^redictur ad bellum 277.
269. v. 4 63. Franci 111. 414. francorum cxerci-
Fluums vide flumen . Tormosus m. 47 f. ct decens V. tus a gothis superatus vn. 120.
Fluxi proiiciuntur de castris v. 22. Franciscae iv. 381.
437- Formula honcstac vitae opuscula : Fiantanes rex vu. 1 3 f.
Focariae vn. 411. hoc titulo 11. 21. formulae spl- Fratcr, fratres : quatuor modis di-
Focus iv. rof. focus,ez ignis v.41. ritualis intelligcntiae ib. 69. 73. cuntur in diuinis scripturis , na-
Fodere iv. ^zt.Jbdere cc_ effodere , Formum ui. 471. 472. ct iv. tura , gcnte , cognatione , afte-
v.31. f ' 3- ctu:fratrcs patrueles m. 44.}.
Foecialcs iv. 57;. Fornace<; fabronim iv. +16. seq. fr»ter , et germanus v. 3 1.
Toecttnd» III. 473. Fornicarius ui. 473. frater iussus est duccre vxorem
Focdus III. 471. foedtts , ct p»x FornicMio , ct adulterittm v. 3. 34. 468. fratrcs scptetn ,
fratris ib.
v. 3 2. foedtts , et ftedtts ib. 3 4. de fornicatione 242. ib. 1 1 2. vi. qui vni
nupscrunt v. mulieri
Foenerator 111. 47 1. 498. fornicatio in Scriptura pro 144. fratres quinque diuitis v.
Focniculum iv. 369. omni illicita corruprione vsur- 148. fratri quoties remittcn.4.um
Focnuin iv. 365. foentim et foenus , patur v. 34. fornicatio spiritua- v. 234.

v. 34. foenum in oculis Dci lis vri. 220. fornicationis afte- Fraterna congratulatio vn. 210
t[uisunt vi. 273. ctus vi. 498. Fratrissa 111. 454.
Toenus 111. 47 1. vide foenum . Tornic.irrix III. 473. Fratruelis m. 44?.
Toet» 111. 473. Fornices m. 473. et iv. 229. Fraudulentia vi. 3 1 r.

Foetus iv. 23. Forpiceps iv. r 1 3. Tr.tus , dolus , ct insidi.te v. 20.

Folia librorum , folium 262.
111. Tors , ct fortun» vu. 442. fraus vii. 217. seq. fraudes hae-
iv.324. 347. foli» singulari nu- I orsican iu. 43. reticorum 1. V97. fraus in omni
mcro iv. 36f. Fortior , id est , maior 111. 1*3. bono opere formidanda vi. 204.
Folles iv. 288. Tortis III. 47 1. Iraus satanac saepe sanctis apc-
Follicare iv. 5-8. Fortitudo III. if2. ct virtus v. ritur vi. 268. fraus contra inno-
Folliculus iv. 3 13. 71. 111. ccntiam vn. 2 17.
Fomes 327. iv. Fortuna 111. 392. fortttn» , et /»-, Fraxinus iv. 3 39.
Fontidonius 1. 270. tti.n v. 29. fortun» , ct feltcit.it Fremens III. 473. fremere , C
Fons , fontes : fons scientiarum 1. VII.
441. dcre v. 30.
1. 418. de fontibus iv. 1:1. Forcunatae insulae iv. 172. mor , ct Eremitus ni. 4jf.
seq. fons Ciceronis , Iob in Uu- Ft rtun»ttts , be»tus , ct honesttts v. Frena iv. ? 1 7. y. 30.
maca , in Chio insula , Cyzici 1 1. vide diues . ..L-/IS 111. 171. 473.
amorcin tollcns , fonccs duo Si- Fortunatus cpiscopus vn. r < 1 dere vide fre <>ere .

ciliac , calidi in Sardinia ib. fbns lorum , Forus , fora, fori: fonmi •
1

in delubril ib. 221. fons , fiu- iudicum Hispaniae denuoeden- lUSCuli 111. iS:.
tiitis '.'rc. vide fitimcn : de lonti- diim 1. 3 iS. c tus vi rsto ii I

bus duodccim v. 373. seq. fons nica iussu S. Ferdinandi 11. ::j. Frecum :
.i . 1 : s.

Christns iii. 303. fons Aoniiu in forus iv. 2ii. iif.dc foro ib. Friettu» frixnm vn. 43 e. , ei
Bocoti.i iv. 15-9. lons dc pctra 389. fori in naui Ib. 420. Fridigemus ri\ vn. 99. 110.
Oreb v.4^6. fontes duo ln Boo- Foruum 1?. 4 13. < !
ilum 111. 4ff.
otia iv. 111. I OSSOI iiiii iv. J
1 4. nni iv. 4SS. \ [de fiirttim.
Torns , et foris vn. 416". Fonc.i IV. f I 4. Fron '.
iv. ; 13.
Forcipcs iv. 428. ? n. frcipes , et 1111) IV. f I
4. Frond,-!' .
-
:is v. 30.
Tcm. Vll. A .1 a a
 . . .

r<4 I N D E X K E R V M
Frons iv. 6- Turens , furiatus , furiosus , et ira- Gaili : Gallortim obiectione» <!e

Tructuosus , et fertilis v. 30. tus v. 28. gratia Christi 1. 188. galli ,

Fru;.us iv. 514. Turibundus , et furens v. 70. candidi , senones etc. m. 414.
Fru^alis 111. 47 1. Furiae tres m. 392. seq. galli iv. 204.
Fru^es iv. 1. fruges, et frumen- Furfures iv. 487. Gallia iv. 163. Galliae reges 11.
J 1
ta v. 33. truges aquae gignunt Furfurio iv. 10 1. 329.
iv. i:o. frttges India bis metit Furnus iv. 2 2$". Gallicanus , gallicus , gallus v. 3 6.
iv. 144. Furo iv. 60. gallica arbor iv. 3 3 4. galiicunt
Trui , ct vti v. 50. Furrlones vn. 411. niare iv. 1 26.
Frumarius rex vn. 1 36. Turtatum vide furatum . Gallicinium m. 224. vn. 6.
Frumen iv. jn. v. J41. Ftirtum iii. 2 10. furtum contra Gallicnus imper. vu. 9f
Frumentum de irumentis : iv. 311. innocenti3in vn. 117. Gallina iv. 97. galltnae a vent*
frumentA vide fruges . Furunculiis m. 181. concipere creditae 111. 442.
Frtiii^ere iv. 312. Turuum viJe fuluutn . Gallogracci ni. 408. et iv. if3«
Frustum iv. 489. Fuscina soror Auiti episcopi va. Gallus imper. m. 138.
Fntces iv. 322. ifS. Gallus auis iv. 97.
Fticata iv. 333. Fustes 111. 2 14. iv. f u. Gallns , gallicus vide gallicanus ,

Fu^us iv. 104. 364. Ftistts iv. 467. Galnapis 462. iv.

Fu »a iv. 373. fuga Iacob v. 330. Tutilis iii. 473. Ganea , ganeo 111. 474.
Tugere , et diffugere v. 31. Futttra quasi facta sacpe in scri- Gangartdae 111. 404.
Tugiti:tns 111.473. pturis sacris narranttir vt. ic»i. Ganges iv. 134. 144.
Fulcra iv. 4^;. Gannire v. 7f.
Fulgentius IsiJori fratcr 1. 118. Garamantes m. 411. eorum re-
seq. FuJgentio Isidorus libros of- gio iv. 16S. garamantum fons
ciorum dcjicat vi. 36*3. Gabaon ciuitas 111. 402. iv.123.
Fulgentius Ruspcnsis vn. 1^4. G ibaonicae metu perditionis per- Garrire , et loqtii v. 3 <

Fulgetra iv. 113. territi^Sf. v. Garrultis 111. 474.

Tulgor , fidgur , ct fnlmen iv. 144, Gabata iv 498. Garum iv. 49 f.
v. 133. scq. de fulguribus ib. Gabimis cinctus iv. 4f5. Gath , Gadm. 13 f.
378. Gabricl 111. 313. Gaudittm , et laetttia V. 3f. gau-
Fulica iv. 98. GaJ iii. 1 ^f 32;. v. 124.
. 160. dium ib. ni. spirituale vn.
Ftihnen : de ftilminibus iv. 114. Gadcs iv. 171. 207. 2 1
gattdium niaius est Dco ,
4.
vn. 44. vide fnlgor Gadgad v. 4fo. ct angelis de co , qui a pericu-
Ttduum , fiaunnt , ct furuum vn. Gaditanum frctum m. 402. iv. lo liberatur , qttam de eo , qui
1 24. numqiiam nouit peccati peri-
Funalia iv. <ro<5. scq. Gagates iv. 174. cultim vi. 212.
Funarii iv. 399. Gaianitae ni. 360. 5:34. Gaulalum regio m. 418. iv.
Functi iii. 43 1. Galactites lapis iv. ij-7. 172. \6i-
Funda : de fundis iv. 3 Rf. 425-. Galatac m. 408. Gauloe insula m. 418.
Fitndamentum m.304. iv. 430. Galatia iv. 1 f j. Gauranis equus iv. 48.
Fundatorcs ccclesiarum suflragio Galaticae iv. 4S9. Gaza iv. fo^. oppidum ib. 196.
al> ecclesiis adiuttandi 11. <66. Galaticttm hordeum iv. 313. interpretatur fortitudo v. f6o.
Furrdibuhis , fundibalus iv. 386. Galbamim iv. 3ff. Gajophylacium iv. ^03.
FunJtis , vrbanuin aedificium , ct Galca : dc galcis lv. 1%$. galea, Gebamundus vn. 134.
rusticuin iv. 236". et cassis v. 17. GeJeon 11. 23)-. 322. v. 129.
Tunebre , fnnereum , et funestum Galcnns iv. 491. Romac claruit 164. VII. 74. eins sacrificium ,
v. 31. vii. 92. eius libri de medicina proelium, victoria v. 492. seqq,
Funcstus famultis v. 31. i8f.
111. Gehenna , Gehennon iv. 192. vi.
Tungi , et defiingi vit. 434. Galeria iv. 447. i36\
Funis , de ftinibtis iv. 423. fo7. Galerius imper. 111. 238. Gelasii dccretuin de libris apocry-
funis tabcmaculi triplex v. Galerus iv. 460. phis 11. 238. 260. 309.
3P7- Galilaea iv. 148. Gelatia vi. 3^9.
Funtts iv. 30. Galilaei m. f 20. super qtios ce- Gtlonium stagnnm iv. 121.
Tur m. 473. fiir , et latro v. cidit turris in Siloe v. 146". Gelti iv. iif.
G-tHa iv. 44f. Geminatus , ittnctus , et dtiplicatut
Turatum, e» furtattim v. 34. Gallaeci lll. 41 f. seq. VII. 43 «•
Furcifex m. 473. Gallaecia iv. 164. Gemini iifi 441. gemini duo Tha-
Furcillae iv. rij. Gallaecus vcnuts iv. 118. mar v. iif.
 . , . a

ET VERBOHM
Gemmai i genera •emmarurn : dicbus dcderunc vu. 6. s;entilis Gisericus vide Gerisericus
gemmae viridiorcs , nibrae , populus quare non obtempera- Glacies iv. 1 1 c
purpureae candidac nigrae ,
, , uit legi v. 105/. gciuilium libri Gladiatorius ludus iv. 407.
variae , aureae , caecae , ab ani- VI. 2p<5. Gladiolus iv. ;(5z.
malibus nominacae ctc. iv. z6;. Gcntilicas m. 399. et v. 36. Gladius iv. 78. de gladiis ib. 3-1
*i Z84. gemma Veientana ib. Genua vrbs iv. 1 zy. scq. gladius chciidoniacus ib.
174. Soiuica ib. 27?. gemmae Genua iv. 18. v. 91. gemmm in- gladius , ec ensxs v. 2 6. gladius
in superscitionibus :'£. zSz. vc- flcxio pocnitentiae indiciura vi. piscis iv. 78.
rae a faJsis diffkile discemun- 402. genua quare can^unc , Gl3nde anciqui vixcrunt iv. 333.
cuc iv. 28 3. qui alicuius lacrymas clicere cu- Glaucns rv. 80. 4.66. ;'!aiu:
Genae iv. 8. v. 89. piunc v. 89. s ib. 47. glaucus piscis iv
Genealogia regum liispanorum 11. Genus genera quaestionum m.
: So.
407. 412. 88. opposica ib. 1 rtS. gcnus 111. Gleba , de gltbis terrac , cc c-:
Gcncr 111. 446. 429. iv. I. genus vide gens : aqua iv. 24$-. ^eqq.
Genera vide genus gcnus cx diminucione colligicur Glircs iv. 62.
Gencralia nomina 111. 14. iii. 48. Gliscere iv. 61.
Ger.erare , et parturire v. 36. Geographia Hispaniae 11. 425;. Globellum iv. 468.
Gencrationcs mundi 111.231. ge- Geomantia m. 371. Globus iv. 432.
neracioncs vi^inti duae abAdam Gcometria cius inuentorcs , tigu-
:
Gloria , ec fama v. 29. gloria va-
vsque ad lacob iv. 30?. genc- rae numeri , principia m. 129.
, na vn. 109. gloria sanccorum
raciones sepcuaginta septcm v. seqq. v. ii3. vi. 189. gloria quorum ma?na
iS;. generaciones quadraginta 1 iv.
133. esc vi. 204. gloria quos expe-
duac v. 451. !ae excinguuntur a longo- ccac vi. 24f. gloriae ccmpo
Generosns cc ncbilis vn. 417.
, bardis vu. 104. sequaces vi. 35/9.
Genesar lacos iv. 150. Gerere , et ferre v. 35-. Gloria , ec honor Parri ccc. in of-
Genesis 111. 241. v. 194. Exposi- Gcrgesacus, et Gcrqesaei m. 402. ficio gochico 11. <•<>.
cio in Gcncsin ib. ifp. etc. Gcrmana , gcrmanus III. 444. seq. Glorianccs de luxuria , ec ri

Gencchliaci 111. 371. gennana , ec soror v. 3 germa-

<5. vi. 243.
Gcnialis lcccus m. 391. nus , et frater v. 31. Gloriticatio Moysis v. 391.
Gcnitalia iv. 17. v. 01. Germani m. 413. germani cirraci Gloriosus 111. 473.
Genitiuus 111. l<5. gcnitiuus in as iv. 45T. Glos iii. 4ff.
prinia^- 190.
iv. Germania iv. 15-5-. Germaniac m. Glossa cius significatio
: 111. 47:.
Genitor , et pater v. 36. genicorcs 4*3- glossa ordinaria , an Jsidorus
III. v-o. Gcrmano-Francus auctor colle- cius auctor , aut alcerius non-
Gi.n stac
;
iii. 3 f 1 . 5/20. ctionis canonum Isidorianae 11. dum editac ib. f 17. C37. ^39.
Gcn um :
1:1. 301. 204. seq. 11. 4 1 </. glossae cx I

Gennadius non fuic cplscopus to- Gcrmanus vide gernana . mologiis dc glossis 111.
11. 3i<5.
lctanus 11. 40. dc cu 111. - e - Germen iv. 3 24. to. glossae cditae vn. 407.
Gcns , gcntcs , gencium vocabula Germinatio iv. 3 24. Glossarium Ducangii 1. 471. rjlos-
111. 444. gentes habitu
3<Sp. Gtruasius 11. 3 24. sarium Isidorianum : an J

et ltngna di;noscuntur iv. 4<-4. Geryon iv. 3 <. ms cius auctot , Cerdae moni-
gens , gentes et genMS v. 36. , Gctac m. 41 :. iv. 4</<:. tum ,
proloytts ad notas , cpilo-
de gcntitim vocacione libei VI. Gether ui. 400. gus , glossarii editiones , com-
»56. ctc. gentibus conctis iussam Getuli 111. 401. ct 417. mcntatorcs , codiccs mss. ,
.'

cst in Christo credere ib. 70. Getulia iv. i<58. glo^sario hac edicione ib.
in
pcntcs , et iudaei ad Chri:i"m Gczo abbas 11. 231. •i^fi. scqq. ^So.scqq. glossariiin»
vocantiir ib. 7;. ccntium vo- intes i\. 33. qii3ndo nati vn Etymol um tortas»e ex aJio ,

catio ad fidem ante hebraeos 66. vberiori 1. 481. n. i<S;. glossa-

ib. 7c'. quod gentrs chrisma- Gilimcr tyrannus vn. 1
II. 2<5;. 2<5<-. ;o<5.
K sanctitkari dcbeant ib. 109. Gillulas gothorum episcopus vn. Glossopctra iv. :8».
de gnuibu5 ib. 160. gcnces, 99- Glutto 111. 474.

quilms tcrra diuisa fuit , septua- Giluus cquus iv. 47. Glycyi rhiza iv. | f 1.

;;'iita trcs III. 400. gcntium dii Gin ib r iv. j 49. <<$.

II. }7f-
'
i.lC IV. IO. V. 90. 111. 4^ 3.
Gcnsericus vu. 131. scq. '
1« III. 412. 111. 440. ec natns
Gentiana iv. 3 r6. vidt gj r-',i lus .
us i 4:.).
Gentiles ui. 37 r. vide gcns : ren- Gisalcicui rcit vn. 1 19. 186. Gnostici , ec corum haecet,i; lii.
tilcs ex scptem stellis nomina la rt^ina 1. 391. tri. (!!. seq.
A111 1
 . . . . . 1

INDEX RERVM
Goldasti inontium i. ^77. 11. 105. 370. sione ib. 420.
Goliath v. 131. Grammatici 41 7. 11. 164. veteres 1. Grillus iv. 6z.
Gomer blii m. 403. 367. 385". grammatici meiiores , Grunire v. 75".
Gonior iv. 303. quam hacretici III. 110. Grus, grues iv. 88. seq.
Gordianus de parthis , et persis Grandaeuus III. 474. Gryphos iv. foS. Gryphi m.
triumphauit 111. 238. Grandis , magnus , et maximus v. fo8.
Gorgades iv. 171. 36. 47. Gryphs iv. ff.

Gorgias rhetorm. i^6.vu. 81. Grando iv. 1 if. vn. 49. grando Gualterii variac lectiones 1. 38.
Gorgon vn. 73. Gorgones iv. 35". perlidiae duritia est ib. scq.
Gorgonis caput 111. 385. Graphium m. 2f6. Guba 111. 185-.

Gothcscal^us 1. 1S8. Grassari v. 16. Gtibeilum iv. 468.

Gotlii : corum gloria renouata 1. Grassus , et crassus v. 1 6. Gubernator , et nauta v. 36. gu-
41. qothoriim cpiscoporum ob- Grates , et gntiae v. ; f bcrnator iv. 414.
seqnium in quibusdam arduis Gratia Spuitus sancti , praene- Gubcrnio 414.
m factis ib. 691. gothorum niens , et subscquens m. 308. Guitmundus missale gothicum Isi-
historia, codices mss. , cditio- v. 101. vi. lof. et vii. 324. doro tribuit 11. 143.
nes 371. 694. seq. gothorum
ib. scqq. £m!i<»e \\degrates . Gratia, Gula vi. »fi. vii. 2f4. 313. seq.
historia nondum cdita 11.311. et lex vi. i<53. gratia Sancti spi- Gulfilas vii. 1 10.
gothi primum ariani , deinde ritus non in paucis vi. ifj. Gumen 342. iv.

catholici 111. 138. seq. gotlio- gratia Dci iustitiam mcrcmur Gumes'ndus Toletanus VII. 179»

rum gens ib. 41:. gothorum vi.196. Gi mmi iv. 392.

historia , conucrsio ., ct lau.i^s Gratianus Imper. 111. 2 3 8. vn. 99. Gtindebadus rex vn. 1 19.
vii. 10;. 114. 1 18. gothorum Graiianus : canones ex Isidoi opc- i Gnndemarus vn. 126.
regum chronologia
serics , et ribus ab eo collccti , ei a Caro- Gunderictis vn. 131.
cd>ta ib. iSf seq. gothi granos,. lo Scbastiano Bcrardo corrccti Guntamundus vn. 133.
et cinnabar gerunt iv. 4ff.go- 1. 204. seqq. Gnntemiriis vn. 1 34.
thornm reges ,
quando regali 474.
Gr.ttificus iii. Guntericus Tolctanus VII. 170.
habitu inceJere cocperunt vn. Gratiosus 474. III. Gurges 111. 396.
114. gothus ad nomcn Petri Gratissimus III. 474. Gurgulio iv. 10. iof.
apostoli pertcrritus vn. 113. Gratulari , et laetari v. 44. Gustus iv. 4. v. 9f
Gothici iuris origo 11. 222. seq. Grauare ct ingrauare v. 36.
, Gutta iv. 132. gutta,et stilln V.

gothicum orationale vcronense Grauari malo teniporali vi. 3 f 5- 68.

1. 343. jtfo. 11. 138. Grauis acce.nus m. 29. Guttatus equus iv. 47.
Gothofrcdus glossarii editor I. Crauida ct praegnans v. f 8.
, Guua iii. i8f.
479- Crauidiis , et grauis v. Jf. Gtuiia iv. 44 f.
Grabatum fo8. rv. Grauis 111.47 3. et ponderosus vn. Gymnasia insula iv. 1S1.
Cracilis m. 474. 437- Gymnasium 212. 392.
Graculus iv. 96. Grauitas iv. 24. et grauitudo v-3f. Gymnicus ludus , et eius genera
Gradatio 111. 92. Greges iv. 39. quinque iv. 392.
Gradiuus Mars m. 5 3 j . -
Grcgoriani et Hermogeniani co- , Gymnos iv. 214.
Gradus scptcm consanguinitatis 11. dcx 111. 191. Gymnosophistae m. 363.
6$. gradus gcncris humani 111. Gregorius hacreticus ab Isidoro Gynaecaeum iv. 22f.
4f o. cognationis ib. f^f.rcrum conuictus 1. 91. Gypsum iv. 2f 2. 4?J-
sex v. 8f. gradus ecclesiae 111. Gregorius Magnus 11. ijtf. 346. Gyrgillus IV. f 1 6.

rf7- VII. 1^9. 166. 181.

Graeci 111. 408. graecus , graeca- Grcgorius Lliberitanus vn. 147. H
nicus , graecensis v. 7,6. graeci Gregorius Nazianzenus 11. f 3 3
leues 111. 41 f. Gregorii Nazianzeni veiba ab H lirera 111. 10. 44.
Graccia if 7. segetcs habere
iv. Isidoro excerpta vi. 467 Habacuc 111. 24f. 330. V. 134.

cocpit 111. 134. Graeciae pro- Gremium 67. , et sinus v. eius historia ib. 174. 210. vn.
uinciae septem iv. if7.reges in- Grial Ioannes optri.m Isidori cdi- 3S1.
cipiunt vii. 82. tor erratum cius editionis aliis
: Habcnae iv. f 17. habena, et aue-
Gramen iv. 364. occasionem errandi pracbuit i% >ia v. 8.

Gramineum , ct giaminosum v. 30. 26. seq. eius epistola dcdicato- Uabeo , et ab ec v. 37.
Gran ri a iv. 208. ria , ct praefatio ib. ztff.seqq, Uabilis 111. 47 f. habilcs equiv. 8.
Grammatica ('e <a m. n.gram- : iudicium de eius cdit one ib. ; Habitacula , habitatio 1 v. 1 1 1 . 2 6.

matica ct rheiorica Dynamii,

, 273. scq. ciusdem praefatio ad habitacula lcuitis ab Iosue de-
«t SJiiUaiMwchiefutoji to.ctaai Etymologias cuui Isidori dtfen- cernuntur v. 448.
 . . . . .

ET VER.BORVM.
Hebdomas m. 214- seq. hebdo- Hercules 111. 23 f. vn. 74- Hercu-
Habitus iii. lof. iv. 448.proprius
mas dicrum et annorum vn. 6. lesThebanus iv. 1*9. Hercules
diuersarum gentium ib. 45-3. ,

hydram \icic iv. 36. se flammis

habitus , vel orbatio m. 117. Heber m. 234. 310. v. 120. vn.
Hadriano I. pontifici capi:u!a as- <58. rcdemptorem nostrum insi- iniecit 23 f. vu. 7f-Hercu-
m.
serta an genuina 11. ipf. nu.u v. 296". lis columnae iv. 1 24.
Haec dies , et hic dies v. 57. Hcboricus rex vn. 137. Hercyniae aues iv. 93.

Haedus iv. 40. peccatoris figura Hebraei 111. 23^. 319. 3fo. 405". Hereditas 111. 20f. iatcstata ib.

de hebraeo sex annis seruiente ui. 206.

464.
v.
psaltcrio deca- HerericusII. 332.
Haemathites lapis iv. 2f7> gem- v. 384. hcbraei
ma ib. 269. chordo vsi sunt III. 140. hcbract Heres 438. m.
Haemoptois 111. 177. quot egressi de Acuypto.quotque Hcrimannus 11. 383.
Haemorrhois iv. 66. intraucrunt in tcrram promissio- Hericius iv. 61.

Haeresis dkta de hacresi

: II. 231. nis v. 4f8. hebraeorum capiiui- Hermaphroditae iv. 33.
De haeresi , et haercsibus iu- tas 111. 236. et vii. 80. Hcrmcnegildus martyr: eius con-
daeorum 111. 549. seq. ha:rcses Hcbrel ir.us 1. 46. uersio 1. 118. seq. de eius mar-
auctore christianorum Hebrona v. 1. tyrio late disseritur , et cur P.i-
sine , , 4f
contra catholicam tidem ib.360. Hccateus Milesius III. 6y. tres ecclesiae g thicae dc eodcm
scq. f lo.etc. •i.teresis , e schism* Hedera vi. 5 y 1 martyrio tacuerint ib. 704. seq.
de haeresibus vi. irf. Hei 111. 22. eius. filius superstcs Constanti-
v. 37.
haeresis pracdcsiinatiana 1. 189. Helcna Constantini mater vn. 97. nopoli ib. 712. scq. actas Tn.
haeresis , velut quaedam hydra Hcienus iv. if8. 123.
iv. 16. hacresis praecauenda vi. Hcli 111. 23 f. v. f f 4. vii. 7f . eius Hermericus VII. 134.
f68. hacreses medicorum tres filii 1 30. f 07.
Hermes m. 384.
111. i<5S. Hclicon iv. 1 8e>. Hermogenianus 111. 3ff. Hermo-
Haerctici corruptorcs codicum et Helim v. "eniani , ct Grei?oriani co-
, 434.
Ealsarii ^97. haereticus Syno-
1. Heliopolis iv. 200. dex iii. 191.
nymorum corrupcor piinttus a Heliotropium iv. KS7. 3ff. Hermus fkiitius iv. 137- 201.
Deo ib. f9S. haerecici sub ca- Helladius Tolet. vn. i<56\ 170. Hernandez Petrus Emmanucl : eius

tholicorum nomine sua con- Hellas iv. if8. animadiiersioncs in Zaccariac

scribunc vi. 294. hacrcticorum Hellenes rex iv. 15-8. conspectum cduntur i, 334. ctc.
calliditas vi. 294. haereticorum Hclles 116. vii. 73.
iv. eius laus ib. 343. eius opiniode
consortium Eugiendum vi. ?<SS. Hellespontus 111. ifo. re^ula monachorum Isidoriana
hacreticus qui appellari potesc Hellcspontiacum mare iv. i2<5. expenditur ib.iSoo. seq. eius dis-
111. 3<Si. haereticus , et paganus Hclmon Deblacaim v. 4f f scrtatio dc Brachario auc
vi. Heluidiani 111. f27. bri de eccksiasticis dogmatibus
1 f 8.
Halcyon iv. 92. Heltiolac vuae , heluum iv. 320. editur 11. 27. 38.
Halec iv. 81. Hrai III. 21. Herodes 111. 3?8.v. i5 7.Hcrod?s,
Haliacec.t';vn. 413. Hemerobaptistae m. 3 f 1 ct Pila.us amicitia toederantur
Halitus diaboli iv. fii. Hemicadium iv. f02. V. I
f o.
Halvs amnis iv. 1 f 1. Hcniicranctis v. 74. Hcrodottis historicilS postDa:.
Hama iv. f 17. Htmisphaeriiim 111. ifo.de hcmi- III. 73-
Hamadryadcs 111. 393. sphaeriis diuersis vi. ^96. Heroicum carmen m. 67.
Hamia siu haniio saxatilis
, iv. 81. Henoch v. 119. ciuitas ib. Hcroldus 111. f 1
3.

Hammitcs laprs iv. ijif. Hcnrici |

Iurcs imperatorcs m.f 14. Heros iv. 474. hcrocs III. 39;.
Hamus 111. 4f 8. SC']. Herpillus iv. 3 1
7.
Harada v. 447. Hepaticus niorbus m. 177. J [< -ihon 111. 3 22.

Harmonia 111. 1)4. Hephaestias insula iv. 179. Hcsiodus iv. 308. vil. 7S.
Harpax iv. K59.it f 17, Hephaestites iv. 282. Hi smona v. 419-
Harduini deliria concra vctcruin Hir Itidae lilitis V. % 3 f
Hcspcriae Italia , ct Hispania qua-
pleraque scripta 1. 717. Hcracliu] Imper. vu. iof. rc iv. 1 (• ;

Hannonia , cc iiMtsica cn.li.stis : Hciba : dc herbis communrbus , Hesperides iv. 172.

opuscurnm 11. 69. cdicur vii. 23. ct aromaticis iv. 347. ctc. her- Hesp< 1 ii nt. .; 1 8.
Hasta de hastis iv. 381.
:
ba genicularis ib. i f 2. hcrba pu- Hespi promoncoriiim iv.
i ... :ilc iv. 38 1. licaris , lanaria , Iticcrivlts , sa- t
•
:.

Hasrula iv. 32?. \.m uiivuia ib. (S4.

luiarij f 7. I 1. I
, 3

HauJ 111. 41. ieq. jtfo.seq. libei iii. »4<5. Hestci .

tlMirue , cc exhaurire Y. 37. idm . t; h.-rbosus v. 27. 37. clcsiac figura 146. i\.

Hauscia iv. 5 io. Herbltmn iv. 339. Hcstci liluuui Esdias cccdinu
rrS INDf.t REli'!i
psisss iv. i$j. s i". 43.' 475-. !iii ;v i 13 v. Homcrusni. ijjf. vaa. 7J. Home-
Hescerntts m. »'t*. hesternui , ei qui post Sacerdo- ri centones m. 70. eius patria
externits v. 14. tis cmundationem oftcrtbantur iv. 201.
Hethaetis v. r 3 ;. ib. Homerus mttltos verstis sibyllac
-Hetrurta vide Etruria . Hirmos m. j&. delphicae sno operi inscruit ui.
Heiiacus,ct hettaei ui. 40: Hirqui iv. 40. 368.
Hetiila 111. 40 1. Hirs:>.tus 111. 47 j. Homicidium , et parricidium m.
He:is , et en v. 26. Hirundo iv. 101. hirundo , et 210. 401.
Hcxagona m. f44- arnndo vti. 4:4. Homiiia , homiliae : n. 2f7. 111.
Hexamctrmn m. 66. Hispalensis Cordubensis Ecclcsiae 2*3. veterum patrttm 11. 275-.
Hexaptota nomina m. 17. sacerdos vi.<- 66. 340. 343. Isidori ib. 341. vti.
Hcxasyllabi pedes 111. 14. Hispalis iv. 207. 313. Aymonis ib. 3S1.
Hexaticttm hordeum 315. Hispaliu m. 41 f. Hemiliarium 11. 2r<5. 25-8. 280.
Hexecontalithus rv :• >-. Hispania a saracenis vastata 1.40. Alcnihi 1. 621. homiliaria anti-

Hiattis iv. ipi. cius eucrsio ab Isidoro praemtn- q«a 11. 2J2. homiiiaria copiosa
Hibcria iv. it:.-. -<<• Iberia . ciata ib. 167. elogittm ib. vn. ib. 272.
Hibernus m. 228. 107. <5pp. recupcratio 11. 493. Hommev Iacobtts 1. 303.
H/V dies , Ct haec dics v. 57. Hisjuniat duac , i-itcrior , ct vl- Hoiiio : homines : homines , qui
Hicms iii. 128. v. 13. hitmis equi tcrior iv. 165. seq. Hispamae qttodani j>raesagio nomen ac-
. iv. 401. ris explkatac 1.
in £tymolo!jiis cepenint 317. homo , ho- 111.
Hicra medicamina m. 1S4. 2 J.seq.Hispania minio abundat
1 1110 duplcx , hominis partcs iv.
Hiera insttla iv. ;p. 1 iv. 4? 7. cius plagat quauior vu. 1. ctc. hominis scx aetatcs ib.
Hierabotane iv. 3 f 7. 151. 24. homo , et vir v. 73. p2. ho-
Hieracitae m. J28. iv. 282. Hispanicus , hispanus : hispani se- mo , 87. dicttis ab
et peats ib.
Hierarchirat 111. ;
<-,-.
culo XIII. Isidori laudes cele- htimo homo
prudens ib. 137.
ib.
Hicronvnms S. 11. 264. 294. $21. brant i. 64. hispani veteres Pa- manitm habens aridam ib. ijp.
III.if^.cins intcrpretatio no- trcs ib. 517. htspanae religio- qui vineam plantauit ib. 142.
niinum hebr.i.j.nm ib. :;;. nis vctera montimenta , vene- qui arborcni fici plantauit ib.
Hieronvmus scriptores toto orbe ratio erga apostolicain sedcm 146. duos filios habcns ib. 147.
qtiaesiuit III. 2V3. trium iin- perpetuo continuata ib. 3 ip. scq. hominis conditio ib. 169. homo
guarum periros in latinum scri- hispanicae rcs 11. 316. hispani insanus ib. 4f7.de liomine vi.
ptnras transtulit 111. xfi, eius iii. 41*-- 141. hominum post pcccatum
locns tv. 54. Hisji.tnns , et Hisjt.tniensis vil. natura ib. 610. hoininls duae
Hterosolyma , Hierusalcm 'jide Ic- Histcron proteron 111. 61. sttbstantiae vn. 323. voluntas
rusalem . Historia , tius Vtilitas ,
piiini att- post baptismum ib. 330. homo
HiUris iii. 47 f. ctorcs , genera m. 72. etc. iv. ttitim literarum v. 45-. homo
Hifarius Pictauiensis vn. 97. 180. 178. historia dc regibus gotho- minor mundtts vi. 128. vn. 16.
s opcrum ejitio u. 427. Hi- rum , wandalorum , et sueuo- homo mundtts, et annus vn.f 7.
,

ts Arclatcnsis vn. t tf. rtim Isidoro vindicattir : alia fig. quarta: qttarcveniam conse-
Hiitim III. 48^. mutila ab Isidori tempore , ct quitur v. 8<S. vi. 136. sua spom-
Hin mcnsttra vii. 412. cttr1.691. historiae interpolatae te dittcrtit Dco
a , et credcndo
Hincmari Remensis iudicium con- intcr Tudensis chronica cxcm- rccurrit ad eum vi. ip2. nihil
tra Isidorttm rcicJlitnr 1. 18?. plar ib. historia Hispaniae 11. sibi arroget , praercr pcccaiiim
seqq. 2pc. ecclcsiastica ib. 280. Mi- vi.310. nulhis sinc peccato vi.
Hinnire , et rudere v. 7?. scclla riicta ib. 407. 4t2.apo- 361. homo , et ratio disputan-
Hippo vrbs iv. 167. stolorum v. 2i8.historia sacrae tcs vi. 472. homines qualiter sc
Hippocentauri iu- 71. iv. 57. vii. kgis V. 2Vp. habere debent tn honoribtis vi.
73- Histriones iv. 40 j. ftp. qua iii rc animalibus ex-
Hippocratcs medicus 111. itJp. iv. Histrix tv. rp. cellunt vi. 148. quarc alii scr-
174- Hodie iii. 222. hodie , et hoc die ui , alii domini vi. 336.1101111-
Hippolytus episcoptis 111. 267. v. ; 7 . nuni , angelorum ct daemo- ,

Hippone cinitas iv. tpp. Hoedns vide haedus . nuin distinctio v. 86. aetates
Hippa^o ;us iv. 418. Holce signmrj ponderis iv. 307. sex tv. 24. genera inutilia duo
Hippopodes iv. jr. Holo.-au-.tum , holocaustoma 111. v- 3 3f-
Hippopotami iv. 75". 284. v. 412. Homoginis iv. ^op.
Hippopotamus iv. 70. Holographtuii m. 200. Homousion 111. 301. vn. 311.
Hipposclinon iv. 3<5p. Holoporphyra vestis iv. 4fo. Honestus iii. 474. honestus bcatns, ,

Hiras Odolamitcs pastor. v. 337. Holoserica iv. 4yo. dittes , locuvles , potens , f>rtu~
 . . . . .

ET VER.BOKVM. 119
natus v. 1 1. l\. superbiam vn. zo8. citis sum- Hypodorius tonus 111. 1 3 f
Houor honos, : konot , et onus v. mus honor vi. f 1 9. Hypo^acum iv. Z19.
37. in honoribus qualicer se Humilicas praeposicorum vi. 333. Hypolimniscus 111. 33.
se quisque habere debcac VI. de humilitate ib. foi. VII. zo8. Hypotheca m. Z07.
f 19. honor quanto maior , tan- seqq. 264. Exhortacio humilita- Hypothcsis 111. 88.
to laboriosior vi. 337. honorcs ti.s opuscuimn edituin ib. z$7. Hypozcuxis m. ftS.
mucaiu mores vi. 318. honores seqq. Hyrcauia iv. ifi.
seculi qui appecunt vi. 33 f. Humores quatuor corporis m. Hyrcani m. 404.
Honcrabtlis III. 474. 170. Hyrcanus princcps iudaeoruin iv.

Honoratus III. 47f. Humus , terra , et telltts v. 70. hu- ZIO.

Honoratus episcopus VII. iff. mus iv. 49 z. Hyssopus iv. zff. v. 44^.
Honoriaceasc inonasterium 1. Hunni deleti vn. 116. seq.
613. Hyacintliina vcstisiv. 449. I

Honorius imper. m. zjo.f^f. vu. Hv.icinclvzon 170. iv.

100. seq. Hyacinthus IV. Z70. 3 f o. v. 404. /, et V. iii. 3.

HonorosHs III. 47 f. Hyades III. 161. / inter duas vocales m. 44.

Honoulphus vii. 1 zo. Hyaena iv. z8j. la De! nomen ui. zo6\ fip.
Honustus vidc oneratus . Hybridae iv. fo. l.tceo , et iacio v. 41.
Hora : de horis m. ziS. W/» , Hydaspes iv. 1
3 f Iacob , rilius Iaac 111. Z34.
: de co
et £»r<» v. 37. hora prima , ter- Hydra iv. 36. 6i. hydra haeresuni 3Z(S. v. izz. if 7. 318. 33Z.
tia. sexta, nona, vltmi ib. 14:. s
:
milicudo iv. ;
6".
vn. 70. 374. lacob cestain;n-
horae orandi m. zSp. Hydria iv. foo. ttim lccit iii. zoo. contra na-
Horatius vu. 84. Hydromancia III. j 7 r turam colorum similitudincni
Hordeolus m. i8z. Hydromelmn iv. 403. procurauit v. fztS. Iacob , et
Hordeum ordeum , , ec eius tria ge- Hydrophobia m. 2;. Esau cxemplu!ii v. nz. figura
nera iv. 3 1 4. HyJiopicus apud Lucam v. 147. ibid. lacob vidcns pastores ccc.
Hormcsion iv. z8o. Hvdrops 111. 177. plura de eo in expositione Ge-
Horologium iv. fi;. Hydros iv. £7. ncsis ib. et seqq. Iacob Christi
Horoscopus 111. 373. Hyginus 11. 330. tijura v. izz. scala Iacob v.
Horrea iv. zz^. II is flujius iv. 137. ' - -•
Hortus , et ertus v. f 3. Hyle iv. io3. Iacobus Maior : eius praedicatio
Hos , et os v. 37. Hymenacus III. 4ff. hymenaeo in Hispania 1. 488. scqq. u.
Hosius vide Osius . versus m. 133. j 390. sepiilcrum ex
15. vii. hi-
Hospes v. zz. de hospicibus vi. Hyinn irium gothicum 11. 131. storia compostc.lana 1. 488. I.i-

5T4- Hyninus dchymnis 1. 93. hymni

: cobus Maior , sitic Zcbed.ici :
Hjspitalis 485. 111. 0'ficii Hispalensis in testo S. Isi- de eo 111. 3 16. v. iSz.
Hospitalitas vn. 166. dori ib. ioo. seqq. hymni S.A- Iacobus Minor: de eius ep scola v. :

Hospicium iv. zi8. hospitium , ec gathae et alii Isidoro ascripti

, zi7. [acobus Minor , iiue \
domus v. zz. 11. t.scqq. hyuini aliqui in of- phaei ; de eo m. 336. v. i8f.
Hosces vi. 346. ricio gothico non ^othici ii>. 1 3 z. hutaru m. 4:6.
Hostia : hostiarum , seu particula- hvnnus excriptus ib. 373. hy- Iactancia vi. 3 10.
rum formi vctus i. 6"f z. hosti.i , mni Te Dcmn laudaraiu an St- l.tct.tri , :l (atigari v. 41.
et saerifitium v. 66. hostia , et scbutus auctot ib. 301. d; lact.tra , damrmm , ec detri,inntnm
ostinm ib. r;. hoscia , h^urac hyinais cancndis concilti quarci v. Z3.
hosciarum 111.Z84. V.40S. 411. Colccani senteiiii 1
ff8. scq.
ib. Iactus: ae ia:cu tv. 393. 411.
hcsti.t , et victima vn. 437.J10- hvm.ius qui I \ ui. z8z. dc hy- laculum iv. i- 1

sciarum variecas v. 436. mnis vi. \6i. laculus 14. 68.

Humana incmbra quomodo ascri- Hyosciasmos iv. j f 5*.
lahel v- -*>-•
bancur dial>ol'> iv. f zo. Hypalla y m. f 3. Iait ui. :!<•• s
-:• vii. 74.
Humanitas humaniu , 111. 474. Hypasis fluuilll IV. 144. I ni / 1 . sdudllnt V. 6l.
Humatus 111. 47 f Hypcrbaton m. t>i. et 91. Fambicum carmeo 111. 66.
Humcri iv. 11. rbole iii. 61. I unbus 111. .01.
Humidum et vuidnm , V. 74. Hyperborei tnontei iv. i3f. laraaei vidt lanna v. 368.
Hiiniidtis iv. 31S. ioz. z;7. et Hyperlydius conui ui. 1 ; f Invculuni iv. zoj.
Humilts 111. 474- hiimilibus pcne- talis iv. 66. I ccs 111. 4f4.
tralia Scriprurae paWnt vi. z;:. Hypocrisis vi. jii.vu. 34Z. . 111. 3Z1. launcs | et Mani-
Humilitas tuperflua ri. ;:o. hu- 11 . .•jcrit.i 47f- III. brcs v. 368.
milicas inadetui vi. foi. caacra J! podiaconi iii. jjz. Ianua iv. -ic. t.ttua, ct «stium
 .

I \' D E \' URV M

v. 41. famiae cac!t iii. 14^. ditiersorum dicrum ac tempo- , rSs. ignis natura rii. 509. ef-
iv. 107. rum vi. 40 f. seqq. fectus 427. igni , et xqua
iv.
lanuarius m. 22 f. Iciunium dierum , et temporum , interdicere quid sit IV. 120. i-
Ia ihet: gentes de eius stirpc quam quartae , et sextae feriae ex ve- gnis Spiricus sanctus 111. 309.
terram possederuat m. 402. tcri praeceptmn 111. 291.
lege ignis fulminis iv. 114. ignis
seq. Iaphet figura gentium v. iciunium bene , ct male per- qualitas vil. 19. ignis in ieco-
120. laphct, ct Sem v. 294. actum ieiunium perfectnm , ie-
, re y. 90. ignis ab altari snbla-
lared 111. 254. vn. 6f. iunium , quod replecione , ct de- tus post septuagesimum annuin
l.is , id cst , viride iv. z66. liciis compensatur vi. 2f7. ic- repertus viuus m. 23«?. ignis
lasius Dardani frater m. 408. iunium suadetur vi. 499. iciu- gehcnnae vi. 187. ignis trimn
Iaspis iv. z66. nium monachorum vi, f^o. puerorum frigidus vi. 2Sf.
Iason iii. 40^. Icitmum intestinum IV. II. Ignobiles m. 478.
Iauan m. 405. Ientaculnm iv. 48 f. Ignominm, ct infxmia v. 40.
Iberi iii. 405. 415-. Iephte , et eius tilia III, 112. v. [gnttminium 111. 21 f.
Iberia iv. 16;. 1 50. i6f .
f 01. vii. 7f. Ignorantia matcr cunctorum vitio-
Iberkum mare iv. 125-. Icremias v. 170. 204. vn. 377. rum 11. f9i. de
^14. ca vi.
Ibcrus fluuius iv. 139. 164. Ieremias Regum libros in vnum ignorantia obest mundi nihil
Yoxc [V. 4,1. volumen coegic m. 244. trans sciencibus Deum vi. 191. igno-
Ibis iv. 94. Iordanem tulit lumbarc suum rautia non excusans vi._ 116.
Icaria insnla iv. 177- iv. 4? 2. mortem , et passionem vituperacur vi. f 14.

Icarium mare iv. 126. Domini figurauit 123. eius

v. Ignorare , ec nescire vn. 429.
Icarus iv. 177- liber 111. 244. quid concineat Ignottts m. 479. pro iguaro 1

fchncumon iv. 5-9. v. 204. ir-

Ichthyophagi m. 418. lericho iv. 197. v. 481. seq. Ildefonsus Isidori discipulus 1.

Icon 111. (54- leroboam m. 324. peccare fecit ij,ii. eius textus de S. Isidoro
Icosium oppidnin iv. 208. Israel m. 342. editus , ec illustiatus ib. 24.
Icteris iil. 181. lerusalem , siue Hierosolyma , a seqq. eius translacio 11. 42 f.
Ictus Ml. 214. Tito subucrtitur m. 237. de eius liber de viris illustribus

1,1 , ct it III. 44- v - *• ea iv. 94. de cius ruinis per-

1 editus vn. idf. seq. eius elo-
Idacius vide Itacius . petuis vi. 86. 88. ecclesia prin- gium ib. 173. continuauit chro-
I 1, dactylns iv. f 11. ceps olim Ierusxlem dicfbatur nicon S. Isidori 1. 7f
Idiota III. 478. I. 143- Ildcricus wandalorum rex vn.
Idis pastor tistulac inuentor m. Iessai 111. 323.
158. lesu , siue Iosue v. 129. vn. 376. Ileos in. 173.
Idithum III. J Jx. Iesti Naue succedit Moysi v. Ilex 333. ilex , ct illex v. 42.
iv.

Idololatria m. 377. 4f8. solem stare fccit v. 486". Hienses aues iv. 93.
Wohuri 111. 2 7 7- idola destrncct vidc Iosuc . Ilium ciuitas iv. 17. ab IIo con-
admonetur populus v. 4^9. Iesus Christus300. vn. 387- 111. dita iv. 201. ab Hercule vasta-

Idoncus iii. 476. idonci , qui cu- de nomine Iesu vi. 17. vide ta vn. 74.
ram animarum reuigiunc vi. Christus . Illatio iii. 82. cnr oratio quae-
?I9- Iesus lilitis Ntim v. 164. dam in missa gothica appellacur
Iduere ni. 4ff. lesus filius Sirach Sapientiac li- ill.itio VI. 380.
Idulium vii. 9. brum composuit
237. et m. Iilaudabilis m. 477-
Idumaei m. 401. librum Ecclesiasticum m. 246. Illex vide ilex .

zz6. VII. 9. lesus sacerdos magnus tiguram ge- Illico et extemplo v. 2f.
Idus III.
,

Idylion III. 69. rebat Cluisti v. 134. llluc , et iilud v. 4:.

Ictcbata v. 1. lllucere et elucere VII. 433.
Ieabarim v. 4^4. 4f ,

Icbus iii. 402. Iebus , et Salein Icthro socer Moysis v. 377. lUud vide iltuc .

Iezabel 111. 32^. Illusiones in somnis VI. 177. VII.

iv. 194.
Iebusaei m. 402. iv. 194. Ignarus 111. 478. ignxrus , ct im- 244.
memor v. 39. vide ignotus „ Illustris 111. 47 6. illustres senato-
) :] .nias 324.
iii.
Ignauus III. 478. res iii. 43 1.
Iccur iv. 20. et v. 90.
Ielm prophcta 111. zjf. Igniculi vii. 37. Illyricum mare ir. i2f.
18. de igne in Ima^o imagines scriptorum in
Iciunium indictum a Saule v. fij. Ignis iv. 427. vii. :

de ieiunio quadrajesimae , se- rubo v. 362. ignis super aerem primis operum litcris I. 360. 11.

ptimi mensis , Pentecostcs , ka- vr. ^90. ignis , et aqua ib. 121. 392. 406. seq. imago mundi ,
lendarum nouembrium , kalcn- ignis , ct focus v. 41. ignis sa- liber
1. 343. 11. 69. i6s-
daritim ianuariarum , triduano ,
cribcii ib. 409. igois saccr III. Imago Christus 111. 302. imago
vocis
 . 1

ET VERBORVM. <6x
vocis ifi.
iv. imagmcs pcr 39. impius quando a Deo con- Incomnmtabilis rrr. 197.
souinia vi. 177. Sumitut vi. 185-. impius in pro- Incorporalia nomina m. r^.
Imbecillis II 1. 476. speritatibus vi. 25-0. impius bo- Incorporeus solus Dcus vir. 52!.
Imber, imbres iv. n<. im&er , et na in malum
conuertit vi. 519. Incorrigibiles ab ccclcsia separcn-
foff.v v. 1 o. i/»i>er , niml/us , et irapius grauius torquetur mundi tur vi. 334.
plttuia vn. 427. exaggerando commoda quam Incorruptibilis
,
Dei nomen lu,
Imboli lil.
iv. iustus tolcrando
aduersa vn. 295.
Imbres -jWe imber. l6o. impiorum dolor de gloria Iucormptio carnis vi. 247.
Imbriccs iv. 45 2. iustorum vi. 18^. Inconstans m. 4 7<j.
Imbrumari 111. 1:8. Importunus Iunior consul vu. Inconsultus rii. 478.
Iinitatio bonorum suadetur vi. if4- Inconueniens m. $6.
fo7- lmportunus m. 477. Incredibile m. 87.
Imm.tnis III. 478. Impositio manuum vi. 469. Incubi iii. 394.
Immarcescibilis m. 476. Jmpossibilc m. 87. Incus iv. 428.
Immatnrus IV. 32?. immaturus ,
lmpostor ui. 479. Incusare , et accusare v. 40.
et acerjus v. 8. Jmprecari depreeari et precari v.
, , Indagatorcs m. 499.
Immemor 111. 478. Ct ignarus V. 46. fd. Indemnis m. 478.
39- Lnprobus m. 477. Indcx indices ,index i;r. 47 9. :

Immensitas Dei VI. 118. Improuisus m. 479. index operum Isidori in cdi-
lmmcnsus Dci nomen III. 29S. lmpudens 479. 111.
tione Bignacana 1. 2*2. in Bre-
Imneritns V. 47. Impudicus 479. et impurus v.
iii.
uliana ib. 280". vide editio : in-
Jmmodcratio ni. 168. 30. impudicus digitus iv. 15. dcx scriptorum in Isidori Ety-
Immolare iibnre , et mnctare
, v. Impurus vide impudicus .
mologiis laudatorimi ib. 431.
46. In torum ire , et ad forum ire v. indices librorum ib. 392. in-
Immolatio 111. 284. 10.
dex digitus , seu salutaris iv.
Immortdis Dci nomcn m. 196. Inachus fluuius , et rex iv. 138. 1 2.
Immdnditia partus v. 416. 160. Indi m. 234. 404. linteati n.
Immunditia camis vn. 219. Inaequales numeri m. 114. 4T4-
Immundus iramundi proiiciuntur lnanimum , ct exanimum vii. 427. India 144. neque pJinnbum
:
iv.
,

de castris , eisque praccipitur , Inanis m. 476. inanis gloria qua- neque aes habet iv. 29?. elc-
vt secundo mcnse conueniant druplex v. 1 1 g
pliantos creat iv. 5-4.
v. 4; 7. i.nmundus , et pecc.ttor Inaures iv. 422. inaures pudlae Indicatiuus modus 111. 19.
v. r4- in vtraque aure pucri in vna Indictio
, : indictioncs m. f 1 1. vir.
lm-nt tis iii. 478. immnnem ciues t.uuiim in Graecia gcrcbant iv. «3-
odiTe sui 111. 478. 472. Indiculus nomine S. Hicronymi
Immutabile qnid vi. 116. Incantationcs m. 371. de huercsibus 11. 77. seq. 2;r.
Imus et infimus vu. 437.
, Incantatores ui. 571. incantator , 4'7- 413. m. f20.
Impar numerus v. 220. impar , magus , et aruspex v. 38. Indicum iv. 439.
ct disp.ir v. 11. Jncarnatio Christi vn. 310. Indicus sinus rv. 127.
Jmparitcr par numcrus , impariter Incassum iv. 425-. v. 4<Sc Indigcna m. 435 . 479. indigcna ,

iinpar 111. 1::. Incensio stipularum 310. iv. et indigens v. 4;.

Impassibilis Dci nomcn 111. 297. Iucensum compositum m. i8r. v. IiidiLjrii pracpositi ccclcsiae vi.
Impen ieo ct impendo v. 4;.
, 403. ?22.
Jmpensa iv. 467. Incentor m. 47^. Indoctus , et indocilis v. ;£.
Impcrans piauc impctans bcne , lncertus m. 479. Indolcs iii. 43^.
vi. 33S. Inccstus 111.
479. incestus , stu- Induciae iv. 573.
Imperare , et iubere v. 40. prum adulterium v. 64. in-
, ct Inductio 111. 82.
Jmperatiuus modus 111. 19. ccsti iudieium m. 2 1. Indulgentia peccatomm vi. 1 }•>.

Inipcratorcs Caesarcs 111. 422. Iiuhoatio boni opcris vi. 311. indulgentiae formara Dcus no-
impcratorcs pontificei diccfaan- [nchoatiua vcrba m. 19. fais imposuit vi. ;t<J.
Dlt 111. 541. Incintt.t 111. 479. Indiimcntum i V . 447. Indunj
Impetfecti in Dd amorc vi. 194. Inciti iv. 413. Ponti .^is V. 4 ;.

Imperitus 111. 478. [nclytus iii. 476*. [nduratlo peccatorum vi. 219.
Imperiura romanum diuisum vn. [ncola 111. 43 <. ineoUt , et innui- Indtmiji' iv. 71.
92. limts v. 42. ineol.i .tccol.t ct Indiu lluuius iv.
, , itf, 144.
Impcrsonalis mo lus m. 19. ' • 1 \ 1 1 . .[
g 1 . I
1
inci i'. . 102.
Impctigo 111. 180. ineelwnb 111. 476. ct e*itmit v. Intptus 111. 478.
Impius 111. 477. ct pett.itor v. \6. Inermu in. 178.
Tom. Vll. B b L- fa
 .

I ND £ X R E R V M
lr.cn , et tegais irr. 478. v. 39. Inimicus et doUsus nr. 177. v. Inseruire
, , et seruire v. 65.
Inertici^a vua iv. 320. Insiderc 479.
111.
pi/Ailis iii. 47,5, Iniquiras , et pecc.ttum v. 39. ini- Insidia? ni. 479. insidrte, dolus
,
• :.i , ct ignomini* v. 40. quitas , et iniustitia vi. 224. et /rj'*j v. 20. insidiae diabo-
Inftmis , ct fitmcsus m. 477. v. iniquitas maxima vi. 137.ini- li vi. 267.
quitas habet aliquem vsum v. Insidiatores Saul prophetantes v.
Imanilnm m. 2i<5. 5-20.
InEaiU iv. jc. inftns ei puer v. Iniquus 111. 477. iniquus post Insidiosus irr.
,
479.
9;. inrantem in baptismatc se- rnortem vi. 25-9. iniqitus mo- Inspectiua philasophia rrl 101.
nel , vcl ter mero-cre non cst riens vi. ; cj 1 - iniqui quomodo Inspicere , et aspicere v. < . et vii.
reprehensibile vu. i<Jo. infantes deteriorantur vi. 210. iniqui 42,8.
si baptizati non fuerint vi. 175. mala , quae concupiscunt , sae- Instar iv. 430.
iniantes innoxii opere , non co- pe assequuntur vi. 249. iniqui Instaurare n-. 430.
ione vi. 149. tabescunt vi. jjir. Instaurattio iv. 430.
Inrantia iv« 14. infitntia , et pite- Initium , et principium v. 38. Institutio canonicorum 1. 199. in-

ritia v. 92. 60. stitutio aequitatis duplex m.

Inferiora tcrrac iv. 192. Iniuria 111. 210. iniuriam creatu- 8f.
ii duo vn. 401. rae vniuersac qui facit vi. 133. Instructus iu." 208.
Infernus , et inferus iv. 191. v. iniuriae dolorcm qui tegit vi. Instruere , et strtiere vn. 434.'
2;i. Inst rumentum : instrtimenta lei»a-
Infirre , et offerre v. yj. Iniurius 111. 210. lia III. i$9- domestica iv. 483.
Infernm mare iv. t zv. Iniustitio. , et delictum v. 23. vi- 5-12. rustica ib. 5-13. instru-
Infi-rus v :.'..•
inftnms .
de iniquitM . mentum 111. 208. instrumenta
Inficere , ct ojicere v. 41. fii Inlit::m dclitum vii. 43 f.
, Ct vctcra 1. 177. instrumenta ae-
Inficiatio 111. 11 r. Inluuies vide ingluies . dificiorum 441.
iv. equoruin
lnficiator m. 4-9. Innixus , annixus , subnixus , ct iv. y 1 7. fabrorum iv. 428.
Infidelis , ct infidus v. 17. obnixus v. 4. hortoruin iv. <j\6. vestium iv.
Infimus vidc i'n«j .
Innocens , iniocuus , ct innoxins 465-.
Infiniti numcri m. 1 29. III. 47«. v. 39. Insnbuli iv. 467.
Infinitiua smc verbo 1. 4:-. Innocent^a furto et fraudi respon- Insuescere , ct assuescere v. r
, f.
Intinitus modus 11 1. 19. dct vu. 217. Insulae : de 170. eis iv.
Infirmitas carnis vi. io^. infirmi- Innoccntius tertius Insurgere et surgere v. 66.
1. «593. ,

tas , et -j.tletudo v. 71. Innocentii primi epistolae a Sup- Intc.;ri rcstitutio 111. 208.
hifirmus in. 476. ds infirmis rno- positionis nota vindicatae 11. lnt.'^ritas carnis iunnunditiae re-
nachis vi. 5-5-3. 163. 172. spondet vu. 2 ip.
Infod.rc v. 31. Innocuus vide innocens . Inteliectus ct sensus v.
, 153. in-
Infetmit , et deformis m. 477. v. Innox 111. 476. tellcctus brutis non est vi. 148.
22. Innoxius vide innocens qnidquid supra honiinis intelle-
.

Infrendens 477. iir. Inmiba cturn est quaerendum non est

111. 453. ,

Infrenis m. 477. Innuli rpi.

41.IV. vr.
Infula iv. 469. Innupta ni. 4f5. innuptae Intelligibilia, et sensibili»
in tu- v. 9f.
In^eniosTts iu. 475-. tela crant m. $<6. lntemeratus 111. 47(5.
Ingenitus m. 302. Inolescere , et .idolescere v. f.
Intempcstiue m. 223.
Ingenium argumentis conuincitur Inoperire Intcmpestum 223. vu. 6.
, et itdoperire vu. «53«. III.
iir. 116. ingenium intelligentiae
Inopiae metus vi. 309. Intendere , et attendere v. <.
qui negligit , reus vi. 291. Inops 111. 478. inopes nascimur Intcncio mentis vi. 226. intenti»
,
'Ingenui 111. 436. et morimur orationis
vi. 25-1. VI. 2.S6.
Ingloritts 111. 477. In quid , et inqttit v. 42. Inter praepositio iri. 211.
Ingluuies , ct inluuies vn. 433. Inquiliaus Intercalares dies vn.
43 <, inquilinus
111. , et 4. 10.
ingluuics vcnrris restringenda incola v. 42. Interceptus III. 479.
vi. 25- 2. ventris con-
ingluuies ')-<•»<?
, ct qua°rere v. 42. Intercessor Christus m. 303.
tra parsimoniam vn. 21 3. Inquit vide 1» i^m/W . Intercilium iv. 8.
Ingltuiostts 111. 477. Insania , ct /«ror VII. 4:8. Interdicere vide ignis .
Ingrattari ct gr.vi.tri v. 36. Iiismiiens
,
, ct insmus v. 39. Interdictum III. 2 18.
Inguinaria pcstis m. 174. Inscius iii. 468. Intcre.i v. 77,
ln '>ibere , ct probibere vu.
439. Inscribere , ct conscribere v. 1 f Intcreniptio septem gentlum v;
Inhonesta jy, 17, *
Inseqtti , et eonseqiti vil. 430. 46,9.trium inilium hoauntim v.
lahojnestum 111, 86. Inserttts, ct iWrtVw v. 4:. 388,
 .

ET VERBORVM, f<SJ
Interiinitim ir. 9. loachaz 111. 324. iram temperae pattcmiav. 114.
lntcrie^tio m. 11. loachtm m. 236". 324. iram sacra lectio aequitatem iu-
Incerlunium Junae m. tf<>. loannac Papissae fabella 11. 411. stitiaenominat vi. 122. iram
Imermissio iv. 3 ro. Ioannes Baptisca v. 179. vn. 585". Dei prouocare quid sitvi. 219.
Intemecida 111. 479. Euangclista 336. scq. 247. m. Iracundia vi. fo^. vn. 112. iracun-
Incerneciuum m. 210. v. 183. vu. 90. 3 8 f.
2 18. dia in fclle v. <Ji.
Interpola vestis iv. 4f 1. Chrysostomus vn. ifo. 180. Ie- lracundtis m. 476. v. 40.
Interpolatio : exempla incerpola- iunator ib. ifo. Anachoreca m. Irattts , furiosns , et fnrcns v. iS,
cionuni 11. 191. 226. 234. seq. 238. diaconus hispanus 11. 420. iratus , et iracttndus v. 40.
?79- 381. fio.
5"- Caesaiaucustanus ib. 170. Bicla- Ircostts hircosus
3 3 , 111. 479.
Interpres m. 47 f interpretes Scri- . rensis,scu Gcrundcnsis ib. 161. Iris equi iv. 401.
pturartim m. ifo. Hispalensis n. 40. Iris vii. 4f . iris gcnima iv. 277. irU
Interpretatio 111. 106. interprcta- loanncs archiep. tolecanus vn. 170. illyrica iv.
349.
tio in Iob. 1. f 43. Ioas 111. 236. 324. Ironia m. ^3. 9-».
Interrogatio , et petcunctatio v. f6". loachan 111. 236. 324. Irrigarein. 196.
Interscalpium iv. 16. Iob , cius liber , vxor , ct amici Irrisor, non pocnicens vr. 114.
Interualia iv. 231. 111. 321. 126. 161. 108. VII.
v. Isaac ec eius historia m.
, 134.
Interuentor reprehensus vn. 185. 37 f. intcrpretatio in Iob 1. f 27. 326. v. 1^7. 309. 31^. seq.
lntestabitis 111. 477. locosus iii. 476. VII. 70. 3 74-
Intcstina iv. 21. v. 9 1. locundus m. 476. Isaias v. 202. vii. 577. myscerium
Intro , et intus vn. 426". Iocl 111. 2; f. 145-. 329. 133. v. 13 3. Trinicacis aguouic vi. 12. de co
Introductio ad phiiosophiam III. 172. 207. vn. 379. 111.144. 319. v. 111. 133. 160.
102. Ioiada vu. 77. Isaias Ezcchieli languenci aiiquid
Introitus , cc exitus aimi m. izf. Ion rcx m. 409. medicinale mandauic 111. 1S3.
Intubus iv. 567. intubus siiuaticus Ionadab saccrdos 111. 236". euangeliscas , ec aposcolos ex-
iv. zff. lonas m.
24^. v. 134. 173. 209. prcssic v. 1 3-3.
Intueri , videre , Ct aspicere v. 73. riii 380. Isagogajsagogae Porphyrii iu. ir ;

vn. 428. Ionathas m. 323. v. 112. eius mors Isattria iv. 1 f 4..
Intus vidc intro . ib. 130. Ischias m. 178.
Inuenire m. 47 f . inuenire , ec re- Iones ui. 403. 409. Isctirra m. 479.
perire v. 41. Ionicae columnac iv. 433. ionici Iscus iv. 497.
Inucnticula dc pcdibtts , opuscu- pedes iii. z6. Isuia iv. 489.
liun u. 39. 71. 29^. 111. f 01. Ionitim 111. i'. i 111. 403. IV. 1x6. Isicius Tolecantis vn. 17S.
Inuentoi 47?. inuentores lite-
111. Ioppe iv. 197. Isidorus Hispalensis cins vica , ec.
rarum 111.4. gcomctriae 111. 129. loran 11. 131. ; 24. gcsca per distincta capita cs
Inuescigace ly. 244. Iordanis fluuitis IV. 137. Iordanis S. Leandro , Braulione , HJc-
Inuestis 479. ui. diuisio v. 477. fonso , Redempto , Anonymo ,

lnnsterator iu. 478. Iosaphat m. 23^.3 24. Luca Tudensi apud Bollandia-
Inui 111. 394. Ioscph 111. 234. 327. loseph spon- nos , Rodcrico Cerratensi 1. f.
Inuidia v. 113. ri. 314. fo6. vn. susVirginis VI. 377. vn. 38. ad 40. et 76*. seqq. eius cpita-
210. zfi. 400. scq. hiui-.lia, ct Ioscph HHus Iacob : cius hiscoria, ph"um , acta tr.mslationis , ser-
w/mj v.7f inuidia contra frater- . ec mors iif. 1 37. 1 j 8. v. 3 39. moncs S. M.irtini de codcm ib.
nam congratulactoncm vn. 210. 360. vii . 71. 40. etc. lectiones , ct hymni :

inuijiae mala vi. fo6. loslas rcx 111. 236. 324. v. 133. memorla in a!iis liluis litui
Inuir.ios. s , ec inuidui 111. 477. V. losuc liistoi ij. v. 1^6. vii. 73. Alia C'S ib. 95. scqq. series vit.iecx
40. de co iii. 23 f . v. 164. 376. monumencis antiquis ordiuatai
Inujdtis quid alicnis virtutibuj 486. vidc lesu cur moJo lunicr , mod > Stnitt
pracstct vi. 3 1 f. Iotacisimis 111. f 1. nunctipttur : ,i misi isi^ ; J
.. >: i dis-
lnuisibilis Dci nomcn III. 107. [ouianui itcrum christianus 111. tmguuncur: cins pueriti
Inuisus 111. 477. 238. vii. 9S. tiim examinis apum quae ;

Inuium ct aiiimn vn. 440. inuia

, Iouinianlstae 1 11. 3 f 8. dc eo commenta e:^. ib< 112.
iv. 370.460. Ioiiinianus III. S-7- teqq. qaibus conciliis pracfuerii
lnnoc.in- , aditocart , ct CKor.jre v.6. Jouis ui. ;Si. teq. loui Uraenciis: il>. 14:. .111 R.im.ini veneric ib.
Inuoiatus , aduecatus , ct cuocatus immolabacur , noa caumi iv.43. 1 r^. annui < ius obitus 1'.'•.
1 '•).

vu. 4^5- louit suil.i 111. 1 64. \ ii.i eiusdem in raaa ( p< (

lnuolare iv. 341. Iiava. 2ii. it iractunlim v. 40. dlscrlbuea ib. 171. elus corput
lnuo'iicriim iv. C04. ii.i i11H.1m111.1t 111. 47?. con- 1 • anerbaram ifc 1 ; •

Inuoiuolus iv. 73. tra paticnti.im dicil vu. 211. Li.lori doctrtna detcnsa i.-. 1S1
It b b b 1
 , . .

5*4 INDEX RERVM

Iaudara a summls pontificibus , Ismael iii. 320..400. v. 122. vu. Iudas filius Iacob ru. 3 ir.v. 124.
a conciliis , a collectoribus ca- 70. ifj>. quando dormiuit cum nu-
nomim , a veteribus , et recen- Ismaelitae m. 400. ru sua v. 3 3 f
tibus scriptoribus ib. ioR.seqq. Isoces iv. 489. Iudas Taddaeus Apost. eius epi-
eius operum editiones ib. 27f. Isopleuxos ni. 5-43. stola v. 186. 218.
seqq. opera recensita ib. 3 89. Israel m. 326. vn. 70. populus Iudas Iscariotes 111. 337.
seqq. monumenta ad eum spe- Israel transit cum arca testa- Iudex : de iudicibtis m. 43 1. ir.
ctantia Bollandianorum ad vi-
, menti trans Iordancm v. 478. 300. vi. 347. ittdex , et arbiter
tam eius commcntarius praeuius, 480. v. 6.
vita eiusdeui auctore canonico , Israelitac m. 406. ludiciale genus nr. 77.
lcgionensis monasterii S.Istdo- Issachar m. 327. v. 124. 160. Iudicium : de iudicio vi. 183. iu-
ri , historia Translationis , Con- Ister iv. 161. diciaDei vir. 270. iudicium ex-
cilium Hispalense 11. et Tolcta- Istri iii. 410. tremum ib. 322. rcctum ib.345;.
nuni iv. quibus praeiuit , prae- Istria iv. i<Ji. iudiciuni iv. 389. iuAiciutn , et
fatio collectionis canonum 11. It , et id v. 42. iustiri* v. 38. iudicia Dei si-
•441. ad finem . ItA , et sic vn. 439. bi proponens vi. 3 4f- itidicia

Isidorus Gregorii Magni discipu- Itacius vii. 144. Itacii plures ib. sinc personarum acceptionr vi.
lus non fiiit 1. 115. au mona- et 14S. 34f. ittdicium dttplex VI. 226".
chus ib. 131.au amicus Cyria- Itali 111. 411. iudicium secttndtim conscien-
ci Caesarauguscani ib. 168. mul- Italia iv. i<Jr. tiam vniuscuiiisqne vi. 186. itt-
ta in suis operibus repetit 11. It.ihis , 440.et italicus VII. diciiiiu Dei iiistum vi. 311?.
i7.an auctor sit collectionis ca- Iter , vn. 438.
et itiner
iter , indiciuni qtiatuor modis pcr-
nonum 11. iff. eius prudentia vi itus iv. 243.
I uertitur VI. 346. in itidicio
1. 715. in negotio trium capi- Itinera dc itincribus iv. 241.
: omni sex personae qtiacruntur
tulorum dcfensus vii. 141. quae- Itinerarium Antonini 11. 69. iv. 390.
dam eius fragmenta notis Ti- Ftyraei 336. iv. Iudicum historia v. 4^0. liber 111.
ronis exacata 11. 311. monaste- Iu'ja rcx iii. 176. iv. 208. 242. qtitd contineat v. 196.
rium et sepulcrum S. Isidori
, Iubal musices rcpcrtor 111. 152. Iudith iii. 236. 296. v. 134. 177»
Lcgione in Hispania 1. <7- 179. citharac inuentor ib. 139. vii. 3o.
sepukrum Bononiae alterius Isi- Iubar iii. 1^3. Itiga montium iv. 187.
dori ib. 1 ; 4. lubat , et iuii.it v. 4i. Iugerum iv. 241.
Isidori coniessio quiJ sit 11. 1. li- Ittbere , er imperxre v. 40. Iugire v. 7f.
ber de lide catholica 11. ji.Isi- Itibilatio v. 45. Iuglans iv. 332.
dori breuiculum n. 60. 71. tra- Iiibilcus vii. 1 2. de iubileis m. Iugula v. 161.
ctatus de harmonia 11. 332. vi- 230. scq: Ittlia Romula iv. 207. ciuitas
de opera , sermones , epistolae , Iubilum vri. 274. Iuliades vicus 147. iv.
bibliothcca , chronicon , glossa- Iucundus 111. 476. Iuliae leges m. 196.
ria , conatus , liber, prooemia , Iudaea iv. 147. Iudaeae quidam ri- Iulianus episc. Carthag. vu. i7f.
codiccs , versio. iius sabbatis omnibus siccaba- lulianus Imper. m. 238. vn. 96.
Isidorus miritice voces distinguit tus iv. 122. Iulianus Pomcrius vn. 1^3.
ctregulas camtis exponitn. 15-4. Iudaeus : iudaeorum iiuer Chri- Ittlianus Toletaiws i. 686. u. 1 12.
ex Isidori sclula 1'deibnsus , an stianos leges 70. seq. dc eis 11. f 149. 2 4 f. 309. 3.72. VII. I7f.
etiam Braniio 1. 141. Isidorus commentarius in Nahura
iii. 239. 3^0.
f2f. ittdaei Chri- eius
deseptenigradibns atfiniutis m. stum abnegantes vi. 2. 3 4. seq. defensus 1. 49f.seqq.

j$<?. de computo ii. 384. de postetitatem suam damnauerunt Iulius Aeneae tilius m. 422. Atti-
septem gradibus consanguinita- ib. 41. ad fidem cum gentibus ctts iv. 308. Caesar prinius mo-
tis 11. 413. Isidorus an auctor vocantur ib. 73. in fine mundi narchiam tenuit m. 237/ttfins
quartae editiouis psalteril 11.92. conuertcndi ib. 77. plurimi ob- Africanus m. 231.
Hispaniarum legislator ib. 211. stinati ib. 80. propter peccatum Tilitts mensis vu. S.
sua opera saepius edebat diucr- in Qiristttm dispersi ib. 84. Iumenta rv. 39.
so ordine i. 610. de olficio ip- spreti ib. 88. eoruin desolatio Iunctura verborttm 111.91.
thico optune meritus 11. 103. irreparabilisib. 90. caecitas ib. Innctus geininatus , et dtiptieatut
,

scqq. nulli certae versioni alH- 103. seq. iudaci dccepti a dia- vir.341.
gatus u. 96. Isidori iniigo in bolo vii. 10 1. eorum conuer- Iuncus iv. 3^4.
mss. 445-. ii. ^of.
1. sio Iunior iv. 28.
in fine mftndi ib. 27f.ca-
CorJubensis i. 408. Seta-
1» ptiuitas v. Iuniperus jf iv. 3
f 5-0. seq.
bitanus ib. ^sf. Siculus ib. 17^. Iudaicns lapis iv. 2f6\ Ittnius i2f.111.
Isis aegyptiorum re^ini iu. 391. Iudiicae haerecici ui. fif. Iunius Bnttus 111. ^6z,
 . . . ,

E T VERBORVM.
luno m. 3 8 8. terram , et aquam et labrum ib. 44. seq. Lamentatio animae peccatricis vr.
signiticat ib. Lablellus , labellus vn. 416. 47i -
. .

Lamentum poenitentiae opusculum

,

Iupiter in. 582. 388. Labor dcclinandus vi. 168.

Iura vide tus , et leges . Labrum iv. foi.vn. 411. vide /a- rhythmicum II. 14- cditur vii.

Iuiameiituin 111.4? . de eo vi. 2:; 3. bitim . 3fo. seqq.

iuramentum Deus ita a.cipit , Labrusca iv. 363. Lamiae 111. 394.
sicut ille , cui iuratur , inteili- Labyrinthi quatuor iv. 213. Lampas iv. fo7.Iampas solstitium
git vi. 134. Lac iv. 13. 490. acstiuale vn. if.
Iuratio , et execratio v. 17. Lac sirpicum iv. 35-3. Lampsacus ciuius 111. 380.
lurgium iv. 3 89. Lacedaemon , et Iacedaeinones 111. Lana iv- 464. v. 464.
IuriJicus 111. 476. iuxidicae notae 410. Lancea iv. 381.
iii. 38. Lacedaeraonia iv. 203. Lancinare , lacerare , et l.iniare

Iurisconsulti celebres vn. r8i. Lacedaemoniuin marmor iv. 260. vii. 43 1.

Ius ciuile, gentium , militare , qni- regnum vn. 7?. Land berti S. vita 11. 342.
ritiuin , aaturale etc. m. 191. Lacerare vide lancinttr» . Languidus ui. 481.
seqq. vide lex . Ius iv. 490. li- Lacerna iv. 4^8. Languor animae vi. i<Sf.
berorcim m. 201. Lacerti iv. 19. Laniare vide t.vicinare .

Iussionibus malis non cst obtem- Laccrtus , reptile iv. 69. Laniticii inuentio iv. 446".

perandum vi. f 1 f Lacessiror 111. 48 1. Lanista m. 4S1.

Iusti dics vu. 4. vide iustus . Lacryma oleastri iv. 340. Lanus fluuius 11 1. 411.
Iustiniamis iiuper. m. 259. vn. Lacrymae falsae iv. 1 3 3 Laodicea Laodieia iv. , 19«?.
103. if <5. lustinianus episc. vn. Lacrymae iv. 7. v. 30. vn. 404. Lapis , varia lapiduui genera iv.
if<S. Lacsir iv. 3 ri. 24f. lapides vulgares ib. 2fo.
Iustinus impcrator 111. 259. vii. Lactans , et lactens v. 44. lapides insigniores ib. i y 3 . la-

34f- Lactantius v. 87. pis thracius , syrius, phrygius,

Iustitia v. iii. vn. 3 4f Lactatus iv. 49;. lunaris selenitcs ib. 2f f. samius
Iustus Tolctanus vn. 166. 171. Lactea via m. ifi. ib. if<S. schistos ib. 247. sm
Vrgellitanus vn. 1^7. Lacteus circtilus iv. 111. ib. 2f 8. tttsctilanus , thyites , sa-
Iustus , et aequns 111. 476. v. 10. Lactuca iv. 367. binus, siphnius ib.if9. Japidcs
dc tribulatione iustorum vi. 5 f 2. Laculata , vc;tis iv. 449. et marmora , lapis specularis ib.
iustorum duo genera vn. 40?.
. Lacunar : lacun.iria iv. 229.434. 260. pretiosns ib. 264. sardius
vide imti .
f 06. ib. 2<S3. lapides structttris apti,
luuat , et iubat v. 42. Lacus iv. \z6. de lacu ib. 129. albus , molaris , pipcrimu , to-
Iuucncus iv. 43. lacus , tt stagnum >'b. 131. lacus phus , columbinus , arenatius ,
Iuuenciis poeta vn. iSr. ib. ftf. !aci:s in Boeotia furia- tiburtinus ib. 430. seq. lapides ,

Iuucnis iv. 93.16. v. lis : Iacus Clitorius : in Aerhio- et saxa v. <58. lapidibus non se-
Iuuenta , ee inuentus v. 41. pia : in Troglodytis iv. 111. ctis faciendum altare ib. 383. la-
Lacna ziide lcna . pides viui , ct pretiosi in saci i»

K Laccamen iv. 3 10. literis ib. -voi. lapis oftensionis

Laetari , et grati-.iari v. 44. 111. 304. adiutorii v. f 12.
VIkle in litera C. calendarium , ea- Laeriti t , gaudium , cc exultatio v. Lapistus iv. 368.
lendae , charism.ita , chmristi» , 54. 4;. laetitia inepta vu. 218. Lapithae 111. 40S.
charit.is , charns , catholicus . )aet tia :
m. 44. laetitia in splenc Lappa iv. 3^9. ?6z.
v. 91. Lappago lappella iv. 3<Si. ,

Laetus cpiscopus Neptensii vn. Lapsana iv. ;<58.

Lapsi a bono in dctcrius vi. 309.
L. I itera 11 1. 44. Laet.ii 111. 480. laetus , Ct Uthum Laquearia tv. 22S. 408.434.
Labaiin 111. 402. v. 45-. Laidum iv. 488.
L.iban tcSMiiiciitum fccit m. 200. Laeua iv. 12. Larcs iv. 4S8.
intcrprctarur dcalbatio vi. 146. I .
187. Laret tv. }77-
Lab.m legjj , et diaboli typus v. I I IV. foo. LartitAS , ec lareitio V. 44. laivitaj
1 2 2. 1
• vii. 1 IV. 3 18. prodtga vi. \< ).
1 •• , er liu.it v. 4f. La;o ;
s , lagos iv. 98. i 111. 480.
Labdacisimis m. f 1. Laicus 111. 3 4<S. 1
; iimn castellum iv. 337.
Labelliiin iv. f or. Lambda Iitcra impuritiam si^ni- Lariui la^u^ iv. 1 19.
.1
/ '-.
. III. 481. Gcat 111. 40. Laruae 111.
1

iv. :.).r. Laniech 111.174.3 iS.v.i 1p.vu.6t'. 1

u n .nn vn. 413.
Labium : labia iv. 9, v. 3?. labium, 1.. .'! V.
J
O. Ltnciuus iii. 4S1. l.istiuus , ct j'e~
 . . , ,,

<66 JNDEX R!RVM

tulansv. 43. exul ad Isidorum scribit ib. 131. Leo : lconum natura: animos frons
Laser iv. 3<-i. eiiis mQnactattis qualis ib. i;<5. et cauda indicant iv. jri. leo
Laserpitium iv. 55";. seq. quo anno obiit ib. 1 ; 8. con- trcs naturas habct 10. «/21.

Lassus , fessus , ct fatigatus v. grcssuscum S. Gregorio 11.457. Leogoras Syracusanus m. 34.

Isidorum cellae includit ib.^6\. Leonidae dictum iv. 48 f.
Latcrculi, et lateres iv. 130.451. cius obitus , libri scripci <o,4df Leoutophonos iv. fp.
lateres aegyptii v. 447. elogium vii. 160. 181. Leopardus iv. ti.
Laterna iv. jo.-. Ltbetes iv. to;. Leouigildus vn. 113.
Latcx iv. i;i. Utex , et imbtr v. Lebitonarium iv. 4fi. Leporiua iv. ;ri5.
io. 74. Lebna v. 447. Lepra m. 1S1. v. 417.
La: nas HterasCarmentis
: italis tra- Lecti vide lectus . Leprosus leprosi tll. 4S1.V. 13X.
:

didit iii. 7. Lccticae iv. foS.scq. 417. 457.

Latine loqui 111. 89. Lcctio 111.1S0. lectw , et seriptura Leptis inagna ciuitas iv. i<Sf,.

Latini iu. 41 1. v. 70.dc lectjone vi. i88.iectio- 109.

Latini liberti 111. 456. nes S. liidori in breuiaciis 1.9;. Lepus iv. 42.
Latinus rex 111. 4' '• seqq. lectioncs variae ad Lty- Lcrna iv. 67.
Latium iv. 161. 103. mologias iv. fz6. de lectionibus Lesbium marmor iv. 262.
Latomia m. lifi in otiKio ecclestastico vi. 37.1. Lcsleus Alexander : eius praefatio-
Latona 111. 586. et iv.176. lectioncs pronunciare antiquac nis ad missale mozarabicum
La:rarc v. 7f. insiitutionis est VI. 371. summa u. 142. seq. 326.
Latro 111. 481. i.»fro, ct/?»r v. 4f. Lectionaria antiqua n. ifi. Lethargia 111. 171.

Jatrones dtio cuin Cliristo cruci- Lectisccrnia iv. 123. Lethum , et mors v. 4;.

f.xi v;:. 406. Jatronibus crura Lectitare , et iegere v. 44. Leuca iv. 242.

conlracta 111. 11 7. Lcctur , lectotes rn. ;;;?. 343. Ltu^ate promontorium iv. iof.
Latum pro Uatum 111. 44. 480. dc Itcteritus supcrbis , Leucius «.pocryplms 11. iff.
Latns iv. 1
f
carnalibus, tt hacrciicis /0.201. Leucocliryius iv. 280.
!*«,».' , c: labat v. 4f. scq. lectorum ouo , ct oiliv.iiini Leudcucdiis episc. 1. 629.
Lauatus , nuindus , ct immundus vi. 430. Leutredi vita 2;.11. ;

vi. 1 1 f. Lectus : lecti genialts , punicani Lcui , sacerdotalis auctor originis ,

Lauda , seu laudcs in officio go- iv. roS.scq. 111. 3 16. v. 1 24.
thtco 11. 580. seq.vi. 377. Legaie , ct ligaie v. 45. Leuiathiii 111. 380.
Jabilis , et laudandus v. 43. Legati hispaJim missi , qui corptis Leuidcnsis vestis iv. 4fo.

LauJare se verc sinc arrogantia vi. S. Jsidoii irassttiJerunt 1. 54. Leuis 111. 481. lcues contempti-
311. Jaudari qui aAtctant de sa- Legatio 1. 123.
S. Leandri biles m> 474.
ntia vi. nif.laudari veraciter Leeatus , vu. 419.
tt orator Letrtac 342. v. 458. accepe-
111.

vi. 233. Jaudari in Deo , non in Le^endarium 11. 301. quadraginta di'as vrbes ib.
ri:nt

se vi. 3 10. Legendi assiduicas vi. 290. 487. scq. leuitarrm ceremoniae
LauJta iv. 316. Legere vide tectttate . vbi praec'pii:ntur v. 4; 6.
Laudatio , et Iaus v. 44. Leges vide lex Leuiticus iii. 241. v. ipf.
Lauinium iv. 104. Legio 111. 416. legio , et dilectum Leuones iv. 5-14.

Laurea insigne victoriac iv. 374. vii. 441. Lex , leges eiuiles 11. 329. dc lc-

Laurentius episcopus 11. 182. Legio vrbs : ecclesia in honorem ge 8f. legcs et quid inter
111. ,

Laurus IV. 326. i.iurus , et iaurett, S. Jsidori in ea consecrata 1. f 6. sc dinerant ib. 189. seqq. le-
vii. 437- Legula labelli vii. 416. ges antiquae , et noiiae , diui-
ld«/ vide laud..tio laudis huma- : Legumina iv. 314. seqq. nae , legum ib. lex
auctores
nae appetitus vn. 271. laus pro Lemanus rluuius m. 411. qtiid sit 194. leges consula-
ib.

contemptu lau.lis vi. 3 1 1. antc Lembus iv. 418. res, tribunitiae, cornelia ib.196.

corrcctionem vi.33 1. Lena vestis iv. 453.

, satyra , rhodiae ii>. 197. lex

Lazarus 111.33S. percussus est ad Lendes iv. 74. qualis ficri debeat , qiftd possit

pursationem vi. 261. quem Do- Lcno iii. 4S1. et quare facta sit ib. 198. /ex,
mintis suscitauit v. ijo. Lens iv. ; 1 *. iura , et mores v. 44. seq. lex

Lea , leaena IV. f 1

Lenticula iv. 314. foi. ct cuangelium ib. 105. lex Moy-
Lcander S. frater Isidori hortatur Lentigo 111. 180. si data;?8. cur in duabus
ib.

sororem ad perseuerantiam : Lentiscus iv. 338. tabulis scripta ib. 382. de lege
eius patria speciem perdiderat Lcntus , lcntacvites iv. 338. veteri VI. 161. lex , ct prophe-

I. f . seq. cius cxiliura ib. 113. Leo Magnus 11. 534. tae ib. 174. leges gothicae vn.
doctrin? ib. 1 10. a quo Con- Lco imper. 111. 139. 119. lex supplicandi lcgcm sta-
stantinopolim raissus ib. 1 30. Leo ascrum m. i£f. tuit eredench" ib. 31 f. legibus
 u .

£ T VERBORVM.
principes cenenrur vr. $43. 43. editur vii. 320. dc ordine Libri vide liber .

Lexicographi , ec graramacici ve- crcacurarum an sit Isidori 1. Liburnae naues iv. 41 c>.
419- 474- 47<5.
tcres 1. if4. 162. 296. 364.11. 27. 31. Libs vencus iv. 118. vn. fu
Lexicon verustum U. 170. de concemptu imindi 11. 22. Libonotus iv. 118. va. ro.
Lexis iii. 5T- seq. de conflictu virtutuin , ec Libya iv. i(54. seq.
Lia m. 520. typus synagogae v. vitiorum il>. fi. 2S4. 364. de Libya Agenoris mater iv. iff.
112. 52?. haeresibus ib. 60. 76. 407. de Ltbyi III, 402.
Libanus , libanum iv. 1S4. 543. aduersa forcuna ib. 69. 84. de Libyscicae fabulae ur. 71,
Libitre , et immoUre v. 46. duodecim abusiuis , de genca- Licia cexcorum iv. 46S.
Libatio III. 2S4. logiis , de ecclesia , de vica acti- Licinum iv. 45- 2.

Libdlus officialis 11. roi. ua.et contemplatiua dc scacu ,

Lienosis m. 177.
L ;
pro Baccho m. 382.
ber pcrfectionis de quodam Filen- ,
Lienceria III. 179.
Liber libri : Kbri medicinales m.
: tulo etc. ib. 64. seqq. de caelcsti Ligare , et legare r. $e.
i8?.fascorum ib. 25-4. ratio con- musica, de caelo ib. 70. seq.li- Lignarius iv. 442.
fieiendi libros , de vocabulis li- bri dc musica ib. 70. seq. libri Lignum iv.
lig na Sechim 32,. 442.
brorum : Hbri elcphancini : ib. dc rausica ib. 331. liber Spcr- v. 401. lignum non plantandum
2?9. seq. liber corticis pars in- mologon quid 11. 309. liber sic iuxca alcare ib. 461. K<» na fru-
terior iv. 323. libri gentilium de virginitate 228. iiber phi- ib, ccifera snnt sancti v. 270. li-

vi. 296". losophiac ib. 366. de auibus ib. gnum 0110 penusum non ardec
Liber Ecymologiarum , ec alii ge- 72. de natura auium ib. 69. de iv. loj.lignum scienciae boni,
nuini Isidori , Dinercn ;
ae vcr- discantia verborum 1. 461. de ec raali v. 270. vicac Chriscus
borum , Glossaria , Aile^oriae conuersis 1. 5-74. de praelatis ibii.
vcceris , et noui tescamenci , de ib. 576. de iiorma viueadi n.19. Ligones iv. 5-
1
4.

orci ob tu Patrura , Pro-et :

, de inscitutione bouae vitae i'j. Ligula vii. 416.

oenva, de Numeris Quacstion."S , 24. seq. de quibusdam anima- Ligusticuin mare rv. 36*9.
dc vcceri cc nouo cescamenco , , libus 1. 446. I
;
bcr scintillarum Lilia iv. 3fi.
commentarii in bros veccris l
; ib. 245. liber de sapientia , de Lilybaeum promonrorium iv, 183.
tescamenci libri duo contra iu- , tnscitucione ieiunii qnadra-^esi- Lim» id esc ciansucrsa iv. 238.
, ,

daeos libri seiucn: anuu , de

,
; malis 11. 79. seq. liber de mira- L m.i iv. 428.
:

ecclesiasticis ofKciist S lyma, 1 1

s:u!is S. | liispanice redii- Limax iv. 73.
rc^ula monachorum sermones, , tus 1. 84. Limbus iv. 480.
epistolae , de natiira rcrum ,
Libri sa;ri , Numerorum , Iosue , Limcn, limina iv. 227. Ur.:.
Chronicon , H ;
stona gothorura , Iudicum Iob Psalmorum, duo- , , limcs v. 4C).

de v ;
ris illustribus , ifldicatis edi- dccim prophecarum, Machabaeo- Limes 111. 407. limites maximi ,

tion biis ;
, mss. codicibus , et rum etc 11 1. 132. seqq. v. 196. cardo , ct decumanus iv. 23 S,
concrouersiis per distincta ca- seqq. liber Ierenjiae 1. 5-19. seq. vide limen .

p'ct finem to ni : liber

1. 389, ,td 1 ralia iv. 391. Lirdniscus 111. 33.
de orcu etc. 11. 22?. 24}. 303. tlis III. 480. Limus iv. 24C in Syria ib. 24-.
3 14. srq. 340. 3^ d. 559. \i Uittu , Hbeit.n v. 43.
cc limut , lenis ib. 42S. linuis cin-
386. seq. libcr dc numeris 11. Libcratio populi v. 490. Ctus ib. 478.
2C2. J04. Liberi , lilii 11 1. 44 ( . Linca iv. 441.
Libri scntcnciarum , scu de sum- t! vidc Ubiralitm . L ;
bertas Linca vestis iv. 4C0.
mo bono 11. 307. 3^4. 30?. iuscac corrcpcionis vn. 211. Linealisnumerus m. 127.
340. 346. scq. 3^2. 360. 383- L ;
bcrcini 111. 4;6. Lineamencum 111, 1 29.
391. 396. seqq. 400. 410. 41S. Libcrctis : latini libcrti ui. 456. Liu ''ia : de linguis gcncium : lin-
423. seq.
1. libri contra iu- scq. de libercis ecclesiarum n. gtfa hebraea : linguae sacrac c:cs:
clr.os II. 277. 2-9. jfl. scq. f
7 > Jin " 1 jraeca quocuplca : lia

370. 409. dc ofhciis 11. 248. um arbicrium vri, 324. scqq. lati.i 1 quocuplo . linguarum d'-
»92. joi. 39^ dc ivi">ir.i rerura . Libiilo , ec liniifo v. 43. libido 111, icas s a le .». l.i m. jyy. |q, .

11.308. 330. 561. 368. 378. 393. qUOmO I vi. 242. 1 Itngoa iv. ^. v. Sy. de linguav,
400. 420. seq. dc viris illustri- libidinis 111 >iir. vi. 203. tos.
bus II, 3 1 8. 32 1. 374. 3 S6- 408. Lr i.iinosns 111. ;
S 1
1
ulacl iv. )S:.
410. Libra 111. 164, seq, iv. 300. iv. 4f o.
Libri Isldori supposlcitii,aut Hubii , 1 . 1 .; i''s Immo u. 248. libraril I |i.(.

aut c:< libris bi I >l i Cxet tl 11. cura s t 111111 mss. ib. 426. Linins fons iv. 121.
1. scqq. liber dc ecclesiascicii hisp.ini 16. 430. o.im puerl ib. Linutn iv. ]•

,1 .
maclbus 11. 27. se [q. V.i 4?6. de librariii . ei eocum in- '1'isicus vi[. - r . jcq,
rio resticutus ab I : ttrumencli m, njc Linui I iii. 13 2.
 . . , 8. . :

1 N D r X R E R V M
Liparia rv. 1S2. Loajaniniis n. 4^0. Lucilius iii. f;. ctntum genera so=
Liparus 179. iv. Longiuus quaescio de eo ex Isi- : loeclsmoruni dixit 111. f 3.
Liquamen iv. 496. djro , et aliis i. raz. vn. ^of. Lucinianus episc. vu. 162.
Liqnidae licerae m. 9. LoagjbarJi Italiam capiuuc m. Lucina 111. 3S6.
Lira ui. 4SS. iv. 281. 239. 412. cj.u.n historia 11. 3 1. Lucius Leucius apocryphorum au-
,

Lis iv. 390. lis , et rix.t V. 4f. li- Lj.i jus m. 4f o. iv. 251. ctor u. 2f 2.
tes vicaniac iv. 4f6. Loqti.tx 1 11. 4S0. loqttax , et elo- Lucrinus lacus iv. 131. 162.
Litantae veceres 1. iof. de litaniis qttens Jf. V. Lucrnn ,
pr.teda , et compendiitm v<
iii. 291. Loquelares praepositiones iu. 12. 60. lucra sectantes vi. 55-3.
Licera : literae com nunes 111. j. L >quendi racio q.udruplex iv. 319. Lucretius poeta m. 3fo. rcprclicn-
latlnac ecc. ib. 7-seq- riterae iv. Loquens quae ai Deum perti- , ditur 111. jfo. eius locus emen-
441. licerarm elementa vi^inci nent , nec tacietis vi. 223. datur 111. 438.
duo iv. jof. literani iegis qui Loq'ii , ct t.ui vil. 428. loqtti , Lnc:atio iv. 393.
intendunt vi. 193. iicerae com- alloqui , eloqui , ei ebloqui VII. L.iccus v. 30.
muaes meliores qiam simpli- , 43 f. bcae , et milc lo.mi vi. Lucubros 360. iv.
ciores vi. 298. 2 ? o. loqui , et g.trrire v. 3 f Lucubrum ^07. iv.

L :
: uicrota iv. 4; -. Lora iv. f 1 7. Lttcttlentns 11 1. 4S0.
Litig*ior , et litigiosus v. 45. Loraudrum. iv. 338. Luculleum maruior iv. 263,
Licoiariae 419. naues iv. L >rea iv. 494.. LucuUus m. 2fi.1v. 330.
Licorius dui ramanoru n vn. 1 ic>. Lorepzana Fraac.Cird. cius laus Lucus iv. iSS. 323. r. 4f 1.
Licurgia romana an in Hisp.uia ec docca praefatio u. ifi. lite- LuJi filius Sem m. 400.
olim vigueric 11. 46. rae ai Zaccariara c. 337. Lttdibrium , et lndicrum vil. 4,41.
Lic ir 1 gochica u . ttur154. 1. L>rca : ie loricis iv. 3 3 3. l.udices iv. 461.
teqq. 515. seq. de ea copiose Lj: filius Aram v. if3. 30;-. 320. Luiicra iv. 391. vidc htdibrium .
disseritur 11. 97. ad iff. litur- cius vxor ib. 123. eius duac fi- Ludouicus priinus , sccundus , tcr-
gi.te , missalit , e: breutjtrii dis- liae ib. 1 23. ;of tius , pucr 111. fi^.seqq.
cinccio ib. 145. Lothai ius 111. f 1 3. seq. Luius : de ludo equestrj iv. 407.
Lirus iv. i)o. L >t'.llHJ iv. 2 :. gladiacorio ib. de ludis ib. 371.
Ltuido , et libtdo v. 43. I. on. iv. 3 19. circensibus ib. 39^.
Liuius ex Annalibus , ct Historia Lotus iu. 4S2. Lues 111. 174.
constat iii. 7j\ Lubricus iii. 4S1. iv. 189. Lugere , ct moerere 4. 30. luge-
Liuua rit. 116. Lucae elephantcs iv. f^. re oportct vi. 307.
Lix ciuitas iv. 10S. Lucauicac iv. 489. Luliijo iv. S3.
Lixa iv. 4S8. Lucanus iu numero poetarum non Ltnnbare iv. 4f2.
Lixus fliiuius iv. 20S. poaitur 111. 367. a Nerone in- Lumbi iv. 16. lumbos accingere
Loi ?
sa Garzia Scn:entias , ct Chro- terficicur vn. 88. quii sit vi. 200.

nicon S. Isidori notis illuscra- Lucis euanjelisca in Graecia scri- Lumbrictis iv. 74.
uit : eius dedicatio , et proio- psit 337. v. 136.
111. 247. seq. Lum-iJ iv. 1 16. Christus m. 302.
n$. 66). 680. 6S7.
gus 1. 1 87. vii. 391. Licas per vituLum Luni 111. 1 6 1. ; 6. eius maj;nitu-
Lo.atio iii. 106. quid signiiicat v. 136. do if 3. figura
ib. himen , tor- ,

Locultts IV. fOf. Ljcis Tudensis deiendicut 1. 76. mie variae , cursus , vicinitas
LocupUs , dtues , potens , (vrtu- Si. seqq. 6io. non est auctor adterram , ccPpsis ib if f. seqq.
nMtts , et honesttts m. 480. v. concinaatiotjis cbronici Is'J>ria- vii. 27. 3o.seqq. ltinae crescen-
19. 1;. n :
ij. 7S. scripsit d; miraculis tis , ct m
nuencis eiiectus ib. 32.
;

Locus 111. iof. iv. 169. locus fu- S. Isidori , sci non est cens.en- luua niundi v. 481. de luna :
turac ciuitatis iv. 209. loci no- dus auctor vitae , et translatio- sol , et luna multo lucidiora an-
mina m. 1 f. nis 8f. ib. te primiiin hominis peccatttm
Locusta iv. 104. locustae acgy- Lucensis con.ientus vn. 136. luhae decrementa et incremen- ,

ptioruni v. \6<). Lucerna iv. f oc>. lucernae inextin- ta vude proucniant v1.f90.seqq.
Locatio peruersa vn. 25-7. an ab Isidoro inuentae ,
gliibiles luna ealcei iv. 481.
,

Lodices iv. 461. an vnjquam extitcrinc 1. i6f. Lttnaris lapis iv. 2f f

Logica , et eius partes v. 9. seq. seqq. Lunatici 111. 174. a,66.

Lo^iei m. 561. Lucibile , et litcidum v. f 6. Lunense marmur iv. 2^3.
Logion iv. 447. Lucida iv. 228. Lunulae iv. 474.
Loligo iv. 85. Lucidius Diaconus vn. 166. Lupa 111. 482. iv. 403. hipae , hi-

Lolium iv. 565-. Lucidas Pracdescinacianus 1. 187. panar iv. 403.

Lorabardts Petrus 1. f66. Lucitcr stella 111. 16*3. rn. 40. Lupata iv. f 1 7.
Lcmgacuus 111. 480. Luciieriani m. jf8. f28. Lupinus iv. 3 1 f
Lupus
 . .

ET VERBOR.VM
Ltipus iv. f<S. fi7. lupus piscis Macedo Dcucalionis ncpos iv. Magnicudo mimerabilis 111. 129.
ir. 79. lupus in labula ui.» 64. 160. Ma^nitudines rationales III. 129.
Luridus 111. 481. Macedones 111. 409. M.ignus et grandis III. 4S2. v.47.
,

Luscinia iv. 94. Macedonia iv. i<So. Mago Carthagincnsis iv. 30S.
Luscitiosus iii. 48 1. Macedoniani m. j f 7. Magog m. 402.
Lnscts iii. 481. Macedonius 111. z6;. Magus vide magi .

Lusidius vu. ij(J. Macellmn iv. 2if. Mahil iv. 447.

Lusitania iv. 164. Maceloth v. 448. Mahomettus : fabula de eo ab Isi-
Luscrum m. 150. seq. vn. 11. lu- Macer poeta iv. <5S. doro ex Hispania eiectoi. 91.
stra iv. 188. vide lustra . Macer m. 484. i<Sf. seq.
Lutcus iv. 4<S<J. Maceria iv. 231. Maia Mercurii mater tn. ixf.
Lutum iv. 24 f. 451. Machabaei eoruni historia , , ac li- Maicstatis reatus 212. m.
Lustra , ct lustra vu. 4x1$. bri 1. f^o. iii. 237. 246. v. Maior 111. 483. maior morbus ut.
Lui 116. lux angeli vi. ijf.
iv. ijy. 213. 17 f. maiorcs numeri m. 124.
Christus iii. 301. lux 11011 ia- Machaera iv. 379. machaira , et maiorum solertia in diuisione
teiligicur , nisi quum videcur vi. frame» v. 32. iv.240.
100. intirmis oculis noxia, quuni Machina iv. 441. Maiorianus impcrator vn. 132.
bona VI. 133.
sit Ma^hiones iv. 429. Maiorica insula iv. 181.
Luxa membra m. 48 1. iv. 488. Macrinus imper. 111. 238. Maitis mensis 111. 22f.
v. 43. Macrobii iv. 3f. Mala cydonia iv. 327. mala po-
Luxuria vn. 219. 2f7. Iuxuriae Macrobius diacoaus scriptor tii. morum ib. ^03. nii'a punica v.
imagines dormientibus vi. 17;. 1 40. 404. vide m.tl.ie , et nialu.n ,

LuKuriosus iii. 48 1 .tuxuriosus et , Macrolo^ia m. f4. fruccus .

prodigus v. 43. Mactare , et tmmotare vn. 437. Malachias lil. 24f. v. 154. 174.
Luxus 488.
iv. Mactatio 111. 2S4. 212. vn. 383.
Lttza oppiduin iv. 198. Mactatus vil. 437. Malac iv. 8. malae , ec mala T. 49.
Lyacus m. 385. iv. 491. Mactus 111. 482. Malagma 111. 1S4.
Lycaeus arcaJum Deus m. 370- Madai iii. 403. Malaleel m. 234. vn. 5f.
Lycaon iv. f7. Maeander fluuius iv. 137. MaJJias vii. 1 1 S. 13 f.
Lycaonia iv. 1 f 3. Maecenas m. 37. Maledictio in sacra scriptura vn.
Lycia iv. 15-4. Macuius 64. 111. 273. maledictio scrpcntis v. 27 f.
Lyciniae oliuae iv. 340. Maestitia vide moestitia . malcdictiones v. 4S4.
Lycisci iv. f7. Maficus Scipio marchio : eius opi- Maieficus v. 38. mal.ficns , ct in-
Lychnites iv. 278. nio , et iiiJiciiim 1. fj r. II. 1 39. cantator v. 38.
Lycbnus iv. jo6. eius animadiiersiones de Oratio- Maleum promontorium iv. 182.
Lycophthalmo* iv. 282. nali gothico 11. 97. Malignitas , et malitia v. 47.
Lycurgus m. 189. vn. 78. Magalia iv. 23 f. Malignus m. +83.
Lydia iv. 15-5. Magar iv. 23 f. Malicia ru. »y 3. vide malignitju ,

Lydii 111. 400. primum nauini fa- Magdalena ur. 337. vide Martha . Malitiosus 111. 48 3.
bricauerunt iv. 4 r f- Ma^i dc Magis corumque mu-
: , Mallt ei m.tlo 111. 4<
,

Lydus.et Tyrrhenus fratrcs iv.i f4. neribus 111. 3159. scq. 373. v. Malleolus iv. 517.
Lygdinura niarmor iv. 261. 137. vi. 28. magus , ct inc.m- M illeus iv. 42S.
Lympha iv. 49:. et nympha v. 4f. utor v. 38. magi Pharaonis m. M.ih vide malle .

Lymphaticus 111. 48 1 . lymphaticus 370. et v. 3(57. Malogranatum iv. 31S. m

morbus iii. 173. Magica cx traditione angelorttin <*:</», ct malogranata v. 49.
Lyncurius lapis iv. f f. 170. 111. 169. quo tcmpore inuenta Mali apud principes magi
Lynx iv. rr. vii. 70. sitatc , i|u i:ii \ oco vi. 54;. qua-
Lypare instlla IV. 179. M.igis , et potins v. 49. rc 11 I vi. jf 1. owlLs ine-
Lyra m. i<56. lyra , vcl cithara iu Magiscer 483. populi 111. 411.
111. ridie no\ cst rn.
inuiuiis 111. 133. lyra Orphei magistri doceutes benc ct 111:1- , 1 iv. \66. a;restis iv. .

inter sidera collocata m. 140. le viuences v1.ja4.seq. M.ilua flutiiits iv. 11S7.
Lyrici poetac 111. \66. Magiscer Chriscus m. 304. Maluela vescis iv. ^ ) _>.

.itus III. 433. 1

SCUS IV.

M 1 IV. [<J[. Maliuil 111. III. \ 11 Ic vill. 1 3 :.

'.;; III, 4H;. non est a I
*

M. litera 111.91 ies , et eius ctim icrro con- 11 v 11. ; -, :. stq.

Mabillonii opinio cxpenta 1. 1S38. cordia iv. if 3. 176. a , fructus , pomi(m : raalurn
Macaronesum insula iv. 17;. ficiis 111. 4.81. matianum , puuicuni ,
p
Tom. VII. 1 ^ >. :
c
f/0 INDEX RERVM
aestiuunl , duracinum , armeni- Manumissus 111. 436. qualis eligendus vi. 45-4.
cum , persicum etc. iv. 327. Manupretium iv. 1 2. Marius Victorinus , et eius Jibec
SCq. Manus iv. 12. v. 90. manus impo- de Syllogisinis m. 110.
•
iii. 4S5.de concordia ma- sitio iii. 288. manus Moysi le- Marmor , niarmoruin colores , et
lorum vi. 519. mali dc bonis, prosa v. 364. manus Dei Chri- genera , marmor thasium , lucul-
et boni dc malis vn. 406. stus 111. 302. manus interior letim , tiberiuin , thebaicum ,
Ma!'.;s arbor iv. 411. iv. oppansa palma dicitur
ij. parium , thephria , lesbium iv.
Man-bre quercus iv. 336. vrbs iv. iii. 25;. manus rarus m. 221. , %6o. seqq.
198. Mappae mappellae iv. 463.
, Maro vide Virgilius .

Mambres m. 5 11. Marah v. 434. ions v. 373. Marrubium iv. 3 f S.

Mamiilae iv. 13. mamillae , mam- Maranatha 111. 20. >•
Mars iu. 411. Mars , siuc Pyrois
mze , et vbera v. 48. Marathonius campus iv. iy8. 111.if9-
Mammac v. 90. vide mamillae . Marcelianum marciatum vn^uen- , Martis equi rosei iv. 402. stella
Mamirona m. fio. tum 111. 188. iii. 164. templa duo Romae 111.

Mainmotrectus 1. f4o. Marcellinus presbyter vu. 14*5. 385".

Mamzer vu. 41 y. Marcellus consul vn. 83. Marsi , et Marsia m. 38^.
M uiahcm 111. 325-. Marcianus imper. vn. 101. Marsidae fons iv. 122.
Manasscs 111. 236. 314. 318. v. Marcionitae ui. 3^4. fiz, Marsupium iv. 5-04.
1 !<-. 161. Marcomani 41 3. 111. Martellus iv. 428. 441.
Mancipatio mi. 208. Marcossius Prateolus 1. ^82. Martha , et Maria 111. 337. v. lof.
Mancipium 111. 436. v. 67. Marculus , marcus iv. 428. ff4-
Manc.is 111. 484. Marcus euangelista «raecc scripsit Martialis 1. 324.
Mandatum 11 1. 105. mandata deca- iii. 256. 247. 337. v. 136. 187. Martianus episc. depositus i. 146.
!ogi vi. 166. vii. S<?. ;9f. Martiatum m. 1 88.
Mandibtilae iv. 8. v. 90. Mare de mari
, maria diuersa , , Martinii lexicou I. 477.

Mandragorae iv. 333.V11. 409. mare magnum siue mediterra- , Martim-.s S. Dumiensis vu. 136.
Mane m. »1, mane ^post vcspe- neum tyrthenum gallicnm ,
, , 15-7. Le^ionensis S. eius scientia
rum ritbat vi. 130. hellespontiacum , inferum, supe- a Deo infusa , deprecante S. I-
Mancs ni. :n. 393. 478. rum , myrtoum , ionium , ligu- sidoro 64. 69. 11. 4f2. eius
1.

Mania m. i7f. sticum , crcticum , icarium , ba- sermones de S. Isidoro editi cum
Manicac m. 21 3. learicum , siculum , ibericum , notfs 1. f7. Martinus archiepi-
Manichaei 111. Z38. ; f y. 722. vn. rubrum, salinarum iv. i23.seqq. scopus toletanus vu. 173. Bra-
96. maris sinus ib. 127. nomina vn. carensis episcopus vn. 104.
Maniclcata tunica iv. 448. 5-7. maris rubri diuisio v. 372. Martisia iv. 489.
Manijestum 484. m. mare cur non crescat : mare , Martius mcnsis m. 225". martitis
Maiiipuiares 111. 417. marem , maria , et aequora v. anni principium ru. 164.
Manipulus u. 417. iv. $6;. mani- io. 49. mare silet, alcyone ex- Martyr : de martyribus 111. 338.
puli iv. 377. cubantc 92. maris diuisio
iv. eorum festiuitas vi. 402. mar-
Manitergium iv. 4^3. iv. 123. equi
iv. 402. tyres orionis stclla significantur
Manlius A. 111. 190. Mareoticae vuae iv. 3 20. vii. 40.
Manna 112. 374.
v. Margarita iv. 271. margarita in Martyrium : duo eius genera 111.
Mannus equus iv. 48. ostreis iv. 84. 339. iv. 222. v. 3 19. vi. 177.
Mansioncs in descrto singillatim Margaritum 111. 141. Martyrolo^ium : romanum 1. 11.
explicatac v. 433. seq. Margo iv. 190. diuersorum ordinum ib. 104.
Mansius : eius iudicium 1. 382. Maria Deipara 111. 337.de ea v. fcrrariense 11. 332.
Mansuctudo vn. 213. 264. 179. 386. <uide Deipara
vii. . Marah v. 434.
Mansuetus , et modestus iu. 482. Maria soror Moysis v. 127. Mag- Mas , et mare v. 49.
v. 45. dalena vide Martha . Masbothati haerctici m. jyi. 5-20.
Mantelia iv.463. Maria Aifonsus de S. laudatus 11. Masculus, et vir vu. 43 S. mascu-
Manto iv. 2or. 2f2. los Pharao occidit v. 360.
Mantua ciuitas iv. 20f. Matiana : eius notac , ct variae le- Masdra sueuorum rex vn. 11S.
Mantus iv. 45-8. ctiones in Isidorum ;. 107. 272. Massa iv. 288.
Manubiae iv. 5 7jr. 322. 4 5f. r>8. 11. 93. Massagetac m. 407.
Manubrio jv. 44 j. Mariandyna vrbs iv. 202. Massilia vrbs iv. 206".
Manulcata vestis iv. 447. Maritima iv. 190. Massilicnses trilingues iy. 206.
Mannm , id cst , bonuin III. 211. MarjCimum , et marinUm vu. 431. Massylia iii. 417.
478. Maritus 111. 45- 2. maritus , ct vxor Massylii, vel massuli iv. 417.
Mantimissio 111. 441. cmcbant sc inuicem 204. Masticina vestis
111. iv. 4J0.
 . , .

ET VERBORVM f7t
Masticirtum rv. 466. Mcdi vide medus ascribuntur iv.fio. mimbra di «-

Mastix iv. }4f. Mcdia maior , et minor iv. 14,*. cretionis causa iv. 24.
Mastruca in. 4f4- vrbs III. 40.C iv. 14)'. et 194. Mcmbrana 111. 2f S.
Mataxa iv. 467. Medica arbor tv. i4f. 3 1 f 328. . Memnon 95. iv.
Matcr , matris meac fracer , matris Medicamina 111. 1S3. Mcmnonides aucs iv. 95.
nieae soror m. 447. mnterf.imi- Medicina eius initium
, inuento- , Memor , ctmemoriosus 11 1.4.8 3 .v.4tT.
iias , et matrona III. 439. v. 48. rcs iii. 167. scq. i83. v. ito. Mcmorans Deus 111. 29S.
matcr magna tellus m. 387. medicina criplex , medicina .irt- Memerare , dicere , ec ccmneir.or.ue
Maceria iv. 442. materia informis tiquior111. 169. 183. v. 21. 46.
vi. 119. Medicinalis digicus iv. 13. Memoria , mens , cogi:..:io , cc scn-
Matertera , matertcrac soror , ma- Medicus : medicorum haereses III. sus 94. mcni).
v. •
lis

tcrtcra nia^na 111. 446. seqq. 169. instrumenta ib. i8f. me- hoinini , ct aniinalibus vi. 14S.
Matheinatica m. jt. dicus septem liberales discipli- praeteritorum racinoruni vi.
Machemacici 57-- raathematici 111. nas intelligat m. 188. 23-.
in Memphi optimi iv. 200. Medimna iv. 106. Memoriosus vide memor .

Madiusalem m. 134- 3 18. vn. 66. MeJiocrcs numeri III. 1x3. Mcmpilis ciuitas iv. :oo.
Matrimonialcs tabulae m. 439. IMTM III.483. Memphitis lap s iv. 2f6\ ;

Matrimonium m. 4f f. Mediolar.um iv. :of. Mena vestis iv. 4f o.

Matrisanimula iv. 3 < 7 rri , ct velitari vil. 442. Menander comicus vii. S2. magus
Macrix iv. 11. :atio , et lectio vi. 288. III. 3f2.
Matrona 111. 44°-4f 3 vide mater : • Meditandacaticc, quae lcguntur vi. Menandriani m. 3f 2.
matronac in adnlterio co.npre- -> Mcnardus eius cdicio concu. :

hensae amiculo induebantur iv. Mcditatiua verba 111. 10. .iruni 1. 6 14. n. 78.
:

461. Mcditerrancum mare m. 124. Mendacium vi.131. fio. vn. 2-0.

Matthaens cuangelista hrbraice Mcdius m. 440. digitus v. 90. 343. mendacinm filsitas c: , ,

scripsit 111. 257. 146. v. 136. Medullae iv. i f. mcndum v. 29. 47.
iSr- vn. 87. 394. Medus, potus, quasi melus iv. 494. Mendax cc fidUx III. 4S3.
, v. 2-.
Matchias apostolus 111. 337. v.iStf. Mcdus medi 111. 40f. 417.
, Mendicus m. 483. mcndicus vlce-
vii. 3i>4- Mcl iv. 490. in sacritkio non of- rosus v. 14S.
Maturum iv. 314. fercbatur v. 409. Mendum vide menda
Matticinum : dc matutinis m. 224. Meluchim 111. 242. Mcns iv. z. »ie»j,ec r.>:io v.94. vide
vi. 3 .9. Melancholia m. 1 70. memoti.i .mimus , ct spiritus .
,

Matiors 41 f. velamcn femina-

iv. Melantius Tolccanus vn. 178. mens apta ad bonimi in suanacu-
rum 460. iv. Melanurus iv. 80. rav1.281.in capitc homiiiLs,tam-
Mauri 111. 417- manri inuadunc Mclchisedech rex, eius victoria 111. quam in caelo Dcus v.88.quandn
Hispiniam vn. 170. 319. v. 1 m. f r- --?7- seq. Detim bene conccmplacuc vi.
Mauricius imper. 111. 2;$>. vn. Melchisedechiani m. 3^3. 281. quae cupidka.ibus inhiac
104. Meles lluuius iv. 60. 1^4. vi. 149. soluta in diucrsis vi.

Maurmonim opinio 11. -7. Melcsius Grammaticus v. 48. 328.

Mauricani as!s, sitifcnsis Melichloros gemma iv. 268. Mcnsa : de mensis iv. 4?
ringitana iv. 167. Mclichrysits iv. 180. mcnsis monachorum vi. J36\
Maurus equus iv. 48. Mclicratum iv. 494- mensa tabernaculi v. 39?.
Mausolca iv. 23 3. icliim iv. 327. Mensis : de raensibus , mensium
Maiillae iv. 8. vnguentum iv. 440. nomina , initia apud vai
Maxiinianus imper. vu. 96. '.ior 111. 484. tcs 111. 224. VII. 7.

Maximilla tererica 111. I Melitites lapis iv. 2f8. Menstrui nacura iv. 13. menstruum
MMimut ct gnmdis lll. 483., v. Mella arhor iv. 3 29. mulieris bitumen rumpii iv.
:<5. Mellimi quisnarrl fuerit : chroni- -17.
Maximiu imp.r. gcrmanos vicii cu n cius idem , atque Isidoria- Mensura : mensurae viarum et .

III. 158. CaesaraugUStanus 1. num nonnihil interpolatum 1. 1 'rortim CV. :;•'.:, .

jol.flf.
693. vn. [63. scq. 680. seqq. mensura >..>i poi is . aut tempo-
Mayansius praenotationcm Brau- RuuiuS iv. 60. ris iv. 502.
tetnere abiudicat 1. 17. ipos iv. ; :o. Mentha iv. 361. 170.
'
1 . 1 iis 111. 403. iv. 4 (-9. Hitm i f.tVens v. 49.
.'•'.
, 1

Mearc meattu iv., 17. IV. 177. 440. Mcntiii pro saluce hominum vi.
Mcchaniij v. 1 10. WU- vio vii. f 2. 1

Meconites iv. 282. Mcintua coipotis huinani iv. 14. 111 iv. 10.
Medca ycmma iv. 274. \ S7.mcmbra hominii diabolo M im in colore iv. +66.
C c c c 2
 . .

571 INDEX RERVM

Meraca potio , mtracum vinum Mcthca v. 449. Minorica insnla iv. 182.
v. 7. Methodius B. n. 7,67. Minotaurus iv. 32. 37. vir. 74,.
Mcrcatus m. ioS. iv. 1 1
5-. Mcthodus in prolc^omenis huius Minutal iv. 489.
Mercede:Ti boni operis qui perci- edicionis adhibita 1. 1. in edi- Miracula sanctorum vi. 179. mtra>
pitvi. 220. tionc 4 9. 11. cula quare in ecclesia nunc non
III. 454. Metiri pedes horarum iv. 302. ftunt vi. 180. suL) antichrist» al>
Mercurics , lyrae conditor 111.2 } < Metonymia m. 60. ecclcsia cessabunt ib.
383. vn. 71.74. Mercurius Tris- Metreta iv. 304. Mir.ni , et admirari v. 48.
megister m. 189. Mercurii stcl- Metrica musica 111. 1 34. Miro rcx vn. 1 36.
Ja iii. 1 59. 164. 1 S9. Metropolitani III. 340. Misael 111. 332. v. i76.et vn. 80.
Mercurius pracstigium inucnit m. Metrum : de metris 111. 6<. iv. Miscellanea in mss. 1. 374. 11. 2 79.

J74- 304. 268. 287. 288. 193. seq. 298.

:v. 487. Metus v. 111. metus , formido , 3'4- 3'7- 33T- 3?°- 3f 6 3<58. -

f , meretur , moertt , promere- y.utor , et timor v. 28. metns , et miscellanea sacra 11. 360. er.
tur v. 47. seq. mereri m. 484. pauor vii. 429. Patribus ib. z<g. ex Isidoro ib.
jnt-rrnstipendia v. 3 f. Meu iv.
349. 392. astrolo^ica 383.11.

'Meretrix , merettices III. 484. v. Mi ,et mi '/i v. 48. Misellus et miser , 483. v. 46.
111.

Micae de mensa v. 138. Miserabilis , et miserandus 111.4S3.

Mergere > ct mersare vn. 441. Michaeas m. 230. 23 <. i<<. v. v.46.
Mergi : de mergis iv. 89. 176. 209. vii. 381. Miserari , et misereri vn. 428.
iv. 492. Michael m. 3 14. MiteraSio , et misericordia v. 46.
III. 222. iv. 107. meridies Michol connubium v. fi7- miseratio Dei vi. i< S.
olun medidies vr. 326. Migro , et nigro v. < 1. Miseremur , et misereseimtir v. 48.
caei iii. 3 y 1. f20. Mi " \ ide mi . Misereri vide miserari
Meritorum inftiura vii. 330. meri- Milcs ordinarius , ct extraordina- Miseria vbi est vi. 277.
ta sanctormn ib. 324. rius iii. 424. vide milites . Misericordia 111. 482. vn. 2i7.eius
Mcropes iv. 94. Milia iii. 1 20. amatores vi. jf 6.vide miseratio :

Mcrsio trina ct simpla in bapti-

, Miliarium iv. 242. misericorJia , et iustitia in iudi-
smo 11. < %6. Milimindrum iv. %<6. ce vi. 345;. contra obdurationem
Merula iv. 101. Milites numquam immemores sa- vii. 217.
im iu. i<o. 222. iv. 107. +66. cramenti magis stationibus pa- Misericors 11 1. 482. vi. ^<6.
492. rcnt 111. 290. milites q.uatuor , Missa m. 379. missa go-
279. vi.
Mcs iii. 400. qui vestimenta Christi diuise- thica S. Pelagii n. 123. missae
Mcsimbria vi. 609. runt v. iyi. to-;ati et lacernati ,
d.- fcriis 11. 249. n-.issae gothi-

Mesoinclas iv. 274. iv. 4<S. viginti quinque annis cae orationes 11. 106. seq. mis-
Mcsopontus m. ij-o. tcncntur m. ^iS.vide miles . sae 11. 44. 49. editur
expositio
Mcsopotamia iv. 146. Militia eius vocabula, gencra tria
: VII. 221. seqq. vide expositio
Mcsphrcs rex iv. 357. 111. 419. seqq. missae : missa pro dcfttnctis ab
Mcspilus iv. 3 30. Milium iv. 313. tradita vi. 386. missae
apostolis
Mesraim nr. 404. Mille iii. 1 20. ordo a B. Petro institutus vi.
Messapia ciuitas iv. 20j\ Millenarii m. 3 f2. 424. 379. sacrificium quid contineat
Messias m. 300. Miluago iv. 81. vi.,83.
Messis iv. j 1 1. Milutis iv. 88. 99. Missale gothicum , seu mozarabi-
Mcssorium iv. 497. Mimus : de mimis iv. 405". cum multorum opus 11. 147.
Mcsticium iv. 466. Minatorm. 484. seqq.
Meta : de mctis iv. 397. metair. Minax m. 484. Missus Christus m. 303.
468. Minerua Tritonia , de capitc Iouis Mitis 111. 48 2.
Metacismus 111. %t. nata , lanificii, oliuae, ct artium Mitra iv. 424. 471.
Mctalepsis 111. 60. inuentrix 111. 389. iv. 446. vn. Mitridax lapis iv. 25-8. 274.
MetaKum: dc mctallis 111. 216". iv. 7i- Mna iv. 300.
247. 287. Minimus m. 483. Mnemia Timothoc m. 69.
Mctangismonitac m. 35-7. Minister : de origine ministrorum Moab moabitae III. 320. 400.
,

Mctaphora ex quibus aiodis fiat ecclesiae vi. 41 3. Modcstia suadetur vi. 704.
111. <s>. Minium iv. 43 7.minium iuxta ma- Modestus , et mansuetus m. 482.
Mctathesis <<. ptf. itr. re rubrtim iv. 127. v. 46.
Metaptasmi ni. <<. Minius fluuius IV. 139. 164. Moderatus m. 483.
Metatores 111. 434. Minor 111. 4S3. minorcs 111. 443. Modi catisariira quinque v. g<. ver-
Mctatum iv 11% minores numeri ui. 124. borum 111. 19.
 .

E T VERBORVM. J7?
Modicss ii[. 48;. v. 47. vii. 433. Mosoch iii. 403.'
Modius iv. 504. 4ii.roodIi!s diucr- Moneta iv. 2S7. Motus v. 88. corporis vn. 42.
sus non habendus v. 466. Moniic iv. 472. seq. et munile v. Moyses m. 189. 13 f. 141. 311.
Modus in rebtts vu. 544. vide fo. vii. 71. 37 f. plura de rebus ge-
rnodi . Monitor 111. 484. StisMoysis v. 116. seqq. 361.
Moechia III. 4S4. Monitum ex editionc Patrum tole- seqq.^f i.Moyses , ct hlias , qui
Mocnia iv. xio. moeni* , et aedifi- tanonmi 1. 670.69 1. apparucrunt cum Domiiio, quid
cij vii. 439. Monoceros iv. f 3. significabant v. 141. Moyscshe-
Mocniana a Mocnio colle.;a Crassi Mon xiia iii. 1S0. roictim carincn inucnit 111. 67.
inuenta iv. 2 1 S. Monogamus 111. 4f4- dc init ; o mundi hiscoriam scri-
Moeones 111. 400. Mji iptota nomina m. 17. psit iii. 73. niodium eftecit iv»
Moeonia iv. 1 j- 5. Monos iv. 220. 3of. quandiu populum rexit iu
Moereri , moerere , moestns , moe- Mons dc montibus montcs hy-
, , erenio 111. 23 <. et vu. 71. pri-
ret , et meret v. 50.48. 71. porborei iv. 184. seq. inons cmi- mtis diuinas leges explicauit m.
Mocror uioderatus ineptae laetitiae ncns v. 4f 2. montes , et colles , 18*.
respoudet vn. 2 19. v. 40. Mozarabicum ofHcium alicubi in
Moesia iv. if6. Monstrare , ct demonstrare vil. Hispaniis rctentuni : eius dcscri-
Moestitia, ec tristiti.tv. 71. 147. ptio 11. i2f.scq.cius concordia.
M lestus m.
483. vide moerens . Monstrum iv. 32. et jsortentum v. Cum operibus S. Isidori ib. if+.
Mola iv. foj. inola loco pignoris Sp. monstra diu non viuunt iv. Mozicia iv. fo^.
non cst accipiendav. <s6<j. mo- 3-- Muccioii obscruationes 1. 3S3. 11.

lac apud antiquos non erant iv. Monstrosae facies gentium in 77-
311. Oricnteiv. 34. Mucro iv. 3 79. mucro , gladius , ct
Molares dentcs iv. 10. Montanus Tolet. vn. 166. 168. ensis v. 26.
Molaris I.ipis iv. 45 1. Montani m. 3f f Mugiiis iv. 80.
Molciucs duac v. 144. Montenses m, fjo. Mtigire,et vagire v. 7f.
Mollis 484. 111. Monunientum iv. 233. et sepul- Mngitus 111. 4S2.
Mollities iv. 406. crum v. 66. Mula sagmaria iv. f 18.
Molochinia vestis IV. 440. Mora ct tnrdit.ts v. 47.
, Mtilcator 111. 484.
Molochites lapis iv. 167. Moralcs Ambrosius : eius opinio iber 484. m.
Molossia iv. 1 ?7. expensa 1. 132. f 31. Mulctrum foi. iv.

Molossus 111. yoi. Moralis philosophia m. 102. Mulgariura iv. joi.

Molossus Pyrrhi tilius iv. 1 f 7. Morbus : morbi caduci , et acuti Muliebris , et mttiicraritts vn. 43 f.
Molotius lapis iv. iro. iii. 170. seq. chronici ib. 174. Mulicr iv. 27. v. 94. 140. mtilicr ,

Momentana iv.197. in superficic corporis ib. 1 79. ct vir 93. mtilier decem
v.

Momcntum m. 207. de momen- Mores honiinum iliiiitiae vi. 326. octo annos inlirmitatem habens
tis 111. 1 1 8. nioiiienta , et liorac vide mos . v. 146. nmlicr decora capta in
iii. 118. Mori nmndo vi. 360. bcllo v. 47 2. aJultera v.i49.mu-
Monachiu de monachis , corum , Mcribundus III. 484. licr Dco, ct maiito subic^:
vita e« rcgula 111. 344.v1.jof.
, Morio 111. 484. vi. ff8. a 1 imaginem \iii , ct

seqq. 4? y. fi4.scqq.v11. 157. Moricurus 111. 484. ob eius adiutorium creata vi.

seqq. uionachi va^i 11. f 69. 1110- Mors mortis genera

, iv. 29. mors , 142. qu.ic profluuio sangiiinis
naclii periti seribcndi , ct cor- lethum v. 4;. mors animae vi. l.iborabat v. 1 46. quac vn,
rigendi rccensentur ib. 437.1110- 1 1 2. mors inccrtavi. 361.3 pri- to Domini caput vnxit \. 149.
nai.hon;,, tria opti- 1110 homine .msiit vi.
:
mulieres, quae apostolis Domi-
nu , tiia pessiroa vi. 434. 14^. mortis Cliristi , ct nostrae ni nunciant v.
resurrectionem
arclia , monarchia 111.413. distinctio \ . 81. ifi. mulieres redundant cii-

Monas m. 423. ium iii. 86.

II 1 nilms IV. 4ff.
Monastciium : dc monastcriis iv. Morruus iv. 30. et cmortuus v. \ i Miilicr.trins III. 475- vidc I

210. vi. f if.de monasteriis uou mortuus cesuscitatus v. <+6. biis .

conucllcndis , dc monastcriis \ii- mortuum qui cetigerit v. 44^. Mnlio 111. 4S4.
gintim 11.fi4.scq. nionasterium Morus i\- M11II iv. 4S2.
Onicusc 1. <6<). de Franchentall Lt K\ 111. 191. v. 4f. morcs Miillus piscis iv. -9. inullus in vi-

11 . 3 4^. monastcriuiii , et cocno- quid ini rani 111. 1 1 • 1111 \ini .

biura vi. 440. vide mo nubcndi anti- ib.

Monatius m. .; i ,-. quttus m. 1

<
5. Mnlsum iv.

f icdula iv. 94. IS fluuilU IV. Ifli M:iltxi<< <j:'C.:.l , CC SUJfliciu

Mtr.ctc ) admonerc , ct ctmmoncre Moscroih v. 449. •».
 , .

r-4 I NB E X R E R V M
Muitiioquium v:i. 119. i<<. iv. 61. mus longus iv. <i6. Nabuchodonosor m. 235. 315:. v.
Multitudo , et numerus v. 48. Musac 111. tjz. 395. ijf.
Mukipcs iv. 7;. Musaraneus vide mus . Nachor m. 234. vn. 69.
Mtiitiplex , superpartiens , et super- Musca iv. loy. muscae acgyptiae Nxe , et ne v. < 1

particuiaris numerus 111. 116. v. 368. Nacuii versus ex Tarencilla 111.

Mtinditia interna externae respon- Muscolns , musculi iv. 84. et 41.

derc debct 1. 67. munditia cor- 386. Nacuius pocta m. 211.
d :
s vii. 210. Musica eius partes
, , inuentores ,
Nahum m. 330. v. 174. seq. de
Mundus , lauatus vi. r 1 <. difterentiae , diuisio triformis , eo ib. 210.
Mundus : de mundo , eius forma , organica , harmonica , rhythmi- Naiades m. 393.
partibus , elementis 111. 145-. iv. ca : quid inusica possit 111. 132. Naid iv. 193.
106. vii. 16. 334. mundi crea- seqq. v. 110. sententiae de nm- Nani iv. 32.
tio ib. 311. de mundo , scit se- sica 1. ffl. Napocaulis iv. 7,66.

culo , eius amatoribus , contem- Mtisio iv. 60. Napus iv. 361'.
ptu, percussionibus vi. 128.303. Musmo iv. fo. Narbona iv. 206.
309.; < 3. vii. 2i(S. 275/. mundus, Mustela iv. 61. <\6. mustelac ruta Narcissus iv. 35 1.

annus , ct homo vn. 5-7. fig. 4. armantur , quuiii dimicant cum N.ircissus cpiscopus vn. 93.
iu aeterno consilio semper crat serpcnte iv. 370. Nardus iv. 348.
... ii3. ad instar ccclesiac fa- Mustiones iv. lof. Nares iv. 8. v. 89.
bricatos vii. 29. multis mortuus, Muscum iv. .()-. Namre ec f.tri vn. 428.
,

non sunt vi.35/4.

cui ipsi mortui Mutabile quid sdii cst vi. ii6\ Narses romanus vn. 10;.
mystice homincrn signihcat vu. Mutabiiitas vi. 143. atiimac vi. N.isci , cc enasci v. <\. VII. 433.
16. peecatores aiiquando signi- I4f. Nassa iv. 425;.
ficat vn. 16. vnde crescere vi- Mutitio corpotis vi. 14J. loci con- Nasturtium iv. 368.
detur , inde minuitur vi. 128. tiersis valet vi. 205/. Natalc Domini festum vi. 392.
mundi caput Oricns , vltima Muii in euangelio v. 137. Natalis toletanus vn. 178.
pars Scptentrio m. 345;. mundo Mutus 111. 481. ct oacctts lacmo- Nachan m. 329.
nihil pulchrius aspicinms iv. nium habens v. 139. Nathanael m. 338.
106. Mumum iii. 107. nnttiiut» dare , Nathinaei m. 341.
Musera drucrsa ad constructionem Ct commodare V. 47. et VII. 431. Natio 111. 399.
tabernaculi v. 400. muncra Myccnae ciuitas iv. 203. Natiuitatis Christi , et nostrae dis-
quac dantur iuiicibus vi. 348. Mygale vn. 4,13. tinctio v. 82.
'jide munus . Mygdonia Bichynia appcllata iv. Natrix iv. 68.
Municiyales , et mnnicipes 111. 432. 15-2. Natura m. 44 •• 444- ' v • natu- -

v. 48. Mvoparo iv. 418. ra bona damnatur proptcr vo-

Municipium iv. 110. Mvricae iv. 338. luntatem malam VI. 132. natura
Munifex 111. 482. Myrmicites iv. 282. omnis aut commutabilis , auc
Mumficu) 111. 3 82. Myrmidones 111. 409. immutabiiis vi. 1 32. laudis ami-
le vide monile . Myrobalanum tii. 187. iv. 362. ca vi. 310. suificit, vbi adhuc
Munia munium iv. 210. vn. 428.
, Myrrha iv. 343. troglodytica ib. liber affectus est vi. 243. na-
Mnnimentum iv. iji. 344- turae anctoritas 111. 115/. natu-
Munitiones iv. ij 1. Myrrhitcs gcmma iv. 26"7- rain bonam , et malani putant
Munitum iv. 231. Myrteus equus iv. 48. myrcci pan- haerecici 132. vi.
Munium, muhia m. 432. 210. ni 111. 278. Naturalis philosophia ,
physica v.
Munr.oz. Ioseph 1. 294. Mvrtilus iv. 126". 109.
Munus : de muneribus 111. 283. vi. Myrtoum mare iv. 126". Naturales filii in- 44'-
347. munus , ct don-.tm ;. 23. Myrtus iv. 338. muiicrum ncccssi- Natus ni. 441. natus , et gnntus
47. vn. 428. vide munera . tatibus apta ib. vii. 419-
Muracna , e: muraenula iv. 82. Mystcria pcr ieiunium reuelantur Nauaiia iv. 189.
473- vi.z<<. occulta lcjis vi. 299. Nauclerus iv. 4:4.
Murcs siue , lactrti iv. 19. Mysterium 111. 286. Nauicularius iv. 442.
Murex , murices iv. 84. 25/0. Nauis , de nauibus , nauiuni par-
Muria iv. 496. N tes , ornamcnta , naues acena-
Munnuratio vn. 25/9. riac , trabariae , litorariac , car-
Mturhina iv. 17 <. Naaman syrus v. 132. pasiae , rostratae ctc. iv. 414.
Mtirus iv. 2 1 1. et -uallum v. 7 <. Nabaioth m. 400. seqq.
Mus ; id est.stercus iv.310. tcrra Nabathaea iv. 14^. Nauita, et nauta iv. 415-. v. <\.
iv. 492. murcs , nms araneus Nabo v. 45/6. Nauta , ct gubernator v. 36. cau-
 . . .

ET VERBORVM.
»ij cygnus bonum signum it. 458. Noemi m. 322.
90. Nequid nimis vi. if7. Noetiani 111. 376".
Naxos insula 177- iv. Nereides m. 393. Noio per vniun /. nollc per duo 11.

Nazaraeus , de nazaraeis 111. ;f:. Nero impecatoc m. 237.V11. 88. m. 4 f.

486. Nazaraetis , siue N.iic- Nerua imp. 11. 237. vn. 90. Nomen 111. 13. nomen , yraeno-
raeus Christus ib. 504 Neruus : nerui 111. 213. iv. 14. men agnomen , et cognomen v.
,

Nazaraeis iubetur, vt omne quod , Sescire , et ignorare vn. 429. ne- fo. nomen , et numen ib. fr.
inebriare potest , non bibant scirc intecdum conuenit vi. 191. nomina auctorum quos Isido- ,

v.437. nescire minor poena cst , quam rus allc^at 1. 420. ca incerdum
Nazaraei haeretici 111. jfi. ca , quae noueris.non adimplere e margine excidissc arguitur i.
Nazianzenus Grcg. 11. 577. 289. ncscire , ec noluissc sci-
vi. 424. nomina , quae occurrunc
AV vidc nae . re vi. 216. in sacra scriptura 317. seqq. m.
Neapolis iv. 20f. Ncstoriani , Nestorius 111. 1:9. nomina vcstium 447. nomen iv.
Neapolis ciuiras Samaritanorum iv. Ifo. f 32. vn. 101. pecoribus prius inditum quam ,

198. Netum iv. 467. piscibus 7f. nomiua appella-

iv.

Nebridius vn. 177. Neuter , et neutralis m. 48 f. v. ciua , ec coruni species in. 13.
N^bula iv. 11 6. nebula cibus vn. n- ad aliquid aliqualicer se hahen-
41 5. nebulae ima pecu»t , tjuum Neutralia verba nr. 20. tia m. if.hcbraica curaliter,

serenitas cst : stimma, quum nu- Ncx masculorum v. 26"o. nescis ge- acque alicer incerprccancur m.
bilum iv. ii6\ ncra III. 217. 317. fixa , et mobilia iv. 44.
Secessitas , et necessitudo v. ro. Nicacnum concilium III. 238. 264. media m. 14. coca gracca nr.
necessitaribus corporis quo pa- vn. 97. .14. coca latina m. 14. notha
cto subueniendum vn. ijp.seqq. Nicolai dactyli iv. 326% iii. 14. secundum nacuram im-
neccssitas peccandi vi. 221. Nicolaicae m. 3f2. fxx. posica iii. 49. propria m. i^.
Necromantia , et nccromantii m. Nicolaus primus pontifex num Nominatiuus m. 16.
pscudo-Isidori collectioncm ap- Nominatiuus pro ablaciuo vn.
-V. nias , et Zorobabel v. 177. proba".crit 11. 192. 102.
lus, prof.inus, et nefarius m. >.'au$ diaconus m. 35-2. Nomisma iv. 288. 299.
4 Sf. v. f 4 . Nicomachus arithmeticam dispo- Nonae 111. 226.
Nefntus vide nefmd.is .
suic iii. 1 <•) Nonius Mafcellus 11. idj. 584.
Nefasti dics v. 55. vn. 4. Nicoinedia iv. 201. Nonicus Gerundensis n. 6*04.
Nefrendcs iv. f 17. Nicopolis iv. lof. Noo vrbs iv. 201.
Negare ct abn.-gare v. f o.
, Siger 111. 486. Noricus ager iv. if6*.
Negatio m. of. Nigro cc mi;ro v. f 1
,
Norma iv. 441. Norma viuendi c-
Ncjli-ens 111. 486. Nihil, et nihili m. 48^. v. fo. ditur vii. 341.
Ncgociacio negotium iv. 589.
, Nilus iv. 149. vn. f7- Nosocomium iv. 219.
Ncmbrot Nemrot , 111.5 '?• iv - l
9i- ita fcniina iv. 470. Notte , ct scire v. fjf
v. 1 ;o. iof vu. 60. .
'US iv. iif. 470. , et imber Notae Tiionis jif. notae msr. 11.
Nemo , ct ntilltis 111. 40 f. v. f o. VII. 427. inccrti auctoris 1. 4 r:. notac
vu. 4i(5. Ninus primus bell.i iiuulit IV. 371. aJ conspectiim editionis Isido-
Nemrot vidt Nembrot .
VII. 70. rianae a Zacc.iria vulgatura 1.
v. 8.
INemus iv. 312. et stltia Nistts , ct nixut vn. 431}. 340. notae iuridicae , ct mui-
Ncomenia m. 177. Nitria iv. f 1 5. cae quae in nonnullis mss. Isi-
,

Neophytus m. 54?. Nitrmn iv. 249. dori ceperiuntuc n. 226. 1^3.

Nepa m. 486. Nix iv. 1 1 f . vii. 48. nix quomodo de notis sententiarum uilgari- ,

Ncpcta iv. jfi 1. tiat iv. 1 12. nix homines incrc- bus , miiicaribus , iuridicis ,

Nephtitis m. 177. dnli suiu vii. 49. gitorum , ec litcralibus ni. 33.
Ncphtalim iu. 517. v. 114. 160. Nixtis , et nisus vji. 436. scqq. 41.
Nepos m. 486. nepos vtriusque Nobilis iii. 48 f. v. f 1. et gentro- Notatio m. 49.
sexus cst m. 441. sut vii. 417. Nothus 111. 44:.
'.».'ro luxuria 111. 486. Nocte , et rsectu vu. 427. Notio m. 1. 1 1

Nepotiantu Sueuottim dux vn. Noctua iv. •'<. Notus tt rut-.ti

, v. f 1. notns , id
118. Nodus 418. noJum in scitpo
III. est , peritus vi. f t :
Neptis m. 441. ciuaerere iv. 364. Notus ventui iv. mS. vn. fo.
Neptunus 111. 3 82. iv. 1
1
;. Noc , ct eius bcncdictione» m. Nouaculi iv. (,'.
x
I.im
NequaqMMM
111.

11 1.
4 Sf.
48 f
:

\:
14.
66.
318. v. 119. 1 ^9. 191.
Noaatjani haeretlci
'

,
iv.

Notutunus
1 ;t<.

Neyuicjuam > et nc.y.iaauam yii. Noia .. 1 1 .imcch v, 28 f. 111. jff.fjo.

 . . . . .

INDEX RERVM
Nouatus haeresim condidit m. mus aereus a Saturno inucntus qtiatuor , quinque , et sex iv.

158. vii. iv. 2 8 6. 307.

9 f.
Noucm in. 1 20. Uumjuid fecil et feci v. 3 1. Oboth v. 4?4.
Noucmber m. t'-6. Nunc vide num . Obryzum aurum iv. 286.
Nouenarius numerus v. 233. rjf. Hitnciare , renunciare , denunciare Obscenus m. 487.
Nouissimus m. 440. nouissimus et annunciare v. 5-.vn.43 3. Obprobrare , et exprobrare vn.432.
Christus ill. 303. Nuncius , et nuncium m. 48 f. Obscure natus m. 476.
Nouum testamentum 111. 240. Nuncupare nuiicupatio m. 201. , Obscurum conferendo clarescit ri.
Nouttm , et recens v. 6 1. Nundiiue vn. 9. 299.
Nox , noctis panes 111. ui, seq. ttunquid vide numquid. Obsequi , ct famitlari r. 31.

175. vii. f. seq. 42. vide supra Nuptae 111.473. IV'- iij-vii, 47. Obsequium crga alios vu. 344.
mcte limcn non tangebant m. 45- j Obseruantia , et obseruatio v. f 2.

Hoxa,et ntxia vn. 436. Nuptiae vn. 333. et virginitas vi. Obseruatio signorum superstitiosa
Nubcntes vi. 4ff. 446. pcccatum non sunt vi. 447. iii. 166. obseruationes in prae-

Sttbere , enubere , ct denubere vii. secundae vi. 47 1. nuptiarum ri- fationem 5tymologiartini 1.427.
*?6. tus ant ;
quus 111. 204. obseruationes Bailertniorum 11.
Nubendi mos III. 4f 2. Nutrire , et nutricare vn. 43 1. 160. obseruationes biblicae ib.
Nubcs nubiuni cfki.tiis
, iv. 1 1 1. tfutrttor m. 4S)'. 347. vide obseruimtia .
seqq. vii. 47. nubes deserti v. Nux 332.
iv. Obsidianus lapis iv. 2 8f.
571- siq. Nux longa , amygdala iv. 332. Obsidius lapis iv. 2f7.
Nubila prius, deinde ignes iv. 1 14. Nyccajcs 11:. 3 59. Obsitns iit. 487.
qui hant m. 45" 2. Nycralmus III. 180. Obstinatio sttilti admoniti vi. 3 ty.
Uubilis 111. 48 f. Nyciicorax IV. gf. Obstringiiiare 43 111. 7-

Ntualcs iv. 326. Nymj ha : nymphae 111. 393. 472. Obstriugilli iv. 481.
Nucicla iv. 331. nympha ct lympha v. 4f , Obter ,ere vi. 300.
Nuclei iv. 331. Nysa ciuitas iv. 194. Obtestor , testcr , et contestor v. 71.
Nudus , et uudatus III. 418. V. Nysus mons m. 383. Obttnoit , contingit, euenit , et ac-
50. Nyssa Parnasi iugum iv. 186. ciiiit v. if.
Sitgas 111. 486. Obticescere , et conticescere VII.

Kugigemlus III. 486. 440.

NuUus vide Hetfifl . Obtrectator III. 487.
W'» , et »;<»c v. f x. Obaitdiens 111.486. Obtumus iii. 487.
Nu.iia 111. 190. vii. 79. Obdurati peccatores vn. 271. Obturatum, et clatisum vn. 436.
iJumen vide nomen . Obduratio contra misericordiam Occasio , et opportitmtas v. f 2.

Numcrarii m. 431. dicit vii. 217. Occatio iv. 3 10.

Numcrianus Imperator vn. 96. Obcdicntia vn. 2^7. z6f. Occidens 111. 149.iv. 107.

Numcrus : mysteria numcrorum 1. Obclisci iv. 397. Occidentis gentes verba dentibus
f 1 7-seqq.liber de numeris Isido- Obclus iii. 3 3 .supcrne adpunctus ib. frangttnt m. 398.
ri ib. editur v. 220. alius impcr- Obest , ct ojficit v. f 2. Occidit , et occidit v. f 3

fectus liber de numeris fortasse Obesus , et crassus v. 1 6. Occipitium iv. f.

Isidori editur vn.3 97.»»mfr»j , Obitus S.Isidori , atictore Rcdem- Occulere 111. 2 17. v. 3.

et multitudo v. 48. numcri in sa- pto , cdittir 1. 27. Oceanus , cius ctirsus , diucrsa no-
cris litcris ib. 246. numerus Obuirgare , corrigere , et castigare minaiv. 124. vi. 602.vn.ff.
qtiid sid ; quid praestcnt nume- v. If. Ochozias 111. 236. 324.
ri ; diuisiones numerorum 111. Oblaqucare 321. vitcs iv. Ochra iv. 43 8.

119. seqq. f 10. seqq. numeri Obiatio iii. 283. oblationum qua- Ochtts Hutiius iv. ifo.
geomctriac ib. 131. ^44. nume- tuor genera v. 410. oblatio pro Ocreae iv. 48 1.

ris rausiciib. 142. numcri vigcsi- sacerdotis delicto v. 424, Octauianus Imperat. m. 237. f 11.
roi sectindi laus rv. 30^. Oblectator 111. 487. indecoras adulationes rcpressit
Numerorum iiber sacrae scripturae Oblitus , et oblitus v. 5-
3 111. 422.
242. v. 432. quid contineat
iii. Obliuio vi. 147. Octo in.120. genera poenarum m.
195.496.
v. ObJiuistens Deus 111. 298. 212.
NumiJac 111. 417. Obloqui , ailoqni , et eloqtii v.4. October mcnsis m. 226.
Numidictim marmor iv. 262. Obnixtts adnixus et subnixus m.
, , Octonarius numertis v. 232. 23f.
Numisma 324. vi. 487. v. 4. Octiltis Dei nomen III. 298. de
Nurr.itor iv. 204. Obnoxius iii. 487. octiiis iv. 6. seq. v. 88. vi. foo.
Nummi iv. 288. argentei primum Obnubcrc m. 4f3. oculorum concupisccntia vn.
Roniac cudtmtur vn. 8j. num- Obolus iv. 298.obo'i duo tres , , 2f4.ocuH arborum iv. 323^110
in fa-
 , " . . , . .

E T V E R B O R V M .
177
in facle quid sigiuficent>i. 3*2. Oieastcr : eius laeryma iv, 370. Opalus iv. tyjr.
•
prima telalibidinis vi. foo.ocu- Olera vide olus . Opera et opus r. f 3.
,

Jorum huuinav. 4S1. sensus ce- Oleoselinon iv. 369. Operari bonum cantum in hac
teris praecellit vi. 146. oenlism Olet , cc rcdolet v. f 2. Vita Hcet vi. ;y.
pro oculo iii. 1 1 j . coriuis ocu- Oleum iv. 341. ;<jc>. in sacriricio Operaria iv. 124.
Jos primum pccic in cadauerc iv. v. 410. oleum , cc oliueta VII. Operarius : de operariis iv. 224.
96. 430.olcum, ec candelabrum iux- v. 141.
0-"uius Dei nomen m. 29S. cete- ta arcam testamenti v. 396. o- Operatio, ct opus v. f:. operatio
ra non videcv. 164.
videt , se leum hispanum iv. 341. oleum oratione fulcienda vi. 2S4.
dcxter scandaii/ans vi.302. non et ignis superiora appetunt vi. Operire , adaperire , ec inoperire
potesc alta conspicere ,
qucm 130. oleuin in sacrificium ofler- vii. 436-.
puiuis claudit vi. 240. tur v. 410. in vasis non habe- Opha/. iv. 245.
Ocymum iv. 36S. re vi. 247. Ophicae in. 35-5.
Ode iii. 29. Olficere pro scire III. 478. Ophices uiarmor iv. 200.
Odibilis III. 4S6. Olfactoriola 474. iv. Ophni 111. 323.
Odiosus , ec exosus T. 24. odiosus Olisatrum iv. 368. Opifex iii. 487.
sum iii. 470. Oliua , oliua volemis , crustumia Opilio iii. 4S7.
Oditim : de eo VI. 316. vn. II I. 340. seq- vide olea
etc. iv. Opinacio III. 99.
2f 4. Olla iv. 502. olla , et vlla v. 7f. Opinari , ec putare vn. 439
Odo : eius versus 11. 252. •ollae aegyptiae v. 439. Opis iii. 387. 47S.
Odoilamites pastor 337. v. Ologitis ciuitas vn. 128. Opisphora 424. iv.

Odor , dc odoribus 111. 187. Olographum iih 200. Opitulari 4S4. iv.

Odorabilis , odoratus , odorifer , et Olor iv. 90. Opitim iv. 4T4.

odorits v. fj. Oloserica vestis iv. 4fo. Opobaisamum ec bnlsamum , v. : :

O.lor.itus , scusus IV. 4. v. 95". OIus : de olcribus iv. 365". scqq. Opozema iv. 496.
Odouacnis ostrogothorum rex vn. Olympias , olympiadcs III. 230. Oppidum iv. 209. oppidorum ori-
1 20. 236. vii. 1 2. 78. go iv. 19«;. 209. oppidum , vrbs ,
Oea ciuicas iv. 164. Olympicum ccrtamen vn. 12. ec ciuitas v. 73.
Oeconomi ccclesiae 11. < Xf, y6S. Olympus arianus vn. 102. Opportttnit.is vide occ.isio
vi. 5-60. Olympus mons iv. 160. iSf. vn. Opposica , et corum ^encra 111.

Oenomaus iv. 16. 1 41-. 1 \6.

Ocnomelum iv. 493. Olyssipo vrbs iv. 207. vu. 1 j t5. Opprcssorcs pauperum reprchen-
Ocnophorus iv. foo. Omentum iv. 21. duntur vi. 3^0.
Ocstrus iv. iof. Orr.r.e , etomnes , et totum v. f 2. Opprobria quomoda fcrenda vi.
Oira , ofclla iv. 488. euncti v. cx aqua 16. omnia 250.
Oiiiuii IV. 488. creantur iv. 1 1 r ex atomis ori- . Ops iv. 141.
im iv. 488. ri philosophi putaucrunt iv. Optare m. 41.5.
rre , ec infcrrc. v. f 3. 107. omnia sub caclo proptcc Optioncs milites vocabanrur iii>

:toria 111. 2S3. vi. 379. homincm iacta vi. 141. omnia 4 :tf.

ere , ct i/ifirere 4. <i. vidc subiiciuntur nobis , si nos Dco Optimus iii. 461.
obest . subiicimur vi. 134. Opto , volo , ct ciqiio v. 73.
Officium : officia ecclesiastica 1. Omnimorbia iv. 3<;S. Opulcntia !• .

272. m. 279. vi. r^j.officii Oninipotens Deus 111. 49?. Opus : opcr.i opus ct Gdcs : , v.
romani , seu gallicani Omnipotentia diuina 111. 6. io>5. vidc opera ct operatii ,

iu Hispania 11. 124. r^S. < ii- Omoiisius III. 302. scx dierum opcribus v. ~-(

t_ii r;orh;>.i codiccs descriptiit. Omri 111. 325-. pera no ; n. opera vni-
127. officium tertiae , scxtac Onagei IV. 47. onagcr contcmnit
ct nonac Vi. 386". de offieiorum ciuitatem m. raiccuutur 1. 400
oritunc vi. 363. seqq. officium Ona.i tilius IuJac v. 3 5 r. |">!.il.i Isidori 1. 30:.
pastotalc qui refugiunt idonci vi. Oneratus cc «uustus , v. 37. numeris nondum .

317. On iv. 37. [m lori 1. ri7. opus I :

de
Og rcx Basan ,et in cum belliun c> 1 >ci italus iv. 94. vii. 4 1
;. \i tu iv 1

v. 4ff- Onomatopoeia 111. 6\ mcnti qui I sit 1

O^ysvns iv. i7f. , et lionos v. 37. tiones , 1 . opei uro I

Ola iv. 1 1. doii fragmenci diuecsis titulis

Oldas 111. 331. ct vn. 79. On -.: IV. 2t$8. n- '
lorl dubi.i .

Olca iv. 340. cliuctnnt , ct oliua " , ct uprieus v. 81 opaca IV. supposita 11. 10. »7. 14.0*4
v. n- v "- 430. 189. 84 . optu de canone roi
Tm. vn- d d
 . , .

INDEX RERVM
baminis Isidoro recentius n. 44. et haeretici vi. 2S5;. de oratio- Orion 111. i<Si. rn. 40.
opcra Isidori ex aliis fere cx- ne , et eius efiectibus , et quo- Ornamenta m. 4.6$. iv. 39(5. ca-
ccrpta ; indc quaedam secum modo lacienda sit vi. 279. pitis feminarum describuntui:
-antia 1. 27Z. seq. 2S2. 286. orationcs Missae vi. iv. 470.

Opera varia dc epactis , cyclis etc. 379- Orontes fluuius iv. 135.
11. 3 26. ; ,-6. ; -6. opera qi > Orationale gothicum veronensc Orosius 1. 484. 11. 267. seq. 361.
dam contra iudaeos 11. 186. o- describitur 11. 139. vii. 181.
pcra grammaticorum 11.
pltira Orator 11. 486. de oratoris nomi- Orphanus iv. 27.
1*9. opera ncn vulgo nota indi- ne , et partibus rhetoricae m. Orphcus vii. 74. Orpheus a Mer-
cantur 11. 138. opcra diuersa 77. cratcr , ct legatus vn. 429. curio lyram accepit m. 140.
11. 250. 278. scq. 286. 512. Oratorium iv. 220. Orthodoxus m. 34«/. 486.
321. O bi , orphani iv. 2<S. Orthogonium figura m. 5-45.
Opus , non consilium mutari apud OrbicuJus iv. 14:. Onhographia 11. 271. dc ea 111.
Deum vi. 116. opus , ct fidcs Orbis 111. 4:9. iv. 76. 142. :i<<. 42. orthographia Isidori , or-
\. io<5. opus suimi vnusquisque diuiMu iv. 142. 2 39.<iuarta pars thographia secunda n. 69. 71.
pcobet vi. 232. iv. 16S. 320. editur iii. 503.
Opusculuni J e septem gradibus 11.
i Orbita iv. 244. Ortus , et bcrtus v. 5-3. liber de
73. 407. opuscula spirituaJia 11. Orbus , et caccus m. 4S7. v. 5/3. ortu , et obitu Patrum ib. if2.
ifi. opuscula varia 11. 249. vide orbi . ortus detcrioris parcntis par-
30 . puscjiltim dc p( - Orca tv. yoi. tem sumit 111. 441.
ctione et de ecclesia 11. 67.
, Orchades insulae iv. 171. oliuae Ortvgia insula Dclos iv. 17 f.
de caclo 11. 376. de ecclesia ; ib.
430. Ortygometra iv. 100.
dc variisvitae monasticae gene- Orclusrra iv. 404. Os iv. 9. v. 89. os Dei iii. 302.
ribus , ct de percipienda sacra Orch>s iv. ?<-<5. os boui trituranti non alligan-
eucliaristia 1. f 7 S opu?cula plu- Orcibeta iv. ;<52. duni v. 463. os , ct hos v. 37.
ra opuscula \a-
Isidori 1. 36C Orcus iii. 383. os diaboli vi. 274.
ria 11. 100. 244. 511. 322. de iim , hordeum galaticum , di- Osanna m. 282. f 19. vi. 381.
generibus opusculorum 111. 2 5 ; stichum.trimcstrc, cantherinum Oscedo iii. 182.
Ora , et hom v. 37. orae vcstium hexaticum iv. 313. Osccn oscines iv. 102.
,

468.
iv. Ordiri iv. 46S. Oscilla iv. 12. f ij.
Oracula iv. 220. ct delutra v. Ordo cpiscoporum , saccrdotimi ,
Osculum , et jsax v. 1 5;

;2. et leuitanim 11. j6i. m. 340. Osce, Oscas m. 245:. 329. v. 133.
Orantcs cum Dco loquimur vi. v. 47 S. ordo in ministeriis , et 7 2. 207. vii. 379.
1

33-- officiis ecclcsiae 11. ff:. vnus Osia 111. j 19.

Orare , et exor.it e V. r:. orare ordo orandi praescribinu Osianna tvi<afe osanna .
cordc , et voce vi. 287. orare , jT2. ordo ecclesiac romanae ib. Osiiis iv. 309.
et precoti vn. 420. quomodo 2 f 3. ordo opcrum Isidori ib. Osius , et cius apologia 1. 299.
imus orarc vi. 280. 281. 439. de ordinc crcaturarum li- vii. 142. 146.
mclius est orarc , quain legere ber editur vi. 5/82. ordines in Ossidius Geta m. 70.
\i. 238. iudicio quatuor vi. 186. Ospes , ospitalis vide hospes etc.
Orariis duobus nec cpiscopo qui- Ordo damnationis in futuro sup- Osor iii. 487.
dem vti licet 11. T98. orarium, plicio vi. 188. Ossa iv. if.
et annulus ib. ygi. Orc bene loqui vi. 230. Ossae ca!ceamen:um
, iv. 482.
Oratio in grammatica , cius par- Oreadcs nymphae m. 393. Ossifragus iv. 99.
tcs iii. 13. 81. de oratione , Orcb petra v. 436. Ostentum , ct portentum \v. J9. os-
scu pre^.e 111. 289. vi. 1 73. 279. Orestes iv. 15-7. tenta iv. 31. ostentum , prodi-
370. 499. oratio dominica 11. Organum 137.
111. gium , et monstrum vn. 439.
S<7- r88. oratio synodalis Or^iae m. 284. Ostia vrbs iv. 204.
11. 82. oratio pro corrcptione Orcns Christus dlcitur 111. 302. Ostia iv. 190.
' .. editur vn. jf8.
11. i<5. o- Oriens 147. 149. iv. 107.
111. Ostiarii 111. 339. 344. vi. 454.
ratfo contra insidias diaboli 11. Orientis gentes in gutture verba Ostium , ianua , aditus , ct hostia
i3. cditur vii. ;73- orationcs collidunt 111. 307. v. 41. J3. iv. 226. ostium
<5.

S. isijiriapud Aleuinum 11. 1. Oritjanum iv. 360. Chiistus 111. 304.

jeqq. speumen
orationum ib. Origcnes m. 238. 25-9. vn. 94. Ostracites iv. 25-7. scq. 282.
»41. orationes sanctorum gra- 1 So. Ostracus iv. 230. 433.
tiam ostcndunt vn. 3 2<5. Origcniani m. 3f<5. Ostrca iv. 84.
Oratio cu.n ieiunio, ct clccmosyna Oiigo : Originum , siue Etymolo- Ostrum iv. 465:. ct austrHm v.

iii. i$p. vi, 2;;. oratio iudaei, giamm inscriptio 1. 407. 9-

 ET VERBORVM. 1T*
Otho imp. Othones m. fi^. seq. Pallas gigas 111. ^gj. iv. 394. 460. Paphos ciuitas iv.
20 j.
Othoniel iu. 23^. vn. 73- Pallene insula m. 339. Papiliones iv. 104. 232.
Otium vi. foo. spirituale vi. 290. Pallium , pallia iv. 4ff. virorum Papillae iv. 13. papxiUe , et vbera
otium vitanduni vi. 499. Eeminarum 4^9. pallium ar-
ib. v. 48. 00.
Oua struthio non fouec iv. 91. vi- chiepiscopis mitti solitum an , Papius consul 111. toct.
de ouum . etiam Isidoro 1. if 1. seq. Papula iii. 182.
Oudini consilia I. 504. Palma iv. 326. v. 491. palma ma- Papyrus iv. 364. papyrus bibnla
Oueci liber 1. 394. nus iv. 12. v. 90. Palmarum dies III. 2f6.
Ouis iv. 30. oues Iacob iv. 49. iii. 277. vi. 394. palma aurea Par numcrus v. 220.
ouis Christus 111. 304. pro asi- iv. i7+.p*lm* , eipalmns vn. Parabola 111. iff.
primogenito iussa ofterri vi.
ni 436. palmae septuaginta in de- Parabolae Salomonis 11 1. 24;.
113. ouium primogenita non serto
v. 374. 432. Paraclesis m.
3f. et 307.
tondenda v. 462. Palmerius 11. 340. Paraclecus Christus m. 303. Spi-
Ouum , ouorum vis , et genera iv. Palnies iv. 317. tus sanctus ib. ct 307.
101. scq. oaa Castori , et Pollu- Palmula iv. 420. Paradiastole m. 93.
ci dicata iv. 396. Palmus iv. 240. vide pulm» . Paradigma m. 64.
Oxea iii. 171. Palomarius II. 89. Paradisus iv. 143. v. dof. eius
Oxi iv. 38)-. Palpebrac iv. 7. v. 89. conditio v. 269. paradisus cae-
Oxybaphun iv. 302. Paludamentuni iv. 4f7. li vi. ^03. paradisus duplex
crr-
Oxymeli iv. 404. Palumbes iv. o^. renus, ec caelestis v. S4*
Oza f6i. v. Palus , paludcs iv. 238. vide pali . Paradoxon m. 96.
Ozias m. 236. 3:4.'.. 132. Pampha^i 111. 41 S. Para;o.;e m. ff.
Pamphilns nurtyr 111. if2. Para ;raphus m. 34.
;

Paniphilia iv. 1 f 4. Paralipomena m. 242. v. ipg,

Pampilona ciuitas capta
vn. 118. scq.
Pachynus iv. 183. Tampineus et pampinosus v. fS.
, Paralysis m. 17S.
Pactolus fluuius iv. 137. 1^4. Panipinus iv. 468. Paralyticus v. 138.
Pactuin III. 203. Pan deus pastorum iii. 138. 390.
, Paranympha m. 4?:.
Padus iv. 138. Panacc iv. 35-5. Parapsis iv. 49S.
Pacantis lapis iv. 160. Panchrus iv. 274. Parare iv. 418.
Paedagogns m. 488. Pandura 111. 138. Parasanga iv. 242.
Paederos iv. 271. Paner;yricuiii m. 2f4. Parasccne vi. 396.
Paedor 111. 479. Panicium iv. 313. Parastatae iv. 421.
Paenula iv. 4f 8. Panihcium iv. 313. Parathesis m. 98.
Pacon medicus iv. 3f6\ paeoncs Panis gencra plura iv. 4S6. panis
, Parcae tres 111. 392.
pcdes iii: ^03. nostcr quotidianus vi. 384. pa- Pardus iv. f2.
Paconia hcrba iv. 3f6\ nis azymus vi. f70. v. 483.« Parcancus Iasonis nepos iv. 178.
ni 111. 374. seq. paganus , ec panis 2f2. panis
desiderii vi. Parcnccs m. 439. cc vi. 50S.
haereticus vi. 1 f 8. Christus ni. 304. panem quo- Parcnchesis m. 62.
Paginae m. 261. modo contincntes cdiint vi.2f f. Parct , ct app.trct v. 6. vn. .;;9>
P.tjo , pepigi iii. 203. pancs alienigenae non oftcre- Parias scrpens iv. 6$.
IIS iv. 79. bantur in sacfilicio v. 427. Paricida vidc parricid.t .

P.l ;us IV. 210. Panitae m. 394. Paries iv. 22S. parictcs crustati rr.
Pala fif.palac ib.iv. io\ P.mnonia iv. 1 f 6. 43 f. pariecura (abricae rv. :

Palaemon grammaticus v. 68. Paonucia vestis iv. 4fi. instrumcnta iv. 441.
Palacstina iv. 147. Panormiuon noincn corruptum , 1. Parietinae iv. 228.
Palaestini m. 402. 2V2. Pariter impar numenu iti. rn,
Palacstra iv. 394. Panotii iv. 33. paritcr par numerus U.
Palearia iv. 43. Panthcon Romae n. af o. Parium inarmor n. :
.

, cc cor.tm V. 1 4. VII. 247. Panthcr iv. fi. pantherae matrii Parma rv. ;S7.
Palatium iv. 2 1 7. vtcrum lancinant it. Pll .usus iv. 1 f 9. 1

1 lllll IV. I o. Pantinus , annotator Isidori t. 269. Paro nauis iv. 417.
I IV. - 1 ). Panuliae panulae
, , vej pau Paro m'i.i 1 .

P . iv. 238. ct 514. 46S. Paromeon ui.

Pali , lustcs iv. f 1 2. Papates iv. 464. inomasla 111.
urtu iv.3f8. Papauer iv. 314. ipanisus iv. ifo.
Pall.i iv. 460. 1
II iv. 340.
nteum oppkhun iv. 2 1
7. ines ui. 403. , >8.
DddJ 2
 . . ,

fSo INDEX RERVM

Parotides m. 7$ 1 •
f . seq. vide patres . bus omnia factus vi. 354. Tf.
Parracida m. 49 u Paterfarnilias proferens de thesau- motheo praecipit cum omni im-
Parrhesia 111. 96. ro sub noua , et vetera v. 1 49. perio doccre vi. 324. vinum
T.irricida , et paricida III. 491. v. qui operarios ad vineam con- modictun prodcsse dicit 111.

f 9. parricidarurn suppliciuin 111. ducit v. 141. pater monasterii ,83.

117- vi. 441. et f6o. Paulus samosatcnus m. ^29. vn.
Parricidium 111. 210. et homici- Patcra iv. 499. 9f diaconus ii. 236. 26f.
.

dixtm ni. 491. Patcrniani m. 3 f 9. Pauo iv. 88. ?7.vide paui

Parsimonia contra ventris inglu- Patcrnitas m. 444. Pauor iv. 2;o. 4;;. timer , formi.
uiem vn. 2 18. Taternus , et patrins v. f8. vn. do , et metus v. 28. et vn.
Tartem , et partim v. 60. 430. 429.
Partes iv. 575-. orationis 111. ij. Pati 380. ct experiri vn. 439.
iv. Pauper : de oppressoribus paupe-
rhetorica-.' 111. 76. 81. psti pracdicamentum m. 104. rmu vi. ;fo. pauper superbus
Partheriii populi iv. iof. pati mala vi. i6f. 167. vi. ;ff.pauperes grauius lace-
Purthenope iv. 20f. Patibulum m. 217. rantur a prauis iudicibus , quatn
Parthi iii. 404. Tatiens m. 487. a cruentissimis hostibus vi. 34f.
Parthia iv. 144. Patientia vi. fo4- vn. tn. 263. Tauperies , paupertas , et egestas
Participialia nomina 111. if. 341. patientia , et tolerantia v. v. 2f. f7. paupertatis votiuo
Participium 11 1. 13. et 11. f4- vn. 216.
Tarti.i vide partem . Patina iv. 498. Pausia oliua iv. 340.
T.irf.irire , ct ^eiJerjii v. 36. Patratio 111. 439. Pax iv. 37;. sectanda vi. fo6. vu.
Tartus, ct farcttts v. 32. parcuuni iin- Patres ccclesiae singillatim errare 341. pax , et discordia ib. 403.
munditia in lege v. 416. potuerunt : alii ex aliis illustran- pax , foedns , ct osculnm v. 32.
Pamuli maledicti v. f4f paruuli , ,
tur 1. 297. patres vetercs 11. fi-
etsi non habcnt peccatum in- , 306". patrcs scnatores conscripti Paxillus egredientis ad requisita
est tamen illis originalitcr v. 111. 4;o. v.47f.
84. Patria iv. 169. Pcccans peccator , 111. 491. pecca-
Pascha 111. 271. seq. 276. v. 370. Patriac nomina iir. if. tor , impins , et immundus v.
410. vn. ;;6. paschae annun- Patriarchae m. 32^. 340. 39. f^. de pcccante saepms vi.
ciatio antc hpiphaniam intcr c- Patrimonium grande vi. ;ff. re- f 44. de peccanttum diuersitate
piscopos exquircbatur 11. JJ4> tentum ct crogatum vi. j f tf.
, ib.61 1. peccator est omnis homo
de dic sancto paschae vi. 398. Patritiani 111. 5 y 7. vii. 327. pcccarc ad mortem
Paschalis cyclus m. 167. Patritii 111. 424. pertinet vi. 212. non peccare
Paschasinus vn. ijz. Tatrius \ ide paternus . amorc Dei , et timore supplicii
Pasiphae iv. 32. Patronymica nomina III. if. vi. 220. peecandi necessitas vi.
Passcrcs iv. toi. Patronus m. 488. quid quo patro- 221. pcccans omnis superbus
Tassio , ct propassio v. f f no agatur iv. 4,06. VI. 241. pcccator duplicem fle-
Passio Chrisci tres habet rationes Patruelcs fratrcs ,
patruus , patrui ttim habere debet vi. 209. non
vi. 396. pater, frater etc. 111. 44f.seqq. debet mtirmurare in flagellis Dei
Passioncs acutac m. 171, Patrunus tolctanus vu. 178. VI. 2 6"f. tanto maior , quanto
Pass . III. 10. . Tatulum vide patens . minore excelsior vi. 342. pec-
Passum iv. 494. Tauer.s , et pauidus III. 491. V. catoribus quid vtile est vi. 274.
Passus iv. 240. 70. Peecatum , et iniquitas v. 39. de
Pastinum iv. fif. Paui , pisces iv. 7f. peccato vi. 2if. de peccatis le-
Pastinaca r/. 3 66. Tauidus vide p.i-.tens . uioribus , grauioribus , manite-
Pastor bonus prauus vi. 333. , ct Pauimenta iv. 229.4,33. stis , et occultis ib. 217. s^qq.
pastor Cliristus 111. ;o3.pasto- Pauire 111. 487. 491. iv. 230. de peccato primorum hominum
res boni vi. 334. elati vi. 328. 340. v. 274. peccatorum conlessio ,
Pastorcs porcorum v. 138. Pauitensis iv. 4fo. et poenitentia vi. 108. recorda-
Patella iv. fo;. Paulatus toletanus vn. 178. tio ib.223. luctus ib.f 02. amor,
Tatem , et patnhim v. f 6. VII. Pauliani haeretici 111. ;f4- consuetudo , necessitas ib. 2 20.
43'- Paulinus Nolanus vii. 148. alii seq. modi260. remissio vil.
Pater 111.3 1 1.438.^.146. pater ma- Paulini ib. et venia iof. vn. 3 ;f. pec-
vi.
gnus , patris irater m. 446. scq. Paulus apostolus : eius epistolae , catum peecati poena vi. 21?.
pater/ainilias m. 439. v. 140. vita ct martyriuin III. 248.
, tanto maius , quanto maior qui
foo. pater , ct genitor V. 3^. 33f. v. 181. 2if. vn. 88. 38S. peecat vi. 218. vmim altcrius
Pater aetcrnus quomodo genuerit Paultis ad Corinthios loquens a cattsa vi. 2 1 8. non est sine ar-
niiuni , uon est raaniiestura vi. laudibiis inclioac vx. 330 omni- rogantia facca sua proniuuiare
 .. . .

ET VERBORVM. f8i
yi. 519. peecati merito prospe- Peloponnesus it. if8. operari v. 516". ordines duo vi.

ra in aduersa mutantur vi.133. Peloridcs iv. 34. 186.

peccata ante conuersionem vi. Pclorum promontoritirn rv. 8 4 .
1 78 Verfidus 111. 490.

zo:. minora aliquando cfficiunt, .83. Pcrgamena 111. 2^7.

ne maiora perpetrcntur -.1.136. Pelta iv. 387. . Pcrlculo proximus vi. 304. pericu-
quaedam videntur , quae si bo- Pelues lv. foi. iuni maius quanco quisquc in ,

no animo fiant non sunt VI. , Penatcs m. 303. loco est vi. 338.
Supcriori
317. quae incipientibus leuia Pcndent , et pendunt v. 60. Perihermenias 111. 10 5.
sunt , grauia deputan-
periectis Pendere iv. 88. Periodus 111. 90.
tur vi. 217. non possunt dimit- Tene , ct pene v. 61. Peiipatetici iii. 363. fi6.
ti ci , qut non dimittit vi. 3 16. Venes , et apud v. 9. Pcripneumonia m. 171. 177.
manitesta non sunt occulta Peneus rhiuius III. 408. Periphrasis m. 61.
correptione purganda vi. 555". Penetrabile ,
penetrale , etpenetra- Periscelides iv. 474.
peccata aquae abliumc v. v. li.t iv. 1:0. f6. v. Pcrisso.ogia 111. f4. ec 91.
if 1. misericordiae operibus pur- Penicilli , penniculi iv. 86. Peritus , prudens , callidus , ec ft-
gantur vt. 3 j-<5. Penna III.£6l. iv. 88.pennae, pin- cttndus v. f 4.
Pecora vide pccus . nae , ec pennnm v. 60. pennae Pcriurarc vi. 233.
Pecten , peciincs tv. 467. f 13. symbolum III. 261 Periurium 133. vi.
Pectoralii tnnica iv. 448. Pcnnum iv. 444. vidc pennae . Pcrittrus iii. 490.
Peccus iv. 13. v. 8 8. 30. Pcnsum iv.4i?r. Perizoma iv. 448.
Pecuaiius iv. 287. Pentaraecrum 111. 66. Pernicitas III. 4S9.
Pecuiator 490. m. Pentaphyllou iv. 3 f f Perniti ni. 4S9.
Peculatus 111. tti. Pentapolis iv. 148. i6f. Pernix m. 489.
Pcculium 111. 106. iv. 187. Pcntaptota nomina 111. 17. Pcrnox iii. 489.
Pecunia iv. 2S6. pecunia antiqui- Pentasyllabi pedes m. 24. Peroncs iv. 481.
tus appendebatur 111. 467. iv. Pentateuchtun ui. 241. Perpcndiculum iv. 441.
187. aerea prius in vsu fuic , Pentecostc 111.276.V.247. vi. 401. PerpetnitAS , ec semptternitAS Y.61.
post argenrea , deinde aurea iv. Pentorobon iv. 3^6. Peipetuus iii. 483. pcrpecua quae
187. Penus iv. 483. sunt vi. i4f
Tecuniosus m. 48S. IV. 187. et di- Pcpo iv. 368. Pcrsa , persae 40^. persae an- iii.

"es vii. 427. Pcphun iv. 460. Ce Cyrum ignobiks [II. ^of.
Pccus , de pecoribus iv. i$.pecus, Pcra iv. 4f o. gcmmati iv. 4^4. igncm cole-
et homo v. 87.pecora , et pecti- Pcrccllcre iv. 1 20. banc vu. 69. persarum reges
des ib. 38. vu. 417. pecocibus Vcrculsus , et pcrcussus v. f O. Arsacidae ni.42i.regnum quain-
prius , quani piscibus nomcn ia- Vcicunctatio , ec interrogatio v. *6. diu scccic vii. 3z.
ditum iv. 7f. Percussio viigae v. 376. percussio Persccuciones cluiscianorum vn.
Pedcs viJe pedites , et pes . nina Dci vi. 260. 90. ptorum it>. 207.
Pcdicac iii. 21;. Percussus \iicperc1tln4s . Pcrsecutor 111. 4'^t- persecucores
Pedicttli , pcdiculosi iv. 74. Perdix serrae inuentor iv. 444. christianomm vi. 3 f 1.
Pcditcs iv. 401. Perdix iv. 100. Pcrsecutus m. 49 1«
Pedum digici v. 01. TerAucitur , abducitur , Ct deduci- Persepolis vil>s iv. 194.
Peiero 111. 400. ttir v. vn. 4; ;.
6. i»r , exequi , ct preseijui r,
Peior 111. 484. rinus 111. 4? j 489. - if-
Pelagiani 111. 3 fj. Perendie 111. 22:. Pcrscuerans III. 4S9.
Pelagius haeresiarclia vn. 101. Pcrennts lll. 488. Pcrsettcr. 11 :t.i ff, , ct j cttinaci.t V.
Pelagius rex 1. 40. Pcla;'ius oue- Pcrc/. lo. Uapt. annotator Isidori 1. rerseus 166. 111.

tcnsis fabulostu 1. 81.671.673. 270. ii. iS^.cius notae ad Bran- Persictts , et pcrsicum v. 49. peisi-
Pelagiui Toletanus vn. 178. lioncm 1. 10. pra 1: >> col- .1 1 cus s nus IV. 117.
;

Peiagtu iv. 117. lcctioncm concilionim 11. 187. Pcrsis, regio iv. 147. ^cq.
Pclasgi 111.400. scq. Pcrsins poeta 111. if8.
Peliai 111. 40^. Pcrtectio v. 1 1 3.
if x. . et Spiri-
Pclicanui tv. o». Pcrfnctus , et consummattis 111.487. tus lanctl v. 73. 80.
ttttnx 111. 488. 401. peUax , et v. f6. perfecti vi. 2 ; 2. perfectui Penonarum acceptio vi. 347.
f.M.% x vi 1. 437. vi.30^ . D< i n men ui. 198.
Pi!lc\ 111. 401. Dumerui 111. 124. non iccipic i

Pellii iv. 1 4. coraparacionem m.487. p. n

Pellizeril opiniones 1. iS. 691. ctns su.i et leipium abnegct
, vi. r. rtitntx 11 . «8 ).

Pclopouncniis vil» »v. 103. 30;. perfectonua cu iuitituua . 1 [ffij .. v;i. 9:.
 . . , .

fit, INDEX RERVM

Peruasio nr. :rr. obduratio ib. ^66. Phlomos iv. 160. i6p
teruicax in. +S8. Phares 111. 321. Phares , et Zara v. Phocae iv. 7J. 77.
Peruinm inui-.tm
, , anium , et de- 338. Phocas iinper. 111.239. vn. iof.
nium vii. 440. Pharetrae 384.
iv. Phoebus iii. 3S6.
Pes , pedes iv. iS. 140. pedes in Pharisaei 111. 3fo. f2o. Phoenicea vestis iv. 449.
versu iu. i4.pes veli iv. 425. Pharisaeus iactanter orans vi. 2Sj. Phoenices iv. 199. graeces literas
Pessaria m. 1S4. Pharmacia 183. m. inuenerunt m. 4.
PestUentia m. 175. vn. f$.etpe- Pharsalica pugna vn. 100. Phocniceum 437. iv.

ff. pestilentiae tres modi

stis v. Pharus iv. 213. 507. Phoenicia m. 406. iv. 147.
ib.pestilentiam auster gignii. , Phasclus iv. 41 7. Phoenicodes vide Phaenicodes .
aquilo repellit iv. 118. Phasianus iv. 97. Phoenix m. 406. iv. 91.
Pctalurn iv. 447. Phasis iv. 1 5 7. ; >• 1. Phoenix arbor iv. 3 i<5.
Petere , et expetere v. fj. Phasis fiuuius iv. 97. Phoenix Cadmi irater iv. 147.
Petephres sacerdos iv. :oo. Phenenna v. 5- <r 7. Phoroueus primus Graeciae legis-
Petili equi IV. 48. Phengites iv. 2jS. Jator ui. 189. 234. vii. 71.
Peroritum iv. f 1 :. Pherecydes vn. 80. apud graecos Phos 111. 1 38.
Petra iv. i?o. 401. petra deserti primus soluta oratione scripsit Phosphoros iv. 214.
v. 376. petra humilis ib. 411. 111. <5y. Phoriniani , Photinus m.3 J<5.J 3 1.
petra Christus in. 304. ?34..tje- Pheretrum , iereuum iv. 5-09. Phrasism. jj.
tra rocatis iv. 2f f . scandaii iu. Phiahiroth v. 434. Phrenesis m. 171-
304. Phialae iv.499. v. 402. Phrenctici v. 3 o.

Petronius m. 209. Phidi n argiuus iv. 297. vn. 78. Phry.;es m. 403. auguria inucne-
Petroselinoniv. 3 69. Philadelphia iv. 1 96. runt 111. 3 74.
Petrus primus Toletanus vn. 17S. Philadelphus 237. 111. Phrygia iv. 1^3. vestis^f 1.

secundus vii. ib. Ircauicensis vu. Philastrius vn. 140. Phrygiones iv. 45" 1.

163. Philemon vu. 74. Phryj;ius lapis iv 2jj.

Petrus apostolus : eius epistolae Philippus apost. iii. 3315. v. 1S4. Phryxus, et Helles iv. 126. vn.73.
et martyrium 111. 237. 248.334. v.i. ;;;. Philippus imper. pri- Phthisis 111. 171- 17 7-
v. 136. 216. vii. 83. 388. eius mus chris: amts 111.238. vii.94.
;
Phut, phutensis rcgio , phutaei 111.

socrus v. 138. contra Simonem Philippus retrarcha 111. 423. 401. seq.
Magum vn. 89. peccauit infir- Phiiippi atdiailac iv. 197. Thylacteria 11. 282. iv. 349.
mirate vi. 216. personam eccle- Philistaei 111. 40S. philistaei ca- Physica v. 109. seq.
siae gestat v. 1 3 6. Princeps Apo- piun r
arcam v. jio. Physici III. 361.
stolorum vi. f 7 3- Philisthim vrbs iv. 197. Piaculum 111. 212. v. 39.
Petrus Cassinensis 1. <5oi. Clunia- Philomelus iv. 178. Picae aues iv. 96.
censis 11. 356. Ilerdensis vn. Philomctor , Philopator m. 237. Picea iv. 334.
146". Philon iii. 246. Pictauium iv. 20<f.

Tetulans , et lastiuus m. 4S9. v. Philosophi gentium , sophistae , Picti homines vi. 4f<5.

physici ethici logici corum Pictura : cius origo iv. 436.

45- , , ,

Petulcns III. 492. opiniones, ct scctae 1u.3tJ1.seqq. Picus rex vn. 74.
Peucctia ciuitas iv. 2of Philosophi scptem caelos esse in- Picus auis iv. 97.
Peucetius iv. 20 f. troduxerunt 111. 146. sophistae Pieria iv. 1J9.
P^usis iii. 98. appellati 111. 361- philosopho- Pietas , et ajfeetio v. f 7. pietas cico-

Pexos iv. f 1 3 rum error vi. 160. nomcn a Py- niae iv. 90.
Phaceas m. 32^. tbagora m. 361. Piger 489. tardus , iners
isi. , et

Phacnicodcs, Phacnicusa insulae iv. Ph !osophiae

;
definitio m. 99. phi- segnisvu. 429.
179- losophia triplex v. 109. philo- Pigmcntarii titulus vn. 1S2.
Phaenon 111. 164. sophia , medicina totum ho-
et Pignus 111. 207. v. 4<?f . pignora ,

Piiaetontis sororcs iv. 169. stella minem sibi vnaquaeque vcndi- et yignera ib. j S

1:1. 164. et vii. 72. cat iii. 189. Pigritia vn. ifg. pigritia et tor- ,

Phalae 383.
iv. Phinces m. 128. 4J8.
3 22.scq. v. porv. ff.
Phalantus iv. ioj. duo ib. yj 4. Phinecs figura san- Pila a pinsendo iii. i3<5. pilarum
Phalanx iu. 427. ctorum doctorum v. 16S. in ludo species ,
pila trigonaria ,

Phalarica iv. 382. Phison rluuius IV. 134. arenata 413. vide pilttm .
iv.

Phaleg iii. 234. 319. vn. 69. Phlascae iv. 5-00. Pilatus 111. 338. Pilatus , ct Hero-
Phalerac iv. 5-17. Phlebotomuin m. 1 S j. dcs amici fiunt v. ifo.
Vhnntasin , ct yhantasma v. 29. Phlegma , phlegmone 111. i7i,seq. Pilentum iv. f 1 2.
Pharao m. 321. cius filia v. 126. Phlogites iv. 279. Pileum , pileus iv. 447. 4<>4- 47»»'
 . . . .

ET VERBORVM. J3 5

Pi!i iv. f. 430.

iii. confudcrunt sermonis proprieta-
Pilosi incubi iii. 394- Plebiscitum 111. 194. tem v. i.poetarum ruuntntaChri-
Piium pila iii. tt6. iv. f. \l6. Pleetrum iv. 9. stiani ne lei;ant vi. 296.
,

383. Pleiades 111. 162. vn. 39. Poleium , pulegium Martis iv.^f 3.
Piliunnus m. 186*. Tlemma , et flemn.i vu. 433. Polenu vn. 416.
Pinca iv. 332. Plenttas,ei plenituio vn.441. pleni- Poli caclestes iu. 148. iv. 1 1 1. vn.
Pin>us : eius dissertatio de officio tudo le°is dilectio m. 348. 22. poli celeritas vii. 13.
gothico 97. seqq. ii. Plconasmos m. f 4. Polios IV. 3^8.
Vinn.tp vide pennxe : pinna rv. 8. Plinii locus emcndatus 111. 330. Pojlex digitusiv. iz.r. 90.
266. + 4 f. Plinius conimendatus 1. 419". Polticeri , ct promittere v. f 6. vii.
Pinnnla iv. 8. Pleuricis , plcuicsis m. 1 7 1 . seq. 416.
Pinmim iv. S. 334. Tlorare, ct flere, ploratus ,pUncius , Pollio Ifl. III.

Pimis iv. 3 54. et fletus v. 30. c. 487. , IV.

Piper Plotius Gailus rhetor vn. 84. Pollutio somnii noccurni v. 474.
iv. 543.
Piracae m. 490. iv. 372. Pluma iv. 88. vi. i 4 f.
Pimla .v. 9. Plumbum iv. 18 ' . 294. Pollu.t 111. i6f.

1 , pistim iv. 3 16. Tlures , ci pl-iris v. 7f. PoIjihis Marcinus 1. 182.

Tiscanus , ec pt.c.itor v. 6"o. Plutcus iv. 386. Polus vide poli
i . s , dc piscibus iv. 7 <. pisces si- Pluto 383. Pluco Februus ap-
111. Folygonus vi. 3611.
dns 111. itff.piscium vsus vi.412. pcllatus iil. i:f. Polymita vestis iv. 4fi.
uis 111. 491. Pluuia iv. 115. vn. 48. \n saera Polymicarius vn. 413.
CllS III,2f O. scriptura v. f 11. pluuia , ct im- Polypodion iv. 148.
Pista^ :
:i iv. 333. ber vn. 427. pluuiae , cloquia Polypus iv. 82.
Pistorcs ni. 186. et iv. 227. Apostolorum vn. 48. Polysyntheton 111. f 8.
Pistrinum iv. i2f. Pnciimacomachi 111. ^29. Ponia iv. 324. pomum ccrasum ib.

Pistum iv. 31}. Poculum iv. 499- 330. poma neutrius gencris ib.
Pisum iv.
3
16. Podagra m. 17 »• 17S. 342. ponia , quac germinant v.
Pitaccium vu. 416. Fodcris iv. 446. v. 404. 4<52.pomu in Ptntapoli nasccn-
Pitys iv. 334. Pocma iii. 69. tia iv. 149.
Pix iv. 334. et 341. Pocna ,
pocnae in lcgibus consci- Tomavium , pomerium , et pometum
Placcntae iv. 481. tutae occo poenarum gcncra
, v. 60. vii. 430. 436.
Piacidia vii. 1 1 4. 111.21 2. poena, multatio , et sup- Pompa iv. 374.
Placicum 111. 103. plicium v. 47. dc pocnis impio- Pompeia ciuitas iv. 204. Pompcia ,

Placium iv. 46«-. rum vi. 187. de loco poenartim Pompeiana , Pompcii ponicus
Pla^ac 111. 214. de pla^is decem ib. 611. poena damnatorum du- v. 60.

Aegypti v. 3 67 .plaga, vnlnns , ct plcx vi. 186. dcmnctorum dc Ponipcius 111. 41 f. iv. 572.^

v cus vii. 439. suppliciU charoruni suoium vi. Jcrosolvma, UiJaeos tributarios
:or 111. 490. 188. pocna peccati , aducrsiiatcs fecit ui. 3 3 7- vii. S4. K
TUnctus ,
ploratus , ec fletus v. ff. vi.ijj.poena juc^ati a primo i erc in libros \o!uir 111. 190.
TUn* re , et Umentari v. 30. plan- homine vi. 1*3. similis t^.i- 1 \ 1
. t non nouit vil. 109. eiui
gcre praetcrica vi. 2if. to vi. 343. temporalis vi. iSf . exercitus \ 11. ib.
Plancta iv. ^rS. planttac 111. 1^9. pocnae.quas iustus tolcrat VI. Poniponius potta 111. 70.
vn. 23. 35-. Vl. 166. Pone , et post v. f 6.
Plancac ct plantaria iv. 323. v.
, P.Klli III. 417. Pons iv. 4:2.
60. plantac peduin iv. 18. v.91. Poenin iv. 186. Potr.La 436. iv.
Planta^o iv. 3 f 7. '• 234. Pontica gemma i\- 283.
PUnus iv. 412. Pocn ectio- Poiuicus sinus n 2 f . 1

Plastac , plascicc iv. 43 f. nc n. C70. de poenitentibus iv. Pontiicx 111. 141. pvtifex eem- ,

Platanus iv. 3 3 f 443- tes\. r 8. pontificis romani an-

Piatca jv. 111. pUtea , vicus , et Pocnitentia n. :o8. m. 241 . : }
1
ctoricas in t • othica ma-
via V. 74. 3 3 31 oenitentia 1 ei iec . ui.aoi. xjme \ iguii 1. <i 1 • "•
Plato 111. 1^7. 236. 362. vii. Si. duo poenitentiae 'tnt.1av11.404. 'ian-
physicam dis libuic m.100. cius 10 durin I

Acadcinia 111. 36:. iiini •'!>. 287. pocniuni 1. turibulo armann

lici 111. 562. f 26. \ . 14 1 • poni \. 404.
riauscrum n. rti. pJanitmm cadi l nano obcdicndum
III. 147. vii. 38. vi, 1 ,4.
Tlcl/s , ct populus v. 77. 60. plcbs ieq. poetac necetsitaic meti v.t Poncius 111.
 .

5*4 I N D E X R E R V M
Pontonium JT. 4t8. Posccritas m. 44:. candeni parata ib. 104. praefk-
pontus fiuuius iv. lff. Postes iv. --7 • tiones in lihros sententianim ib.
Tondcrosum , ec graue vn. 437. Posthtimus 441. iii. 5"i2. in Excerpca scntentiarum
Tondo, ecpondusvu. 41 7. pondera, Posticum 417. vii. ib. 5"7 2.praetat!0 Leslci ad mis-
ponderum inuentores , signa iv. Posdip.iinium /11. 416. sale gothicum 11. 142.
29S. scqq. pondera diuersa r.on Postrcmus 111. 48S. \\c\c posterior . Pracfatio 111.1 f 5-. Mathematicarura
habebis v. 466. Postremus dicas, primus taccas m. m. 118. ib. Perihertr.eniarum
Popina iv. 21 f. 25" f. postrenii tn ordine saepe 106.
Poplices , et suttragines vn. 45 6". finnt primi in certamine W.L77. Pfaefecti m. 424. praefectus eccle-
Poppaeus consul m. 196. Tostulare , et poscere vn. 43 r. siasticus alitcr se cum suis sub-

Populatus fo. iii. Totare,et bibcre v. 1 I. ditis , aiicer cum eis , qui non
Fopnlus , et vulgus , et plebs III. Totens , et diues tu. 4SS.V. 25. sunt, debet gercre vi. 329. prae-
4:0. seq. v. 60. pcpulus , ct po- Potens , qui veritatem loqui pa- fectus esse qui non debet vi.
puli pupulns admonctur
ik. 5* 8. ucscit vi. 332. potenccs , qnl 322.
ib. 4*9- popultis cx circumcisio- miscricordes non sunt vi. 250. Traegnans , et granida v. 5* S.

ne positus ib. 465. de arHiccio- Totentattts , ct potentta v. < f. Praeiudicinra m. f4f.

ne populi ib. 360. populus ar- Potentia qtianto minor , tanto ho- Praelati vi. 337. f 16. praelati , ac
bor , alia aiba , alia nigra iv. nio magis liber a peccato est vi. subditi quoraodo sc gcrere de-
bcnt vi. 5-19. praclatis prauis
Populus Israel murnmrat v. 435-. Totero , et potuero vn. 437. cbedicndum ui praeceptis bonis

441. populi Israel afHictio v. Potestas , potestatcs 111. 314. 48S. vi. 567.

560. potcstas bona et mala VI. 340. , Praemia vitae futurae qui spcctat
Torca iv. 141. potestas non nisi a Dco vi.340. vi. 373.
Porcus iv. 43. marinus 77. quomodo vcilis vi. 3 3 8. potesca- Praenomen 111. 13.
Porphvrion auis vu. 413. tes scculi iv. 343. 344. Traenomen , et agnomen v. fo.
Porphyris insula iv. 177. Potio iv. 491. rraenotacio Braulionis 1. S. 16.
Porphyrices marmor iv. 261. Totius , et magis v. 49. Pracopimus 111. 48S.
Porphyrius : eius Isagogc 111. 102. Potus iv. 401. Traeparare , et apparare vn. 439.
Porriun iv. 367. Praeccntor 111. 343. Pracpetes aues iv. 102.
Porta iv. 11. v. 41. portae , v.d- Praeccpta 111. 155. Dci v. 272. Praepositij m. 22.
tt.ie fbres , ostium , ct ianua v.
,
Praecepta legis euangclio inferio- Praepositus iii. 48S. de praepositis
41. mo-
ra v. 104. praeccpta altiora ecclesiac , de praepositis indi-
Porcemia 419. iv. nachorum vi. 305-. pracceptum gnis , indoctis de doctrina ,
,

tortentosum , et portentnm IV. }*» Dei ad Adam quid signiricet v. cc cxemplis pracpositorum vi.
v. 5 o. portentum , monstrum , CC 272. 321. seqq. praepositi moriastc-
cstentum ib. f3. seq. de porten- Tr.xecincttts m. 490. rii vi. 5/5*1«

tis lv. 31. Praecisores dcntes iv. 9. Praeputia ligni pomiferi auferenda
Porticus iv. 226. Praecordia iv. 19. v. 462.
Porcicorcs duo 118. v. Praecox malura iv. 328. Praescriptio 489. m.
Portisculus iv. 411. Praeda iv. 3 7y . Ittcrum , ec com- Tracscriptus 489. 111.

Portucale locus vn. 118. pendmm v. 60. Praesegmi.ia iv. 4fo.

Portulaca iv. 361. Praedator jii. 400. Traesens m. 488.
Portus iv. 190.cz statio v. 68. Praedestinati quidani ad poenani Pracsentia iv. 4.
Porus : pori iv. 14. porus lapis iv. quo sensu v. 102. Pracsides m. 424. 431.
25-8. Pracdestinatiani 111. f 3 2. Traesidium , et atixilium v. fj.vn.
Toscere , et exposcere v. f6.posce- Pracdestinatio gemina vi.ipS* 430.
re , et postuhre VII. 43 f. Pracdicatio euangtlii v. 213. Traest.tre pro prodesse vsurpat I-
Positiuus gradus m. 16. Praedicamenta m. 104. Aristotc- sidcrus vi. 34S.
Positura : de ca m. 3 1. lis intente legenda sunt m. 106. Praestigium m. 374.
Possessio iv. 13 f. possessio bono- Praedicatores in nubibus figuran- Praesulcs , qui peccantes non ar-
rum 111. 206. vi. 35-6. tur vii. 47. qui bene dicuut , et guunt vi. 333.
Posscssiua nomina 111. i>-. m2le operantur vi. 3 1 \. Traestti m. 4SS. praesulum igno-
Possidcre iurc 111. 20j\ Praedictio euersionis Hispaniac 1. rantia vi. 323.
Possidius vii. iji, i6f. Traeterea m. 4J.
Tost vide pone Praedium iv. 236. Praetexta , praetextati iv. 45: S.

Postclla iv. f 18. Praedo m. 400. Praetores 424. 43 m. 1.

Tosterior , ct postremus v. 6c. vil. Praetatio secundae editionis matri- Praetorium iv. 212.
432. posteriora iv. 17. tensis S. Isidori 1. 288. alia ad Praeuaricatio angelica , et lumta-
na v.
 • .. . . . .

E T VERBORVM. f*f
ni r. 8<>. f 76". princeps coquorum v. 1 3 f ProeKarej dies m. 4.
fraeuaricator ,
praeuarum praeu.%- , princcps saccrdotum , qui scidic Proelium , proclia iv.3 7 2.scq.^ro<?..
ricatio 490. iii. vcstimentum v. ifo. lium , ec bellum v. 12. vii. 439.
Pragma , pragmaticus 111. 199. Principalianomiiia m. 14. proelium in Gabaon v. 48^.
Prandium, praudere iv. 48^. pran- Principales Magiscratus iii.433. Profanus m. 491.
dia apud antiqaos non erant Principalis Spiritus m. 308. Profectus rcligiosorum 11. 341?.
iv. 4 8f. Principacus if m. 3 Profectus homiuis donuin Dei est
Prasina , creta iv. 457- Principcs ex mcrito plcbis mali vi. 19^ proiectus oinnis cx le-
.

Prasini , et Vencti ciuile beljum fa- vi. 3 27. principes , et reges qture ctione , et medicacione vi. 288.
ciunt vii. iof. sunt vi. 3
36". Protessio non perfecca vi. 507.
Prasinus color iv. 401. Principium vi. 127. Christus m. Professio tidei m. yj^. profcssi»
Prasium iv. 5 f 8. 302. ct initium v. 38. 60. Theocardi 11. 162.
Piasius lapis iv. 2<5f. Vrior venit et ante venic vn. 430.
, Profesci dies vu. 4.
Pratuni , prata iv. 158. vide primarins . Vrofugus , exul , relegatas, ec trans-
Prauitas perucrsorum interdum Prisca hacretica m. 3 f 4. fiiga 111. 489. v. f8. vii. 4j8.
prodesc vtilitati iustoruin vi. Priscillianus , et priscillianistae III. Profundum i/. 191.
If "• 238. 3f8. Profucurus Bracarensis n. 99.
Praumatus toletanus archiepiscopus Priuati ciues m. 434. Progenies , progenicorcs 111. 443.
vii. 178. Priuatio , et cius specics III. 117. Prognoscica pracuisio m. i8f.
Prauorum non fclicicas , sed nouis- Priui^nus m. 446". Proheres 111. 438.
sima intendcnda vi. jfa. Priuilegia m. 198. Vrohibere, cc inhibere vn. 459.
Vrccari , ct deprecari , et imprecari Proamita 11 1. 447. Vroiectus m 489.
v. <6. vn. 441. et orare vn. Proauia proauiac soror
, m. 447. Vroiicere , cc abiicere v. 4.

419. scq. Prolepsis 111. y<5.

Precarium m. 107. Proauus , proauunculus m. 440. Prologomenon mechodus 1. f.

Precatio m. 80. 446. seq. Prologus ad notas Barthii , ec alio-
Preces in diuino ofEcio vi. 37°- Proba : eius cenco vn. 149. rum 1. 466.
Prelum iv. f 1 f. Probatio iv. 390. Promacercera 111. 448.
Prcmcre 111. 499. Problemaca m. 2f f Vromerere , merere , ec promeritut
Presbyter 111. 330. iidem olim pre- Proboscis iv. f4. v. 47-
sbyteri , et episcopi ib. 342. dc Probus iii. 233. Promccheus vn. 71. primus lapi-
prcsbyteris fil. seq. f8<5. 11. Probus imperator vn. 96. dem annulo 1v.47f.Pro- inciusit
f93.v1.42f. Prcsbyter hacresiar- Procare m. 4^2. mccheus primus simulacrum rin-
cha vii. of. qui peccatum mor- Procatalepsis 111. 9f xit 111. 377.
tale admiscrit vi. 422. Procax 489. m. Prominere iv. 182.
Pressores m. 499. Procelcumaticus pes III. 16. Promissa adimpleuda, scd non ma-
Pressorium iv. fif. Procella iv. 1 10. ct tempestas v. la vi. f 1 1. scq.
Prescer , scrpens iv. 66. T9- Vromittere vide polliceri .

Pretiosi lapides , pretiosum rarum Procercs 11 1. 431. Promoncoria diuersa IT. 18:.
iv. 264. Processio Spiritus sancci ex Patre, Promptuarium iv. 224.
Prctium 111. 208. Filio 1. 203. 642. seqq.
ct 111. Pronuualc iv. : 1 1.
Priamus rex III. 23 f. vn. 74. 30f. vide Spiritus sanctus . Proniuscis , proboscis iv. ? r

Priapua iii. 380. Proci m. 4* 2. 489. Proncpos, proncptis etc. m. 441

Pridic 111. 212. Vrocinctus m. 490. seq.
Vrimarins , pnmiis , ct prior v. f7. Procliuiis , cc decliuus v. f 7. Pronomcn : de eo m. \-.
Primasius vn. 15- 1. Proclvtus vn. 72. Pronuba m. 4f».
Priraatus Hispaniae 1. 80. 1
y
J Proconsulcs 111. 421. Prooemia : prooemium m. 2C4.
Primicerius vi. ffj. Procurator m. 434. ct cognitor v. Proocmi.i Isidori Ln vetus , et no-
Piimitiae offerendac iv. 312. v. 18. 4 uum cescaiiicnttim : fusc d
;«f. Vrocuruus III. 49 I. 1. fll. scqq. mSS.Codd. 1:. :)<.
Primogcnica v. 462. primogcnita Procus vide proci . 249. 316. 334. 3 fo. 37S. edtm-
aciiyptiorum delcca v. 369. Prodigiarv. 31. prodigium v. f9- cur v. 190.
Primogenitui m. 440. gstentum, et mtintrum vu, 439- Propa '.iii. , propaginarc \ itej
Vrimns 111. 488. vidc primarius . Prodigia quacdam vn. 116. 119- pagines iv. jat. t

Princepj m. 423. dc principum Vrodigns 111. 489. et Ittxttriostis v. •io v. f f.

iusticia , et paticntia , ct quod 4?. prodigui tilius vi. 21 1. Propacruus ui.
legibna teneantur vi. 340. scq. Vroditar 111. 490. Vro/ierare , ct festinare v.
de lidclicacc cnja principcs 11. l'i >':!( tllS III. 492. Propei iv. 4:4.
T»m. VII. 1 e e e
 . . .

INDEX R E R V M
Prophetae iii. 328. eorum aetas Trudcns , callidus , et sapiens III. Pugna iv. 373. virturum , et vitio-
vn. 77. seqq. prophcta ad Heli 487. v. 5-4. 63. rum vi. 2 3 9. pttgna et proeliim ,

destinatus v. f 08. propheta Chri- Prudentia v. 1 io. vn. 343. et sa- v. 12. et vii. 439.
snis iii. 30;. prophetae viden- pientia v. f 4. io^.nihil prodest Pugnus iv. 1 2.
tes appellati m. 5 2S. prophetae cum ignorantia Dei vi. 191. Tnicber m.
487.pu!chruin vi. ijj,
minores m. 24^. Prudentius~poeta vn. 181. Pulchritudo hominis v. 488.
Prophetia vi. 162. prophetiae sc- Pruina iv. 1 if. Pulegium iv. ; iS.
ptern genera m. 333. prophe- Pruna iv. 427. prunum iv. 329. Puliccs IV. 74.
tiam habere non soium bonns , Pmriijo iii. 180. Pulla vestis iv. 88.
sed etiam malus potest ib. Prymnesium iv. 424. Pulli iv. 8 8. pullus Iotiis iv. i£,
Propina iv. 21 f Psallcndi vtilitas vi. 287. Pulmentarium iv.489.
Propinare iv. 2 < 1 Psalmistae m. 339. vi. 431. Pulmentum iv. 487. 489.
Propinquus vir spiritualis vi. 508. Psaim s de psalmis ui. 280. vi.
, Pulmo iv. 10.
et afftnis v. 16. 368. psalmorum libcr, auctorcs Pulpa iv. 4S9.
Propitiatio iv. 120. 111. 243. psalmus decimus se- Pulpitum iv. 211.
Propitiatorium iv. 220. v. 594. prmus cur solus in libris Re- Puls iv. 4S9.
ts , ct proprius v. f8. vn.438. gum v. f3f. psalnms cantici Pu'sus iv. 20.
Propontis iv. 126. 111. 281. psalmi metro compo- Puluinar iv. 464. et fo8.
Propositio 111. 82. propositioncs siti 243.
111. Pulueres, dc pulueribus iv. 24f.
III. 2ff. Psalterium v. 198. psalterii descri- Tuluereus et pttlueridenttts v. 6$.
,

Propria nomina III. 15. ptio 11. 390. psalterium gothi- Puluillus iv. 462. fo8.
Proprium 111. 103. cum , ct ronianum , duac psal- Puluinar iv. foS.
Proprietas sermonis 11. 386". terii edaiones in Hispania n. Puluini iv. 422.
Troprius \ ide prepius .
93. seqq. 129. psalterii et ci- ,
Puluis puteolanus iv. 14^.
Propu_;naciila rv. 211. tharae diflerentiae 111. 140. Pumex , pumicare libros 111. 1^9.
Prora 410.
iv. Psendo-Isidonis , et eius collectio IV.2fl.
Prorostra ^.389. prorostris iv.112. canonum 11. ipf. 200. 276. Punctus iii. 131.
Prosa : de ca m. 6< Pscudo-Luitprandus 1. 1S3. Punicarii leeti iv. fo8.
Proscissio 311. iv. Psila tapcta iv. 462. Pupillac , pupilli iv. 26. v.89. 93.
Proscriptio m. z\6. Psittacus iv. 92. pupillas morituri triduo ante non
Prnscriptus m. 489. rsyllios iv. 3? 7. habent iv. 7.
Proselyrus m. 346. Ptisana iv. 496. Puppis iv. 419.
Trosequi , ct exeiui v.2f. Ptolemaei plnrcs reges 111. 236. Purgatio iii. 80. purgationes mo-
Proserpina 111. 387. seq. vn. 82. seq. lestae in canicularibus diebus
ProsoJia 111. 29. Ptolcmais ciuitas iv. i~£f. 201. 111. 163.

Prosopopoeia m. 87. Puberes iv. 26. Purgatorius ignis vi. 614.

Prosper S. 11. 3 14. Tubert.ts , et pueritia v. f 9. Purpura 466. purpura insigne

iv.
Trospicere , et aspicere VII. 428. Pubes iv. z6. rcgum iii. 300. in Assyria in-
Prostibulum iv. 403. Publicantism. 434. 491. uenta iv. i4f. Tyria iv. 199.
Prostitutne m. 491. Publicanus orans in templo cuius Purpureae vestes iv. 20.
Prosum iii. 6<. hgura v. 148. Purpurissum iv. 459.
Protectio sacerdotalis praebenda PuWicare quis debeat bonum , Pusillanirnis m. 481. 482. 492,
plebi vi. 332. quod 311. facit vi. Pustida iii. 182.
Trotenus protinus vn. 440.
, et Publius Curiatius , Publuis Sextius Putare vites iv. 321. putare , aesti-
Proterius vn. 1 <z. iii. 190. mtste , opinxri , arbitrari , sitspi-
Protcruia contra mansuctudinem Pudenda iv. 1 7. cari vii. 439.
vii. 213. Tudens , et verecitndtts v. f 4. Puteolanus vide puluis .

Prothesis ff. m. Titder , et pttdicitia v. 5-4. Puteus iv. 333.

Trotinus vide protenus . ^uella , et puerpera IV. 26". v. 93. Pygmaei iv. 6" 2.

Protoplastus iv. 43 f. S7- Pyra iv. f 07. et rogtts , et pyrum

Prouerbia Salomonis m. 243. Tuer , et infans jv. 93. 2f. v. 70. vii. 438.
v. f 7.
Prouinciac dhiersae vnde nomen pucr hebraeus seruiat annis sex Pyra vehementer onerosa iv. 330..
habent iv. 169. v. 384. Pyramis iv. 234. figura m. 5-43.
Troxi,nus 111. 443. proximis carna- Ttteritia , et infantia v. 92. vide Pyrenaeus iv. 186.
liter praestatur , quorl cxtraneis pubertas . Pyrcthron iv. 360.
pie vi. 308. Tuerpera vide puella . Pyrgus pyrgl iv. 409.
:

Pr udens : prudentes calidi sunt san- Pugillator 111. 490. Pyrites iv. 2f4-
Pugio iv. 380. Pyrois 111. 164. iv. 274. Pyroij, si=
 . . .

E T VERBORVM. r6r
ue Mars stella qiiindecira anais Questor ni. 292. quacstores , vel gorium d;;imum tertium n.
cutsum explet iii. 1C9. quaesitores tn. 43 1. 186.
Pyromantia m. J7i. Qr.testuosus m. 492. Q'i'sq'ie pro quicumqut vsurpat I-
Pyropum aes iv. 291. Quaestus , c; qnestus v. 61. sidortts v. 260. vi. 147.
Pyrrhichius pes in. 5/01. Qualitas m. 104. qualitatis nomi- Qtiisquiliae iv. 3 2?.
Pyrrhidac 4°9- m. na 111. 111. . et quot iii. 46. v. 61.
Pyrrhus 111. 409. iv. «/4. Qtialitatiiia dcfinitio m. 3. Quoniam vide quia .

Pyrum.e: pyrus iv. 350. \iie pyra . Qualus iv. fif Quod vide quod .

Pythagoras m. 364. IV. 71. 17S. Qiiamuis , etsi vi. 179. Quotidie m. 46. 222. ct assidue
et vu. 80. disciplinam mtmeri Q.i.i mdudum . ct iamdudam v. 61. VII. 441.
inuenic in. 1 19. musicae inuen- Quantitas m. 104. abstracta m.
tor 111. 131. primus philosophus 1 18. quinticacis nomina ui.if. R
appellatus 11. 361. graecum y. Quancus iii. 46.
inuenit m. <" Quasillum iv. 467. R. litera m. 46.
Pythia sacra 386. m. Quutenus et quatinus v. 6t. , Raab m. 322. v. 1 29.
um carmen 11:. 68. Qtiatemarius numerus v. 124. 235". Rabbi 111. •j-_rs .

Pythius Apollo 111. 386. Qi iternio rcgularum 1. 600. Racemus iv. 318.
Pytho serpens : pythones III. 6S. Quatinus vide quutenut P.acha 111. 5-
;o.
370. 371- J.S6. Qiiatrio iv. 411. Rachel m. 311. v 323. similitudo
.

Pythonissa , quam Saul consuluit . iuiae iv. 244. ccclcsiae ib. 122. ftirata est deos
v. f:6. Quatuor dili_;enda v. 10S. milia patris sui ib. ^^o.eius partus ib.
Pyxides iv. joz. septcm panibus aluntur v. 141. ?;;
( ct ve v. 74. vide quae
.
. Rachcl et Lia actiuam , et con-
,

Qucrcus , qucrnus iv. 336. tcmplatiuam \ i:kin si^niiican: v.

Qucriilits m. 492. iof. vi. 301.
Q. litera m. 43. Questus vide quaestus . Racimirus rex vn. 12S.
Qtnctum iv. 490. Quia et qnoni.vn v. 61. , Radagaisus rex gothorum , ct eius
Qiiadi iii. 41.3. Qiiibusdam hic male cst et illic , exercitus fame consuniptus vn.
Qu:uJ ragenarius numerus v. 144. bcne , quibusdam contra vi. 1 12.

147. 26;. Radii iv. 467.

Quadragesimae ieiunium vi. 40^. Qnii! , ct qnit 111. 45". Radiolac 340. iv.
obsenutio m. 290. Quietus 11;. 492. Radix 323. radix
iv. criminum
Quadragesimus sexcus numcrus v. Qiiinaria iv. 434. su^cidenda vi. 249.
Qiinaris iv. 303. Ragades , Ragadia 111. 179.
Qnadraginta dies , quos Moyses , Quinarius numerus v. 226. 235;. Ragau m. 234.
Elias , et Dominus ieiunauenmt Qtiindenarius numcrtu» v. 139. Ragire v. 75-.

111. 1 2 1. v. 3S9. Qiinio iv. 411. Ralla vestis iv. 451.

Qiiadrans 271. »V. 129.
111. Quinquagenarius numerus v. 146. R.im.t iu. 5-19.
Quadraginta anni in deserco quid •1
1 poenitentiam referturti. «/44. Ramesses v. +13.
tificent v. 460. quadraginta iquagenarii combusti ib. Rami iv. 324.
flagclla ib. 47<". l
-L' |
. - , c; duo pisces \ R imotb v. 446.
Quadrinrtiiun 239.
iv. i4o.quinque rcges ib. 4S6. quin- te iv. 8f. ranac aegvpti 1

Quadrigae : carum cursus iv. 399. que milia ib. 140. quinque m. 567.
seq. 120. quinquc in vna domo v. Rancidum iv. 48?.
Qtiadrilaccra figura III. 5:43. 1 46. Rapliael 111. 3 1 4.
Quadrupcdia auimalia iv. 38. ilium iv. 3ff. Raphaim iv. 196.
Quadmpli poena 111. 212. Quinta editio Ierosolymis inuenta Raphanus tv.
•

Qtuu . et que v. 61. 111. 238. Raphidim v. 4:^.

Quueritur, inquiiitur , quiritur \. I
iv. 2 : 1. [ii. 492.
42. 61. Quintilis 111. zi6. I . : , I . III. 492.
Qiiacstio 111.
jf f. quaesttonum ge- Quincus tolecanus vn. 178. Raptus 111. 210.
ucra ib. 8 8. quaestiones sacrac Quintus Curtius 11. 1(6. 1 IV. 2f,(.
11. 334. Qi teto- Quiricus barcinooensis 11. 116. IV. (I >.
rum iu un libros vctc-
quoi Quiricos toletanjM vn. 179- I iv. 4:6.
ris testamenti 1. 248. 35-0. «/27. DUS III. 2 76. 411. '
iv. 4 1 <• scq.
scqq. quacstioncs aliac bibi - 111. 411. BMio Cl ii.i.
, cl '

1
ib. s 1 4. icq. 11. ':.: \ 1 le quatritur .
et mem v. 10. 61. 94.
3fo. cdunuir v. 249. Qu ... pistola ad Gre- :es mss. 2.
1.

I 1
 1 . .

jrS8 INDEX RERVM

ratio numeri iii. m. ratio,et Rcdiuiunm , et redibidum vu. 430. Remex iv. 4 1
honio disputantes vi. 471. vsque Redolet , et olet v. f 2. Remismundiis vii. 136.
ad 4pf .ratio hominem hortatur, Regalis domus et regia v. 62. , Remissio m. 292. peccatorum fu-
vt seipsum cognoscat vi.496. de Reges iu. 422. seq. Regum libri tura per baptismum vi. rof,
verbis otiosis reddenda vi. 261. iv. 6f. vide rex. Reges albano- Remora iv. 81.
viuendi normani praeseribit ho- rum iv. 204. apum iv. 103. Remotio criminis III. 79.
mini vi. 486. Wisegothorum in Hispania vn. Remulcum iv. 424.
TRatiocttiatio vide ratio ratiocinatio '8T- Remuneratio maior
:
, qnanto mi«
m. 80. e us mcmbraduom. 83.
;
Regia vidc regalis . iora fiageila vi. 2 f 9.
Rattouabile , et ration.de v. 6z. 64. Regillum iv. 4f 9. Remus nascitur vn. 78.
Rationale summi sacerdotis v. 4or. Regina Austri v. 131. f 4 o. Renale iv. 4f2.
vide ratton.tbtlt . Regini rhcgini 111. 403.
, Renes iv. 16.
Rationale iv. 447. ei v. 98. Regiuin , Rhegium frctuin iv. Renouatio templi v. f f o.
Rationalcs coniunctiones 111.21. 123. Benuncians seculo si votutrt mu- ,

BationAtor III. 492. Rcgiones vrbis 11. 271. rcgiones taucrit vi. 3 10.
Ratum m. 205. diuersae iv. 166. seqq. Renunciare , et nunciarc v. f. et
Rauccdo 177. 111. Rcgius regiae virtutes 420.
, 111. VII.43 3. perfecte vitio vi. 234.
Reatinac paiudes iv. 122. viJe regale : regius morbus 111. Rcpastinari iv. f if
Reatus 111.491. mai.statis ui.212. 1S1. Repatriare iv. f 1.
Rebecca 111. 3 ;o. v. 514. Regma , ec eius filii m. 40 r. Repens,et repentinus 111.491. repen-
Recaj i.uLitio vi. 17 1. Regnum , rcgna m.
419. regnum tta, et reptilta v. 61.
Recaredus vil. 114. scq. 287. Isracl , ei luda diuisum m. 235". Reperire , et inuenire v. 41.
Rtcccnsuinthus rcx sotrioruin vu. Reguuni beilis quaeritur , victoriis Repctundae 111. 211.
287. propagatur iv. 373. regnum cae- Rcpositoria iv. 223.
Recciiiarius vn. ijf. lcste saepe per terrenum profi- Reproborum quaiis prosperitas vn.
Recchila vn. ijjr. cit vi.
344. 271. reprobi extcrius nitidi vi.
Rechimundus rcx vu. 1 3 f. Reguia 111. 263. iv. 441. regula 3f4. multi reprobi apud homi-
Recens ct nounm v. 61.
, fidei vi. 461. reoula aurea vu. nes , apud Deum electi ib.zoi.
Rccensio codicum mss.11.258.seqq. 416. rcgula Isidoriana mona- multi , qui carnalis corruptelae
Receptui canerc iv. 3 7 8. chorum , dc ca ct eiits editio- , conta°ium nesciunt ib. 247.11011
Recidrua , recidiuum 523. reci- iv. nibus 1.600. seqq. editurvi.fi 4. attendunt documenta bonorum ,
diui peccatorcs vi. 214. regula deuotarum ib. 613. re- sed exempla malorom ib. zof.
Recipere , ct suscipere vu. 434. gula canonicoruin ib.67. 6\ i.re- quidam in potestat m daemo-
Rcclinatoria iv. 46;-. gulac Patrum 602. S. Bcnedi- 1. num 214. saepe
rediguntur vi.
Reconciliari Deo 111. 292. cti 11. f f . S. Leandri ad Florcn- extra flagelli correptionem sunt
Reconciliatio iii. 292. vi. fof. tinam eius caput vltimum edi-
: ib. 2^9. reproborum corda vi.
vii. 341. tur 1. f. regulae septem loqti- 319. ordines duo ib. iSf.
Recopolis ciuitas vn. 124. t-onum Scripturarum vi. 166. Reptiiia IV. 7f. vide repentia .
Recordatio ftiLuraruin poenarum Regulare acs iv. 291. Repudium 111. 4ff. repudii mos v.
vi. 207. peccati vi. 123. Reguli iv.
6f. 363. fOf.
Recta linca 111. 131. Rehu 69.
vii. Res , de rebus m. de rebus
20f .

Rccta vcstis4 fo. iv. Relatio iii. iof. criminis iii. 79. sacris 11. 3i8.rusticis iv. 308.
Rectorum officia vn. 232. rector Relatiua m. 1 17. nomina 111. 18. rerum gradus sex v. 84. res cre-
quaiis csse debeat vi. 316. re- simul incipiunt 111. iof. ditae m. 206. dilcctae maiorem
ctorcs a Deo , non a subditis Relegatus , et Ueportatus m. zi6. dolorem ingeruntabiatae vi.3f 4.
iudicandi sunt vi. 327. eccle- v. 26. relegs.tus , et exul vu. res i/i cardine est iv. 227. ret
siae vi. 326. rectormn vitia pro 438. redintegrantur 111. 209.
nieritis plebium vi. 317. Religio , gcnera 111.347.
eius tria Reses 111. 468.
Recubuit , et accubittt v. 3. seq. religio vera vn. 210. reli- Rcsiaa pinalis , terebinthina
, , len.
Kcdderc malum pro nialo vi. gio , et fides v. 61. religio vcra tiscina iv. 342.
342. simulationi respondet vn. 210. Restpiscens III. 492.
Rcdemptus scripsit de obitu S. I- Religiosus 111. 492. sub otiina pelle Resistentcs Dei voluntati vi. jy"i.
sidori 1. 30. 33. 34. i^g.eius 1. 68. religiosus Ucus , et sacer resistit operi , qui titilianti sc
tcxtus ib. 17. v. 4 r. 63. non accommodat delec;ationi vi.
Redtmere et emere V. 2f.
, Relintjuere , et tleserer \u. 42S. 143.
Rcdimicula iv.471. 479. Reliejui , et ccteri VII. 430. Respicere , ct aspicere v. f.
Reditus iudaeoruni in Jcrusalem Rcliquiae vn. 34. Responsa prudentum 111. 196.
3
»> JJt. Rcmedium : dc umcdiis 1x1. 183. Responsoria, responsorii 111. 280,
 . . . .

ET VERBORVM. f8Q
VI. J7o. Rhodomcli iv. 494. Rosmarinus iv. j6"i.
Ressa v. 447. Rhodos insula iv. 176*. Rostra iv. J89. Romae ir. jti.
Restes iv. 42 j. Rhodos vrbs m. ifo. et iv. ioj. Rostrum iv. f 4. v. 4f.
Restinctum , et extinctum v. 2 6. Rhodus oppidum iv. ijq. Rota iv. f 1 1 f 1 6. .

Restij-uUtio , et stipuUtio vn. 4j6\ Ricinium iv. 460. Rotabulum iv. foj.
Restittitio in integntm 111. 108. Ricinus iv. 74. Rotundus a rota iv. fn.
Rcsurgere a lapsu vi. 2:2. Ricula 47 1. iv. Ruben primogenitus 11.
J26. v.ifo.
Rcsurrcctio vi. 185. vn. j22. jjf. Riculfus moguntinus 11. 10 j. 4f9.47j.de eius incestuib. jjj.
Christi , et nostra v. 3j. resur- Riphaci montes iv. i8r. Rubetae ranae iv. 8f.
rectio Domini triduana m. 17 j. Riphath 111. 40J. Rubia iv. j f 9.
mortuomm qua aetatc futura Rite iii. 20J. Rubidus iv. 48f.
vi. 18?. Ritus , et consuetudo v. 18. ritus de Rubigo quare ferrainenta non vi-
Rcta pro rheda iv. f n, missa ii. jio. plura de ritibus tiet iv. »94.
Rctcs, de rct'bus iv. 22 f. ccclesiasticis ib. 2^4. ritus go- ~Rubor vide robor .

Rethma 440. v. thicus continuatus ib. i?2. Rubrica iv. 4J6.

Rctiarii iv. 407. Riuus , et fons v. 62. riui 111.396. Rubrum iv. 464. mare ir. 127.
Reticescere, et conticescere difrbrunt Rixa , et lis v. 4f . rixae fugiendae Rubus iv.
j j
o. ardeus , ct non vrens
vii.440. vi. fo6. v. j6"2.
Repnaciila iv. * 17. Rixosus 111. 40J. Rudentes iv. 42J.
Rctiolum iv. 47 1. Roboam ui. 2jf. J24. vn. 76. Rndere , et hinnire v. 7f.
Retr.1ct.1tor III. 491. Robor , robur , rubor v. 62. Rudericus rex Gothorum vn. ipo.
Retrbutio sapientis , et stulti vi. Robur iv. JJ7. j6f. Rudus , rudera , rudi iv. 251.434.
tfS. Robur omne lignura vocatur iv. Rurfinns vn. 143.
Rctrogradae s^ellac m. ico. J6f. Rugire v. 7f
Rcuerentia sanctitatii vi. jff. Robustus 49:. 111. Rumcn iv. 11.
Reuereor , et <ve reor vii. 458. Rocca Angelus l. fj2. R:< 1r.in.1rc, et ruminnri v. <jo.
Reus , reus maiestatis m. 490. Rodericus toletanus 1. 78.80. Ruininatio iv. 4f.
seq; Rod^ricns rcx vu. 190. Runcatio iv. j 1 1.

Rex , qui fecit nuptias v. 141. Rodrignez Pe rus 1. 441. 44 j. Runconcs iv. f 14.
vide rcges : rex Babylonis vi. Roduiphus saxoniuis 111. ^14. Rupcs et petra m. 4^:.,

2 j f . iratus , qui emisit cxercitus Rogcrms rex m. f 14. Rura, rus iv. 236.
suos v. i4j.rectus v1.538.rfx, Rogus iv. ^07. et ijra v. f7.vu. Rusicada vrbs iv. 167.
ctregina vn. 427. 4 8j. Russata vestis , russati iv. 444».
Rhabanus Maiirus 1. fo^. f 14. Roma a Romulo condita m. 2j6. Rusticanus , et rusticus v. 62.
Rhamniis iv. jjq. v. foi. iv. 204. vii. 78. seq. a gothis Rustic.itio, et rusticitas v. 6i.
Rhcda iv. f 11. direpta vn. 11;. Rusticus lil. 493. v. 62. tusticarum
Rhcgini 'jide Regini . R.ima occidcntis caput iv. 202. rcmm auctorcs iv. 508.
Rhegium vrbs iv. 167. vide Re- Romam vnaquacque gens vitia Ruta J70. iv.
giuni vuborum , ct morum tiansrai- Rutabtilum IV. foj.
Rhcnoncs iv. 4 j-
j sit 111. f 1 . Romae nmri redintc- Ruth ct eitis libcr 111. v.
,
J22.
Rhenus Auuius iv. 1 39. grati vu. 120. 1 30. 196. f 04.
Rhctia Ga!lia iv. ifij. Romani 111. 411. graccos obtinuc-
Kliciicus ager iv. if6. runt ib. 2J7. caeduntur a pcrsis
Rhctor , rhecorica , cius partes , ib. 139. romanac uuiae digni-
inuentorci m. 7 6. 273. rherort- tas u. ifz. romani granes 111. Saba 111. 401.
ca Dynamii , et S. luliani toleta- 415-. in pa^r roga vtebantu , Sabael m. ^of.
ni 11. j *6. paludamentis in bcllo 1v.4fd.so- S.ih.iniim iv. 4<5j.
Rhrtorua Komac quando cocpil li niarcs pii;nant
111. }Sf. stcl- Sabaotb Dei nomen m. 294.
ni. 117. lajciui sinstacrauerunt 111. 164. Sabatha sabathaei sabathenl , , 111.
Rhcu , Rhcubatbarum iv. jff. victos graccoi liberoi esse iussc- 40 1

Rhuuna 111. 176. runt vil. S;. lomanoriini tc- Sabbatum 111. i;-s. vt. 301. sab-
Rhcuponticimi iv. j t r. gnum 111. 419. batiim paschae ib. 398.
Rhiiiocetos quoniodo capiatur iv. T. RomUiui 111. 190. Sabbatl cessatio 111. 178. .'ubb.uo
H- Romphaea iv. 379. |. 11.1 colligens quidam aecatur
Rhodanui m. 1
j 9. Rjomulus 111. 236. iv. 204. oMf .1 populo v. 44;.
Rbodiae leg« 111. 1^7. Koma . uni , Sabelliui m. 2 38. jf6.
Rhodii 111. 40 j. iv. 116.
1
f28.
RhoJiu \ iv. 171. ; V. Jfli Sabinui . sabini 411,
111.
Rllododcndion iv. jj8. Kojji-uiiii vnguentum ui< 1S8. Salinus laj.Ls iv. ifp.
 . .

S9° 1 N D E X R E R V M
Sabrata ciuitas iv. i6f. rum veterutn reprobacio vi. v. f 4 r.
Sabuhim iv. 146. 93- Salphaad filiae v. 4J8.
Sabus fluuius iv. 161. Sacrilegtum m. 1 10. Salsugo iv. 496.
Saccatum iv. 494. Sacrilegus 111. 49^. Saisum iv. 488.
Saccus 14. T04. Sacrum , religiosum , et sanctum V. Saltatorcs 111. 373. iv. 40f
Sacer vide sacra , et sicrum . 63. vide sacra . Saltus iv. 1S8. 12 j. de saltu ib.

Sacerdos iu. j41.sacerdotu.r1 mu- Saddai Dei nomen m. 197. 301.

nera 11. f6j. seq. sacerdos ma- Sadducaei m. jfo. f 10. Saluator m. 300.
ximv.s v. 42.0. sacerdos ingre- Saeuit , et seuiC v. 69. Saluia iv. 370.
diensin tabernaculum v. 406. Saeuus , ct crtidelis v. 63. VII. 439. Satubris , ec salus 111. 496. v. 6f.
, qui non otterunt
saccrdotes sa- Saepcs iv. 13 :. Salns a sale iv. i^S.eorum , qui
41}. de exemplis
criticium ib. 1 vide scpia aliquid terrenum sapiunt , de-
prauorum saccrdocum vi. j 16. Sagda gemma iv. 167, speranda non cst vi. 314.
saccrdotes gentilium fiamincs di- SiMtta dc sagiuis iv. 3S4. sag-tn
: Salutaris digints v. 486.
Christus Saluus albeldensis monachus u.
cti iii. J4:. sacerdos vitis pars ib. 317. sagitta no- ,

iii. joj. saccrdos curu culpa ta iii. 51. sagicta cupidinis m. 1 13. vii. 178.

reacum culpae gcminat vi. 312. 390. Samaraeus m. 401.

peccat.i plcbis , tamquam pro- Sagitcarius 111. i6f. Samaria iv. 143. 198.Sam.aria re-
pria , fiere debtc ib. J4. qui sa-
3 Sagma iv. f 18. vu. 417. ges habere coepit vn. 76.
<..Jos concendit esse ib. 3:1. uen iv. 35-8. Samacicae m. 3 ji. f 10.
qui digne se agic ib. jif qui • 1 iv, 4,58. Samaritani. 111. 406. Samaritana
non t-ac tb. 411. qui corruit ib. .. iv, 207. mulier v. 149. samaritanus de-
<f66. qualis esse
debcat ib. 41 j. Saio iii. 490. scendens , qui vulnera curauic v.
aut monogamus aut dc vicgini-
, Sal , natura , sal ammonia-
ct eius I 4 f.
tate fiat ib. 410. a trigesima an- cum agrigentinmn, memphtti- , Sambuca iv. 339.
no ib. 410. sacerdotis ministc- cum, tragasaeum, commuue, ara- Samia vasa iv. 497.
rium qui asscqui prohibentur ib. bicum etc. iv. i48.sale , cc so- Samius lapis iv. zf6.
313. sacerdotutn ordo post lc nihil vtilius »yo. sal in
ib. Samos insula et vrbs , iv. 178.
Chris um a Petro cocpit 1^.418. sacriliciis v. 410. de sale vi. 203.
protcctio ib. j j 2. sacerdotcs pro 4f8. sal in exorcismo vt. 479. Samothracius annulus iv. 476.
popiilorum iniquitate damn.mttir ita durum in Arabia , vc cx c- Sampirus episcopus asturicensis 1.

ib. jjj.quare comam nturiuat ius massis muros facianc iv. 67f-
ib. 417. qui non otterunt sacrifi- 148. Sampsuchus iv. 3,0.

cium v. 42J. qtii peccantem non Sala iii. 134. vii. 68. Sala ciuitas Samson m. ijj. jn. v. ijo. de
rt.cipiunt vi. j 5 1. qui peccantes iv. 10S. eo ib. foi.
decipiunt vi. jjo. vcteris testa- nina vrbs jii. 416. Sanutcl iii. 23 <r. plura de eo v.
nicnti nulla debilitatc insignes Salamandra iv. 70. 130. i6f. fo6. f 11. f6i. vn.
debebant vi. 415. Salc 400. 7f. 376. Samuel primam partcm
-
f iii.

delictum qua oblationc purgaba- .111 vrbs iv. 104. libri sui scripsit 111. 141. noui

tur in lege v.
414. praedicatio Salinum iv. 5- 01. sacerdotii'successionem , abie-
opcribus contirmanda n. 524. Salisatores 111. 37;. cto veteri praenunciauit v. 1 30.
,

scrmo vi. 423. saccrdotum ce- Salix iv. JJ7. Sanuts ciuitas iv. 103.
rcmoniae v. 4? 6. Sallancs legatus vn. 118. Sancire iv. 120.
Saccrdotium VI. 4 17. Sallustius historiograplms na<Jt;u Sanctus 111. 493. saactum , sancta

Sicra loca iv. 219. sacrac rcs 111. vii. 84. cx hiscoiia cantum sanctonim iv. 119. vide infra
193. constat iii. 75-. sacrum .
Sacramentarium vetus 11. j f6. Sa'ma iv. f 18. Sanctorum gloria vi. 189. infemus
Sacranienttim m. iof. i8f. 428. Salomon trinomius.iu. 2.4-. 323. vn.401. exc-mpla vi. lof. separa-
de sacramentis hdei cliristianae v. iji. 166. f7 5 . vii. 76. cius tio a seculo /i.304. sancti curas
VI. 101. templum m. 1 j t. eius lib.i , seculares non appetunt , sed sibi
Sacramentum tticharisciae quomo- sapientia , paraboke , carmina impositas ferunt vi. 317. Dei
do praetigiiratiui, vi. 1 1. sacra- 1 v. 200. j 39. seqq. iudicium v. dispositione diu in hac vita ver-
mentum militare m. 418. in- f40. f70. santur 1i.j60.ab elatione Im-
ter coniugacos vi. 4f 6. Salomon Christi figura
131. v. militatc purgantttr ib. jii. a
Sacrarium iv. 21;. pcr amortm idola adorauit vi. conteniplatione ad actionem a-
Sacrificium , de sacrihciis 111. 110. 2fo. per otium fornicationibus liquando refiectuntur ib. 301.

i8j. 285-. vi. j<j. J82. sacrifi- inuolutus vi.jo6.Saloaionem vc- corpus aridtim porcant ib. if 6.
cium, ci bosiiav. 66. sacriikio- hementer argtnt sacra scriptura dacmonum insidias praccogno-
 , . . 1 .

ET VERBORVM.
scunt 171. multi nunc viden-
ib. Iiorret spumcum verborum am- Satum iv. 30«;.

tur , qui in die iuduii repro- bitiin vi. 229. et prudentia v. Saturcia iv. 3 f
6.

babuntur ib. 188. quando bcne Sapicntiae liber apud hc- Saturitas vide satietas : saturitas pa-
f4..
de se iudicant ib. 268. pli-s gau- bracos non cst m. i n 6. sapien- nis pr<ma luxuriac materia vi.

dent aduersitatibus , qnam pro- tiam Dei qui piene recepit vr. ifi.
spcritatibus , ib. 303. peregrini 190. Saturnia iv. 161. Itaiia ib. 203.
in hoc secuio ib. 303. quando Sapor rcx Persaaun vn. 9f. Saturnii , roivani 111.411.
principum vitia redarguerunt Sapphictim carmen m. 66. Saturnus UI. 381. Saturni stella

humilitatem, et auctoritatem scr- Sapphirus iv. 270. iii. if-j. 164. Saturno lilcros
uauerunt ib. 329. stellae intelli- Sa| pho iii. 136. vii. 80. gentiles immolabanc 111. 381.
guntur vii. 38. scq. starm \c , Sar iv. 81. Satuinus Caelo patri gentitalia abs-
e corpore exeunt, ad caclum a- Sara v. 307. Sara Abrahae soror cidit 111. 390.
sccndunt vi. ifi. sanctitatem dicta quid signiricct v. 307. pa- Satyra iv. 48«:. lar.x 111. 367. icx
qui praetendtint , vt aliis praesint nes subcinericios ex tribus satis 111. 387. satyram scribere m.
vi. 307. sancrorum discretio vi. fecit v. 304. in sepulcro dupii- 197-
2.6S. in hac vita pa^is inchoa- ci sepelitur v. 314. Sarae risus Satyri iv. 23. fS.
tio est , non pertectio vi. 183. 304. stcrilitas v. 31 2.
v. S"atyrias>s m. 179- secj>
sortes jji. splendor in com-
v. Sarabaitae monachi vi. 440. Satyrici III. 367.
paratione gloriae Christi quo- Sarabara iv. 4f3-
-
, lion iv. 3f6.
dammodo obscuratur vn. 37. Saraccni iv. 406. saracenorum rex Satil iii- 323. vii. 7f. eius vnctio ,

Sa n daracha iv. 438. liispalensis 1. 48. ct aiia gcsta v. < 12. seqq. quo
Sa n dasirus gemma iv. 178. Sarai 111. 320. sensu rilius vnius anni vn.
Sa n dyx iv. 438. Sarcasmos 111. 154. 422.
Sanguis 111. 170. iv. 10. sanguis , Sarcia 111. 178. Saulus iii. 3?f.
snnies , et cruor v. 67. ct vn. Sarcittator , ct sartor v. 69. Saura iv. 70.
417. sanguis aerem imitatur Sarcitcctor iv. 442. Sj\a vidt saxum .

111. animac possessio iv.

170. Sarcophagus iv. 133. lapisib. if6. Saxifraga iv. 3f6.
10. sanguis ct aqua de laterc , Sarculi iv. f 1 r Saxoncs 111. 414-
Christi vi. 73. sanguis huma- Sarria iv. 81. ct 178. Saxinn, saxa iv. 2fo. et lapides v.

nus a terro se vlciscitur , dum Sardanapalus vn. 78. <5S.

rubiginem citius traliit iv.

193. S. rdinae iv. 81. Scabellum iv. f 10.

sanguis inte^er in iuuenibus iv. Sardinia herba , ct insula iv. 180. Scabies 111. >8o.
10. san;uis, ct lac iv. 490. san- Sardiniac fontcs iv. 122. Scabra iv. 18S.
guis vpupae iv. 100. Sardius lapis iv. 268. Scaeuus 49f- (II.

Sanguisuga iv. 73. Sardonyx iv. 2159. Scaiae 441- 499- scala
iv. ,
quam
Sanies 111. 1S1. vidc sanguis . Sardus Herculis filius iv. 180. vidit Iacob v. 321.
Sanitas 111. 170. sanitas pern<c<osa itae 111. 41 :. Scalpellus iv. 44?-
vi. i<Jf . sanitati quae conducant . ntam iv. 3 17. Scaiprus iv. 44<"-

iv. 401. S . 11 ui. 180. Scamruonia iv. ;f9.

Sanus 111. 496. Sarra ciuitas iv. 81. Scamna IV. 5^9-
Sapa iv. 49*. Sartago iv. fo;. Scandula iv. ;i ;•

Sapere quis dicatur vi. 218. Sartor vide sarcinator . Scansil a ;

iv. fio.
Saphon, iunis iv. 414. Satanas Ui.j78.eius atmmcntatio- S\:i|>ha iv. 417-
Sajiens et prudens [II. 493. v. 63.
, ncs mulcimod.ic recenscntur vn. Scaptos iv. 384.
sapietu ct
ib. 463. sa-
, srultus 244. Scapula iv. i6-
pkns sriulum , et
seciindum Satanas.diim n-titur electos dcci- Starabaii iv. 104. scarabaeoruro
stultus sccundum Detun vi. 290. pcrc , dttcaitur atque contcmni- tcr ,o nih'l riridilU 111. :<rS.
,

sapitntcs qui vidcri volunt vi. tur vi. 268. Scarus iv. 80.
;:8. sapicntis est contra omnia Satclles 111. 49^. SielcrAtus , ittltrtSW , et scelestus

aduersa mcditari vi. 353. S.itittas IV. 485;. satittai , ct satu- m . '. . < r. <-.,. iii. 430.
Sapie/itta , ctpmdtntia v. 1-4. <a- ritm t. 64. vii . 436. Scelits , ct f.ur.ui VII, 4:8.
picntia , s^inuia ct cloqmntia , ,
Satio iv. 311. S.cna i\. 4°5-
et philusophia ib. 109. sapicntia datio iii. 496. Scenicus III.49*>
ti. 190. f 14. Sapicmiac liber v. .ictio 111. 291. satisfactio hu- iv. 403.
201. 246. f 39. sapicntia ai milis tumoii respondet rii.n Scheda ai. -<-
dicuntur vi. 5 Chrisius 1
5- - 111. poenitentiae diuino pensatui iu- 1 : . < f'

301. cloqucntia v. 109. lauda- • \ ;. : 1 1 na m. 349. tt l;aeit.:

11. 1 vi. < 14. imycifccta vi, ito. Suioi 1.1. 4pf. 57-
 ,

S9* INDEX R E R V M
Schistos lapis iv.
»f7. brorum vocabula 111. 241. Securis , secures iv. 444. scctiris
SJioIia in Priscianum I. ifj. Scriptura sacr.i fasridiosis , et lo- uiamim fugiens v. 473. secures
Schoesis onomaton in. f7. quacibus minus propter sermo- signa consularia iv. 3S0.
Sciens , et sciolns r.
64. nem simplicem placet vi. 297. SecHritas malortiui periculosa vr.
Scienti» , et experientij v. zf.vi- infirmis humilis videtur in ver- 2f9. securitareui habere de pec-
de sapientia : scientia plerique bis , cum excellentioribus altius catis numquam vi. 211.
oon ad Dei gloriam , sed ad incedit ib. 161. non soluiu hi- Securus iu. 46.
suam laudcm vtuntur vi. 292. storialiter , sed etiam mystice Secutores in ludo iv. 407.
scientiae mundanac amor vi. inteiligenda ib. 102. non iccir- Sed antiqui sedum dicebant 111. 46".
zpi. scientiae primum studium co vanas approbat fabulas quod ,
Sedecias m. 236. 324. v. 133.
quaerere Deum
190. scien- vi. nominibus gentilium vtatur ib. vii. So.
tiam , quam negligunt quidam , 192. quare grammaticac Joquu- Sedes iv. fio. et thronus v. 67.
ac-ipiunt , vt durius de rebus tionisiucongrua sit . ib. f7 2. Seditio iii. 2 10. iv. 372. v. 71.
creditis puniantur vi. 191. scien- scripturarum altitudo ,
quasi Seditiosus m. 494.
tiam qui apponit , apponit ct montes pascuae KJi.quin- . ib. Sedulius poeta vu. iyi. 181.
dolorcm vi. 507. ta eiitio iuuenta vu. 93. in Sedulus 494. m.
Scilla , herba iv. 362. scripturis sanctis septem regu- Se.;es iv. 236. 311.

Scindulae iv. 445. lae obseruandae ri. 166. Segmentata vestis iv. 4fo.
1 vidc sciens . Scrupea saxa iv. *yr. Segmentuin iv. 473.
Sciopodes iv. 34. Scrupulosus iii. 49^. Segnis m. 494. et iners v. 39.
Scipio Africam vicit m. 257- iv. Scrupulus iv. »fi, 298. vii. 429.
3 74- Scrupus iii. 49 f. Sehon v. 1 27.
Scire , et nesse v. 6f . scire mul- Scudicia iv. 5-14. Seir 111. 320.
ra , ct recte viuere vi. 191. Sculpoacae iv. 482. Seiuga iv. 400.
Scirpus iv. 564. Scurra 49?. m. Sela Iudae filins v. 3 3 6.
Scita plebium m. iof. Scutella iv. 497. Selenites lapis 272.
iv.

Sclaui vii. iof. Scutica 111. 1 14. Seleucia iv. 196. 201.
Scobina 44f. iv. Scutulatus cqims 47. iv. Seleucus iv. 196.
Scolaces iv. ^07. Sctitum iv. 387. scutum , et cly- Scleucus Nicanor m. 2fo.
Scolopendrios iv. 3 62. pens vii. 441. Selingui vn. 131.
Scopulus IV. 2fO. Scylla iv. 36". 128. scylla herba Sellae iv. foS. J17. sellae curu-
Scoria iv. 204. iv. 362. les iv. fio.
Scorpio scorpius iv. 73. 78. 384.
, Scyniphes aegyptiorum v. 36*7. Sem et
, eius Hlii quinque m. 234.

scorpius stella m. i6f. Scyphus iv. foi. 319.400. rv. 194. et vii. 67.
Scorpitis iv. 282. Scytale iv. 67. Sem Prophetarum , et Apostolo-
Scorta m. 49f. Scythae m. 407. scythae viri rum tenuit typum v. 120.
Scortea iv. 5-02. et feminae pugnant 111. 3 8 f. Semeia m. 332.
Scoti 111. 414. iv. 4^4. scytharum regnum quando coe- Semel male , vel bene loqui vi.230.
Scotia iv. 171. pit . iii. 234. Semel , et simul v. 66.
Scotoma iii. 174. Scythia iv. ifo. inferior ib. iff. Semen iv. 23. semen viri m. 444.
Scriba m. 26i.scriba repudiatur Se significat sirte m. 494. Semicinctium iv. 477.
v. 138. Sebastia vrbs iv. 148. 199. Semiobolus iv. 298.
Scribere vn. 434. Sebum iv. 488. Scmiramis vn. 70.
Scrinia iv. 5-04. Secare iv. 444. Scniispathium iv. 380.
Scriptor : scriptorum , quos Isido- Secedere , discedere , abscedere , et Semita iv. 243. semita , callis , et

rus laudat , index 1. 431. scri- decedere v. 21. trames v. <58.

ptores de numeris ib. f 17. seq. Secemere , et discernere v. 21. Semlerus Io. Salomon : eius no-
adnersus iudaeosib. ^48. scri- Seccssus iv. 218. tae , animaduersioncs , et opi-

ptores quidam ex mss. indicati Secreta missae 11. 122. niones 1. 385. 402. 427. seqq.
II,238. de musica ib. 326. scri- Secreta diuinorum mandatorum 470. seqq. 479- seq.
ptores sacrorum librorum m. quis scrutabitur vi. 290. Sempiterna quae sunt vi. 145-.
29. 2 13-qui multa scripserunt Sccta v. 37. 349. Sempitemitas , et perpetuitas v. 63.
ib. 213. Sectio iv. 443. Senarius f44- senarius nume-
m.
Scriptorii titulus VII. 182. Seculares nequaquam ad ministe- rus v.226. 235-. senarius nu-
Scriptura , et lectio v. 70. scri- rium ecclesiaeadmittendi vi.421. merus perfectionem declarat m.
ptura hebracorum vji. 418. sa- Seculum , et aeuum v. 10. de secu- 121. senarius versus , siue tri-

cra tribus modis intelligenda vi. lis iii. 23 1. meter m. 66.

102. 606. scripturae sacrae li- Secwidns , secundae res , m. 495-. Senatores initio centum iv. 481.
quan*
 . ,

ET VERBORVM.
quando electi vn. 79. septem spatia iv. 400. medulla homin'? creantdrr^. 71.
Senatorum Romae tres ordines m. Scptcmber 111. 226. seq. serpens aeneus cxaltatus
431. Septenarius numerus v. 228. 235". v. 4f 3. seq. serpentis consen-
Senatus ,
senacusconsulcum 111.19)*. vniuersitatem saepe significac . sio ib. 272. serpens , anguis ,

236. 430. m. 274- et Arnco v. 9. scrpens Christus

Seneca 11. 160. a Nerone inter- Scptcntrio m. 161. iv. n3. seq. iii.304. serpens diabolus v:.
ticitur vii. 88. Scptcntrio vcntus vu. fo. 143. serpens haereticorum ver-
Senecio , hcrba iv. 3^7. Scptiformis spirittis m. 307. sutiam designat v. 273. serpen-
Senecta, senectus , etseninm iv. 29. Septimanajxb 224. tem mulicr pcperic iv. 32.
v. 68. 93. Septuaginta viri electi , supcr quos Serpcntum . iv. 473.
•Scnior iv. zS. , et senex v. 68. descendit spiritus v. 440. Serpillum m.
iv. }f7. 120.
Senex iv. 28. capularis iv. fop. Septuaginta animae 3^9. inter-
v. Serra 444. scrrula ib. f 14. ser-
iv.

senes , et anus v. 54. et jeajor pretes III. 237. septuaginta duo ra piscis iv. 78.
ib. 68. Senes, qui in iuuentute scniorcs v. 127. discipuli 1&.136. Scmandus possessor bibliornm To-
luxuriosc vhceruntj et in sene- Sepulcrum , ct monumentum v. 66. letanorum 11. 8jj.
ctutc continentes essc volunt 440. de sepulcris iv. 233.
vii. Scruch m. 234. vii. 69.
vi. i4f. Scpultus 111. 496. iv. 30. etv. 66. Seruire , et inseruire v. 66. serui-
Senior iv. 28. vide senex : senio- Scquester 111. 496. ce duobus dominis ncmo poccst
docendi prius vi. 5}!.
rcs Sequestris , eqites, etequestris v. 26. vi. 308.
Sennacheribrcx assyriorum iv. 19S. Seraphin 111. 3 1 f . seq. rzo. Serui in Canncnsi pugna miiiraue-
et vn. 79. Serapis m. 39'. vn. 7 1. runt iii. 42 f. serui capuc vindi-
Sensibilia , et intelligibilia v. 9f Serenitatis , et tcmpestatis signa cta percuticbatur m. 436. seruis
Scnsus corporis quinque, sensus car- VII. f2. Dci cimcta huius mundi con-
nis IV. 4.vi.i44.seqq.i2 7.5"?"J"J, Serenum et tranqutllum v. 68.
, se- traria vi. 303. serui Dei mu!-

intellectus , et memorin v. 65 -t?4- renum qui riat iv. 112. ta certamina carnis habent vi.
vii. 417. sensus alii aliis virtu- Serere 311. iv._ 244. serui interfecti a col 1

te pracccllunt vi. 146. scnsus sa- Sercs iv. ifo. oppidum m. 404. v. 142. serui , qui talcnta Do-
crae scripturae a quo porest co- Scrum rc^io m. 419. mino traJidcrunc v. 144.
gnosci-vi. 290. scnsus vndc pro- Serica .sericum iv. 437. 449. 46f. Seruitanum monastcrium vn, 163.
uenit v. 88. Ss . ies iv. 386. Seruitium , ct sernitus v. 67. vii.
Sententia : dc sententia m. 86. Seriola iv. foi. 426.
scn:cntiarum , siue de siimmo Sermo 111. 2^4. et verbnm v. 72. Seruitus m. 217. Isracl v. 4; 3.

bono libri tres Isidori 1. ffi. de sermone vi. 228. sermo otio- Seruicus proptcr pcccacum.vi. 3:6.
seqq. sententiae cx Isidoro 11. sus vii. 342. sermo D.i quan- subiecta mclior, quam elata II-
169. 282. cx Patribus 1. 246. •
do ad eordis intima peruenit vi. bertas vi. 3 37.
de diucrsis causis 11. 326. scn- 292. scrmo cpiscopi et pre- , Seruius Sulpicius 111. 190.
tcntiarum libcr quartus noniine sbytcri vi. 423. qu.ilis esse de- Seruii Honorati Ipcus cx Isidoro
Isidori editur VII. 251. seqq. beat vi. 218. simplex in scri- rescitutus [II. 7 4-
sententiarum auctorcs alii Taio, pturis sacris vi. 297. sermo im- Scrum, sero 111.222. scrum ex lacte
Iulianus Toletanus, Pctms Lom- pudicus fugiendus vi. fop. va- iv. 490. Serum re >> iii,
;
;

; 1,

bardus ctc. 1. f 60. seqq. nus vi. 228. Seruus ,et fiunnlus v. 67. serui III.
'
Sententia , et consilium vu. 422. Sermocinnri , cc f.tri vn. 4:S. 42f . viiic scrui .

ex sententia dicere vi. 219. vna Sermones S. Isidori quinam dubii Seruus 111. 217. cui Pctrus .1

quare bis repetitux in scriptu- quinam genuini i. 341. 61 f. tauic auriculam v. ijo. seruus
ris sacris vj. i6j. sententiarum seqq. 11. iff. 2^9. 281. 301. l).i dc suis mcritis 110« debet
notae 111. 33. species m. 94. ;i:. ;66. scqq. 409. sermo actolli vi. 306. scruus monachus
Scatix vrsina iv. cdi:us .ij carnes tollendas vn. essc non potcst , nisi libeitate
Sehon rcx amorrhacorum v. +ff. 308. contra Arianos ib. ;ii. donctur vi. ^29. seruus , qul
Sepclire iv. 30. de ! ucharistla U, 1 36. mnani vnain accipiens , d<
Sepelire , et comburerc v. 9. Scrmoncs S.Augustini 11. 181. ser- •cquisiuit , ct qul quii
1 IV. 83. mones contra iudaeos 1. fi6.
'
qni vn.un ipsam c<*nteniauic
'

S |
; iv. 66. 69. sermones in diuisi 11. v. 148.
1 oppidum
207. iv. 274. 282. vide sermo . mim iv. ; 1 ;.

Scpteni gentes 470. teptem pa- v. 111. 1 80. \Ui III. 1/6.
ncs v. 141. septem Iratres , qui s. .
| ncibus iv. 6 5. IV. 4;.
vn.ini vxorem duxerunt v. 144. seqq. icrpentura u ttura : viu 1 Seth 111. 133. 31S. v 11.;. tji,

septem milia <p;i non curuaue , citate ezcellunt, hominem nu- 6<.
runt gcnua antc Uaal v. 131- Juni non audent contingerc , Jc Sethtanl m. 3 < ;. ri6.
17/.
 . . 1

'9* INDEX R E R V M
riani , seuerianistae m. jf^. Sidones m. 40«». Slmplagiuin iv. 41 f.
Siene m. 1 fo. Simplex Dei nomcn m. 197. sim-.
Sctierianus n. if<>. pater Isidori Sigebertus 1. 484. plex vcstis iv. 4fi. simplices
i. 114. Sigeriwtis vii. 1 15". ntimcri m. 113.
Senerns III. 494. S ;
\'um promontorium iv. 181. Simplicia iu. 188.
Senerus Imp. iii. 138. episc. Ma- ;
i.'a rv. 47?. Simplicitas cum prudentia vi. 16%.
lacitanus vu. 162. Signa caelestia 111. 164. vide side- suniina apud Deum vi. 117.
Seuit vide i.-.enit ra si;na , et virtutes vn. 336. Simul vide semel simul
: : , et simi-
c
. < iii. 110. signa pond.-rum iv. 307. bello- tum vu. 430.
numcrus
Sexa.-cnarins
iri.us iv. 303.
v. 146. rum it». 376. si>;na, seu sigilla Siiiiulacra , et eorum vsus m
ib. 47 f- viJe serenitas . 37<S.
:i!is mensis til. 226. S ;na caeli;
, et terrae , quae bel- SimuLins vide similis : simtilare ,
tius iii. 190. lum crudele praecesserunt vn. et tiiisimnlare v.
vn. 430. 69.
^ .iv. 199. 1 6. exteritts fiebant , vt interius Simulatio vi. 3 1 f . simulatio contra
Sibiiare v. ;.-.
fides roboraretur vi. 1 80. veiam religionem vn. 210.
SibWus iv. 6f. ^ 'nare;
testameiiniin 100. Simulator m. 454.
111.
ac decem ruulta de Deo , et S ^natorcs
;

m. 199.497. S''n v. 43 f.
scripserunt, persica li- Sinacus et Sinaci m.
1
,
Signorum superstitiosae obscrua- , 402.
bvssa , c>mmeria , cricbxaea ,
tiones S ;
:iai v. 4 3<5.
111. 144. 371.
cumana , delphica , samia , phry- Sitronhis Carolus Sincerus [II. 493.
1. fgo.
gia , hvllcspontia tiburtina ni. Sincininm 111. 280.
,
Silencium iv. 1 \6.
I67 . scqq. Sibvila samia ib. 236% Sinderedus toletanus vu. 1755,
Silencium doctorum vi. 331.
Sib. . 1 i libros at- Sindon iv. 4.6 i.
Silere , ct tacere vn. 430.
rul ;
t rarquinia Prisco m. 568. Silei iv. :ro. siKccs pallidus-, af- Singericus dtix vn. 118.
,
qiunJo claruit vn. 76. s
bus Sintitio archiepiscopus toletanus
, Suuiacilii ib. 4; 2.
Samta quando claruit 111. 156. S panis vii. 178.
;
li-;ineus iv. 4S6.
Sic , et it» vii. 4-9. S ;,; :o S n stra
: ;
iv. 11.
iv.' 3 1 486.
2.
S ;
c.i III. 49T- iv. 38. Siliqua iv. 298. Sinapis iv. j<?5.
S cani , sicanus 111. 41
:
1.
; tons IV. 1 11. Sinopts iv. 436.
Sicanus iex iv. 178. Sinus:sinus arabicus
S'lua iv.3 n. et nemus v. 8. , caspius, in-
k
115 III. 49J". dicus, persictis, ponticus
- :

Siluam poetae materiam nominant iv.nf.

lis propria terrae iv. 141. 127. sintts Abrahae vu. 335-.
iv. 108.
Sicus 111. 49<5. SlliMnus sinus et greir.ium v. 67. VII.
111. 390. ,

Sicel 199. iv.

'er S. 11. iftJ. 4?f-
Siccra i*'. ^vic v. 457. S'on iii. 347. iv. 194.
Siiuicola 111. 4<5o.
Sichem Sichima vrbs iv. 197. ,
Silum v. S p.irtim
;
, suppartim iv. 422.
ff4.
Siciiia iv. 17S. eius trctum iv. 118. Siphnitts lapis iv. 2^9.
Simcon 316. v. 113. tff. Si- m.
Sic lia Italiae antc coniuncta iv.
;

Siphon iv. foi.

nicon quid s gnificet v. 347. ;

179. Siciliae toiucs duo dittcr-

Simiae iv. <rS. Sipla ,
psila iv. 4<>i.
sae naturac iv. 111. Simila iv. 487. simila in sacrificio Sirenes iv. 35-. vn. 4i<>.
Sicilicnses III. 411. v. 411. Siriae limus iv. 147.
Sicilicus [II. 47. Papa vn. 148.
Siiivle m. 1 S 5*. similis illi , et si- Siricius
Siclus iv. 199. Sirimpio 18:.
milii illius v. 41.vn.431. simi- 111.
Suula, sicile iv. foo. Siritis 111. 163. vii. 41.
les s bi inali ;
dcfendun: vi. 311.
Sicili 111. 41 1.
similis , et simnlans v. 60. Sisara typtts diaboli v. 119.
Siculum mare iv. 115-. SimilitHio Sisebercus toletanus vu. 179.
, ct figura v. 67. VII.
Sicuhis Itali fateriv. 178. Siscbutus rcx 1. <5j8. va. u<j,
438.
Sicyoiii, Sicyonia 111. 154. 408. iv. Simon Bariona, Simon Pctrus tii. r iib
;
ciogitim ib. 1.

161. vu./f Siscnandus rex 71.

33 f. v. 180. Cananaeus Zelo- ,
1.

Sidcra 111.15-8.seqq.au sint ani- tes v. Sistere coitsistere ct assistere v»

111. ;3<5. 1 S<?. vii. 394. , ,

maca VII. 41. sidera, signa , a- Simon Clcophas vn. 91. Cyrenacus 66.
str.i, steltae v. <Si. vii. 440. si- v. 1 f o. Leprosus v. 149. Sitarciae iv. 5-04.
dera errancia vn.
, simoivani m.
3 f. Simjn magus ? f 1. Sitih oppidtim IV. 167.
Stderales dies vn. 4. < 11. vii. 88. Sicula iv. yoo.
Sidcritis iv. 181. Situs orbis vi. 609.
Siinonesiv. 77.
Sidon Phoenices pisccm vocant iv. Smaragdus iv. 21J4. inero
Simonides poeta Thrcnos scripsit , et olco
ipp. Sidon vrbs m. 402. et iv. III. 6*7- prodcst ib.
69.
W- Siinonidiura cartnen 111. 67. Swyris lapis iv. if8.
 . . . 1

E T V E R B O R VM .

Srnyrna Homeri patria iv. ioi. Solium iv. 10. j- v. 67. Spectabiles Scnatore» 111.431.
Soboles in. 440. Soloccismus 111. j 2. et barb/trismtis Spectacula iv. 391. eoruni cxecra-
Sobriecas vn. 405. v. t 2. VII. 428. tio ib. 409.
Sobrini m. 44f. Soloe vrbs Pompeiopolis m. ?2. Spectare , sperare , ct expeettvrt v.
Socci iv. 43:. Solorius mons iv. 1 86. if. 6>.
Socccili rv. 482. Solon vn. 80. Solonis lcgcs 111. Specularis lapis iv. 260.
Socer Ct socrus III. 446. V. 67. 189. Speculum
, iv. 474. Speculum li- .

Sociccas criplex iv. io3. socirras Solpra^a iv. 69. Vct 1. 247. speculurn humani-
bonorum vu. 541. Solscitia iii. 226. vii. if. tatis, opiisciihun 11. 19. spccula
Societas duorum , anima vna VI. Solum iv. 19. i 8 3. stanno temperantur iv. :
5:7. Solus , et vnus v. 73. vii. 418. Specus iv. 191. et tmtrum v. 68.
Socius , et nmictii v. 1. Solyma vrbs iv.
194. Spelaea iv. 25-0.
Socoth v. 453. Sonitus , ct sonus v. 68. Spelunca iv. 2fo.
Socrates vu. 81. Socratcs cicutnm Somnium 69. so- , et somnus v. Sper.tre , Ct expect.tre v .6f.
bibit iv. 360. ecliicam inscituit mniantes : somniorum tentamen- Spes m. 348; v. 46)-. VI. 195-. v;i.
iii. 100. ta vi. :--. genera vn. 24;. so- r. spcs fidcs
2 1 , , ec charitas v.
oocrns vidc socer et Pecri so- innia similia auguriis somniis
, ,
107. spe vcniae non csc pecc.in-
crus . fidcs habcnda non est vi. 278. vi. 197.
dtira
Sodalcs in. 494- iv. 4j Sphaera iv. 490.sph.1cr3 fi^ura m.
Sodoma vcrsa in cinerem v. jof. < , ct vox v. 74. vide soni- 5-43. sphaera caeli , cius motus,
So lomitae vi. 271» tus .
species , situs , cursus 111. 146.
Sol , solis natura , itcr , magnitudo , So| hoclcs ui. 2;6. seq. iv. 1 10.
cursus effeccus eclipsis 111. .onias iu. 245-. 330. v. 134. 5S.
, ,
Sphin >es iv.
if:. SE4..1. 161. vn. 26. seqq. 174. 2 10. Spica iv. ;i ;.
solis equi rosci vel crocci iv. Sorex iv. 61.
,
Spicula iv. 384.
402. soi aqua
ifj. nutrictir m- Soror , soror patris 111. 447. 447. 1 iv. 16. spina sacta ii.
solis raditts oculos hcbetat vi. soror , et germana v. 36. Spingae iv. ro8.
3 1 1. de sole sol , et hina arol- ; Sors 111. 46 j. Spira iv. 423.
to lucidiora ante priruum ho-
;
Sort .-»3. Spiracula iv.191.
minis peccatum vi. rpo. seq. so- 111. 496. Spiraincnta iv. 14.
li.gemma iv. 171. sol Cliciscus im c nen 1:1. 67. Spirare , et expirarc v. 66. vn.
vocacnr m. 302. sol iusticiae Soter 237. 111.
4,4-
Chriscus vu. ic. 29. liugua Per- Spadis equus iv. 47. Spirittts , ct anima v. 1-. tpi\
sic.i sol El dicicur , qnem ipsi Spadoaes iv. 3 1 7. emtttere iv. 2. spiricus imratm-
colunt iv. 146. a poctis clector S] irta iv. 203. dn,- 139. malns
v. Domini quid
diJtur iv. zyS. qiundo aequi- tani 111. 410. sic vi. 267. . ib. 27 1.
rctrocedit v
noctium lacit iv. 111. j
cus Phoronci filius iv. 203. sjiritus , Ct rm j ; 7.
decem gradus v. 5-47. steti Spai CllS IV. : 6 f. Spiritus sanctus , eius nomina,cc
Gabaon v.486. vtrum pcr seipsum Spaitis iv. 80. ibuca , p
moueacuc vn. 28. solis diuersi Spasmus 11.. 173. et Iilio : noii U : ^. • n 1 r

cursus ii[. i Spatha 379. iv. aut ingenicus m. ;

Solarium iv. 119. Spatium; spacium superius vi. f 93 1 3 7, vi. 1

f 2. Spirims sepci
Solatium 111. 463. vius ib. <p(<. spatium dici
Solea piscis iv. 76. rn. 2. scq. spacia scptem iv. hora certia infusus 111.189.pt-
Soleae matciialcs iv. 482. 400. gnus ecclcsiac vi. i
r :

Solemnes dies v. jj.soknmia prac- Spatomele m. 1 8 s-

Genesi nomiuattu .
in
I \. 54. iv. 380. ;patu!af
.1 vii. specie ci
init .-. 111. 176. tu s

nomina m. 14- v 1 . it;. .

.101 !.. : dc ca vi. ro;. solicitn- Species qu 11 no- 1 ' - -

'
. 1

'.» V. 14. ad 1 1 1 n vi. Verbum • 1. 1

f». q
s "II! III. 112. species 111. 102.
494. lil v.
|07. lium rerura v. : lum
!

l60. 184. juatuoi 111. ; - IV. J|.

30S. 317. ?7 6. - . il ii. \ . -. seq.
iv. ;jf. .01.
n , i.l est , Grmum oiui , tt dtee/u 111. 49?- v. Splcnoi
iii. i/6.
f 1 1 1
 . .

19& INDEX RERVM

uiae v. 16. <SS. tio, numerus circularis nomi- , Strincae vn. 412.
Sponda iv. fo^. na cursus , positio , lapsus etc.
, Strix iv. or.
Spondere m. 4f2. 1n.if7.seqq. vii. jf.seqq. vide Strongyle insula iv. 179,
Spondeus pes 111. 24. sidera . Strophium iv. 478.
Spondiales m. 14. Stellae indicio Christi natiuitas Structio iv. 430.
Spon^ia iv. Sf seq. 487. spongia. monstratur vi. 17. sancti viri Struppi iv. 424.
lapis ib. 45 1. spongia aceto ple- stellarum nomine intelliguntur Struthio iv. 91.
na vi. 48. vii. 30. vnde habeant lumen Struthius iv. 3f 8.
Sponsa ui. 4f2. qualis eligenda vn. 37. vtrum animantes , necne Strvchnos iv. 361.
vi. 4 ff. vn. 41. Studiosus 111. 493. 49f.
Sponsio 111. 104. Stellio iv. 70. Stitltns , fatutis , et stupidus m.
Sponsus iii. 4<- 1. Stejnmata stirpis humanae 111. 494. v. 63. stulti contra bonos
Sponsus Christus 111. 305. v. 4CI. studium assumunt vi. 3^2. frigi-
149. Stcphanus protomartyr m. 3;S. di sanguinis sunt iv. 2S.
Sporta iv. fof. vii.396. Stephanus Emeriteasis Stupa stuppa, stipa iv. 464.
,

Spuma iv. i$i.spuma argenti iv. n. 604. Stnpidus vide itultus .

289. nitri iv. 249. Sterces , Stercutius iv. 310. Stuprum 111. 210. incestus , et ttduU
Spumeiis iv. 4 i.). Stercoratio iv. 3 10. tcrium v. 63.
Spurcitia iv. 45. Stercutius iv. 309. seq. Stymphalidcs aues iv. 92.
Spurcus , ct spurr.is 111. 4?f. v. Stercsii iv. 32. Suarcz Cyprianus annotator Isido- ,

64. Merilisvndc fiat iv. 23. ri 1. 27 1. v. 116.

Spurius Posrumius , Spurius V'c- Stcrion iv. 220. Suasor m. 49^.

turius iii. 190. Stibaiium iv. 484. Snatie , et dulce vu. 438.
Spurius m. 441. vide spurcus . Stilbon iii. 164. Stmuium , et basium v. f i.
Sputum iv. 1 ;2. Stilicon dux roirfanorum vu. 113. Subcisiuus , subcesiuus : subseciuus
Squalidus agcr 237. iv. Stilla iv. 132. ciguttav. 68. vn.
, agcr iv. 237.
Squama iv. 38S. squainae in ocu- 430. 441. Subcinericius panis iv. 4S6.
lis Pauli vi. 265. Stillicidium iv. 132. Subdiaconi 111. 339. vi. 429.
Squarus iv. 81. Stimuli iv. fi8. stimuli libidinis Subdistinctio , et distinctio v. 20.
Squiiuim iv. 5 f o. 244.
vi. Stibditi 336. f \6. inuidi , et
vi.
Stabularius v. 145-. Stincus iv. 3 f5. proterui vn. 236. scq. subditi ,
Stabijitas firma vil. 214. Stirps 111. 4.40. et praclati quomodo se gerere
Stacte 187. 111. Stipendium iv. 287. ilc-beant vi. f 19.
Stadialis ager iv. 241. Stipa , stippa iv. 339. r ere
, et deducere v. 22.
Stadium , stadil iv. 241. scq. Stipatorcs iv. 464. Suberies iv. 333:
Sugnum iv. 1 2 7. Stips vii. 49 f. Subribtiluni iv. 479.
Stamen iv. 468. v. 419. Stipulatio , et restipulatio VII. Subhirci IV. 12.
Stannum : de eo iv. ipf. 436. Subiici , et supponi v. 66.
Staphysagria iv. jtfi. Stipula iv. 3 14. Subiunctiuae coniunctiones m. 21.
Stat Deus m. 29S. Stipulari , stipulator 40f. m. Stibligaculum iv. 479.
Siater iv. 299. Stipulatio , stipulatorcs III. 204. Sublimis , et altus 111. 493. v. 3.
Statera iv. 197. Stipulum firmum ui. iof Sitblinguiurn iv. 11.
Statio 111. 201. it. 190. portns v. Stiria iv. 132. Submissio vera elationi respondet
6%. StotJiades Lnsulae iv. 180. 363. VII. 210.
Statius in. 163. stocchas vua il>. 363. Subniultiplex numerits m. 125-,

Statuae togatae iv. 4? 6. Sto ;

ci 111. 362. f 2f Subnixum , et adnixum V. 4.

Statura , et status v. 69. Stola iv. 460. v. 147. Subscciua vide subcisiuus .

Status causarum duo , rationalis , Storax iv. 344. Subsellia iv. fio.
et lcgalis m. 70. legis contra- Storea , storeatus iv. foR. Subndium , et auxilium v. f f.
riae m. 80. quibusdam dccem Stra^ulum iv. 461. Subsolauus ventus iv. 117.
et octo m. 80. sccundum rhe- Straniuria m. 178. Substantia , et cssentia Dei v. 79.
toricos Tullii vndcniginti ni. Strata iv. 24,2. dc stratu ib.461. substantia duplex hominis vn.
So. stratus ib. fo8. 398. substantia apud graecos
Stella, asteriscus 111. 33. Stramcnta vi. f42. pcrsona inteliigitur , non natura
Stellac , -,:djra , astra , signa , stel- Strenuus , et extemus v. 69. 111. 312. substantiac secundae
laruai lumen , situs , motus , Scrictura iv. 203.430. iii. 104.
statns , intcrualla , antegrada- Striges iv. 37. Substantialis dclinitio m. 110.
tio , rcmotio , vel rttrojrada- Strigiles iv. fi8. Subter , ct subtns v. 6$. VII. 43 f.
 . . a .

ET VERBORVM S97
Subtilis nr. 4?<f. 70. supetbus membrimi csc dia- syllogismis dialecticis ib. 107.
Subtilitas artificiosa cauenda in boli vi. 314. Sylua vide silua .

disputatione fidclium vi. 300. Supercilia iv. 8. v. 89. Syinbolum z88. de symbolo 111.

Subtolarcs iv. 48 i. Supcrficialis numerus m. 1 27. vi. 173. 460. de symbolo ni-

Subtus vide snbter . Superhciei fincs lineae sunl 111. caeno ib. jSz. symbolum Acha-
Subulcus iii. 496". iji. nasii ii. 307. 646. synibolum fi-
Suburbana iv. :io. SupcrHtii numeri m. 143. dei vi. 173. quod competentes
Succentor iu.z8i.ct 343. Supcrhumecale v. 406. accipiunt vi. 4^9.
Succenturiati m. 427. Supeclatiuus gradus iii. \6 Symmachus incerpres m. Z38. vn
Succidia iv. 488. Snperparticularis numerus m. iif. 93-
Succinctorium iv. 448. et 479. Superpartiens numerus m. iij. Symphonia v. 147.
Succinum, succina gemma iv. 269. Supcrscites iv. 390. Symphyton iv. 358.
334- S-.iperstitio , et reiigio v. 61. Symplagium iv. 42 f.
Suecipere , t suseipere v. 69. Stiperstitio iii. 349. supcrscitio no- Sympsalma 111. z8i.
Succula 111. 162. tanda 11. 323. Syna^oga III. 346. 397. de cius
Siiccus 496. : succi iv. Superstitiosus III. 493. rcprobationc vi. 88. synagoga
Sucroncns<s vcntus vu. f 1. Superura niare iv. 126". grauius desaeuiec in Aaticluisti
Suere , et assuere v. 1
< Suppariim iv. 4^3. tempore vi. i8z.
Sueui 111. 413. eorum Histocia vn. Suppedaneum iv. fio. Synaloepha ni. ff.
1
34. Supplicare m. z 1 z. Synanche m. 17Z.
Sticuus mons iii. 413. Supplicta iii. Z93. Syncope m. ff. vu. 428.
Siirlccti consules 111. 196*. 49? Supplicium iii. 212. prinioiuni ho- Sinchesis m. 6z.
Sufftagare vii. 1. niinum v. 274. supplicinm , et Synchoresis III. 98.
Sumragines iv. 18. suffragines , et mult.ttio v. 47. Synecdoche III. 61.
poplites vii. 436. Supponi vide ra^iici. Svnocitis iv. 28 ;.

Suffectus 111. 49f. Supprimi , ct supremi v. 6<. Syuodus de synodis , nicaena ,

,

S 1 'iis abbas 11. 3 Z4. Supra vide super . CP., ephesina, Jialcedoncnsi ni.
Sirllus iv. 60. Supremns m. .193. vide supprimi . 264. seqq. synodus cacsaricnsis
Suinchila rex : eius damnatio , et suprema pars diei 111.222. dc pascliate cditur m. r if.syno-
Jaus deieta 1. 703. seq. n. 797. ,v ram darc i\'. 41 3. sura et syra , dus nicaena congregattir ib. 238.
VII. I 27. v. 69. chalccdonensis ib. Z39. synodus
Snlcus iv. ji 1. Surculi iv. 324. CP., cc cpistolae adnexae vin-
Sulphur , cius quatuor genera rv. Surdus iii. 496. surdi in euangelio dicantuc 11.1 78.synodi duac sub
1+6. seq. v. 137. Symmacho apocryphae 11. 196.
Sulpiciani pracfatio 1. 460. Surgere ct exurgere v. 66.
, synodi duae toletanae vindica-
tae 11. 180. synodus tolctana
;

Sulpicii chronicon 1. 79. Sus iv. 4Z. ct suiis v. 6g. 1 ,

Sulpicius vide Scruius . Susa flimius , Susa oppidum IV. qua Syntharius damnatus iuit 1.
, et suum v. 69. ' 147. seq. synodus emeritensis
Sumcre , et^ccipere v. 6f. et tenere Susanna figura ecclesiae ruit v. vnmn psallendi modum pra,
vii. 41S. b :
t 11. 109. synodi galiu
Suiniiie bontis Dci nomcn III. Susis oppidtim iv. 146. apud hispanos quanti habitae 11.

Z97. Suseipere , et suspicere v. 69. \6\.vide Conciliom .

Summus sac„rdos 111. 241. Suspu.iri ,txputare vn. 439. Synonyma Jsidori , cditioncs , mss.
Sunamitis tiiius mnrtuus v. 13Z. Suspicere , it .ipiceic v. 69. VII. codices pta 1.

Sunamitis , et Sulamitis v. ij». 428. ]

,
S7.seqq.eduntui vi.496. exem-
VII. 20;. Suspirium m. 177. plaria mss. 1. 460. II. 243- »fo.
Suniecedus architp. Tolctanus vn. Sustulit , et abstulit v. 70. 280.408. 420.cxccrpca rx Sytt-
'97- Susurro 111. 494. onvmis 11. :'. seqq.
Super , ct supra v. 6c. Sutor sntorcs 111. 496.
, iv. 480. Synonyma Ddeionsi 1. C90. ». .

Superbhi vi. 140. vn. 208. 213. Suum , siiiis Vlde sum , sus . ronii . 1 iiuiiiii 11. .-

Z4S.3 1
3. 400. seq. superbia tri- nia viJe Sicyonii . ;
294. 4O7. 41 J. 4j8. 46O,
plex v. 1 1 ;. tuperbia , el irrro- hiiiis |V.
J
;. 1. r«o.
f.4. supecbia summum
fa>/ti.i v. 01 IV. 161. Synonyma nomin 1 m. 14.
vitMim monachi vi. 306. triplcx I. vnrJ 111. 93.
v 113.
. . '>a : dc syllabis III. 5 haiius qulsnam Ekieclt 1. 14^.
Superbus 111. 404. superbis diuinac Syllepsis 111. ^6. Sj ra •

1 pen 1
ilia. c mduntui \ 1. IMIIl II. I (O. i\. 1
79.
iyi. snperbitrn , et sHperbui v. mit ui.8 2. dc 111. 40;.
 . ,

INDEX R E R V M
Syria iv. 147. romanis subiecta nr. Tahis iv. 18. 453-
sj7. syria oliua iv. 541. Siriac Tamarix iv. 5 3 3. Temetiim 111. 4J 9. 497.
ciuicasiv. 8i.rluti .us ;
iv. 1 je>. Sy- Tanais fliiuius iv. if f. Tempsrantia , temperies , Ct tempe-

riac limus iv. 2? j. Ta-.iis ciuitas iv. 19S. ct 200. r.ttio v. 70. 1 1 I. VII. 43.
Sj-rici! 43 7. 11 :v. Tantaltis atiis iv. 91. Tempcstas , et procella v. <So. tem-
Syrius lapis iv. 2jy. Tantus m. 46. pestas iv. 1 19. eius sign.i vii.j 2.

Syrces iv. 12?. Tantundem , pro tantnm sacpc m. tempestates vere , et autumno
S Ttites lapis iv. rSo. 192. maxime fiutit iv.19. 1

Syrus,et Chaldacus vicinus hcbraeo Tanus rcx iv. i;8. Tiinplum , dc tcmplis iv. 220. VI.
cst in sermone 111. 398. Taos iv. 282. 366. templi icrosolymicani iu-

Syrus vcntus vn. Tapeta iv. 462. censio iii.i;6. aedificatio v.j;7.
, f i-
Systo !
c 111. Tapi losis 111. 14. templa gentiqm per totum orbcm
ff.
Syzigiac 111. 16. Taprobana iv. 17;. vn. 99. quandopri-
siibtierttmtitr
Tapsus insula iv. 179. mura aedifieata vn. 6$. templuin
Taras iv. 44f. cacli iv. 220. delphicum quando
Taratrttm iv. 44?. acditicatum vit. 72.
T. pso 7. iii. 46. nota in capite Tarda auis iv. 89. Temporalia vi. 14J. 304.
versiculi superstitcm dcsi^nabat Tarditas , ct mora v. 47. : pus , dc temporibus tcmpo-
,

Tardus et segms v;.. 429. tardtis imii diccretio tcmpora anni

i!!. 40. trecentotnm imago v. , ,

490. in^cnio pro intencionepraeaiiuin quatuor iii. 189. 21S. 227. 23;.
T.ibanus ioj. iv. pcrcipit vi. 191. vi. 127. tempora capicis
vii. 13.

Tabellarii 111. 100. 2f f. Tarcmum iv. 2or. vi. 6. tempora omnia in Deo
Tabcllio ln. 433. Tarmus iv. 74. pracsentia vi. 126. tempore , et

Tabcrnac zi6. iv. Tarqtiiniiis rtx m. Jlf. 421. PrL- tempori v. 71. de temporibus VI.
Tabernacula iv. 232. tabernaculuni scus IV. 111. i27.temporis auctoritas m.titf.
iudaeortun iv. 464. v. 1,66. prio- Tarraco 206. iv. tcmptis dfctionis m. 221. tem-
tabernacult hVura , ct colla- Tarraconensis prouincia iv. 164. pus iuxta hcbraeos intcger annus
1

tio ib 400. Tarstts ciuitas iv. toi. Tarsus vr- vn. 13. praeteritum , ec tucurum
1 .
'crnariac iv. 1 fy. biuiii matcr iv. 1^4. vtrum sint.sicut praesens ct vbi ,

Tabcs 111. 181. Tartarus iv. 191. sint vi. 127. ceni] us priimtm an-
Tab •'. .;fo. Tatiani , Tatiauus m. jf 4. te lc^cm , secundum sub lege

Tabula : uotilae iv.443. tabtila al- Tanrus iv. 4;. tauri , scarabaci ib. tertium 273. a
sub gratia 111.

phabetica 1. 447. tubtila veuis lo^.Taurus nions ib. 184. tauri stibstitutionc crcaturac incoepit,

gcographica ib. j 32. tabulae cc- ad ticinn arborem eoliigati rc- no:-i crcatura a tempore vi. 12S.

ratae ib. «59. tabtilae testamcnti pente rnanstiescuut iv. 331. tauri tempus cacendi , et Joquendi vi.
111. :oo. tabulac deauratae v.397. indici iv. 43. 3 1 -
3

tilae , siue tcntoria ib. 401. Tatitologia m. f 4. Tcmulentus m. 497.

lae legis lapideae , et earum Taxea iv. 4SS. Tenax m. 497.
confractio ib.3 3 2.3 S8.tabulac sa- Taxtis iv. 3 36. Tenebrac 111. 213. iv. \\6. in pas-

crae digito De- scriptac v. 3 79. Tegraen iv. 447- sione Christi vi. f2. tenebraeac-
Tabulata iv. 119. Tcgulae iv. 320. 4; 2. gyptiorum v. 369.
Tacere vn. 430. , ct silerc Tegnrtnm iv. 234. Tenedos iv. 176.
Taciturnitas laudata vn. if e>. Tcla , tclae iv. 467. cotvummatur Tenes quidam iv. 176.
Tacitus fmp. 111. 238. fiHs vi. ;6j. vide teluiii . Tentamenta somniorum vi. 27^.
Taeiturnus m. 4517. Telaria iv. 467. Tentari oportet iustum tentatione
Tactus iv. f. v. <?f Telinum vnguentum m. 187. plagae,non luxuriaevi. 2^9. ten-
Taenia iv. 47 1. i\ lerius a calmonia vindieatas 11. tari p st contiersionem vi. 20;.

Ta-^es aruspicinac inucntor 111. 426. Tentatiodum speratur , minus gra-

Tcllus , Mater magna m. 3S7. teU uac ;j;. tentationes initio
vi.

',
;s lltiuitis iv. 164. ius , et terr.i v. 70. VII. 43^. fragilesvi. 270. diaboli vi. 2.66.

th v. 448. Tclo insula ni. 187. vii. 42S.

Taionis optts a Ri.c :o cditiim 1.349- Telon iv. f 16. nere , et snmere vn. 428.
ris tunica ui. 44S. talares cal- Telonium iv. 2 f. 1 Tentoria iv. 2^2. tentotia taberna-
co; iv. 48 1. Telum 111. 173. iv. 3S3. tela , et culi v.
397.
Talentum iv. 300. 5-24. talentum arma v. 7. vu. 438. ttltun late- Tephria marnior iv. 263.
criplex iv. 30 1. 173.
ris 111. Tcpor eorum , qui Deo vacare vo-
Talio iii. 11 j . v. ;8f. Temerarius et aiulix , v. 10. lunt, et propinquorum vtilitates

Talpa iv. 61. Temcritas , et audacia v. 70. et vn. cttrant vt. 308.
 1 . . .

ETVER.BORVM.
Tcsccs, de cestibus 111. 1 99- 497- Theobaldi S. vita n. 3:3.
Terebra iv. 445".
390. v. 467. vi. 348. testes al- Theodericus vide Thctidericus
Terebynthus iv. 338-
li'ati 111. 199. testibus separatis Theodisclus conrictus ante Lucatn
Teredo iv. 74. seq.
Tcrentianus Maurus 111. «58. mendacii falsitas rcperieur vi. Tudcnsem I. 72. if3- <5<7-

349. ccstis falsidicus cribus per- Thcodorus Mopsuestenus vti. 141-

Teres iv. 111.
sonis est obnoxius vi. 348. te- Thcodosiani Thcodositis haere- ,
Terentius iv. 308.
Terra iv. 16. et tergora v. 71. vir. stium in ore dtiorum , vcl crium starca m. 3<5o. f 3 4-

scac omne verbam v. 407. Theodosianus codcx m. 191-

4*7-
Terrora vide terga . Testiculi iv. 17. diaboli ib. r*i. Theodosius Imp. UI. 23S. scq.
fi2. vii. 100. Theodosius
ct
Termini iv. 239. terminus ,et finis. Tescimonium aeqtium vu. 34*. cc- ,

vii. 416. scimonia sacrae scripturae 11. Honorius 111. S-tf-

Theodotion interprcs III. 2;-.
Termites iv. 74. 27. edita vii. 290. testimonium
Tcrnarius nunierus v. 123. 23 f. falsum vi. 348. VII. 92.
Terra, eius positio ,
partes , tem- Testor , et contestor v. 71. Theodulphus Malicitanus n. fio.
Testudo eius quatuor genera Atircliancnsis tt>. JJ* 1.
peries ;v. 141. 169. vn. 18. f7. , et
phisosophi 111. jtfj. poe-
61. de cius vocabulis iv. 184. iv. 84. seq. testudo , camera >!ogi

de vocabulis inferioribus ib. 191. cempli iv. 229. tae ib. 367.
c.rra omniuin grauissima vi.f 89. Tctanu> III. 173. Thcotonia 111. f 2. 1

Theophiius episcopus VII. 100.

vide telUts terrae motus vn. 60.
: Teter , tetetrimus , tetrum 111.497.
terra caeli ccmperie discincta ceter dics 111. 48^. Tlieophrastus vu. 82.

v. 87. cius partes iv. 141. in Tctraidos incensum 111. 187. Theraphia 111. fio.
mcdio niundi sita iv. 11 1. terra Tctragona 11 1. f44. Theriaca III. 134-
proinissionis , quam iudaci pu- Tctrajrammaton nomen Dci 111. Theristrum ir. <*t»i. vn. 409.
taucrunt iv. 148. terra quibus- 296. vn. 418. Thermae iv. 214.
Thesaurarius et quid ad eum
dam tantum partibus habitatur Tctraptota nomina III. 17. ,

percineat vi. f<5o.

v. 87. terra Samia v. 246. tcr- Tctrarchae m. 423. ae-
rae iv. 169. v. 49 terra ventis 1110- Tetricus m. 497. Thesaurus iv. 1S7. thesauri
iu;ur iv. 142. terrae cqui pra- Teucer 111. 41 1
!.
gyptiorum v. 370.
sini iv. 402. hiatus iv. iji. in- Tcuchita vrlv, . iv. i<5f. Theseus iv. 201.
feriora iv. 192. terrae , ct cae- Tcutoni iv. ;S2. Thessali m. 4°8.
Ji creamra quii spiritualiter si- Te ere iv. 468. Thcssalia iv. ifo.
261. Thessalonica rr. 203.
gnificec v. Textrintim iv. 189.
Terrenum , terrestre , et terrcsnm Tcxtus canonicae precis n. 1 \6. Theudcmirus vu. 136.
V. 71. © Thcta graecuru ad defuncti no- Theuderedtts ru. iij".
Terribilis 497. m. men appotiebnrur III. 40. Theudericus vu. 117- lunta
Tcrritorium iv. 169. Thalaimts 1 20.
iv. 217-
Terroi in. 477. Thalassio iv. :r. Thetidis vn. 121.
Terros :••: vide terrewtm l-.sitis 111. 2?fi. vn. 79. Theudisclus vn. 122.
Tertullianucae m. 3^9. physicara perscrutatns . m. 100. Tlvras laphct filius 111.403. rv.IJt».
Tcrtullianus 111. 31-9. Tertulliani Tn.:niar m. 721. v. i»y. Tha- Tlvtts 111. 44f.
locus rCStitllDIS CX I:id. vi. 4f 3. mar Elii gemini in vtcro quid Tho 'orma III. 403.
Tcsqua iv. 13 f. Thoia 111. 2,f.
urauerunt v. 1 2f
Tholah III. 22.
Tessarescaedecacitae ai. 3^9. Thanatos iv. i-"o. 3

Thoius iv. iS. 443.

Tesseliae iv. 250. Thar.t Tfurc 111.
, 234. 319. v.

Tesselli iv. 43 f. 4j8. vii. 70. Thomas apost. m. , ;<5. v. iS<5.

Tessera , de tesseris , tesscrarum Tharsis , riursus III. •)

'
y.i. ;oi.
vocabulis , et iactu iv. 410. scq. Thasium marmor iv. z6i. Thomassinii aniinaducrsio 1.

i\.
Tcsta iv. 497. Thcatrnm d; co iv. in- , fd2. ! i\ 1 3.

Testamcntuni cestarr.cruum jc- 1 .. s iii, 410. romanis stibii-

, iuris Thcbae iv. 199. Boeotiae ,

inorriciosum itum, otur ib. 2:7.

cuii;is , , ir. gyptiae 201. scq.
ib. i

inptiim , nippreMutn m. 190. Thebaici daccyli iv. 316. thchai- Thracia iv. ic<5.
: f.
seqq. tcsianicnfim vctus , e; i\o- cum marmoc iv. 261. tbebai- f

uin.i 11. IOO. 1 : '

] ' .
ciis lapis iv. 160. Thi ' 1«

qne diftcrcntia 201. .11. iH:.

ib. VI. 173. al- Thcb ' r
iv.
1

>ri.ic cditac v. ifa, s.qq. > ;".i.lni 1. 4+<5. nilll. ; i4. « q. rt scJss

auCCorei III. 240. seqq. quul, ,1 iv. ; 8 r 1 mbal :l .

vcccri ccsc.unento euacuato , 110- I

;;
... [II, : \\-
ride t

tcs l.ipis IV. :<•>.

uum fueurum crat w. 91. Thcmiiciui canipi iv. if2. 1 .
 . . . . . .

6oo INDEX R E R V M
Thyle insula rv. 17«. rnam capit vn. 89. cius prae- prio vi. 336".
Thymallus iv. So. clarum dictmn ibid. Thrascias ventus vri. f o.
Thymele, thymelici iv. 404. Tityonis magnitudo IV. 31. Traco , et draco v. 23.
Thymtama m. 187. Ticyrus iv. 30. Tracouitis ciuitas iv. 400.
Tiiymum thymus iv.
, 80. 3fo.- Tmesis m. 62. Tractatus m. 2f 4. de septem vitiis
Thynna oiim fiithynia iv. 476. Tobias pater , et filius : Tobiae capitalibus 11. 407.
Thynni iv. 78. libcr 111. 146". v. 134. seq. 176. Traducere vites .v. 321.
Thynnlus annulus iv. 476". vii. 3S4. Tragelaphi iv. 4 1
Tliyrsus iv. 36"^. Toga, et eius mensura , toga candi- Tragici ih. 366.
Tiara iv. 469. tiaram reges gerunt da, crctata.palmata iv. 4^6. toga Tragoedi iv. 404.
rectam , satrapae incuruam ib. merctricum 460. purpurea iv. Traguni iv. 42 f
tiara in capite sacerdotis vi.^io". iv. 374. et tuga vn. 432. togis Traianus Imper. 111. 237. vu. 90.
Tibiae iv. t8. v. 01. depositis ire ad saga iv. 4f 7. Traiectus iv. 41 8.
Tiberiadis lacus iv. 1 50. oppidiun Tolerancia vi. 5-04. cc pntientia v. Trama iv. 46S.
ib. i?r- f 4. tolerancia diuinae correptio- Trames iv. 243. ct eallisv.69.
Tibcris, Tiberinusrex 1v.138.16j. nis vi. 165. toJerantia suadetur Tramoserica vestis iv. 4f o.
Tiberium maruior iv. 160. vi. ^04. Tranquillum , et serenum v. 6S.
Tiberius Imp. m. 2,57. 239. vn. Toles iv. 10. Transcribere , conscribere , et scri-
87. 104. vitri artiricern iussit Tolctanorum praesulum veteruni bere v. if vn. 434. .

interrici tv. 28 f. catalogus vn. 178. vide coaci- Trascripti milues m. 416.
Tibicen 111. 157. , liuni Trausenna iv. 418.
Tigulum iv. 431. Tollere , et anferre v. 6f Transfuga vn. 438.
Tigna tiguarius
, iv. 441. seq. Toiosatcs ui. 413. Translatio causae m. 79.
Ti^ris animal iv. <:. Tomcntum iv. 464. Transformata transformatio iv.37.
,

Tigris , et Euphratcs vno foate Tomi iii. if 3. Transiatio corporis S.Isidori : eius
manare creduntuE iv. ijf. Tonitrua iv. 1
1
3. vn. 43. de toni- historia , et narratio 1. f 3. f<5p.
Tikhius iv. 201. truis , quum data est lcx Moysi Transmigratio babyionica v. f^S.
Tilia iv. 337. v. 37S. ya. 80.
Tilos insula iv. 1 73. Tonsac 420.iv. Transtra iv. 420.
Timens , et 407. v.
timidas III. Tonsiila 421. iv. Trapetum iv. f 1 f
70. timcntes Dcum vu. 19. Tonsores iv. 410. Trasemundus vn. 133.
Timor vi. ^03. Domini vn. 209. Tonsura clericorum vi. 41 f. Trecencorum numerus v. 496*.
timor bonus etmalusv. 18. pa- , Tonus 448.
iii. Tremens et tremulus
, v. 70.
uor , timiditas , meius , et for- Topazion,ct eius duo gcnera iv.^66. Tres pueri in cain uo ;
ignis v. 176.
mido v. 28. vii. 429. timoris Tophus iv. 43 1. tres in duos diuidentur ib. 416.
sancti eftectus vi. yo^. Topica : de topicis III. 1 1 3. tres viri ad iiicem Mambre ib.302.
Timotheani , Timotheus haereticus Toralia iv. 463. Tria capitula vu. 103. 141. tria
III. 5T3. Tori iv. 1 1. ct 19. milia interfecta v. 388. tria ad
Timotheiis S. v. 188. vn. 306. Torannius vide Ruffinus Deum colendum , fides , spes ,

Tinctura iv. 465-. Torcular iv. 22f. charitas 111. 348.

Tinea iv. 74. Tormcnta 111. 21 f. tormentum , Tiibrachys 111. f 02.
Tingis ciuitas iv. 208. funis in nauibus iv. 414. Tribuere , et attribuere v. 70.
Tingitania iv. 164. Torminosi m. 173. Tribula iv. f 1 f.
Tintinnabula v. 404. Torpedo iv. 82. Tribulationcs huius vitae aquis prae-
Tiraso iv. 133. Torpor , et ignauia vu. 114. etpi- tereuntibus comparantur vi-3f z.
Tiro Ciceronis Iibertus m. 37. gritia v. f f. iv.472. Tribunal iv. 222.
Tirones m. 415-. Torques iv. 472. Tribuni m. 414. 43 (•
Titan iii. 386. et iv. 361. Torrcns iv. 132. et fons , et fiuuius Tribunitiae leges 111. 196.

Ti:a:ies m. 410. v. 32. 62. vii. 416. Tribus 111. 430. tribuum decem di-
T':hymallum iv. 361. Torris iv. 32?. uisio v. f 42.
Titi aues iv. 100. Torus iv.
483. Tribus duaesemis,quac trans Iorda-
Titio iv. 515-. Toruns 497. 111. ncm a Moyse acceperant terram
Titulus crucis Christi corruptus Tottiia vn. 103. v. 479.
non est vi. 49. Totum , ct omne v. f 2. vii. 439. Tributa 11.f 6f. iv. 287.
Titf.s Fauli discip. v. 180. vn. 89. Toxica iv. 3 f 2. Tricenarius numerus v. 243.
306. Tirus Liuius m. 7;. Genu- Trabariae naucs iv. 419. Trichrus iv. 274.
tius Romilius 111. 190.
, c: Trabea iv. 45-7. Triclinium iv. 217.
Titus Imperator in. 137. Icrosoly- Trabcs iv. 443. trabes in ocuio pro- Trieris iv. 416.
Triri-
 . . . . . . .

ET VERBORVM. 6*i
Trihnium rv. i.%9. Trophaeum iv. 374. Turma 111. 427.
Trifolium iv. jtfo. Tropi , rigurac 111. f S. Turpiloquium vii. 342.
Trigae iv. 400. Tropicus iv. iii. Turpini fabulae 11. 196.
Trigamus m.4f4. Tros 408.
iii. Turpis , et deformis 111. 497. r.

Triginta 111. ui. Truculentus III. 497. 19.

Trigona m. f44- Trudes iv. 381. Turrcs iv. iri. turris Babcl acii-
Trigonaria pila iv. 41 3. Trullae iv. 441. ficatur iii. 234. Babyioniae
Trilicis vestis iv. 471. Truncus iv. 3 2 3.corporis ib. 13. quid significet v. 29?.
Trimetrum m. 66. Trutina iv. 297. Turtur iv. 99. turtur ct columbi , ,

Trimestre triticum , et hordeum iv. Trutinator 497. III. duo turtures v. 411. scq.
jn. Tuba iv. 377. tuba tufa , tuga , et , Turtur mater S.FIoreiuinac 1. 7.
Trinacria iv. 178. toga vii. 432. tubae argenteae 1 16. seq.
Triumphus iv. {74. duac v. 439. Tus.siuc thus iv. 343. v. i^.tu;,
Trincpos , trineptis m. 443. seqq. Tubal , seu Thubal 111. 403. ct t utis 7. 7 1

Trinitas in relatiuis personarum Tubakain vn. 66. Tuscanicac columnac iv. 433.
nominibus est ; Trinitatis alia Tubantes ui. 413. Tusci 111. 411.
nomina propria , alia appclla- Tubcra iv. 368. Tuscia iv. 162.
tiua III. 311. Trinitatis rides , Tubcx iv. 41 f Tusculanus lapis iv. ir^.
distinctio , significantia vi. 10. Tubraci iv. 4f 2. Tusillae iv. 10.

12. 782. vii. 310. 406. Triuitas Tubruci jv. 4f 2. Tussis iii. 177.
integre sibi soli nota cstvi.izo. Tiicus iv. 100. Tutor 111. 497 .tutorcm , etpmedagt-
v. 390. Trinitas , et vnitas v.77. Tudensis vide Lucas. gum olim obrui , proucrbialitcr
in Trinitate tria nomina , sed Tudis iv. 428. 111. 497.

vna substantia v. 78. Tueor , et tuor vn. 441. Tuus et tuum vide t u/ ,
, cx ttim .

Trinitatis probatio ¥.77. seqq. Ttifi, et tuga vide tuba . Tylos iv. 173.
Trio iv. 41 1. Tuguriuni iv. 234. Tyle insula iv. 144.
Trion iv. 43. Tutit , ct abstultt v. 70. Tympanum m. 140.
Triones III. 161. Tullus Hostilius VII. 79. Typhe, typhus iv. 3 6T4.

Tripartita controuersia m. 80. Ttim , tunc , ct tuum v. 70. seq. vn. Typi 111. 176.
Tripedes iv. 5-03. 427. Tyranni 111. f o. 423.
Tripodcs iv. f 10. Tumidus , et ttirgidns v. 70. Tyria vrbs vn. 74.
Tripolitana prouincia iv. i<Sf. Tumor contra humilcm satisfactio- Tyrii m. 417.
Triptolemus iv. 309. vn. 73. nem vn. 2 13. Tcrrheni tubam inu^ncrunt 111.

Triptota nomina 111. 17. Tumultuatio m. 428. H7-

Triquetta iv. 178. Tumultus ct bellum v. , 7 1. Tyrrhenia , Tyrrhcnus , et LyJus
Triremes iv. 418. Tumulus lv. 187. 23 3. et sepulerum fratcr iv. 163.
Triscelos iv. 498. v. 66. Tyrrhenum mare iv. 1 .('.

Trismegistus m. 5 8 f. Tunc vide tum . Tyrus Carthago dict;i tv. i99.seq.

Tristega vn. 408. Tunderc iv. 428. ciuitas olim Suitj iv. S 1

Ttistis III. 497- Tungrii m. 413.

Tristitia , tria eius gencra v. 113. Tunica, tunica talaris, manuleata ,

vn. 1 1
4. tristitia , cc mocstitia manicleata , pcctoralis iv. 448.
v. 71. tunica pontificis v. 404. tunicae V. digamma ui. 9. et /. m. s. 1'.

Tritauus m. 446. iv. 72. pclliccac primum fuerunt viuum significat 11:
Trithcitac 111. 360. f 34. iv. 448. Vacca iv. 4;. vaccae portantes ,ir-

Triticum iv. 3 11. Tuor vidc tneor . cani v. f 1 r .

f 61.
Triton , Tritonia Mincrua m. 389. Turba v. 48. Vacca oppidum m. 4 1 r.

Triuia Diana III. 386. Turbidus , ct turbulenttis III, 497. r:io vii 214.
Triuiac iv. 144. v. 71. .1 iv. 3 8 f

Triumphi , triumphantis insignia Turbiscus iv. 3 39. Vmgitt , ei nmprt r,

iv. 373. Turbo iv. 1 19. Vmgtu 111. 49S.

Trochacus m. foi. Turbtilentus vidc turbidus . Vah 111. 21.
Trochaicnm carmcn 111. 66, Turdclla iv. 101. iL- \. 4 1.

Trochiscus 111.184. Turdi iv. n 1 1

1 , ct /irmtis v. ; :.

Trochlcac iv. 421. Turgidtu vide tumidns . \ ;

ns bnper, 111.138. f 4f
Troglodytae 1 11. 418. .'ins toletanui m. 1 78. VaJentinianui [mper. m, 138. vti
Troia iv.i j^.capu 111.23 f. vn.7f 1
m Ibula v. .(02. 99- ««1-
Troiani trocs 111. 408.
, Tuiisnitindus vu. 1 1 7. Valentintanl haerecicl , Valeni
Ttm. Yll. '
l i
 . , .

1 N D I X R £ R V M
»37. jyg. f 14.
iii. Venator n 1. 499. V. f 4.
Valetiauus 111. 158. vn.9f. Veniicnre , et vlcisci v. 7 3 . Verecundus scriptor vn. 143.
Valerins abbas 1. 2 4 f. Venditio cmptio m. 203. , et Veredus equus iv. 48.
Veleiudo , et infrmitas v. 72. Vendunt veneunf v. 7 3 , ct Verennes iv. f f 1

Valles 187. ct cor.uMes v. 74.

iv. Vencficus m. 49S. Veretrum iv. 7. 1

rallcs humidae ncbulas cxhalaut Venenum iv. 491. venena circum- Vergiliae m. 162. ei vn. 39.
iv. 116. l
;
ta nielle lateut vi. 31?. Veridictts m. 498.
Valli iv. 231. Veneratio maior fit pro potcntia , Veritas.vn. 218. veritas fallaciae,
um iv. 231. , ct mttrns v. 7f. quam pro reucrentia sanctitatis et mendacio respondet vii. 218.
I ?im?, ct 117. v. 41. £r« iv. vi. 35-5-. in lectione ainanda non verba ,

Vandali viVe wandali. Vcnereae aues iv. 09. VI. 297. iniquis molesta vi. 319.
Vantts III. 498. vana gloria vii. Venetia iv. lof. vericatem metu tacere vi. 3 32.
343. vanae jloriae fauores qui Vcnetus iv. 43S. color. ib. 39S.Ve- veritati tanto quisque viciaior ,

diligunt vii. ;u. ncti , et Prasini ciuilc bellum quanto ab ea lougius csse putat
V*rius 111. 498. cquus iv. 4,8. va- faciunt vn. iof. vi. jrz.
rii pisces iv. 74?. Ventunt vide veivdunt .
V c rmis, dc vcrmibus , vermes car-
Varro m. it 3 - cius elogium 1. Vcniam pigre praestantes vi. 316". nium iv. 27. 72. scqq. vcr-
19. verstis iv. 5j j.VairoagricuI- Venter iv. 2:. v. 8 i. almis, et vte- mis dictus Cfiristus 111. 304.
turam expoliiiit iv. 508. rus v. 7. 91. venter importunis- Veirere iv. 42 f.
Varuecbo hispanice iv. 3 1 1. simus exactor vi. 55-3. Vetres iv. 43.
Vas iv. 496. vi a sainia fictijia ,
Vcntus , venti cjiiatuor principales Vc^ieulum iv. 42 f.
cscaria 493. o-
ib. p >toria ib. vcntorum nomina iv. 117. vn. Vetrucaria iv. 3ff.
learia cocpinarta ib. fo^. re-
, f o. seq. vcnti aliquando angeli VcTucae 111. 180.
positoria ib. fo^. Iuminariorum ntclliguncur vu. ro. aliquando Ve rs io versiones quorumdam opc-
,

ib. fof. fusilia iv. f2 4 vasa sa- . incantacor.es spiritus significanc rum Isidori graeca theotisca , , .

crificii 1. 6.-5. vasa Domini dc- vu. fo. pennas haberc fingun- italica , hispanica 1.439. 4fo.
ponata v. f jo. vas amctim ib. tur 111. 313. seqq. f4tf. versio gallica Cate-
401. vas Pctro ostensum v. 167. Venus : Veneiis crinis flos iv. 274. nae Patrum 11. 376.
vasa apurl veteres , neqtie au- stella vmbram facit vu. 36. Ve- Vcrsipcllis iii. 498.
rea , neque ar_;eiitc'3 , sed lictilia nus ex fluctibus crcata iv. 16. Vcrsus m. 262. versus bibliothe-
497. vasa tcmpli Diui Petri
IV. va Cythcra orta iv. 177. cae Isidori 11. 1. 30^ 3 20. 3 22. .

gothi diiipcic noluerunt vii. 113. Vcnustas 434. iv. versus rhythmici n. 3^3. versus
Va^cones m. 41 f. Venustiis 498. m. de ventis fortasse S. Eugenii
Vasculnm iv. 496. Vepres iv. 340. Tolerani r. 666. versus praemis-
Vttstitas , ct vastitudo v. 71. Vcr iii. 228. vn. 13. vcr hmni- si Etyniologiis edki m. foo.
Vates 111. 328. 341. 7,66. et ponti- dum , et calidum vn. 14. alle- versus de afKnitate editi ib. f 37.
fex V. f8. gorice vn. 14. veris equi pra- seq. versus de ventis vu. fi.
Vaticanae basilicae archiuium 1. sini 402. iv. Vcrsutia m. 49S.
394- Veranianus vn. 1 30. Versuttts, et callidns 111. 4674. 408.
Vaticinia m. 366. Veratrum iv. 35-2. v. 13.
Vbcra iv. 13. et mammae v. 48. Verax 11 1. 498. Vertex iv. f.
vn. 433. Verbalia nomina m. if. Vertibula iv. if.
Ve , vae , ct que v. 74. Verbascum iv. 304. Vertigo m. 174-
Vecors , et vesanus m. 498. v. 71. Verbera m. 213. et flagella v. 72. Veruactum iv, 3 rr.
Vectes iii. 1 14. iv. f 12. aegyptiorum v. 369. Vcrucx iv. 39-
Vectigalia iv. 287. Verbuni de vcrbo , verbttm
, , et Verus 111. 498.
Vector 111, 498. sermo m. 18. 25-4. v. 72. de Vesanus vide vecors .

Vehicula iv. f 11. figuris verborum

, et iuncturis Vesica iv. 22.
Veientana gemma iv. 274. 111. 91. Distantiae vcrborum e- Vespae iv. io4.Antichristi typn$
Vela viiie vclum . ditae ib. fo6. verbum opere vn. 41.
Velcs , vclites m. 426. iv. 408. complenduin 1. f 3. Vcrbum Fi- Vespasianus 111. 387. vn. 88.
Vellus iv. 464. lanae vellus , et lius Dei v. 81. Vesper 111. 223.
area v. 493. Vcrba actiua passiua , neutralia , , Vespera co.>nitio creaturae in sc
Velocitas , cc celcritas v. 72. et deponcntia m. 20. verba ipsanominatur vi. 130.
Veluni , vcla iv. 422. 463. vcla diaboli vi. 274. inhonesta tti- Vesperae de vesperis vi. 3 87,
:

yndecim cilicina tabernaculi v. gienda fo8. otiosa vitanda

vi. Vesperascit , et vesperescit v. 7 f»
398. scq. vi. 204. et 228. Vesperna iv. 486.
Vena : venae iv. 20. Verecundia vn. 2<5f. Vespertilio iv.94,
Vcnabula iv. 341, Verecundus , et pudens III. 498. Vespertinum ofEciuiir m. ijf*,
 . , . .

E T V E R B O R V M . 6oj
Vcspcmm , vesperus vit. 6. 41. PictUS , et vincttts iv. 484. v. 7f. vlr si .comam nutriat , ignomr-
Vesta iii. 587. Vicus iv. 211. vide oik . nia est vi. 443. vir sanccus vr.
Vestibultmi iv. 226. Videre , visere , et aspicere v. 73. 177. vide viri .
Vestigatores 111. 499. vii. 428. Virago iv. 27. et virgo v. 74.
Vcstigia iv. 144. v. 83. Dei vi. Vidua , de viduis 4f4. vidua m. Virenti.i , et viridi.t jf. v.
? lif. vcra vi. 4fo. vidua , ad quam Vires senectute , et morbo minutta-
Vestimentum iv. 44S. et vestis vu. mittitur Elias v. 131. vidua tur iv. 29. vires , et -jirtus vn.
418. quae in gazophylacio duo iccic
4J7«
VeStb : de vestibus , v.-stium no- minuta v. 149. Virga 111. 214. iv. 324. Moysis v.
mina , vestis dalmatica , russata Viere 111. \66. 363. 366. 376. Aaron. v. 39;.
hyacinthina , molochinia , lacu- Vigiliae , et carum amiquitas m. Virgilius 111. 364. iv. 30"!. vu. S4.
iata , bvfsina , masticina , lino- 416. vi. 388. Virgilii dictum m. 464.varia !c-
stema , hbrina , mena , linea , Viginti m. 110. CtlO III. 2I<J.
aprina 447. seqq. vestes re-
iv. Viiis III. 498. Virginitas vn. 333. vera vr. 448.
liquae 461 vestium colores , et Vilia iv. 23 1. et cAstit.ts v. 13. admonita, noti
instrumenta ib. 46y.seqq. vcstis Villicu» in. 434. ittssa iv. 246.
ex lana , linoque contcxta v. Vimen iv. 337. Virgo , de virginibus iv. 27. vide
464. vestes quarumdam gentium Vinccntius Bclluaccnsis 1. 247. vir.tgo . VLrgo stclla iii.rof. vir-
propriae iv. 4T4. non attritac Cordubensis 1. 147. gines angclis aequalcs vi. 246".
tiliis Israel in desccco v. 46" 1. Vincentitts Toletanus vn. 178. quarc in bcnedictionc velcntur
vestis 0110 contacta non aduri- L lesaraugustanus episcopus apo- vi. 449. virgines quinque sapien-
tur iv. 103. vestium saccrdota- stata vii. 124. j<52. tcs , et quinquc fattiac v. 144.
lium octo gcnera in lcge iv. Vitictus vide victus . virgines sacrae446. virgi- vi.
446. Vino.tla 111. 213. num fcminarum caput Maria vi.
\'estitus iv. 448. Vindex , Ct vltor vn. 437. 4^6. virgintmi virorum caput
Vctula iv. 18. Vindicare , ct vlcisci v. 73. Christus vi. 446. virginom or-
Vcturius iii. 190. Vindilicus Hiiiiius m. 412. natus sttnt crincs iv. ^rf.
Veterani 111. 4if. Vinnola vox , vinnum 111. 136. quaedam vasa de S.tcrario Petri
Vetits , vetitstum , et antiquilm v. Viiiolcntus III. 498. apostoli gothis dare renuit va.
71. vn. 418. vetcres in propa- Vinoru iv. 49 r. seqq. vinum lim- 113.
tulo , et communiter vcsccban- pidttm succinatium , roseum ,
, Virgo Deipara : singttliris in cam
tttr , ne singuiaritas luxuriam Ealernum turbidum amineum, , , - ctns concilii dccimi roleta-
gigncret iv. 486. sedentes epu- colatum , honorarium infer- , ni it. io3. vtd .

labantur 67 v. . tum , crucium , gazctum , spur- Virgulrom iv. 324.

Vexare , vexatus m. 408. cum ib. 402. seq. vini tacdium V
r
iri illuscres ab [s

Ilain iv. 376. IV. S2. vino dediti , et Iuxurio- vii. 1 38. al> I ib. ifif
Vezzosius Sententias S. Isidori se viuentes vi. 2*4. vino femi- viri apud antiquos ant,
cdidit : cius practatio , ct opinio nam non vtebantttr apud roma- mulicics sedebaot iv. rto. \.
1. rr<s. n. 17. 57. nos , nisi sacrorum causa tv. 6- . viri duo in agro \ . 1 44.
icus vii. 133. 492.vinum mali cydonii iv.327. viri dtio in lecto v. 1
4 j

V jni , hunni 408.

111. vinum \t venenura adolescen- , sancti vi. 301. tonsi capi !is IV.
Via , viac , vi.irum mcnsura iv. rttlac fugiant iv. 491. 1 s- r . \iti virtttb maxima , mu-
III. 141. via , vicus , et yla- Viola iv. 3 f 1
licr^s minisr iv. •

tt* v. 74. viae dttae , vi; Violcntus 111. 498. Viri.iis 111. 49.8. vidc vireniii .

mortis vii. 401. \ ia C iiistus est \ pera iv. <s>. Viriol ic l\ . 474.
111. 304. v. \6k. via Jactca iv. Vipereus , ct viperinus v. 7<-. Virios.is vti. |

i' Vipsanius Pfailargius 111. 37. i^ . virtuces tn. 314. ,

Vicenarius.c: viccsinuis quartus ntt- \ ir III. 4< : |oS. iv. 1 -. - n , ho- I

. virttts , et fiirfi'i..
mcrus v. 142. mo , et mulier v. 7:. 92. virtuces cx virttii
Victima III. 184. victim.i , et ho- vir , ct virus v. 7«; . . vi. 235-. VII. 24;. dc \

sti* vi 1. 437. , et SAcrijicium v. inc vltr.t vmim antitilum po male \- S%

66. tv. 4 7fT. vir duplex animo v. bns simul ttis ib. I ;

Victor . c: \ icti V. 4^9. vir caput mulierii iv. 4<<o. tittt viitiitiun ib
Vi^tor I'unnensi.s vn. irS. et \ 1 . 4 r 4 - v i 1 ecclcsiasticus ti. enumeratae vn, 1

Victoria iv. 37;. ; i vii. 438. tut

Victarioui , Victorini plurci vit \it prop atni , muliet tim Commendatac i!>.

«*? pn . ira vi. 1 42. vir , qui ib. 302. vil

Victoiius III. 168. cuin Iacob Iticutu, cst v. tai •

1
 . , , . . . ,

6o-i INDEX RERVM.

iii. joi-virtus libidine frangitur 203. vitia supcrare Sancti toto Vmbria iv. i6z.
vi. 246. virtits , etvis vn. 438. nisu contendimt vi. 234. vitia Vna Sabbati m. 221.
^irtutes summac , et mediac vi. odiohabenda, non homo vi.3 16. Vncia 240. 300. 307. 454.
iv.

239. virtutum , et vitiorum con- vitiorum , ct virtutum conrlictus Vncinoli iv. 318.
flictus vii. 207. vii. 207. Vnctio Spiritus sancti m. 310^
\'irus iv. 17. vide vir . Viticella lierba iv. 363. vnctio extrema ib.

Vis publica , et priuata m. 309. Vitiosi ad regimen ecclesiae non Vnda iv. 134. et aqua v. 10.74«

vis , ct bis v. 77. vit , et vites promouendivi. 322. vn. 429.

et virtus vii. 438. Vitis , de vitibus , vitis syriaca , Vndenarius numerus v. 23 f
Viscarago iv. 3 60. spionia , mtilta vitium genera Vndeuicesimus numerus v, 241.
Viscardus Albertus m. f 14. iv. 316. 321. vitibus quae con- Vnguenta m. 187. vnguentum ,
V cum iv. ;6o. 489. ucniant 383. vitis quando
vi. quo perungitur tabernaculum v.
Viscus viscera iv. 17. 19.
, inuenta vn. 72. Vitis vera Chri- 402.vnguentum visibile 111.300-
Viscre vide videre . stus v. f 00. vitis alba , herba iv. Vngues iv. 84.
Visio angeiica 11. 266. visio ani- 363. Vngulae 111. 212. iv. 13.

malium in Ezechicle vi. 302. Vitium viiie vitia . Vngulus annulus iv. 476.
visiones spirituum imraundorutn VitDCUS 111. 446". Vnicornrs iv. f 3.
111 somniis vi. 27/. visionum ge- Vitrum iv. 284. vitrum flcxibilc ib. Vnicus , et vnits v. 73.
ncra 111. 333. 28f. Vnigcnitus m. 440. VnigenituS
Visitatio Dci vi. 264. Vitta 471. 480. vittis nisi ca-
iv. Christus iii. 299. 301.
Visula vua iv. 320. stae matronae vti non poterant Vnio iv. 41 1.
Visus iv. 4. v. 95. vistts , et visos IV. fI2. Vniones iv. 271.
v. 71. Vitula vitulus iv. 43. 44. v. 400.
, Vnitas 111. 312. et Trinitas v. 77.
Visus Ion;inquitate locorum lan- vitula rufa , vitulus , ct vitula Vnitas Kdei v. ff 3. vnitas in nu-
guescit vii. 3 f co ubusti 386. 444. seqq. vi- v. raerisv. 221. vnitatis exempla
Vita iv. 1. Eurura vi. 617. famil ; a- tulus Christus iii. 304. vitulus vii. 398.
ris 49. dc vitae huius bre-
ib. f ex muliere generatus iv. 3f. Vniuersi , omnes , et cuncti VII.
uitate vi. 3^9. f lo.exitu ib. 360. vitulus,qui pro sacerdotis cmun- 429.
molestiis vn. 276. vita actiua , dationc olfercbatur v. 424. vi- Vninersitas 111. 346.
et contcmplatiua v.iof. Vitac tulus piscis iv. 7f. Vniuoca 111. 104.
Pontihcum m. 272. Vita Chri- Viuens , et vimts m. 498. v. 74. Vnus in numeris v. 23^. vnus
stus cst iii. 302. vita mortalis vii. 433. solus , et vnicus ib. 73. vn.428.
nostra cst vi. 360. vita sine do- Vinit , et bibit v. 7f. vnum quid III. 1 19. vnus Dci
ctrina inutilera doctorem facit Viuns vide viitens . nomen m. 298. cisolus v. 73.
vi. 324. vita testis iv. 390. vita Vlcisci vide vindicare . vii.428.
vitalis Chnstus cst vi.^tfo.vitam Vlcus m. 182. iv. zto.pl/tga et , Vocabula varia ni. fi9-
sinc criminc multi habcrc pos- vulnus v. 72. vii. 439. vicera Vocabularium sacrum 11. 271.
sunt , sinc peccato non possunt aegyptiorum v. 369. Vocalis vna abusiue dicitur sylla-
vi. 2 1 7. Vli;inosus ager iv. 237. ba iii. 23.
Vitabtindus m. 484. Vligo iv. 24f. Vocatio crentium ad fidem vi. 66,
Vitia : de vitiis vi. 234. vitia ex VIU , ct oll» v. 7f. Vocatiuus casus 111. 17-
vitiis orta , vitia multimoda, Vlmus iv. 337. Voccs vide vox .
quae se csse simulant
virtutes Vlna iv. 12. Vola iv. 88. 341-
-
VI. 23J 24f. seqq. vitia o-
. vii. Vlpianus vii. 94. Volare iv. 88.
cto principalia v. 1 12. vii. 261. Vlpicnm iv. 367. Volatilia minuta iv. 103.
seq. vitia plura a sacris literis Vltor , vindex , et defensor v. 19. Volemum , volemis oliua iv. 341.
reprehensa vn. 292. seqq. Pa- vii. 437. Volo , et ertpio v. 7 3
trum scntcntiae dc vitiis ib. 302. Vltra , et citra v. 72. Volscius Ioannes : eius praefatio
seqq. v ;
tia grammaticae recensi- Vlua , et typhus iv. 364. ad Synonyma 1. f 94.
ta iii. j 3. literanim verbonim , ,
Vlula iv. 88. 95-. Volucres iv. SS.et aues v. 8.

et sentcntiarum 90. vitia ib. Vlysses vii. 7f eius socii transfor- . Volumen 111. 260.
accusans ct perpetrans vi. 234.
, mati iv. 37. Voluntas 111. 199. bona a Deo vn.
vitia aliorum multi cernunt Vmbilicus iv. 1 7. v. 90. ^iS.voltmtas , et voluptas v.72.
sed non sua vi. 336. vitia cor- Vmbo iv. 387. Voluptas Jabori ccdit vi. 306. vo-
ripcre qui non debet vi. 319. Vmbra iv. 116'. vmbra terrarum luptas vcscendt vi. 2^3.
a modi<-is criminibus vitia in- noctem cfficit vn. 42. vmbrae Volusianus Imperator yu.pf.
cipiunt vi. 238. quando expel- pisces iv. 76. Volutabra vi. 24f
luntur , atriiis consurgunt vi. Vmbri 111. 411. Voaier iv. yi 3.
 . .

et verborvm: 60 f

Vopiscus iii. 441. la , balauites , visula , basilica , Xylobalsamum iv. 347.

Votnm teddendnm vi. f 1 1 . votura mareotica , rubeliiana iv. 3 18. Xyscus Papa vn. 139. seq.
casticatis vi. 447- votum tacit il- scqq. vtia lupina ib.361. vua pas-
licitura ,
quod erat per nacuram sa vescentes v. 437.
licitum vi. 448. Walchii iudicium de isidoro 1.412.
Vox , et sonut , v. 74. de voce m. Wallia rex vu. 1 1 f Y ,et Z. graecae liccrae 111. 1 1.

23. vocis cleuatio m. 27. vox Waniba rex : ci cum iuramento Y pro V. scribebacur 111. II.
acuta, alta , clara, ct sliauis 111. subiecta fuit fiPa Ergiuii , qui
1 jtf.articulata iu.2 3.aspera,cae- regno illum priuauerat vn.190.
ca,dura,perlecta,vinnola 111. 1 jtf. Wandali in Atricacxcinguuncur m.
Vpupa iv. 100. 239. corum H storia vu. 129. ; Z pro hac licera duplex SS.scribe-
Vr ignis iii. 476. iv. 146. chronolo^ia ib. 1 34. batur iii. 11. pro Y 111. 46.
Vranoscopus iv. 81. WanetVidi historia 11. 363. Zabulon 327. v. 124. 1 S. 111. 5;

Vrbani ciucs 111.437. Wan ;iones 111. 413. Zaccaria Franciscus Anconius : tius
Vrbicus Buuius vn.i 1 7. Wictericus vu. 1 16. apparacus ad edicionem S. Isi-
Vrbs iv. 208. aracro conditur Vutdus et v.imidus v. 34.
,
dori vberrime exposicus 1. 3 26.
,

aratro eucrtitur ib. 209. v^js \V po 11. 62.

:
scqq. epicaphium
citis iaudcs ,
,

et cimtAs v. 7 5 . Vrbs K01IU ,

Wisigothorum Chronicon nomine ib. 377. 387. seq. in hac edi-

cete ra «///; 1./.1 1 1 1 . 435". Wulsae 1. 691. lmcori3 11. 3 6f tione suuin Zaccariae vbique
Vrbus v. 7 3. Wiscremirus colecanus vn. 79. 1 reddicuni ib. 719. labor cius vix
Vrceolus vrceus iv. j-oi. ,
Wiciza rcx gochorum vn. 190. inchoacus , quod ipse fate ur ib.
Vri agresccs iv. 44. Vulcaniae insnlac iv. 179. 347. pauca quacdam ex biblio-
Vrias v. f J r. seq. SS9- Vulcauii praefatio 1.416. thcca vaticana accepit ib. 387.
Vriel in. 5 14. Vulcanus ignisestm. 3715.382. 387. eius epistola ad Eminen-
Vrina iv. 22. vrina lyncis ta pre- Wulfilas episc. vn. 1 10. tiss. Cardinalem de Lorenzana
tiosum lapidcm verritur iv. ff. V11I arcs notac m. $6. 34f. eius pracfatio 1. 517.
ib.

Vric calor , et trigus iv. 1 i<S. Vul ^aris interprctatio scripturarum 376. monitum n. 28.
Vrna 1 v. 3 06. de vrna aurea in arca quintacdicionuncupacur 111.25- 1. Zacchaeus m. 338. v. 148.
tcstamenti v. 393. Valnera carnis c t us sentiunrur , ; ;
Zacharias propheta 111.245-. v. 134.
Vrsa sidus 111. 161. quam animae vi.i6f. vulntis in- 174. scq. 211. vii. 382. 5S4.
Vrsatius episcopus vit. 148. ucceratum tardlussanatur vi.222. Zaccharias saccrdos v. 137. .

Vrsitus Andreas 1. 447. Vulnns vidc vlcns . charias , ec Elisabcth v. 17S.

Vrsus iv. 55-6. vrsi iv. 394. Vulpes iv. f8. ex cqua v. fp. Zaidae conucrsioi. 176.
Vnica 376. iv. Vulttir, vulturcs iv. 89. Zambri 111. 322. 325-.
Vrus anim.il iv. 1 ft>. Vulcurnus vencus iv. 117. Zarne fons in Africa iv. 121.
Vsci ni. 411. Vulttis iv. 6. v. 8 i. ct fteiet 1^.74. Zapaca Lupianus EaJsarius 1.38.30.
Vsia 111. ior. et iv. 74. Vultia iv. 22. Z.na, et Pharcs 111. 321. v.338.
Vsucapio lii. 2o3. \ , vxor fratris m. 45-3. seq. Zebedaeus 111. 3
3S.
Vsura iii. 2.06. cres ob causa de lucttur , qua- / la l.i Cardin. 1. 3815.
Vsus de vsu nulo vi. jrrj. vsus
: tuor debet habere , quare sub Zclplia 111. 321. 527.
variarmn leccionurn 1. 419. vsus viri potestatc cst , propter adul- Zelus , ec inuidi* v. 7f.
fructus 111. 208. vsus cenirn di- tcrium cancum dimittitur ib.^f (5. Zctna 496. iv.

uersus vi.. 3 f 6. Zcno Imper. vn. 102.

Vcer, vtrcs iv. 5/01. Zcphyrinus Papavii.94.
Vter , ct zrtrum vit v. 73. Zephyrus iv. iS.zcphyrorurucqui 1

Vtcrini fratrcs 444. 111. X. litcra pro S , et C. III. 1 1. albi iv. 402.
Vtetque cfjtrique vu. 437. , \ nocraces 111. •
Zethus in. ; -• 1

Vtcrus iv. 22. ec venter v. 7. of. lochia iv. 1 1

.;.
/1 11 • 1
i<> i\ . 1(5(5.

Vti ec frui v. 30. vci bonis b( n

, . Xcnophancs vn. 80. Zeugma 111. *6.
bonis malc, in.ijis malc , cc ma- Xerophagia 111. 291. Zoes primuj aegyptiorum rcx vn.
lis bcne vi. }j f. \ ces 111. ;;<5. vi i. 81. Xerxi lc-
Vtiiis , cc aptus 111. 498. v. JO. pus c-\ eq la creata dissolo Zizania iv. :<•
Vtrum , it vtet v. 7 ;. gntiin |" : •
lii iv. -
1 • biblii Zmilampii . i
:••. : s ,.

V11.1 , cicvuis, vua f.iccinia, amini- il III ifo. Zodiacus cii>.ii.'us 111. ic:. IV.I ta.
nea.l.inau , vacinai ia , ceraunia ,
1 isneros C ard.quid prae- Zona iv. 4?s. /mi.ic 11:1 mdi vn. 1
-.

libyc.i , dactylus , stephanii Sti :..c/2J- i'.il<il 111. jaf. v, 134,

rliodia , pui pu in 1 , argl- i 11. 132. 1 r 2. . >. .1: 1. 111 ni 1
[icam icpc-
<is, uacrticula, biturica, lnluo- Xyl glycon ». 333. icin. 234. 3(5^. vji. 70,
 . . .

6o6
ADDENDA,ET CORRIGENDA.
Practer adde/ida , ct eorrigenda sin^wlis tomis anne- in nota , qui asserit , Sisebutttm congregasse conci-
xa prae oculis haberi debcnt variae lectiones , quae lium iv. tolctanum qiiod de Sisenando dcbuit dU ,

in rine volumimnn expositae sunt Nuiic alia . ad- cere .

iiciam , sed potissimum quae ad hunc tomum se- Tag. 110. col. i.lin. vlt. addc - in Istrium . Proelium
ptimum pertinent . Athanarici contra Fridigcrnum ita constantcr re-
TOM. I. pxg. ft3. lin. 27. addc - petita Ita etiam . fertur hoc loco in exemplaribus editis , et mss. In
inDecreto Concilii XVI. Toletani exordium in re Chronico pag. 99. nuin. 103. victoria tribuitur Fri-
ipsa arque adco in verbis desumptum videtur ex
,
digcrno Vide notam Loaisae pag.i\6. lin. 10. le-
. .

hoc Is.dori libro de numeris sciliect cx num. 61. , ge - aruspicumquc pag. 118. col. i.lin. 6. et 7. le- .

et 6;. ge - Maldram .... Maldrae pag. 120. col. 2. lin. .

TOM. III. p-*g- iS<5". not. col. 1. lin. t. lege - vt duo 9. iege ad eram f 6j. -

tantum vel tria csse , . Tag. i2i. lin. 21. lcgc - incrmem pag. 1 z6. col. 2. lin. .

TOM. V. pag. tpo. coK 1. lin. penult. legc - historlani f .pro post lege - pro . pag.i 5-4. col.i. lin.4.1egc - Im-
ludicum vt pag. 2 1 f. , . col. I. lin. 9. et 10. lcge - c- portuni . pag. 1
f f. col. 1. lin. 20. lege - praecipue .

uan^clii pag.x 36. col.i.lin. 7.adde - vsque ad (ilios

. pag. 171. col. 2. lin. 3. in nota Pcrezii , in concil.
Noe . Ratioiicm explicat Isidorus cap. 6. \\\ Gcne- to-.et. 4f c>. numeri lii ita distinguendi videntur - in
sin num. 29. concil. tolet. 4. f.6\ - Nimirum Conancius his tri-

Tag. 23S. col. 1. lin. 4. legc-Tigilia tribus hotis . pag. bus conciliis intcraiit .

3? 9. col. 1. lin. 1. adde

- Praciatio . n. l.Sequiinur APPENDICES AD TOM. VII. Qiium plcraque opu-
editioncm Grialii hic, et deinceps in tittilo Mysti- scula qnae ad appcndices reiecta sunt
, c corru- ,

eorum ,
quamuis fortasse magis genuinum sit secre- ptis excmplaribus qua editis , qua manu exaratis

torum ,
qttod initio totius operis positum fuit dcprompta sint , etsi nonnnllis iam medicina adhi-
TOM. VI. Pag. XII. in pracuio indice col. 2. lin. 14. bica fuerit nmlta adhuc supersunt , quibus ex con-
,

ct if. le^c - pcccantium . pag. 61. lin. 6. ct 7. in iectura succurri poterit Nunnulla hic indicabo . .

nonnullis excmpl.irihus redundat vnum »0» • p#g- Tag- 190. lin. 13. legc - Hispaniam pag. 198. lin. 3. .

80. lin» 20. lege - opprobtiuni pag. 91. lin. 13. . lege - cinnamomum • pag. 199. lin. 37- lege - illud .

legc - illa . pag. 201. lin. 4. lege - cohunnae .

202. lin. 3 1.
p.ig.

T.\-. i78.col.i.Hn.ji.lege- amitratnr .pag.190. Hn.vlt. ad marginem lege - lorte , aereis . pag. 203. lin. 4.
legc - Dcus recte . pag. 207. lin. 16. Icgc - compun- pro ecclesia videtur legendum - ecclesiam . ib. lin.18.
Ctioncin . pag.z.09. col.2. lin.19. pro nos lc^c-non . pro prope lege- prolc pag. 11 1. lin. 8. post festinat .

pa%. 2if. lin. 17. 'cgc - iterans . pag. 29?. col. 2. dele interrogationem , et adhibc duo puncta . pag.
lin. 29. lege - ride . 2 J 4.1in.2f .Iege conitmctim - protelatis . pag.lz^.Vm.

Tag. 512. lin. 16. lege - vitam non habet . pag. 3 f 7. 10. Icge - inenarrabiliter . pag. 226. lin. 26. legc
lin. 2. legc - gloriae pag. 41 8. col. 1. lin. 14. adde
.
- grcge . pag. 230. lin. 1 f> legc - et ne nos.
- conscntiunt , repngnantibus tamcn viris aliis do- Tag. i^t. lin. 38. lege - qtiaeque . pag. 233. lin. 9. pro
ctissimis , pracstrtim ilhistt issinio p.agstilc Massi- tondant reponendum vidctur tondeant .pag. 249.
-

liensi Belsunc o in ;
epitome gallica libri eiusdem lin. vlt. lcge - auariciae . pag. 161. lin. 31. legc <-
De vnitate ecciesiae . exhortari . ib. lin. 41. lege - excitare .pag. 263. lin.

T.:g. 484. lin. iS.legc - isttid . pag. fo^. lin. 26. le- 28. lcge- ipsam noi.pag. 271. lin. if. pro delin-
^c - contumeliis . pag. 5-41. col. 2. lin. 6. nota ib. quentis siibstituendiim derelinquentis , vel relin-
luncta antem nocte etc. tranfcrenda est ad num. 2. quentis .pag. 173. lin. 1 . legendum videtur - abscon-
sequcntcm pag. f 8 g. col. 1. lin. 3. lege- subsisten-
. dunt. pag. 176. lin. penult. lege- tcmpore. pag. 283.
iiii.pag.611. lin. 30. lege - peccantium .pag.614. lin. 22. lege - inuidus .

l'tn. 33. - lege- ita . Tag. 287. ex coniectnra deleri poterit si post
lin. vlt.

TOM. VU.pag. VIII. indicis pracuii Iin.10.lcge - viris. qui pag. 288. lin. 2. pro rimatur forte - rimantur
.
.

j"£.lin.24.!cge-I-lorezii .^^.p.col.i.lin.d.lege- solita ib. lin. 32. pro titulamente forte - ticillamento .
pvt". 1 j. col. 2.1111.3. m nota Grialii pro XIII. Calend. pag. 292. lin. vlt. ad margincm - Vulgata Eccli. c.
aprilis .... calend. octobr. fortassc legendum - XII. 3. v. xi. maledictio autem pag. 307. lin. 20. pro .

cal. apr XI. cal. octobr. pag. 66. lin. 6. lege - viigo forte - vi<;or. ib. lin. 38. pro admittitur for-
diluuiiiin . te - amittitur . ib. iin. 40. pro non is forte - non ni-
Tag- 78. lin- 1. lege - Elisaeus . pag. %6. lin. 4. lege - si . ib. lin. vlt.pro ingenti fortc - vngnenti .

iudacotum .pag. 99. col. z.lin. 21. adde - Hierony- Tag. 308. lin.2. forte legeudtim - quoniam renascendo,
mus In Historia gothorum Athanarici,scu Athalari-
. non nascendo fit. ib. col. 2. lin. f . adde - non in-
ci pugna contrario modo reiatut. pag. 105. col.i.iin. telligo . Suspicatus cst aliqttis, legendum, mandncet
13. addc - inccrtum cst etc. Notandus crror Loaisae yag. 340. lin. 24. lege - miiitiam . pag. 3 J7. col. :.
 . . .

6*7
lin.38. ad marginem adde - Pro macernri aliud 2. pro vii. lege - 111.

verbum esset re.ponendum quod ab y inciperet , Pag.fjt. col.i.lin.io". pre ifi.Iege- 1 f 2. ib.Wn.i 2.pro
pag. j6f. Hn. 54. lcge - misericors .pag. 375". lin. iv. lege - v. ib. -col. 3. lin. 4S. lege-BIemrn ai

1 3. lege - CXL. ann 34. ib. lin. f J.pra 478. legc -

43 3. iA. lin. f 4. post
Pag.^io. lin.y.ad marginem - torte , transfixum. ..pa- Boeotia adde - iv.

lo . . . prophetam /ui£ 382. lin. Ji.ad margi-

lechali
.
Pag. f3f.col. 2. 43. lege-iubetur. p»g. y 5 8. col.
liu.

ncin - forte , visiones pro versiones l'ag. 3S7. lin. . 2. lin. 3 le_;c - 399. ib. col. 3. lin. 2. jio
j.pro 390.
1 j. lege - dum -pag. 589. lin. 16. lege - incnarrabi- 146. lege - f f 1. ib. lin. i<. pro 412. lege -402.
li.p*g. 390. lin. vlt. ad marginem - lorte ,vinens , f40. col. 3. lin. 4. lege- consobriui ib. lin. 47. lc- .

pro videts . j>ag. 391. lin. 16. legc - magistrum . ge - contemptorcs />;ȣ. f 4 1 col. 2. lin. 6. legc-
. .

P'S- >9S- ' f a d marginem - tbrce, andi pro audi-

• coniunctioncs .

ui . pag. 401. lin. 4. lege - inueniri . Pag. f4f. col. 1. lin. 3f. lege - v. 78. ib. lin. 37. pro
Pag. 448. col.i.lin.j . lege - pater ./><ȣ. 48 i.col.i.lin. 1. 168. lege - 163. ib. col. 2. iln. $<.pro 299. le -

legc - monachorum
pag. 48 f. col. 1. in nota 1 38S. . 129. ib. lin. f4-/»o vi. lege - vii. i£. col. 3. lin. 2.
le^e- scripsi rhcuma pro reuma,vt in vctcribus ediiio- pro 7,6. lege - 37- ' -'• lin- 7 •/''<> v. °"S- lege - vn. 4.
nibus legitur />.«£. 492. col. 2. not.1604.lcgc -ex aliis . ib. in. iS. pro lof. lcge - 348. ib. lin. 39. pro )<

INDICf.S . Vag. 498. col. 2. lin. 34. lege - rctribuisti lcc-91. ib. Un.j6.pro 463. Icge - 461.
pag. 499. col. 1. lin. 1 f . Icge - constinitum . ib. col. Pag. f47. col. 3. lin. 13. Icge - occidcntalis in azymo .

2. lin. 30. legc - eccc . p>. foi. col. 2. lin. 29. le- ib. lin. 46.1cge- ejje rre vide eferre pag. ff2. col. 1.
.

ge - cunus . pug. J04. col. 1. Iin. 31. lcge - iuue- Wn.16.pro 201. lege - 202. ib. lin. 41 pro 43S.IC-.

nis . pag. fof. col. 1. lin. 30. lege - igni ib. lin. ff- gC - 34S. ib. lin. 46. pro 192. legC-107. ib. lin.

lege - architcctis . ib. col. 2. lin. 6. lcgc - mcae . ib. f 6. />i» 462- legc - 262. ib. col. 2. lin. 6. pro 1 2S.
lin. f^. lege-qui sedebat. legc - t.29. ii.Iin. ff-/'re ^tff.legc - 4^9. ib. col.
Pag. fo6. col. 2. lin. f^. lcge - nmtortim . pag. f07. 3. lin. 19. pro vi. legc - iv.
col. 1. Iin. 4,1. seq. lege - intueamini -p*g. foS. col. f*»j. f 00. col. 1. lin. vlt. lcge- Kalcndarum./i.ic 76*4,
I. lin. 12. Icgc - vnusquisque . ib. col. 2. lin. fo. f2.1ege- iunctus pag. 167. col.z.lin. jj\
col. 3. lin. .

lcgc - reliquistis .pag. f 1 o. eol. i.lin. 6. lege - iniqui- pro 232.1ep,e- 242. ib. col. 3. lin. fo. j>ro 8;.
tatibus .p.tg. f 17. col. 1. lin. if. legc - iudaeorum. ge-9S. ead. lin.pro v. foS. lege - vl. foS. 1
ib. col. 2. lin. 19. lcge- quuin.^f. fiS.col. i.lin. f7f. col. 2. lin. 19. lege-necis genera . ib.Un. <6.
4. lege - secundutn . pag. f2i. col. 1. lin. 1. lcgc- pro 1 f 9. lege - if ?•/"»£• J76. col.i. lin. 2
hominum . seq. i'£. lin.29. /;ro111. 4f 2. lcge - iv. 1 1 2. ib. lin.^S.
J>ag. ^24. v.ol. i.lin. 9. pro f7. It'ge-6i. ib. liu. fi. seq. lcge - numeri musici col. . 2. lin. 14. pro 447.
pro III. io"S. Icge - vii. if. ib. col. 2. lin. 10. pro lege - 4f 2.
111. 41 f . Icge - vii. 116. ib. lin. 11. ct 11. Jcgc - ?•*&• rp*. col. 1. lin. fi. seq. Icl;c - 111. 241. qui
iv. 2fS. 282. ib. lin. 24. pro 6. lege - 16. ib. col. 3. ib. lin. <i.j>ro 213. lege - 2f 3. ib. col. 2. lin. 1 1.
lin 24. pro 3 2. lege - 3 3. seq. lege - vtatur vu. 38. ii.lin. 1 3. lege - sit * i.j - ;.
V.ig. f 2f. col. 1. lin. 1 1. pro 237. lege - 238. ib. lin. ib. lin. f 2. Icge - Sccta 1 1 1. 349. v. 37. h. . . .

14. pro 87. lcgc-82. ib. |in. 20. pro 234. lege - lin. 7-pro 46. lcge - 494.
ijf. ib. lin. fj./iro 3 f f . legc- 3 f 3. /'». col. 2. liji.

F I N I S.
\
co
E-

o
>

•a

14773